Terapia ręki

mgr Mateusz Kulawiński, PPP-P Koniecpol

Budowa kończyny górnej
Budowa dłoni
Mięśnie dłoni
Reprezentacje korowe
 Słowa klucze
Praca dynamiczna
Płytka motoryczna
Złącze nerwowo-mięśniowe
Ośrodkowy generator wzorca lokomocji
Centrum połówkowe
Agonista Acetylocholina
Odruch miotatyczny
Narząd ścięgnisty Golgiego
Sarkomer
Kora motoryczna Miozyna

Kora czuciowa
Propriocepcja
Antagonista
Wrzeciono mięśniowe
Miofilamenty

Kontrola motoryczna Neuroplastyczność

Mięsień poprzecznie Funkcje wykonawcze

prążkowany Siła skurczu

Ruch: izotoniczny, izometryczny, auksotoniczny

Układ przedsionkowy Aktyna Napięcie mięśniowe

 Słowa klucze
Odruch Moro
Depolaryzacja
Sztywność
System motoryczny
Odpowiedź synaptyczna
Czas reakcji
Motoneuron Sekwencja rekrutacji
EMG

Łuk odruchowy Móżdżek

Płaty czołowe
Spastyczność
Aferenty Ia
Acetylocholina

Kontrola wzroku
Efektor
Dystrofia
Jednostka motoryczna
Droga korowo-rdzeniowo-opuszkowa
Jądra podstawy
Odruch Babińskiego
Chirurgia
Stomatologia
Mechanika
Stolarka
Elektrotechnika
Administracja biurowa
Palce lizać,
palce ćwiczyć!
Rękodzieło
Bycie kierowcą
Sport
Kapitałem dziecka są jego ręce
 EWOLUCJA

Nasze ręce jako wyspecjalizowany

narząd odpowiedzialne są w naszym
ciele za wiele funkcji, m.in. wykonują
precyzyjne i skomplikowane ruchy w
zakresie samoobsługi, rysowania i
pisania.

Jeżeli u dziecka pojawiają się

dysfunkcje w obszarze motoryki rąk,
wówczas zaleca się zastosowanie zajęć z
zakresu terapii ręki.
 Definicja
Terapia ręki to usprawnianie motoryki
dużej i małej w zakresie sprawności
całego ciała i kończyny górnej. To
dostarczanie zadań ruchowych i wrażeń
dotykowych, umożliwiających
poznawanie różnych kształtów, struktur
materiałów oraz nabywanie
umiejętności ich rozróżniania.
 Terapia ręki jest
wspieraniem całego
rozwoju dziecka, a nie
wyłącznie kończyny
górnej.
 ROZWÓJ MAŁEJ MOTORYKI ZAWIERA SIĘ W ROZWOJU
PSYCHOMOTORYCZNYM DZIECKA I PRZEBIEGA RÓWNOLEGLE
DO JEGO CAŁOŚCIOWEGO ROZWOJU.

Funkcjonowanie systemów
sensorycznych

Wzorce postawy i ruchu

Funkcja kończyn górnych

Sprawność manipulacyjna
dłoni

Umiejętności grafomotoryczne
Terapia ręki opiera się na metodach:

• Integracji Sensorycznej,
• Bilateralnej Integracji
• Integracji odruchów dynamicznych i posturalnych
wg S. Masgutowej;
• Terapii NeuroTaktylnej
• Zabaw FundaMentalnych;
• Metodę Dobrego Startu M. Bogdanowicz;
• Plastyki

*Niemal wszystkie w formie ciekawej zabawy!

Motoryka
Motoryka to pojęcie określające ogólną sprawność
fizyczną człowieka i jego zdolność do wykonywania
wszelkich działalności związanych z ruchem.

Wyróżnia się dwa podstawowe typy motoryki – motorykę

dużą oraz motorykę małą.

Motoryka mała -to sprawność dłoni i palców.

Motoryka duża -to sprawność fizyczna całego ciała.

Motoryka

Motoryka mała:
 rysowanie,
 lepienie z plasteliny,
 chwytanie przedmiotów,
 zawiązywanie butów,
 zapinanie guzików,
 pisanie- rozwój manualny,
 rozwój chwytu.
Motoryka

Motoryka duża:
 bieganie,
 skakanie,
 pokonywanie przeszkód,
 raczkowanie
 wspinanie się
 stanie
 machanie
 balansowanie
 jazda na rowerze
 pływanie
 Terapia ręki – kiedy i dla kogo?

 Zaburzeniami napięcia mięśniowego;

 Nieprawidłową postawą ciała;
 Nieustaloną lateralizacją;
 Problemami: grafomotorycznymi, w zabawach
manipulacyjnych;
 Trudnościami w wykonywaniu czynności
precyzyjnych;
 Zaburzeniami koordynacji: wzrokowo-ruchowej,
obustronnej;
 Trudnościami w samoobsłudze.
 Terapia ręki jest wskazana dla uczniów i
dzieci:

 niechętnie podejmujących czynności manualne

(np. malowanie, lepienie z plasteliny) oraz
mających problem z koordynacją obu rąk w
trakcie wykonywania tych czynności, z
koordynacją wzrokowo-ruchową oraz piszących
niestarannie/nieestetycznie/zbyt wolno
 mających znacznie obniżone lub wzmożone
napięcie mięśniowe w obrębie kończyny górnej
(obręczy barkowej, stawu łokciowego, w
obrębie nadgarstka i stawów palców)
 mających problem w zakresie samoobsługi
 z nadwrażliwością dotykową oraz
niedowrażliwością dotykową.
 Cele terapii ręki

 Doskonalenie: koordynacji wzrokowo-ruchowej,

koordynacji obustronnej, umiejętności
przekraczania linii środkowej ciała, wykonywania
ruchów wyizolowanych.
 Wyrównanie napięcia mięśniowego.

 Stymulacja dotykowa.

 Poprawa stabilizacji.

 Usprawnianie motoryki małej i dużej.

 Cele terapii ręki w zakresie
poprawy czynności pisania i formy
graficznej pisma
 nabywanie prawidłowych nawyków w zakresie:
 utrzymywania prawidłowej postawy siedzącej
 sposobu trzymania narzędzia graficznego
 odległości palców od końcówki piszącej
 utrzymywania prawidłowego napięcia
mięśniowego ramienia, dłoni i palców
 ułożenia ręki wiodącej i pomocniczej na blacie
 ułożenia kartki/zeszytu na blacie

 rozwijanie dojrzałości emocjonalnej i społecznej

(radzenie sobie z presją otoczenia, autopresją i stresem w trakcie realizacji
zadań)
 wypracowanie zdolności skupienia uwagi i
patrzenia
 wzmacnianie koncentracji
 poprawę koordynacji wzrokowo-ruchowej
 przekraczanie linii środka ciała.
 Cele terapii ręki w zakresie
poprawy grafomotoryki

 kształtowania orientacji przestrzennej, poprzez

wytwarzanie i utrwalanie orientacji w schemacie
własnego ciała, np. utrwalanie różnicowania prawej i
lewej strony ciała, odtwarzanie i naśladowania
ruchów rodzica itp..
 Cele terapii ręki w zakresie
poprawy grafomotoryki

 wykształcenie znajomości pojęć określających

położenia przedmiotów w przestrzeni:
 określania miejsca: na, pod, za, wysoko, nisko,

wyżej, niżej, między, w środku

 określania kierunków: w przód, w tył, do góry,

na dół, przed siebie, za siebie, w bok, w prawo,

w lewo
 określania wielkości przedmiotów i wymiarów

wielkości: mały, duży, krótki, długi, wąski,

szeroki
 określania przeciwstawności: wysoki - niski,

nierówności: wyżej niż, niżej niż;

uporządkowania: mały, mniejszy, najmniejszy.
 Efekty terapii
• Poprawa:
- ogólnej sprawności ruchowej i większa samodzielność w
czynnościach samoobsługowych i manualnych
- koordynacji wzrokowo –ruchowej.
- w zakresie koncentracji uwagi.
- w ogólnym funkcjonowaniu dziecka poprzez wzrost jego
kompetencji i samooceny.
• Lepsze przygotowanie dzieci do podjęcia nauki w
szkole i opanowania umiejętności szkolnych.
• Wzrost świadomości rodziców na temat przyczyn trudności w
zakresie nabywania umiejętności motorycznych przez dzieci i
sposobów pracy z dziećmi.
• Normalizacja napięcia mięśniowego w obrębie ciała i ręki.
 Przebieg zajęć

1 . Część wstępna (powitanie, przebieranie się

w strój/rozbieranie, nauka składania ubrania).

2. Ćwiczenia i zabawy ruchowe rozwijające:

- świadomość ciała, schemat ciała i orientację przestrzenną;
- integrujące przetrwałe odruchy;
- koordynację obustronną i ruchy naprzemienne;
- sprawność ruchową i reakcje równoważne;
- stabilizujące obręcz barkową i usprawniające ruchy ramion,
przedramion, nadgarstka, dłoni i palców.
 Przebieg zajęć

3. Ćwiczenia i zabawy manualne, grafomotoryczne:

- normalizujące odbiór bodźców dotykowych i rozwijające czucie
różnicujące w obrębie dłoni;
- rozwijające sprawność i precyzję ruchów dłoni i palców;
- usprawniające kontrolowanie siły nacisku ręki dziecka w trakcie
rysowania i pisania;
- ułatwiające opanowania prawidłowego chwytu i trzymania
narzędzia do pisania;
- kształtujące nawyki związane z prawidłowym
kreśleniem niektórych liter i ich połączeń;
- rozwijające umiejętność współpracy oka i ręki;

4 . Zakończenie (masażyki, słuchanie opowiadań, muzyki itp.),

przebranie, pożegnanie.
Malowanie palcami i stemplowanie
Lepienie i wylepianie
Wycinanie, wydzieranie, kolaż
Rysowanie
Grafomotoryka i pisanie
Szycie
Prawidłowy chwyt narzędzia pisarskiego

◦ Długopis należy trzymać chwytem

pęsetkowym pomiędzy kciukiem i lekko
zgiętym palcem wskazującym, opierając
go na palcu środkowym.

◦ Długopis powinien być trzymany około 2

cm od powierzchni papieru: wówczas nie
zamazujemy tego co napisaliśmy, a kciuk
nie ogranicza pola widzenia.
Prawidłowe ułożenie zeszytu
powinien on być ułożony na linii środkowej
ciała z lekkim pochyleniem lewego dolnego rogu u
praworęcznych, a u leworęcznych – prawego dolnego rogu).
Odpowiednia wysokość
stołu, przyktórym dziecko
siedzi – jeżeli jest za wysoki
uczeń musi unosić barki, co
wpływa na wzrost napięcia
mięśniowego i męczliwość ręki.
 Usprawnianie motoryki dużej –
przykładowe ćwiczenia

 Toczenie, kopanie, chwytanie, turlanie piłki,

rzucanie do celu (w chodzeniu i bieganiu).
 Podrzucanie zabawek, piłek jedną ręką i oburącz z
różnych odległości.
 Przekładanie przedmiotów do pudełek.
 Upuszczanie i podnoszenie woreczka.
 Ćwiczenia równoważne

 Chodzenie po odwróconej ławce.

 Wchodzenie/ wbieganie, schodzenie/ zbieganie ze
schodów.
 Wspinanie się na drabinki.
 Chodzenie z woreczkiem na głowie.
 Chodzenie po linii z łyżką i piłką.
 Wszelkie zabawy na placu zabaw (zjeżdżalnie,
równoważnie).
 Ćwiczenia na czworakach

 Przechodzenie pod różnymi przeszkodami (kocem,

krzesłem).
 Omijanie przeszkód na czworakach.
 Naśladowanie chodu zwierząt.
 Turlanie się (samodzielnie, przez drugą osobę – np. na
kocu).
 Skakanie (jak królik, jak żabka).
 Czołganie się.
 Ćwiczenia kończyn górnych

 Krążenia ramion.
 Krzyżowanie ramion w górze, za głową.

 Żonglowanie.

 Układanie skrzyżowanych przed sobą

ramion
jedno na drugim.
 Pływanie na sucho – wykonywanie ruchów
takich jak przy pływaniu kraulem, pieskiem.
 Ćwiczenia z hantlami (lub butelkami z wodą).
 Ćwiczenia manualne
poprawiające grafikę pisma
Malowanie
1. Malowanie cała powierzchnią rąk, palcami.
2. Malowanie form kulistych, falistych.
4. Malowanie dużych konturów rysunków
(na arkuszu szarego papieru).
 Usprawnianie końców palców
1. Stukanie czubkami palców, gra na pianinie.
2. Malowanie suchym palcem.
3. Malowanie pęczkiem waty.
4. Modelowanie w glinie i plastelinie.
5. Solenie – rozsypywanie soli, piasku, kaszy na
tackach.
6. Nawlekanie koralików.
7. Haftowanie na tekturkach z dziurkami.
8. Origami.
Zabawy usprawniające
motorykę małą
- przewlekanie wstążek przez otwory.
- zbieranie drobnych elementów chwytem
pęstetkowym.
- ściskanie piłeczek.

- otwieranie/ zamykanie pudełek;

odkręcanie/zakręcanie słoików, butelek.

- zabawy z pudełkami (wkładanie i
wyjmowanie przedmiotów).
- ugniatanie kul z gazet i rzucanie do celu.
 Ćwiczenia grafomotoryczne

1. Kreślenie form kulistych.

2. Kreślenie prostych linii łączących
wyznaczone punkty – trafianie do
celu, malowanie kredkami konturowych
rysunków, kreślenie linii w ograniczonym
polu, kopiowanie rysunków.
3. Rysowanie szlaczków wg wzorów z
elementów liter.
4. Kolorowanie kredkami.
5. Kopiowanie rysunków przez kalkę.
 Terapia ręki w domu

- pomoc w gotowaniu i pieczeniu ciast (wałkowanie

ciasta, zabawy foremkami do ciasteczek).
- zabawy masami plastycznymi: plasteliną, modeliną,
masą solną.
- zabawy na świeżym powietrzu (aktywne spędzanie
czasu wolnego).
- zabawy na placu zabaw.
- ograniczenie czasu spędzanego przed komputerem.
- wycieranie kurzu, wieszanie prania z pomocą spinaczy,
mycie naczyń
Freski naskalne?
Co cieszy każdego neurologa?
Restrykcja w pełnej okazałości
Rysowane wierszyki
Zabawy paluszkowe
 Literatura podstawowa
1. Bartkiewicz W., Giczewska A., Terapia ręki, aCentrum, Warszawa 2014;
2. Franczyk A., Krajewska K., Zabawy i ćwiczenia na cały rok, Impuls,
Kraków 2009;
3. Goddard Blythe S., Jak osiągać sukcesy w nauce? Uwaga, równowaga
i koordynacja, PWN, Warszawa 2015;
4. Karaskova V., Zabawy ruchowe dla dzieci zdrowych
i niepełnosprawnych, GWP, Gdańsk 2004;
5. Mikołajewska E. , Terapia ręki. Diagnoza i terapia, Soyer Centrum
Szkoleniowe, Poznań;
6. Minczakiewicz M. E., Zabawki i propozycje zabaw dla dzieci
o prawidłowym i zaburzonym rozwoju, Wydawnictwo HARMONIA,
Gdańsk 2012;
7. Minor E., Minor M., Poznanie przez działanie, Difin, Warszawa 2009;
8. Odowska – Szlachcic B., Metoda integracji sensorycznej, zeszyt 1 ,
Wydawnictwo HARMONIA, Gdańsk 2010;
9. Rose C., Gordon D., Zabawy fundaMentalne, przewodnik od narodzin
do 6 lat, transfer LEARNING solutions, Gdańsk 2009.
 Literatura uzupełniająca

10. Janina Mickiewicz „Jedynka z ortografii?”

11. Jagoda Cieszyńska, Marta Korendo „Wczesna interwencja

terapeutyczna”

12. Ewa Małgorzata Skorek (red.) „Terapia pedagogiczna”

13. J. Lewinson „Pomóż dziecku z dysgrafią”

14. M. Frostig, D. Horne „Wzory i obrazki”

15. W. Brejnak „Będę pierwszoklasistą”

16. Tymichova „Ćwiczenia grafomotoryczne”

17. Maria Jolanta Pietrzak-Świstak „Walka z dysgrafią”

18. W. Szuman „Rysowane wierszyki”

19. W. Szuman „Zabawy paluszkowe”

20. E. M. Skorek „Wierszyki do rysowania”

Literatura popularna