Ruột bút chì: kích thước 2x13 mm

Ngòi bút chì có bán kính là 1mm

Chiều cao của ngòi bút chì là 1mm
Ta có mô hình ruột bút chì được giới hạn bởi các hàm:
 z=√ x 2+ y 2,
 x 2+ y 2=1
 z=13
 x ∈ [ −1,1 ] , y ∈[−1,1]

Ta tính thể tích của ruột bút chì như sau:

Nhận thấy hàm z xuất hiện 2 lần khi dựng mô hình nên ta có hàm lấy tích phân là
z=√ x + y và z=13 .
2 2

Ta có D = hình chiếu lên mặt phẳng Oxy sẽ là x 2+ y 2=1

Thể tích của ruột bút chì được tính bằng cách dùng tích phân kép trên miền D có biểu
thức như sau:
❑
V =∬ 13−¿ √ x 2 + y 2 dxdy ¿
D

Để tính được tích phân kép này, ta sử dụng phương pháp đổi biến trong tọa độ cực như
sau:
x=rcosφ , y=rsinφ với r ∈ [ 0,1 ] , φ ∈[0,2 π ]

Với r = 1 (bán kính của hình trụ lẫn hình nón đều là 1), ta có được tích phân sau khi đổi
cực như sau:
 2π 1
V =∫ dφ∫ (13−r)rdr
0 0

|
2π 1
13 2 1 3
⇔ V =∫ r − r dφ
0 2 3 0
2π
37
⇔ V =∫ dφ
0 6

37 37 3
⇔V= .2 π = π (mm )
6 3

So sánh với cách tính bằng công thức tính thể tích hình trụ và thể tích hình nón của cấp 3,
ta có được:
1 2 1 2 π 3
V nón = π r hnón = π .1 .1= (mm ), V trụ =π r 2 htrụ =π .12 .12=12 π (mm3 )
3 3 3
π 37 3
V ngòi bút chì= +12 π = (mm )
3 3

Suy ra cách tính thể tích ruột bút chì bằng tích phân kép cho ra đáp số đúng.
Diện tích của ruột bút chì được tính toán như sau:
Ta chiếu phần hình trụ của ruột bút chì lên trên mặt phẳng Oxz thì có được biểu thức là
x + y =1⇒ y=√ 1−x (1) và đây là hình chiếu D
2 2 2

Đạo hàm biểu thức (1) ta có được:

−x
y x= , y z=0
√1−x 2
Sau đó ta tiếp tục dùng tích phân kép nhằm tính được diện tích của mặt trụ này như sau:

√ ( )
❑ 2
−x
S=2∬ 1+ dxdz (do tích phân ta tính ở đây chỉ là 1 nửa của hình trụ nên phải
D √1−x2
nhân 2)
Ta dùng phép đổi biến như sau:
x=sinφ⇒ dx=cosφdφ

Hàm tích phân sau đó trở thành:

 π
2 13

S=2 ∫ dφ∫ √ 1+(tanφ)2 cosφdz

−π 1
2

π
2

⇔ S=2 ∫ √ 1+(tanφ) cosφ (13−1)dφ

2

−π
2

π
2
1
⇔ S=24 ∫ cosφdφ
−π cosφ
2

⇔ S=24
( ( ))
π −π
2
−
2
=24 π (mm3 )

Tương tự với phần hình nón của ruột bút chì ta chiếu xuống mặt phẳng Oxy thì được
miền D có biểu thức: D= √ x 2 + y 2
Đạo hàm biểu thức z=√ x 2+ y 2theo biến x và y ta được
x y
zx= , z y=
√x +y2 2
√ x + y2
2

√ ( )( )
❑ 2 2
x y
S=∬ 1+ + dxdy
D √ x2 + y 2 √ x 2+ y 2
Đổi biến trong tọa độ cực ta được:
x=cosφ , y =sinφ( do r=1), r ∈ [ 0,1 ] , φ ∈[0,2 π ]

Lúc này tích phân ta tính trở thành:

❑
S=∬ √ 1+ 1dxdy
D

2π 1
⇔ S=∫ dφ ∫ √ 2 rdr
0 0

2π
⇔ S=∫
√2 dφ= √2 π (mm3 )
0 2

Diện tích đáy hình trụ: S=π r 2=π (mm3)

Tổng diện tích của ruột bút chì = π + √ 2 π +24 π =( 25+ √ 2 ) π ( mm3 )
Nếu tính bằng cách lấy tổng của các công thức tính diện tích xung quanh hình nón, diện
tích xung quanh hình trụ và diện tích đáy hình trụ của lớp dưới thì ta sẽ tính được kết quả
là:
Snón =πrl= √2 π (mm3 ), với l= √r 2 +h 2nón= √ 1+1= √2( mm)
3
Strụ =2 πrh=24 π (mm )
2 3
S1 đáy trụ =π r =π (mm )

Tổng diện tích ruột bút chì theo cách tính 2 cũng bằng ( 25+ √2 ) π ( mm3 )nên ta có được cách
tính bằng tích phân kép cho ra kết quả đúng.