Πόλεμος-Ειρήνη

Ειρήνη: είναι η κατάσταση φιλίας, αμοιβαίας κατανόησης, αρμονικής συνύπαρξης ανθρώπων ή

λαών, με σκοπό την πορεία προς την πρόοδο και την ευημερία, βασισμένη στο διάλογο και στις
αξίες του ανθρωπισμού.
Πόλεμος: είναι η βίαιη και παράλογη επίλυση των διαφορών, που δημιουργούνται μεταξύ των
ανθρώπων και των κρατών, με τη δύναμη των όπλων. Αυτός ο τρόπος επίλυσης των διαφορών
οδηγεί αναπόφευκτα στη φρίκη, στην καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στην
αναστολή της προόδου σε κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Πρόλογος
1. Οι πολεμικές συγκρούσεις δεν έπαψαν ποτέ να υπάρχουν στην ανθρώπινη ιστορία. Τις
τελευταίες δεκαετίες συνέβησαν μεγάλες αλλαγές που διαμόρφωσαν το παγκόσμιο σκηνικό
δίνοντας του διαφορετική μορφή. Αποτέλεσμα ήταν οι νέες εκρήξεις πολέμων που καθιστούν
σήμερα την ειρήνη επισφαλή. Ο πόλεμος επιφέρει τόσο στο άτομο όσο και στο ευρύτερο
κοινωνικό σύνολο, ανυπολόγιστα πλήγματα και οδηγεί σε πνευματικό μαρασμό, οικονομικό
αδιέξοδο και ηθική εξαθλίωση.
2. Η εποχή μας χαρακτηρίζεται ως εποχή των έντονων αντιφάσεων. Ο κόσμος ενοποιήθηκε μέσα
από τον εκμηδενισμό των αποστάσεων, την προσέγγιση και την επικοινωνία των λαών. Το
γεγονός, όμως, αυτό δε στάθηκε ικανό να αποτρέψει την τραγωδία των πολέμων, που
αποτελούν μόνιμη απειλή για το μέλλον της ανθρωπότητας. Είναι, λοιπόν, ανάγκη να
προστατεύσουμε τις επερχόμενες γενιές από αυτή την καταστροφική περιπέτεια και να τις
διδάξουμε την ανθρωπιά και την ειρήνη, αξίες οι οποίες πρέπει να αποτελούν πρωταρχικούς
ρόλους κάθε εκπαιδευτικού συστήματος.

Η αξία της ειρήνης

Σε αντίθεση με τον πόλεμο, που σπέρνει το μίσος και τον φόβο, προκαλεί τον θάνατο και την
καταστροφή και συντελεί στην οπισθοδρόμηση του πολιτισμού, η ειρήνη προστατεύει τις αξίες
του ανθρωπισμού και εξασφαλίζει τις προϋποθέσεις για την αξιοπρεπή διαβίωση των ανθρώπων
και εξυψώθηκε σε μέγιστο ιδανικό. Γιατί όταν υπάρχει ειρήνη:
 Οι άνθρωποι νιώθουν ασφαλείς και μπορούν να επιδοθούν σε έργα δημιουργικά με
αυτοπεποίθηση, αισιοδοξία και πίστη για το μέλλον.
 Διαμορφώνεται κλίμα ελευθερίας, δικαιοσύνης και ισότητας στις ανθρώπινες κοινωνίες,
τα ανθρώπινα δικαιώματα γίνονται σεβαστά, προστατεύεται η ανθρώπινη αξιοπρέπεια και το
άτομο δεν ταπεινώνεται ούτε κάνει απαράδεκτους συμβιβασμούς.
 Η οικονομία αναπτύσσεται και το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων βελτιώνεται. Αντί τα
κράτη να σπαταλούν τα χρήματά τους στην αγορά όπλων και εξοπλισμών, τα επενδύουν σε
τομείς όπως η βιομηχανία, η γεωργία και το εμπόριο, των οποίων η ανάπτυξη συντελεί στη
γενική ευημερία. Παράλληλα, το ανθρώπινο δυναμικό αξιοποιείται και δεν εξολοθρεύεται
στα πεδία μαχών.
 Οι άνθρωποι μπορούν να επιδοθούν απερίσπαστοι στην επίλυση βασικών κοινωνικών
προβλημάτων (π.χ. φτώχεια, ανεργία, κ.λπ.) και να επιδιώξουν τη δημιουργία πιο δίκαιων και
 δημοκρατικών κοινωνιών, όπου όλοι θα έχουν ίσες ευκαιρίες και τη δυνατότητα να ζουν με
αξιοπρέπεια.
 Τα γράμματα και οι τέχνες ανθούν, η καλλιτεχνική δημιουργία εκφράζεται ελεύθερα, η
παιδεία λειτουργεί απρόσκοπτα, θέτοντας ως πρωταρχικό σκοπό τη δημιουργία
μορφωμένων, ώριμων και υπεύθυνων πολιτών με πίστη στις αξίες και στα ιδανικά, ενώ η
επιστήμη τίθεται στην υπηρεσία του ανθρώπου επιδιώκοντας την ανακούφισή του από τα
προβλήματα που τον ταλαιπωρούν και όχι την κατασκευή μηχανών ολέθρου.
 Επιτυγχάνονται η συνεργασία και η συναδέλφωση των λαών, καθώς προωθείται ο
διάλογος ως μέσο επίλυσης των διαφορών, αίρονται οι προκαταλήψεις και οι άγονοι
εθνικισμοί και ευνοούνται η γόνιμη ανταλλαγή πολιτιστικών στοιχείων και η κοινή δράση
για την αντιμετώπιση των κοινών προβλημάτων. Με την ειρήνη το όραμα για μια παγκόσμια
κοινωνία χωρίς ισχυρούς και αδύναμους, χωρίς κυρίαρχους και κυριαρχούμενους μπορεί να
γίνει πραγματικότητα.

Υπάρχει ειρήνη σήμερα;

Μετά το τέλος του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου το αίτημα των ανθρώπων για ειρήνη έγινε πιο
έντονο. Οι αγριότητες που σημειώθηκαν κατά τη διάρκειά του, καθώς και η χρήση της ατομικής
βόμβας στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι έκαναν τους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν ότι μια
νέα παγκόσμια σύγκρουση στο μέλλον θα ήταν ολέθρια για τον ανθρώπινο πολιτισμό. Έτσι, με
διακηρύξεις και συμφωνίες μεταξύ των κρατών, όπως και με την ίδρυση του ΟΗΕ, που ως
διεθνής οργανισμός εργάζεται για την επίλυση των διαφορών μεταξύ των λαών με ομαλό τρόπο,
έγιναν κάποια βήματα για την ειρηνική συνύπαρξη των λαών.
Ωστόσο, οι προσδοκίες των ανθρώπων μόνο εν μέρει εκπληρώθηκαν, αφού, αν και μέχρι στιγμής
έχει αποφευχθεί μια τρίτη παγκόσμια σύρραξη, οι πόλεμοι δεν σταμάτησαν. Αντίθετα:
 Πολεμικές συγκρούσεις συνέχισαν να ξεσπούν, κυρίως στον αναπτυσσόμενο κόσμο, ενώ τα
ισχυρά κράτη, αν και απέφυγαν τους πολέμους στα εδάφη τους, πολλές φορές ενεπλάκησαν
άμεσα ή έμμεσα σε πολεμικές αναμετρήσεις σε περιοχές όπου είχαν συμφέροντα.
 Όπου επικράτησε η ειρήνη, αυτή στηρίζεται όχι στις ανθρώπινες αξίες της ισότητας, της
αλληλεγγύης και του διαλόγου αλλά και στη δύναμη των όπλων και στον εκφοβισμό του
αντιπάλου, δημιουργώντας έτσι μια ισορροπία του τρόπου. Μια τέτοια ειρήνη όμως είναι
εύθραυστη και εύκολα μπορεί να ανατραπεί, αφού δεν στηρίζεται σε γερά θεμέλια.
 Η διεθνής τάξη και ισορροπία υπονομεύονται συνεχώς από πολιτικά και οικονομικά κέντρα
εξουσίας που, αν και εμφανίζονται ως προστάτες του διεθνούς δικαίου, στην πράξη
μεταχειρίζονται κάθε μέσο για την ικανοποίηση των συμφερόντων τους προκαλώντας
συνεχώς κρίσεις και εντάσεις στις διεθνείς σχέσεις. Έτσι, δεν μπορούμε να μιλάμε σήμερα
για μόνιμη και γνήσια ειρήνη, που θα εγγυόταν ένα ευοίωνο μέλλον για την ανθρωπότητα.

Αίτια πολέμου
Η ανθρώπινη ιστορία έχει στιγματιστεί από πολλούς και αιματηρούς πολέμους. Οι άνθρωποι δεν
έπαψαν ποτέ να λύνουν τις διαφορές τους με τη βία, ενώ η ειρήνη φαίνεται να αποτελούσε πάντα
ένα πρόσκαιρο διάλλειμα μεταξύ πολεμικών συγκρούσεων, που όσο προόδευε ο πολιτισμός
γίνονταν πιο αποτρόπαιες και καταστροφικές. Η συναδέλφωση των λαών ήταν στην ουσία ένας
ευσεβής πόθος παρά μια απτή πραγματικότητα.
Το ερώτημα βέβαια που προκύπτει είναι γιατί οι λαοί, ενώ διακηρύσσουν την πίστη τους στην
ειρήνη, συνεχίζουν να διεξάγουν πολέμους για να πετύχουν τις όποιες επιδιώξεις τους. Η
αντιφατική τους στάση μπορεί να εξηγηθεί σε σχέση με τον ανταγωνιστικό χαρακτήρα των
ανθρώπινων κοινωνιών. Η δίψα για αύξηση της δύναμης και επιβολή, που συνεπάγεται την
ικανοποίηση συμφερόντων και την κατάσταση προνομίων, υποδαύλισε κατά καιρούς πάθη και
μίση και πυροδότησε βίαιες συγκρούσεις, διχάζοντας τους ανθρώπους σε νικητές και νικημένους.
Η λογική (ή καλύτερα ο παραλογισμός) του πολέμου πηγάζει από τη λογική του ανταγωνισμού
και της επιβολής του δίκαιου του ισχυρότερου, στην οποία έχει υποταχθεί ο ανθρώπινος
πολιτισμός, ως συνέπεια εξάλλου της γενικότερης ηθικής παρακμής που τον χαρακτηρίζει. Όταν
οι ηθικοί φραγμοί καταλύονται και οι γνήσιες αξίες παύουν να καθορίζουν τη ζωή του ανθρώπου,
τότε δεν μένει κανένα εμπόδιο σ’ αυτόν που θέλει με τη βία να επιβληθεί.
Ως αιτίες πολέμου μπορούν να αναφερθούν τα εξής:
Τα οικονομικά συμφέροντα: Ισχυρά κράτη αλλά και πολυεθνικές επιχειρήσεις (που συνήθως
δρουν παρασκηνιακά επιβάλλοντας σε πολιτικές ηγεσίες τη βούλησή τους) προκαλούν πολέμους
για να ικανοποιήσουν οικονομικά συμφέροντα, όπως η κατάκτηση και η εκμετάλλευση
πλουτοπαραγωγικών πηγών (π.χ. γη, ορυκτός πλούτος, πηγές ενέργειας) ή ο έλεγχος του εμπορίου
και των αγορών για την προώθηση των προϊόντων τους. Απώτερος στόχος τους είναι να
αυξήσουν την οικονομική τους δύναμη και να απλώσουν την κυριαρχία τους σε βάρος
ασθενέστερων κρατών.
Τα πολιτικά συμφέροντα: Στον διεθνή πολιτικό στίβο διεξάγεται ένας συνεχής ανταγωνισμός
μεταξύ των ισχυρών κρατών που επιδιώκουν να παίξουν ηγεμονικό ρόλο επιβάλλοντας τη
βούληση τους σε λιγότερο προηγμένα κράτη. Προκειμένου, λοιπόν, να διευρύνουν τις σφαίρες
επιρροής τους και να θέσουν υπό τον έλεγχό τους άλλες χώρες, οι μεγάλες δυνάμεις υιοθετούν
μια επεκτατική, άκρως επιθετική πολιτική, στην οποία ο νόμος του ισχυρότερου άλλοτε
εφαρμόζεται απροκάλυπτα και κυνικά και άλλοτε υποκρύπτεται ύπουλα πίσω από κάποιον δήθεν
ανώτερο και ιερό σκοπό. Έτσι επιχειρούν στρατιωτικές επεμβάσεις σε χώρες που δεν
συμμορφώνονται με τις επιταγές τους ή αναμειγνύονται στα εσωτερικά άλλων κρατών
προκαλώντας εσωτερικές εντάσεις και εμφύλιες διαμάχες ή αναζωπυρώνουν έχθρες μεταξύ
γειτονικών χωρών προκειμένου να καρπωθούν διάφορα οφέλη. Ο πολιτικός αμοραλισμός των
ισχυρών καταστρατηγεί διεθνείς κανόνες και δικαιώματα των λαών, όπως αυτό της αυτοδιάθεσης,
και συντηρεί τον πόλεμο και τη βία.
Τα συμφέροντα των πολεμικών βιομηχανιών: Το εμπόριο όπλων είναι από τα πιο επικερδή
και αποφέρει τεράστια κέρδη στην πολεμική βιομηχανία. Γι’ αυτό και αυτή επιδιώκει την όξυνση
των αντιθέσεων μεταξύ των κρατών και συχνά προλειαίνει το έδαφος για να ξεσπούν
συγκρούσεις. Εξάλλου, τα πεδία μαχών είναι ο ιδανικός τόπος για να δοκιμαστούν νέα όπλα και
πολεμική τεχνολογία και να εξασφαλιστούν νέοι αγοραστές. Επιπλέον, πρέπει να επισημάνουμε
ότι οι πολεμικές βιομηχανίες συχνά συμπράττουν με πολιτικά και στρατιωτικά κέντρα εξουσίας,
προκειμένου να προωθήσουν από κοινού τα σκοτεινά συμφέροντα τους, ενώ επιδιώκουν να
θέτουν υπό τον έλεγχό τους την επιστημονική κοινότητα, παρέχοντας της δελεαστικά
ανταλλάγματα ώστε να αξιοποιούν τα επιστημονικά επιτεύγματα για την κατασκευή
υπερσύγχρονων και πιο καταστροφικών όπλων, που θα τους αποφέρουν μεγαλύτερα κέρδη.
Η καλλιέργεια του εθνικισμού και του θρησκευτικού φανατισμού: Οι ιστορικές
αντιπαραθέσεις μεταξύ γειτονικών λαών, που συχνά επιτείνονται και από τους αδέξιους
χειρισμούς της πολιτικής ηγεσίας, προκαλούν έξαρση του εθνικισμού και του θρησκευτικού
φανατισμού. Το μίσος και η εχθρότητα δηλητηριάζουν τις σχέσεις των λαών και οδηγούν σε
ολέθριους πολέμους. Παράλληλα, η παρεμβατική και επεκτατική πολιτική των μεγάλων
δυνάμεων παίζει συχνά καθοριστικό ρόλο στην κορύφωση της μισαλλοδοξίας και του
φανατισμού, τα οποία βρίσκουν την έκφραση τους μέσα από εθνικιστικά κινήματα και την
τρομοκρατία, αναπαράγοντας τη βία.
Οι φιλοδοξίες και τα συμφέροντα πολιτικών ηγετών: Υπερφίαλοι και αρχομανείς ηγέτες,
κυρίως σε αυταρχικά καθεστώτα, παρασύρουν τους λαούς σε διαμάχες και συγκρούσεις, για να
ικανοποιήσουν τις πολιτικές τους φιλοδοξίες. Έτσι, για να ενισχύσουν την εξουσία και το γόητρο
τους όχι μόνο στη χώρα τους αλλά και στη διεθνή πολιτική σκηνή αλλά και για να
αποπροσανατολίσουν την κοινή γνώμη από τα τρωτά σημεία της πολιτικής τους και να
εκτονώσουν τη σε βάρος τους δυσαρέσκεια, επινοούν φανταστικούς εχθρούς και απειλές και
δημιουργούν κλίμα φόβου και ανασφάλειας, που ευνοεί τη φιλοπόλεμη τακτική τους.
Η άνιση κατανομή του πλούτου: Ο έλεγχος των πλουτοπαραγωγικών πηγών από λίγα ισχυρά
κράτη (που ευημερούν και έχουν αποκτήσει κυριαρχικό ρόλο στη διεθνή πολιτική σκηνή) έχει
οδηγήσει στον παραγκωνισμό από τις πηγές πλούτου κα την παγκόσμια αγορά των μη
προνομιούχων λαών, που αντιμετωπίζουν έτσι οξύτατο πρόβλημα επιβίωσης. Η φτώχεια και η
εξαθλίωση που μαστίζουν αυτές τις χώρες γίνονται γόνιμο έδαφος για την ανάπτυξη της βίας και
την πρόκληση πολέμων: το αίσθημα της αδικίας ευνοεί τις εθνικιστικές εξάρσεις και την
τρομοκρατία, ενώ ο αγώνας για την επιβίωση ωθεί τις χώρες σε ανταγωνισμούς και συγκρούσεις
με άλλα κράτη, προκειμένου να αποκτήσουν πρόσβαση σε πλουτοπαραγωγικές πηγές και να
βγουν από το αδιέξοδο της ανέχειας και της υπανάπτυξης.

Δίκαιοι και άδικοι πόλεμοι

Τα παραπάνω αίτια αφορούν τους επεκτατικούς πολέμους, αυτούς δηλαδή που διεξάγονται με
στόχο την επέκταση κυριαρχίας ενός κράτους σε βάρος άλλου. Πρόκειται για άδικους πολέμους,
που καταδικάζονται από την ανθρώπινη συνείδηση, γιατί στηρίζονται στο δίκαιο του ισχυρότερου
και υποκινούνται από την αλαζονεία, την απληστία και το συμφέρον.
Υπάρχουν ωστόσο και περιπτώσεις που μια δημοκρατική κοινωνία οφείλει να καταφύγει στα
όπλα, προκειμένου να προασπιστεί τα αγαθά της ζωής και της ελευθερίας της. Είναι οι
περιπτώσεις που ένας λαός χρησιμοποιεί τη βία για να διαφυλάξει την εθνική του ανεξαρτησία
και το δικαίωμα αυτοδιάθεσης ή για να απαλλαγεί από ακραίες μορφές τυραννίας.
Βέβαια ο πόλεμος, ακόμα και αν είναι δίκαιος, πρέπει να αποτελεί την έσχατη λύση, όταν όλα τα
περιθώρια για συνεννόηση μέσα από νόμιμες οδούς (π.χ. διπλωματία) έχουν εξαντληθεί. Η
επιδίωξη της ειρήνης πρέπει να είναι πρωταρχικό καθήκον κάθε λαού, όμως δεν μπορεί να
παρακωλύει το νόμιμο δικαίωμα του να υπερασπίζεται τα κυριαρχικά του δικαιώματα, τον
πολιτισμό του και γενικότερα τη ύπαρξή του, όταν αυτά απειλούνται.
Απαραίτητη ωστόσο προϋπόθεση για να χαρακτηριστεί δίκαιος ένας πόλεμος δεν είναι μόνο
αυτός που καταφεύγει στη βία να προστατεύει τα δικαιώματά του, αλλά να σέβεται και να τηρεί
τους κανόνες του πολέμου. Οι ακρότητες και οι θηριωδίες δεν νομιμοποιούνται σε καμιά
περίπτωση και, ούτε λίγο ούτε πολύ, εξισώνουν τον αμυνόμενο με τον επιτιθέμενο.

Συνέπειες πολέμου
Ο πόλεμος αποτελεί έκφραση του παραλογισμού του ανθρώπου που δεν μπορεί ή δεν θέλει να δει
ο ίδιος ότι το μίσος και η βία όχι μόνο δεν επιλύουν τα προβλήματά του, αλλά και καταστρέφουν
ό,τι θετικό και ωφέλιμο δημιούργησε σε περιόδους ειρήνης. Αυτά που αφήνει πίσω του ένας
πόλεμος είναι η δυστυχία, η ταπείνωση, ο θάνατος, η ερήμωση, ενώ το αντίτιμο που πληρώνει ο
άνθρωπος για την περιφρόνησή του προς το αγαθό της ειρήνης είναι πολύ ακριβό, αφού
πλήττονται όλοι οι τομείς της ζωής. Συγκεκριμένα, οι κυριότερες συνέπειες του πολέμου είναι οι
εξής:
Απώλεια ανθρώπινων ζωών: Χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν με βίαιο τρόπο, είτε πρόκειται για
στρατιώτες είτε για άμαχο πληθυσμό. Ο αριθμός των θυμάτων -όχι μόνο αυτών που πέφτουν στα
πεδία μαχών αλλά και αυτών που προκαλούνται από βομβαρδισμούς πόλεων, μαζικές εκτελέσεις,
βασανιστήρια, λιμούς και επιδημίες -είναι συχνά τραγικός, δείχνοντας ότι στον πόλεμο η
ανθρώπινη ζωή έχει χάσει την αξία της.
Ηθική εξαχρείωση: Στον πόλεμο οι ηθικές αξίες καταλύονται και ο άνθρωπος εξαχρειώνεται.
Η βία και η αφαίρεση ανθρώπινης ζωής νομιμοποιούνται, η δικαιοσύνη επιβάλλεται με τη δύναμη
των όπλων, η εντιμότητα και η ανθρωπιά παραγκωνίζονται από τη δολιότητα, τον ατομισμό, την
αναλγησία. Εξάλλου, ο φόβος του θανάτου και ο αγώνας για επιβίωση φέρνουν στην επιφάνεια
τα πιο ταπεινά ένστικτα του ανθρώπου. Για να μη γίνει θύμα, μετατρέπεται σε αδίστακτο και
ανελέητο θύτη. Η απόγνωση, το μίσος και η εκδικητικότητα φωλιάζουν στην ψυχή του και τον
ωθούν σε αποτρόπαιες πράξεις, ακόμα και στη θηριωδία. Η ηθική κατάπτωση αφήνει βαθιά τα
σημάδια της στην κοινωνία καθορίζοντας την ακόμα κι όταν ο πόλεμος έχει τελειώσει.
Παράλυση της οικονομίας: Ο πόλεμος δρα καταστροφικά στην οικονομία και στην ευημερία
των χωρών. Η συντήρηση και ο ανεφοδιασμός του στρατού αδειάζουν τα κρατικά ταμεία. Οι
υποδομές καταστρέφονται από τις στρατιωτικές επιχειρήσεις των εχθρών, ενώ οι εργαζόμενοι,
και κυρίως οι νέοι, που είναι και το πιο παραγωγικό τμήμα του πληθυσμού, στέλνονται να
πολεμήσουν. Αναπόφευκτα πλήττονται όλοι οι τομείς της οικονομίας. Η γη μένει ακαλλιέργητη,
η βιομηχανία υπολειτουργεί ή εξυπηρετεί μόνο τις ανάγκες του πολέμου, το εμπόριο
αποδιοργανώνεται. Παρουσιάζονται ελλείψεις σε βασικά αγαθά, η μαύρη αγορά και η
αισχροκέρδεια ανθούν και ο πληθωρισμός καλπάζει. Το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων πέφτει
και η πείνα θερίζει. Ωστόσο, ακόμα και όταν ο πόλεμος τελειώσει, η οικονομική δυσπραγία
συνεχίζεται, καθώς τα κράτη έχουν να αντιμετωπίσουν σημαντικά προβλήματα, όπως
αποκατάσταση των υλικών καταστροφών, καταβολή πολεμικών αποζημιώσεων, αντιμετώπιση
της ανεργίας, αναδιάρθρωση της γεωργίας και του εμπορίου κ.α.
Πολιτιστική οπισθοδρόμηση: Η καλλιτεχνική και η πνευματική δημιουργία αναστέλλονται, η
εκπαίδευση υποβαθμίζεται, ενώ η επιστήμη ή ανακόπτει το έργο της ή τίθεται στην υπηρεσία της
πολεμικής βιομηχανίας. Παράλληλα, καταστρέφονται σημαντικά έργα του ανθρώπινου
πολιτισμού (ιστορικά μνημεία, αρχαιολογικοί θησαυροί, έργα τέχνης κ.α.) ενώ οι φωνές των
ανθρώπων του πνεύματος φιμώνονται από τη λογοκρισία και την προπαγάνδα.
Αποδυνάμωση της δημοκρατίας: Η κήρυξη του πολέμου φέρνει τα εμπλεκόμενα κράτη σε
κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Καθώς επιβάλλεται στρατιωτικός νόμος, εμποδίζεται η ομαλή
λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών. Παράλληλα ο φανατισμός και το πολιτικό μένος που
κυριαρχούν περιορίζουν τις ατομικές και πολιτικές ελευθερίες του λαού και αυξάνεται ο κίνδυνος
επιβολής αυταρχικών καθεστώτων.
Καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος: Η χρήση όπλων, κυρίως χημικών και βιολογικών,
προκαλεί σοβαρές και μακροχρόνιες επιπτώσεις στο περιβάλλον (πυρκαγιές σε δάση, μόλυνση
του εδάφους, τους υπεδάφους και του νερού, εξάπλωση επιδημιών κ.ά.) οι οποίες υποβαθμίζουν
σημαντικά τις συνθήκες διαβίωσης των ανθρώπων. Παράλληλα, το ενδεχόμενο χρήσης
πυρηνικών όπλων εντείνει τον φόβο για μια ολοκληρωτική καταστροφή της φύσης και του
ανθρώπινου πολιτισμού.
Διαιώνιση της μισαλλοδοξίας και της εχθρότητας μεταξύ των λαών : Ο πόλεμος δεν
επιλύει τις διαφορές μεταξύ των λαών. Αντίθετα, τροφοδοτεί τους ανθρώπους με μίσος και
προετοιμάζει νέες συγκρούσεις στο μέλλον.
Ψυχολογικά τραύματα: Ανυπολόγιστες είναι οι ψυχολογικές επιπτώσεις στα άτομα που έχουν
βιώσει την εμπειρία του πολέμου, και ιδιαίτερα στα παιδιά. Η φρίκη αποτυπώνεται στην ψυχή
τους και στιγματίζει όλη την υπόλοιπη ζωή τους.

Προτάσεις για την αποφυγή των πολέμων και την ενίσχυση της ειρήνης
Για την διασφάλιση της ειρήνης απαιτείται:

Η εκπαίδευση να προσανατολιστεί προς την καλλιέργεια της φιλειρηνικής συνείδησης των νέων
(απαλλαγή της νέας γενιάς από εθνικιστικά στερεότυπα και προκαταλήψεις, καλλιέργεια
πνευματικής ανεκτικότητας και του σεβασμού προς το διαφορετικό, ενίσχυση της φιλοπατρίας
και ταυτόχρονα του διεθνιστικού πνεύματος, ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και δημιουργία
ώριμων και υπεύθυνων πολιτών που θα είναι σε θέση να διεκδικήσουν έναν ειρηνικό κόσμο).

Οι διανοούμενοι και οι επιστήμονες να επιδείξουν υπεύθυνη και ενεργητική στάση, ασκώντας

έλεγχο στους χειρισμούς της πολιτικής εξουσίας που υποκρύπτουν ιμπεριαλιστικές και
φιλοπόλεμες τακτικές, αφυπνίζοντας την κοινή γνώμη και υποστηρίζοντας το φιλειρηνικό κίνημα
με τη συμμετοχή τους σε διεθνείς δράσεις και πρωτοβουλίες. Ιδιαίτερα οι επιστήμονες οφείλουν
να αγωνίζονται για την ορθή χρησιμοποίηση της επιστημονικής γνώσης, προς όφελος της
ανθρωπότητας, γεγονός βέβαια που προϋποθέτει την απαλλαγή τους είτε από προσωπικές
σκοπιμότητες (κέρδος, φήμη) είτε από οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα που στηρίζουν τον
πόλεμο (π.χ. πολεμική βιομηχανία).

Τα ΜΜΕ να δραστηριοποιηθούν θέτοντας ως στόχους την αντικειμενική πληροφόρηση των

πολιτών, την άσκηση κριτικής στους φορείς της εξουσίας και την αποκάλυψη των
ιμπεριαλιστικών τους βλέψεων και των σκοτεινών σκοπιμοτήτων τους, την καταπολέμηση του
φανατισμού, των προκαταλήψεων και των εθνικιστικών ιδεοληψιών που στέκονται εμπόδιο στην
προσπάθεια για αρμονική συνύπαρξη των ανθρώπων με την προβολή της ιστορίας και των
πολιτιστικών κατακτήσεων άλλων λαών, και την προώθηση με κάθε τρόπο των ιδανικών της
συναδέλφωσης και της αλληλεγγύης.

Οι κυβερνήσεις να επιδείξουν σύνεση και υπευθυνότητα, πράγμα που σημαίνει ότι θα πρέπει να
επιδιώκουν την προώθηση των συμφερόντων τους μέσα από τους δρόμους της διπλωματίας και
του διαλόγου και σύμφωνα με τους κανόνες του διεθνούς δικαίου, αλλά και την ανάπτυξη της
συνεργασίας με άλλα κράτη σε εμπορικό ή πολιτισμικό επίπεδο, που θα δημιουργήσει ένα
ευνοϊκό κλίμα αλληλοκατανόησης και γόνιμης επικοινωνίας.
Έκθεση
Θέμα: Ζούμε σε μια εποχή όπου η επικοινωνία των κρατών έχει γίνει πιο συχνή από ποτέ.
Χαρακτηριστικά όπως αυτό αναδεικνύουν την ανάγκη εδραίωσης της ειρήνης μεταξύ των κρατών.
Σε αποδεικτικό δοκίμιο να εκθέσετε τους λόγους για τους οποίους η ειρήνη σήμερα κρίνεται
αναγκαίο να εδραιωθεί και να αναφέρετε τους παράγοντες που καθιστούν επισφαλή την
εδραίωση της ειρήνης παρά το γεγονός ότι η ύπαρξη της κρίνεται αναγκαία.

Η αξία της ειρήνης, μιας διαχρονικής αξίας

Στον αιώνα της γιγάντωσης του τεχνικού πολιτισμού και της συρρίκνωσης του ηθικού και
πνευματικού πολιτισμού, συχνό φαινόμενο αποτελεί η ύπαρξη κρίσης στις διαπροσωπικές και
κοινωνικές σχέσεις καθώς και στις διακρατικές. Άμεσο αποτέλεσμα αυτού είναι οι καθημερινές
συγκρούσεις και, σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, οι ένοπλες συρράξεις μεταξύ των κρατών. Για να
αποφευχθεί αυτή η δυσάρεστη κατάσταση, απαραίτητη είναι η εδραίωση μιας από τις
σημαντικότερες αξίες για την ανθρώπινη ζωή, της ειρήνης. Η ειρήνη είναι σήμερα περισσότερο
από ποτέ κρίσιμο να εδραιωθεί λόγω πληθώρας παραγόντων.
Αρχικά, η σύγχρονη εποχή το επιτάσσει λόγω της αύξησης της εγκληματικότητας και της
ανεργίας. Η ειρηνική συμβίωση των λαών και η συνεργασία τους μπορεί να αποτελέσει το κλειδί
για την επίλυση των σύγχρονων προβλημάτων. Άλλο χαρακτηριστικό της σύγχρονης εποχής είναι
η διεθνοποίηση της αγοράς. Έτσι, η ειρήνη οδηγώντας στην αναβάθμιση του βιοτικού επιπέδου
και στην οικονομική ανάπτυξη καθιστά δυνατή τη συνεργασία επί ίσοις όροις μεταξύ των λαών
και κατά συνέπεια εξασφαλίζει την εξάλειψη της εκμετάλλευσης των αδύναμων από τους
ισχυρούς.
Παράλληλα η εδραίωση της ειρήνης στη σύγχρονη εποχή θεωρείται μέγιστης σημασίας αφού
αποτελεί έναν από τους καθοριστικού παράγοντες για την κατοχύρωση των ανθρωπίνων
δικαιωμάτων. Πιο συγκεκριμένα , η ειρηνική συμβίωση των λαών, οδηγώντας στο σεβασμό
απέναντι στο συνάνθρωπο, συνεπάγεται τη συνειδητοποίηση της αξίας της διαφορετικότητας.
Έτσι, απαλείφεται ο ρατσισμός και εδραιώνεται η δημοκρατία. Παρ’ όλα αυτά όμως συχνά η
διατήρηση της ειρήνης στη σύγχρονη εποχή κρίνεται επισφαλής αφού ελλοχεύει πλήθος κινδύνων
για την εδραίωσή της.
Αρχικά, η απουσία ανθρωπιστικής παιδείας εκκολάπτει κινδύνους. Πιο συγκεκριμένα, η έλλειψη
ανώτερων ιδανικών και η κρίση των ηθικών αξιών μπορεί να οδηγήσουν στην κυριαρχία
κατώτερων παθών, στην άκριτη υιοθέτηση αντιλήψεων που οδηγούν στο φανατισμό και στο
ρατσισμό, που μπορούν με τη σειρά τους να οδηγήσουν σε ένοπλες συρράξεις. Σε αυτές είναι
επικίνδυνο να καταλήξει και ο συνεχής ανταγωνισμός μεταξύ των κρατών. Πιο συγκεκριμένα, η
πλειοψηφία των ισχυρών κρατών, αναζητώντας τρόπους για την εξασφάλιση της πρωτοκαθεδρίας
στην παγκόσμια σκακιέρα, συχνά εκμεταλλεύονται τις πλουτοπαραγωγικές πηγές άλλων χωρών ή
επηρεάζουν την οικονομία τους.
Επιπρόσθετα, κίνδυνοι απορρέουν και από τον καταναλωτισμό. Το φαινόμενο αυτό μπορεί να
οδηγήσει το άτομο στην εκμετάλλευση των άλλων προκειμένου να ικανοποιήσει την απληστία
του. Άμεσο αποτέλεσμα αυτού είναι η απανθρωποίηση, γεγονός που θέτει την ειρήνη σε κίνδυνο.
Η εδραίωση της ειρήνης είναι αναμφίβολα γεγονός μέγιστης σημασίας και πρέπει να αποτελεί
προτεραιότητα όλων των κρατών. Κι αυτό επειδή η ύπαρξη και η διασφάλιση της διαδραματίζει
θεμελιακό ρόλο στην ανάπτυξη ενός κράτους, αλλά και στην ανάπτυξη και την ισορροπία του
ίδιου του ατόμου σε όλα τα επίπεδα, οδηγώντας έτσι στην κυριαρχία ανώτερων αξιών και
ιδανικών, απαραίτητων για την ύπαρξη μιας υγιούς κοινωνίας.