Podręcznik Elearning CDV WAY 2

CDV-WAY#2
CDV-WAY#2_SPOSÓB NA CIEKAWY KURS E-LEARNINGOWY PORADNIK METODYCZNY DLA TRENERA
Sposób na ciekawy
kurs e-learningowy
Poradnik metodyczny dla Trenera
Poznań 2020
AUTORZY:
Marek Banaszak
Łukasz Fojutowski
Dagmara Moskwa
Podręcznik został przygotowany w ramach realizacji projektu pt.: „Zwiększenie potencjału

edukacyjnego Collegium Da Vinci szansą na rozwój społeczno-gospodarczy regionu”
współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego
Wiedza Edukacja Rozwój. EGZEMPLARZ BEZPŁATNY
1
spis treści Wprowadzenie, czyli jak i czego uczyć? 4
KROK 1
Temat zajęć
- jak go skonstruować, aby był ciekawy? 10
KROK 2
Cele zajęć
- jak je przedstawić,
aby wskazywały kierunek? 16
KROK 3
Kryteria oceniania
- jak określić czego
wykładowca/trener będzie wymagał? 24
KROK 4
Dobór i przedstawienie treści zajęć
- jak dostosować treści zajęć do
poszczególnych form? 30
KROK 5
Metody aktywizujące
- jak prowadzić zajęcia, aby były efektywne? 40
KROK 6
Formy oceniania
- jak oceniać sprawiedliwie? 50

KROK 7
Formy ewaluacji zajęć
- jak poprawić swój warsztat
na podstawie opinii studenta/słuchacza? 56
KROK 8
Informacja zwrotna
- jak konstruować informację
zwrotną wykładowca-student oraz student-student? 64
2
spis treści Zakończenie,
czyli czego się nauczyłem? 70
Metodnik 72
Narzędziownik 86
O autorach 96
3
Wprowadzenie
Uczenie to zabawa.
Jednak nie każdy
potrafi się dobrze bawić…
CELEM TEJ CZĘŚCI JEST: AUTORZY:
zainspirowanie Cię do wykorzystania wiedzy Marek Banaszak

naukowej z zakresu pedagogiki, psychologii Łukasz Fojutowski
oraz neurodydaktyki w procesie nauczania/ Dagmara Moskwa
uczenia.
DOWIESZ SIĘ:
- Czym jest ten podręcznik?

- Jak wykorzystać cykl Kolba?
- Czy warto korzystać w praktyce
z konstruktywistycznej teorii uczenia się?
4
Czyli jak i czego uczyć?
Podręcznik ten nie jest opracowaniem Druga część CDV-way#2 jest metodycz-
Wprowadzenie
naukowym, choć z dorobku nauki korzysta. ną kontynuacją części poświęconej kształce-

Podręcznik ten nie jest książką o dydaktyce, niu zdalnemu. Przeznaczona jest dla trenerów
choć z założeń dydaktyki korzysta. Podręcznik i wykładowców prowadzących zajęcia zarówno
ten nie jest „biblią nauczyciela/wykładowcy”, zdalne, jak i stacjonarne (w sali dydaktycznej/
choć wskazuje drogę do lepszego życia za- szkoleniowej). Uniwersalizm podręcznika wynika
wodowego. Podręcznik ten nie jest typowym z naszej wiary w to, że określone elementy meto-
poradnikiem, choć porady są w nim opisane. dyczne projektowania zajęć dla studentów/słu-
Podręcznik ten jest INSPIRACJĄ. chaczy powinny być podstawowym elementem
warsztatu pracy każdego dydaktyka – bez wzglę-
du na staż pracy, czy formę prowadzenia zajęć.
Tworząc niniejszy materiał przyświecał nam je-
den cel: chęć zainspirowania każdego trenera,
aby przygotowując zajęcia zastosował osiem wy-
pracowanych przez nas podstawowych kroków:
1. Konstruowanie ciekawego tematu zajęć.

2. Opracowanie celów zajęć na podstawie efek-
5 tów uczenia się.
3. Określenie kryteriów oceniania studenta/ Uczestnik zajęć lub szkolenia bierze udział
słuchacza. w określonej aktywności, obserwuje siebie
4. Wykorzystanie skutecznej i wartościowej i innych kursantów, informacje docierają do
informacji zwrotnej. jego zmysłów. W następnym etapie student
5. Dobranie i odpowiednie przedstawienie przechodzi do fazy refleksji: zwraca uwagę na
treści kształcenia. to, co się wydarzyło; przetwarza dane, które
6. Dobranie odpowiednich i adekwatnych doświadczył i porównuje je z tym, co już na
do celów metod kształcenia (preferujemy dany temat wie. Proces uczenia się trwa. Kur-
metody aktywizujące). sant przechodzi do fazy konceptualizacji, czyli
7. Skonstruowanie jasnych zasad oceniania. tworzenia teorii – łączy fakty i doświadczenia
8. Wykorzystanie różnych form ewaluacji za- wykorzystując do tego pamięć oraz zdolno-
jęć w celu doskonalenia warsztatu pracy. ści abstrakcyjnego myślenia. W ostatnim eta-
pie, czyli zastosowaniu, student opierając się
na ogólnych wnioskach płynących z proce-
Komplementarnym elementem podręcz- su uczenia się, wykorzystuje zdobytą wiedzę
nika jest: w praktyce. Istotą kształcenia praktyczne-
– Narzędziownik, czyli opis wybranych na- go jest właśnie operowanie zdobytą wiedzą
rzędzi informatycznych do tworzenia ma- w działaniach zawodowych.
teriałów dydaktycznych oraz organizacji Zajęcia dla studentów oraz szkolenia,
pracy podczas zajęć. w trakcie których kursanci osiągają określone
– Metodnik, czyli zestawienie metod aktywi- efekty kształcenia, powinny korespondować
zujących do wykorzystania podczas zajęć. także z konstruktywistycznym modelem
uczenia się (tabela 1). Jest on bardzo podob-
Pragniemy zaznaczyć, że zajęcia opracowane ny do cyklu Kolba.
w przedstawionych w podręczniku ośmiu kro-
kach powinny korespondować z cyklem Kolba,
czyli cyklem uczenia się osób dorosłych (rys. 1)
Wprowadzenie
Grafika 1:
Schemat cyklu Kolba
Doświadczenie
Zastosowanie, Obserwacja,
praktyka wnioski, reﬂeksje
Tworzenie teorii,
hipotez
Według cyklu Kolba uczenie się jest pro-

6 cesem, który rozpoczyna się od doświadczenia.
Tabela 1:
FAZY KONSTRUKTYWISTYCZNEGO MODELU UCZENIA SIĘ
FAZA PRZEBIEG
Orientacja Polega ona na wprowadzeniu studenta w dane zagadnienie oraz wywo-

łaniu u niego ciekawości i zainteresowania, a w konsekwencji wewnętrz-
nej motywacji do uczenia się. Jest to taki „hak”, na który należy złapać
osobę uczącą się, aby chciała dane zagadnienie pogłębić i następnie wy-
korzystać w praktyce.
Ujawnianie Polega ona na przedstawianiu wstępnej wiedzy, ujawnianiu pomysłów

oraz doświadczeń studenta, czyli tego co już na dany temat wie, co zna i co
potrafi. Można zatem powiedzieć, że jest to diagnoza wiedzy uprzedniej.
Rekonstrukcja Polega ona na włączaniu nowych informacji do uprzedniej wiedzy stu-

denta oraz tworzenia jej nowej struktury. Prowadzący/wykładowca,
poprzez różnego rodzaju aktywności, wprowadza studenta w nowe
doświadczenia dzięki czemu ma miejsce modyfikacja jego dotychcza-
sowej wiedzy.
Zastosowanie Polega ona na zastosowaniu nowej wiedzy, idei i zdobytych informacji

w praktyce, w różnych sytuacjach oraz kontekstach. W kształceniu prak-
tycznym ważne jest, aby etap ten opierał się na konkretnym case study.
Przegląd zmian Polega ona na przeglądzie stanu wiedzy i umiejętności zdobytych przez
studenta w poprzednich fazach oraz porównaniu ich z jego uprzednią
Wprowadzenie
wiedzą. W tej fazie zachodzi tzw. „sprzężenie zwrotne”, podczas którego

student uświadamia sobie zmianę, która zaszła w jego wiedzy.
Jak korzystać z podręcznika?
Zajęcia zaprojektowane z zastosowaniem Podręcznik został podzielony na osiem

zaprojektowanych przez nas ośmiu kroków, kroków. Każdy z nich składa się z kilku pod-
cyklu Kolba oraz faz konstruktywistycznego stawowych elementów. Pierwszym z nich jest
modelu uczenia się przyjmujemy jako optymal- określenie kroku, który należy przejść, aby
ny standard doskonale wykorzystujący wie- zaprojektować zajęcia. Następnie przedsta-
dzę o funkcjonowaniu ludzkiego poznania. Tak wiono cel kroku, czyli to, do czego chcemy
przygotowane zajęcia będą skuteczne, a prze- Cię zainspirować. W kilku punktach każdego
cież o skuteczność w procesie uczenia się wła- kroku opisaliśmy także to, czego dowiesz się
śnie chodzi. z danego rozdziału. Opisując różnego rodzaju
7 rozwiązania metodyczne wskazaliśmy w treści
rozwiązania, które możesz wykorzystać

w trakcie prowadzenia zajęć stacjonarnych
oraz alternatywne rozwiązania dla kształ-
cenia zdalnego. Po przejściu całego kroku
znajdziesz pytania do samokształcenia. Jeśli
potrafisz na nie odpowiedzieć – brawo! Przy-
swoiłeś wiedzę z danego rozdziału. W tekście
umieściliśmy także „ramki”, a w nich cytaty i/
lub naukowe uzasadnienia danego kroku.
Zgodnie z zasadą „ćwiczenie czyni mi-
strza”, umiejętność zastosowania każdego
kroku nabędziesz dopiero po przećwiczeniu
go w praktyce, w warunkach rzeczywistych.
Zanim przystąpisz do lektury tego podręcz-
nika, przygotuj sobie temat zajęć, który masz
zrealizować w najbliższym czasie – kroki po-
prowadzą cię przez cały proces „układania
puzzli” tj. metodycznych elementów konstru-
owania zajęć.
Tyle teorii – czas przejść do działania. Przy-
gotuj swój temat i przejdź z nami osiem kroków
do stworzenia skutecznych i ciekawych zajęć.
Uczący się̨ dorośli będą najbardziej

zmotywowani, jeśli uwierzą̨, że są w stanie
nauczyć́ się nowych treści (oczekiwanie)
Wprowadzenie
oraz że uczenie pomoże im w rozwiązaniu

ich problemów (pomoc), które są̨ dla nich
znaczące (wartość́)
[Knowles, Holton, Swanson, 2009].
8
9
Wprowadzenie CDV-WAY#2_SPOSÓB NA CIEKAWY KURS E-LEARNINGOWY PORADNIK METODYCZNY DLA TRENERA
10
01
Krok 1.
Temat zajęć
- jak go skonstruować aby był ciekawy?
Miłość od pierwszego
wejrzenia istnieje
– szczególnie w uczeniu się.
CELEM TEGO KROKU JEST: AUTORZY:

Temat zajęć
zainspirowanie Cię do konstruowania Marek Banaszak

ciekawych tematów. Łukasz Fojutowski
Dagmara Moskwa
DOWIESZ SIĘ:
- Jak konstruować temat, aby był sexy?

- Jakie są dobre i złe formy tematu zajęć?
- Kiedy przedstawiać temat zajęć?
11
– Zdania rozkazującego.
Wyobraź sobie, że mieszkasz na określonej

ulicy i przeglądasz serwisy informacyjne na – Kilku zdań lub kilku równoważników.
różnych stronach internetowych. W jednym
z serwisów pojawił się artykuł zatytułowany: Nasza propozycja jest taka, aby każdy te-
„Remont w Poznaniu rozpoczęty”, a w dru- mat był skonstruowany według poniższego
gim „Mieszkasz na Naramowicach? Sprawdź, schematu.
jak dojedziesz do pracy od 1 września!”. Który
tytuł klikniesz jako pierwszy? Badania prowa- INTRYGUJĄCE/CIEKAWE PYTANIE
dzone przez serwisy internetowe wskazują, +
że najczęściej czytelnik wybiera do przeczy- CZYNNOŚCIOWE UJĘCIE PROBLEMU/
tania artykuł, z którym się utożsamia, jest mu UMIEJĘTNOŚCI
bliski oraz go zaciekawia. Tytuł artykułu oraz
jego lead są „hakiem”, który ma zainteresować
Czytelnika do dalszej lektury. Tak samo jest Czy wiesz, że wystarczą tylko dwa ele-
z tematem zajęć. menty, aby zainteresować studenta danym
Przed konstruowaniem tematu zajęć, zagadnieniem? Pierwszy to nic innego jak
odpowiedz sobie na kilka zasadniczych py- odpowiedzi na powyższe pięć zasadniczych
tań. Weź kartkę, przygotuj zagadnienie, które pytań. Drugi to z kolei wskazanie, czego tak
chcesz omawiać na zajęciach i zapisz odpo- naprawdę podczas zajęć student nauczy się,
wiedzi na poniższe pytania: jaką wiedzę zdobędzie (skonstruuje), po co
będzie mu potrzebny dany temat. Przenalizuj-
– Czy wydarzyło się coś nowego w omawia- my to na przykładzie. Poniżej znajdziesz dwa
nym przez Ciebie temacie? rodzaje tematów z przedmiotu „Socialme-
– Czy omawiane przez Ciebie zagadnienie dia” na kierunku Mediaworking realizowanym
ma w sobie coś intrygującego? w Collegium Da Vinci. Oba zapisy dotyczą tych
– Czy zagadnienie jest „rozwojowe”? samych zajęć.
– Czy zagadnienie może być przetwarzane
na obraz? TEMAT nr 1:
Temat zajęć
– Czy zagadnienie ma w sobie jakąś Tworzenie profilu zawodowego.

sprzeczność?
TEMAT nr 2:
Jeśli odpowiedziałeś na któreś z powyż- Jak LinkedIn pomógł tysiącom osób znaleźć
szych pytań TAK – rozwiń swoją myśl! Analizując pracę? Poznaj podstawowe zasady tworzenia
odpowiedzi na powyższe pytania otrzymujesz profilu zawodowego w Internecie.
doskonały materiał do skonstruowania ciekawe-
go dla studenta tematu. Wykorzystaj to! Temat nr 1 jest tematem, który zawiera
Temat każdych zajęć może być konstru- w sobie podstawowe informacje o zagadnie-
owany i zapisywany w różnych formach gra- niu omawianym podczas zajęć. Znacznie bar-
matycznych a w tym m.in.: dziej inspirujący oraz przyciągający jest jednak
temat nr 2. Możesz z łatwością dostrzec, że
– Zdania prostego lub złożonego. składa się on z dwóch wskazanych przez nas
– Pytania. powyżej elementów.
– Równoważnika zdań.
– Zdania oznajmiającego. Oczywiście istnieją zagadnienia, w których
12 – Zdania niedokończonego. bardzo trudno znaleźć coś, co będzie przyciągał.
Wtedy można posłużyć się metaforą – ona

oddziałuje na zmysły i pozwala przyciągnąć
uwagę studenta oraz zmotywować go do my-
ślenia.
Przedstawienie tematu zajęć może odby-
wać się w różny sposób. Możesz zaprezento-
wać go słownie, jednak dobrym rozwiązaniem
jest zapisanie tematu na tablicy, na pierw-
szym slajdzie prezentacji, na materiałach dy-
daktycznych dla studentów. Jeśli prowadzisz
zajęcia w formie zdalnej – również wyekspo-
nuj temat w przygotowywanych przez Ciebie
materiałach: jako tytuł pierwszego slajdu, in-
formację w materiałach, „wstawkę” rozpoczy-
nającą materiał wideo.
Pamiętaj zatem, że temat jest jak „hak”,
który ma przyciągnąć uwagę studentów, przy
jednoczesnym określeniu, czego dane zaję-
cia będą dotyczyć. Stosując metaforę można
powiedzieć, że temat jest jak „hak” – jeśli jest
duży może utrzymać nawet ciężki materiał.
Temat zajęć
13
SPRAWDŹ, CZY POTRAFISZ?
1. Wybierz temat swoich ostatnich

zajęć i przeredaguj go w dwóch
wersjach: z zastosowaniem
schematu podanego w rozdziale
1 oraz bez zastosowania tego
schematu. Zastanów się, który
z nich jest bardziej „przyciągający?”
2. Opracuj tematy kolejnych swoich

zajęć i sprawdź, czy są ze sobą
spójne
Temat zajęć
14
15
16
Temat zajęć
02
Krok 2.
Cele zajęć
- jak je przedstawić, aby wskazywały kierunek?
Ułożone puzzle się nudzą.

Układanie ich to zabawa.
Cele zajęć

efektywnych i skutecznych celów zajęć. Łukasz Fojutowski
Dagmara Moskwa
DOWIESZ SIĘ:
- Po co konstruować cel zajęć?

- Jak konstruować cel zajęć
w języku ucznia/studenta?
- Kiedy przedstawić cel zajęć?
- Czy cel zajęć to to samo co
efekt uczenia się?
- Jak zaplanować cele zajęć?
- Czym są cele SMART?
17
Rozpoczynając projektowanie zajęć dy- miotu, do określonego tematu). Pamiętaj, że

daktycznych na uczelni wyższej powinieneś treść celu operacyjnego (szczegółowego)
zapoznać się z sylabusem. Czym jest sylabus? odnosi się do danego pojęcia, umiejętności,
Jest to - w uproszonym tłumaczeniu - pro- struktury wiedzy. Cele operacyjne konstruuje
gram zajęć, w którym przedstawione zostały się według poniżej przedstawionego schematu.
najbardziej istotne elementy związane z da-
nym przedmiotem: nazwa przedmiotu, cele
przedmiotu (po co ten przedmiot studentowi),
efekty uczenia się (czyli co po zajęciach stu-
dent powinien wiedzieć i potrafić), treści (czyli
o czym będzie mowa na zajęciach), warunki
zaliczenia (czyli co student musi zrobić, aby
ukończyć pozytywnie przedmiot) oraz litera-
tura (czyli z jakich źródeł powinieneś korzystać
podczas przygotowywania zajęć oraz z jakimi
pozycjami powinni zapoznać się studenci).
Projektując zarówno zajęcia dydaktyczne,
jak i szkolenie, w pierwszej kolejności warto
zastanowić się nad ich celem oraz efekta-
mi uczenia się. W Collegium Da Vinci, w celu
usystematyzowania i ujednolicenia zapisów
w poszczególnych dokumentach, do okre-
ślania efektów uczenia się zastosowaliśmy
taksonomię Blooma. Wskazuje ona na to,
co kryje się pod określeniami takimi jak: Wie-
dza, Umiejętności, Postawy (czyli kompe-
tencje społeczne). Korzystając z taksonomii
Bloooma, w bardzo prosty sposób możesz
Cele zajęć
skonstruować efekty uczenia się. W poniższej

tabeli (tabela 2) zaprezentowano przykładowe
czasowniki, które pomogą Ci w ich popraw-
nym skonstruowaniu.
Efekty uczenia się są zatem tym, co stu-

dent po danych zajęciach będzie mógł zrobić
posiadając określoną wiedzę i umiejętności.
Cel zajęć to droga do osiągnięcia efektów. W li-
teraturze wyróżnia się cele ogólne oraz ope-
racyjne (szczegółowe). Cel ogólny wskazuje
kierunek dążenia, jest to tzw. projekcja wizji
przyszłości, która nawiązuje do efektów. Sto-
suje się go głównie do określenia celu całego
przedmiotu. Cele operacyjne możesz nato-
miast formułować dla dowolnej jednostki lek-
18 cyjnej (np. do jednych zajęć z danego przed-
Tabela 2:
TAKSONOMIA BLOOMA
ZAKRES CZASOWNIKI
WIEDZA definiuje, przywołuje, wymienia, odtwarza, wyjaśnia,

- zapamiętywanie ocenia, wskazuje, klasyfikuje, opisuje, dyskutuje, wy-
- rozumienie jaśnia, wybiera, rozpoznaje, tłumaczy, parafrazuje,
- analizowanie demonstruje, przedstawia, interpretuje, rozwiązuje,
- tworzenie buduje schemat ocenia, szacuje, analizuje, kryty-
kuje, kwestionuje, rozpoznaje, rozdziela, różnicuje,
podkreśla, szacuje, broni, osądza, argumentuje, wy-
biera, wartościuje, podważa, dedukuje, konstruuje,
projektuje, rozwija, formułuje, tworzy powiązania
UMIEJĘTNOŚCI analizuje, stosuje, przedstawia, komunikuje, opisu-

- postrzeganie je, odróżnia, rozróżnia, rozpoznaje, identyfikuje, wy-
- gotowość do działania odrębnia, powiązuje, wybiera, rozpoczyna, prezen-
- umiejętność naśladowania tuje, naświetla, wyjaśnia, przedstawia, kontynuuje,
- wykonywanie reaguje, podaje, określa, wyraża, udziela odpowie-
- biegłość dzi, proponuje, kopiuje, naśladuje, śledzi, odtwarza,
- działanie w sytuacjach zbiera, gromadzi, konstruuje, rozłącza, składa, bu-
nietypowych duje, adaptuje, zmienia, aranżuje, reorganizuje, re-
- tworzenie nowych wzorców widuje, urozmaica, komponuje, konstruuje, tworzy,
projektuje, inicjuje, zapoczątkowuje, produkuje
Cele zajęć
POSTAWY uzasadnia, kieruje, bierze odpowiedzialność, działa,

(KOMPETENCJE SPOŁECZNE) pyta, śledzi, identyfikuje, umiejscawia, nazywa, wy-
- aktywne słuchanie biera, wnosi, odpowiada, asystuje, pomaga, stosuje
- adekwatne reagowanie się, spełnia, dyskutuje, pomaga, wykonuje, prezen-
- wartościowanie tuje, czyta, wygłasza, pisze, raportuje, kreatywnie
- wybór priorytetów rozwija, współpracuje, podąża, formułuje, inicjuje,
- kształtowanie swojego profilu uzasadnia, wartościuje, postępuje zgodnie z, ma
charakterologicznego świadomość, wyraża ocenę przestrzega, aranżuje,
integruje, modyfikuje, porządkuje, organizuje, przy-
gotowuje, syntezuje, postrzega relacje, jest wrażliwy
na, dba, wykazuje się determinacją, jest zoriento-
wany na działanie, wpływa, modyfikuje, kwalifikuje,
upoważnia, kwestionuje, rewiduje, rozwiązuje wyka-
zuje aktywną postawę, jest otwarty na
19
OPERACYJNY CEL KSZTAŁCENIA
to co dalej zadzieje się na Twoich zajęciach

Działanie + Treść + Warunek będzie równie trudne do przyswojenia i zde-
motywuje studentów do dalszego zgłębiania
zagadnienia.
Działanie to opis zadania, który powinieneś Jedną z propozycji konstruowania celów
wyrazić w czasowniku w formie czynnej. Treść poszczególnych zajęć, w języku studenta, jest
wyraża natomiast przedmiot, temat zajęć lub tak zwana metoda konstruowania celów
dane zagadnienie, w stosunku do którego SMART. Ze względu na swoją skuteczność,
działanie powinno być wykonane. Warunkiem jest ona często używana podczas szkoleń.
określamy opis okoliczności, w jakich owe Cel SMART (czyli cel sprytny) możesz
działanie ma mieć miejsce. Tyle teorii, która określać do każdych zajęć, aby przedstawić
jest konieczna do przygotowania celów do do- je studentom na początku, zaraz po temacie.
kumentacji – czyli do sylabusów. Czas przejść Określenie celu tą właśnie metodą sprawi, że
do tego, jak powinny wyglądać cele zajęć za- zwiększa się szansa na jego realizację. Czym
prezentowane studentom, aby – tak jak temat jest SMART? Ta nazwa to akronim od 5 słów
– zaciekawiały. charakteryzujących tak skonstruowany cel
W praktyce prowadzenia zajęć dydaktycz- (zobacz schemat poniżej).
nych, po podaniu tematu zajęć powinieneś
wskazać studentom ich cel, czyli to, czego S – Sprecyzowany
będą dotyczyły, czego studenci się nauczą M – Mierzalny
i po co dana wiedza oraz umiejętności będą A – Atrakcyjny
im potrzebne w przyszłości. Sprecyzowanie R – Realistyczny
celów i przedstawienie ich na początku zajęć T – Terminowy
jest jednym ze standardów, które nie tylko po-
rządkują cały proces uczenia się, ale również Każdy cel w metodzie SMART powinien
uświadamiają studentowi sens spędzenia ko- być sprecyzowany. Oznacza to, że konstru-
lejnej 1,5 godziny w sali dydaktycznej lub przed ując cel musisz jasno określić czego on doty-
monitorem komputera (w przypadku kształce- czy i co studenci osiągną, jeśli go zrealizują.
Cele zajęć
nia e-learningowego). Po każdych zajęciach Przykład z życia, który obrazuje NIESPRECY-

warto sprawdzić, czy studenci osiągnęli wy- ZOWANY cel to np. „zacząć uczyć się jakiegoś
znaczony cel. Oprócz metod weryfikacji, któ- języka”. Nie mówi on o niczym konkretnym.
re są opisane w części dotyczącej oceniania, Następnym elementem jest mierzalność celu.
warto zastosować również tzw. „rundkę koń- Dobrze określony cel dla studenta powinien
cową”. Jak taką rundkę przeprowadzić? Roz- mu dać możliwość sprawdzenia postępów,
daj studentom karteczki samoprzylepne na w skrócie – powinien być mierzalny. Po tym
koniec zajęć i poproś, aby dokończyli zdanie: właśnie poznasz (a Twoi studenci poznają),
„Dziś na zajęciach dowiedziałem się...” lub „Po że cel został zrealizowany. Cel w języku smart
dzisiejszych zajęciach potrafię…”. Poproś stu- musi być również atrakcyjny, czyli nieść wy-
dentów, aby przykleili karteczki wychodząc zwanie. Realizacja tego wyzwania powinna
z sali na tablicy lub drzwiach. Po zajęciach dawać studentowi wymierne korzyści, dzięki
możesz sprawdzić, czy Twój cel został zreali- niemu student odpowie sobie na pytanie: „Po
zowany. co w ogóle chcę realizować taki cel?”. Ważne,
Jak jednak skonstruować cel? Najważ- aby cel był również realistyczny – czyli możli-
niejsze jest, aby był on zrozumiały dla studen- wy do osiągnięcia dla danego studenta. Jeśli
20 tów. Niezrozumiały cel może spowodować, że podczas pierwszych zajęć np. z programowa-
nia dla I roku studiów na kierunku Informatyka Ważne jest też, już w trakcie realizacji za-
sformułujesz cel, który będzie polegał na wy- jęć, aby ich cele podać studentom na samym
korzystaniu zaawansowanej wiedzy progra- początku spotkania. Jest to jeden z elemen-
mistycznej – zdemotywuje to uczestników. tów standardu CDV, ale również standardu
Ostatnim elementem celów SMART jest ich metodycznego przy realizacji innych zajęć
terminowość, czyli określenie daty, do jakiej oraz szkoleń, również w wersji e-learningowej.
chcesz zrealizować ze studentami cel. Ten Sprawdza się to szczególnie przy kursach on-
element zwiększa mobilizację studentów do line, które są sprzedawane na zasadach ko-
działania. mercyjnych. Klient – słuchacz przed zakupem
Spójrz na poniższe przykłady celów skon- kursu chciałby wiedzieć, czego konkretnie na-
struowanych niepoprawnie oraz poprawnie. uczy się realizując poszczególne zajęcia. Za-
Dotyczą one tego samego tematu realizowa- pisz zatem cel: w sytuacji prowadzenia przez
nego podczas zajęć na specjalizacji e-com- Ciebie zajęć stacjonarnych na tablicy, slajdzie
merce manager w ramach przedmiotu „Opty- początkowym Twojej prezentacji; w sytuacji
malizacja sklepów internetowych”. prowadzenia przez Ciebie zajęć w formie zdal-
nej: na slajdzie prezentacji, w powitaniu do
CEL 1: kursu, we wstępie do materiałów i ćwiczeń.
Celem zajęć jest nabycie wiedzy o wykorzysta- Warto również przy każdym zadaniu/ćwi-
niu narzędzia do analityki www. czeniu zaprezentować jego cel szczegółowy.
Dzięki temu studenci będą wiedzieli, po co
CEL 2: wykonują określone zadanie.
Celem zajęć jest nabycie umiejętności wyko-
rzystania narzędzia Google Analytics do zwięk-
szenia o 20% konwersji w sklepie internetowym Najlepiej się uczę, jeśli wiem czego i po
w przeciągu trzech miesięcy. co mam się uczyć
Gdy podasz studentom przed rozpoczę- [Sterna, 2014]

ciem zajęć cel nr 1 – nie będą wiedzieli jakiego
Cele zajęć
narzędzia będziesz ich uczyć oraz jaki jest cel

jego wykorzystania. Podając cel nr 2 określasz
szczegółowo (czyli precyzujesz), że będziesz
rozwijał ich umiejętności obsługi określonego
narzędzia, w jakim celu ta umiejętność będzie
rozwijana oraz jak można zmierzyć (w jakim
okresie czasowym) poprawne wykorzystanie
tego narzędzia. Cel ten prezentuje też wymier-
ne korzyści dla studenta, który w przyszłości
będzie zajmował się optymalizacją sklepów
internetowych.
Kontynuując Twoją pracę, w tym kroku,

do swoich tematów opracowanych w po-
przednim rozdziale zajęć dopisz cele, ko-
rzystając z efektów uczenia się. Pamiętaj,
21 aby cele spełniały założenia celów SMART.
1. Konstruować cele metodą SMART?
2. Określić w celach swoich zajęć,

które ich elementy świadczą
o sprecyzowaniu, mierzalności,
atrakcyjności, realistyczności
oraz terminowości?
Cele zajęć
22
23
24
03
Krok 3.
Kryteria oceniania
- jak określić czego wykładowca/trener
będzie wymagał?
Jeśli wiesz na co będziesz

zwracać uwagę – zwracasz
ją na to.
Kryteria Oceniania

kryteriów oceniania w myśl zasady Łukasz Fojutowski
„nacobezu” Dagmara Moskwa
DOWIESZ SIĘ:
- Co to jest „nacobezu”?
- Jak konstruować „nacobezu”?
- W jaki sposób kryteria oceniania
zapewniają wyższy poziom
bezpieczeństwa studenta?
25
Wiesz już w jaki sposób konstruować te- zupełnie inne, aniżeli konstruowanie celów za-
mat zajęć, jak określić efekty uczenia się oraz jęć. Aby rozdzielić te dwa elementy, podczas
zbudować cele zgodnie z metodą SMART. przygotowywania zajęć odpowiedz sobie na
Kolejnym elementem, który jest często podwa zasadnicze pytania:
mijany przez wykładowców, nauczycieli oraz
trenerów, a jest niezwykle ważny dla studen- PYTANIE 1:
tów, to określenie „na co będę, jako prowa- Po co chcesz czegoś uczyć?
dzący zwracał uwagę”, czyli czego będziesz Po co student ma się czegoś uczyć?
oczekiwać po skończonych zajęciach. Skrót
„nacobezu” został stworzony przez autorów PYTANIE 2:
Oceniania Kształtującego, czyli metod pro- Co będziesz chciał sprawdzić?
wadzenia zajęć zgodnie z zasadami OK przez O co zapytasz na zaliczeniu?
Centrum Edukacji Obywatelskiej.
Co prawda zastosowanie kryteriów sukce- Pytanie nr 1 pozwoli Ci na skonstruowanie
su, bo tak inaczej nazywane jest „nacobezu”, celu zajęć. Natomiast pytanie nr 2 da Ci moż-
rekomendowane jest na niższych poziomach liwość opisania „nacobezu”, czyli kryteriów
kształcenia (w szkole podstawowej oraz po- sukcesu studenta. Ułatwi Ci to przygotowanie
nadpodstawowej), jednak w przypadku stu- zestawu pytań zaliczeniowych, wymagań do-
dentów oraz innych uczących się dorosłych tyczących projektu czy opracowaniu założeń
zastosowanie tego mechanizmu przyczyni się pracy pisemnej. Podanie przed zajęciami kry-
do tego, że Twoje zajęcia będą jeszcze bardziej teriów sukcesu studentom jest pewnego ro-
zrozumiałe, a kursanci będą wiedzieli, czego dzaju kontraktem. Podając je, będziesz musiał
konkretnie powinni się nauczyć. się ich trzymać w trakcie kolejnych etapów re-
alizacji zajęć. Jeśli zdecydujesz się na podanie
Dzięki zastosowaniu „nacobezu” nauczyciel: tego typu kryteriów (co nie jest obowiązkowe,
– Ma poczucie oceniania w sposób spra- ale jak już wcześniej wspomnieliśmy – przydat-
wiedliwy. ne) podczas zaliczenia przedmiotu będziesz
Kryteria Oceniania
– Wie, w jaki sposób skonstruować zadanie musiał trzymać się tych ustaleń i sprawdzać
zaliczeniowe lub egzamin. tylko to, co wskazałeś studentom. Oczywiście
– Wie na jakich aspektach powinien się sku- pojawią się sytuacje, że studenci w ramach
pić podczas realizacji zajęć. pracy zaliczeniowej będą wskazywali również
inne rzeczy, aniżeli opisane w kryteriach. Mogą
Dzięki zastosowaniu „nacobezu” student: one być przez Ciebie dodatkowo punktowane.
– Czuje się znacznie bardziej bezpieczny, Aby zobrazować jaką wartość ma podawa-
gdyż wie czego może się spodziewać podnie kryterium sukcesu posłużymy się prostym
czas oceniania. przykładem. Wyobraź sobie zajęcia z grafiki
– Ma możliwość zwrócenia szczególnej komputerowej, podczas których wykładow-
uwagi na zakres zagadnień, które dotyczą ca podaje zadanie: „Proszę narysować dom
danego tematu. w programie Corel Draw”. Następnie nauczy-
– Ma świadomość tego, co wykładowca ciel ocenia prace studentów. Nie określono
ocenia. żadnych kryteriów, ocena takiej pracy może
zostać uznana zatem za niesprawiedliwą. Bę-
W poprzednim kroku założyliśmy, że cel dzie tylko i wyłącznie subiektywną oceną ob-
zajęć to kierunek. „Nacobezu” będzie zatem serwatora.
26 drogą. Konstruowanie kryteriów sukcesu jest Jeśli jednak nauczyciel określiłby kryteria
sukcesu do tego zadania i podał je studen- struowanie zgodnie z zasadami kryteriów suk-
tom przed zajęciami, łatwiej byłoby mu doko- cesu pomoże nie tylko studentom w przygo-
nać oceny, a studenci wiedzieliby, na co mają towaniu się, ale również Tobie w ocenie. O tym
zwrócić uwagę przy wykonywaniu zadania. jak wykorzystać kryteria sukcesu w ocenianiu
prac studentów po zakończeniu przedmiotu
Zadanie: Proszę narysować dowiesz się w kroku 6 tego podręcznika.
dom w programie Corel Draw
Kontynuując pracę nad przygotowa-
Będę zwracał uwagę na: niem Twoich zajęć: do danego tematu,
efektów uczenia się oraz celów spróbuj
• Wykorzystanie prostych oraz zredagować „nacobezu” czyli kryteria
półprostych. sukcesu.
• Wykorzystanie następujących figur
geometrycznych: prostokąt, trójkąt,
okrąg.
• Łączenie poszczególnych elementów Sukces to robienie tego, co chce się
grafiki. robić. Nie ma innej drogi do sukcesu.
• Wykorzystanie podstawowych barw.
[Forbes, 2019]
W przedstawionym wyżej zadaniu każdy

student wie, że podczas realizacji prostego
zadania powinien wykorzystać proste, półpro-
ste, prostokąt, trójkąt, okrąg, podstawowe bar-
wy oraz zastosować mechanizm łączenia ele-
mentów grafiki. Wykładowca może natomiast
stworzyć dla każdego projektu swego rodzaju
Kryteria Oceniania
„check listę” i podczas oceniania wskazać co

zostało zrobione według instrukcji, a co nie.
Kryteria sukcesu możesz zatem stosować
zarówno do całego przedmiotu, który prowa-
dzisz, do poszczególnych zajęć realizowanych
w dowolnych blokach godzinowych, jak i do
pojedynczych zadań cząstkowych lub zali-
czeniowych. Przedstaw je studentom, zapisz
(na tablicy, w prezentacji, w instrukcji do ćwi-
czenia. W przypadku realizowania zajęć zdal-
nych możesz udostępnić studentom materiał
w formie pliku tekstowego za pośrednictwem
Google Docs, aby przez cały czas trwania
przedmiotu wiedzieli na co będziesz zwracał
uwagę podczas oceniania. Wykładowcy często
podają studentom przed egzaminem lub ko-
lokwium wykaz zagadnień. Są one zazwyczaj
27 bardzo ogólne. Uszczegółowienie ich i skon-
1. Określić kryteria oceniania wiedzy

i umiejętności według zasady
tworzenia kryteriów?
Kryteria Oceniania
28
29
30
04
Krok 4.
Dobór i przedstawienie treści zajęć

- jak dostosować treści zajęć do
poszczególnych form?
Jeśli coś przyda się w życiu to

może warto się tego nauczyć…
Dobór i przedstawienie treści
zainspirowanie Cię do właściwego Marek Banaszak

dobierania treści zajęć do określonych Łukasz Fojutowski
form kształcenia Dagmara Moskwa
DOWIESZ SIĘ:
- Jak dobierać treści kształcenia, aby były

spójne i odnosiły się do praktyki?
- Jakie formy zajęć możesz prowadzić?
- Jakie formy zajęć są najbardziej efektywne?
31
Jednym z elementów programu przed- snych przykładów do określonych treści

miotu lub szkolenia, które realizujesz, są tre- teoretycznych.
ści poszczególnych zajęć. To nic innego, – Aktywizował studentów i odnosił się do
jak wykaz zagadnień, które będą omawiane ich wypowiedzi podczas trwania zajęć.
w trakcie ich trwania. Właściwy dobór treści – Posiłkował się materiałami audiowizual-
oraz dostosowanie ich do słuchaczy (łącznie nymi, prezentacjami multimedialnymi itd.,
z efektami, celami oraz kryteriami sukcesu) aby oddziaływać na różne zmysły studen-
zależy w głównej mierze od formy zajęć jaka tów, co wspomaga proces zapamiętywa-
została przypisana do programu studiów lub nia oraz uczenia się.
jaką sugerujesz przed realizacją szkolenia.
W przypadku zajęć/szkoleń praktycznych naj- Prowadzenie wykładu nie musi być nud-
ważniejsze jest jednak osadzenie treści zane dla wykładowcy, a jego wysłuchiwanie dla
jęć w danym praktycznym oraz odpowiednie studenta. Wystarczy zastosować powyższe
ich wyważenie – w przypadku realizacji zajęć wskazówki oraz odpowiednio operować swo-
warsztatowych dotyczących obsługi portali im głosem. Monotonny głos, zbyt wysokie jego
społecznościowych niekoniecznie niezbędny brzmienie lub nieodpowiednie dobranie przez
będzie trzygodzinny wstęp na temat historii Ciebie natężenia głosu podczas wykładu bar-
social mediów. dzo szybko zmęczy studentów. Dlatego też
W systemie akademickim występuje kilka przygotowanie do prowadzenia wykładów nie
rodzajów zajęć dydaktycznych. Są to: wykła- opiera się wyłącznie na opracowaniu przez
dy, ćwiczenia, konwersatoria, warsztaty, semi- Ciebie konspektu wykładu z kolejnymi treścia-
naria. Czym wszystkie te rodzaje różnią się od mi, a zbudowaniu angażującego wystąpienia,
siebie? Dowiesz się tego poniżej. które będzie trwało min. 1,5 godziny – co jest
trudne, ale nie niemożliwe.
Jeżeli prowadzisz zajęcia w formie zdalnej
Możesz prowadzić wykłady możesz zastosować trzy rodzaje wykładu,
z wykorzystaniem określonych narzędzi:

Wykłady są podstawowym rodzajem za- – wykład asynchroniczny w formie materia-
jęć i najstarszą formą dydaktyczną stosowaną łu wideo zamieszczonego np. w serwisie
w kształceniu akademickim. Jeśli prowadzisz YouTube;
wykłady, to Twoja praca nie polega jednak wy- – wykład synchroniczny z czatem, np. re-
łącznie na wygłaszaniu monologu na dany te- alizowany poprzez usługę YouTube Live,
mat (choć najczęściej ta forma tak wygląda). gdzie studenci w czasie Twojego wystą-
Rolą studenta nie jest wyłącznie notowanie pienia mogą zadawać pytania na czacie;
przedstawionych przez Ciebie faktów. Prawdą możesz odpowiadać na bieżąco lub po za-
jest, że wykłady zawierają w swoich treściach kończeniu wykładu sporządzić dokument
najczęściej wiedzę o charakterze teoretycz- z odpowiedziami (Q&A) i udostępnić na
nym. Samo opowiadanie o danym zagadnieniu platformie e-learningowej;
można byłoby zatem zastąpić przesłaniem stu- – wykład synchroniczny z aktywnym udzia-
dentom materiału w formie PDF. Dlatego waż- łem studentów i możliwością wypowiada-
ne jest, abyś w trakcie prowadzenia wykładu: nia się w trybie rzeczywistym, np. z wyko-
– Potrafił zainteresować studentów dobo- rzystaniem narzędzia Hangouts Meets lub
rem treści kształcenia i przy omawianiu ZOOM.
teorii odnosił się do przykładów.
32 – Zachęcał studentów do podawania wła- W Collegium Da Vinci coraz częściej
odchodzimy od formy typowo wykładowej wspólnie pracujesz ze studentami. Ponadto,

z dwóch względów. Po pierwsze, wykłady ważne jest zapewnienie informacji zwrotnej
charakteryzują się dużą liczbą studentów na – możesz to zrobić Ty, jak wykładowca, ale
zajęciach (łączenie kilku grup). Praca w mniej- mogą to również zrobić inni studenci. O tym,
szych grupach jest natomiast znacznie bar- jak formułować skuteczną informację zwrotną
dziej efektowna i daje możliwość większej dowiesz się w kroku 8.
indywidualizacji. Po drugie, wiedzę i umie- Kolejnym rodzajem ćwiczeń są ćwiczenia
jętności o charakterze praktycznym najlepiej wdrożeniowe. W czasie takich zajęć student
przekazywać w ramach innych form kształce- zapoznaje się z przedstawioną przez Ciebie
nia: ćwiczeniach, konwersatoriach, a szcze- teorią oraz na jej podstawie projektuje i próbu-
gólnie warsztatach i seminariach. je wdrożyć określone rozwiązanie. Taka forma
pracy jest również wykorzystywana w czasie
warsztatów. Podczas ćwiczeń wdrożenio-
Możesz prowadzić ćwiczenia wych, tak samo jak w przypadku ćwiczeń pro-
blemowych, istotna jest informacja zwrotna
Dany przedmiot może składać się z wy- od wykładowcy oraz innych studentów. Nie
kładów, na których prezentowana jest wiedza możesz o niej zapomnieć, ze względu na to,
teoretyczna oraz z ćwiczeń, podczas których że studenci zawsze oczekują informacji o tym
studenci pod Twoim okiem będą wykonywać co zrobili dobrze, co źle, nad czym powinni
zadania praktyczne. Coraz częściej jednak jeszcze popracować. Bez tego elementu pro-
dany przedmiot składa się tylko z ćwiczeń, ces uczenia się będzie niepełny, można nawet
podczas których powinieneś „przemycić” wie- pokusić się o stwierdzenie – bezwartościowy.
dzę teoretyczną przy okazji realizacji okre- Ostatnim rodzajem ćwiczeń są ćwicze-
ślonych zadań studenckich. Jeśli prowadzisz nia metodologiczne, podczas których studen-
ćwiczenia to powinieneś pamiętać, że ich ce- ci mają za zadanie zapoznanie się z metodami
lem jest ułatwienie studentom analitycznego oraz technikami badań. Gromadzą materiały
opanowania wiedzy z danego zagadnienia poprzez prowadzenie badania oraz omawiają

oraz pobudzanie ich do systematyczności wyniki w zespole. Ten rodzaj ćwiczeń stosowany
w procesie uczenia się. Podczas ćwiczeń jest również podczas prowadzenia seminariów.
studenci uzupełniają materiał prezentowany W przypadku prowadzenia przez Ciebie za-
w czasie wykładów (jeśli takowe są zaplano- jęć w formie zdalnej możesz wykorzystać dwa
wane) oraz analizują tematykę na podstawie rodzaje ćwiczeń: w trybie synchronicznym
literatury, materiałów źródłowych, case study (podczas wideokonferencji oraz z jednocze-
itd. Są to tak zwane ćwiczenia uzupełniające. snym wykorzystaniem zadań na platformie
Prowadząc ćwiczenia możesz również, e-learningowej) lub w trybie asynchronicz-
w zależności od tematyki, zastosować formułę nym (zadania i ćwiczenia na platformie e-le-
problemową. Podczas takich zajęć studenci arningowej do wykonania w dowolnym czasie
w ramach pracy własnej przygotowują referat i miejscu przez studentów).
lub prezentację na zadany przez Ciebie temat Przedstawione powyżej rodzaje zajęć ćwi-
i przedstawiają ją w grupie. Pamiętaj jednak, czeniowych to tylko typologia. Nie musisz
że taka forma prowadzenia ćwiczeń nie pole- oczywiście trzymać się jednej formy ich pro-
ga wyłącznie na wysłuchaniu informacji za- wadzenia. Najbardziej wartościowe i efektyw-
prezentowanych przez studenta. Jedna pre- ne są ćwiczenia, w których łączy się różne ich
zentacja, jeden referat to jedno zagadnienie/ rodzaje i stosuje zróżnicowane metody kształ-
33 jeden problem (lub jego część) nad którym cenia, głównie metody aktywizujące.
Możesz prowadzić konwersatoria
nym, które doskonalą jakąś określoną umie-

jętność. Grupy warsztatowe są mniej liczne,
Bardzo często nauczyciele akademiccy, aniżeli grupy ćwiczeniowe oraz konwersato-
praktycy, szkoleniowcy, trenerzy mylą po- ryjne. Specyfika ich prowadzenia jest również
jęcia konwersatorium oraz ćwiczenia. Jeśli inna. Prowadząc warsztaty z danej tematyki
prowadzisz konwersatorium to powinieneś możesz spotkać się z dwoma ich rodzajami:
pamiętać, że są to zajęcia, które polegają na warsztaty w sali dydaktycznej oraz warsztaty
dyskutowaniu problemów naukowych i prak- laboratoryjne. Warsztaty w sali dydaktycznej
tycznych w niewielkiej grupie. Można zatem realizowane są bez dodatkowego sprzętu spe-
powiedzieć, że jest to forma pośrednia mię- cjalistycznego. Drugi rodzaj – laboratoryjne –
dzy wykładami, a ćwiczeniami. Do takich zajęć to warsztaty z wykorzystaniem infrastruktury
student powinien przygotować się na podsta- technicznej np. pracownia komputerowa, pra-
wie Twoich wytycznych w podobny sposób, cownia fotograficzna, pracownia rzeźby, pra-
jak do ćwiczeń: zapoznając się z literaturą, cownia elektroniki itp.
materiałami źródłowymi, publikacjami branżo-
wymi, przykładami praktycznymi. Jeśli prowadzisz warsztaty to powinieneś
Prowadzenie konwersatoriów jest wyzwa- pamiętać o kilku podstawowych zasadach:
niem organizacyjnym, gdy prowadzisz zajęcia – Jako wykładowca w czasie trwania warsz-
w formie zdalnej. Dyskusja w czasie rzeczy- tatów nie pełnisz roli lidera czy wizjonera.
wistym za pośrednictwem Internetu z grupą Powinieneś przyjąć rolę moderatora, który
trzydziestoosobową może sprawić wiele trud- będzie umożliwiał bardziej efektywną pra-
ności z utrzymaniem dyscypliny wypowiedzi. cę, organizował środowisko edukacyjne
Możesz do przeprowadzenia tego typu zajęć oraz prowadził przez proces uczenia się bez
wykorzystać komunikator Hangouts Meets osobistego zaangażowania w problem, nad
lub ZOOM i poprosić studentów o wyłączenie którym pracuje grupa. Jesteś w roli doradcy,
mikrofonów. Student, który chce się wypo- który kieruje grupą, ale daje możliwość wy-
wiedzieć lub zadać pytanie na czacie wpisuje boru drogi, kierunku oraz metod działania.
określone przez Ciebie hasło – wtedy udzie- Można zatem powiedzieć, że jeśli jesteś mo-
lasz mu głosu poprzez włączenie mikrofonu. deratorem to jesteś zapalnikiem w komuni-
To bardzo porządkuje całe zajęcia. kacji, który ma ułatwić znajdowanie nowych
Prowadząc konwersatoria duży nacisk rozwiązań.
musisz kłaść na interakcję ze studentami. – Dobrze, jeśli przed pierwszym spotkaniem
Prezentując zagadnienia rozmawiaj ze stu- z grupą przekażesz im pakiet najważniej-
dentami, słuchaj ich opinii, nawiązuj do ich szych informacji. Możesz to zrobić za pośred-
stanowisk, które mieli wcześniej lub zaczęli w nictwem poczty elektronicznej lub w innej,
sobie budować po analizie literatury podczas wybranej przez Ciebie formie. Interesującym
przygotowania do zajęć. rozwiązaniem, które rozwija ciekawość oraz
motywację uczestników jest przesłanie im
tzw. „chmury zagadnień” nad którymi bę-
Możesz prowadzić warsztaty dziecie pracować w ramach warsztatów.
Jest to graficznie rozłożona w określony
Najbardziej praktyczną formą kształcenia sposób lista zagadnień, problemów, pojęć,
w szkolnictwie akademickim oraz najbardziej narzędzi, które będą przedmiotem Twoich
popularną w branży szkoleń są warsztaty. zajęć. Narzędzia on-line do tworzenia chmur
34 W skrócie są to zajęcia o charakterze praktycz- wyrazów znajdziesz w Narzędziowniku.
Grafika 8: prowadzisz zajęcia w formie zdalnej, przy-

Chmura słów. gotuj kontrakt w wersji elektronicznej, np.
za pośrednictwem udostępnionego doku-
PYTHON
mentu Google. Ważne, abyś Ty oraz Twoi
TESTY
REFERENCJE
ZNAKÓW LISTY studenci mieli stały dostęp do kontraktu.
ŁAŃCUCHY
ITERACJE
FUNKCJE
PĘTLE MODUŁY
– Prowadząc warsztaty w sali dydaktycz-
TESTY
ZNAKÓW SŁOWNIKI PYTHON
SŁOWNIKI
SŁOWNIKI
REFERENCJE
ITERACJE REFERENCJE
PYTHON
PĘTLE nej nie zapomnij o właściwej aranżacji
ITERACJE
ŁAŃCUCHY
KROKI
ZNA KÓW TESTY
PĘTLE
FUNKCJE przestrzeni. Jest to bardzo ważne, gdyż
LISTY PYTHON ułatwia wykonywanie ćwiczeń, szczegól-
ZNAKÓW
ŁAŃCUCH
LISTY
MODUŁY ITERACJE nie grupowych. Poniżej przedstawiono
SŁOWNIKI
ŁAŃCUCH REFERENCJE
SŁOWNIKI LISTY
kilka przykładowych aranżacji. Wystar-
PĘTLE PĘTLE
PĘTLE
KROKI
FUNKCJE
PYTHON
czy, jeśli jest taka możliwość, przestawić
SŁOWNIKI
w innej konfiguracji stoły i krzesła, aby

praca była bardziej efektywna. Pamiętaj
jednak, że po zakończeniu warsztatów
– Pamiętaj, że pierwsze spotkanie jest naj- powinieneś zostawić salę dydaktyczną
ważniejsze. Podczas pierwszych zajęć w takiej konfiguracji, w jakiej ją zastałeś
warsztatowych bardzo dobrze jest poznać przed zajęciami.
grupę, dowiedzieć się jakie są zaintereso-
wania poszczególnych jej członków. Po-
nadto, jest to czas na przeprowadzenie Przykładowe aranżacje sali zajęciowej.
ćwiczeń warsztatowych, dzięki którym
zdiagnozujesz jaki jest poziom wiedzy oraz 1. Tradycyjnie - najczęstsze przy pracy sa-
doświadczeń studentów w danym zagad- modzielnej lub w parach.
nieniu.
– Podczas pierwszych zajęć, wspólnie ze 2. Laboratoryjne - sprzyja pracy w parach.
studentami, warto zawrzeć kontrakt. Uczniowie siedzą naprzemiennie - na

Kontrakt to zbiór zasad, których nale- przeciwko siebie, mogą pracować z różny-
ży przestrzegać. Prostym pomysłem jest mi pzedmiotami.
wykorzystanie do tego celu arkusza sza-
rego papieru, na którym zapisujesz za- 3. W Podkowę - Ułatwia komunikację z całą
sady podawane przez Ciebie oraz przez klasą, świetne do omawiania różnych
grupę. Ważne, aby wszystkie zasady były zagadnień na forum. Nauczyciel/ka ma
zatwierdzone przez obie strony. Następ- swobodny dostęp do wszystkich uczniów.
nie taki kontrakt możesz podczas każdych
zajęć warsztatowych z ta grupą powiesić 4. W Kwadrat - tworzy przestrzeń do roz-
na ścianie lub drzwiach i w trakcie trwania mów. Przy tym ustawieniu nie korzystamy
zajęć odwoływać się do jego zapisów, np. z tablicy.
nie spóźniamy się po przerwie, nie jemy na
zajęciach, pracujemy aktywnie, możemy 5. Bliźniacze - sprzyja pracy w większych
nie wziąć udziału w danym zadaniu bez grupach, sprawdza się przy pracy metodą
podania przyczyny itd. To znacząco uła- projektu.
twia i porządkuje pracę, szczególnie w ze-
społach, które jeszcze dobrze nie znają 6. W literkę L, do zajęć grupowych/projekto-
35 się (np. na pierwszym roku studiów). Jeśli wych różnego typu, łatwo się modyfikuje.
1 źródło:
Ustawiamy stoliki: w podkowę, jodełkę,

a może kwadrat?
https://blogiceo.nq.pl/edukacja1klasa/2014/10/27/97/
(dostęp: 25.04.2020).
2 – Układ krzeseł i stołów służy porządkowaniu

oraz optymalizacji pracy grupowej pod-
czas warsztatów. Jeśli jednak prowadzisz
zajęcia zdalne sugerujemy zastosowanie
podziału zespołu na grupy z wykorzysta-
niem aplikacji ZOOM. W komunikatorze tym
istnieje możliwość losowego lub ręcznego
3 dzielenia uczestników na mniejsze grupy
oraz przydzielania ich do danego „pokoju”,
czyli przestrzeni do dyskusji i pracy. Jako
organizator warsztatów masz możliwość
„wchodzenia” do każdego pokoju i możesz
wspierać poszczególne grupy w realizacji
zadań.
– Pamiętaj, że praca z grupą jest bardzo
trudna i wymaga od Ciebie znacznie wię-
4 cej wysiłku, aniżeli prowadzenie wykła-
dów. W czasie pracy z grupą nie możesz
zapomnieć, że najważniejsza jest jej dy-
namika. Z biegiem godzin dynamika grupy,

jej zapał oraz ciekawość poznawcza mogą
spadać. Dlatego ważne jest urozmaicanie
zajęć różnymi metodami, technikami oraz
materiałami dydaktycznymi. Warto zasto-
5 sować co jakiś czas grę, zabawę lub ćwi-
czenie ruchowe, które pobudzi grupę do
działania.
– Jeśli w trakcie warsztatów grupa wykona
określone zadanie/projekt i zaprezentuje
na forum – nie zapomnij również o infor-
macji zwrotnej. Przedyskutuj z całą grupą
ich rozwiązanie, zaintryguj ich pytania-
6
mi: „a co stałoby się, gdybyśmy zmienili…”,
„a jak to będzie funkcjonować w sytuacji…”,
„czy można to jeszcze ulepszyć?”. Wszyst-
ko zależy od Twojego zaangażowania jako
moderatora, inspiratora, organizatora tej
36 całej zabawy w uczenie się.
Możesz prowadzić seminaria
Jak zauważyłeś, formy dydaktyczne różni-

cują głównie dwie zmienne, które zostały za-
W jeszcze mniej licznych grupach niż prezentowane na poniższym wykresie.
warsztatowe, możesz prowadzić zajęcia se-
minaryjne. Seminaria są to zajęcia najczęściej
dla studentów starszych roczników, a ich ce-
lem jest praca nad określonym zagadnieniem
i w efekcie napisanie pracy dyplomowej lub
zrealizowanie projektu dyplomowego. W przy-
padku prowadzenia przez Ciebie seminarium
powinieneś zwrócić uwagę na to, że jesteś
ekspertem, który ma naprowadzać studentów wykład ćwiczenia/konwersatoria warsztaty seminaria
na rozwiązanie, inspirować ich oraz modero-
Liczebność grupy
wać ich pracę – tak jak w przypadku warszta-
tów, jednak bardziej indywidualnie. Praca własna studenta
W sytuacji, gdy prowadzisz seminaria w for-
mie zajęć zdalnych ważne jest, abyś uporządko- Liczebność grupy w formie wykładowej
wał, usystematyzował oraz monitorował pracę jest największa, mniej liczne grupy spotkasz
studentów. Doskonale do tego nadają się aplika- na ćwiczeniach oraz konwersatoriach, pod-
cje webowe do zarządzania projektami, np. Tre- czas zajęć warsztatowych grupa nie powinna
llo. W aplikacji tej możesz utworzyć przestrzenie liczyć więcej niż 25 osób, a grupa seminaryj-
do każdego z realizowanych przez studentów na to najmniej liczna grupa. Przeciwnie pro-
projektów, przypisać ich do określonych za- porcjonalnie rośnie natomiast nakład pracy
dań, utworzyć listy zadań z terminami. Studen- studenta na poszczególnych formach zajęć.
ci w trakcie pracy mogą odznaczać wykonane Najwięcej pracy własnej oraz aktywności stu-
fragmenty pracy, zamieszczać materiały, wska- dentów powinieneś wymagać na seminariach
zywać trudności. Jako wykładowca masz wte- oraz warsztatach. Nie oznacza to jednak, że
dy zawsze dostęp do postępu prac studentów. praca intelektualna studenta podczas wykła-
Aplikacje do zarządzania projektami możesz dów ogranicza się do zera. Podczas tej formy
zintegrować z komunikatorem internetowym, studenci nie realizują zadań projektowych, co
np. Slack. Dzięki temu, tworząc w komunikato- przekłada się na mniejszą jej praktyczność.
rze pokoje tematyczne możesz na bieżąco od- Podsumowując, warsztaty oraz seminaria dają
powiadać na pytania studentów. Narzędzia takie większą możliwość aktywności studenckiej,
jak Trello czy Slack doskonale nadają się również indywidualizacji ich pracy, przez co są najbar-
do wykorzystania podczas realizacji warsztatów. dziej skuteczne w procesie uczenia się.
W ramach seminarium znacząca część na-
kładu pracy to praca studentów, której efekt (…) należy uruchomić elastyczne teryto-
jest weryfikowany przez Ciebie. Nie oznacza to rium uczenia, które byłoby miejsce kreowa-
jednak, że nie należy takich zajęć przygotować, nia inicjatyw edukacyjnych, podejmowania
zaprojektować oraz przedstawić studentom ca- interdyscyplinarnych projektów i pozwala-
łego planu przebiegu ich pracy. W ramach semi- łoby każdemu uczniowi realizować własne
narium również warto zastosować porady z tego pomysły, rozwijać zainteresowania oraz za-
podręcznika, czyli opracować i przedstawić te- spokajać ciekawość poznawczą
mat zajęć, efekty uczenia się, cele zajęć oraz
37 kryteria sukcesu. [Nowak, 2015]
1. Omówić podstawowe formy zajęć

dydaktycznych?
2. Zaprojektować swoje zajęcia

z danego zagadnienia w formie
wykładu, ćwiczenia, konwersatorium,
warsztatu oraz seminarium? Która
z form wydaje Ci się najbardziej
interesująca?
38
39
40
05
Krok 5.
- jak prowadzić zajęcia, aby
były efektywne?
Sexy ciało wymaga ćwiczeń.

Sexy mózg wymaga aktywności.
zainspirowanie Cię do stosowania Marek Banaszak

metod aktywizujących. Łukasz Fojutowski
Dagmara Moskwa
DOWIESZ SIĘ:
- Czym są metody aktywizujące?

- Jak dobierać metody kształcenia
do Twoich zajęć?
- Jak dobrać odpowiednie metody
aktywizujące do grupy docelowej?
41
Przygotowując się do swoich zajęć masz do celu. Cele masz już zoperacjonalizowane,
już określony temat, efekty uczenia się, skon- zapisane w sposób zgodny z metodą SMART.
struowane cele, kryteria sukcesu oraz dobra- Czas przejść do doboru odpowiednich metod
ną formę zajęć do swojej tematyki. Jednak to kształcenia do celów, jakie chcesz osiągnąć
nie wszystko. Bardzo istotne w procesie ucze- (lub jakie chcą osiągnąć Twoi studenci).
nia się jest zastosowanie adekwatnych metod Na potrzeby wdrożenia kształcenia
kształcenia, z których najbardziej efektywne zdalnego w związku z epidemią koronawirusa
i skuteczne są metody aktywizujące. COVID-19 w Collegium Da Vinci zostało opra-
Dobór metod kształcenia zobrazuje Ci po- cowane przez Metodyka Uczelnianego zesta-
niższa historia: wienie, które doskonale obrazuje dobór metod
kształcenia do realizacji poszczególnych ty-
Kupiłem sobie psa, dobermana. Nazwa- pów celów zajęć. Analizując poniższą tabe-
łem go Reksio. Chciałem, aby sierść Reksia lę zauważysz, że do realizacji każdego celu
lśniła, jak na zdjęciach innych doberma- możesz nie tylko dobrać odpowiednią meto-
nów oglądanych w Internecie. Przeczyta- dę, ale również narzędzia kształcenia on-line.
łem w jednym z poradników, że najlepszym Oznacza to, że prowadząc zarówno zajęcia
sposobem, który powoduje lśnienie sierści w sali dydaktycznej, jak i za pośrednictwem
jest podawanie Reksiowi codziennie ły- Internetu, możesz stosować szereg różnego
żeczki tranu. Zakupiłem więc jedną butelkę rodzaju metod.
tranu w aptece i każdego dnia próbowa-
łem podać łyżeczkę tego specyfiku moje-
mu psu. Niestety pies nie chciał spożywać
tego, co mu podaję, wyrywał się, wypluwał
wszystko. Pewnego dnia, podejmując ko-
lejną próbę podania tranu, Reksio tak wy-
rywał się i opierał, że rozlał całą butelkę na
podłogę. Zrozpaczony usiadłem na kana-

pie, myśląc sobie – nie będę miał lśniącego
dobermana… Nagle zauważyłem, że Reksio
zaczął zlizywać rozlany tran z podłogi. Od
tej pory podawałem mu odpowiednią ilość
w dodatkowej miseczce i zażywał specyfik
zgodnie z zaleceniami ekspertów.
Historia nie jest prawdziwa, jednak w do-

skonały sposób obrazuje, że nie każda me-
toda sprawdza się przy karmieniu psa. Tak
samo jest z metodami kształcenia. Nie każda
metoda sprawdzi się w każdej grupie, dlate-
go też należy zawsze mieć przygotowany ze-
staw metod, które będziesz chciał wykorzy-
stać podczas zajęć i jeśli jedna nie sprawdzi
się w danym ćwiczeniu – spróbuj innej. Me-
toda jest to bowiem (gr. methodos) „drogą do
42 czegoś” i oznacza sposób, w jaki chcemy dojść
1/3
Tabela 3:
METODY I SPOSOBY NAUCZANIA DROGĄ ELEKTRONICZNĄ
Jeżeli celem jest: Metoda: Sposób

dostarczenia
treści:
Metody Ułatwianie Prezentacje, Proste materiały

Eksponujące zdobywania wiedzy studium przypadku, edukacyjne
(głównie wiedzy przykłady pracy (dokumenty
koncepcyjnej i mery- tekstowe
torycznej), orientacji, i prezentacje PPT)
motywacji, zmiany
nastawienia Interaktywna lekcja
e-learningowa
Webcasting (lekcje
wideo i podcasty)
Webinaria
(konferencja wideo,
konferencja audio,
czat)
Wirtualne klasy
Metody Rozwijanie Demonstracja Połączenie animacji

Stosowane umiejętności - metoda i symulacji
proceduralnych praktyczna operacyjnej
Wirtualne klasy
(z wykorzystaniem
współdzielenia
aplikacji)
Dostarczanie Pomoce w pracy Dokumenty

informacji drukowane, takie
i wskazówek jak listy kontrolne,
just-in-time glosariusze,
szablony, instrukcje
obsługi, tutoriale
Pomoc online
i systemy eksperckie
43
2/3
Tabela 3:

dostarczenia
treści:
Metody Rozwijanie Ćwiczenia oparte Połączenie animacji

Stosowane umiejętności na konkretnych i symulacji
poznawczych przypadkach operacyjnej
specyficznych
dla danego Wirtualne klasy
stanowiska pracy (z wykorzystaniem
współdzielenia
aplikacji)
Dostarczanie Pomoce w pracy Interaktywna lekcja

informacji e-learningowa
i wskazówek
Symulacja
just-in-time
elektroniczna
oparta
na scenariuszach
rozgałęzionych
Indywidualna
czynność
nadzorowana
Rozwijanie Odtwarzanie ról Interaktywna lekcja

umiejętności e-learningowa
interpersonalnych
Symulacja
Stymulowanie
elektroniczna oparta
zmiany postawy
na scenariuszach
rozgałęzionych
Aktywność
grupowa online
Rozwinięcie Symulacje Symulacje
głębokiego Gry edukacyjne
zrozumienia
złożonego systemu
Gry edukacyjne
44
3/3
Tabela 3:

dostarczenia
treści:
Metody Budowa aktywnej Badania Forum dyskusyjne,

Stosowane wiedzy ukierunkowane e-mail, czat,
konferencja audio
Praca nad projektem i wideo Wiki, blog,
wspólne dokumenty
Metody pracy Stymulowanie Dyskusja Forum dyskusyjne,

zespołowej krytycznego prowadzona online e-mail, blog, czat,
myślenia i refleksji konferencja audio
Ułatwianie Praca zespołowa i wideo, wspólne
komunikacji dokumenty
między studentami Korepetycje
Rozwijanie rówieśnicze
umiejętności
interpersonalnych
Stymulowanie
zmiany postawy
źródło:
K. Szczeszek, Metodyka kształcenia zdal-
nego – kilka wskazówek, wewnętrzny ma-
teriał dla wykładowców Collegium Da Vinci
na podstawie: E-learning methodologiesA
guide for designing and developing e-lear-
ning courses, Rzym, 2011; The design book
for online learning practical tools for desi-
gning high-quality online learning
https://fitech.io/app/uploads/2019/09/The-Design-Bo-
ok-for-Online-Learning-v-1.4.1-EN-web.pdf (dostęp:
45 25.04.2020)
•
Dobierając metody kształcenia do swoich Pamięta 10% tego co czyta.

celów zajęć powinieneś pamiętać, że metody • Pamięta 20% tego co słyszy.
aktywizujące są najbardziej skuteczne. Jest to • Pamięta 50% tego co widzi i słyszy.
związane z funkcjonowaniem ludzkiego mózgu • Pamięta 70% tego co mówi.
oraz procesem przyswajania wiedzy. Zgodnie • Pamięta 90% tego co mówi i robi.
z Trójkątem efektywności zapamiętywania, na-
zywanym „Stożkiem Dale’a” (od nazwiska jego Z poprzedniego kroku dotyczącego form za-
autora Edgata Dale’a, który na podstawie badań jęć oraz doboru treści kształcenia pamiętasz, że
dowiódł już w 1969 roku zasadności swojej teorii) najbardziej efektywne formy zajęć to te, które
człowiek zapamiętuje najwięcej, jeśli wykonuje wymuszają na uczestnikach aktywną pracę nad
jakąś czynności. Uczenie się powinno zatem być danym zagadnieniem, problemem, projektem
prowadzone w sposób aktywizujący mózg czło- (ćwiczenia, konwersatoria, warsztaty, semina-
wieka do określonych czynności intelektualnych. ria). Jest to związane właśnie z aktywnościami
Zgodnie z założeniami Dale’a człowiek po dwóch przedstawionymi na poniższym schemacie.
tygodniach zazwyczaj:
Grafika 9:
TRÓJKĄT EFEKTYWNOŚCI ZAPAMIĘTYWANIA.
Po dwóch tygodniach Sposób
zwykle pamiętamy zaangażowania
Wykonując rzeczywiste
działanie
90% tego, co mówimy Symulując rzeczywiste
i robimy działanie
Wykonując scenkę
Aktywny
teatralną
Wygłaszając prelekcję
70% tego, co mówimy
Biorąc udział w dyskusji
Obserwując rzeczywiste
działania
50% tego, co słyszymy Obserwując pokaz

i widzimy
Patrząc na eksponat
i jego prezentację
Oglądając ﬁlm Pasywny
30% tego, co widzimy Oglądając obrazy, zdjęcia
20% tego, co słyszymy Słuchając nowy
10% tego, co czytamy Czytając

46
źródło:
Efektywne uczenie się – trójkąt umiejęt-

ności zapamiętywania
https://mateuszgrzesiak.pl/efektywne-uczenie-sie-
-trojkat-umiejetnosci-zapamietywania/
(dostęp: 25.04.2020).
W części podręcznika zatytułowanej Me-

todnik znajdziesz opis wybranych metod
aktywizujących, które możesz wykorzystać
podczas realizacji swoich zajęć. Pamiętaj
jednak, że do realizacji poszczególnych celów
nie każda metoda będzie przydatna. Nadmiar
metod aktywizujących podczas jednych za-
jęć może również skutkować chaosem orga-
nizacyjnym. Stosując metody aktywizujące
podczas swoich zajęć pamiętaj o poniższych
regułach:
– Nie każda metoda sprawdza się w danej
grupie, dobierz metodę na podstawie ana-
lizy grupy.
– Nadmiar metod aktywizujących podczas
jednych zajęć może wprowadzić chaos.
– Wytłumacz jasno i klarownie cel zasto-
sowania danej metody oraz instrukcję do
każdego zadania.
– Zapytaj studentów czy rozumieją w jaki
sposób mają wykonać zadanie daną me-
todą.
– Zapytaj studentów o ich opinię po wyko-
rzystaniu metody – da Ci to możliwość
późniejszej modyfikacji swoich zajęć.
Na pytanie „Czy stosuje Pani/Pan na

swoich lekcjach metodę projektu?” za-
ledwie 14,6% badanych odpowiedziało,
że „często” wykorzystuje takie działania
w swojej pracy dydaktycznej. Aż 37,5%
badanych okazjonalnie wykorzystu-
je taką metodę, 20,3% „bardzo rzadko”,
a 27,6% w ogóle.
47 [Dylak, 2013]
1. Powiedzieć czym są metody

aktywizujące?
2. Dobrać odpowiednie metody do
Twoich celów zajęć?
48
49
50
06
Krok 6.
Formy oceniania
- jak oceniać sprawiedliwie?
Niesprawiedliwy wyrok
– krzywdzi.

Formy oceniania
zainspirowanie Cię do stosowania różnych form Marek Banaszak

oceny, w zależności od zadania ucznia/studenta. Łukasz Fojutowski
Dagmara Moskwa
DOWIESZ SIĘ:
- Jak oceniać prace studentów?

- Jak konstruować kartę oceny projektu
i jak ją stosować podczas zajęć?
51
Ocenianie jest nieodłącznym elementem przedmiotu, warunków oraz terminu przepro-

prowadzenia zajęć dydaktycznych, często wadzenia zaliczenia lub egzaminu. Powinno to
również certyfikowanych szkoleń. Jako pro- zadziać się jeszcze przed rozpoczęciem dzia-
wadzący, oceniając studentów, nie tylko do- łań studenckich w ramach danego przedmio-
wiadujesz się czy założone przez Ciebie cele tu. Dzięki temu studenci wiedzą, co czeka ich
i efekty uczenia zostały osiągnięte, ale rów- po zakończeniu zajęć, na co powinni zwrócić
nież masz możliwość wystawienia oceny, co uwagę w trakcie ich trwania oraz jaką pracę
często (niemal zawsze) jest wymagane po intelektualną będą musieli wykonać. Projektu-
zrealizowaniu całego przedmiotu. jąc zajęcia powinieneś zatem zaprojektować
Jedną z podstawowych zasad w kształce- również zadanie zaliczeniowe, kryteria oceny
niu akademickim oraz przyjętym standardzie oraz zaplanować termin ich realizacji.
w Collegium Da Vinci jest ustalenie ze stu- W przypadku, gdy po zakończeniu swoich
dentami, podczas pierwszych zajęć z danego zajęć przeprowadzasz test końcowy, sprawa
Formy oceniania
źródło:
Materiał opracowany
przez A. Walczak (wykła-
dowca w Collegium Da
Vinci) do oceny projektu
zaliczeniowego z przed-
miotu „Projekt zespoło-
wy” na I toku kierunku
52 Mediaworking.
jest bardzo prosta i „zero-jedynkowa”. Ukła- cia dotyczyły: metod pracy zespołowej, okre-
dasz pytania (pamiętając o wcześniej usta- ślania celów, szacowania czasu za pomocą
lonych kryteriach sukcesu), przeprowadzasz wykresu Gantta, opracowywania matrycy
test i wystawiasz ocenę zgodną z ilością efektów, analizy SMART projektu, opracowy-
otrzymanych przez każdego studenta punk- wania persony, dokonywania analizy ryzyka,
tów. Sprawa jednak komplikuje się w sytuacji, tworzenia mediaplanu, pozyskiwania fundu-
gdy bierzesz pod uwagę zarówno wiedzę zdo- szy na realizację projektu, stosowania odpo-
bytą podczas zajęć, jak i aktywność studen- wiednich metodyk projektowych, konstruowa-
tów. Jeszcze bardziej wieloaspektowe jest nia narzędzi ewaluacyjnych oraz tworzenia
ocenianie, jeśli realizujesz zajęcia praktyczne szczegółowego planu realizacji. W ramach
i samo sprawdzenie wiedzy studenta nie wy- pracy zaliczeniowej studenci musieli wykazać
starczy, aby zweryfikować, czy osiągnął one się wiedzą i umiejętnościami z zakresu każ-
efekty uczenia się oraz zrealizował założone dych z realizowanych zajęć. Cały projekt miał
cele. Pomocna wtedy będzie karta oceny pra- być kompletną, gotową do wdrożenia kampa-
cy zaliczeniowej. nią. Dlatego też autorka karty oceny projek-
Na powyższym przykładzie możesz zoba- tu wskazała wszystkie elementy, które będą
czyć, jak wygląda przykładowa karta oceny brane pod uwagę podczas oceny końcowego
pracy zaliczeniowej przygotowana przez jed- projektu zaliczeniowego z danego przedmiotu
ną z wykładowczyń Collegium Da Vinci. Taka i przypisała im maksymalną liczbę 5 punktów
karta nie ma określonego standardu. Możesz do zdobycia. Do każdego z elementów okre-
zbudować ją na podstawie podanego przykła- śliła szczegółowe kryteria sukcesu, które dały
du lub też skonstruować podobne lub całkiem możliwość wskazania, czy dany element zo-
inne narzędzie do weryfikacji osiągania efek- stał wykonany prawidłowo (maksymalna ilość
tów uczenia się i realizacji celów (czyli tego, punktów), czy nie – wtedy punktacja była ob-
co student nauczył się podczas Twoich zajęć). niżana. Dodatkowo prowadząca wskazała, że
W przypadku realizacji zajęć zdalnych możesz 15 punktów można uzyskać za: samoocenę
taką kartę przygotować w wersji elektronicz- zespołu (jest to bardzo ważny element, który
Formy oceniania
nej jako dokument Google i udostępnić ją da- wskazuje na to, jak sami twórcy oceniają swój
nemu studentowi lub grupie, którą aktualnie projekt), samoocenę koleżeńską (czyli liczbę
oceniasz. punktów przyznaną przez inne zespoły z da-
Przy konstruowaniu karty oceny zalicze- nej grupy) oraz sposób prezentacji projektu na
niowej przydatne będą nie tylko efekty ucze- forum.
nia się oraz cele kształcenia, które skonstru- Podczas prezentacji projektu prowadząca
owałeś na potrzeby zajęć, ale również kryteria wpisywała punkty za realizację poszczegól-
sukcesu, czyli „nacobezu”. W czasie zaliczenia nych elementów i po zsumowaniu otrzymała
oceniasz tylko i wyłącznie to, co podałeś stu- konkretną liczbę punktów, a korzystając z drugiej
dentom w kryteriach sukcesu – to daje stu- tabeli z procentowym przedziałem punktacji –
dentom poczucie bezpieczeństwa, a Tobie mogła wystawić ocenę końcową, która będzie
zagwarantuje uniknięcie nieprzyjemnych sy- sprawiedliwa, rzetelna oraz weryfikująca osią-
tuacji związanych z podważaniem Twojej de- gnięcie wszystkich efektów uczenia się oraz
cyzji o ocenie. realizacji celów przedmiotu.
Przeanalizuj powyższy przykład karty oce- Jak widzisz – ocenianie nie jest prostą
ny pracy zaliczeniowej. Na zaliczenie przed- czynnością. Nie tylko przygotowanie poszcze-
miotu studenci mieli do wykonania projekt gólnych narzędzi do oceny prac zaliczeniowych
53 kampanii marketingowej. Poszczególne zaję- studentów wymaga sporo czasu, ale i sam
proces oceniania, aby był skuteczny, efektyw- (…) ocenianie to nie tylko spojrzenie na
ny, rzetelny oraz sprawiedliwy, kosztuje pro- efekt końcowy, ale towarzyszenie uczniowi
wadzącego dużo czasu oraz energii. w toku całego zadania.
W opisanej wyżej sytuacji ocena była oce-
ną za projekt kończący przedmiot. Można jed- [B. Udzik 2014]
nak oceniać tego typu projekty w czasie rze-
czywistym, w trakcie trwania poszczególnych
zajęć, zapisując po zajęciach uzyskaną liczbę
punktów, informując o tym studentów oraz
sumując po zakończeniu całego przedmiotu
punkty i wystawiając ocenę. Sposobów jest
wiele i zależą od Ciebie i Twojej pomysłowo-
ści. Najważniejsze są jednak dwa zasadnicze
elementy:
• Przed zajęciami podaj studentom szcze-
gółowe zasady, warunki oraz termin zali-
czenia. Najlepiej prześlij również te infor-
macje pocztą elektroniczną do studentów
lub zamieść w ogólnodostępnej dla nich
przestrzeni internetowej,
• Po ocenie pracy zaliczeniowej omów ze
studentami ich pracę i przekaż im kon-
struktywną informację zwrotną! To dla nich
bardzo ważne w procesie uczenia się oraz
poczuciu sprawiedliwości. Dzięki temu
będą wiedzieć co zrobili dobrze, co zrobili
źle, czego muszą się jeszcze nauczyć oraz
Formy oceniania
nad czym popracować. Jeśli prowadzisz

zajęcia w formie zdalnej możesz informa-
cję zwrotną przekazać za pośrednictwem
komunikatora lub dokumentu elektronicz-
nego przesłanego za pośrednictwem do-
wolnego kanału.
1. Sporządzić kartę oceny pracy

zaliczeniowej do Twoich zajęć?
54
55
Formy oceniania
56
07
Krok 7.

- jak poprawić swój warsztat na podstawie
opinii studenta/słuchacza?
Każdy może powiedzieć

Ci, że coś jest nie tak.
Obrazisz się – ciągle
będzie nie tak.
zainspirowanie Cię do stosowania ewaluacji zajęć. Marek Banaszak

Łukasz Fojutowski
DOWIESZ SIĘ: Dagmara Moskwa
- Czym jest ewaluacja zajęć?

- Co daje ewaluacja zajęć wykładowcy?
- Jakie są metody i formy ewaluacji zajęć?
- Jak wykorzystać informację z ewaluacji
do rozwijania własnego warsztatu?
57
Ewaluacja zajęć przez niedoświadczone- ników takiej ankiety nie pomoże Ci w dosko-
go eksperta, trenera może być odbierana jako naleniu własnego warsztatu pracy. Student po
swego rodzaju ocena. Ewaluacja nie jest jed- zrealizowaniu zajęć oraz zaliczeniu przedmio-
nak oceną danej osoby! Jest ona narzędziem tu może już stwierdzić, że taka ankieta nie daje
do dalszego doskonalenia własnego warszta- mu żadnych korzyści i zrezygnuje z jej wypeł-
tu dydaktycznego. nienia. Dlatego też powinieneś się zastanowić
Skonstruowałeś już temat swoich zajęć, nad wykorzystaniem innych metod i narzędzi
określiłeś cele oraz efekty uczenia się i kry- ewaluacji swoich zajęć, które będą aktywizo-
teria sukcesu, dobrałeś odpowiednie meto- wały studentów – będzie o ostatnie ćwiczenie
dy do ich realizacji, przeprowadziłeś zajęcia podczas Twoich zajęć. Poniżej opisano wy-
oraz dokonałeś oceny prac studentów. Czas brane metody oraz narzędzia ewaluacji, które
na to, aby dowiedzieć się jak Twoje zajęcia możesz zastosować, z zaznaczeniem, że nie
zostały odebrane przez grupę, czy były zro- jest to zamknięty kanon, a tylko propozycja lub
zumiałe, jakie zadania były interesujące, co inspiracja do dalszych poszukiwań dobrego
było okej, a nad czym podczas kolejnej edycji dla Ciebie rozwiązania.
przedmiotu powinieneś jeszcze popracować.
Zanim jednak sporządzisz narzędzie do ewa-
luacji swoich zajęć oraz przeprowadzisz ją, List do siebie
zapamiętaj, że:
– ewaluacja nie jest narzuconym z zewnątrz Jest to metoda ewaluacji, która jest uwa-
elementem kontroli, żana za jedną z najbardziej efektywnych ze
– ewaluacja nie jest elementem kontroli pra- względu na to, że wiąże się z osobistymi od-
cownika-wykładowcy, czuciami studenta. Wykorzystując tę metodę
– ewaluacja nie zaszkodzi Ci, nawet jeśli jej poproś studentów o napisanie po zajęciach
wyniki będą negatywne, listu do samego siebie, wyjaśniając im do-
– zawsze masz czas na przeprowadzenie kładny cel tego ćwiczenia. Poproś, aby w liście
ewaluacji - jej przeprowadzenie może napisali do siebie co najbardziej podobało im

trwać kilka minut, się podczas zajęć, co było dla nich trudne, co
– ewaluacja do badanie, które daje Ci infor- uważają za najbardziej przydatne. Po zaję-
macje dotyczące Twojej pracy. ciach pozbieraj listy. Jeśli zajęcia prowadzone
Po przeprowadzeniu zajęć możesz popro- są w trybie zdalnym metoda ta może być za-
sić studentów o wypełnienie przygotowanej stosowana z wykorzystaniem poczty e-mail,
przez Ciebie ankiety (podczas zajęć zdalnych forum dyskusyjnego lub innego środka komu-
jest to najprostsze, jednak nie zawsze sku- nikacji elektronicznej – tak samo można zbie-
teczne – studenci podchodzą do ankiet elek- rać informacje zwrotne w metodzie List do
tronicznych często jak do ankiet drukowanych przyjaciół oraz Informacja dla przybysza.
– czyli bez optymizmu). To jedno z najbardziej
prostych narzędzi ewaluacji. Odpowiedzi na
pytania otwarte i zamknięte dadzą Ci sporą List do przyjaciół
dawkę wiedzy na temat Twoich zajęć. Przy
przeprowadzaniu ewaluacji z zastosowaniem List do przyjaciół jest podobną formą, jak
ankiety istnieje jednak ryzyko, że część stu- list do samego siebie jednak ze zmianą per-
dentów nie wypełni jej wcale, kolejna część spektywy. Przedstaw zadanie uczestnikom
wypełni ją pobieżnie, nie zastanawiając się nad swoich zajęć: „Wyobraź sobie, że na poprzed-
58 odpowiedziami. Obraz, który otrzymasz z wy- nich zajęciach byłeś gościem z obcego kraju.
Róża wiatrów
Siedziałeś obok innych studentów i byłeś dla

nich niewidoczny. Teraz piszesz list do swoich
przyjaciół, opisując obserwowane zajęcia”. Po Jeśli chcesz ocenić jednym narzę-
zajęciach pozbieraj listy. dziem wiele elementów swoich zajęć mo-
żesz wykorzystać do tego metodę zwaną
„róża wiatrów”. Na osiach, w miejsce kierunku
Informacja dla przybysza umieść nazwę elementu podlegającego oce-
nie (np. przydatność materiałów, atmosfera na
Rozdaj studentom samoprzylepne kar- zajęciach). Liczba osi jest dowolna i może być
teczki. Przedstaw im zadanie: „Wyobraźcie przez Ciebie rozbudowana. Linię osi podziel na
sobie, że za chwilę do sali wejdzie nowy odcinki i przypisz im wartości – od 1 do 6. Taki
student. Każdy z Was ma możliwość prze- materiał rozdaj uczestnikom oraz poproś o za-
kazania mu trzech anonimowych informacji znaczenie na każdej osi punktu odpowiadają-
lub wskazówek na temat zajęć. Po zapisaniu cego ocenie danego elementu. Następnie po-
na karteczkach informacji przyklejcie je na proś o połączenie punktów na sąsiadujących
tablicy”. ze sobą osiach. Zbierz materiał i przeanalizuj.
Grafika 10:
RÓŻA WIATRÓW
atmosfera
zainteresowanie 6 przydatność
problematyką w dalszej
5
pracy
4
6
6
3
4
2
3
3
2
2
1
stopień umiejętność
1
zaangażowania 6 5 4 3 2 1 0 1 2 3 4 5 6 przekazywania
uczestników treści
1
1
1
2
2
3
3
4
4
5
5
4
6
mobilizacja 5 przygotowanie
do dalszych
merytoryczne
poszukiwań 6
59 materiały
Termometr
Poczta
Narzędziem do ewaluacji atmosfery pa- Przyklej na tablicy pięć kopert, na których

nującej w grupie podczas Twoich zajęć może zapisz fragmenty zdań: „Atmosfera na zaję-
być Termometr. Narysuj na planszy lub na ta- ciach była…”, „Cenię…”, „Chcę zaproponować,
blicy termometr z zastosowaniem skali: ciepła, aby…”, „Na zajęciach zmieniłbym…”, „Nie lubię,
przyjazna, oficjalna, chłodna, nieprzyjazna. gdy…”. Rozdaj studentom kartki i poproś, aby na
Następnie poproś studentów, aby w trakcie każdej osobnej kartce dokończyli zdania z ko-
wychodzenia z zajęć każdy z nich zaznaczył pert swoimi uwagami/sugestiami/odczuciami.
na termometrze swoje odczucia w kontekście Poproś, aby wychodząc z sali włożyli do odpo-
atmosfery na zajęciach. wiedniej koperty każdą z kartek. Zmodyfikowa-
nie tej metody na potrzeby kształcenia zdal-
nego jest również możliwe. Możesz bowiem
Prędkościomierz udostępnić studentom folder „POCZTA”, w któ-
rym będą znajdowały się podfoldery zatytuło-
Podczas realizacji zajęć możesz mieć pro- wane tak, jak koperty. Studenci w ramach za-
blem z określeniem odpowiedniego tempa re- dania odpowiedzi zapisują w osobnych plikach
alizacji programu. Wykorzystaj wtedy metodę i umieszczają w odpowiednich folderach.
prędkościomierza. Narysuj na planszy lub na
tablicy prędkościomierz, zaznacz skalę wpisu-
jąc oznaczenia prędkości i poproś studentów, Walizka, kosz
aby podczas opuszczania sali zaznaczyli w ja-
kikolwiek sposób informację na temat tempa Przygotuj dla każdego studenta kart-
zajęć. Metoda ta jest bardzo przydatna dla kę z trzema elementami: walizką, koszem oraz
określenia tempa realizacji zajęć na kolejnych gwiazdą. Przy walizce napisz: „Co zabieram ze
spotkaniach, szczególnie w przypadku ćwi- sobą?”. Przy koszu napisz „Co mi się nie przyda?”,
czeń indywidualnych studenta: np. ćwiczenia przy gwieździe napisz: „Czego zabrakło?”. Rozdaj
rachunkowe na matematyce. kartki studentom i poproś o ich wypełnienie po
zajęciach oraz zwrot. Metodę tę możesz rów-
nież zastosować podczas zajęć zdalnych, jak
Gadająca ściana w przypadku Poczty – tworząc odpowiednie fol-
dery i prosząc studentów o umieszczenie tam
Przed zakończeniem zajęć rozdaj studen- informacji. Innym rozwiązaniem jest utworze-
tom samoprzylepne karteczki. Poproś, aby nie trzech arkuszy Google nazwanych „Walizka”,
anonimowo zapisali na nich własne opinie na „Kosz”, „Gwiazda”, udostępnienie ich studentom
temat zajęć i przykleili je wychodząc z sali na z prośbą o wpisanie informacji.
ścianę, tablicę lub drzwi. Po opuszczeniu sali
przez wszystkich studentów zbierz karteczki
i przeanalizuj wypowiedzi studentów. To może
być dla Ciebie kopalnia bardzo ciekawych
uwag, opinii oraz sugestii do dalszej pracy. Me-
toda ta może być również wykorzystana w sy-
tuacji prowadzenia przez Ciebie zajęć w formie
zdalnej – wystarczy wykorzystać aplikację we-
60 bową Padlet (elektroniczna tablica „korkowa”).
tody kształcenia, powinny być dostosowane

do danej grupy. Jeśli grupa nie jest otwarta,
a studenci niechętnie wypowiadają się pod-
czas zajęć – nie stosuj rundki końcowej – nie
chcesz przecież uzyskać szczątkowych infor-
macji na temat swoich zajęć.
Ewaluacja to sprawdzenie (lub spraw-

dzanie), czy w wyniku podejmowanych
działań powstały spodziewane rezultaty
oraz czy te rezultaty przełożyły się na reali-
zację celów.
[Bonikowska, 2006]
Ostatnia runda
Jeśli prowadzisz warsztaty możesz przed

zakończeniem zajęć przeprowadzić rundkę
końcową, podczas której studenci siedzący

w kole dokończą zdanie, np. „Po dzisiejszych
zajęciach jestem zadowolony z…”, „Dziś podo-
bało mi się…” lub jakiekolwiek inne pytanie –
w zależności od tego, co chcesz zbadać. Taka
forma ewaluacji jest również ćwiczeniem dla
studenta, który uczy się otwarcie wypowiadać
swoją opinię. Rundkę możesz poprowadzić
również podczas zajęć zdalnych – poprzez
komunikator z funkcją wideokonferencji.
Przedstawione powyżej metody i narzę-
dzia ewaluacji zajęć są jedynie propozycją.
Możesz wykorzystać niektóre z nich i spraw-
dzić jakie informacje zwrotne od studentów
otrzymujesz. Dzięki sprawdzeniu kilku metod
ewaluacji dowiesz się, które z nich są dla Cie-
bie najbardziej wartościowe i dają Ci odpo-
wiedź na interesujące Cię pytania. Pamiętaj
61 jednak, że metody ewaluacji, tak samo jak me-
1. Scharakteryzować kilka wybranych

przez siebie metod ewaluacji zajęć?
2. Odpowiedzieć sobie na pytanie: Do
czego jest mi potrzebna ewaluacja
zajęć?
62
63
64
08
Krok 8.
Informacja zwrotna
- jak konstruować informację zwrotną
wykładowca-student oraz student-student?
Jeśli nie powiesz co było

dobre, nie będziesz wiedzieć
co było złe.
Informacja zwrotna

i udzielania konstruktywnej informacji zwrotnej. Łukasz Fojutowski
Dagmara Moskwa
DOWIESZ SIĘ:
- Czym jest informacja zwrotna?

- Co informacja zwrotna daje
uczniom/studentom/słuchaczom?
- Jak konstruować konstruktywną
informację zwrotną?
- Czy informacja zwrotna to ocena?
65
W poprzednich krokach często odwoływa- Jak widzisz informacja zwrotna jest jed-
liśmy się do stosowania informacji zwrotnej. nym z zasadniczych elementów decydują-
Każdy student oraz uczestnik szkolenia będzie cych o sukcesie edukacyjnym. Dlatego też
chciał od Ciebie uzyskać feedback. Bez tego stosowanie jej podczas zajęć, wykonywanych
proces uczenia się będzie niepełny. Przesze- zadań przez studentów oraz w ramach pod-
dłeś już siedem kroków, wiesz w jaki sposób sumowania prac zaliczeniowych ma ogromne
zaprojektować oraz przeprowadzić zajęcia. znaczenie.
Jednak w trakcie zajęć jak i po ocenie projek- Konstruktywna informacja zwrotna powin-
tów studenckich powinieneś udzielać jak naj- na składać się z czterech podstawowych ele-
bardziej konstruktywnej informacji zwrotnej. mentów.
Na tym między innymi polega interakcja ze
studentem. Wymienienie oraz docenienie dobrych
Warto, abyś w tym momencie przeanalizo- elementów pracy studenta
wał poniższą tabelę. Przedstawia ona badania +
J. Hattiego i jego zespołu, który przez ponad Odnotowanie tego, co wymaga
15 lat analizował wyniki badań edukacyjnych poprawienia lub dodatkowej pracy
prowadzonych na całym świecie w celu usta- ze strony studenta
lenia wpływu poszczególnych elementów na +
osiągnięcia osób uczących się. W poniższej ta- Wskazówki, w jaki sposób student \
beli przedstawiliśmy porównanie efektów róż- powinien poprawić pracę
nych interwencji edukacyjnych na jednej skali. +
Wskazówki, w jakim kierunku student
Interwencja Badania Średni powinien pracować dalej
wymiar
efektu
Wiesz już z czego składa się konstruktyw-
Samoocena 209 1,44 na informacja zwrotna. Jednak jak ją formuło-
Informacja zwrotna
Ewaluacja zajęć 30 0,90 wać, aby spełniała swoją rolę? Skorzystaj z po-
Informacja zwrotna 1287 0,73 niższego schematu.
Relacja 229 0,72
nauczyciel-uczeń
Etap 1:
Nauczanie oparte 221 0,61
Wymienienie oraz docenienie dobrych elemen-
o rozwiązywanie
tów pracy studenta
problemów
Cele będące 604 0,56 Aby skonstruować informacje zwrotną dla
wyzwaniem pracy studenta powinieneś zacząć od pierw-
Wpływ 12 0,53 szego elementu, czyli docenienia mocnych
rówieśników stron jego działań. Nie wskazuj na początku
Uczenie się 78 0,49 błędów oraz elementów do poprawy. To dzia-
w małych łanie ma uzasadnienie psychologiczne, gdyż
grupach sukces motywuje człowieka do dalszego dzia-
łania oraz decyduje o wzroście wiary we wła-
Motywacja 327 0,48
sne możliwości. Jest to tak zwane wzmoc-
66 Zadawanie pytań 211 0,46 nienie pozytywne. Formułując wypowiedź
dotyczącą pozytywnej oceny pracy studen- polegają popełnione przez niego błędy. Na
ta możesz wykorzystać następujące zwroty: tym etapie możesz posłużyć się prostymi
„Mocna stroną projektu jest…”, „Doceniam…”, instrukcjami: „Podaj…”, „Zmień…”,. „Popraw…”,
„Wykonałeś dobrze…”, „Podoba mi się, że…”, „Zwróć uwagę na…”, „Nanieś poprawki…”,
„Zrobiło na mnie wrażenie…”, „Możesz być bar- „Wymień…”, „Porównaj…”.
dzo zadowolony z…”.
Etap 4:
Etap 2: Wskazówki – w jakim kierunku student powi-
Odnotowanie tego, co wymaga poprawienia lub nien pracować dalej
dodatkowej pracy ze strony studenta
Aby pomóc studentowi rozwinąć jego
Kolejnym krokiem, który powinieneś zreali- kompetencje możesz dać mu wskazówki, na-
zować przy formułowaniu informacji zwrotnej wet jeśli pracę wykonał dobrze. W takiej sytu-
jest wskazanie studentowi błędów oraz nie- acji zachęcasz go do dalszych poszukiwań,
prawidłowości w jego pracy. Jest to niezbędne pogłębiania posiadanej wiedzy oraz rozwijania
ze względu na to, że sukces edukacyjny wy- talentów. Możesz zatem w ostatniej części in-
maga korekty błędów popełnianych w pracy. formacji zwrotnej:
Wskazywanie błędów nie powinno jednak być – podać wskazówki, które pomogą podnieść
ich „wytykaniem”. Komunikując tego rodzaju jeszcze bardziej poziom pracy,
spostrzeżenia możesz użyć następujących – zachęcić studenta do podjęcia nowego
stwierdzeń: „Widzę, że w pracy brakuje…”, „Za- wyzwania, pokazując mu tego korzyści,
uważyłem błąd w…”, „Usterki, które znalazłem – pobudzić jeszcze bardziej do pracy poka-
w pracy to…”, „Zaobserwowałem, że…”, „Odno- zując nowy cel,
towałem kilka braków, a mianowicie…”. Tego – podać propozycję literatury lub źródeł,
typu określenia nie mają być krytyką pracy które pomogą studentowi rozwinąć się,
ucznia, a wskazać błędy, które popełnił. Jak – postawić pytanie wzbudzające refleksję
Informacja zwrotna
zapewne zauważyłeś te komunikaty nie są na- nad wykonanym zadaniem.

cechowane emocjonalnie. Przy formułowaniu
tej części informacji zwrotnej unikaj sformu-
łowań: „strasznie, okropnie, niedopuszczalnie, Przykładowa informacja zwrotna, która
beznadziejnie…”. jest zgodna z podanym schematem to:
[Etap1] Mocną stroną projektu jest to,

Etap 3: że wykorzystałeś bogatą literaturę przed-
Wskazówki – w jaki sposób student powinien miotu i skupiłeś się na rzeczywistym przy-
poprawić pracę kładzie z branży. [Etap2] Zauważyłem błąd
w stworzonej przez Ciebie analizie SWOT.
Trzecim elementem informacji zwrotnej [Etap3] Popraw tę analizę, przypominając
jest pomoc wykładowcy w przyroście kom- sobie w jaki sposób powinno formułować
petencji studenta, czyli wskazanie w jaki się szanse i zagrożenia. [Etap4] W poleca-
sposób student powinien poprawić swoją nym przeze mnie podręczniku jest informa-
pracę. Na tym etapie powinieneś przekazać cja o wykorzystaniu w tego typu projektach
studentowi precyzyjną instrukcję do popra- analizy ryzyka. Może to pomogłoby Ci w jego
67 wy, w taki sposób, aby zrozumiał na czym wdrożeniu?
Formułowanie informacji zwrotnej nie jest

czynnością łatwą. Wymaga wprawy oraz ćwi-
czenia. Jednak w pewnym momencie, gdy
będziesz stosować podany schemat w prak-
tyce, stanie się on nawykiem i nie zauważysz
nawet, że realizujesz podczas wypowiedzi
wszystkie cztery etapy.
Feedback jest bogiem
[BRIEF, 2016]
Informacja zwrotna
1. Wymienić elementy konstruktywnej

informacji zwrotnej?
2. Sformułować informację zwrotną
według zasad jej konstruowania?
68
69
Informacja zwrotna
Zakończenie
czyli czego się nauczyłem?
Znajomość znaków drogowych

nie zrobi z Ciebie kierowcy.
Musisz jeździć i to często.
podsumowanie tego, czego się nauczyłeś. Marek Banaszak

Łukasz Fojutowski
DOWIESZ SIĘ: Dagmara Moskwa
- Jak konstruować zajęcia (w skrócie)?

- Po co mam zapoznać się z Narzędziownikiem,
który jest kolejną częścią podręcznika?
- Po co mam zapoznać się z Metodnikiem,
który jest kolejną częścią podręcznika?
70
Przeszedłeś z nami osiem kroków do do- ale będą również miały stały i zrozumiały dla
skonałości dydaktycznej. Mamy nadzieję, że każdego studenta schemat. Dzięki temu oma-
zainspirowaliśmy Cię do stosowania przyjęte- wiane przez Ciebie treści znacznie łatwiej bę-
go przez Nas standardu przygotowania i reali- dzie przyswoić, a student zawsze będzie wie-
zacji zajęć oraz do poszukiwań nowych roz- dział, co czeka go w kolejnym kroku.
wiązań, metod, technik i narzędzi kształcenia. Przejście ośmiu kroków metodycznego
Osiem kroków to drogowskaz, który wskazuje przygotowania zajęć to nie koniec. Dalej znaj-
Ci jak zaprojektować i przeprowadzić inspiru- dziesz dwa zestawienia, które mogą pomóc
jące zajęcia. W skrócie: Ci w rozwoju Twojego warsztatu pracy i zain-
1. Pamiętaj o skonstruowaniu intrygującego spirują do poszukiwań. Pierwszym z nich jest
Zakończenie
tematu zajęć. Metodnik, czyli zbiór i opis wybranych aktywi-

2. Opracuj i przedstaw studentowi cel zrozu- zujących metod kształcenia. Narzędziownik to
miały dla niego oraz efekty uczenia się. z kolei zbiór narzędzi on-line, które mogą przy-
3. Opracuj oraz przedstaw studentowi kryteria dać Ci się zarówno podczas przygotowywania
sukcesu. materiałów dydaktycznych, jak i realizacji zajęć.
4. Dostosuj treści kształcenia do danej formy Pamiętaj, że bez względu na to, czy prowa-
zajęć. dzisz zajęcia w sali dydaktycznej czy w prze-
5. Dobierz odpowiednie metody aktywizujące. strzeni Internetu (czyli w formie e-learningu)
6. Opracuj warunki zaliczenia oraz przedstaw wszystkie z ośmiu kroków metodycznych po-
je studentowi na pierwszych zajęciach. winny być przez Ciebie spełnione. W przypad-
7. Opracuj narzędzia do ewaluacji zajęć i sto- ku realizacji zajęć w formie zdanej wykorzy-
suj je po każdym spotkaniu. stasz tylko inne narzędzia: zamiast flipcharta
8. Jak najczęściej podczas realizacji zajęć lub tablicy – wirtualną tablicę, zamiast karte-
wykorzystuj konstruktywną informację czek samoprzylepnych - elektroniczną tablicę
zwrotną. „korkową”, zamiast spotkania twarzą w twarz
Trzymając się tych ośmiu punktów Twoje – wideokonferencję.
71 zajęcia nie tylko będą poprawne metodycznie, Kolejny krok zależy już tylko od Ciebie!
Metodnik
Dojedziesz do celu, niezależnie od tego W tej części podręcznika znajdziesz opis kil-
czym pojedziesz. Czasami jednak szybciej. kunastu metod aktywizujących, które możesz
wykorzystać podczas realizacji swoich zajęć.
Pamiętaj jednak, że metody możesz modyfiko-
wać oraz poszukiwać zupełnie innych. Możesz
CELEM METODNIKA JEST: zainspirowanie też zaprojektować własne, które będą pobu-
Cię do stosowania zróżnicowanych metod ak- dzały studentów do myślenia. Poniższy wykaz
tywizujących. w założeniu jest inspiracją.
Nazwa Metody Burza mózgów
Opis Metody Metoda ta nazywana jest również giełdą lub fabryką. Burza mózgów
nie wymaga od Ciebie dużych nakładów pracy. Składa się z trzech
etapów:
Etap nr 1:
Definicja problemu i wprowadzenie do burzy mózgów.
Podczas tego etapu przygotuj studentów do zrozumienia istoty pro-
blemu i zapoznaj z zasadami uczestnictwa w zadaniu. Ważne jest też
ustalenie reguł:
– każdy uczestnik ma możliwość zgłoszenia nieograniczonej
liczby pomysłów,
Metodnik
– można korzystać z wcześniej zgłoszonych pomysłów, zmieniać

je i rozwijać
– pomysły są anonimowe.
Etap nr 2:
Przedstawienie i gromadzenie wszystkich pomysłów.
Studenci podają pomysły na rozwiązanie problemu. Wykorzystaj do
tego celu karteczki samoprzylepne, które będą naklejane na tablicy
po zapisaniu na nich pomysłu.
Etap nr 3:
Analiza wcześniej przedstawionych pomysłów.
Dokonaj wspólnie ze studentami analizy i oceny przedstawionych na
karteczkach wszystkich propozycji. Przedyskutuj je. Wspólnie ze stu-
dentami wybierz najtrafniejsze rozwiązania.
72
Nazwa Metody Kula śnieżna
Opis Metody Zadaj studentom problem do rozwiązania. Poproś, aby w pojedynkę

zastanowili się nad jego rozwiązaniem i zapisali pomysły na kartce.
Następnie podziel studentów na pary i poproś o przedyskutowanie

rozwiązań i wybór jednego. W kolejnym etapie podziel wszystkich
studentów na zespołu czteroosobowe i ponownie poproś o wybór
jednego rozwiązania. Powtarzaj podział i zadanie, aż cała grupa nie
wypracuje jednego, ostatecznego rozwiązania problemu. Pomysły
mogą być modyfikowane oraz łączone przez studentów w poszcze-
gólnych grupach.
Po wypracowaniu przez całą grupę jednego rozwiązania problemu

przeanalizuj go wspólnie ze studentami.
Nazwa Metody Stacje zadaniowe

Metodnik
Opis Metody Przygotuj stanowiska pracy – cztery stacje z różnymi zadaniami dla
studentów oraz materiałami, które umożliwią im rozwiązanie zadań.
Rozłóż cztery stacje w sali. Następnie podziel studentów na cztery
zespoły, przydziel im stację i rozdaj kartki, na których będą odpowia-
dać na pytania/zadania ze stacji.
Każda grupa odwiedza pojedynczo poszczególne stacje i rozwiązuje

zadania w ich obrębie. W sytuacji, gdy dana grupa rozwiąże wszyst-
kie zadania w danej stacji, czeka na inne grupy. Następuje zamiana
stacji przez grupy. Każda z grup musi odwiedzić wszystkie cztery
stacje i rozwiązać wszystkie zadania.
Po zakończeniu zadania podsumuj ze studentami ćwiczenie. Omów

rozwiązania każdej grupy.
73
Nazwa Metody Portfolio
Opis Metody Metoda portfolio inaczej nazywana metodą teczki polega na zbie-
raniu przez studentów indywidualnie lub w zespołach materiałów
na określony temat oraz gromadzeniu ich w jednym miejscu (np.
w teczce lub w wersji elektronicznej w dedykowanej do tego celu
przestrzeni wirtualnej). Stosując metodę portfolio pamiętaj o jej
trzech zasadniczych etapach:
Etap 1:
wstępny
Zapoznaj studentów z zasadami tworzenia portfolio, określ czas ich
pracy nad materiałem wyjściowym oraz temat i rodzaj gromadzo-
nych przez nich materiałów.
Etap 2:
zasadniczy
Studenci samodzielnie lub konsultując z Tobą poszukują, gromadzą
i porządkują materiały do tworzonego portfolio, korzystając przy tym
z różnych źródeł (biblioteka, Internet, czasopisma, inne materiały).
Etap 3:
końcowy
Studenci prezentują Ci przygotowane przez siebie portfolio, omawia-
jąc poszczególne jego elementy. Możesz zadawać w tym momencie
studentom pytania zarówno o sposób przygotowania portfolio i gro-
madzenia materiałów, jak i o merytoryczną ich treść.
Metodnik
74
Nazwa Metody Rybi szkielet
Opis Metody Metodę tę możesz zastosować do rozwiązywania problemów. W ko-

lejności:
– przygotuj planszę przedstawiającą szkielet ryby (wzór poniżej)
– W „głowę ryby” wpisz problem główny (np. ocieplanie się klimatu),
– w trakcie dyskusji ze studentami ustal główne powody odpo-
wiedzialne za występowanie problemu głównego. Wybierzcie
wspólnie 4-6 przyczyn i wpiszcie je w „duże ości”,
– wspólnie ze studentami wyszukajcie przyczyn, które mają wpływ
na dany czynnik, zapiszcie je na karteczkach samoprzylepnych
i przyklejcie przy czynnikach głównych,
– spośród wszystkich przyczyn problemu wybierz te, na które ma
wpływ np. społeczeństwo,
– Przeanalizuj wspólnie ze studentami cały szkielet.
czynnik czynnik
główny główny przyczyny wpływające
na czynnik główny
GŁÓWNY
PROBLEM
przyczyny wpływające
na czynnik główny
czynnik czynnik
główny główny
Metodnik
75
Nazwa Metody Mapa myśli
Opis Metody Mapa myśli jest to metoda notowania najbardziej istotnych infor-
macji w zrozumiały dla studenta sposób. Przedstaw studentom
zasady tworzenia mapy myśli i poproś ich o opracowanie danego
zagadnienia w następujący sposób:
– na środku kartki studenci ryzują obrazek lub zapisują słownie
temat notatki,
– studenci używają słów, obrazów oraz symboli,
– najważniejsze słowa studenci pogrubiają,
– od tematu głównego studenci odprowadzają linie. Na jednej linii
powinno znajdować się tylko jedno słowo lub rysunek,
– linie powinny być takiej długości, jak słowa,
– studenci mogą używać różnej wielkości liter, różnych kolorów
– studenci na mapie myśli umieszczają nie tylko fakty, ale
również problemy i skojarzenia.
Po zakończeniu prac nad mapą myśli poproś studentów o jej za-
prezentowanie.
Nazwa Metody Piramida priorytetów

Metodnik
Opis Metody Jest to metoda do hierarchizacji rozwiązań problemu. Podziel grupę

na mniejsze zespoły, zadaj problem i poproś uczestników o wypra-
cowanie różnych rozwiązań (możesz również rozdać kartki z przygo-
towanymi przez Ciebie elementami).
Pierwszym zadaniem studentów jest wybór 10 najbardziej istotnych

elementów. Na tym etapie w zespołach studenci dyskutują, wymie-
niają poglądy, negocjują.
Po wyborze 10 najważniejszych elementów zespół podejmuje roz-

mowę nad ułożeniem karteczek w piramidę: cztery karteczki w pierw-
szej warstwie, trzy w drugiej, dwie w trzeciej oraz jedna w czwartej
warstwie piramidy – ułożenie karteczek w poszczególnych war-
stwach świadczy o ich priorytecie.
76
Nazwa Metody Kolorowe kapelusze
Opis Metody Jest to metoda porządkująca dyskusję między uczestnikami. Poproś

studentów, aby usiedli w kole. Rozłóż na środku 6 papierowych „ka-
peluszy” lub czapeczek. Przedstaw zasady dyskusji:
– jeśli student chce zabrać głos musi założyć na głowę wybrany
przez siebie kapelusz. Wtedy ma prawo głosu,
– każdemu z kolorów kapeluszy przypisany jest pewien rodzaj wy-
powiedzi,
– w danym momencie tylko osoba posiadająca kapelusz na głowie
może się wypowiadać. Tylko jedna osoba może mieć na głowie
kapelusz,
– mając na głowie kapelusz biały student może mówić o faktach
oraz obiektywnych danych,
– mając na głowie kapelusz czerwony student może mówić o emo-
cjach,
– mając na głowie kapelusz żółty student może wskazywać plusy
danej propozycji,
– mając na głowie kapelusz czarny student może krytykować pro-
pozycję,
– mając na głowie kapelusz zielony student może mówić o pomy-
słach lub uzupełnieniach pomysłu,
– Mając na głowie kapelusz niebieski student może wypowiadać
się w celu uporządkowania dyskusji,
– Aby uporządkować i ułatwić zadanie na kapeluszach można na-
pisać ich cechy.
Metodnik
77
Nazwa Metody Metaplan
Opis Metody Jest to metoda do graficznego zapisywania dyskusji w formie pla-

katu. Przedstaw studentom problem, podziel ich na grupy i rozdaj:
– jeden arkusz papieru,
– jedną wyciętą z papieru „chmurkę” do zapisania tematu,
– sześć kółek oraz sześć owali do zapisywania odpowiedzi,
– trzy prostokąty do zapisywania wniosków,
– kolorowe flamastry, pisaki oraz taśmę samoprzylepną.
Każda z grup studenckich zapisuje swoje rozwiązania wraz z wnio-
skami w formie plakatu.
Możesz zmodyfikować tę metodę i poprosić o przedstawienie dysku-

sji grupowej w takiej formie:
problem
Jak być
Jak jest? powinno?
Dlaczego nie jest tak,
jak być powinno?
Wnioski:
Metodnik
78
Nazwa Metody Debata oksfordzka
Opis Metody – Jest to metoda debaty, która ma z góry ustalony przebieg. Wy-
bierz spośród studentów Publiczność (ok. 10 osób), Sekretarza (1
osoba), Sędziego (1 osoba), a pozostałych studentów podziel na
dwa zespołu. Następnie:
– ustaw odpowiednio stoły w sali (jeden stolik na środku dla sę-
dziego oraz sekretarza, po przeciwstawnych stronach sali stoły
dla dwóch drużyn, pod trzecią ścianą krzesła dla Publiczności),
– przedstaw tezę do dyskusji,
– przydziel zespołom role. Pierwszy zespół „Za tezą”, drugi zespół
„Przeciw tezie”,
– w czasie debaty przeprowadź trzy głosowania: dwa głosowania
na poparcie głównej tezy spotkania oraz jedno głosowanie na
zwycięstwo grupy,
– pierwsze głosowanie przeprowadź przed debatą, aby dowiedzieć
się jakie zdanie ma na zadany temat Publiczność,
– każdy zespół przedstawia po jednym argumencie naprzemien-
nie. Na każdy argument ma 30 sekund. Czas liczy Sekretarz,
– argument można zamienić na kontrargument lub odpowiedź na
argument grupy wcześniejszej,
– dyskusja trwa określoną ilość rund argumentacyjnych,
– następnie przeprowadź drugie głosowanie, które odbędzie się po
debacie. Sprawdź, czy publiczność zmieniła zdanie,
– przeprowadź trzecie głosowanie, w którym Publiczność wybierze
zwycięzcę debaty.
– Publiczność głosuje na tezę poprzez podniesienie rąk. Głosy zli-
Metodnik
cza Sekretarz. Ostatnie głosowanie – wybór zwycięskiej grupy –

przeprowadza się w sposób tajny – wrzucając głosy do pudełka.
79
Nazwa Metody Drzewo dyskusyjne
Opis Metody Jest to metoda, która daje możliwość graficznego zapisu procesu
podejmowania decyzji. Dzięki jej zastosowaniu Twoi studenci znajdą
różne rozwiązania danego problemu oraz zauważą związki między
tymi rozwiązaniami. Aby zrealizować tę metodę, przygotuj planszę
drzewa (lub kilka plansz, jeśli dzielisz studentów na mniejsze zespo-
łu) oraz:
– przedstaw problem i poproś o zapisanie go w „korzeniu drzewa”,
– określ cele i wartości danego problemu,
– poproś studentów o wypracowanie oraz zapisanie na schemacie
rozwiązań,
– poproś studentów o określenie oraz zapisanie na schemacie po-
zytywnych i negatywnych skutków każdego rozwiązania,
– poproś studentów o przedstawienie swoich drzew i przedyskutuj
z nimi zadanie,
– wspólnie podejmijcie decyzję o rozwiązaniu danego problemu.
Cele
i wartości
Pozytywne Pozytywne
Skutki
Negatywne Negatywne
Metodnik
Rozwiązanie
problemu
Problem
80
Nazwa Metody Bezludna wyspa
Opis Metody Jest to metoda aktywizująca, rozwijająca kompetencje miękkie,

współdziałanie w zespole oraz pracę w grupach i podejmowanie de-
cyzji. Przeprowadzając zadanie tą metodą:
– opowiedz studentom historię: „Rozbił się okręt. Jesteście roz-
bitkami, który uratowali się. Morze wyrzuciło Was na bezludną
wyspę. Pantomimicznie, posługując się wyłącznie gestami oraz
mimiką (bez wykorzystania słów) macie zorganizować sobie ży-
cie na wyspie”,
– od czas do czasu podawaj komunikaty: zapada zmrok, wstaje
dzień, minął miesiąc, minęły trzy miesiące itp.,
– zakończ ćwiczenie informacją, że rozbitkowie odpływają z wyspy,
– po zakończeniu zadania przedyskutuj z grupą strukturę zespołu
podczas zadania (np. jakie role przyjęto, co się wydarzyło w gru-
pie, jakie były problemy).
Ta metoda pomoże Twoim studentom w integracji zespołu oraz zmu-

si do ekspresji uczuć i potrzeb, pozwoli również na zaakceptowanie
pozycji w grupie osobom nieśmiałym, które mają trudności w wypo-
wiadaniu się.
Metodnik
81
Nazwa Metody SWOT
Opis Metody Metoda do grupowej i zespołowej analizy oraz oceny określonego

problemu lub wydarzenia. Wspiera podejmowanie decyzji w grupie.
Przeprowadzając zadanie tą metodą:
– określ problem,
– podziel grupę na zespoły,
– poproś uczniów o przygotowanie arkusza według poniższego
wzoru,
– poproś zespoły o wpisanie mocnych stron problemu, wynika-
jących z tego szans rozwojowych oraz słabych stron problemu
i wynikających z tego zagrożeń,
– poproś zespoły o przedstawienie wyników,
– wspólnie ze studentami spróbuj ustalić wspólne stanowisko,
które będzie końcowym etapem działań.
Mocne strony Słabe strony

Metodnik
Szanse Zagrożenia
82
Nazwa Metody Fabuła “z kubka”
Opis Metody Jest to metoda aktywizująca, rozwijająca wyobraźnię. Przeprowadź

ją w następujący sposób:
– na stole postaw pięć kubków. Każdy z nich opisz kolejno: posta-
cie, fabuła, miejsce akcji, cechy, komplikacje,
– do poszczególnych kubków dodaj karteczki z odpowiednimi in-
formacjami: do kubka postacie włóż kilka kartek z różnymi po-
staciami; do kubka fabuła włóż karteczki z fabułą, np. przemiana,
śmierć, poznanie przyjaciół; do kubka z napisem miejsce akcji
włóż karteczki z kilkoma miejscami, gdzie fabuła może się dziać;
do kubka cech włóż karteczki z zapisanymi cechami postaci; do
kubka komplikacje włóż karteczki z problemami, jakie mogą się
przydarzyć postaciom,
– podziel studentów na zespoły,
– przedstawiciel każdego z zespołów pochodzi do stołu i wyciąga
z każdego kubka po jednej karteczce,
– zespoły na podstawie wylosowanego materiału układają i zapi-
sują opowiadanie z zachowaniem elementów wylosowanej fa-
buły,
– poproś studentów o przedstawienie pracy na forum (może być to
odczytanie opowiadania lub drama, czyli odegranie ról),
– wybierz w formie głosowania najzabawniejsze opowiadanie.
Ćwiczenie to nie tylko rozwija wyobraźnie, ale nadaje się też do zak-
tywizowania studentów podczas długich zajęć, szczególnie po prze-
rwie, gdzie ich siły opadają.
Metodnik
83
Nazwa Metody Jigsaw – układanka
Opis Metody Metoda, która wspiera budowanie zespołów interdyscyplinarnych.

Prowadząc zajęcia ta metodą:
– przygotuj materiały dotyczące poszczególnych elementów za-
dania (np. etapy realizacji projektu, po jednym etapie dla grupy),
– podziel grupę na zespoły, w których ilość członków będzie rów-
nała się ilości zespołów,
– każda z grup otrzymuje inny zestaw materiałów, dotyczący jed-
nego elementu projektu,
– zespoły pracują nad materiałem i zapisują najbardziej istotne
rzeczy,
– w kolejnej fazie wymieszaj członków zespołów w taki sposób, aby
każdy „specjalista” z danego tematu znalazł się w innej grupie.
Dzięki temu w każdej z grup znajdzie się osoba, która zapoznała
się z danym elementem.
Możesz zaprezentować teraz temat projektu i rozpocząć pracę ze
studentami w zespołach.
Nazwa Metody Technika niedokończonych zdań
Opis Metody Jest to metoda zarówno służąca rozwiązywaniu problemów, jak

Metodnik
i pobudzaniu kreatywności. Polega na dokończeniu przez każdego

studenta określonej wypowiedzi. Aby przeprowadzić zadanie:
– przedstaw studentom problem,
– rozdaj każdemu studentowi kartkę z niedokończonymi zdaniami,
np. „Moim zdaniem rozwiązać można to…”, „Jest to interesujące,
gdyż…” itp.,
– poproś studentów o przyklejenie kartek na tablicy,
– przeanalizuj z nimi wspólnie wypowiedzi i wybierzcie w formie
głosowania najlepsze rozwiązanie problemu.
84
Nazwa Metody Case study
Opis Metody Jest to metoda, która polega na szczegółowym rozpatrzeniu kon-

kretnego przypadku lub wydarzenia. Jednym z najbardziej efektyw-
nych sposób wykorzystania case study na zajęciach praktycznych
jest posiłkowanie się prawdziwymi i rzeczywistymi przykładami
i praca na nich.
Prowadząc w ten sposób zajęcia, możesz wspólnie ze studentami
analizować, dyskutować oraz próbować usprawnić określone, rze-
czywiste zdarzenie, produkt, usługę.
Inną formą pracy z case study jest zaproszenie na zajęcia przedsta-

wiciela firmy/partnera biznesowego uczelni. W tej formule:
– partner biznesowy przedstawia studentom charakterystykę
działalności jego firmy,
– partner biznesowy przedstawia problem, który w firmie jest do
rozwiązania (np. opracowanie skutecznej kampanii marketingo-
wej dla nowego produktu), partner dostarcza wszelkie materiały
informacyjne,
– studenci pod Twoją opieka realizują projekt dla partnera bizneso-
wego podczas zajęć,
– formą zaliczenia przedmiotu jest prezentacja rozwiązań przygo-
towanych przez studentów przed Tobą oraz przedstawicielem
partnera biznesowego.
Zaletą stosowania tego rozwiązania jest możliwość wdrożenia naj-

lepszego rozwiązania w firmie, a prace studentów nie są wyłącznie
Metodnik
materiałem „chowanym po zaliczeniu do szuflady”. Mogą stanowić

wzbogacenie ich portfolio zawodowego oraz CV.
85
Narzędziownik
Bez młotka gwoździa nie wbijesz.
CELEM METODNIKA JEST: zainspirowanie Wszystkie zaprezentowane narzędzia są roz-

Cię do stosowania różnych narzędzi on-line wiązaniami on-line w wersji bezpłatnej lub na
w przygotowaniu i prowadzeniu zajęć różnego rodzaju licencjach płatnych, jednak
z możliwością wykorzystania wielu funkcji bez
Co znajdziesz w Narzędziowniku CDV-way? dokonywania opłat. Sugerujemy wykorzysty-
– wykaz narzędzi do tworzenia treści wanie narzędzi bezpłatnych oraz ewentualne
(tekstowych, wideo, graficznych poszukiwanie darmowych odpowiedników.
w różnej formie), Przedstawiona baza jest bowiem jedynie wy-
– wykaz narzędzi do tworzenia map myśli, borem narzędzi. Wyborem, który możesz roz-
– wykaz narzędzi do tworzenia testów budowywać na własne potrzeby.
i quizów,
– wykaz narzędzi do komunikacji,
– wykaz narzędzi do tworzenia wirtualnych
tablic,
– wykaz narzędzi do zbierania
i udostępniania plików,
– bazy materiałów dydaktycznych,
– bazy materiałów dydaktycznych zalecane
przez MNiSW.
Narzędziownik
86
1) Narzędzia do tworzenia treści
Nazwa Link Krótki opis
Proste narzędzie do podstawo-

Pizap https://www.pizap.com wej edycji i tworzenia kolaży te-
matycznych, plakatów itd.
Narzędzie on-line do tworze-
Pixton https://www.pixton.com/pl/ nia komiksów. Umożliwia two-
rzenie obrazkowych historyjek,
dodawanie dymków oraz udo-
stępnianie je studentom np.
jako zadanie.
Narzędzie do tworzenia inte-
Voki https://www.voki.com raktywnych i animowanych
awatarów, które odtwarzają
teksty i nagrania audio.
(Dokumenty, Dysk, YouTube, Pi-
Google Aps https://www.google.pl casa, Gmail, Kalendarz) Podsta-
wowe narzędzia, dzięki którym
istnieje możliwość tworzenia,
udostępniania oraz współdzie-
lenia dokumentów, ankiet, pre-
zentacji itd. Zalecane do pracy
zdalnej w zespołach.
Narzędziownik
Narzędzie on-line do tworzenia

SeeSaw https://web.seesaw.me zadań dla studentów oraz bu-
dowania ich portfolio (tworze-
nia oraz przechowywania wy-
konywanych prac i projektów)
z możliwością komentowania
oraz prezentowania prac in-
nym studentom.
Narzędzie do tworzenia i pu-
Blogger https://www.blogger.com blikowania blogów, które mogą
być wykorzystywane jako elek-
troniczne portfolio studentów.
Prezi https://prezi.com raktywnych prezentacji, pla-
katów, materiałów tekstowych,
materiałów graficznych.
87
Prosta aplikacja on-line do two-

LearningAps https://learningapps.org rzenia aplikacji edukacyjnych.
Umożliwia tworzenie wirtual-
nych klas, udostępnianie wła-
snych aplikacji studentom. Po-
siada dodatkowo repozytorium
interaktywnych gier edukacyj-
nych (takich jak krzyżówki, te-
sty, quizy, zabawy słowne i pa-
mięciowe).
Platforma, na której istnie-
Storybird https://storybird.com je możliwość tworzenia przez
nauczyciela lub studenta elek-
tronicznych książek lub ilustro-
wanych opowieści. Platforma
posiada bazę ilustracji oraz
grafik.
Platforma do tworzenia ilustro-
Penzu https://penzu.com wanych dzienników lub stron
internetowych pamiętników.
Funkcjonalności pozwalają na
wspólne edytowanie doku-
mentów.
Narzędziownik
Edpuzzle https://edpuzzle.com raktywnych filmów z możliwo-

ścią dodawania własnej ścieżki
dźwiękowej, notatek oraz py-
tań w formie quizów.
Narzędzie do przygotowywania
eduCanon https://go.playposit.com interaktywnych filmów z tek-
stami, wskazówkami, uwagami
lub pytaniami do studentów.
Narzędzie do tworzenia pre-
Emaze https://www.emaze.com zentacji multimedialnych on-
-line.
Narzędzie do tworzenia ani-
Powton https://www.powtoon.com/ mowanych prezentacji oraz fil-
home/? mów wideo.
88
Narzędzie do tworzenia notatek

Google Keep https://keep.google.com tekstowych, list z możliwością
odhaczania, dodawania zdjęć
i linków. Istnieje możliwość
udostępniania innym użytkow-
nikom i pracy w trybie rzeczywi-
stym nad notatkami.
Narzędzie do tworzenia info-
Piktochart https://piktochart.com grafik, plakatów, raportów oraz
prezentacji.
Narzędzie do tworzenia dia-
Creately https://creately.com gramów oraz map myśli, ma-
kiet i schematów blokowych.
Istnieje możliwość współpracy
zdalnej ze studentami.
Narzędzie do tworzenia pro-
Origramy https://origramy.com jektów dla projektantów, we-
bmasterów oraz architektów.
W narzędziu istnieje możliwość
tworzenia projektów mieszka-
nia, domu, strony internetowej,
aplikacji.
Narzędzie do tworzenia elek-
Joomag https://www.joomag.com tronicznych magazynów inter-
Narzędziownik
netowych.
DocHub https://dochub.com Narzędzie o edycji plików PDF
AddTekst https://addtext.com Narzędzie do dodawania

tekstów do grafik.
Narzędzie do skracania linków
KGH http://kgh.pl www oraz tworzenia tema-
tycznych list z adresami inter-
netowymi/
TagXedo http://www.tagxedo.com Narzędzie do tworzenia chmur

wyrazowych.
89
2) Narzędzia do tworzenia map myśli
Narzędzie do tworzenia dia-

Cacoo https://cacoo.com/home gramów, map myśli oraz róż-
nego rodzaju makiet. Darmowa
wersja pozwala na stworzenie
25 diagramów oraz umożliwia
współpracę zdalną z innymi
użytkownikami.
Mindomo https://www.mindomo.com Narzędzie do tworzenia map

myśli.
Narzędzie do tworzenia map
Glogster https://edu.glogster.com myśli, umożliwiające dodawa-
nie notatek innych osób.
Slatebox https://slatebox.com myśli, umożliwiające dodawa-
nie notatek innych osób.
Buuble https://bubbl.us Narzędzie do tworzenia map

myśli.
Freeplane https://www.freeplane.org myśli z możliwością zapisu
Narzędziownik
w formacie plików graficznych.

Narzędzie do tworzenia za-
Mind24 https://mind42.com awansowanych map myśli
z możliwością udostępniania
ich studentom.
90
3) Narzędzia do tworzenia quizów
i testów
Platforma do tworzenia oraz

Kahoot https://kahoot.com przeprowadzania quizów, które
można realizować na zajęciach
(również on-line).
Narzędzie on-line do tworzenia
Quizlet https://quizlet.com/pl interaktywnych fiszek. Fiszki
służą zarówno do sprawdzania
wiedzy studentów jak i gamifi-
kowania procesu edukacji.
Platforma do tworzenia oraz
Wuizizz https://quizizz.com przeprowadzania quizów z pro-
stym interfejsem oraz moty-
wującymi grafikami wspo-
magającymi wywołującymi
użytkowników.
Narzędzie do tworzenia formu-
Formularze Google www.drive.google.com larzy – ankiet, testów i quizów
wchodzące w skład dysku Google.
Narzędziownik
91
4) Narzędzia do komunikacji
Doodle https://doodle.com/en/ Narzędzie do planowania

spotkań.
Narzędzie do wspólnego prze-
Surfly https://www.surfly.com glądania treści na stronach
internetowych. Po zarejestro-
waniu się i zalogowaniu użyt-
kownik wpisuje dowolny adres
strony internetowej i po prze-
słaniu linka inni użytkownicy
widzą to, co przegląda użyt-
kownik główny.
Narzędzie do zarządzania pro-
Trello https://trello.com/pl jektami. Przydatne podczas re-
alizacji projektów zespołowych
on-line.
Komunikator internetowy
Hangouts h t t p s : // h a n g o u t s . g o o g l e . umożliwiający wideokonferen-
com/?hl=pl cje (do 100 osób)
Komunikator internetowy (tek-
Slack https://slack.com/intl/en-pl/ stowy) do prac zespołowych
Narzędziownik
z możliwością tworzenia kana-

łów tematycznych oraz prze-
syłania plików.
92
5) Narzędzia do tworzenia
wirtualnych tablic
Narzędzie do organizowania za-

Padlet https://pl.padlet.com sobów informacji w różnych for-
matach, które przypomina tablicę
korkową, na której można przypi-
nać linki do stron internetowych,
wirtualne notatki, filmy, pliki tek-
stowe, notatki z zapiskami.
Narzędzie wirtualnej tablicy
Vyew https://www.crunchbase.com z możliwością zaproszenia do 10
osób (w wersji darmowej) i moż-
liwością dzielenia się plikami,
screenami oraz notatkami.
6) Narzędzia do zbierania
i udostępniania plików
Narzędziownik
Portal społecznościowy do
Pinterest https://pl.pinterest.com zbierania ilustracji oraz zdjęć na
wirtualnych tablicach z moż-
liwością udostępniania stu-
dentom poprzez przepinanie
między tablicami. Narzędzie do
zbierania, selekcji oraz przetwa-
rzania informacji graficznych na
dowolny temat.
GDysk, https://www.google.com/intl/ Wirtualne dysku w chmurze do

Dropbox pl_ALL/drive/ przechowywania oraz udostęp-
https://www.dropbox.com niania plików studentom.
93
7) Bazy materiałów dydaktycznych

polecanych przez MNiSW
Recenzowane e-podręczniki do
E-podręczniki AHG https://epodreczniki.open.agh. przedmiotów ścisłych na pozio-
edu.pl/tiki-index.php mie akademickim opracowane
przez pracowników AGH do do-
wolnego wykorzystania.
Kursy online, skrypty, testy, ćwi-
Open AGH zasoby https://open.agh.edu.pl czenia, prezentacje do przed-
miotów ścisłych opracowane
przez pracowników, doktoran-
tów i studentów AGH.
OZE Politechniki
Warszawskiej http://esezam.okno.pw.edu.pl E-materiały akademickie.
OZE Politechniki Zawierające kursy z fizyki z ma-

Łódzkiej https://port.edu.p.lodz.pl teriałami nie tylko dla studentów,
rachunku różniczkowego oraz
laboratorium matematyczne
z GeoGebrą. Kursy umożliwiają
zarejestrowanie się dowolnemu
użytkownikowi z Internetu.
Ponad 400 filmów o szerokiej
Narzędziownik
Wszechnica.org https://wszechnica.org.pl tematyce: od ekonomii, po hi-

storię i dziedzictwo kulturowe
w formie zapisów wideo i au-
dio wykładów, spotkań, debat
i wywiadów z takich instytucji
jak Collegium Civitas, Uniwer-
sytetu Warszawskiego, Fun-
dacji im. Bronisława Geremka,
Polskiej Akademii Nauk.
Biblioteka Otwartej https://bon.edu.pl/katalog/lek- Polskie otwarte publikacje na-
Nauki tury/ ukowe z dziedzin nauk huma-
nistycznych.
Cyfrowa kolekcja książek na-
Otwórz książkę http://otworzksiazke.pl ukowych polskich uczonych
reprezentujących różne dzie-
dziny wiedzy.
94
Repozytorium Centrum Otwar-

CeON https://depot.ceon.pl tej Nauki, w którym udostępnia-
ne są różnego rodzaju materiały
naukowe, takie jak artykuły
Katalog otwartych zasobów
Otwarte zasoby https://otwartezasoby.pl od grafik po scenariusze lekcji,
e-podręczniki.
8) Bazy materiałów dydaktycznych
Portal z materiałami audiowizual-

Akademia Khana https://pl.khanacademy.org nymi do nauczania.
Platforma z ogromną ilością

TedEd https://ed.ted.com filmów edukacyjnych.
Narzędziownik
Platforma z wystąpieniami
TED https://www.ted.com wideo na każdy temat
95
O autorach
Są trzy grupy ludzi piszących:

1. Ci co muszą,
2. Ci którym za to płacą,
3. Ci, którzy chcą to robić.
My należymy do grupy nr 3.
Narzędziownik
96
Marek Banaszak E: marek.banaszak@cdv.pl

E2: banaszak@dydaktyka.org
Kierownik Katedry Edukacji i Nowych Mediów Collegium Da Vin-

ci w Poznaniu. Pedagog, menedżer, certyfikowany tutor Collegium
Wratislavience, facylitator Design Thinking, wieloletni nauczyciel
oraz wykładowca akademicki.
Absolwent nauczycielskich studiów licencjackich na kierunku
Pedagogika, nauczycielskich studiów magisterskich na kierun-
ku Pedagogika o specjalności edukacja medialna i technologie
informacyjne, studiów podyplomowych Akademia Trenera, stu-
diów podyplomowych z nauczania fizyki, studiów podyplomowych
z nauczania wiedzy o społeczeństwie i integracji europejskiej oraz
studiów podyplomowych z Organizacji i Zarządzania w Oświacie.
Członek Grupy Roboczej ds. Planu Rozwoju Kompetencji Cyfro-
wych w Ministerstwie Cyfryzacji, ekspert Sieci Edukacji Cyfrowej
Komet@, członek Rady Sektorowej ds. Komunikacji Marketingowej
SAR, przewodniczący Grupy roboczej ds. Edukacji w Radzie Sekto-
rowej ds. Komunikacji Marketingowej, ekspert ds. oceny wniosków
w Narodowym Centrum Badań i Rozwoju z zakresu Programu Ope-
racyjnego Inteligentny Rozwój.
Współtwórca innowacyjnych i praktycznych kierunków studiów
Data Science, Mediaworking II stopnia oraz Kreatywna Produkcja
Wideo w Collegium Da Vinci, a także innowacji pedagogicznych
związanych z wykorzystaniem technologii informacyjnych w na-
uce programowania i języków obcych w szkołach powszechnych.
Metodyk w projektach współfinansowanych ze środków Unii Euro-
pejskiej z zakresu realizacji III misji uczelni.
O autorach
Dlaczego chciałem napisać podręcznik?

E-learning nie jest niczym nowym. Ja chciałem pokazać jak można
zrobić go na nowo, aby odpowiadał współczesnym czasom.
97
Dagmara Moskwa E: dagmara.moskwa@cdv.pl
Wykładowca – praktyk w Collegium Da Vinci w Poznaniu oraz ad-

iunkt w Instytucie Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, ba-
dacz, historyk, copywriter i specjalista ds. mediów społecznościowych.
Naukowo pasjonuje się studiami nad pamięcią i Rosją putinowską.
Współpracuje z instytucjami badawczo-naukowymi w Rosji i w Niem-
czech. Doktor nauk humanistycznych w zakresie historii (UAM). Po-
siada dyplom magistra wschodoznawstwa (Wydział Historyczny UAM)
oraz stosunków międzynarodowych o specjalności dyplomacja i sto-
sunki konsularne (Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM).
Autorka wielu artykułów naukowych i popularnonaukowych, orga-
nizator konferencji naukowych, debat i spotkań autorskich. Facilitator
i moderator Design Thinking. Kierownik i wykonawca projektów ba-
dawczych NCN i NCBiR. Posiada także doświadczenie dziennikarskie
i w marketingu internetowym. Jako copywriter-freelancer oraz współ-
pracownik agencji marketingowych tworzyła content m.in. dla takich
marek jak Allegro.pl. Bakoma, Almette, Netto, Empik School, Multikino
czy Teatr Wielki im. Stanisława Moniuszki w Poznaniu.
Zafascynowana ludźmi, ich mentalnością, nawykami i spojrzeniem
na świat. Wykładowca z zamiłowania. Zakochana we „wschodzie”, tym
postsowieckim – ludziach, kulturze i krajobrazach. Relaksuje się trenu-
jąc aerial hoop, biegając, tańcząc, rysując i gotując.
Dlaczego chciałam napisać podręcznik?
Aby pokazać innym, jak efektywnie dzielić się wiedzą i doświadcze-

O autorach
niem za pomocą nowych technologii.
98
Łukasz Fojutowski E: lukasz.fojutowski@cdv.pl
Doktor nauk ekonomicznych, menedżer i certyfikowany konsul-

tant zarządzania, ekspert w zakresie zarządzania wiedzą w organiza-
cjach, coach ACC ICF, trener biznesu, certyfikowany moderator De-
sign Thinking oraz tutor w edukacji, badacz i pasjonat wszystkiego,
co związane z zarządzaniem zespołami i rozwijaniem kompetencji
pracowników oraz edukacji online. Ma naturę Boba Budowniczego,
dlatego musi ciągle coś wymyślać, tworzyć i rozwijać :)
Dlaczego chciałem napisać podręcznik?

Chciałem odczarować przekonanie, że e-learning jest czymś nadzwy-
czajnym - wymaga nadzwyczajnych kompetencji, nadzwyczajnych
zdolności, nadzwyczajnej pracy i nadzwyczajnych narzędzi. Pierwszą
i chyba najważniejszą rzeczą, którą dowiedziałem się o nauczaniu on-
line jest to, że nie ma żadnego „e-learningu” - jest po prostu „learning”,
w którym kluczową rolę odgrywa kompetentny wykładowca z pasją.
Cała reszta to jedynie narzędzia ICT, które wykładowca może wyko-
rzystywać w rozmaity sposób w zależności od celu zajęć, specyfiki
studiów oraz swojej pomysłowości. Mam nadzieję, że nam się udało
i podręcznik będzie pomocny dla naszych wykładowców online.
O autorach
99
Collegium Da Vinci w Poznaniu

ul. gen. Tadeusza Kutrzeby 10
61-719 Poznań
Tel. 612711000
100 www.cdv.pl

Podręcznik Elearning CDV WAY 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Podręcznik Elearning CDV WAY 2

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Podręcznik Elearning CDV WAY 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CDV-WAY#2

CDV-WAY#2_SPOSÓB NA CIEKAWY KURS E-LEARNINGOWY PORADNIK METODYCZNY DLA TRENERA

Poradnik metodyczny dla Trenera

Podręcznik został przygotowany w ramach realizacji projektu pt.: „Zwiększenie potencjału

czyli czego się nauczyłem? 70

CELEM TEJ CZĘŚCI JEST: AUTORZY:

zainspirowanie Cię do wykorzystania wiedzy Marek Banaszak

- Czym jest ten podręcznik?

naukowym, choć z dorobku nauki korzysta. ną kontynuacją części poświęconej kształce-

1. Konstruowanie ciekawego tematu zajęć.

Według cyklu Kolba uczenie się jest pro-

Orientacja Polega ona na wprowadzeniu studenta w dane zagadnienie oraz wywo-

Ujawnianie Polega ona na przedstawianiu wstępnej wiedzy, ujawnianiu pomysłów

Rekonstrukcja Polega ona na włączaniu nowych informacji do uprzedniej wiedzy stu-

Zastosowanie Polega ona na zastosowaniu nowej wiedzy, idei i zdobytych informacji

wiedzą. W tej fazie zachodzi tzw. „sprzężenie zwrotne”, podczas którego

Jak korzystać z podręcznika?

Zajęcia zaprojektowane z zastosowaniem Podręcznik został podzielony na osiem

rozwiązania, które możesz wykorzystać

Uczący się̨ dorośli będą najbardziej

oraz że uczenie pomoże im w rozwiązaniu

[Knowles, Holton, Swanson, 2009].

CELEM TEGO KROKU JEST: AUTORZY:

zainspirowanie Cię do konstruowania Marek Banaszak

- Jak konstruować temat, aby był sexy?

Wyobraź sobie, że mieszkasz na określonej

– Czy zagadnienie ma w sobie jakąś Tworzenie profilu zawodowego.

Wtedy można posłużyć się metaforą – ona

SPRAWDŹ, CZY POTRAFISZ?

1. Wybierz temat swoich ostatnich

2. Opracuj tematy kolejnych swoich

Ułożone puzzle się nudzą.

CELEM TEGO KROKU JEST: AUTORZY:

zainspirowanie Cię do konstruowania Marek Banaszak

- Po co konstruować cel zajęć?

Rozpoczynając projektowanie zajęć dy- miotu, do określonego tematu). Pamiętaj, że

skonstruować efekty uczenia się. W poniższej

Efekty uczenia się są zatem tym, co stu-

WIEDZA definiuje, przywołuje, wymienia, odtwarza, wyjaśnia,

UMIEJĘTNOŚCI analizuje, stosuje, przedstawia, komunikuje, opisu-

POSTAWY uzasadnia, kieruje, bierze odpowiedzialność, działa,

to co dalej zadzieje się na Twoich zajęciach

nia e-learningowego). Po każdych zajęciach Przykład z życia, który obrazuje NIESPRECY-

Gdy podasz studentom przed rozpoczę- [Sterna, 2014]

narzędzia będziesz ich uczyć oraz jaki jest cel

Kontynuując Twoją pracę, w tym kroku,

SPRAWDŹ, CZY POTRAFISZ?

1. Konstruować cele metodą SMART?

2. Określić w celach swoich zajęć,

Jeśli wiesz na co będziesz

CELEM TEGO KROKU JEST: AUTORZY:

zainspirowanie Cię do konstruowania Marek Banaszak

W przedstawionym wyżej zadaniu każdy

„check listę” i podczas oceniania wskazać co

SPRAWDŹ, CZY POTRAFISZ?

1. Określić kryteria oceniania wiedzy

Dobór i przedstawienie treści zajęć

Jeśli coś przyda się w życiu to

CELEM TEGO KROKU JEST: AUTORZY: