1. Kim jest uczeń zdolny?

Zagadnienia związane z uzdolnieniami, zdolnościami i talentem stały się obiektem zainteresowania

oraz intensywnych badań w wiekach XX i XXI.

Badacze stworzyli liczne modele funkcjonowania ucznia zdolnego, które można znaleźć w
publikacjach związanych z tematyką zdolności. Sformułowano definicje i charakterystyki zdolnych
dzieci i zdolnej młodzieży. W dalszej części tego rozdziału zostaną przedstawione te, które wydają się
autorkom poradnika najbardziej trafne.

Zgodnie z definicją sformułowaną przez ekspertów w projekcie Opracowanie i wdrożenie

kompleksowego systemu w pracy z uczniem zdolnym realizowanym przez Ośrodek Rozwoju
Edukacji", uczeń zdolny charakteryzuje się co najmniej jedną z trzech wymienionych cech:

•wysokim poziomem osiągnięć lub możliwością takich osiągnięć związanych z potencjałem w

dziedzinach nauki, twórczości lub działalności społecznej (charytatywnej, obywatelskiej, wolontariatu
itp.);

• wysokim poziomem uzdolnień specjalnych/kierunkowych (np. artystycznych, sportowych,

organizacyjnych, poznawczych związanych często z przedmiotami szkolnymi);

•wysokim poziomem zdolności ogólnych (wysokie IQ - 120 i więcej).

Odpowiedź na pytanie Kim jest uczeń zdolny? daje w swojej pracy Edward Ćwiok , wskazując trzy
podejścia. Podejście pedagogiczne

Uczeń wybitnie zdolny osiąga celujące i bardzo dobre wyniki w nauce oraz jest laureatem olimpiad i
konkursów.

Podejście pedagogiczno-psychologiczne

Uczeń zdolny osiąga celujące i bardzo dobre wyniki w nauce, jest laureatem olimpiad i konkursów
oraz posiada określone cechy psychiczne związane z motywacją (aktywność, wytrwałość, otwartość) i
dobrym funkcjonowaniem społecznym.

Podejście psychologiczne

Opisanie ucznia zdolnego oparte jest na diagnozie cech .osobowości, intelektu i temperamentu.

W dziedzinie badań twórczości i zdolności Wiesława Limont prezentuje dwie definicje ucznia
zdolnego . Definicja elitarna - tylko nieliczni są wybitni

Osoby szczególnie utalentowane stanowią ok. 3-5% populacji. Potencjał intelektualny tych osób
mierzony jest za pomocą IQ.

Definicja egalitarna - twórczy możs być każdy

Definicja egalitarna podkreśla duże zróżnicowanie zdolności wśród uczniów.

Wskazuje osoby o dużych zdolnościach poznawczych, określanych poziomem inteligencji, ale tak¬że
posiadających różnego rodzaju zdolności specjalne. Definicja egalitarna obejmuje swym zakresem
25%-30% populacji.

Definicje: zdolność, uzdolnienie, talent

Na wstępie rozważań dotyczących pracy z uczniem zdolnym niezbędne jest określenie przenikających
się pojęć:

1.Zdolność dotyczy zdolności ogólnych i odnoszących się do inteligencji, łączy się ze zdolnościami
szkolnymi i akademickimi. Przez zdolność rozumiemy różnice indywidualne w funkcjonowaniu
pro¬cesów poznawczych, angażujących takie funkcje, jak pamięć, uwaga, a także obejmujących
strategie rozumowania i przetwarzania informacji.

2.Uzdolnienie to zdolność kierunkowa, specjalna, dająca możliwość wysokich osiągnięć w

konkret¬nej dziedzinie. Warunkuje ona ponadprzeciętny poziom wykonania w obrębie określonej
dziedziny, np. naukowej, artystycznej, fizycznej czy technicznej. Wśród uzdolnień specjalnych wskazać
można np. poznawcze, językowe, literackie, matematyczne, techniczne, muzyczne, sportowe,
plastyczne, pedagogiczne, społeczne i inne.

3. Talent to specyficzny kompleks cech indywidualnych, ujawniających się najczęściej już w

okresie wczesnego dzieciństwa u niewielu osób, prowadzący do szczególnego mistrzostwa w
określonej dziedzinie. Talent sugeruje bardzo wysoki poziom określonej zdolności specjalnej lub
wiązki uzdolnień, które przejawiają się w ponadprzeciętnej łatwości nabywania wiedzy lub
sprawności w danej dziedzinie.

iL Teoretyczne podstawy pracy 2 uczniem zdolnym

Wśród wielu wartościowych teorii, koncepcji i modeli zdolności wyróżnia się kilka, które w praktyce
identyfikacji zdolności znajdują zastosowanie. Są to zwłaszcza teorie Joy'a Paula Guilforda, Roberta J.
Sternberga, Howarda Gardnera, Josepha Renzulliego, Franza Monksa, Abrahama J. Tannenbauma,
Calwina W. Taylora, Daniela Golemana, Alberta Zieglera, Johna F. Feldhusena. Ponieważ identyfikacja
ucznia zdolnego w późniejszych rozdziałach będzie opierała się przede wszystkich na teoriach wyżej
wymienionych autorów, zasadne staje się więc przypomnienie tychże teorii. Przewijają się one
również jako najbardziej popularne w wielu publikacjach dotyczących pracy z uczniem zdolnym.

Pojęcie„inteligencja" oraz badania nad inteligencją, jej strukturą, zależnościami między poziomem
inteligencji a sukcesem życiowym, są przedmiotem zainteresowania wielu badaczy.

Paul Guilford uznał, że na inteligencję składa się wiele równorzędnych czynników.

Każda ze zdolności umysłowych wyzwala proces poznawczy, który pozwala dojść do rozwiązania. „(...)
twórczość, odnosi się do zachowań związanych z procesem kreacji i sposobami dochodzenia do
rozwiązań. Osoby twórcze charakteryzują się płynnością, giętkością, oryginalnością i otwartością
myślenia oraz ciekawością poznawczą.

Wszystkie elementy modelu są ważne, ale inteligencja i zdolności twórcze umożliwiają osiągnięcie
wysokiej jakości wytworu, natomiast motywacja decyduje o kierunku i konsekwencji działania.