Đại học Kinh tế TP.

HCM Bài giảng môn Quản Trị Rủi Ro Tài Chính

Khoa Tài Chính

Nội dung trình bày

Tóm tắt các công cụ phái sinh khác nhau
Một số thuật ngữ quan trọng: thị trường tài chính,
khẩu vị rủi ro, mối quan hệ (đánh đổi) giữa rủi ro và tỷ
suất sinh lợi, thị trường hiệu quả.
QUẢN TRỊ RỦI RO TÀI CHÍNH Giá trị hợp lý lý thuyết
Mối quan hệ giữa thị trường giao ngay, thị trường
Bài 1: Giới thiệu Rủi ro tài chính và công cụ phái sinh thông qua cơ chế hoạt động kinh
các công cụ quản trị rủi ro tài chính doanh chênh lệch giá, lưu giữ và giao nhận
Nhận diện vai trò của thị trường công cụ phái sinh
“Trong cuộc sống, bạn không thể phó mặc tương lai cho sự may rủi. Cách tốt
nhất để dự đoán tương lai là tạo ra chính nó.” Các bình luận về công cụ phái sinh (Đạo đức)
Tim Ogunbiyi (2003)

Derivatives

CÔNG CỤ PHÁI SINH

Bên ngoài
Rủi ro kinh doanh vs rủi ro kiệt giá tài
Bên trong (Quản trị chính -> Kiểm soát rủi ro
yếu kém, đối thủ  Sự không chắc chắn về doanh thu tương lai
cạnh tranh mạnh)
hoặc chi phí đầu vào (liên quan đến chiến
lược quản trị, kế hoạch kinh doanh, chu kỳ
kinh doanh,…)  các DN có khuynh hướng
chấp nhận. Rủi ro kinh doanh gắn với đặc điểm ngành.
 Sự không chắc chắn do lãi suất, tỷ giá hối Yếu tố vĩ
mô bn
đoái, giá chứng khoán và giá cả hàng hóa CF
Rủi ro tài chính: đặc điểm nguồn vốn, DN sd đòn bẩy tc, xuất phát từ DN
Sử dụng nợ: được hưởng lợi từ tấm chắn thuế; ko có khả năng chi trả
 Các hợp đồng tài chính có lợi nhuận phát sinh từ
lợi nhuận của các công cụ khác TS cơ sở: Underlying Asset
 Công cụ theo nghĩa rộng bao gồm các chứng
khoán tài chính, các hợp đồng tài chính và cả
các đồ vật
 Thành quả của CCPS phụ thuộc vào diễn biến
của các công cụ tài chính khác.
 Các công cụ phái sinh được sử dụng để quản trị
rủi ro kiệt giá tài chính
 CCPS giúp chuyển giao các rủi ro mà công ty
không mong muốn đến các đối tác chấp nhận rủi
ro với một mức giá nhất định

1
Đại học Kinh tế TP.HCM
Khoa Tài Chính
DATA
Size of the derivatives market at
year-end 2013
 $710 trillion notional principal
 U.S. Fourth Quarter GDP was only $17 trillion
 See Figure 1.1 for OTC notional
 See Figure 1.2 for exchange-traded volume
Swaption
Thị trường phái sinh và công cụ
 Công cụ: dùng để chỉ tài sản cơ sở và nghĩa cụ
của hợp đồng phái sinh
 Hợp đồng là một thỏa thuận pháp lý có hiệu
lực.
 Chứng khoán là một công cụ giao dịch đại diện
cho quyền về 1 nhóm tài sản dưới 2 ngày
 Thị trường tiền mặt (cash market), thị trường
giao ngay (spot market): nơi mua và bán đòi
hỏi tài sản cơ sở phải được giao nhận gần như
ngay lập tức kèm theo đó là việc thanh toán
 Các dạng thỏa thuận khác giúp cho người
mua/bán được lựa chọn có thực hiện giao hàng
hay không đó chính là các dạng hợp đồng CCPS
Bài giảng môn Quản Trị Rủi Ro Tài Chính
Tài sản thực vs Tài sản tài chính
CCPS có thể dựa trên các tài sản thực, là
các tài sản vật chất bao gồm nông sản,
kim loại và các nguồn năng lượng
Nhưng chúng ta sẽ tập trung nhiều hơn
vào các CCPS dựa trên các tài sản tài
chính là các cổ phiếu, trái phiếu/các khoản
vay, tiền tệ.
trên 2 ngày
Thị trường CCPS là thị trường dành cho
các công cụ mang tính chất hợp đồng mà
thành quả của chúng được xác định dựa
trên thành quả của một công cụ hoặc một
tài sản khác
CCPS:
• Thỏa thuận giữa người mua và người bán
• Mỗi bên sẽ có nghĩa vụ cho bên còn lại.
• Có giá cả
Giao hàng
Giao tiền chênh lệch (đầu cơ)
2
Đại học Kinh tế TP.HCM
Khoa Tài Chính
 Options
Definition: a contract between two parties that
gives one party, the buyer, the right to buy or
sell something from or to the other party, the
seller, at a later date at a price agreed upon
today
Option terminology
price/premium
call/put 2 loại: QC mua, QC bán
right, not an obligation
Người bán có quyền lựa chọn OTC, sàn
Mục tiêu: Ổn định hoạt động sản xuất kinh doanh.
 Futures Contracts Hợp đồng giao sau
Definition: a contract between two parties for
HĐKH one party to buy something from the other at
đã được a later date at a price agreed upon today;
chuẩn hóa
(đc quy subject to a daily settlement of gains and
định) losses and guaranteed against the risk that
either party might default
Exclusively traded on a derivatives
exchanges
Subject to daily settlement
Đầu cơ về giá: Biến động giá, rút khỏi thị trường
Bài giảng môn Quản Trị Rủi Ro Tài Chính
 Forward Contracts Đối tượng: Các nhà sx
Definition: a contract between two parties for
one party to buy something from the other at
a later date at a price agreed upon today
Exclusively over-the-counter OTC
(Chỉ có 2 bên bán và mua, ko có bên thứ 3 bảo lãnh.
Obligation
Hai bên thực hiện nghĩa vụ mới nhau)
Ưu:
- Tính linh hoạt (thiết kế điều khoản của HĐ: TSCS, Giá, Quy mô)
- Tính bảo mật (HĐ lớn -> Thông tin ảnh hưởng trên thị trường)
(sự điều chỉnh giá trên thị trường giao ngay)
Nhược:
- Rủi ro thanh khoản cao - tính thanh khoản thấp (tiền và giao dịch TS)
- Rủi ro tín dụng cao (bên bán ko giao hàng, bên mua ko trả tiền)
Swaps and Other Derivatives HĐ hoán đổi
 Definition of a swap: a contract in which two
parties agree to exchange a series of cash
flows 2 bên đồng ý hoán đổi dòng tiền cho nhau
 Exclusively over-the-counter OTC
 Viewed as a combination of forward contracts
 Swaptions are special type of option on a
swap
3
Đại học Kinh tế TP.HCM Bài giảng môn Quản Trị Rủi Ro Tài Chính
Khoa Tài Chính

Tài sản cơ sở (Underlying Asset) Một số thuật ngữ quan trọng

Tài sản cơ sở
 Một công cụ phái sinh chuyển hóa (derives )
giá trị của mình từ tài sản cơ sở
 Có thể là mọi thứ, chẳng hạn như các chỉ số
đo lường thời tiết
Chấp nhận rủi ro (risk neutral) có nghĩa là
bạn không quan tâm đến rủi ro
Không thích rủi ro (risk aversion)
Phần bù rủi ro (Risk premium): tỷ suất
sinh lợi cộng thêm mà bạn dự kiến kiếm
được bình quân cho việc đón nhận rủi ro.
Thí dụ:
 Kịch bản 1 xảy ra  nhận 5$
 Kịch bản 2 xảy ra  nhận 2$

Các thuật ngữ quan trọng Các thuật ngữ quan trọng
Bán khống

Vị thế mua (Long position): “Bullish”
Những người có lời khi giá tăng (người nắm giữ TS)
Những nhà đầu tư đang
ở trong trạng thái nắm
giữ (sở hữu) tài sản được
gọi là những người “đầu
cơ giá lên”, họ có xu
hướng đẩy giá lên cao vì
giá càng tăng thì vị thế
mua của họ càng lời.
Vị thế bán (Short position): “Bearish”
Những người có lời khi giá giảm Vay TS
Những nhà đầu tư đã thực
hiện bán khống (short
selling) hoặc đang ở trong
trạng thái nợ tài sản (phải
mua lại tài sản trong tương
lai) được gọi là những người
“đầu cơ giá xuống”, họ có
xu hướng đẩy giá xuống
thấp vì giá càng giảm thì vị
thế bán của họ càng lời.
Short time
Short selling (bán khống)

4
Đại học Kinh tế TP.HCM Bài giảng môn Quản Trị Rủi Ro Tài Chính
Khoa Tài Chính

RR tài chính và RR kiệt giá tài chính

Người bán khống:
 Tạo ra một khoản nợ Lãi

 Có nghĩa vụ phải mua lại CP để trả cho người

môi giới
Giá giao ngay
 Người bán khống không biết chắc chắn số

Kết quả
của tài sản cở sở
tiền họ sẽ trả trong tương lai
Rủi ro kiệt giá Rủi ro kiệt giá
 Bán khống dùng để bù trừ cho vị thế mua tài chính tài chính

 Bán khống bằng CCPS hiệu quả hơn trong

khi bán khống CP khá phức tạp, đắt đỏ
Vị thế mua Vị thế bán
Lỗ

Rủi ro và tỷ suất sinh lợi

Tỷ suất sinh lợi mà nhà đầu tư kỳ vọng là lãi
suất phi rủi ro cộng với một phần bù rủi ro.
 Thị trường hiệu quả và giá trị hợp lý lý
thuyết (Market Efficiency and Theoretical
Fair Value) Thị trường cạnh tranh hiệu quả: ko bất cân xứng info
 Thị trường hiệu quả được định nghĩa là thị
trường mà trong đó giá của một tài sản bằng
với giá trị kinh tế thực của tài sản đó.
 Một thị trường hiệu quả là kết quả của kỳ
vọng hợp lý và hành vi đầu tư có hiểu biết của
nhà đầu tư
 Giá trị kinh tế thực là giá trị hợp lý lý thuyết
(giá trị được xác định qua các mô hình định
giá như CAPM, APT,…)

5
Đại học Kinh tế TP.HCM
Khoa Tài Chính
150K (định giá) - 100K (giá thực)
Cầu tăng -> Giá tăng trở lại 150K
Mối liên hệ giữa thị trường giao ngay
và thị trường phái sinh
 Arbitrage và Luật một giá
Arbitrage được định nghĩa là một loại giao dịch
nhằm tìm kiếm lợi nhuận khi mà giá hang hóa giống
nhau được niêm yết với 2 mức giá khác nhau.
Example: See Figure 1.4 Chênh lệch giá
The concept of states of the world
Luật một giá: các kết hợp tài sản tương đương
nhau, nghĩa là các kết hợp cho cùng một kết quả,
phải được bán ở cùng một mức giá; nếu không sẽ
tạo ra cơ hội kinh doanh chênh lệch giá để thu lợi
nhuận và hành vi này sẽ nhanh chóng loại trừ sự
khác biệt giá kể trên.
Vai trò của thị trường phái sinh
 Risk Management
Hedging vs. speculation
Setting risk to an acceptable level
Example: Southwest Airlines
 Price Discovery
 Operational Advantages
Transaction costs
Liquidity
Ease of short selling
 Market Efficiency
Bài giảng môn Quản Trị Rủi Ro Tài Chính
 Cơ chế lưu trữ giá: Tiêu thụ dàn trải qua thời
gian
 Cầu nối giữa thị trường giao ngay và thị trường các sản
phẩm phái sinh Giá trên tt giao ngay phán ảnh giá trên tt giao sau và ngược lại
 Người ta có thể mua nhiều dạng tài sản để lưu trữ (Cổ
phiếu, TP, hàng hóa)  lưu trữ giúp kéo dài thời gian tiêu
thụ
 Giá cả biến động  lưu trữ sẽ kèm rủi ro  CCPS được sử
dụng để làm giảm rủi ro bằng cách cho phép xác định ngay
ở hiện tại giá bán tài sản trong tương lai  rủi ro trong lưu
trữ được loại trừ  khoản đầu tư mang lại lãi suất phi rủi ro
 Giá tài sản lưu trữ, giá hợp đồng phái sinh và LS phi RR có
liên hệ với nhau
Risk Management
Giá của CCPS có liên quan đến giá hàng
hóa cơ sở  CCPS có thể được sử dụng để
làm tăng/giảm rủi ro của việc sở hữu tài
sản giao ngay.
Những người tham gia thị trường phái sinh
để giảm thiểu rủi ro của họ  hedgers
Những người tham gia thị trường phái sinh
để làm gia tăng rủi ro của họ gọi là các
nhà đầu cơ  speculators
6
Đại học Kinh tế TP.HCM
Khoa Tài Chính
Giá giao sau ảnh hưởng đến giá giao ngay -> Giá cả hiệu quả
Thông tin hình thành giá
 Các thị trường KH và GS là nguồn thông tin rất
quan trọng đối với giá cả
 Thị trường GS được xem là công cụ chủ yếu để
xác định giá tài sản giao ngay
 Giá của hợp đồng giao sau đáo hạn sớm nhất
(nearby contract) thường được xem như giá
giao ngay
 Giá hợp đồng KH và GS chứa đựng các thông
tin về những gì mà người ta mong đợi về giá
giao ngay trong tương lai, TT giao sau sôi động
hơn và do đó thông tin từ thị trường này cũng
được xem là đáng tin cậy hơn
Thị trường hiệu quả
Việc giao dịch dễ dàng và chi phí thấp hơn
trên các TTPS giúp tạo điều kiện cho giao
dịch kinh doanh chênh lệch giá và những
điều chỉnh nhanh chóng về giá sẽ loại trừ
ngay lập tức những cơ hội thu lợi nhuận
đó
Nền kinh tế sẽ hưởng lợi nhiều hơn vì giá
của tài sản cơ sở phản ánh chính xác hơn
giá trị kinh tế thật sự của hàng hóa.
Bài giảng môn Quản Trị Rủi Ro Tài Chính
Các lợi thế về hoạt động
Chi phí giao dịch (hoa hồng và chi phí
gd khác) thấp hơn
Tính thanh khoản cao hơn so với giao
ngay Vật chất -> Tốn CP lưu trữ >< Giấy QC
100 HĐ quyền chọn ->
 cho phép giao dịch lô lớn CP trên 1 đvi sp giảm
 vốn yêu cầu tham gia thị trường thấp
 tỷ suất sinh lợi và rủi ro được tự do điều chỉnh
theo mong muốn
Thị trường phái sinh cho phép bán
khống dễ dàng hơn
Những chỉ trích thị trường CCPS
Thị trường CCPS cho phép chuyển giao rủi
ro từ những người muốn loại trừ sang
những người muốn chấp nhận.
Thị trường này đòi hỏi các nhà đầu cơ sẵn
sang chấp nhận rủi ro cho người đi phòng
ngừa
Một số nhà đầu cơ không thật sự kinh
doanh tài sản cơ sở, đôi khi không biết gì
về chúng  họ có đặc tính giống những
tay cờ bạc
7
Đại học Kinh tế TP.HCM Bài giảng môn Quản Trị Rủi Ro Tài Chính
Khoa Tài Chính

Sản phẩm phái sinh và đạo đức kinh doanh

Sử dụng sản phẩm phái sinh không
thích hợp
 Công cụ chứa đựng đòn bẩy cao, nghĩa là
một thay đổi nhỏ trong giá sẽ đưa đến lợi
nhuận/lỗ rất lớn
 Tiến hành đầu cơ thay vì phải tiến hành
phòng ngừa rủi ro: một sự cám dỗ ngay cả
người thông thái cũng bị sập bẫy
 Quy tắc đạo đức và các tiêu chuẩn ứng xử
chuyên nghiệp là một trong những thành tố
quan trọng đối với các chuyên gia trong lĩnh
vực phái sinh.
 Khi đối mặt với tình huống khó xử, mâu thuẫn lợi ích kinh
tế
 Phải hiểu quy chuẩn đạo đức và đánh giá khả năng tuân
thủ trước khi vào nghề
 Một vài quy tắc đạo đức nền tảng của 3 tổ chức
chuyên nghiệp hàng đầu thế giới:
 CFA Institute
 Professional Risk Managers International Association
 Global Association of Risk Professionals

Công cụ phái sinh và nghề nghiệp của bạn Thank you very much!
 Financial management in a business
 Small businesses ownership
 Investment management
 Public service

Bằng cách tham gia khóa học này về SPPS

bạn đang thực hiện các bước đi đầu tiên
để tiếp cận các công cụ, bản chất của rủi
ro và vấn đề quản trị rủi ro – một chủ đề
rất quan trọng trong kinh doanh ngày nay