Η δημοκρατία και οι μορφές της

Δημοκρατία είναι εκείνο το πολίτευμα κατά το οποίο ο λαός αποτελεί το ανώτατο και το
κυρίαρχο όργανο της πολιτείας.

Οι βασικές αρχές τη Δημοκρατίας

Οι αρχές που διέπουν τη δημοκρατία (Θεμέλια της Δημοκρατίας όπως τέθηκαν στην αρχαία
Ελλάδα και ισχύουν και σήμερα) είναι
1.Η ισοπολιτεία: η πολιτεία αντιμετωπίζει με ισότητα όλους τους πολίτες.
- κάθε πολίτης έχει δικαίωμα ν’ αναλάβει καθήκοντα διοικητικά, δικαστικά
- κάθε πολίτης έχει υποχρέωση να συμμετέχει ανάλογα με τις δυνάμεις του στα δημόσια
βάρη (φορολογία, στράτευση κλπ), ενώ κανείς δεν αποκλείεται λόγω ταπεινής κοινωνικής
καταγωγής και θέσης
- το μοναδικό κριτήριο για την επιλογή ενός πολίτη είναι η ατομική αξία
2.Η ισονομία: οι νόμοι αντιμετωπίζουν τους πολίτες με ισότητα, αφού «όλοι είναι ίσοι
απέναντι του νόμου»
3.Η ισηγορία: κάθε πολίτης είχε το δικαίωμα να λάβει τον λόγο στην εκκλησία του δήμου,
και να εκφράσει τη γνώμη του για οποιοδήποτε ζήτημα
Επίσης είναι :Το κράτος δικαίου, Η κατοχύρωση των θεμελιωδών δικαιωμάτων, η αρχή
της πλειοψηφίας, η διάκριση των εξουσιών, η αιρετότητα των βασικών οργάνων της
πολιτείας.
Στις αρχές που διέπουν το δημοκρατικό πολίτευμα παρεισέφρησε και μια ξένη προς το
πολίτευμα αυτό: η μη αιρετότητα των οργάνων της πολιτείας
Ο Ζαν Ζακ Ρουσώ διατύπωσε την άποψη ότι οι πλειοψηφικές αποφάσεις δεν μπορούν να
έρχονται σε αντίθεση με την ισότητα των πολιτών.

Η άμεση ή συμμετοχική δημοκρατία

Είναι το πολίτευμα στο οποίο ο λαός ασκεί άμεσα και απευθείας την εξουσία και είναι το
ανώτατο και κυρίαρχο όργανο της πολιτείας και ασκεί ο ίδιος την εξουσίας με λαϊκές
συνελεύσεις οι οποίες νομοθετούν, κυβερνούν, δικάζουν Άμεση δημοκρατία είχαν
ορισμένες αρχαίες ελληνικές πόλεις, κυρίως στην Αθήνα. Σήμερα στα σύγχρονα κράτη, η
άμεση δημοκρατία με αυτήν τη μορφή δεν είναι εφικτή. Ωστόσο, τα Συντάγματα των
περισσοτέρων σύγχρονων δημοκρατικών πολιτευμάτων προβλέπουν στοιχεία άμεσης
δημοκρατίας, όπως το δημοψήφισμα και η λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία. Παράλληλα,
διαμορφώνονται προγράμματα συμμετοχής του λαού στη λήψη αποφάσεων μέσω του
διαδικτύου (ηλεκτρονική δημοκρατία).

Έμμεση ή αντιπροσωπευτική δημοκρατία

Είναι το πολίτευμα στο οποίο πηγή εξουσίας είναι ο λαός, ο οποίος όμως ασκεί την
εξουσία μέσω των αντιπροσώπων του, των βουλευτών. Αυτοί αναλαμβάνουν να
«εκπροσωπήσουν» τα συμφέροντα ή τις απόψεις του. Οι αντιπρόσωποι του λαού
αποφασίζουν με πλειοψηφία για την ανάδειξη της κυβέρνησης και ψηφίζουν τους νόμους
που είναι υποχρεωτικοί για όλους τους πολίτες. Για να ισχύει ένας νόμος στη δημοκρατία
είναι αναγκαίο, να ψηφιστεί από την πλειοψηφία, να μη θίγει την ελευθερία και την
ισότητα των πολιτών, να μην εμποδίζει τις δημοκρατικές διαδικασίες και να μην
εμποδίζει την πολιτική ενημέρωση, τον πολιτικό διάλογο.
Οι σύγχρονες αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες διακρίνονται σε:
 Βασιλευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία: Η κυβέρνηση που εκλέγεται από το
λαό παίρνει τις πολιτικές αποφάσεις. Ο βασιλιάς είναι ο αρχηγός του κράτους και
μάλιστα κληρονομικός με συμβολικό ρόλο, ενώ πολιτικά είναι ανεύθυνος, δηλαδή
δεν έχει ουσιαστικές πολιτικές αρμοδιότητες (Μ. Βρετανία, Βέλγιο, Ολλανδία,
Δανία, Σουηδία, Νορβηγία, Ισπανία).
 Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία: Και σε αυτή την περίπτωση η
εκλεγμένη από το λαό κυβέρνηση παίρνει τις πολιτικές αποφάσεις. Αρχηγός του
κράτους είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, είναι αιρετός, εκλέγεται δηλαδή από
τη Βουλή και δεν έχει και αυτός ουσιαστικές πολιτικές αρμοδιότητες. (Ελλάδα,
Ιταλία, Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας).
 Προεδρική Δημοκρατία: Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι και αρχηγός του
κράτους και Πρόεδρος της Κυβέρνησης, η οποία δεν εκλέγεται από το λαό αλλά
σχηματίζεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας
εκλέγεται είτε άμεσα από το λαό είτε από ειδικό σώμα εκλεκτόρων και διαθέτει
ουσιαστικές πολιτικές αρμοδιότητες (Η.Π.Α., Κύπρος, Ρωσία).

Τοπική Αυτοδιοίκηση
Η τοπική αυτοδιοίκηση είναι θεσμός, σύμφωνα με το οποίο το κράτος παραχωρεί
δημόσια εξουσίας σε νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, τα οποία ασκούν διοίκηση των
τοπικών υποθέσεων. Λέγοντας νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου εννοούμε μια
διοικητική μονάδα, που η ίδια η έννομη τάξη, δηλαδή, το ίδιο το κράτος, κατέστησε
υποκείμενο διακαιωμάτων και υποχρεώσεων. Με άλλα λόγια το κράτος ανέθεσε την
άσκηση διοικητικών αρμοδιοτήτων στους Δήμους και τις Κοινότητες. Οι Ο.Τ.Α. έχουν
δική τους περιουσία, δικό τους προϋπολογισμό και ασκούν το δικό τους δημοσιονομικό
έλεγχο. Το Κράτος ασκεί μόνο έλεγχο νομιμότητας, κι όχι έλεγχο σκοπιμότητας επί των
πράξεων των ΝΠΔΔ.
 Για την ταχύτερη επίλυση των προβλημάτων σε τοπικό επίπεδο είναι απαραίτητη η
λειτουργία του θεσμού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
 Ιστορικά ο θεσμός της τοπικής αυτοδιοίκησης ανάγεται στον Ιωάννη Καποδίστρια.
 Ο όρος δήμος στην Τοπικη Αυτοδιοίκηση επιλέχθηκε για να υπενθυμιστεί ο
αρχαιοελληνικός δήμος.
 Ο διαχωρισμός σε δήμους και σε κοινότητες έγινε το 1912
 Το 1994 αναδείχθηκαν για πρώτη φορά αιρετοί νομάρχες.
 Στις αρμοδιότητες του νομάρχη συμπεριλαμβάνονται η εκτέλεση των αποφάσεων
του νομαρχιακού συμβουλίου.
  Το νομαρχιακό συμβούλιο είναι υπεύθυνο για την επιβολή φόρων, τελών και
εισφορών.

Διοικητική αποκέντρωση και τοπική αυτοδιοίκηση

Η διαφορά αποκέντρωσης και αυτοδιοίκησης είναι ότι στην αποκέντρωση έχουμε το ίδιο
νομικό πρόσωπο, εν προκειμένω το ίδιο το κράτος που μεταφέρει αποφασιστικές
αρμοδιότητες σε όργανα του κράτους που εδρεύουν στην περιφέρεια. Στην τοπική
αυτοδιοίκηση, όμως δημιουργούνται ξεχωριστά νομικά πρόσωπα που υπάγονται στην
κρατική εποπτεία μόνο για τη νομιμότητα των ενεργειών τους.
Ο δεύτερος βαθμός τοπικής αυτοδιοίκησης είναι η νομαρχιακή αυτοδιοίκηση, της οποίας
τα όργανα εκλέγονται από τους πολίτες με καθολική και μυστική ψηφοφορία, ενώ οι
φορείς αποκεντρωμένων οργάνων (περιφερειακός διευθυντής, γενικός γραμματέας
περιφέρειας) διορίζονται και παύονται με διάταγμα που εκδίδεται με πρόταση του υπ.
Εσωτερικών και μετά από απόφαση του υπ. Συμβουλίου.
Προσοχή Η περιφερειακή διοίκηση δεν έχει νομική προσωπικότητα.

 Η αρχή της διάκρισης των εξουσιών ισχύει για να περιορίζεται η δυνατότητα

κρατικής αυθαιρεσίας.
 Στα σύγχρονα δημοκρατικά πολιτεύματα ισχύει η αρχή της σχετικής διάκρισης των
εξουσών.
 Εκτός από την δίκην κατά των Πρωταγόρα προϋποθέτει και αιδώ η συμμετοχή των
πολιτών στα κοινά.
 Πρώτη φορά στην Ελλάδα αναφορά στην αρχή της λαϊκής κυριαρχίας έγινε στο
Σύνταγμα του 1864
 Ο στόχος της δημόσιας αιτιολόγησης των αντιπροσωπευτικών οργάνων είναι η
ενεργοποίηση του εκλογικού σώματος με τη διασφάλιση άσκησης του εκλογικού
δικαιώματος.
 Οι βασικές διατάξεις του Συντάγματος που αναδεικνύουν την αντιπροσωπευτική
αρχή αναφέρονται στη διεξαγωγή περιοδικών εκλογών και στη λειτουργία των
πολιτικών κομμάτων