Download as pdf
Download as pdf
You are on page 1of 12
NGHIEN CUU - TRAO DOL NLE G ANH VA MOT SO GOI MG CHO VIEC CONG BO VA AP DUNG AN LE TAI VIET NAM DANG THI HONG TUYEN * BUI TH] MINH TRANG ** Tom tit: Nguén ludt chinh tao nén dae treng ciia hé thong phdp luét Anh la dn 1g. Anh duege biét én nlue “edi ndi” sink ra dn lé va nguyén tc tién lé phap (stare decisis). Trong qué winh xét xie tai tod, cde thm phén cia Anh phai tuén thi: nguyén tic i ang usc bét én Ie. Bai viét lm r5 mot sé n6i dung lién quan dén dn lé; céch hiéu ve thude ngit “an Ié" & Anh; li gidi tai sao cin dp dung dn I; nguyén tic dp dung tién Ie phép; nhimng thay 61 trong ngi dung cia nguyén tae nay va van dé higu luc ctia én Ié 6 Anh tie khi ra doi cho dén nay. Bai viét cling phan tich quy trink cOng bé dn 1é & Anh, trong dé dc biét 1a qué trinh hinh think cdc tuyén tap an Ié (law report) — noi tap hop, luu trit cdc ban an duge coi la dn 1é, qua dé phan néo li gidi duoc bé day lich sie phat trién ctia dn Ie & Anh, tie dé ¢6 mét s6 gor mé cho quy trinh cing bé an 16 & Viét Nam. Tic khod: An Ié; hiéu lec; nguyén téc tién Ié phap; quy trinh cng bé dn lé Nhén bai: 25/10/2019 Hodin thanh bién tap: 29/12/2020 Duyét ding: 31/12/2020 CASE LAW IN THE UK AND SOME SUGGESTIONS FOR THE APPLICATION OF CASE LAW IN VIETNAM Abstract: The main source of law that forms the UK legal system is the case law. The UK is known as the "cradle" of precedent and the stare decisis principle. During the process of a trial, the UK judges ‘must comply with the principle of stare decisis, also they are bounded by case law. The Article clarifies some aspects regarding case law; the understanding of the term "case law" in the UK; the explanation why we need to apply case law; the principle of applying stare decisis, changes in its content and the validity of case law in the UK from its commencement up to now. The paper also analyses the publication process of a case law in the UK, especially the process of forming law reports where the sentences are garthered and stored as precedents, thereby partly explains the long history of case law in UK, as well as introduces some suggestions for the process of proclaiming case law in Vietnam. Keywords: Case law; validity; stare decisis; case law publication process Received: Oct 25", 2019; Editing completed: Dec 29", 2020; Accepted for publication: Dec 31", 2020 ‘A “precedent”. 1, Khai nigm “4n 1¢” trong hé thong phap lujt Anh Trong hé thong phdp luat Anh, lién quan dén an 1é, c6 hai thuat ngir thong * Thac si, Trudmg Dai hoc Lugt Ha Ni E-mail: danghongtuyenhlu@hiu.eduvn ** Thae si, Trurdng Dai hge Lujt Ha Ngi E-mail: buiminhtrang@hlu.edu.vn TAP CHI LUAT HOC SO 8/2020 duge sir dung la “case law” v Tur dién thuat ngir luat hoc chia Oxford dura ra cach hiéu vé hai thudt ngir nhu sau: “case law” La mét b6 phan php ludt duge dura ra tir phan quyét ciia toa an, phan biét voi phap Iuat thanh van; “precedent” la ban an hoac quyét dinh cia toa an, thuéng duge ghi lai 69 EN CUU- TR trong mét tuyén tap an 1é (law report), duge sit dung nhu mét can ctr phap li dé dua ra quyét dinh tuong ty trong nhimg trong hgp sau 46. Theo phép Iuat Anh, ban an va quyét dinh cé thé 1a (authoritative precedent), thuéng cd tinh rang bugc va phai tuan thi hodc tién 1é thuyét phuc (persuasive precedent) (khéng bude phai tuan theo).“” Theo Peter De Cruz, “case law” duge sit dung theo hai nghia khdc nhau. Thi nhdt, theo nghia rong, “case law” duge hiéu 1a toan bd céc quy dinh bat thanh van duge tuyén bé hodc duge phat trién boi mét quyét dinh tu phap. BO phan phap lugt nay duge goi 1d “jurisprudence” 6 Phap. Thi hai, theo nghia hep, “case law” dé cp phurong thite sir dung cic nguyén tic phap li da duge thiét lap, lm co sé cho vige giai quyét cdc tinh huéng trong tuong lai, “Case law” theo nghia nay chinh 1A céc phuong phap duge sit dung trong phat trién truayén théng common law 6 Anh?) Nhu vay, cé thé thay dn 1¢ 6 Anh duge hiéu 1a nhimg nguyén tic phap li rit ra tir nhimg phan quyét cua toa an, cung cap tién 1g hay co so phap li dé tham phan giai quyét cdc vy vige c6 tinh tiét tuong ty & hign tai hodc tuong lai. 6 06 higu lye Vay, tai sao cin dp dung 4n 16? Mét sé hoc gia cho ring: xuat phat tir tu tuong cong bing cia nha triét hoc Aristote 1a “cdc trudng hop gidng nhau phai duge xir li nhw (1). Elizabeth A. Martin (bién soan), Oxford Dictionary of Law”, Oxford University Press, 2003, p. 374. (2). Peter De Cruz, Camparative Law in A Changing World, Cavendish Publishing Limited, 1999, p. 243 70 nhau” (Like cases must be decided alike), cdc luat gia Common law sit dung triét dé cach thire nay dé xay dung va ap dung 4n 1é. Ki thuat tu duy dic thi ca thong luat tao ra 4n 1€ khong phai la dién dich, cing khéng phai 14 quy nap ma 1a suy luén tuong tr (“analogical thinking”), cd nghia 1a My tinh gidng nhau lam tigu chudn hay Ia cdi tong tu. Mét quy tic an 16 goi Ia “ratio” durge hinh, thanh dya trén ba yéu td: 1) cc tinh tiét cua vu viée (facts); 2) li 18 hay lp luan (reason); 3) quyét djnh cia toa an (decision). Khi toa n gidi quyét vu viée dau tién chi tao ra hinh mau hay phac thao nén m6t quy téc chir chua phai 14 mét quy tic hoan hao, Hay ndi cach khac, mét quy tic hay nguyén tac 4n 1é duge hinh thanh phai trai qua hang loat vy viée tuong ty vé sau. Cac tham phan sau nay khi gidi quyét mét vy viée can phai xac dinh va danh gid li 18 tuong ty, néu vy viée nay tuong ty thi sé 4p dung li 1@ trong bin dn , néu khong tong ty thi khong dp dung.” Thue té, khong thé c6 hai vu viéc co tinh tiét hoan toan giéng nhau. Tuy nhién, néu nhimg tinh tiét quan trong ciia hai vy viée khéng khéc nhau, thim phén bude phai di theo phan quyét trude d6 ciia toa an cap cao hon. Phan quyét 46 duge goi la tién 1é phap (precedent) va nguyén tic rang bude béi phan quyét d6 1a nguyén tic tién 18 phap (3). Benjamin Johnson, Richard Jordan, Why Should Like Cases Be Decided Alike? A Formal Model of Aristotelian Justice, 2017, heps:/scholat-princeton.edu, truy cap 15/7/2020. (4). BS Thanh Trung, An 1g: Mét sd van dé li lugn va thuc tién, http://tks.edu.vn/, truy cap 15/7/2020. TAP CHI LUAT HOC SO 8/2020 (stare decisis). Néu c6 su khdc biét 6 tinh tiét quan trong, tham phan c6 thé ra phan quyét Khac bigt véi vu viée rude dé. Bén canh d6, hai hoc gid nguoi Anh li Catherine Elliott va Frances Quinn cing cho ring an 1é bat nguén tir cdc quyét dinh cla cac tham phn trong cac trudng hgp truéc 46 (quyét dinh cia bdi thim doin khéng phai 1 luat dién hinh). Khi dua ra phan quyét cho mot vy An, c6 hai nhigm vu cor ban: thir nhdt, xac dinh sy that la gi, c6 nghia 1a diéu gi da xay ra; thie hai, phap luat ap dung nhu thé nao déi v6i nhing su kién 46. Vige thc hign nhiém vy thir hai co thé tao ra An 1é, dya trén quan niém cho ring mét phan quyét 43 dug¢ dua ra dya trén cach thie 4p dung luat cho tinh tiév/tap hop cdc tinh tiét cy thé ctia/vu viée thi véi nhing tinh tiét twong ty trong céc vu viée xay ra sau 45 cling nén dirge 4p dung luat theo hudng nhu vay, theo nguyén tic stare decisis (nguyén tic tuan tha nhig gi di quyét). Diéu nay rd rang céng bang hon viée cho phép méi tham phan giai thich luat, ap dung Iu@t mét cdch khée nhau va cing mang tinh dy bao, gitip cho ngudi din tuén thi: phap ludt mt cach dé dang hon. Bang viéc xem xét cdc bing chimg, danh gid che tinh tiét phdp Ii va dyra trén cdc lip lugn, gidi thich cdc nguyén tie phap li, thim phan dua ra quyét dinh vé két qua vu kién. Nhiing lap luén, giai thich cae nguyén tic phap li ma dya vao d6 phan quyét duge dura ra duge goi li ratio decidendi — mét thuat (5). Catherine Elliott va Frances Quinn, English Legal System, Pearson Longman, 2009, p. 12. TAP CHI LUAT HOC SO 8/2020 NCUU-TRAO BOI ngit Latin cé nghia la “li do dé quyét dinh”, la mét phan cua ban dn, duge coi 1a tién 16 ring budge, hinh thanh nén an 1¢. 2. Nguyén tic tidn Ié phap (stare decisis) - nguyén tic ap dung an I¢ & Anh Trong khi cdc luat gia chau Au luc dia thuong bat dau tir quy dinh php luat thanh van dang © in, bing phuwong phip suy dién sé dwa ra két luan can thiét cho vu vige ma ho dang xem xét thi cae luat gia Anh phai bit dau nghién ctru tir cdc tinh tiét xdy ra, so sdnh véi cae nguyén tie phap li tong img mA cae tod da dua ra trong cdc vu trade d6 va tir 4n 16 c6 lién quan dé tim ra cée quy dinh 6 tinh bit bude phai tuin theo bing phuong phap quy nap. Chinh vi vay, an Ié 6 Anh gan lién véi nguyén tic tién 1é phap, c6 nghia la “an lé cé gid tri rang bude chinh thite déi voi cée vu viée trong wong lai” (Doctrine of biding precedent), ciing c6 thé hiéu 1a iéc tuén thi cac phan quyét trude day A khong pha nhiing quy pham phép luat di duge thiét lap trong an 16? Trén thyc té, nguyén tac tién 1 phdp da ra ddi tir Khoang thé ki XIN nhung phai dén thé ki XVI, XVIII nguyén tic nay méi tré thanh bat bude 6 Anh. Nguyén tie tién 18 phap cé hai ndi dung chinh 1a: 1) khi xét xir cdc toa an cap dudi (6). Nguyén Van Nam, “Nghién citu so sanh nguén luat n 1g trong hé thong phap Int nude Anh”, Tap chi Nhé medic va Phép ludt, s6 5/2007, tr. 41. (7). Trung Bai hoe Luat Ha Noi, Gido trinh Luét so sanh, Nxb. Cong an nhan dan, 2016, t. 260. (8). Micheal Bogdan, Ludt so sdinh, ban dich tiéng Viét cua Lé Héng Hanh va Dong Thi Hién, Nxb. Kluer Law & Taxation, 1994, tr. 80. 7 NGHIEN CUU-TRAO DOT phai tuan theo an 1é ctia toa an cap trén; 2) cdc toa 4n khi tgo ra An 1g cin phai tuan thi 4n 1¢ do chinh minh tao ra. Theo nguyén tic nay, toa an cdp dudi chiu su rang buge béi cdc nguyén tic php li do toa an cdp trén dua ra duge ghi nhan tai cae ban an xét xir cde vu kign trong qué khit. Toa an cap trén durge hiéu 14 Toa 4n tdi cao cla Vuong quéc Anh (Supreme court of the UK),® vi tri ma truée day thude vé Thuong nghj vién (House of Lord); Toa phic tham (Court of Appeal) va Toa an cdp cao (High court). Tuy nhién, khéng phai moi ban an cla tod an nay déu cé gid tr rang bude ma chi cé nhing ban an duge xuat ban méi tro thanh an 1é va c6 gid tri rang bude. Vi du: 46i véi Toa an cap cao, chi khoang 10% cac phan quyét ctia toa nay duge xuat ban va vi vay duge coi la an 1g. G Toa phic tham, con s6 nay 1a khoang 25%." Cac tod 4n 6 Anh coi trong va gan nhu c6 sy tuan thii tuyét doi ngi dung thir nhat cua nguyén tic tién 1é phap. Bang chimg 1a trong hai quyét dinh (9). Trong nhiéu thé ki, 6 Anh tham quyén xét xir phic thém cudi cing thuge vé Uy ban phic thm cua ‘mit. Trong 46, Uy ban tur php cia H chi la cp xét xir phic tham cudi cing truéng hgp nhat dinh, dai da sé vu phic thm déu do Uy ban phic thm cua Thong nghj vign gidi quyét. Diy duge coi la diém 4c tha trong cfu trie cia hé thong tda én Amb, Ké tir ngay 01/10/2009, Téa an tdi cao ciia Vuong quéc Anh chinh thite bude vio hoat dong véi tu céch la cp xét xir phic thim cudi cing & Vuong quéc Anh va chinh thire lay lai thim guyen xét xir phiic thim tr Thuong nghi vién, quyén gidi quyét cdc vu vige vé phan dinh tham quyén gitra chinh phi trung vong va chinh quyén dia phwong tit H6i déng co mit. (10). Micheal Bogdan, sdd, tr. 95, 96. 7 dua ra vao nim 1970, trong vy Cassel vs Broome va vu Miliangos vs Geoge Frank (Textiles) Ltd, Thugng nghj vign Anh di phé binh gay gat Toa phic thim vi da tir chéi dp dung cdc an 18 cita Thuong nghj vién." Cac phan quyét cia Toa phic tham va Toa cdp cao di khéng c6 gia tri rang buée thong thudng lai duge Thuong nghi vién rat ton trong nhung cdc phan quyét ca cdc toa an cdp dui nhur Toa hinh sy trung wong, Toa dia hat hay Toa phap quan... sé khong thé tr thinh dn 1g va cé tinh bit budc véi céc toa an khéc. Ngugc lai v6i diéu nay, néi dung thir hai cua nguyén tic tién 1é phip dung nhw lai khong duge tuan thi chat ché, tham chi 1A vige tun thi hay khong cén phy thuge vo quan diém cia timg toa va c6 sy thay déi theo thoi gian, Vi dy nhu truéc day Thuong nghj vign Anh cing da tuén thd nhiing phan quyét cia chinh minh nhung trong vai thap ki gan day thi diéu nay da thay ddi. Cy thé, vio nim 1966, Thuong nghi vién Anh da ra tuyén bé ring khi xem xét quyét dinh c6 gid trj bit bude ma Thuong nghi vién dua ra trong qua kh, Thuong nghi vign od quyén “quyét dinh khéc véi quyét dinh treée day, Khi ho cd co sé dé thee hign diéu a6” Diéu nay sau nay duge “hoe tip” béi nhiéu toa an khéc cia Anh va truyén, anh huéng manh mé dén toa an cac quéc gia khac, dc biét li toa an cia Mf. 3. Higu lye cia an Ig 6 Anh Trong hé théng php luat Anh, an 1é c6 trj ring bude chinh thite déi véi cde vu chi 1a lan (11). Nguyén Van Nam, tIdd, tr, 41. (12). Micheal Bogdan, sd, tr. 97. TAP CHi LUAT HOC SO 8/2020 vie trong tuong lai song & dé ciing nay sinh van dé: dau 1a ranh gidi gitta ban an bat bude va bin an khéng bit bude, gitta phan bit bude va phan khéng bit bude ciia An 1¢? Dé phan biét ranh gidi gitta ban 4n bit buge va ban an khéng bat bude ngudi ta cé thé dya vao nguyén tic tién 1é phdp, con ranh gidi co ban dé phan biét phan bat budc hay khong bat bugc cua dn 1é ngudi ta dya trén su khac nhau giita hai phan JA “Ratio decidendi” va “Obiter dictum”. “Ratio decidendi” (tiéng Latin cé nghia 1a “li do dé quyét dinh”) trong mdi ban an cé thé hiéu 14 co sé lap luén quan trong dé di dén phan quyét, 14 nhimg nguyén tic, quy pham phap luat dia yao 6 ngudi thim phan ra quyét dinh d6i véi cdc duong sy trong vu vige da xtr. BO phan nay cia ban an c6 gid tri ring bude. “Obiter dictum” (tiéng Latin cé nghia la “nhimg diéu tién néi thém”) thi trai lai, 1a phan binh luan, nhan xét hodc y kién cia tham phan dua ra trong qué trinh xét xir vu chit khéng phai 1a nhimg li 18 can thiét dé di dén phan quyét.") Chinh vi vay, phan nay Kkhéng cé gid tri ring bude (tuy nhién, d6i khi, né c6 gia tri thuyét phyc dang ké do vj tri clia toa én va danh tiéng cia tham phén dua ra quyét dinh 46). Nguyén nhan khién “Obiter dictum” khéng cé gid tri bat bude cén la vi né duge dua ra ma khong c6 sir vi kiém nghiém va xem xét hau qua thyc té tir phia tham phan. Diéu nay cé nghia 1a nd cd thé chua duge xem xét mot céch ki long nhu “Ratio decidendi’."” (13), Truong Bai hoc Ludt Ha Ni, sdd, tr. 261 (14), Micheal Bogdan, sd4, tr. 93. TAP CHI LUAT HOC 80 8/2020 NGHIEN CUU- TRAO DOL Déi khi viée phan dinh gita “Ratio decidendi” va “Obiter dictum” kha dé dang, dic biét khi vj tham phan cé y thire r6 rang vé vai tro ciia minh 1 ngudi lam ra luat, xc dinh 16 rang tuyén bé nao cia Ong ta la “obiter”, ching han nhu bing cach néi: toi muén bé sung ring da cé thé tuyén bé 1a bi don 6 t6i néu vu viée cé nhimg dién bién nhu thé nay... Myc dich cia cau tuyén bé duge ci ‘obiter” vi c6 thé 14 vj tham phan muén giai thich va minh hoa lap luan cia ng ta bing cae vi dy khac nhau hodc phan bigt cdc van dé nay sinh trong vu viée nay véi cae van dé tong tu khdc. Tuy nhién, trong da so trudng hgp, cde thim phan khéng cé ¥ thite trong viée xay dyng phan “Ratio decidendi” 6 rang tach biét vai phan “Obiter dictum”, Trong nhimg vu viée nhur vay, khéng phai vj tham phan di tgo ra an 1é chi ra ranh giGi giita “Ratio decidendi” va “Obiter dictum” ma chinh 1a tham phan cia cée vu vige sau d6, cae luat su thye hanh, cde nha nghién ciru luat, sinh vién luat va cdc déi tugng khdc vi nhiéu nguyén nhan da dua ra sy phan biét. “Ratio decidendi” cua phan quyét dugc dua ra khong phai m@t céch vinh ctr. Mot vai thp ki hoc thm chi vai tram nam sau khi phan quyét duge dua ra, cdc gia tri trong x hdi da bi thay ddi cé thé dan toi viée m6t s6 tinh tiét trude kia duge coi 1a khéng phi hgp thi nay sé duge danh gia la quan trong. Toa an Anh déng gép vao sy phat trién lién tuc cia php luat khéng chi bang cach xem xét cdc vu viée truéc kia toa chua xem xét (cde vy vige chua durge giai quyét lan dau) ma cé thé bing cach bai bo 73 NGHIEN CUU - TRAO BOL cae dn 1é truéc d6 (overruling) hoa bang phuong phép chi ra sy khac biét vé tinh tiét (distinguishing) cia vu vige hign tai va vu vie trong an Ig. Mac dit cdc toa an Anh c6 quyén bic bé an 18, tuy nhién ddi khi cdc thim phdn thyc hién quyén thay déi phap luat d6 mét cdch mién cudng. Néu tham phan khéng tn thanh 4n 18 cy thé nao 46, ho sé né trénh bing cach chi ra sy khac biét gitta an 1¢ dé véi vy viée tham phan dang xem xét bing moi tinh tiét cé thé va nhu vay chi m6t chi tiét khac biét cing duge coi 1a di dé khong ap dung mét an 1é 46i voi vu vige cy thé.“ Nhiing quyét dinh truéc day duge coi 1a an 1é quan trong, bang cach nay da mat gia tri thyc tién ma khong can cé toa 4n nao tuyén bé mét cach rd rang ring cac an 1é d6 da lac hau va can bic bé (nhing an 18 nhu vay duge goi mét cach hai hude 1A “nhiig an 1é rat khéc biét”). Diéu nay cé lién quan dén sy mién curdng ciia toa An Anh trong vige cng khai thira nhan vai trd sing tao cc quy dinh mdi cia phap Iudt va sy ua chudng “kham pha” ra céc quy dinh da ton tai va con an trong kho an Ié quy gid. Viée hinh thanh “Ratio decidendi” cia vu vige s& dic bigt khé khan khi vu viée duge phan quyét tai toa an c6 nhiéu ¢l phan, béi vi céc thm phén khéc nhau c6 thé cé ciing quyét dinh nhung voi nhimg li do khac nhau, vi dy nur co nhimg ban én cia Thugng nghj vién chita dyng toi nim nguyén tic php li (ratio decidendi) ma dya (15). Micheal Bogdan, sd, tr. 92. 74 vao d6 thi phan quyét durgc dura ra." Viée xéc dinh “Ratio decidendi” sé con phite tap hon, gay khé khan cho gidi hanh nghé luat boi cdc ¥ kién bat déng d6 déu duge xuat ban, duge nghién ctu va cé thé c6 nhimng gid ‘rj nhat dinh. 4, Cach viét ban an Sé di dat ra cdc yéu cdu vé cach viét ban n vi tinh 10 ring, ranh mach, van phong cia ban an anh hudng én qué trinh 4p dung an 18 sau nay néu ban 4n dé tré thinh An 1é. Khéng cé thiim phan nao xe dinh truée ring ban an cia minh tuyén ra déi voi vu viée dang thy li gidi quyét sé tro thanh cin cir phép li cho cdc thim phan dia vao dé dé dua ra cae phan quyét cé tinh tiét tuong ty trong tuong lai, hay néi céch khée ban an 46 tro thanh an 1. Tuy nhién, rat co thé nhimg lap luan, céch gidi quyét ghi nhan trong ban 4n dé sé tré thanh An 1é, khi ban 4n dé lam 15 mot van dé phap luat nao do. Khi dé, néu ban 4n duge trinh bay thiéu 13 rang, thiéu khoa hoc hod duge thé hign véi 16i vin phong cau tha sé gay khé khan Khéng nhé cho qu trinh 4p dung 4n 18. Hon nita, nguyén tac ghi chép an Ié 6 Anh khong cho phép ngudi ghi chép duge quyén bién tap lai an 1é. Céch viét ban an 6 Anh c6 su khdc nhau gitta cdc toa an. Toa an cp cao (High Court) cé thé dua ra mét ban an dai, chiém nhiéu dung lugng cia tuyén tip 4n 1¢. GO Toa an phuc tham, méi toa chuyén trach lai co mot (16). IP. Price, The English Legal System, MacDonald and Evans, 1979, p. 99. TAP CHi LUAT HOC SO 8/2020 kiéu ban dn. Trong khi 46, déi véi Uy ban phic tham ctia Thugng nghj vién Anh trudc day, c6 téi nam ét an khéc nhau (thudng duge goi 1a speeches).'” Tuy nhién, nhimng khac biét trong cach viét ban an gitta cdc toa an la khong dang ké. O phuong dién nao d6, cach viét ban an (style and form of judgments) ciia toa 4n cdp phic tham khong khac nhiéu so véi toa an cép dudi.") Trong mét vy kign dién ra tai toa, tham phan sé xem xét cde chtmg cit, nghe loi khai ciia nhan chimg va lap lun cita cae bén tir 46 dura ra quyét dinh bing van ban xac dinh bén thang kién. Quyét dinh nay duge dua ra dya trén sy tin tuéng vao tinh tiét thye té da xiy ra va viée xc dinh cach thite 4p dung luat cho tinh hudng dé ciia tham phan. Quyét dinh bang van bin 46 dugc goi 1 ban dn, thurong dai va cé thé chira dung khé nhiéu binh lun khéng hoan toan lién quan dén vy kign, cling nhu cde gidi thich nguyén tic phap li ma dya vao d6 tham phan dua ra quyét dinh. Phin giai thich cdc nguyén tic phdp li ma dya vao 6 tham phan dua ra phan quyét dugc goi la “Ratio decidendi”. Nhu 4a trinh bay 6 trén, phan “Ratio decidendi” tao thanh tién 18 mang tinh ring buéc (authoritative precedent), tré thinh dn 1g. Tét ca nhing phan cén lai cia ban dn, khéng thuge phan “Ratio decidendi”, duge goi la “Obiter dictum”. Bay thug 1a nhimg nOi dung tho luan vé cdc tinh huéng gid thuyét: vi du, tham phén cé thé n6i “Jones da lam diéu (17). LP. Price, sdd, tr. 98. (18). Peter De Cruz, tldd, tr. 248, TAP CHI LUAT HOC $0 8/2020 NGHIEN CUU- TRAO DOI nay, nhung néu cé dy da lim diéu 46, quyét dinh cia t6i sé 1a nhu vay...”. Y kién cua tham phan phan “Obiter dictum” khong thé tao thanh an 1é, mac di cac tham phan trong tuong lai co thé phan nao dé chju anh huéng béi nhing y kien nay va khi do n6 duge coi la tién 1g thuyét phuc (persuasive precedent). Nhu vay co thé thay, mgt ban dn cia tham phan Anh thudng chtta dung hai ndi dung: phan lap lun (ratio decidendi) va phan binh lugn (obiter dictum). Tuy nhién, trong thyc tién 4p dung an 1é 6 Anh, nhiéu tham phan da dung li do khong xéc dinh duge phan lap luan (ratio decidendi) trong ban dn hodc khéng xée dinh duge dau la lap Tun chinh dé né trinh viée chju sy rang bude bdi phan lap lun trong ban dn true dé (an 18). Digu nay xuat phat tir sy cdu tha cia cac tham phan Anh trong qua trinh viét ban an," trong 46 khong xdc dinh r6 cdi gi hay phan nao li “Ratio decidendi”, cdn cdi gi Ia “Obiter dictum”. 5. Cong bé an Ig 6 Anh Hang nam 6 Anh cé hang ngan ban dn duge ra dai. Tuy nhién, khong phai tit ca cdc ban an do sé tré thanh an 16 va phan In cdc ban an trong sé d6 sé khéng duge céng bé (unreported). Diéu 46 c6 nghia, ching khong duge tim thay trong cdc tuyén tap an 16 (law report) & Anh, théng thuéng Ii do 1a cdc ban 4n nay khong lién quan dén bat ki diém moi hay van dé quan trong nao 46 ciia phap luat. (19). LP. Price, sdd, tr. 98. (20). Rene David, Nhiing hé thong phap ludt chink trong thé giéi duong dai, bin dich tiéng Vigt cia Nguyén S¥ Diing va Pham Ditc Lam, Nxb. Thnh phd. HO Chi Minh, 2003, tr. 280. 75 NGHIEN CUU - TRAO DOI Theo théng ké, toan bé sé ban An ciia Toa an t6i cao duge céng bé va tré thanh an 1é, phan 1én ban dn cua Toa an phite tham tré thanh 4n 1é, trong khi dé con sé nay ciia Toa an cap cao chi chiém mét phan nho.°”) Céc bién tip vién cita loat tuyén tap an 1 1d ngudi quyét dinh c6 nén dura mot ban an nao dé vao trong tuyén tap dn 1é chit khong phai 1a tham phan dua ra ban an d6: “Dé xde dinh m6t ban dn dang dua véo tuyén tép, ban dn d6 phai dua ra mét nguyén tic mdi hodc mét quy dink méi cia phap Iudt, sita déi co ban mét nguyén tac phap ludt hié hanh hodc giai quyét m6t van dé nghi van vé phap lugt. Diéu nay citing bao gom vigc gidi thich cdc dao ludt va cdc vy viée quan trong minh hoa, dp dung cdc nguyén téc phdp li méi duac thica nhan. Do dé m6t vu viée chi dya trén cdc tinh tiét riéng ctia no thi khong 22) thé duoc lua chon xuat ban” 5.1. Céic tuyén tép an lé (law reports) G Anh, cdc ban an tré thanh an 18 duge ghi chép, tap hop vao nhimg tuyén tap an 1¢ (Law Report). Day duge coi nhur dau higu vé hinh thire dé nhan biét mét ban An 6 phai la 4n Ig hay khong. Truée nm 1865, cdc tuyén tap an 18 6 Anh duge cé nhén xudt ban riéng. (21). “Understanding UK Case Law”, httpsi!/www. soas.ac.uk, tray cp 18/7/2020. Theo sé ligu théng ké trie day, khi cdn tén tai Uy ban phic thim cia Thuong nghi vign Anh, ti Ig ban an cia cée toa én trong hé théng tod an cia Anh duge céng bé va tro thinh An Ig lan lugt 1a: 75% s6 ban an ciia Uy ban phic tham cia Thuong nghj vién, 25% s6 ban an cua ‘Toa dn phic thim va 10% s6 ban cia Toa an cap cao, Rene David, sdd, tr. 281). (22). Understanding UK Case Law, thd, tr. 1 76 Ching duge nhac dén bing tén ctia céc ca nhan tap hop va bién soan ra ching va duge goi chung la “Nominate Reports”. Phan Ién cac ban an cé hon cé thé dugc tim thay trong cac tuyén tap mang tén English Reports hodc All England Law Reports Reprints, Nam 1865, Doan Lut su Anh (The Bar Council) da thanh lap H6i déng hop nhat tuyén chon 4n IG (Incorporated Council of Law Reporting) ‘va xuat ban ra loat tuyén tp an 1é chinh thite Law Reports (Official Law Reports) - m@t loat tuyén tap don 1é chita dung ban an cla tt cd cdc toa an cap trén cia Anh. Cac phan quyét cia loat tuyén tap nay duge trich din tai toa dn nhiéu hon bat ki tuyén tap an 1é nio khée ra ddi truée 46, Sau dé, hang loat tuyén tap an 1é cla cdc nha xuat ban khac duge ra doi mang tinh canh tranh cao, trong 46 nhimg tuyén tap ndi tiéng nhat 1a All England Law Reports, Weekly Law Reports va cdc tuyén tap an 1é thudc cc linh vuc lat chuyén nganh cu thé khac,"” Quy trinh m6t ban an duge coi Ia an 1é 6 Anh sau khi duge tham phan tuyén c6 lye cho dén khi chinh thite duge xuat ban vao nhiing tuyén tp an 1 chinh thite trai qua nhiéu giai doan khac nhau. Dau tién, ban an sau khi duc thim phan tuyén sé duge céc béo dua tin (bio The Times thuréng dura tin Khoang 10% cac ban an ciia toa an hing ngay). Tiép d6, truéc khi ban 4n durge xudt ban trong nhimg tuyén tap an 1¢ chuyén biét (Specialised Law Reports), mét sé tap chi chuyén nganh sé dang tai ngin gon ndi dung (23). Understanding UK Case Law, tldd, tr. 2. TAP CHi LUAT HQC SO 8/2020 vu vige da xi, vi dy ¢éc tap chi nhu: Tap chi Luat su tu van (The Solicitors Journal), Tap chi Luat méi (The New Law Journal), Tuy nhién, nhimg ngi dung duge dang tai 6 cdc tap chi chuyén nganh nay khéng c6 gid tri tin cy tai toa An. Mét thi gian sau, toan van ban an s& duge xuat ban G mOt trong hai hodc ca hai loat Tuyén tap an 1é mang tén All England Law Reports va Weekly Law Reports. Cudi cing, ban an cé gid tri chinh thite sé duge xuat ban vao loat Tuyén tap an 1g chinh thire cia mrée Anh - Law Reports. Qua trinh dé mét ban an duge ghi nhan vao trong Tuyén tap an 1é chinh thite Law Reports throng mat khoang 9 thang ké tir Khi vy viée d6 duge xir xong." Nhu vay, cd thé thay thir bac cla cdc tuyén tap dn 1é 6 Anh xét vé dé tin cay theo thir ty tir trén xudng lan lugt la: Law Reports, Weekly Law Reports, All England Law Reports va cudi cing 14 mét sé tuyén tap chuyén 5.2. Viée ghi chép dn lé Nhu di trinh bay 6 trén, @ Anh, tir gitta thé ki XIX tro vé truéc, viée ghi chép ban an do cae ca nhan thyc hign ma khéng hé duge co quan da xét xir vu an kiém tra lai true khi céng bé. Hon nita, chat Iugng ctia vige ghi chép nay hodn toin phy thugc vao kh nang vi trinh d6 cita timg nguwoi ghi chép. Do vay, mét s6 vy an da khong duge ap dung vi thiéu tinh khoa hoc. Dé giai quyét van dé nay, nam 1865, Anh da thinh lp hoi déng ghi chép an Ig c6 tén 1a Incorporated Council of Law Reporting véi myc dich ghi lai m6t cach tring (24), Understanding UK Case Law, tIdd, tr. 2 TAP CHI LUAT HOC SO 8/2020 NGHIEN CUU - TRAO BOL thuc tinh tiét cua vu dn va quan diém cia thim phan cing véi quyét dinh ciia toa (dic biét 1a cac quyét dinh cita toa An cdp cao). Vé nguyén tic, sau khi ghi chép nhing 4n Ig nay phai duge toa 4n noi ra phan quyét kiém tra lai trréc khi xuat ban. Trén thu té, hau hét nhimg vu én quan trong, dién hinh dic biét 1a nhing vu an do cae toa cdp cao xét xit sé duige ghi lai mét céch chi tiét. Sau 46, nhimg ngudi co tham quyén theo luat dinh sé quyét dinh vu an nao sé durge hu lai dé Lim co so cho vige xét xi sau nay. Hign nay, Anh ciing nhu cdc nude theo truyén thong common law déu lap ra co quan chuyén trach ghi chép dn 1é. Nhu vay, khi mét vy an durge co quan cé tham quyén ghi chép lai vao nhimg van bin (Law Report) mét cich hop phép thi nd sé tr thanh mét ngudn luat ciia quée gia. M6t trong nhimg nguyén tac ghi chép an 1é la viée ghi chép phai day du, chi tiét, dong thoi phai gitp ngudi tra ciru tim duge an 1é m@t céch nhanh chong va chinh xac. Vi vay khi ghi chép tinh tiét vu 4n, nhimg nhn dinh va phan xir ciia toa an d6i voi vu an thi nhimg n6i dung chinh sau day phai duge thé hién & phan dau cia an 1é: tén cia cdc bén trong vu vigc, nm toa 4n ra phan quyét, s6 tap vin ban ciia tuyén tap 4n 1é trong nam, chit viét tit cua tuyén tap dn 16, sé trang bat dau ghi nhan ban 4n trong tuyén tap an 16.2909 yf du: Smith v Jones [1998] WLR. 123. Tén cla vy an: Tén vy dn li tén nguyén don (bén khéi kign/ khng céo) va tén bj don (25). Rene David, sad, tr. 281 (26). Understanding UK Case Law, tI4d, tr. 5. 7 NGHIEN C - TRAO BOI cia vy an (thudng viét nghiéng). Trén nguyén tac tén nguyén don thuing dat trude, tén bj don viét sau. Tén cdc bén c6 thé duge ghi cu thé hodc viét tat, d6i khi tén ca cdc bén duge in dam hodc gach chan. Déi voi cac vu an ma luat phdp khéng cho phép viét tén day dit ctia cde durong sit vi li do bi mat (die biét déi véi céc vu an lién quan dén tré em, ngudi tan tt) thi tén cdc bén s€ duge viét tit. Tén cia bén 46i khang duge ngin cach boi chit “v” (1a chit viét tit ciia chit Versus, tiéng Latin cé nghia la “kién”, “chéng lai” nhung trong vu dan st lai dimg chit “va”). Cac vu viée hinh sy thung bit dau bang chit RI hode R (ky higu chi nha vua - Rex ho&e Nir hoang - Regina) va chit “v” c6 nghia a kién “chéng lai”, wi dy: Rv. Smith, Nam toa an ra phan quyét adi voi vu an: duge ghi lién sau tén cia vu an khi trich din, nam ra phan quyét duge cho vao ngoke don. Cin phan biét hai cdch ghi nam ra phan quyét khic nhau: Cach ghi con s6 nim ra phn quyét nim trong ngo%c don; trong truéng hop thoi gian ra phan quyét la yéu t khéng quan trong trong viée tra ctu an 1G (tuyén tap an lé 6 chi co 1 tap trong nam xuat ban), vi du: R v Lynch (1996) 50 Cr.App.R. 59. Cach ghi sé nim nim trong ngodc vudng: Trong trudng hop sé nam nay cé ¥ nghia quan trong dé tim duge an 1é (nam xuat ban dé, tuyén tap an 1é c6 nhiéu tap khac nhau), vi dy: Templeton v Jacobs [1966] 1 WLR 1433. S6 tap van ban cua tuyén tap dn 1é trong nim: Trong trréng hop trong nim dé tuyén tap dn 1é cé nhiéu hon 1 tap duge xuat ban. Tén viét tit cla van ban ghi chép: Mdi 7 tuyén tap dn 1é déu co chit viét tit riéng cla tuyén tap an Ié d6. Vi du: én 1 Templeton v Jacobs [1966] 1 WLR 1433, trong 46, chit WLR 1a chit viét tit cia Tuyén tip Weekly Law Reports. Trong khi 6, loat tuyén tap én 1g Law Reports lai cd cach ghi riéng theo ki higu cia timg toa an ra phan quyét cho ban an dugc xudt bin, Mai ban ciia toa cdp cao déu c6 cdc bao cdo riéng, phan biét béi cde chit cai viét tit. Vi du: QB. la cia Toa Nit hoang; C.H. la ciia Toa Dai phap va F. hoic Fam 1a cita Toa Gia dinh. Cac bao céo dinh ki c6 ky higu li A.C. (viét tit cia tir Appeal Case: an phic tham) la céc quyét dinh cla toa phitc thm. C.A, (Court of Appeal) Sé trang dau tién ghi nhan ban an trong tuyén tap dn 1é: Déi khi ngudi ta ghi sé thir ty trang dau tién va sé thir ty cia trang cudi cing cia van ban ghi Iai an 18. 6. Mot sé goi mé cho vige xay dung va 4p dung An Ie tai Vigt Nam Lién hé vi Viét Nam, xudt phat tir sy khac nhau vé truyén théng phap luat cing nhu trong tu duy phap Ii cia ede Iuat gia cua hai quéc gia, co thé thay giita Viet Nam va Anh cé nhiéu diém khae bigt vé tiéu chudn cilia an 16, quy trinh céng bé an 1é cing nh viét bin an. Tur nhimg khde biét nay, c6 thé dua ra mét sé kinh nghiém cla Anh hoc héi dé viée xay dug va 4p dung 4n 16 higu qua hon. Thie nhat, vé tiéu chi ciia én 16 Nhu da trinh bay 6 trén, 6 Anh, mét ban in dé c6 thé durge dua vio tuyén tap an 1 thiban an dé phai dua ra m6t nguyén tae moi ho&e mét quy dinh méi cia phép Iuat, sita ma Viét Nam cé TAP CHi LUAT HOC SO 8/2020 co ban mét nguyén tic phap luat hién hanh hoc giai quyét mt van dé nghi van vé phap luat. Diéu nay cing bao gém viée gidi thich cdc dgo Iudt va cic vu vige quan trong minh hoa, 4p dung céc nguyén tic php li méi duge thira nhan, Nhu vay, mét bin An chi dya trén cdc tinh tiét riéng trong vy viée 6 thi khong thé duge Iya chon xudt ban. Tiéu chi cét Idi ciia an 1g 1a phai chita dung nguyén tac phap li méi, gidi phap phdp li méi (c6 thé 1 méi hoan toan hoje stra d4i cor ban mot nguyén tac, gidi phap phdp li hign hanh) hodc lim ré nhing nghi van trong cach 4p dung m§t quy dinh phép lugt hign hanh (gidi thich phép luét). 6 Viét Nam, theo huéng dan tai Dié 2 Nghij quyét sé 04/2019/NQ-HDTP ngay 18/6/2019 cia H6i déng tham phan Toa an nhan dan t6i cao vé quy trinh Iya chon, céng bé va ap dung 4n Ig (sau day goi tat A Nghi quyét s6 04), an 18 duge Iya chon phai dap img duge cac tiéu chi sau: “1. Cé gid tri lam r6 quy dinh cia phap ludt con cb cach hiéu khée nhau, phan tich, gidi thich cdc van dé, sw kién phap li va chi ra nguyén tic, dung 16i xi li. quy pham phép ludt cin dp dung trong mét vu viée cu thé hodc thé hién lé céng bang déi voi nhitng van dé chua cé diéu lugt quy dinh cu thé; 2. Cé tinh chudin mucc; 3. Co gid tri being dan dp dung thong nhdt phap lugt trong xét xit”. C6 thé thay, theo quy dinh tai khoan 1, tuong ty nhwr & Anh, an Ié 6 Vigt Nam cing cn dat tiéu chi cé gid trj gidi thich phdp luat (cé gid tri Lam 13 quy dinh cia phap Iuat con TAP CHi LUAT HOC S06 8/2020 NGHIEN CUU - TRAO BOI cé cach hiéu khac nhau) va dua ra nguyén tée phdp li, gidi phap phap li moi (thé hién 1é céng bing déi véi nhimg van dé chua cé digu luat quy dinh cy thé). Tuy nhién, tiéu chi “phan tich, giai thich cac van dé, sy kién phap li va chi ra nguyén tac, duong 16i xi li, quy pham phap luat can ap dung trong mét vu vige cy thé” dudmg nhur duge quy dink hoi thita. Dé ciing 1a yéu cdu bat buéc chung 46i voi bat ki ban 4n théng thudng nao. Do do, dé quy dinh 6 khoan 1 Diéu 2 Nghi quyét s6 04 duge gon, tranh thira thi khéng can thiét cd tiéu chi dé. Ngoai ra, tiéu chi “Cé tinh chudn myc” quy djnh 6 khoan 2 chua cé cach hiéu cy thé, rd rang. Ban én hay nguyén tic phap li thé nao durge coi 1a cé tinh chudn myc? Ban an c6 higu lye phap li di duge coi 1a cé tinh chuan mye chua hay phai Id ban An cia toa n cp trén, duge tuyén ra béi céc thim phan cé uy tin va cé nhiéu nm kinh nghiém hinh nghé? Néu xdc dinh “tinh chuan myc” theo tinh _méi, c6 tinh chit huéng din, dinh huéng 4p dung phap luat mét cach thong nhat thi lai tring véi tigu chi quy dinh & khoan 1. Theo kinh nghiém cia Anh, mét cach don gidn, ho xéc dinh chi nhimg ban an cia toa an cap trén (Toa an Téi cao, toa an phuc tham, Toa an Cp cao) méi cé #1 thanh dn Ig. Trong khi 46, theo tinh than cia Nghi quyét s6 04 thi ban dn, quyét dinh cua bat ki toa an nao, bao gém ca toa an nhan dan cap huyén, cing c6 thé durge Iya chon dé céng bé an Ié, Thue tién 6 Viét Nam lai cho thdy, hau hét trong sé 39 an 1g di céng bé (tinh dén thang 8/2020) cé nguén 1a cae ban 79 NGHIEN CUU- TRAO DOT 4n, quyét dinh cita cdc toa An cap trén.2” Nhu vay, dé cdc tiéu chi ctia an 1é duge don gidn va rd rang thi thay vi quy dinh tiéu chi “cé tinh chuin myc”, huéng din cia Nghi quyét sé 04 nén chi rd pham vi cdc ban an c6 thé duge Iya chon tré thanh an 1é 14 cdc bain n, quyét dinh cia cdc toa an cap trén (Tod an nhan dan t6i cao, Toa an nhan dan cap cao va toa an nhan dan cap tinh). Thc té hign nay 6 cdc toa an Viét Nam, da sé céc ban an, quyét dinh cia toa an con tap trung vao nhiing nOi dung mang tinh “sy lap Iuan cia tham phan vé duéng 1éi giai quyét vu viée con thiéu nhig ni dung mang tinh khai quat cao nén khé cé thé Iya as) vw chon duge nhiéu an 1é cé chat long tét." Do dé, can cé thay déi trong cach viét ban 4n cia cdc tham phan. Cac lap lun eta tham phan phai duge thé hign r6 ring va c6 gid tri ‘van dung dé giai quyét nhig vu viéc trong ty trong tong lai. Kinh nghiém trong cdch viét ban 4n ciia thm phén Anh, ban an chira dung hai ndi dung: phan lap ludn va phan binh luan cing 1a ggi y dang tham khao. Méi ban 4n cé su phn biét r6 ring phan lap Ivan va phan binh lun nhu vay sé giup cho quy trinh xay dyg an 1é dién ra nhanh chong hon, cdc tham phan sau nay van dung cac an 1g ciing thuan tign hon. 27). htps://anle toaan. gov.vn/webcenter/portal/anle/anle, ‘ruy cap 15/7/2020. (28). Chu Think Quang, “An 1¢ theo quy dinh cia ‘Vigt Nam va nhimg dinh huéng phat trién”, Tai ligu Toa dam vé an Ié va Tod ngudi chu thanh nién, Toa 4n nhin dan t6i cao, thang 12/2016. 80 TAI LIEU THAM KHAO . Benjamin Johnson, Richard Jordan, Why Should Like Cases Be Decided Alike? A Formal Model of Aristotelian Justice, 2017, https://scholar.princeton.edu . Catherine Elliott va Frances v Quinn, “English Legal System”, Pearson Longman, 2009. Elizabeth A. Martin (bién soan), “Oxford Dictionary of Law”, Oxford University Press, 2003. 4. LP. Price, The English Legal System, MacDonald and Evans, 1979. Micheal Bogdan, Ludt so sdnh, ban dich tigng Viét cia Lé Hong Hanh va Duong Thj Hién, Nxb. Kluer Law & Taxation, 1994, 6. Peter De Cruz, “Camparative Law in A Changing World”, Cavendish Publishing Limited, 1999 Rene David, “Nhitng hé thing phép luat chinh trong thé gidi duong dai”, ban dich tiéng Viét cua Nguyén S¥ Ding va Pham Due Lam, Nxb. Thanh phé Hé Chi Minh. Nguyén Van Nam, “Nghién ctru so sénh ey 2 ngudn luat an 1é trong hé thong php luat nuée Anh”, Tap chi Nha nude va phdp lugit, s6 $/2007. Chu Thanh Quang, “An Ié theo quy dink. ciia Vigt Nam va nhimg dinh huéng phat trién”, Tai ligu Toa dam vé dn 1é va Toa ° ngudi chua thinh nién, Toa an nhan dan tdi cao, thing 12/2016. 10. Dé Thanh Trung, An /é: M6t sé van dé li Tun va thwe tién, http://tks.edu.vn/ TAP CHi LUAT HQC SO 8/2020

You might also like