Kirli hava: % 20’den daha az oksijen ihtiva eden havaya denir.

Temiz hava: Normal şartlarda karbondioksit miktarının binde birin (% 0,1) üstüne çıkmayan havaya
temiz hava denir. 

 Doğal Havalandırma: Baca ve rüzgar etkisi ile gerçekleşir.

Doğal-mekanik havalandırma: Rüzgar enerjisiyle çalışan baca aspiratörleri kullanılır.

Mekanik havalandırma:

Mekanik girişli doğal çıkış                : (Vantilatörlü)

Doğal girişli mekanik çıkış                : (Aspiratörlü)

Mekanik giriş-mekanik çıkış            : (Vantilatörlü ve aspiratörlü)

Fan: Hava hareketini sağlayan cihazlara fan denir. Havalandırma sistemlerinde “radyal” ve “aksiyal”
tipli fanlar kullanılabilir. Fan havayı ortamdan emiyorsa “aspiratör”, ortama hava veriyorsa
“vantilatör” denir. Aspirasyon tesisatının günlük bakım ve temizliği ile üç ayda bir de genel kontrol ile
temizliği yapılacaktır.

İKLİMLENDİRME: Kapalı bir ortamdaki havanın sıcaklık, nem, temizlik ve hava hareketini insan
sağlığına ve konforuna en uygun seviyede tutmak için havanın şartlandırılmasına iklimlendirme
denir. 

Konfor bölgesi: Dünyada kabul edilmiş araştırmalara göre, insanlar belli bir sıcaklık ve nem
aralığında ve temiz havalı ortamlarda rahat etmektedirler. Konfor bölgesi (nem %30 ile %60, sıcaklık
20-270C).

Efektif Sıcaklık:  Havanın nem oranı ve hava akım hızının beraberce kişi üzerinde yarattığı sıcaklık
etkisine denir.

İklimlendirme ile ilgili olarak;

İşyerlerindeki hava hacmi, makine, malzemelerin kapladığı hacimler dahil olmak üzere, işçi başına
en az 10 m3 olacaktır. Hava hacminin hesabında, tavan yüksekliğinin 4 metreden fazlası nazara
alınmaz.

Koğuşların pencerelerinin üst kısımları, her zaman açılıp kapanacak şekilde olacak, ayrıca
koğuşlardaki havayı değiştirecek, tesisat, baca, menfez veya elektrikli ventilasyon cihazları
bulunacaktır.

Koğuşlarda tavan yüksekliği 280 cm den aşağı olmayacak ve kişi başına düşen hava hacmi, en az
12 m3 olarak hesap edilecektir.

Kapalı işyerleri günde en az bir defa bir saatten aşağı olmamak üzere baştan başa
havalandırılacaktır.

Kurşunla çalışmalar yapılan işyerlerinde, kişi başına 15 m 3 hacim düşecek ve 4 metreden fazla
tavan yükseklikleri bu hesaba katılmayacaktır. İşyeri havasından, periyodik olarak numuneler
alınarak kurşun miktarı ve bu miktarın 0, 15 mg/m 3geçmemesi sağlanacaktır.

Civa seviyesi tayin edilecek ve bu seviyenin 0, 075 mg/m 3 yukarıya çıkmaması sağlanacaktır.

Arsenik miktarı tayin edilecek ve bu miktarın 0,5 mg/m 3 yukarıya çıkmaması sağlanacaktır.
Kadmiyum oksit tozu ve dumanının, çevreye yayılması önlenecektir. Kaplama tanklarının
kenarlarına, sıvı seviyesine yakın, aspirasyon sistemi kurulacak, çevre havasında kadmiyum miktarı,
0, 1 mg/m3 geçmeyecektir.

Kükürtlü hidrojen miktarı 20 ppm geçmeyecektir

İşyeri havasında, berilyum miktarı (2) mg/m 3 geçmeyecektir.

Benzen ile çalışılan işyerlerinde, benzenin havadaki konsantrasyonu, 20 ppmden fazla

olmayacaktır.

İşyeri havasındaki karbon sülfür miktarı hiç bir şekilde 20 ppm veya 60 mg/m 3 ’ü geçmeyecektir.

Filtrelerin çıkış borularının ağzı, işyeri çatısından en az 180cm yüksekte veya en yakın kapı ve
pencereden 8 m uzakta olacaktır.

Çalışma ortam atmosferinde kabul edilebilir limit metal oksit dumanı için 2 mg/m 3’tür.

Fibrojenik tozlar: Silikoz, asbestoz gibi pnömokonyoza sebep olan tozlardır.

Toksik tozlar: Vücuda alındıklarında akut veya kronik zehirlenmeye sebep olan tozlardır.
Bunlar kurşun, krom, kadmiyum, mangan, vanadyum gibi ağır metal tozlarıdır.

Kanserojen tozlar: Kansere sebep olan tozlardır. Bunlara asbest, arsenik, berilyum, kromatlar, nikel
tozları örnek verilebilir.

Radyoaktif tozlar:Bunlar çok olmakla beraber uranyum, seryum, zirkonyum bileşikleri, trityum ve
radyum tozlarıdır.

Allerjik tozlar

İnert tozlar: Akciğerlerde birikebilen, fakat herhangi bir hastalık yapmayan tozlardır.

Tozlardan  Meydana Gelen Pnömokonyozlar.

Silikoz : Silis (SiO2) kristallerinin solunması sonucu meydana gelen akciğer hastalığıdır.

Fibrojenik tozlar

Asbestoz: Asbest (Amyant) tozlarının solunması sonucu meydana gelir. 

Talkoz: Talk tozlarının solunması sonucu meydana gelir. ( mağnezyum silikat hidrat)

Alüminoz: İnce alüminyum tozları ile uğraşanlarla olur.

Sideroz :Demir oksit tozlarının yığılması ile oluşur.

Stannoz :Kalay tozlarının sebep olduğu pnömokonyozdur.

Antrakoz :Kömür tozlarının yığılması sonucu oluşur.

Bissinoz (Pamuk pnömokonyozu): Bissinoz , pamuk ile çalışan işçilerin %30-40 görülebileceği
bildirilmektedir. 5-10 yıl içinde görülür. Pazartesi günü hastalığı olarak ta bilinir.Bissinozorganik
tozların meydana getirdiği pnömokonyozdur.
TEMEL GÜVENLİK GEREKLİLİKLERİ

Çelik kaplar: karbon miktarı %0,25 ten, kükürt ve fosfor miktarı %0,05 ten az olur.

Alaşımsız alüminyum kaplarda alüminyum oranı en az % 99,5 olmalıdır.

Gerilme direnci (çekme mukavemeti) çelik için 580 N/mm 2 den az , alüminyum en çok 350
N/mm2 olur.

Silindirik bölümün ve uçların gerçek et kalınlığı çelik için 2mm den, alüminyum veya alaşımlı
alüminyum kaplarda 3 mm’den az olmamalıdır.

Et kalınlıkları çalışma basıncının 5 katına kadar dayanabilmelidir. 

Kalıcı çevresel deformasyon faktörü % 1’den daha fazla olmamak üzere dayanabileceği öngörülerek
tayin edilir.

Basınçlı kaplarda emniyet aksesuarları; emniyet vanası, bel verme çubukları, patlama diskli emniyet
aletleri, kontrollü basınç düşürme emniyet sistemleridir.

Basınçlı kaplarda iki çeşit test vardır, deneyler en yüksek basıncın 1,5 katı ile bir yılı aşmayan
sürelerle yapılır.

Zorlayıcı Deneyler (hidrolik ve pnomatik)

Zorlayıcı olmayan deneyler (gözle, penetrasyon (sıvı sızdırma), manyetik parteküler, ıslak flor ışığı,
radyografi (gama / X ray ), ultrasonik test).

Basınçlı kaplardaki basınç göstergesi çalışma basıncının 2 katı taksimatlı ve kap boyunun 1,5 katı
uzaklıktan okunabilir olması gerekir.

Basınçlı kaplarda birisi camdan olmak üzere  2 adet su seviye göstergesi olmalıdır. 

Basınç emniyeti, çalışma basıncına göre 1,1 kat ayarlanmalıdır.

Buhar kazanlarında en az iki adet emniyet supabı bulunmalı, hiç bir şekilde buharın geçmesini
engelleyecek bir valf veya engel bulunmayacaktır. Emniyet supaplarında buhar basıncı, 600
kg/cm2 geçemez.

Sabit kompresörler çalışanlardan en az 10 metre uzakta olmalıdır.

Kazanlarda yakıt olarak havagazı ve benzerleri kullanıldığı hallerde, gaz besleme boruları üzerinde
ayarlanabilir bir musluk ve sulu emniyet kapları bulunacaktır.

Kapların basınçlı parçalarını imal etmek için kullanılan malzemeler

a) Kaynak yapılabilir.

b) Asgari çalışma sıcaklığındaki kopmanın parça parça veya kırılgan tip kırılmaya yol açmaması için
şekil verilebilir süneklikte ve toklukta olur.

c) Yaşlanmadan olumsuz şekilde etkilenmez.

Kapalı ortamlardaki en önemli tehlike gazlardır. Kapalı ortamda bulunan gazları basıt boğucu ve
kimyasal boğucu gazlar olmak üzere iki gruba ayrılır.

Basit boğucu gazlar : Bu gazlar havadaki oksijen oranını düşürerek asfiksi (oksijensiz kalma)
oluştururlar. Karbondioksit (CO2), Metan (CH4), Etan (C2H6), Propan (C3H8), Bütan (C4H10),Hidrojen
(H2), Azot (N2) vb.

 Karbondioksit: Atmosfer havasında, hacim bakımından % 0.3-0.4 oranında bulunur.

Metan gazı, bataklık gazı da denilen bir gazdır. Havadan hafif, renksiz, kokusuz ve parlayıcı bir
gazdır. Havada, % 4-15 oranlarında bulunduğunda patlayıcıdır. Metanın % 4-15 arasında tehlikeli
olduğu kabul edilir ve bu oranda metan bulunan havaya madencilikte grizu adı verilir. % 4 metan
konsantrasyonunun altında patlama olmaz ve grizu bulunduğu yerde yanar. 

LPG (sıvılaştırılmış petrol gazı): Hacimce % 30 propan (C3H8) ve % 70 bütan (C4H10) içerir. LPG
havadan daha yoğundur LPG yüksek derecede yanıcı bir maddedir ve atmosferik koşullara maruz
kaldığında hızla patlayıcı hava –hidrokarbon karışımı oluşturur.

Kimyasal boğucu gazlar : Karbonmonoksit (CO), Hidrojen sülfür (H2S), Hidrojen siyanür (HCN),
vb. 

Karbonmonoksit (CO): Hava ile % 13-75 oranlarındaki karışımı patlayıcı özelliğe sahip olup, en
tehlikeli patlama konsantrasyonu % 30 civarındadır. Hemoglobinle karboksi hemoglobin (HbCO)
yapar. Böylece kanın dokulara oksijen taşıma kapasitesini bloke eder. 

Hidrojen Sülfür (H2S): Yanıcı bir gaz olup hava içerisinde %6 oranında patlayıcı özelliğe sahiptir;
zehirleyici bir gazdır. Havadan ağır olup ortamda taban kısımlarında bulunur.  

MADEN İŞYERLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE

GÜVENLİĞİ
Açık İşletme: Yerüstündeki işletmeleri ifade eder.

Ayak: Maden içerisinde iki galeri arasında cephe halinde üretim yapılan yerdir.

Ocak: Kuyuları ve giriş çıkış yollarıyla yeraltındaki bütün kazıları, bu kazılardan çıkan pasanın
çıkartıldığı yatımlı ve düz galerileri, diğer yolları ve üretim yerlerini, çıkarma, taşıma, havalandırma
tesislerini, yeraltında kullanılan enerjinin sağlanmasında ve iletilmesinde kullanılan sabit tesisleri,
açık işletmelerde giriş çıkış yolları ile tüm maden kazıları, bu kazılardan çıkan pasanın döküldüğü
döküm sahalarıdır.

Lağım: Taş içerisinde sürülen galeriye denir. 

Varagel: Dolu araba aşağıya inerken boş arabanın yukarıya çıkmasını sağlayan ve karşılıklı ağırlık
esasına göre, eğimli düzey üzerinde fren ve halat kullanılarak yapılan taşıma yeridir. 

Bür: Yer üstüyle bağlantısı olmayan kuyulara denir. 

Baca: Maden içerisinden sürülen galeridir.

Nefeslik: Ocak havasının giriş ve çıkış yoluna denir.

Röset: Kuyu ve baş aşağıların dip ve başlarının katlardaki yatay yollarla olan bağlantı yerleridir.
Cep: Galeri, varagel ve vinç dip ve başlarıyla ara katlarında ve ızgaralarda görevli çalışanların ve
ateşleme görevlilerinin korunmaları amacıyla serbestçe sığınabilecekleri biçimde yapılan yuvalardır. 

Topuk: İşletmelerde güvenlik için bırakılan maden kısımlardır. 

Freno:Varagel üzerinde taşımayı sağlayan sistemdir. 

Baraj: Yeraltında yangın, su, zararlı gaz ve diğer tehlikeleri önleyici engellere denir. 

Grizu: Metan- hava karışımıdır. 

Şev: Kademe, alın ve yüzlerindeki eğimdir. 

Ateşleyici: Patlayıcı madde kullanılması koşullarını yerine getirmek üzere, yeterlik belgesine sahip
kişidir.

Çatlak: Ana kütleden ayrılmış, her an düşebilecek parçalarıdır. 

Çatlak sökümü: Bir kademenin kazı işlerinin devamı sırasında ana kitleden ayrılmış, düşebilecek
durumdaki parçaların temizlenmesidir. 

Sıkılama: Lağım deliklerine patlayıcı madde konulduktan sonra kalan boşluğun gerektiği biçimde
doldurulmasıdır.

Daimi nezaretçi: Fenni nezaretçinin emir ve talimatı altında görev yapan ve Maden Kanununun 82
inci maddesine göre atanmış kimseyi ifade eder.

Dekapaj: Kazısı yapılacak maden, taş kitlesi veya tabakasının üzerini kaplayan örtü tabakasının
kaldırılmasıdır.

Fenni nezaretçi: İşçi sağlığı ve iş güvenliği gereklerinin yerine getirilmesinden ve işletmenin teknik
esaslar çerçevesinde çalıştırılmasından sorumlu, maden mevzuatına göre görevlendirilmiş maden
mühendisidir.

Madenlerde İş Sağlığı ve Güvenliği

Patlayıcı maddelerin ve ateşleyici malzemelerin depolanması, taşınması ve kullanılması,sadece

ateşleyiciler tarafından yapılır. 

Bir kişinin taşıyabileceği patlayıcı madde miktarı 10 kg geçemez.

Patlamamış patlayıcı madde artıkları, bir sorumlu kişinin gözetiminde, mümkünse o lağımı delen
çalışan tarafından, patlamamış lağım deliğinin en az 30 santimetre yakınında, ona paralel başka
bir delik delinip doldurularak ateşlenir.

Görevlendirilen destek elemanı sayısının 10’dan az olduğu ocaklarda en az 10 çalışanın konu ile

ilgili eğitim alması sağlanır. Çalışan sayısının 10’dan az olduğu durumlarda bu eğitimi her çalışanın
alması sağlanır.

İşyerlerinde 6 ayda bir acil durum planları yenilenir, tatbikatlar en geç altı ayda bir yapılır.

Bütün grizulu ocakların, havalandırma planında tespit edilen istasyonlarında, en geç 10 günde bir
gerekli ölçümler yapılır. Hava akımını etkileyecek bir değişikliğin olması durumunda gerekli ölçümler
yenilenir. 
Madenlerde şev açıları; sağlam arazide 60 dereceyi, çöküntülü, ezik, kum, çakıl, dere tortulu,
ayrışıma uğramış kalker, parçalanmış taş ve tüflü arazide 45 dereceyi, kaygan ve sulu yerlerde
30 dereceyi geçemez.

Havasında %19’dan az O2, %2’den çok metan %0,5’ten çok CO2,  50 ppm ‘den çok (%0,005)
karbonmonoksit bulunan ortamda kesinlikle çalışılmaz. Sadece tehlikeyi önlemek adına önleyici
faaliyet hayat kurtarma faaliyetleri ve grizunun temizlenmesi faaliyetleri yapılabilir. 

Ortam havasında % 2 metan varsa çalışma yapılmaz, %1 metan varsa patlayıcı kullanılmaz, % 0,3
metan varsa elektrikli lokomotif kullanılmaz.

Ocaklarda çalışanların giriş çıkışları ve yerlerinin takibi için, yer üstünde bir sistem kurulur. Bu
sistemde kullanılan ekipmanlar, kablolar ve tamamlayıcı unsurların yeraltında yaşanan göçük, su
baskını, patlama, yangın gibi acil hallere karşı korumalı olması ve bu hallerde deçalışabilir durumda
olması sağlanır. 

Sistem tarafından tutulan kayıtlar en az bir yıl süreyle saklanır.

Barajların arkasında bulunan oksijen, metan, karbonmonoksit, hidrojensülfür vb. ocak gazları ile
sıcaklık ölçümleri 10 günde bir, değişiklik tespit edilmesi halinde sürekli yapılır ve kayıt altına
alınır.

50 kg dan az patlayıcı madde bulunan depolara ana yoldan 90 derecelik bir, daha çok patlayıcı
madde bulunan depolara 90 derecelik iki dirsek oluşturan yolla girilmeli ve patlayıcı madde
deponun son kısmına konulmalıdır. Bir patlama olasılığına karşı, patlayıcı madde depolarının
karşısına, dirseklerden en az üç metre derinlikte hız kesici cepler yapılmalıdır.

Patlayıcı maddeler özel sandıklar içinde taşınır ve bu sandıkların içine başka bir madde konulamaz.
Kapsüllerle diğer patlayıcı maddeler aynı kap içinde bir arada bulundurulamaz ve taşınamaz.

Yarıçapı en çok 50 km olan alan içinde bulunan maden işyerleri; merkezi bir yerde, ortaklaşa bir
kurtarma istasyonu kurabilirler.

Patlayıcı madde lağım deliği iyice temizlendikten ve gerekli hallerde yastık maddesi yerleştirildikten
sonra doldurulur ve sıkılandıktan sonra ateşlenir. Sıkılama maddesinin boyu 40 santimetreye kadar
olan kartuşlar için 35 santimetredir. Fazla her kartuş için, kartuş boyunun yarısı kadar, sıkılama
maddesi eklenir. Patlayıcı maddenin boyu, delik derinliğinin yarısını geçemez. Artan boşluk,
sıkılama maddesiyle doldurulur.

Yeraltı çalışma planları en geç ayda bir güncelleştirilir ve işyerinde bulundurulur.

Tüm yeraltı çalışmalarında, çalışanların kolayca ulaşabileceği, birbirinden bağımsız ve güvenli

yapıda en az iki ayrı yoldan yerüstü bağlantısı bulunur. Bu yollar arasındaki topuk 30 metreden
aşağı olmaz, bu yolların ağızları aynı çatı altında bulundurulmaz.

Taşıma elle veya bir mekanik araçla yapıldığı takdirde, yaya yolları galeri tabanından en az 180 cm
yükseklikte ve araçlarla galerinin yan duvarlarından birisi arasında en az 60 cm mesafe kalacak
şekilde bırakılır.

Bacalar, ani grizu boşalabilecek yönlerde veya grizu bulunabilecek eski çalışma yerlerindedevam
ettirildiği takdirde, yapısal özellikler göz önünde bulundurularak en az 25 metreboyunda kontrol
sondajları yapılması sağlanır.
Aynı hava akımı üzerinde bulunan ve aynı anda çalışılan yerlerin sayısı, hava miktarına ve grizu
çıkışına göre düzenlenir. Aynı hava akımından yararlanan ayaklarda ve damar içindeki düz ve eğimli
yollarda metan oranı % 1,5’u, bunların bağlandığı hava dönüş yollarında % 1’i geçmez.

Taş tozu serpme işlemi, kömür tozunun yanma ve patlama etkisini yok edecek veya azaltacak
oranda ve uygun nitelikteki maddelerle yapılır. Taş tozu, bu oranı sürekli olarak koruyacak biçimde
ve uygun aralıklarla serpilir. Kullanılacak taş tozu, olabildiğince nem tutmayacak, silis içermeyecek,
içinde % 1,5’dan çok organik madde bulunmayacak ve sağlığa zararlı etki yapmayacak nitelikte olur.

Tedbir alınmadığı takdirde ocak dışında hava giriş kuyusuna 80 mt’den daha yakın eleme ve
ayıklama tesisi kurulamaz.

Hayat hattı 10 metreyi geçmeyecek aralıklarla konulan sarı renkli 7mm çaplıdır. Kömür ve türevleri
hariç madenlerde sığınma odası mecburidir. Konik göstergeler acil çıkışı gösterecek şekilde 10
metreyi geçmeyecek aralıklarla yerleştirilir.

8 saatlik çalışma için müsaade edilen hidrojen sülfür oranı 20 ppm (%0,002) dir.

Acil durumlardaki istasyonlarda bulunan ekip sayısı o istasyondaki personel sayısının en az %10
fazlası kadar olmalıdır.

Yer altı deposunda sıcaklık 8-30 0C arasında bulunur.

Elektrikli ateşlemede en az 5 dakika, fitilli veya benzeri ateşlemede 1 saat geçmeden bölgeye

yaklaşılmamalıdır. Patlamamış lağım deliğinin en az 30 cm yakınında, ona paralel başka bir delik
delinip doldurularak ateşlenir. 

Elektrikli lokomotifler kömür tozu veya metan oranı % 0,3 ü geçen kömür ocaklarıyla, kükürt tozu
bulunan kükürt ocaklarında kullanılmaz. 

Ocaklarda hava hızı 0,5 m /s den az olamaz (8 m/s geçmemeli).

Türkiye' de meslek hastalıkları listesi “Sosyal Sigortalar Kanunu Sağlık İşlemleri Tüzüğü”
ekinde yer almaktadır. Sağlık İşlemleri Tüzüğüne göre meslek hastalıkları beş ana gruba
ayrılır:

 A Grubu Kimyasal maddelerle oluşan meslek hastalıkları

B Grubu Mesleki cilt hastalıkları

C Grubu Pnömokonyozlar ve solunum sisteminin diğer hastalıkları; Silikozis, asbestozis, mesleksel

astım, bisinozis gibi solunum sistemi hastalıkları

D Grubu Mesleki bulaşıcı hastalıklar;

E Grubu Fizik etkenlerle oluşan meslek hastalıkları     

IARC (Uluslar Arası Kanser Araştırma Ajansı): Kanser konusunda halk sağlığı ve epidemiyoloji
prensipleri ile öneriler sunma ve liderlik yapma misyonuyla kurulmuş bir araştırma kuruluşudur.
IARC Mayıs 1955'te Dünya Sağlık Örgütü'nün bir uzantısı olarak kuruldu. Kurucu üyeleri Almanya,
Fransa, İtalya, Amerika Birleşik Devletleri ve İngiltere'dir.
Kanserojen maddeler aşağıdaki şekilde sınıflandırılır.

Grup 1. Kesin kanser yapan maddeler

Grup 2 A. Muhtemel Kanserojen maddeler

Grup 2 B. Şüpheli Kanserojen maddeler

Grup 3. Kanserojenik olarak sınıflandırılmayanlar  (Hayvanlarda ve insanlarda kanserojen olduğuna

dair kanıt yok)

Grup 4. Muhtemelen kanserojen olmayan maddeler

MAK (Müsaade Edilen Azami Konsantrasyon): Çeşitli kimyasal maddelerin kapalı işyeri

havasında bulunmasına müsaade edilen ve orada günde sekiz saat çalışacak olanların sağlıklarını
bozmayacak olan azami miktarlarına MAK değer denir.

-                Hacim birimi ppm (cm3/m3)

-                Ağırlık birimi mg/m3 

-                Parçacık birimi ppm/m3 

TWA (Zaman Ağırlıklı Ortalama Değer): Sekiz saatlik çalışma süresinde çalışanların solunum
bölgesindeki havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonun zaman ağırlıklı ortalamasının üst
sınırına TWA denir. Bu değerler ppm (ml/m3 ) veya mg/m3 olarak verilir.

STEL: Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede maruz kalınan, aşılmaması gereken limit
değerdir.

Biyolojik Sınır Değer: Kimyasal maddenin, metabolitinin veya etkilenmeyi belirleyecek bir

maddenin uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun üst sınırıdır.

TLV-C=ESD-TD (Eşik Sınır Değer-Tavan Değer): İşgünü boyunca hiçbir şekilde aşılmaması
gereken değerdir.

TLV-STEL =ESD-KSMS (Eşik Sınır Değer-Kısa Süreli Maruziyet Sınırı) : Bu değer, çalışma günü
boyunca asla aşılmaması gereken ve 15 dakikalık maruziyet temelinde belirlenmiş zaman ağırlıklı
ortalama sınır değerdir. 

Bu konsantrasyonlara maruziyet 15 dakikayı aşmamalı, günde 4 defadan fazla yinelenmemeli ve 2

maruziyet arası süre 60 dakikadan kısa olmamalıdır. 

Mesleki Kanserlerin En Sık Görüldüğü Sektörler ve Sebep Oldukları Kanser Türleri

Sektör Kanser türü

Kauçuk
Mesane
imalatı
Boya sektörü Mesane
Metal Burun boşluğu,
kaplama akciğer
Karaciğer,
Plastik
akciğer,
imalatı
kan, lösemi
Ahşap
Burun boşluğu
endüstrisi
Petro-kimya Cilt
Kimyasal ara
Lösemi
ürün,
Kağıt
Akciğer
endüstrisi
Yapı
Cilt, akciğer
malzemeleri
mesane
üretimi
Cam
Akciğer, deri
endüstrisi
Havacılık
Akciğer
endüstrisi
Tekstil Akciğer, plevra,
sektörü karın zarı
Madeni yağ Cilt
Burun boşluğu,
Metalurji
akciğer
Taş yontma,
Akciğer
heykeltraşlık
Çözücü, kuru Akciğer, lenfoma,
temizleme yemek borusu
 Tozlar, tane büyüklükleri 0,5 -150 mikron arasında veya daha küçük olan, kimyasal ve fiziksel
özellikleri kendisini oluşturan maddenin yapısına benzeyen ve havada asılı duran maddeciklerdir.
Tane büyüklülerine göre tozların özellikleri şu şekildedir:

10 mikrondan büyük tozlar solunmaz.

0,5 -10 mikron arasındaki tozların bir kısmı tutulur.

0,5 - 5 mikron arasındaki tozlar alveollere ulaşır ve en tehlikeli tozlar bunlardır.

0,5 mikrondan küçük tozlar solunum ile dışarı atılır.

Solunabilir toz: Aerodinamik eşdeğer çapı 0,1-5,0 mikron büyüklüğünde kristal veya amorf yapıda
toz ile çapı üç mikrondan küçük, uzunluğu çapının en az üç katı olan lifsi tozlara denir.

Pnömokonyoz: Akciğerlerde tozun birikimi sonucu doku hasarı ile seyreden hastalığa genel olarak
pnömokonyoz denir. Pnömokonyoz bir meslek hastalığı olup,belirtileri hastalığa neden olan tozun
özelliklerine göre değişir. Pnömokonyoz yapan tozların etki düzeyleri şu şekildedir:

Ağır hastalık yapanlar: Silis tozu, asbest tozu

Orta derece ağır hastalık yapanlar: Kömür tozu, silikat tozu

Minimal dokusal değişik yapanlar: Demir oksit, baryum bileşikleri

Bissinoz: Genellikle pamuk tozlarını soluyan işçilerde görülen bir meslek hastalığıdır. Pamuk
tozlarının yanı sıra, keten veya kenevir gibi diğer doğal liflerin tozları da bu hastalığa yol açabilir.
Bissinozda; akciğerlerde  küçük toz parçacıklarına karşı oluşan doku tepkisi, koyu mukus
birikmesine, bu da hava geçişinin azalmasına neden olur. Daralma, akciğerlerdeki hava
keseciklerinin bozulmaları sonucunda soluk darlığına yol açabilir.
Sağlık Yönünden Yapılan Kontroller

Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalışan işçilerin yaptıkları işe bedence ve ruhça elverişli oldukları sağlık
raporlarıtespit edilecektir.(İş Kanunu Madde:86) Sağlık Kontrolleri, işin niteliğine göre yıllık, 6 ay, 3
ay veyadaha az olabilir.

Bulaşıcı hastalık olmadığına dair rapor

Kurşunla çalışan işçilerin sağlık kontrolleri (3 ayda bir)

Civa ile ilgili işlerde çalışanların muayenesi (3 ayda bir)

Fosforlu bileşiklerle yapılan çalışmalar (Gen.Sağlık Kont.)

Kadmiyum, magnezyum, kromlu bileşikler, berilyumlu alaşımlar, benzen, anilin, nitro amin türevleri,
halojenlihidrokarbonlar, karbon sülfür vs. (65-75) ile yapılan çalışmalarda genel sağlık kontrollerinde
etkin maddelerleilgili değerlendirmeler yapılacaktır.

Çalışanın kişisel özellikleri, işyerinin tehlike sınıfı ve işin niteliği öncelikli olarak göz önünde
bulundurularak uluslararası standartlar ile işyerinde yapılan risk değerlendirmesi sonuçları
doğrultusunda;   özel politika gerektiren grupta yer alanlardan  çocuk,  genç ve gebe çalışanlar
içinen geç altı ayda bir defa olmak üzere periyodik muayene  tekrarlanır.

Genç işçi : 15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış kişiyi,

Çocuk işçi : 14 yaşını bitirmiş, 15 yaşını doldurmamış ve ilköğretimini tamamlamış kişiyi,

Hafif iş : Yapısı ve niteliği itibariyle ve yerine getirilmesi sırasındaki özel koşullara göre;

Çalışma Süreleri ve Ara Dinlenme Süreleri

Madde 6 —Temel eğitimini tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri günde 7 ve

haftada 35 fazla olamaz. Ancak, 15 yaşını tamamlamış çocuklar için bu süre günde 8 ve
haftada 40 saate kadar arttırılabilir.

Çocuk ve genç işçilerin günlük çalışma süreleri, 24 saatlik zaman diliminde, kesintisiz 14 saat
dinlenme süresi dikkate alınarak uygulanır.

Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında olmak
üzere, en fazla günde 2 saat ve haftada 10 saatolabilir. Okulun kapalı olduğu dönemlerde çalışma
süreleri birinci fıkrada belirtilen çalışma sürelerini aşamaz.

2 saatten fazla 4 saatten az süren işlerde 30 dakika, 4 saatten 7,5 saate kadar olan işlerde çalışma
süresinin ortasında 1 saat olmak üzere ara dinlenmesi verilmesi zorunludur.

Madde 8 —Çocuk ve genç işçilerin hafta tatili izinleri kesintisiz 40 saatten az olamaz. Ayrıca
hafta tatili ücreti bir iş karşılığı olmaksızın ödenir.

Madde 10 —Çocuk ve genç işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz. Yıllık
ücretli iznin kesintisiz kullandırılması esastır. Ancak, yararına olduğu durumlarda çocuk ve genç
işçinin isteği üzerine en fazla ikiye bölünerek kullandırılabilir.

Çocuk İşçilerin Çalıştırılabilecekleri Hafif İşler

 1. Düşme ve yaralanma tehlikesi olabilecek şekilde çalışmayı gerektirecek olanlar hariç meyve,
sebze, çiçek toplama işleri,
2. Kümes hayvanları besiciliğinde yardımcı işler ve ipek böcekçiliği işleri,

3. Esnaf ve sanatkarların yanında satış işleri,

4. Büro hizmetlerine yardımcı işler,

5. Gazete, dergi ya da yazılı matbuatın dağıtımı ve satımı işleri (yük taşıma ve istifleme hariç),

6. Fırın, pastane, manav, büfe ve içkisiz lokantalarda komi ve satış elemanı olarak yapılan işler,

7. Satış eşyalarına etiket yapıştırma ve elle paketleme işleri,

8. Kütüphane, fuar, panayır ve sergi yerlerinde yardımcı işler (yük taşıma ve istifleme hariç),

9. Spor tesislerinde yardımcı işler,

10. Çiçek satışı, düzenlenmesi işleri.

Ek-2 Genç İşçilerin Çalıştırılabilecekleri İşler

1. Meyve ve sebze konserveciliği, sirke, turşu, salça, reçel, marmelat, meyve ve sebze suları imalatı
işleri, 2. Meyve ve sebze kurutmacılığı ve işlenmesi işleri,

3. Helva, bulama, ağda, pekmez imalatı işleri,

4. Kasaplarda yardımcı işler,

5. Çay işlemesi işleri,

6. Çeşitli kuru yemişlerin hazırlanması işleri,

7. Küçükbaş hayvan besiciliğinde yardımcı işler,

8. Süpürge ve fırça imalatı işleri,

9. Elle yapılan ağaç oymacılığı, kemik, boynuz, kehribar, lüle taşı, Erzurum taşı ve diğer
maddelerden süs eşyası, düğme, tarak, resim, ayna, çerçeve, cam ve emsali eşya imalatı işleri,

10. Toptan ve perakende satış mağaza ve dükkanlarında satış, etiketleme ve paketleme işleri,

11. Büro işyerlerinde büro işleri ve yardımcı işler,

12. İlaçlama ve gübreleme hariç çiçek yetiştirme işleri,

13. İçkili yerler ve aşçılık hizmetleri hariç olmak üzere hizmet sektöründeki işler,

14. Diğer giyim eşyası, baston ve şemsiye imalatı işleri,

15. Yiyecek maddelerinin imalatı ve çeşitli muamelelere tabi tutulması işleri,

16. Yorgancılık, çadır, çuval, yelken ve benzeri eşyaların imalatı ve dokuma yapmaksızın diğer hazır
eşya imalatı işleri,

17. Sandık, kutu, fıçı ve benzeri ambalaj malzemeleri, mantar, saz ve kamıştan sepet ve benzeri
eşya imalatı işleri,
18. Çanak, çömlek, çini, fayans, porselen ve seramik imaline ait işler (fırın işleri ve silis ve quarts
tozu saçan işler hariç),

19. El ilanı dağıtımı işleri,

20. Cam, şişe, optik ve benzeri malzeme imalathanelerinde üretime ilişkin işler (fırın işleri ve silis ve
quarts tozu saçan işler, ısıl işlem, renklendirme ve kimyasal işler hariç),

21. Bitkisel ve hayvansal yağların üretimi ve bunlardan yapılan maddelerin imaline ilişkin işler
(karbon sülfür gibi parlayıcı veya tahriş edici çözücülerle yapılan prine veya benzeri yağlı maddelerin
ekstrasyon yoluyla yağ üretimi işlerinde ekstrasyon kademeleri hariç),

22. Pamuk, keten, yün, ipek ve benzerleriyle bunların döküntülerinin hallaç, tarak ve kolalama
tezgahlarından ve boyama ile ilgili işlemlerden bölme ile ayrılmış ve fenni iklim ve aspirasyon
tesisatı olan iplikhane ve dokuma hazırlama işleri,

23. Balıkhane işleri,

24. Şeker fabrikalarında üretime hazırlamaya yardımcı işler,

25. Araçsız olarak 10 kg’dan fazla yük kaldırılmasını gerektirmeyen torbalama, fıçılama, istifleme ve
benzeri işler,

26. Su bazlı tutkal, jelatin ve kola imali işleri,

27. Sandal, kayık ve emsali küçük deniz araçlarının imalatı ve tamiratı işleri (boya ve vernik işleri
hariç).

Ek-3 16 Yaşını Doldurmuş Fakat 18 Yaşını Bitirmemiş Genç İşçilerin Çalıştırılabilecekleri İşler

 1. Toprağın pişirilmesi suretiyle imal olunan kiremit, tuğla, ateş tuğlası işleri ile boru, pota, künk ve
benzeri inşaat ve mimari malzeme işleri.

2. Kurutma ve yapıştırma işleri, kontrplak, kontratabla, yonga ağaçtan mamul suni tahta ve PVC
yüzey kaplamalı suni tahta imali işleri ile emprenye işleri.

3. Parafinden eşya imali işleri.

4. Kuş ve hayvan tüyü kıllarının temizlenmesi, didiklemesi, ayrılması ve bunlara benzer işler.

5. Plastik maddelerin şekillendirilmesi ve plastik eşya imali işleri. (PVC’nin imali ve PVC’den mamül
eşyaların yapımı hariç)

6. Mensucattan hazır eşya imali işleri (Perde, ev tekstili, otomobil ürünleri ve benzerleri).

7. Kağıt ve odun hamuru üretimi işleri.

8. Selüloz üretimi işleri.

9. Kağıt ve kağıt ürünlerinden yapılan her türlü eşya ve malzemenin imali işleri.

10. Zahire depolarındaki işler ile un ve çeltik fabrikalarındaki işler.

11. Her türlü mürekkep ve mürekkep ihtiva eden malzeme imali işleri.
Yetişkinin Öğrenme İle İlgili Özellikleri:

• Benlik duygusu gelişmiştir

• Sorumluluk duygusu gelişmiştir

• Sorumsuz gibi görülmekten, otoriter tavırdan ve pasif eğitimden hoşlanmaz

• Kendi deneyim birikimlerini eğitimde kullanmak ister.

• Kendi sorunlarını çözecek hemen kullanabileceği pratik ve güncel bilgileri, aile, toplum, meslek
sorumlulukları ile ilgili bilgileri, maddi kazanç ve statü artışı sağlayacak bilgileri öğrenmek ister

• Eğitime aktif katılımda bulunmak ister

• Eğitimde çeşitlilik ister

• Olumlu geri bildirim ister

• Özgüvenini korumak ister

• Eğitimin kişisel ihtiyaçlarını karşılamasını ister

• Kendisi ve eğitmen için beklentileri yüksektir

Yetişkinlerde kullanılabilecek eğitim teknikleri

Sunum (Demonstration)

Vaka çalışması

Drama ve rol yapma

Taklit/öykünme/benzetim (simulasyon)

Küçük grup tartışması

Soru-cevap

Pratik yapma,

Saha gezisi

Beyin fırtınası (Brainstorming)

Ev ödevi

Bilgisayar destekli öğretim 

Yetişkinin Eğitime Katılma Engelleri

Yetişkinin eğitim programına katılımını engelleyen etmenler; kişisel, ev yaşamı ve dış etkenler
olarak üç grupta toplanmaktadır. Yetişkinin halk eğitimi etkinliklerine katılımını engelleyen kişisel
engeller şöyle sıralanmaktadır:

1. Bilinmeyenden korkma,

2. Gülünç olma korkusu,

3. Güvensizlik ve sosyal açıdan yetersiz olma korkusu,

4. Okuldan hoşlanmama,

5. Öğrenmeye karşı olumsuz tutum,

6. Eğitimin sağlayacağı yarardan emin olmama,

7. Zihinsel ve fiziksel eksiklikler.

8. Ev Yaşamından Kaynaklanan Engeller

Yetişkin Eğitimin Temel Prensipleri

• Yetişkinler daha çok kendi kendilerine bağımsız olarak öğrenmeyi tercih ederler.

• Öğrenme konusunda yetişkin tecrübesi önemli bir yer tutar. 

• Yetişkinler öğrenmeye karşı farklı motivasyonlara sahiptirler. 

• Yetişkin eğitiminde fiziki ve psikolojik çevre son derece önemlidir.

• Yetişkin için zaman son derece önemlidir.

• Yetişkinlikle öğrenme kabiliyetinin gerilemesi arasında zorunlu bir ilişki yoktur.

• Yetişkin eğitiminde en büyük engel görme ve işitme kaybıdır.

• Yetişkin eğitiminde ihtiyaçların teşhisi, planlanması ve değerlendirme işi yetişkinlerin kendilerine

bırakılmalıdır.

• Yetişkin eğitiminde öğretmenin görevi sadece rehberlik etmektir.