LOJİSTİK MALİYETLER

GİRİŞ

Son yıllarda görülen rekabet koşullarının güçleşmesi, küreselleşme,

teknolojinin hızlı gelişimi, ürün yaşam döneminin kısalması gibi
gelişmeler, işletmelerin lojistik faaliyetleri yönetimlerini yeniden gözden
geçirmelerini zorunlu hale getirmiştir. Bu koşullarda rekabet edebilmek
için işletmelerin, lojistik faaliyetlerini ve bu faaliyetlerden kaynaklanan
maliyetlerini etkin olarak yönetebilmeleri gerekmektedir.
Lojistik Maliyetler ve Unsurları
• Lojistik maliyetler, lojistik faaliyetler nedeniyle ortaya çıkan
maliyetlerin tümünü ifade etmek için kullanılan bir kavram olup,
işletmelerin lojistik faaliyetler için katlandıkları fedakârlıkların parasal
tutarı olarak tanımlanabilir.
 Lojistik maliyetler, bir ürünün tedarik edilmesine ilişkin girişimlerde
bulunulmasından, müşteriye teslim edildiği ana kadar yapılan tüm
faaliyetlere ilişkin maliyetler olup, depolama, ambalajlama, sevkiyata
hazırlama, taşıma, montaj ve ilişkili tüm hizmet maliyetleri ile fatura
hazırlama, işlemin muhasebeleştirilmesi ve tahsilât maliyetlerinden
oluşmaktadır. Bu anlamda lojistik maliyetler, tedarik, üretim, satış ve
dağıtımın neden olduğu maliyetler olarak da ifade edilebilir.
• Lojistik maliyetler birçok lojistik faaliyete bağlı olarak ortaya çıkmakta
ve bu maliyetlerin toplam işletme maliyetleri içindeki payı giderek
artmaktadır. Toplam lojistik maliyetler içinde en yüksek maliyet
taşıma faaliyetlerine ilişkin maliyetlerdir. Bu durum taşıma
faaliyetlerini lojistik faaliyetler içinde önemli kılmaktadır. Çünkü
taşıma faaliyetleri, hem toplam lojistik maliyetleri hem de hız, kalite
ve maliyetten oluşan lojistik üçgenindeki hız faktörünü de doğrudan
etkilemektedir.
 Temel lojistik faaliyetler esas alınarak lojistik maliyet
unsurlarını aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür.
- Taşıma maliyeti
- Depolama maliyeti
- Elleçleme maliyeti
- Sipariş işleme ve bilgi yönetimi maliyeti
- Stok yönetimi maliyeti
- Diğer lojistik maliyetler (üçüncü parti lojistik hizmeti
sağlayıcıların yönetimi, üretim planlaması, zamanlama,
paketleme, montaj, müşteri hizmetleri, bilişim sistemleri ve
bilgi teknolojileri ile ilgili faaliyetler).
• Taşıma maliyetleri: Ürünün (mal veya hizmet) işletmeye girişinden,
çıkışına ve müşteriye ulaşıncaya kadar gerçekleşen, taşınan ürünün
ağırlığı, hacmi, tehlikeli ürün olup olmaması, taşınacağı mesafe gibi
değişkenlere bağlı olarak ortaya çıkan maliyetlerdir.
• Depolama Maliyetleri: Depolanan ilkmadde (hammadde) ve
malzeme, yarımamul ve mamullerin depolanmasına ilişkin maliyetler
olup, depolama ve ambar faaliyetleri, fabrika ve depo yeri seçim
süreçlerinde ortaya çıkmaktadır.
• Elleçleme Maliyeti: Gümrük gözetimi altındaki eşyanın asli
niteliklerini değiştirmeden istiflenmesi, yerinin değiştirilmesi, büyük
kaplardan küçük kaplara aktarılması, kapların yenilenmesi veya tamiri,
havalandırılması, kalburlanması, karıştırılması ve benzeri işlemlerin
maliyetidir.
• Sipariş İşleme ve Bilgi Yönetimi Maliyeti: Siparişlerin olanaklı
olduğu kadar hızlı teslimi iyi bir sipariş işleme, haberleşme (iletişim) ve
kaliteli bilgi gerektirmektedir. Bu da etkinliği ve maliyetleri
etkilemektedir. Sipariş alma-verme, yerine getirme, siparişe ilişkin
bilgilerin ilgili yerlere iletilmesi ve taşıma bilgisi gibi iç ve dış
maliyetlerden oluşmaktadır.
• Stok Yönetimi Maliyeti: Stok kontrolü, paketleme, yenileme ve
atıkların imhası gibi faaliyetlerle oluşan, aşırı stok bulundurma ya da az
stok bulundurmanın fırsat maliyeti, sigorta ve vergiler, envanter
sisteminden ve hasarlardan kaynaklanan, eskimeler, çalınma, yer
değiştirme vb. gibi maliyetler, lojistik maliyetleri içerisinde en yüksek
paya sahip olduğu bilinen stok bulundurma maliyetleridir.
Lojistik Maliyet Türleri
• Direkt (Dolaysız) Lojistik Maliyetler ile Endirekt (Dolaylı) Lojistik
Maliyetler
• Değişken Lojistik Maliyetler ile Sabit Lojistik Maliyetler olarak iki
gruba ayrılmaktadır.
Direkt Lojistik Maliyetler - Endirekt Lojistik
Maliyetler sınavda hangi faaliyet sabit maliyettir gibi bir soru çıkabilir
• Herhangi bir maliyetleme işleminde (ürün birimi, ürün türü,
sipariş, maliyet yerleri, tüketici) direkt olarak hesaba katılan
(taşıma ve taşıma hasarları gibi) maliyetler direkt lojistik
maliyetlerdir.
• Bir tedarik işleminde ya da maliyetleme işleminde direkt
olarak eklenemeyen, aksine birçok işlem için ortaklaşa ortaya
çıkan (bilgi işlem veya yönetici maaşları gibi) lojistik
maliyetler ise endirekt lojistik maliyetlerdir.
Değişken Lojistik Maliyetler ve Sabit Lojistik
Maliyetler
ne kadar çok faaliyet yapıyorsan o kadar değiş. maliyetin artar

• Değişken lojistik maliyetler, Üretim hacmine bağlı olarak artıp

azalan giderlerdir. Bu giderlerin işlem (faaliyet) hacmine paralel, doğrusal
olarak artıp azalacağı kabul edilmektedir. Lojistik işletmelerde taşıt
araçlarında kullanılan yakıt tutarlarını değişken giderlere örnek olarak
göstermek olanaklıdır. sabit maliyet ise değişmez/hiç faaliyet yapmasan bile
katlanmakla zorunlu olduğun maliyetler
• Sabit Lojistik Maliyetler, Belli bir üretim aralığında, faaliyet hacmine
bağlı olarak değişmeyen, faaliyet hacmindeki değişmelerden
etkilenmeyen (amortisman, kira, üst yöneticilerin ücretleri vb.) giderler
olarak tanımlanan sabit giderler, teknoloji ve yoğun otomasyonun
kullanıldığı işletmelerde önemli bir yere sahiptir.
Lojistik Maliyet Yönetimi

• Maliyet yönetimi, maliyetlerin planlanması, yönetimi ve

düşürülmesinde öncelikli ve aktif bir rol oynamaktadır. Maliyet
yönetiminin temel amacı, dünya pazarlarında kalite, maliyet, zaman,
ve fonksiyonellik açısından rekabet edilebilir mal ve hizmet
üretiminde kaynakların etkin, verimli kullanımı için yöneticilere
yardımcı olacak bilgileri sağlamaktır.
verimlilik artarsa maliyet düşer

hız artrsa + verimlilik artarsa = maliyetler düşer

(elleçleme hızı vs.)

israf azalırsa verimlilik artar

• Bu açıdan maliyet yönetimi, maliyet ölçütlerine göre bir işletmede
programların, potansiyellerin ve süreçlerin düzenlenmesini ifade
etmektedir. Daha doğrusu, ürün ve üretim programını farklılaştırma
ve çeşitlendirme derecesiyle, üretim derinliği (üretim ya da dış alım),
alternatif üretim yöntemleri ve lojistik süreçlerle ilgili ve hem de
işletme kapasitesinin (üretim hacmi) uyarlanması, malzemelerin
kullanım miktarı, özellikle de hammaddelerin yer değiştirmesiyle ilgili
maliyetleri düşürmekte ve farklı kararları azaltmaktadır
İyi Lojistik maliyet yönetimi ile;
• Loistik maliyetlerde azalma
• Planlamada etkinlik ve stratejik yaklaşım sağlanmaktadır,
• Zaman yönetimi önem kazanmaktadır;
• Gelişen zamanın değişen koşullarına göre, uygun çözüm yolları ve
alternatifler üretilerek tepki verilebilmektedir.
• Teknolojik yatırımlar ve alt yapı süratli gelişim sağlamaktadır.
lojistik maliyetleri:
1- taşıma maliyetleri
2- depo maliyetleri/elleçleme

şimdiki sistem yeni sistem

makine ve insan akıllı depo

birim elleçleme maliyeti
10 tl/adet/yıl
birim elleçleme maliyeti
3 tl/adet/yıl
20 yıllık sistem harcaması
5 milyon tl
 Günümüzde, işletmelerin lojistik maliyetlerin kontrol ve yönetiminde
izledikleri stratejileri ise aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür;

• Tam zamanında üretim (JIT) programları geliştirilerek stok ve

depolama maliyetleri düşürülebilir. Alınacak bu önlemler ile stok
devir hızının artırılması ve ağırlıklı ortalama sermaye maliyetinin
düşürülmesi sağlanmaktadır.Sabit ve büyük miktarda alımlar
yapmaktansa, ihtiyaç duyulan miktarda alımlar yapılabilmektedir.
Etkin bir bilgi akış sisteminin kurulması ile taşıma, depolama ve
malların modasının geçmesi nedeniyle ortaya çıkabilecek maliyetlerin
düşürülmesi mümkün olabilecektir.

x= 20 yıldaki elleçleme adeti olsun

şimdiki sistem = 10*X
10*X=3*X+5.000.000
yeni sistem = 3*X+5.000.000 7X=5.000.000
X=714.285 ADET 1 yılda 714.285 adet ürün
elleçliyormuşum. 1 yılda 1M
adet ürüne elleçleyebirsem
iki sisteminde maliyetini eşit yapan atıyorum ki o zaman yeni
elleçleme adeti sistemi tercih ederim
stok devir hızı : raftaki mal ne kadar sürede tüketiliyor

• Lojistik maliyetlerin düşürülmesi için alınacak önlemlerden bir diğeri

de faaliyetlerin yerine getirilmesini kolaylaştıracak elektronik
cihazların kullanılmasıdır. Verileri şirketler arasında elektronik cihazlar
aracılığı ile iletmek, posta ile göndermeye göre işgücü, zaman ve
maliyet tasarrufu sağlamaktadır. İşlemlerin elektronik cihazlar
aracılığıyla ve elektronik ortamda yapılması durumunda potansiyel
hataların azaltılması ve işlem döngüsünün hızlandırılması
mümkündür. Alınacak bu tedbirler ile maliyetlerin düşürülmesi ve
hizmet kalitesinin artırılması sağlanır.
• Üretim ve dağıtım merkezlerini belirginleştirerek pazarlara en etkin
şekilde hizmet sunmak için tedarik zinciri yoğunlaştırılmalıdır.
• Bilgiye erişimi kolaylaştırmak, en uygun stok miktarı ile çalışmak ve
hizmet kalitesini iyileştirmek için üretim planlaması, stok planlaması,
müşteri hizmetleri, dağıtım ve taşıma fonksiyonlarının birbirleri ile
entegre (eş güdümlü) bir şekilde çalışması sağlanmalıdır. Anılan bu
fonksiyonların müşterilere daha iyi hizmet sunabilmesi ve etkin
çalışabilmeleri için merkezi bir lojistik organizasyonu altında
toplanmaları gerekmektedir.
• Üretim planlarının uygun yazılım programları ile yapılması sonucu
önemli maliyet tasarrufu sağlanabilir.
• Sürekli olarak ek üretim kapasitesi ya da dışarıdan hizmet satın
almanın maliyeti gözden geçirilmelidir. İşletmeler envanter
düzeylerini, sezonluk ihtiyaçlarını da göz önünde tutarak, sürekli
olarak kontrol etmelidir.
 Lojistik Maliyetleri Hesaplama Yöntemleri
Lojistik firmalar diğer sektörlerdeki firmalar gibi maliyetleri azaltarak
hizmet sunar dolayısıyla kâr marjını yükseltmeyi hedefler. Bunun için
firmanın yaptığı maliyetleri hesaplarken kullanabileceği maliyetleme
yöntemleri vardır.
Bu yöntemler şunlardır:
• Faaliyet tabanlı maliyetleme
• Direkt ürün kârlılığı analizi
• Müşteri kârlılık analizi
• Toplam maliyet modeli
• Tedarik zinciri maliyetlemesi
• Faaliyet Tabanlı Maliyetleme: Faaliyet tabanlı maliyetleme,
faaliyetlerin maliyetini hesaplayan, bu maliyetleri mamullere ve
müşterilere yansıtan bir muhasebe teknolojisidir.Kısaca, üretim
sürecindeki faaliyetler aracılığıyla maliyetleri mamul veya hizmetlere
yansıtmak şeklinde tanımlanabilir.
• Faaliyet tabanlı maliyetleme, ürünlerin maliyetleri doğuran
faaliyetlere neden olduğu ve bu faaliyetlere ait maliyetlerin de
ürünlere yansıtıldığı, fikrine dayanmaktadır. Örneğin, belirli bir
ürünün üretimi kalite kontrol denetim ve testlerinin uygulanması gibi
faaliyetleri beraberinde getiriyorsa, söz konusu faaliyetlere ilişkin
maliyetler ürünlere yüklenecektir.[
• Direkt Ürün Kârlılığı Analizi: Bu yöntemde her bir mal birimine
düşen depolama, nakliye, işlem ve satış hacmi gibi harcama
kategorileri esas alınır. Direkt ürün kârlılığı dağıtım kanalı boyunca
hareket eden bir ürün veya bir sipariş ile ilgili tüm maliyetleri
belirlemeye çalışır. Direkt ürün maliyetleri işlem, nakliye, iskonto,
indirim, depolama ve direkt işçilik gibi maliyetleri kapsar.
• Müşteri Kârlılık Analizi: Bu yöntem bölgeye ve dağıtım kanalına
hizmet etmenin toplam maliyeti ile söz konusu müşteri, bölge veya
dağıtım kanalı tarafından üretilen gelirin ilişkilendirilmesi girişimini
açıklar. Temel prensibi tedarikçilerin her bir müşteriye sunduğu
müşteriye özel hizmetlerin maliyetlerini o müşteriye tahsis etmeye
çalışmaktır. Böylece her bir müşteriye verilen hizmetle ilgili gerçek
maliyet belirlenmiş olur.
• Toplam Maliyet Modeli: Bu yaklaşım, mal ya da hizmetin satın
alındığı fiyatın toplam sahip olma maliyetinin sadece bir parçası
olduğu gerçeğinden hareket etmektedir. Tedarikçinin performansı,
sipariş verme, sipariş kabul etme ve gelen mal ya da mamulün kalite
kontrolünü yapma işlemlerinin de maliyetini etkilemektedir.
 Tedarik Zincirinin Maliyetlemesi:
Tedarik zinciri maliyetlemesi, tedarik zincirini oluşturan faaliyet için
maliyet bazlı performans değerleri oluşturan yaklaşımdır.Tedarik
zinciri maliyetlemesi faaliyetinin en önemli engeli maliyet bilgilerinin
işletmeler tarafından zincirin diğer halkalarına açıklanmaması ve
ortaya çıkan kar ve zararların bu halkalara dağıtılması için herhangi
bir sistemin henüz kurulmamış olmasıdır. Bu amaçla da tedarik
zincirinin maliyetleri çalışmasında:
• İşletme kendi faaliyetleri ile ilgili maliyetleri tam olarak bilmelidir.
• İşletme ileriye ve geriye dönük direkt ilişkide olduğu diğer
işletmelerle bu bilgileri paylaşmalıdır.
• Bu bilgilerin gerekli kısımlarının zincirin diğer halkalarına da açık
olması gerekmektedir.
Kaynaklar

• Lojistik El Kitabı, Gazi Kitabevi, Dr. M. Hakan KESKİN

• Lojistik İlkeleri ve Yönetimi, Seçkin Yayıncılık, Doç. Dr. Orhan
KÜÇÜK