LEÂ HOAØNH PHOØ

Nhaø giaùo öu tuù

CHUYEÂN KHAÛO ÑA THÖÙC

TAØI LIEÄU DUØNG CHO CAÙC LÔÙP
CHUYEÂN TOAÙN, BOÀI DÖÔÕNG
HOÏC SINH GIOÛI VAØ THAM KHAÛO
CHO SINH VIEÂN NGAØNH TOAÙN

NHAØ XUAÁT BAÛN ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA TP. HOÀ CHÍ MINH 2003
 PHAÀN A: LYÙ THUYEÁT VAØ VÍ DUÏ

A1. ÑÒNH NGHÓA VAØ CAÙC PHEÙP TOAÙN

A2. HEÄ SOÁ VAØ GIAÙ TRÒ ÑA THÖÙC
A3. ÑA THÖÙC VÔÙI CAÙC YEÁU TOÁ GIAÛI TÍCH
A4. PHEÙP CHIA ÑA THÖÙC. ÖÔÙC – BOÄI
A5. NGHIEÄM CUÛA ÑA THÖÙC
A6. GIAÛI PHÖÔNG TRÌNH BAÄC BA VAØ BAÄC CAO
A7. NGHIEÄM VÔÙI YEÁU TOÁ GIAÛI TÍCH
A8. PHAÂN TÍCH THEO CAÙC NGHIEÄM. SOÁ NGHIEÄM
A9. ÑÒNH LÍ VIETE
A10. COÂNG THÖÙC NOÄI SUY LAGRANGE
A11. KHAI TRIEÅN VAØ BIEÅU DIEÃN
A12. NHÒ THÖÙC NEWTON – TOÅ HÔÏP
A13. ÑA THÖÙC HEÄ SOÁ PHÖÙC – SOÁ PHÖÙC
A14. ÑA THÖÙC HEÄ SOÁ NGUYEÂN – SÖÏ KHAÛ QUI
A15. ÑA THÖÙC NHIEÀU BIEÁN – ÑA THÖÙC ÑOÁI XÖÙNG
 ÑÒNH NGHÓA VAØ CAÙC PHEÙP TOAÙN

I. Ñònh nghóa ña thöùc:

Cho haøm soá f: R R
Ta goïi f laø ña thöùc neáu: f  const (haèng soá) hoaëc toàn taïi n  Z , n  1 vaø caùc soá thöïc
a 0 , a1 , a 2 ,...., a n vôùi a n  0 sao cho:
f (x)  a 0 x n  a1x n1  ....  a n1x  a n
* a 0 , a1 ,..., a n laø caùc heä soá
a 0  0 laø heä soá cao nhaát.
a n laø heä soá töï do.
Ñaëc bieät, khi a 0  1 thì ña thöùc ñöôïc goïi laø ña thöùc chuaån taéc hay monic
*Vôùi a 0  0 thì n laø baäc cuûa ña thöùc f(x), kyù hieäu deg f = n.
Ñaëc bieät f  const thì deg f = 0.
n
*Ñoâi khi ta vieát goïn: f (x)   a i x ni hay vieát ngöôïc laïi:
i 0
n
f (x)   b k x k  b n x n  b n1x n1  ....  b1x  b 0 , b n  0
k 0

II. Ña thöùc treân caùc taäp soá:

f (x)  a 0 x n  a1x n1  ....  a n1x  a n
Neáu caùc heä soá a i  R thì kí hieäu f  Rx
Neáu caùc heä soá a i  Q thì kí hieäu f  Qx
Neáu caùc heä soá a i  Z thì kí hieäu f  Zx
III. Caùc pheùp toaùn:
f (x)  a 0 x n  a1x n1  ....  a n1x  a n
f (x)  b 0 x n  b1x n1  ....  b n1x  b n
Thì ta coù 3 pheùp toaùn thoâng thöôøng:
f(x) + g(x); f(x) - g(x); f(x).g(x); vaø pheùp hôïp f 0 g(x)  f (g(x))
Töø f(x), g(x) ta coù theå vieát hình thöùc:
f (x)  A 0 x n  A1x n1  ....  A n1x  A n
g(x)  B 0 x n  B1x n1  ....  B n1x  B n
Vôùi k  maxn, m; A i  0 or a1 , B i  0 or b1
thì f (x)  g(x)  A 0  B 2 x k  (A1  B1 )x k 1  ...  (A k  B k )
vaø f (x).g(x)  c 0 .x 2k  c1 .x 2k 1  ...  c 2k 1 .x  c 2k
Keát quaû: Cho f , g  Rx and deg f  n, deg g  m
deg (f  g)  maxm; n
thì deg (f .g)  m  n
deg f 0 g  n.m
IV.Ña thöùc sai phaân:
Cho f  Rx, deg f  n ña thöùc sai phaân:
 
n n
 f (x  1)  f (x)   a i (x  1) ni   a i x  1
n i
f  x n i
i 0 i 0

coù baäc laø n-1 vaø heä soá cao nhaát na0.
 Töø ñoù ta coù daõy ña thöùc sai phaân giaûm daàn moät baäc k f .
V.Ña thöùc Chebyshev:
T0 (x)  1, T1 (x)  x
Tn(x) vôùi 
Tn 1 (x)  2x.Tn (x)  Tn 1 (x), n  1
Cuï theå: T0(x) = 1
T1(x) = x
T2(x) = 2x2 – 1
T3(x) = 4x3 – 3x
T4(x) = 8x4 – 8x2+1
T5(x) = 16x5 – 20x3 + 5x ,…
Ña thöùc Chebyshev Tn(x) coù baäc n vaø coù heä soá cao nhaát 2n-1. Ñoâi khi ta chæ xeùt n  1 trôû ñi.
Keát quaû:
(1): Tn (cos )  cos . Ta chöùng minh baéng qui naïp theo n lôùn hôn hoaëc baèng 1.
Khi n = 1: T1 (cos )  cos
Khi n = 2: T2 (cos )  2cos 2  1  cos2
Giaû söû Tk (cos )  cosk thì
Tk 1 (cos )  2cos .Tk (cos )  Tk 1 (cos )
 2cos .cosk  cos(k  1)
 cos(  k )  cos(  k )  cos(k  1)
 cos(k  1) (True )
Do ñoù: Tn (cos )  cosn
(2) : Tn (x)  1, x 1,1 . Vì x  1 neân ñaët x= cos  Tn (x)  Tn (cos )  cos n  1

(3) : Tn (x)  1 coù ñuùng n nghieäm phaân bieät treân  1,1 laø: x  cosk , k  0,1,..., n  1
n
 
Vôùi x  1 thì Tn (x)  1  cosn  1  sinn  0  n  k , k  Z    k , k  Z
n

Do ñoù: x  cos  cosk , k  0,1,...n  1
n
VI.Ña thöùc löôïng giaùc:
n
Daïng: L n (x)  a 0   a k .coskx  b k .sinkx vôùi a n  b n  0 goïi laø ña thöùc löôïng giaùc caáp n vôùi
k 1

caùc heä soá a0 , ak , bk .

n
Neáu caùc ak = 0 thì L n (x)  a 0   b k .sinkx
k 1
n
Neáu caùc bk = 0 thì L n (x)  a 0   a k .coskx
k 1

Ví duï:
f ( x)  x  2x  x  1
3 2

Cho ña thöùc:
g ( x )  4x  x  3 ; h ( x)   x  x  8
4 3 2

Xaùc ñònh f(x) + g(x); g(x).f(x); h(x3) vaø g0h(x).

Giaûi:
Ta coù: f(x) + g(x) = x3 – 2x2 + x – 1 + 4x2 – x + 3 = x3 + 2x2 + 2
f(x).g(x) = (x3 – 2x2 + x – 1)( 4x2 – x + 3)
= 4x5 – 9x4 + 9x3 – 11x2 + 4x – 3
h(x3) = - x9 + x6 + 8
g0h(x) = g(h(x)) = 4(- x3 + x2 +8)2 – (- x3 + x2 +8) +3
=4x6 – 8x5 + 4x4 – 63x3 + 62x2 + 251