i|;;:;'s^;?

::f;;;^i'^:--:-^':::'

liite:-;;^^^

|iii|;>;;5;!|,;;;;:.;;;!^^^^^

.-]'] ''<:'.<' iVi';,'.'. ..'''('.;

'A
'
.' .: 'I.'. .'.)'.
,''i[ ,.

!
I . 'J :. .
'
.:

;'.

pt^: ..,.,;;

:»v| ;;'.: ":;:;,;::

m'' :.':.':

ilpli

mMfS'

m:M$:
'i-(:':Wa'::''.

||: :.;•:'!!;";'
:''''i';w:

l'ii
 Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto

http://www.archive.org/details/patrologiaecur07mign
PATR /
IM
CLlRSl

BIBLIOTHECA UNIVERSAUS, OECONOMICA,

OMNIUM SS. PATRUM , DOCTORUM SCRIPTORUMOUE

ECCIESIASTICORUM

qui ab mvo apostolico ad usque innocentii iii tempoiia

floruerunt;
RECDSIO CHRONOLOGICA OMNIUM QU^E
EXSTITERE MONUMENTOUUM CATHOLIC^ TRADITIONIS PER DUODECIM
PRIORA ECCLESliE S.ECULA ,

JUXTA-EDITIOXES ACCUnATlSSIMAS, INTER SE CUUQUE NONNULl.lS CODICIBUS MANUSCttlPTIS COI.LATAS, PEKQUAM

WLICENTER CASTIGATA ;
DISSERTATIOMBUS, COMMENTARllS LECTJONIBUSQUE VAUIANTIBUS COSTINENTEr, ILLUSTftATA ;

OMxNICUS OPERIBUS 1'OST. AUPLISSIMAS EUITIOXES QU^ TUIliUS NOVISSllIIS S/ECULIS DEBE.NTUK ABSOLUTAS
DETECTIS, AICTA ;

INUICIBUS PAI5T1CULARIBUS ANALVTICIS, SI.NGULOS SIVE TOMOS, SIVE AUCTOBES AHCUJUS MOME.NTI
SUCSEQUENTiBUS, DO.NATA ;
CVPITUI.IS l.NTRA irSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITCLIS SINGILAUIJM PAGIXAUUM MARGINEM SUPEUIOUEU
DISTINCUENTIBUS SUBJECTAMaUE MATEUIAM SIGMFICaSTIBUS, ADOUNATA ;
OPERIBUS CUM DUBIIS TUM APOCRYPIIIS, ALIQUA VERO AUCTOUITATE IN ORDINE AD TRADITIONEH
ECCLESIASTICAM POl.LE.NTIBUS, AMPLIFICATA ;
PUOBUS INDICIBUS GENEnALIBUS LOCUPLF.TATA ALTERO SCILiCET lU*]IlliM, QUO CONSULTO, QOIDQUIB
;

UNUSQUISQUE PATRUM IN QUOOLIBET TllEMA SCUlPSEr.lT U.NO INTUITU CO.MSPiCiATUR ALTEUO ;

SCKiI'TUri/E SACUtE EX QUO lectori comperiue >it obvium qjinam patues et in

,

QUIBUS OPERUM SUORUU LOCIS SINGULOS SINGULOIIUM LlBUOUUM SCUIPTUB.t;

TE.\TUSC0MMENTAT1 sint.
EDITIO ACCUBATISSIMA, C.ETERISQUE OMMBUS FACILE ANTEPONENDA, Sl PEUPF.NDANTUR CHARACTERUM NnTDITAS,
:

CHART.€ QUALITAS, INTECUITAS TE.VTUS rEUFECTIO COUUECTIONIS, OPEIIUM RECUSOUUM TUM XARIETAS
,

TUM NUMERUS, FOBMA VOLUMINUM PEUQUAM COMMODA SIUIQLE IN TOTO OPEUIS DECUU.SU CO.NSTANTER
SIMILIS, PUETll EXIGIJITAS, PR.ESFRTIMQUE ISTA COLLECTlO, INA. METUODICA ET CIIRONOLOGICA,
SE.\CENTORUM FUAOMENTOUUM OPUbCULORUMQfE IIACTENI.S IIIC II.LIC SPARSOUUM PlllMUM ,

AUTEM IN NOSTUA lilRI DTIIECA EX 01'KUIBUS AD OMNES /I;tATES LOCOS, LINCUAS

, ,

FOl.UASQUE PEUTINENTIBUS, COADUNATOUUM.

SERIESPRIMA,
IN OUA rUODEUNT PATRES, DOCTOnK.S Sf.IUPTORKSOL!': IXCLtSLE LATLN/E
A TliRTLLLL4.N0 AU GULCUiilLM .\lAGi\LM.

ACCURANTEJ.-P. MIGNE, C«V$«Um ^Om|?(CtOVUm IN SINGULOS SCIENTiyE

ECCLKSIASTIC.E RAMOS LDITORE.

PATllOLOGLE TOMIJS VIL

LACTANTII TOMus SECUNnLs et ultimus.
APPENDICES AD SCRIPTA SS. PP. MARCELLINl, M.MJGELLI, EUSEBIl ET MELCHIADIS,
OUl IN SLNTO TOMO MLMORANTUR.

PARISIIS, EXCUDEB.\T VRAYLT,

/.V yiA DICTA DWMHUISK, VWkS LA IJAllBIEKL DT;N1'LR ,

OU PliTIT-MONTUOlGt:.

18'lV.
THE INSTITUTE CF MEDIAEVAL STUDIES
10 ELWISLEY PLACE
TORONTO e, CA.WADA.

DEC n93t
aoo7

3)0
 LUCII CiECIlII FIRMIANI

LACTANTII
OPERA OMiMx\
AD PRyESTANTiSSlMAM LENGLETII-DUFRESNOY EDiTiONEVi LXPRESSa ;

liUNEMANNI, F. FRITZSCHE, N. LE NOUHRY CUM EMENDATiONiBUS TUM

DISQUISITIONIBUS CRITICIS AUCTA :

EDITIO NOVISSiMA,

QU^, OMiSlUM «iSSTAa ESSR i'OTEST

AD OCTOGINTA ET AMPLIUS MSS. CODK^ES EDITOSQUE
,

QUADRAGiNTA COLLATA NOTiSQUE IBEliiOiUBUS UXUSTltATA.

*
SEQUUNTUR
Appendices ad scripta SSo PP. MARCELLIN! , MARCELLl , EUSEBII et MELCHIaDIS,
QLI IN SEXTO TOMO MEMORWTCr.,

LACTANTII TOMUS SECUNDUS ET ULTIMUS,

PARlSilS
EXGUBEBAT VUAYET,
hS VJA ItlCTA DAAliiUlSE, rRiDS LA BAHRIERE i)'ENFER,

Oi;i PfcTIT-MONTHOLGE.

18^*4.
 ELENCHUS

OPERUM QUvE IN HOC TOMO CONTINENTUR.

Libcr doOpiflcio Dei. col< 9

Libcr dc Ira Dei. 77
Disscrtaiio N. le Nourry in libraru de Ira Dei. 147
Disquisilio Nicolai dc Leslocq in libram de Morlibus persccutorum. 157
Appendix dc duobus locis cod. ms. hujus libri. 171
Dissertalio Heurici Dodwelli de Ripa Striga. 175
Liber de Morlibus persecutorum. 190
Lacianlii fragmenia. S75
Incerti auctoris Phoems Lactanlio Iribulus. Ibid.
Incerti auctoris carmen de Passione Domini. 283
Carmeu dc Pascha. 285
Cxcilii syrapbosii JSnigma. 289
Slepiiani Balusii notse in librum de Mortibus persccalorum. 297
Ejusiiem in duo loca cjusdcm libri duo; epislolsB. 379
Petri Diazii scnlenlia dequodam loco Ladanlii corrupto- Jbid.
Kpistola Baluzii ad Diazium. 380
Kjusdcm epist. ad Ilenricum deNoris. 381
Lpistola Joannis Columbi ad Gisbcrtuni Cupcrum. 385
Leclori bcnevolo. 387
De libro hoc judicia cl tostimonia aliqaot. 388
Joanuis Coiumbi ootae in librum du Mortibus perseculorum. 389
Niculai Toinardi monitum Icctori. &35
Noise Toinardi in librum dc Mortibus pcrsocutorum. Jbid.
riiijberli Cuperi nol«. 463
Pauli Baiidri nolsd in librum dc Morlibus porsccuturum. 587
Di^serlalio N. Ic Nourry In librum de Mortihus perseculorum. 839
Ljusdem disquisiliones dugmatico; in Lactantium. 1011

-^-A-F-
 ^ssst

LUGII CyEGIUI FIRMIANI

LACTANTII
DE OPIFIOO DEI, m FORMATIOM HOMIIS^

LIBER,
AD DEMETRIANUM AUDITOREM SUUM.

CAPUT PRIMUM. A dAC(riua\ Nam si le iii lUieiis, niliil nliud ou.tm

linguain instruenlibus , auditorcin saiis slrenuum
Promnmn et adliorlatlo ad Demetrianiim.
prxbuisli : quaiito niagis iii bis veris , el ad vltant
Quain ininime siin quielus el in summis neces^i- pcjiiiiflia.bus, doGilJor esse debebis? Apnd qnom
lalibus, ex lioc libelio poieris exisiiinaie; qiiein ad imnc proliloor» nulla me necessitaie vei rci, vel icni-
te rudibus pene verbis ,
prout ingcnii inediocriias poris iinpediri, <iiioiiiiiins ;ili(juid oxcudam, quo
lulil, Demelriaiie ,
perscripsi , ul (luolidiamim slu- pliilosopiii noslr;v scclae, qiiam tuemur, inslruclio-
dium meiiin ei nosses, cl iion deessem libi, priC- res doctioresiiue in posierum liant; quainvis niinc
cepior eiiaiuuunc, sed liouesiioris rei iiieliorisque male audiaiil, caslijjeulurque vulgo, qnod aliier

VAHIORUM NOTiE.
Oe Oplftdo Dei , vel Formalione liominis. Geminuin Iiomiiiem in sumuiis necos!;italibirs . .<reu perseciilio-
liunc ad imitalioiiem Plauiuicam liliilum ox iiiero< iiibiis ver<;iliiin, miiiinic (|ui<Hiiiu esse cmn si coii- :

nymo, Uoiioijo Aiigusioduneusi , L;ictaiiiii viMcri- jiinctio et rctiiKialur. soliim rcpelctur qiiod antea
I>us editis, ac pliirimis mss. codicibiis resiiiuinius. ilictuiu ftsi , Uoo seiisu , ei (luam sini. Spakk.
Iii qiiibusdam esl soluin de Opificio Oei ; in aiiis, dti luuiue restiliiiiniis, et postulaiiii! sciisii, faventi- .

Opijicio hominis dumlaxat ; in duobus vero receniio- bnsqiie cdiiis Gr;ipli., Gyiiiiiic, Crat., Is. ae iii.S8.
ribus, uuo scilicet Oxoniciisi allero Colb. et iib. ii
, B Eiasm. et 1 Colberlino, in qno ;i pi'ini;i m;inu legi-
cap. 9 Div. Inslil. legitur, Opus mundi ac Opificiuni liir el lincfiJa ••eceniiori ac iiigriori airaineiiio
,
su-
J)ci. De omuihns corporis bumani parlibiis «ptiine perscripla sic indieante se<iii..i:i ni.um es.se eliain
,
,
eliain disscrit Tbeodorclus Seriii. 5 ol 4 dt^ Provi- ul iii plurimis mss. etedilis oi.si |.-i:eie m.di.s cuui :

deiilia. Vide prxtcrea si lubel, Gregor. Nysspu. do alioColberiiiio jiim. In ieriio Colb. esl elc..., cuiii
ei

Creat. Iiomitiis. — ,

Liber de Opilicio i|ui omiiinm , Signo abbreviafioiiis.

Lactaiitii iihronim maxime est depravatus, ci qiiem Excudam.Ms.VxCZ. P:il.et5rec.rj-f(o;(/«in; neciuaie.
vellem ud li. scriptos aceuralius exigi, separaiiiu Phitosopln. Immcmcr liic Er.isiniis Aiii, eiiam :x
prodiil Colon. ex olTic. Quentell. 1500 (ad ed. Veii .liistino .^l;»rlyro . Clemenie Alcx;Midriii') et
;ilii>^ doc-
i497),deinde ciim iiolis Des. Erasmi Basil. 152'J, triinui c!irisi;;i;i;mi pliHui^opliiam, et doctores
cluis-
Paris. 1529, el Wiliichii 154i. Fritzsciie. iiaiios dici pltiiusophos. Uemoii;,ti;ivil lioc iiKiltis
Ad Denieiriannm uuditorem suum. Iliiiic libriiiu Kortoil. in Comniom. ;id Jtisliii. .M;iii. Hcn.
Demelriano fuissi; iiiscriptum indicaiii ijtsoiuet Lac- JSostrcc sectce. Eley;inler (iiiidem , .seii jiiirum llieo-
cap. i ct 20, ae lib. ii Div. lii-
taiitius iiirr;i, iiiitio logice ;u:iio[;jvit cliri»tiaiios , (|uo(| iKiac lil.ciliim
stitut. cap. 10, posi mcdium ct ilieroiiyuiiis, lib.
, fi;re comoxiiil slylo pliilosopliico, (jiieiijadmoiiuin
de Scripioribus Liclesiaslicis ; iiec abhidnnl omius ^ Boeiios libnm^i de Cousoi;iiioiie pliiiov>|ilii;c. ;Seo-
icriiic ediii cl mss. noii ad Demetrium
pliircs uco , t:iiii aiuein lisurpavit iii boii;oi. parlem , quod faeil
ad Doualum, ul cuidain viro crudito visuiii cst. aliijUoiiesTeruilli:mus, (pmm iJcm apuJ Gr;eco3 .-.o-
Quam minime sim (juielus. Quolies aiigct ijuum ,
iiet /iaYesis, qnod uohis secUi; el pios ;i|ij.eliai
cleganler prj;ponilur uomiuibus sniierlalivis , nl 5H/jj<?i(itf.s, pielaiem sapieniiam , novcm professio-
guam plurimis sive cum plurimis. Cicterum ciim nnn clirisli;mistiium. Ek\sji.— Sed ptiiliilantibus iu
usurpalur pro quanium, nou memini apud Ciihio lo- Eecl,:sia eMr:iiieis dogmalilms seel;e iiomcii odio- .

quenles auclores juiigi nisi posilivis. Iloc igimr le,co sum lieri c(jepii. — Nonlrw sccuc. Aliiti iiosior seciaui
dixisscm quain non aim quielus , aul, (juain niliil
, in iii;dam parlem smii|isil , ex gr., lih. iv Iiibtilul.
milii sil quielis. Erasmijs. c:ip. 30, et d(; iiu, c;i(). iJ. llic .simiii iii lion.TOi iiar-
Et in sumini.-i necessittiiHfus. Moiie! ErasiiiDS i;! ijui- leiii ; qiioiiiotlo Teriulii:iiiiis iii Apoiog. cap. S, 21 el
busdam codicibus viiiyse iegi eliam, |ro, d. Onod -10, Clnisliitnu: vccliv orifjo. fJij.x.

indicio esl piisueiiKiiii pnriiculam iii aiiis iialieri. (."((s?/(/«/(.'«;y/«c. Caslii;are dixii, non pio Ci!ioiio'a!e >

Quain liic requiri iude arguit, qitod iion novu;u sit sed pro cornperc , sive lia^eil.iie. Ekvs.m.

Patkoi,. VII. 1
i\ I lllM. LU.TANTII LIB. DE OPIKICIO DEL H
qu.uii sapitiiitbus conveiiii vi*ant, cl vitia snb ob- A bci, ct qiiiiloni lam sublilibus, nl oculos nionlis elTu-
lenlii iiominis ccicnt, quibus illus aut meJori opor giaiil, iie possint lioininis provisionc viiaii. Sumina
luii , nul ea prorsus flTngere, ut lie:ilum ub\uc in- ergo pruJcniin est, pedeientiin procodorc; qiioniain
coriupiuiii sjpieiili^e nomci) vila ipsa cuui preCC^p- utrobique saiuli insidet, el offensagula pedibus lulen-
tis coiigrueulc pnvalaicnt. Ejjo t;imcn , ul nos ipsos tcroppoiiil. Iiaqueres tuas prospcrns, inqiiibusnunc
simul ot cxterus injlru:un, nullum bborciu rccuso. agis, suadco iit pro tua viriulc aut contcmnas, si po-
Nequc eiiiin possuiq oblivisci uiei, luiu prxserlim tes, aul non luagnoperc mireris. Mcmcnto ol vcri
cum iDaxiiiic «ipus sil mcminisse ; sicul ne lu quMeu) pareniis tui, el iii qua civiljtc nomcn dederis, el cu-
tui, hl ^pero, et opto. Nam iiccl le publica^ rci ne- jus ordiiiis fueris. Intelligis profecto quid loqiiar. Nec
cc->>iias a veiis ei jusiii» operibus avertat : lanien eniiu ic supcrbi» arguo, cujus in te ne suspicio qui-
licri nun poto&t, quin subiiidc ia cGeiuiu aspiciat. dcm ulla est : sed ca qux dico, ad moniem rcferenda
Meos i>ibi conscia recli sunt , non ad corpus , cujus oinnis r.ilio ideo compa-

E;;o quidem Ix^tur omnia libi , iiux pro j>onis ha-

rala csi, ul .tnimo lanquain domino serviat, ct rega-

beiitur, prospeie aucre ; scd iia, si nibil do slalu tur nulo ejus. Vas est quidein corpus quodammodo
ineiuis iinmuicnt. Vereor enini iie paulaiiin consuc liclile, quo animus , id cst liomo ipse venis conline-
ludo, cl jucuhditas earum rerum (sicut fieri solei) B «ur, cl quidem non a Promeihco rcltim (ui poeuc lo-

in aiiimum luuni repat. Ideoque le inoiieo, quunlur), sed a summo illo rerum condiiore atque
arlilice Deo; cujus divinam provideuliain per[eclis«i-
El repetens ilerumque monebo
luamque virluiem , nec scnsu compn bendere , nec
ne ob!ect.iinenia isia lerrx, pro in.ignisaut veris bo- verbo enarrare possibile est.

nis li:ibcre lc cred;is ; quae sunl non lanlum fallacia, Tenlabo tamcn, (luoniam corporis el animi facla
quia dubia, vcruin etiam insidiosa , quia dulcia. Nain incntio esl, uiriusque ralionem, qiianlum pusiiiitas
ille cwlluciaior ct adversarius nosier scis quam sit intelligentioe n:eic pcrvldcl, explicarc. QuoJ olficiiim
asiuius, et idcin ipso violcnlus, sicuii nuiic videmus. liac de causa maximc suscipiondum puto quod ,

Is liu:c oinuia, qux iilicere possunt, pro laqueis lia- M. Tullius, vir ingenii singularis, in quarlo dc Rcpu-

VARIOIIUM NOT^E.

Deost in ins. Bov. idquc sat aple.

Illos.
C inus. In 2 rec. et in vulgaiis csl inccdere. In i lUSS.
restitaioxmsS. optiino Ilegio-Pul., Goib.,
6icii(. Ila rec. umbularc; in 2 aliis rec. vcrbnin deest.
Koi.. Merto»., Christ., i Colb., Bnin., Bov. et cdi- Saluli insidel. Sic Ifguiit inss. 2 BDiion., Erasni.,
tis Cr;ipb. ct Cellar., approiianie Walchio. (n unde- Em. ol omiics forc cditi qu;c loclid bona csi, el vi-
:

ciiu iiiss. roc. el omnibus forc improssis erat sic. ris doclis plaool. In 21 niss. cl 2 cdilis csl saUns in-
lii. Decsi in ins. Bov. ct recte. sidel. Iii 4 Ili'g. cl Bov. ct edit. Grapli,, sallus in-
iien». Virg., i /Eueid., v. 608.
l^ioipere fluite. Sic apiid Cicoronem lib. i dc Offi- Offcnsacuta. Pco offcnsa, verbuin insoliluin liic :

ciis, de Foriiludiiie : Atqne elimn in rebus pyosperis aclivc suinitiir.

,

et ad volunlaleut noslram ftucnlibui sitperbiam [asli- Latcnter. Yocula Ciccronis el Ovidii. Apposile Gjr-
,

cliuui , arrQganliamque mncjnoperc fuyiainus. priamisdc Unitale Ec(losi;i; cdil. Oxon. cl Brcm. iol.
Repat. Pro irrepal, siniplex pro composito, quod 804 /'/«s mi^incndus c-U el cavcndus inimicus, ru»; !a-
!

teiiter obrepii, cuin per pacis imayinem [atlcns oc ''-

Lnctaiiiio esl f.imiliare iiaque perpuram substiiu- :

accessibus seri)it... Ea esl ejus semper asiuiia,

liim irrepat, in sex mss. roc. et sensim iiurusum in <

circiimvcnicndi lioinims cccca el l.Ucbrosa [ullacla.

qiiin.iue, eto\ rec. cdil. Ex|tunxi, ut|)0le adverbiuin . .:.

ub mendacibus rudes aiiimas incaula ^re-

initio... verbis
inulile, siquidem mox prxcossit pnululiin, quod idcin
dulilate decepit : sic Doimninn ipsnm latenler ac-
cst. In iiH. IJov. logitur inanum luam repai : sed est
cessit.
erralum. Ibi eliam subl;iliiin est sensiin, el recie.
Prosperas. Ita cmciidavi cx mss. -4 Oxoniensibos
Et repetens ilerumque iterunique monebo. Lips. 2 cl
et Bi)v. ei editis Crat., Graph., GyMinic, Tornes.,
iionnulli edili, cx. gr., Voii. 145)3, 97 et repctms :
D el Walch. In 7 R.-g., Cl;in)m. cl Bruii., 4 Colb. et
'

ileruin iterumquc inoneo, in pr:Esenli. ut vull Ccila-

edilis cst proprlas. Viile sciq. sed ol prospei-i.
rius. Parrli., Ald., Crat., Fas., Gry|.h., Torn., Tho-
in.»s., f Iiy5., G.ill. llepetem iterumiue monebo. Ven.
:
ainid Ciceronom de tl. 12.
1471 ci Rost. hxc omiiia oinillunt. Bln. 7« quu civilnic noinen d'-deiis. Id est, b^iplismo ;•

li:ilus luoris. In inss. 2 Boiion., 2 Riig. rcc, Tax

ilabere le credai. Apte Soncca op. 8 Ad omite :
,

[ortuiium bonum suspiiiosi pavidique subsislite. Mu-

ncru foriunw putalis? inr.idicB sunl. Bi nkm.vm. lla-
bere te credas. llic loci Erasmus virguia ceiisoria
Lacianliuin noui, quasi dure boc dixissct; co quod
habere le credas, idcm sonat quod credere te credas.
Al p;icc tjnti viri piilo Lact;>ntium
catu vcrbum liabendi usiirparc
Pcdeienlim. Id esl, c.iiitc. Pra;ces>it, Sumwa er^^^
prudiHiinest. Donalus ad Torontii IMiorm. iii, 3, 19:
1'edetenlim, raule, a pedibus el tentando. Cicoro in
Ver. Aol. i, c.ip. 7 PcdeleiUim cauleque; pro Clucn-
:
tio, caule pedetentimque.
Procedere. ^ic ex. inss. optiinis ct velu,lissimis
B>n. cl Hegio-Put., Bov. aliisquo undocim rcposui-
2Colb. ei Baluz., in qiinm civitatcm.
— Ralio ita comparala. Ediliomiies, ideo compara.i.
Scripsi ex Golh. ita comparala. Ila qiio.jiic Heuni.i.n-
n;is conjecii rccie. Ad rem coiifer lib. ii, cap. 12,
lib. VI, cap. 1.
coinmnni signiU- Vas est quidem corpus quodammodo, etc Ita ms9.
, pro possidere. Bov., alii vero lcgunl Vas est enim quodammodo ficliley
Spabkius. sed iniiius bcnc.
1'iclum. B-m., Tax., Bun., ficlus.
Puiilliias. Vox parum trila apud piobalos auc-
lores.
Z).'2 Republica libro. Hic libcr
inlorcidit; quem Pla-
loiicm imitiiiiis scrips(.Tat Ciccro. At idem argu-
nientum ciim Lacianiio iractani B;isilins magnus et
Ambrosius in llcxamcron, ci Tlicodoieius Cyri cpi-
 : ,

15 CAl'. n. DK GENERATIONE BELl.UARUM ET HOMINIS. U

Wica iibro, cum id facere tentisscf, niliil prorsiis ef- A no!i esi; qiiin cx ipsis menibrorum offrciis, et usibus
fofil; iinin iiiaieriftivi laie pp.tonicm niigusrH rinlbus parlium singiilarum ,
quanta vi providcnlia) quidqiic
lcrmin.ivii, lcviier siminia (inacque (iecerpens, Ac ne faclum sit, inlelligerc nobis licet.

iilla essei exciisaiio, cur mm locum non fucrii exc- CAPUT IL

culus, ipse leslauis esl, nec volunialem sibi defuisse,
De gencrationc beUmrum el Imniim.
nec ciiram. In libro enim de Legibus primo, ciim hoc
id<»m sunimalim slringerel, sic ail : Huitc locum saiis Dedilenim homini ariifex ille nosicr ac parcns
{ut milii videlur)in iis libris, quos lcgistis, expresiit Deus sensiini alque ralionem; ulex coapparoict nos
Scipio. Poslea lamen in liliro de Natura deorum se- ab co csse gcneratos, quia ipse inlellignniia, ipsc
cuudo, boc idem laiiusexequi conaliisesl. Sed qiio- sensus ac raiio est. Caleris animanlibiis (pKmiam
niam ne ibi quidem satis expres*it , figgrediar iioc ralionalem isLun vim non ailrilniil, qiicinadinodiim
mnnus cl sumaui milii audacier exp!ic:iiidmn ,
q;;od lamen viia eorum iulior csset, nnie pi-ovidii. Omnes
homo discriissimiis pene omisii iniaciiim. Forsiiaii enim suis ex se pilis lcxil , ([uo faciliiis posscnt vim
reprebendas, quod in rebus obscnris coiier aliqiiid priiinariim ac frigornm snslinere. Singulis autcm
di?put;ire-; cum videas laiita (emorilatebomines exii- generibiis, ad propulsandos impclus extcrnos, sua
lisse, qui vulgo philosophi nominanlur, iil ea, qua; g pi"<ipii!» munimenla consliluil ; ut aiit naluralibus

abslrusa prorsus aiquc abdiia Deus csscvoluit, scni- telis repugnenl fortioribns, aut qu.e suiit imbecillio-

larenliir, ac naturam rerum coplcsiium lerrenarum- ra , subtrabant se perlcnlis pernicitiUe fugiciuli , aut
que conquirerent, qiiae r» nobis longe remolio, iiequo (\\\x simid, et viribus, et celeritale indigcnt, asia

oculis conlrcctari , neque tangi nianii, neque percipi se proiegant , aul lalibulis sepiant. Itaque alia po-

scnsibus possunl : el tamen de illariim omnium ra- rui.u , vel plumis levibus in sublime siispensa sunt

lionc sic dispuiant, ul ea, quse affcrunt, probaia et vel suffulla nngnlis, vel inslrucia coniibns; qui-

cognita videri veiint. Quid esi tnndem, cur nobis in- busdam in ore arma sunl deiites , aui iii pedibus ad-
vidiosum quisqiiam putet, si ralionom corporis nostri unciungues; nulliqiie munimentum ad tutelam sui

dlspiccre ei conlemplari volimus? Quae planeobscura deest.

VARIORUM NOTyE
scopns in libris (ie PiOvidcnlia ; .iliiiic uliimis lem- Marm. clodilis octo, quisque faclus sil.
poribus , Graiiniensi'; in C;ileciiisino , et lliuslr. Dedil. Capiil isuid ciim seinicnli lolum est contra
Fenelloiiiiis arcliiep. Caineracensis in eximio de Exis- Q Lucrernini , qui naturam in f;iciendo bomine iniqui-
tciiiia Dei Libcllo gallico. talis insiiuulal.
ISiliil ])Torsus effecit; nam.
Sic rcposui ex mss. 2 Artiffx illc. S;cpo ille elcganteraddilur, ut cap. 1,
Bon., 2 Ucg., Tax., i Colb., Baluz. el Clarom. iu asummoillo... ari-iftc.e Deo ; lib. vi Insiitut., cap. 23,

marg.Illa vero absuiita 16 mss. ci ab ipsa edilioneO. adversarius illc nosler. Bt'N.
F. Frilzsche.ln omnibus ferevulgalis.pro nam,e.?,\.ct. Seusuni. Id esl, menlem , intellccluni. Vidfi not.
Leviler sunima quwqnc decerpen.t, ha viilgali ms. cl . ad cnp. 1 percipi scnsu. Conler lib. vi, cap. 2; Apu-
edili : at ms. Bov. legit, leviier sununalim quwque de- leius, lib. II Met. pag. 279 ; Ac duni relicjiosum scru-
cerpens. puliiut (ipud sensiim meum disjiuto, Uva.
Scipio. Ilic, lcsle Ciccroiie !ib, i dc Legibus, c. 6, llaiionalem istam vim. Ila logilur in novem editis
icripsciat scx libros de Rcpii!)iica oiitima. clin vct. :ic opt. iiiss. Rcg. Piil., C:iuo. el Erasin.
Ociilis coulrectari. l'rolin omniuin cdllonim ot eainquc locliononi probant Galla)iis ot Walchiiis. iii
ip>s. Icciio, si iiiiiiin cxcipins Bononienscm , in (|iio 15 rcc. cl vulg^ilis sepiem cst vituin ; iii im«> Lip-
•'egiiur contneri, et cdi;ioiieiii Ccl!;»rii, in qna repo- sicnsi etBov, ralionabileinistam vilam.
;'uil conlusivari sine iiila iiianiiscripioruiii auclorilale. Ah<(? prot!i(/((. Dociiss. Fiancins, jiru ante , an^pl-
Al contra correciioncn), scii potius depravaiio-
liaiic cnbnliir legeiulum cssc , iipte.
iicin, insurrcxil enid. Hciimnnnus, oslcinlitqiic c.x Onincs eiiim suis cx se pilis texil. Sic ii;iI)oiit vct.
variis priscorum auclorii;n iocis, vidclicoi T;iciLi i. m el op;. mss. Boiioti. et C;iiic. ac ciiiii Gr.i|.ii., Ciat.,
Aiiiia!. cap. 12, Ovidii Mclamorplj, 1. vi, fnb. 7, Au- Spark. (|viod Erasmiis iirobai pilis (pii ciiiii ipsis
: ,

;;iis!in. cpist. 5, Grcg. N.izianT;. Ornt. 1 Tlioolog., aiiiiiinlihiis nascunliir. in 2i m.^s. et in 9 edilis,
Cicer. Qinc.st. Tuscni. iili. in, Clirysosloaii ilouiil. 3 D peUibns ; in Em. el Bov. ex suis pellibus texil. Dnrins
ad pop. Antiocli., prohuni essc, iino elogniis lioc di- iiic iisiis ost proiiomiiie reciproco ; iie(|iie ciiim sc
.?oniii genus. Scd ct non iiiodo Lalinis ci Gnccis nc- rofoi lur ;id Demii , sed nd aninwiiilcs. Dcindo noii
'plniii cst, vcruiii otiam nos Gniii diciimis oinno animn! tectum esl jiilis, aul etiam poilibus;
'•
/"(/irt'
,

•
ncher ttne cliosc au doiq! el a fccil. Sed ct idcm !o- qiKTdam onim miiniiir.iiir tesla, iii oslicn et tcsiu-
! leiiiii niodiis esl Lnci;inlii Divin. Iiisiluil. lib. v, dinos; .|ti.cdaiii conciia , (pi.Tdam corio, alia sqiiain-
»- 21, aiiie liiiem. niis, nlia pcniiis, alia seiis , aiia spiiii.s, aiia aciileis,
Sic rcslilui cx voler. cdit. ol Ccll;ir.
Affentnt. alia viliis , ali;i crustis lamiiiis. Ila-c copioso
, .ilin

cuiici. mss. prajtor rocenlos diios Coll'., i Bruii. ci iraclaiiiiir ;ib Aristotol., de pnil. niiim., cap. 10;
iv
Bov. in qiiilnis logiliir asserunl, siciit ct iii roc. Pliii. pr.Tfat. vu, ct Gicg. Nysscn. dc ijdininis Opi-
ediiis. licio cnp. 7. — Quemadmodum taincn... ante providil.
Dispicire. !la roposni cx mss. 2 Boiion., Tax., 2 Oinnes cnim,e[c. Ila (juofnic Arisiol., iv do pnrl.aniii!.
Coib., 1 Ucg., f;>venliliiisRog.-P(il. ileinqiic alio Bo- cap. ^O; Lucrcl., v, iinm qua>ciiiii(iiio viili!s, clc. ;
gio, in qiiiims; est dcspicere. lii rccciitioribus undeciin Cic. 11 de N;il. deor.; Pliilnrcli.. lii:. dc Fnrl. ; Plin.
sioiil et in edilis, esi inspicere. pnrfnl. 7 ; Tyr. Maximus, Dial Tz-fA 7/j; 2oj-/o. e&w-
Qnulque (acHnn sil, Coni'io!i;i lcclio, qiiiin rostitiii 71.-/..; Gregor. iSyss. de bomiiiis 0,!ilici.). t;ip.' 7.
ex o(ii!i.s ('11111(1110 01 mss. 2 ljoiion.,'2 Rog., Tnx ,
Is.-EUS.

Pen., C:!!ic., Li!t.. iColixMl., Biliiz., (M;iro:ii., B'!!'!., Yim pruinarum ac frigoruni sustinere. Sic rcpfiSui
accc(icnti!ius liCgio-l'uu\Aiio, Golii.et Cin, in (iiiilms ex vetorriiiiis e; optimis mss. 2 Boimn., Rogio-Pnt.,
lcgitur qiiidqiud {nclunt sit. lo rec. 4 Rog., 2 Colliorl. 5al. Rcg., 4 Coli>crl., Bnliiz., Clarom., Tnx., Pen.,
 , , , ,,

^5 FIKM. l-ACTANTII LIB. l»K OPIFJCIO Dtl. JG

Si qna voro iii prxJain majoribus ceJunl, nc la- A •'^ed in aniino posuit: quoniam siipcrvacuum fuii

men siirps eoriun ruiiililus inleriret, »ul in ea siinl ciiin illi , qnoil eral maximum , Iribuissel , corpora-

rflegaia regione , ubi in;ijora cssc non possunt ; aut libus euin legere munimeniis; cuin pncseriim pnl-
ncceperunl uberem gcnorandi rcBcuiulilaiem , ut et cliriludinem huinani corporis impedirent. Unde cgo

besiiis . qux sanguine aluntur, vicius suppeteret cx pbilosophorum, quiEpicurum sequunlur, ameniiain
illis , ei ill:aain tamen cladem , ad coiiservaiionem soleo mirari ,
qui naturx opera repreliendunt, ut os-

"cneri^, iimliiindo ip--a snperaret. llonunem aulem, leiulaMl , nnlla providenlia instruclum esse ac regi
r:Uio:ie coiiccssa , ct viriuie sonlieiuli au[ue eloquen iiiuiiduin ; so.d originem rerum insecabilibus ac soli-
di da:a . coruni ,
qiKC cxleris animanlibus altribula dis corporibus assignant, quorum forluilis concur-
su;il, feeil experlcin , (|uia sapiciilia redderc pote- sionibns nniversa nascantur, ct naia sint. Prxiereo

r:U ,
qr.x illi naiurac condiiio dencgasset, slaiuii nu- qux ad ipsuin mundum pcrlinenlin vilio dant, in
dum , ct incrniem ,
quia ei ingenio poieral annari qiio ridrcnle insnniunl ; id sumo, quod ad rem , de
ct lalione vesiiri. lia vero i^^sa ,
quK mulis dala, et qua nuDcaginuis, pcrtinet.
lio:uini dencijaia sunl quam mirabiliter liomini ad
,
CAPUT III.
puJcliritiid;ncin faciant, exprimi non poiest. Nam si
De coiidltione pecudum et liommis.
iii homiiie ferinos denies , aul cornua , aut ungues ,
3
aut ungulas , aul caudam, aul varii coloris pilos ad- Querunlur, hominem nimis imbeciliumet fragilem
didissci ;
quis non scniiat quani lurpc animal esset nasci, quam ca.>ici-a animaiia nascuniur; quae ul sunt
.fuluriim , siciiL mula , si iiuda et incrmia fingeren- edila ex ulcro, prolinus in pedes suos erigi, et ges-

lur ? Quibus si detrahas , vcl naiuralem sui corporis lirc discursibus, slarunquc acri tolorando idonea essc,
veslem , vel ea quibus ex se armanlur, nec speciosa qiiod in luccm naluralibus induinenlis munita proces-
poicruniessc, nec tuia; ut mir;ibiliicr, si uiiiilalein serinl : huinincm conlra, nudum, ci inermcm lanquain
CDgiies , inslrucla , si specicm , orn:iia videaniur : ex nauFragio in hujus vilic iniserias projici el cx-

adeo rairo modo consenlil uliiiias cum dccorc. pelii; qui neque movere se joco, ubi eflusiis csl, pos-

Hominem vero ,
qiiein a.'lenium aiiimal alquc im- sit , nec aiimenlum laciis appelcre , ncc injuriam
niorlale ringeliai , non forinsecus , ut cx'iera, sed temporis fcrre ; itaquc naturam , non mairem esse
inlerius nrmavii ; ncc nuinimenlimi ejiis in corpore, liumani gencris, sed novercam, qua^ cum muiis tain

VARIORUM xNOT.*:.

Brun. el Bov. lii roc. laincu 5 Wc^., 2 Colb. ct in C Briin. ac in edilis IrWms deest pertinentia,
vulvialis , viin pruinurum uc frigora suslinere. Ast Querunlur liomineni niinis iinbecillum et fragilani
apiid Cireriuiem esl friijoris lis. iinsci. Scilicet Lucret. v, sub iiiiliinii Piin. praifal. ,

/11 €(i sunt relcgala rcgione. Ila mulli mss. el edili. VII, immerilo lamcii el faluc, ul ;iil .Aiisloieies, iv dc

El ila alibi L.icl;<iitiiis lUitiir sexio casn pro qiiarlo, p;ut. cap. 10, Soncc. iv de Bcjief. c. 18, Gul, 1, cap.
ei ronlra. Noinuilli. liabcnl reUijata regioue ; quidum 2 et scqq., Plularoh. de Foriiina, B;isil. llomii.lO iii
religala relujione , nl ms. Bov., sod m:ilc. In cam — Hexamenm,, Gregor.Nyss. de hoiiiinis Opilicio.Is^os.
sunl relennla regionem. Erasinus i'i ed. Frob. 1529, ISiinis imbecillum... guam civiera animalia. Id est

Gyiiin., Torii., Bl'1ii!., Pari?., I.^CI In eani relegala
sunl regioneni. l\(Hi. viiiosc, rcligiHa. Golh., Lips.,
f\oinui<;»nii., 1 iCi-L-rii, Thomiisiiis el seqq. : In ea
retegata rcgionc. Piclegire valel amundare ablegare
segregnre. Sxpiiis ciim dalivo jungilur. Sic ex Virgi-
: prac c:i:ieris animalibus, funiia loquendi inusitala ,
qii:im vix apud nllum auciorem repcries. i\imi$ —
imbecillum... nasci, quam. Sparkms quoquc hanc
lormain vocat inusiiat:un. Heiheriis qui«
, hxiucndi
suo Tiiealro Plauli, nimis quam cupio , bx- dem iii

lio L;ici. Iib. 1, c.

\~ ponil plus quam cupio : sed signincat poiius valde
:
,

Secrelis alnva roconJit admodiim. Pliira otiain dc loriruila nimis qnam

Sedibn.*, ol nyinjiJiae ligerix' neniorique rclcgal, elc. Gionovins ad Gel. lio. v, cap. 14, pag, 52:J ei Bnr-
BUN. maiin. ad Qninlil. lib. iv Inst., cap. 2, pag. 536.
Si in liomiiie. Ila restitui ex vetuslissimis el npti- BUN.
mis mss. 2 Bonon., Ueg.-Pul. aliisipic 2 Be^,'., Tax., Vl sunt edila... prolinus. Elegantcr ut... protinuSf
2 Colb., B:iluz. Iii undeciin rec. et iii edilis est, «i tx sicnl inCicerone, Cyesare ct Livio «/... staiim; :

lioiiiini, ut... confeslim ; ut... continuo ; ut... extempto ; ut...

Qnit non senliat. Sic rc|)0sui cx omniiius mss. et subilo. Vide Turscll. de part. cd. 11 Schwarl/, , pag. ,

voi. editis. Uom., Gymnic, Gia|)Ii. In uiuleciiu re- 1099 soq. Bun, ;

centioribiis edilis legitnr, sentit. Prior lcctio L;ician- Stutim idonea esse, quod. Siibi., Uosl., Von.,
liaiia rccla est. 1-471, 72, nlraqne 78-1515, P;iris. Crai., Frob., et ,

Quem. Ila rescribcndum est, lesie llcninanno ex Gyinn. : .•!/a/»m idonca cise, quam. Ilerum nove,
ediiiouibus 1172, 1478, 1513 ol L')l;'j, iii aliis logi- iiiquit Erasiiiiis, usuipavit lianc vocem siatim quam,

tur qnoui mi, quod iiiiniis bene videliir. pro simiil alquo. Non adspernarer, quam Eiasino nove
Phiiosopliortim. Soilicct Lenoippi ol Demoeriti, usurpatum diclani vociilam, moiiior, iiosirum dixisso
qnos sccMliis est Epionnis , alquc Liurciii qui se- lib. vii Instiiut. cap. 5 non statim, quum natus est. :

ciitns cii F.p^ouriini.

BtN.
Insecabilibus,cu-. Scillocl, .Tloniis. llominem conlra niidum ctc, TorluHi:iiiiis de , ,

^'israulur ct nntnsiiit. S c, i.l ;iii'o;uiiiio m«s. Bov, Cariio Clirisli llorrcs uiique infunlem citm suis impe- :

alqiic odiiionos 1472, 1 i7(i, liJX. dimcnlis profusnm it obliium. Soncoa ad Marci;iin :
Q'uc ud ipsuni inundum pcrtinentin. |i:i ciiui fiinni- Qnid csl homo ? imbeciilum corpus ct fragile, nudum,
bus forc odilii. nis--. 2 Bonoo., PiC}.'ii)-l'iil., T:ix., <•/ auupie nntnra iuermc. Piuc.KUS.
Uilr., Eii)., CI:irom. a priii!;i iiinini. Ai l'',n-iiiiis iii llbi cljusuf: esi. pjuiiis elogaiitcr dkhnr fundi, ef-

iiis, codico a se viso iogiC. ud ipsum niiindum perti- fuiidi. Lii). III liisl., c. 19: locus, in quo quiiquc eH

ucntin delcio (jua:. l» scx voro Colbeilinis, .Mtiin.,

,
cffusus ex uiero.
 ,

n CAP. lU. DE CO.NDITIONE PFXUO. ET IIOMINIS. 18

liberaliler se gesseril, hominem vero sic efrnderit, A noniic maximos siiscipiuhi in cducamlo labores? nt
iil inops, ct iiirirmus, el omni nuxilio iiuiigens, nihil intcrduin nliquid iiiuna:i3c iiilolligeiilia; iiaberevideaii-
aliud possil, qtiam frngililalis sua; condilioacm plo- lur : iiiilos eniin, atit Iiilo a^diflcant, aul virgnliis ct
ralu ac fletibus suis omiiiari : scilicel, frdiidibus consirutiiii; el cibonini cxpertcs inctibant
Cui taniuin iii vila restettransiremalorum. ovis; cl qtioniam foeliis de stiis corporibiis alore da-
Quse cu;n dicuni , vcbemenlcr sapere crcdiiniur lum non est, cibos convelitint, et lolos dics in liujus-
propterea qnod unusquisque inconsiderale suoc con- modi discursatioue consunnnt, noclibus vcro dc-
dilioni iiigratus est : ego vero illos nunquam lam de- fendunl, fovpnl , prolegiiiit. Quid amplitis faccre
siperc coniendo, quam ciini ba;c loquuniur. Considc- homincspossunl? nisi boc solum forlassc, quod iion
raiis enim conditionem reriim, inleliigo niiiil fieri expellunl adultos , sed perpetua necessiiiuline ac
alilcr dcbuisse, ul non dicam, jiotuisse, quia Dens vinculocbaritatis adjuncios babent.Qnid,quodaviiim
poicstomnia; sed necesse esi, ui providenlissima iila fffilus muilo fragilior cst.^^qiiam bominis : quia iioii

majeslas id effeccrit, qiiod crat melitis cl rcclius. materno corpore ipsum animal edunt; sed qiiod ma-
Libet igilur inlerrogare islos divinorum opcrum lerni corporis fotii et calore icpcfactum, aiiimal effi-

reprebensorcs, quid iii bomiiie dcessc, (juia iinbccll- cial, quod lamen ctim
spirilu fiserit animatum, id vero

lior nascitur, credant? Num idcirco miiius edticciiUir jj

implume ac lenerum, non modo volandi, sed ambu-
homines? num minus ad summum robur xiatis pro- landi quoque usu caret. Noii ergo ineplissimus sit, si

vebanlur; num itnbecillitas aut incremenlnm impc- quis putel male cum volucribus egisse naturam, pri-
diai, auisalutem? quoniam qua; desiini, raiio de- mumquod bis nascuntur doinde, quod lam inlirmw, ut
;

pendit. .\l bominis, inquiunl , educalio maxiinis sint quicsitis per laborom cibis a parentibus nutricndx^
laboribus constat; pecudiim scilicei cunditio melior, Sed illi forliora eligunt, imbecilliora pra;lcreunt.

quod ha; omnes, cum foeium edidei-rnt, non nisi pas - Quaero igitur ab iis, qui coniiitionem pecudum »ua;
tus siii curam gerunt; ex quo effioitnr, iit uberibus prx'ferunt, quid eligant, si Deus bis deferal optio-
sua sponte disieniis, alimcntum lactis fo^tibus niinis- nem utrum ; malint btimanam sai^ienliam cum imbe-
Irelur, ei id cogente naiura, siiie matriim solliciiu- cillitaie, an peciidiim lirniiiatcm ciim illarum natura?
dine appeianl. Quid aves, quarum raiio diversa cst, Scilicet non tam pecudes sunt, ut iioii malint vel fra-

VARlOaUM NOT^.
Tam Hheraliler te gesserit. Mjiest se a mss. 7 Reg., cem mss. rec. et edil. Rom. 1470
6Co)bert., Clarom., Christ., Merion. cl ediiis Rom. ^t Ei ciborum. Ms. Bov.. Eiiam ciboriim.
lii

1470 et Grapli. Disnirsa/io/K?. Ita rejiosui ex omnibus fere mss. co-

Suis. Abesl a Mss. lesie Heuman. Abesi ciiam a dicibus et vct. edilis Rom., Gymn., Grapli., Tor-
ms. Bov. qiiod rectius videtur. nes., Betul. necnoii Cellar. et Walcb. El recie, ut
Nunquaui tam desipere. Sic restilui ex Mss. A Reg., pulo. Vide iiifra nd linem bujusce capilis, Qviuin per
Bonon., Cauc, 2 Colb. bon:»' notic, Babiz. Eaque ( iit aerem libera discursalio. In ms. iColb. rec. cl 9 cdi-
opiiior) gonuina esl Lacianlii loctio, (|ui non iino in tis eat discursione ; \u i Reg. conlatione.

loco vocula /n;» iititnr cum verb". Sic Divinar. ln- Qiiia nonmalerno corpore. Ilajc duo cxtrcma voca-
siilut. lih. i cop. 7: Tam uon viullum a mulis unimu- buia absunl a iiiss. i Boii., Cauc. ei vulgalis (iiiiniiiie:
libus differenlPs. exiaiit autem iii cxieris maximo numero, lum mss.
Lebnisie. Posl haiic vocem, expuiixi (]fHnf)i (uchun lum cditis.
esl, iit glossema imitile, quod abest a melioiibus mss. Sed qiiod. Biineman. habet, sed id, quod, et nolain
14 «t a vel. editis Rom., Crapb. et Collar. soquentem exbibet. —
Scd id, quod. Ven., 1443,97,
Nihil fieri aliter quia Deus polest
debuissc Pnrrh., Ald., Grypb., Torn., Betul.,
Crifl., Fasit.,
omnia , elc. An Deus aliqiiid incliiis facerc possit, Tbomas. Plenius Anglicaiii sep-
et seqq.,|s6'(/ qiiod.
quam fecerit, el an mundiim facerc meliorem poluo- lem, Gotli., Lips., Roimm., Subl., Rosi., Ven. 1471,
rit, et possil, quam fccerii, dispntnni ilioologi cum 72, nlraquc 78, Paris., Erasm., Frob. 1529, gymn.,
Mngisiro i seiilenl , dislinct. 44, iibi S. Tbomas, qua;sl. sed id quod. llcumaimus ex id quod effingil ovum.
uiiic, arl. 1 ot 2; S. Bonav., (iu;osiio 1 el 3; Riobard. BUN.
qusesl. 1 Albert p. p., quKSl. 77, ineinb, 3; Aleiis.
; Fotu. In quibusdam rec. mss. ei vnlgaiis esl fosiu,
ni p., qii;rsl. 26, meinb. 5. Is.ous. D corrnpie.
IJt provideiilissima illa viajestas. Sic reposui ex de- Id vero iinpliime ac tcnerum. Hxc verba Glossema
ccm aniiquioribiis et potioribiis niss. Pen. e-t
lii vidonturllomnanno ac recte. ;

prudentissima ; iii 7 est quod ii/rt, qua; voces in 5 Non ergo. Ita mss. 5 Rcg., 4 Colbert., Baluz.,
desuiii.
Marm., Claroin., Lips., Brun., Bov., cdit. Roiii.
Provehantur. ms. Bov., proveheulur.
Iii
1470, 1474, Grapli., Cellar., Walch. Iii Colb. lec i

Dependii. Iia iiiss.5 Reg.,Gotb. Tornes., Colomes., Num

ei novem editis Cst ergo.
Balliol., Em., Cant., 4 Colb., Lips., Clnrom., Brtiii.
Tum infmnai. Adde Nascuntur.
el edit. Roin. 1470, Ciat. in maig. el Grapb. id esl,
Iqitur. In ms. Bov. ergo; ac fere semper, ubi iii
rependil, qiiod est iii RegioPtit. seti compensut, ni \n
edilis csl igitur, ms. Bov.' legil ergo.
edit. Belui. lii 3 Reg., 2 Colb., Balnz. ei in iiovom
vulgatis deprehendil, vitiose : reprehendit, adliiicpcjus
Ulrum mdinl hnmanam sapicnliam. Sicvcteres cdiM
Roiion. el i Colb. ac rec edit. quibus
et inss. i)ra;ter i
iu Marm.
csl hHmHiiannie sapientiam.
Foilum cdiderint. Ut iiif. Lips. lori. Roiinni.,
emiserint. Arnob. lib. ii, p- ;)4, Ex ulvis (hh-
fcetuiii Cuni iUarum nalura. liraiionali sciliccl. Iii mss. G
diinur nlque cmittimur matrum. Bux. rec eiedil.2l>om. illorum; iii i Colb., eorum. Ex-
e?it

Cerimt. In ms. Bov. Gerani. puiixi spiiria (ju^auor vocalmla, Quid optaut, quid eli-
Sine matrum solliciludine. Sic lcguiil M.ss. Rogio- giint'! qii;v absunt a 2G mss. ela vel. cclitis. Al cx.taii{,

Pul., 2 al. Rog-, Bonon,, 2 Colb., Erasm., lialuz., in uiio Bonohieiisi et iu -t rcc vulgaiis.
Cauc, Lip'! ci cuncti fcre ediii. Abcsl mainm a de- ScHicc! Ilic sumiliir pro ccric
i9 FIRM. LACTANTIl LIB. DE OPIFICIO DEI. «0
gilioroin mullo, quam nmic esl, diimmodo liiiinan.ain, A m:il, qiiod cst iiigr.ili, aiil (iil verius loqu.imur) iu-
qiinin TUam irinlion.iMlom firmilalem. Sed vlili-licel saui. Plalo, ul lnts, ciedo, iiigraios rcfollerel, n;il!ir;o

prudiMiies viri, ncque lioininis r.iiionom volunl onm gr;iiias cgii, qiiod hoiiio nalus esset. Qiiod cl ipsinn

fn^ilitaie, neqiic mnloriim iirinii.ilcm siiie rulione. qiiale sit, noii csl luijns iii:aori;e ponderare. QiiaiiU)
Qiiod niliii est lam repiignnn^, lainqiie conlrariinn, nielius, cl saiiiiis, qui senlil condilionem iKuniiiis

(]90il ununii|uo(lqtic .iniiiial, .iiil ralio instru.tt necesse esse nieliorcin, iiniim isli. qiii se pecudcs nalos esso
csi, aul conditio nalur.r. Si iiaiiinilibus muninionlis nialuorunt. Quos si Deus iii ea forle convcrlcril aiii-

insiruaiur, supervaciia raiio o«.i. Qiiid enim excogi- iiialia, qiioriiin sorlein pr;eferunt su;e, jam profi-clo
labit ? quid faciel? aul quid nioiiclnr? aul in qiio lu- cupianl remigriro, magnisquc clamoribus ooiidilio-
mei) iilud higenii oslcndet, cuin ea, quoi possunt esse nem prislinam (lagilenl ; quia non est lanli rohur ac
rationis, ullro nalura concedat? Si aiitem railone sil iirmilas corporis, (itoflicio lingu;u carcas, ant ;iviuni

pi\Tditum, qiiid opiis eril scjnmenlis corporis? cuin pcr aerem libera disciirsaiio, ul nianibus iadigeas ;

scinel conce>sa ralio naiur;e muiius jiossil implerc; plus cnim nianus pra^lani, quuin levilas usiisqne
qux quidcm tantuni valel ad ornandum tuenduiiique peiinaruin, plus lingua, quain loliiis corporis forli-

lioniinein, ul niliil potucrit m.njus nc melius a Deo tudo. Qu3e igiiiir amcniia est, ca prseferre, qnsc, si

dari. Dcnlquc cum ct corpnris non inagni lioino, ei B d;ii:i sint, accipcro dotrecles ?

cxiguartim viriiim, el valeHtdinis sit iiifirina*, lamen C.\PUT IV.

quoniam id, quod esl iiiajiis accepll, el insiniclior
Dc imbtcilUlaie liomiiis.
*st cxteris animalihus, el ornaiior. Nam cuin Tragilis
inibccillisquti nascalur, lamen el a inniis omnibus lidem queruniur, hominem inorbis ct immalurx
tutus esl, cl ea omiua, quai firiniora nascunlur, morii essc .snbjectum. liidignaniur videlicel , non
cliamsi viin cceli (ortiicr patiuntiic, ab liomiiio [amcii deos seesse naios. Miiiiinc, iiHjuiutil : sed ex hoc os-
tuia esse iion possnnl. It:i fit, ul plusliomini conferat lendimus, lioniiiicm luilla providenlia esse factum,
latio, quuin naliira iniilis; <|Uoniain in illis, neqnc quod aliler fieri debuit. Qiiid si osiendero-, id ipsuin

iiiagnilndo viriuin, ncquc rinnitas corporis clliccre inagna ratione provisum csse, ut morbis vcxari pus-
poiest, quominus aut opprimantur a nobis, aul nos- set, et vila saijie in medio cursus sui spatio ruinpc'
tr;e snbjccia si;it polestati. relur ? Cum eiiini Deus animal ,
quod feceral, sua

Potcsme igitur aliquis, ciim videai eliam hovcs lu- sponte ad morlein iransire cognovisset, ui niorten»
cas, aut eqiios, cuin immauissimis eliam corjioribus ipsani, qux esl dissolulio nutur;e, caperc possei, do-
ac viribus servire liomini, <|nei'i de opifice reriim dit ei frngiliiatem, qux inorii adilutn ad dissolvcn
Deo, qund modicas viies, qiiod parvuin corpiis ac- C duni animal iiivcniret. Nain si ojus roboris lierel, iit

ceperit ? ncc bcneficia in sc diviiia pro nicriio u^sti- ad eum inorbus el a'griludo adire non possei, ne inors

VARIORUM NOTiE.
QudJii illain. Iii ms. Uov., qnain veliUam. liibct Buncmannus cx inullisinss. qiios reforl in iiol;,

Quod. Iia oniiios iiiss. el aiitiquiores editi. Rcciius sequonli. — Ui verius loquar. Pro pluriinoriim, loqiiu
forsan quu, ui in ediiis Grapli. cl Crat. Pieri(|iie editi, vmr, .-cripsi ex Bon.^Tax., Poii., Lips., 2, 3, Reiin.
Qunre. Veii. 1472, nlraqiie, 1478, loqnar. Bl'N.
Quod unningiiodque nuiincil. Mss. 5 roc. et edd. 2 i*/(7<o.Qiicm ob hoc ipsiini o.vagital Lacianlius, lib.
rec. sed uniwiqiiodque uniinul. .Mss. "1 rec. Colb., ul. 111, c. 19, coiileiidilqiio, Humqunm quidquain dicliiin
Si Iii nis. Ddv., /:/«/. csae in rebus Ituinniiis deUrius. — In quinqiie niss. roc.
Virn caeli. Conf. cap. f, vim pruinayum. Bi .n. ol iKiniuillis ciliiis prxminiliir meliusiijitin\qn{Hl mox
Botes lucas. Sic mss. 1 Bon. anliii.. Rog.-Pttl. el 2 seqiiiliir ; ol desidoraiiif in cxicris niss. el veiuslior.
aliiRfg., 2 V;iiic., Cauc. i Colli., Ullr., Pen., N;iv., odilis ciiiii Coll;ir. ol W:\lcli.
Vici.,C<>ili.. Gat., Ein., Bruii.,Clarom.apriina iiiuiiii. Quod el.... punderarc. IIxc desunl in n>s. Bov. —
e'tii..^iti\vcrp. 1.^70, Tornes.,Soiil)r.,'2Paris.,Si)ark,, Rr;isni., Gplli., Lijis. aliique, necnoii ct ah ipsa edi-
Coilar. Vora lociio,qu;n placnil Cujacio ct PolroCia- lione 0. F. Frilzscbe.
conio. Kl iia iegiiur semel ei iierum ;ipiid Ltioreliuni, D Seniii. Ms. Bi>v., sensit, ei ila eliam Ileuinannus et
lib. V. ante finein, qni ab uiictore nostro con-
f>.'»iil') Biincinainius.
fiitaiiir. Elcpliantos autem vooanlur boves luco!, co
Malue.rum. Ita oinnes mss. cl vet. cdili. Iii vulga-
i|iiO(l primiiiii iii Liicaiiia fuissoul visi, leslc Varroiie
lisorlo osl inalueriitt.
dcLL.. lil).VI, luca bos, elephas. Quod alii non iii-
(jtliiiinl. Ms. Uov. cupienl.
leIlii,'onLes, lucas muiarnnt, in vaccus ul ficltiin e.sl in
Iloininein morbis subjeclum. In 8 inss., homines
5 Reg., 3 Vatic, 3 <>olb., 1 Sorb., 1 Clariun. a so- mcrtissubjectos. —
lidenKfueruntur homincm morbis el
ciiii.I;i manii, in eJ. Rom. I4iJ8, 1470, Ald., Paris.
immalurw morii csse subjcclum, cic Lucrelius, v, sul>
\^io, Crat., Fasitel., Thomas. In 1 Valic. est, luca- initinin :

nos; in 1 al.Vaiic. el i C^jlb., lucos; inLips., lupos ;

in { anl., Tornes.,Mann., «/uos ; in 5rec., equos, lu- r.ur anni tempora morbos, etc;
jioi, vacrns. Sed qua; horiiin oiniiium immaiiissinia
< orpora ? aiil quando serviiint lnpi ? lu Liicrot.
Tlieoplirasius aptid Cicer., Tuscul., prope fin. ; et m
i|iiidc!ii iiiuiierito. nt ait Salliistiiis initio Jugurth.
fnJo liovps luc.is lurrilo corpore letrus
Aii;;uiiiranos bolli dwcuoruiit volucra PccdI.
Qiiiniiiiaiius, I. xii Insiit., c. H ; Scnec, inilio I de
lirovil. vit:o. Is.r.rs.

Juiam. .\ildidi ox nis. Bov Qiiid si onlciidn-u. .Mss. "2 Ueg., aOjlI). cl Brun.,
Acceperit. Iia restiiui cx vderibus edilis et oinni- ijuid s! oslendo.

b-i.s niss. pneter Rog. rec in quo ost accepit Vita sa'pe in vicdio. Ms. Bov., vila sua in mediOs
i i .cinn I qntmvr Numoruni vcro singulaiem ad- ,\<l Dcesi iii l3ov
 21 CAP. lY. DE IMBECILLITATE IIOMINIS. 12
quidem possef, quoniam mors sequela morboruni est. A ea conditione nascalur, n.n mo.bo inoni ve sul.iccius
Immaiura vcro mors quomodo abessei ab eo, cui es- sii, nisi peraclo aelatis su;p spaiio, ad uliimniu pro-
maiura? Nerope nutlum horoijicm mori
set constiiuia
cesscrit senectutem. Non igiiur vidcnl,8iiia sii cou-
cum cenlesiraHrn seiails corapleveritan-
volunt, nisi siitulum, quid sequalur, omni uiique caeiero lempore
num. Quomodo iiiis intanla repugnaiiiia rerum raiio mori nullo modo posse : sed, si prohiberi ab nUero
poteril cou&iare ? Ut enim ;mid annos cenium mori viciu polest, mori poterii; res igiiur exigit, ui ho-
quisque non possit, aliquid illi roboris,quod sit im- mini, qui ante certum diem mori non poiest, cibo-
mortali^, tribuendum est. Quo concesso, necesse en rum allmentis, quia subtrahi possunt, opus non sit.
condilionem morlis excludi. Id autem ipsum cujus- Si opus cibo non erit, jam non homo ille, sed Deus
modi potesi esse, quod liominem conira morbos ei liet. Ergo (ut superius dixi) qui de fragilitate horoi-
icius exiraneos solidum aique inexpugnabilem fa- nis queruntur, id potissimum querunlur, quod noa
ciat ? Cum enim constet ex ossibus, ei nervis, ei vl- inimoriales et sempilerni sini naii. Nemo, nisi senex,
sceribus, et sanguine ,
quid liorum poiest esse lam mori debet. Nempe ideo mori deljet, quia Deus iiou
firmum, ul fragiiitaiem repellai ac moriem ? Ut igi- est. Aiqui niortaiiias iion potest cum immoriaiiiaie
lur hoino indissolubilis sii anlc id lenipus, quod conjungi. Si enim mortalis est in senectute,
illi
immor-
puiani oponuisse consiiiiii, ex qua ei maieria corpus B talis esse in adolescenlia non potesl ; nec esi ab eo
aliribuejil?Fragilia sunt omnia, quae videri, ac tangi condiiio monis aliena, qui quandoqucmoriturusest;
possuiit. Superest, nt aliquid ex ccelo petant, quo- nec ulla imniorialilas est, cui sit lerminus consiitu
niam in lerra nihil esl, quod non sil iniirmum lus. Ila fit, ui ei. iminorialiias exclusa in perpetuum,
Cum ergo liomo sic formandus esset a Deo, ul mor- et ad tempus recepla morialiias, hominem conslituat
lalis esselaliquando, res ipsaexigebat, ut terreno et in ca condilione, ut sii in qualibet ajiate morlalis.
fragili corpore fingfrelur. Nocesse esl igilur, ui mor- Quadrai igiiur necessiias undique, nec debuisse
lem recipiat quandolibei, quoniam corpoiaiis est aliter fieri, nccfas fuisse. Sed isti raiionem sequen-
eorpus enim quodlibel &oIiibile atque morlale est. lium nonvident,quiasenicU'rraveruntinipsasumraa.
Slullissiini ergo, qui dc morlc immalura qiieruntur ; Excliisa oniin dc rcbus humanis diviiia providenlia,

quoniam naiiinc condilio locum iili facit. Iia conse- necessario sequebatur, ul omnia sua sponie sinl nata.
qucns erit, ut niorbis quoque subjeclns sil ; neque Hinc inveneruni illas minuioruin seminum plagas, et
enim paliiur naiura, ut abesse possit inrirniilas ab co concursiones fortuilas, quia rerum originem nn» vi-
corpore, quod aliquaiido soivcnduin esl. Sed pnle- debanl. In quas se angusiias cum conjecisseni, jam
nuis fieri posse, quenuulmodufn volunl, nt hoiuo non C cogebat eos ucc.cssitas exislimare, animas cum cor

vARioBUM mrjE.
ilaiura. Iia mss. Tornes., Erasm., rauc. cum cdi- csl, hominem ulique ccrlo lempore mori nullo modo
lis Graph., Orai., IJetu!.,Thoinas. ei Spaik. Quje le- posse; in Cauc. et 7 excusis, liominem utique nisi certo
ti:u optime referliir ad iilud, hnmaUira mors, qiiod lcmporc. Vide seq.
proxiine praeccdil. In 21 mss. et fiexcusis Ha(«rfl, cor- Si prokibcri ob aUcro viclu polesl. i^r{i-[erms. Torn.
•pie. Ilcec vox decit iu Iribus Oxoniensibus. el 7 edit. rcc. in quihus est altore, seripti et edd. oni-
>dici liorutn. Sic repo."=.uiinusexoiunil)us luss. ct vu!- nes liabeiit aUcro. Sic eliam lietiil. codex. Opliina ct
', prsetcr Clarom. etedd. ires inquibus est, qitod. genuiiia leciio. AUcro eiiim non referlur ad to victu,
JAqnando. Posl utiqiumdOy inss. 2Bon.,Tax., Ood- ni. qiiidain pulaveruni. Id esl, si alter, iiiipeuinienio

'.!!., '2 Reg. rec.,2 Coll).,€lar(un.in marg. eicdit. sil, quouiinus victu ntaliir, aut alimenla snblraxcrit.

.ii72 1478 et 1407. Tiid., riorenl. et Is. addunt, cl Et sie int"ia loquilur Lacianlius. Abaltero wV/ii.No-
jier se ipsuni mobilis semper, qu;e in cxteris dcsunt. duin in scirpo Erasmus, GalLeus, lo. Cauci hic qiirc-
— C;elerum htcc vcrba, (luau glossema suni, omillit sieruiil. Orlus hic lapsus ex falsa consiriictione.Om-
eliam 0. F. Friiziche in sua recenti Laclanlianorum nia plana, si recle ita construas : Sed si liomo ab al-
opeiHim ediiione. tero (alif) homine) polesl victu prolnberi ; sive, ut
Morieni recipiai. Id est, mortis capax sit, ut mori slatim sequilur : Si ab allero (sc. alio) ei ciborum
' 'SMI. BUN. aHmenta sublraiii possnnt, poterii niori. Bun.
•'^iiHlissimi ergo. I(a cum votusliflribus edilis ctCcI- Ficl. Oiniiium inss. esi ac cditoruni, pnicler Tho«
.itnncs mss. pra;tcr 2 rec. elal. edil. in quibus mas.,Thy>,, Gal., Spark. in qiiibus esl /itii.

Jditur sunl. Qui de fracjiUtaie liominis queruntur. lia emcndavi

ijrod uHquando solvendum esl. Sic reslituimns ex ex oiiiiiibus mssrelediiis prxier Gall. qni legit, /<o-
niss. .j Reg., 5 Colb., Mann., Lips., Golh., Eui., niines.
Cain., Clarom. et velusiioribus editis ao Cellar. iit iV('))(o.Mss. scx rec. toiidcmque ediii addunt enim,
\Va!ch.,s// : accedenliliusei frivei;llbus 1 Rtg..Vii:l., quotl ca;tciis deest. Ohjeclio est cx adversarioruia
iNav.,4 Coib., Rruu. in (\\\\\)n^ i^-i, qnod itllqv.ando queielis naia, Lact:mlius subinde respondet.
ciii

resolvenduiii esl; et respniint idcirco non soUduni , Nempe... non Dcruiit in ms. Bov.
esi.
{irmumqae nalum esi JU, quod iiilcrjiciuiitiiiss.2Coli) , l''ieri. lloc verhuiii, quodesl inoninibus cditisprae-

1 .Sorbon.,Claioni. in niarg., inulli(p.ie ediliintcr kvc lcr Ccllar. el in 2 mss. Regiis, desideialur in cse-
duo verba, ifuod uliquando. teris.
Onmi ulique rwlcro taupore mori nnllo modo possc Minutorumseminuin. Francius ?u,'picalur legcndum
Ila cinciidaviiniis ex ins.': Ucgi;)-i*iit. aliisqiic 2 essc secjiidnnm id esl ;aoniori'.n), de quibiis lib. ill
;

Reg., 2 Coll)., Gotli., l>;uii. i;tvei;iiiiui niss.. 5 n) Div. Instil., c. 17, et 1. de Ira Dei, c. 10.
Reg., 2 Culb., Ullr., Ivii., M;iri)i., iii quibus Csl omni. .Pliiqtts.lvjt consianter onincs libri.nihilqueiiicmu-

Pen. elCiarom., cwuro: sed in posieriorc esl Itoniini, laiiduiii. Hhnutorum seminum plagiv sunt atomorum
nl iii 2 Coib. o! naiu/. In 7 nis.>, esl ccrto, coiiuple iiiipuisiones. Cicevo de Falo hie exprcssus, c. lU :
ili 2 Monoa,, Tjix., cl l/ips el in pravioiibus vulgci-i l%pinr-us dectinalionc atomi vilari fdti nccessitalem pv.'
i3 FIRM. LACTANTll LIB. DIC OPIKiClO \m. n
por>bus iinvci, el ilem ciim corpoiibus oxiingui. As- A auxili*) imJigcrel, (|une socieias c^sel? (iiixve ralio?

Suinpscranl eniiii iiiliil fieii iuciito (liviiin. Qiiod qurc huiiianitas ? niit qiiid essci lelriu^ lioinine? qiiid .

ipoiiin iiui) nliler probnre puleiain, qnaiii si uslcnJe- eQcracius? qiiid iinmanius? Sed quoniain iinbecillis

rent os>e nliqun, iii (|uliiiis viiloiclur |iiuvi(iciili;o esl, iu'C per se potesisine liomine vivcre, sociciaiem
Talio clauilicare. Ueprclieiulerunl igilur ca, in (|uibus apiielii, ui vila coinmunis ct ornatior fint, el luiior.

\cl inaxiiiic (liviiiiialein siiain providciuia iiurabilii<>i* Vidcs igilur oinneai hoininis raiionein in eo vel

ftxprcssii, iii illa, (|ii:k retuli dc inorbis ct iininaiura inaximo stare, qiiod niidiis fragilisque nascitur, quod
mone, nnn delnicriiii cogiiaie, liis assumpiis, iiuid morbis arncilur, quod inunatura inorie mullalur. Qu£
netessnrii» scfiucreliir (scquunlur auieiii illa, (|u;e si hoiniiii (iclralianlur, raiionem quoqiie ac sa|)ieii<

dixi) >i niorbrin; iioii reiMperei, iieque leciis, iicfiuo tiain delrnlii, neccssc csl. Sed niinis diu dc robus
TCstibiis iiiJiijerel. Quid eaiin venlos, aiil iiiibros, aperiis dispuio, cuiii sit liquidum, niliil sine provi-
aui Trignra inetueret, quorum vis in eo cst, ul niorbos deniia, nec rnclum essc unqiiam, nec fieri potuissc.
afferani? Idcirco eniin acccpil sapieniiain, ui adver- De cujiis operibus universis, nunc libcaldispiiiarc
si

su<; nuceiilia rragililalcm suam niiiniat. Sei|unlur nc- per ordiiiem, inriiiila maieria cst. Sed ego dc uno
cesse csi, ui qiioniam relincnda; raiioiiis cnusa mor- corpore hominis tantum iiistitiii dicere, iit iii co di-
bos cnpil, eiiam inortem scmper accipiat; qiiia is ad j^ viiix providentix poieslaiem, quanla rucril, oslcn-

(picni mors non venit, rirmiis sit ncoesse est : iiilir- dam bis dumlaxal iii rcbus, qiiH; suiil comprehensi-
milasautem habet iii se monis conditioncm; (irinitns bilcs et aperl.o; nam illa qu:c suiit anim;c, iiec sub-
vcro iibi fiierit, nec scneciiis lociim poiesi babere, jici oculis, ncc compretieiidi queunl. Nunc de ipso
nec mors, qu;e sequilur scMcciulem. vase homiiiis loquiinur, qiiod videmus.
Prcicre.i, si iiiors ccrt.o consiitula essel aeiaii, lic- CAPLT V.
rct lionio iiisulentissimus, et hunianitnle omni cnrc- De /iguris aiiiiniilium elmembris.
rct. N.ini fere jura oninin hiimnnitnlis, qiiibus inlcr Iii principii», cuin Deiis (ingcnit aiiinialia, noliiil ca
nos coliaremus, ex meiii, et coiiscicniin fragiliiaiis inroliindam lormaespecienicongiobnreaiipieioUigere,
oriiintiir. Deoiqiie iuibcciliiorn, ot limidiora qiixqiie iit ct movcri ad ambulandum, et fleclere sc in quain-
aiiinialia congregantur, ui qiioiiiam viribus lueri se libet parlcin facile possent : sed ex ipsa corporis
nequeuni, muhitudine iiicaiiitir : foriiora vcro suli- sunima produxit capul; itein produxit. niembra qux-
tudines appetunt, quoiiiain ruborc viribusque coiili- daiii loiigius, qiix vocanlur pedes, ut allernis molibus
dunl. Iloiuo (|uuquc si codciii moilo iiaberel ad pro- solo fixu producerent aiiimal, quo mens tiitissct, aiii

pulsanda pericula suppctens robiir, nec ullius aiierius C quo pcteudi cibi necessitas provocasset. £x ipso uu«

VARIOUUM NOT.E.

tal. Ilaque lcriius qnidem molus oritiirexlra pomlus et dnium cx mss. ct vetuslioribiis ediiis. Sequitur neces-
pla(]ain, cum deciinal alomus iiUervaUo miniino. Lucre- sario, in vulgaribus libris. Sed necetse esl ul quo-
tius, liU. II, v. 551 : Hi((miii Clar.
Ad quem mors non vcnil. Ita cmciidavimiis cx mss
Undique pro telo plagaruui conliuualo,
5 Keg., 5 Colb., Colb., Lips.,Clarom., Em., Canl.,
ellib. IV, V. m, 190: Brun., Bov. et viilgnlis Rom. 1470, 1474,Parrhas..
Is., Celiar., rerentissimis 2 Reg., 1
Walch. Iii
Qux' qiiasi Irudunlur Colbcrt., Baluz. el receol. cdd., ntorbus non venit.
sequenli conciia i>Iaga. Bun. Vid. sitqf\.
Imbecilliorael timidiora qu(eque. Rarior.i sunl exem-
Diiiiiilutem suam procideiiitn. Haud seciis lcgilur in
pla , iibi qiiisipie comparaiivis jiingitnr. llerum,
mss. 5r«i'g. volu.slioribus.Cnuc, 5Coll)., i;iir.,Eiii.,
cap. 14, plncidiora quceque. Ad seclioneni intcgraui,
Cniil:<b., Clinst., .Morloii. , Mnriii., Driiii., Clnroni. a
conf. Iib. III, c. 15. BuN.
priiiia iiKinii, el iii tiinciis It-nvie cdiiis. Al 2 Boii., 6
Qiia:ve ratio. Ila reposui ex vctiislioribiis cditis ct
alii ei 5 cditi rcc. liabenl divinilas siiain piovidm-
inss. inullis. rejoclis iis, qu;c iii rcceniioribus quiii-
timn. Utraqiie leciio boiia. iNubis firiiiior ol vorior
(pte ol in vulgatis novcin inlcrserniilur, quoi reveKn-
\isa esl prior scriplura. D tia intcr se? quis ordo ? Al in nis. Bov., quoe socieias
li ill'1. Ms. liov., ul ea.
essel quoi revereutia, qua:ve ratio, etc.
ltisimuinf)iis,(iiiid nccessario tequcrelur. Sciiicoiilla
providt.-mi:!. li.to esl leclio 2 lioiionicii, 2 nl. llef,'.,
Qiiid essel tetrius liomine. Sic 25 mss. cl6cditi; H
Kegio l*ut., quidem ne-
apml Ciceronem, lib. 36.
nOflicior. n. 77, el lib. iii. n.
Tax., 2 Coib., IJdluz.; in m-i.
In c:rlcris vulgaiis oi sepleiii mss. roc. legilur deterius
cessariosequerelur, maloNullu-. eniin liiiic plirnsis iii-
liomine. Sio iiifra iii fine capilis 5 : tiorribile aique te-
legnc iiexis. In l al. Keg., -4 Coib., luii., Caiitab.,
V/ho-' ne-
trum.
Claroni., Ijiiiii- el cuiictis lerino vulgatis esi,
cessarit) st^q-ifienlur, In edilis Ald.Ci l*aris. 1525, qu(C Sine liomine. Siipple, altero aliquo. FnANCius.
necessurio sequeulur. Loquiinur, quod videmus. Ila restitui ex vetusliori-
Si muibiiin non reriperel, neque vesiibus indiqerel... biis ludi eiliiis, liiin inss. 4 Keg., 2 Boiioii., Tax., Pen.,

itiii (riqoru inetuerel. Sic c.isiigaviniiis cx iii.^-s. Kogio-

Caiic, Golli., 4Colb.,Bnluz., fc]iu.,Caiil., Briui. Al iii
Puloaiio Iribusiiuo aliis Uog., 4 Colb., Goili., Lips. rec. 2 Kog., 2 Colbert., Ciaroin. et rec. excusisest, lo-
ac voiusliuriljus edilis. Hax oiiiiii referunlur ad lio- quanlur. Tliomasiana edilio loquumur. Nunc loqui- —
liiincni do quo supi n, ul sil in quulibel wiate morlalis, mur. Keclior, ni fallor, rcspeclu prxcedenlium esi
et iiiox iolia iiccepit .'iaj) enliuin... inuuial morOoj C((- ; iiidicandi motlus; dclcrininat eniin et expli(;al his
pil , etinin inorlein s^uiijiir accipinl. Iii rcoeniioi iiiiis vorbis (lisliiiciiiis propositionem sive lliema libri hu-
m.iS. irieg.,^ CdU)., Clnroiii., Ijnluz. ol odit. 4 plora- jus, etipsamdemuiii tractalionem de corioreliominis
«ivo iiuineio recipCfenl, indiijerenl, met.ierenl ; viliose. sus(;ipit cap. 8. Bun.
Seq-ifitur fecesie-^sl. i*brasisl,n(;iamiaiia. Sicemcii- PioduccreiU tijiimal. Sic rojiosui ox vctustioribus
 :

n CAP. V. DE FIG. AMMAL. ilT MEMBl\IS. 2«

lcm vasculo corporis (luuluor reciioxiaiilia ; Liiia pos- A niiniiiin brevibiis ,
[jropler (Irmilatem , scd el paucis
leriiis, {\\ix siiiil iii oiiinibiis pcdes ; iUMO biiia c.tpiii ei niagiiis ossibiis coiistarc voluil. Aut eiiim bina
el coUo proxiiiia, quie varios aniinaiitibus usus pr.-c- suiil ul in bomine aul quaterna,
; ul in quadrupede
bent. In pecuiJibus enim ac feris suiit posierioribus qusc lamen non fccil solida, iie iu gradiendo pigrilia
pedessiiiulcs, in linmineauloni ii)aiius;qua3 iinn suiil ei graviias rctardarel, sed cavala el ad vigorem cor-
ad ambiilaiidum, sed ad lacicndum i€mpcraiiduuu|uc poris conscrvandum mcdullis inlrinsecus plena eaque ;

sunlnalaj. Est et leriium geuus, In «juo priora iila, rursus non xquaiiier porrecia linivii : scd summas
neque pedes, nequc manussutil, sed ahe, in quibiis eorum partes crassioribus nodis conglobavii, ul et

peiinae pcr ordinem lix.t} volandi exbibciil usum. I(a siibslringi ncrvis facilius, et veni tuiius possenl, unde
nna ficiio diversas species ei usus babet. Atquc ut sunl verlibuia nominata. Eos nodos nrmiiersolidalos
jpsam corporis crasbiludincm lirmiter comprebende- leni qiiodam operculu lexii, quod dicitur cartilago;

rel, majoribus el brevibus ossibiis invicem colligalis, sciliccl, ut siiic altrilu ct sinc scnsu doloris aii<{uo
quasi carinam compegii, qiinm nos spinam dicimus, fleclcrentur. Eosdcm tamen non iii unum modum iu-

camque noluit ex uno perpeluoque osse rormare, nc formavit : alios cnim fecit siniplices, et in orbem ro-
gradiendi llectendiqiiesc faculiaiemanimal non babc- tundos, in iis duinlaxal arliculis, in quibus inovcri
rci. Ex ejiisparle quasimedia cosias, idesiiransversa B membra in omncs partes oporiebal, ut in scapulis;

ei plana ossa porrcxit in divcrsum, quibus clcmeiiier quoniam nianus utrolibei agiiari et contorquen ne-
curvatis, el in se velul in circulum pcnc conduciis, cessariiimest: alios aulem lalos, et xquales, et in
inlcrna viscera conlcganiur, ut ea, qux inoilia et unam partem rotnndos, el in his iiiique lo>cis, ubi
minus valida fieri ojius crai, illius solidoe cratis ant- lantummodociirvari mcmbra oportebui, ut in genibus
plcxu posscnt csse niuniia. in suiuma veroconslruc- etin cubitis, et iii manibiisipsis. Nam sicut manusex
lioiiisejus,quam similem iiavis carinxdiximus, caput eo loco, unde oriuniiir, ubique versus moveri, spe-
collocavit, in quo cssel regiineii toiiiisanimaniis; da- ciosum simul ei uiilc luit : sic profecio , si boc idein
tumque iili boc nomcii est; utquidcm VarroadCicero- etiain cubiiis aecideret , et supervacuus essel ejus
ncmscribit.qiiod binccapianl iniiiumseusus acnervi. modi motus, et lurpis.

Ea vero, qu;c diximusde corpore, vel ambulandi, Jam enim manus amissa digniiale , qiiam nunc ha-
vel faciendi, vcl volandi causa esse producta, iieque bel, mobiliiaie nimia proboscidi similis vidcrelur.
niniium loiigis, propter celercm mobiliiaiem, iiequc C essetque homo plane angnimanuj : quod genusin illa

edilis er. omnibus mss. codicibiis,
lissimo Colberlino, quo, sicut ct in vulgalis, est
in
jwrditcerent : quod idem esl. Eodem sensu prodncere,
pro perducere, apiid Teronliiim. Nec dubito quin lnicc
genuina sit Laciantii lectio. Eodem sensu proditcere,
apud Columellam. Quis enim librarins in producerenl,
coinmutasset perducerent, vocein omnibus noiam?
Enim ac feris. Desuiitliu;c in nis. Bov.
Sed ad faciendum teniperandumque. Vera,
Cellario opiuor, Lacianiii lecii<», qii;e esl maiiuscrij)-
lorum 4 Ileg., Cauc, Goib., 3 Coib., Nav., Vici.,
Ult., Lips. I Bruii. acedd. Roni. t iTO, 1474, tU Be-
liil. ciiin mss. 1 Colb. el Marm., in quibus Cht leinpe-
randunique, omissis sed ad facienduni. Ed. Roin. !4GS
babet reparanduwque, pro leniperandumque ; qiiod vcr-
buin noii iiilelligcnlcs plures Ifbrarii, ci siibslilnerunt
YAl\IORUM NOTifi.
uno dempio recen- Desideralur in cdd. Tbys. cl Gall.
Finivil. In ins. liov. fmirenl.
Informavil. R(;siitui ex velustioribuseditis cnnctis-
qiie mss., demplis 2 CoH». rec. in quil)us est Teforma-
vii, et iiiio Reg. ilcm rec. in quo, sicut cl iii vulgatis
rec. cst formavil, quod idem esl. S:ope enimLacian-
lius verba composiia usurpal prosimplicibus, el siiii-
plicia pro coinposiiis : qiia; rccenliorcs emendaro
iit ciiin
voleiites perpeiam imniulanml. Informavit. Com- —
positum scile pro siinplici posuit. ul cap. 8: Noliiit
/>cws (aures) mollibHS pclliculisiuforware ; c:\\). 12:
Ulraque coagulula informari; c. 19, corporis informa-
tio. buN.
Curvari meinbra oporlebat. Vcn. 1472, ulraqiie 78,
93, U7, Fier., Parrli., Paris. lunl. ma!e iiiierserunl cur-,

tenendumque, ui 2 Bon., ^2ReK., 2 Colb., Tax., Bold., vari mcmbra in omnes parlos oporiebat, incommnde

I Sorb., Clar., Baluz., I Briin. quod idem esl. Sed ex prioribus repeiila, quibiis repugnat tanlummodo.
Bln.
quid sibi vfiliinl c;cleri edili compliircs, in «iniliiisest, D
sed ad facieiidum upcrandumque? quasi f;icere, iion Ex eo loco unde oriunlur ubique, elc. Sic reposni ex
idom sil ;)C opcrari. veliistionbus cdilis cKjuamplmimis mss. Qiiinqiie alii
Majoribns el brevibus ossibus. Mss. Brun. cl cdit. cl viilgali icc;. eo omilluiii, ct pobt oriuntur adduiil, a
Beliil. mnjoribus el brevioribus ossibus. corpore : (jiiod siiperllutnn.
Mollia. Mss. 1 Bonon., 2 Reir., 2 Cnlberl., Baliiz.
Proboscidi siinilis viderelur. Proboscis manus cst
violUora. Cseteri cuni oinnibus cdilis, ul in lexlu iios-
elepbaiilis, qiiiiwiue sibi objeclu siibinovere
qua obvia
iro.
dicilurt^iu* cuin scrpeniis instar flexilis sii.ab liac
Sotidce cratis. Virgil., xii iCn. v. 508:
eioplianlum anguiinamim dixil Lucrct., bb li et v.
TransaJigit cosias et crates pecloris ensem. Dec.idem Cicero, ii de INat. Deor., cl Arislot., lib. il
Ovid. lib. VIII Melaui. vers. 806 : de Parlib. anim., c:ip. 10, Isidorns lib. xii cap. 2. ,

Roslrniii clepliaiiti promuscis (lifjiuir, qiio ille pabii-

PecUis el a spin;e tiiutummodo craLe tcncri.
luiii ori admovet, el est angiii .similis. Ritteushusujs.
Lib. XII Meiam. vers. ?»70 : — Mss. scploniliabenl proboscidis iimilis; octo cuii»
Qu« {haslu) laleruin cratem perrupit. Bun. ed. Rom. 1470, promuscidis; 2 Reg. rec. el Marm.,
pronwscidis.
Velfaciendi. Additiim oxcnnctismss. el 14editis:
deesi vero iii Tbys. ei Gall. Anditiinanns. NolalLucreiium, qui elepbanltim «h-
El paucis. Similiieradditum exl4 cvciisis et oinni- guiinanuin cogiioiiii:iat, lib. ii. eo (luod proboscis, an^
bns mss. dcmpio niiu Colbcrlino, cui csf et varvis. guium iiisiar.iii omnes parios circuinfleciiiur.
?7 FIHM. LAtTA.Mll Dli OllFlCIO UEl. «48

inimaiiissitiia leiliia niiialnrnoi eirecliiin esu Oeus A Providenli;e iiiesse raiionen), quoc ( nijlum !
) va:ii-

cnini, t|ui provideniiam el poiesi:ileHi su:iiii inuiia- las erai dicere fuisse aiiimalia prodigio&a, in qulbus
rnni rfrun» miraliili v.irieliUe voluil oslcndero. quo- nascoudi ratio ccssarel?

iiiani cnpui ejus aiiim;ilis iioti laiu lunge poiroxorat, Qut>iii.im igiiur omnia qu» videmus cum nviio:ie

ul lerrani posset ore couiingere, quod ej-ul fuiurnni iiaia sunt, id enim ipsumnasoi, efiicere iiisi ralio non
lionibile aiqiie lelruni, el (|uiaes ipsuiii profusis den- poiesl, miinifeslum esi, iiihil omjiino raiionis cxpers

libus sic arniaverat, ul eliunisi comiugercl, |Kiscomli poluisse penerari. Anie eiiim provisum esl iu siugulis

lamen tai-ulialem denles atliniercnl; pruilii.vii. iiili.r quibusque iitigeiidi.s qualcuus el ministerio meinbru-
eos a suiuma 1'ronie inolleac llo.\ibile niembiuiu. quo nim ad necessaria vitce uicreiur, ei quaienus adju-
prendere, quo lenere qaodlibei possei, nc ralioaem giitis corporibus eliiia sol)oles, universas generaiim
viclus cnpienrfi, vel deulium promiiieus in.ignrudo, coiiscrvniol aninianies. Nam si periius architectus,

vel cervicis breviias impediret. cuin magiium aliquod icdificium facereconsiituit, pri-

CAPUT VI.
1110 otiinium cogiiat, qiiae summa perlecti sedificii fu-

tiira sit, ol anlc emeiiiur, quem locum leve pondus

De Epicuri errorc; el de uicmbris eorutiunie usu.
expecicl, ubi magni opcris stalurasil nioies, qui« co-
Kon possum hoc loco loneri ,
quominus Kpicuri jj iu,n„;iniin intervalla, qui, aut ubi aquarum cadeu-
Etultiiiani rursum co.irguam ; illius enim sutil umiiia lium dccursus el cxiius, etrecepiacula, li;«c, inquam,
qu.i: deiirnt Lucrelius : qui , ul oslenderel animalia prius providel, ul (puvcumnue sunt perieclo jam opcri
iiou artilioio aiitjuo diviuiu meiilis, sed, iil sotei, fur- iiecessaria, ctim ipsis fuiidameulis pariler ordialur :

(uilo esse iiata; dixit, in priiicipio minidi alias quas- cur Deum quisquam pulei iii machinnndis animalibus
dam iiiniimorabil&sauimat.tcs iuiranda specie ei ma- noti aiite providisse ,
quit; ad viveiuium neccssaria
{fniludinc fuisse natas, sed eas pcrmanerc non po* esseiil, (juam ipsam vit;iiii darel? Oucenliqueconslare
luisse, quod illai aul sumendi cibi lacullas, aut co- non po3^et,iiisj prius ellecla esseiit qnilius constat.
eiindi generaiiiliquo ralio deiecissci. Videlicei ut ei Videbat igitur Gpictirus in curpoiibus aniuialiuin
atomis suis locuiii faccret per in!iniluiii ci iiiaiie vo- divinse raiiouis sulertiam : sed ut elficcrcl, qiiod anto
lil.nnlibus, diviiiiiiu proviiicniiam voioii cxcludere. imprudculcr assumpserat, adjecic aliud d(:ltrainciuiiin

Seii cum viderol in oninibus qua: iriiiranl. mirabilem superiuri congruens. Dixii enim, nequo oculos ad

VARIORUAI NOT^.

. Ivuiiaiiissima. Frequeiis epiilieton tle elcpiianlis :

C o.sl ista volimtaria senitiis ; lib. ii Oriic. cap. L'> : Quce
liinc c;ip. 8 di.\it : Uoves Incas lUin iiiiiiiiiiii.iniiuis cor- te,vialum, iiKiuit, ratio in isluin speiii iiiduxil ; '.uUIq
poribiu. pro Roscio Coiiucdo, v, cap. 54 ;
iii liiie. Livius, lih.
lieus eniin, qui, Omuiiiiii mss. el eintorum cst iixc Quw, miduni, ad .Matciatii, c:ip. 3 :
rutio est? Sotiecii
leciio, si excipias Ueg, :ic ed. G.ill. ei Si»ark. In qui-
i Qu(n eniin, Duduin, amentia es:? Bun.
bus esl (luod. In quibiis nusceiidi raiio. Male oaiissa cst h.'cc ha-
Se. Sic rcstiiui ex 17 mss. cl cd. Belul. el Collar. scendi diclio iti mss. 20 el iiluribiis vulgatis, qua; le-
In (i niss. editsquo iiiuili.-; c-l nl. gilur iii 1 liog., iBonoii., Tiix., i Colb., iJaluz. aiiis-
Sed Hisolel.i)\\\\\&i libri, sed, ulsolel; ii:i solet 1. i (jue opliiiiis, ncciion iu cdilis Thomas., Is., iliys.,
Instil., cap. 1'2 Stolci ut solfut; lib. vn, c. 7
: Ut Acn- : C:ill., Spark.
demici soleiit. I»osui ctim od. I>aris. 1513, iii pjreii- Cssfriiret. lla (;inciidavi ex mss. i Boiion. aiui:|., j

tlicsi ( iii solel ). Uc.N. Colb., Marm., Chirom. (Jua; leclio noliis iticrioi- visa
L'i ntomis suis locum faceret.Xul^n :\iU\o\d iioiiir.illa csl, (itiam iii Cicteris cessasset.
verba qux nec iii m>:S. iiisuiit, tiei|iiiM:i c.l. Koin. Et Ailnl omnmo rationis expers , potuisse gemrnri. Iil
niox receiiiiores in qnibus uascendi riitio cessussel.
, cst. iiiliil potuisso goiioraii, iti tiuo uoii ;)lii|Uo iiioilo
Setl netpie uascendi iii vei. liliris esi. (Ieix. riiiio, ct pioviileuiia coiidiloris eliicerol. Is/iir.s.

Per infiniluin et inane voliluniibus. ilitc absuiit a Anteenim. Sic rcposui ex U(^g., i uiss. 2 Bonou., 2
lo niss. ei C(l. lioiii. Lxt;iiil autem iii c.vteris cdilis Colb. mullisqiiealiis, lii sex scripiis lotidemipie vul-
ci mss. "i Ijoiioii., 2 l»cg., 5 Coll)., .Scrb., Caiic, . i,':ilis ost At eniin; iii ms. Ullr., Aul enim; iii t Ueg.
"
Tax., Pcii., IJItr.jlJaluz. l'er inlinituin el imuic vo- — ot CoUi., Adeo eniin.
I

Utnntibus. lla.c ics.| oihIoiiI stylo L:iclaiiiii lii». iii, ciip. Adjngatis corpoyibu:^. Sic omiies. Vcrbiim alii ex
il : Non i'sl iirovidentiw opus. Suiit eniin seniina pcr Pacuvio ct Plinio probaruiit; rariora t>x glossi;i anli-
inane voliinntia ; iU: Ira, c:ip. 10 : Si iiuidcin per inane (liiis, (dijuijiissere, abju(jure, ubjuijus. Ucn.
aiomi volitanl. lleum;iiiiius : Per infinitntn inane. ibi nKujni operis. Ms. i l«oiion. autiq., oneris. —
NKMAN.IJt
Ma(jni operis. Uuii. apiid Isioum prave. ?H/i(;/mi)J one-
Quce (mnluni ) vanitns ernl. .'
Sic le;^iiiil mss. cod. ris : sic iiiodo iiifr:i, perfecto opcri;. lib. vii, c:ip. 1 :
•

2 Bon., ;* Reg., Cauc, Kia«m., Colli., Hilii/. el ly-

I
iuindnmenta finnaei idoncn ... operi perferendo .StiWC».
pis vuigaii (Irai., 15"liil. , Aiilvvtrp. l.')7U, Tortics., ;'jt. -.il) speluncce... nuKjni operis. Pliira Groiiov. ad
:

Souliioii., 2 Pari^., L.. Spaik. , C;jII. Ciiqiie lcclit»

LiV. lib. XXI, Ciip. u. iilN.
probaliiriib F.rasiiin, liaiic sinloiiiiaiii foreiili.uiui itli
Prum providet. Sic roslilui ex mss, Uonon., 4
siiiiileni dicento, fjui, malum! alii. .Malur.i eiiitii liic
ilcg., l) Coll)., iMarm., Uilii?,., Uruii. , cdil. Uom.,
iiili:ijeclii)iiis vitn obliiiei. C.cleri iuss. ot cilili lia-
(.;i:il , (iollar. Lt iiiolios (|uatlral iiice lcciio cuiii iiiov
l.iiil . ifuod inaluin v.tnilntis erai ; viiiDse, ut rocle
ante piovidisse, qii;iiii 'i uiss. ci
sc(|.!oiilil);is !) cdil.
simsii Lrasiiiits. lii Li^is. (luid mulnin vnnilntis erat;
prins pnvvidet. iii U) cditis esl priiis pervidet.
ifi I Cf' b. (ficd inuitmii' vuiiuntis erut. Lcclio ii')slia
coiiliriii;ilur c,x aucloiibus I/iiinis. Sic Q. (-tiriius, In mdrliriiaudisiiniiiudibus- In pricposui cx oiiiiiiiiUS
lil). viii, Quir. uialuw! uiuentin le aufjit fci'//i forlviunu liis-. ot cd. Uoiii., Cyiiiuic, VValcii. I>ocsi i:i vulgnlis
exper.ri; sic I'iaiii!i«, Moiiocii. v. 2.W ; Quw liac,.iiui- oclo. •

luin! iiiipudeiitin oi? — Qvje, mntuin , vauiUis criii. />(.);« euini. Ii:cc o\ Litcrelit) liijro iv. Dc hoc jam
Jta Cji.erf.'; O/a!, i l'iii!ijip. c:ip. (• : Oiw-inii', urdjni, loqiiitui Laclautio-v iii Uivinar.
lilri'o lifiiuit. cap. 5.
 , ,,;

20 CAP. Vr. DE EPIC. ERR.- CAP. VII. DE CORP. PAIiTlBUS. 30

videndtim essenalos, ncque aures ad audiondnin, ne- A animal ejusmodi, quod naribus poiins audirel , od:)-
qne podes ad ambulandnm, quoniam menibra iisec lareiuf oculis , auribus ccrneret? Si enim priaiordia
piius noiasnnl qu;un esset usus videndijCt nndiendl, niilliiin gcnus posilionis incxperluin relinquunt
el anibulandi : scd liornm omnia orficia ex iinlis e\ti opnriuil cjusinodi qiiolidienionslra gencrari, tpii.
iii

lisse. Vereor ne hnjusmodi portenta el ridicula re- Ims el ineinbrorun. ordo pra;posterus , et usus lojigo
iultife nmi niinns ineptmn essc videalnr. Sed libcl di\crsus cxisleret. Cum vero universa geiicra, et
ineplire, quoniani ciiiii inpplo .'iginius, ne se itle ni- tiniveis.t (juoque menibra legcssuas, el otdines , ci
rois argiiiuni piitet. QuiJ ais, Epicure? Non suii! ad iisus sibi iillribulos lueanlnr, inanifesium cst niliil
vjdendum ©enli nali? Gur igilur videiU? Poslea, in- forluilo esse facluin qiioniain divin;»; raiionis dlspo-
,

quit, nsiis eorum apparuit. Yideiidi ergo cansa niill

sitio perpeliia seiv;ttur. Yeruni alias re!'ellemus Epi-
sunt; siquidem niliil posstinl aliud quam vidtne. Uein curuin ; nuiic de provideiitia ut coejiinius ) dissc-
(
nieml)ra casiera, cujus rei causa naia suni, ipse usiis r;iinus.
osiendit : qui nlique nullo inodo posset exislere, nisi
CAPUT VII.
csseni niembra oninia lam ordin;ne, tain proviJcnler
cffecta, ui usum posseni habcrc. J)e omnibus corporis parlibus.

Quid enim , si dic^is aves non ad volandtim essc B Dctts Igiiur solidamenta corporis ,
qu;c ossa dicun-
naias, neque fcras ad Socviendiim , neqiie pisces ad inr, nodaia cl adiuucia inviccin nervisalligavil alque
nalandum, netpie lioinines ad saiiieiiduin ; cim a|)- con&trinxit , (|uibus nieiis , si excurrere, aut rcsis'
pareat ei natura; , officioque servlre animantcs, ad lere velil , tanquam relinaculis ulerelnr; ct quidcm
quod esl qu;i'qne gencrala ? Sed videlicet qui suin- nulltilabore, nuUoque conalu : sed vcl minimonnlii
inain ipsam veritalis aniisit, sempei" enet necesse loiius corporis niolem temperaret ac llcclcrei. H;cc
est. Si etiiin non piovidenlia , sed forluUis aloniorum autein visceribus operuil , ul (inemiine loctnn decc-
coiicursionibus nascmiliir oinnia , cur nnnquain for- bat , ut quse solida es&ent, conclusa legercniur.
luilo accidit, sic coiro illa piincipiu , nt olficerent itein visccribiis ip/is venas admiscuit ,
qu;isi rivos

VAmORlJM NOTiE..
Ne-]ne rmres ad andiendum. Il^ec quas desunt in ed. Inexperlum relinquunl. Mss. 8reo., expcrlum. —
Thys. el G:»II. reslitui ex c.-cteris excusis el oinnibiis Nullum geuus posilionis experlum retiiufuuni.^ Male,
niss. Elqiiidein recie. Vide paulo post, usus videndi, iiniuil Gellarius vulgo inexpcrum. Noiiein ita vir
, ,

el audieudi , ct ambiilimdi (\y\\\w& li:cc liia meinl)ia

, clarissinius pronuuli^issel. Conliriiio ex libro de Ira ,
rcspondeiit. In mss. l Sorbon., 2 Colb. el B-duz. C c;ip. 10; Alomi... nullam positionem relinquunl quum ,

jro neqne est uliobique ncc. non experianlur. Ul vero nihil experium relinquere vix
Vereor ne.... non minns inepuim... videalur. Lips. dici poiesl ila sa>pissiino allerum occurril. Virgl-
,

tert. Reiinin. perperain, Vercor ne... non nimis. Eras- lius, lib. IV .^11. 415 :

iniis, Sermo, inqiiil, videlur impcr{ectus , nisi addas ,

Ne quid inexpertum trustra morilura rcliquil.
qiiain dicero , aut similcquippiam. Sed s;ilva ei iiiie-
;5ra hic omnia. Pari inodo de Ir.i, caj). 10 Vcreor, : Ovidius, lleroid. ep. 20, v. 42.
i.e noH minus delirare videalur, ijui luec pulel refel- Ardor inexperlum uil sinet esse nieus.
lciidu ; respondeitmus tamen clc. (^onf. lib. vii
,
Sappe ila Curlius, lib. iii, cap. U : Nec Pliilippus (luid'
ip. 12. Bu.\.
(luum inexperlum omisii. Bus.
Non sunt. Ita onines pene inss. el vulgati. Expunxi- Uiiivcrsa (juoiiue mcrnOra. lla reciius |)lurimi scripii
iiissi.quod prxponunl iuss. 1 Boiion., Lips. -et
cl oiiines cdili, quani Bonon. Univerm (jua^jue mcm-
:e. 5 editi.
bra. BuN.
Cujus rei causu naia sunl. Ex omnlbns rass. et veteri-
So/it/(n«eH/«.'Noii ex anliiiuioribus inihi innoluit
.isedilis reslilui sunt. lu vulgatis recentioribus cslsint.
Lexica .idduiit Aiigustinnm. Nostfi pruiceplor Aino-
'Ordinale. Ila inss. omiies; at Bov. Iiabet urdinata.
bius, lib. ij , dixit solidala ossa. Bln.
-Tmi orriina/e. CoHfirnio exlib. iii Inslitiit. cap. 17 :
Nervis aliujdvii , elc, Vide G;ilenuin , qui duo ner-
Onomodo lam ordinate , lum disposile muiidus effectus
voroin gcnera esse dicit, el Aristol. lib. iiiac liislor
V. BUN. aniinaiiuin, c.ip. 5.
Feras ud soiviendum- Videttir respicero ad Od. opposiluui praccden-
.\nacr. —
Aves... feras ad stevienduni elc, Videliir re-
j)
lis
liesiilere. Id est
excurrere. Vide
, subsislere
not. ad lib.
.

de Ira, cap. 4 : In
sf»exisse ad illa Ouinlil., lib. i Iiisl. c;ip. 1 Sicut ;
exiremo (fradu resliiU.
aves ad volalum^ e(jui ad cursum, ad sceviiiam ferw iji- 5 Reg., i Golb.,E!n.,
\el minimo nulu. lia iii inss.
(iniintur : ila nobis propria est meniis ugitatio alque so-
{>riiii., Chiioin. cunctisque edilis; in lioiuiullis deesl,
leriia. Bu.\.
vcl. In 7 mss. est moin.
Ad quod cst quaque generata. Sicemendavi ex om- Visreribus operuil. Viscera noii iiitestiiia niagis,
nibiis niss. et inultis edilis. In 7 vulgalis icc. Irgi- ()ii;iin quidiiuid carniuin cst cule leciuni. Sic iitiiur
inr, sii;u (ju(eque generala se.d viliosci '^'^ <l"id cniin
,
Ovid in episl. Pen. :

refcrlnr? ad feras ? ad animanles?

Viscera uoslra lua dilaceraniur ope.
Sunimnm ipsam Ipstmi addidi ex edilis Is.
veritatis.
ct Cellar. el omnibusinss. deinplo uno liegiorec. iii Uiide visceraiinnes , de quibus apud Cic. in Off. uh
qni), ul el in lOvulgatis, desideratur. iiilerprelilius diciinr. Betul.
Odoraretur. Ita restittii cx inss. G ilcg., 1 Bonon. Ul queimiiie lucum deccbal- .Mss. 4 rec. cl Ires edili
aniiij., Caiic, A Oivon., 5 Collieii., E\n. Ci;irom., . nt (luemcnmijue , cii:.

Biini. ac editis S\oiii. (it aiiis sex. In iiiss. 7 e>t aut Vi (iu(i:soiidii essenl conclusa legerenlur. Ila polio-
,

odor.irciur ; in 1 Reg., o Colb., C.jnl., M.irni. ol iii res ei anliqiiiores ms.^. dcceiii , cnin editis (pi itiior.
8 viilg;iiis est odortirci. Mss. deceiii rec. ciini 7 edilis fcruni , «((/««3 solidu
Posilionis. idcst, situm, staluin Lib. iii Instiliit., ossa coiidusia tc-icrcnlur ; Ircs cdil. tcgercni Ms. Lii'S.
cap. 17 •
Vuriii ordineac posiiione coraeniu>it. Bii.n, ii!i'WC iiOHdd
Sl FIRM. LACTAN ril Lin. Dii OPIFICIO DEL 52
p«r cnrpus onine divisos , pcr nms discurrpns lni- _/^ viveniinm iiiiiUiiiidinc, imum(|uodqiio aiiimal in siii

mor, ct sanguis, uiiivorsa nieinbra siiccis viCaliljus gcnore elspecio pulclierrimnni est? iiisi(|uid vicissin»

irrisinrot ; el ea viscera , fi>rin.itn in eum nioiliim , dc nltero iiialtcrum translernliir, iiiliil impediiiiis nd
qui niiiciii(|iic generi nc loco apUis luit, siiporjocta iiiiliintem, nihil derormiiisadaspecium videri ncccssc
pelle coiiicxii, (|uam vel sola piilchrituiliiie (locora- sit : iit si clcplianio ccrvicem prolixain tribuas, aut
Tit, vcl selis ndopcruit , vel sqiiamis inuiiivit , vcl camelo brevem ; vcl si serpeniibus pcdes, aui pilos
pluinis in^i^iiibiis adoninvit. IlUid vcro conimenluiii addas, iii quibus porrecti aequaliter corporis l()n,;ilii-

Dei mirabilc ,
qund una disposiiiu, ct unus li:ibilus , do nihil aliudcxliiboni, nisi utmaculis tcrgadistincli,
iiinumerabiles imnginis pr;cferal varictates. Nam in et sqiiammarum I.cviiiie sufTuIii , in lubricos tractus

omnibus fcre.qu» spiranl , endem scrics cl ordo sinuosis fl(;xibus iaberentiir. In quadrupcdibus nulem,
membrorum est. Primiim eniin cnpiii, et huic aii- idein opifex coiitextuin spinx a summo capile dcduc-
nexa cervix. Iiem collo pccliis adjunctum , et cx eo luin longius cxlra corpus eduxil , ct acuminavil in
prominentes armi , adhxrens pccturi vcntcr. Iiem cnudam, uiobscoenDC corporis pnrlcs, vcl propler fce-
veiiiri subnexa genitalia. Ultimo loco remiiia pcdes- ditatcm legereiiiur, vel propti^r teneritudinem muni-
que. renlur, ut animalia quaodam ininuta ct noccntia nio-
Nec s')luni membra siiuin tenorem ac silum in om- B *" cjus arcerentur a corpore : quod membrum si de-
nibus servant, sed eiiam partes inembrorum. Nam in traiias, iniperreclum lit animal, ac dcbilc. Ubi aiiloni
uno capite ipso ceriam sedem possident aures, ccr- raiio, el nianiis est, lam non est id necessarium
tam oculi, nares item, os (|UO(|iie, et in co denics, et quani indumentum pilorum : adeo insuo quxquc gc-
lingiia. Qu.e uiniiia cum sinl eaiieni in omnibiis nni- nerc aptissiinc congruunt, ul neque nudo quadrupede,
maiiiibus, laiiien inlinila el niuitiplex diversilas figu- ne(|iie hoinino lccio excogitari quidquaiu liirpius

ratorum est; quod ea (|ii£ dixi, aui prodiiciiuia, aui possit.

coiitraciiora liiteameulis varie differentibus coinpre- Sed tatnen ciim ip^a nuditas liominis mire ad pul-
beiisa sunl.QuiJ, illud nunne diviuuin, quod in lanin cliriiiidiiiem valeat, iioii laiiien eiiain capili congruo'

VARIORUM NOTiE.
Per quat. Sic reposui ex mss. 2 Bon., 2 Ueg., 2 pectum. Laotantius siepe ejusmodi adjecliva ita ponit.
Colberl Tax., Baluz., Mnrm , Clarom. a secunda
, Ilnc libro , cap. 8 : Ad specieni nnllus est perfectiur
manu , el ediiis quinque. Reclc ut |)iito , refeiendo uumerus. Ibid. quo iiihil ad speciem fxdius, ad u,suui
:

ad venat; iiec niale, per quos \n decein vulgatis , si C inuUlius ; cap. 10 i4(/ usum digiiorum traclabilis;
:

refems ad rivos. Mss. decem ciim cdit. Roin. per (juoe. il)i(l. lllud ad usum miris modis liabile; de Ira, cnp.
:

Selis adoperuil. Reiiuin. prave, salis udaptuvil. 10 Quo niliil poiest esse nec dispositius ad ordinem ,
:

Belnl. operuii, Lib. vii , c. '27 : adoperla. nec aptiusad utitilutan, nec onialiusad pulchritudinem,
Iiisignibus. Deesi in ms. Bov. nec majus ad inolem. Bu.\.
Iniaginis. Mss. 7 cum edit. 1«. iinbent imnqinis. E.tliibc(it. Legiiiir npud Bunemnn. exigebal ; el ille

i Co\ber\., iinagines meiidoso. Cieieri ms.-;. el ex-

, sic rationein roddit iiujus variaiilis. Exigebat. Sic —
cusi , animanlium. Quid si legas , innumerabilcs ima- cdo cx Bon., Tax., Isyeo, quod Spark. et Heumaii.
ginum pr^pferat varielates. In pleri.squeenim codicibns comprobaiil. Reiinni. et roliqiii, exliibeat, quod vnlo- .

cst afumanftuni , forle pro im(iginnm;ti legiturinfra, rei ideiii quod su[ira, prccferal. Bux.
tnuliiplei diversilas fujuralorum est. Macutis terga disiincli. Gr;£cisiuus est , distincli
Prwferai. Iin reslitiii ex 7ediiis omnibusqiie niss., quond lerga altiiict.

dempto iino Regio in quo , sicut iii doccin vulgnlis,

. S<iuam(trum lievitale suffulli. Cellnriiis dubitnt an
e.st perferal; iii 1 C')ll)erl. proferat. sincero. Sic vero omnes, iii quibus meliori orlliogra-
Eadem ordo membruruiu est. Plirasis ost
teries el pliia Parrli., Beliil. elTorn. Iti^l squdtnarum Iwvitate,
Lnclanlinna, quun simili gaudol. lnfra cap. iO pedes : per Sic de Ira, cnp. 10, Iwviiudo, ul hic, hcvilatc
(L'.

duo et ilem munus. Alius dixisset, el idem ordo mein- in lubricos traclus. Sic Piiniiis, lib. ii, cap. 3, Iwvi-
brorum... el duicilem manus. lale lubricum corpus sorpcnlibus Iribiiit. iNec suffulli

Subnexn. Mss. 'i Ron. subnixa. debei esan suspocium. Noster cap. 2, suffultu ungulis.
Femina. NulUis dubito, qiiin sic scripseril Lactnn- «v BUiN.

lius : quis onim femora , vorem iinlli iioii iiotaiii Acuminavit. Dcliac voce consiile Savaronein qui ,

mss. et cdiiomni cst) iiiiitnssel iii

qu.^e noveiii rec. pliira cxompia collogit ad Sidoii. lil). vii, et ad lib. viii.
(
femina , i\\iod est 3 lieg., 2 Bonoii., Cauc, Tax., Si delralias. Sio reposui ex omiiibiis mss. el 5 edi-
1 Colb., Baliiz., Briin. in Marin. el Claroin. est fe- tis. In uiuleciui viilgatis osl, si detrahes.
nior((/«(i corriipte. .Vide quoqiie feminum.... loiigi-
,
In suo (\uce(jue genere. Itn emondavi cx mss. Bon.,
ludo, infra, cap. iZ paiilo posl iiiitiiim. ,
4 Rogiis, lini., Briin. otcdil. Roni., Craph., Beliil.,
Solum. At iii ms. Bov. sota, id(|uo snlis nptc. Tonios Soubron., 2 Faris., Is., Cellar., VValch., ap-
,

7)1 eo. Scite()iiaiiiplurirni iiiss. votiisiiorosquo odili. probaiilibus Boluloio el Fraiicio. Iii cautoris icgitur

In ':')
iiiss. rec cl od ti.s 10 in ore, ingrala repelilione, quo(iue.
siquid(^iii modo |ir;ocessit, os (juoquc. I'ossii. Correxi ox niss. et omnibiis fore ediiis. In
Figuriitorum. It.i cx mss. i R g., (i Colbort., 4 5 viilgaiis rec. Iiabeliir ;70.s.st7.

Oxon., Colli., Lips., Claroin., Eni., Caninb., .Mann., Sed lumen cum. Addiluni Sed , ox mss. 2 Reg., 2
Bfin., veiiislioribusqiio cdiiis ropo^ui ; in 2 Rog. ot Boiion., Tax., 2 Colborl., Baluz., Clarom. a socunda
Baliiz. niiiliisr|iie vulgalis ost (ifiurarum. in:inii, olcdiiis (iniiiqne. Caiteris decsl. Sed cum la-

In tui genere et s\)ecii>. Rosliliiiimis sui, ex voliis- luen ipsa nudilas /io/)iii(i.s, olo. Hincforlo, (iuod slaluaj
tioribiiscdiiis et niss. GRcg.,5C()'.bcrl., Cano., Pon., inidx' Gra'tis pl;iouerini, quia illi niliil velanl. Piin,
Ultr. cl 1 Bon. antiq. iii (jiio csl sui generis spccii'. m xxxiv, o : 1'lucuere, iniiuit, einud<r, tenenlci hu&lanr
In 5 ri^c. fit in ciinclis ferine viilgntis, in suo geiwre ab epheborimi e (jijmnasiis exempturibns, qitns Athilleas
elspecic D>'pU copnln in o mss. ol 2 cditis. vnrtinl. Crwca rci c>\l uihii vclure. Roinaiia ac milila-
yHnl t":pt:(liti:(i (t'l Hiililuii'ii>, nihil (lf'f<>rm!U( nd c,',- ?<s thoui.-ii add^re. lU Ii.miC lUHlilaloin iii ?i'^,ii'^^cni*
 ,

55 <:AI'. Vlll. J)E JIOM. FARTIBUS, OCLLIS, ALUIBIJS. 3i

bnt ;
qiiaiiia eniin iii eo fulura doforiniias essel, ex A runiquc iuenibioruni, qu;e iii cor;ioru iipciln , :viit

calvilio appariit.Texit ergo illudpilo; el quia iii suin- operta sunl, ulililales ct lialjitiis explicabo. Ciiiii igi-

mo fuluiuni erai ;
quasi suinmum sedilicii culnien or- (ur staluissei Deuscx umiiibus animalibus solum lio-

iiavit : qui ornaiiis iioii orbem coaclus aut in

esl in , minem facere coelestem, caetera uuiversa lerrena,
figuram pilei leres facius, ne quibiisdam partibus nu- iiuiic ad cteli conienipbuionem rigidum erexit, bipc-
dis essel inrormis, sed alicubi elTusus, alicubi reirac- demqiie consiituii, scilicet ui eodem speclarel, uiide
lus pro cujuslibet loci decentia. Frons eigo vallata iili origo esi; ilia vero depressii ad lerram , ut quia

pcr circuilum, ct a temporibus elTasi anle aures ca- nulla his immortalilatis expeciatio cst , loto corpore

pilli , et eartim suinmai p:irtes iu coronse moduin in humiim projecla ventri pabuloque servirent. Ho-
cinctae, et occipltium oinnc cuniecitim , speciem miri minis itaque solius recia ratio, et sublimis stalus, et
dccoris ostenlant. Jam barbie ralio incredibile csl vuitus Deo pairi commuiiis ac proximus , originem
quantum conferat, vel ad dignoscendam corporum suam, ficloremque lestatur. Ejus prope divina niens,
iiaiuritatem, velad dilTerentiain sexus, vel ad deco- quia non lantum aiiimanliuii), qux sunt in terra, sed
:em virilitatis ac roboris; ul videaiur omnino non ciiain sui corporis esl sortita dominaium, in summo
conslalura fuisse totius opcris ralio, si qiiidquam capiie colloeaia, tanqiiam iii arce sublimis speculaiur
aliter esset effecium. D omnia, el contuelur. Ilanc ejus autnm, non obductain

CAPUT VIIL porreclamque formavii, ut iii inutis animalibus, sed

orbi et globo similem; quod omnis rotunditas perfec-
De hominis parlibus, oculis el nuribus.
t:c raiionis est, ac ligura;. Co igitur mens et ignis iilc
Nunc ralioiiem toiius hominis oslendam, singulo- divinus tanquam cobIo legiiur ; cujus cum summum
VARiORUM NOTiE.
acreo a sese empto, Plin. Nepos, lib. iii, epist. 6, non Coelesiein. De hoc vide Insiilution. Divin. Hb. ii, cap.
excusat soUinl, scd et depracdicat, lioc modo Est : 9, tibi doiet diio fuisso clementa alterum divinum,
,

enim mdum, uec aul vilia, si qua sunt, celat, aui lau- c\ quo iictus sil aiiimus iiomiiiis, allerum tcrreiium,
deiparMnostenlal. Edmu.nd. Ficrellius. uiide corpiis iiumanum formaium est.

Quanla eiiini in eo fuiura deformitas essel, ex calvilio Ul codem speclaret. llacc lectio mamiscriptorum 2
apparet. Hcc al)Siint a inss. Goth., 5 Colb., Lips.,
Reg., 2 Colbert. bonac noia^ el Bahiz. melior mibis
Uom., qualuor vis:iest, quam ul eadem specturet, in 4 R<'g., 4Colb.,
Clarom., Brun.. Bov. et edit. et aliis
anliquioribus. Coiiter. Tiieodoret. Serin. 4 mpi npo- Marm., Clarom,, Brun. el in vnlgatis. Yide' Divin.
Iiisiit. lib. i, cap. 5 ei lib. iv, cap. 17.
voiaf, et Hisioriam 51 , 53, ab Isidoio Peliisiuia nar-
latam.PRiCyEus. — Quod lamenbominisproprium cst, C Corpore in humnnt projecta. Lib. vi Instilut., cap.
innaiuiusit. Pliii. I)e caivitiei deforinilate passim
liisi
19 , sic emeiido In. lerram loto ei corpore et ore pro-
:

apud auciores. Hinccalviiii laus, v.^o^o-j argiiinentiim. jcrium ventri... et pabulo servit. BuN.
,

C;i:lerum de comio decoro lege cap. ii Epist- prioris Venlri, etc. Sailusiius princ. Cat.

ad Corintli. Suiiimam vel in pilis provideiitiam Dei Ms, 1 Bonoii. solus et ed. rec. addunt
liecta raiio.

apparere, vox ipsius Cliristi leslatiir, cum ait, iie pi-

est , qiiod expuiiximii!? , iitpole inutile, Hominis.... —
recia raiio. Idesl, erecta condilio, rectus slaiuscor-
lum quidem caiiiiis sine voluntale Palris cadere. Vi~
deiidus Theodorctus, magnus iile Provideiiiicc adiiii- poris htimani. —
Lib. n, cap. 1 : cttm ralio corpoiis
recta sit. Vidc nol. ad lib. u, cap. 1 , el ad lib. vii,
rator, sermone de Providentia Dei i, piioruni raiio-
cap. 9. BuN.
iiem considerans. Posiea loquitnr de capillorum usu
Cominuuis. Fraiiciiis legit confinis.'
ei ornaiu. Deinde mtiliiim agit de calvitiei dedecoie.
Sunimum a^dificti ctilmen. Ita cap. 10 Capul loiiiis :
Vulius Deo pairi communis , tic proximus. Legitur
divini operis quasi culmen esl. Sic cap. 8, capiitvoc:it
vulius...cummunis aui proximus apud Buneman. <|iii
suinmum fastiyium; libentcr nosier et alii vocabulis
ei
notam sequeiitein exliibet
^«//«8,.. communisaut
: —
culinen, fasiigiitm, adduiil sunmum. Ita Livins, lib. i, proximus. Ucimiii., Vutius... communis ac proximus.
cap. 34 vocat capui summum cuhnen hominis; et Guth., communis ac proprius. Lib. vii Insliliit., cap,
,

Lactantiiis lib. vi, cap. 15: ad summum culmen ; lib. 5 Ilomo.... solus iia formatus est ut oculi ejut tid
: ,

"Vi, cap. 24 : Sunimum fastigium. BuN. CLclitm facies ad Deuin spectuns , vullus cum suo pa-
,

rente oovimuitis
sil. Conf. not. ad Hpil. cap. 70. Bu.f.
Aut in figuram pilei. Sic rcposiii ct mss. 4 Rcg., A-
ICjus prope divina meiis. Qiia de re vide Plaloncm
Colberl., 4 Uxini., .Marin., Bruii. mnilisque edilis; in jy
in Ph.edone, quciii Cicero jion seiiicl , sed iteruin
2B:)iU)ii.,2 Reg., Tax., Eiasm., Chiioin., Baluz., ,
ileiiiinqiie expressil in libris philoiopiiicis.
pilx, sed viiiose. Iii 5 ed. rec. pili.
Taiiquam in urce. Sic cap. 16 Tanquain in arce :
Alicubi elfusus, aiicubi reiraclus. Sic resliliii ex 2
corpuris. Expressil Ciceroiicm iii). iTnscul., cap. 10:
velerrimis mss., i Boaon.,Caiic., edil. U. el qiiihus-
liutionein in capite , iaiiquam in arce posuil tmlura.
dam aliis iinpressis. In cuileris blaalibi; iii iioniaiilis
infusus. ileuinannus lamen puial esse legcnduin alibi
lu arce subliiui. Sio edo ex Ueiinin. el Paris. — ,

1513, ilaque Heumaiiiiiis cunjecil. Editi, sublimis

efjusus, alibi reiraclus pro cujuslibel, ctc.
scilicet iiieiis. Puio liitcram sibilanlein ex prima in
Cujusiibet. Iii ins. 1 Bonon. antiii., t«/u.';(;M^.
speculutttr ortam. Bun.
Vuliula. Editi omiies, vallata, iit cap. 10 : FalpC'
L'jus (.ulain. Mss. rec, 2 Reg., 2 Colh,, Baluz. el
brce... pilis in ordiiie sluniibus valiutce. Buin.
II cdd. rec. addunt iJeus : qu:(; vox a c;eieris abcsi.
Incredibile, quautum maie, con-
conferal. Lips. 2,
Orbi et cjlobo similein. De huc vido Pialonem in
fen. Addo cx Cic. ii de Natura deoruin, cap. 5'J In- :
Tini:e().
credibilc csl... quaitta opera tnachiiuiiu naiurasii. Bln.
Omnis
rotundiias. Sic legere malo cx mss. 2 Bo~
Totins opcris ratio. Gciiniiia leciio pelili ex inss. 2
noii.,2 Reg., T;.x., 2Colberi., B.iliiz., Saiigerman.,
Bonoii., 2 lieg., 4 Colb., Tax.. Lllr., Bahiz., Bruii,
Claroni. iii marg., quaiii orbis, ex aliis 12 mss. (U
iii 7 rec. el edilis esl, corporis. Vei uai lUraqtie lectio
cdii.
recia viilelur.
Eo iqilur mens et iqnis ille divinus , otc. Eo, siib-
Uabitas. ia est, condiiionem, raiionem, formam. aiiiii cajiiti'. credidere
Noiiniilii
aiiimain esse
W.\LCII1US, itjiicam. Teriuli, de Animn cap. % Animain cjfiuquni :
 FIRM. f. \CT.\NTn UB. DE OriFlClO DEf. 36
f.isii-iiim naiiirali vcste icxissei ,
piioiem pariem, ^ excepi.iin por cnvos sinus , ci repcicussu relenl.iMi
qiia' dicitnr facics, iiecessariis luenibruruin minlsie- lonmina ipba coliiberent : illis similia vasculis, qui-
riis el iiistruxil pariier el orn.ivit. bus iniposilis soleui angusii oris vasa compleri.
Ac primnm, quod oculorum orbes concavis fora- E;)S igiiur nures (qnibus esi indituiu nomen a vo-
mihibus c^tncliisit , a qiio foratu fronlem nominalaiu cibus liauriendis , unde Virgilius :

Varro exisiimavil; ei eos, r.e^nie minus, ncquc am-

Vocomque lils auribus liausi;
plin», qtiaia iliios esse voluil ,
qnoil ad speciem nul-
lus cst |.prfeciior numenis ,
qu.im duoriim : sicut el aul qu'a vocem ipsam Grxci aOorlv vocant, ab audilu,
aures duas, qiinium duplicitas incrediliile est quan- per ijiimntaiionem iiilcr;n, aure$ velut audes sunt
lam pulchritudiiiem prxTeral ,
quod tiim pars utra- noniiiata-) noluii Deus ariilex ntollibus pcliiculis ia-
qun simililiidliieornaia est , l\im nl venicnles altriii- formare , qu:e pulcliriludineni deinereiit penduLc
sccus voces faoiliiis coHiganHir; nam ei forma ipsa aiquc lliicceiiies , neqne diiris ac solidis ossibus, ne
inirandum in mndum licia ,
quod cnnim foramina ad iisum inbabiles essent immobiics ac rigcntes : scd
noluit cssc uuda et inobsepia ,
quod el minus deco- quod cssei bonim mediuin cxcogitavii, uteascarii-
rum ct ulile ininus fuisset, quoniam simplicium lago mollior alligaret, ct habcrcnt aptam siiuul ct
cavernarnm aiigusiias prjciervolare vox possel, nisi B flexibilem firmitatem. lu bis audicmlL lanium ofii-

VARIORUM NOT/E.

nipparclms cl Ilernclitus , ex igr.i ; llippon el Thules, beri. per/Vc/a , mendose ; in caclcris mss. el editis
exnqtta, elc. Cic. Tiibcul. lib. i, ZenGni Sloico atti- percepiant.
iittis itinis lidcliir. Et tle Nal. deor. lib. iii Omuia : Ilepercus^n rctenlam. Sic omenilavi ex 7 edilis et
Stoici ad igncain untnram referre, Hernclilnni, opinor omiiibiis mss., practer 1 Colb., Ciaiom., 13run., iii
scmi. Sic etiam Enuius in Epicbarmo a IMiscianc no quibiis, ut et oclo e.xcnsis, e«l retenta; mendose.
lib. VI , prolulus : Coliibcrent. Iia correxi e.\ inss. 1 Colb. ei Baluz,
accedeiilibiis ei ravenlibns Cauc.'et Brun. in qiiibus
Terra rorpus cst ; al menlis Ignis esl.
esl coniberenl. 2 Bon., 1 Ueg.. 2 Colb., Sorb., Tax.,
Yirg. /Eiicid. lib. vi C>hr., coiibibcrent; \}[{t., comburent; 1 Clarom.ro-
borent; Pen. coercercnt. Iii 4 Ucg.,3 Colbert., Marm.
Igneus esl ollis vigor, el coeleslis origo.
edilisque esl couvclierent. Eoramiua ipsa combibc- —
Hiiic cliam deliriiim illud , de quo -Scrvius ad lib. i renl. Opliine saiieconvenilciim sequenlibus vocibus,
yEiieid. Grave esse pcrirc nitufratjio ijuia auinia est , coinpleri, baiineiidis auribiis haiisi; cl eleganler ,

Gat.vker.
ifl/itvi. —
liiiic veieres exiinguiy pro iHori,
^
*^
diciiur, nnris bibere . aure bibere. Plauliis cx ins. Va-
liixcruiil el ?xli/i(/o calore fOccidimus ip&i
, ail Ci- , lic. elCaiiicrar. in .Mil. Glor. iii, 5, 10 : Posiquam
ccro, de Xaliira deoriim, lib. ii, cap. 9. adbiiicro auics mcK tuam moram oralionis. Iloral.

El instruxil pariter, elc. Sic onmes. Vide iK)t. r>d Iib. II, Cariii. 13, v. 52 :

lib. IV Iiistiiut. cap. 1. Ilic addo Ovidii lib. iv,Trist.

Dcnsum humeris bibit aure vulgus.
2,13: BfN.
Et pariler matros, elqoi' sine crimine caslc-s Auifusti oris vasa. Sic profoclo cum Jaiio Guillelmi
i'er[ieiua servaul virgiiiilalc focos. 12, quibus scriplum esi coi-
logeiubiiu ox tiiss. in

Et oilemus pa- ru;ilc anijustioyes vasa : iinilc facilis mnlalio iit a;;-
Sulpiciijs S;ver. Yit. Mariiu. cap. 9 :

riter et desliuctus cst iiiimicus. Bu.n- ciusli ortA vasa ; in U scriplis et (i\c»i\s , aiujHStioi t

Viisa. Qii;e vcrl);i iwjllum U;ibeanl sonsiim , pla-

cum
Quod. Hejiciuir ab Ileuinaimojuxla cdilioncs 1472,
col eiirciHlaiio J. Guii. qui hoc i>aclo legendnm pur
li78, 1197, iril5. mcn>
Cciiclitiii. ,VIss. 1 Bonon. aniiq. ei Sangerro. iu- (ut, «/i(//i3(t oris vasa. Nam, iil inquil ille, in
le liiii Caciaiiiio Uui'i^ilii>"' '"Cus : Cl vascula uu-
clusil.
Lcgere mallein cum ijitdi vris superfusam Itumoris copiam respuunl ,
seit
A quo foralu. lia m3s. el cdili.
compUHlu)
mtii itutein injluentibns, vel inslillanlibus ,

FraiK-io A qiioruin (oralu.

animi puerornui ijnanlum cxcipere posiiul videnduv
,

sir
D uplicitas. [iiium cap. 10: Duplicilale. VVjilcbius,
est. Bf.tul.
quis, iiiiuil, pricier Laclaniiuin vocein baiic posiie-
rerliill. jib. v Vuccni. Virg. IV yEiieid., 359.
ril, nc^cio. Ego qnidem illani legl iit
mss. 4 Ucg.
ndv. Marcion cap. il : Cuni duplicitui carum inter- jj Qtuv pulchritudineni demcrent, Ita
ac sox cdili. Est ne in il
,
Caur., 1 noiifiii. el 12 alii
ccdil. BiM. sccunda
Pnlclnitudinein prcB[erat. Id Oit, prais^ fcrat, quod Colbcrl., Baliiz., B;.dl., Balliol., Clarom. a
et iilerisqne ediiis; in Tornes.,
Soiibron. o!
niai'11,
in iniillis viiig;ilis cst ; in cuiictis auieiu wiss. <l vc-
Fasil., «( pulchiititdiuem. Vcieros uicdiocres aurcs
luslioribiii odilis pra'|'erfl« , iil iipiid Primum lib. i,
pr;(;niiisievidcnlnr. Snolon. in Augusl. cap. 79 f
opisi. ii, qui sapieiata: sludium liabilu carporis prce- eliam bre-
.Ucdiocres aures liabtiit Augustus. Aspas.o
feriinl. Ex CellaiuO. xii;^ibi
yiorosaurcs iribuit yEliaiius, Variar. Uis;.
yoluit eise nuda. Sic legiuil Janus, rriijllelmns el
oiiiin fiinnam ejiisdcscribens,
addii inlcr alia wt'/
laxus. .Mss. 2 lec. cum ediiis Uom. ei l»aris., voluit, aurcs apud
cl/j [iyy.//j':ifjy.. Opponunlur iis loiig;c
vitiosc. Iii cxleris iwiuit.
Iiiobs,pia.l\c\nnn.,\)r^\-e,inobcepla. Vcn. 1-197, Martial. vi 59 :
,

inobscpla. Noiidiiin lioc adjediivuiri inobseplus cx llunc vfro acnto caiiiio, et aurilmstongis,
aliis observaiui.i. lii .n- Qua; sic moventur, ul soleiit aselioruni,
Anijustias vrwtenolare vox poml. Mss. 2 I\eg., 5 Ouis morioiiis filiuin negel Cyrlbie.
Colb., B;iluz'. miilliiiuc edili a^iilnnt el spnroi, qnas
Grapji.
vocesdolevi, vt;lut inuliles cl seiii-uni dcjiravariles. -Franc. FF. JcNit-s. Qtuc pulcltriludimun.
ls;rus, «..ali.,
urave lU nu/c//)iMu/iiim. Tlioiuasiiis ,
\bsuiilauiem a cx-lciis mss. ac vcl. cdit. lloia. Non malc , ul mo.v
Excepuim. Iia rcsii;ni ex m^s. 2 lionoii., 2 Heg., Spi.rkiu., nr. pulchritudinm.
csscni. biN.
Fax., \inUii., favenlibus l Colhcri. et 1 Cldrom. ui eadeiP ratione, nc..,. iuhabiles
Cicero, liU. »

c.>rruplc in 1 Cid- Vidcndi P.rpete olJicium. Elegaiiicr

ijiarg, in quibus esl iuexcepta oi , ;
 ;

57 CAP. \in. DE IIOM. PARTIBLS, OClJLiS, ALP.IBUS. r,S

ii(i)ii comiiluluin est, siciii \n oculis vidomli; quo- A ni.inilcsiiiis esl nienlem esse, (\w& per ociilos ea quae

rnni pnucip.ue inexplicabilis esl ac inira subliliias , sunt opposila , iranspiciai ,

quasi per leneslr.is lu-
quia eoruni ori)es gemniftriim simiiiludinein praile- cenle vilro, aut speculari iapide obducUis. El id-
renlcs, ab ea parle qua videndum fuit, membranis circo mens, ot voluiiias ex oculls sa;pc digoosciliir.
perluccuiibus lexit, iil iningines reruni conira posi- Quod (luidem ut relVUcrel Liicrclius, ineplissimo usus
tarujn laiiqunm in speculo reruigcnlc^s, ad sensum esi argiiineHlo. Si enmi niens (inqiiil) per oculos vi-
inlinujin peneirarenl. Per e:is igilur mciubranas scn- dct, erutis el cffosiis oculis magis videret ; quonian»
sus il!e, qni dlcilur mcns, ea quoe sunl loris trans- evulsye cum posUbus forcs plqs inferiuil 'umiiiis,
picil. Ne forte exisiinics, aui imaginum incursione. quamsi fucriai obduci*. Nimirum ipsi, vei polius
nos C(rncre(i!l pIii!osoii!ii dix^Tunl) quor.iar.) videndi Epicuro, qiii cum docnil,, effossi oeuli eranl, ne vi-

ofliciiim iii 00 debct esse quod videi, non in eo qnod dereiii. elTossus orbcs, ei riiptas oculorum fibras, ct

viJciur : atii intcniioue aeris, canj acie aut effa- fiueiucm per venas sanguincrrt, et crcscenles ex vul-
sJoue radioriim, quoniam, si iia esset, radium queiu neribus ci.rncs, ct olidnclas ad ultimwn cicatrices
oculis .idvertinuis, videremus, donec intcalus aer nilul posse lucis admittere, nisi forle auribus oculos
cuni acie, aut eftubi r.-^dii ai id quod videndum esset similos iiasci voleb.u; ut non tam ocidis, (juam fo-

pcivenircal. B ramiiiibiis ceriioremiis : (pio nilii! ad speciem fiiedius.

Cum autem vidcamns codem momento temporis, ad usuiu intUilins fieri polest. Quanliiliim onim vi-
plcrumque vero aliud agentes , nibilominus lamc!) dcrc possemus, mens ab inlimis pcnciralibus ca-
st

uuiversa qwx contra sunl posila iniuenmur, voriiis ct piiis per exiguas cwernarum rimulas aitenderet; ut

VARIORU.M NOT/E.

dc Divin., 5'2 Sl sine ocidls non : polest cxstare offi- in res visas impingi, alque ila ipsius acris adjiimenio,
cium el inuuns oculoruni. Bi^. — Quornm prarijHie ac veclinrieque, {iiual
qiiasi fiiUura lieri visionem
iitexplicabilis e^i uc mira SKblHilus , elc. Quani siiltli- verhcralum quipjic aerem iliuin, qni piipillam coij-»
liUilciu niiraiur, ei cvtcris longa ac pra;clara lii-ion- lingit, aspelli ad ubjcciiim, in quo liai basis metaj,

l;ui»iie admiraudain proebel Galen." lib. x, o. G ;

Ua- cujiis fistigium .sit iii ipsa piipilla ; quod commentum
sil., ubi supra. Is.Eus. non modo inane oslendit L;iclantii ratio, sed eliam,
quia niliilo pejus videnius, ciim r('.l)'o cedimus, -al
Mcmbranis perlucentibns trxit. Cic. ii de Naiura
regrediendo impiiisio il!a lieri non polest, sed dun-
dcorum. Is.eus.
laxtii Htanilo, aiit proccdendo. Aer praeterea siib
Ut imiuiines rernm conlra posilarum tanquam in
aqnas penetrabit,
iio;i quaruia in lundo rcs posit;e
spcculo refiilgrntcs ad sensnm iutimuni nenetrarent
, ,

clc. iNoliilcu) illam aique ardiiam quoeslionem laugil

C vidoniiir. Iseus.
Aut c/jusionc radiorum, C'!Jits opinionis fiiere oplicl
de modo ac raiionn videndi in qtia variarum secta- ,

omnos, ei plerii,Mie pbiiosoplKirum usque ad Aristo-

rum principcs pbilosophi desudanini , aliis per in-
lelem, quos deimie seciUmn G;ilenuin castig;it Aven-
ius suscepiioiiem, nirsnsquc aiii.s per materialiuni et
Rois. et ciiiii velsnim qiioliiic.l coiiioreiidiis .Itilius
corporcariim, aliis per siiiritaiium et inimaleriaiium
Ca»sar Soaiig. dc Siibiilil. Exeroii. 298, c. 16. IsAHs-
rcriim inndxinn, :uu eflluxum visionem fiexi a«se- ,

liadium qnem oculis adverlimns, viderentus. Ita 5

ronlibus. Qiia drt rc Pluo videndus ia Tim^eo, ubi
Rog., 2 Colbert. voi. edd. Uom. Tridin. Florent,
de ociilis, Arisi. u, de Anim. tex'. OG et seqq.,el
Cicleii lypis '^xcusi el inss. (pneier 1 Donou. anliq.
iib. (ie Scns. et Sciisil. c.ip. '2; Lucr. iv ; Plutarch.
cui cst oculos) habctit, titrdius qtiam oculis ndverti^
(le Placil. lib. iv , cap. 15; Goll. lib. v, cap. 16;
Maciob. 111 Saturn. cap. 14; Galcn. lib. x.cip. 12
mus videremus. At lectio nosira sensuin iiiiiltoclario-'

cap. <J et reiu habei.

cl de Pl.icil. ; Hipp>ic. et IMaton. lib. vii ,

scqq.; Aven-Uois Collig. Iil>. iii, cap. 58. Qiiid Lac- Mcnlem quce per oculos cu , elc. Salvian. de
esse,
(;\nti(is senlial, haiid satis pci'spic!iiim. Supra posi- Provid. eap. 7 Sciens (encstras quodammodo
!ib. iii, :

lis (juidom verbis vidctur asscrei"e, imagines rcrum esse nosirarutn mentiuin luinen oculorum. Alii ociilos
peiielrare ad sensnm intiniiim, id esf, rccipi inte- animi porlas dixere; Origines Adainaniius, Physiog-
rius , qiiod iion Aristolelcm S'diim docuisse, veriim noui. lib. I, rap. 1; Cicero de Orat,, animi indices
eli:>m Piiitonem gravissimi viri probaveriint, Leoni- vocat. Gatakek.
ciis in proloquiis commeiit. od lib. de Sf^n.s. et Son- Quasi ver feneslras. Sic Cic. i Tusciilanar. Ui fa-
sil. el ad "2 ejiisdem lib.- Scalig. de Siiblilit. ad Car D cHe, inqnit, inielligi possil animuin, ct audire, et vi"
dau. Excrcilat. 325, cip. 5, alii. Is.eus. . dere, nou eas parles, quce quasi fenestro! sunt, eic.
Sensus ille . qiii dicilur tnens,.elc. Jiixla illiid vul- Is.cus,
galum de quo meminit Arislotcles ProWe-
lleraciiti , Luccnte t);iro.'Mss. 2 Bonon. et i alii, perlucente.
iiiatis S '01100. n, Problemat. 35 Mens videl, uiens : Sic eiiain Ilcnmannuj autat scribere, veriim cxteri
audit. Sed melius dixisset, anima , sive anin>us ul , babeiil Incoiite,
Cic. 1 Tu.scul. nam loiige aliter accipi menlem et ani- Spcculari lapide. Lapis hic pellucidiis in tenuissi-
}nam, quam pulet Laclaulius, dixi supra, lib. vii iii- mas bracieas scissus fcnestris indebaiur. Dc hoc
SlilUt. Cap. 12. ISyEUS. pleiia manu Piiiscus in Lcx. AiU. Rom, T. 2. f. 820,
Qucp Lips. 2, persptcil. Ni-
foris sunt, iranspicit. DiiN.
!iil Imitalur Lucretii, lib. 4, v. 272-279;
niuio. Lucrelius. Hiijus hi sont versus.
foris.... iranspiciunlur. BuN.
Praetercii si pro tbribus sunt lumina nostra,
Jtiiaginum incursione nos cernere. Sic legimus iii
Jam magis exemptis oculis, debor» videtur
omnibus cdiiis et mss., prseter 1 Colbert. cui atin-
Cernore res aiiimus, sublalis postibus ipsis.
cursiones; niss. 2 Doiion., 2 Rcg., Tax., 2 Colberl.,
B;iluz., Claroni., concursiones. Nasci volebai, Sic a me ex omnibus inss. et ed.
ilt pliilosophi di.i;>rnnl. Mss. 2 Colb., Eni., Driin. Rom. aliis([ue anliqiiioribus esl emcndalum. In 14
ac edil. Doldl., Ceilar., disserunt. Caeieri ul in lexiii. vulgatis cst volebanl.
Aul intenlioue neris, cuniacie. ctc. Hx-c opinio ra- Ad usum. Ita resiilui ex niss. 2 Bonon., 5 Reg.
dios uon evocai:se'J a pupill;8 radiis vicinun» :?.crein Coi!»., .5 Ovon. et 5) alii«, ed Rom li-70ei Cellar'
39 FIRM f.ACTANTIl LlH DK OPUTCIO ni:i. 40

M quis velil iranspioere per cicuiain, lum plus pro- A sanis accidit, seil ei saiiis, ac sobiiis. Nain si aliquid

fecio ceriial, quam cicuire ipsius cnpaciias cotnprc- niinis iiropius ndinoveas, duplcx videbilur; certuni
iieiidai. ilaque ad videniluni nieinliris potius iii or- esl enim intervalluni, ac spalium, quo acies oculo-

liein conglobaiis opiis ruil, iit visiis in laluin spar- rum coit. Jlem si rclrorsuiu avocos aninium, quasi

gereiur, cl qnae in priniori facie ailliaTerenl, ul libere ad cogitnndiiiii, ci iiiieniionem mentis relaxes, tuiii

possent omnia conlueri. lirgo ineffabilis divinaj pro- acies oculi iitriusqiie diduciiur, (unc singuli videre

videntije virlus fccii duos similliinos orbes, eos(|ue iiicipiuiil separalim.

iia devinxit, ut non in loium converii, sed inoveri Si aiiimum rursiis iiilenderis, ai-iemqiie dircxeris,

lamcn ac flecii cum modo posseni, Orbes aulcm ip- coii in unuiii qiiid(|uid duplex vidcbatur. Quid ergo
sos liumoris puri ac liquidi plenos esse voliiit, in niirum, si meiisveneno, ac poteniia vini dissoluia,

quorum niedia parle scintilhc luminuin conclusco tc- dirijjerc se non poicst ad vidcnduin, sicut ne pedes

nerentur, quas pupillas nuncup.inius, in qiiibus puris quidein ad ambulanduin, nervis siupescentibus de-

ac sobiilibiis ccrnendi sensus ac ralio coniiiieiur, biles? aut si vis furoris in cerebrum sa:viens concor-
Per eos igitur orbes seips;mi niens iniendil ut videai, diam disjungil oculorum ? Quod adeo vcrum est, ut

miraque ralione iu unum miscclur et conjungilur luscis liominibus, si aul insani, aui cbrii fiant, nullo

ainboruin luminum visus. B modo possit accidere, ut aliquid duplex \ideant.

Quare si ratio apparet, cur oculi fallanlur, manifes-
CAPUT IX.
luni est non cssc falsos sensus; qui aut non falluntur,
De sensibus eorinnque vi. si sunt puri el inicgii, aut si falluntur, mens lamea
non falliiur, qiuT^ iliorum novii crrorem.
Libel lioc loco illoruni repreliendere vaniialem,
qui dum voluni osiendere seusus falsos esse, mnlia CAPUT X.
colligunt, in quibus oculi fallanlur; inlcr quu^ illud De exlerioribus Itomiuis luembrisy eorumque usu.
eliam, quod furiosis et ebriis oniiiia duplicia vidcan-
lur quasi vero ejus erroris obsciira sil causa. idco
:
Sed nos ad Dei opera reverlamur, Ul igitur oculi
enim fil, quia duo sunloculi. Sed quomodo id lial, niuniiiores essenl nb injurin , eos ciliornm legminibus

accipe. Visus oculorum inienliono aninii consial. lia- occuluii; unde oculos dictos esse , Vnrroni placet.

que qiioniam mens (ut supra dicium est) ociilis lan- Nam cl ipsu! palpebrse ,
quibus mobilitas iuest, et

quam fenestris utiiur, noa lajitum lioc ebriis aut in- palpiiaiio Tocabuluin iribuit, pilis in ordincsiaiitibus

VARIORUM miAL
Recle juxla Tliomasium. In 2 rec. ei excusi* 33, ad C ad quem locum consulalur Tnubmannus. Bun.
''••'" --
visum. Sequilur ubique, fieri poiest. Iraiicius suspi- Tum acies
'•
Reposui tiim cx cuiiclis penc ms.s.
oculi.
Iii rec. 2 Reg. cl 1 Colb. cst ciim, sicul cl in editis
calur le^eiidiiin (iiigi polest.
cernal. Ex 13. In Maim. lamen.
Si quit vdil truiispicere per ciculam
colixrcl Diditciiur. Mss. 2 Bonon. ci Briin. deducilur, cor-
cuiicii* pene mss. reposui velil, (juod melius
cum eernai, qnam vellel, quod esl oinniiiin ediloniiii riipie. —
Diducitur. Ven. priina pravo, ducilur; Ven.

ac 2 Heg. el Eni. iii quoruin piislrcino e>t cerneret.

Tiy3, 97, pejiis, dicilur ; iii Sparkio oiiulliiiir boc
Cicula auieui, quod juxla Serviuni esi proprie spa- verbiim viliose. Aireciiim, diduciiur. Vide not. I. iv,
lium inler cannarum sive fistuUiruin tiodos, liic pro cap. 5, diduci. Diducerc b. I. idem quod infra, dis-
junqere. Bun.
fistuia ipsa, aul potius fisiula; foramiiiibus accipitur.
Virgilius cnim Ecloga 2 dixerat :
Tunc sinyuli. Ita lypis mnndati et mnlti mss. In 2
Colbert. elBaliiz. lum; in 2 Boiuin. et Tax. el siiujuti.
Esl mihi disparibus seplem compacla cicutis
Fistula. Nullo niodo. Sic rcstitui ex ver. cd. Bom. necnon
orbem con- Cellar. omiiibusque inss., deiiipiu i Itog. rcc. in quo,
.Ilaqne od videndum membris potius in
eic. Non lainen iii oibem perfec- sicul et in ii vulgutis. est nullo pncto.
globalis opus fuit,
bgura exacle spbaErica non congriiebal, ul Cur oculi [iillantur. Ila cnieiidavi ex vclustisslmis
luin, quia
Begio-Pul. 2 Bonon., Cauc.,T«x., Pent., Sangerni.,
docet Galen. lib. x, cap. 6.
edit.Cellar., npprobantc Krancio, favciilibiis 5 Reg.,
Et qua in primori (ucie adlia:rerenl, elc. Quia cer-
iiiliir pcr direcuiiii, Arisl. ii de Parl., cap. 10. j) (j Colb., Balu'/., Marm., Claioin., Bruii. cdiliMjuc 2
vel. Rom. in quibus csl cur oculi jaUunlur ; in i !log.
Simillinios. At iii ms. Uov. similes.
rcc. el 14 vulgalis, cur iUi {allunlur.
Orbes. Iliuc oculi elcganter ila vocanliir. Conf.
Qui aut. Apin\ Buiieinaii., qniaaui. Sicedo cx Bcim.
supra et niox. Alra excmpla danl Snvaro ad Sidon.
Slaiii Tlieb. i, 53. cl sic rieuinannu visuin. Edili , ^/ui. Pusscl csse,
Apoll. lib. I, ep. t, Uarlliius uii
quippe qui. Bo.N.
Pari modo apud Soplioclom (X.A. v. i294, /v-/Aot di-
Vide Spanbeni. ad CaUim;i- Suiit. Ila iiiss. Sangerin. el Bov. alii legunl sint.
cuniiir oculorum (irlics.
Eos. Abes-t a iiis. Aii^lic.
cbi Palhid. v. 87. Bcn.
Occiiluit. Soliis nis. Bov., operitit.
I Uorum reprehendere vaniiatcm. Pro illorum, iii solo

Boiioniensi ;iiiliqniore codife U-giliir yiri7(es/7(i'.

IJitdcoculos dicius esse , clc. Seqiiiinlnr Varronem
rcli(]iii eliani Crnnimniici, piignante intcrim scripiio-
Sensusesse {aUos.^icni Lucrciius lib. iv. llino illiid
nis cl qu:iiililatis rntioiic. Nani ociilus siinplici c, pri-
nonnulloruin, semibus non est liabenda fidet^ dc qiio
iiiam liriivcni lialiol occulcrc veio eanidem gemina-
Cirlcsium disscrenieni vide.
:

10 cc posiiioiie prodncii. 1»i;tli..

Qnod (uriosis et ebrtis omnia dHpliriti videanlur. Qiia
lI 18. Viilpiuaio, (;ic. Iii csi irciijtiiido, intcrprele Perotto,
de n: Ari.loi. Problein. II, 17
.

qiii laiiKji) a palptiiid'» id c-A prLCleiiiaiidunoir.endu-

t'.t. Sic iii inss. l5ov. ei S.uiijerni. iii .iliis eliavi.
.\pud Yirgiliinn, Aiu. 470. Cii. Siiiil niileiii |i:ii(ielir:e liiiiic:i;, (|iix' legniil dculos.
Duphx vid>bilur. iv,

dciii«-iis PeiiibeiiS videl In ordiiu'. Sit iiia. S ;ii^;enii., >\c Virgilius Ccloga 7.

tt solejii geiniiium, el diq.liLes 6i o.Ucii(lcic Thi.-bns; lllus rcleidbai in ordiiie Tlivrsis.

 ;

^i CAP. X. IjE EXTERIOH. HO.M. MRMB. EORUMQUE USU. 42

valiaise, sopium oculis decenlissimum pnebeni. Qua- A laiione nioliius esi , iit lamen hiatus ipse iirisi oiis
rum molus assiduus incomprehensiliiii celcri(ate con- speciem non deforinaret. Qiiod erat plaiie (ulurum ,
curreiis , el videndi lenorem non impedii , ei reficit si unum ac simplex foramen paterei. At id velnt pa-
obluiuin. Acics eniin, id est inembrana iila perlu- rieie permedium ducto iniersepsii alque divisii, tc-'
cens, (|iiam siccari el obarescere iion oportel, iiisi citiiue' ipsa duplicitate pulcherrimum. Ex q:io iiUel-
hiimore assiiiuo lersa pure niteat, obsolescit. Quid ligimus qiiaiitiim dualis numerus, una ei simplici
ipsa supcrciliorum fastigia pilis brevibus adornata? C()nip;tgo soliilalus, ad rerum valeal perfectionem.
1101111«;, quusi aggeribtis , ei munimeiuuin oculis , iiu

(|uid superne incidal, elspeciem simul pra?stnnl?Ex Nam cuin sit corpus unum , tamen toium cx sim-
(jiiiiriim confinio nasus exoriciis, et vcluii xcjuali plicibus membris consiareaon poierat, nisi ut esscnt
porrecUisjugo, ulrauK|ue aciem simui et disceriiil el piirtes vel dextra», vel sinislrae. Itaque ut pedc-; duo,
niuiiit. liiferius quoipie geiiarum non iinlecens tumor. ei ileni mainis, .non lanluiu ad uiilitaiem aliqiiam
in siiiiililiidinem colliiim leiiiier exHtgeiis, ab omnl usumque, vel gradieiidi , vel facieadi valenl , sed et
parle ociilos eflicil lutiores; provisumiiue esl ab ar- habilum, decoremijue admirabiicm conierunl : sic in
lifice sumiiio, ut si quis fnrle vebemeiiiior icius exii- capile, quod loiiusdivini operis qiiasi culiiieii cst, el

(erit , emiiiciitibiis rcpellatur. Nasi vero pars supc- g auditus in duas aures, et visus in duas :icies, et odo-
rior usque ad mediiim solida forniala est, inferior raiio in duas nares a summo artif^ce divisa es! : quia
aiitem cartiiagineadli;crenle iriollita, ul usum di-
iid ccrebrum, in qiio seulieiidi raiio ost, qiiatnvis sit

gitorum possil esse tractaliilis. Iii iioc autem, quam- uniim, tamen in dras partes iiiembrana inlcrvonienle

vis simplici mcmbro , tria siiiil officia constilula ;

discrettim csit. Sed et cor, quod sapieniiie doiniciliurn

unum dnccndi spirilus ; alierum cipiendi odoris; ter- vidclur, licct sit unum, diios tamen intrinscciis sinus

lium ul per ejiis cavernas piirgamenla rerehri de- habct, quibiis toiites vivi saiigiiinis continenliir, septo

lliiani : qiins ipsas Deus qiian! mirabili ,

quam divina interccdciUe divisi ; ut sicut in ipso niuiulo siimma

YARIORUM NOT/E.
Al ms. Bov. legil in ordinem. litss. 4 Reg., 4 Coibert., Goih., Lips., Eiii., Caiir.,

VaHa'(e. Cic. de Naliira Deorum lib. n : MnmUe- Marm., Brun., cdil Rom. 1470,
quibiis esl : carti- iii

que sttul palpebiw tdmfiuum vailo pibrunt quibus e.l ,

lagine adluvret moUiia, ineiidose. Vttlgaii fcre omiics
aperiis oculis , siquid incidcrel, repctlerclur, el somno dividiiiit molli iia, ciiain viiiose Spark., cartilaijini ;

connivenlibus ,
quuni oculis ad cernendum noii eitcre- n adlmrcl moUi, %'a ui.
miis ut tainiiuam invoiuti quiescerenl. Hic lociisapiiu
,
Vt per ejus cavernas. IZx mss. ei multis edilis ad-
Noiiium Marcel. falso ex ii dc Oratore citainr. !l;cc (iitum ejus.
(lesumpla simi ex Piatone , aiqiie similiier loquilur Quas ipsas Heus. lia corre.vi cx ms. 7 Rej., Ultr.,
Galenus. Baiiiz., Brun., ed. Rom, -1470, Crapii.. Cellar.,
Waicii., oi>linie. Sic idem infra liiatus ipsc nmi, et , ,
El obmcscere. Ccllarius ex Golh.eiLips. ediderat,
ipsa dupiicitate. \n mss. rcc. 1 Colb., .\larm.,-
el arescere ; et sic in Rcimm. uiss. inveiii. Parrh.,
Cl;ironi. et i^i cditis quus ipse Dcui.
Paris.. Jimt., .Md., C.rat., Erasm.. Gymn., Fasil.,
Quain mirubiU. Sic reposni (>x ms^. 7 Rpg., BCoib.,
Gryph., Torn., Bet., Tliomas. isaius Gall., Spiir!;., ,
Uiir., B;'.!uz., Brun., cd. Rom. 1470, Giaph., Ceilar.,
|ir;cfeniiil, el obarescere. Putavi , iioc coniposiiiim
\V;ilch. Ki recie, sic iiifra Aiictor nosier, </««»i uuiii^
cs.-)e g--nuinu!ii, ncc ausus fum piiora miiius auiiqua
quam decens. In scriptis rec. i Coib.,C!arom., Marm.
iii-s. loi etiitionibus aeque fere antjquis , ei ex anli-
et 11 vulgaiis, tam niirabiU.
(luissimis inss. sumplis praeferre.
Si uuum
ac simplcx foramen. Ita pr.cferuni veter-
Superciiioruin (asligia ne quid vicidal. .^pu- rimi msfi. R.gio-Pui., i: Bunon. cl T;i.v. ac edo. Tho-
!t;ius, lib. ilabit. Doctr. Plat., p. IG
i Superciiiorum :
iii:is., Is., Tiiys., G;il!., cadeiiiquc (ocotione mos
sepei praimuniunt oculos, tie demper proruat quod te- , iititur Laclaiiliiis, cum ail : una ei siurpUci ccwpuife.
ncras visioncs moUesque perturbel. Desideralur unum ac , in 24 rec. ins^. cl iy 15 vui-
Lettiter exurqens. Ita Col- mss. 5Reg., 2 Boiion., 1 gatis.
inTt. aliifjue, ciim cunctis fernse vulgatis. In mss. Ex quo inleUigimus. Sic ex v«»liiStiorii)!i* rt;s!iti!i

f»(!gio-i*ni., 5 ai. Reg.,4 (^olberi., 5 aliis.edd. Rom. D edili.s omnibtis mss. prajicr 1 Iteg., in (juo,
el ex
U/O, ac Gymnic. iegitiir lcviter; \\\ \ Colh. lenis sicnl. el in oclo iniiircssis, esi cx quo intelUuitnr.
in Marm. levis. Milo iegere leniter cum Collario Jtaque. Uccsl in Bov. coiilra lidcm alioruiu iiiss.
doclis, ctiior ex iiid(ihi laliiii sermonis,
aliisiiiio vi!'i.> Jn dnas panes. ls.ou.iy.;, id est venlri' uios noiiiina-
iit apiid Pliniiim, lib. v , epist. C : F?7/« in colie imo vit G
ilen. Koo.u/.; oi t/ji. o l/y.i'j>uJ.o; yOo. Iiiem fate-
siiit, iia lcnitcr el scnsim clivo fallenle consurnil, ut cum liirdiias scciiiiiliiiii i|uoStI;im esse, obi iiiioiium aoi-
Uiicendrre non putes, seniius ascendisse. Ei Calpnr- mi iiriiioip;iiiis residct. Vesaiiiis ('erie eiiaiii icriitiiii.

iiiiis EciO^. 7_, V. 23, vciiiiiciiliiiiiaddit iigura 5 ci G iib. vii. .Vri.stoleles i;i

I de Hl-i. aiiiiiialimo, cap. iG.

Et clivos lene jaceiues. Dnos i'^men inirinsicus sinus. Plinius lib. n, cap. 37^
Sic el Julius Cx'sur, lib. n de Cell. Gui., lene }ucjnm
Prima d .inicilia iolra se aiiiniO ci sanguinc pruibcL
siniioso specn, el in magnis animalibus lri})lici, in.
montis.
nulio iion gemino ibi mens habitai, eic. Uipp. ii.
:

Enmentibus. llcumaniius putai legendum esse,

lib. de Cordc, lios siniis 7«5-Teca? uominai ; Juilius»
emiiicntia.
Poliux •/o/.TT&u; ;;ppellat. Betul.
^
Usque. Deesl iii ms. Bov. Quibus (onles vivi. Ex lioc fonte duoegraiides vtnse
injcrior oulem cariiioqine adhierenle mollita, ul, CiC. in piiora ct terga discurriiiil, sparstcijiieiamoriJiii se-
Sic emciidavi cx mss. ilegio-Ptii., "ial. Kcg., 2Coll)., ric pcr alia» !nijior'rs, oiiinia menibia vitali saiigiiijjts
Biliiz., Claroui., Suigerm. El lucc mihi (cjiiiiinii oj)- rigiiiii. ! iiii. lli rami (lescriiiiiniur a Vrsalio ptima
tiiii:i,videlur lectio. Viile pr.eccdeiitia. Accodiiiil al.i cl".sccii!i;la lo c;*pilis figiiris !ib. m. BF,Tti.F,ii;s.

PATftOL. VII.
 43 riUM. LACTANTII LIB. DE OPIHtlO DEl 44
reruii; v«t «ie aiiiiptioi «iH^tex, vel ilc (luittiei siiiijilcx, \ priroit, ct transmiltit ad ventrera. luque Varro a li-

ci giibvrnRi , et coiitinpt lutuin : iia iii cerpore de gando cibo pntat lingtix iiomen imposituin. Dcsiias
duobus universa rompacla , indissociirbileni pr^ten- etiam poiu adjuvai ;
protenta eniin cnvataque liau-
dereiii uniiatein. Oris ^noiiuc species , et ricrusex riuni aquam , caniquc comprchensain liiiguic sinu ,

trsnsverso paieruclus, <iu!«ni uliiis, quain dcccns sit, ne larditaie ac mora efHual, ad palatuiit ceieri mo-
cn;»rrari iion potest : c^ijus hsus in duobus conslat bililalc coniplodunl. Ilxc itaquc palairconcavo tan-
*onicii«, siimeodi victtra, et lequeiMii. quam lestudine legiinr; camque denliuni scplis Deus
Liiigiia iiitus iuclusa, qux voceni niolibus suis in qunsi muro circumvallavit.
verba discernit , et esl interpres animi ; nec lamen Denles auleni ipsos niirabili modo per ordinem
soU potesi per ^e loqueudi inimus implere, nlsi acu- iixos, iie nudi ac rcstricti liiagis Iiorrori quain orna-
iiieii suum palaia ilHserit. nibi juta vel ofTensione niciiio essent, gingivis niollibus, qu;e a gigiicndis
deiitium, vel conipressione labioruin : dentes tamcn deiitibus noininaniur, ac deinde labiorum tegminibus
plus conferunt ad toqnendum ; nam el inrantes non buncsiavit, quoruin durities, sicul iu niolari lapide ,

anie incipiuiit fari, quam dentes iiabiieriiit, el senes niajor esi et asperior ,
quain in cxteris ossibus , ut
aiiiis^is dcnlilius ila balbutiunt, ul ad inruiiliain re ad coMtcreiidos cibos pabnlumque safficereiii. Labra
vuliilidenuoesscvideanlur. Sed hajc ad honiinem so- B ipsa, qua; quasi antea cohaerebant^ quain deconier
Iiini perliiienl, aul ad aves, in quibus acuniinaia <il intercidit; quorum superius sub ipsa inedieiaie na-
vibralacerlis inolibus lingua, innumerabilescantuum rium iacuna quadain icvi quasi valle signavit, infe*
,

llexiones, et sonorum varios inodos exprimit. liabel rius honcstatis graiia foras niolliter ex|ilicavit. Nain
praeterea et aliud officium, quo in omnibus, sed ta- qiiod alliiiet ad saporem capiendutn, fallitur, quisquis
jiten soloin muiis utitur , quod conititos etconimoli- iiuncsensiini palaioinesse arbiiratur ; tinguu est enim,
tos dentibus cibos eonigit, et conglobatos vi sua de- qua sapores senliuntur : nec tamen lota ; nam paries

VARIORUM NOT^.
In... utundo iunma rerum... de dupHci siinptex. Efjluat. Iia reposui ex mss., pr;eier I Bonnn. in
H i:cde \)co l*alre et Fitio iiiierpreiantur Ttiysius el quo rejlual 2 Keg.
, et viilg. in quibus csl defluat.
ileuiiiaiiMus ; qux inilii videnlor suvaeiid.\ Ae daebus Eamque dentium septis Deus , etc. Sic resiit»i ex
jjnncipaiibiii eleinenlis igni el aqua, ex quoruin cdiiis Roin. 1470, Is., C«llar., Walch., et ex oinni-
diSKWiii concordiu munduni consiare oslendit uberius bus iiis. preler Caue. in quo sicul cl in decem ex- ,

iib. II I;isiilul.,cap. 9. Adde ex iib. ii, cap. 8, locum eusis, leaiilur eainque dentium ordine fepinns Deus.
^ —
;

duUuin in nolis Quoruni mixlura el lemperalione E

m^amque dentium septns Deus quasi muro circumvatf
:
Q
miDidui et qua; in eo sunt universa constiirent. Cerle
, , lavit. Getlius, tib. I oap. 15. Scribit-* llonierum
,

iioii meinini, Ueuni a Laciaiilio .«liculii summum re- dixisse peiulantia; verborum coercendii; v.illun\ ess«
,

runi Yocaluiu esse. opposiiiim dentiutii , referlque ipsius cariniiia. Is^us.

Linijiia inlut inclusa , qucB vocem motibus suis
vcrua uiscernii. Plal. in Tima;o Xenoplion ubi supra ;
Ari.->lol. III de Aninia in line., ct litj. jv do, Hist.
anini., cap. 16 el 17. Cic. nbi sujira'; Ual. tib. viii
cap. 5; tib. ix , cap. 8 ; lib. ii, cap,' 10; lib. xvi,
m Mirabili modjo per ordinem fixnis. LU^et recenliores
;
scripli Angl.,*G()lli., Lips., Reiinin., ei ab 1465-
1566 exciisi h.cc vorb;» iion habeant, el Cell. el
Walcli. doiiuo pioscnb.iiil; lamen geruiana hsec.
osllecliu L^ictatiUi ({u;un pneslani duo anliiitiissimi
,

cap. 3. IsAUs. codices BoHoiiieiises cl Taxati. ex quibiisTlioinas.

lsa;us, Gall. S|Mi'kiiis, Iicu<uaiu)us recle judicarunt
Nisijutu vel offensione dentiumAiz reslitui ex iiiss.
lecipienda. Simili raiione uoKier, c. ^ Pinnm per :
5lleg., 1 Colb., C.Uroju. a prima m.inu, Marm.,
Diun. elBuv., ac 2 vet. cdd. Uoin, et Ccllar., accc-
ordinein fixce. BiJ.\. —
Mirabili modo per ordinem
fixos. lias <|uinque voces recte ex optintis codi
dr-.iiibiis mss. Coih., 3 Colb. ei Lii^siensibus, in
cibus mss. 2 Boiioii. el Tax. reslituii Tliotnasins,
quibus togimr mendose liia , pro jula. tii inss. 3
qu;e c:eieris mss. et a vulgalis absunl, prujier Is.
:i
Reg., 2 Coib., Baluz., Claroin. et Sangerin. a se-
ei Siiaik.
ctinda manu , el edii. Ald. et Farrhas. adjuta quos
foriassc quia usu magis trilum
,
Ac deinde labiorum legminibus' hvnestavil. Labia
scculi sunt creieri ,
eiiiin lum denlium luendonrm causa. liiin adusum
videbalur. Nec lamen in-,olcns simplex *Tacilu» ;

cap. 4, inilio
sermonis sniil coinpitrata Arist. ii de l^irt., cap. 16,
enim lib." xiv, ait : Plucuil soleniu ,
,

lempore eliam juta. 1) is^s.

Ad inlanliamrevoluli. Lips. 5 et Ileimra. Ad in- :
molari tapide, elc. tjnde deiilcs molares, ad
/;t

funlium it«o/uli , niale. Lib. viii Insiilul., cap. 15 ; qur>s vidclur alliidcre eos eliam maxillares vocant.
:

Quuii udaUeram infautiam revohUa. Lib. vii , cap. 22 : L't ad contcrcndos. Ita mss. 2 Bonoii,, 7 Heg., 5
Denuo ad utcrum revolvi aique ad infanlium regredi. Colb., Tax., Pen., Clarom., Brun., et vel. edd. Iii
BUN. nonniillis mss. el 5 vulgalis legilur aul; in 1 Colb«
Quo in oinntbus, elc. Sic legilur iirvutgaiis; et iu et Mariii., elc.
mss. Bov.u S.iiigcrni. alque aliis uiuUis. Veruiii in Sensuni palaio, etc. Fallitiircrgo Aristoleles, fallitur
Regio-Pul. elin uno Bonon. eal^quodijiomnibus. iVls. Plinius, fallitiir cutn liis uniyersa ( el qtiidem docta )
h:ra.sni. f/KO m honiinibus. Lingua iitilur oflicio colli- aiiii(|uiias. Nainque hrocvox metonymifos, sicut etiam
geiidi ciboi iu omnibus mulis animaiilibus sed hoc , gnla; pro voluptaie :!b aiicloribus crcbro iisiirpalur;
,

holo, quum in huininc gcminum pr.ebeat iisum. apud Ciceronem cnim, uhi de Fiiiib. lib. de Lu;lii
Lrasmis. —
lleuin.Tiiiiu.^ auieai legil.v/i(g non iii liumi- sapieiilia'verba facit ISon sequiiur, ut qni cor sapiat
:
ii

uibm solum , sed eiiam in mutis uliur. ei non i>apial palalus el OiiinliL lib. i, cap. 2, a;gre
,

Itanuc Vairo a ligando, elc. isidor. lib. uOrig., ferl, quod ante palaiiis puerorum, quain os inslilui-
cap. i, refcrl V:irronem non a ligaudo cibo, ul ait lur. IMiavoriiius apud Gcll. lib. xv, cap. 8, repre-
Laciani. scd a lin;icniJ<) cibo linguain dictam piilnvisse, hendit |i!'a:feclos Popime, qui ainiil eos palatiim
alioi veroa li^andis vocibai,qaod per articulalos iion habcre, qui superiorem parlein avium aique
sonos verba lisei. Isvf.cs. aliilium edunl. Ilor. 2 Epist. :
 ,
; ,

^5 CAP. X. DE EXTERIOR. HOM. MEMB. EORUMQUE USU 4^

ejus, qnae siint abutroque I.Tiere (cneriores, s.'i|iorein A ne species, an niililas major sil. Nam et niinierus
suI)ii!issinVis sensibus iraiiunl. Kteuin upqiie ex cibo pcrfectiis, ac iilenus,et ordo ac gradusdeccntissimus,
qui(l(iuani,iic(]iie ex polione niinuatur; lanicii ineiiar- ct arliciitorum parium curvatnra flexibili.?, et forma
rabili niodo peneiral ad sensnin sapor, cailein ra- ungiiium roluiida, concavis legminibus digitorum f:;s-

ti(ii;e, <ina nibil dequaqne inaicria o/ioris capio (Je- ligia comprebendens atqiie (irmans, ne mollitudo car-
cerpit. itis in tenendo cederet, magrmm praebetorn.Uuin. II-

Cxiora quamdticora sinl, vi.\ (^.vprimi polo.s!. De- lud vcro ad usum miris modis babile, quod unus a
duciiim clemenler a gonis nienlum, et iia infcriiis caiteris separaius cum ipsa manu oritur, ct in divcr-
coiictusum, ut acunien ejiis extremuni signare videa- sum maturius fundiiur : qui se veliit obviiim caileris
lurloviier in^pressa divisio ; rigiduin ac teros colluin; praebens, omnem lenendi-faciendique ratioiiem vel
scapiiia! veliit inollibus jiigis a cervice (leniissiB; va- solus, vel praicipue 'possidet, laiiKiuani rector oin-
lida et suijsiricia nervis ad forliludinem bracbia; in- iiium at(|ue moderalor; uiidc cliain poliicis niniiea
signibus loris cxiantiuin lacerlorum vi<;ens robur accepil, quod vi el potestale inter c^tcros polteat.
utilis ac deceiis flexura cnbiiorum. Qnid dicain de Duos quidem ariiculos exi.iiiies babet, noii ui alii

manibus, rationis ac saiicntiae ministris? qiins soler lcrnos, sed uiius ad maniim carne conneclitiir piilLJiri-
R
"
tissimus artifex piano ac inodice coiicavo sinu licias, itidinis gratia. Si eoim fiiisset tribus arliclilis et ipse

ul si quid lenendum sit, apte possit insidore, in-digi- discrelus, foeda elindecora species ademisset iiiaiii-

tostermiaavii : iiiqiiibusdif!ieiieesl cxpedirc, utruin- bus bonesiaiem.

VAUIUKUM mTM.
Tres mibi convivae prope dissenlire videnlur, tori ei iaceriiraro apud auctores fieri mentioncm,
Poscenles vario umlium diversa palaio. itisirobur signilicelur siciil ctiam bracbii vocc iri :

Bibliis quo nominc o (3|oax£a)v apud lxx esi. Bii-

Philosopbi lamen linguse jiixta , palaioijue , sive gu- ,

TULEIUS.
bij, saporis sensum iribmmf. Arisi. in Probl. seci.
Qiiid dicam de manibus, elc. Arisi:<'iielus, bb. i,
28, el apud Gell. Iib. xix , cap. 2. Betoleius.
episl. XVI : EtSov yjlpv.j v.y.poi; z«i it(>o«? Tci IvuTtoa,
NiliH (/(' qua(jHe maieria Sic r<'Slitui ex veterrimis
ToO r.oulov? yvfOL^tTaaTw. ViUi sumnins manus ac pedes
opliinisqot; inss., 2 B<ui., Ucgio Pul. et 3 al. Reg.,
splendidoi fornuju iniiiciu. Uic a Laclaiiiio paiube iaa»
Cauc, '2 Golheri., Baluz. C:eieri nianu exarali et
daiiiur, ui ei a Sydoiiio teneras quotjue ac itomiUiil :
lypis iiiiindaii b;ibeiit de q.uacnmque.
Odoris Ciipio dccmpil. Ita mss. 'i B'»ii., Rtjgio-Put.
proceias facil Aotileius Balhylli mamis; ejiis Manm
teneric , imiutl. Ovid. (iiio(|uo Auvor. tiU, j, Eleg., ly,
el 2 ;»lii Ueg., (iauc, B:iluz., 5 Colb., (^l irom. in
noii vdeiiir mollesmaiuis iiiiprobare. .Moliibus purro
marg., edd.tirapli.^Tbom ,ls.,C('ll;ir. Qux leciio, nl Q ac lencris maiiibus opiioounlur,
palet, mbiime cornipta esi; iiam Lactanlius hic usus
esl vocabulo raro, sed proprio. Capio, capionis, eiiim Vellere Tbusco
nomen est, qiio Jureconsiilii sanpe usi sunt, nl tiws- Vexalse duraeque maiius.
capio, pignornm-cupio y in lib. vii cod. Tbeodos. de (Ex Jtiven. Sat. v.)
cxactioiiihus , el tit. de di.slraci. pignoruin. Gellius Mainrius fundilur. Id est dilaialur. Iia correxi ex
lih. V!i
, c
10, docel Vitrroneii! ila piqiioris-cnpioiieiH optiiiiis niss. i Boii., Regi(>-Pul., t al.Ueg, a secuitda
dixisse, ut hic oduris. in ccteris mss. et iii euiiis manu, o Coll». Clarom., M iim. et Baliiz. a prima
capio iion exuu, i(lque,iu videiur, malo ad tumeu m:tiiu. Roc esi pollex a m:um stium (jUKlem Inbet
.

OMlioiiis. bt Tliys. ei (}all. esl capiio , cori'ii|>le. inilium, scil iiialiiriiis seii ciliiis qtiam :ilii digiii in
,

Deductnm clemenier a (fenis inenium, elc Meiiii diversuin fun^lilur. Mss. icc. 5 Ueg . Eiii , C:iiit ,

noii obosi, sed sueculeitli lacteam cuIimu requiril Briiii. omi>cSi|iie (iditi babciit niuiuriu.-i findiiur ; ^
Si(io!iiiis; A|iuliiiis (iiioqiie iti descriiU. B.>iliyHi, iUig., 1 Colb., Baiiiz., mnnns (indilur ; 1 Colb. cl 1
wudico Anafreon in piclura ai.iiic:ii pos-
nieiiio (acies. Boiion. rec. oi 4 viitgati n c. tniuiu.^i fnndiiur.
liilat meiunm. Vairo aptid Noiiitiin
deticaiuni ac molle Qui se veta! obviiim eic. TbeodorcliiS scrmoiie ,

iu MoHiludinem. Arnob. lib. iii, menttones ilicmiliir. TTiot TJi; TT&ovoiix.; 4 m:iiiiiiitu slrucliir.im sdloitissi-
<liii!uis meiilum pius justo promiael. Fuvsc. If. V. uiam , el ttsnm muliiplic(!!i> ele- gr;r-i:e iio;i iiiintis
Jo.MUS. ginicr, (!ii:im Lictaiiiius latioe descripsil.
fiiyidum, Id esl , reetiim , erecuim. ISotavi ad lib. Inier cwierdii. \\<:\ii\\ni\. credil Lactaniimn scrip-
11 Iiisiitiit., c:ip. i , liiijims (<c smnlibus. Jub. ii , cap. -. sisse pi(eicr ctcieros, id est, pr.o ciHi>ris; ul Iib. i
j7, etdeOpil'., cij). 8. Bin. ^ itistiiiU., c:ip. 'i lCnjilirwa, qiue cetebrior iiiier caile-
:

Jnsicjnibus lovis cxianliuin , elc. Sic emendavi cx ras et uobilicr liabctur. Bf.N. •

velerriiiiis cl opliini.s ms.s. 2 Boiioii., Rcgio-piii. ei N on ut alii lernas.V.x tnss. l Boiion. aniiq., Ue-
5 al. Ilei., (".;iuc. Go;b., rj("!oili., Baluz., UTir., Lips,, jrio Piit., al. Ueg., 'titer Uof^. a sectinu:t inaiui
lun.. 1 Si<rb., Brun. ct edii. Tbom:is. In i mss. rec. (iolb., Tas., Lips,, G Colberi., Clarom. el editis
imiilisipic ediiis esl exwitiUinlacertorniningcnsrobur ; Roin. i470, Beiiil., Toni^s., Soubron , Ccllar.,
in .\iaijn. cj<uni'/(0(; iti Cbirom, f.t7«H((»»i. Videp;iiilo VValli., si(; tcpiisiii. iii i B 'U. rec, i lieg. n priina
posl. duas urliculos { pollex ) exiames liubel. Prii-ci- iiiaim, Biiin <u il est trinos. — Ternos. Servo lernos.
piia llcicolis (•oiiimein.i.ilio a buertis ejus pel.tur, Vidciur i^isifo olisciv.iitis Pliiiiiis, lilt. it c:i|». 43,
,

ul A|ioiliiiis a co:iia, joxia illud (xappenjice Virj;ii. ."^6(1. 9'J : lljinii:is arncnlos iiabeni teriios.
diyiii

poUe.-c binos , ei diaitis udversus univrrsis fieclitnr, per

Piiosbus coiiiosns, Hcn-ules iacertosus.
se Vcru in obHfjunih porrigiiur. Bln.
Docli eli:im ihoris scnbiuit. Ycsaiius, cap. 2 seciindi Sed unns nd inanum carne connectiinr iiHiclifitudmis
Ubri, ubi (ie iiiuscuiis agil, dicii tbonim siuiplicem qratia. Ua C(»iiliiim» ieoore el sitie itlb» vn<,-iiiii com-
Citrnem iibris obiluciaiii essc. Tori piUissiiiiiim iii oa peiKiio scriplum csi iii diiobiisatiii(;itis-imiscodici!ms
p:;rte br;<cnii smu , (|u;o ;ti» bumeris inrii>il . in ciibi- Cauc. Ueg. Pul., oisi (juod posierior loibci manns.
cl
lum desinil. Riilinquiuir oii^o, coiUra Gr:»iiimiUicos h\ 18 sciipVis, ad tuanuin carnc tiecliiur ; et sic lii-
bu;ert03 suijciioreiu bracliii parteiri esse. Ob?ifcrvan •
gendom esse ceiisel Hccquetius, d(3clor Me;iicus Pii-
Uum cliam vel e.v iocis superius j.im ciuuis est. et i-isiciisis, suadcnle parlis siiu et posiitira Caudebi
47 l ir«M. LACTANTIl L!B. W. OIMFICIO DEI 4S

Jair pociorislatiltidosubliinU, cl cxposiia oculis, A CAPUT XI.

nurabileia pra- so reri hubiius s.u diguilaicm. Cujus

^^ httestinis in homiue, eorumqun usu.
Iwec causa est, tiuod videiur liomlneiu soluiu Dcus
vciuii supiuuu» forinasse(u;im loro iiuUuni aliud ani- Sequilur necessario, ut de inlernis quoque visce-

inal jacoie in tergum poiesi), inutas aulcin animaiiies riluis dicere incipiam : quibus non pulcluiiudo, quia

quasi alioino iaiere jacentes fin.slssc, aliiuc ad lor- sniil abdila, scd ulililas incredibilis altribula est,

r.im coniprcssisse. Idcirco illis angusluni peclus, el qiiuniain opus fucrat, ut tcrreiium hoc corpus succo

ab aspeciu roraoiuni, el ad lerrain vcrsus altjecium : aliipio do cibis ac putibus aleretur, bicui l£rra ipsa

homini julem patcns cievectuin; qnia plcnum lalio- jinbribus ac prninis. Providentissimus artilex in me-
iii» a cwlo daiae, humile, aul indocens esse non de-
dio cjus recepiaculum cibis fecit, qiiibus concociis et

huil. PapilUe quoque leviler eminonles, el lusciori- liquefactis, viialcs succos membris omnibus disper-
bus ac parvis orbibus coronal;^;, noii niliil addiinl liret. Sod cnm liomo con.sici e\ corporc aique aiiima,

vciiustaiis, fueminis ad alcndos loeuis daiae, maribus illud (iiiod supra dixi reccpiaculum , soii corpori

ad solum decus, ne inlorme petlus, cl quasi niulilum prxsial MliinenUim : animx vero aliam scdom dcdit.

viderolur. lluio subdiia est planiiies veniris,quam Fccil enim genus (juoddam viscerum molie atque

mediam lore umbilicus non indoccnii nota signat, ad B raruin, (iiiod pulmonem vocamus, in quod spirilus

iioe faclus, ut per eum foeuis, dum est in utoro, iiu- rcoiproca vicissiiudine commcaret; eumque non in

ii^iiur. utcri modnm hiixil, ne eiTunderelur simul spirilus,

aut inllarot simul. Idcoque ne plenum qnidem viscus
effecit, sed inllabile, atque aeris c^ipa.v, ul paulallm

VARiOUU.M NOTyE.

du<;, docior medicns Aurelian(»iisis, legi inallet cnm Papitlcc quo(fue lcviter eminentes. Mss. 5 rec. et 4
sex nws. t'i 'J eJilis, Sed nnus ud uutiius ciiniem uecti- odil. habonl. leniter. Al qiiam /«?•
leviier nielior leciio

tur pttli-hrlludinii (jralia ; illi hqw

viihriur geiuiiiius uiler. llio enim .'igilnr de parlis prominonlia, no(|ua-
Auclons iiosiri seiisus , quoniain Luoianiius iu lioc (inam de cutis leuilate. IIec(>iiet, doolor niedicus Pa-
oporo ad cleganliam ac puIcliriinil;nom corporis risiensis. Juvciiatis, S;it. de Alossalina Claudii Cio-
iiia.\imo aUOiulil. Alias ad tuuniiin coiinectiliir polius saris onjuge. Mariialis, lib. vui, episl. Gi :

arridercl. Arridorel el Kiisiachio iloolori, itein nie-

Kl lalis tunior excitel papilhis,
dico .Anrelianeiisi, qui lainoii oum ins. i*en. legere Qualcs cruda viro puella servat.
maviiU, 0(i vianuni carm vestitHi is ailmonet erraie .

Lactanliuni in eo, qiod diios dunlaxal ariiculos ox- lliiic subdila esl planilies venlris, elc. Laudalnr
{ l
laiiUsi o>-(; in poilico (licil,('iim U'es liabcai, i|uoiniii VocffTTJo v.Tziptrroi, quaiem junior Philosiratus tribuit
primus nnnm ox ossibiis maiins quiLais
iion osl ,
iion .Molcagro. Pr:ecipuum in ventre uC sil planus ; pro-

e5tseiisibili.-> inoiiis arliculi primi inoius

, (luni esl fundiis plunns venler. Turpis est mollis
uinbilicus,
manili.-siissimiis. itaiiue iMrMiiaiius nosier (ul c.m. ca- venier. liorat. lipou. Od. 8. JuNius.
pitis quinii niedio oolligiUir, agnovisse videtiir du- UmbiHcus non indecenii, eU-. Arist. lib. vu de Ilist.

plicis gonoris articnios in po!li>e, duos scilicel ex- Aniinal. cap. 8, el lib. ii dc Ceiieral. Anim., cap. 5,
tanies ol visibiies, allorum ad maiiiim nexum , cl ilippocraies dii Nat. l'uori.
inusoiiiis lecuiin qui sii lei liiis, Vnus quidem-nd ma-
,
fleceptnculum, soli corpori. Nam
Platoni eliam r)
niim cnrne Vi^ntitnr ; h>. Caiici carne conveslilur. ,
nomiiiatur sloina-
oyjo-x«.rTij.i'jri y.uro» zc./.ia \jr:oBoyjo :

Jam jWtHoris latilndo subliiiiis. Xwlnunc, vcl leviori clius, sivo venlrioulus l.,alinis, Ciceroni alvus. llujus
muiatioiic jnin logendum osi, aiii iiiuila dcsuiil, iil oniciiim ost, oibi cdiicoclio. Bktuleils.
aniioiariinl viri oriidiii BeUilcius, Fiaiiciiis, Is;cns, Animcevero. Id cst, spiriua viiali. Fua.ncius.
Spiikins, Walohius, ArisUjlcIcs, ilcm Caleniis ot Molle. UcO.cy./Vj. Plalo, Ovid.
Pollux inanuiini uaclalioiii pcclns sul)jioiiini, ro arfr
Co,-.Ciolonini Ciir boiniui l;iluin poolns C(»i!diU)r Iri- Cci'nis ut inolli sanguis pulnioue reniissus.
oner».', Laoianlii ralioiios loiigo (inaiii Arislotclis nic-
Ex leviiius eniiii v.l aspcris arteriis conslat ; el ul Pii-
lio.OaSiiiu. Viiio Anslolelom in -4 do I'ariibus. Bkxl-
nius el (^olsu.-i iii(|(iiunt, spongiosus cst.
LEICS. 7/1 quod spiritus rrciproca vicissitudine commearet.
A'ind. l)oe.-t in ms. Bon., Bov. in quibusdam edi- jv II;oc habcnt iiiss. 2 Boii.,2 Reg., 2 Colb. Sorbon., ,

tii, iihpie rectc. Clarom. in marg. ct 15 vuigati. At illa absunl a 19

Abjectum. Sic i^slilui ex mss. ^l Ijonon., P.cgio- mss. cl cdil. 2 vct. Bom. et Cellar.
Fiil. oi 4 al. l\>i^; Ciuc. H, Coib., T;ix., Ultr., i'on.,
In uteri. Ileuman. le^\l inuleris.
Km., (>aiil., Claroni., .''.d. lloin. 1470, Is., Cellar.,
Waioh., lavonlibus 1 Beg i Colij. et Biun., in qui-
,
Ne effunderelur simul spivitus, aut inflaret simul. la
hiis est rt(/;eclK»H, ytro abjecium; jjaliiz., objeclum; in
mss. s;cpe rcporics siinui, pro semel, oi e converso.
lii 19 m.ss. cst semel, bis.
10 i.iipro^sis, iubjeclum.
lliiinini. ha legenduni ex plcris(|ue mss. el odilis, Jdeoque ns plenum qnidem viscus cffecil. Mss. 2
noc iKin ex pra:codenti voce illis. In l^i scriplis ct 4 Ileg. omnesque haboni
edili pr:»tor ed. Uom. l-iU8
excusis est liominis. ue. Abest a 2!) mss. Sed profecto rolincmlum. Ne
Piiiens el ereclum. IIa'.c est leclio ciiii. Graph. et ptenum, id csi non comiiaotum, nl moris ost quibus-
oiiiuiiim inss., pr.uler 1 llog. rcc. in (pio, sicui cl in dam visceiibns, qiia; Pareiichym;ita vocantur, ulpote
«••Clcris cdilis, est recttim. glandulis et vascnlis arclc .siip;ila donsaiave, cujus
"'"ijMm rutionii u ccclo dalce. Sic rcslitiii ex .'n.ss. sorlis osl jccnr. t)o |)nliiione stcns csl; visoiis onim
"i al. l'i(,-g.* A (..olbeil., ilarni., Lu.., osi lis!iili> el vesiculis iiiillo (listiiicluin. Igiliir pul-
. a prinia m:inu, ct cil. (ir:ipli. iii uionem ideo ue plenum qnidein visctis e/fecit , sed iufla-
'"/«.'; iii ;ilioro Coiiiurl. a nelo hile, eic. Iiilliri cniio non potuissol, si iuisset ple-
"''Ib., Claroni. a secimda iii:in viscus, parcnchymalis inslar; idcoqui^ loculis
millc porviuin esscdebull. ll£CQUi:T.
 49 CAP. XI. DE INTESTIN. IN HOM. EORUMQUii uab. «>
spiriiiitn reciperet , duin vilalis venius per illam ^ vocaiurgurgulio. Is conswt ex ossibus -flexuosis ac
spargiiur raritatem, el eiimdcm rursus paulatiia red- iuolliims, quasi ex annulis in ciculse moduminvicen-.
dcret, diun se ex illo expiicat. Ipsa enim vicissiiiido coinpactis et coba?reniibus ;
paielque sen.per liic

<iandi el spir.'^ndi, respirandique iractus, vitasn susten- transilus. Nullam enim re(|uiem meandi habere >!<i-

lat in corpore. ritus potest, quia is, iiui scjiiper commeai, demi.jsa
uiiliter de cerebro menibri poriione, cui uva nonien
Quoniam ergo duo sunl in homine receptacula, est, velul occursu quodam refra;nalur, neautteneri-
imum aeris, qiiod'aIit animam, alterum ciborum, tudinem domicilii cum impetu veiiiens attracta pcsii-
quod alil corpus, ul flecti cervix, ac moveri facile Jenti aura corrumpal, aul totatu noceudi violentiani
possit, duas esse per coHum fislulas necesse est, ci- iuternis receptaculis perferat. Ideoque eiiam narcs
balem, ac spiriialem, quarum supcrior ab oread brevitcr sunt apertae, quae. idcirco sic nominantur,
ventrem Jerat, inferior a naribus ad pulmonem. Qua- quia per eas vel odor, vel spiritus nare non dcsinii,
rum ratio, et naiura diversa est. Ilie enim qui est ab qu3e sunt hujus fistulse quasi oslia. Tamen bcec listuia
ore iransiius, mollis efiectus esl, et qui semper clau- spirilalis non tanium ad nares, verum ad os quoque
sus coha^reat sibi, sicut os ipsum; quoniam potus, inlerpalet in extremis palaii regionibus, ubi sc colles
€t cibuS; dimola et patefacla guln, qnia corporales fauciuin speciantes uvam lollere incipiunt 'n lumo-
sunt, spalium sibi transmeandi faciunt. Spiritus con- " rem. Cujus rei causa et raiio non obscura est; lo-
tra, qui est incorporalis, ac tenuis, quia spolium quendi enim faculiatem non baberemus, si, ut gulse

sibi facere non poterat, accepit viam pal.Mitem, quac iter ad os tantum, iia gurgulio ad nares laniuni pa-

VARIORUM NOT/E.
Vicissiludo (landi, respimndiqne Irac-
ei spirandi quod per ea nasi foramina, odoris cujusque gnari
iiis, etc. Ob luimana in-
id folli conferlur, vel poiius simus. Betul.
diistria nalnraiem soiertiam iinilaia esi, Vide Tlieo- Vel spiriius nare non desinii. lla Fcstiis et Isidor.
dorelum Sermone 3 de Provideniia Dei. Verbnin
, Orig. lil), XI, cap. 1. qiii pro nare li.ibet manare ; sed
flatidi legitur in inss. 2 Keg., 2 Ronoi!., 2 Coib., hinc restituendus. Is/eus. Nare, iiic idem quod lluere.
iialuz. et in oinnibus fere vulgatis. Abest aulcm a 15 Quoi sunl liujus (isiuUv quasi osiia. H:ec restituenda
inss. iiec iion «b edilis Koin. et Cellar,, sed retiiien- fueruni Laclanlio ex Bonon., Tax., Pen., Lips. quae
dum. Flandi, id est spiritu ductum aerem reddendi... in aliis dosiinl,
Spirandi, id est spiiiiuducluin aerem adniitieiidi : in Ad quoque iuicrpalet. Sic emendavi cx mss. 2
os
hac eiiim adiuissi reddiliqueaeris rociprocalioiie con- Bonoii., Tax., Kcglo-Put., 5 al. Keg., 5 Colb., 4
fiisiitomnis respirandi iraclus, id est lotum lespi- Oxon., Golb., Pon., Lips., Em., Gal., Maim., Sor-
randi ncgotium. itaque lesifcndum vicisiitudo (lundi 'et C bon., Vicl., BaKiz., Clarom., od. Coll. el Walch.
spirandi, abstinendo a virgula inlerjecla inler flundi meliori sensu, qiiani h;ne qiue in -i jec, et in editif
el spirandi, qnam apponi praestabit post spirundi, ui- sunt verba iier palet, qua; cum syntaxi consiaro iie
pote cuin vicissitudit de qua !iic agitur, non sil flandi quaquam possunt. Jnierpaiet aulem dixil, quia non
lanlum, sed et spjrandi. Uecqvec. recia ad os tendil, sed ad nares, Aliqnanluium auiem
Vitatn suslenlal, etc. Ila lamen, ut quidqnid utile patei ad os, el moaiiim qimqne ad illiid liabei. Vox
ac viias necessurium in pulinonibiis elaboraium est, aulem liajc saiis latiiKi. !ta puimoiioni int.erpatere
ad sinistrum cordis veiitriculum defcralur : (juidquiil rimisdixit Macrobius, iib. vii Saturn;d,, cap. 15, Par-
jiiulile, qua mspiravimus, cfOelur. Adi de iioc
iilae, lim ex TuYsio. iXec Lacianlius iiosier vccis hujus
Tbeodoretuiu cum admiratione dissereniem. Betu- auclorest exlat qiioipic apud alios.
:

LEIUS. Colies faucium. Jo. Caiici el ls;eus legendnm pulant

tolles; quod iii nullo repeii codice. Iii i Colb. rcc.
Quod alit animam. Non hic raiionalem iiiteiligas,
est callcs finiciuin; iii 2 Kog. rec. et ed. Kom 1474,
sed vilaiein illam nobiscum brutis coiiimunem. Is/Eus.
Venel;» 1490, Florent., Juiil.. Grapii., folles faucium.
L't flecli ccrvis, ac moveri facile posdi. H;cc verlia
Al iii Mss. 2 Boiioii,, Kogio-Piit, el 4 a!, Keg., 7
a]>sunl a 19 mss. aique editis 2 vel. Kom. ac Celiar.
Vaticanis, 5 Colb.,Soiboii., Uitr.,Cant., Em,,Cant.,
Iii Colberl. et in Baluz. pro adverbio facile, est fa-
Gat., .Marni.. Vici., Ciarom., Baliiz.. Cinn. el iii ii
cilliiue.
viil»:itis est coUes finuium. Perpoiidat loclor aii pio
Dms esse per colluui fislulas... cibalem, uc spirila-
collcs ei folles, toiles sit lcgeiuiimi. ToliiS cnim vo-
leni. Qiiam cibalem Laclantius mimiiial, ea gula est,
-pv canlur glaiulu!;e ob (piamdam gl^mdis siiiiiliiiidineni.
qu.e uiaofuyo; Grsccis nomiiiatiir. Atque eiiain qui-
Tolles aiilom seii loles ost (ui obsorvat Eeslus) lu-
biisdiim rTT.h\L'j:/jii el adeo ab ipso etiam CeisoclCa-
,

loiio. Spiiiialis vero, Griccis T/sc./iw b.[,-zf,pw, aspora

arloria, oo quud carlilagineis aniuiiia cunsial. Noslcr
gurguiionom Vocat. Betul.
llie enim qui at ab ore transiius. Ila resiiln» e\
Omiiibus iiiipressis el iiiss. si excipias uiium Colb.
rec. el edit. Gall. in qnibiis est, Itli cniin qua.
In cicutce modum. Virg. Eclog. 2
mor in fancibus, tju;"e por diniiiitiiionoui lonsHlai
dicuntiir. Pliii., !ib. ii, c. 57, iousilla' in liomine,in
sue (jlandulcc.^eA el iolles, seu ionsillas, qiias Col-
sns vocai giandiilas.receiiiidrcs medici vocant amyg-
dalas, (ir;oci aiitem parisiliiiiia. Tolles aiiiein a lol-
lendo, quia parlem allol'iint iii tuuioiein. Legi aiileia
forle pr;esiaret (iiKpiii llocqiielius) tolli qiiam lol-
:
lere. Uiide sic resiiineiuiiis veiiirei iiic Iucus Ubi :

Kst niihi disparibus seplem compacla cicuiis se tolles faucium speclanles livam tvlii incipiunt tu- m
Fisluia. morem. Kt uiiiiam hwic leotioni lavoreni mss.,(;o;Ura.
qiioniiii tidoiii nihil inntaro voliii, Ndii! onim obsiat
Paielijue semper hic transitus. lia mss. in edilis esl quomiiius innior iaucium collis apjiellelur, noc ro-
hinc. pugnaiit perilissimi incdici GaudelTiidus et Eu-
JSares, e!c. Numerat Galenns spirilus inslriimenla, slacliius.
naros, os, faiiccs, aspeiam arleriani, et pulmonem
: Si, ul (juice iler. Iia reposui ex mss. omniuni velu-
nuirimenii vero vasa, os,deiiles, slomachuin, veniri- stissiniis opiimisquc 1 Boiion. ei Kcgio-Pni. necnou
ciilum, jejunnm et lennia iniesiiiia. Ciyierum alia es Is:rana ediiione quod iiiolius lliiii,
: quam si sicut
fiarium csi, socundni!! Fosiiiin, derivaiio : nempe quli.c itcf 12 iii;iniii=cripiorum roc, ei edii. favent
61 FIRM. LACTANTIl LIB. DE OPIFICIO DEl 52
terei. nec procedens ex eo spiritus efficere voceni A diffiisus, irrig;U universum corpns, el vegctat.

5ine lingux miuislerio posset. iiileslinoruin quo(|ue inulliplices spirce, ac longi-

Aperuit igilur viam voci divina solcriia cx iila ludo iii scconvuluta, ct uno inmen subslricta vinciilo,
fi.>ilula spiriiali , ul posset liiigua minislerio suo qnam mirificum Dei opus esl? N.im ubi maceralos ex
fungi, cl vucis ipi-iiis inoUciisuiii leiiorem puisibus- se cibos .tIvus einiseril, pauiaiim per illos internorum

suis in verba coiiciilerc. Qui mealus, si aliiiuo niodo anfraclus eMruduntur, ui quidquid ipsis incst siicci,
inlercepiiis sit, muiuni facial necesse est. Erralcnim quo corpus aliiur, ineinbris oinnibus diviJalur. Et

profeclo quis({uis aliam causam putat, cnr homiiies tamen necubi forie obbxreant, ac resislant. quod
niuli siut. Non ciiim (ut vnlgo credilur) vinciam ge- fieri poierat, propter ipsoruui voluminum fiexiones

runl lingiiJin : scii ii voc:ilcm illu4n spiritiim per na- in se saepe icdounles, et fieri sine pernicie noii pole-

res quasi mugicnies proriindnnl, quod voci iransitus rat, obleviiea inirinsecus crassiore succo, nt pnrga-
ad us aul nullus oiunino est, aiil non sic paieiis ui inenla illa venlris ad exitus siios lacilius per lubri-

ple«am voceiH possii emiilcre. Qitod plerumque na- cum niicrentur. llla quoqiie ralio subtilissima est,
lura til; ali.|uandfl etiam casu accidil, ul morbo ali- quod ve;sica, ctijus usum volucies non liabeiii, cum
qiH) iiic Dtiiius obseptus vocem noa transmiilai ad sil ab inlesiinis separaln, nec ulbim liabeal lisiulam.
liitgnam, fucialque dc loqueulibus uiuios. Quod cum B qua cx illis (irinain irabat, com|iletur tamcn, el bu-

acciderit, audiluin quoque obsirui necesse esi ; ut more disienditur. Id quombdo fiat, non est difficile

quia vocem emiuere non polest, ne admiliere qui- pervidere, intesiinorum enim partes, quae ab alvo ci-
dem possit. Loquendi crgo causa palefactus est bic bum potumqiie suspiciunt ,
paientiorcs suiit quani
raeatus. IIIikI quoquc pr.cslat, ut in iavacris cele- ca;ter;e spirae, ei nmlio lenuiores. llx vesicam cir-

bramlis, quia nares calorem ferre iioii possunl , aer cumplectuntur, el continenl : ad quas parles cum
fervens ore ducalur; iieni, si rorio spiranienta na- poius ei cibus mixia perveneiint , fimum quidein
riiim frigoris pituita prxcluserit, per os auram ira- crassius fil , et trauitmeat , liuinor auiem omnis per
here possimus, ne ohstrncia meaiidi facuhaie, spiri- illam leneritudinem peicoialur, euinque vesica, cnjiis
tus slrangiiletiir. Cibi vert» in alvum reccpii, et cum icque tenuis sublibsque membrana est, absorbet, et
potus humore permixii, cuih jain calore percocli lue- colligit, ut for&i, qua iiatura cxiium patefecii, cmiitat.

rint, eorum succus inenarrabiii modo per membra

V.ARIORUM NOT^,
eiiain texlui nosiro 2 Colb., Baluz., Brun., in quFbus G «sse paiet ex prx-cedcntibus. Iii 2 Reg. rec.,3 Colb.,
solinn legiiur suiU g.ila: iier, deleto si. Clnrom. excusisijue muiiis. possumus, male.
Nec procediiis e.x eo spliilits efficere vocem sine lin- Spiritus strutiguletur. Isajus el GaiKlefTridus legen-
giiw mmislerio posset. ILec supplela suni ex inss. 2 duin esse censcul stranguleivur, qiiia slrangiilaiio ad
B(M»>'i., i Re!?., Tax., 5 Colb., Raliiz.. Sorboii., (lla- iiDiiiinem.non ad aereni periinel. Sed repugnaiit inss.
rom. iii marg. atque ediiis Is. ei Spark. fjnce in alris et ediii pr;eter Is. El dici polcsl aei em sirangiilari,
dcsiiieraiiliir, el in ipsa edilione 0. F. Fritzsclic. id esl fauiibuspremi.
Erral eiiiiii, eic. Lrral igiliir princeps iiiedicoriim, Eoruin snccns, elc. Non alvi b(*c officiHin esi, sed
Jlipporrates, qui aphiris. ;i9 I. vii, ait eos quibns
iMie>tiii<iriiin. qii;); exeepliim ex veiitriculo succiini
ceri'i)ruin aliqu.i ex caii>a eoncuSMim fiieril, iiccesse liiilisper loveni, (iuui per venain mescr«ioani iii je-
•;^Si! sialim iiiulos fieri ; ot .ipliori-in. ri lib. v , ex ciir evecliis, iii sangiiiiieui eoiiveriitnr, indo^iuc uiii-
ebrieiaie biK: ffialiim ciiaiu cvenire suliindicai, el i<l vcisa corporis iiiCiolira iiiilriiiiilur. Bf.tul.
lel!i:i|eade(>e.*s>e, si coiuulsus fiuTit, nisi febri corii- l nteslinnruni qnoqu-- uinliiplices spinr , elc. Maxiine

pi iiiir. Vide aii ha-c Yuiliciiiuiii. Betul. illiiis qiiod zui'ji vooaiur giacilo nimiium iiliui.
,

i\ures quasi mu<jicines.\t\<i'n\i (\uasi ex mss. Qunsi Floxuiisissiiii' s oibes Pliiiius iioiiiiiial Colsus vero, :

tuugieiiles prvfutiJutif. Eadem fere ausa e>>t afrociio- <

siiiiis. Retcl.
iiis ei la^sioiiis in mulo ei surdo. Yide Aristol., pio-
El una tnmen snbstricla vincnlo. Ila 15 mss. quo-
bieiii. 2ii4, seciio 55. AlexaiidiiiiumAjihrodls. probl.
riim diiO snnl vcloriinii, el S odiii.ln 111 scriptis rcc.
il». Is.
ei *:"l""*'\':-" "'<'"'«"'«.
7 iinpressisn'i;.('/««oti;m«in. Ulraquelcciio
uu.iquoiOLdi. nui.a,
lioiia.
De loqnetuihus. De pro ex. Freqnens boc Lr.cton- ^ '^
.'

lio, cl aliisOvidio, Fioio, Jiisiino, loca in--*^*^^VV, """*'^'

quorum •/• . ii ,c-. ,. • :
i> - .. ., , in..;,i r.i. \,.,r>,. lA it
l'.t lam,-n necnbi forte oohwreant. Sic ex veterrimis
i ,
( icavil Jaun laiinus au Oviu.,' Jio. .
i Aiiior., iU, » : '
^. i> r» .
, i , i>
. .
i
' * el opiimis iiiss. '2 Honon., Regio-Put., \ a . Keg.,
Et qiiidquiii magno de Jovc lccit arnor. Bux. 3Coll) , D.iiiiz., Tax. emendavi necubi , quod cst tie
aticubi ; in 7 rec. csl, ne cui ; in sex rcc. cl in vul-
Audilnm quoque. etc. Experieulia conlrariiim lesla-
g;ilis, ne qui.
liir.liniiio qiii siirdi ii.iscuiilur, inuti siiil ncce^sc est.
— AuditBiU (juoqui: obslrui necess^ e.il.'^\ tanien naliini
Oblecit.
Erasm.
Vera lecik),
edilis
fjupm resiitui ex mss. Tornes.
Graph. el Belul. eademquc
quod si dciinie mnrbo ali- el ;iltpie
el a nalivilaie contigeiil ;

qiKi, noii id .:ecei>se es&e tradunt medici, iil relcri

seiilcnlia, Erasmo ifsie, lepcriiiir apnd Aristolel. et

.^lihrod. iibi Siipr». Is.

Pl'11. In 9 iiis>. el cxcii.sis rec. mi opplevii, mate.

iyead-HtUere quideni possil.Es. 21 mss. et lOvei.ed.

yiterentiir. E\ l Bniioii., Re*f0-
niss. veluslissiiiiis

expiiiixi v«ceiii anditum, qii;c sat iniililis videlur, ciim

Piit., i Pon., Golh., 4 Colb., Vi. t., Gal.,
al. Rcg.,
iMariii., Claroin., Rrmi., edit. vcl. 3 Rom., Aid. 1.^15,
bic voci {miliciKhi ci (Je voce admitlrnJa agaliirj
(ie
Pari>^. \'rHi, ParrlM<., Florenl., Graiili., Is., Ccllar.,
qnod iicmo iiilclli>,'il. I\'e auililum admiiterc qui-
nofi
sic cinend.ivi, reriios fnia.ii iniitereiUnr, qiiodesif»
dem pohsil (»<;rper.iiii icgitnr in "i Boiion.. T;i.\. cl G
rec,^!iii)r;lisi.s viilgatis.
iii:i«iiiscriploriiiii roc. el t» viilgaioriiiii.

AuruiH trahre. pij:,siinuH. Itn restidii ex inss. vt-icr- Vesicd, cnjns usuin volucres, cic. Pliii. Iiifra alvurn
rimis1 Bnnoii., Ke'c'., PiH-, (Jiiir., Ullr., 5 Colb., 3 priore parie vcsica,quye nulli ova gigiieiitium, prse
Ualcz .Yici., Urun.jed. Jlom 1470 El siciegenduia ter itfstiludiiiem (liaclcnus ex Arisi.i nu'Ii nisi san-
 —
53 CAP. XII. DE UTERO ET COiNCEPT. ET SEXIBUS. 54
CAPUT XH. A in loto corpore pars dexlra masculina est, sinisira
vero foeminina. Ipsum semen quidam putant ex me-
De uiero, et conceptione , atque sexibus.
duilis lantum, quidan» ex omni corpore ad voDatn
Dc uiero quoqiie et conceptione ,
quoniam de in- geniialemconfluere, ibiqueconcrescere.Sedhoc, hu-
ternis ioquimuf, dici neccsse est, ne quid prseterisse mana mens, quomodo liat, noi! polest comprelien-
•videamur : quoe quanquam in operlo latenl, sensum dere. Ilem in foeminis uierus in duas se dividil par-
tamen alque inleUigemiam laiere non possunt. Vena tes, quae in diversum dillusae ac reflexae, circumpli-
in maribus, quae seminium continet , duplex est, caniur, sicut arietis cornua. Quoc pars in dcxtrani
paulo inlerior qnara illud humoris obscoeni recepta- retorquctur, masculina est ;
quae in sinisiram foemi-
cnhim. Sicut enim rene» duo suni, ita testes, iia ei nina.
vens seminales duce, in una lamen compage cohse- Conceptum igitur Varro et Aristoteles sic fieri ar-
renles ; quod videmusin corporibus anininlium,cuni bilrantur. Aiuni iion tantum maribus inesse semcn,
inlerfecta pateiiunl : sed illa dexlerior masculinum veruin eiiam ioeminis, et iiide plerumque matribus
conlinet seinen, sinisierif.f foemininuin ; et omnino B sinHles procreari : sed earum senien sanguinem esse

VARIORUM NOT^.
guineum pulmonem habenii,nulli pedibnscareniium, Circiimplicantur. Vorbum in Fabro ex soioPrudcn"
«tc. Betul. tio probaium , inuiier in nosiro, observavi qaoque in
De utero, eic. Qnx, hocei sequenli capito, aii Cel- Gell., lib. XVII, n. a. cap. 9. Bas.
larius, de hominis formaiione iii uiero traduntur, Sicut arieiis cornna. De noaiinibus matriei.s prius
miilium plebcise opinionis leneni, qu* saiiiis fuisSt-t Plinium audiainus. Foeimnis, iiiquil, ea omnia, prcs-
Laclantio ei castius eiian» tacuisse. Qui veriora terquam vcsiav junctus utritulus, unde diclus uierus,
rescire cupii, pliiiojopbos iiaiuiae scrutaiores adeat. quod (u\o noiuine Locos appeilanl. Hoc in reliquis ani •

ScHSuut. Iia inss. Sangerin. et Bov. edili vejo ini-
nus beiie habent sensus : alque noslram lecuoiiem
veram ptital Heuuiannus.
Quw aeminium conliiiei. Ita restitui
PHt.,iJ ai. Reg., Brui). ac ed. Betul., f:iveniibus inss.
Bodi., Baluz., 3 Coib., Claroin. in iiiarg. in quibus
esl quce seininum rulionam conlinet ; iii 5 Reg., 2
Colberl. :i priuia manu, ed. Roni. 1470, quw s;;mina
continet;\i\ hl.mn., quw semina coniineul;'ni
rec. ei muiiis edilis, quw semen coniiuel.
i/a.Sicmss. Bov. reliqui babenl j/ej;!<j«(?.
VenK scminates duce, Qua; sio iii iiiedicorum defi-
nitionibus describuntur napc^rrKTai {vasa assibten-
: mine parlus nascaiur, ut Diogenes el Hippoii Stoiciqv.e
tia Philippus translulil). ObMMva obiter, iiiiod rur-
susdualem urgel numeiuai. Sed es Vesalii descrij)-
tione duos in penc seminis meaius aon invenio. Be-
TCL.
1)1 um
tamen compege. Sic emendo es vel. m.ss.
2 Boiion., Cauc, (» Reg., 4Colb., Tax., Pen:, Uiir.,
Vic, Gat., Mariii., Brun. ei 2 vel. edit, Roni,, Ta-
sitel., Boiul. In 4 mss. rec. ct 9 e.vcusis est in unu
tanlum; iii 4 vulgalis rec. est una lanlum, altsque
pracposilione.
Intfirfecta. Recic Heniiiamius exisirnial legendum
csse iiiicrsecta, quia hic res esi de .'^naloniia.
Putefiunt. Id^il, secaniur. /'Va.vdws.
rnaiibns vulvum. Ca'l«riim de cornibus arictinis,
adeoiiue de uleri fornia, prajle!' aiios lege Vesalium,
lib. V, cap. 15, el ejiisdeni iibri liguram 25cum Ai-
ex mss Regio- quoi ordiiio sequenlibus. Buseman.
Varru. Fortasse in eo iibro , quen» de Origine Ilu-
mana ab ipso coiiscripttim testaiur Censorin. de dia
Nalal. llodie non extal. is^us.
Varro et Ariuoleles. Arislol. ha^c non dissimulanter
1 Coib. negat iii priiiio de Generatioae, cap. 20. Fuit de hoc
P oliin inli-r aacloies coalroversiim. Adscribaii» aiilcm
Coasorini \crba :///«(< ^no^Ke ambiguam facit ittlef
auclores opinionem, utrumne ex pairis iaulummodo se~
scripstre ; aii eliam ex niairis, ut Anaxac^ora; el AlC"
inwoni, nec non Parinenidi , Empedoclique et Epicuro vi'
sumesl. Pyiliagoras, inquil Plut-, Democriius.Lpicu-
ras ,fceniinaa» ipioque semen cmiltei e pularunt.
Scminales enim me:itus aversos habere {l/j.i-.v.^
TT^oc/.c-TKTa? ii7T2<7TpK,«aiv«;), proptcr qiiod ab usu (i»j-
quiiiiit) coilus :ipptleiili;iia h:ibel. Arislotcles Plato-
que laaloriam (luidein uvidam ( "Arci 'rf^m) emiitcre,
tamqiriiasudoieiii a coiiuclaiioae, sed ijaudquiiquam
SL-miiia!cia. Hippo eialllcre (laidem IVieminas scinen,
aoa laiaus niaribus, sed quod ad gencralipncm noa
couferai,, ut (juod crtra vuivam excidat, lik zl' ezTOf
Ti-zzL-i --ti; -jcjzioc/.; : uiide noiinullas sx-penumero ci-

Dexlerior masculinum conlinel seineii, eic. Plular- ira coiiuia ulliiiii scmen emitiere, prujserlim quae
chus et Ceiisorihus hujus sententiifi auciores laciunt qiii a taare ossa, caraes vero a
viduui dcganl. Suat
Anaxagorani ei Empedoclem. Lege lu Arist. iib. jv esse coiii.eiidunt. Ilippocrates in libro de
fcemina
de Geiierat. auimal. cap. 1. Aphoris. Hippocralis est 1) Gciiilura (sive is Polybis ipsius diseipuli esl) asscrit
48. Betul. mulieie> eliam seiacii geueralioni idoaeum ejaculari.
Etomnino in loco corpore. Sequor maximam mss. Betul. Et Arisiotelcs. Sed ille lioc polius negare —
vcluslissiniorum et oplinioruin i.artem, cuii» Isuco viiieliir I do Geiicr. Anini. c. 18, et seqq. cui S.

Graplico el Cellario. Legilur Ei ideo \',\ scnptis 10 Thom. asseiililiir iu 111 1'ari. qujesi. 31, art. 5, ad5.
rec el edilis 13: nlraque leciio bona. Sod quiaquidain alii celeberrimi auctores contrariaiu
Quidam pntant eit medullis lunlKm, quidam. Sic fe- sentenliam tiUMilur, videadus est de ijusstione co-
runi njss. Bonon., Regio Put., 1 mI. Ileg.,^ Coib., 1 piose disputans C:ijetanus 2-2, quiesl. lo4, art. 2.
iS.£US.
Sorb. el omaes lerme editi; at mss. rec. i lieg., i Gol-
bert., Golli., Lips., Ein., Cant.,Vici., Gal., Marm., Aiuut ncn tanlum. HiUs. 5 rec. et I i edhi , Aiunt
Ciaroni., Brun., edil. 2Roin. elCi;ll;i.r. oinissistjaia- enim. /-, .j •

que prioribus vcrbis, babenl : quidam aiunl ex onini El inde plerumqne matribus similes procrean. Quid
de prolis siiailitudiae philosopbi senserint, sigillalim
corpore. C:.oteru!n Platoiiis ha-c senleatia est in Ti-
iiiao paucuiis verliis il-Iiliala., niii»iiui»» ai> aiiud referre loiik'aii» forei iiuiicabimiis saiiem aUijuot
:

agcnle. Censorinus Hiiipoiii iioc (lognia iriiiiiit. Ge tll. aacioruiii lo(a. Vidc Arisiol. lib. ivdcGen. Auini.
— Qiiidam puiant ex mednllis iiintnin. l'er spinaia e cap. 3, et iib. vii Hisi. Aalm., cap. t) ; Plutarch,
ce»'cliro iaiii dicebal Arisloieles, proi)I. 5G, seclioa. de Placit. Piiilosopb. lib. v, cap. 11 et 12, Slob. in
10. Quidum ex omni corpore, ut referi Aristolcles, 1. 1 Eclog. Pbys.;Gaiei». lib. u de Semine; Plin. lib. vn,
de Goae. aniia., cap. 17, (juain opinioneiii relellit cap. 12; Solin. cap. 5: Dionys. Halicarn. 1:201 -zvi twi>
ibi:d. cap. 18. Isa:«js. /.07 c-^sT. ; Slrab. lib. xv; Augusl. lib. v conlra Ju*
55 Fm.M. LACTANTII LIB. DE OPIFICIO DEI 56

fnrgaiiiin, quod si recie ciini virili niixiuiu sit, ciin- \ niein oiijiist|iic scxiis ad imapinem respondere maicr-
que coiicieia eL siiniil run^nhta informari cl pri- : nam. Id auiem pr;cvalele duoluis.qiiod fuerilulierius;

muni <|ni(itMU cor liominis eriingi, (|no(l in eo sil et aliernm cnim quodammodo ainpleciiiiir ei includii

vitft oinniis iM sapicnlia ; denicinc lolnm opnsqn.idra- liiiic pleniinqiitj ficri, ul nnius lanliim lineamenla

gesiino dic coiisuminDri. Kx nliorlionilnis Iiccc for- prxlciulai. Si vero fequa fueril cs. p.iri siMncnte pcr-
(assi; coiliM-la siint. Iii avium lamcn r<Kliliiis priiiiiiiii mixiio, li;;iiias i|noiiue misceri; ut sobolcs illa com-
ocnlos tinsi dubinni non esl, (|iiod in ovis s.Tpc Je- mnnis, aul neiitrum referre videaiiir, qtiia toltim ex

preh"ndiiniis. Unde lieri non possc aibiirnr, <iuin .nltero n"n h;'bct, aul utrumqno, quia pariem de sin

iiciio .n capile snmat cxordinm. gulis iniiiiiala est. Nam in corporibns animarnim vide-
Similitiidines aulein in curporibiis niiornm sic licri mus. aul coiifundi parenlum colores, ac fieri terlium
pnlanl. Cniii scmina iiiler se permixl:i coalesciint, si neulr' generantium siinile; aul utriusque sic exprimi,
virile snpcraverit, patri simiiom provenire, scu ma- iit discoloribiis menibris peromnecorpus concorsmix-
rejo seu foeminam; si muliebre prcevaiuerii, progo- B tura varietur. Dispares quoque naiura: iioc modo

V.\RlORrM NOTiE.

liai). 9; Isidor. lib. ii Orig. c;ip. I; Pel. Mt^s-

c 'p. Aniinal. cap. 5, longius lompus statuit, nimi-
Ilist.
sinm,l. V.^rwr. lect. c. \iii; Lcv. Leniniuni, lib.
1 i rum inasculis 40 dies, in foeminis Ires men.ses.
iii

deOcciili. Nat. mir., c.np. 4; Jor.n. IWohm. lin. tle LiNDESBROCTUS. —

Dispar esl t:imen iii nlroqiie sexu
Uaininis Procn^al. <'ap. 15; Fnmii. Bonamic. lib. da ratio. NainPlinius, lih. vii, cap.6, inasculismoium in
Aii:ni-ni. oap. 5i; Itildnin. Rnns. lib. de llum. viue ntero qii;idi'agosimtdie lril)uit, femelli!:, nonai/osiino.
prim<irdii>, c. 10 Lindenbrogius. II;i'c forlassis ex .\rist. (ut pleraiiue) iransiiiiil. nni-

Sed eiiruin semen snngninem esse pnrgutum. Ila scri- putalis laiiien quibnsdam, vd nuilaiis. Vide etiam
bil .\risioieles , et iia s<'ri!)0 cnm
H vct. edil. ol Pliit. V Placit. c. 15. RF.rDL.
lih. Denigup. totwn —
omniltii-i lernii! niss.. sii;qiic li'i;eii<liiin esse «eiisciu opns quiidrngesimo die consuminuri. Sic qiiiiloin Plin.
trcs p<Miiissi:iii medici quos CDiisiilni. Mss. rec 1 lib. vu, c.ip. b, oiiinioiies auicm r<'censei Pliitir. v
Rcj(. cl ! Colb. iinpressiqne II lialnMit sangnine. ,
IMacit. oap. 21. Varronem non qiiadr;igosiiiio, til liic
m;ile. .Sm^^i/iiMMn enim in<Mislriiinn ( ail nt!<>i|iieiiiis) roforl Laclanliiis, scd qiiadragosimo iiuno scripsisse
in p.iricin liominis formaiur:i: veiiirtipularuiil me<!>ci rofcrt Giillius, lih.
iii, c;ip. lOJs.cus.

veienis. Primnni oculos (ingi eic. Iloo expcrienliai repii

,

Kt primum quideni cor homlnis, elc. Addil.i con- gnare (igrcgie demoiisirat Guilioi. liarveus in doctis-
jnnciso, ei. en niss. ct editis. prncter Gall. ci Spark. sinio, qiioin de Geiioraiione animalium conscripsil, ,

in <|udju«. dcsidcraiiir. Censoriiiiisde(lieN.it:iIi, capilo lilicllo- hnnc consiilcn; de hac re iieiii;,'o:it cgregiai ;

5, iiiiili:is iinilli>riiin opmiones rcccnsi^ns, iii liac

P
eiiiiii siiiii lpsiusobserv;itiones.GALLj«iis. Ei Arisio- —
tir.pciloclis di)';jnia fniss<'. seculuin Arist<»teleiii ail. '-'
telcs (lo General. ii ait, omniinn aniiiiantinm oculos
Ariblotflis iociis aliiis inihi noii nsl in pronipln, ni^i sero n.isci , iiullo e.vcoplo. — In avium tamen foetibus
ille forlu:)Sis. i|iii cst iii iii de Pailibus aninriliinii. primum ocnlos finqi. Hiiic opinioni adversantur pieri-
rap. sociinilnin Thi:o<Jori deinissioiies 4, nbi i|iii<l(Mii qnc (iiiinos, ul refert Phn. d. cap. 53. ls.«us.
Tio primain p.uliuin corjioris huinani facil
I u/va . Sumat exordium. Ul lib. Instiliil., cap. "1 prin-i :

e-jv.vj.rj; 770OJT») 'jvivj.vr() ro>v u.ooi.rifj UT:v.v~rj)'j. Pi'o!);il cipiinn suincre. Macroh., Somn. Scip., lib. i, cap. 18:
idr.ilioniiiiis probaliilibiis; neinpequod fons saiigni- Ab iino sumamus exordium. BoN.
nis sii, el oh imc ipsiiin, <|iiia corporis fcre mcil.liil- SiniiHiiidines, oic, De hoo loge firsocipiie llippo-
iiuin in totiiin sc coipiisdiftiiiidal. .\risloieli.Mii lorl.is- cr.iioiii Tzioi.ToO Sovrjj; Giilen.de fonnaiione fceiunm;
sis eti.mi 1'lin. pro niori! sr-t^ilns esl. Ejns verh;i .\risloli;ioiii, iiii.ivdo Gcnerationo aniinaliiiin, capito
fun\ (j>r primnm na^centibus forniari in ulero ira-
: lortio. IMnlosophoniiniie har n; dogin:ila qii;vroapnd
dunl, liemde cerebrnm sicnl Inrdissime oculos. Scid . Ceiisori.iiiiii, iMiiiarolinm el Galonnin, locis jani siipra
apiul Plni. ei Gall. do-oOv, i<l (!st lunihos, siciit cari- ciialis. Uetul. —
Similiindines aulein in corporibns
xiain iiavis, priiniiin forinari Aii.siotcli Irihiiitnr; cor fitioriim sic fieri puianl, elc. Noiiniiili scilii'el, conira
anlem sccniidum mcdi.os, in inio vidclicet vtMiirnni qiios dispiiial Arisl. lih. de Gcner. Anim., cap. 3,
i

nneriarninqiKi priiicipinm csi. Seil Gal. iii lih. de qiii poslo;i o|>ini'iiioiu snam offerl eod. lih. ca|i. 17, el

Fctliiiiin 1(11111 ilioneposi jeciir fonnari ail, Chrysippi soqq ,ctlib. x de Goncr. Aniin., cap. 3. 1s.€L'S.
ei sioi<',orum doginala rcfclions. HErCLEios. Si virile superaiierit., eic. Non scmper haec locum
t.fflirii. ha rx 10 inoliorihus et :mliqiiioribus liabeiii. Yido llippooral., Galen., Aristot.
mS'. et edit. (ycllar. rosiiini. lii 9 scriptis rec.
fct 1'» confingi rar liDminis ; qiia de
viil((alis
i;.sl
D Patri siniilem provi'nire. Mss. roe. 1 Ueg., i Colb.,
Gal., liiiiii p.'rve.nire. .Mariii., 1 Colb. loc, edil. Is.
ri! CiMiioriniim de Dic Natali , cap. 5, nbi plii-
\id<'
provrlii. C;ciori inaximo numero iil in te.xtu.
losophorinn do lorni^ilione honiini'. n;coiis<;l opinio-
lics. -- Et iirimuin (fuidern cor liominis confingi. Caii- ricri. .Mss. Gal., Marni. el edili mnlli perperam
s.irn alliMi Arisioteles ; et id vernin exisiiniari in aildiinl solei, qnod respuuul CJOieri mss. el editi 2
oiniiihiis .-tiilinalihiis iradil Pliii. iih. x,c>p. 53. Va- Uoni. :ic Collar.
lias opiniones ponilConsorin. cap. ;'». Is.ers. PraHendal. Sica me e.\ vet. edilis 5 et Cellar. om-
Viiaomim. Sin repo-)Ui cx '±\ niss. poliorihiis, et nibMSijiie inss. emeiidaium, prxier 1 Colb. cui est
.editis Coll.ir., W:«lch. iii rec doscriplisol 14 e.\oii- .">
prieicndant. Gat., pcriendat.
sis i'. iviiu liomniis.
/Kqua. Id esl, rcqualis, ui iiot. .id lib. li Instilul.
I''l xaiiicniin. Ju.v!a opinionein eorinn, qni iii<M.t>ni
cap. S; l.ivins, iib. ii, cap. 3, lin. : Vivere wquo jure
i!)co.<le sil:un vulniil, i|na de rc lalins iii!. <-a|.. lii.
cuni civteris. Bln.
Is.fis.
Tutumopus. Mss. Colhcn el Rriin. ac lioiul. ciiit.1 Ex pari semenle Iia scripsisse Laclantium probfiiil
lotHin CM p'is. IJiraqiie leclio hona; caiicinipio ieclio- niohoris ni't;o niss. R(!g.-Put.. 2 al. Ucg., 'i Colb.
iiiiin V Jilctas iiifi';i c:ip. 1.*.: Tolumopnsiiiiiidniiiesimo Claniin. Rnin. edit. Uoin. 1470, Graph. lavente l.
die cfj.uiiiuiiiiri. I*liit;irch. iih. v de Pl.icit. Philos. al. Colh. ipii hulict semenUi. I:i o Kog., Tt Colh.,
Hippoti:ii. misciili coiiJoiinalwjiic n 50 di(:l)iis, fuj - Marm., Ii;i!i;z. el irioditis, semine, ipiod nl usilalius
.i.iri.o 42 licri exislimarit. Ai Arisiotcio.s, libro vii de
suitsiiiULMiiiii lecoiitiores librarii.
 ;

S7 CAP. XIII. DK MEMBIUS INFERIORIBUS. S8

fieri puianiur. Cum forle iii ixv.iiii uieri piniein mns- A velul mollier ; cui susoeplo foeUi, cuin piirlus .ippro-

culina^ stirpis semeu incidcrii, inarcni <iuiileni gigiii pinqinre jam coepil, lurgescenies inainma; (Inlciinis

opinalio est; scd quia sit in foeniiuina p;>rte concep- succis distenduulur, et ad nutrimenla nascentis fon-

lus, iiliqnid in se liabere foemiacuni, snpra i\\mu de- tibus lacteis foecuuduin pecius exuberal. Ncc eniin

cus virile paiiiilur; vel formam insignem, vel nimium decebat aliud quam ul sapiens. animal a corde ali-

canilorem, vel corporisieviiaiem, vcl arlusdclicaios, moniam ducerel. Idque ipsum solertissime compara-

ve! staimam brcvem, vel vocein gracilem, vel aiii- lum esi, ut candens ac pingui humor teneritudincm
mum imbecillum, vcl ex his plura.Iiem, si parlcm in novi corporis irrigaret, donec ac capiendos foitiores

dcxtram semcn foeminini sexus influxerit, foeminam cibos, etdeniibus insiruaiur, ei viribus roboreiur.

qnidem procroari: ted quoniam in masculina partc Sed redeamus ad propositum, ul CBetera, quae super-

conccpia sit, babere in se aiiquid viriliialis, ulira sunt breviier explicemus.

quam soxus ralio peimittal; aut vaiida mcinbra, aut CAPUT xm.
immoderatam longiludinem, aul fnsci-.m colorcm, aut
De Membns inferioribus.
l)isj)idam faciem, ant vuiium iiKlcc(in.in, aui vocem
robustam, aut animum audaci-m, aut ox his plura. Poteram iiunc ego ipsorum quoque geiiiialium

fti veio mascniiiiiim in dexieranii rcemiiiinum in

g membrorum lidrilicam rationem td)i exponeie, nisi

sinisiram pciveneril, utrosque lcelus recte provenire; me pudor ab bujusmodi sermoiie revocaret : itaque
ut et fceminis pci- omnia nali'.r;c snx decus consiel, et a nobis iiuUimcnto verccundise, qua; sunt pudenda
maribus tam menic, (juam curpore robur virile ser- veienlur. Quod ad banc remaitinet, queri salis est
vctur. Istud vero ipsiim quam mirabile insiitulum homines impios , ac profaiios, summum nefas admit-
i>ei, quod ad conservalionem generum singulorum, lcrc, qiii diviiium et admirabile Dei opus, ad propa-
diios sexiis m:iris ac roeiiiiuin macliiiialus est ;
qiiibus gftiidam successionem inexcogilabiii ralione provisum
inler se per volupiaiis illeccbras copulatis, successiva ei eliieciiim , vei ad iurpissimos quxsius, vel ad ob-
sobolcs pariTcinr, ne omne geiius viventium coiidiiio scofinaj iibidinis pudenda opera convetiuni; nt jam
morlaliiiitis fxiinguciet. Sfd pliis roboiis maiiiiusai- nihii aliud ex re s.ii;cli.ssima petaiit, qiiam inaiiem et
Iributuin esi, ijuo lacilius ad palieiiliam jugi manlalis sierilem voSupiatem. Quid rcliquae corporis partes ,

foemiiKO cogereotur. Vir iiaque nomiualus est, qnod mim carcnt ralione , ac piilciiilndiuf? Conglobala in
niajor in eo vis est , quam in loemina ; ei liiiic naies caro,quam sedendi oflicio apia ci : eadem finnior,
virius nomen accepit. hem tnulier (ut Yarro inier- quani in cxteris membris , no premenle corporis
pietalur) a moliitie, im.mul3ta ct detracia iitieia, C luole ossibus cederel. Iteni fckiminum deducta , et ia-

Recie provenbc. Sic restiiui ex 20 mss. el vet. odi- in Lycophronis commentari!). InSacris lilteris ^iyOv»?,
lisoetoac Ccllar. In sex rec. scriptis oiidemque vul- fere k-M tou kIoxo-j usurpatnr. Bktul.
gatis est recte pervenire.
Ad nutrimenlu nascenlis (ontibns lacteis. Sic cmen-
Qnant mtrabile instilninm Dei ! Juxia omncs ferme davi ex vclerrimis mss. 2 Bonon., Ciuc, Rcgio-Pnt.,
niss. exininxi post Dei vcrbum esl, qnod eral iii 11 al. 3 Reg., G Coib., Tax., Pon., liltr., Em., Vict.,
viilgntis. 15 scriptis e! ediiis vei. 2 Rom. Icgitiir
lii Gat., Marm., Clar., Bidoz., Brun., edii. Betul. accc-
ron!>tit}Unm Dei ; iii edil. Graph. cousiilutHin Deo. deiile \ Sorbon. in quo est ad nuirinienla nascenlibus
Succrssiva soboles. ila cum cimclis iniprossi.s mss. foniibus lacleis ; in 2 Ueg. el 14 viilgntis nasceniis fon-
3 Keg., 1 Colb., Vicl., Brun., el rooie. In 2 Bonon., tlbvs laclis; in 5 al. odilis nnsccniiifus fontibns laclis.
Pcn., Tax., Caiic, successiva soboies; iii 3 Reg., 3 IvJiii annorum 1.472 el 1476 bai)0iit eiiam foniiUus
Col!)., Gal., 1 Sorbon., Clarom. seemiJa niami,.s;(t-
.i
lacleis. — Foh<;/)«s /«.".'cis. Sic nbeia vocit ei Ccl- ,

sic',vci; aliiSnieiidose, subsicinn, snbviciua, elc. I Beg. iiiis, lib. xii, cap. 1 , fonterii illum sanciissinnim
Piil., siciit soholes; corrupte. Successiva soholes pare- corporis . gens^ris biiiiiani eiino^itorem , olc. IJasilins
retnr: vera irciio tribiis dooiis-;iiiiis medicis probaitj. llonsii. Hexaemer. k-izti^ri-u Ik zv.^ 'nviw.i Tr.yai
9, iil

Scriplis (> est panveiur ; iiec iiiale. ToO yKAKXTo?, elc S. Aogiisuii, (^oiile>s., cap. 7. 1

Vir iiaipte, (;ic. Idem etiam ;ii'iirmat Cio. Tiiscula- Pnlciierrimam qiioiiiie ubenmi oiim foiaibns coiiipara-
uanim quccsiiomim secmido : \ iri. ini|iiit, prnpria U lionein iiabcs a Plutarcho in Paulo iEmil. ls.4ius.
v.-.nxinie est joriiludG: ciijus '.nunera duu inu.rinin snnt,
Indumcnlo \>erecundin:, q'ia' swii pudenda clc Vide ,

hwnis dr.iorisque contempiio. [llcnduni esl igilnr his, v, 4. PraHdarns esi loous apud
Paniuii! Eidies.,
si virtnds compotes, vel polius, si viri volumus esse :
Arisiol., lih. vii Polil., cap, uil.
qnoniain a vims virlus nomcn est ninlnala. Sic etiam
Gr.Tois 7; :<vooc'.«, (ZTTC) -rou 'Avoooc. Kf.tul. Qua' sunt pudenda, elc Piidciida virilia ad iini- , ,

Iti^nt niidier ( ut Varro interpreiaiur) a molliiie. SiX

talionem Gr:<u()rum, qni c.lSoiv. nomimint. Arist., iii i
lie Hist. liiiimaliuiti virilia propria hic vocari ait :
Tiiss. rec. et 12 vnlgati addiinl esi dicln ; .«(hI Cnisii;». ,

loeiiiiiiina aniem jrrxioixv. Sed mediooriim schola

Viile iM':ece(lpntia. H e (iii:e vooes absuiii a vel ot ,

opt. iiiss. I Binoii., Rcgio Piu., 4 al. Reg., ditrerenliam iiaiio non ubservat, iilijnsque sexus pu-
Col- •!•

deiida ajrjota iiomm;ms ul et Jiilius 1'olUix. .

ber!., Peij., Vicl., Gat., Manii., Clarom., H:iiii. et
7 v(>!. odiiis. .Vd Varroneiii omiies b;iiic deiiv^Hioiiem Sterilem voluplatem. Id est, sioe spe iuolis. Feaiv-
ciiis.
relVriiiii ; major s^imeii nsus isiiiis vocis esi, lU vir»
poti!:i, a virgiiie disoeniaiiir, pr;Kser!im apod Jiire-
Quid reiiquai corporis pnyles? Ua roijcsui ex mss.
coitsuitos. {'ladem fere dilfereniia, quajrst apnd Gne-
2 Boiion., R(^g!0-Pi!!. el 5 ai. Ko;,'.. U Colb., Tax.,
Peii.,Lips., Eio.,-Murm,, Claiom., Balu/.. iii G mss.
ces, (jiii 7r(Zoi;ivov dicuiil eam qii.o virum non gestavil
o! o(li;is Kom. 1408 et 1470, f/ao; re/i»/ na? j iu 2 Reg.
vj,7.->.'v, qti;e gcsl;U"ii *iuidi'iii, sci! cx eo ri<iii peporii;
ol 12 iiiipressis Qnie reiiiyni.
yvvatza, 'ii!;<: etiam pejieril scd ypvu-j, <\nu) y.im i>a -
.
;

«"ere desiil, qn.fi dilVijreiitiaest apud isacimnT/clzam l:A eadent. !>.; irii^muus icgit ^-sl co.dein.
89 FIRM. L.\CTANTil LIB. DE OPIFICIO DEI 60

tioribus toris valida longitiido. quo far.iliiis onus cor- A diiie, ac modico intftrvallo distare videalur. Ux^c co-
poris susiineret : qnam paulatim deflcieniem in an- rum gpeciosa germanitas, non levi adjumento nisum
gnstom genua determinant ,
quorum decenies nodi pedum lirmai; conciiari enim ad cursuin non possu-
flexuram pediuus, ad gradiendiim sedei>dunii|uc ap- mus nisi, digilis in hiiiniim prcssis soloquc uilen'
tissimam pr^t-bent. Iiem cnira non a-qwali modo tlbus, iinpctum snltunique capiamus. Explicassc vi-
,

ducta, ne indecens liabiiudo deformaret pcdes,sed deor omnia ,

qiiorum ralio iiilclligi poiesi. Nuuc ad
tereiibus sm^is clementer exiamibus, sensimiiue te- ea veiiio , (|ux ve! dubia vcl ubsouia siint.

naails, ei ffrmaiai sunlct ornata. CAPHT XIV.

In planiis vero eadem quidein , scd lainen iongc
De intesiinorton tfuorumiium ignoia raiionc.
dispar, quam in manibus railo est : qnx quoniam
totius corporis quasi ftindamenia sunt, mirilicus eas Mulia esse conslat in corpore, quorura vim, raiio-
artife^ uon roiumla spocie , ne homo starc non pos- nemqiie pcispicere nemo, nisi qui fecil, potcst. An
set, aul uliis ad slandnm pe^jibus indigercl , sicut aliquis enarnire se puiat posse quid titilitaiis^ quid
quadnipcdes, sed piir rectiorts , longiorestjue loriaa- onectus liabcul l. nuis membrana i!!a perlucens qua ,

vit, ai stabiie corpus efticcrent planitie sua ; undc circumreiitur alvus, ac tcgiiiu? Quid renum gemina
illis indimm nemeii csl. Digiii aeque loiidem, quoi in B similiiuuo? quos ait Varro ila dicios, quod rivi ab
maniinis , speciem magis, quam usum inajorem pr:e- liis obscceni lniinoris orianliir : qiiod esi ionge sccus,
ferentes , ideoque et junt li , et breves , el gradatim quia spinac ciltnrisecus supini ooh;ereiu, el sunt ab i.n-

composiii : quorum qni esl maximus, quoniam illuni lesiinis sepiaaii. Quid splen? quid jecijr'' quuj viscera
sicut tn manu discenii a cxtcris opus uon erat , ita quasi ex coniurbaio sanguine viuentur esse concrcta :

in erdincm redactus est, ut tairien ab aliis mngnitu- quid follii amanssimiis liquo;'? quiJ globus cordis?
VAP,iORt.M NOT.€.
Dcesl in nis. Bov.
Viilida. corpons fabiioa opere, lib. newpe v, cap. 2. £»
t lexvrum pcdihus, nd gradiettdum iedfndu\n(juc ap~ Bexhleio. — Quid utiUtalis, (juid effecius liabcat ienuis
tissimam prtxhfii. Sic legunl oniiics fermo inss. ei.
, meinbrunu illa perlucens, qiiacircuinneciituraivus.. clc.
edd. Al iiiss. 2 lion. et rec, l Ilcg., Ta.x.. i C'/lbor., Id lotuiu ciipiose euarrur Vesalius , iib. v <ic lluiu.
Claroni. Iiabenl .
/?e.rnr«m i» pedilnn ud grudiendum corp. iabric, cap. 2.
sedendumquc aptissimum usmn prwbcnt. Quod rici. Quod seosus postulat id reposui ex :

Sed.l\.ec v(),v etquaiuoisoiiueiiiesdesuiU in ms Bov. praxipiiis mss. viginti supra laudalis, el edilis Grapli.
Suri» cieiuenier exiantibus. !d esl ieniier pioiaiiicii- ei Gyniiiic In 2C(db.. Balui., Brun. esl (juos rivi
libus. Eoiiem ciiim soiisn ailveibiis clem^nicr, leni- iii uiioR.'.g. recenliore el 15 vuigaiis, quasi rivi : «rro
ter, molUier utitur Laclaiilius. Suru est p irs puslo- C Tov pka forlassis, si Grainiiialicoruiii dediicti.iiii cre-
rior cruris, eaqne carnosior. diinus. Scd mibi paruiii placcnl dcrivaliones ex Gr;c-
Ei finnaia xuni ct ornaia. Sic reposui ex editis Be- cis, ubi ipsi alias istius rci iioiiiCiiolariOiics Uabonl
lul., (iollar., Walcli. oiiwiibusque iiiss. prxler ^, sicul ipsis pvjv ovcm, Latinis rcn ideni quod illis v;y,o&?
Ueg. rec. c.i'ierosqiic lypis excusos , iiuibus csl et signifioat. BiixiiL.
firma sunl et ornata. Quia spince, cic Aliier Arist. sub finem priini dc
Corporii. Ila mss. 2 Col!>., Clarouioiit., Biun. , Dov. Ilisl. Aiiimaliuin.
cl iflii. Bcliqui miilli It^iliciil o^t^ris. (3HJ(/s/;/(!/i.'Cuin in spleneniii!t;esparsre sini .'irle-
Quam uium majorem pncferentes. Ila cum edit. ri», calorein rccipil a cordc, quo illuiii fccuiontum
Rom., 1470 et Ccllar. iii-icU ni^s. pr.xitcr i Itt-g. rec. ei liniosuiii s:tiiguinoiii magis ooquil, cl ali(piid :issu-
el 11 vulgatos ,
quibus deo-l, Hia/ore»i. — Specieiii init iiiile quo niiuiiur. BtTi:L.
matjis quaiH usum preeferenies. Noii ila Gaieiiiis, qui
, Quid jccur? 0"'d, Lactanli? Nescis hec lucinbrum
usuiii eoruin el qiiiijeiii i'ia\iinuiii ac niiiilifoiiiiem
, essegciicrosiiiii? iiesois lioc iiiter organa iiiUriiiv;e
okteiidit, lib. 111 cap. 8 el ^lilii. , |)0ioiiii:e pi;oci|.iiiiin esse? iiesois ofliciii.iiri .saiigui-
Gennanilas. Hoc csl Iraicnia societas. Sio apud iiis? iicscis bcpar in hoc ipso oordi irai.icie niu-
Salvi.iniiin libro ii roiilra a\ar>i°Kiin, cap. G, iogilur
, titas operas? iicscis id qiiod Plalo dioil, "o-t :o ?-a/>
Apostolvrum ijermanitus. ntUM\>j.\us. niyjy.z yj/.ovi •'.ui '/KVTtzn;? Ileote inicriia facis, quod
'Sisam. .\Is. Bov. i\'i.tuin. , agi.osoi-», i|iioJ luval coiicoclionCiii in ventricuio, vir-
Teniiit meinbrutia iliu perliuens.Grxc^- \l::i'.-wy.r.'y- vuie liiiiiiruin caloris. Bltll. :

Pollux. Iliijiis noiiieitcliilidiic Laiiiii c.ircnliis gneco _^ li.x, coniurhuto sanguine. Vernin hoc quideiu cst,
iiomine nt >uo iitiiiitiir. iii^i (piod ali(|ui abdoiiiiiiis
,

(|iiod joCDris substaniia sit sangaiiii r.uper coiicrcto

^
iiiembraiiam nuiiciipanl : a cirouiniiitinicntii) videliir siniiiliina. Betl-l.
nomon esse dcdiiotuin poiis^iinus ciiiiii !iic isiius ; Quid fellis, elc. Flava Ijilis (cujus vesicula bilis
usiis cst. Gailis cliaiii dioitur peritoinc. Ex BEroLtio. folliculiis Latinis, Gr.^eois yUnw/.o; appellatc.iM incre-
Qau circuiurtiiiiir uiLus. ila risiiliii cx veien iinis dibiliter quidcm saniiateiii infesiPil haijei taiuor) :

et opii.iiis ins.s. -2 Boii'iii., Ilogio-Pui., 3 al. Kog.,
Cauc, T.ix,, Pcn., l» Colb., I^ni., liiir., Soilion.,
Vici., Gii., .Mariii., U.ilnz., Chiroin., Bniii. ol edil.
Boluleii. lil cst, iiier.iluaua i!la sioiil reli iiivi/lviiur
alvus. Iii mss. rec. 2 Ui;g., Caiabrig., 1 CoILieil. a
soouiida maiiu , el in (piaiiiplurimis f'Xou>is e^l c/V-
mnnectitHr alcus. Meniltraiia aiilein illa, seu jicriio-
eliaiti siia coiiiuioda. Nan» ui saiiguls piirificctur,
opiis esi derivari arKjUo fl;ivaiii bilem copiosiorcm,
Ksleiiiiii, 1)1 inquit Piiii. f-;! iidiil aliuiJ, quam pnrga-
liieiiiuiii pcssiiiii sanguiiiis. Csi igitiir opus recepia-
ciilo, in quo liilis el calefaoil licpisr, cl conservat ua
piilrescai. Pcllit itein niiiriinentum iniesiiiiis, et abs-
li-rgit iiitcsliiiuruiii sor.lcs. Vidc de hoc Vcsaliun»

niuiit, coiiipieoliliir vcnlriculum, iiitcslina, oriicntiim, copidsc dis=crenli-iii c 8, iib. v Piiii. lib. xxviii, e. 9, ;

ine-eiitoiiiiiii j';cur, rioiieiii , icn.';s. utra!i..iiie vosi-

,
o.iiii , iiieriim, el vasa iteiinim qu.i'ciiini|ui; iiiUT sc|)-
luiii tiiii^vcf -,11111 otcrura siliiin liabcnl. Et !io:;i L;ic-
laiiiiini ialiiOTit nsiis hiijiis ni •iiiliranir-, inedicos ti-
iiiCii iiiiiiiiiio iaMil, qiionini baiid :>p<-> iiCiKtos itiitjiiol
e." im^^-ral .Vndreas Vcsaliiis iii pr;eciaro do llu.-iiai.O
iiicdicinas cx anininiibiis ciiuHiorans, Inler omniaf
iiiquil, animalium fel prtestautius in elfeclu. E»} ciiiin
vis ejiis cx« :i'l'accrc, inurdcpv ^ci:idcre, exliaUerej
disf a:e.-c. c!o. BoiCLEiPS
QniU (jlobns cordis. Posi bteo vcrba, nianu cxarali
rodiccs septeni: scilicct -l Bon., 1 rlcg., 1 Sorbon. *
 —
Gi CAP. XIV. DE INTESTIN. IGNOTA RAT— CAP. XV DE VOCE. 62

Nisi forie illis credendum pulabimus ,

qui affecium A dicere. Sed omnia, quae ad molus animi anim»que
iracundiac in felle conslituium pulant, pavoris in pertineant, tam obscurae altseque raiionis esse arW-

corde, in splcne kcliliae. Ipsius autem jecoris oKicium tror, ul supra hominem sit, ea liqtiido perviderc. Id
voluRl esse, ut cibos in alvo concoiiunt amplexu el lamen cerlotn et indiibitaium esse debet., lot res, lol

calefactu suo : quidam libidines rerum venerearuin viscerum genera, unum ei idem habere officiiim, ut

in jecore contineri arbitrantur. animam caiiiineant in corpore. Sed quid pro(irie iuu-

Primum isia perspicere acumen humani sen-sus nou iieris Singuiis sii injunctum, quis scire, {lisi ariilbx,

poiest, quia horum oflicia inoperio l;ile«ii, nec usns poiest, cui soii opus suum notum est?
suos patefacia demonslraiU. Nau» si ii:i cssei, forlasse
CAPUT XV.
placidiora qujequc animalia, velnibii fellis onmiuo,
De Voce.
vel minus haberent, quam fer»; limidiora pius cor-

dis, salaciora plus jecoris, lasciviora p!us spJenis De voce aatem quam raiionem rfeddere fossumus?
habuissent. Sicuii igitur nos seniimus audire aurihus, Grammalici qnidem ac philOsophi vwcem esse defi-

oculis cernere, naribus oderare : iia profedoseniire- niunt, derem spiritu vcrbefaium unde verba sunl nun-
;

mu», nos feUe irasci, jecore cupere, spleue gaudere. cupaia, quod perspicue falsum esl. Non cniin vox
Cum auiem, uade affectus 'mi veniimt, minirne sen- j^
exira os gigniiur, sed inira ; el ideo verisimilior est
liamus, fieri poie6i, el aliundeveoiaiit^ ct aliud vis- illa senienlia, siipaTum spiritum, cum obstaniia fau-
cera illa, quam suspicamur, efliciani. Nec tamen cium fueril iHisos, s<ynum vocis expritnere : veluti

conviHcere possumus, falsa ilios, qui iiaec dispuiaul. cum in palemem cicuiam,iabroiiucsubjectam dcinit-

VARIORUM NOT^E.
Colberl., Tax. el Baluz. adduul, qui vivus sangnhiis Aerem spirilu verberalum, etc. Seneca in ii Nalur.
fons est, In i Colb. ei Clarom. nd niarg., unias; iii 15 qiitesi. de lonitrnis agens: Prwter htec, inquil, na-
exciisis qni unus sanciuims funs e%t. Uiius, id est liira est aptus aer ad voces. Quidni ? cnm vox nihtlaUud
soius. Al h.ve 5 veVha ab-;i)nl ab anliquissimis sil, qnam iclus aer. Idem paulo su)ierius Quid enini :

mss. Cauc, 2 Reg. el 2i aliis, nec nou abcdit. est vox, nisi iniensio ueris audiaiur
formata , linguai
2 vet. Roiti. eaque expunxi ut Glossoma. Apiid pcrcussu? Hicc pliilosophijs, et quidem stoicus. Ex
Pial(;neni in Timifo, pauln aiiie iiuem, co)dicilurt)g- Grammalicis tiiomedes, lib. ii : Vox e.sl ( ul sloicis
iiaruin origo, (oiisque sanguiuis peromne corpus imjielu placet) sp'irilus tenuis, auditu. sensibilis, quanium iii

quodam manands; (\uo'm loco noii esi vivus, noc iuihs. ipso est. Fil nutein vel exiiis aurce pulau , vel verber&li
Concoqual IVa ins. Bov. coqual, idqiie recie.
. aeris ictu. Priscianus: l*liilosoplii definiunt, voceinesse
Patefacla. Scilicet, ciira aporiunlur. acremtenulssimuw icium. liE.TVL. De Vocisformalione —
Placidiora qiuvque, eu;. Qiue animalia fol liabeant, C lege Coidomaesinm (Cordemoy) in oralione Physica
docel Ari>>t. lih. lie llisl. Aninial. i, oap. IS, iii). I4, de loqiicla. —
Crainiiiulici quidem ac philosopUi ro-
cap. 17. Iieni iil». dc l*ariibiis Aiiiiuai. iv, cap. "t. cem esse definiunl, aereni spiriiu verberatum. Giainma-
Piin. iii Ciiersiiiieso, fel iioh oiiinibiis daluin auiiiia- lici quidem, Dioiiiedes, iib.ii; Priscian. iibi de Vooe;
libus esse sciibit, ii» Euboe.o Clialcicie iiiillnia pocori, e.K Phiiosopliis, Plaio iu TiiiKco docet, voceiu esse
in N:>.\0 pr;i'j.Maiid(! geiniiiuiiKpie, eto. Sed li.co, ut ab aere per aures, cerebrumiiue
l>iilsaiioiiei:i quai!i(i;mi
alia, ex Arisloielo liabel. — Placid.ora quoeque, lia ei sanguinom usque ad aniiiiam penetrauiem Arist. ;

omnes jungunl iioc loco ul cap. 4 :ImbeciUiora el li- do Aiiiui. iex.90 percussiouemresiiiraliaerisabaniuia,
midiora quwque. Cypriauus lib. iu, It) Adversarius
: qu.e estiii lisparlilius ad vocaiam arloriam. Idoin ha-
forliorem queniqne magis aggredilur. Yaila L;iciaiiliuiri bet V di; Gener. Anim;i!., cap. 7; Soncc. ii .Nalunil.
ro|>re!ie«dit oh proiioiutn quisque couiparativo JHuc- qu.osl., ca|>. 29. Vido Pliitarch. qu;i:sl G Plalonicir.
tiiiii .sed defendii noslrum ex Ciceruiie ei aiiis Vos-
: (|u;est. el lil). IV de Placilis, eap. 19 ; Gelliuin, lib. v,
sius de Consifiict cap. 10. Bu.nemain.
, cap. 53. Utort. iu Zenoii. Is^tus.
Timidiora, plus cordis, elc. Ironiae geniis esl quia : Unde verba snnt elc. Lactanlio snliscriltimt. Pris-
,

ciHii jiavur iiiitualur cordi, plus cordis, idem est ac ciaiius et Dioiiiodos , inler Laliiios Grammalicos co-
pius p;ivori5 h:i]>eri.—-Hfcquet. In ms. Reg.-Piil. est ryj>ii;oi. Sed Quiniiliaaus exsiijilal. Varro a veritaie
limidioraplus jecoris: malc. Siquidein aiioior nosler dcduci iii:ivuli, Gnioci t6 f •/![/.« «7:6 toO i^gciv deiliicunl.
in jeooie nounisi virluiem cootioiiis cibuvuiu, el libi- Unde Epicuroi , icsie Geliio , vocom fevux ).6'/o>
diiies lerum voiK^rearuni locai. Timidiora, plus cor- uixeiunl. UiiTOL.
dis, etc. iaiocb idcervi maxinie liiuidi. Plin. Cfc/em :
•j Non enim vox, elc. Hxc ralio Imic definitioni coufu-
corrupiis vitaiilas in corde durat. Bruta exislimanlur laiuhe noii sullicit ; n:im li.cc verberatio iion exlra os,
aniiiialiuiii, qtiihus durum ligoi ; audacia, (piibiis [lar- sed iiiira fauces lit. Neqiie eiiiin iila vorbeiatio in auri-
vum esl pavida, qui!)us piiograiuie. .MaxiHnsm au-
;
bas ;:udieiilis, sed esi in guliure lo(|iieiilis. Betul.

loin osi, |troporlioiio oinnibus, iepori, asino, cervo, Veluii cuiuin patenlem ciculain. \ide Tljeoiloreiuiii
panlheife, inuslelis, hyenis, el oiiuiibus liniidis, aut pr;ocIaie dissorcniem .sermone vi de Cuiat. Gra;car.
proitier meiuni Bun.
iiialeliois, etc. Afleol.ipii osldc providenlia diviiia, quoiiiodo ars na-
SaUiciora, plusjecoris. HaKidesunlin ms. Bov. sicut tiii;eimitalrixorgana musicaad vocishmnanx-oigaiio-
el iii miiltis aliis. riiin similitiidiiiem elfinxerit. Esse autem in liislru-
Muneris. Ms.orec. fi«i»cn,s,corrupte scripti se.v ct : menlisiiuiuana; vocisoonimislani quamdam libiaelyrui-
quiiiqueedili,»CTt);sToO£in9uatnxov,siculcorTo0^uao£(- que miisioes similiiudiuem osteudil prajclare Nyssoii.
§00?, siouv rjyiaovtxoiiincapilo. lCt Oeaiocril. ad Uip- De homiiiis opilic. cap. 9. ISiEts.
p;'0!'ait;in sci ibeiis, zapiliavdicit ^KTU.idK opyilc t'.6>3v6v. Demiiiimus sp'iritum. llai'eposui ex mss. 2 Reg., 2
Jecore cnpere. Galeiius non dioii nosieoore cwpere, Coiborl., Biun. ci ciii. Ijelul. CiKleri vnlgati el deconi
soii iiopar laoil se^lem seripii roc. ferunt (i<y/i(.'/<'(ji«s. In optinio cl velusiissi-
Tot viscmtin. .\ls. Bov. tanla viscera. Tanla Jiic nu- 1110 siegio-Pui. esl iiiiuiinus , (|iii)J inagis placoret.
moriiiii siijJiiiicat : sic iib. i Oivii». Iiisl., c. 5, circa Versiocniin l.ilina IMal.fiiis iii Tini.vo anlo fiiicin sic
Tantaruin rerum (jubernalionem, yro totrerum.
(iiioni, habel Pulmo disiilluiioiie occlusus, libera el expedita
:

V(^cemmcdf/i//i;(n?. Roctiuseteleganliuslegei-esde- spiracula nobis non exliibct , el hinc quideni nuHus voi
mdo essc- Si<; etiani legendum esse iMiiallloumaiinus. iiiiir suirilus.
 FIRM. L.vrTANTl! LIB. DE OPIFICIO DEI 6«

tinuH spiritiim, <?f is oicuinfi concavo repeiTiissns ac A CAPUT XVI.

revo!iiii!S a fundo, duiu at! tlesreiidentemiHoursu siio
De vuniio, et cjus sede.
redil, nd exitum iiiiens, soiiiim cignil, et in vnralcin

spiriltiin resiliiMis pei St' venliis .mim^iiur. Qiioii tjiii- Mentls quoiiuo raiiimcin incoinprcliensibileni csse
deiii an veruiiisil. Deus arlifex videril. Vidotiir oniin quis neticial, iiisi (|ui omniiio iilain iion iiabct , ciim
nonabore, sed :i|) iniimo pcclorc vox oriri. Doniqne ipsa mens quo loco sil, aut cujusniotli, noscialur?
et oro ol.iuso, e.\ iiarilius emitlilur sonns qualis po- Varia eigo a pbilosopiiis dc nalnra cjus ac loco dis-
tesl. PraJlereaet maximospirilu, quo anlielainiis, vo\ putata siint. Al ogo iion dissimulabo, quid ipse sen-
non effiiiiur, ei levi, ei non coarclato spiriln. qno- tiain ; iion quia sic esse afrirmem (
quod esl insi-
ties voiiinius, eriicilur. Non esl igilur oumpri'li;ni- pieiitib in re duliia facerfi ) ,
seii ul exposila rei difli-
siim, qucmodo fiat, aiil qiiiil sil omiiino. Neo ine cullaic, inieliigas ,
quanta sit divinoruui opcniin ma-
nunc Academiac ienieniiam delabi puies, quia
in gnitudo. Quidain sedem mentis ia peeioreesse volue-
non omnia suni Incomprehensibilia. Ut enim faieii- runl. Quod si ita cst ,
quanto landetn miracnlo dig-
dum esi mulla nesoiri, qnae voluit Deiis inielligen- nuni est, rem iii obscuro ac tcncbroso habiiaculo
tium liominis oxcedere : sic tamen mulia esse, quse sitam , in lanta raiionis aique iiitclligcntia! iuce ver
possini et sen^ibus pcrcipi, ei raiione comprcliendi. B sari? lum quod adeam seiisus e\ omnicorporis parie
Scd erit. hobis conira philosopbos iiitegra dispulatio. convcniiml, nt in qualibcl regione mcuibrorum prx-
Conficiainus igiiur spaiium ,
quod iiuiic decurriinus. sens esse vidcatur. Alii sedem ejus in cerebro essc

VAPaOHUM INOT^.
Cirula;. Fisiiiiie, ut ripiid Virgil. iii Kci. lib.ii etni ile Pltoii. Hippoorai, el Piaion. videLuoret.
Esi niihi disparibus scptem comiiacta {ioulis lib. ni Pluiaroh. iv Placit. , cap. '2 et seqq. Is/Eus.
;

Fistula. Al cgo. lla mss. ct plerique edd. Yulgaii 5 Ac ego ,

minns apie ei pro\ime prvcessit.

;

Tlieodoreltis in Serm. 3 de Provideniia Dei artiin

Quidani sedeni meniis in peclorc, etc. P^irmenideset
naliir.c vcl ijisius adi^o sa|)ien!i;«^ diviii;p iiiiiiatrioein
Epiciiriis, videlioct i-j of.y r&i 0'^pu.y.i: Stoici ad iiniini
esso dicil in eo, iiuod orijana miisica , ad voois ln!-
loloin corde. Diogenes iii artoriacocortlis vontrionlo,
niaiuTe iiiodiilalionem expiiiiienduin , iiuluslria liuJiia-
(jiiiaiiin>:iiis . id est, spirit:ilis csl Pluiarcbo. El iii
na efiiiixeril.
liai' senlenti:i fiiissi' apparet eos, qiii pnidenics for-
Dani nd descendenlem occursii iuo redit. \n plin ilnis
(/Vifo;$ appeihirniii. De {|iio audi:tiiiiis Ciceiiiiiein iii i
cditis (jeer.il dmn , <|ii(Mi ivslitni ex iii-;s. ex qiiiliiis
Quid
Tuscui. (|ii;osl. poryo ipse ani-
dissereiileiii : sti
ni)veiii iialicnl redit: allcr reducii. Dccem mss. cl 11
mns aul ubi , aut unde, magnu disbcusio esl. Aliis cor
^ .

excMsi, desrendcnlein occnrsu suo reddit ; niale.

^ ipsum animus ridelur : ex quo excordes. vecordes., con-
Deui. Dec-t iii ins. Bov.
cordesque dicuuiur. Enipedoctes auteinanimum esse cen-
Ab iniimo peciore , eto. Sic llomerus Ulyssein , vi-
set , cordi suffusum&anijuinem. Aiii& pars (jucedam ce-
rmii s.ipioiiti f.icundia |irxaituin voceni iiiittere ail, .
rebri visa est unimi principaium tenere. Atiis nec cor
noii ex oie, sisd ex |»ectore, II. y.
ipsnni plocet, nec cerebri Qnnmdam purlemesse oni^
Vox oriri. Abesi vox abiino Keg. rec. el edil. Altl.
I'aris. iit-2:i.
vmm : sed alii in cordc, ald in cercbro dixcrunt aiiimi
esse sedcm elloruin,(Hc. Piiirii!i;c suai passiiii apiid
Ex nanbus. Ila resliliii ex qiiamplnrib is iinpres-
auclnrcs locntiones, iiuibus oousilium ci cogilalio iii
sis, ct omiiibiis inss. prxteri lieg. et cdd. 6 in qni-
peoioreet oordc poniinlur.Scti missisillis, vidcamus
bus e.l ,'/ n.iritiHs.
qiiid S;ior;i; liller;o dicant, in qiiibus vocabuluin voO?
JCi nuninio spiriiu. Iia omiios fere inss. Ai eJiii ex.
vaiic usiirpaiiir. Paiiliis eliain ulitiir pro aiiimi prin-
h'i levi. Ilfuiiiaii. legil ex leii.
ci|)alii, (picm vvye-^ovt/.ov appellanl , B.oni. vn, v. 23;
j\'jn eiit iijitnr conipreliensHni., elc. Iiiio salis coiii-
Mcnlem Clirisliis, :VIalili. vi , v. 2-2, Lnineii appcllat.
prebeiisiini. iNani aiiiinaiiimi vox qunii Ey.l'j'/jj; «lioi-
Aniina iidn seinel el spirilus iiieiilem .signilioat, iiliii
lur. aiit es! iy/6Ktit/.«To; : aiqne li;oc (i>l sornio . vol
boc (liv;i.' Yirpiiiis a)<ud Lucain, oaj). i, ili el 47. ^Vjf
loquola, o!'Jr)ezTo;Caleno; aiil osl c(yw.,:'j.y.-:',;, qiiaiu
pro pnniiiir,
iiiteiloo!» <]or. xiv, 15. Cictcrnm i
liomo cuiii aniiiiaiiiibiis pulmoiiom li:ibeulib'is coiii-
(juoilScripiuro plirasis cor mentissedem, el cogit.a-
nninem Utraijuc (il n^S|>ir!(iii)ne, ui iio.-> :\ris-
liabirt.
lioiiuni o.ii1.>-iiioniiiii|ue qiiasi oHicinain quatndain la-
lol<;lis dtJliiiilio doonil. A'.'//j/.t'.///, boc csl, soriiionis
ciat, iiiiiiime obsoiiriime.sse poiesi iis, (|iii in ea non
insu iiinenla Galoniis de locis aii,:oiis priinuiii assign;u
airtioiis priMiu.n assijrnal
liiigiiaiii, (|u:iiii zjci^wTy.Tov
^ „scit;iotor vcisaniur. Corde cicdiliir ad jiisliiiain, iii-

''.r^ri'...''"?.?"':^';!;.!!;"^,^ 'i"'l Paulns. •Crodoio auteni menlis oilicinm esl, ot

iiaits , el iiibiM ei deiiies. Hoc
............ ....c-
ciiiiii s-uis irisionibiis
. c.

,|„jj,>nj ,jL.toc:<t;c 01 per Spirilum S. illiimiiiahp.

,

vocein a!io({niii liiantom linnsoMaiiLitiiis stiidoie l:it:il,

Forcl indiiili iicgolii , Iiiijus roi tc;uimo;iia oolli;,'ore ;
el icddil i';'j.ijOyj-j /.v.i i-j\rjv.-j.-vj.-.ij-j. Ari>i. i,'iiiliir cl
siiriicialorgDuiiuiii lioc, qiiod Domiiius za^o^jtc/v^jTT/)?
pulmoiioiii re->j)ir;itioii!3 iii^lnuiieiil f.<('il. Bktcl. i

appcllaliir, Act. s ci xv. Oblrudeiida ilaquc ot ohji-

tjiunino llaiio voceiii , «pi;e exi;il vetenimis op- iii
ciciitla Sor.pl iir.o aucioriiasii.>csi.,(pii laiitniibiisiii:;!,
timisque mss. Uogio-1'ui. Bwnoii. el in ouno-
;iliisuiie,
dogiiiaiiliiisinlc!- scpii5!iianl. Tlicodorol., Seiiii, 3 dc
iln f<;i(» edliis, rotiiiui iii icxlu, lioetabsii a 13 niss.
Piovitleiitia oordi iolius corporis imporium , scti
.
r«jc. et i edd. Hnm. rcgiiiicii assigiial el llieron^nuis niiiUis iii l<)cis lioc
;

Sv.itiuni. (iioero de Amicitia, cap 12 spatiuni cur- :

fis^frit. .\ii|iii i'Oii dcsiiii; Scnptiirje lcstimooia
riculumque iiinul conJHnijit.
qiiibus <jeiiioiis;r.iri potcsi cor aifecliiiim sedein ess(%
Quod nunc decurrimus. Sic rcposiu ex vetusii:s-
ISiiii Doniiiiiis noii minus roncs, quam cor scriiiaiiir;
»imo ci opiiiiio ms llei^io-Piil. , a|iproi}antc dociissi-
ct ciiiii cor oxplural, prohai :iii coiiliituui saiis et
rno Fraiioio. C-eieri codicos lialjeiit quo.
liumiliatnm sft, an aJsluet livore scu odio. Nam iiic
Vuria er(jo a pfiilo.vjpUis de nalnrii ejus , ac loco.
ni;ijori c.v parle domi.oatiii' lex carnis. Betul.
Videiniiisesl. .\risi. iii dc Anini M;u rob. in Soinn. ;

[Soip. i:b. I, 0. 14. Lociiiii (|ii'.(lt:iii ojiis alii cor ol .

Sedcii rjus in cncbro. Piiil:ircli. M/^/.twj, A/;;/.6z|i£ro?,

.Vrisi. el Cliiysp., alii ca|>oi c-se aniiiii;iiu, iii P!:!i.o i-j ')!(, Tfl y.i-yj.rit, 'ir.w.-Z'.yj i'j y.tan-^fjyoj. Vido di3|)iit;tlio-

ei C;ilc;i., qui lianc qu.usiioyeni copioac iraciat loio ne»j'boiiel6.igaiu iiiVcsalii Analoaiico, lib.vi. Biiii i..
 ;

oi> CAP. XVI. DE MENTE ET EJLS SEDE. 6^

<lixeru!)U Ei sane argumcnlis probabiiibus usl suiit : A onine coliustret, et si velil, maria pervolet, lerras, ac
oportuissescilicel, quod loliuscorparisrcginienhjbe- urbcs pcrai;rel, onuiia dcnique, quae libueril, (luam-
ret polius in sununo, ianiquam in arce Jsabilare; nec vis loijgeiaiequesununota sinl, in conspeclu sibiipse
qnidquau) esse sublimius ,
quam id, quod univer- consJituat.

fcuu) ratrone modcrelur, sicut ipse nuindi dominns et El miraiur aliquis, si divina mens Dei ppr univer-
reclor in summo esl. Deinde quod sensus omnis, id sas muiidi parles iiilenta discurrit, et omnia regit,

esl audiendi, et videniji, ei odorandi minislra ineai- omiiia moderaiur , ubique prajsens, ubique diffusa
hraincapite sinliocata, quorum omuium via; nou ad c«m lanta sit vis ac poleslas menlis liumanse jnlra
pectus, sed adcerebrum lerani : alioqui nccesse nos nmrtaie corpus inciusie ul ne septis .'juidem gravis
esset tardius seiUirc, donec seniicudi lacuitas ioiigo iiujus ac pigri corporis, cui alligata esl, coerceri ullo

iiinereper collum ad pecius usque descendercl. ve- paclo possil, quomiiuis liberam vagandi faculta-
'
Si sibi

ro aut non muiluni^ aui forlasse Doii errnnt. lens, quieiis iiiiitaliciis , largialur? Sive igitur in

Videiur enim mens, quajdomitiauiincurporisienet, capiie mcns habiiai, sive in peciore, poteslnc ahquis

in suinmo capite constituta, lamquam in coelo Deus : compieliendere , (jux' vis ratioiiis efliciat , ut sensus

sed cum i:j aliqua sil cogilatione, commearc ad pec- ille in€ompreliensibilisaiu in raeduila cercbri hajreal,

lus, et quasi ad secrotum aliquod perietrale secederc, JB siil iu iiio sauguine bipHrlilo, qui est inclusus in
ut consilium , tainquam ex thesauro recondilo , eli- corile? ac nou ex eo i|,so colligat, quauta sit Dei po-

ciat ac proferaf, ideoque cum inlcnli ad cogitandum lestas ,

quod animus se ipsuiu iion videl, aut quaiis,

sumus, ei cum mens occupata in aitum se abdideril, aiit ubi sit; necsi videat, tameii perspicere possii, quo
neque audirc ipix' circumsoiiant, neque \idere, qnEC pacio lei corporali i-es incorpoialis adjunclasil? Sive

obstant, soiemus. id vero sive ila est, adnuiandum eii;iiti meniis locus nullus est, sed per totum corpus
profeeto esi, qi;omodo id fial, cum ad pectus ex (.ere- .spaira discunit, (|Uod el fieri poiesi, el a Xenocrate
bro nullum iler paleat. Sin aulcin ison esl iia, lamen Piatoiiis discipulo dispiitaium est , siquidem sensus
nihilominusadmiiaiidum esl, quoddivina nescio qua iu qualibel p««rte corporis praesto esl, nec quid sit

ralione fiat, ul iia esse videatur. Au potest aiiquis meiis i.sia, nec quaiis, inlelligi polest, cum sil nalura
jion admii-ari, quod scnsus ille vivus atque coilesiis, ejiis lam subiilis ac tenuis, ut soiidis visceribus in-
qiii mens, vel animus iiiincupaiur, (anla? mobilitalis fusa, vivc, et (piasi anienli sensu, membrio omnibus
est, ul liC lum (piidein, cum sopiius est, coHiiuiescat; miscealur.
lantx celeciialis, ut uno temporis puacto cceiumC" Uiud auiem cave, ne. uiiquam simile veri putaveris,

YARiORUM mJJE.
Tamquam In arcs kabhare. Sic mss. 2 Reg. et Cant. Cicieris desideraniurduoextrema verha, in nonnullis
cum ed. peae omiiibus. Mss. 23, inlerquos sunt duo uhiiiium domiaxai, in vet. edilis 4 : Siu uuiem non
:

unliquissimi, habenl in arce corporis : sed perperam ; esl itn , hoc tamcn. Al ms. Bov. sat rectc liabel
, Sin
siquideiu vox corporis «lox priccessil iinea supe- anieni non est, nec lamen nihilominns admirandum
riori. est.

Audlendi, el vldendi, el odorandi rninistra membrain Qui mens, vel nnimus nuncupalur. Ergo pro eodeni
capite siiil omuibusedilis
iocata. In iribusmss. rec. et accipii Laelaniiiis meiitem, et aniaium.^Sic siepe
Ln-
legitur liunt. \n oplimis mss. Regio - Pul. aliisque 15 creiius iu iu ; Cic. iii Somn. Scip., ubi videndus
Ma-
sini ; recte. "Vide prx-cedciUia , (juod habercl... quod ciobiiis d. c. 14. is^fs.
moderelnr. Vis. In ms. Bov., virlus,

Sed cum in uUqua sit cogiiaiione. Ita resiilui ex an- Ailigata. Sic ms. Bov. oiii ?7/ffla/a, minus
recle.
liquissimismss. Rei,'ioPut.\Bonoi'.,Cauc. aiiisqueld. Ullo paclQ. iii nis. iiov. ullo niQdo, idquesal
beiie.
lii 3 rec. et vulgalis est , sed quando in aliqua sit co- — Bimemamius habel, ullo modo et iiotsin sequen-
(jitaiione. tem exhibei. —
CH.omodo. Sic Goih., Lips., Reiium.
i:diti aute Celiiiriiim, ullo pacio. Prius hic prceiero*
Secedere. Sic reposui ex cimclis niss. et veieribus
quia modo inlra sequitur, (ino prjc/o. Amai vero co-
editis. In 3 vulgatis rec. esl, cedere.
j
piam. lu Vcn. 1471, 93,07. Picr. nuiio. Bln.
Qan ad pecius ex cerebro, elo Ergo, Licianii Ifia ,
inil'.it,us. In nis. Bov., infusns.
ceiisura, PytbagoiMS loii^e abcnavii, i\'u aiiii!i:o im-
Aiiiinus seipsiiinnon videt, eic. Purgaius et
perio iines, seii ieiiiiiiios cor ei ceiebrmii consiituii. defeca-
tiis hoc seciiiidimi {^iulitiiim polerit : sed
Deus spinius esl ; mejjs diviimm quhidam esi. Unde juxla Ca-
iliolicos, anima a coipore libera. Betil.-
sequilur, Hienieiu seu animaia esse «c7W!/«tov. Ergo
circuiiiscriplioiie iocorum meiis opus miiiimc l:aii(,'l. Qiiod et fieri polesl. Sic restituo ex potiorihus mss.
Taceo jam, qiiod cerebnim mentis sedes, in>u modo ei cd, Gi-apb. lii aliis esi quod et eliam; vei ef quod
spirilum animaiem ila leniiom parai, iii rcbsis diviiiis etiam.
exequendis sil idoneus sed etiam sensuitm insiru-
:
Xenocrate. Cicer. iv Academ. qii;rst. varias vario-
meiUii j)cr litrvDS, veiuti jieriuniculos uislrii;uil. Utii- riun seiileiitias cnumerans An (iii!|iiii) ui Xeno- :

libei aiiiiii.c p.irti non sensus mocio paiciii dietauli :

crales, mens intilo curpore, qiiod inteUigi quale sit vix
sed ad ipsarum iiutum omnes corporis particuliX! ex- potesi, elc. Cx'terum Xenocraiis argumenlum, ul a
ciibias aguiit, jiissmn expectaiites. si volimias, Nam INcmesio leferiiir, est hoc ;

iil est reclic ralioiiis dictameu aliquid videie jubeat,

linc in promplii ooiilortim officium esl. Eadem ralio Oiniii^ cor('US alittir. Aniina nou alitur;
Auima itaque coi-iius uoii est. Betcl,
iii cicieris (juoque sciisiium oi'gaiMS, aruibus, ei cjctcris

jiiembris esL iiETULEius. ISec quid mensipsa, necqmlis. Addidi ipsa Ci

sit

Siu antein non est ila, Ex veUiSiissimis nvss. Regio- veiusiis». ei opiimo ins. Ri;giu-Pi:t, a!io ilem Reg.,
Put,, 2Boi:osji.,Gauc., sepiemquealiis iia resiiiui. iii % Colb., Em., (iiuii., ei ed. Giaplt.
t>7 FIRM. LACTANTII LIB DE OPIFICIO DF.I 68
q»u>.| Arisloxenns dixil : Menlem oiiniino iuill:irn csse, A C.APUT XVII.
soU i|uj»i ii.irnioniant iii iiiliLuis , e\ consiruclionc
De Aniina . de<iue eii sententia phitosoplionim.
corporis, ei compajjibns viscenim viin soniiendi exi-
sieie. Musici eniui iiilciiiionein coiKontuiiKjiic norvo- Siiperesl de anlma dicere; qiiamquam pcicipi ralio

lum in inlegios inoilos , siiie nlia ofTeiisione conso- ejus el naiura non possil. Nec idco tamen immoria-
nanliuiu , lurinoniani vocaiii. Volunl igilur ^nimuiii lem esscaniiiiainiion inlelligimiis; quoniam quidquid
siiiiili ralione cunsiarc in liomiue, qua el concors vigel , moveiurque persesemper, nec videri , aut
moiliilalio coiisial iii lidibu>; scilicel, ui singuhirum laiigi potesl, ;ciernum sit necesse es(. Quid aulem sil

corporis parliiiHi lirma conjunclio , mcmbrorumque aiiiina, nondum inler pliilosoplios convenit, nec un-

omiiium coiisenlieiis in unum vigor , iiiolum illum quam fortassc coiiveniet. Etenim alii sanguinem esse
ifcnsibiiem raciat, aniinumijue coiicinnel, sicul sunt dixcrunt , alii ignem, alii venliim ; iiikIc anima, vel
nei vi bene inlenti ad coiispiraniem sonuin. Et sicut animus nomen acccpit. quod Grxcc vcnuis e.yeuog di-

in fnJibus, ctim aliquidaul interrupUim, auiielaxaluiii ciiur ; noc illorum laiiicn quisquam di.visse aliquid vi-

esl, oinnis caiiendi ralio luibalnr, el soivilur : ila in deiur. Non eiiim, si aiiima sanguine aut per vulnus
corpore, ctini pars aliqua memijruruin du.\eritvilium, effuso, aut febrium calore consumpio, videtur exlin-
deslrni universa, corriipiisqueoiniiibusatqueturbatis, n gni , conliiiuo iii malcria sanguiiiis anima; ra<io po-
oi:cidere sensum, oamquc moricin vocari. Vertim ille, ncnda esl : voluii si venial in qti;iesiionem, lumen quo
si quidquam menlis babuisset, noii harmoniam de ii- iitimur, quid sit, el respondeatur oleum csse, quo-
dibiis ad liomincm iranstulissei. Non enini canere iiiam consumpto illo , lumen exiinguitur; cum sint

sua spontelides possuni, uisit ulla in liis comparatio ulique diversa , sed alleruin sil alteriiis alimenium.
ac siiiiilittido vivenlis. Animus aiilem sua sponle et Videlur crgo aiiima similis csse lumini, qtia; non ipsa
Cdgiliit, ei mnvelur. (juod si quid in nobis liarmo- sit sanguis, sed huaiure sanguinis aiatur , ut lumen
ni;c simiie essel, iclu moveretur exlerno, sictit nervi oleo.

nianibus, qui ^ine laciu arliflcis pulsuque digilorum, Qui autem ignem putaverunt, hoc usi sunt argu-
niuii atqiie ineries jacent. Sed nimirum pulsandus illc menio, quod pnesente aniina corpus caleat, rece-
inanu fuil, ul nliqu.mdu scntiret; qnia inens cjus ex den;e frigescat. Sed ignis el sensti indigct, el vidclnr,
nicmbris male coiiipncla toipeb:ii. ei lactu comburit. Aiiima vero cl scnsu aucta est, ct

YARIORUM miM.
Qiiod Arisloxenus dixil, elc. Priora hnjiis dogmalis Q iii 6 aliis traclatu. —
Sine lraci;Uii arli(!cis. Sic cdo ex
para Dictarcbo iiiagis atlriliuittir, iiu;im Arisloxeno : B(tnoii. ei. T.ixKj. adsiiiiul.mie lleuiiianiio. P.irrli. et
Iribuilur taiiien uiriqne. Cic. iii i Tiisc. quxsi. Uiccear- : seq<| ,.si/ie iuctu, n^iiiuri vocc pri> r.niori siiUMiiiita :

cliusquidem el Arisloxeniis^quia dilficiliserut animi, quid, Truclare, tractahilis, tractatus iiilerdiim iileiii, qiind
aut qualis estct inteUirjentia , nuliuin oinnino animuin esse tariijere, laiiyibiils, tuctus. Vide Pierium ad Viig.Lb.
Hixerunt. Sed in couem paiilo anle Duwarchumvero : iii (Jeorg , v. 302 :

f (11)1 Aiisioxeno, cequuri ei condiscipulo suo, doclos sane Peliis el ad Ifaoliiin tracianli diira resistil.
huininesomiltamus, quorumalier ne condoluisse qnidein
Coiif. nol. :«d Lacl., Iil>. vu inslilnl., c.ip. 'ii, ei ad
iiiiquam videtur qta auimum se luibere non senliat
,
lib. V liisiitul. cap. "21 : Oculis muiiuque iriicinbiie.
aUer iia dclectnlur snis camibus, ut eos eliam ad liunc
lransl'erre conelur elc. Uetlleics.
, De Aiisl(>xeiii
AUi iijiiem. Zoii<)ii vitiolicel, ui stipra ex Cieeioiio
opiiiiOiic vide Laciantinm, lib. vii Div. liisiilut.
citavimiis : iiiide Sloiiis uj.du.ov T.-^iiiiJ-u. Seoapud iNc:
c:i|». 13.
iiicsiinii Uemoeriio ijjnise.ti auiiiia, apud i'liii:irclium
Oninino. Deesi in iii>s. Bov.
Deinelri'.), apud .Maeniliiiiiit ilip,),irc!a), sicitl lliiiponi
Reslilutum ex oinnibns mss. el 8 vet. odi-
Sciitcel.
aiiua. Ilinc iliud Virg. iii vi
lis. In 5 vulg. lej^. ui esl.
Sicul suiU neivi bene inlenli ad consptranlem sonum. lyueus esl uilis vlgor et ca^leslis origo.
{Itein in iv /En.)
Sic leposui ex inss. veierr. Caiic, Krgio-Dnt., H al.
R g., 4 Colb., Vicl., Tiix.. Em., Cantabrig., C;it., Quod (hascc venluk «v»,!x&;. Alia raiione, sive s;;m-
Manii., C.laroiii., Bnin. tllO vet. iinpic.ssis, ef^ rec. t\ luni, swc. Ihilum animain nos dicimtis; noii lanqu.uu
Cellar., Wnlcb. iii 7 mss. ct U viilgalis legitiir, sicul aer iiirKlaiii sil, qualis s'iiiiitiis ille, (iuem spirando
jiervi bene iiitenu conspiranieni sonum. trabimus, scd spiriium, nuia piopiiam qiiamd;im lia-
Inttrruiiium. lli re«liiuiex s>ipr.i(liclis nis>. ct edd. bel naturum corporis e^:pencm el mundana: inolif, ele- .

Bciiil. ac Cellar. lu C lec. scnptis ei 14 vulgaiis e^l viriitis innnibiis excellentioiem subsiuntiam. iil Atigus-
interceptum. lin. e|)iSlol. 28: l'latuin,i{uiu Deocsl insufflauie crca-
Duxeril viliutn. Nolior phrasis esl, faccre vilium. Ja, iil ex .Mo>e, lib. i, rap. 2, vcrs. 7. idein dcCivit.
Cicero Topic. in:Si ades eiecorrueriintviliunujun fcce- Dei, lib. .\m, cap. 24.Laciani.cerlc conlraplaiieqiiam
riiiit. Viiie cap. i el lilieliic;iii., Glaiuloip. oi Braiit. .stoici, qiua parln aniniam in corpiis insiiuiiiri siaine-
a:l C;<;^ar B. liispaii., cap. 19 Tunis ab imo viiium : bant, <iiioJ ol Lacianiiusmoiiei; ArtSU>lek'S, de Aiii-
leeil. Bl.n. cap. 5. LiiliniseliaTn animus Qluuimn izupK
in;i, lil). 1,

Occidere sensum. IIoc esi, monipni. FfwNC. Tiv Seiv. ad /F.neid. lib. i. C.vt.\ker.
'/v£;jL'jv.

JSon Uarinoniant. .Mss. 9 ac Bono!!. |;;;«cipiie a Consumpto illo. Ms.Clarom. cons£',«i/;f<; o/eo; sicquc
Tlioiiiasio inspecii, ciiin ed. Grapli. iiunijnain harnw iegi inalv,l;at Ffanciu.';.
tiiain. Culeri tain manu cxarali, quuni iinprcs&i, ut Alainr. Iia los. Bov. quod rccliiis jiixla Heuman-
in le.vtu. nuniexediiionc 1472. In aliis oii.'»), sed n.inusbene.
Similitudo viventis. Id est, similiiudo cnm livente. Sensn aitcta. Id esl, sensii imocessil oppos. seusu
Fkvnc. indiijei. Vide not. ;id iib. n liisiilat. cap. 5: Sen&i- ,

Sine taclu artifiris.Sic undeciiii mss. ci ifi lypis bile esse, ijuod sensu pradiium ijiqnai , cl Itabere ten-
sutgaii : in 7 scriplis cum ed. Koni. lHjii Ca* trnctu; iuin, cujus pan sensu aucta sil. Bl.v.
 — ,

69 CAP. XVn-XVlll. DE ANIMA ET DE ANrMO.

\ideri non poiest, et uon adurit. Uiido apixrei, ani- A »» "lero fuimus, moriui fuisso videamur. NuMa ergo
niam iiescio quid essc Deo siniiie. Ai ilii, qui venlum ex his iribus vera sententia est. Nec tamen in larr-

pulant, hccfjilunlur, quod es aeic spirituui ducenlcs, lum faisos esse diceudum est , qui hsec senseront,
Anima eU aer ut omnino nihil dixerint .lam et sanguine stmul ei ;
vivero videamur, Varro
,
iia delinil : t

(epefactus in pidmone fervefaclus in calore ei spiritu viviiuus. Sed com constet anima
,
conceplus ore , ,

corde,dilfusvs incorpus. > Haec aperlissinie falsa sunl. ir, corpore his omnibus adunatis , non expresserunl

Kequeenlm tarrj obscuram nobishujusmodidicoesse proprie qaid esset ,

quia lam noa poiest exprimi

ralionem, ut ne hoc quidem inteliigaiuus ,

quid ve- quam' videri.

iHini esse notf possii. Ah si milii quis dlxerit, aencum CAPCl XVIII.
csse coelum , aut viireum, aut, ut Empedooles ait,
De amma et nnimo , eontmque affectionibut.
aerem ghtialm» , sf^Umne assentiar, quia ccelum ex
qua maierra s,it ignorem? sicui enim hocnescio, Sequitur afia , el ipsa iiiexiricabiiis quaistio :

iia illud scio. Anitaa ergo non est aer ore conceptus, idemfic sil anima . elanimus; au vero aliudsil iliud,.
quia multo pi ius Kignllur anima ,
quam concipi aer qiiO vivimus , aliiid autem quo scntimus et sayimus.
,

ore possil. Non eniro post partum iiisinuatur incor- Non desuni argumei.ta in iitramque paciem. Qui
piis , ut quibjsdain philosophis \idetur, sed post S eiiim unum esse dicunl» hanc ralloncm seqiiunlar,,

concepium proliuits, cum fiBtum in uiero necessiias quod ticque vivi sine sensu possit, netpie senlici

divina formavit ;
quiaadeo vivit intra viscera geniiri- sine viia ; ideuque nou posse esse uiversum id,
cis, ut e£ incremenlo augeatur, et crebris pulsibus quod non potest separari , sed quidquid esl illud »

gesiiatemicare. Denique aborium fierl necesse esi, et vivendi officlum , el sentiendi habere valionem.
si fuerit animaf inlus extinctum. Caiterae dcunitroi.is iucirco animum et anlmam indiffcreiiier appeiiant
parles eo speciant , ut illis novem measibus ,
quibus duo Epicurei poeije. Qui auicm dicuut esse diversa.

VARIORUM NOJJE.

Animamnescio quid esie Deo simiie. Sicferunt quain- Uod!., CjiL, Meri., BaiL, C, C. C. Emman. Gueif.,
plures et poliores mss. seDicmque ediii. In4 scripiis (J.ilh., Upi. iriuni, S-^ieimm., Ven. i.472, ulrisisque
rec. et iSexcusisest simiem. IfsRC sobrie iiitelligea- li"38, ei Cciiar. , defervefactua in puhnone, lempera'
da sum,. Aiiimam... £ieo simile. Sciie Augustin. iii lus in ccrde. Mu.v.
Psalin. LXii : Cuni Ueu.s sil vitu animce, auima vero vi~ IHjvsiuodi. M«s, 6et ediii oeio rec. perfterarn ad-
la corporis, aicui corpUs vivere non voteai abique animu, (Jiini verum, qucd «iiesi a priiis cusi?;. et a i/iss. Re-
ita non niii Deo pnesenie anima vivere valet. Bun. gioPul.,, aliisqise Reg,, Cauc, 4 Colb;, Viet'.,
it

Venium ff.u.lnni- Mss. 9 et 3 rec. edd. addunt esse ;

^ Marm., Clarom,, Brmi., Bov. ei, ut iiiijiile expimxi.—
ilujuimodi rerum. Abct a Lips. 2, Goih., Keimm.,
scd perperam. A cujleris abest. Yide supra , igncm
putavertini.
Cauc, Rosl., Vea. 14d3, 97. Farrli. A!d., Gryph..
Torn., reinm : &6t\ audtmt Bon., Taxaq., ulraque'
Videamur. fla ires mss. rec. cunctique inipressi.
1478, Krasiiv. in Frob.. Gyma., Thomas., etc. Buk.
Vide siipra. quod... corpus caleat, recedente friyescat.
Atil vitreum aui ut Empedocles ait, aertni giacia'
,

1«17 scriplis est viaenmr; i» Canlaljrig. videantur. tum. llamss. 1 Bonon., aniiqtiior, Cauc, Vict. ei ly-
Varro ita dsfinit. Sicreposui ex vet. ms.-.S Bonon., pis exciisi Gyimiic, Giaph., Tornes., Soiibroo., Be-
Cauc, Kegio-Pul., alio iiem liegio, 3Co!l>ert., Ljps., tiii., "i Paris., Is., Tiiys., Spark., Gall. In 18 (iiss. et
UUr., Ci,M-om Vic»., Bruii.,ed. Belui., Cellar. Mss.
,,
8 vul.i;aus esl, auiviireum, ut Enipedocles aiv, aerem
9 rcc itaqiie diffuiit. daciuium; in Caniabrig. et Em. aut viiteum , ul Em-
Anima estt, aer cohceptus ore , lepefactus in pulmone, pedocies, ant aereni glncinlum; minus aple ui puio.
fervcfacius, in corde. Vera. leciio juxla Vussium et ,
lia Uiud scio. Scilicel iion esse id , eic. krancjos.
ires perliissimos Mi^dicos quos consuiui. Apud piures —
-
iia iliud scio.Scribcndum, iiiqiiit HeiimunniiS , ne-
alios auctoics. qui ilhim ex Varrxine locuai referiint, cessario : Iia nec illud scio. Sed oranes iibri , ila illud
Anima diciliir aersusceplusore, tepefaclus in pnimone,
scio , ei recle. .Sensus esi Hoc nescjo , ex qua ma/e- :

accensas in corde, diffusus in corpus. Quod idem esl. ria iii i'iud- oero scio , non esze cuetum (eneum , aut
,

Tepor a:! puimonem p«rliiiei , lervor ad cor; qiiod Liireum. Bon.

oniin calidi habet puliuo, ascititiiim ilii est, ulp'itea Creijrts pulsibus gestial ejnicare. M est, exsilire.

Yossiiiiii libro ii de Idoloiairia, cap. 85. In mss. Bov. Mortid mss. 2 Bniion. Reg. 2^CoIb.,
Defervescens in pulmone, lemperatus in corde. Biine- — Baluz.
fuisse. Iia
l^. Al mss. 16
ic edili cum
, 1
edit.
,

Roin. t470
man vcro. Defervefactus in pulmone , temperatus in ct Celiar. iiabent mortui esse.
corde. Subl., iiosl., Yen. 147!, 95, 97-1519, Toin., Quuhi videri. Reciissime Heiiniannns slipplet,
Bet., Tliomas., Is;»;us, Thys., Defervefuclus in pul- qnani ivm poicst videii : uiide coiilirmantur dicia ad'
nione, tcpefactus incorde. Ciim veroYossius, 1. n de lib. vii Instilut, cap. 9 : Sic vita stne Ui.ce. BfN.
LJolair. Gcnt, 83 : natura reisic pastulnnte, lefjendnm ipsa. Deesl iii ms. Bnv.
censeret : lepelaclus in pulmonc, fervcfacuis coriie,. m ly^eque scntiri. It.i ms. Boiv. edili liabcnt nec ienliri,
lali.s viri aucloril.aie moii Gallaius et Sparkius ea'.u Duc Epicurei paetm. Oe Lucretio conblat , cujus
einendalioaem in lextum recepcnuil; el Ili'uiii.mmis, versicLiIos ex lib. lu adscribam :

Ego r/MOf/Ke, inquil, asscmior , ipsa re huic scriplnriV

patrocinanle. Egocum virisdoclis aiialoiiiia; et ivrum Nuncnisinium al(iue animain dico ctfnjuncta leneri
physicarumperitis niliii cerli hic defiiiieiitibus lulius Iiitcr se, alqiie unaiuiiaturam eonticeie ei se :

puiavi cxhibere scripluram Bon., tax., Pen., Ulir., Sed ea^jut eise quasi, et domiuari iu corpore lolo^
7i FIRM. LA.CTANTI1 LIB OE OPIFICIO DEI

$]f
argiimenianiur : ex eo po^se inielligi , aliud e^sc A qniltus cnLgimi , repcnie somniis obrepii , ei in spe-

menieiii , aiiuvi nniiniin) , quia iiicolumi aniina mens oies proxiinas sensim ipsa cogiiaiio (ieclinai ; sicen,

possit eiiingui, quoil acciiiere soleal insanis; ilcni, (Hi;e silii .mie oculns posuerat, viderc quoqueinci-

i]iiod aiiiBia morie supiJlur, aniinus sonino , et qui- pii. Dciiide procediL ulierius , et sil)i avocanQCiita

ilem sic , ut non lanium ,

quid iial , aul ubi sit invtinit, ne salubcrriuiam qiiiciem corporis inier-
ignoret , seil eliam rcrum faisarum contemplalione runipai. N:im utmens per dicm vcris visionibus avo-

fjllaiur. Quod ipstim i|UomO(io (iat , iion potest per- caiur, 11« olidormiat , ila lalsis noci* , ne excilelur.
videri ; our tial, potcsl. Nam requiescere nullo pac- N.iiii sl luilius iniagiiies crTnai , aui vigilare illaiii

to po^sumiis , nisi niens visionum imaginibus occii- iiccesse erii, nut porpetua morle sopiri. Donniendi
pata leneatur. Laiet auteni inens oppressa somno, crgo cuiisa iributa est a Deo raiio somniandi; etqui-
lamqiiaiii ignis obduclo cinere sopitu^, quem si pau- dcm in cuminunc universis animanlibus : scd illud
lulnin comiiioveris, rursus ardescii, el (|uusi evigi- honiini prsecipue , quod runi eam ralioncin Deiis
lil. Avocuinr ergo siniulacris , donec nieinlira so- (|uieliscnusH darel , facull^jteni sibi reliquil docendi

pore irriKaia vcgeientur ; corpus ciiim , vigilanie iidminein futiira pcr sumniuni. Nam el liistorifc ssepe

sensu , licet jaccut iminobile , -lainen non esi qiiic- tesianiur extitisse somnia, quorum prxsens el ad-

timi, quia Hagrai in eo sensuji, et vibrat , ut flamma, B mirabilis fuerit evenlus ; et responsa vaium noslro-
el artus oinnes ad se ad?.lrictos lenei. min ex p;u le somnii constilerunt. Quare neque sein-
Sed posiqtiam iiieiis ad (^oiilcnipiandas imagines per vera siint , neque seiiiper falsa , Yirgilio tesle,

ab iiilenlioiio traducla est , tunc denium corpus omne (|ui diias portas voluil esse soinniorum. Scd qiiae fal-

lesolvitur in qniclein. Tratinciiur autem niens cogi- sa sunt, dormiendi causa videnlur; qux vcra, im-
tatione coeca , cnm cog(;iiiibiis lcnebris sccuin lan- iiiiiiuniur a Deo , ui immiiiens bonuin aut maUim
tiimiiiodo esse ca'pi:rit : dum inienia csl in ca, de iuic revelaiioiic discanuis.

YAHIORUM NOfyE.
Consiiiam, qtiod nos animain monteraque vocamus. llistor. nnimal
, cap. 10, sed et in eo falsus Lactan-
liiis csl(|uod el somniuni ct iiisoinnmm menlis af-
,
Sniil <|iii Acliaiiani liaiic si-nlenliam Iiuc refenml :
lccliis essc piil;il ciiin siut phantasice , iit iib. de
animo, fniiinnr anim»
,
Sapiniiis : siiie aniino ;mim'i
pliilo^oplM)-
iiisoiiin. c. |i. eldixi sup. iib. vii Instiliil., cap. 12.
esi debilis. Cirero jiriin. riise. (|iia;sl.
Is.cus.
nnTi dft anima dngmila icciians, inier ccicr.i sic
Sopore irrigala vegeienlur. Quod carei alierna rc-
srribit .iniini(m autein miiiiiatn eluini fme noslii rfi?-
:
p
^ qiiie , diirabiie noii est iiif|uil Ovidius. Necesse est;
cliiranl iwmiiinri. agere aiiiinam , et efflare
Siiin ei
eiiain iiieuieni qiiiesccrcqu.e quics somnus dicilur, :
dii inin» , el nnimoios , el beiie nuinialos . el ex aninti
cuin somnus niliilaliud sit, quam animi quics.
teiilenliii. Ipie auteni aniinus ab (inima (iiclus esl. Ac-

li.iii;e sentenlie siinilciu .Noniiis .Marcelliis cirert iiis Hic rc|arat \ires, fessaque mciiibra novat.
verbis A)m'»ii;'S eit quo sapiinus
:
aninia qua vivimnii. , Ovid. ex Ugtul.
Conit-lius FroulO Animus ({unlitas vivenlis aniina
: ,

Menscoifiialione cceca. Scilicet phanlasia.

causa vil(e. S''d audiamns ex calliolici> aliijiiem el ,

.\vocnmenia Iu ms. Bov. adnotamenla.

quidein .\iigu5liniiin , diu in pljiios-.plncis siudiis
Necesrte. crii. Sic rojiosui ex mss. Rcgio-Put., 5 al.
ver>aliiiii. Is i.i lihro de Spirilu el aiiiii;! c:ip. 3i sic
Beg., () Col!)erl., '.M:irm., Em., Baliiz., Claroin.,
scr;l>il : Spiriius pro spirilali aninin , vet jiro eo (iitoU
Biiin., ed. Ccii.ir. In 1 Uejj. ct cunclis penc vulgati»,
tpirut in corpnre. Ilem nniinum iilem dicimns (inod ,

iieci^^se cst.
aniinam : nnumis conailii. Lnde ainni
sed aiitinu vilce ,

p'iilosopiii el sine aiiinto vi!(vn manere

, et sine viente , IlUid homini pra-cipue. putal legen- llciiniaiiniis

nnimnm duriire sicnl in amcnlibiis. .\d mentem enim

,
diiin esse , sed prcecipuum csly juxta
illud liominis
p^rlinere videtur, ut scial ; ad ftnimiim , ut vdil. Betii.. li;iiic Ciceronis locuiior.em Or.ii. pro Ligario n" 9 :
AllTiirn (inelam FpiciiiTiiin crediliir a LaciaiiUu Iloc cerle pia-cipnum Tuberonis fuil , qitod.
Viigiliiiiii luisse (lersi^naluin. Virgilius eiiiin in Ciris Futnra pei soinnium. L'l josepiius ct Daniel som-
vers. r> et 4 ipse se Epicuieuiii [iroliietiir. Ilinc F;i- nionini iiiterpretes fuerunl, et Doininiis pcr Joliclein
liriciiis, lib. iii.cap. 53 Bildiolh. Grvcx Virgiiiiiiii n'- lioc (liviiniiouis goiius mon;ilibiis proniisil. Scd ct
iiilil i;iter Epiciireos. Alii lanicii lloralium pnlani, D iii GiMililiiiiii lii.siiinis s;('pe iusoiuiiia ininiine vaiia
qiKMi ii.icr Fpicurcos iioclas iiiiiiicr;inl ,
pi^ccipiie occiiniinl; Valerius, lib. i :ilii|Uot collegit,
qicilia

e.\ Odc 7j libri l, el Scrmoniim iib. n , Satyr. 3. (|ii:iiiquaiii Oiiincm fere diviii;ilionem ex
[icripaielici
Aliud aniinain. Sic iiis. liov., in edilis vero niiiius boniniis lolluii;. Circiimleriur Vrien.idiui, libcr de
I cne legilnr aliud esseanimaju. sdmnionini iiUerpreiatione, incns rcfeiius niigis.
l-iut. III ins. Qnid facial.
Buv. Facidl. el Dl.ii. — M.icr<ii)iii>, i\i|). r>, lib. I de Somnio S.':ii)ioiiis,(|iiinque

r.ost. Yeii. ini,

18 - ibl^o. Taris., 7-2, iilraqiie soiiiiii;in<li gciHMa disci le cl coiiiose prose.jnilur.

Jiint., Cr:il., Grypli., Tboiii;is., Isxus , Galleiis, Betll.

Spark. , (/uiii /ia< lleiiinniiiio ap[in>l>anle. Al Emni.,
, Vatitm nostroriim. h\ ««1 pro|)lictarum. Frascius.
Cint., Golli., Lips., Keimni.. (inidfacial. Bijn. l.x parte somnii conslilerunl. lla oinnes rnss. ct edili
Aiii men», eic. Fst cniin iil Ci sn alicubi docei, , Roni. 1470, 1 i7/t, Cellar., W.il< ii. In c:vieris iniprcs-
mrnli^ iiicicdiliilis viileudi vcri ci'|)idilas. Scil e.) sis csl ex pnrle somniis constiluerunl : (piod magis pla-
pars qn.T fv/rv.fTiv. Grxcis lalinis im..giii:ilio dicllu!-, , ccretsi iiiaiiiisc.riptnnim riilciretiir ouctO(il;ite; quasi
crrnrilnis obn.ixui , nienlem sxpe sec.in ii; errores dicL-ret Oiaculoniin ni.slroriim pars ni.i.xiina, vali-
:

lialiii. Lacl:iiiliiis ait, aniiniim rcriini l;il-aniiii ci.n- ciiijiiliiim somnia fiierunt, sed (;noedam vera, etquye-

tciiipl:.tioiie lalli. laKi eliain insoinniis. JMiaiuasina ,

(lainf.ilsa.— Hr.cyuKT. Alt;imcnedilioiies.\ldi,Erasmi,
l.;i.i;iiiliiiS(0;;iiationein c;cr:iiii iioininii. Bi tll. Tlioinasii, Tlivsii clc, liabeui somniis consliluerunt.
,

.Y/(//i r^qiiiescere iinmjinibus icneitlur. ij\i:il qiii Vinjilio leiie. Vnli; Virgil. yEiicid. vi circa liiiom :

n.in Mimniaiit lameii dormiiuii el ([uiescunt

, el liane soiiinii liciioiiein cvpressii iioiiHMUS, iiriinus

ui acribii Arisi. in libell. de Soioiio in lin. el iv dc Odysseselib. t., ubi renelopes describit insoinniuni,
 : — ;
,

•7S LIBEK DE OPIFlClO DEI. 74

CAPUT XIX, A corporis, inquo estniaierianascendi, cum sensu vo-

De anima, eaque a Deo dala.

luptatis emitiat, vel recipial; et cilra hoc opus homo
resistit, nec amplius quidquam poiest : et ideo nnsci
lliud quoque venireui quxsiionem poiest, utrunmo sibi filios optanl ,
quia non ipsi facinnt. Caciera jam
aniina ex paire, an polius ex malre, an vero ex ulro- Dei sunt omnia , scilicet conceplus ipse, et corporis
que generelur. Sed ego id in eo jure ab ancipiii ven- informatio, el inspiratio anima*, et parius incolumis,
dico. Nihil enim ex his tribus verum est, cjuia neque el quceciimque deinceps ad hominem conservandiiirj
ex utroque, neque ex alterutro serunlur animoc. Cor- valeiil ; illius munus esl ,
quod spiramus quoa vivi-
,

pusenim ex corporibus nasci polesi, quoniam coiiior- miis, quod vigemus. Nam prasierquam quod ipsius
tur aliquid ex utroqiie; de anintis anima non poiest, betieljcio incolumes sunnis corpore , el quod viclum
quia ex re tenui etincompreliensibili nihil poiesi de- iiobis ex variis rcbus subminislrai, sapicnliam quoquc
cedere. Itaque serendarum animarum ralio uni ac homini tribuit,quam lerrenus palerdare nullo mcdo
soli Deo subjacet. polest; Ideoque el de sapienlibus slulti , ei de siuliis

Denique, coelesli sumus onincs seniine oriundi saplcnies siepe nascuntur; quod quidain fato, ac si-
Omnibus ille idcm pater esl. deribus assignant. Sed iion esi nunc locusde falo dis-
ul aii Lucrelius. Nam de mortalibus non pOtesiquid- g serendi. Hoc dicerc satis esi ,
quod etiamsi asira ef-
quam nisi mortalegenerari.^^ec pulari paterdebei, ficieuliam rerumconlinent, nibilominus a Deo omnia
qui transfudisse, aut inspirasse animam de suo nullo fieri certum est ,
qui aslra ipsa et fecit , el ordinavit.

niodo senlil; nec, si senlial, quando tamen,aul Inepii ergo , qui iianc poiestaiem Deo detrahunt, et
quomodo id liat, habei aninio comprebensum. operi ejus aitribuunt.
Ex quo apparet, iion a parentibus dari aninias, Hoc igilur Dei munerc coelesii alque praeclaro , an
sed ab uno eodennjue oinnium Deopaire, qui legein uiamur, an non utamur , in nostra esse voluit poles-

rationenique nasceiidi lenet solus, siquidem ^olus ef- tate. Hoc eiiim concesso, ipsum hominem virlutis sa-

licii. Nam lerreni parentis niliil esl, nisi ut humorem. cramenio religavit, quo vitam posset adipisci. Magna

VARIORIJM mTM.
Sed eijo idin eojiire abancipiti vendico. ll^ ms. Bov. mss. et i editis; in tribus est quantum, pro quando ;
quasi dicas : Al ego inre dubia ei ancipili id judican- in ms. Pen., qua ratione tamen.
dum puto , niliil ex liis iribus veruni esse. Vuiguti ila Non a parenlibus dari animas. Certiim esl, Deiira
scriliun», sed etfo id meo jure ab ancipitivendico ; qmd vocari patrem spiriluiim , quia ipse animas creat et
nuiliim efficit sensum. C corporibus infundit. Per generalionem nulio m(/do
JV//ii7ex Itis iribus verum e$l. Vides in lolo hoc ca- potest prodiici anima ralionalis ; iion eiiim virlus

pite negari anim'e per iraducem propagalionein :

corporea, qualis esl generaiio , polest assurgere ad
unde falsiimesi, qiiod Ruffinus apud Hieron. iib. n prodiiclionem rei spiritiialis. Hoc eliam argnmeiiliim
adv. Rufliiium, scripsil : Legi quosdani dicenles, quod reni hane evincit : quidquid fit est vel ex aliijua ,

pariler cnm corpore per huniani corporis traducem eliam pra-jacente maleria, vel lit ex nihilo, vel secundiini ,

animcediffutidantur, el ha:c, quibuspoleranl, adserlioni- illos , qui morfos- tanqiiam medios inter ens et nihil

bus confirniabant, quod pulointer Latinos TertuUianum ponunt, ex modis rei. Anima aiitem non est ex :nale-
sensisse, vel LaclaMiiiim fori.isse, el nonniUlos alios. ria, quia ila esset corporalis, quod repiignat cjus ac-

Ilectiiis Hieronymus leliitaiRuriimim : Quanlum ine- lionibiis, quas independcnter a materia prouiicii

inoria svggerit , nisi lamen fallor, nescio , me legisse

neque ex modis, inodi enim nihil producunl saltem :

,
Laclantium lioc ccrlum cst , non posse prodiicere spirilnm qui
ffuo-TTttoofxivr^v (al. fic (raduce faclam) ani-
mam Caeterum qui legisse te scribis, dic, in quo
dicere. eliam posl corporis inleritiim snbsistil. Reslal ilaque
libro legerit, ne ulme dormicntem, sic illum mortuum ut liat ex niiiilo : homo autem ex nihilo lion potest
calumniatus esse videaris. Lacianlii opinionem cognos- produccre aliquid, quia inler ens el niliil inliniia cst
cas ex cap. 17, lib. vn, Insiilul., cap. 5 et lib. ii distanlia, quae non poiest superari, nisi vi inliniia.

Institut., cap. 10. 6(j.\.

Gall.
Cilra hoc opus homo resislil. Ila oinnes leie editi :

Serunlur animce. Ms. Caiic. et 10 editi addunt cor-

poribus, quod coeleri rcspuunt, sicul et mss. Fiancius p.
forie, inseruntur. Ms. Lips. serunlur anima el corpus. ^
— Quia 7ieque..... Sertmtur nnlmoj. Qiiaeiiiur, utrum
anima sit ex iraduce, id esi, mruTi» anima cuin se-
mine iraduci et Iransmitti possii. Lactanlius iiegat.
quidam tameii mss. hic legunt cirra liocopus humoris
isliim homo resistit. At ha-c ullinia lcclio ineiidosa est,
eiiam teste Ileumaimo. Iii 8 vulgaiis eslei c/rca. Post
opus inss. 1 Bonon.,Regio-Put. ei 6 al. Reg., 6 Colb.,
Vict., G3l.,Marm., Baluz., Em., Brnn., edd. liom.
Ii70. Aid., Grapli., Crai. addiuil humoris istius ut ,

Rectissime. Nam conlraria asserliouamnata est. Vid.

jam dictum est. Homo resislii. Id esl, sistit, veibum
Aug. in lib. de h;eresibus ad Quod vnlt deum, cap. 86, composilum pro siii>plici nihil aniplius agit. Vel ;

in epist. ad S. nierouym. (ler Oros. presbyieium

hoc opere omisso, homo non nasceretiir.
inissa, et in episi. ad OjHal. ; Eucher., i snper Gciies.
Incolumes sumiis corpore. Ex niss. el pris<;is vul-
;»d ea verba , Ll wdificavit Dominus Deus coslam ;
gaiis sex et 2 rec. reposuimus incolumes;\n editis no-
Hieronym. ad versiiiii \b psalni. xxxii; S. Thomam. li vem esl incolunii.
conlr. Ceni. , cap. 86, p. p. quiest. cxviu, art. 2. Is.cus. mcmbrum
An utanmr, an non utamur. Posteriiis ,

Denique coelesti, etc. Pncter Lucreiium habes .\rali quod iii 2 Bonon. Tax. el i rec deshleraliu',
inss. ,

auctoritaietn, (|uam Aitienieiisibiis olim oblrnsit Doc- hncex 2i scriplis el ex ed. Rom. 1468, Cellar. et
lor genlium : ToO yap y.Kiyivo; haiv; Ipsius enim ei Wakh. revocavimus.
genus sumus. Locus Lucrelii esllibro ii vers. 900. Iteligaoll. Vide .supra lib. iv Div. Inslilul. cap. 28,
Paier. Subaudi animm. initio, id est, obligavit.
De suo. Mss. 10 ei edd. 5, de sua. Utraque ieclio Quo vilam possel aaipiscl. Pust hsec verba oralJo .

bona. posila in inferiore libri ora exlai in mss. 6 Reg., 8

Quondo tamen, aui quomodo. Abest iamcn a sex Vaiicanis, 6 Colbert., 2 Sorboii., 4 Oxon. ac 15 aliis,

Patrol. VII. 3.
 FIRM. LACTaNTII LIB. DE OPIF. DEI. 76
78

efti euim vis bomiiiis , niagna raiio , magmiin sacra- A derii, si lerra?. ,
quam calcare ac vincere debet , non

iiienium : a quo si quia noi» deroceril, ncc lidein suain servierii, viiam mercbiiur senipilernam.

ilcvoiioiien)>|Ut! prodikieril ; hic beaius, bic deiiique CAPUT XX.

ul Lreviter liniaiu) siinills Deo sit necesso esi. Er-
( De seipso, et veritate.
rai aiiiin quisquis homineiu carnc meiilur. Nam cor-

l»u8culuin hoe , «luo induii sunuu, honiinis recepta- lixc ad le, Demetriaiie, interim paucis, et obscu-

cuiuiii esi. Nani ipse honio ne<iue langi, neque aspici, rius fortasse qiiam decuit, pro reruin ac lemporis

iieqiiecomprchendipoiest,quiulalelinlrahoc quod vi- neccssiiate peroravi; quibus contciilus csse debebis,

ileiur. Qui si delicaiusmagisac lencr in liac viiafuerit, plura, ct meliora laturus, si noi>is indulgenlia coeli-

quain ralioejus uxposcii, si viriiite contempla, desi- tus venerit. Tunc crgo le ad veraj pliiiosopbiae doc-

deriis se camisadJixeril, cadet, el premetur iii ler- iriiiam, el pianius, ei verius cohoriabor. Staiui enim,

rain. Sin aiilem (iil debcl) siaium suum, quem rec- quam mulia potero, liiieris iradcre ,
quse ad vita

lum recle sonilus est, prompie constanterque defen- beatse stalum spcctent ; ei quidem contra philoso-
VARIORUM NOTJE.
in 8 vet. edit. Rom. in Ald. i515, Paris. 15^25 et 10 B enim Lactanlius permanet «pinione, quod mens bo-
alii*. Qu.e lameii cum iii aiilii|iiissimis oplnnisque minis sil ipse iiomo, de qna iaie dictiini est ad c5
mss. Bonoiiioiisi , Rfgio-Ptil., Caiic. aiii>.que a Tha- I. u Div. Inslit. Is.€us. — Nam ipse homo. Rem con-
masio el Galixo laiidalis , el pliiribiis ediiis non re- iiciiint n , cap. 5. Cuin ipsi
ioca geinina. Lib ne ho-
pcriitur, miili:ique citniiaeai .Manich^visinum ledo- minem quidem quein videre se credunt. Hoc
videant,
ieiiiia , qnalia plurima scripiis Luclaiiti;Miis a velcra- enim quod ocuUs stibjectum est. non lioino, sed bominis
toribus istis inserla fnisse oliiu inoniiiinus ; idcirco rcceptaculum ett; ei panlo posl Qui colunl s'-mula- :

laiiqiiam iidniicrina inanu adjuncia , a texiu in infe- cra, corporasunt boniinibus camilia; lib. v liistiiui.,
riorfin libri oram a nobis rejecia est, no nns mala fi- c;ip. 21 ; .inimiis, in quo solo est Itomo ; de 0()if. cap.

de egisse vide:»miir,qui ejiistlem criminiseos insimu- 1 (C.orpiis) vas esi quodummodo ficlile, quo aniiniu, id
:

iainns qui lain indignis niudis Laciaiilium accepe- est, iiomo ipse veriis coniinetur. Nec aliter Macrobius
ruiit. Sicauleni inodil islli.ecOraiio Dedit ei et con- : llb. 11 Somn. Scip. cap. 12 Anima , qui verus liomo
:

stiluil udversarium nequissinium et [allacissimuni spi-
rilum, cum (juo in luic tirrestri vila sine ulla securitalis
requie dimicnret. Cur aulem Deus luinc vexatori^m ge-
neri liominum constilueril, breviter exponam. (llic in-
cipil in vnlg. capnl 20.) Anle omnia diversitalem va-
luit esse ; ideoque vulgo non aperuit verituiem, sed eani
paucissimis revelivit : quw diversilas
mundi conlinet. llaec esi enim, qinv
faiilelsi) faciatvirlulein, quoe scilicet sine ipsa
do ne appurere quidem posset; quia vir-
noti esse, sed
lus essenon poteril, nisi luerit compar aliquis in quo
superando vim suam vel exerceat vel ostendat. ISam,
ut vicloria constare sine certamine nun polesl : sic nec
vitlus quidem ijisu sine lioste. Ita, ( ins. Bov., Itnque)
quoniiim vntutemdedit lioinini, statuit illi ex conlrario
inimlcum, ne virtns otio torpjns nnluram suam perde-
ret. Cujus omnis ralio iii eo est ut concussa et labe- ,
fuclaln firinelur, nec atiler ud sumiuum fasligium possil
venire. niij (ms. Torii., trudenti) prndenti sein-
per agitiila, se nd suliilem suain dimicandi tenore ( 1
Bonoii. v<:C.,suduver'it) fundaierit. I^vluit enim Dcus
hominem cd immorlulem illam beutiludmem dehcalo iti-
est,ub omni conditione mortaliiaiis aliena est. I>UN.
Quia talet inira lioc. Mss. 4 rec, in hoc. Post h;ec
verba in l Lips, coJice addunliir b.-B duie voces <mi-
mal homo; in aiiis inss. desunt,
Qui si delicaius magis. Desideralur adverbiuin in
ly inss. el ed. Rom. 1470.
omne arcanum Sin. In ms. Bov. legilur si.
^
'-'
( 5 Colb. el Bov., Quein reclum recie sortitus esl. Hunc locnm ita re-
nonmo- stiiui ex iG niss. el 12 ediiis. Mirum quain bic varient
lum scripli, lum excnsi coilices. In aliis mss. rec. 1
,
R(ig.. 1 Cnlbcrl. el Marin. pro rectmi, esl recius , iii
,
RogioPiil., quem rectum reclus; iii i Sorboii. el
Brun., quem reclum ralione. A Baliiz. abesl rectum;^.
2 Btmon. et T.i.\. ediiisijue rec, qi);iliior rec/e. Po>t
soriitus est, 20 niss. ac vuigati 5 adduiil conjunciio-
ncm e<, qu;im respiiunl ;ilii, quainque iiiutiiem judi-
cavi. Atl:inieii vncuiaiii recie Galluiiis dcievit, deleu-
daiiique jiidical Hciiiuannus.
mmu '•
Debebis. Sic reposni ex vel. mss. ?. Bonon., Regio-
Put., Cauc. aliisqiie 8 el edd. 4, lavemiluis 4 atiis
scripiis, iii qnibus csl dcbelis corruptp. in mss. dc-
,

ccin rt'C. loLidemqiie cditis legitnr clebeas.

nere pervenire. Duturus ergo virtulem, dedit lioslem
prius, qui auimis liominvin cupiditules et vitiu innnilte- Meliora luturus. lu\ niss. 2 Bim., 4 Reg., 4 Colb.,
rel,qui esset auclor enorum, malorumque omniuin ina- Vicl., C;U., Marm., Ciirisl., Em., C;i:il., Claioin.,
chinator ; ut quonium Deus huminem ad vilum vocai Bruii. el alii, ac vei. edd. 7. In 6 scripiis ei 10 im-
ille contiu, ul rupial ei iraducat ud mortem. Uic esl, j) pressis csl lecturus.

qui aul inducit, aul dccipileos, qui veritalistudeul, aut Tunc ergo. Sic leguiit ediii a Tliomasio, Thysio, et
si dolo el studiis non quiverit, virilem geritanimam, quo Gallio, veriim in 10 mss. el 7 viilg;ili alii 2 scripli :

(qua ms Bov.) «u6/imiMm i'iV;ore»i lubefuctare coneiur, el 7 vet. cdtl. Tunc eL eyo ; i mss. Tum ego; plures
infanda diilu et execrabilia molicns : vexat , inlerlicil Tunc ego. edili,
et iiiitu:n, ut prosl''rnit multos, sic a muUis viclus pro-
straiuique discedii. lixc suut qu£ alicnu nianu liiic
Planins ft verius. lu omnes mss. ei impressi
Fraiiciiis, iorla pLenius.
in.s-ria Inerinii.
Ei verius. Ci;tiom. a prima nianu, el melius.
Ihminis receptaculum. Videliir Lacianlium naluram
boiiiinis in soia aiiima coiisiiiiicre ciim lainen ex ,
Qh(i> ud vitie beatCB staiiim spectenl, eic. Hinc con-
dii;ibiisbisce pnrlibns es>eiili;ilibus consiet. Qiii cor- libnim prins fiii.sse scripiuni
slal. iiiiiic qnam illos ,

piis lioininis vidol, videt eiiuii, el langere puicslitli- Y libmsconira PiiilosopliDs. Tuohas.
I Polliceiur se —
i|iiid buniinis , Lacianlius igilur niiiiis generaliler qiiain miilla poloril lilieris Iradii.uium, qiix' ad viia;
asserit , corpiis lanlum liuininis csse reccptirculum. beal« sialuin specianl; ftlqne lioc iiiuiiere defnncius
Gall^ki's. iuil in seplein libb. iustitul. ac pnie.scriim do Vita
!^am ipse homo. Ms. i Bonon. antiqnior, iSam mens lie:ita libro vii conscripsil : lalis eiiini liiulus illi libro

hominis : f|nnin Krlioiieni probal TboinaiiiiS. I'^go a dantliis. m

consiai cx eiusiiem lib. op. h. non illc
vuiguia lcciione, (\ux e^t codicum inii. 6 Rtg 8 , iiucin fAliii, de Divino Pr;cinio, pr* se feruiil. Gall.
Vaiic, 6Coiljerl., Ta.x., Pcn., 1 Bon. rtc, Claroni., Philosoplios. Eos llasrelicorum Paiiiarcbas voeal
Haliiz , Biuo. edioiuinque i9 non recedo. In illa Tertulliauus
 : ,

77
*

ANALYSIS LIBRI m IRA DEI. 78

plios, quoniam sunt ad pertui-baiKiara veriiatem per- A dem sese paironos verilalis proliteri solent : sed quis
iiiciosi el, groves. Iiicredibilis eiiini vis eioquem.ia!, el polest eam rem defeadere, quam noii didicil, aui ii-

arguincnlandi disserep.diqtie publiiilas, queinvis facile lusirare npnd alios, quod ipse no» novil? M.igimni
deceperit : quos parliin nostris arniis, partim vero videor poiliceri : sed coelesii ojius est nitjiicre, uj
ex jpsorum inter se couceriaiione sumpiis revince- iiobis faculias ac tempus ad proposiia per.-equeiida
mus; ul appareat, eos induxisse pniius errorem, Iribuaiur. Quod si viia esl opianda sapieiili, profeclo
quain sustuiisse. iiuliam aliam ob causam vivere opiaverim quam
, ut
Foriasse mireris, quod lantum facinus audeain. aliquid efiiciam quod vitadignum sit, el quod uiili'-
Paiiemunie igitur exiingui, aut opprimi veriiateui ? taiem legenlibus, etsi non ad eloqueniiam quia te- ,

Ego voro iibemius vel subhoc ouere defecerim. ISam nuis in nobis facundioc rivus est ad vivenduin lumeu
si Marcus Tullius, elQquenlise ipsius unicum exem- [ifferai : ([uod est maxime iiecessarium. Quo perfeclo,
plar, ab indociis et iiieloqueniibuii , qui iamen pro saiis me vixisse arbitrabor, et dfOcium liomiiiis im-
vero iiitebariiur, scepe superalus esi, cur desperemus plesse, si laliar muus Aliquos Uomlne^ ab eiTonbus
veritatem ipsam conlra fallacem capliosamque facun- liberaios ad iter coeleste direxeril.
diam sua propria vi el clarilale valiiuram '!
Illi qui-

VARIO!\UM

IncredibUis enim vis eloquenliai. In scripiis 3 ree. ei mss. Regio«Put., 2 Bonon., Tax. In i Regio, 5
pluribus ediiis, Incvedibilis esi enim.. h\ cseteris esi Colb. el Clarom. esl qnoe ipse. Plures rec. maiiu cxa-
non extat. raii et lypis vuigaii habeiil qmm. Relativuin deest
Qui lamen. ms. Bov. et sic erudiii Francius et
Ila in 2 Colbert. rec. ei Vict.
Heumannus su.spicabanlur esse legendum. Alii vero AU vivendum. Bene scilicet.
kabeni, quia lumen. Homines. Ueciius et elegamius est, si deieaiiir,
Cixpiiosam. Mss. 5 Colbert. el Brun., copmam. juxta lieuuiannum. Hoc verbum inquit , , e niargiiie
Quod ipse. ita restiiui ex veterrimis et ojptimis in texlum irrepsit.

ANALYSIS LIBRI DE IRA DEJ.

#s^^^*
Quaeslio hujus libri An Deus vere irasf^atur? : C Ycrum prins, quod ostenditur cap. 1!^, 14, 15 ; igi-
Pbilosopbi nonhulli negarunt , eo quod Deum vel l^ur et posterius.
beneiicam esse lantum naiuram , vel uiliil oinniuo Objeciio Epicuri Si est iu Deo iseliiiae affectns ad
:

cufare siaiuereiii. Lacianiius conlra, Ueum vere graliam el odii ad iram , habcbil igilur el liinorem
,
,

irasci hoc libro demonsirat iiis argumeniis et libidinem, et cupidil.Tieoi,

I. Aut ira iribueiida est Deo, eigraiia deirahenda; Respon. Non soqnitur quia gralia ei Ira , et mi- :
,

aut utrumque detrabeudum aut ira demendjt esi, ot : Seratio habeut in Dco maieriun id est causam, le- , ,

graiia iribuend;; aut utrumque iribuendum. Primum

; Uiiui ailecliis iion hatienl quibus vacalDeus, (|uia :

falsum esl, qnia iiemo de Deo unquan» di.sit, irasei viliorum affecius stiiit, alios sicul hos liabet, qula
eum taiitummodo, elgraiia non m.uveri. Alterum est suiit viiUitis [Cap. 16).
Epicureum. Stnluit enim Eiiicurus, uec iram in Oeo Objeciio alia Deus ideo bealus est, qiiia semper
:

esse, nec graiiam, ut qui nihil omnino curQl .sed ; quieius; igitur nee irascitur, nec graiia comniove-
falso; Deuseuim non esset, nisi movepelur : iieedi- lur.
giiior Don adminiafatio assignari poi«)«t, quam muii- l^espoiidet Lactanliiis, Deiim noa esse quietTim,
di gubi'rnalio. Niilia eli;im bcaiitado esi rei immobif qiiia iiee d()rmi;it, nee iiiori;i[ur. Ciiiaro igilur eiim
lis. Tertium esl feioicum, graiiam in Deo esse, iiaui hominum vilam , el vi coiKseqiieiilis irasci malis, la-
non esse : (^lsum id quoque, I>Um si Deus iv.iii iras- vere bonis. Deinde, siciil erudeliialis est polius

citur impiis, uec pios uiligiA. Rcliijquityr i^iiurquar- quaiii pielalis, si quis liomo conluinclias noii viiidi-
luin , quod verum nempe irai.st ei giaiiam Dea
est , cet : ila ,
inquit, non viritiiis esl iu Doo, ad ea, quaj
iribueiidam [Ca^p. 1 2 3 4 ; S , 6]. liuiit, non comnioveri (Cap. 17).
,

Qiwecumque oplnio toliit yetigiouein , vaiia est

, ,
U injoslo
Objeclio Aiqui Deus sine hoc affectu peccaia
li. :
pa-
et falsa. lest corrigere.
Opinio qua; Deo sive gratiaui» sive iram, sive Respon. Ipse peccati ailspeclus indignus est. Nant
utrumque deirahu loliit religioiiem igiiuf opiuio
, ; qui iioii movetur, oinuino aut proitat delict;i, aiit
iila vaii;i esl el f.ilsa. niolestiam castigandi fuj^it, qiiormn ulrmiiqne est
M.ijorem probiii cap. 7 religiouem nempe iion : vilio.stim. Hoc loco rcpreliendit dictum Arcliii;e Ta-
posse dissolvi quia sil propria hon\inis. Minorcm
,
reuiini qoi ciim in agro coirupta esse onmia coiii-
,

coniirmai ea[>. 8. Si eaim Deus nihll cuiquam boni peiissel, viilici sui culpam redarguens , miseru!n
iribiiii, stuiium esi eum colere. uixit, (luem j;im verberibus neca.-scni, nisi initus
Excipiunt quidam i'rodessc qiiidein hoc credere, : essoni. iNam propler ira' iiiagnitndinem poenam non
sed uiilitatis, non veriiaiis gr.siia, ui Gouscieiilia; doiiaiidaiii, sed differendam ftiisse docei [Ca;). 18).
terreantur, quas leges punire po.ssiml. iV. Si Deus .saiiciissimam vivendi legeni posuil.
Lacuiisius negailioc; el religionem, non utilitalis voluiiquc uiiiversos imjoi:entes ac beneficos esse,
taiiliiin, sed veriiatis gralia fuisse in^liluum, ussc- Vjti(]ue imu polest non irasci, cum videt legem suam
rii cap, 9, 10, H. coiilesnni. Verum iirius; eryocl poslerlus.
IIL Si ii! et maia, ne-
vebus tnimanis sunt bona V. Si esl nitmdi admini^traioi', iioii nlique con-
cesse esi ad uiramquc pariem moveri Deuui , et ad lcmnii id quod est iii ntuiKio vel m^iximuin.
graiiam cum jusia fieri videi. , el ad iram , cum cer-
,
VI. Si esl pater ac Ocus universorum , certe el
nit injuSia vjrtutibas hominum deleciatur et viiiis commnve-
-f) nUM. LACrANTII 80

lur; «Tv^o eljusio* diligll, el inipios otlit (Vap. 10). A Olijcciio : Doiis lionrmem irrtsci vciol in Inge t>iia ;

VII. Si poiesl igiioscere, poiesl el irasci setl po- : igiiur nec ipse irascitur.
test ii;uoscere , t|iiin esi legis stiiu ipsc ilisceplalur el Uesp. Lex rerroenal iraui Iioiniiiis injublain ; iiec
judex; polcsl iiiiuir el inibci {Cap. 2l'). in luliiiii pri)liibel irasci , t|uia is allecliis iiccessaiio
OlijiciclKuil : Ciir ergo iiiii pitccaiii, sxpc fi^lices datus est sed proliibet in ira periuaiiere. Quiii
:

suiit, ct i|ni pie vivimt, s.epe iniseriy Deiis pnccepit irasci; iiaque el ipse irasciliir {Cap.
Uesp. (i,iii.i liigiiivi ei abJicaii libere vivuiu.siric- 21).
lius :iulein el rnigaliiis , t]iii siib disci[)riMU palris Ylll. Proj)heiae universi divino Spirilu repleli ni-
suiii. Deiiide ipiia virtus per inala probauir, viiia per liil aliud , qiiam de gralia Dei erga juslos , el de ira

VDliipiatciii. Pr.eierea non esi perpeiua lelicitas nia- ejus advcrsus impios loqiiuntur.
lorMiii. IX.. Sibyllx el ips£ iram Deo allribuuiil , Apollu
lii^ianiia Si irascilur
: Dcus , statiin debuil vin- jlein Milesius {Cap. 22, 23).
dicare. Coiiclusio scquitur paraneiica, qua hortatur uni-
Kespoii. Si id faciMei, nemo superesscl, nec ex versus, ut Deum ameiii, quod paier, eumdein(|uc ve<
peccatoribus aliqui converterenlur {Cap. 20). reaniur, quod Dominus sit. Scultetcs.

LIBER ^

DE IRA DEI, AD DONAl UM.

CAPLT PRIMUM. B auclorilaie huuiinum, qui se pulanl csse sapienles.

Nec tamen nos lam arrogantes siimus, ut coiupre-
De sapienlia divina et liumana.
heiisam iioslroiugenio veritatem gloriemur : sed doc-
Animadverli ssepe, Doiiate, plurimos id e\islimarc irinam Dei sequimiir, qui scire solus polesi, ci reve-
(quod cliam noniiulli philosopliorum putaverunl), lare secreia. Cujus docirinaj pbilosopbi c.\perlcs
non ir.isci Deum; quoniam vel bcnefioa sit lanlum- existimaverunt , naturam reriim conjeciura posse
iiiodo nalura diviiia, nec ciiiqiiam nocere, praislaii- deprelieiidi. Quod nequaquam ficri potcst, quia mciis
lissiiiue alqiie optima': congrual pole->taii; vel cerle hominis, tenebroso corporis domiciiio circuinsepla,
nil curet omniiio , ul neqiic ex bencQcenlia ejus longe a veri perspectione sunimola esl ; et lioc diirerl
quidquam boiii perveniat ad nos, nequc e.v nialcli- ab humaniiate divinitas, quod humaniiaiis cst igiio-
centia quidauain mali. Qiiorum error, quia niaximus ratio, diviiiitatis scientia.
cst, el ad evertendum vit.-c liumanse statum spcciat, Uiide nobis aliquo lumine opus esl ad depellendas
coarguciidus esl a nobis, iic et ipse fallaris, impulsus C lenebras, quibus offusa est hominis cogitaiio, quo-

VARIORUM NOT^.
Liber de ira Dei, ad Doiialum. Ila ferunt pleri^jue tile abjecerunt.
niss. el edili. In iiis Bonon. aiitit|iiiore est L. Ca:lii Coarcjuendus est a nobis. Abest praepositio a ms.
Firmiani Laclanlii incipil de Ira Dci liber viii. Iii Uc- 1 Bonon. aniiq.
gio-1'uleaiio, C(vUi Firmiani insiiiulionum Divinaruin iVe et ipse fallaris. Additum el cx omnibus mss.
dt; Viln bcalaexpUcil seplimiis iiber, incipit de Ira el vet, ed. Uoni. an. 1470.
Diiina liber viii. Legiliir qiioiine de Ira J)ivina, in 1, Nec tamen nos tam arrogantes sumus. Tain abesl a
Oxonitiisi. Iii Ki iiiss. dcesl ad Donaluin. E.xlat 21 mss. eJ 3 vet. edilis.
Ue boclibio lioiiuriri 'iim B. Ilicruiiyini lesiimoiiiiim Tenebroso corporis domicilio circumscpta. Platoiii-
ad cap. IV Kpi.il. ad Lpliesios, iiis vi:rbis Firmiunus :
_ cum boc esl, qui alibi t6 <twuk t«j ipuxn? ay.r,-Jo;,
noiler libiuni de Ira Uei doclo paiiter et elotiucnli scr- ^ alibi ''i'/ri'j.v. iiominat, alibi yu),«y.i(3v : Cicertji nuiic vas,
mone conscripsit, (iiieni qui legeril, piUo ei ud iive m- nimc receptaculiim. De qiiu in Divinis Iustitut. plura
lellecluin saiis abundeciue sufjicere, etc. Eiimdein li-
dicla sunl. Pauli pliilosophii^ magnificentiiis de tli-
brum appi;llal pidclierrimnm iii libro d(3 Scriptor.
gniiale corpuris humani semit. Sic Corintliiis scribit
Ecclesiast. iii Firmiaiio. Caveiidiim lamen tbematc .•>

ICor. cap. 5, v. G Nescilis, quia templum Dei esiis,

:

illius, qiiod esl dc Ira Dei ; nain tulo libro docct,

etSpirilus Dei liabitat in vobis. Rursus, Nescilis, quo-
irae rtirecliim el alios quosdnn vere et proprie in Deo niam corpora veslra membra sunt Cltristi, cap. 5
reperiri, ct i)r;t>t;rliiii cap. io, 10 ct 17 tiiiud etiain
v. l.J.
.nsseriiil lib. u Div. Iiisiiiut. cap. 18. Qiicm lucum
adi. Ii,EL"S. Longe a veri perspeclione. Ila plures edd. et oiiines
swpe, Donrtle. IinilfUio esl Ciceronis,
.-l'iiina(/tt'r/i
rcie mss, ciim Tlioniasiu. Et rectc Iii 5 ms.s. rec. et
qiii Parado.xa .su sic iiichoati Animadierli sxpe, :
cdit. Uum. 1470, averi perfeclione, inale iii G cdilis, ;

lirute. — DoHa/fi. IIiiiicnoiiiiuHiriiisseceiiseiuDoiiaiiun a Dci perspcclionc, vitiuse; iioii eiiini ibi de Dei co-
gniiiunc S(;rmoiiem iiislitucre vull Lactaniius, scd
c<)nf;.'Ssorein, cui Laciamiiis siiuin de Morlibus l'er-
secutorum tJicavil librnm. Alii voliiiit fuisse Doiiatuin tislciideie Deum esse auclorem cognilionis verilalis.

iij^icaiarcli Dunaii^tarum, alieri vcro /Elium Do-

1111
Gall.eus. —
De hac seiiteniia vide libr. ii Insiiiiii.
naliiin Gr;iiiimaticiim S Ilicrunymi pra;ceptorcm :
cap. !J.
qiiod cdin iliviii iri iii;igis, qii;iin cerlu sciri p(jssit, Ilumanilale. Ilumanilas hic iion nolal illam virtii-
peiies leciorciii reniiiio ccanicn et jiidiciuin. lem, quam pruprie hoino aiteri iiumiiii pi-Lcsiut, .«cd
Plurnnos id cxislimare. Ila velcies 2 cdil. Uoiii. naiiirjm iiumaiiam, ipsura liomincm. Minulius Keiix
et Uetul. cniu (^iniibus mss. pr.Kter2 Bonon. el Tax. in Oclavio Timurem[onmem, quo liumanitas regitur,
:

iu [qiiibuj est wsiimure. C cleri edit. id lanquain iiiu- penilus sustulcrunt.l

 : : :,

81 LIBEK DE IRA DEI. 82

niam in carne mortali agenles, nostris sensibtis di- A veritatis ascendilur, non est fucile cuilibet evehi ad
vinare noii possumus. Lumen aulem menlis Iiumanse summum. Calignnlibus eiiim verilalis fulgore lumi-
Deus es!, quem qui cognoverit, et in pecius admi- nibus, qui siabilem gressiim lenere non possiiiit, rc-
serit, iiluminalo corde mysierium verilatis agnoscet volvunlur in planum. Primus aiiiem gradus est, in-
remolo aulem Dco coelesiique doctrina, omnia erro- teiligere falsas religiones, et abjicere impios cultus
ribus plena sunt. Rccleque Socraies, cum essct om- deorum humana manu fabricaloriim. Secundiis vero,
nium phiiosopiiorum doclissimus, tamen ut cKlero- perspicere animo, qnod unus sit Dcus summus, cujus
rum argueret iiisciiiam, qui se aliquid lenere arbi- polestas ac providenlia effecerit a principio miindum,
Irahanlur, ait se niiiil scire, iiisi unum, qnod nihil et gubernei in posieruin. Terlius, cognoscere minis-
scircl. Iniellexii eitim, duclrinain iil.im niiiil liaiiere irum ejus ac nuniium, quem legavit in lerram quo
;

in se cerii, niliil veri ; «ec, ut putani quidam, simu- docenle, liberati ab errore, quo implicaii lencbamur,
lavii ipse doclrinam, uialios reiellerct; sed vidil ex formaliijue ad veri Dei culium, jnstltiam disccremns.
parie aliqiia veriiaiem. Testalusque est eiiam in ju- Ex quihus omnibus gradibus, ut dixi, pronus est lap-
dicio (sicut iradilur a Platone) quod nulia esset hu- sus el facilis ad ruinam, nisi pedes inconcussa stabi-
mana snpienlia : adeodoclrinam, qua tum phiiosophi lilale figaniur.

gloriabantur, coniempsit, derisit, aiijecit, ui id ipsum B

pro summa doctrina prolileretur ,
quod niliil sclre De primo gradueos excull videmus, qui, cum falsa
didicisscl. Si ergo nuUa est sapienlia iiuniana, ut So- inlelligant, tamen verum iion inveniunt, conlemplis-
craiesdociiit, ui Plato lradidit,app3retessedivinam, que lerrenis fragilibusque simulacris, non ad colen-
nec ulli alii, quam Deo verilalis notiiiam suhjacere. dum se Deum conferunt, quem ignorant : scd mundi
Deus igilur noscendus est, in quo solo verilas est. elcmeiita niiranles, coelum, terram, niare, solem, Iii-

Ille mundi p:irens, et conditor rerum, qui oculis non nam, ca^teraqiie aslra venerantur. Sed horum iinperi-

videlur, menle vix cerniiur. Cujus religio mullis mo- liam jam coarguimus iii secundo Divinarum Institii-

dis impugnari solet ah iis, qui neque veram sapien- tionum libro. De secundo vero gradu eos dicimus
tiani lenere potuerunt, neque magni el coelesiis ar- cadere, qui cum sentiant, unum esse summum Deum,
cani compreiiendere raiionem. iidem tamen a philosophis irretili, et falsis argumen-
CAPUT 11. talionihus capli, aiiter de unica illa majesiate sen-
De verilate, deque ejiis yradibus, atqne de Deo. tiunt, quam veriias habet; qui aut figuram negant
iNam cum sintgradus multi, per quos ad domicilium

VARIORIM NOTyE.
sensibus. Mss. 7 praeniillunl de.
jSoslris C In qiio solo veriias est. 1 Reg, reo. ei 7 edili, iii

Recleque Socrales. Francius, forle llaque. in Em. qno sola.

osl Recie ergo. Slabilem gressum teuere. Lucanus lib. i

Insciiiam. Reinim. Jusliliam. Prave. Pierr., Parrh.,

Inconcussa tenens dubio vesligia cursu.
iusmiiam. Rost. Ven. \All, utraqiie78, Paris., Ald.,
ct Iioc recentiores omiies, iusciliam. Loiid., Reg., Senec. in Thiesl. 5 :

Golh., Yen. 1495,' j»j«oen/»rt»i. Recepi vocem Cice-

Stabilem in plano figere gressuin.
roni et noslro gralam. Vid. lib. v. Confer. Cronov.
ad Liv. xxn. cap. 25. Bu.neman. Coiif. nnl. infra. Bun.
Se uiliil scire. A|iud Platon. in Apolog. Sacral. Fabricalorum. Scilicet deorum. Sic emendavi ex
sul) iniliuin, et Cic i Acad. qiiiBsl. ciinclis lere mss. el vnlgatii Gyninic, !s., Cellar.,
Puiani. lia ms. Bov. quain leciionem prohai IIcu- W:ilcli., mullonielius qiiain fabricaios 4 tnanuscriplo-
mannus; fdii putabant. riini rec. et 11 editonim. Quid cnim sihi vuli culius

Simulavil ipse dociriuam. ^hs. 7, ipse. Scripli 9 et deorum fabricatos? Sed etsu|)ra lih. vii Hiv. liist., ad
2 vet. edd. Roiii., dissimulavil ipsam. impios cullus mauufuclorum daorum. Cultus deorum —
Ex pmte aliquu verilatem. Loiid., Reg., Ex parte liumana maiin fiibricatorum. Voccs huiuuua manu qii:c
aliqnam verilatem. Noii ninlc. Reliq'ii, ex parle aiiqua, sunt in omiiihus, non piito soHiciiaiid;is, iihcnier La-
iit lib. 111, cap. 3 Polcsl licri, ulomnes ex purte allqua tj lini islas voces conjiiiii;unt. Nolo ad Lact. lih. v, cap.
:

orraverinl, ex parle atligerinl veritatem. Idem cx Ci- 22 Non sacii/icare lapidibus liumana manu factis
:

ceronc lih. iii, uliqun cx parte. Bun. Lii». vii, cap. 11 Manibus liumanis laOorutuiii. livs. :

Tcstatusque. Ahesi^«e a Colbert. 1 ei 9 ediiis. Plaio C.oguoncere minislruin ejus ac iinniiuiii, ctc. Ange-
scii|ibit proSocrale Apologiam, qucniadinodmn cliam luiii iiiiiiiruin inagni consilii, llaceit eniin vihi alerna,

Xenoplion el Lysias. h\ ea Pl.uo Socralem c;uisani iiiquit ipscDoiiiiniis. Jo;\n. xvii,«( cognvscant le &oliun
suam contra calumniatores delendentem iiidiicil, ac verum Denm, et quem misisti Jeslji IJir.snnn. Si niis-

iil elcv;iret cuiiisdain sapienti:c lllulo liwgenlis opi- sus, crgo lcgaius, iiunrms, angclus, seii ;iposloiiis,
nioiiem, pnlcherrima el modesi:» syncrisi sapieiiti;e salva lameii in;.jesiate divina. liem eadcm condiiione
illius suam pr;vferl, quod ipsede nulla sapientia glo- minisicr. Rom. xv.
ri;irelur, ille vero cuni nihil sciat, .capiens lainen vi- Impliculi. Ms. Bov.
dere velit. Aristophancs Comicus, a Socr;\lis .'cinulis Vcrinn. At nis. Bov. Icgit vera.
pecimia corrn|iliis, emn ludo scenico iiulignis modis Ilorum imperiiiani jain coargHimus in secundo Divi-
pra-siindit, inier ca-ter;» caliiinnians, quod y.spia'jo- nnruiu Inslilulionum libro. Inde jiatet Divinarum Insti-
proniercedea;quun> etini(|uuiii docoal. lianc
cofi(T7-o; liiiioiiiim lihios anie lihriim de Ira Dei fuisse con-

caliimnianiConimeniator lideliter (ul ca>ier;isi|iioque) scii|)los.

reinndit. Betui.. Qui cnmseniiant. einemiatum cx omnibus pene
Iia

Plalone. Plalo in Apoiog. in>s. ct cilii. Roni. iTO cl Gyiiiiiic. Vide scq. Reg.
1 i

Adt'0 dortrintim. Sic oiiimcs m'S. <M plcri']iie odiii lec ei cdit. Cral.. qtii cum sentiuut. .Mnlti imprcssi

In r." iitiprcssi' o^i udeuqm. qui consenliunl.

 i3 KiUM LACTANTII 8.{

iubore ullam Deum. am nullo affeciii cominoveri pu- A qnenila parlilio csl, ciim (liversa ei repugnaiilia sini,
lAnl, qiila sil oninis alTecliis iml>ccillilalts, (|n:i^ in Deo ira, et gralin. Aut ira tribuenda est Deo, etgratia dc-
nulla Ml. De teriio vero ii praecii>ilaniur, ^ui ciira traliendii ; aul utrumciue pariicr dotraliendum. Aui
scianl legaiun» Dei, eumdemque divini el immorlaiis ira demeiida esi, et graiia tribueiida, aul uirumque
templi conditorem, tamen aul nonaccipiunl eum, aiit tribiiendum. Aliiid amplius, pnctev hccc, nihil pole>t
aliicr accipiunl, quain lides poscil : quosex jiartc jam capere natura, ut necessc sit in uno islorum aiiquo
refiiiavMnus in qnarlo supradicli operis libro, et re veruni, quod quanilur, invcniri. Consideremus sin-
fiiiabtnius postca diligeutios, cuin respondere ad gula, ut nos ad laicbras veriiulis, ct raiio cl ordo
omnes secias coeperimus, qu£ veritaiem, dum dis- deducat.
putant, perdiderunt.
CAPUT III.
Nunc vero conira eos disseremu!», qu! de secundo
De bmiset mali$ ih rebus kwiwiis, coruniqueauciore.
gradu lapsi, prava de summo neo scnliunt. .Aiunl

enim qnidam , nec graliflcarieum cuiquam , nec Primum illud nemo de Deo dixii unquam, irasci
irasci; scd secnrum, et quiclum, iinmorialitaiis suae eum lautiimmodo.etgratia nonmovcri. E:?lcnim dis-
bonis perfrui. Alii vero iram tollunt, graiiam relin- conveniens Deo , ui eju^modi potesiaie sii prjeditiis

qiiuni Dco; iiatiiiam enim siimma virtute praestaniom B Q"* noeeat , el obsii, prodesse vcro , ac benefacere
iit non malencam, sic benelicam esse debere. Iia nequeat. Qux igtlur raiio, quce spes saluiis liomini-

omnes pliilosoplii de ira consenliiini; de gratia dis- bus proposita est, si malorum lantummodo auclor
crepani. Sed utad propositam materiam per ordinem cst DeusT Quodsi «it, jam majcstas illa venerabilis,
descemlat oratio, liujusmodi facienda nobis, ct se- non ad judicis poteslalem , cui licet servare ac libe-

VARIOULM NOTifi.

Qui aut ftfiuram neqanl knbere utlatn Deum. Deum AHit)er9iram tollunt. Ita legcndumesseex omnibus
neiMO vidii iinquam. Qu:c eigo est illa ligura ad quam inss. ei 6 impresais texius ipse suadet, nori ut in 1*2
honio, inquies, creaiiis eslV Sed ne ipsa quidem bu- e4jlis, lUi vera.
iiianis ociilis occnrrit, qii:e, ipse faieris, vix meiite iii Ul non mateficam, sic beneficam e^te^ebere. Lond.,
coiicii ilur. No5 (iguraiii Dei niilliiincogiKiscimus. Vidc Reg., Goih., Lips., 2 Reimm. : Ut non maleficam esse
Terliiltiaiiiim :>ilversus M;ircionein, el B:isitium llo- dt'/>erc. Caiil.. id est, Subl., Rosl., Vcii. U71, uir:i-
mil. \{i.- Figurain... iiubere... Deuin. Siniuit quidem q!ie 78, 93, 97, Parrhas. : Ei non rnalefkam esse de-
alibi, Donm f^se iiicorporeum, e. s., lib. vii, c.ip. 3 bere. I*aris, 1315 : /*ra?s(«i((e/», noii inaleficani osse
cl ;ili:is (i;^i:rani l:uiion l>oo iriliiiii. Confcr. cap. 11
;
debcre. Bu.\.
cl 18. iii cnm aliis.
<i"0 orravii BuN. G El lego ex anliquioribiis
tetfueiida parlitio e$l. Sic
.\ut nnllo commnveii. Sic lego cinn iiiss. 7
affecUi el inelioribusmss. 2 Bon., Regio-1'ut. el 2 al. Ueg.,
Vaiicani', P.egio-Piil., 2 :<1. lleg., 5 Colb., M3nii..j 3 Colb. miilti&quc aliis. lu scriplis R Reg. et edi'is
Claroin., Briiii. et 4 improssi-;. Mondiini irn^piil iii ."i esl, ei (xsequenda. quod idemeii ; seqnitnm, pro<;a;e-
Rcg., •! V iiic Colb. el iiiuliis editis, ubi proi»u//«
, I
qui legilur apiid Ciceronem.
legiliir i(//o, <|iiod res ips:i n^pndi^it; nani Laciamiui Ulruinqw. p^riley delraiiendmn. E% omnibus mss.
eos :irjj;iiil, qni nullo affeclu Ueum cBmnwveri ptilant. ei 13 vei, ediii& adJidl pariter, qiiod c«£teris impres-
Divim el iminortdlis lenipli condi/oreni. Tenipli vivi» sis decsi.
coiisiriicii I.ipidiiius, cnjus tc.miili dic:iti()
I Poi., ii, Aui uivumqne ii-ib^endum. Ita meUores cl aniiquio-
divini Spiriins opiis csi. Saci;rdos vero idein qui ol resm>8. In 1 Reg. rec. ei muliis vulgaiis esi «ui neu-
coiiiliior, xMerniii ilh; nimirum. secnudum onlinem trum tiibiiendum. PUmmnnsi. eiedili 2vct. Rom. et
Hretfliisfdtcli, ad Uebrxos scripium e»t. Beti;l.
iit Bf.'Uil. feriml au<ne«(rui» deirnhendum. Aul ulrim- —
Quos ex Quod.
pnrie. Ms<. 2, qne iribuntdnm. I1;8C leclio le!ioii(l:i csi, vel a!ia al-
voce nol- lib. vi cap. 5.
Sujiradicii. Vide de hac , teriiis Cddicis S. S;ilvaiorJs miiins antiqui, Tax. cl P.
U-ns ciiiem Voiiisdis iii Aureliiino ca,-. 9 eloG, licel aui nrulrum delralienduin ,
qu:p setisu eadem esi ciiiii
saiis comoiode possini esse voces. Bij.s. dii;c prinri. Qiiod si legaiiir ul iii Aldiiia, ct cj^leris edi-

Fa re(ulabiinus posiea, elc. Videlur Lact. iii animo lionibus, aiit neuiruin tribiiendiim, hnc quartum tnein-
habui^se ad oiiines seclas lum in chrisiianismo orl»s bruin idem fiieriicum eo, quod iilc secundo loco po-
rcs|iOiideie. Hivelu» in Notis mss. suit, videlicel, aut uirumque pariler delralitndum ; hoc
Ditm dmpuiani. Janus Giilielmus .td Plaiit. Mc^ aiiimadverlil quoque Tbomasius in notis. Is/ccs.
l^
T) eiliiii. cap. i, tes<aiur, quibusd.im excinplaribiis
iii Disconveniens iJeo. Mss. 2Boii., 1 Rcg. rec.Tax.,
h:il)eri. d iim ditsip.ini, quAin lectionein probil ipse. 1 Sorboii., 2 Colb. ct ed. Belul. el is. eiHendaiJonis
Is.cus — Biincmaii. quoi|iie hanc iillimam leciionem graiia pr^crcrnnl inconveniens Deo. Ai vox disconve-
li;ibot, ci sic illam probal. —
Verilalein dum dissipan!, uiens, qu;c logitur iii c cleris mss. el 12 editis, est Ci-
^perdiderunl. id<'m loliesincnlcavii L:ictanlius; ni;ixiiiie rero)iiaii;i. ut exisliiu;inlgiaintnaiici qiiidaiii. — Iiicon-
'de sccii»', ."»'1 (|U;is respicil, dixil lib. iv, cap. 50: Ois- venienit Deo. Sic habet Biin. et iioiam seiiuenl(;m
lidhan fucerent, et ecclet,i(im (i.i qua vcriiis) dibsip;i- exliiliel : Angl. eii on Lond., Reg., GoUi., dielf.,
reiii ; iib. n, cap. 10: ul vcrilas... solet variis sermo- .MeiJib. : Disconveniens Deo. Novi qiiidem lldialii,
nibns diisipila corrnmpi ; lib. vii, caji. 'li: opinio veri disconvenii ; el Teriiill., diironvp.nieniiam, ah aliis
v.riiatein per dlvcrsn oriiserinoneiqne varias di&sip;iiani oliscrvaiam. Il;> lib. i, caii. 11 : Quunto id rnadis in-
viut iiil. IJln. conveniens Deo. Epi-t. iauriii. ,
pulnnl inconveniens
Quwveri^alem, diim dispulanl, perdiderunl. Sic le- fuisse. Bcs.
giiiilpicriqiie mss. sic eiiam edili. Al Janus Gitilielmi Si maloruin tanlummodo auctor est Deus? Theologi
niaviil icgere cnni a!i(iqi;is suis coilicibus diifipant, dislinguiiiiliiilor iiKiIiiiii piKii^eel nuluin ciilprc; |irio-
(piibii^ (iiiiii ^ini.les sniil mss. Lilr., I.ni., Br., '1 ris aiiclor esiDcus, culiae noii iieiii. Gali.4;us. —
lics;., 3 (iolii. rjMod verilas dispuia-
R;ii.o ejiis jsi, Si matorum lantumniodu anclor isl iJens? lo.initnr
.'ioue !.ivi.;ii!.ur. noi piirdilur. Sed ego niiiil mijian- de niaiis picii.iruin, (jine Deus iraitis inlligii, quonmi
duiu censui: dc^.iiui eiilm ei »copo e&i apu ieciio. auclorem ei cu!isam Deiim esse faietur qiioijiic sanc-
liis Thonias, p-p. quaesi. 49, arl. 2, IsF.us,
 ,

85 LIBER DE IRA DEi. 86

rare, sed ad tortoris et carnificis officium deducetur, A que nocere , quod ex affectu iracundioe plerumque
Cum autem videamus, non modo mala esse in rebus nascilur, ademit ei eiiam beneficeniiara , qiioniaui
humanis, sed eliam bona, ulique si Deus esl aucier videbat consequcns esse, ut si habeai iram Deus, ha-
malorum, esse alterum necesse est, qui coniraria beat et gratiam. Iiaque ne illi viiium concederet,
Deo faciai, et det nobis bona. Si esi ,
quo nomine ap- etiam viriutis fecil experlem. Ex lioc, inquit, beaius
pellandusest? aul cur nobis, qui male faciat, no- el incorrupius est, quia nihil curai, neqne habet ipse
lior est, quam ille, qui bene? Si auiem nihil poiest negolium , neque alteri exhibel. Deus igilur non est,
. esse praeier Deum absurdum , est et vanum, divinam si iiec nioveiur, qiiod est propiium viveulis : nec fa-
puiaie potestatem, quanihil est majus, nihil melius, cit aliquid impossibile homini ,
quod est proprium
nocere posse, prodesse non posse. Ei iJeo iieino ex- Dei, si oniniiio nullam habet vchinlalem, nullum ac-
titii, qui auderet id dicere; quia nec raiionem habel tinn, nullam deiiique adniiiiistrritioncm, quai Deodi-
nec ullo modo potest credi. Quod quia convenil, trans- gna sil. Et quae major ,
qnss dignior adminislratio
eamus et veritaiem alibi requiramus. Deo assignari potest, quani mundi gubernatio, maxi-
meque generis humani cui omnla lerrena subjecta
,

CAPUT lY.
sunt.
De Deo, deque ejus ajfectibus, Epicurique reprehen- B Q"9S 'gitu"" J" ^60 potest esse bealitudo, si semper
sione. quietus, et immobilis torpet? si precantibus surdus,
si colentibus ckcus ? Quid tam dignum, lam proprium
Quod sequitur, de schola Epicuri e^t ; sicut iram Deo, qnam providentia? Sed si nihil curat, nihil

in Deo non esse, ita nec gratiam quidem. Nam cum providet, amisit omnem divinitatem. Qui ergo totam
pularet Epicurus, alienum esse a Deo malefacere at- vim, toiam Deo subslanliam lollif, quid aiiud dicit.

VAR10rvU.\I NOTiE.

Uuque si Deus
aucior tnabrum, esse alternm ne-
est Yersus sunt Lucretii sed senicntia : est Epicuri. Lac-
cesse esl, qui contraria Deo faciat. Ilu reposui ex tnnliuseuim nos admonel, lib. de Opiiicio, cap. C,
mss. 2 Bonon. l Reg., 3 Colb., 4 Sorbon., Tax., edd. Epicuri esse omniaqux deiiral Lucreiius; eumdemque
Thoin. et Watch. Iii mss. 11 et 5 edilis iegitur : f/a- errorein Epicuro adscripsii Cicero lil). j de Naiura ,

quesi Deus est, auclorem esse alterum necesse vst, qui; deoruiii. Hac prima esi twv y.vpluM 56|wv Quam- :

in 5 ediiis rec. Uiique si Deus non est, esse alterum ne-
cesse esl qiii; iii sciiplis 9 et lotidein impressis ; Uli-
qnesi Deus non est, auctorem esse allerum necess? eslqui
Utique si Dcus esi... qui conlraria Deo facial. Reli-
niii coiiimuiiein lectioueii!, quamvis B. etT. habeant,
'"""
Utique si Deus estanctor malorim, esse alterum necesse
estqui contraria, etc. Si Dciis, inquit, non esl aucior,
scilicet lam bonorum, quam maloruin, iia nl soluin
nialelaciat honiinibus, alieruin igilur coiisli;uere auc-
torem beneliciormn necesse e>l, cum ei bona et niaia
experiamur. Sed alius pra^ter Deuin conslilui non po-
lest: eigo idem Deus auclorest tiim maloruni, id est,
poenaruiii, tum boiiorum, id est beneliciorum, aique
projmiorum. Is-cus.
Nocere posse, prodesse non posse. Tria
verba absunt a 20 mss. et 5 ed.
Qnod quia convenil. Id ^si, q\usi in eo conveniunt
omnes sive nostri vccj)is de Opif., cap. 17
; Quod
quia inter philosophos convenit. lia Cicero, iib i in-
veiit., cap. y : Qaid factum sit, convenit. Lib. i de Na-
quam, inquilCicero, video nonnuUis videri, Epiciirum,
ne in offensionem Atheniensium caderet , verbis reli-
quisse deos, re sustulisse. Jtaque in ilHs selectis ejus bre-
G vibusque senlenliis, quas habet, quas appellatis xvpiKj-
^oS,»; , btec [ui opinor) prima sentenlia esl : QuodOeU'
tum eiimmorialeesljd nec habet,- nec exhibet cuiqnum
7ieqotium,elc. Adscribendussiinui, notandusqiie Ter-
tiiiliani de hac re locus est, ex Apologelici, cap. 46.
Aiii incorporalem asseverant, alii corporalem , ui tam
Platonici, quam Stoici ; alli ex atomis, ulii ex numerist
sicut Epicurus et Pi^lhaqoras; ulii ex iqne, qiutliter He-
raclilo visiim est. tt Plaionici qiiidem curanlem rerum,
Epicurei otiosnm et incxercilum , et ( ut ita dixerim }
ueminem humanis rebus , positum vero extra mun-
diini, eic. lii primo meinbro videri posseiii. el Plato-
postrema
niei el Sloici Deum corporal<>m tacere, cuin utrique
ineorpor.iiem raciant. NamPlalOKo-w//.«TovDeum dixil^
Sed ciir TerUiiliano sum iniquior, quod Sioicos dicil
:
Deuiii corporeiim facere, cuiii !ioc idem eiiain faciat
Oiigeiics conlra Celsiim? Adde quod Stoici Deum ig-
nem diciiui ignis aiiieni corpus. Betuileius.
:

tura deor., cap. 5"i Convemat id quoque. Bu.N.

:
Nec moveiur. Vide iiifra, nulluni molum. Lact.,
Mutefacere. Sic Laclantiusiiilra cap. 5, ei sic oin
lib. 11, cap. 8 Poteslas faciendi atiquid non polesl esse.
:

nes iiiss.; duobus rec. deinplis, lu quibus esi malum D „;,- ,„ gg^ ^,^.,.^ seniii., qwd sapit, quod cogiiat, quod
facere, ui in excusis. —At
Bun. ; Aiaiefacere. ResSiluo moveiur... Quod insensibile esi, iners et torpidum sem-
ex Bon.,Ta.\.,Lond.,Rt'g.,Goih ,Lips. i2, 3 lleiinin., per jacel, et nihil inde oriri potest, ubi nulUis est
Ileuiiiaiiiio consenliente, malefacere, ut cap. 3: Cttr
niouis voiuniarius. Bun.
qui malefacn, notior est, quain ille, qui bene; cap. 5 :
Quod esi propriwnDei.Ui supra, lin. praaced. qiiod
nec quicquammule faciut; cap. l:exmale[icentiu. Yen. Mss. 3 rec, Deo.
est proprium viventis.
l()93-97 malum, quod, reliijui, nialum facere, quod.
:
Qnam mundi gubernatio. iMss. rec. et edd. addiint,
Lib. n^, cap. 17, ex senlentia Epicuri Sapieniis :
quamcura vivenlium, quod non colnerel cuinaiiisLac-
est... mulefctcere,., Deus nontrascilur quicquam. Bun.
janiii verbis, et abesl ab aiiliquioribus niss. Regio-
Atque nocere. ilsec, quippeiiaud neeossaria, Enim.,
Pul., Bonoii. et Tax.
Cant., Lo!id.,Reg., Lips. 1^,3, Pteiinm., Sul)!., Rost., Immobitis lorpet, Vide Notas ad iib. ii, cap. 8.
Veu. 1471, 7:2, uiraque 78, 95, 97, 'i>ier., Parrh., Conf. Noi. iib. vi, cap. 17 : Jmmobilis stupor mentis ;
Paris.,Isa'usdelciil; adduiil vero Ald., Crat., Gyinn.,
de Ira, cap. 17 Qui Deum faciunl immobilem. BuN.
:

Fasit., Torn.jBeiijl., Tliomas., Thys., Gali., Spaik.,

Sed si nihil curai. id esl in inullis msS. Exlat au-
Cell., Walcli., ilcuusaun. BuN.
tein in i Reg., 2 Bon., 2 Colb. aliisque, ei in onini'
Exhoc inquil. Lucrel., i. i, v. 56
. :
bus fereii»'pressis. Vide inlra seincl ei iierum, ergo
Oinnis enim pei' se Divuni nalura necesse e.st. nec cura lUlius rei, nec provideniia est in eo.
iinmorlah ajvo suin.ua eum pace fruaUir, Diviniiuiem. in ms. Bov. dignilatem.
Semota a noslris rebns, etc Peo substantiam. Heumanno logondum videtur.
87 l IRM. LACTANTll

nUi Deimi omiiiuo non esse? Deiiiquo Marcus TuUius A cadere non poiest. Quod si aullusaffeclus in Deo est.

a PusiJoiiio diclum reforl, id Epicuruni scnsisse, quia quidqiiid aflicitur, imbccilluin esi; ergo nec cura

nullos dcos e.-se, seJ ea, qu.c de diis locuius sii, de- ulliiis rei, nec provideniia esi in eo.

pclleiulio invidix causa di.\isse : itaque verhis illiim Iliicusquc pervenii sapieniis hominis dispulaiio;

deos relinquoro, re autcm ipsa lollere, quibus nul- c;£tera, qux se(|uuntur: obticuii : scilicet, quia nec
luMi niulum, nullpin iribuil onicium. Quod si ita esi cura sii in eo, nec providentia ; eigo nec cogiiatio-
quid co lallacius ? quod ;i sapiciite ei gravi viro debel nem aliquam, nec sensum in eo essc nllum : quo cf-

esse alienum. llic vero si aliud scnsii, el aliuo locu- licitur, ui non sit omnino. Iia cum gradalim descen-
tus csl, quid aliud appcllandus esl, quam deceptor, dissel, in cxlremo gradu restitit, quia jam pr.T.dpi-

biiinguis, m.dus, ei propterea siulius?Sed non eral lium vidcbai. Sed quid prodcsi reiicuisso, ac pericu-
tam vcrsutus Epicurus, iii falleiidi siudio isla loque- lum dissimulabse*' Neccssiias iilnin vcl invitum ca-

retur, cuin lixc etiain scriptis ad ittcrnam mciuo- dere cocgit. Di.xit cniin quod noluil, quia argunieii-

ri.im co.isignai'ct : sed igiioraniia veriiatis erraYii. luiu sic ordiiiavit, ut ad illud, (|uod eviiabai, ncces-

Inductus ciiim a principio vcrisimililudine unius seii- sario dcvcnirel. ViJes igiiur quo pervcnial, ira

lcnline, neccssario in ea, quiu sequebaniiir, incurril. sublata, el Dco adcmpta. Denique aui iiullus id crc-
Prima enim senientia iram non convc- ^''i' ^"^ admodiim pauci, el quidcm sceleraii. ac
fuil, in Dciini B
nire. Quod cum illi verum ct inexpugiialjilc viderc- mali, qui spcrant peccatis suii impuuitalem. Quod si

lur, iion poterai consequeiiiia recusarc, quia uuo af- 01 lioc falsum iiivenilur, ncc iraui in Deo esse, nec

fectu ampuiato, etiam cu;ieros affccius adimerc Deo gratiam, veniamus ad illud, qiiod lerlio loco posi-
necessiias ipsa cogebal. Ila qui non irasciiur, uliiiuc tum csi.

neo gratia movelur, quod esl \tx coiitrarium : jam OAPUT V.

.si iioc ira in eo, nccgraiia est, uiiqiie nec nietus, ncc
De Deo sloiconun scnlentiu ; de Ira el (jralia ejus.
l.i-iiiia, ncc mcDror, iiec misericoidia. Una esi cnim
raiio ounctis atTeciibus, tina oommoiio. qiuo in Deuin Exisiimaniur sioici , ci alii nonnuUi , aliquanlu

Y.ARIORUM NOTiE.
Dei. Libri, Deo. Ita Salvi.mus iib. iv, cap. 9 : Nam quio oiTiiiino Cicorouiana esi, reslilui ox omiiibu!>
</«iuiliil uspici a Deo affirmant, prope csl, nl cui propo mss. codicibus. In iribns rec. esi in Deo; in 13
aspeclum adiniunl, etiam tubstanliani ioUanl;ci (juem ediiis esi Deo sine pr:vposiiioiie
dicunl omnino niliil ccrnere, dicunl etiam oninino non Conscijueniia recusare. Sic rcposni ox cuuciis lero
ese. Bt'N. p srripiis. Iii iribus ms>. oi ^ yct. edii. Rom. esl recu'
Denique Marcus Tullius, etc. Siib lincm lib. i de sari : in 5 rcr. manu oxaraiis el mullis cdilis resecare.
Naturadeor. Veriuse&l irjitur. niniirnm )llud,quod [a-
: JSec ira. Ua onuics ni.ss. pr.clor 2 Rog. rcc. in
viiliaris onininm nostrum PosiJonins disxeritit in iibru ruibus est non iru, nl in odilis.
quinto dc !\'aiuru deorum, nullus estie deos Epicuro vi- Quce in Dcum cadere non polesl. Scribil Laclanlius
deri. li;icc vei ba o\ mcnic Kpicuri, iiiin ^iia. Bu.n.

ftel'ert. Vidc i.i(?(r. lil». i (lc .Nal. deoriim circa Sapieniis iioniinis. Epicuri. pcr ironiam sic dicli.
linem. Restitil. Ms. Golh. perstitit; 2 Rcg. rec. el edd.,
Vcibls illum deos reHininere, reipsa tollere. Ciccro ronstilit. —
Resl,itit. l)o Opif. c. 14 Ciira lioc opus :

cap. 1, iii liiio : Idiiue vidcns Kpicurus, re toUit, ora- Itomo resistil; ei cap. 7 Quibun nwns si... resistere
:

lione reliiKiuil Deos ; el lib. i de Naiura deor., o;ip. .lO
t.jituruni, nc in ojfensionem Atheiiiensium caderel
verbis reliijuisse deos, re susliiUsse.
Qnid eo fuUacius? Eo, scilicei Epiciiro, (luid fallu-
cius? Quod (lallaceni essc) a sapienle... debel esse
aiienam. .Mo.\ iiilVa E)>iciiruni iallcndi sliidio isia
dixi^so !ifg;tl. llinc Cicero lil). i de iNai. deor. cap.31
pr. Sunl </((i e.ristiinenl, quod ille plunc inscitia lo-
quendi ficeril, (ecisse consulio : de lioinine inininie
vafro (Laci. non versuto) male existiinanl. RuN.
Consi(iii(nei. iia rt;>tiiui ex !J imprcssis oiinclisqiie
: velil, tanquam reiinaculis uterctur. BuN.
Quo pervenial. Mss. Iiabenl pervenias;^! perveniret
I>l.\. plurimi editi, perveniatur. Quaiiiplurimi inss. el 2
voti. edd. Rom. ul in tcxlu perveninl, Epicurus sci-
licol.
Impuniiateni, clc. Hano sporare nou poti;sl, qui
: Doum iiovit oiiiniscium, ei jii^slissimum. Nain el ma-
gislralus saepe, el ludiuiagisicr, et palcr suoruin do-
licla siiie ira puuiiint, prum|itiores ad vt;niam, nisi
disciplin:i vcl publica, vol doinostico :>liiHl lligitarct.
D Neque enim uiiiis duncixal liiiis piiniendi raiiovo ,

mss. pi.t.ler Lips. in quo esl consi^naretur. Iu c;i'le- casiiganili esi, scu piiires : qii:o, iil roipsa, iia no-
ris cdilis cst consignemus. Eiaiicius maiebat, con- miiiibiis qiioqiie inlor sc (iistaiit. Dc qiio legc Gell.
iirjiKirit. I. VI, c.\A. Bf.tul.
Induclus enim. Sic eincndavi ex omnilnis mss. ei Exisliinaniur sloici, olo. Roprcboiidil sloicos, quod
ncto editis veieribii». Kt res iia poscit. Ccieri iin- Deo grati:im liibu iiil, clemcniom suiuin sibi linganl
pres^i liHbciit indoctus. —
Induclus. Lib. Jii, cap. 17 : Deiiiii, iion ilem soveruiii, iracundia ipsimi |irivaiitos.
Cum licec iijiiur coijilurel Epicurus, earum rerum vetul Argnmeiitum quo iiiiitur, cst
|)Olissiiiuiiii Qiiod :

mifiuilaie indnctus... exi>iliniavil. Lips. 2 el Reimtn. omiiia qiiui movenlur, moveanlur iii iiU'ain(|ue par--
Inductus enim... vero legiiiit. tcm Dfum itaque, si moveatur grali:i, moveri eiiimi
:

Lnius sententiic. Expiiiixi iit inutilcin falscp vocem, ira. Iloc concederein, si seiisiis oorporis niriusquo

qii:im iii:Criinl qu.iiiipliiriini cdiii: rcs|iuiint auicin aircclioiiis opposilx* pariiccps ossel, iil Quidquiil :

• imiics sciipii. Ucs vol. odit. Roii)., rarrlias.,Ccllar,, .siMiiit caloreui, idem frigus quo,|uc seiitil. Sed in
»Va!cli. — Unius sententia'. .Md. , Cral,, Gyiiin., I)i;uin (quia iiicorporeus (!.sl) iiulla passio c:i(lit Ira :

F:is.,Gr\|.Ii., Boiii!.. torii., Tiiomas., Isaeus, Tliys.. pa%sii) esl, el ob id imii.;ciilitas. Giali:i vero non
Gail., Spaik. unius falid' senltntitc. Lt eral omniiio inDilo, noii p:(Ssio est, seJ viriiis iiisu|)er, et virtus.
faUa : und; e>in Lacianiius refutai; ai aniiquioros diviiia-: (|uia /^•/;<7tot>,tci; pars (|ure Doo si.Ii recle,
liijri iion ;igno.^Ciinl. BrN., noii ut accidens, ocd iil prDpiium «/oior.c-rov iribiii-
Irnin in fJeum non convmire. Hanc locuiionem ,
tiir. Ex quibus app:irei, gratiam oi irunl in Deo, noa
 ; ,

89 LIBER DE IRA DEI. 9(>

melius (ie Diviniiaic sensisse, qui aiiini, graiiam in A maximus dici polerll, quod expetil divina coelesiis-

Deo esse, iram non csse. Favorabilis adniodum, ac que natura. Nam si inter homines laudabile videiur
popnlaris oralio, non cadere in Deiim haiic animi prodesse poiius quam nocere, vJvificare quara
pusiliiiaiem, ul ab ullo se kesum pulet, qui loedi non occidere, salvare, quam perdere, nec immerllo
poiest; ui quiota illa, et saiicia majesias coiicitetur, innocontia inter virtules numeratur et qui hxc
perturbelur, insanial, quod esi lerrenac fragililaiis. fecerit, diligitur,prffiferiur, ornalur, benediclisomni-
Irain eniin commoiionem menlis esse ac perlurba-
, bus voiisquecelebratur, deniqiie ob merita et benelicia
lioiiem, quas sii a Deo aliena. Quud si homineni Deo siniillimus judicatur ;
quanio magis ipsum Deum
quoquc, qiiimodo sii sapiens el gravis, ira noii de- parest, divinis perfeciisqiie virtuiibus prjecellcntem,
ceal (si quidem, cum in animuin cujiisqiiam incidit, aiquc ab omni terrena labe summolum divinis et ,

velui saeva tenipestas tantos exciiet fluclus, ut statum ccelesiibus .beneliciis omne genus hominum prome-
raemis immutei, ardescant oculi, os tremat, lingua reri? Speciose isia, populariterque dicunlur, et
litubei, dentes concrepent, alternis vultum macuict multos illiciunt ad credendum: sed qui hxc scniitinl,

iiunc snflusus rubor, niinc pallor albescens) : qiianto ad veritaiein quidem propius accedunt; sed in parie
mngis Deum noii deceat tam foeda mutaiio? Et si labunlur, naturam rei parum consideranies. Nam si

homo, qui habei imperium ac potesiatem, late no- B Deus noii irascitur impiis etinjusiis, nec pios uiique
ceai per iram, sanguinem fundai, urbes subverlat, jnsiosque diligit. Ergo constantior eSterror illoruin,

pnpiilos deleat, provincias ad solitiidineiu redigal qui ei iram simul, ei gratiam tollunt. In rebus enim
quanto magis Deiim, qui liabeal lolius geueris hu- diversis , aut in utramque partem ir.overi necesse
mani, et ipsius mundi potcsiaiem, perdiiurum fuisse est, aut iii neutram. Ita qui bonos diligit, et malos
uiiiYcrsa credibile sit, si irasceretur? odit, etqui malos non odit, .nec bonos diligii: quia
i Ab2sse igilur ab eo tam magnum , tam pernicio- et diligere boiios, ex odio malorum venit; et malos
sum malum oportere. Et si absil ab co ira , ei con- odisse, ex bonorum chariiate»descendit. Nemo esl

citaiio, quia et defonnis, et noxia esl, nec cuiquam qui ainel vilam sine odio morlis, nec appetat iucem,
malefaciat , nihil aliud superesse , nisi ut sit lenis, iiisi qii! lenebras fugit. Adeo naiura isia connexa
iranquilUis, propiiius, beneficus, conservator. Ita sunt, ut alierum sine aliero fieri nequeat.
cnim demura et comraunis oranium paier, et opiimus Si quis Dominus habens in familia scrvos, bouum

VARIORUM NOT^.
ut iii magislratu, seu principe, conirario ex diametro C Ut sic alLeriiis iaiinUa omnia reddat.
esse. Betuleius.
Cratiam iu Deo esse, irain non esse. Ut qui non v, ep. 18.
Pliiiiiis lib. Qtice inlerdum lUlernis, et in-

velil obesse, me possit, ut ait Sciicc. lib. ii de Ira, lerdum simul facio. BcN,
iiiii de lioc disseril. ISitus. Perdiiurum fuisse wiiversa credibile sit. Duas voccs
Favorabilis admoduw. Ila anliquissiini et opliiiii posiremas addidi ex oinnibus ferme mss. et 12 vet.
mss. iiegio-Pul., 'i Bonon., 5 Colbeil., Tax., l'en. ediiis. Ahsont autein a mss. et toiidem impres- .'5

Auclor nosler favorabilis active posuii, quod raruin sis. — Credibile sit. Ihoc videiUur neoessaria. Ut
est. Admodam abest a 10 mss. el a 13 cdilis. eiiim modo supra dixii Quod si homineni
: . . . non de-
Popularis orutio. hl esl, <iii;e populo grata est ei ceal . . . quanto niagis Deuin non deceal sic ; iii appli-
accepla, qua; siudel volunlati populi. VV\lch. calioiie. Bun.
Animi pusilliiatem. Mss. (i ree. el 5 edd., pusilla- Mnlefacial. Mss. 5, malefacil; Cl;irom., mal.efaciel.
uimitatem. Nihil aliud superesse. Sic lego ex mss. 2 Bonon.,
Iram enim, commolionem menlis esse. Sufficial se- 1 Rcg. aliisqiie et edit. Is. Et sic legendum esse pa-
iiiel inonuisse, qiioties irain Deo iribuimus, eo id lei ex pnccedeniibiis. Iii mullis lum scriplis, luin
sensu nos inlelligere, quo Durandus lib. ii, di^t. 50, iiiipressis legilur nbest.
qiifRSl. 2, nbi ait : Deus diciliir non secundiiin
iratus, Cominunis omniuin. paler. Ut lib. v, cap. 8: com-
affectum, sed effeclum, in quanium proemrul alicui munein omniuin pairem Deum. Eloganiia Torenliana.
paenam velinfliqii. Diiriusciile eiiim loquilur. Laci:iii- Vide Not. ad Lacl. lil). iii, cap. 18. Bun.
liii.^, ciim ira; alfeclum ila Deo comitetore afiirinet, p. Et opiimus maximus. Ita niss. i) Reg. inier quos
(lu:ue:Mis moium quemd;im imprmiat. Spaukius.
illi est aiilif|. Regio-Put. et ed. Rom. 1470, Cellar.
Siquidem cinn in onimum cujusijuain incidit clc. , Walcli. Aliisesl, et vere maximus. Maximus. lu —
Iliero:i. iii Episl. ad Titum c;ip. i de iralo iiomine: ms. Bov. est maximusque.
Tnno viiUu, lieineniibiis labiis, rugiilu fvonte, effroi- Ornatur. Ila cuiii ediiis Rom. 1470 ac Cellar. om-
niilis conviciis, facie inler paUorem ruboreinijue vuriiiln. ncs mss. praiier 2 lec. in quibus est honoralur, ut in
Seneca de Ira, lib. i, cap. : MtiUus ore i lolo rubor, inipressis iuuliis.
exwsmante ab imis prxcordiis sanguine : labia qua- lienediclis omnibus votisque celebralur. Sic lego
tiunlur, compyiinnnlur, horrenl uc subrigunlur
dciiles ciiiii odiiis ciminisque ntss. pra;ter 2 roc. quibus cst,
capiUi, spiiitus coaclus , slridens articulorum seipsos ornatur benediclis, votisque oinnibus ceiebratur.
torqueniium sonus, gemilus mugilusqiie, cl paruin ex- In parle. Lond., Reg., in pnrlein. At priiis esl
plaitatis vocibus sermo proiruphis, ei comploso} swpius reciius. l,ib. ni, tap. 0: iu piirle sustnleranl. Lib.vii,
rnanus , el pulsnla liwiius pedibus el lotuin concitum , cap. 22 in parte corruperint
: . in parte consen- . .

corpns, maijnisqne minas agens, fieda visu et liorrendu tiunl. BcN.

fucies depravaniiiiJH se aique iiiiumesceniium. Ei.jien- Naturain rei. Francius. Forle legendum Dei. Ms.
IIORST. Cianini., rcnnn.
Kxcitel (luctus. Fraiiciiis, excital. Iiaquibouos diligil, elc. Tres mss. Reg. sciiiicn-
Ardescant. Vide Senec. de lia, iiiiiio lib. i, cap. !. lia veriia respuunt, et malos odit, el qui maloa iion
Alternis. Eleg;iiiler aliemis absoliile dicilur, pro odit.
co quod fii per vicos. Lueretiiis i, iOlO . Nalura isla connexu sunl. Loiid., Rcg., Reiin.,
01 FJRM. L\CTANT!1 9-2

acmalum, non iaj.|ue a'U amiios oilh. aut ambos A graiia ; absurdam esi, ex inccrlo certnm velle sub-

bciiclii iis ei iiouorc prosequiiur ; quod si r.iciei , et veriere, cuni sit prompiius, de cerlis iuceria (irmare.
iiii4]uus et stulliis est: sed boniim ct alloiiuitur CAPUT VI.
wniCL', et oniat, ct doiiii ac iamili;r. suisquo oinnibus Quod Deus irascalur.
rebus |ir;eiicit ; maium vcro m:>lediais, verberibus,
llx sunt de Deo philosophorum senteniix. Aliud
liiijiiate, famc, &iii, coiiipedibus piinit, ul et iiic
pricterea nibil quisquam dixit. Quod si ha^c, (\\ix dic-
exemplu cxieris sit ad lioii peccandujit , el ille od
ta !;uiil, lalsa csse deprelieiuliiiius, iiiium iliud exire-
priiiiicrendum , ut nlios mclus cuercrai, alius lionor
nuim supcrcst, iii quo solo possit vcriias iiiveuiri
pruvDcei.Qiii cigo diligii, elodil; qui odil, cld;li{;it;
quod a pbilosophis ncc susccpium est uiiquam , nec
siiiil ciiiju , i|iii diligi debeaiil , suiilqui odio liaberi.
aliquaiulo defeusum ; couscqueus esse, ui irascatur
Ei iicui i$, qui diligit, couferi bona iiieos, quos di-
Deus, qiioiiiamgraiia commovciur, Hxc luenda nobis
ligil : (ta qui odit, irrogat iiiaia iis, quu9 udio liabet;
ct asscreuda seiilciiiia est. Iii eoenim suiiima onmis,
quod argumenlum, quia verum est , dissolvi nuUo
et cardo rcligiouis pietaiisque versatur. Nam neque
pacto poieit. Vaiio ergo et 1'aliia esl sciiientia eorum,
hoiios ulliis deberi polest Deo, si nihil pr;csiat co-
qui cum aiieruiTi Deo triliuaiu , alierum delrabunt,
leiui, iiec ullusmetus, si non irasciiux' non colcnii.
nun minus, qu:)in illorum qiii ulrumque delraliunt. B
Sed illi, ut osiemlimus, ex parle non errant, se<i id
CAPIT \U.
quod inelius est ex duobus reiiiicnt. 11 veru, quos De Homin^ el Brulis, ac Jieligione.

raiio ei veiiias argumciiii liujus iuducit, falfa oninino Cum saepc piiilosophi per ignoraniiam veritaiis a
seuiciilia suscepiu, in inaximum errorem caduui. raiione desciverlnt, atque in errores inciderint inex-
Non euiin sic oporiebat eos arguniciiiari : <juia Deus tricabiles (id enim solet his evcnire, quod viatori
non irasciiur, ergo uec graiia commoveiur; sed iia, viam nifsiienti et non fateiui se ignorare, ut vagetur,

Quia Deus gratia tnovclur, ergo el irascilur. Si enim dum percentari obvios crubescU) illud lamen nullus
cerium et iudubiiaium fuissei, noii iiasci Deum, pliilosopliusasseriiit tyiquam, nihil inler bominem et
tuiic ad illud alierum voniri essel necesse. Cum au- pecudem iiucresse; nec omninoquisqiian», modo qui
tem magis sii ainbiguum de im, pene mauiresiuin de sopiens videri vellet, rationale animal cum mulis et

\ARIURUM NOT^.
GfUh., yaliira ista comexn esl ,
mtura esset
qiiasi certis probnri , liicprobationem sumpsit ex incerto ad
noininativiis; si;d osl abluiviis. Imilatur Qiiintilia- p evcrtendum quod erat certuin. Ous.
niim, ex quo ciirivil lib. vt, c. 25 Quw iiiter se nn-
:
•"
Senlcntia est. Additum est ex ciinctis icss. ei com-
tnra conncxa sunl. BuN. pluribiis (ulilis.
Verbenbus, nudilnte, clc. Rcspexil ad Cypriaii. ad In eo. 3 Colbert. Clarom. a secunda inanii, ei ed.
Deineli ijiiiim Servu)n Ihujelli», verberibus, fdtuc, siti,
: Gyiiiiiic.iii <;«. Cl irotii. a prima nianu, inqua.

nudiiate, (reqneuler (erro el cmcere i^dflifjis el crucias. JNuiH ni>qiie lionos ullus deberi potest Oeo, etc. Si-
Ciini'. L;*cl. lii). v, cap. 18, lib. vii, c 'il. liuM. mili «lodo iii lliercniiam Origeiies benigiuim Denm
Qni odit, et diligit. Iii i|u:iiiiplurimis edius cst, el dicil. ne despcremus; sevorum, iieboiiigniiaicm con-
qni odit el diliiiil. temniimiis. Sed (iiieinadmodum Cicero iii Ofliciis do-
Qui cum alieruin Deo iribuaul , allernm delruliunt. cel , viruin bonum non pcccare, eliam iinpuiiilate
Iii iiiss.11 iittcM alte.-um Dco delraliunt. Sex alii, r/ui proposita? Oderiinlcniiii pcccarobDni virltuis ;imore;
allerum Deo Iribuunl. elcoaira, oderiiiit peccare inali foriniiliiie pceiia;.
A'oft luinus, (juum illornm utrumque deirahunt. Sic Qiiid qiiiid Paiiliis oliam aii, Jusiis legcm noii esse
Icgiiiit mss. el edit. Tliomas. lUquo lianc e.^se j^e- posiiMin? Benigiiil:is Dei conioiupluiii siii aiieo non

niiiiiaiii lictiiMiem, ci^iisei). Si ediiorum recipialiir gignit.ul. (si P.iulocredimu.s) lieu:s suamcrga nos cba-
Ie< iji), (lua-n illorum Qui uirumijii'', cxpuiicto t6 (/eO"«- rii;ilom tiim niaxime commLMidarit , cum ailliiic pec-
linni, )>eii-.;is ci .cque ad tri-
il obii:iirior, poieril(iiie caioro» cs.«^onius. Porro si h.ec sive Lacluiuii, sive
buunl refcrri, quud scopo Lacl:iiUii rcpuguarel. ILx Origeiiis senicniia raia essel, irriia (icrel loia Pauli de
Is.EO. pnnlesiinalione dispiilatio. deesl in 12 mss. el Nam
llli. Scilicot stoici. Bf.N. i edilis. Iii Eni, esl uHi. Et Ileiiniai!. pulal dclcn-
Sed id quod mcUus est. Kranciiis, et id. D dum essc punctum post versalur.
Hivero. Scil. F.picurci, (\n'i utrnimiuc delraliunt. Si non irasciiur , elc. Deum irasci lestantur ninlla
Bu.N. Scripiiir.K loca, At notaiidum, iram non csse passio-
Falsu omnino senteniin suscepta. Occst senientia iii nom violenlam in Deo, sed volunlatem puiiiendi, el
\\ niss. rcc. el iu cd. Ilinii. 1.470 et 1 174. i*ro oni- Deo allribui effeclive iion afleclive, ut loqumUur
nino 1 (^lariiin. haliel uhi/ho; ;ibr^iiiiie si'iileniia, — hoc cst, Deum f.icere
,

quod irali vero

faciuiil, noii
;

Ajiud Biniemaii. verD irgilur : Ob (uUa oiiinino su- pro|iierea aflici aliqiiu periurbatioiie animi, queniad-
scepta. Veii. , utra iui; Ii78i^l5 el rccoiiiroies inodiim humines iraii. Gal.
omiies, fdlsa omnino senleuiia suicepta. Beiie, si ad- Vlvayetur.iAii. Ullr., Hriiii., u(CTfi(/(;iU)-.Edd., Ald.,
diceienl in^s. CDuier c. ti , senieniia. Ileriiiu Lict. Fasiicl., Tornes., ul vayatur.
de li a , cap. 6 , quod a phili)Sophis nitc su<.C0|Uuiii iSiliil inter hominctn. ita mss. 2 Bonon., Tax,, 5
(st. Lilt. II, c:ip. 17: Sic eiiin , (jui in principio fiii- Coll). lotidoiiique cdili. lu aiiis corruple lcgiltir hoh
snin sHsceperat, conseiiuenliuin rerutnnecessiias ad deli- ?i(7ii/, qiiDdscntcnli.T, Luclaiuii repugiial.— j\i/<;7 iiiler

rameiihi perduxit. \ivs. hominem, eic. Ita B. T. quod cornipie in iionnullis

Pene manifesiuni. Franciiis, forlc bene aul plene. legiliir nonnihil, clc. Id soiUenti;v. LaclaiUii repiigiial,
Abmdnm ... exincnto cerlnni subierlere, elc. . . . qiii lioclDcoresi[iiscil ab crroreaiiasliabilo, i-u/K.ncjn
Lil) II, Sic ... illud usminpsit . . . ciiin id
c;i|). '
iiiulis eiiam iiicsse, de ([uo diooeriii sccuiido liislit.,
viultn c.-^sct inciriiui, quninillad, piopii-r iiuodassnnip- cap. T). Is.tus.
/"i/t est Kx fid:\o mniuil colliijerc iiuod falsnin est,
. . . Iliilioiiate aninud, etc. Non dissiinilia sunl, qiise
mrni cr -v)/,. u>i:,ii ir.inu Kt cinn dchcant inrcrla di: Acisioiclcs iiiprimo de Aninia, AnaxagorLC dogmata
 — ,

^3 LIBER DE IHA DEI 94

irraiionabilibus coaequavit : quod laciuiii quidam im- A prius homini sermo esi : lanven etin illis quMdam si-
perili, atque ipsis pecudibus similes, quicum venlri miliiuJo sernionis.Nam et dignoscunlinTiceinse vo-
ac voluptaii se veliiit iradere; aiiirj!, e;i<lernvrationcse cihus; et, cuni irascuiitur, ediint sonum jurgio simi-
nalos, qua universa qu.ie spirant ; (luoci dici ah ho- lcm; ei, cuui se ex iulervallo vident, gratulandi ofli-
mine nefasest. Quis enim lam indocius est, ui nescial, ciiun voce declarant. Nohis quidem voces eoruni vi-
quis tam impriulens, ut non senliat, aliquid iiiesse iu dentur iucondita», sicutiilis forlasse uosirtB : sed ip-
Iiomiue divini? Nouduai venio ad virUUes aiiiuii ot sis, qu« se intelligunt, verba suut; denique in oinni
iugenii, quibus homini cum Deo raanifesla cognaiio affeciu cerias vocis iiotas exprimunt , quihus habiiuiii
esi. Nonueipsius corpori» slatus et oris (igur^ decla- meutis ostendaiit. Risusquoque cst hoiuiui proprius;
rat, non esse nos cuin mutis pecudibus aequaics? 11- ct lamen videmus in aliis anininiihus qusedam signa
larum natura huinum pubulumque prostraia est;
in hciiti», cum ad lusunigestiuut, auresdemulceiil,ric-
nec habet quidquam commune cum coelo, quud nun lum contraiiunt , froniem serenant, oculos in lascl-

intuetur. Homo auiem rccio staiu , ore^ublimi, ad viain resolvunt. Quid tam proprium honiini, quam
contemplaiionem mundi exciiatus, confert cum Deo raiio, et providenlia futuri? Atquisuiitanimalia, qu»
vultum; et raiionem ralio coguoscit. latibulis suis diversos et pluresexiius pandaul, ut si

Propterea nullum est animal, ut ait Cicero (I de B quod perieulum inciderit, ftiga pateat obsessis; quod
Legibus) praeter hominem, quod habeat aliquam no- non fncerent, nisi iuesset iliis iiitelligentia el c(^ita-

tiiiain Dei, $olus euiin sapieiili» insiruclus est, ut tio. Alia provident iii fulurum ; ui
reiigionem solus iuielligat; et hacc est hominis aique
Ingeuiem formica; farris accrvum
mutorum, vel prsecipua, vel sola disianlia. Nam cui-
Cura populant, hyemis memores, lectoque reponunt;
tera, qiias videntur hominis es&e propria , ei si non
sint taiia in muiis, tamen similia videri possunt. Pro- ut apes, qu%

YARIORUM NOT^.
fuisse referi; nempetam majorum quam mi-
universis fisse prgeclare demonstral; sicut et B. Amhros. lib. vi.
norum gentium animnlihus mciilem Cbse dicens, non Hexam. cap. 4 per yTcoTJTvooac/ quamdam, proponit
lamen eam, ciii priideniia Iriliuilur, qu c iic cunctis niihis caiiem vcnaiicum c-j).A07t^oasvov in compito
quidem hominibus insit. Haic eadem fere de Auaxa- mullilido de quo pr.-Kclare disserunt el Fruiic Val-
:

gora Pkuarchus iu v Placilorum, cap. 20. Betul. lesius i. V de SacraPliilosophia. Cl. Yossius iii lih. de

Coeeqmvh. Sic reposui ex mss. ei edit. vet. Rom., Iddlolat.

Florent., Junt., Is., (.'ellar., C;eiori impressi iiabcnt, Numel dignoscunt invicem se vocibus; et, cim iras-

cunlur, eduiil sonum. In mss. 14 ei i vci. edit. R'tm.

foa:quaverii;(ii pro smiles uiss. iJBonon., I Reg. rec,
2 Coib. ei Tax. haheiit, siiuillimi. legilur, Nam ct dignoscunlM\ edunt sonum. Miuiis
A^quales. ExpHiigiinlxos pleriquemss.qnoriimscx, beiic Sen.sus iinperleolns.
scilicel Regio-l*ul., 1 :il. Reg., !2Ct)ihcrl., 1 Clarom.,
Nobis... voces coruin... incondilce... Rost. , Von.
8 Bruii. hahenl, oris /ig(iir« declaeal , twit es$e cuin 1471, li, ulrHqiie 78, 93, 97, Pier., Parrh., Paris.,
niiitis pecudtbus (eijualis.
incognitre ; iii Scnec i de Ira, cap. 1, purum e$pla-
Hubet. Mss. 4 rcc, habet... inluentuv. Fraucius , vala! voces. Bvs.

forte leg. Iiabent... inluentur. Quw se inlelligunl. Rccle qucs ; unm de mutis ani-
m.alibiis lo(|uiliir. Verum error ost iii 8 cdilis el \'l
Hoino auiem reclo siaiu. Laetanlius siipra lib. vii cap.
niss. ul»i lcgiiur qui sc iiiteliujunt.
9 Divin. luslil. Ciijus corpus ub liumo excilaluin, vul-
:

tus sublimis, status recius origiuemsuam qiia^rll.Qiiod In omni affeciu. VA\i\ sex effectu.
Anres deinnlceni. Id est, -demiilnnt. Horat., Ijb. n,
auteiii dicii, Conferl cum Deo vultmu iiilellige cum ,

metliiaiur de similitudine, quje oi coiumuiiis estcuin od. 15 :

Deo, ail Walchius. Illis carmmious stupens

Confert cuni Oeo !;«//«»». Walchii emendatio : Con- Demillil aifas beUua centicet<s.
ferl aa Deum vullum , non adinitleiida in loco j-auo, Aures. TCR^EBICS.
maxime cum Laclaiuius eadem phrasi usus sit lih. n,
Providentia [uluri. Et infra, prorident in fulurum.
cap. 2 Corpus idcirco recluin accepisii, quQ oculoi al-
:
Francius, forlc prcyif/fiuia... el pnvvidenl.
quc mcntes cnm eo , qui fecil, conferrc possflis. Cun. L*
Ingeittem farris acevvnin, ctc Viri;iliiis Inc simili-
Ei ratiouem raiio cugnoscit. Fraiicius maleb:il, el
rniionem vaiione coijnoscii. —
Haliuncin ratio cognoscit.
tudine laboraulium operas descrihit Geoigic. priiuo ;

Seiisus est, rationem divinam (sive Deum, qiii el ipsc roiHuaLqae iiigrnlem farrisacurvum :

rutio diciiur, lih. i, ca(). 5), alio houiinis (.^jve hoino

i
Curcwiio, al(iuc ino(ii meluen,s loraiica scaeclse.
•
raliiMialis) cogiioscit. Bun. Mecoenatem,
Vidc Horat. -id sat. i :

llomims esse propria. Legitur liomini^ etc el nolam .

seqnenteni exhihet. Ilomini esse propria. Iia siaiim, Sicut

prbprius liomini sermo po!itea , risMS... esi lioimni
Parvula nam exem|)lo est magni foriiiica laboris,
;

propriiis; doiiifjue, qiiul ium homim propriuin; ei loco

Ore irahil qiiodcnmque polesL. aique addil acervo
Queiu slriiit. hiud igiiara, ac noa iucaiua fuluri.
geniiiiK li!>. iii, cap. 10 •
Qua; pviuntur esse Iwmini
propria. BuN. Quidquod Salonion pigruin fi»rmic;e oxemplo ad o|)o-
Similin. Seneca lih. dc Ira. 3 Muta nnimaUa c : las excital, Froverb., c.vi, etlrigesimo (oiligil eliaiii
liumanis affcciibus carenl : kubenl uulem simdes illii imlusiriw auimalium exempla. Cieierum de lormica-
quosdam iiiipnlsus. Adde rcliqna , el Arnob. Ui>. 7, rum iiiduslria /Esopi apologus est. De huju.s naiura
Vossiiim, lib. iu !dol. cap. 44. Cun. coiisuloiidiis esi Pliuius I. xi, c, Doest, iEiianus, lib.
Tumen el iii iilis qitivdain siinililudo seimonis. Fr;in- Yiii ; Arislot.; iil.. i, Jiisl, Aninialium, cap. it. ju.:-
ciii.-:, lainencsl. Uiiic .->enleiui:« siiniiia iiabol Liicrcl. ItLEli-S,
lih. V, el Ba^il, .Miig. Uratiim. 8. Hexauieo. el iii 9 Cuin vopuUmi. Ex veiustissimo et-optimo nis. Re-
ubi similitudinem quamdam raiiuciuaiiuiiis ii.canibus giu-Put. restitui cumpopuhini , iiec aliter legiiur apiul
9;; FIRM. LACTmil 96

Palriam solsp, el ceriosnovere penaies, CAPUT VIIL

Tenturxque bycmis memores, xslaio laborem
Expcriunlur, et io niodium qusesiia re|iOnuut.
De religione.

Dissolvilur aulem religio.si credamus Epicuro llla

Longum est, si exeijui veliin, <\\xx a singulis ge-
diconli
neribus animalium lieri soleaui humaux soleriiic si-
:

millima. Quod si iiorum omnium, qii:e adscribi iio- Omnis enim per se divum nalura necesse esl,
Immorlali ;evo suinma cnm pace friialur,
Diini soienl, in niutis quoque Uepreliciidilur simiii-
Senioia a noslris rebus, sejunciaque longe.''
tudo, apparei solam esse rcligionem, oujus iii luuiis Nam privala doloreonini, iTivala periclis,
Ipsa suis pollpns opibus, nilillindiga noslri,
nec Tesiigiiim aliquodj nec nlla suspicio inveoiri po-
Npc bene iro inerilis capilur, nec langitur ira.
tesi. Religionis eniin esl propria jiislilia, quani iiut- cum dicil, utrum aliquen» culium Dco pulal csse
t)u;e
lum aliiid aiiimal aningit. Ilomo ciiim solus imperat ; iribuendnm, an evertit omnein religionem ? Si enim
cxtera sibi coiiciliata sunt. Jusiitiui auiem Dei culius Deus nihil cuiquam boni iribuit, si colenlis obscquio
adscribiliir ; quem qui non suscipit, liic a natura lio- niillam graiiam refert, quid lani vanum, tam slultum,
minis alieniis, vilam pecudum sub liumana specie vi- qiiain lempla ajdificare, sacrificia facere, dona con-
vet. Cum vcro a ca^teris animalibus lioc peiie solo ferre, rem familiarem miiuiere, nl niliil asseqiiamur?
differamiis, quod soli omnium divinam vim polesla- b .\tenim naluram excellenlem lioiiorari oportei. Quis
temque seniimus, in illis aiilcm nullus sit intcllecUis honosdebcri poiest iiihil curanti el ingrato ? An ali-
Dei : certc ilUid fieri non polesl, ut in hoc vel muia qua raiione obslricli esse possumus ei, qui niliil ha-
plus saplant, vel humana naturadesipiai;ciim homini beat commuiie nobiscum? cDeus, inquit Cicero, si

ob sapientiam el cunola qu;o spirant, ei omnis reruin talis est, ut nulla gratia, nulla liominum cliarilate le-
natura subjecta sii. Qiiare si raiio, si vis hominis hoc nealur, valeat. Quid enim dicam, propitius sii ? esso
pr;ei;ellil ei superat caieras onim.inles, quod soius enim propitius poicst nemini. > Quid conlemplius dicl
noliiiani Dei capii apparel religionem nulio modo
,
potuit in Deum? Valeai, inquii; id est, abeai et rece-
posse dissolvi. dat, qiiando prodesse intlli potest. Quod st negotiiim

VARIORUM iNOT^.
Virgilium, IV /Encid., vs. 403 et Georgic. i, vs. iZo, necocculta, sed foras tola promineai, ctad benefttcien'
populat, per arcliaismum, ciim veteres et populo ac- dum prona sil, iit quainplnrimis prosit. Ccelera sibi —
live posuerinr, observante Servio. Is. Noniuin cap. coiiciliata sunt. L. v, c. 17 In omnibus cuim videnms :

7, n. 2G. Ex Walchio.— In ca-terisLaclanlii inss. et animalibus,quia sapientia carent conciliatricem suiesnc ,

edilis est coiuportanl. Aristoiel., libro i de Ilisl. Ani- uaturam. Nocenl aliis ul sibi prosinl. Cic, iii Fiii.,
,

malinm, c. l. Betll. c. t) Siinul atqve natum sil animal, ipsum sibi conri-
:

Vl apes, (\um patriam Georg. qiiarto. qiio

solo', elc. liari elcommendnri ad se conservandum ; lib. i dc Nal.
libro apiim regnum di'scribil. Consuie Plin., lib. ii deor. , c
27 : Son vides, quam blimda concilialrix, et
Naiiiraiis Ilistori;e, c. o ; Varron.,de Re rusi., I. iii, quasi sui sil lena natnra Illnd sibi conciliatum esse\el
c. }G; Colijinellam. I. x a cnpite II usqiie ad fin.; dccies Seniica iii iitia e|)ist. 121 iuculcavil. Bu.n.
ralladium, I. i, c. 37, ot I. vi, c. 8 Constanliiimn, ; Vilam pecuduin vivel. Sic cuin quarlo casu vivere,
I. XV, fapiiibiis aliqnot .Arist., dc Nat. Animal.,
; dixit Lnciaiiiius Divin. Institul., 1. v, c. 8, el i. vii,
j.
v, c. 21 ei 22, ei I. 9, c 14. Lege ad Iiaic oninino c. 2i. pro i/rW legiiiir dii'//.
lii 7 edilis •

Tbeodtireii, sermoncm quinluin, qiio ex aniinalium In mtllus intellectns Dei. Vido not. ad c. 12
illis... .•

iiidusiria provideiitiam piobal, sacrarum lilleraruiii Divinitalis intelleclus... quo differimus a belluis. Bun.
*
leslimoniis iibiqiie inslriicliis. Id. 5'2 ratio, si vis liominis. il;i resiiliii cx omnii)us
Longum est, si exequi vcUni. Non iiieleganter. Sic prope niss. el 8 vet. edilis, menlis vis ac ratio, apuii
Cicero, I.u d". Nat. deor., c. Gi l.oiuium esl... per- : Cicer. 1 de Nal. deor. 2(). AhiJMS.
««//«». Laclantiii-i iternni de Iia, c. 11 : LonqHni esl Nam ;j)-iuij<a.llaquanipliiriiiii inss. et8 edili, acLu-
siugulorum sentenlias persequi ; Lpil., c. 14 Longum
: crelius ip.se Scripii 9 rcc. et sex imprcssi, jnmprivala.
est recensere. iJu.v. Nil indign noslri. \Us. G et 2 edit., niliil.
/h muiis (jnoque. lla logendum esse osleiidunt om- Piihil cuiquam boni. Sic resliiui ex mss. 2Boi»on.,
iips pmpe iiiss. 4 inss. rec. ct in edi-
et icxius ipse. In 3 Rcg. iiiler quos esl Regio-Put., 5 Colb., B;iliiz.,
errore leKitiir muliis.
lis .imaiiiieii-.iiiiii Golli., Ultr., Lips., Ein., Rriin. ei 5 edit. Ii» mss.
Rcligioniienim esl propria juslilia. Addidi cnim ex D Cauc, 1 Colb., Peii., Claroin. esl, niltil umquam cui
mss. antiq. Caiicli., 1 Coli). oi 3 Reg. iieciion ex oin- qunm boni; 111 rec. 5 Reg., 1 Colb., Cani. ei 10 ex-
iiilms fere iinpressis. Qiioil ineliiis coli.crcl. cusis legitur, nihil luvjuam boni ; in i Colb. pro boni,
Qiiuin nulluin nliud aninial attingit. Pleriqiie mss. cst liomini.
ot 3 odiii baliciit qna^. — II iic ullimam lertionem Iia- Sacrificia facere,donn conferre. H;ec 4 verba desi-
lioi BiiiioniiM., ct exliibol nolani scqiienteni : — Qikc deranlnr inci iu 3ed. Roin. Sunl au-
inss. 20 rec
niillum nliud anintal allinqit. Keciissime ei elegaiilis- tem iii antiqiiissiiiiis Rcgio-Put. 2 Boiioii. alii^quo
sime. Lib. iii. 11 c
Qnte (iinmortalilas) nec nliitd
: multis, ct 12 edilis. —
Tenipla cedificare, sacrificia fa-
animat, nec corpus atlingit ; Kpit , 33 Quinel pe- c : cere, donu conferre, rem. Lact., 1. vi, c 2,'^» Apud is- ;

cndes atli)igii lioc duplex bnnunt? Ibid. .4iilca : Sed lioc los, qui nnllo modn rnlionem divinitalis inleUigunl, do-
bonuiii niuta contingil. Cicero, I. i. de Nat. d<or., nuin est, quidquid auro argentoque fabricaiur ; item,
Lubor neiiiii 110:1 aiiingit ; lib. iii.do Nniir. deor., quidquid purpurael ^erico lexilur : sacrificium esl vi-
r.ip. \','y
: Quorum Deiim niliil allingit. Bln. clima, et qua'cumqne in ara crcinamur. Confer. I. vi,
Homo f.nim solus iinperi.it... concilinla sunt. Non c 1 ; Epii., c hS iiiiogro. Bc.n.
quadr;iiit. inqiiit Heumannus. Qiiare credn, f;Io.sscma Cicero. Cic,
de Nat. deor. .ad linem.
I. i

lioo ossy iiifirius adsi riptiiin a qiiopiain ad I);t;c veiha : Qiiando prodesse. lia fero oiiiiies iiiss. 01 cdilipro
lloniini ciinrta subjecla .<i(/j/.Geiiuiiiuiii vero csse iiiiiic qunndoqhidein, quod porporam siihsiitMeriiiil scripli
lociim, liqiiid') coiisiat ex Epil., c d.j, ubi dicil, so- sex ei editi (|u iluor, seii pro quoniam, utapiid Cicoro-
i:im o;sp jiistiiiani, qiiaj nec sibi tantum loncilialn sil, iioiii lili II Oriic cap. .''iS. ol lib. v Episi. Fam. 20.
 '
97 IJBER DE IKA l)EI. 98
l'1'Mr, iiec imbel, iiec exlubei, ciir iioii cigo {loIin(|ua- A aliena qnceslio esl: sed quia aeccssariu iiicidil, debet
iiius, cjuolies iiomiiiuin coiiscieiiliani faUore licel)il, quanivis breviler aUingi.
ac leges publicas circumsciibere ? Ubicumque nobis CAPUT IX.
ialeiidi occasio arriserit, consulamus rei, auferanius
aliena, vel sine cruore, vel eiiani cum sanguinc si
De providentia De'i, ileque senlenliis illi repugnanlibus.

prailer leges nihil esl ampliusquod colendum sii. Cuni senleniis philosophorum prioris temporis de
Hxc dum sentit Epicurus, religionera fundilus de- provideniia consensisseni, nec ulla esset dubitaiio,
lei; qua sublaia, confusio ac perlurbatio vitac seqiie- quin niuiidus a Deoj et raiione esset insiructus, el ra-
lur. Quod si religio tolli non poiest, ui etsapieniiam, tione regerelur : priraus oinnium Prolagoras ext til

ua dislataus a belhiis, et jiisiitiam retiiieamus, leniporibus Socratis, qui sibi diceret non iiquere,
qua communis viia sit lulior; quomodo Religio ipsa uirum esset aliqua divini(as, necne. Quae dispuiatio
sine meiu leneriaut cusioUiri poiest? Quod enim non ejus adeo impia, el coiilra verilalem et religioiiem
meluilur , conlcmnilur : quod contemnitur, ulique judicata est, ut et ipsura Aihenienses expulerint suis

jion colilur. Iia fit , ut religio , et majesias , ei iinibus, ellibros ejus in concione, quibus bxc conli-
lionor melu conslet: melus autem non esi, ubi nul- nebantur, exusserint. Decujus sententia non eslopus
lus irascitur. Sive igilur gratiam Deo, sive iram, sive B disputare, quia nibil certi pronuntiavit. Posi ha;c
uifumquedeiraxeris, religioueai lolli necesseesi, sine Socrates, etaudiiorejusPlalo, etqui de schola Pla-
qua viia hominum stultilia, scelere, immanitate com- lonis, tanquam rivuli diversasin partesprofluxerunt;

pleiur. Multum enim refr^enal homines cousciontia, sioici ct peripatetici, in eadern luere sentenlia, qua
si credamus nos in coiispeciu Dei vivere ; si non tan- priores.

tum quoe gerimus, videri desuper, sedetiamquse co- Postea vero Epicurus DeBm quidem esse dixil, quia
gilamus, aut loquimur, audiri a Deo puiemus. Aieniin necesse sit esse aliquid in mundo praestans, et exi-
prodest id creJeie, ut quidam pulant, noii vcrilali.s minm, et beaium ; provideiiiiam lamen nullam : ita-

gratia, sed utiiitatis ;

quoniam legesconscieniiam pu- que mundum ipsum nec ratioiie ulla, nec arte, nec
iiire non possuiit, nisi aliquis desupcr lerror impen- fabrica instrucium, sed n^turam rerum quibusdam
deat ad cohibenda peccala. Falsa est igilur oinnis minutis seiuinibus et insecabilibus conglobatam. Quo
religio etdivinitas nulla est. Sed a viris prudentibus quid repugiiaiitius dici possit, non video. Eienim si

universa conficla sunt, quo rectius innoceniiusque esi Deus, uiique providens est, ut Deus; nec aliierei
vivatur. Magnaliicc, et a maleriaquara proposuimiis L potest diviniias altribui, nisi et prajlerita leneat, et

YAIUORUM NOT^.
Arriserll, contulamus rei. Haec duo postrema verba Quamvis breviier. Ila omiies prope mss. el G velus-
absitnt a 15 rass. et vet. edit. Rom. tiores editi, ac Cellar., Walch. In 5 rec. mss. el 10
sit. Ita mss. pene omnes et veleres
Quod colendum impressis est, quam breviler.

ediii. In4 scriplis rec. et ediiis multis verendum sil. Prolagoras, etc. Yide Laertium. De Protagora dic-
Uiraque lectio bona. 2Mss. rec. levissima muiaiione, tuHi esl lib. 1 2. Relertur eiiam ab Ariio-
Insiitiit. c.
dolendum sit. bio, lib. adversus Gentes. Siiniles catalogi sunl
viii
Senlit Epicurus. 2 Rcg. etedit. Rom. 1470, Sentil apud Cicer. de Natura deorum piinio; et inter eccle-
Lucreiius. Et qnidem Epicuriecho est Lucreliiis. siasiico£ scripiores.apud Epiphaiiium in Epilome, apiid
Sequelur. iia cnncii niss., prseler2 rec. in quibus cst Eusebiiini do Pra;parat. Evangel. lib. xiv cap. l.Ire-
ut, iii ediiis, sequitur. na)us jib. n cap. 19. Anaxagoram cHdsov nominat, nisi

U( et sapienliani. Qiut dislamus a belluis, etjuslitiaw.

lcclio sil meiidosa quod non pulo. BetULEius.
;
Ci- —
corolib. I dc Nat. deor. c. 25: Abderiies Protagoras,
Qualuor poslrema verba desiderantiir iii 20 iiiss. e( 7
cdiiis. —
Qua dislamus a belluis, et justitiam. L. iii, sopliisles temporibusillis vel
libri sic posuissel Dc
maxiinus, cumin principio
Divis neqae ut sint, neque ul iion
cap. 10 el 11 maxime de Ira, cap. 11 Diximus, rcli-
:
: :

sint, habeo diccre; Aiheniensium jussu urbe atque agro

(jionesublala, necsapientiam lentri posse, nec justiliani,
dum divinitatis inlellecius, quo di(f'erimus a beUuis, in est exlerininulus, librique ejusin concione combusli.
homine solo repenatur ; qsiai verba aperie noslrum lo- J) Temporibus Socratis. Teste Laertio, floruil Oiyin-
cuni respiciunt. Bun. piade Lxxiv. Sed hanc librorum exuslioiiem Eiiseb.
in Chronicis anno leitio Olympiadis txxxiv ponil, et
Non veritatis cjratia, elc. Sic eiiini Nuiiiam, Scipio-
floniil sane lum Socrales, eieuin Socralis fuisse syii-
nein ct alios religioneiii simuiasso Yalerius exemjiiis
docet. Betijl. —
Idquo ul niorosos populos liuiore
chronon lesialur etiani Flalonis Dialogus, qui Proia-
goru; iiomine iiiscriplus luit. QiraiKjuain de lioc qua-s-
dcorum ad legiim observanliam adigcrcnt.
tio est apud Macrob. lil). i Sat. cap. 1. Betuleius.
Sed utiittails. Regio-Pul. uiiliiuu. Mss. 15, utili-
Et libros ejus in concione, eic. Vide qua; supra di-
tule.
ximus ad cap. 22 lib. i. Ex boc loco corrigendus lo-
Terror impcndeat. lla omiics foriiie mss. et 6 edili. cusMinutii Felic. ubi nonnulli leguiit, scripla ejus de-
Scripli Ires rec. el 7. exousi iinMidose impendat. 2
ri&erinl, legeiiduin, deusserint. Paiet hoc ex Laclant.
Reg. rec. ol ed. Roiii. 1470, impedial. 1 Coibert. toi- eiiam ex Diogene Laert. qui de omni hac redisserit.
(or impendal. Yide ei Ciceronem lib. i de Naiura deorum.
Conjiclasunt. Sic reposui ex cunclis nene niss. el3
Ei auditor ejus 1'laio, eic. Qnam inconstanier aii-
edilis. Im 10 scri))lisoi 12 iiopressis legilur confccta
sunt. —
CoafiKiasaul. Ul Arnobius i. vii Rcligioni- :
leni is dorebus divinis disserucrit,noii modo Yelleius
E|iicureus apud Ciceninein objicit, sed eliani Eusob.
bus ariifexin comminiscendis Numa. Laolaiilius iiniia-
de PniDp. Evaiig.iib. xiii collaiiono scriptoruraipsiug
tnr Cioeroi). I.i de Nat. deor., cap. 52: Quidii,qui
diligenli evideiiter donionstrat. Bbtul.
dixernni, iotani de diis inimortalibus opinionsm fictam
esseub homiuibus sapienlibus, Bui\. Jnsecabilibiis, Atomis scilicet.
n '
KlRM. LAjCTaNTII 100
pnuieniia $ci.vi, ct luluraprosptciai. Cum igiiur pro- CAPUT X.
viJeiiliain snstiilil, oliain Deuui ueg.uit esse. Cuin
A
De iMundi oriu et rerum naiura , el Dei providrnlia.
auieni beuiii Case i-iulej&us «sl, ct pruvideiiliaiu si-

mul esse concessii. .\lierumeiiiin sine alieronecessc ^ui noluiil divina provideniia {'aciuin cssc niundijiu,

prorsus, nec inielligi poiesi. Veruin iis posiea lein- aui principiia inier se leincre coeuniibus dicuni esss

pnribus, ijuibus j^ni pliiiusopliia defloruerai, cxtiiii coiicrctuni, aui repciito naiura e.\titissc ; naiuram
Meliusquiilam Diagoras,(iui nulluinesse Oinniuu Dcuin voro (ut Sii.aton) liabere in su vim giguendi cl nii-

tliceret, ub eainque seaieiiiiam nuininaius esi k6co; ;

iMiCiidi '. scd cam nec scnsuin liabcro ulluin , nec A-

iiem Cyreiitfus TUeoilorus : ainbu <iuianii>ilaovi pu- guram, ul iulclliganius, omnia quasi sua sponie cssc
leraiiireperire, oinuibus jum diciis ei inveniis, ina- goueratu , nullo artince, nec auciore.- Utruniquc va<
lueruni velcunira verii.iiem id iieii^are, in quo priores liuui el iinpossibile. Sed lioc evenii ignoraniibus vc-

uuiversi sine anibiguiiaie uunsenserunl. li sunl, qui viiatcin , ut quidvis polius excogilenl quam id sen- ,

Lui sjeculis. loliiigeiius usseriam aiquuiieleiisam pro- liaiil quod raiio dcpuscil. Primum minula illa seniina,
viUemiaii) caluinniatisuiil. Quid crgo .' uirutnne isms qiiornin conciirsu fortuiio lotum coiisse mundum lo-

inioiitos el iiierf.ii pliilosopiios raiione, ao veroauc- quuniur, ubi aui unde sint, quxro. Qiiis ilia vidit

lurilale pr^e^UnUuin viroruin rcrelleinus? an polius unquam? quLs sensit? quis audivii? An solus Leucip"

utroque? SeJ proporaudain est, na longius :i jnaleria ^ pus oculos haUuii? solus menieui? qui profecto solus
divagelur oralio. omiiium cxcus ei excors fuit , qui ea loquerciur,

VAR1011U.M NOTiE.

Cum auUm Deuin esse profeisut sil. Additum auleni siuiiui quod non esi Deus. Betcl.
,

ex omnibus inss. et muliis edilis, quod iii Cioleris de- Maluerunl vet conlra verilaletn. Vel, quod hic esi
ciat.Ms. 1 boii. :iiitiq. legil con/essMS cs.'. pro eiiiim Gallice mSme, abest a 10 mss. loiidemque
,

Deflorueral, tic. Diagnras l;iinen :ib Euscbio ea- editis.

d..>iii Olyinpiade poaiiiir, qua PrtiiagOFani supra a id neqare. Mss. 2 Donon., 1 Reg. rec., !^ Coll).,
Lacrtio posiium esse dixiimis, id esi nxiv. Tlieodo- Tax., Baluz., »d dene^are.
riis auiein Olynipi.ido cxviii, cum Epicurus vix pau- Qui tol sxculis, lol ingeniit. H:cc leclio 4 vet. edi-
cis annii anii<iiiii)r fueril. Nain Laoriiiis ejus obilum torum ei oinnium mss. est pr%ter 1 Reg. reo. in
, ,

iii Olympia.le cvii posiiil quanquain Euscbius quiu

: quo , ui ei ia la cditis, esi saimUs fi ingeniis. —Tot
Olyinp. cxviii Uoriiisse rofcrat. Betuleius. swcniis, lolingeniis. Toi sceculis suaio in auiereiidi, at
Ueliui (inidani Diagoras. Melius a patria sicut in- ,
toi iugeniis daiidi casu, pro a toi iugeniis. L. iv, cap. % :

fr.i CyroiiLcus Tlieodorus. Mss. 1 Reg. anliq. habel Toi ingeniis toique lemporibus summo studio el labore
AuUus; l Diiiioii. aiiliquior, el 8 alii ac 2 vet. ed. (] <^ua-'si(<j sr/pie;i/ia.Epil., cnp. 40, in fiii. dixit, verila-

Hom., Alius; Uegio-Pul., i al. Keg.. "2 Colbeil., lem lol inqeniis , tol oelanbus requisilam. Bva.
Goih., Navar., (i:it., Marm., Ulir., Peii.. Bruii., .iuctoriiule pnesiuntium. lli cr.iiil niaximorum sec-

.'t'/JH*; ms. Toriie.siaiius ei ed. (ionov. Meiius, (|Uod larum principes ,

quos infra adducit anle capitis 10
existiiiio viiiObC a libr.irio scripLuiti pro Meiius sicul , fiiieiii , ei cai). II, Mss. 12 cum eait. Kom., 1470 ,
voc.ilur a Ciiei(iii«' , li!>. deor. Ms. B.ilii/.
i, dii Nai. legiiiil veriiate , uller virtute.
el 15 excuii , Extitii Alhenis qnidaiu DitnjHru». No'.-. Uir^que. lia mss. ei ediii. Francius forto legeadum
coiiiemnenda Iilkc itjciio: huid.is euiiii ad v. DiaifO' palat , uiraque.
r«s, referl Diagoiain pOsl c;ip:aiii .Mcliiui (Uiule ilcliu& Divaqetur. Iia mss. prope onines cum 7 edills; in
dii lusftsi) secessisse .\iIionas. Mss. 1 Keg. rec, Cla- csieris vulgalisesltiiJi/jjgclta-; iii 1 Keg. rec. evagetur;
roin.. 1 Sorbo.i., 5 Colb. leguiil ExlilU Ailieus qui' in 1 Coih. ei Claruai. a prima aiaiiu dirigatur.
d(im el quod p:irlicula el a duobus prio-
Dtufjoras, nisi Slraton. Siralon Laaipsacenus, Arcesilai tilius, au-
ribiis abeal. C*ieriim de boc Diagora vido tiiue no- (lilor Tlieoplirisii, fuii (iru;ce|ilor Pioiemyei Piiiladel-
lata sinit ad iniiinin c;ip. 2, lib.
, Diviii. laslilul. : |)lii : vir acii iagoaii), qui cuin maxiiac iieccssariaai
— Aiheni.<> quidam Diugoias. Vuli^^il.i csi leciii) pciie pbilosophi;i* pariein, qiiae jiosiia c^l iii virlute el in
oiniiiiiiH libroriitn a qua di.-.cedei'e iion ausu.s sum.
,
laoribas, reiiiiuissei, lotuia sc ad iiivesiigalioiiein na«
P. i.iniea liahet, .Elius qtiiduni Diittjoras, ei B., alius Iuim; coiilidit; uiido Pliysici cogiiomeiiiiini assccu-
i|uid.iia, uiide quis suipicari possil
lcjjeadum cssc ; lusesl. rioriiilOlyinp. 125. Ejus viiam scribil Laert.
Melius qnidam Diaijoras ; aaia Meliuai qiiidom vocat iibro V. Mulia hojus moniio passim fil apud Cicero-
euin Cicero inilio i de Nal. Deor. ubi l»u;c ipt>4 |)cr- |. acin, aiidu oliani ha^c iraascripia sunt h.ec eniai fere ;

*'
iraciai; Pi.icitor., cap. 7; Sevi. tuipy-
Pliii^rcij.
i
aii voi biiia leguiilur in priiiio libro de Nalura deoruin.

lic. llypoiyp. lib. lii, c. 24; Araob. iV,

;Pyrriitin., BtTLLF.ius. —
Vidc eumdeni Ciceronem ia Lucullu ad
Miaucias el aiii. Quod aul^ai LaciaiUius, e( iioklra- liiicm.
liani alii porinulli Di:jgorain, Tlicodoruin el cseieros, Vim gignendi et mhiuendi. Pleni;i3 Cicero , I. i do ,

do quibu> «tiaiM liij- i, IiiSliiul., c;tp, "2, iCiiovj, hoc Na{. Docnini, cap. 13; ISec iiudiendus... Siralo, is^jj»
csi absi|U(! Doo cogiioiaio<.jiil, vijeiiilaiii e^l, ae forle 1'hijsicus apjiellatur, qui omnem vim divinam in na-
a chrisiiaais eliaiu iii eo.sdtJia bono.s a*; docios viros luru sitam esse censel qua; causas gignendi, angendif
,

v>ta.s eiiiaicorinn caiaainia iiii{torteiar; cuiu eniia ntinuenat habi'at : sed careul umni sensu et figura. BuN.
hi ileorum aiulliluiiiiicrn lotqau uionsLrK a'a(ue por- ConcursH 13 iiiss. el a 2
forluito. Abest furluilo a
icotj ,
qtu! siulu cjilcbnl ^uiiililiio, iiriJerciii, pii- vol. edil. Koia. Sed
apud eiiiudeia Lac-
csi ia aiiis ,

lali sual i/.')i(ti, «i nulliiia oinniuo diMiia ciedidissC, laiiiiiiiii Epitoia., cap. o6 el apiid Cicerouem, lih. i
,

qiiod i|UOiiliir quidwai ceile ao mijalur el Cieiiieiis dc Nai. deor., cap. il seu ii. 06. ,

Aicxaiidrinns. 1s.i.l9. Totum coiisse mundum. Bene iit patet ex praecc- ,

Ctjrenieus Theudorus. Meruil ei hic iv: i^iov epi- deiiiibus el se.iaeiiiibus. iii H sciipiis cl cd. Is. co-
lli''lon, eod-^-ii: tpiphaniy ElsU; lcj;enilmacea-
lesle. h:i'si$se. Boiia uiraque ieciio.
MM ia Chrooici-) Euseliii, ubi Thcudorui Allieii(eus le- An iolas Leuappus oculoi habuil? Francius,
•jiiiir, iicc niilii lcaipora refragaiiiur. AugUstiuas coa-
Uculos an. Pari, solus liabcs?
tra lilteras Petiliani Donatist.x libro iecuado putat,
iii hanc Theodorum esse dictuin !:oc Psalmi Dixii : Licct Laertiub in Lcucippo nullam de alooais lueuiio
 — :;, ;

m LIBER UE IKA bi:!. m

qu;c aec acger quisquaiu delirare «ec dormiens A Itaque quod ampulari ac divolli poiest , ei videri

pussel somniare. polerit el teneri. < llajc, inquil, per iiiane irrc<)uie-
Quaiiior eioinuiitis constare OQinia pbilusophi ve- i.is laoiilius volilanl , et Imc,^ alque ilUic ferualur,

leres dissereljaiu : ille aoluil, ne alieuis vesiigiis vi- sicul pulveris niinutias vid«mus iii sole , cum per
dereiur uisislere. Sed ipsurum elemeaioruoi alia vo> ftMiestram rndloi ac luniea iiiiaiiserit. Ex liis arbores
liiit es$e priniordia, qu^e nec videri possint, aec ei iterl);i!, et iruges omnes oriuntur : ex itis anima-
tangi , nec ulla corporis parie beniiri. Taui niiauiu lia claqua , ignis el uaiversa gignuntur, einirsus in

sunl , inquit , ut nuUa sit aciies ferri lani subiilis eadem rcsoivuntur. » Ferri iioc poiesl, (juam diu de

qua secari ac dividi possial, ujide iilii nonien impo- rcbus parvis agitur. Ex liis eliaai niundus ipse cim-
suiiaiomorum. Sed occurrebat ei, quod si una csset crsius est. Implevit numerum perfecia) insaniae

omiiibus eademque aalura noa posseni res efficere , niliii videtur uiterius dici posse : sed iavenit tauieu
diversas, lanta varieiale, quantam videmus inesse iile quod adderet. < Quoniam eslomne, iaquit, inii-

mundo. Dixit ergo, lacvia esse, ct «spera^ ei rolanda, nitum , nec potcst quidquam vacare ; necesse est
et angulata , et Ijamaia. Quanto meliiis luerai tacere, ergo iniiumerabiles essc mundos. » Qtia; tanla vis
quam in usus tam miserabiies , tam - iiianes , lialjere fuerai aioinoruai, ul nioles lam in%siiinabiiesex lain
Ijaguam : el quidem vereor, ne noa ininus delirare B minaiis coiiglobarcntur ? Ac primum requiro, qua)

vidcatur, qui bac putet reiclienda. Respondeamus sit istoruin geminum , vei raiio , vei origo. Si enim
tamea velui aliquid dicenii. Si ieaia sual et rotuada, ex iilis suat omnia , ipsa igitur unde esse dicemits ?

utique aon possunt invicem se appieijenderc, ut ali~ qux natura lantam copiam ad efficiendos innumera-
quod corpus etficiaat ; ut si quis milium velil in unam bilcs mundos ^ubmiiii^irabit ? 3cd coacedamus , ut

coagmeiiiationem consiringere , ienitudo ipsa grano- impune de muadis deliraverit : de iioc loquamur, in

rum iii niassa.u coire non sinal. Si aspcra et augu- qao suinus , et quem videmus. Aii , omnia ex indi-

iaia sunt, et liamata, ut possint cobaerere; dividua viduis corpusculis fieri.

ergo et secabiiia snnt ; jjamos enim necesse esl et Si boc iia e>.sei , nulia res unquam sui generis sc-

angulos e.minere , ut possint ampulaii. inind indigerei. Slne ovis aliies nascerenlur, ac ova

V.\RIOI\UM NOT^,
nem faciat, etPlwtarchiiseosad l)emocriium auciorem quentibae , ubi iisee quinque rcpeiuutur Si Imia et :

refeiat, Arist. lamen ia priiuo zm rsuhif,»; Deuio- -, rotmdu a^pera , et un^jululu , ei kamutusunt. Iteruaf
,

critum et Leucippum pleruiniine in boc doguiale coa- Epit., ca|). 3G. Si liamaia et angulata, ercjo secubiiia
jaagil. Aiqae iiem Cicero ia piimo de iNalarj deorum suiH. Nosier babel a Cioeroae, lib. de N:it. d(;or., i

isia eiiim tlagiiiaDemocriii, sive etiam ante Lcucippi cap. ii4 esse corpuscula (juadam Ixvia aiia aspera ,
: ,

esse corpiiscuia qu;cdam luivia, alia aspera, roluuda rotunda aliu pnrtim auiem ungulala, liamalu. Ilu.N.
,

alia , p;irliin aulem aiigulata, elqiiaeilam pyramidaia, Aliquid dicenti. iViss. 12 rec. et edil- Rom. 1470 ,
curvaia quaidam el quasi aduaca : es. his cfftjclum
, aiiqua dicenli.
cs»e coelum aiqiie lerras , nulla cogcate ii:uura , sed LeHi(i smi ei rolundu. Use, 3 Reg., 4 Golb. eC edi-
cor.cursu quoJaui furluito. Iloc deiade ilogma Epicu- !i leviii , aiaie.
riis etiam amplcxus est : sicui aihil ia l'bysici»> Epi-
Lenitudo ipsa grtmorum. Sic a me restitutum ex
curi fiiit, quod ami Democrilo. Quaaqu;iin,
liabiierit a
mss. I«ne omaibus ei vci. cdit. Rom., Scripli 4 rec.
ul ia 1 , de l''iuibus idem Cicero scribit, qu;u Demo- cuiicuiiiie peiie iuiiires.si leviludo. ,

crili Epicurus corrigere vult, ea depravare vifiealur.

Ita Democriii aiomi molum ex letorno tcmpore bu-
beai, l^)iciirei decliuaiionem. Cujus diirerea!i;o eiiaiu
.'Vugusliiius memiait, ubi de iaanibus el iiiulilibus
qa:es'iioiiibus scribit. Betol. Yide lib. iij Div.
liistitiit., cap. 17. —
An solus Leucippus. Ciccro de
lioc, iib. 1 de N;itura deor., tap. 24, iradidit
Si aspern et anguiala suni et ham(il(i, elc. Ita mss.
vcterrimi 2 Bonoa. et l\egio-Pul. M\\ 12et2edd.
addiiai, inquit ; et cuin eis aiieri 8 scripti el impressi
10 exp:illCIO SJ.
—
Uamos mim... et angulos. Sie restilui in quarto
casu cx inuiiii anliqiiioribus e.i melioribus mss. et
edit. vet. Ri)m. :ic Ccllar. la eeieris impressis ei ^
:

Jsla flaijilia Democriti sive etiam aiite Leucippi esse

,
scripiis rec. cst liuniis... ci angutis. ,

corpuscula (jiKcduiii Uevia , (lUa aspera , rotunda (Uja , Pulueris minutiasa .\Iss. 7, micas.
paniin autein angulaia, curvata quoidnin, el quasi adim' J)
Per(ec!ai insaifuv. Mss. G pertrclLC i a\., protcctai.
ca ; cx liis effccluin essc cielum aique lerrum, nulla co- ,

l^ihU videtur ulterius dici posse. Reciius, utpato,

(jetUe nulura sed concnrsu quodam fortuilo, Cell.
,

ex 2 mss. iJonoii., i Reg., 2 Colberi. Baloz, quam

Posset somiiiare. Ila reposui ex 5 vet. edd. et <im- «d/i.-j ca.'teroruia n;iia eum vcrbo adjici imULilc esset ;

nibus uiss. praiter 1 Colbcri. cui est ui )[2 editis ulterius.

possit. Quod adderei. Sic reposui ex mss. Iq ^(Jitis egt
Quatuor elemeutis , etc. Non qaidem omnes pliilo- quid.
sopbi ia lioc coiisentiuni. EmpedDti^is et Anax^tgoias Vacure. IJ esi , vacuum cssfl. Fe\ncius.
primi fueiaiit, qui quaiuor elemenla asserueruiil : Innumerubiles esse mundos. U<j"Ai.ovjwirf(.oj;PiHloni,
qui lamea illi CMaslant el solvnatur coiicordia ei dis-
xnsiijo-jg Luortio et Piul., y.v7ij.'i-j v.Kiipw Epipliaaio ,
cordia. Qiiod Ariiioieiis leiiroheu-ioiiem iioa evital, Dciuocritici aiuiidi proverbio locuai feceie. Piul. iii
qui et ipio qtdalam OaSciiiiam fovet. Reiuleius. PJaciiis libio u, c;ip. 1 Democriius, Epicaru.s, eorum-
Lcevia esse ei aspera, etc. Ilac snnl parliculae car- que (JiscipaiusMeuodorus, iiiai!nicral>iies in ialiaivO
lesianai. iiumdos per omiiem ejiis com])lexum iu imjjiensum
ei liamata. Abesl et amjnlala a recen-
El auguiala, ox^p;iliaiilcm dixenjat. BKTCi.EUi^».
lioribas mss. 4 reg., 4 Colb., Gotb., LJiis., ."-Lirjn.j .\c prinnim rcqniro. i\Iss. 8 At prinnun requiro. :

i Sorboi!-, Clarom. et Brun. Scd adosse debet, us, istornm semiuum vel raiio , vel origa, etc. Tu^
legeali inox paiebil. El rolnudu el angulaia ,et , ^/.zop.o^j; etiam Virgilius el Lucrctius seinina nomiua-

hamuia. Recepi quia ila magis couveuioiil •um sc- ruu'. ; Lucrel. nou loage :)b iaitio iibri primi
lOo FIRM. LACTANTII m
sine parlu , iiem cxten viveiuia sine coiiu arbores, A OmiUo siliccm ac ferrum. Orbem vitreum plcnuin
ci qtue giguuatur e lerra ,
propria semina noii iiabe- aqux si tonueris in sole , de lumine, quod ab aqua
renl ,
qux nos quolidie traciainus , el serinins. reluiget, ignis accenditur etiam in durissimo frigore.
(.iurex frumento segcs nasciiur, ct rursus cvsegcie Num eiiam in aqua ignem esse credendum est ? aiqui

frnineiiiuin ? Deniquesi aionioruni coitio et coni;lo« de sole ignis iie aesiate quidein accendi polcsl. Si

batto eriicerei ooinia , in aere universa cuncresce- cera: inhalaveris , vel si vapor levis aliquid atligerii,

renl; &i quiilem per inane aiouii voliiant : cur sine aul crusiam in:>rtnoris, aut laniinam ,
paulatim per
terra , aint radicibus, sine huinore , sine seinine , minuiissinios rores nqna concrcscit. Item de hitliiu

iiuu herba , non arbor, non fruges oriri augerique terrx' aul maris ncbnla existit : quM aui dispersa hu-
|»ossunt? Unile apparei, nihil c\ atuniis fieri ;
quan- inclacit quid(|uid texerit ; aut collecta , in arduos
doquidem unaquxque res habei propriam ccrtamquc monies iii sublime vento rapta, stipatur in nubem,
niluram suura semen suam iegem ab exordio da-
, ,
at(ine inibres niaximos dejicit. Ubi ergo dicimus li-

iam. Deni<iue Lucreiius, quasi oblitus atoniorum, quores natos esse ? Num iii vapore? Num in halitu?
quas asserebai, ut redarguerei eos, qui dicunt ex Num in venio ? Atqui nihil polest consistere in eo
iiihilo lieri omnia , his argumcntis usus est , quce quod nec langitur, nec vidctur. Quid ego de aniina-
conlra ipsum valercnt. Sic eniin dixit :
B lihus loquar, in quorum corporibus nihil sine ratio-

Nani si de niliilo Cerent, ex omiiibu rebus iie , sine ordine,sine utilitate, sine specie figura-
Oiune genus na^ci (losset uil seaiine egeret. tum videmus ; adcout solertissima et diligenlissima
,

Iieni postea omnium pariium niembrorumquc descriptio , casum

de nilo posse falendum esl
Nii igilur fieri ac. forlunam rcpeilat. Sed putemus artus et o.ssa et
Semiue quando Oiius Cbl rebus, (luo quoeque creaise nervos et sanguinem de aioinis posse concres'cerc.
Aeris in lencras possinl proterrier auras.
Quid sensus , cogitatio , inemoria , mens, ingenium,
Quis hunc putei hnbuisse cercbrum , cum hsec dice- quibus seminibus coagmentari possunt? minuiissimis,
rel, nec videret sibi esse contraria? Nihil enim pcr inquit. Sunl ergo alia inajora. Quomodo igilur inse-
alomos lieri exinde apparet ,
quod semen cujusque cabilia ?

rci cerium est*; nisi forie et ignis, et aqune naiuram Deinde , si ex invisibilibus sunt , quae non vidun-
ex aiomis esse credemus. Quid, quod durissimi ri- lur , consequens est , ul ex visibilibus sint ,
qna; vi-
goris materix, si iciu vehemeniioreoollidaniur, ignis deiitur; cur igitur nemo videi? Sed sive invisibilia
cxcutitur ? Num in ferro ant silice aiomi laient ? Quis qua: sunl in hoinine consideret , sivc tractabilia ,
quae
iuciusit ? auicur sua sponte ncnemicani; aut qno- veniunt sub a^pectum , ratione utraque constare quis
jiiodo semina ignis in materia frigidisslma permanere p non videt? Quomodo ergo sine raiione coeuntia pos-
potuerunl ? sunt aliquid efficere rationale? Videmus enim nihil
VAftiORUM mijE.
Nonlierba. Sic reposui ex mss. et ediiis vel. Roin. annuerent , excudiiur, ul Virg. i Mn. 174 :

Gyinnic. , Celiar. in cxleris editis legilur, non

lierbce.
Ac primum silicis sclntillara excudit Achales.

Augerique possmt. Mss. 14 et 15 edd., aut genera- BUN.

ri posiuut. Orbemviireum, elc. Hacc cristalli nalnra est , quae
Fieri Lips. 2, Reimm., Rost., Ven.
de nilo. nihil alitid esl , qunm aqiia in iapidis dnriiiem frigore
\ni Bonon., Goth., Ven. ulraque 1478,
de nuUo. et velustatc congelata. Vide Marboda^im cum stiis
Belul., Tiirn., Walcli., (ieri de nihilo posteriusrepu- conimenialoribus. De ignis namra Theophrasti liber
gnal versui prius de uullo Lucreiii niori, qni liben-
; exlat. Snnt similes ignis cliciendi rationes aimd
lcr niliilum in nilum conirahit excmpli graiia , ,
Plin. et Lucreiium ipsuni , aique eiiam apud Senc-

Ad uilum qua^quc reverti

cam in Natural. qiia:st. Betui..
Credendum est. Mss. .^. credcnt.
Et vers. 674 : Atqui de sole ignis, etc. Hallucinatur Lactantius ;
^ experieniia conlrarinm teslaiur.
Ne libi res redeant ad nilum fundilus omnes. * Cerce inhalaveris. Mss. i, Reg. rec, 5 Colberl. et
Faiendum est. Mss. 2 Bonon. 1 Reg., rec. , 3 Col-
, Balnz., St cerce in alveariis.
berl., Pen., Clarom., putandum est. 1 Sorbon., Vapor levis. Mss. Golh,, /e«js ; IBonon. aiitiq,, lene.
sciendiimest, Aul maris. Mss. C el maris.
Quis hunc putel habuisse rerebrum ? Sic ex mss. Quid ego. Sic lcgendum ex vct. mss. 1 Bonon.,
fere omiiibus resliiui; in 4 rec. ct in edilis legllur Cauc. C;eicri el edd. habent ergo ; Brun., igitur.
putat. Habuisse cerebrwn, id est raiionem et sunani Deinde. iia reposui ex omnibus mss. pneter 5 rec.
incniem nam veleres iii ccrcbro dixcrnnt atiiuii
; in quibus esl Denique, ut in edilis.
c>so sedem.Cic. Tuscul. i, cap.O. llabuisse cere- — Si ex invisibilibus sunt , quce non vidantur, nemo vi-
brum. Elegaiiler, ul Plmdrus de Larv;i lib. i 7, , de(.''Sic legendiim ex iitroqiie Bonon., 5 Colberi.,
2 quanta species, inquit, cerebrum non habet, Ubi
: Baluz. et Tax., non ui alii, si cx inviiibiiibus sunt
vidc Buncmaiinnm in novo coininenUirio. Ileruni quoi videntur, curiyitur nemo videt ? Ulilur luguincnto
Lact. epit. cap. 54 : Homines inanis cerebri ; de Opif. a contrariis : si ea qu« non videntur, manant a coi-
cap. 16 : Alii sedem ejus (mentis) in cerebro Csse poribiis invisibilibus ; ergo qnai videntur,^firodeunl
dixpninl. BcN. ex visibilibus ; ea igitiir cur non videnlur? Is^us.
Credemns. i Colbert., credimus; 1 al. Coibert. ei Consideret. Mss. 7 consideres.
Drnn., credamus. TractabiUa.Msa. 16interquosestRegio-Put. habent
lijnis excutitur. Sic omnes scripti ediiique, proeter taclibilia ; Boiion. antiq., taciilia; 2 Coib. tactabilia; ,

Yen, priinain 1478, excutitur, prave. Mallem , si libri 2 Reg. rec. et ed. Rom. 1470, iniaciibilia ; al. ed.
 ,, ,

m LIBER DK IRA DEI. 106

esie iii onini inundo, quodnonliabeat iiise maximain A lione de coiifusf) acervo Se aiomi congregavenint , ut
nurabilcnique ralionem. Quu: ,
quiu supra liominis ex aiiis inte.riiis terra conglobareiur, coeiuin desnper
sensum ct ingenium esi, cni reclius, qitam divinx tenderenir, lanta siderum varielate disiineium, ut
providenlix iribuenda cst? Xn simuiacrum Jmminis nibil uiiquam excogiiari possit ornatiiis? Tania ergo
ei slatuam raiio ei ars fingii; ipsnm hominem de qui videai el talia poiesi exislimare duHo effccla
,

fruslis teniere concurreniiiius ficri putabimus? Et esseconsitio, nuUa providcntia, nulla raiiune diviiia ;
quid simiio veriiatis iii ncio, cum summum ci ex- sed CK aiomissubtilibus , exigiiis concreia esse Uiwa
cotlcns ariificium nibil aliud , nisi umbrain el exlre- miraciila ? Nonnc prodigio simile esl ;uii naium csse
ma corporis iineamenta possit imiiari? Num poiuit boniinem ,
qui bxcdiceret, auiexlilissc, qui crede-
bumana soieriia dare operi suo aui motum aliquem, rei ? ui Democriium ,
qui audilor ejirs /"uii , vel Epi-
aut sensum ? Omitto usum videndi , audicndi . odo* curum , iii quem vanitas omnis de Leucippi fonte
raudi , caeierorumque membrorum , vel apparealium, protluxii. At enim ( sicut alii dicunt) naiura mundtis
vel laientium , mirabiles uiiliiates. Quis ariircx po- etfecius est ,
quae sensu ei ligura carei. Iloc vcro

tuit, aut cor hominis, auivocem, aul ipsam lnbri- mullo cst absurdius. Si natura mundum fecit , censi-
care sapicniiam ?Quisqiiamiie igitur sanus exislimal iio ei latione fecerit, necesse esi ; is enim facit ali-

quod bomo ratione et consiiio facere uon possit , id B quid ,

qui aut voluntatem faciendi habet , aiii scicn-
concursu alomorum passim cobaerentium perlici po- lum. Si carel sensu ac figura , quomodo ^|iotesi ab
iiiisse? Yidcs iii qu:e deliramenla incidcrinl , duin ea fieri ,
quod et sensum habeatet figuram ? nist forte

nolunt effeciionem curamque rerum Deo darc. quis arbitretur, animalium fabricam lam subtilem a
Concedamus tameii bis , ut ex alomis iianl qux iion seitliente formari animarique potuisse ; aut istam
terrenasunt : num eiiam coelestia? Deos aiunt incor- coeli S|>ecicm, tam providenter ad utilitates viventiam
ruptos, jEicrnos , bealos esse ; solisque dant immu- ieinpera<am, nescio qiio casu, sine conditore, sine
niiatem, ne coucursu alomorum concreti esse vi- aniiice, siibito extiiisse.
deantur. Si enim dii qiioque ex illis constiiissent f Si quid est, iuquil Cbrysippus, quod «ifficial ca,
dissipabiles lierent, seminibiis aliqiiando resoluiis, qu:fi bomo, licoi raiione sit priedilus, facere iion
atqne in naiuram suain reverlentibus. Ergo si est possit, id prnfeclo est majus, et foriius, ei sapien-
aliquid ,
qiiod aiomi non effecerint , cur non caiiera tius liomiiic. » Ilomo aiitem non poiest lacere cceles-
eodem modo inteiligamus ? Sed, quxro , aniequam tia ; ergo illud ,
quod iia;c efficiol vel etrcceiit , su-
niundum primordia ista generarent, cur sibi dii ha- ])erat homincm arle, consiiio, prudentia, potostate.

bitacuhim nnn sediricaveriiit? Videlicei iiisi atomi Qiiis igilur poiest esse, nisi Deus? Naluia vero,
coiissenl , coeliimque fccissent , adbuc dii per me- C qnam mairem essc rerum
veluti piiianl, si mentem
dium iiiane peiiderent. Quo igitur consilio, qua ra- non babet, nibilefficiel unquam , niliil molieliir. Ubi

VAIUORUM miM.
Rom. MIA, mtactabHia ; allera Rom. 1468 cum c:c- Non cedificaveririt. Mss. 7 et 4 cditi , non cedificai'
teris iinpressis ac scriptis traclabilia, ul in ic.\tu. verunl. — Qucero curnon... ledificaverint. Rost.,Ven,
Unde liquet, sicut ex variis ieclionibiis aliis , trcs 1471-1515, el Paris., Qumro... cur vonKdijicaverunt.
itoiiianas editioiies a diversus. Sed et se iiivicem iiaud mate, judice Ileumanno, qui nec prius Lnctan-
alibi legimiis apud Laclanlium lib. v Divin. Instilut., lio indignum exsiipradictis censet. Milii priiis solum
cap. 'H, oculis manuque iractabile ; ubi vide Nol. ad Lnci. digiium videtur, i>ui , ubi iioii corruptus, sem-
lib. de Opificio, cap. 1 mann el ocuUs contrecinre. per post queero cur, (•onjnnciivum poiiit. Sic lib. ii,
t^xlrema corporis Uneamenla. Lond., Reg., Riiiinm. cap. 4, resiitiii : Qmro cur illi.... Sacrilegia non
et omnes libri, fatrm^i. Uecte ergo ex boc ioco vindicaverint ; lib, iii , cap. 13; Solenl qucerere
D. Boubicr monel adversus Davisium ; eiinm in Ci- cur... reperiantur. CiCi-ro, lilt. i de Nil. deor., cap.
ceroiie lib. de Nat. Deor., cap. 44 Lineamenta
i : 9 : Sciscilor, cur mvndi cedificatores repente extite-
dunlaxat extremis strvandum esse. Pari modo Lact. rint.... qucero, cur l'roncea vestra cessuverii; de F'ato,
lib. V, cap. 2 Lineamenla et summam figuram dixit.
. cap. 8 : Qimro.... cur non possinl, Uvn.
Bra. ^ Terra conglobarelur. lia mss. aniiiiuionrs ei poliores
Omilto. Ms. 1 Bon. antiq., Mitto. Pro usumvidendi, Boiioii., Reiiio-Piit. aliii|ue, el cd. Is. Ai scripli
in cdit. Veiiet. Trid. Florenl. est sensum videndi, i'l rec. el edili lerrce conglobarenlur.
male , mox enim vox sen&vni praecessii. Subtilibns exi(iuis. Lc;.;ilur vero subiirius exigutB
Effectionem. Rara vox qua; liimcn reperilur apud apud Btinciii:iii.. iiKjue liaiic voceiii notaoiseqiieiiieni
Ciceronem, tili. ii deFiniljiis, cap. 45, ei lib. iii, cap.
,

babet. — StibtiHus e.ciguis Bciiil.. Torii., 1587-1615,

"iX, artis efleciio. G(!iiev. 10^)0, Vyalcli., Sul>lilit>us el exiguis. Lond.,
Si enim dii quoque ex iltis constitissent. Sic restiliii Reg , cl Golb., SMbtiiilius cxigiiis. Frequenti-r iia
ex qu;unpluriiiiis iiiss. inter qiios siint antiqnissimi Ariioliius, freqiienlius Miniicius,ac vix seinel aiqne
1 Bonoii. et Reg.-Put. In 6 scriptis ei edilis legitiir, ileruni ita Laciantius. ita Goib. minora, liumilia , ubt
deos quoque ex illis constiluissent; in 5 Reg. rec, Cla- pliires, minora ei humilia : uiide secuiiis sum Lond.

roni., ed. Rom. 1470, deos... consliluisset. el Gotb menibranas : StibtHius exiguis, pro subliUsti-
Dissipabiles. Ilaecvox vixoccurrit apud alios scrip- mis, minulistimis. BuN.
lores : nibilominus exiai apud Ciceronem, lib. iii de Tam sublilem, Mss. 6 et 2 edd. addniit lamque
Natiira denr., cap. l^ : .\er nalura cedens est maxime mirabilem ; C:uic. el 9 ediii , lam subliliier a non ten-
et dissipabilis. liente natura formari.
lievertentibus. Mss. 2 Bon., Tax., 1 Colb., recur- Si mentem non habel. Cicero de Nai. door., ii , di-
rentibtis. versas de naliira seiueiiiiis scu deliniliones descri-
Primordiaislagenerarenl. i Bonon. antiq. generas- bii ; uii.iii) eorum , qui nauiram ceiisenl vim quam-
dam sine ratioiie cientem moius iii corpuribii»

Patrol. V|I, 4
Ui- FlinF LaCTANTII m
i'r.iii. i.aii iSi cogiiaiii», iiec iimiiis esi uUus , iicc A Si vcro iii liujus immdi ( lU iia rliverim ) repu-
eflii.ni'ia. Si autciu coiisllio ulilur aJ iiu'ii)iciiilum biica iiurin providculia csl ,
qua; regal, iiullus Ueus,

aliiiulii, raiionc ail Jispoiienduin , arle ad cfficieii- qui adminislrei necomnino sensus ullus in Iiac re-
,

dui:i , virtuic nJ coiisiiniiiKiiiduii), poicslale ad rc- rum iiniura pollei unde igiiur mcns Inimaiia (am
;

geuduni el coutlueiulum; cur iiilura polius quam solcrs , tam inieliigeiis orla csse credelurV Si enim
Deus uomii.clur? Aul si coiicursus aiomorum , vel corpiis lioiuiuis ex kuuio iicium esl , uude bomo no-
carciis lueiiie uaiura, ea, nu;e vidomus, cirecil, men acccpil; animus ergo qui s:»pii ,
qui rcclor est

quicro cur facere cOBUwn pdluerit , iirbein aiil do- corporis, cui membra ubscquunlur tauquam regi et

inuu) iioii poiuerii? cur luoiiies marnioris fccerii, imperalori ,

qui nec aspici , ncc compreiieudi polcst,
c.iluiuii.is el iiiuulacra non fccerit? Atqui nou de- nuupoiuil ad bominem nisi n sapienle naiura perve-
lnier;.ui Jioui» etiam f>d lucc eriiclenda concurrere nire.Sed sicut omnc corpusm^ns et atiimus guber-
siquldem nullain posiiionem relliuiuunl, qunra noii nal : iia ci niiindum Deus. Nuc enim vcrisimile cst,
experianiur. Nam de nalura,qu% menioin iion lia- ut miiiora ei liumilia regimeii babcani, majora et
beat, noii esi miranduin, quud bxe facere oblila sii. siimma nou liabeant. Dcuii|ue M. Cicero in Tuscula-
Quid ergo e»i? Uiiiiue Deus, cum inchoaiei iiuc opus nis , ei iu Cousolaiione : < Auimoruin ( iuquii ) nulla

iiiundi ,
quo uiisil polest esse nec dispo^iiius ud oidi- B iii lerris origo inveniri puiest. Niiiil esl cuim , inquit,

iiem , nec aptius ad uiiiiiaiem , nec uru.ilius adpul- in animis misium atquc concreium, aiil (|uud ex
cbriiudlnem , nec inajus ad molem ,
qu£ lieri ab terra naium ulque licuim csse videaiur ; uibilue aut

bomine non poterani , lccil Ipse ; in quibuscliam bo- bumidum quideiu , aut llabile , aui igiieum. liis enim
ininem ipsum , cui pariiculain de siia sapieuiiu dedil ; naluris nibil inest , (|uod vim memorix' , mculis , co-

ei insiruxit eum raiione, quanium Iragilitas terrena giiaiionis babeai, quodei prseieriia leneat, el futura

capiebat, ul ipse sibi eflicerei ,

quie ad usus suos es- prxvideat , el compiecii possii praiseniia , qu;c sola

sent nccessaria. divina sunl. Nec enim inveniuntur uuquam , unde a<l

VARiORUM m\M.
necees^irius aiieram eorum, qui dcfiuiunt vim ra-
; 2 Bonon., Regio-Put. aliosque multos, et edd. Is.
lioiiisalque ordinis parilcipem, lamquam via progre* In caUeris edilis etlO scriptis rec. est m usus suos.
di^nlcm, dcclaranlemque (|uid cujusquc caussa rcs Corpiis lioiiiinis ex huino ficlum cst. Cum. vet. ed.
efliclnl, quid sequaiiir, cujus solcriiam nulla ar», Rom.sic feruniomncs mss. prLCter 1 Reg. rcc. et
nulla iiiaiius , nemo opifex conscqui possii imiiando. Clarom. a prima mami, quibus est, ut iii editis ,

liETULF.irS. {actuin esi. Yido iiifra [ictum esse.

AVl- natnra Zcnouis arlifcx ,

i/iolus, clc. Atqui
C Lnde homu nomen accepil. Allusio cst , non verum
ciyinDu, quod esl ab peteiidum, i^r.AMCiLS.
llcljra.'0
oplicv , cousullri.x, 01 provula ulililaium
opporiuni-
tnluiiKpic omniuui inuudi, omucs motus liubcl voiuu-
Vide Laclauliuiii >ii|)ia lib. n Diviu. Insliiui., c li,ct
Vossii Eiymologicoii Liiiguu" LaliiuK. Iii edilis 7 deest
larios , conatusquc et appeliiioiies quns o'.7.ir ,

gr.ccc vocanl.Cic. de Nat. dcor., lib. ii. Bktil.

homo.
Coiisilio. Mss. 7 adduul 3110, qiiud ab aliis cl a vul-
M. Ciceroin Tnsculaiiis et in Consolalione. Iii Tus-
ciilauis (^u.i:siii)uibus, lib. i , c. ^7 ex libro suo do
gatis abest , uecuon a coilcris periodi memhris.
CoiisolaliDiic, qiiui .>.ei|uiiulur v^^rba produxit. Ait
Effecil. Mss. 4 Coib., CJaroin., cd. Gymiiic. et
enim Uanc
nos serUentiiun secuii his tpsis verbis in
: ,

Sjiark., efficU.
i.onsolalione hwc expressimus : AnimoruHi nuUa in
Cur.... coelttii! poluerit , urbem... non poiuerii? tixc
terris, ele. Cf.ll.
similia ilii^ de Natura dcoruin c.
Ciccroiiis lih. 11 ,
Nihil est In 12. mss. rec. ei 7 edd.
enim, miuit.
37 : Quod «i munduin
concursus alomo- efficere potest
dcsidcralur eniin quod
esl in ca;teris Codicibus, et
,
rufii , cur porlicwn , cur templum eur domum , cur .
apud Ciceronem in Iraguienlis de Consoialione.
urbem noH poiesi quce sunl minus operosa el mulio
'!
,
Atijne fictiim esse. lia inss. edit. Bclul. ac Cicero
quidem faciUora. Uc.n. lii 2 Rcg. rcc. el edili» esl facluni. ipsc,
Aiqui non debueranl atomi. Ita restitui ex mss. anli- iMhiine ant hnmidum quidem. Ita Cicero. Accediint
qnissiniis et opt 2 Boii., 3 Rei,'., ^ Coibert., Clarom.,
mss. 2 Keg. anliq., 5Colb., Baluz., Ibun., in quibus
lialuz., Bruii., favcniibus 3 aliis a (|uibus nbc.^t iicga-
est nihiine humidum iiuidem;[n iioiiott. aiitiq. et 4
lio. Ih 3 scriplis rec. ct iO cdd. pro dehuerant, asi
Tj aliis nihilve aul inunidum quidem.
yoiueruni ; iii aliis (juatuor impressis pt,'(»(?)'u/i^ l''lui,ie. Id cst, acrium. Fuancius.
Kuiietuauii. Kgit dibuerant, ouiisso non « Eiliii,
//is eniin nutuiis nUiil inesi. iia ms.s. eum vet. ed.
:

iuquit, lial)eui, utqui potneranl. /.^oiid., Kcg., Golb.,

RoiK. 1470. Voiici. 1100. iu 2 Colb.. lialuz. et in 10
Lips. 2, 3, Ueliiiiii, altiui non dcbnerant. Tum non,
pro nonne sumeiniuiu. Scd Bou., Ta.ic., Pcii., lun-
:
impressis icgiiur, llis enun innaium niliil cst. Uis —
enim in naturis. lilcgaiilcr Loiid., Rcg., Gotli., Lips.
inan. Aiqui debuerum. >
:
2, ciim Ciceroiie, in naturis. Bin.
ISuUamposiiiunem. Dc Op\lU:., cap. C .Si primor- Quod, elc. Siccum miss,2 Bonon., Tax., 2 Colb.,
;

dia mltum yenut positionis inexperium relin(juuui.

BCN.
Quanlum fragilitas terrena capiebat. Sic rcsliliii ex
cnnciis mss. ci 10 ediiis. Cxteri vulgali leguni cu-
piebai.
Ad usui...necessaria. Iia jungit coustantcr. I..ib. 1 :
Dereliclis ait littelain vilw necessaiiis ; Epil., cap. oU ;
princ. yeceaarium ad talutem. bcncca ep. 8 :
: ci impressi , prieier 4 edd. rec. in quihiis esi., m-,
Baluz., Clarom. a seciiuda luanu, edil. Crat.,
Grapb. , Cellar. , Walcb., Cicero ipse. Cseteri,
quo, et.
Prmvideat. Siclegocum mss. 1 Bou.... anliq., Pen.
ci ipso Ciccroiio. Claroiu. prinia maiiu , pervideat.
CiClcri, prvvideat.
JSec enim inveniunlur. Ita cuiislanter omnes mss.

Mutiis ad quotidianum usum necessariis opus esl. BtN. vcnielur, ut apud Cicoroiicm. Bunemau. vero le-
Aniiuus..,. recior corporis. Lib. u, cap. 12, lib. vi, gil, invenietur, cl iiolam scqucnlem c.xbibol Nec : —
c. i ; (lc Opif,, c. 1; Sallusi. Jug. 1, 5. Uu.n. eniin invenielur unqudtn. llabeb:inl , inveniunllir un-
j Adtisus buos. Sequor aniiiiuiores et poiiores iiijs. fjuam plurcs libii solus Bctul. nec eniiu inveniuntut ,
;
 ;

<09 LIBER DE IRA DEI. 110

liomiiiem veiiire possiat, nisi a Deo. j Excepiis igi- 4 dcclarat. Quidquiil est enim, quod liaLel laiionem
lur duobus iribusve calumnialoribus vanis , cum con- raiione siiorlum neccsse esi. Uatio aulcin seniien-
stet, divina providenlia mundum regj , sicut ei fac- iis sapicntisque naiur* est ; saplens vcro seniiens-
luscsl, iiec sit quisqiiam, qui Diagor* Tlieodorique que iialura niliil aliud polest esse, (inam Deus. Mun-
seaientiam , vci Leucippi inauo commenium , vel De- diis auiem , quoniam raiionem liabet ,
qua et regi-
mocriti Epicurique levitalemprteferre audeatauciori- tur, et conslat; ergo a Deo faclus cst. Qui.d si est
toii, vel iilorum septem priorum, qui sunt appellaii conditor rectorque mundi Deus, recie iginir ac vcrc
sapientes, vel Pythagorse, vel Socraiis, vel Plaio- Religio consiitul.i esi auclori enim rcriiin 1 arenli-
;

nis, caeterorumqne phiiosopliorum , qui esse Provi- qiie communi bonos veneratloqne dcbeinr.
denliam judicaverunt; falsa igiiur est et il!a senten-
CAPUT XL
lia, qua putanl terroris ac metus gratia Religionem
De Deo, eoque uno, cujusque providenlia uiumius recja-
a sapientibus instiiutam , quo se lioniines imperiti a
lur el constat.
peccatis abstinerent.
Quod verum sit, ergo derisi ab aniiquis sapien-
si Quoniam conslJtit de provideniia, scquliur ut do-
libus sumus. Quod si falleiidi nostri aique adeo to- , ceamus, ulrumne multoram esse eredenda sii , an
lius generis humani causa commenti sunt Religio- B poiius unius. Satis (iit opinor) oslendimusin nusiris
nem r sapicnles igitur non fuerunt ,
quia in sapieniem Institutionibus, deOs multos esse non pcsse;quod
non cadit mendacium. Sed fuerini sapientes ;
quse divina vis ac pOlestas si distribnatfir in plures, dimi-

lania felicitas mentiendi, ut non laniiimmodoindoc- nui eam necesse sit quod aulem minuitur, utique et
:

los,sed Platonem quoque ac Socralem fallerent, inortale est; si vero mortalis non est, nec minui, nee
et- Pylliagoram , Zenonem , Aristotelem , maxima- dividi potest. Deus igitur unus est, in quo vis ei po-
rum sectarum principes , lam facile deluderent? Est lestasconsumraaia, nec minul poieSi, nec augeri. Si
igiiur divina providentia, ut senserunt ii liomines, aulem sunt multi, diini babenl singnti polesiatis ali-

qnos nominavi ; cujus vi ac polcstale omnia , quae quid ac numinis, sunima ipsa decrescil : nec poto-
videmuset facta sunt, et reguniur. Nec enim lanta runi singuli haberelolum, quod est Commune cum
rerum magniiudo, tanla disposilio, tanta in servan- pluribus : unicuique tanlum deerit, quantum caieri
dis ordinibus tcmporibusque conslanlia , aut oiiin possidebunt. Non possunt igitur in hoc mundo mulii
poluit sine provido artilice oriri, aut constare lot sae- esse rectores : nec in una domo multi domini, nec in
culis sine incola polenli, aut in pcrpetuum guber* navi una mulii gubernatores , nec in arinento aiil

nari sine perito ac sentienle reclore : quod ratio ipsa C grege diices mulii, nec ia uno examine muUi reges.

VARIORU.M NOT^.

iisijuam. Scripsi cumCicerone, Isaeo, Spark., Henm., Conslat, qiiod prsefero : ita quoque Heumannus re-
ISec emrn invenielttr, scilicel origo;dixit enim supri, scribit. Ila ferlmos Lactanlii. Coiiferc.lO: Cim con-
Animoruvi nulla in lerris origo iuveuiri polesl, Bvs. siel; el c. i5 lib. iii, c. 11. Uvn.
Cceterorumque vl'ilosoplwrum. Ila cum omnihus Mtillorum esse. Mss. 3 et edd. i inlcrjiciunl deo-
fenne mss. pdil. Roin. 1470. At scripii recenlissimi rum ; mss. 5 rec, multorum credenda sit.
4 Reg., 2 Colb., Bakiz. ei impressi iiiierjiciunl, ium- Ostefidimus in nosiris Instiluiionibns. Mss. 10, do-
incrum. cuimus. Inde paiet, Divinarum Instiiiilioiiun'. libros a
Commenli iunt. Mss. 13 rec. et ed. Rom. 1470, Lactantio coiiscriptns anle libinm de Ira Dci.
commenlali snnt. Quod divinn vis ac poieslas si disiribuatur in plures.
Sed fuerint sapienles. Yox snpienies deest in Co'b. lia omiies editi cuin inss. praeler sepiciii, qiiibns cst
et Pen. lu ms. Cauc. et 7 vulgatis legiiur, sec/ la ius- dislrahatur.
rint. Diminui cam necesse sil : quod autem minuiltr nii-
Et Pijlliiigoram. l Bon. anl., ul Pylhagoram. qtie et mortnle est; si vevo. Sic niss. 2 Boiioii. pliircs-
In servandis ordinibHs. Mss. ii rec, in conser- que aiii ac nonnulli ediii; et concinnius qii;uii in cre-
vnndis: teris ; quibus est, diminuiiur nlique, et mortalis est
Aut oUm poluil. 2 Bon., Tax., 2. Colb., Buluz., aui si vero.
J>
demum. Non possunt, elc. Argumento ab analogi:? diicto,
Sine perito ac sendente reclore. Sic resiilui ex ve- el induclione quadam
Socralica siaiuit nionarcliiaiu
lerrimis et optimis mss. Regio-Put., Cauc, 2 al. divinam Huic rei confirmanda; Philo juda;us lioinc-
Reg., 5 Colbert., Ullr., Clarom., Em., Brun, ei edil. rico nlilur vorsu, qi:ein iion rnagls de jioliiicis iiio-
Belul. Vide infra , seniientis, eic. quam Deus. 2 Col- narchiis, (iiiam de cuilesti dicltim crcdit.
hert. et Baliiz. ac sapiente; 2 Bonoii., 5 al. rec. el G Nec in armenlo, aut (jrege. Reiminann. armcnto et
editi, ac sciente qu;e verba desunt in 7 impressis.
: grege. Heum.naiius reseribit, nec armeniorum grc- m
Naturce est : sapiens vero sentiensque : Haec vcrba qes, qiiia etiam in I. de Morl. Pcrs. c. 37 armcnto- :

absunl a Loiid., Rcg., Lips. 2 ei RcinmKnin. inss. riim qreqes. In Epitome, c. 2 : Si plurcs in crnicnlo
item Rost., Ven. 1471, uliaquc 78, 93, 1497, ul ila duces. Minucius tamen dislinxit ut in noslro li'co,
cobaereanl Ralio autem sentienlis snpienlisque natn-
: c. 18 : ilex unus apibus, dux unus gregibus, in ar-
rw niliil aliud pote.^tcsse. Parrh. et Paris. liatio asen- meiitis reclor tmus. Bcn.
lientis snpientisque naiiirse niliil uiiud potesi esse. At Nec in uiio examine, etc Ita legeiKiiim cx onmilnis
Goih., Lips. o, Ald., Crat., Gyinn., Fasit., Gryph., fcre lum mss. tum edilis. Qiiia anica posuerat i'\cin-
Torn., Bel., Thomas., Isieiis, icliqui, ut est cdiluin; pla hominiim, poslea descendit ad nniia aiiiinaniia :
nisi quoil Torn., Belul., NValch. , vocem aiitul non ilaiiiie iiilelligendum est omnino de oxamine apiiin,
hahenl. Bcs. quarum siiigula exailiiiia rogem sunm liabeiil M-s.
Cunstitit. Apiul Buneman. Conslal. Londin., Reg , sepleni 4 impressi, regimine.
et, Nec in uuo exa- —
Goih., Lijts., Reimm. ct editi omncs, Conslilil. Einin., viine. Verissima liKC leclio «iriusque Bonoii. Con-
11» FIRM. LACTA.MII Wi
Seil iioc in coeli» quiJom iiuiUi solos esse polueruiil, A n:iiales, conjugia ,
progeiiios, impcria , res gesUis ,

sicul nec aiuiux* pliires iii uiio corpore : adeo iu uiii- obiius, sepulera demonslrant. Et scciiuis cos Tullius

lale naiura universa conseniit. Quod si muniidui tcriio de Nalura deoruin libro dissolvit publicas leli-

SpiiiUis inUis lolamque iiifiisa per arlus

alit
gioncs : scd lamen verain, quam igiiOrai)at, ncc ipse,
Meiisa^iiaL moleui, cl uuguosi' corpore miscel, iiec alius quisquam poiuii iiidiicere. Adeo el ipse ics-

npjarel leslimouio poeur, uiiuni essc mundi habila- lalus est, faisum quidem apparere, vcriiatem tanien
loreiii Deiim', siqiiidem corpus omne nisi ah una laicrc. Ltinam (inquii) lam lacile vcra invenire pos-
uieiiic iiicoli regiqiic non poiesi. Oinnem igitur divi- sem, quain falsa convincere! Quod quidem non dis-
iiain poieslateiii necesse est in uno esse, cnjus nutu simulanler, ul Academicus, sed veic aique ex animi

t'i iniperio reg:inlur oinnia; e( ideo lantus est, ul ab senleniia proclamavii ; quia veritns hunianis sensi-

lioiniue non possit, aul verbis enarrari, aut sensibus bus crui nunqiiam potest, qiiod assequi valuit Iiu-

a;sliniari. mana providentia, id asscculiis esi , iii falsa dete-

t-nde igiiur ad homines opinio multorum deoruin gcrei. Quid(|uid eniiu fictuin et commentitium, qiiia

persuisione perveiiii? Nimiruni ii omnes, qiii colun- nulla ratione &ubiii.\um esl, raciicdissolvilur. Unus
lur ut dii, honiiiids ruerunt, oi iidcm priini, ac mu\i- csi igitur princcps, el origo reriim Deus, sicui Plato
lui roges : sed eos, aut ob viriuioiii, qua proiuerant B iu Timaeo ct sensit ct docuii; cujus majesialem lan-
bominumgencri, divinis honoribus affectosessc post tam esse declarat, ut nec mentc comprehendi, nec
inortem; aut ob beneficia et inventa, quibus huma- lingua exprimi possii.
nam vilain excoluerant, imniorialem nicmofinm con- Idom testaiur llcnnes, quein Cicero aii in numero
secuios, quis ignorai? nec tanlum mares, .sed el foe- deorum apud /Egyptios h:iberi, eiim scilicet, qui ob
ininas. Quod cum vctustissimi Gnieciic scripiores, viruuein inuliarumque arliuiu scienliam Trismegis-
quos illi &£o)o7oyf uuncupant, lum ciiam nomani, lus nominaius , et crat non modo Plaione , veruni
Graecos secuii et imiiati, doccnt; quornm pra?cipiie ciiam Pyihagora septemque illis sapieniibus ionge
Eubemerus, ac noster Ennius, qui conim oranium antiquior. Apud Xenopbontein Socraies disputans

YARIORUM NOT^.
firmo ex anliquissimo Taiirinensi in Epit. c. 2 : St Erui nunquam pot£S(. Sicmulti mss. inter quos sunt
iuttUi sint in examinc apitin regcs. nuN. anliquissimi 2 Bon., Heg.-Pul. Pronunquam 11 niss.
Polueiuiit. lia ms. Kdili, polerunt.' cimi edilis babcnl non.
Quodsi, elc. Ab auolorilato, Maroiiis. Nam bi ver- (]
Assequi valitil. Yoluit cst in mss. qiiamplurimis.
sus sunt ex .Eneiiios scxto vers. 726. Scd Lactaniius Septcm rec. ferunl, potiiit ; 2. rcc. el edili, valuit.
Sicul Plalo in Tini(PO. Ciijiis verba ilaCicero iraiis-
noster libro vii,capiie lerliOjhos versus alio lorqiiet:
inlil in lih. de Univeiso : Atquc illum quidein quasi
reprehcndit enim Geniiles, quod Dcum nientom, Dei
corpiis muiidum lecerint. Bf.tlleius. parentem hujus universitatis invenire diffici(e, el cuih
inveneris , indicare in vulgus nefas. Is/Els.
ilundi Itabitutorem. Lips. '1 ei 5, gubernatoreiu, ap-
lius, ul videiur, quia c. 10 couiUtor reclori|ue inuiidi Idem Mercurius scilicot liie Tiis-
testatur Ilermes.
Deus. Sed pluriniorum liabilatoiein defendilur per lucgislus, cujus b;ec ad Taiiuin soiiloniia legitiir
sequcniij verba, incoli. Ita 1. iv liisiilul., c. 2i). Uic apud Stobxum in Colleclaneis Seriii. 80, qiii csi «le
mundus una Dei doinus eil, el fHius ac paier, qiii una- Diis, el Pbysiolog. circa C(bI. ac inund. Deum coyi-
nimes incolunl mundiim, Deus uiius. Fortc legendum, lure aiiiino difficile esl , eioifui impossibile, Is.cus.
liubitdio>em et gubeinaluiem. Biin. Cicero. Id esi Cic. iii Nat. deor., ul lib. i Inslitut.»

Aul verbis enarruri. Sic anlo Laclantium Minucius cap. 0.

Felix : llic nec videri potest, visu clorior eU : nec Trismegislus nominutus. Edit. Gyninic, noininatur.
coinprelteudi poteit, nec wstimari sensibus major
; esi .*
Trismegistus , id cst termaximus, ut hahelur in tii-
inftnitus, immensus, et sibi soli, lanlus quanlus esl, biis mss. roc. inlefprclatioiiis gralia. Trisniegisius
nolus. apud Siobceuiii Serm. 80 de Diis.

Persuasione. Fraiicins siispicabalur lcgeudum esse Et eral non modo , etc. Mose dicitur mullo rcccn-
persuasioque. —
Peistiasione. Inj^eiiiose ileuinannus, lior, ut .Marsilius ex Auguslino indicat. Nam qiio tcm-
pore Moses iialus est , floruit Atlas asirologus , Pro-
yersuatiove, id esl, slve versuasio, legeiidnm pulal. In
jj
inclhei pbysici frater, ac inaternus aviis majoris Mer-
Keiuiin. duclus linerarum tales sunt, ul persuasiono
Jpgi p(is.«>ii. Sane ahlaiivus bic maie quadrai, licet sit curii , cujiis hic Trismegistus filiiis fnil. Betul. —
Alii lainen liunc Trismcgislum Mose iniillo anliijuio-
jii (imnibns edilis. Ik.v.

J)ii, homin,'s (uerunt. Eadem pene habes lib. i DIv.

rem luisse non sino causa pulai.l.
Inslilul. c. lo. f iieophiliis ad Aiilolicnin : Kc.i tk uh Apud Xenophontem , elc. Apud Xenopbonlem ,

ivcivcta, &jv ^/ij, Ti^ssbc/.i. (t-fjyj, ovot/«T« stzi vix&f7jv quarto, Sociaics cuiu Eiiihydeiiio
'A7roy.vy);jiov;j;t!iTojv
cf./'rj''„-'jj-j. Dosinle loii;;a iiKliKlioiic syUain cxeiiipiu- ilispiitans, non Deiint lOddo tov ot/.ovoy.oOvra «ooztov
iiiiii :ntducit. RicrLLnts dioil, scd fliaiu miuistros deoriim invisihilcs C^so
Qun innfiietaiU. iia iiiss. 2 Bonon. filifpic niulli. nliirnial. Aiqiio paiilu inrciius aninias noslras (jiild-
ViiU; iiilra 'juibu^. Scripli 12 ct «rditi quia dani dc dI\iiiilato participno docel. Ila'c XoiiopliDii-
linmortuUin meinoriam. SIss. 7. mmortiiHlalis me- lca vcrha vide lib. iv intnior;»b. Diclor. ri Faclor. S(i-
moiHiui. ciatis ciica iiiediiini; vidt! lih. vn Platoii. do Leg. el
Kulidinerux Dc Iioc dictum esi b. I, cap. j 1 Div. Ciceroii. iih. dc Nat. dcor.
i Apud Xenophoiitiin, —
Institul. elc. t-iiju» li;ec vrrba siiul lih, iv. Monnnal». Socrai.
Sepulcrn detHonatrant. lla nis 2 B^rion. .iliJqiiO Qitod igitur I)ii siiil hoininunujue huveaid cnraiu
, tu ,

plnros. Miilii ir.ss. el odiii legiinl simulircrn ; (|iii)d quoque o Eutliijdeine, cofjHosces , si iion expectes,
,

pariiin, ant irliil prohinei. quousque deoruin videns forinas ; satis numtjne eril ope-
Quia veiiias. Francius, forie, quia (luiem vcrilas ra eoruiu considerandu colere uc homrare eos , gic,
,

atiuqut non cobaeret,

 ;,
, —
H3 LIBER DE IRA DEI. iU
ait , t foiiriam Dei non oportcre conquiri ; i ei Plalo A CAPUT XII.
iii Legiini libris : t Quid omiiiiio sit Deiis, non esse De religione el Dei timorc.
quarcnduin ; (luia nec invcniri possit, nec enarrari.]»
Pyiiiiigoras quoque unum Deum coufilelur dicciis ,
Nuiic quoiiiam respo.Mdiiniis imiii.c qiioruindani
incorporaleni esse mentem, qua; per oinnem rerum dcleslabiliquo pruiienli;c , vei poliiis anieiiti;e , rc-
nntnram difTusa el iiilenta , vilalem sensum cunciis deamus ad proposiium. Dixiiiius, religione subiaia,
nniinantibus iribuat. Anlisihenes aiitem in Piiy- iicc sapientiam teneri posse, nec juslitiam ;
quia sa-
sico uiium esse naturalem Deum dixit, quamvis pienlia divinilatis inleUoclus esl, quo dilferimus .i

geiit('s et urbcs suos habeant populares. Eadem fere bcihiis : in homine solo rcperiri jusliliam , qu.s iiict

ci Aristoieies cum sula peripaleilcis, et Zeno cum ciipidilalcs noslras Deus, qui faili noii potesl, cocr-
siiis stoicis. Longum est enim singulorum senlciuias cuerit , sceleraie impieque vivemus. Spcctari crgo
cxequi , qui iicet diversis nominibiis sint abusi , nd acius nostros a Deo, non ruodo ad utiiitatem corn-
unam lamen polesiatcm, qiia; mundiiin regeret,coii- niuuis viise aiiinel, sed eliam ad veritatem ;
quia rc-
cunerunt. Sed lamen sumimim Dcum , cum cl plii- ligione jusliiiaque detracta , vel ad stultitiam pccu-
losoplii, et poelae, el ipsi deniqno qui dcos colunt dum ainissa ralione devolvimur, vel ad besliarum
sa'|ie fateantur; de ciillu lamen ct bonoribus ejus B '''""^^"''^'^'" • iifo vero amplins; siquideiu besiiai
nemo unqiiam requisivit nemo disseruit ; ca sciiicet sui generis animalibus parcunt. Quid erit lioinine
pcrsuasione, qua semper benelicum incorrnpiumque truculentius, quid immiliiis, si demplo melu supe-
credenles, nec irasci eum cuiiiuam, nec ullo cultu riore, viin lcgnm aut fallcre potuerit , aut conlem-
indigere arbitraniur. Adco religio esse non poiest nere? Timor igitur Dei .solns esl, qiii cuslodil homi-
iibi nielus nullus est. num inter se socieiaiem, per quem viia ipsa susli-

VAIJIORUM NOT^.
El Plato in Lecjim libris elc. Iii sopiimo de Le- , cxcusis , cst concurrnnt.

gibiis sic legimus sub persona liospiiis Alhenicn-

, Delcslabilique jmidfnliiv. Malobat Francius legcre
sis Tov ptsyf.TTOV Oiov
: y.a.i o),ov tov xotuov (^v.ah oSts
, impudenlice. At lcgendum cum mss. Rcgio-Put. aliis-
^rjTSiv ocfv, 0-jts 7ro"AV7T^.X'/j(/ovE«v T«c ciixiui ipE\iv(uvzxg. qtie decem, 2 vet. cdd. Rom. ac Betnl. prudentice,
el
Simt qusedam similia eliam in x , sed huc non rc- id est sapieiili« vel scienti:c gcniilium pbilosopho-
ferenda. rum ut snmiiur liac iiolion»» apud Ciccr.
,

Ptjtliagoras quoque etc. Simile qiiiddam esi apiid , Quia sapienlia divinilalis inieUcclus esl. Sequor lec-
Cic. in primo de Nalura deorum nempe PyiJjago- ; tionem anliqiiissiinorum el 0[)t. cosiiciim luss. 'i l5o-
ram censuisse, Deism csse animnm per naturam re lioii,, 3 CoUiert., Baliiz. el cd. Piaiiliii. probatiim a
rum omnem inleiitum ei commeantem, ex qiio nos- G Tliomasio in noiis snis Is. Spark. C;ctori mniii!a- ,

iri animi carperentur. Qu:e lamen a Vellcio etiam riam legunt alii dum ; ailcric?<»j divinUatis inlellec-
:

Epicaico repreiiendunlur neque immerij.o. Crassior ; tus reperiatur, jdstitiam; t\l\\ jitslitla : banc pos-
csl ilia qiiae legilur apud Epiphanium , el plane ab
, ircmam vocem piiires rcspuntit. Quiu sapientia est —
hac nosira discrepans, ubi Epiciirus Deum non men •
dimnilalis inlellectns, eic. Soculns sum icciioiiem
lem, scd corpus f;icit. Sed cx Platone in x. de Lc- inss, optimonim, ct P!antinian;e proljaiam. ct cxpli-
gib. Aslra non deorum corpora facit idem Epiciirus calam a Tiiomasio in snis uoiis. Aninnins Augiisli-
sed deos ipsos librum Platonis adeas. Hanc den-
; nus pro eo qnod lcgitur, In homina solo repcriri jns
nitionem , qua; hic cilatur, produximus supra lib. i, titiam malcbat, Jn hcnine soto reperitur juslitia. Im-
,

c;ip. 5, sicut etiam Aniisilienis jamjam scqiienicm. pressi libri fere omnes iiabeci, Cum diviuttatis iniel-
Br,TUL. leclus ,
quo dilferimus a beltuis , in hominc solo repe-
Jncorporalcm. Pylhag. apud Cic. lib. i de Naiura rialur, qiia nisi cupiditaies , etc. qnam leciionem mii-
deonim. tilam esse, ncc bene ciim su])erioribus coh;Brere, oin-
Di([itsu ei intenta. Lacl. dc Opii'. c. IG Divina nes , ut puio , iiitelligunt. Bcn. :

mens Dei per universus mundi panes intmla discur- Reperin jusiiliam. Ita mss. 2 Bonon., 3Coib., B.i-
ril itbiqii.e dilfusn. Miiniciiis Fel. cap. 19 Pijtlia- liiz. In aliis e;-t reperialur. :

ijoroi Deus esl animus per universam rerum naturum
conimeans et iutenlus, ex quo etiam {inimaiium omnium
vila capialitr. Conf.T. Lacl. lib. i, cap. 5 : Quamvis
ipsc per lutam se corpus intcnderat. Du.n.
J)
Antislhenes autcm in pliysico. Respica ad lib. i Insii-
liil., cap. 0. (^iceronis vcrba snnl de Nalur;i deor.,
lib. I, cap. i3 : Aniistlienes in eo tibro , qui Physicus
inscribitur, popv.lares deos mnltos naturalem uuiim
Qua nisi cupiditates. Sic lego com mss. 2 Rcg., 3
Colberl., Chrisi.. Merioii., Lips., Ullr., Em., Brun.
et cd. Fasilcl., Basil. Ibo^i , Eiriial. Ai., quia.
Impietjue vivemits. Ila omnes mss. et vei. cdd.
Rom. non ut in cdilis viveremus. Nain dixerat coer-
cueril.
Aclus. Pro aclione etiam infra cap. 17, sirtgulorum
acius animadvertil.
,

esse dicens, lollit vim et naliiram dcorum. Cell. lieligione jusliliaque delracla. liaec iociitio Lactan-
Plnjsico. Liber fnit Anlislhenis. tii cst , illamque iii cjus scnpiis frequcnicr repcrics.

Suos liabeant popuiares, Mss. 9 adiiunl deos. Iii 2 mss. lioiioii. ct 5 aiiis rec. est delractis.

Eadem fere el Aristoteles elc Libro primo, capilc ,

Devolvimnr. Ex omiiibus niss. ct vulgatis edilis iia
5. Lacianiius esl confessus Aristoieiem seciini dis- resliiui, quod laliiiiiis et rolundius est, quam colvi-
,

sidere in snimna tamcn, Mentcm esse mundi pr;it!si-

; tnur, iit in plnribns cdilis.
dem. De iila ipsa vero dissensione icgc Cic. in priino Dampio metu de superiore. Sic lcgitur apiid Buiif-
de Nalurjdeormn.BETUL. De.\risliJiel. et Zenone, — niaii. qni nolam sequenleni exhibct: Dcmplo melu
vide Ciceron. lib. de Nal. dcor. i de superiore. Pieriqne scripli vero omnes ,
: edili
Ei Zeno , elc. Vide onmino Lacianlium ipsum ct rtietu superiore. Ita Cyprianns ad Donalnm
epist. :

Ciceroncin iocis jani SKpiiis cilalis, uhiiisec, qii;c nuilus de legibus meliis" est; de quasitGrc , ue Judicc
hic in medio suspcnsa reiinquuntur, excuiiuntur di- pavor nullus. Silins Ilalus , 17 , 394 :

ligeulius. Saevus magiio de Doniine terror.

CoHcurrerunt. Sic rcslilui ex mullis ediiis et om- Bt.N.

nibus mss. pi;cicr l Colb, rec. in quo, ul et in

'•
/Vt ^uem. Lond.*, Reg.. Lips. 2, et Reiinm., pcr
1«7 FIRM. LACTANTII m
sed eJiam miindus Ipsesil vilis? Iileo, inqnii, incor- A sivc Inimaniim, sive divinam, acerbiialis ei nvilili»

rii|iliis rsi ac liealus, qnia seniper (|<iietus. (Jni ergo iiomino iiifamanl, pulantcs iiocentem dici oporiere,
atlnuiiisiratin laiitaruin icriiiii cessit, si h:vc a Deo qiii iioceuies afiicil poDiia. Quod si est, iiocenies 1^1-

negiiganiiir, qua^ viJeniiis ratioiie siininia giilieniari? lur leges liabemus, quae peccaiitibus supplicia sanxc-

.lul quielus esse quoinodo polesi, i|iii vivit et sentil? runi; iiocenies judices, qiii scclere convictos poeiia
Nain quies aul somiii res esl, nut nioriis. Sed iiee capiiis afficiunt. Quod si el lcx jusla esl, qux ct no-
somniis liajict quieleni. Nnii cuni soporaii sumiis, cenii iribuit qiiod mcrelur, ctjudex iniegcrac boniis
corpiis quideni qniescit, animiis laiucii iireqnietus dicitur, cum male facla viiulirat (bonornm eiiim sa-
agiiaiiir : imagines sibi, qiias ceroal enini:;il, ut na- lutem cusiodit, qui m:\los punii\ crgo ei Dens, ciiiu

liiraletiitsuum molum eserce:U varielate visurum malis obesi, nocens iion csi ; ipso auiem csi nocciis,

avocalqiie se a falsis, dum membra salureulur, ac vi- qui aut innoceiili nocet, aui noccnli parcit, ul pluri-
gorem capiani de quicle. Quies igiiur sempiierna so- bu^^ noceat.

lius mortis esl. Si autcm niors Deiim non allingii, Libet quierere ab iis, qui Deiim faciunt immobilem,
Deus igilur nwnquam quietus est. Dei vcro actio qua; si quis Uabeat rem, domuin, familiam, scrviqiic ejns
potcsiesse, nisi inuiidi adininistraiio? Si vero mundi coiitemnentes paliciitiam domini , omnia invascrint,

cunim geril, cural igitiir liominuin viiam Deus, ac B ipsi bonis ejus fruantur, ipsos familia cjus lionorct.
singulorum acliis aiiimadvcriit, eosque sapienies ac doniinus autemcontemnatur ab omnibus, dcrideatur,
Lonob e>se desider.it. H;ec cst voluntas Dei, liaec di- rclinquatur : uirumne sapicns csse possit, qui cunlu-

viiia lex; quam qui sequitiir, qui ubservat, Deo carus melias non vindicet, suisque rebus eos perfrui patia-
esl. iNecCbSC esl igitur, ulira moveaturadversuseum, tur, in qiios habeat polesiatem? Qux tania in quo-
qui lianc xtcrnam dixinamque legeiii, aul violaverii, quam potesl patientia reperiri? si tamen patientia
anl spreveril. Sinocel, inquit.arieui Dcus, jam bonus noininanda cst, ci non slupor quidam insciisibilis.

nou esl. Non exiguu faliiiniur crrore, qui censnrain Sed facile est ferre cuiilemplum. Quid si fianl illa.

YAIIIOUUM NOTiE.

io Bonon. et Tax. Qua: lanloe negligenlc causa esl. tem. Piinlus lib. xxiii H. N. c. 4: Oleo mollUur cor\ms,
lam vigorem el robur accipil. De quiele valet, ex quiele, ex
Vilit. Lib. v.i lostilutioii., c. 22 : Cum... jusli
sopore, morc I.aciantio freqiienli. ubi de, pio cx
viles liiibeantur. 'lacit. lib. i Aniial. 40 : iii vilis ipsi
ponil. Uli voro capere frucliim, ulililatem, voliipla-
laus. Bc.N.
sic laii.ie dici
Cni erno admini,,ralio lantarum rerum. Sic in mss. ^ «««? ^x re diciliir ;
^"/'^'•«/''^'Y'.:;''
Captant de qmele -
omnilins lego. ei in edilis vet. Rom. et Crat. Vide
mil.ns leg ^ yeWa; r« ,
i.npedit. Bun.
ii.hil
Quies igilnrsempiterna. Sic reposiii ex aiiliiinis iiiss.
iiifiM mundi administrjiio. In caeleris impressis esl,
Reg.-Put., Cauc, al. 4 Reg., Colborl., Ulir., Eni.,
Cui ergo minialratio.
Brun., mnllis cditis ct Clarom., iiisi quod hahet
1

Tnmen. Sic mss. Tliomasii : alii plures legunl au- capiat. i Boii.Antiq.,Cant. ei4 impressi capiaiU. De-
tem, miiius beiie. nique reijuies s^mpiternn. Ilanc tamcn veram esse
Avocalque se a fnlsis. Sic veliistissim.T» cditioncs et scripturam existimat Heumannus.
m^s. 2 rec el mnlti editi falsis; 2 .al. rec, de (alsis. Si nocel, inquit, alicui Deus. Abest inquit a qiiam-
— ,

Legil.ir (woculque sc falsis apud B.inominM., in plurimis scriptis el impressis : al extal in antiquis-
liancqiie varianiem nolain scqnentem evliibei. — simis rnss. Regio-Piil., 1 Bonon. ct editis Gyinnic,
Avocatque se fnlsis. Reiin. prave, Advncalque se a Is., Gall., Thys., Spark.
fnlsis ; idqnc il('uina.in..s defeiidil et ex|)onil .yl«o- ,
Acerbiiatis et malitia;. Ilaiid seciis velerrimi Rcgio-
cnl se n falsis imaqinibus, id esl, somniare cess^^t. At
Piit. el 1 Bonoii., edil. Thomas., Is.,Thys., Gall.,
Goilt., .Merlon., C.C.C. Rost., Ven. ItTl, 4405, 97,
Spaik. In aliis deesl el malitia.
Paris. 1515 el Cellarins, Avocalque se fahis. Qii;elec-
tio est nnici! recLi. Nosler ilerinn de Opif. c. i8 :
Qui scelere conviclos. Ila reslilui ex qnampl.irimis
Vt mens per diem veris visionibns avocatur, ne obdor- ediiis el omnihiis mss. prneier 1 Reg. cui est cor-
miat; itn fnlsis nocle (snlirci avocalni) nc excitetur ruiile conjunclos, pro conviclos. Iii plnribiis editis cst
el ibidem anie Avocalnr ergn (meiis) simulacris,
:
convicto, mendose. Scelere convinctos. Paris. Scelere
donec membra sopore irrigntn vegelentnr. Ksi igitnr conviclos. Cant. edilio, Sceleix conviclo, viliose. Sue-
.sensns vcrlioriim, ul ilerum ibil. Hlcns visiomtm tonii est, ulLexica indicanl, in Neroiie, c. 31. Scelerc

imiiqinibus orcnpnta tenelur ; el poslcn, item ad con- convictus. BuN.

lemplnndas imugines ab inlentione irnduciiur. Dun, Ipie aulem est. Al Biineman. Js autem esl. edili
Viijorem capinnt de quielc. Qnies ////<;». Thoinasiiis, omiies. Jpse autem est. Boiioti. Jsesl autem. Reiiiim.
capere vigorem de quiete, inijiiit, laline non dicilur. Ex Js anlem cst. Rliaiii Heumaimo /$ rectiim est. Bu.n.
/j;s nnlem dcniqnc rc facUe poiuil fieri de qniete, cui Jjibei qi'(vrere. Maniiscripiorum est el 9 vel. cdii.
postniodum addita est dictio igitiir. ut aliquis sensus In 7 vnlgatis est Licet.
elicerelur. Se.inor nihiloiiiiitus leclionem Gotli.^Lips., Jmmohilem. Cap. 22 Deim faciunl immobilem.
:

Reiinni., L'ltr.. Caue., Anglic, Kost., Vcn. 147t ,72, Conf. nol. 1. VI, c. 17 Ad immobilem sluporem men-
:

iilriiisqiieTti, Ou, •),"), i)7, l'ier., I'arrli., Pyris., Junt., tis pcrducere. BuN.
AMi, Ciat., Gyinn., Fas., Gryph., Torn., Beluleii,
Omnia invaserinl. Al Bun. addit ejus, et sic ralionem
Vigorcin capianl de ijuiete. Quies igilur (Kmm. crgo).
reddit;— Oiunirt eju«ini;a.senn(. ExLips. 2,3 Reimm.,
Qnis eiiiiti simpliciter dixeril, membra saturari, ac vi-
Rosl., Ven. 1472, uiraque 78, 95, 97, Pier., Parrli.,
giirem capere, iion addilo, unde saliireiilur ac ^igo-
Paris., Jiinl., Isaeo, Heumaiino scribo, Omnia ejus
rein capianl? Verha, Dnm membra salurenlur acvigo-
invaserint. Cieteri ejus neglexerunl. Siudio illud ejus
rem capiant de quiete, idem dicunl, quod ilia deOpif.
ter repetiit. Bun.
c. 18 Doiieo membra sopore irrigala vegeienlur: et
:

jiilr;i, Vooiqnam munrl coHlcmpltindns iinngines tra- composilo siibinnuil sccuram

l\'rfrui. iMijor vis in
Hnciaesl, tnnc demvm corpns oinnc rcsolvlini- in qnie- mpiiiiitatcm, Bcn
 .;
,

117 UBEU DE JRA DEi. 118

Aslra etlam caetera, vel ortu , vel occasu suo , A el copiarum abundontia hominum viiam insirnero
certis stationibus opportuniiates temporum submi- aique ornare voluisse, ob camqiie causam, ct acrem
iiisirani. Sed et rtavigiis, quoTTiimK errabundo cursu volucribus, et mare piscibus, et lerram quadrupc-
per iinn>ensmn vagentur, regimen praeljent, cum ea dibus implevit. Sed Academici conlr;', Sloicos disse-
rite gubernator observans, ad portum desiinati lit- rentes solent quaerere, cur, si Deus omnia hominum
toris pervebalur. Venlorum spiritu atlrabunlur causa fecerit, etiam multa contiaria, elinimica , et
nubes, ui saia imbribus irrigentur, ut viles foeiibiis, pestifera nobis reperiantur, (am in mari ,
quam iii

arbusla pomis exuberent. Et haec per orbem vicilms terra. Quod Stoici veriiatem non rcspicienles inep-
exhibenlur, ne desit aliquando ,
quo viia hominura lissime repulerunt. Aiunt enisn , rnulta esse iii gi-
sustineatur. At enia^. c;^-teras animanles eadem lerra gneniibus, et in numero animalium , quorum adhuc
nutrit, et ejusdem fcetu eiiam mula pascuniur. Nuin lateat uiilitas : sed eam processu temporum invcniri;
etiam mutorum causa Deus laboravit? Minime ,
quia sicul jam pliira prionbus sxculis incognita neccssitas
sunl ralionis cspertia. Sed inieliigimus , el ipsa ct usus invenerii. Quoe landem iitilitas potest iii mu-
eodem modo in usiim hominis a l)€o facta, partim ribus, in blatiis, in serpeniibus reperiri, qu.x' ho-
ad cibos ,
partim ad vestitum ,
parlim ad operis mini molesta ei perniciosa sunl? An medicina in
auxilia ; lU clarum sit, divinam providenliam rerum B his aliqua latet ? Qua; si est , invenieiur aliquando,

YARIOliUM NOT^.

Certii iiaiwnibus. Nihil niulanium. Certae statienes animaniia omnia iviitutiiia esse, aiit perniciosa , niit
sunt .siderum. Yide Senec. Qu;€st. ISat. , lib. vu, omnino inuiiliaei abjecta. Oe uliitinjs certa raLio esi;
cap. 25, et Plinii lib. ii Hist. Nat,, cap. 13, sect. 12, periiiciosa nos propioi- peccaia exvrcent. E.;einpli$
exir. Bci\. nec nostra ienipnra carcni, nec Tostamenli Veieris
Temporuni subminhlrant. Ms. Cauc. ^t 7 edit. in- libri ; et in iis qii;e vidoiilur nobis ab om:>i usu
terserunl, })lane. Blm. aliena esse, m:Ueri;un nobis exisiere, ul Deum eiiani
Ea rite. . . ob&ervans. Curiins vu, 4 Navigantium : in formic:irum iiuinillialo iaiidsmus. Etotnnino iiinc
modo noctu sidera obseriiant^ ud quorum cursum iter coliigii, nnivers!t:itis iniegrii;!te;!i i-nie conipleri.
dirigunl. LoiC\. !ib. vi, cap. 8 ^aves, nisi aliquod : Bitsiliiis ad niores trarislcrt. i*ossunt eniin, vcl Salo-
ccelesle lunien observenl» iiiccrtis cursil/us cagantnr. moiiis (eslioionio, nos ab ineriia ad seuuiitatem exci»
lare quanqii.iin su;is naiurales virtuies habeat eliatn
:

Pervehatur. Sic rqsiiini ex onanibiis prope niss. illiid animal : ct Ciirisiiis se^peniiuni exempio sa-
ei S vei. ediiis. In 2 Reg. rac, (^auo. totidenique pieutium nubis comnienaal, eic. BEruLEius.
excusis esi provehotur ; in 3 vulgnlis, provehamuy in gignenlibus, ei in numero animalium. Onines li-
\n quibiisdam edilis , provehaniur, lesle Is;t'a i)ri exbibent in gigneniibus. (•ignentia sunl gcnita^
inendose; in Egnat. Paris. 15^, ei Giaph. ,
^'
(|ua> sunl arbores, frulices. etc. L:ici. lib. i, c:ip. 42;
provehal. hi quo (Solc) esl natura e( causa (irgtLentium. Eodeiii
, Veniorunispiritu altrdlmntur nubes. h. vii Instiiut., sciisu dixildo Ira, c. 10. Arbores et qu<^ gigiiunlur e
cap. 6 Cur ventorum spirilus ciltetit nubes.
: UCN. lcrra. BiN.
Vites foetibus. Emmunn. Viles upis, sapit giusjaiu. Quorum udhuc Deest adhiic in 13
laleal udlitas.
Frnclus eliam dicnnlur. Cyprianus conlra
foetns mss. el 12 edd. — Quurnm adhuc
laiai. Tesiatur
Demelrianum, Arboreis fcetibus auiumna fecunda , Isanis in variis, baberi voculain adhuc iu Bonon.
imiiaiur Yirgilii lib. Georg. 55 : M^borei faeius.
i unde illa a Thomasib, Is;!en, Thys., Gall., Sparkio ad-
Bln. inissa, a Cellario et reliquisnon dcbebrr. ii;s fastidiri."
Arbusta pomis embereni. Cyprian. pon. Paiieni. BC.NEMAN.
Kxuberare pamis arbusta. Bux. In muribns. Neque hoc animaicuiom lam vilo est,
i*er orbem vicibus. Ut iib. ii, cap. 9 Qua: orbes : quiit ci^iebraii eliani ab oplimis &criploribus nierue-
temporum perpeiuos ac volubiles, qiios vocamus annos, rit. Diiceniis nununis in obsidione Massiiiana venit,

alierna per vices snccessione conficiunt. Tacilns lib. .j Sinibonc, Plinio et Vaierio aucioribus. id etiain licci-
Ann., cap. 55 : Hiisi forle nbus cunclis inesl quidam dit iii Parisiensi anni i-590eiin Rupeiiensianni HiiS
velnt orbis, ut quemudrnodum temporum vices , ila obsidionibus. Taceo salubritalem; nam muriuni ca-
morum vertanlur. Bun. pitum caudarumque cinerem oculis claritalem indu-
Num eliam mutorum causa, Imo illorum causa cere iradiini, si ex melle inungaiur. Plures ejus vir-
Deus laboravit, sed tantum secundario, hominisvero lules qnu^re apud Pliiiium, cuni alibi, luin vero pra;-
primario. D cipue I. xxjx cap. t. Sextuin vero philosophum, qui
In usnm hominis. Ua mss. omnes pneler 3 Reg. Adriani lempoKibus fioruit, cap. 24. Betui,.
rec. qui liabent, ad usum. blaltis. Inlcr inse»;ia t-l Aristoieles et Piin. nume-
Ad veslitnm. Sic a me restitutum ex 6 vet. edif. raiit. Arisioicles smis Trpvjrjy.vjpi^o'.; iioniinat, sie
cuiiclis<pie mss. pr;i;ter 1 Iteg. rcc. '11x^x10 e&lvesiium, enim Gaza iruistuiil sed ex scaraijeis naias, cum
:

ut in C3t'teris impressis. Caza ex alvearis nasci dicai; unde locus ndhi sus-
Ad operis uuxiiia. y.xr e^ov/j-j ii. !. significat pecttis esi. Pliniiis suas ex liumido vapore lasci ait.
opus rusticum agricnlluram , (|uod docet inaxinie
, Viigiiiiis in IV Georg. et Colunieiia lib. x, iueifugas
Lact. lib. II, cap. 10. Ih animalia usvi hominibus csse cogiiominani. Nam et Plinius eas iucem liigere ait,
possenl, alia. . ad cibob, ulia vero ad vcstituiii : qtue
. el eanini vilam lenebrarum aluinnam dicit. i.st aliucl
autem magnarum sunt virium, ut in excolenda tena genus, quod Gr;r,ci ixxilo/^o-^ vocant, vel (ut aliis pla-
JHvarent. Bun. cct) i7i)/p/j, veriniculum riifestum libris et sluuiosis.
Vitaminstruere alque ornare. Ilic refer Senecam ad Ad jtrius genus refercndam puio meoicinam, qua) re-
Marciain , cap. \%. Disces, docebisque arles, alins, fertur a Piin. sub iineiu 29 , ubi ait (jiiaindam ejus
qum viiam instruaiil, cj/ifl«, </"«-' onient, niias, qmv cssc, sicapntavcllalur, Uanc enim trilani una cuiu
regant. Bik. rosaceo, ^uiribiis inirc proUesse, etc. Ergo biatta-
Sed Academici, elc. De hoc ex quarlo Aeademica- riim eti;»m in niedicinis rsalubris mortalibus usus aii-
nim Ciceronis supra lib. vii, cap. 4, diclum est, quis est. Betuleius.
AuguslinuscontraManichajos in Con. lib. 1, cap. 1(>, In serpentibns. (Inicuiquc notum est, ex illis ifae-

rcspondei illis iioininihiis cid-om erroii oimoxiis riacoii, homini valde ulilo, conficl. G-aL.
119 I IKM. LACTANTII m
nempe adversus mala, cum iil illi qtieianiur csse A Naio si iiuiluin nullum sil , iiullum pcriculum , nihil
omniiio maluii). Viperam feruiil exusiain in ciiie- deniquc , quod loedcre lioininem possii , lollitnr

remquc (lilapsam, mcderi ejusdem bcsli:c morsui. omnis maieria sapieniix, nec erit homiiii ncccssuria.
Qu.^iiti) inelius fuerat eani prorsus noii esse , (|uam Positis cniii) lanlummodo ia conspectu bonis, quid
reiHP.iiuiu conira sc ah ea ipsa desiderari ? opU'i csl cogilaiione, inteliectii, scieniia , ratione ?

Bn-viii» igilur, ;ic verius respoiidcre pDtueruiit in cum (|U(iciimque porrexeril manum , id naiunv :ip.

buiic iiiikIuiii. Dciis cuin form.issci liomiiiciii vcluti lum et accommodnium sii : ul si qiiis vclit upparalis-
siniulacri.Mi suum, qu(<d eral diviui opilitii >ummum, simaiii coenaii) infaiitibus, qiii noiiduiii sapiant, appn-
inspiravil ci snpientiam suli, uloinnia iinperio ac di- nerc, iili ;iic id appelcnl sinp;(ili, quo uiiumqiieiiii|iio

lioiii siia' subjiigarcl on)nibu$(|uc muiuli comiiiodis aut iiitpelns, nul faiiies, aul ciiam casiis aiirax(>rii,
ulereiur. Proposuil lamen ei el bona cl mala ;
quia elquidquid sumpscrint, id illis erit vitale nc saliibn;.
sapieiiiain dedil; cnjus omnis ratio in disceriiondis Quid igitiir nocebit, eos siculi suiil, perinancre et
inalis ac bonis sila esi. Non potest cnim quisquam semper iiifanlcs ac iiescios esse rcrum ? Si nulciii
cligere meliura et scire quid bonum sit , nisi seiat admisreas vel amara, vel inuiilia, vel etiam venenaia,
simul rejicere ac vitare qux mata snni. Invicem sibi decipiunlur uti(|iic per ignorantiain bniii ac iiiali.

aiierulia connesa suiil; ut sublato alterulro, utrum- n nisi accedat his sapientia, per qiiain liabe:ii)t malo-
que lollis t ncccsse. Iroposiiis igilur bonis nialis(|ue, rum rejeciioneu) bonoruinquc delectum.
tum deinuii) opus suum pcrngii ^apienlia ; et (|nideii)
1}onum appetil ad uliliiatein, inaliiin rcjicit ad .cnlu- Vides ergo, majjis propier iiiala opus iiobis cssc

tcni. Krgo sicul bona innuinerubilia datu sunl lioinini, sapicniii : (|uai iiisi riiissenl proposila, ratioiiale niii-

quibus fini possel; sic eliain inali, qmu cavcicl. mal non e.sseiniis. Qtiod si liicc ratio vera cst, iiuam

VAlllORUM NOTiE.
xVtmpe ndeertus mala, cnm id illi qnerunlur utrumque lolli sit necesie, ui ccKli incolis iiibil co no-
maium. Hncc verba omnia Heunianiiiis ejicit. (^elia mine dcccdai, qiiod omni c<»nlrarieialis inoln inimii-
rius cl Waicli. Nempn adversut mcla, cumque itli que- nes, felici neci^ssitate iii alleram diimlaxai paricin
rentur. Sensus videtur esse Si vel inaxiine aliiiua : feraiiiiir. Hicc ilaiiue poenw inala conscciila siinl ina-
medicina in iis (pcrniciosis) cst, et aliqtiando inve- liin) culpx, quod in sc Ailainiis ailmisit, s(^cnriis
nieliir, ncmpe atlvcrsus mala erit, et ita incdiciiia rx alioqui a prioribus rulurus, si innuceiis pcr^iitisscl.
vialis adversus mala ; cuin Academici veliiil, nuUum Spaukius.
omiiino iiialuin esse debere, ne medicind cx iiialis Tollitur omnis materia tapientia:. Falsuni lioc esse
contra aiaia opus sit. Confer infra, Si maluni nutluni C p;)iei in Adamo; fuii enim aniequam inata esseiii.
stt. Tottiiur omnis materia sapienli(e. Et fuit snpieiilia nii<
Viperam [erunt exustam, elc. Vide Pliniuiii iib. lequani innla esscnt, et cril pcrpeiua, siiblatis iiialis
x\i\ Natur. histor. cap. 4. Galcnum in Therapeuiica oninibus. Caiite ergo, qu;c hoc loco dicunliir , acci-
ad Pisonem. picnda siiiii, cuin poenoe mala non anle cnipaii) bo-
Quod eral divini opificii summum. Abcst divini a )niiiis fiierint, ncque nd excrcilium sapienlix* iiisli-

16 inss. luta. Ci:ll.

Et bona et mnla , etc. S«pe hTC elsimiliainciilcal Cnm quocuniqne porrcxerit. Abest cum a 10 mss.
Lact.iiiliiis : lallilur aulem quam mnximc; oiiiniu tolidcniqtii; edilis.
enim (|ii.i; liona , ut texlns
Dcus creavit, erant valde Natur(e...accommodalum. liniinlurCiceroncin, I. v,
sacer iiinnit. nnnniitbe crealiira; homiiii
Si igitiir fin.,cap. 9 (Mptat ct ea, quai nnlurw apta seniii, ap-
:

iioxias baiiciit qiialilales, iion crealoris vitio, sed ho- petereet proputsare conlraria. Krgo onmi animali illiiU,
iniiiis peccnio imptiinndiiiTi; illtid enim tolum liiinc qubd appetit posituni esl in eo, quod nalurcB est accom-
muiiiluin vaniiati obnoxitim reddidit, ut iniiuit B. modalum. Bc.N.
Pautiis ad Romnnos cap. viii. Accommodatum Sic resiilui.ex nniiquiss. niss. 1
iil.
Ac bonis siin esi. Sic resiitui ex mss. omnibus prae- Boiion., I al. Reg!
licgio-Pui., rec, 2 Colbert.,
tcr 7} rec. iii (|uibus cst, ul iii editis, posita est ; mss. Haliiz. cl Clarom. in niarg. In aliis el cditis com-
quiiJam, siin sil. viodum.
Jnvicem tibi alterulra connexa sunt. Iia feriint vcler-
.^"«'« "' "''«^'•«- >•«?"«"' «x 2 vcterri.nis ot
rimi n.s<. Rcgio-Pul. cfCanc. nliiqiiepl.ircs, nc Be- t. ^^^,
-
liilcii edit. lii
.
" .
miillis aliis,
.• •
..
alterulmm conncxa
' '
sunt. — 1' opliiiiis mss. Bonoii., RfgmPiit. Ki rccle rcspiciinr
—
;

Haiic iiliinirim leciionem recipit Buneman, et nolam

enim ad cwiuim supra. Aiii> est utile. Vilalc ucsa-
sequcnlem exhibel. Invicem sibi alterntrum con- — lubre. Legilur salubre apuil BtiiiiMnaii. A|i-
nlite ac
probal laineii in noia scqiienti nostram lcctioncni. —
nexii snnt. Golii. et Belul. alterutra, numcro mtillitn-
Singulariler idquc elr$;anier Bonoii. ViuUe ac salu-
dinis, elcgantius sane. Iia anle nostrum Terlullianns
bre; ul vitalis i\l ad vitain utilis. Videninr iioiinun-
de Rc.Mirr. Carn., cap. 44, Membra alleruirum su-
mus. Cyprianus lib. iii Tesiim. n. 9. Allertilriim
quam ha: voces conliisae. Forlc aliiiuis su^iiiciiur , i.
VI, cap. 13, pro vilalis viri, lcgeiniuni, utilis viri.
oneiu sHsiinete, ct alibi. Ipse Lactaiiliiis in l^pil. c.
Bu>.
29 : Vides. matuni ila sibi esse connexa, ul
. . bonnm et
alteriim tineuliero conslare non possit. Bum.
Opus nobis. Sic eniendavi cx mss. 2 Buiion., 1
Reg., 2 Cotberl., Baluz., Tax.' In cxteris libris legi-
Snblalo alterniro, cic. i Boiion. aniiq., altern.
lur bonis, mendose.
Scripii Catic. Ullr. alterntra. Huic qu.csiioni iioii
, ,

salii ipposilc rt;s|iondel i^iclanlius. C-ini cnim Dctis Quce nisi fuissenl proposita. Scilicet mala. Vide
sui (i[niris iiispecior, qiiicciiiiKine lolins nalnrnt-, coin- praeced. et in (ine capiiis. Ila correxi ex ediiis vei.
plcxn coili.K.-liaiil.ir, proprio cflilo bona proi.unlia- Roin.,Bi;iul.,ls. el omnibiis mss., pncler 1 R.'g. rec.
rct, i(a nl qi.:c .liMiicips mata nccidcrinl. sibi lioino cl i Colberl. in quibus legiiur [uisset, ut iii 15 vul-
net<-ssc •il acci'pla referai, (pjip;>c qii.c non naiiii:c, gatis.
sed pificii liiiMiain scqnela e.ssei.l lam loiige nbesi, : Hationale animal non essemus. .^n Adam ulique iii
ui: qnod infra asseril Laclanlius, sublalo ulterulro, paradiso non fuit animal rationale? num' lioiuine^
 421 LIBKR DE IRA DEI. m
Sloici nulio modo videre poiuenint , dissolviiur A
eliam argumenlum illud Epicnri. Dcus , iiiquil , aut
CAPUT XIV.

vuli lollerc mala et non [iolcsi ; aul potest ei non hominem.

Cur Deus fecerit
vull; aui nequevult, nequepotest; aut el vult et

potest. Si Yuli et non potesl, imbeciUis est; quod in hominem ipsum

Seqniiur ui osieodam cur fecerit
Deum non cadil. Si polest^l non vuli, iuvidus; qiiod Deus. Sicul mundum
hominem machinaius propler
.xque alienum a Deo. Si neqiie vull, neque polesi, el est, iia ipsum propicr se, tamquam divini lenipli au-

invidus et imbecillis est; ideoque neque Deiis. Si lisliiem spectatorem operum rerumquc coelestitim.
,

vuit et polesi, quod solum Deo convenii , unde ergo Solus est enim, quiseniiens, capaxque rationis, iniel-
sunt m-ila? aut curilia non lollil? Scio plerosque phi- ligere possil Deum,qui opera ejus admirari, viriuiem
losophorum, qui provideiiliam dcfendiinl, boc argu- potestatcmqueperspicere; idcircoenimconsilio, nieu-
mentoperlurl)arisoiere et invitos pene adigi, ulDcum le ,
prudcniia insiructus esi. Ideo solus prseler c.tIc-
niiiil curare fateaiitur, quod maxime quacrit Epicii- rasanimames recio corpore acsiaiu faciusest, ut ad
rus. Sed nos ratione perspccla, iormidolosum hoc ar- coniemplaiionem parentis sui exciiaius esse videaliir.
gumentum Cacile dissolviinus.Deus cnim poiest qiiid- Ideo sermonem soius accepit, ac linguamcogiintionis
quid velit, ei imbecillit.'^s, vel iiividia in Deo nulla B inierpreiem, ut enarrare majestalem domiui sui pos-
esi ; polest igitnr ma!a lollere : sed non vult ; nec sit. Postremo idcirco ei cuucla subjecta sunl, ul
idco tameii invidiis esl. Idcirco eiiim non tollit, qiiia factori atquearliflci Deo essei ipse subjcctus. Si crgo
^apienliam (sicul edocui) simul trituit, et plus est Deus hominem suum voluit esse cultorem , ideoque
boni ac jucundilatis in saplentia , quam in matis mo- illi lantum hoiioris atlribuil, ut rerum omnium do-
lestiae. Sapienlia euim facil, ut etiam Deum cognos- minaretur; ntique justissimuni est eleum qui Innia
caraus ei per eam coguitionem iinmorlaliialem asse- prseslilerit, aiiiare et hominem, qui sil nobiscum di-
quamiir; quod osl summum bonum. Iiaque nisi priiis vini juris socieiate conjunctus. Nec enim fas esl cul-
nialuni .iguovcrinius , iiec bonum poterimus :igiios- lorem Dei a Dei culiore violari. Unde inielligitur re-
cere.Sed iioc non vidil Epicurus, necaliusquisijuam; ligionis ac jusliliai cau?a osso hnminem liguratuin.
si tollantiir inaia, lolli paritersapienliam, nec ulla in Cujus rei testis esl Marcns Tulliiis in librisde Legibus,
homine viriuiisremauerc vesiigia, ciijiis ratio iii siis^ ita dicens : < Sed omniiim, qu.e in doclorum hominum
tinenda et superanda malorum acerbilale coiisij^lit. disputatione versantur, niliilesl profcctoprrcslaljilius,
Itaqiie proplerexiguum compendium sublatorum nia- quam piane inlcHiiii , iios ad jusiiiiam csse natos. »

loriim niaximo el vero et proprio nobis bono c:<reie- Qnod si est vcrissiinum, Deus ergo vull omnes bo-
mus. Coiisiat igitur omnia propter homiuem piopo- G mines esse jusios, id esi, Deum ei hominem caros
siia, tain mala, quani etiam bona. habcre : Deum scilicel honorare lamquam pairem ,

VARIOUUM NOT^.
lianc proprietatem in ccelis amitteni, eo qiiod ibi sunt veterrimi Bonon. et Reg. At 14 rec. et tolidem
nulla sint mala ? Gall/eus. impressi, reclus corpore.
Quam
$toici mllo modo videre polueruni dissolvi- ,
Ideoque illi, eic. In mss. I Lips. IdconHcilli liiuluni
tur. Mss. ISetedii. 2 vel. Uom., Parrhas., Tiidin.,
tanlum honoris.ln niillo alio, ([iiod sciam, ila legilur,
Florent., quam sloici posuerunt , dissolviinr ; nnn
ideoque nihil nmtare volui.
recle, quia supra dixeral sloicos rcpulisse (pisesiiif»
Herum ouinium dominarclur. Per Gncciimiim ; in-
nem academicoriim , eic. Umvs. — Quam sloici
soleiiscnim consirnciio rfoDjiHnr» ciiin gigneiidi caMi.
mllo modo viderepolueiunl. Sloici iilam ralionem de
.Apud Ciceronem jungitur quarlo vel scxto casuicum
sapiciilia nullibi posiiorunt, et ipsi; Laclaniins infra pr;«posiiione in.
neque Epiciiriim, nec alium qiieinqiiani tioc
aflirniat
vidisse; ergo ncc stoici illam ralionem po-,ii(!riiiil. Ulique justissimimi eum qui Inntnprwsliterit, est et

amnre el Sic lcgoel cmeiKlo ex mss.

homhmn, qui sit.
IJUN.
Si vult et polest.quod. Ita aiiliquissinii mss. IDon., Regio-Pul., 2 Bonoii.,Tax.. Em., 1 Colb., quo.l rec-
IJlique jiislissiinuni eat et
i llogio-Pur., i Colberl. et edili lere oinnes. Iii 14 i) l""* ^^ P","''"* ^^.^' l^"""^ , , .. i, .,
^*-'"'" ^'^''^ ' ""^^'''^-^' ^«"1 '"'"'",'
niss. rec.etimpressisRom.elGymnic.legilur,.si*^i
^ 3 »
f"
amare /toou^em, etc, qnod glossam sa|ui, ul in ins.
LJ
tult el polest, quod.
C.Tuc. in Seditis, prwslitft; in 5 vnlgalis, dcmpiis
Sicut edocui. Ila resiiiutiim ex A Reg. iiiler qnns
esl Rcgio-Put. aliisque innltis, acceilentibus 2 al. coiijunclioiiibus. 1 Reg., 2 Coll». el B;iiuz. ni iu lo.xtii,
nisi (|iiod pro el enm., bal)enle«i?i videlicel; l Lip-. et
Rcg., 3 Colb., Claroni. el ed. Rora. 1470, quibus est
et docui.
5 iiiipiessi , et Deum colere (fvi nmla prasiileril et
umare hominem qut, elc Vide iiifr;i, Dcum el hominem
El plns est boni. Ex Regio-Put., .5 Collierl. nliis-
qne addidl esi, pro quo legitur et in 6 scriplis; dcesl cnros luibere.—Euin quiianla prwslileriL anvire^ cl ho-
auiciii
viinem. Vaide aiui(ii)us codex Caini, Fasil., Grypb.,
iii cscieris.
Sapienlia enim fncit. Ila lego ex velusiissimis inss.
Torii..Belui.,Walcb.,H.uniann. ;.liistissimnm eslel
Deuiii colere. vididicel eum, <j'(i Kinlu prmsliieri! , el
2 Bonor)., Regio-Pul.. aliisi|ue 2 R(!g., 6 Colb. s(!X-
que aliis et ed. Bctnl. ac 1«. non nl iii iiiss. 5 Rt^g. amare homincm. llauc lcclioiicin pulo veiissiiiiaiu ,
rcc. et rn qiiap.ipluriinis edilis, Supicnlin eliam. Nam
Yerbum.iue colerc esi iiccessariuut; naiii hoc ipso nu-
caiisiiii alTerl, cur in sapientia plus sil boiii ac jucuu-
niero dixii Deus iiominem siiiim volnii esse cultc-
:

rem; et inlra Deum honorure... homincm diliqere.

diti.is, neque piacet hic et iterum mox eliam.
,

Cont., cap. G. Bus.

Cujns ratio in suslinenda, elG. Pneposilionem in ad-
didi ex omnibiis £ere mss. el G edilis. .^beat a 2 lleg. Uinle inieHiifiiur. Mss. 2 Bonon. , 1 Reg. rec. 2
et excusis 8. Ci)l!)>;rl., T:ix.', Bab.iZ., iiitMi(j\mus.

j^
Hecto corpore Ra quamplurirai mss. inter quos Omnas iiomines essfi juslos. Ex onmibus mss. ct
its FIRM. LACTANTIl m
botnin«m dillgere velut fratrcm; in his enim duobus A Dee Ixtiiix afTectus ad gntiam , et odii ad irnm ,

toia jnstilia consisiit. Oui crgo aut Denm non agnos- necesseest habeat, ei limorem, et Jibidinem, ctcu-
rit, aiil homini nocet, inju&t« ol cofilra n:Uur.int snnm piditaiera , cii-ierosque affectus ,
qai sunt inibcei!-
vivit, cl hoc mudo ruinpii instilulum legemquc ilivi- lilaiis humanje. » Non esl necessc ut limeal, qui iras-

nam. ciiur ; aiil moereat ,

qui gaudet : deniiiuc iraoundi

C VPUT XV. minus timidi sunt; et natura l.vti , minus moercnt.

Quidoiius esi de humants affeciilius dicere, quilius
Vnde ad hominem peccata pervenennt.
fragiiitas nostr;» SBCCumbil? Coiisideremus divinam
Hic forlasse qujerat aiiquis, and« »d hAininem pec- neeessiiaicin ; noio enim naluram dicere ,
quia Deus
cala penenerint, anl quje pravrtas divini inslilulire- nosier nunquam credilsr natus. Timoris nffeetns hu'
guiam ad pejora delorserit, nl cum sil ad jusiitiam bet in homine maieriam , in Deo non habet. Homo ,

genilMS, opera tainen erfieiat injusia. Jam i»upcrius quia mullis casibus periculisqHC subjeclus est mc- ,

explanavi, simui Deimi pjoposuisse hoourn ac nnulum; tiiil , ne qua vis major exislai ,
qu;« ilium vcrhcrcl
ct bi)nuin quidtin dilif ere, malitm aulem ,
quod huic spoliet, laeeret , afftigiit, inierimal. Dcus aulem, in
repugnat, edisse : sed ideo mulum {>ermisis.se, iit et qiiem nec ogesias , nec injuria, nee dolor, nec mors
bonum eniiearet, quod aherum sinealtero (siciu saepe ^ eadii, limere nullo p:icto potest ;
quia nihil est, qnod
docui) iiileili;iimus conbt:«i'e nun posse : detiique \\)- ei vim possit iiiferro. Itom libidinis raliu el causa in
sum mundum e\ duobiis eleinenlis V-pugnanllbHS et liomine manifesia est. Nam quia fragilis el morlolis
invieem copulaiis csse coDerctum , igneo ci iiumido , cffectus cst, ncceii.«;e fiiii allerum se\nin divcrsiinTfiue
nec potui:>se lucem Aeri, nisi et lencbru: ruisscnl coirstitui, cttjiis permistiono .soboles eflici possei ad
quia nec superum poiest esse sine infero, nec oriens continuandam generis ptrpeiuitatem. llacc aiitom li-

sinc occidenio, nec calidiim sine frigide, nec moile bido in Deo locum non habel; qui;» el fr.igililas ei in-

sinedtiro. bic el nos cx duob.? a-quo repugnanlibus leriius ab eo slienus esi, ncc ulla esi apud eum f'C-

com|iacii bumus, anima et corpoie : (|uoriiiii alteruin niina , cujus possii copulaiioiie gaudoic , ncc succos-
cceto ascribitur, quia tcnuc esl et iniracl.ibile; alie- sione indigel, qui semjicr futurus cst. FMHlc.ni de in-
rum leiTX, quia.c«mprehensibile est : alierum soii- tidia et cupidilaie dici possunt; quse ccrlis m:uiifcs-
dum et £pternuiQ esi, altcrum fragiie atque morlaie. tisque de causis in hominem cadunt, in Deuin iiullo

I'>go alleri bonuin adh.itrct, altori ntalum : alu-ri iux, iiiodo. Al vero, et gratia, et ira, et niiseratio linlicnt
vila, jiisiiiia; alleri tenciire, mors, injusli.ia. riinc in Doo maieriam ; recleque illis uiifnr sumnia llki ot

exiitil in hoininibus natunu sux depraviitio; ul essel siiignlaris poieslas ad reruin conscrvationem.
necesse constitui legem, qua posseni et viiia prohi- (^

bori, et virtulis oflicia imperari, Cuin i^iiliir sinl in CAPUT XVI.

rcbus humanis i)ona et nuila quorum ralionem de-

,
De Dco ejuique ira et alfeclibm.
claravi , neccsse csl in ulrainquc parlem luovcri
Deiim, el ad graiiam, cum jusia lieri vidct; et ad iram, Qurerct quispi;im ,
qii?e sil ist» maleria? Pritnum
ciim cernit injusla. accideniibus malis afflicti homines ad Deum plcrum-
Sed occurrit nobis Epicurui , ae dicli : < .Si est in quc confiigiuiit, mitig^ni, ^ibs^cfani, (credonicbcuin

VAUIORllM iNOT^.

muliis edd. addidi ro liomines, quod a nonuullis im- m.-is. et cdili. In scrif)lis 3 esl ,
Quod si consideremus
pressis abest. divinam bonilalem niinus fiple. ;

In dnubus. Maiih. xxii, Roin. xiii, Gal. v.

lii$ iSoster. Df^est in v(!lerib. cdilion.
Quw pravilai... rcgulnm... delorserit. Vcr;e lcciioni Eicaiim. Deesi in G rec. mss. ci 9 editis.
detorfecril iii Reimiii. inscriptiim , deirnscni •.w.ile; Nam quia frugilis. lia corrigendum fuil illud libra-
priiis elegans el rectum. Lib. vi, c;ip. 21 : llic sensus rioruni erraliim,5 mss. rec. ct 8 edit. in quibus legi-
non esi ad vitiiim deior()uendiis. Du.n. D lur , ISani qui.
Siniul Deum proposnisse bonum qc nialuni. Id est , Ad conlinuandam generis perpeinilalcm. Sic resliliii
permisisse. Ilic loquiiitr de m;ilo ciilpa;. Is.iitjs. ex mss. vcluslissimis 1 Donon., Degio-Put., C;iU(;.,
El bonum quidem diliijere; maluai aulem. (juod huic Golh., 1 Colberl., 1 Cips., Km., lirun., cdil. Oetul.,
repugnnt odissc. Sic lcgo cuin mss. 1 H.c^. ol anli-
,
Ollar. Walch. ct Spark. in maii;. inolius quaiii ad
qiiissimis C:iuc. et i Bonon., 3 Colberi., C.liironi. ct conlinendam ut in 15 scri)ilis cl 10 volg;itis.
,

14 viilgatis, iilsi qiioj pro nv.dnm nulcm 7 ((lili lia- ,

Quwrel quispiuni. Sic mss. -Marm. el 1 Clarom. a

henl ac mnlum; i icripti rcc, el muluni. Iti l IJoo.
Pui., ei bo-
est /;oho.
seiHinda manu. tl sic Cicero, ct im\inquiei, cap. 20.
antiq. ct e«l. Is. \)ro liuic, ri>'gii>
MiiUi scrijjti qnxrii ; 1. al., Quwral.
nuni quidem diligere.- pugnai odisse, Onii^sis, nmliini
,

{ccidentibusmali^. .Mss. 1 Don. anliq. Pen. et ed.

auiem quod huic re. Mss. 4 Keg. rec, 2 Colb., Ijllr.,
Iloin. 14»J8.Torn. Hmhron. \SaUU. accedeniibus.
Bnni. ei vel. edil. Koin., el bonum quidem diligere ,
fjuqnas odisse; Pi;n. el 1 C>db., habeni eligere, puqnas Mitiqnnt. Qiiod vorliiiiii niiilalHeiiin.innusin eumque
odme. obsecranl. Miliqnnl— obsecrant. Lil). vi, o:ip. 10 ,

InielUqimus constnre non posse. Caule l<;ge, qiuc de Oljensus ab his Deus eos... Subjugabal, donec rnr-
mali oiig.uc il ni;c»'-sil:ile propouii Latlaulius in : sns pienitenlin populi miligatus tiberarei; lib. v, c;ip.
lii.s friiu iiiui iiliii|iii; Siiiius di. 15: Si... cnm Deos sibi (nbiiranlur irate^, tamen do
hi ulra-nqne pmtem. Jla oiniies mss. prrelcr 2 Kog. uiH, cl aarrificii'- , odorihns plucari eos credunt...
et

rcc. qin, baijfiii (ul ulranKiue patlcni. cnr Dcnui no!,lriini laminimitcm, Inm iinplacabilem pv-
Comideremus divinam nccessitolem. Ila oiiinos fcic finl? !>IN.
 ;, —
H3 LIBER DE IRA DEI. 114
ait , f formam Dei non oportcre conqniri; i et Plaio A CAPUT XII.
iit Leguni Jibris t Quid omiiiiio sil Dens, non esse
:
De religione et Dei timore.
«luuTeiiiJum; quia nec invcniri possit, necenarrari.l»
PyiIj;igoras quoque unum Dotim coiifilelur dicons Nunc quoiiiam respondimiis iinpice qiiofnmdam
jncorporalem esse menlein, quai per omncm rerum delcstabilique prudenlix' , ve> potiiis anicnli* , re-
natiiram ditTusa el iiilcnla , vitaicm sensum cunclis deamus ad proposilum. Dixiinus, religionc snblata,
animanlibus iribuat. Antisilienes anlem in Piiy- nec sapientiam lencii posse, nec justitiam; quia sa-
sico uiium esse naturalem Deum dixit, quamvis pienlia divinitalis inlellectus est, quo differimus a
geiitoo el urbes suos habeant populares. Eadeni fcre belliiis : in bomine solo reperiri jusiiiiam, qua nisi
ct Aristoieles cum suis peripateiicis, et Zeno ciim cupidiiales noslras Deus, qui falli non polesi, cocr-
siiis stoicis. Longum est enim singulorum senicnlias cuerit , scelerate impieque vivemus. Spectari ergo
exequi , qui licet diversis nominibus sint abusi , ad actus noslros a Deo, non raodo ad ulilitatem com-
unani tanien polestatem, quae mundum regeret.con- niunis viise altinet , sed etiam ad veritatem ;
quia rc-
currerunt. Sed lamen summum Deum cum et piii- , ligionejustitiaque deiracia, vel ad siultiiiam pecu-
losoplii, et poelae, el ipsi denique qui deoscolunt. dum amissa ratione devolviraur, vel ad bestiarum
Rx\)e fateantur; de cnltu tamen el bonoribus ejus B *'*^^^"'''^^<5m : imo vero aniplius; siquidem besiiai
ncmo unquam requisivit. nemo disseruii; eascilicct sui generis animalibus parcunt. Quid erit homine
persuasione, quaseinper beneficum incorruptumque iruculenlius ,
quid immitius , si demplo metu supe-
credentes, nec irasci eum cuiquam, nec ullo cullu riore , vlm legum aut Jallere potuerit , aut contem-
indigere arbitraniur. Adeo religio esse non potest nere? Timor igiiur Dei solus est, qui custodit homi-
nbi nietus nuilus esi. num inter se socieialem , per quern viia ipsa susti-
VARIORUM NOT^.
Ei Plato in Legum libris , elc. In sepiimo de Le- excusis , esl concurrunt.

gibiis sic Iegimus,sub persona iiospitis Atlienien- Malebat FranciuS legere

Detestabilique priideniice.
Sis : Tov niyitm^J Ssov , xat 6/ov tov zoff/jtov fot.ixk-i) out; impudenlice. Al iegendum cum inss. Regio-Put. aliis-
?«T2tv Seiv, ouTS izoXun poiyy.o-i)tlv tu? vlring spcUvwvTKS'. que deceni, ei 2 vel. edd. Roin. ac Betul. prudentice,
Siint quaidam similia eliam ia x , sed huc non re- id est sapientise vel scienlia; geniilium pbilosopho-
lerenda, rum, ut sumilur hac notion«apun Cicer.
Pythagoras quoqiie etc. Simile quiddam est apud
, Quia sapientia divinilatis inteilectus est. Sequor lec-
Cic. in priino de Natura deorum ; nempe Pyihago- tionem antiqiiissimoium et opt. codicum inss. 2 Bo-
ram censuisse , Denm
animum per naturam re non., 3 Colijert., Baliiz. et ed. Planlin. probaiam a
esse
rura omnem inienlum et commeantem, ex quo nos- G Tliomasio in noiis suis h. Spaik. Caeleri muliifa- ,

tri animi carperentur. Quoe lamen a Velleio eiiam riam legunt alii dum ; altericam divinitatis intellec- :

Epicureo reprelienduniur neque immerito. Crassior ; tus reperialur, justiliam; Sihi justilia : hanc pos-
est iila , qtia; legitur apud Epiphanium , et plane ab tremam vocein plnres respuunl. — Quia sapienlia est
hac nostra discrepans, ubi Epicurus Deum non men- divinilatisinlellectus, clc. Secutus sum lcciioneni
tem, sed corpus facit. Sed ex Platone in x. de Le- mss. oplimorum, et PJantinianse probatam, et expli-
gib. Astra non deorum corpora facit idem Epicurus calam a Thomasio in suis noiis. Anlonius Augiisli-
sed deos ipsos librum Platonis adeas. Hanc defi-
: nus pro eo quod legitur, In homine solo reperiri jus-
nitionem , qu:c hic citatur, produximus supra lib. i, titiam, malebat, In honiine solo reperilur justitia. Ini-
cap. 5 , sicut eiiam Antisihenis jamjam sequeniem. pressi libri fere omnes liabent , Cum divitiilatis inlel-
Betul. leclus quo differimus a belluis in homine solo repe-
,
,

Incorporalem. Pythag. apud Cic. lib. i de Nalura rialiir, qua nisi cupiditales , elo, quam lectionein mu-
deorum. tilam esse, nec bene ciim superioribus cohu^rere, om-
Diffnsa el inlenta. Lact. de Opif. c. 16 : Divina nes, iit puto , intelliguiit. Bcn.
mens Dei per universas mundi partes intdnta discur- Pieperirijusiitiam. Ita mss. Bonon., SColb., Ba- "2,

rit ubique dijfusa. Minucius Fel. cap. 19 Pijtha'
gorcB Dens est animus per universam rerum naturam
commeans et intenlus, ex quo eliam animalium omnium
vila capiatur. Confer. Lact. lib. i, cap. 5 Quamvis
ipsc per totum se corpus inlenderat. Bun.
Antislhenes aulem in physico. Respice ad lib. i Insti-
lui., cap. 6. Ciceronis verba siint de Nainra deor.,
lib. I cap. 13 : Aniislhenes j?i eo libro , qui Phijsicus
,
inscribilur, poputares deos mnUos naturalem univn
esse dicens, tollit vim et nalurain deoruin. Cell.
Phijsico. LibiT fiiii Antislhenis.
: luz. In aliis cst r^perirt(?ir.
Qua Sic lego cum mss. 2 Reg., 3
nisi cupiditates.
Coibert., Chrisl., Merlon., Lips., Ultr., Em., Brun.
: el ed. Fasilel., Basil. 1532 , Egnat. AI., quia.
Impieque vivemus. Ita omnes mss. et vel. cdd.
J)
Rom. non ul in ediiis viveremus. Nam dixenit coer-
cueril.
Aclus. Pro aclione etiam infra cap. 17, singuloruni
,
aclus animadvertit.
Iteligione justiliaque delracta. Ilaec locutio Laclan-
lii cst , iliamque, in ejiis scriptis frequenier reperies.

Suos habeaut popnlares. Mss. 9 addunl deos. In 2 niss. Bonon. ct 5 aliis rcc. est delractis.
Eadcmfere et Aristoteles etc. Libro primo, capile ,
Devolvimiir. Ex omnilms mss. et vulgalis edilis iia
5. Laclaiiiius est confessus , Aiisloielem tieciiiii dis- restitui, quod lalinius et rotundius est, quam volvi-

sidere ; in siimina tamen, Menlem csse mnndi pi;i;si- mtir, pluribus edilis.
iit iii

dem. De illa ipsa vero dissensione iege Cic. in priino Dempto metu de superiore. Sic legilur apud Bune-
de Naturadeoriim.lJETUL. —
DeArislotel. el Zenone, maii. qui noiam scquentem exhibet: Demplo metu
vide Ciceron. lib. i de Nat. deor. de superiore. Pleriiine scripli edili vero omnes , :

Et Zeno, etc. Vide oinnino Laclanlium ipsuni el ntelu superiore. Ita Cyprianus episl. ad Donalum :

Ciccroneni locis jain siepius citalis, ubi li;cc qiuc imHus de legibus metus est; de quasitore , de Judice
,

hic in nicdio suspensa relinquunlur, excutiuntur di- pavor nullus. Siiius Ilalus , 17 , 594 :
ligentius. Sa?vus niagno de nomine terror.
t^oncurrerunt. Sic restitui ex multis edilis et om- BUN.
nibiis mss. pr:«lor 1 Colb. rec in quo, ul el in 5 Per quem. Lond,, Reg., Lips. 2, el Rcimm., pcr
 «27 FIUM. LACTANTII m
seil ciiaiii mnndiJS ipscsit vilis? hleo, inquii, iiicor- A sivc hiinianam, sive divinam , acerbilatis cl m;iliii;e

rnphis osi ac l<cauis, qiiia scnipor qnictns. Oiii crgo iiomiiie iiifainani. puianies nocentcm dici oporicrc,

adiiiiuiiiiraiio lantariini rcruiii ccssit, si li:vc a Deo qui iiocenies allicit poBiia. Qiiod si csi, noccnics i:^i-

ncglij^aiiiur, qiiaMidcinns ralionc smnnji giilicMuri lur lcgcs Iiabeinus, quae peccanlibus supplicia sanxc-

aul qui 'lus esse quomodi) poiesi, (ini vivii cl senlil? riiiil; noceiilcs judices, iiiii scclcre conviclos poena
Nam qiiics aut snmiii res est, aul inorlis. Sed ncc capiiis afficiiml. Quod si el lex justa esl, qu.c ct no-

5omiiiis hal»el qnieiern. Nim cuni sopornii sniniis, ccnli Iribuit qiiod merelur, cljudcx inlcgcr ac honiis
ct>rpus quidein qnicsrit, aniinus laincn irreqtMclus dicilur, cum male fada viiidicat (bonoruni eiiini sa-

agiiaiur : iraagiiics sild, quas ceriiai clfingit , ul na- luiem custodil, qui malos punil"^, crgo ct Deiis, cum
tiiialcinisuuin motum cxerccat variciale visornni; malis obest, noceiis non esi ; ipso aiitein csi noceiis,

avocalqiie se a falsis, duiii mcmbra saUircnlur, ac vi- qui aiii innbccnti nocet, aui nocenti parcit, ul pturi-
gorein capianl de quiete. Quies igitur sempiterna so- bus noceai.
iiuh niorlis est. Si autein inors Dciim iion allingii, Libci qua^rere ab iis, qai Dcum faciuniimmobilem,
Deus igiiur niinqiiain quieliis csl. Dei vcro aclioqu;e si quis habeat rcm, domuin, familiam, serviqiic cjus
polesl esse, nisi inundi adminislraiio'' Si vcro niundi coiiicmnenles paiientiam domini , omnia invascriot,
curam gcrit, curat igiliir hominuin vilam Deus, ac B ipsi bonis cjus fruaiilur, ipsos familia cjiis honoret.
singulorum aclus animadverlit, cosqiie sapienies ac doininus autem coniemnaltir ah omiiibus, dcridcainr,
bonos e?se desidcral. Hsec cst voluntas Dei, lia-c di- reiinquatur : uirumne sapiens esse possit, qui conlu-
viiia lcx ; quam qiii sequilnr, qui obscrvat, Deo cariis inelias non vindicol, suisqtie rebus cos pcrfrui paiia-
esl. Nccessc cs( igiliir. iilira mnvcaluradvcrsiisenm, tiir, in qiins habeat polestalem? Qiiaj tania in quo-
qui hani: aitfrnam di\inainque lcgem, aiit violavcrii, quam potesl palicnlia reperiri? si lamcn palienlia
anl spreveril. Si nocel, inquit, alicui Dciis, jam boinis noiiiinanda est, ct iion stupor quidam inseiisibilis.

noa esi. Non exiguo falluniur errbre, qui censuram Sed facile esl ferre contempium. Quid si fianl il!a,

VAK10UU.M NOTiE.

in BoRon. ei Tax. Qu(C lania; negligentc causn csi. iem. IMinius lib. xxiii I!. N. c. 4* 0'.eo moUilur corjius,
lam vigoyeni el rohur liccipil. De quiele valel, ex quietc, cx
ViUs. Lib. vu Iiistilulion., c. 2:2 : Cnm... justi
sopore, morc Laclanlio freqiieiili. «iii dc, pro r.c
viles linbeanlur. 'lacil. iib. i Aniial. 40 : Si vilis ipsi
poiiil. Uli vero capere fruclnm, ulililalcm, voliipl:>-
laux. Bvs.
Cui oqo adDiinislratio lanlnruiu reruni. Sic in niss lem ex re dicilur ; sc
cupcre vifiorem lic.
laiiiie dici

oninibiis lego.
" el in .Miiiis vet. Roin. el 'cral. Vido <^ yfl/^/^ '
""''' •'!'P^'<iil- de qnicle.
Hi^- ~ Capiml
-
Qnies igitnr senipitenia. Sic repitsm ex aiili(|iii< iiiss.
iiifra mundi administratio. Iii cxleris impressis esl,
Cui ergo minislralio.
Reg -Piil.. Cauc, al. 4 llcg., (j Colbcrl., 1'llr., Em.,
Briii)., niiiUis cdilis ct Claroni., nisi qiiod halicl
1

Tamen. Sic mss. Thomasii : aiii piiires leguni au- capial. \ Boii. .\iili'|.. Caiit. el 4 impressi cnpiant. De-
tem, miiius bene. nique requies sempilernit. Ilanc lanion veranj ebse
Avccatque se a fnlsis. Sic velnslissimcc cdilioiics ct scripuirain existimai iieumaiinus.
mss. 2 rcc. et miilli edili fnlsis; 2 al. rec, de (aUis. itUcni Deus. Abcst uu]uil a qiir.m-
— ' Lcgiliir flrorw^^ut' se
,

fnhis apiid Biinrin.uiii , in

Si nocei, inquil
pliirimis scriplis el impressis
,

at exlni in aiUiquis-
lianrcpic varianiem noiain scipienicm (;\liibci. — simis msb. Itcgio-Pui., 1 Bonon. el ediiis Gyinnic.,
:

Avocnlqne se fnlsis. Reim. prave, Advocaique se a ls.,Gal!.,Thys., Spark.

falsis ; id(|uc Heiimannns dcfciuiil el csponil , Av.i-
Acerbilatis ei malilice. Ilaud secus vetorrimi Regio-
cat se a imnqinibus, id est, aonDiinre cc.tsil. .Vt
falsis
P:it. (H l Bonon., cdd. Thoinas., Is., Thys., Gall.,
Goili., .M.Mion.. C.C.C. Rost., Ven J4T1, 1403, 07,
Spnrk. In aliis deesl el malilia.
Paris. 1513 el Celiariiis. .Avocatque se fatsis. Qiuclcc-
Jio esl iinicc rt;cta. Noslcr iutriim <lc Opii'. c. 18 : Qui s.-clere conviclos. Ila reslitui ex qu,"!:nj)!uriniis
Vt mens per di,'m veris visionibtis nvocalur, ne obdor- ediiis et omnibiis mss. jir.vler 1 lleg. ciii esl cor-
mini ; iia falsis nocle (scilicol avocalur) ne excilelur ruple conjunctos, pro convictos. Iii pluriliiis editis c;-t
»'t ibidcm anie Avocatur ergo (meiis) simulncris.
:
couvicio, iiicndose. Scelcre convinclos. Paris. Scelere
donec membra sopore irrignlavegetenlnr. lisi i<,'iiiir t^ 'oniiCos. Cant. cdilio. Scelere conviclo, vitiosc. Siic-
e„..o..c ..^..1. ..-..„,
.scnsus vcrhoriini. iil ... :i^„
ilcruni ;i.: «I.... ..:.::
ibil. Mnis vtsionum 1 ^
toiiii cst, ul I-.exica iiidicaiit, 10 Ncronc, c. 31. iVf/ere

• imnginibus orcupaia lenetur ; et postea, Meits ad con~ convictus. BtN.

templnndas imagines nb intentione Iraducilur. Bu.n, Ipsc auiem est. Al' Bnncman. Is aule n r.if. cdili
Viijorem rupinnt de quiete. Quies iV///!(r.Thoinasiii!;, omnes, Ipse autem es!. Bonon. Isest ar.em. Rcinnn.
cupere vigorem de quiete, inqiiit, latinc non dicilur. lix y.s nulem cst. Ctiani Hciiniuino /s reci.iin csi. Bun.

his autem dcniqne re facile potuit fieri di; quielc, citi iJbel qiiwrere. Mainiscriplorum cst ct "J vcl. cdii.
poslinodum addila esl diclio igiliir, lU nliquis snistts In 7 vulgalis csl Licet.
iliccretur. Se^inor nihiloininns lectionem Cotli..Lips., Immobilem. Cap. 22 Deum faciuul itiimob'!em:
:

Rcimiii., Ultr.. C;iuc, Anglic, Rosl., Vifn. 1471 ,72, Conf. nol. 1. VI, c. 17 : Ad iminobileui sluporein men-
III iius(|iic 78,90, 93, !»7, l'ier., Parrii., Piris., Jiint.,
tis pcrducere. BcN.
Al.li, Cral Cymn., Fas., Gryph., Toin., Beliilcii,
,
Omnia invasirint. .\i Biin. addil c/ws, et sic rationcm
Vlgorein capiant de quiete. Quies igitiir (l^^inin. crgoi.
rcddil:— Oninia ejusinvaseriitt. ExLips.2, 3Reimm.,
Qiiis eiiiin simplicitcr dixerit, membrn sulurari, ac \i-
liosl., Vcii. 1472, iilraque 78, 05, 97, Picr., Parrli.,
gnreni capcre, non addiio, iinde Sfiiureiiliir .'ic \igo-
Paris., Jiinl., Isa;o, IbMMiianno scribo, Oinsr.u ejus
rtm capianl? VtTi)a, Dum mcmhrn sntnrentnr acviqo-
invuserint. C:eleri ejus neglexerunl. Sludio iiiud ejus
reni capinnt de qitiele, idcm dicunt, qiiod i!la dc Opif.
tcr repeiiit. BiJN.
C. 18 Donec membra sopore irrignln veqclenlur; ct
:

infra, Posliiunm mns nil ronteiiiplnndas imngines Ira- Pcrfnii. Major vis iii composito subinnuit sccuram
ducta esi, lunc dcnium lorpus omne resolvilnr in quie- imiiuiiiiaiein. liu.v.
 »:

m '
UnVM DE !HA Dfif. 130
qnrft :t (]iceronc dicuntiir? » F,(ei;iii) qiifero, si quis A ''"•' (oiniinsiiil. j Ira os(, iiit|iiii, cti|>idi(as ulciscondLU
pilerfauiilias liberis suis a servo iiUerfeclis, uxore iiijuria;. Aiii, iit aii Posidoiiius , cupidilas puiiieinli
occisa, iiicensa doino, suppiicium de servo non quatn ejus, aquo te iiiique putes liesum. » Quidam iia defi-

acerrimum sumpserit , utrum is clemcns ac miseri- nierunl : t Ira est iiicitatio animi ad nocendum ei qui,
cors, an ioliumaiius et crudelissimus esse videatur? ant nocuii, aut noccre voluit. » Arisiotelis definitio
Quod si ejusmodi facinoribus ignoscere crudeiitatis non muiiuni a nos(ra abesi. Ait enim iram esse cupi-
est polius quam piclatis; non est ergo viriutis in dilaiem doloris rependendi. Hsec estira.de qua supc-
Deo, ad ea, qu% injuste fiunt, non commoveri. Nam riusdiximus, injusia; qu:e eiiarn routis incst : in

mundus lanquam Dei domus esl, ct liomlnes lan- homine verocobibenda esl, ne ad aliquod maximum
quam servi quibussi ludibrio : sit nomeiiejus, quaiis malum prosiliat per furorem. il.ec in Deo esse non
aiit quanla paiieniia est, ui honoiibus suis cedat, poiest, quia ilioe&ibilis cst; in homine autem qiiia ,

prava el iniqua (ieri videat, et non indignetur, quod fragiiis est, inveuitur. Inurit enim liesio dolorem; ei
proprium et nalurale cst ei, cui peccata non pla- doiorfacit utiionis cupiditatcm. Ubi est ergo illa ira

ceant? Irasci ergo raiionisesl; auferunlur enim de- jusia advcrsus delinquenles? quaj utique non est cu-
licla, et refraenatur liceuiia, quod iilique juste sa- pidilas «Uionis, quia noii prx'cedit injuria. Non dico
picnlerque tiL B de iis qui adveisns leges peccant, quibus eisi judex
Sed Sioici lion viderunt esso discrimen recii et sine crimine irasci posiest, lingamus lameo, eum se-
pravi ; esse iram justam et injuslam : et quia mede- dafoanimo essedebcro, cumsubjiciipoensenoceiilem,
lam rei non iiivenicbanl, voluerunt eam penitus exci- qnia legum sit minisier, non animi, aut potestaiis
dere. Peripaleiici vero non escidendam, sed leiiipe- siiae; sic enim voliint, qui iram conantur evellere.
randam esse dixerunt : quibus in soxio libro Justiiii- Sed de iis potissimuni dico, qui sunt nosiraj potesta-
tionum satis respondimus. Nescisse auteui philoso- tis, ui servi, iiberi , conjuges et discipuli : quoscum
phos. quse ratio esset ira;, apparei ex dednitionibus delinquere videmus, incilainur ad coercendum.
ecrum, quas Seneca enumcravit in libris, quos de Necesse est enim bono ac juslo displicere, quae

VARIORUM NOT.E.
SuppliciNm de iervo non quam acerrimum sumpscrit. necessaria, quia de ira justa posl loquitur.
In omiiibus Laclaniii mss. et edd. cst cuni negatione A'^ ad aHqiiod maximum malum. Ita ms. Regio-Pnt.
liic locus; apud Cioeionein Orat. i in Catiiinain ^•nin muilis edilis. In plerisqne deest malum. Ad —
c. 6, qitam acerbissimuiu, sine nogationo in quibus- C aliijuod maxiunim maluin prosiliat. Necessario liic
dam edilis Lanibiuus vero. isa'us, aiiiquc iegunl
: sul)s(anliviuu addendum. Sic c. i8:IIinc quoiidie ud
non qiinm acerrimum. El ila apud Laclantium. iininania facinora prosilitur ; et iiilra Evadenl ad :

Sed sloici nou viderunl. Perturbalio. r^ufjog , ut Ci- niitjus malum. Epit. c. 61 liide ad immunia facinora :

cero in 4 Tusc. ex Zenonis sentenlia deliuii. , csl prosililur; ubiquo vero ad, non in, \\l in Parrh. dici-
aversa a recta ratione contranaiuram aniini commo- tiir ; hinc bis lib. vi, cap. 5, el iib. vi, cap. 18 ; pro'
lio. Qiiidam appetitum vehementiorcm, oppiriMnlzo^JK- silire ad nocsndum. Bu-N-
?o'Jo-av iram autem uliormamlibidini.TfjTriewutK.li-
:
lllcesibilis. Raia vox, quam millibi reperire potui.
iiidinem vero perturbationi sishjiciunl, sicdeliiuenies — Legitur apud Buneman. ///e s/ati/is , et in haiic
Ira est libido ejus, qui videiur la;sisse injuria. Eigo variaiitein noiam sequentem exiiibet; — Ille stabilis.
stoieiposueruntiram inier morbos etvitia. Betuleius. Omnes ediliones, illaisibitis : eliam duo Guellerb.,
Peniius excidere. Lips. Teri., occidere, Torn., ilUcsibilis, el seijuitur Iwsio. Suspccia raibi dudutn
Penilus exscindere. Sie ssepe varir.re di.\i ad lib. v, visa vox illcesibilis, qua aiibi seinper abslinoit ; unde
cap. 3 Horatius lib. n, Sal. 5 :
:
c. Nihil est, quod ei (f)eo) viin possil iiiferre ; et
17 :

Deniqiie quateims excidi pouiias vitium ira»

c. 5 qui hcdi non poiest. Ojilinie h.e c ratio" alteri
:

Cailera ilem nequeanl slultis iiioreiitia. BUN. sequeuti, quia fragilis est, oppoiiitur. I(a cap. 15 In :

liomine... quia fragilis et morialis esl... in Deo locum

Ira inquH^ cupidilas, ulcisceudce injurice Seneca
est, .
non liabet, quia el fragiiiias ei interiiusab eoalicnus
lib. I de La, cap. 5 : Primum diximus cupidiiaiem csi... qui semper futurus est, id est, stabilis est. Ea-
csse popjioe exigcndoe. Ad vorbum diximus, coiiiinenta- (lem oppositio iib. vliistitut., cap. "li Corpus... :

lur ita Lipsius ncmpe in iis, qiue e Lactanlio re-

:
imbecillitm, fragile, moriale... aniinus siabilis et cons-
JO
ponimus. El lib. ii de Ira, cap. 3, ait Ira esl con- taiis ei perpeiuus. Iterum de Deo iib. vi Iiistiiui. cap.
:

cilaiio animi ad ullionem voiuauite el judicio pergen- 15: Ul idem (Oeus) sit semper et stubilis, et iminuta-
lis. Cell. bitis, inconcussus. Ne laineii iexica aiiquid deiri-
et
Alii {ul alt) Posidonius. Siciego cum Lam- ineiiticapiant proscrlpta hac voce, quam Walcbiiis
hiriO, Golbofjredo, FVancio, aiiisque doctis viris; niuxiine rnram, nec alibi eam se potuisse reperire di-
non Possidomns, iit in iiiss. et cdilis nostris. Posido-
cit, in Lactanlii locum , sulficiam Terlullianiim,qiii
nins, forie a lloo-£ti5wv, Nepliiiius, ail Francius. Bii- — dixil adv. Vaieniin. cap. 27 : Patcr impassibilis, il-
neman. voro iuibel Aiit, vl ait, el noiam scquentein
:
Iwsibilis. BuN.
exliibci. : —
Gotli., Lips., Reiuim.,et editi :Alii,utait,
Inuril enim Uesio dolorem. Sic restitui ex mss. 4
Pen., Vci, li! cii. Bonon., Aul, ul ait. Hunc sequor.
Reg.aliisqiio inss, iiluriinis, vel. edit. Rom. etCellar.
Posset linioii vox aliiquoque bic loeum habero; non
lanlii!» eniio Posidonius, sed etiaui Zeuo dixit, (csie
Iii 6 scripiis et U
oxcusis est Irrilat. Sed ei inlVa
t\\\'n,dolorem innrerei, cap. 18 circa med.
Laeilio Ooyrjv i7:i/hjtAi(/.v Tt^oojSta?. BCN.
:

Ilta ira ju»ia. Mss. tres. ;-cc. aildunl qua movelur ;

Iram. Aristot. u iilielor., cap. 2, et apud Senec.
5 al. roc. </HfiC move.lur ; qiias vocos ulpoie inulile>'
uhi siipra.
expunxi, el absunta cjcleris mss. et vei. c(li(. Rom.
Injusia. llaec vox dee.st ir. .S \uigalis et 12 mss. At
Quibus eisi jiidex. Ita cuiic(i fere inss. ac 2 vi'(,
exial in vetus4,issimis 1 Bonon., Rcgio-Pul., i al.
edd, Iu3 scripiis rec. et aliis odilis cst.e/.
Itog., Colb., Baluz.et Ciarom. iii marg. necnou iu
"i,

ediiisTiioui., Ig.,Tl)ya., Gall,, Spavk., Walcis., esiquQ Ui servi liberi, ui conjuge&, ei (iiscipuli, PislribuUp
1"! FIRM. LACTANTIi in-2

p«av;» sii.il ; ol ctii tiKiluni displiool, iiioveri, oiim \t\ A uihiunm polosl csse sccliis lamclariiin, ut deronsioiii

(ieri viJei. Ergo &iirgiaiiis ad viiidiciam ; iioii i|uia lociis iioii sit; ol ideo potcsl ju<lo.\ noii movcri ail-

la^ti suiiuts, eed ul disviplina serveiur, niores corri- versus euin, (|ui potcsl innoccns iiiveniri. Cumquc
gaiiliir, liceiilia cumpriiiialur. llx>c esl irn jiista, t\nv. deiectiim f.icinus in iucem venerii ,
jam non sua, sed

siaul in hoiaino uccessaria esl ad pravitalis corroc- legmn senlcnlia utilur. Polest concedi, ul sinc ira

lioiwm, *ic uuqiio iii Deo, a <iuo ud hominem perve- faciai, i|uod lacil; habci eiiim quod scqualur. Nos
uii «xeuiplmn. Naui sicuii iios polcsiali noslnc siib- corio, cum domi pcccatur a nosiris, sive id ccrni-

ieclo« coercerc dcbemus , ita etiam peccata uiiivor- nnis, sive scntimus, indignari necesse esl; ipsceniin

suruiii Deus cuerccro debel. Quodulfaciat, irascaliir peccati aspccius indignus esi. Nam qili non movelur
iicccSse csl; (luia naturale esi liono ad alicrius pec- omnino, aul probat dclicla, quod esl lurpius et in-
catiiiii movor. ot incilari. Ergo dofinire dobiieriml justius, uiit molesliam castigaiidi fugil, quain sedatus

Ira est luolusaiiimiad toerceiida poccata insurgoiiiis. animusotquieiamcns.isiicrnaliiracreiiuil, nisi slimu-

Nam deliiiiiio Ciceroiiis < Ira est libido iilciscendi, i- lavcrii ira ei incilavcrit. Qui autem cutn muveaiur,
lion muliuiii a siiporioribus disial. Ira aiflem, qiiam lamen inlempestiva lenitaie, vel s:t;pius quani nc-
l^ossuiitus vel fiirorem, vcl iracmidiam nominarc , cesse est, vel eiiam semper igiioscit, ts plane et illo-

lia-tf ne in hoinine quidem dcbet esse, quia lola vi- B nitn vilam perdit, (luorum audaciam nulrit ad faci-

lioia esi. Ira vere , qu» ad correctioiiem vitiorum nora majora, etsibi ipsi selcrnam molosliarum ma-
periinci, nec liontini adimi debei, nec Deo puiest icrinm suhminislrat. Yitiosa est ergo in peccatis irx
quia et uiilii cst rebus bumanis, ot necessaria. sux cohibitio.

Laudatur ArchyUisTarentinus, qui cjuniin agrocor-

CAPUT XVUI.
rupla esse omnia comperisset, villici sui cuipaiu rc-
Deptecalis vlndkandis, sine ira fieri noH poste.
dargiietis, Misenim lo , in(|uii, qiiein jam verberibus
Quidopus esi, inquiuat, ira, cum*siiie hoc alTcciu necassem, iiisi iraliis cssem. Unicuin iioc cxempUim
pcccatacurrigipo:>sinl? Atqtti nullus cst, qui peccait- lenipcranllc pulant : scd auclorilaleducli non vident
lcm pnssil videro tranquille : possit fortasse, qui le- qtiam incpia cl loculiis fiierit, ct foccril. Nam si ( nt

gibus pra'sidol. quia facinus non siiboculis ejiis ad- rtil Plaio ) iicmo pnideiis punit, quia pcccalunresl,
mittitur, seU d<ilcrlur aliundc lai.quam dubiuni , iicc scd nc pccceLur , apparct (luam malum vir sapiens

VARIOKUM NOT/E.

el copulaiio esl mss. Cf.u.. Huc partiiiei lib- vi — C raiionem invenit, ul nec judex irascalur, nec inipu-
cap. \9: Irw affeelus ad coercendu peccntu eorum, qui nitns suhditis foncslram ad iic(|iiitiam aperi.it. Bf.Tui..
snni rw iiotira potcsliile id esl, ut arciiore diicipima
, Nisi sliinulaverii ira el incilaveril. Ita iiiss, 2 Bonou.
nuiioi aeliiiad probilalcin jusliiiaiiitiue lonnelur. iNoslis el pliiros odit. Iii 7 scriptis eliii cd. lioiiian. deest ira
jclujiia. lius. cl iiH-iiHverii. Iii iiKiliisest ira, sed deest, et incitaverii.
Moveri. Sic lcgo cx pr.rccdcnli periodi memhro, et Qiii autt'm cuin niovcaiur lainen , cic. Sic logo cx
cx mss. Cauc, lialuz., aiiisi|iii.' iic miillis uditis. lit velcrrimiii ms.-:. '2 Boiioi»., Be^io-Put., i aliis Ilcg., el

qiiampliirilMis mss. ei 4 edd. esl moveiur. aliis quimiue, inqiiihus scripinm osl commovcuiur uno
Cuin id Jieri videt. Caiic. et 18 iinpressi, videitt. vocahiilo, CMiii siiit (liiu, cnm inoveultir. Et sic ioguiit
Sic ulique in Deo. Scil. ost nec6ssaria. Ueimtii. : dooii viri.
Sii itiiijiie iii Deo. Sicut... iic saipc et clegaiuer se Lenildte. iia edil. Rom. 1470 et 5 al. cuni mss. om-
cxciiiiiinl ii) Ciceronc et noslro. Bc.v. niluts, pra;tcr Bulu;i. ci Brim., qnibus esi leviiule, ut
Nain defiuiiio Cicerunis. Stoica seu ex sentenlia , 1-i viilgilis.

sioicorum lib. iv Tusc. rap. 9 producia Sic defi- : jlilernamniolesiiaruin mnleriom subininintral. jEter-
uiunl, iiiqiiil, ul iru $U libido puiiiendi ejits, qiii vi- nam, iil esl piMpeHiam. Mss 2 Bon , TdX., (elernam
lUndir lceiiise injurin. Cem.. iNon r<d iiliim qiiuin— molfsiiam .'iubininistrttl.

Colhirius iiMlical, locum re-p<;xit Lactai.liiH, s<;( ad Luuddlnr Arclitjtas Tiireniiniis. Rcperilnr liKC chria
lib. tv TiisG. cap. 19 Enl eniin irn ulciicenAi libido.
: vcl :ipopuihogma etiain apud Ciccruneni in iv Tus- ,

tlii con(«r Davisium. Idem Ciccro lib. iti Tiisc c.ip. ciil. i|ii;ost., apiid \;»ler. M;ix., lih. iv. cap. 1, dc
5 Sk eiiiiit definitur irucnndia : Ukisccndi libido.
: .Aniiii iiioder:ilione apud Plutarch. de Piicris cdit-
; ,

BUN. I^caiulis; alquo riirsus apud eumdem, de Scra nuiniiiis

Ira auieiH. Hac verba qua; scriplis Boiion. T.ix., , aiiimadversioue.
Lip-i. et 5 vulgatis d&siint, addiinus ex mss. 5 Kcg., Sliseruin le. Ainhrosins, lib. i Olf., c. 21, ita : le
G Colh., 4 0x011., li.ihh ct 4 excusis. lu Cauc, Uiir. infeliceml quam te af\liciarein, nisi iralus essem! Seneca
et.^ vol. editis esi Iram autcin, inendose. .'<im>li;i, iih. i do Ira, c. !'>, de .Socraie; et I. iii de
Quia totavilioiia esl. U.ss. rec. 1 Rog. cl 1 Coib. ac Ir;i. c. 1-2, de Bln.
Pliilone.
15 euil., quoi. Unicum liocexemplum. OI>.s€rvai lleumaimtis, kh;-
Qui peccantem. Sic nrposiiii cx 3, vet. edd. Kom. euin liic esse plaiie singulure. Aliquoties iia ipsc Lac-
et omnibus niss. pnelor Pcn. in quo csl qui peccntn lauliiis, ex. gral., de Opif., c. 20. M. TuUius elo-
in ca.'leris edilis, qvi pecratoruin. queniio! ipsius unicuni exemplar. Bcn.
Sed deferluraliunde. ...et idco poteitjudex non moveri. Si ( ul uit Plato ) neino prudens punit
, etc. Recle :

Wxc retiiienda fuerniit, ut in mss. cl in edil. /iidiii, vlilo seijqAl mss. Cauc, ii Keg. ei o alii, necuoti
ci Pl:i:ii. qiiae in 10 niss. ci edit. .^de>iileranloV. lyedit., Sicut. M.dc Plal. de Leg, ii. Sinitlis loctts
Potest concedi. 1 fli;g. rec. cl 5 Culo. ac 7 ediii esi apiid eiimdcm PiiiUiiiom iii Proiagora, nd (|iiein
Jir.npomiiil sed. rospoxisso videlur. Est rursu.^ :iliiis
La('l:iiiiiiis veriiis

Ui sineira faciat, qtiod facit. Deest cjuod facil in 7 looiis Pialonicus de Legibus, hisce pulchrc
in qiiinlo
mss. ct 5 cdilis. siijiserviens, el ud soi|Uonleiii iigiit':im OApliciudaiu
/i(i/ probni delicta, etc. Dilemma infirmum. Nam niite convenien.s. Vido apud euiudein Piatonein lo-
fSopaicr, ui c:^; apud Slobxum mcdiam quaindaiii , ciim cilaiuiu ab \. Gvliio, lib. vi Noct. Altic, c. ii,j
 ,

135 LIBKR DE IRA DEI. iZi

proposiierii exeinplum. Si enim sen-ieriiit scrvi do- A ui libidiiieiu prodeuda; soboiis gralia dedii, sic iram
ininuin siiuni sacvire cum non irascilur, luni parccre cohibendoriim causa deiictorum.
cuni iraicilur, nou peccabuni mique lcviier, ne vcr- Verum ii qui nesciunl (incs boiiorum ac malorum,
berentur; sed quaniuin poicrunt gravissinie, ut sio- sicut libidiiie utuniur ad corrupteias el ad volupiatcs,
niuciium ejus incitent aique impune discedani. Ego sic ira ei afreciu dum iis quos odio ha-
ad nocendumj
vcro laudarem, si cu») luisset iratus, dedisset ira; suaj benl irascnniur. Ergo ctiam non i^eccaiiiibus irascuii-
spaiium, ut residente per iuiervailum lemporis ani- lur, etiam paribiis aut eiiam superioribus. Hinc
quo-
mi tumurC; Imberet niodum casligalio. Non ergo prop- tidie ad immania lacinora prosililur : binc tragoedise
ter ira; Uiagniluuincuj donanda eral poena,sed difle- sx'pe nascuntiir, Esseligilur iaudandus Arcbyias, si,
icnda, ne ani peccanii majorem justo dolorem inure- cum alicui civi el pari facienti sibi injuriam luisset
rct, aui casiiganti furercm. Nunc vero qua; landem iraius, repressisset sc taraen ei patieniia furoris im-
aujuiias, aut qua; s;jpientia esi, ui aliquis ob exiguuiu peium mitigassel. ilac sui cobibitio glo.''iosa esl, qua
delictum piuiialur, ob maximum no» puniatur ? quod compescitur aliqiiod immineris magnum maiiim. Ser-
si iiaturani rerum causasque didicisset, nuuquam tam vorum auiein filiorumque peccata non coerccre, pec-
inipdrtunam conlincntiam proriteretur , ut nequain calum esl ; evaJeiit eiiim ad majus maluin per impu-
servus iiaium sibi fuisse dominum graiularelur. Nam niiatem. Hic non coiiibenda ira, sed etiam, si jacec,
sicut corpus numanum Deus mullis et variis sensibus '^ excitasidaest. Quod autem deliomiiiedicimus,ideliaui
ad usum \\ix nccessariis instruxii, sic ^t animo va- de Deo, qui Iioniinem similem sui fecil. Omitio de
lios aitribuit affectus, quibus viiae raiio cousiarei, ligura Dei dicere, quia sioici negant habere ullam

VARIORUM NOT^.
cx Gorgia ; ct apud Seucc, in Gne i de Ira, ei ad lin. aui parcs, aut eiiam inferiores. Videsis annot. ad I.
11 cap. 31. 1. c. 4, aut eliam recjes. Ila 1. v, c. 3 : vel paria, vel

Vl slomachum ejus incileni. Mss. 9, pfo ejus, legimt eliam majora. Epit. c
61 : Irascmlur paribus, aul
in liis. Mss. i Bonmi. eLii alii, tU sloniachum pcrversi eiiam potioribus. Bun.
Iwininis incitenl. Quaj leclio aixidet Isaeo. Ms. Ba!i., Ad vnmania [acinora. Sic restitui ex mss. 2 Bon.,
perversi lioniines. Rcgio-Put., Cauc, 5 Colberi. et 10 aliis, ei edit.
Residenle animi tumore. Eleganler dicla luec Btiiul., Is., .Spark. In1 Reg. rec, 1 Colb. et 13 ed.
oiiiuia : residente, id est coinposito, sedato. Cic, lib. est ad maximu facinora.
iii Tii^c, c, 12 : Cnm lumor animi resedisset. BuN. Oinilto de figiira Dei dicere. To Dei non extat in
Oifferenda. Ea vero meiis iuit Socratis, de quo Sc- 7 mss. Coiitrarium videie est lib. ir, cap. y, etlib. vi,
nei:i, lib. i, delra, cap. 15 exir. Bun. cap. 23, ubi recte de Deo sensit. Quod autem de —
Dolorem inureret. Sic sujira, inuril lasio dolorem, Q iiomine dicimus, id eliam de Deo, qui liuminem similem
cap. 17,1 Colb., vincerel pro inurerety 7t Colb. sui fccit. Omiito de [igura Dei dicere, elc Corporea
Hnin., imniilterel. Cueleri.ul in teslu.
,

Dolorem in- — Deum priedtium es^e iigura inultis locis asserere vi-
nreret. Videlur iiosicr rcspexisse ad Cicer. lib. m dctur Lactaiitius, cum lamen ii Instii., cap. 9 , et
Tuscuian., cap. 9 Propriuni est irati cupere a quo lce-
: lib. VI, cap. nii., el lib. vii, c 3, 9 et2l, vei-e ei rec-
sus videatur, ei quam maxinium dolorcm inurere. Bu.\. le faleaiur, ipsum corporis experiein : adeo lacile
Quoi landem cequitas , aut quoe sapientia est. Iia scripiorci inieiduin sibi conlraria et dicuiil, et sen-
qiiaiiiplurimi niss. el edit. Rnm. 1470, el al. 5. h\ liiiiii. Id abseiuerunt lion iiiodo piiiiosjjiiii quid;im,
nis. Llllr. legdur, (luanam sapientia e$l; i\iCs\iC. iy ut Aristoleles scribit ni ftielaph. lexi. 7, sciliccl Epi-
Coib., Biun. el 8 vulgatis, aut sapienlia esl; iu 2 curei , de quibus Cic i de Nat. deor., ei Calen., de
Beg. rec, 2 Coib. et Baluz., quaitandem aul cequilas, ptiilosophicliisl ,cap. 29, sed eiiam Judieorum non-
oul quiV sapienlia est. nulli, ei ex iiostris quidam ha;relici, ul Tertullian.,
Ob e.riguhni deliclum. Sic mss. anliquiss.,2 Bon., queni tamcn pic irUerprelalur S. Augustin., iii Iibro
IU'gio-1'iit. ei 1 a!. Ueg. rec, 2 Coib.,CIarom. ac I"4 de Haeresib. ad Quodvuitdeum , cap. 8G. Vadiani
cdiii.El rccte. Lege et expende qua; pra;cosseruiit, item, et Manich;oi, ul hal^etur ex S. Augusiino, in iii
«t ea qiia; sequuntur. In 12 scripiis rec. et 2 vet. ed. Conless. , cap. 7, qui omnes ab errure tUo eognomen
iloin., [>!0 deliclum iegilur dolorem. — Ob exigmm Anthropomorphilarumadepli sunt. De quibus videnda
ilctictum, 58. Qui
Ep., c. nullam facil di/j'cren- sunt qua; scribil Nicephor. lib. ii.cap. 14, et lib. ,

liani delictonim, aul levia iiiagnis suppliciis ajficicnda
ccnsct, quodest C7'uaeiisjudicis,aut gravia parvis, (/wod
esl utrumque reipubliccs incotnmodum. Sl
dissolnli , DCas^ianus, Coilal. 10, cap. 1. Quod ciiiiii Scriplura
enini siiinma scelera lcviicr punianlnr, audacia matis
crc&cet ud facinora mujora ; ei si levibus deliclis pce-
na graviorJi roje/jir, mulli...in periculuni venienl.lii:!^.
Ajfecius. Qu;c bis sectionibiis dispulal,
exsecutus esi lib. vi, caii. 10. Bcn.
ProdendiS sobolis grulia. Ila reposui ex oiiiiiiuiis
mss. deiiiplis 2 lleg, rec, in quibus , ul el in ediiis,
est, producendai. Ed. Rom. 14t)S, corrupie perdendai
pro prodenda:.
Ira et ajfeclu. Id esi,ira; affectu, Iv Sta o-Jorv.Nisi ct
hic inaiis legerc irce ajfectu, mi 1. vi, c 19, bis irai
ojfecius diCiiar. BtiN.
Erqo clinm non eiiam pari"
))cccanlibus irascunlur
bus. In niss. Lipsiensibus, 4Keg. rec, 4 Coih., Ciar.,
2 vel. ed. Kouj., deest ertjo eiiam non peccanlibus ; itein
in 8al. ed., ubi irascunlur aul paribus; aiia de-unl.
Aui etiam supcrioribus. Elegaiiler , aut etiam, iit
c. 2U Cic, lib. n de Nat. deor., c. 5, aeieris rcbus.
xni, cap. 10, eo quoque inlecium oiim peneomnege-
nus iiiunactiorum qui iii /Egyplo niorabaiilur, scribit
dicat hominem ad Dci imaginem et similiiudinem
creaiuia, iiii huutileiii litlerae soiium auendenles,
cuiit eifurein coiicipiebaiu. Ibi vcro siniiiiiutlo cl
simiiilc!' iitiago non coiiioiaiiier, sed spiiiialiier accipitur,
sive Latinoriiiii setiteniiam ampleciamur, ut illa iina-
gi>dicatur rcspcciu nientis liumamc, et triuia ejus
poteiiliaruin, quibus .laiicussiina Trinilas aliquo ino-
,
uo fepiicsenlctur, ut ducet sancius Augiisiinus in
lib. de Irinitat. sivegru;corum patrum, ut illa ima-
go et simililudo sil respeclu doininii quou oblinel,
iion modo lerieiiaiiim umuium i^cum, ut Chrysosi.
iieiisilHoiiiil. 8, iii i C(.iio.s., sod eii;iiii suorum alfec-
, tuuiii cl mtiluuiii per tibcrlaiem arbiirii, quatenus ra-
lioiii adversantur, ul Clemens Alexandr., vi Slrom.,
Basil., lioiiiil. 10, in llexaemer.; Cliiysosl., Ilomil.
2.5sup;;r Genes.; i*!ulo in Pliiedou., rcfcrente Euseb.,
lib. li Pnepar., cap. 14, ei Porp-iyrius, ei<dem Eus.
tiitcsianic. Vido conira eam iiiicrcsim concilium Late-
 m FIHM. LACTANTll m
formain Donm;«'t ingcns nlia maieria imsceUir, si A l»t'ai aiuariiudincm, cl sil lUilcis illecebra volnpialis,

cos loargiiere vclinius : dc aiiimo laiiluin Uujuor. Si viiicuntnr pliirimi, ct abstraliuntur ad siiavilateni. li

Deo iul>jjcei cogiiare, sapcrc, inielligere, providerc, vcro, qiii se cor|)ori rcbusi|iic terrcnis addixerunt,

prjestare , cx oinnilius auieui animalibus Uoino solus prcmuniiir in lcrrain, nec assequi possunt divini mii<

Uxc liabei; er^oad Dei simililmluuMn 1'jclus csl sed : neris graliam, quia se vitii)rnm labibus inqninavc-

ideo procedil iii vilium, quia de lci reiia fragililale ruiii. Qni auicm Deum seciui, eiiiuo parentes, cor-
permislus, non polesl id quod a Dco sunipsit, incor- poris desidcria conicinpserint, ct virlutcm iir;cferen-

rupium pnrunKiiie servare, iiisi ab eodem Deo justilix les voluplaiibus, innocentiam jusiiiiamque scrvave-
prieeeptis iinbuatur. ' rini : lios Deus ut sui similes recognoscit.

Cum igilur sanctissiinam lcgcm posucrit, velilquc

CAPLT XIX. universos, innocentes ac bcneficos csse ; potestncnon
irasci, cuin videt contenini legcin suam, abjici virtu*
De anima el corfore, deqne Providentia.
tulem, appeii voluplalem? Quod si esl muiidi admi-
Sed quoniam compaclus cst, ui diximus, eduobus, iiistraior, sicut esse debet, iion uiique contemnil id
animo el corpore, in altcro virlules,iii allcro vilia qnod cst in omni mundo vel niaximum. Si est pro-
coiiiinenlur, cl impugnanl se invieem. Aniini enim g vidus, nt oporlcl Deum, coiisulit utique generi liu-
bona, (]\ix sunt in conlincndis libidinibus, contraria iiiano, quo sit vita nosira et copiosior, cl melior, ct

suni corpori ; et corporis bona, qiiae sunt in omni luiior. Si est paier ac Deus universorum,certe virlu-
genere voluplaluin , inimica sunt animo. Sed si vir- tibns liominiim dcleclatur, etvitiiscominovetur; ergo

tus animi repngnavoril ciipitlilaiibus, casque com- et juslds diligit, ei impios odit.Odio(inquil) opiis iioii

presseril, eril vcre Deosimilis. Diidc apparet animam esl; semel enim slaluil l)onispr:«mium, el inalis poe-
honiinis, qnae viruitem divinam capit, non esse inor- nnin. Qnod si aliquis jusle innocenlerquc vivat, et
lalem. Sed discrimen illud esi, qiiod cum virlus ha- idem Deum neccolat, nec curel oninino,ulAristides,

VARIORUM NOT^.

ranens. suh Innoc. 111, in cap. Firmiter, de Summ. Iloc uno inlerfecto, inlelUgo hanc reipnblicce pestcm pnu.
Triiiil.; S. Angnsiin. ubi S'ipra, cl lil». n Confess., //s;)cr re|iriini, non j»j/;t;r;)f<Muui coinprinii posse. JJu.n.

rap. ip. super Gencs. ail liii. lii). x, c.ip. 25 dc ; liril vere Deo siinilis. Ita aiiliti. mss. Regio-Put. et

Doelrina Clirisli, cap. (Jet 8; S. Tliom. i, coiil. Gen- Caiic, 2 al. Rcgii, Colb. aliitjuc miilli, neciion 15
tes, cap. 21, cl part. qti;Rsi. 3, an. 1. ls.t;i:s.
1
edili. In 2 Colb. Cst, eiit vero Deo siinilii; in 2 Bo-
^'
Maleria uascelur. .Ms. Keg. el cilili, nuscilur.. Tax., Bainz., vcre Deo similis invenielur ; iu 1
iioii.,

Ihec habet. Sie reposiii cx cd. Gymnie. et cunclis Reg. rcc, 1 Cnlb. cl 4 \ulgalis, invenilnr. llanc vo-
niss., proiier 1 Heg. rec, \ Culbcrl., Canl., in qui- cemaddil eiiam Buneman. ulin notascqucnti. Vere —
Inis esl, ul in edilis. hoc habel. Deo similisinvenilur. .\lii, Erit vere Oeo similis. Snlis
Compactus en. Siipple homo. (iompaclns est, ul — biMie. Tliumas. Thys. Gall. Spai k., vere similis Deo in-
diximus, e (luobui.C:\{>. 15: Sic el nos ex diiobus aque veiiilur. Bor.oii. Tax. Isanis, vere Deo similis invenie-
repugnanlibui compacii sumus, anima el corpore, elc. tur. Pr.itluli oli codd. aiiliquilatein,-et ijiiia ini{raluiii

liu.v. alujnid liabere videlur allera Icclio, compresscrit, crii.

Alias res eodem redit. De Opif., cap. 1'J. llic beaius,
Jmpiignant sf iimcem. Abeslse a 9 mss. el cd. Rom.
1^70. In Gotli. ct Lips. est repuiinunt^ inviccni.
— liic .. siniilis Deo sii necesseo^t. L'b. 11 Insl., cap. 18;

llic ccelo diiinus judicabiiur. Lili. vi, cap. i&.Quia

Repugnant invicem. Lib. vi Iiislit., cap. 3 Sive... vir- :

sun sponte decedent ; tive viliu exi-

virtute... nihit liomine dignius inveniri potest Bu\.
iHles inferas, vili t

Qui se corpori. In G inss. etcdd. vct. Rom. eslquia,

nius, virtuies uttro subibunl. Sic bonortim ac mulornm
qiiod mox sei|uilur.
consliluianaiura est, ut se invicem soinperoiipngneiil,
Divini inuncris. Sic reposui cx qu.tmpUirimis mss.
temper expellant. Lil». vii. cap. 10 Vilia viriuiem :

veierrimi el oplimi 2 Bonoii., liegio-

iiiler <iiii)s suiil
temper impngnunl. Pro mcdia leclione sine prono-
Piit., Caiic. ei edd. BeUiI. acCcllar. In 3 Reg. rcc.
niiiie suiil libn in loco gemiiio. Lib. vii lust., c. 5 :

eti Colb. :)C 15 vulgalis est divini numinis; iii Cla-

Krgo guia virtutem proposuil homini Deus, licei, unima
rom., nominis; iiiale.
el corpus consociata sint, tamen contruria siint, cl ini-
Rl.n. 1» Iiiqninuveruiil. Ila lego cum oinnibiis fere niss. ct
pugaanl invicem. ^ eilil. Roin. 1470, Floienl., 1 Atceleri vnlgali eodi- .

Hrpugiuuerit ciipidilalibns. II;rc leclio csl aiiliqnis- ces ciiin mss. 1 Reg. rec, 2 Colb., Claroin. babenl,
simoiuni el opi. iiiss. 2 Donoii., Kegio-Pni., Caiic. et inquinin-unt.
1 al. Reg., 2Colb.,Lips., lialnz. el impressorum. M Qnod si est mundi adininistrntor. i Botion. reccii
In 13 rec. scripiis ae 2 vel. edd. r.om. ei Is. cs; vo- tior, Qiii.
luptatibus.JSiCi\\ii)<\iiC Bnneman. ct notam se |nen
Si eit providvs. Iia ciini veterilms edilis oiniies
lcm exliibet. — lienugnaveril vuluplalibus. Alii, Re- niss. pruHcr i Rcg. lee, et Cauc. <|iiibus est providens,
pugnaveril cupiditnlibus ; ijriiis llemiianiiu.-) pr.ercrt :
UL 1.') iinpressis.
Ea vox miiii hic reclior sidelur, qniaco vocabulo pcr- Inquit. Ms. Ein. cl edd. Cellar., Walcb., {inquil
pelno hic ulitur lib. iv, cap. 17 Liuniur libidine :
aliquis.)
ud capiendas voluptates. Epii., cap. Gl pr. : Ubido... Aristides. Nullus mibi rcstal ambigeiidi lociis, quin
(ippetil voluptales. Coiif. infia. Inslar comiin nlarii
hic lcgendnm sil Aris'.ides, tiim ex Ciccrinic, (|ui euni
essi: possunl, qnce disputal de voluplaiibus iih. vi,
de iracundia cilal, cl Tlmonem de odio; tum ex anli-
ciji. 21), 21, 22cl25. RcN. quissimis el oplimis mss. i Bonoii., Regio-Pul., i
Easque compresserit. Colb., oppresserit; 2 Bon. et
l Valic, 1 Colberl., Bodl. el (^larom, in marg. qiiod
Tax., represserit. Vide infra, cap. 21 inilio, lemperari receiitioies inss. el cJili corrnperuiil in Aristoleles.
debuil furor ejus el compnmi. —
Easque compresserit. Aristides anlem Graecns Allienieiisis eral, cujus vir-
ii |r)rii)i£re parum esi, (11111 sinl foinpriineinlie, Dis- lnies, verba el excmpla cominemorai Cicero Tiiscul.
l.ucii'>nem observo ex Cic. Urai. i iii Caiii., c. 12 : Qu.esi. Iib. v^ n. 106, de Oflicjis lib. iii, n. ii el
137 LIIJER DE IRA DEI. m
tii Afisiides ei Tinion,' caelerique philosophoruni, ce- A l"» delniit vindic.ue, el pro nieriio (ineniqiie punire.

detue liuic impniie, qnod cnni lcgi Dei obicmperarit, Aienim si id f;icerot, nemo superesset. Nullus cst

jpsuni tainenspreveril? Esligiiur aliquid, propterquod enim, qui iiiiiil peccei ; et niiilta sunl, quae ad pcocan-

Dens pos-sit irasci, tanquam liducia integriiatisadver- dum irritent; aitas, vinoientia., egestas, occasio, prie-

sus eum rebellanli. Si huic polest irasci propler su- niiiim. Adeo subjecta est peccaio fragiiiias carnis,

perbiam, cur non raagis peccaiori, qui legem ciun qua induli sunius, ul nisi huic necessiiaii Deus par-
cerei, iiiiniuui loriasse pauci viverent pri^pier lianc
jpso pariier laiore contempscril? Judex peccatis ve-
:

niani dare non polesl,. quia volunlati servit alienie. causam palienlissimus csi, et iram Mnni conlinet.

poiest, quia esi legis suse ipse disccpia-

Nani quia peifccla esl iii eo virtus, necesse est pa-
Deus auiem
quam cum poneret, non utique ad^mit tienliam quoquc ejus esse perfectam, quse ei ipsa vir-
lor et judex :

sibi oinnem poiesiaiem, sed habet ignoscendi licen- ti!S cst. Quaui mulii ex peccaloribus justi pnsieriiis

elfecti suiil, ex niali.^ boni, ex impiobis conlinenus!

tiam.
CAPUT XX. qu:ini miilii in prima selaie lurpes, et oinniutu jiuli-

Dc peccatis el Dei inisericordia, cio danuiali, postnioduni tamen laudabiles exiileruiil!

Cur
Quod ulique non fieret, si omne pcccaiuii. poena sc-
Si poiesi ignoscere, potest igitur el irasci.
"''•
erso, inquiet peccant, sajpe felices
aliquis, et qi:i B ^l"^*'^^

. . •> rx c r , • • Leges publ icse nianilostos reos daninani : sed plu-

sunt, el qui pie vivuiii, saepe miseri ? Quia lugitivi et . .
*
rimi sunt, qiiorum peccata occuluntur; plurimi, qui
abdicati libere viviint, et qui sub disciplina patris, aut
delatorem coinprimunt , aul precibus , aut prx-iuio ;
domini sunt, strictiiis et frugalius. \irtus enini per
pliirinii ,
qui judicia eliiduiit per graliam , vcl polen-
mala et probatur, et conslat; vilia per voluptaiem.'
liam. Quod si eos omnes, qui liumnnam poennm ef-
Nec lainen ille qui peccat, sperare debet perpetuam
fugiunt, ceiisura divina damnarct, esset homo aut
impunilatem, quia iiulla esi porpetua fclicitas :

rarus, aut eiiam nulliis in lerra. Deniqne vel iin:i illa

Sed scilicetutlima semper
causa delendi geueris humanijust;i esso poluissel,
Expectanda dies homini diciqne lieaius ;

Aule obitum neuio suprematiue fiinera debet. quod honiines, contempto Deo vivo, tcrrcnis fragili-
(OviD., Mclani., lib. m, vers. 133.)
busque figineulis honorem divinum lanquain coele-
ul ait poeta non insuavis. Exitus esl, qui arguit feli- slibus dcferunt, adonintes opera humanis digilis la-

citatem; ei nemo judiciuin Dei poiest, nec vivus ef- borala. CiimqHe illos Deus arlifox, ore .subiimi, slaui
fugere, nec morluus. Ilabet eniiu polestalem, et vi- rcclo figuralos, ad conlemplaiionem coeli etimtiliam
vos praecipitare de sumnio, et moriuos aHernis affi- Dei exeiiaverit, ciirvare sc ad ternm maluoriiiit pe-
cerecrucialibus. Imo, inquit, si irascilur Dous, sia- C ciiduin modo. Iluniilisenim, ot curvus, el pruiiuscst,

VAUIORUM mrjE.

Orat. 52, pro P. Sexlio n. 141 : Si apud Allieiiieitses 2 Bonon. et aliis 5, rebellante; in omuibus ferc editis
homiues Grcecos Tliemisloctem illuin conservatonin pa- cst rebcttandi.
trne non deterruii... Aristidis fuga, (lui unus omnium Potesligiiurel irasci. Sic legocunimss. Rogio-Put.,
iiiviclissunus \uisse tradilur... proposilis tot exemplis 4 al. Reg., 2 Colb. , Baluz., Claiom. in 2 Buiion.,
irucundiie, eic. Tax.. 1 Colb., el ed. Is. deest i(jitur, iu vulgaiis dcsi-
Fa Timon. Fiiii Cicerone leste etiam Athenlensis, dor;Uiir c/. Mss. 1 Rog., 7, Coib.. 2 Lips , Riun. et
Laerlio vir frugi, soliuidinis et horlorum aiiians, ho- ciid. Roiii. 14T0, 1474, Tiidiii., Fioronl. Icguni : i'i
minum osor. Ejus dicia rcfcrt Cicero Tusciil, Qiucst. poiesl igilur irasci, cur ergo ','

lib. IV, n. 25 ol 27, ixc de Amicilia u. 87. Abesi Timon Abdicati.ldi osl repudiali.
ab Mmss. et 5 cdd. Aiii voluiit hunc fuisse IMiiligis- Qui arguit [elicitaiem. csi (leiiionslral, probat.M
iniiiu PyrrliDiiis discipulum. Minuciu.'> Folix., cap. 56. In tin. iiaiiiio iit auruiii ;

Ul Arisiides el Cimon. Uniis Yat., Ald., Crat.., ignibus, sic nos discriniinibus argiiiiniir. Hioionymus
Gynin., Fas., Crypli., Torn., Het., P;iris. 15l)l, Tlio- epist. ad Paiibtm ; huinililas vostiiiui iiuii luiiieiiles
mas., Thys., Gall., Spnrk., Timon : Siquidcm in an- animos argiicliai. Rvs.
liquissimis mss. Bonon el Taurin. forma niajuscula D Vinolentin. lia omoiKlavi ox oninibiis fere niss. in-
liiierariiin c ol l propeniodum una ei eadem csi. De tcr quos siiiit 2 Bon., Rcgio-Piil. , 2 al. Rog., 5 Col-
ArislidecIaroNepos iii Arislidc, cap. 2
Menioria ejus
: bert., 4 Oxon., Tax., Km., Cam., Bnin., edit. Roni.
justiliee ct (ecitiitalis el innorentia; multa. Ejusdemjusti- 1470 ac Collar. El ii.i Joiui. CuikI el Fniiciiis logeii-

liamLaciaiiliuslib. us, c. li),coiiiniendai. Add. lib.vi duiu esso siispic:ib:uitiu ; (luani iccliom iu proi»al lleu-
cap. 0. Ul vero omenilareni, Cimon, fecit
liisiiiut., iii:uiiuis.Al iu 5 Rcg. roc, 3 Colb., iMarin., Cbironi.
plaiie geniiinus locus Lactanlii lib.vi liistil., eap. 9 : odiiisqiio I5cst violeiiliu.
Deuin qni icjnorat, et ipsam justitinm igiuncl necesse Quornni pcccata occuluntur. Sic reslilui ox ed.
CHl. Sed puleinus fieri possr, ut uliqws nuinrati et inge- Gyiiinic. oi niaiiiiscrijdis, |.i;i'ior 2Reg. rec, 5Colb.
nito bono veras virtutes capiat, quaiem fuisse Cimonem inquibiis cst occullantur, ul in pluribus editis.
Allienis accepimus, (luieiegentibus slipem dedil. cl pan- Aut ciiam nultus. Ex oniiiibus pro|)e mss. et cd.
peres inviiavit et nuUos indnit : tamini cum illud uiium, Gymnic. adilituni cliam, quod caeteiis iuiprossis et 4
maximum, deest agnitio Dei, jam boiiu illa
qiiod esl reo. scripiis doest.
omnia supwacua siinl ei inania, ul (rnslra in iiis asse- Laboraia. Franoiiis, forte elaborata. Est tamen la-
quendis laboraveril. Omnis cnini juslitia ejns siinilis csl boratus oodcm sensu apud Ciceronem xiii .\ltic. 5 et
liumano corpori capul non habenti. Vides nostrum hoc proCoel. 54.
etiam loco de Cimone et pliHosopliis agerc. Matuerunt pecudtun modo. Ila reposui ex veieribus
BfNiiM.AN. edii. Roni. ol 12 aliis imiuessis, Manuscripiis Regio-
Hebeltanii. lia ferunt 15 mss. inler quos est Regio- Put. el 14 al. nisi quod mss. Cauc, Claroni. ac 12
Pul. In 2 Rog. rec. et ed. Rom. 1470 esi rebeitaii ; iu inipressi legunt more, pro modo. Rei',iiis unus, Bo-

Patrol. VII.
159 FIRM. LACTANTll m
giii at) aspeclu C4)tli Oci^ue palris 3ver«u:, tcrrena, \ qui a (iriucipio irani jecori liominis indidissei : siqui-

i\\ix caloare debueral. id est, lie (erra lictu el roi-- d«m crcdilur, caus:)iii hujus coniniotionis in hninoro
iiMta. vciieralur. in lanla igiliir iinpiciale lioniiniim fellis coniiiieri. Non igiiur in lotuni proliibet irgi«ci,
laiiiisque pcccaii*» id ^isseiiuilur paiienlia Dei, ul se qwia is alTeclus necessirio datus est : sed proliibet in
ipM lioiaine:i d^inuialis viUie prioris erroribus corri* iia permanere. Ira enim niortaliuin debet esse mof'
guni. Deiiiqiic, el boni siinl juslique iiiulli, et abjec- talis ; nam s^i maneat, confirniantur inlmicitiae ad
lis lcrie.iis cullibus, niajesiaicin Dei siiigiilaris agno- perniciein .senipiiernam. Deinde rursus cum irasci
2>cuiit. Si.'4l cuni iiwxiniael ulilissiina sit Dei patientia, qniJein, scd tamen non pe<:care pracepit, non oiiqno
laineu, quanivis sero, noxUis punil, iiec paiilur lun- cvellil ii-ani radicitus, sed temperavit: ul in oinni c-j-

gius proccilere, cuni eos iiienicfiUabiles esse pervi- stigalionc inodum ac justitiam leneremus. Qui erg«
(lcril. irasci nos jubet, ipse utiqiie irascitur : qui placari ce-

CAPUT XXI. lerius prcccipit , est utique ipse placabilis; ea enim

prsecepit, qiise sunt justa , et rebus utilia communi-
De ira Dei el hominis,
bus.
Superest iina ei exireina qiisesiiu. Nam dixerii for- Sed quia dixeram non esse irain Dei lempo-
tassc quispiani, adco non iiasci Deum, ut eliain in B ralem, sicul bominis, qui prasenianca comnioiione
praiceptis homiiiein irasci vetci. Possem dieere, quod fervescit, nec facile regere se polesi propior fragili-
ira bo.iiinis refraiuanda iuerit, quia injusie sjepo ira- talem ; iiitelligeic debemus, qnia sit a:(ernns Deiis,
scilur; el pra'sculcni hubel nioiiiin ,
quia temporalis irani quoqne ejus in ;Klernuiii' maiicre : sed rnrsum,
est. Iiaquc iie riereut ca, qu;e laciuut periram ei hu- quia virluie sit muxima prsediius, in potestate ha-
miles, ei mediocres , et magni rcges, temperari de- bere irom suani ; ncc ab ea regi, sed ipsuin illam,
bntt furor ejus, et coroprimi , ne mentis impos ali- qucmadinodum vclit, moderari : quod iiiiqwc non re-
quod incxpiabile facinus adiuiiieret. Deus aulem nun pugnal siiperiori. Nam si prorsus iiimiorialis fuisset
ad prxbcns irascitur, quia seicrnus esi pcrfeci^que ira ejus, non esset saiisfaclioni aut grati^e post dc-
viriutis; ei .-luoquam ni^i merito irascilur. Sed lamen lictum locus ; cum ipse homines ante solis occasum
iiun iia resse iiabot. Nam siomnino prohiberet irasci, reconciliari jubeai. Scd ira divina in aeiernum inanet
ipse quodaminodo reprehensor opificii sui fuisset. adversus eos, tjui peccant in aeternum. Itaque Deus

VARIORUM NOT^.
non., Tax., Lips. addunl humi repere; scripli ^, ir- Q quenlia, in humore fellis ; et lib. vi Inslilul. cap. 15 :
repere A/fecius ir(e in fdle, libidmis injecore ; et de Opif. Cap.
Avenut, teirena, quce calcare debueral. Ben-i. Vide li A/fectum iracundjw... in felle ronstilutum... tibi-
:

soqq. niss, Rcgio-Put. ct Reg., edit. Roni 1470,

i al. dines rerum vmereurnm in jecore. Bijn.
.\ld., Kasit., Betul. habciil, aversus, terram qtiain cal- Deinde. ha resiilutum ex edil. Ronoii. 1-470, Beliil.,
larc debuerat. Mss. 15 el ed. Rota. liQH, adversua Rcg. rec. et 12 cxciisis est Denique.
Cel!:u-. In 1
lcrram quam calcare debuerai. Cum irasci quidem, std tamefi non pecciire prcecepit,
Miijestatem Dei shigularis agnoscunt. Sic ct alibi nm unquc. Mss. 3 rec. el 14 edd., eum irasd... scriptl
passim Laciantins. Vrde Not. ad lib. de Slortib. Per- 5 rec, pracipit.
si;ciil. cap. 1. Ms. Em. habel Dei ceelestis
;
'i Reg. Sed tamen upnpecaire, Psal.ivapud Sepiiiaginta
Vilc.
rcc, 3 Colb., Clarom. et 2 vet. edd. Roin., cogno-
quideiii est o^o^t^caSs, -/ai p./3 «7.«(3T(z-.<cTc. Sed Ilebnei
sninl.
transrcrunt conlremisciie ; qui soiisus esl, al abhof-
Superesl una extrema qnwstio. Ila libri anliquio-
el
reanius a pcccaiis. Betul.
res, tum inss. tuni ediii. Multi impressi posl um ad-
diinl m«i/ma; 1 Colberl. permaxima; sciipli i rec. Qui pliicaii. Ila correxi ex oinnibiis iiiss. muUis-
unn et maxima. que Cilitis iii : noniiiiliis iiiipressis esl placare.

Lil etiam in prcccepHs. Rcposui etiam ex edilis Cra-

Celeriiis priccipit. Sic lego cx tnss. (jiiainplurimis

tand. el Ccllar. cunctisque scriplis, pr;ieler i inss. nnliquis.Miiiis et oplimis, approbaiile Fiaiicio : quud
rcc. inqiiibns, ut in cicieris impressis, lcgilur el; in supcrioribus respoiidet, ubi ealjubel.
11 in., jpsc
Ea enim prwcepit. Sic restitui ex cuiiclis mss. el
£>efcuif. Itacxvet. cdd. Rom.eils.acquampluriinisD^et; ed. Rom. In 1-2 impressis c&i, siquidein pra:-
Canc. et 8 iinpressis esldebueral c«////.
inss. reposiii. In iii ;

in .")
scriplis et 4 vulg:ilis est debuei-it. Nec facile regerc sc potest propter fragililatem : in-
Ne iiientis impos atiquod iuexpiabile facinus udmit- telligeredcbeinus, etc lla reriint onines iiiaimscrijUi et
leret. niss. H inler qiios Cst Rcgio-Put. et uiius Jaiio f) vera et genuina osl leclio Tridin. et
edili. At(|ii('
<<uilielmi visus, Roinana 1468 habeni, ne
cdilioi|iie Fioreiit., Ven. 1490. Vitiose in iinpress. aliis, non
meutis impossibile iiliquud, nulio sensu unde (iiillicl- ; ideo intelliqere, elc. qiia? leclio scopo L:icl. cciitraria
niiis et Calheiislcgiwidiiiii esse piilant, ne meiitis impus est, ui beile obscrvainut Tiioinasiiis el Isxmis.
u bile, aul in bile. Mss. 2 Bon., 1 Reg. rec, Tax., 2 Iram ejus in (eiernum manere. Id esl, ah oninipo-
Coib., 1 Sorbon., Bahiz. Claroiii. in niarg. ne post
, teiilia aliisqiie Dei altribnlis illud ncccssario llnil, ut
aliquod, elc i (>olb., ne post irum oliquod. cosodio adversus ipsius ni;ijeslatein
liaiieal f|iioiquol
Qiii n principio. Mss. 14 et totideiii editi, qiiia in obslinalo «HJmo deiiqiierint. Dli rursns ali ii (liiiia Dei
principio. nii-cricoiiiia iirofiriscilur, quod eos sinal scciiin in
Iram Reg., 4 Colbcrl., irain
jfcnri hominis. MiS. 'i gratiaiii redir(.', qui (iit uosli^r infra loqr.iiiirjetnrcessa,
joioris hijininis; Ein., Irimi jerori ho-
felli liominis. — resipisceadi el sui corrigendi facultate heiic uluntur.
mims indidissel. Logiliir apud Biineinan. Jram fclli ho- Spahkkjs.
miiiii. In li;iiii;qiie vanaulein iiotain se'|iicn!cni exhi- Aul gralia! post delictum locus. 1 Bonoii. aiiliq., aut
bct: —
Iram felti huminis indidi>>sel. Edilionines, irant fjratia: posifus locus.
iecvri. Sciipiiox Liniiifjrin., irum feiti. Suadcnl sc- Aiiie soiis occusum, elc Non Clirisii, scd Puuli vox
Ul l.iBER i>E ilU DEJ i;>

mn ihiire, iiou hosiia.non pi'eiiosl.s iiiimoribiis, quui A aiiiid, quam de gi-atia t>ei »^rga jusUtft, ot lic ica eiii.-i

oiuiiia suiil corrupltbilia, seil ntortim eiuondatioiie adversus impios loquunlur. Quorum lestimonia nobis
placalur ; et qui peccare desinit, iraivi Dei niorlaiein .qiiidem satis sunt : verum iis quoniam lion cicdunt
lao.it. Idcirco eniin noa ad prajsens noxinin quem [ue isii, (|ui sapienliam capillis el hahitu jaclanl, ralitne
punii, ut habeat homo resipisccndi etcorrigendi sui quoque et arguinenlis fueranl a nobis refelleiuii, Sic
facullatetri. enim prajposiere agitnr^ ut humana divinis tvibiiain

CAPCT xxn. aucioritatem, cum poiius humanis divipa debuerint.

Qu:u nuiic sane omittamus ne nilul apud isios aga-
De yjiccatis, deqtie ih reeitati venui SibyUat.
inus,et in inlinitum materia prDced;<t. Ea igitiinniai-
II;<!C habui, qu3R de ir« Dct dicerein, Donate cha- ramus lestiinoni;i, quibus ijli possinl aut crcdeie aut
rissinie ; ul soircs qneinadiiiodiHn: refeUeros eos qul certe noii lepugtiaie.
lieum faciuni immobilem. Resiat, ul more Cicero- Sibyllas plurimi et maxiini auclores tradideriinl;

nis ulamur epilogo ad peroraTidum. Sicut ille Fa Tus- Graicorum, ArisloChius et Apoiiodorus Erylbr.ews;
culanis de mortedisserens fecii : iia nos in Uoc opere nosirorunijYarro et Fenesiella.Hi omnesprxcipuam,
te.stimonia divina.quibus credi possit, adhibere debe- et nobilenipryeier cacterasEryihraeam fuisse coinme-
inus, ui iiloriim persuasionem revincamus, qul sine g moranl. Apolliulorus quidem ut de civi ac populari
ira Deuitt esse crerfentes, dissolvunt omncm religio- sua gloriatur. Feneslella vero eiiam legatos Eryibras
nem : sine qiia, nt ostendimus, aut immanitate bel- a seiialu esse missos refert, ul Imjus Sibylla; carmina
luis, aut stullilia pecudibus adarqu.amur ; in soia Romam deportarentur, etea consules Curio et Octa-
enim relisione, id est, in Dei summi noiione sapien- vius in Capiiolio, quod tuoe eraicuranteQmnio Ga-
lia esi. Propheloe universi divino Spiritu repleti nihil

VARIORUM NOT^.
haic est, Eph. iv. Ergo lanluin auctoritatis tribuit iocis. Verum Sebasiianus Caitalio, quidquid SibyiJa-
scriplis Pauli, «l oraculi loco linbeai, quod a iiumine rura nomine fertur, ab una profectum aflirmat ac ;

divino diciata sint. in suam mepropemodimi traxit sententiam,argi!men-

Resipiscendi el corrigendl sui facuUaleni. Deest et tis non in speciom modo probabilibus, sed jnstis qui-
corrigendi sui in 20mss. sed in 12 est resipiscendi siii, busdam ralionibus roboralis. Scd interim vetusiaiis
quamvis lamen ixiciun c\i&u resipiscendi coinponi ne- auctorilas faciebat, nl raliones diligentiu!> expendi*.-
qucat. Edit. Beliil. Iialiet, lionio recipiendi tui fucul- n rem. Obstitil iirimum incredibilis Sibyllie, quani ex
lalem. Verum h;jec Laclaiitiana verba es Ciceroius muliis iinain facit, long;eviias, a diluvio nimirum iis-
sunt desumpta , ubi legas resipiscendi el corrigendt qiie ad T;irquii.ioium tempora quod spalium oom- :

sui. plectitur uwiios cireitcr 1770. Et qiiainquam Sil>ylia;

Refelleres. \ Bon. antiq., re/'e//cs. vivacilas oliinin proverbium abiit.fidem lamen exce-
Illorum persnasioneni revincnmns. I(a rt-posui ex dit ;ietas iia prodigiosa, ui a nnllo scriplore laiiia
omnibus prope mss. edit. Veiiel.,Tridin., Floreiu., commcmorctur. liide obslat nominum varietas, iio;i

Is., Cellar. In ms. Briiii. legitiir persruisione; \i\ lCol- ex geniibiis vaiiis variantium , sed proprioruns
bert., Marm., Claroni.,/7fr.iHrt.sjy;u's ; in 1 Reg. rec, maxinie. Poslremo addiici vix poiero iii tredaiu
pcrsuusionem pervinctimus ; iii Caiic, 1 (Jnih. el ii Noa' tempore gf;ece eas scripsisse, et (juidem littine-
inipressis, persnasionem vincamus. Rcvincamus. — ris beroicis, Uuii faeile ad Homeri, vel flesiodi (vel
Ojilime. L. I liisun.ll., c. lU ijnod gentis probir>-
: si inavis :uiliqiiioris Orphti) suavilalem flueniibiis.
lionis advcrsus eosmiigis (i.dhibere debennis , quam ul Et ul facilecredo decem non exlilisse Sibyllas, iia
eos deorum suoram lesiimoiiii.s revincamus. De Opif., ni;ilim subscribeie illis quidiias solummodo posno-
c. 10 Quos... armis... ex ipsoium inler se comerla-
: riint, aul (iiiatuoc. Betcl. —
Sed quidquid liic liicu
tione snmplis revincemns, ot :Aiibi sajpius. Bl'm:man.\. Betuieiijs vide que dc Sibyllis diximiis libio i,
,

lis... noH credUHl isii. L. i, c. 5 : Sed omilLamus le- cap. C.

slimonia proplietarum, ne minns idoneaprobatio videa- Aristo Cliius. Sic plures mss. el omnes ferme ediii ;
lur de his, quibus onmino non crediiur. Bu.n. nec aliler dicilur Ciccroni I. \ de Legib,, n. 78, obi
,

Qui sapientiam cupiUis ei habilu jactanl. Nam pro- refert ejus dogmala, el .Minucio Fclici in Ociavio.
missum capilluin gerebanl, et palliis indiicbaiitur, qiii D Ilaque vitiose sciibiiur in 2Colb. el ed. Rom. 1470,
sapientiam prolilebnnlur, ut 1. ni insiilutionum, cap. Arislochius ; pejus in Reg.-Put., Cauc. el 7 aliis, Ari-
25, diximiis. Is.— Vide eliai;! libro v, c. 2. stO)iicus;\n Marm., Aristo iHms, pro Arislonicus ; iii
Fuerant... r^fd/(?)irfi. .. Hfumanii.legit, fuerunt. Li- 1 Bon. aiiiiq., Arislo Sloicus ; in 1 Reg. rec, 2 Cid-

bri,fumi«t. Similis locus, 1. v, c. 4, ubi.quamateria bert., ed. Rom. Li(i8, An5.'oricMs;iii nonnuHis ediiis,
(Cyprianus) non esl usiis, ul del)uil. Non etiim scri- Aristnrchus. Hic Aristo patria fuit Cliius, Stoicus Plii-
pturce tcslintoniis giiam ille (Demetrianus) ...commcn- losophus ; deqoo vida Diogenem Laerlium, 1. vi, ad
liliam... pulabal, sed argumentis el ralione fuerat re- liRem, et I. vii ad linem Zeiionis.
fellcndus. Apollodorus Erythrceus. Laudatus eliam, I. i, c. G.
Vl Inimana divinis trrbuanl auctoritntem, eum polius Cell.
humanii divina cit'/;iterJHf.Itaomnt!sreremss. exquibus Erytliras. lla phirimi mss. et omiies editi. Vari-;
suiit anliquissimi, et 7 vet. ed. In scriptis 5 el mnllis alii. Ms. Baluz. legit Erylhrms; Rcg.Pul.. Erijihrea
impressis mendose legitur Ut humanam divinis ir.
;
a Senatu; 2 rec. el ed. Rom. Ii(j8, Erithreos ; i Col-
uui. cum polius liumanis divinani debuerinl ; i Colb., berl., Eritliros ; Bon., i Reg., Briin., Ertjlhro ; l
trihuerint. Colb., Eriihreo; i alterColb., Eriiheo..
SibtjHas. Mss.4rec.eledd. IGadiluni, mM//as fuhse: Deportarcntur. Vel deporlarent.
qu?e diio verba a eaHerisabsiinl. I>e Siliyllis lcge qme: Consules Curio et Of/ai'/«s. Lips. lert., Reimm..
diximus, loin. 1, lib. i, c. 0. Conliriii;uit Laclanii! Rost., Octaviam(s. Pravc. Curio et Octavius fueri;
senlentiam, qune plurima rnemor;it Si!id;is, hand dti- consules annoL.C. 678. Bhn.
bie ex velustissimorum ;iucloi'um monumenii-; colle- Q. Catulo. Uamss, et plures ediii; nec aliierCiceio
<;la. Aflirmat is decein iuisse, diversis tomporibus et lib. 11 et in de Oratore. i\\i\,CaiuU(;.
 113 FIRM. LACTANTll 144
tulo lestiiuium, ponenda curarent. Apud liauc de A cataclysmuin priore sseculo factum esscdixii, ut

suinino el condiiore reruin Deo luijusmodi versus re- maliiia generia humaiii exlinguerelur.

periuQtur :
il ou (iijvivcv^o; inovpavloie tioTo
Aircatffi i^oXUffffL xal «ivlpwicoiTiv cTicatfiv.
Aflap-To^ j.T'.mt{ aUivio; «lli^a valwv ,
Tijv UdVuyi IdXaffos xaiojiXuiTiJkeTo ^a-]fivTo;«
Tsl; a^ala'.; d^ilov nfo^tftn, naXi |iii!^ova iitsliv;

Toi; it lajiai; a<}uiaK ti ^^oXov aa^ Iu|Mv ifiifov.

Simili modo deQagraiionem posica fuiuraiu vaticinaU
iUirsiisalio loco enumcrans, qiiibus inaxime facinO' est. qua rursus impieias boiuiauib delealur.
rilius inciteiur Dcus, lixc intulit
Kai «oti i\i ifx^^ 'i^v ou» Iti ic;atvovTa
A.W' lEilififilorca, x«l i^oXuovcd ti fiv^av
^ij^i tl XaT^iiof dvejuu;, 9i^ ^ivn Xatf lut.
Av^p^ncwv , tfvikaav u«' i)Aic^«^u -nipdovra.
Ila.j^iia; ti «OXavoi, xal d^eivo; •btpitey liv^v .

Iliav 7i>idv ica:{o*v ^fifi, ^^^( fdviji'

Uade apud Nasonem de iove iia dicitur :
Kai -^^ d^dva-:o; xi^oXi^ffi-ia-., oaxiv d|i^pTTi.

Esse quoque in falis remiuiscitur, afiore tempus,

liidiguatur ergo adversus peccatores. (^uo mure, quo lellus. correplaque regia coeli
Ardeat, ei luundi mofes operosa laborel.
CAPUT XXIII.
Quod lunc fiat necesse esi, cuai hoiior , el culliis Dei
De ira Dei , el peccalorum punitione , (teque ea Sibyl'
sumnii apud liomines inierierit.
larum carmma recitala casttgatto prceterea et aa~ B
:
" r^ i
Eadem lamen ,
i
•

placari euin poentteniia

i.
facloruot
Uorialio.
et sui emendaiione coutcstaos, bxc addidii
Yerum quia plures, ut ostendi, ^ibyllaia doctis>
aXX' iXtti iWTdltffli ppoTol vQy, [k-\ ii iipe; 4fp|v
simis aucioribus fuisse tradunlur, unius lestiraO'* UavTcir,y d-fdYy,Ti liev |itYav.

iiium satis non sit ad conlirmandaQ) , sicut iiitendi-

hem paulo posi
inus, verilatein. Cumex quidein volumina ,
quibus
Oux oXiffit, ica6aii $i rdX:v X^^'"' *"''' '" >'fy**';
Uoniaiiorum faia conscripta suiit, in arcanis hnben- E'iacCii'.y i;iitt/.ov ivl ffiiaiv dex)[<^Ti.

lur : cailerarum tamen fere omnium libelli, quominus

Deinde aiia Sibylla coelestium lerrenorumque geoi-
iii usii sini omnibus , non veiantur ; ex quibus alia
tureni diiigi oporterc denuntiat, ne ad perdendos ho-
denuiitians universis geniibus iram Dei ob impieta>
mines indignatio ejus insurgat
te m honiinuia , hoc modo exorsa est
M^icoTt 9'j)<«>lil4 lii( afliTo; i^miCeXiffffj
£3j^o;jtivi|; offii (UYdXij; Ir.l xoevtov dvulii,
JLr^a-io» il( aUiva liou ^^^'jJit.XK ^ai-fw,
ndv -]fcyo( dvlf<!ricwv, ptoTov xal fuXev dvat^i^,
&cl ffripYCiy 7CvtTT,pa 6csy «Ofiv ally idvta.
Ildet «po^T^Ti-^iffaaa xaTd icdXtv dvl^d-cotffw

Alia quoque per indignatioacm Dei adversus injusios C Ex bis apparei vanas esse raliones philosopborum,

\ARIORUM NOTiE.
"A<f6af>r<i;, etc. Interpret. lat. ''Epx^iti-mi, etc. Serin. viii init. Latine

locorrupUbiliscoDdilor Kterous ia selberc habitans,

Venienle ira magnaad mundum pertioaccm,
Boiiis boiium profereiis, niuilo nuijoreuj mercedem Postremum ad ssecitlum Dei edicta pando,
MalU auiem
;
Oinnibus vaiicinans oppidatim hominibus.
el iojustis iram el fiirorem exciUns.

E^ ou, etc. Serm. iv init. Latine :

Tot; «7«9oi? ayxBw. 1 Reg. rec, 4 Colberi. et 7

ediii. Tot; «/.«y.oi^f vyMr.m. Cxteri cum Autolyco ut in Ex quo irato superci^lesli Deo
teniu. Ipsis urbibus et hominibiis cunctis,
Terraiu cooperuil mare diluvio erupio.
Hacc Ex
cunciis mss. el edd. Roin.
intulit. U70,
Belui., S!C reposui. Cifleris vulgalii est relniii. rioKeo-Tt. Regii dno, 7roXte<7iv; 1 alter Rejf. eteJit.
*e-jye 5i'. Laiine :
rom. l-i70, Tiokiidt.
Kui TTOTs. Serin. iv ad fin. Laline
Foge vero religioncs impias, el Dco vivo faroulare. £t aliquandoDeum iram non amplius placaalem,
Ali adiillerio te absline, Pt a raasculi commixlione iiupura.
Sed aggravaiilem, elperdeotem genus
Propriam generalionem filioriiin nuiri, el ne occidas,
HoiniQiim, ac lotum id inceiidiodepopulantem.
Elenim Immortalii irascilur i-i qui peccaveril. D
np«{ivovT«. Ms. Regio-Pui. 7T//«uve8VT« , pa^sivc;
'loMw -jvnvi. Ms. Laclaniji Uegio-Put. his majus- male.
culis litieris exprimit, euNAiAi.\N ©hnau. Nasonem. Metam. i vers. 256.
Indignalur ergo advenus peccaioret. \ljec. addidi ex 'aXauUi, etc. Serm. iv. Laline:
omiiibis niis. etvet. 5 edit. Rom., Florcnl., Betul.
Sed misericordia coavenimini hnmines aubc, oeque ad
el (^eli.Tr. qux iii caeleris cxcusis non liabentur. iram
Ut oslendi. Cap. 22 et 1. 1 Inst., <:. 6 et seqq. Bun. OAinigeoam aduucite Deum magiium.
Fala. Keliqui fala, iinde, quod commode Heuman- OO/. oXi(7£(. Serm. iv. Latine:
nus bic observat, libri Sibyllini dicli Ubri (aiale$ Li- Non perdet, .sedabit autemiierum iram, cumoinnes
vio I. v, c. 14 et 1.^, et 1. xlii, c. 2. .Addo etiam Pietalem pretiosara ia praecordiis exercuerilis.
Fulv. Sabinum in Vopisci Aurcliano r. Ift, dixisieex Pro Eut'«v «TravTJf. Ms. Regio-Pnl. yjv aipa. irivzs{',
Anreliani litteris, ut iutpiciantur falales libri. Kliarn 1 Colb. etedit. Roin. 1470, sn-av unocjxts; aller
Suet ioius Caesare cap 71), ii:<:c cirmina (Jixii li-
in Colb., emio-n noyrzi- Quidain inss. el edd., TteplQv
btos faiates; Augiisto c. 31. libros falidicos. Ut'.\-.
iri fiM. Libr; Sibyliae iiiipressi, 7reoti|/(^t/ov, 1 Colb., -Kspi~
Deminiians. De rebus gr^vissiiiii» et niinis. (yoiif. 5uitov. Sed omnisim rectissinie Kejjio-Pul., ipiuuw,
iiifia liu>l. I. II, cip. Itj; lib. vii, caj). 16 el iZ. Ci- approbanle Opsopceio.
reio !. II Alt , ep. 23exir., terrores jacil alque Ue- M/) TioTe, etc. Laiine :

nunliai. Ne iorle iratus Deus incorrupiibilis perdat

 : ,

146 LIBER DE IRA DEI. 146

qiii Deum polant t.ine ira; el inter caeioras laudes A Qua consiai imperiura, liabeat necesse cst. Quaprop-
(^jns id ponunt, quod est inulilissinaura, delrahentes ler nemo vaniloquentia philosophornm induclus ad
ei, quod esi rebus humanis maxime saljiare, per contempiurn se Dei erudiat; quod est maximum ne-
quod consial ipsa majestas. Regnum hoc iinperinin- fas. Debemus hunc omnes et amare, quod paier est;
qne terrenum nisi melus custodial, solvilur. Aufer et vereri, quod doniinus el Iionorificare, quod be-
;

irani regi, non niodo nemo parebit, sed eliani de fas- neficus; ei meiuere, quod scverus: ulraque persona
ligio prajcipiiabilur. Imo vero cuilibel humiii eripe in eo venerabilis. Quissalva pietalenondiligat aiiima;

htinc affeclum, quis euin non spoliaJ)it? quis non de- suac parentem? ani quis impune conlemnat eum, qui
ridebii? quis non afficiQt injuria? Ila nec induraenta, rerum dominaior, fiabeat in omnes veram ei aHer-

nec sedem, nec victum poierii ital^ere, aliis quidquid nam polesiaiem? Si pairem consideres, ortum nobis
habuerii diripientibus ; nedum puiemus coelestis im- ad lucem, qua frulmur, subministrai: per illum vi-

perii mnje.tatem sinc ira el mciu posse consistere. vimus, per illum in hospitium hujus inundi iiuravi-
Apolio Milesius, de Judxorum religione consuilus, mus. Si Deum cogites, iMenosinnumerabilibus copiis
responso hoc indidii alit, ille susientat, in hujus domo habitamus, liiijus

HSI 8t6v paffiXija »ai Y'^'"!''')?* "P* itivTiiiv,

familia sumus ; et si minus obsequens, quam decebat,
Ov x^tjiitat. xal ^aia, xav cv^vo;, ijoe igtkavaa, g minusque officiosa, quam domini et parenlis inimor-
1 aftifioi ^t nvj^ol, xal SaijJiovi^ txsf.ttoua.v.
talia merita poscebani : lamen plurimum proficii ad
Si tam ienis est, quam piiilosopiu volunt, quomodo vcniam consequendam, si cultum ejus iioiionem(|ue
ad nuium ejus non modo dxmones, et rainisiri lanise teneamus ; si abjeciis humilibus terrenisque tam rc-
potesiatis, sedeliamcoelum, et icrra, etrcrum naiura bus, quam bonis, coDlestia et divina sempiterna me-
omnis conireniiscit? Si enim nuUus alieri servit nisi ditemur. Quod nt facere possiinus, Deus nobis se-
coacius, oinnc igitnr iniperiuin nietu conslai : ineius quendus est , Deus adoranjus et diligendus est; quo-
autem per iram : nam si non inovealur quis adversus niam in eo estmaieria rerum, et ralio virtutum, et
parere nolcntem, nec cogi poierii ad obsequium. fons bonorum.
Consulat unusquisque alTecius suos : jam inielliget Quid enim Deo aui potenlia mnjus est, aul raiione

neminem posse sine ira ei casiigaiione imperio sub- perfeciius, aulclariiateluculentius? Quiquoniainnos
jugari. Ubi ergo ira non fuerit, iinperium quoque ad sapientiam genuit, ad jusiiliam procreavii; non
non erii. Deus autem habei imperium ; ergo ei iram. est fas hominem, relicto Deo sensus, ac vii:» datore.

YARIORUM NOTJE.
Omne genus honainum, vitam et gentem impudenlem, Q idem est de coelcsti imperio, quod amor et spe poiiiis
Oporiel aniare genllorem Deum sapientem qui semper est. quam metu continelitr. Lex posnalis el meius in re-
ligione non sunt nisi pro injuslis , qui.i gratia ot
Sine ira. Heuman. legit tine ira esse.
Id ponunt... per quod conslal ipsa majeilas. Sic ha- amore seu timore filiali juslusducitiir.
Quapropter, elo. Hic in mss. 4 Colberi., Clnroni.
hent ulerqiie Boiion., Tax., Pen. In Lips., 2 Brun.,
et edd. Rom. 1470, 1474, Parrhas. et Is. jncipit
Ullr. aliisque, mutilus esl lociis, et sic legitur id po- :

Caput XXIV. quod ca;teri superioriconneciiint.

nunl quod est contra ipsam majeslalem. Regnum lioc.
Is;€us. —In veterrimo Regio-Put. esi,idponuntquod
Vaniloqueniia. In Reimm. vana eloqueniiu cst cor-
reclun» vana loquenlia. Recepta est Plauli, Livii, T;i-
esi constat ipsa majestas. Desunt verba intcrmedia a
citi vox. BuN.
primo quod usquead tertium qmd. In quo palet fiiisse
amanuensis erraiuin, ex praeteniiissa linea. Yideiur Vtraquepersona in eo venerabilis. IIoc esl, vcnerari
etim debetiius, nnn solum veliil patrem beiiericum,
Lactantius respexisse ad ea q\i.v. habet sub finem cap.
sed etiam tanquam severuni domiiium. Id Jam dixerat
17 supra, ubi ail de ira, quia utiUs esi rebus humanis
el necestaria. —
Id ponunt , quod esl inutUissimum
Lactaiuius Divin. Insiilut. lib.ivcap. 4 iniiio, ubiait :
Quoniam utramque personam sustinel {Deus) et patris et
quod esl rebus humanis maxime salulare,
delraltenles ei,
Domini, ct amare eum debemus, quia filii sumus, et li-
per quod constat ipsa majeslas. Non ansus fui rcpu-
mere, quia scrvi. Helmannus.
diarc hanc codicum ex oinnibus anliquissiiiuirum,
liabeut. Ilenmaii. legit habet.
duorum scilicel Bononieiisiuni , ei Tnxaquctii ei Pe-
Si Deum cogiies. Ila quidetn libri omnes: ninllem
nt;c, ex quihus Tliomasius, Isaeus, Tliys. Gall. Spur-
ciim Davisio ad Epit. c. 70. si dominum cogitcs; mox
kius el ed. Canlabr. in lexiuoi rcceijerunl. D cnim domini el parenlis.Coni. 1. 1, c. 7. Bun.
'Hf^£0£ov. Laliiie:
Officiosa. Subaudi familia. IIeumannuS'
Kt DeuMi Rogem' et genilorem (1) omnium, Notionem. rvwcrtv. Yid. not. 1. n Inst., c. 15, et
Oiiein conlremiscit lerra, el c<eIuiii ac inare, » I. V, c. 14. BuN.
Tarlaresequt; ialebrae et dannoues liorrescunt Coelestia et uivina sempiterna meditemur. Ita mss. et
editi. Fraiicius legebai, el sempiternn, siciit el Ilen-
Tanlw poteslads. Non inconcinne lcgit Heuraannus
Tartareoi poiestulis ; (|U"d exprimitnr vociiia gra^ca
mannus, qui omiltendum putat divina. — Ca-testia et

-zKp-^ipsfA. — Minislri taniw poieslniis. Egoservo, lunlo',

tiiruia sempilernu. Sic «uniics
coikslia, divina, sempiierna; nisi
libri, mallem et cierto :
forle scmpiwrna ex-
sc. divince majeiiuiis. iNaiis liicit inlra ; de liac lanta
piicas, qu;B senipiieriia sunl. Bun.
polesiate Qui reruiii douiuuuor habcai. iu oiniie.s vc-
:
Ei diligendus-esi. Abesl a 14 mss. inler qiios est
raiii et *lcrnaui polestnlein. Conf. sopra. D;ci!u)iies
Regio-r^ut. el a 10 vtilgalis. Sed ex caeieris repoiicii-
hujiis taiU;c polestaiis die;iouir regiii iiiiirislri. Bun.
duiii ei retiiienduni, iiifiat ad tria scquenlia relalio;
Metu conital. Id dicas de terreuo imporio, «piod le-
el diio veterrimiinss. Bonon. habent in lexiu iit scriji-
gibus et nsetu toiistal. ailamen dicil Livius lil). u
siiuus. Quam leciionem rcclepropugnaiTlioniasiusex
:

Imperia legtim potentiora siinl quam honurxum. Noii

hoc ipso Lactantii ioco. Deus sequendus est, qisia iii eo
est maieiia rcrniu; adorandus, ob ralioneni viriulum:,
(l) Mss. Balu7,., F.iun, et c6. Rom. 1470, pro omnium, diliqendus, quia cst foiis bonorum.
Icgunt flrtte om.>!iV(, inxun jarrefum Tfo ni.xwv. Maieria rerum. id esl, eausa nrnm. Spapk.
 { .: OISSERT. D. LE NOURHY IN LIB. DE IRA DEl. 148

terrenis rriigilibusque famulnri, aut quaprendis lem- A Auremur impietas, discordiae; dissensionesque
poralibus bonis iiihxrenteiii, nb iiinocentia cl picialc lurbulentae ac pestirerse sopbiniur, quibus humaiioi

«!i;scis( ere. No» f;iciiml hcntnm vilios;e ac niorlifcrc socieiatcs, ei ptiblici foederis divina conjunclio ruui-

volnpiaies, iioii opiilenlin libiiliiiuiu iiicitatrix, non |)itur, dirimitur, dissipalur : quantum |M>ssumus,
iiiaiiis ainbilio, nnn c:uhu-i lionorcs, quibus iilaqneatus boni ac benelici esse niediteniur; si quid nobis opiini,
:inin)us huiiianus, ei corpori niaiicipatU'^ , .Tleriia siqnid suppciit copiarum, id non voluplali unius,
iiiiiric (lainuiiiir : ^ed innocentia soln, sola jusiUin, sed iiiultorum sBliili impartialur. Voluptas enim lain
<'iijus legitinia cl dign:i nicrces esl immortalilas, qiiain niortalis cst, quain corpus, cui exbibei minisierium,

staiuil a principio Deus saneiis cl incorrnplis inenli- Jusiitla vero ct benencentia.lam immorialcs , quain
bus, qiuc se a viliis el ab onini labc lerrciia integras mens el anima, quse bonis operibus similiiudinein
inviolaiasque conservanl. Ilujus pracmii coelcslis ac Dci asseqiiitur. Sil nobis Deus non in templis, sed in
seiiiiiiteriu jiarticipes esse non possiint, qiii facinori- cnrde noslro consecratus. Destruciilia suut omnia,
biis, fraudibits, riipinis, circumscTiptionibiis conscien- qux rnanu Huni. Muiidemus huc leinptum, quod non
tiam poiluerunt, ijuique injuriis bomiiiuni, nefariis fumo, non pulvere, sed nialis eogitaiionibus sordi-
eommissis , ineluiliiles sibi maculas inusserunt. daiur; quod noit cereis ardsnlibiis, sed claritaic nc
Proinde universos oporiel, qui saplentos, qui bomines luce sapieniiae illuminaltif. In quo si Deum semper
inerilo dlci volunt, Iragilia coiitcmnere, lerrcna cal- " crediderimus esse pracsentcm, ciijus divinilaii sc-
c.ire, biimilia d^cspicere, iit possinl cutn Deo beaiis- crcia meniis patcnt, ila vivemus, iit el propitium
sima necessiiudine copulari. seniper habeamus, et nunquam vereamur iraium.

VARIORUM mtM.
Desciscerc. .Mss. 1/5 etcild., discedere. — Desriicere. niss. Bonon., 2 Rcg., 2 Colb., Tax;. Scripti rccen-
L. 1 iiisl., cap. il «6 hummritaie Hesciscunt. Seneca
: liores cl edili feruiil destrucliifilia. — Deslruciiiia.
«le Otio Sap. c. 29: desciscere n prceceplis ; I. iv, Bc- Quinquc syllabis, qiiod adjoclivua) lueiur vcrsus
ju^f. 17, a lefe desciuit. IJl.n. Prudenlii Pcrislcpb. II., x, oiG, sqq. :

lnritiitii.r. Mss. Boiioii., irrilatri.r.

Q'ii fucinoribits
MdvAo sibi ipse nieiuc in bominis condidii
fraudibus. Sic fiicinoribiis reslitui
,
Vivam, sorcuain, seiisualLMu, siabilem,
ex inss. Uegio-Pui.. 4 al. Reg., 2 (ioU>erl., Baluz., Solvi inca|>acein jiosse, nec desiructilem.
Clarom. in margiue. Deest in c»;leris lum scriplis,
tnni impressis. Ideni aliquoiies cum Viiruvio el Cclso dixit, sirncU-
Jnetuibiles. scripioribus la-
Iia inss. (|iio(i vix in lit; ut Tcrliillianus, »isfr«c/(7(>s. Bun.
liiiis rcjterias, nisi apiul L;ictaiiiiuin libro vn Divin. Sidis logitdtionibns sordidntur. L. v Insl., c. 20.
Institiit. cap. 20, circa niediuui. Quaedam ediiioiies _,
Qnanio
- satius esl mentein potius eluere, qu(e maU$ en-
,

h-ibent indelebiles, Celiarii scilicol et aliorum sod ;

^ piditaiibus sordidalur. Bun.
maluiiiMis seqiii iiiss. el edilos. Ineluibiles macu- — Quod non cereis urdentibtis. Vide Nol. supra ad
lits Ciceronis esl, I. v, in Ver., c. 46 , elpro scctio, lib. VI lust.,cap. G.
cap. 27, maculut ciuere. Bun. Sed clarilate ac luce sapientire. Ms. Bodl. habcl,
Impartialur. 1 Colb impnrtiamur. Regio-Pul.,
,
ied Dei rlaritate ; edili nonniiHi ac duce sapientia.
4 Colb., Clarom., edil. Cantabrig., impetiutur. Cujus divinitati secrela meniis patent. licc desunl
Tam immorlules. Ueiiiunann., tam immoitalis, iii in la rec. iiiss. et edd. Roin. qiioxuni \ice lcgiiiir
siiigiilari, non indocie ; ul slalini, mens elanima... ejus diviiiilatis poteiUia ita vivenius ; iiabent
ita eli.vin
assequiinr. BcN. velusla; ?;cculi XY ediiiones. At Boiion. iiinliis-
in
Deus... in cordc... consecratus, 1. vi Insl., cap. 25. qiie aliis esl iil iii lexlu ; i|i Re^^io-Pul. vcro, cujvs
Secuin... luibeul Denin semper in corde suo consecra- divinitalii ila patentia vivemus. — Cujus divinilc^li se-
luin (juoiiiaiii ipse esl Dei (emplum.
, Miiiuc. Fel. , crela meniis palenl, iia viu^mus. Ita I. vi liisl.,c. 24 :

c. 52: Nonne uirlius m

nosira dedicandus est'mente, in Deo... niliil polesl esse secretum... patcmus Deo
uuitro imo consecrandus est peclore? Bln. Deidivinitas ui:c visceribtis submoveri poiest. Si\sn.
DesiructiUa. Sic lego cum vetustissiinis et oplimis

DISSERTATIO
Dl MCTANTII IIBRO M IRA DEI.
AUCTORE DOM LE NOURRTf 0. S. B.

CAPUT PRIMLM. dam eliam philosOphorum coargueret errorem qiio ,

Deum irasci pernegabant. Faietur autem se non eo

Analijni hujut iihri.
arrogantiae devenisse, ut persuasum haberet veriia-
Libri hijjiis inilio (€«p..l ) eum a se idcirco con- icin, quam ncino homo, lestc Socratc, per se ipsum
5>.riplunt esse si^jnifical, iil )iliirlinoruni ar quornui soium cornpdrar«e potesl, suo se coipprehendibse in
 ,,

m CAP. I. ANALYSIS UUJUS LlBRl. ISO

genio : sed Dei, qui 60lu5 oecuUae veriiaiis palefa- A Ijomines nullo conseienlijc fraeno co«reiti, in omni
cienda'. poieslaiem babel, doctrinam se sequi pro- scelerum genere volulabunlur.
faeiur. Hespondebant auiem religionem ei dtviiiilatis me-
Tribiis vero gradlbus ad banc, iiiquil (C«p. 2), lum a prudentibus viris conficta fuisse non veritaiis,

verilalem consceuditur. Primus esi falsas inielligere sed uiilitatis gratia, utalii nimirum viiam majori in-

religioues, ei abjicere impios deorum cullus. Secun- nocentia morum integritate

ac ducerenl. Faleiur

dns, coguoscere verum, unicum , suiumumque Deum, quidem Lactanttus maguam iioc responso sibi pro-

qui omnia poieslaie sua creavli, et provideniia gu- poni dispuiandi maieriam, cl a suo proposfio aiie-
bernat. Teriius, agnoscere Dei lcgaium ac nunlium, i>am, quan» tamei) breviter attiugit. Narrat itaque

qui homines erroribui liberalos , ad liujus veri Dei ( Cap. 9) Proiagorani primumomnium in dubium vo-
cultum ac jtisiitiam formavit. Brcvuer autem indicai casse , an .sii aliquis Deus : deinde £))icurum aperta
ubinam iUus, qui bune iriplicem verilatis gradum e\' penitusque absurda contradictionr docuisse divinani

plicandu aberraveriul, aut confuiaverit, aut deinceps esse quamdam naturam , sed cujus providttniia nulla

confulaturus sit. sii; dcnique Diagorain ct Tbeodorum oinnino nega&sc

,

llisila praelib»tis, duect quadrupiicem de ira Dei ullum esse Deum.

b^bcri posse quxsiionem. Primo , an Deo ira tri- ]{ Tam falsas autem bas opiniones lil fundilus ever-

buenda sii, eJ demenda graiia. Secundo, an utraque lal, variis ac validis profecio ratiGnum momentis os-
jpsi detrahonda. Terliu, m gratia ip&i ascribenda , tendit {Cap. 10} ilios plane errare, quimundumnuUa
et lujlcii.da iffi. Ouurto, an ulraque ipsi allribuondn. f)ei providenlia, sed minutis et iasecabilibus , sicuti

De primaquof.siioiio noii peicst, inquil {Cap. 5), uila Leucippiis, Democriliis, Epicuruset Lncrcrius, cor-
esse disceptalio. Quid eniiii dictu m;igis absurdum, piiseulis concrcLum, sua sol;» naluracxtitisse somnia-
quam Deum, boui auclorcm, nemini prodesse ac be- veranl. Non leviori dchiiic brachio, ncc minnris poii-
nefacere, sed nocere lanlum ojiinibits, el irasci? deris ;irgumeniaiionihus errorem concutit dcstruilque
Epicurei vero plaue somniaveranl in Deo nullum Strhtoiiis, qui slulte pr.icdicabat naturam, scnsu et fi-

csse .lut gralia; aut ira; motum { Cap. 4). Sed pauci gura careiiiem , ullo sine artifice, vel auciore, scd
iique sceleraiiboihiues hac falsissima ducehantiir opi- sua sponic generaiam. Aliis vero argumeniis eviden-
nioiie. Si Deus enim, sicui ilii garriebant, non move- lissime ostendit liomiuem, qui ab bumo nomcn sor-
tur; si uUa absqiie voluntiile aiit providentia lurpet litus esi, cl ejiis animain, ac lotum miuuluin a Dco
immobilis, is proeubiuhio Deus non esi. Quamol)rcm luissft creala; illiusque provideniia gubernari. IMane
si haec sit Epicuri opiuio, ille prolecto non reipsa, ergo, ii omncs, inquit ille, delirabanl, qiii religionend
sed vcrbo lenus Dcum existere asseruit. -
C meius ac lerroris causa instiiutam venditabani.
Stoici aulem ariiqueiionnuUi arbilrabantur {Cap. 5) Piiiribus posthaec exemplis et raiiouibus manifes-
gratiam iu Deo quidem esse, sod uu!l;im unquam irai lissimedemonstrat (Cap. 11 ) unum tantummodo esse
commotioeem. Eienim sicuti benignitas, aichara , et posse luinc Deum.Quod qiiidem, posl palefaclam im-
beneficentia in Deo essc debet, ita et quselibet nieniis pii plurium deorum cultusoriginem, publico, nec dU'
periurbatio ab eo oiuniHo absit, necesse est. Coiitra bio certe Plaionis, Trismegisii, Socratis, Pyihagonc,
vero Lactanlius : Si Deus, inquit, movetur gratia; Antistiienis et Aristoielis tesiimonio confirmai. Scd
ergo et ira. Veiumenimvero qui bonos et pios diligit, lii, quemadmodum poeLc ei alii gcnliles
inquit, ,

ille inipiis et iniquis irascitur. Buni quippe dilectio ex eiiamsi conecsserint unum esse Deum quia taracn ;

mali odio, et mali «diimi ex boni dilectione manat nihil dcejus, quem bene(icuni credebant, cultu sta-

ac profluit. Qui ergo gratiae motu boiiis benefacit tucruni , idcirco arbitrati sunt illum ira nunquani
ille etiam malis iraius , eos pro merito corripit et conciiari. Ex bis porro, quse hacteuus dicia sunl,
castigat. ille concludit {Cnp. !2)fundilus eversam esse illo-

Itaque auctor noster censet (Cap. 6)eam solam rum responsionem, qui contendehant rcligionem uli-
senientiam veritali coiisonamesse, qiiae asserit Deum lil;uis tanium gralia introduclam.
sicuigraiia, itaetira reipsa commoveri. In hoc autem D Aliis tamen adhuc raiionum momenlis convincit
loiiusreligionissummam etcardinemversariexisiiniat Deu:ii reip.^-a irasci. Sed ul hoec adhuc plnniora. om-
{Cap. 7). Quod (}nidem eo demonsirat ,
quod homo, nibus fieient, luculeiiter illeostendil {Cap. 15) miin-
eisi mulia ciim brutiscommunia, aul iis similia lia- dum noii niutorum animalium, sed hominum causa
beat, sapiemia tamen ae potissimum religione, sive fuisse a Deo conditum.
notilia et eultu Dei ab aliis dislingiiitur. Alqui reli- Atsi ita esi, inquiebant Academici, cur tam multa
gio siue sincero Dei, peccatoribusoffensi,aique iraii, ipsimet homini contraria ac peslifera inveniunlur?

metu st;ire «ou potest. Iram ergo Dei perperam tol- Respondebant quidem Stoici laientem eorum ulilita-

lere conabantur Epicurei (Cap. 8), qui illum nihil tem posse deinceps agnosci, ac ex ipsis animalibus
curare cffuliebanl. Frustra enim nihil curanti, nihil- conlra eorum venena baberi remedium. Sed hos rc-

que cum nobis commune habenti, templa ;cdifican- fellii Lactanlius, quia multa nulli videntur esse ulili-

tur, ac iluntsacrificia. Nullus enim bonos ei debelur tali, ac satius esset nulla fieri noxia et morlifcra ,

Ad haec vero : si Deus non irascitur, utique non li- quam cx illis adversus ipsa rcmediuio quaercre. Qua-

melur; sinon timetur, iiec eiiam coliiur ;

quin immo propler illc rcspondct soli cx animautibiis hoinini in
151 DISSERT. D. LE NOURRY IN LIB. DE \K\ DEI. 152

diuin a Deosapieniiani, qua bona discernat a nialis, A enim, probarei delicluro, el ad majora iler securum
alquc illa eligai, el hxc ac quxciimque sibi nnxia panderel
sunt, devitet. Neque sinit $*bi objici Archylx excropUim, qui
Eadem rationu aliam evertit argumenta(io'iiem propierea quod villico peccanli iraius erat , eura pu*

quam sibi ipse hnnc propo^uii in modum : A»t Deus iiire iioluil Ijiiictim quippe exemplum esl, quod niil-

polcsi, et uon vuli maia lollere, eoque ipso invidus ius, uli ille PlaLonis lestimonio variisque rationibiis

est : niit vull, el non p(>lesi, el iia esi iiilirnius. Ergo probare conlendii, debat imiiari. Ai de Deo, inquit,
iicc Di^us dicciidus erit. Concedil auicm Lncianiius de ciijus tainen liguru tacet, idem dicendum ac de ho-
Dcuni posse nialuro tollere, sed ideo iilud non sustu- niiue, (|uem siinilcm sibi fecit.

Jis^e ;
quia noraini , uli dicliiro est, dedit sapicnliam, Verum quia homo anima constat el corpore qiiibus
qua poiest malum agiiuscere, et summum bonum ,
ad vinuies, .'iiu conira sancitam a Deo legem ad vi-
seu U^ntam inimoriatitaiem adipisci. lia fertur; idclrco Deus, omniuin paler et rftclor, de-
Quemadmodum vero Dens mundum prop;er horoi- lectalur illiiis virlutibus, et vitiis commovetur; boiios

iieni, sic el htiHC propter secreavit, id esi, iit ab illo diligit, el injustos odio habet {Cap. 19).
cogiioscalur, ac debita veiicralione colaliir. Inde a'«- At quid ei, inquiebant, opus odio, qiii el bonissta-

tem scile colligii ( Cap. 11 ) eumdcm hominem reli- B ^uit prxmium, et malis poenam? Quia, Inquil Lac-
gicnis, et utait Cicero, jusliiiae causa fnisse crealum. tanlius, si qtiis jiisle ac recte vival, Deuin vero nec
Si quis vero sciscilelur, undc ergopeccnta ad homi- colat , neo curet, lunc i|)se Deus hiinc non sinitesse
nem pervenerint , responsuro a Lactaniio is acoipiet impunitum , ac propter ejus siiperbiam ira in eum
(Cup. 15), se jam Imic qn.TStioni satisfecisse, cum commoveiur. Qemadrooduni ergo ignoscere potesi,
diiit Deum liomini honimi proposuisse etmalum, hoc ita el irasci.

.nuipin ,
quod odil, permisisse, nt illiid, qiiod ainat, Inlerroganti autem cur ii, qui peccant, saepe feli-

inde eniicarel. Al quia homo, non secus ac m'indus, ces, et qui pie vivunl, syepe miseri sint; respondet

compinitur rebus conirariis et repiignamibiis, anima aucior (Cap. 20) nosler filiossiibdisciplina pntris sui
videliecl solida et apierna, el corpore frngili el mor- constitutos, strictius et friigaliiis aliis fiigitivis et ab-

tali, liinc profecto orta sunt ei nalurae ejus depruva- dicaiis vivere. Deinde vero,qui peccant, inquit, non
tiu, ei viiia, quae Dei legibnsprohiberi oportuil. Deus effugieni Uei jiidiciiiro, et debiias aciernasque .sceie-

erijo in bonos homines eis morem gerenles giaiia, rum poenas aliquando dabunt.
at(|ue in praevaricatores ira commoveiur. Inslabant : eur Deus , si peccanlibus irascilur, in

Neque Kpicurus objicere poierat iii Deo pariler eos statim nnn animadverlit? Qiioniam cum ea, ait

esse debere timoris, l.bidinis, et cupiditalis afTectus. G Lactanlius, sit humana fragilitas, ul nemo non pec-
Nam hi aliiqne siiniles motus, ex liominis fragililaie cet, paucissimi profccto viverent. Deinde vero miilti
orli, iii Detim, qni inimoriaiis est, el iiuiliiis rei eget, ex malis et improbis (itint justi et continentes, phi-
radere non possuiit (Cap. 16). Conlra vero ira ad- resqiie ex idolorum culloribiis verum Dciim agnove-
versus inalos honiines, et erga bonos charilas, Rtque runl. Utilissima igitnr cst paticnlia Dci, qui tamelsi
in afflicios miser.nlio, siint adccius Dco pbnedigni, noxios sero puniat, eos nihilominiis qni pertinaciter
suaniqtie liabent in ipso maleriam. Seciis enim oin- emendari nolunl, longius proeedcre non patiliir.

nia scelerum goncra miindum impiinc inniularcnt. Veruro acrius adhuc alii tirgebanl tanlum abesse ,

Insiabat Epicurus Deum esse l)ealum , ergo quio- ut Dciis irascaliir, <|uin poiiiis hominem irasci om-
lum ct iiihil curanlem. At senlit certe, uli aiguit nino proliibeat. Sed hoc facile diliiit Lactantius (Cap.
Lactantius (C/rp. 47), semperque vivii. Agit igiiur. 21 ). Nam Deus quidem vetat hoinineni irasci; qtita

Qu;e aulem cst artio Dei, nlsi mundi :idmini>lratio? Sicpe sfepiiis injiisia est ejiisira : ipsc vero Deus niin-

At si ctirani muiidi ei liominis habcl, vult profeclo quam ira nisi jiisia nioveiiir. Ad liu?c vero Deus non
ah lioniine legem buamobservari, ei iilius pra:varica- prohilniit, iie hoino (|iiovis irse motu tangatiir, sed ne
loribns irascilur. in eo |.eriiiaiieai. Quapropter illam lemperari jussil.

Nec erat profccto qiiod adhiic urgerct Epicnrus D c( hominem anie solisoccasum fratrisuo reconciliari.
euin,qtii alleri nocet, non esse bouom. Non eiiim Qtiainvis atitem ipse sit xternus, inie tamen sua> mo-
nocciit, qui debiias a reis et iniquis poenas rc- luni in polestate sua ita habct, ul iis taiilum, qui

pelunt. seniper peeeanl, iii ielernnin irascalur.

Ex variis deinde, (|uas Stoici ei alii attulerunt irx Ei porro ira Detim revera commoveri auctor nos-
definitionibus, planum niique Lactanliiis facit eos ter riirsus probat {Cap. H et 23) iion iis quidcm,
profe(;io non inieilexisse quidnam inier irain jiistani qtix' ethnici rejiciebanl, sacrorum nostrorum vaitiin

«l initi^laiii s!'. (Ii»(Tiiiiinis. Dala auiein jiisue iru; vera lesliinoiiiis, .>( d aiiortiin, alque in primis Sybillartiiri
rniilionp, cidligil (Cap. 18; e.iin nec ab hoininc, iico etApolliuis.Miie-iijquibti:; refra;^ariethniciomninonon

ah ipsd Deo posse adimi. Qiiid igilur, inqtiicbant ? poteraiii. Addit vero imperium siiie meiu, ac metum
iNonne siiieiraeaffeclii peccaLTCorrigipossimt? Recte, sine ira coiisisiere non posse. Aiqui Deus impeiium
ait Lar^tantius, si scelus occultiun sil , aiil ei huniai>a habcl, ergo cl ir.nn, nlqiie idcirco (hKinones, ci crc-

h;;,'^ cavealiir. Al qiiando cognilum et aperlnni c>t, tera omnia ad iiulumejus conireiniscunt.
'eqiiuin illius jiidicem indignari nece-se est. Aiioqui Denique lihruni hnnc Lactaniius al)Nolvif epilogo
 »
, ,

153 CAP. II DE MUJUS LIB. AUCT. TITUL., ETC. 454

quo concludit Deum amandum, quia optimus pater ; A leciione, perspiciium ciinciis fiel el manifesiissimum.

limendum, quia severus dominus; honorandum, quia Postremo ex iisdem Lactantii, quos citavimus, lo-
Deus beneficenlissimus est. Concliidii itaque morem cis eadem profecto evidenlia demonsiratur hiinc li-

illi gerendum, caducis el rragitibus bonis, voiuplaii- bruni sd) ipso, post sepiem divinarum Instiiuiiuniim
bus, et vitiis nunliiim remitiendiim, vacandum operi- libros compositum, et jnris factiim publici. Non lon-
b'is justiliae, innoceniioe , beneficentiK , aiiisqiie vir- giim auieiii inlerutrosque intercessisse temporis spa-
tutibus; ut bcaiissima necessiiudiiie ipsi Deo copu» lium haud absurde dici potest. Cum enim scripsit sc-

lati, semperpropitium babeamus, necaniplius vereu- cundum diviuarum Insiituiionum librum , poUicitus
niur iraium. esi, uii pauio ante observavimus, fore ut hunc ii-

CAP«T II.
brum conficeret. At eum cilo fidem suam liberasse
inde coHigitiir, qiiod persuasum planehabuerit, hanc
De liiijus libri auclou, titulo, arffumento, eetale ,
quave
de ira Dei quaestioiiem eo majoris esse momonii,
icribendi ralione ab illo compesilus, acqnomodo Ci-
quod a pluriinis, ut diximiis, scriptoribus, et a philo-
ceronem imitatus sH.
sophis ethiiicis nCc paucls quidem, nec ignohilibus ,

Librum hunc a Lactaniio noslro profecium fuisse qui eam negabant, reiigio lunditus lollereiur. At ijuo

lamcerlum consiansque esl, utnulia unquam fueril, B luendie veriiatis, quemadmodum vidimus, ardore erat
aut esse possit ea de re disceptstioaut controversia. iiicensus, non potuit uiiqiie longiorem ad alios ab er-
Suis emm iile vcrbis se ipsum hujus lil>ri ,
quem se rore liberandos, et vera doctrina informandos, nio-
scripturum promiserat, prodii auctorem. la secundo ram interponere.
siquidem Divinarum Insliliitionum libro, ubi in ser*
Prjelerea Lactantius < Exirerna .senectute » , uli
monem de ira Dei incidit : « Seponatur, inquit, inie- ait llieronymus, <i niagister Caesaris Crispi, filiiCon-
rim locus hic nobis de ira Dei disserendi, quod el ube-
slantini , in Callia fuit. » Crispus aiiiem bellum ia
rior esi materia, el opere proprio iatius exseqiicnda.
Galliis circa annum 320 gerebat, et anno "516, qiio
At promissis suis sieiisse ipsemet diserte significat.
vix dum aetatis suk tricesimum aiiigerai, morluiis
In hoc quippe libro iios sa-pius ad secundum qiiar-
,
esl. Atqui Laclanliusoperam, sicutidiximus, conscri-
tiim ei sextum divinarum Iiistiluiionum suanim sic
bendis lusiilutionum diviiiarum libris circa annura
millit, ut omnium horumce librornm verum paren-
321, aetate jam provectus navabal. Non longum ergo
lem se fuisse palam fatealur. Plura igiiur in rem
post tempus hunc, sicuti promiserat, libruni de Ira
adeo claram adeoque aperte ab ipsomet auclore
,
Dei composuit, publicamquc emisit in lucem.
noslro confessam , tesiimonia aliorum scriplorum
congerere tam facile essol qiiam supervacaneuiu.
Eodem porro hunc ac superiores libros slyio, ea-
, G
demqiie scribendi ratione ab illo exaraiiira fuisse
Ilieronymiim lamen cum ob iliius anliquitatem, tiim
ob eani quam de hoc iibro fert scntentiani fieniliis iiemo sane, qui eos semel cursimvc legerit, umquann
,

«miltere non possunius. Priinuin ilaque ad IMagnum inficiabitiir. Ubique eiiim in eo idem atque in aliis

urbis Romie oralorcm sic de emicat argumentandi genus, eadem sermonis elegan-
lioc libro scripsit :

•t Laciantius de Ira ct Opificio Dei duo voiumina con- tia, idem orationis cultus , ornalus et niior. Qiiam-

didit , quos si legere volueris , dialogorum Ciceronis

obrem hoc tusius probarc, qiiid aliud esi, quam me-
in eis enixoiinv reperies. <» Suo autem Scripionim Ec- ridiano soli lucem afferre supervacuam ?

clesiasticorum in catalogo, ubi ad ipsiiin Lactimtiuin Animadvcrsione vero aliqua haud prorsus indignum
veoii : < Habemus, inquit, ejiis lihrum, et pulcherri- illud erit, quod Lacianiiiis in hujuslibri peroratione

mum de Ira Dei. i Deniquealio iii opere : < Firmia- significal imitandum sibi proposuisse Ciceronem.
iius noster librum de Iia Dei , docto pariier el elo- Audi, qu;ttso, ejus verba : t Restat , ui more Cicero-
quenii sermone conscripsit, quem qui legerit, piito nis ulainiir epilogo ad perorandum : siciit ille iiiTus-
ei ad ir.Te iniellecium saiis abuiide posse sufficere. » culanis de morle disserens fecil, ita nos in hoc opere
An vero illud Hieronymi hocde libro judiciiim ivqiiiim lestiinoniadivip.a, qiiibiiscreiii possit. adhibere debe-
sit, et omnibus prohelur, nos infra examinabiiims. D mus. > Ibi autem illeprimiim Tusculanariiin Quaeslio-
Jain vero ex citatis illiu.s, aiqueLaclantii etiam iio- num librum iiuiicat , cujus epilogum se imilari haiid
siri vei his colligimus illuiii hujusce libri esse verum imiBcrilo profiletur.
gciiuiiuimque parentem. rNonne aulem, inquiet aliquis, hanc oh ralionem
Nec minus ciare perspicimus ab illo de Ira Dci Hieronynius Magno scrihehat iniToi^riM dialogorumCi-
fuisse inscriptum. Tametsi enim de hac iiisoiipiione ceronis in hocce libro reperiri? Minime quidem, uti
llicroiiymus et ipseinet Lactantius planc taouisseni cpilogo
putamu.s. Liiiinum enimvero oralorem in
eaiii saiie tolus ipso, quanlus est, liber clauiai el as- <lumlax;it sc iiiiilari sigiiificat, iieceoiuiii qii:c ;ib illo
serit. Non aiius siqiiidem in eo scribcndo Lacianlii
dicta siini, lecilcompendium : quin inimo leslimoniis
scopiis finisque fiiii, qiium ul paiam omnibus faceret ulitur ab iis, qii;» Cicero adhibet, plane penitusque
Deum revera irasci. Neque aliud eiiam loio fere in diversis. Vox ilaque lT7Lroy.v. ab Hieronymo eo, nisi
hoc libro, qnam de iia Dei iraciatiir argumeDiuin, et fallimur, sensu usii!|iatur, quo a nobis superius ex-
ad illi.Hl omnia referunlur. Quod quidem ex facta a pli<aia est.
iiobi-- iliiiis an;'lysi, vel eliain levissim;» libri ip.«[us
 I«5 DISSERT. D. LE NOURRY IN IIB. I)E IRA DEI. ISfi

CAPUT lll. A Scriplores arbiiratl sunt hunc Donaium eumdem esse.

Lactaniius alium de Mortibus p0rsecuiorum li-
ciii
f^Mibiit LttetaniiM$ ratiombui ad hHnelibrHm conficien-
brum lioc tilulo, ad Donalum confessorem , antea di-
tiumaddtiCiu» iit, ei quit Donatns, tuiewttftuHeupal:
rexer.il. Ai opiandum certe foret, ut erudili illi viri
dt hujus iibri in cuinla divislone, el capilum orgu-
qiiamdam satis validam opinionis su e rationem at-
metitis, de coiicibus tnauuscriptis el edilis, ac vario-
luliSficiit. Non eiiim alia nllunlur, qtiam noniinis si-
ruiu in eum observulionibus.
iniliiudine,quaquideinLacianiium,sicuti6ummopcre
Prsecipua raiio qux L9Clai)liiim a<i
, iuinc librum cupiebant, hujus libri auctoremessecoufici posse pu-
cxaratiduin impulit, hac es<e vidoiiir ,
qiiod ille iii
tavcrunt. Scd solitam eonnn perspicacitaiem hic

asaereiida Dei ira, qiiam a pliirimis nei^iui compore- plane desidcramiis. Maxima siquideaiesi inter ulruin-
rai, oiniicm reiigionis pietalisqtie siiinm:Hii, acoardi- quc illuni Donalum differentia. Is (piippe.cui libenlc

nem ver»ariarbitr:il)aliir. Eaquippe siiidala, piitahat, Morlibiis persecutorum dedicatur , aliero , uti alii)'.

ui paulo aiitc diccbanius, vcram qiioque rcligionem ostendiinns, aiiale antiquior, celebcrrimus niariyr
fnnJiliis lolli, delcri ct cxtingui. Ciiin it.tquc viileiet fuii, de quo scriptum ab ejusdem libri aiiclore lciji-

Jianc Dei iram a plnrihus non inriitii noininis iiomi- mus :i Novies tormentis crucialibusque v;iriis sul)ji.'C-

jiibus, ct a celeberrimis philosophis iiegari, lios oin- jj l>'S. "ovies adversaritim gloriosa confcssionc vicisti.t
ncs libro publico refellendos esso censiiii. Novcrat Aller vero Doiialiis cui liber de Ira Dei niincupaiur

cnini Stoicos, quoruin maxima profocio eral aucto- tyro adiiuc eral, necdum saiis in christiaiia jdoctriiia

litas, p;.lamasseruisse Denm gratia quidem, scd ne- cxcicilalus, de quo Laclantius, siculi ex citai.is paiilo

qiiaquam ira moveri. Nec niiiius exploralum hnbebal anie ejus Terbis vidiinus, timebat ne falsis philoso-
divulgatos fuisse in favorabilis, uii ipso loqihlnr, bu- phorum de ira Dei opinionibus imbucreiur ci liulili
jus upinionis defcnsioneni a Seneca libros, quibus ob Qnanlum autem prior Donatiis nobilissiino
caieliir.

doclrinaeet a^quilatis famam, plures in errorem possc marlyiii Iriumplio celebris fuit , tantum poslerior
iiiduci opinabaiur. Certodeiiiquc certius novcrai pes- cunciis incognitus est. Nlliil eiiim aliud dc co com-
simam cxlerorum oniiiiun) esse opinioncin Fpiciireo- j'criiim Iiabcmiis , ipsi quod cx Laclaniii dictis didi

runi, qiii jaclilabaivlDcum nec ira excilari, n(!C langi cimiis, illum nisi amiciiia conjunclissinium ac disci-
gratia. Ne qsiis ergo niaxima liorum impicialo ac piilum cjiis fuisse. Pliira siquidemde illocerliora no-

falsa piet.ile Sioicorumanipliiisdeciperelur, ad iitros- bis non suppciunt, satiusque duximiis in iiis tantiim,

qne Cdnfiiiandos, et qnam voram pulabat de ira Dci qu:p ccria siint, con-isterc ,
quam plura inquireiido
sciitcntiam siabiliemi. m liiinc libruni edidii. Noipie vanis indiilgerc conjocturis.
id ille prolecio dissimulal. Nani libri inilio Donalum, p Al cci ;ic conslat liunc de Ira Dei librtiin a L;>ctaii-

atque cjus nomiiic, aIio.s omnes his alfaiiir verbis lio, quemadmodiim superiores, scriplimi fuisse abs^iiie
i Ouonim errore, qiii inaximiis cst, et ad evertendum iilia in capita dislribulionc. Giiimvcro non anli(|uis-

viiai buinanx siatnm speclai, coargucndiis esi a no- siini lantum manuscripti codices id manireslissiiiic

bis ; nc et ipse fallaris , impiil.sus aiicloritalc bomi- [irobant. vcrum eliam cditi. Scimus quidcm in Ho-
nuin, qui se pul;inl sapienles. i Rnr^us vcro iii libii ni;ina edilione, ct alia qiirc eadcm in urbe ab Isfco
epilogo : i ll;ec Uabiii, <|iii de ira Dei dicerem , Do- adorn;ila e.sl, viginli qiiatiior c:ipila exhibcri : scd
iiaie cbarissimft ; ut scires, quemadiuodiim refelleres ali.TB viginti iria laniuin coniinenl. Al varlam banc

fios, qui Dciim faciunt immobiiem. » Ibi vcro prreci- divisioncma Laclantio jirofectam non esse quis dirii-

pue dcsignal Kpiciircos, qiii ciiin sccUo siia> idincipo. leliitiir? Si crgo hic liber ab eo nulla in capila divi-

ul ipsemei Lacianlius ait , docebant Doiini ideo esse su-i fiiil, niiillo miniis c;»pitum argiinicnla, qiioe iii cdi-
incorriipinm et b(;atum; (|nia scmper quiciuscst, ncc lis qiioquc siinl diversa, ab ipso prodierunt. Ciini or

idcirco nnquani irascitnr. golia;coiiiniaposlcnoribus lemporibusaddita,inalcq»e

Donatum aiitem, siciiii niox audivisti , compellat composila sint, fas unicuique esl illa in meliorem or-
initio et riiie liujiis libri, qiiem ipsi direxit ct iiiinou- dinem redigcre (").

pavij. Quis aiilcin ille sii,, diciii sane difficiHimuin. r\

^ionnulli quideinbuspicantur aiit eum fuisse, qui scc-
('») Cum de omnibus et singulis Lactantii opcribii5
loD Donalistaruinparensel auctor fuil, aut iflliuin Do< pluriiii:is et perlongas disserlaHones ediderii dor lis
natum, llicronymi prxcepi.orem. Scd brec gratis nnl- simiis lo Noiirry, quibiis solis facile iiiiiim voliinii-
iiiiiii noslrorum complercliir, salis siipenjue iiiicl
laqiie data aiil raliono, aiilciuijeclura vcro saliem si-
lii;ei liicior beiievolus quanta necessilale c();icii, bic
niili, ringunlur. oi aiibi harum disseriationum non nisi excerpta ly-
Qiiidain vcro haud ignobiles ccric noslra; aUalis pis mandaverimus. Ldd.
 ; , ,

157 DISQUISmO DE AUCT. LIB. DE MORT. PEKSriTCUT. m

PROLEGOMENA
IN UBBUM DE MOBTIBUS PEBSECUTORUM.
LENGT.ETII MONITUM.

Aureatiis iste liher ita eoiifeeJns, lam sineereela- j^ Lucii, vel polius Lycii CsDcilii ignoii scriploris. Ve-
boraius esi , ul non solum espressos viiless iu eo rum pancos, i<j es(, Ires aut quatuor in suain Nonr-
singulAres persecuiionis evenlus, id e»t, infausium risius adduxit opinionem. Quin ol doctiores quidam
cjus initium, seriem airam aique feiicem exiiuni ejus errorem, acrius quam decet, redarguerunt, euni-

scd eii >m ubique cmineat Omnipoteniis dexiera vin' que iu exagitaruiit, ut apert» probabiiique rcspou-

dex iu tyrnnnos, ct quam ubique se Deus pracslet sioni Jocus non supersil. Nec sane ditticilis fuiire-
propugnatOrem prelalis, propulsaiorcmque injuria- preUensio ; nam ubique Lacianlii siylus , ubiqne ejus
rnm, qucc cultprlbus suis a maJis principibus ir>fe- ingenium, uUique Lactantianae , eajque singulares lo--

runtur. Elncel econtra, qnanla cura, quantoque siu- qiieudi formulue sparsim reperiuulur in isio libelio.

dioSumma Diviiula&foverit eos principes, qui erant cuj,us uiiicus superesl codex manuscriplus, inicger
fidelibus bcnevoli, qnaits semper fuit Consianiinus, quidem et anliquus, sed iia ob amanuensis iniperi-
vel eos, qiii soliimniodo iia mockraii fuerunt, ut li- liam ei jiicuuas quasdam deforinaius, nt saipishime
beram cbrislianis su e religionis cilra «lolestiam co- in ipso ex,plicando adiiibendae sint vel canieciiira',

lendx' raciil atJin dcderinl, qualis tnnc lemporis vl- vel etiam divinationes. At cum inieresse puiHuius
debntiir essc Licinius. redarguere Nicolai Wonrry nuiones
le qiiamvis .

Mens mea est, libmm bunc legitimum essc Lucii g cas sint exigjii momenti idei* bic excndi cura-
,

Ciociiii Firmiani Lacianlii foeluin. Sic opinali sunt vimus erudilam dissertaiioncm viri clarissimi Ni-

dociiores (|uique, ncc ab eorum sententia nosirum cnlai de Lesiocq , doctoris et socii sorbonici
esi recedere. Ilunc reperit vir clarissimus Slepbanus decani tcclesiae Ambianensjs , et abbalis saiieti

Baliizins in bibliotbec:e Colbertiu^ manuscriplo oo- Axeoli, quocum mihi vetus ab anuis quinquaginiaet
dice, qui fuit oiim aniiqui Coenobii Moissiacensis iu amplius iniercadit nccessitndo et siimma familiari-

dioccesi Cadurceiisi. Jam a pluribus saiciilis ignolus las. Ne tamen exisiimei lector erudilus, buic ediiiuni
delitcscebat ibesaurns ille in nngulis biijusce moivis- aliquid deesse, ob praeiermissam a me donni Tlieo-
teiii bibliotliec;e. Vix dum iii lucem prodiil, cum sia- dorici Ruinart e Congregalioue saocti Mauri Bene-
tim non solum exccpenint oum avide cuncti diver- diciini monaflii pr.Tufaiionem in Acia Mariynim vera
sarum gcnlinm Litieraiisludiose lcgendum ; sed iilniii et sincera ab ipso cdila anno 1G89, ac sxpios recu-
eiiam iterum excudendum curaveruni lum An;'li, sam aiit Amsielodami, aul Veneliis, aul eliam Pari-
tuin Siieei : quiti el versns est in lioguas Gailicain siis, eamquc Galiice versam. Hasc pr»fatio exi)iii;i

et Anglicam. Ilunc notis erudiUs illusiraruiil viri doc- (juidem esi ; sed quamvis excusa sit a Paulo liniidri
tissimi sive Galli, sive Baiavi ii sinl. Anno 1710 rur- ad caleem Laeianiianae suac editionis, iiiliilointnus

siis eum publicl juris fecit Domniis Nicolaus !e non piiiavi e re esse eam adbue seplimu vice excu-
Noiirry, e Congregatione sancti Mauri monaclius Be- dore, cum ea olim paulo rarior, iiunc viilgaris iu

nediclinus : sed non dubitavit modo, imo etasseruii, ^ omnium manibus versetur, nibnque, aut |)arum con-
hunc librum nonesse Lactaniii nostri, sed cujusdam ferat ad auclorem nostrum intelligendum.

DISQUISITIO
m AUCTORE LIBRI CUI TITULUS :

LU€II CiEClLII DE MORTIBIS rEUSECU iORUM

QIJI FIBMIANO LACTANTIO TRIBUI SOLET.

fluclore Nicolao de Leslocq , Doclore ac socio Sorbonico Ecclesiw Catliedralis Atnbianensis Decano, Vicario Generai
,

Episcopi Ambianensis et Abbale Sancli .ixeoli. ,

Repertus est a doclissirao viro Domino Siephano cUii liber de Monibns PmfrwfofMm. Hone Firmiano
Baluze in codice niannscripto biblioih<'Cje Colbor- ascripsil, nc Parisiis aniio 1079. iussu Joannis Bap

lin» , minc Reiiiu; j Libor cuin hoc htulo ; l,uciiCe- lisue ("oibert t;|ii» niaiidan curavii , lomo secuudo
 159 DISUUISITIO 480
suortim MisceI!;ineorum , Inc inscripiione pncfixa : A Uir csse duo Firtniani Lactamii prxnomina. Qnamvis
Lucii Cecilii Finniani Lactanlii tiber de Mortibns Per- oniiii Ladamiiis vuigo dicalur Citlius , et desint in
tecutorum, iibro de Morlibus Periecutoruni nomina Firmiani Lac-
ProUioruiit poslea vnriis iii Riiropx parlibiis islius tanlii ; in pluribus lamen iiidubilatorum Laclaiitii
libri cililioiies alix , (|iiibus suiiimo Ciinscnsii iii ti- operuin mnmjscrlptis nomiiialur Liuihs Ceciliiis,el
liii-i Lucii Cecilii seu Ccelii vocibus pra'lixa suiii Fir- in qiiibusdam aliis mauuscriplis Lucii Ccelii nomina
tuiiini Ladanlii vocabula. desideraiitur, iit ralelur Domnus le Nourry : dc liis

At Doiniius Mcoiaus le Nourry , Ordiiiis S. Bene« ngemusad tinem hujusce Disquisilionis. Insupcr niit-
dicii Moiiachus, vir ulique eruditissinius, eujiis slu- lus scriplores iater ecclesiasticos prseter Lactantium
dio ei opera anno inillosimo sepiingciuesiiiio deciino Lucius Cecilius recenselur; omnino ignolus est qui-
iiova libri de Moriibus Persecuiorum editio Parisiis vis nlius ejusdem nominis, cui liber de Mortibus Per^
adoniata csl ,
/.«cii CtT//» noinina l^niiiiK iu liiulo iecuiorum adscribi possit.
reliquit, ncc Firmiani Laclanlti voces addidit. Idque -2" Sancius Uieronyiniis in Caialogo Scriptorum
prxstitit , luiii quia manuscriptiis ille codex Fir- Ecclesiasticorum memoral Laciuniii de Perteeuiione
miatti Lactantii nomina non liabet , luin quia infirma Ubrum unum. At liber iste de Persecnlione non vide-
etse exislimavit argumenta , quibus bic liber Laclan- B liir aiius esse a libro de Moriibus Patecutorum. Li-
lio iribuiliir, aliaque , iit sibi visum esl, suppetere ber enim isie iinus est, siciit el liber de Perseciuione;
cemutt, nec minimi momenti, quibus ab eo abjudiceiur. ac iii eo libro non ngiiur tanlum de monibus persecu-
lu ea re D, Slepbiinus Baluzius et Domnus Nico- torum , vermn cliatn de acerba in ciiristianos a di-
laus le Noiirry consfiuiunl, codicem iiianuscripuim, versis imperatoribus excitata persecutione : undcpo-
qui uiius cxiat, et e qiio typis ejipressus csi liber liic tuii ulruiiivis liiuium prx se ferrc. Minimum qui-
de Uonibut Persecuiorum , praeter liiaius laciiiiasquc dein duas inler islas inscripliones discrinun est;
iionniillas, meiidis infectum esse pluriinis. Ostendii qui eniiii de persccutione verba facil, debet et de
prxterea Domiius le Nourry, plurima esse loca in persecutoribus agere : ea sane iiiier se connexa suai.
eo codice, quat non solum Librarii, ul assolet, anl os- Sic ea noii discrevii Ljtlnnlius ipse, Epito.aics cap.
citalione ac negligentiu , aut nimia scribeudi festina- Liii, ubi de persecutione , id est , suppliciis chrisiia-
tione , sed magna etiam , ul ail p. liy linguce lalince noruiii, siiimlque de niortibus persecutorum cou-
ignoralione depravata sunt peniiusque corrupla. junciim loquilur.
Qu;ii igiiur in libro de Mortibus Pcrseculorum igna- 3" Liber de Morlibus PerseciUorum inscribitur Do-
ve , crasse, obscure et mendose scripta sunt, alque }i<«o ; inscripsil ol Lacianlius Doiialo librum de Iru
a clariiaie ac nitore sermonis, aut etiam oiiinionibus C Dei. Aucior utriusqiie libri Oonatum appellat charis-
LncLintii alieiia occiirrunl , ea scribse , non aiilem simum. Videlur ergo esse uniis ct idem Donatus ^

aiitlori iiiipntanda suiit; iiec ob ejusmodi viiia libcr cui liber ulerque nuaciipulur : asseril tamcn Dom-
de Mortibns Persecutorum Lactantio delraliendHS est. iius le Nourry , Doiiatuni , ciii dicatur a L.^ciaiiuo

Hiiic tamen occasionein arripii dociiis e Bencdiciino liber de Jia Dci^ divcisiiin esse a Donato , cui iii-

sodaliiio vir religiosus, ad probandum iibruiii isluia scribilur liber de Murtibiis persecittorum ;
quod ila

noii esse Lact»niii. prohat : Donatus , cui Laclaniius libnim de Ira Dei
ILic auiem uuica observaiione prscvia , noiiniiila dicavit , ab illo expressis verbis appeliatur lyro impli-
argiiinciita , quibus opinionem illum , qii.e iibrum de catu^ swcuti negotiis , christiana doctrina non salis ini'
Mortibut Pirtecuturum Lacluntio Iribiti. , convellere butus, Alqui cuni Laciaiilius scrip^il librum dc Ira
nititiir Doinniis le Noiirry, ruere a<; solvi , vel le«j- Dci , uoii poluit appellure Donatuui lyroiicm impli-
ter atlc:>dcnli muiiiresiuia erit. cninm sjnculi negoiiis , iiec satis cbrisiiuna docirina
Jam ab anno 1715 diirius, quam par est, Domnum inibiiium.si sii idem cum Donaio, cui inscribilur
Nicolumii le Nourry exugiiaverat in Observalionibus lii)er de Mortibus Perseculorum; siquidem liber de
Criticis (1) ,
quas edi cuiavcrut D. de I;i Ciose tomo Ira Dci scriplus est mullis annis posl iiniiam pcrse-
vii Diurii Liiterarii, parte i {Journat Liiieraire amii D cutionem , in qiia per sex annos Donatus fueiat
1715, a la Iluye), ubi docte pr;ccipuu Nicoiai le catcnis el curcere f.on.itrictus ob Christi iionicn
Nourry momenia cvcriit : sed nosira Disquisitio eril iiovies pugiiaverai udversiis tyrunnos , ci in-

niu!to pacatior. victiis stcicroi, ul liabctur in libro de Mortibus Pcr-

His pru-notutis, qiix' conimiini dc Auclorc hnjiis secutortim. Confessorem l:Jin exiiiiium postea lyro*
libri sentenlia! f.ivent ,' simul ei inlcr argumenta nem appellari poluissc, s:ccuii negoliis implicaitnn ,

qua". Iiiiic udvcrsari Domniis le Nourry piilal, illa, et christiana rcligione non satis imbuluni, quis cre-
qu ;• neciiliari responsione indigere milii visa sunl dat?
expeii(iam. .Sed noii cst lam exploraia iila ralio, ad mcntom
i'^ Tilulus libri de Mortibus Perseculorum praeferl atque opinionem ,
quam Doimius le Nourry aslruere
nominu Licii, ve! Lycii Cecilii, quje qiiideni vidcii- niliiur. Nuilibi eniin in libro de Jra Dei Donalus a
Laot.iiitio expressis verbis appelldtur tyro iniplicotns
(I) Ri'-ll-xioii.sla noiiveljc edilion clu Truite de la
.siir
swculi negotiis, cl Christiann religione uon salis inibii-
Morl d;s avpc nne riisseriaiion ilc dom iN'i-
|<ersec»ileur.s,
•vjiasle .Nonipv, in-8%Pari8, 1710. l"s. Non soliim illud iion liaueUir de Doimio apud
 , ,

m DE AUCT. Llfi. DK MORT. PERftErUT. ^4

I/ictantium expressis verbis : veriiii» eiiam nilul om- A phice doctrinam et planins , el verivi cohurinbor. IsJa
nino apud eum occurrit , quo quisrjuam illuin de cerle verba Lactaiilii pr;Eceptoris snni lyroueni chri-
Doiiaio ita sensisse suspicari [)ossii. siiaiia religioiie non saiis iinbcitim alto(|ueiiiis at :

Duobus lantuin iii locis Lacianiius oralionem ad haec Demelrianum, non autein Doiiatum spectant.
Doualutn convertit in libro de Ira Dei, nempecap. i, i" Lacianiium anctorem esse libri de Moriibus Pcr«
ubi sic babet : Adverli $cepe , Dovaie ,
plurimos secutorum, inde probatifr, (luod Nicomediae iii Bithy-
exislimare non irasci Deum quorum error, (fuia- nia , sicut et aiictor libri de Mortibus Persecutorum,.f
viaximus est , el ad evertendum vilei humance ttaium commorabatur eiiain Lactaiiiius eo lempore ,
quo
spectal , coarguendus est a nobis , ne ipse falluris im' persecuiio in Cbristianos grassata est , ct Dei tctn<
pulsus aucloritule hommum ,
qui se pulatit esse sapien- pluMi eversum esi. Id ipsum de se testatur Lactan-
tes. Ailer locus legilur cap. ^t, ubi sic loquilurLac- tius, librq v, Instiiuiioiium , cap. S , ubi sic ioqui-
lanlius : Ha^c habui ,
quep de Ira Dei dicerem , Donate tUir : Ego cum in Biihynia oratorias lilleras accilus do'
charissime , ui scires quemadmodum refetleres eos ,
qui cerem , conligisselfjue , ul eodem tempore Dei templum
Deum faciunl immabilem..... Prophetce univcrd divino everteretur. Siltiit ufbis nomen, in qua docuil Lnctan-
Spiriiu repleti nihit aliud , quam de graiia Dei erga lius : sed Ilieronymus iion pr;eiermistt ; ailenim loco
justos, et de ira Dei adversus impios loquuntur, quo" g supra citato, Lactantium Rlietoricam Nicoinediui do-
rum lestimonia nobis quidem salis sunt :verum iis-quo' cuisse. Auctor eiiam iibri de Moriibus Persecutorum

niam non credunt isti ,

qui sapienliam capillis et habilu Nicomediae se, ipsa persecutione «aeviente , et cum
jactani , ratione quoque et argumentis fuerunt a n&bis templum Dei solo adxquaium est, mansisse, revera
refellendi. non dicit scd rem lotam ila narrai num. {'i, ul in
:

Ex hic locis' liquet , consilium Laciantii fuisse, oculis ejus ge&tam esse inteHigaiur. Repente, inquit,

ila Donatum circa Dei providentiam erudire , ut adhuc dukia luce ad Ecclesiam... venit; et revulsis fo-

posset ipsos Phiiosopiios ,

qiii eam loUebaiit, raiio- ribus simulacrum Dei qweritur, Scriplura reperlee m-
num momentis refellere. Sed adeo uon appeilai eum cenduniur, datur omHitus prceda : rapitur, trepidatur, -

lyroiiem implicatum saecoli negoliis , ei christiana discur)'itur. Ipsi { imper&lores) vero in speculis in alto
(

retigione non saiis imbuturn , ut es verbis Lactanlii enim conslitnta Ecclesia ex pelalio vidd)atur)diuirUerse
colligatur, Doiialum non ignorasse ,
quid Prophetae concertabant, ulrum ignem potiussupponioporlerel. Vicit

uiiiversi dicereni de graiia Dei erga justos , et deira sentenlia Dioclelianus, cavens,ve maguo incendio facto,

ejus adversus impios , atque ita Doiiaso eorum tesii- pars aliqua civilatis arderet. Veniebant igitur PrtetO'

uioiiia esse nota, ut ipsi salis esseiit, quemadmodum riani acie structa cum securibus et aliis ferramenlis , el

ipsi Lactanlio; quorum testimonia, iiiquit , nobis q itnmissi undique ,

tamen itlud edilissimum paucis horis

salis sunt. selo adxquarunt. Et num. i5 : Posiridie propositum

Arbitror equidem plurimos fuisse martyres exi- est edictum , quo cavebatur, ut religionis illius homi-
mios christiana religlone satis imbutos, et etiaranum nes carerent omni honore ae dignilate , lormenlis sub -

esse nonnullos pietale conspicuos chrislianos, qui jecti essent... Quod ediclum quidam , etsi non recie

tamen non posseni raiiorte el argumenlis, ut in eo magno ianien unimo diripuit et ronscidil... ilatimque

libro de ha Dei prasiare conaius esl Lactantius,- produclus , non modo extortus, sed eiiani legitime coc-

exlricare se argumeniis phildsophorum adversus Dei tus, cum admirabili patieutia postremo exustusesl. Prae-

providentiam. Ejusmodi enim sunt isla argumenta ,

lerea quae habeniur num. 17 de morbo, qiioNicome-
ul cap. 13 dicai Laclarilius , his plerosqne Philoso- diae laboravii Diocieiianus;.einum. 35deEdicio Ga^

phorum , qui providentiam defendunt ,- pertmbari so- jerii Nicomediae proposito, acde die, quo cognita fuit

lere, et inviiospeneadigi, ut Denmnihil curarefaleanlur. Nicomediae morsGalerii, illaauciorem isium libri de

Videiur Doiimus Nourry meinoriaj iapsu iribuere

le Mortibus Persecutorum aliquandiu Nicoinedix degisse

Donaio, quod Lacianiius Demetriano dicil in iibro de abunde probant.

5° Idein est aucioris libri de Mortibus Persecuto-
Opiiicio Dci. Demetriano scilicet librum isium de Opi-

iicio Dei inscripserat et hunc vetot lyronem sic al-, ^ riitn ,

ac Lacianiii si.ylus. Quod ut clarius pateat, hic

ioquitur. Prceceplor, n\i capite primo, etiam nunc descripsi iuin res, ium senientias, tiim locuiiones,

sed honestioris rei meimisque docirinos... ie moneo re- easqiie singulares et Laciaulio proprias, qu;e iii lihro

pelens , iterumque nwnebo , ne obieclamcnia ista terroe deMortibus perseculoruni , et iu aliis indubilatisLac»

credas. El capile taniii operibus simiies reperiuntur, aique eb cciilos

pro magnis aul veris bonis iiabere te

ultimo : Si Deus dederit, inquit , te ad veree phiioso- e regione posui.

H;ec legiintur. libro iv Instilulionum, c. 10 Sub

Hsec legunlur niiinero secundo lil-ri de .Monibus
:

Exiremis lemporibu» Tiberii Ca:saris imperio Tiberii Ccesmis, cujus auno quinlo decimo , id
Perseculoruiu :

esi, duobus Cemiiiis Consutibus , ante diem septimum

ul scriptum leiiimnx, Dominus no&ter Je^is Cltrislus a
(ita iniiluti ediiioiies) Calendarum Apvilium, Judeei
Judceii crucialus esi post diem decimum Kdletidaruin
Cliristum crucifixerunt.
Aprilis, duobui Ceminis Consulibus.
Et ejiisdein libri cap. 22 : Mirari desinei Deum ab
homiiiibus esse cruciatum.

Texius libri de Mortibus Persecutoriiin conseiiiil lur siib Tiberio C.csare Chrisius a Judaeis cruciaius
^

iitm duobus lexiibus e regione posiiis.eo quod dica- duobus G^miiiis Consulibus.
 m
Se.l iliio stiol . iti quil^iis levUis libri ile Mcrlil>ii> A .Micrun) , in quo vidcnlur pngnare isii duo texiii.^

Ptrsecinoruiii pugtiarc vidclur cum ie\iu, c:ip. 10 Csl, quod in libro (i«j .\tortibttt Persecutornm leg.Uur
lil). IV Iiisliluiioiiiiin. Chii^tus cnuiittus pos/ dieni decimum Katenduiuiu :

Priiiiiiiii csl , qiiod juxUi lcxliim lihri dc Moriilius in iibio .lutciii Instiluiionuin lcg.Uur, aiile diem sepii-

l'er»cculoriiiii . cruci.ilus cil Chri-MH crireiHi^ tcinpo- »//«m C.utcndarum.

libus Tihcrii Ccsaris; cl ju.\la icxiuui iibri iv liisiil. Respoiidciur in noUs ad lexium libri Instiuiiionum
««.'10 ijHintu lUciitio Tilicrii Cicsaris. Cuin :iulcni Ti- Odiiionis tfidO, Laciantii , obserratuin esse in qut-
bcriiis iinpcraTcrit aniiis diiubus el viginli , si riir.- biisdain nianiiscriptis liiiheri , anle dicm decimutn Vu-
slus cruci.ilus csl anno qwntu cicclmo Tiljcrii , iion leiidmain ; alque in cis rtoiis proferri hcec verba Pauli
luil crucialus «cTyfiiifs lcnip^jribui Tibcrii. Jurcconsiilli : Antc diem decimutn Culendarum, et post

RcspondcUir, auctoreni libri de Muriibus Perse- diem dechnum Catendarum, tttrocjuesennone undecimus
cuicrum it3 locuium fuisse ,
quia nnnus decinius dies signi/icatur. Si ila sit, omiiis isiorum lextuum pu-
quinius Tiberii vergit ad ejus imperii lliieni poiius , gna cvancscil. Negari tameii lion potcsi, quln aJiqilod
quam ad iuitium, nec ibi res est dc accnr.ita annorum mendum circa numerum dieriim in illos lexlus irrep-
compuiatione. B serit : sed Librariis id est tribuendum.

H»e legiinuir eodem num. 2 , libri de MortttiHS Hopc lcsiuitur lib. it InstiUit. c. 49 ; Tertie die^...
,

Perseculoniin Chdj r<j.ssurreiissel die terlio

: congre- , e seputcro v\vus egressus, ih Galilmam prof^ctus esl^ «(
auvil diicipulos, quos melus compreliensionis ejus in disciputos suos quwrcret.
jngam vertcral , et diebui quadruginia cum tiii cotiemo- Et ejiisdeiii libri , c. 20 : Discipiilis iierum congre-
ruius, npeiuii cordaeorum, et Scripiurus interpretaiva gatis , Scriplin:w saiictw titteras , id est , Vropheturum
iit , qucc usijue ad id tcmpus obscurce aUfue iiivoiuK» urcuna patefecil quce anlequuni pateretur, perspici
,

fudiunl ; ordtnaviliiue eos et inslrnxit ad prwdicalionem nutto modo poterant... qucv. posi resurreclioiiem ejus
dogmutii iic doctrince suw, di:>j>onens Testaineiili Novi scripia sunt Novum
Testamenitim nominaiur.
,

sotemnem dJsciptirxtrm. Quo officio expleto, chrumvolvit Et ejdsdetn 'i\ Ordinala vero disciputis
libri c. :

eum procellu tiubis, el iublractviH oeulis Uominum ra- suis evangetica ac nettiinis sui prtedicalione circumfu- ,

puil in cceluni. Ei iiide discipuli... dispcrsi suut in oni- dit se repenle nubes, eumgue in coelum suiluhl, qun-
iietn terram... et per omnes provincias el civilatei Ec- driigesiino post passionem die... Uiscipuli vero per pro-
ctesice (undanienta miserunt. vincias dispersi fuitdutneiita Ecclesice ubique posue-
runt.

TexluS ille tibrl de HortiDus perseculorum aliis C Mitterel InPjTgum lalos;

textib.is Lactantii e regione posilis siinilis est, tum Et in libro de Arie poeiica :

qiioad res , tum quoad verba. Aliamen Doinnus Ic

Id scenam missos maguo cum pondere versus.
Nourry ei his verbislibri de .Mortibus perscculoruni,
Quin eiiam ipse Laclanlius mittere, pro jacert, jtro-
Ecctesice fuitdanienta Hiiserun/ , concludit , iiuiic li-
niiseue utilur lib. i Instilul. cap. 24, ubi ait : Satur-
hnim non fuisse a Lactaiilio scriptuni. Quis aulein,
tiu» in Laiio eodem genere sacri^cii ctdlKs esl ; non
iiiquil , bonw Laliniiatis auctcr unquam dixit , miltere
quidem ul Itomo ad aram immolarelur, sed ul in Tibe-
fundiimenla 1 Is certe non e>A Lactantius ,
qui mctius
rim de ponte Mitvio mitleretHX... \'erum id genus sacri-
scripsit ,
fundameiita Ecctesiw ubiquejecerunl.
ficii... diciiur csse subtatim , ritu tamen pernutnente ,
Ul argunicnlum istud dis^ulvalur, observanduin
ut pro veris liontinibus imagiiiesiacereiitur. Qubd con-
priiiio , in (ex(u capitis iO Insliiulionum lih. iv Lac-
lirmat ex Ovi.lio Lactantius, cnjus lios versu5 refcrl,
(aii(ii non liaberi ,
fundamcntu Ecclesiw ubique jece-
in qiitbus mittere et jacere iiidiscriminalim adhiben-
RtST, sed posukrcnt; deinde a Cicerone b:is voces
tur eodein sensu :
jacereet nirilere eodem sensii usurpari in libro , cui
(itiilus Orn/or, ubi ail, oratorein salibus uli in ;V Illum siramlneos in aquain raisisse Quirlles
'

Herculls exemplo corjiora lalsa jace.

ciendo mittendoque ridiculo. Praiterea Horalius jut- D Tum quo(iue priscorum virgo simulacra virorum
TERE, pro jacere ac ponerc diiit Sat. o lib. ii jMiUcre roboreo tcirpea poule solel.

Millcre operlo
Il.-cc , ut piito , saiis superquc probanl, verba ista,
Mc capite lu flumt.n
fufidamenttt tniserunt , non soliim esse bon^e lalini-
Kl ejusdem libri Sa(. i .

laiis , ><ed eiiatn Laclaniii stylo congriiero.

Haec legunlur eodera numcro i iibri de Mortibus »ii'C leguntur lib. iv liistit. cap. 21 : Discipuli
persccuU)rum Discipuli... dispersi sunt per oittnein
: vero per provincias dispersi fundamenta Ecctesiw ubi- ,

lerram nd Evanqelium prwdicandum sicul ille Magis- ,

qite posuerunt , fucienles el ipsi nomine magistri pei

TF.R lloiiiNUS imperaverai , el... per omnes provincias et magiiu , ei pene incredibilia miracula ; quia discedens
civitaiet Ecclesiw fundamenlu miserunt. Cumque jam tnsiruierat eos viriute nc poicslale... Pelrns et Paulus
Nero imperarel , Petrus tloinam adanit el edilis qul- , Ho.nw prwdicaverunt... r.uin eos Hero inieremisset
buidam miracuUs quw virlute ipsius Dei , dala sibi a,
eic.
Deo potttlate faciebal tonvertit tnultoi ad jcstitiam,
,
, Ex eodem lihro cap. !i Apparet proplietas om- :

he.oque lemplum fidele ac slubile cottocavii. Qua re nes denuniiasse de Cliristo , forc aliquitndo , ul... eon-
ad Seronem delala... prositivit ad e.rcidendnm coeleste stituerel wiernum lemplum Dco, quod appeilalur Eccle-
lempliiin detendamque jlstitiam. El priinus oinnium
, sia Iiwc est doinus i idei.is , /<£>c immobtale tem ••

perucuiut Dei tervos, Peirum cruci uffixit , cf Paii- PLLM.

lumiitterfecit. Hec lainen linbnit impune... Dcjectus Exlibro v InsUtul. cap 1 : Cullorei Dei summt ^
itUifue fasitgio iinperii , ac decoluluiu smnmo Itjrannus lioc esl , ju3i')i hmines lorqueni
 ; ,

m m AUCT. MP.. m MORT. PERSICCUT. 160

iiiipoi.ens iiusqmni repenle comjHiritU , vt ne seputtnrie \ E» eodcm libro «ap. 2 Kodeia ipso tcmprire quo : .

(fuidein locus irt terra tam malm BEsriiC appnreret. juslus populus nefarie lacerabatur.
El mimero 3 Posi Itunc allcr non minor lyran-
:
Et eodem libro cap. 7 Jtistitia niliil nliud esl :

nus... diulissivie lulusque regnnvit , donec impias manus quam Dci unici pia el retigiosa cullurn.
adversus Doininum lendciet. PoslQuam vero ad perse- El eodcm iibro cap. 11 Impietaicm suam adver- :

(juendum justlm populc.m inslinctu Dwmonum incita- sns HisTOS violcnlcr cxcrcent, nec immerito a proplielis
tus esl , iunc trnditui in manus inimicorum luit poenas. HEsr i.K nominantur... ISam quis (^aucasus , qua: Jndia,
El num, 4 (^uis justiti.^m nisi malus persequalur.
:
quw Uircania tam iininanes , lain sanguin irias unquam
Va nmw. 9 : Maximianus... omnibus, qui fuerunt, liESTi.vs «/«!<... ilia est vcru bf.stia , cujus ima jussione

malis pejor. Ineral Imic besti.« nattirali» barbaries. Fu:i'.liiiir ater ubique cruor, crnileltsufirque
El iniin.21 Corpora jam cremula , lecla ossa, et
:
Luclus, ubique pavor, ei iiluriina morlis iaiago.

in pulverem comminula jaclabanlur in flumine ac Nemo lanlw belluw iinmanilatcm polesl pio me-
liujns
mari. rilo describere,
quce uno loco recubam; tamen per
Et num. 52 : Hvlel b£!>tia el mugil. tolum orbeni dentibus ferreis swvit ; el non tantum ar-
tus hominum sed el osia ipsa comniinuit, et
dissipat ,

in cineres furit ne quis exlcl seputlurce locus.

,

Et eodpm libro v Instilul. cap. 25 Injuslissimi :

persecutores... non se pulenl inipune laturos... punien-

lur enim jndicio Dei... propterea vindicalurnm se in
eos celeriler poliicelur, el exlerminalurum best;.vs wtfl-
B las dc terra.

Seiisus ei voces in his le.xiibii.s coiisonant. PeriC- Magisler Dominus , Magisier Deus, temptum ftdele et-

Ciitorifs Ec<;lesi3C appeilanlur ulrobi<iue beslice ; ossa stabile, lemplum alanum , domus ftdelis , Deo colh-
inarlyrum iliciiiilnr in cineres comminuld. Pr*terea care , Deo constiluere : poputus juslus , Jusli ,
pro veri
:iUciuleiidum ad ist.is liicuiiones uirin(|ue simiies, Oei cuUoribus ;
justilia, pro Dei singuluris cultura.

riicc coJem tinm. 5 libri de Morlibus perseculn- H:ec lii). vii 1.5 legunlur
Insfilul. cap. Roina... :

Ecclesia... secutis... temporibus, qui-

riiiii le;,'uiitur : subtiiluCartltaginc ,
quw
tandiu (cmiila Impcrii Boma-
bas bcui principes liomani imperli ctavuin regiinenqne ni fnil , manus suas in ioluni orbem terra marique...
tennerunl... manus suas in Orienlem Occidenlenique purre.cit.
porrexii ul jain nullus esset lerraruin angulus tam rc-
, El iibro V Institul. cap. 15 Cum vero ab orlu solis :

molus qno non religio Dei penetrasset nidla demque

,
, nsque ad orcasum lex divina suscepla sil et oninis ,

nalio tam feris nioribus vivens ul non susceplo bci , , sexus , omnis oetas, et gens et regio unitis ac pari- , ,

culiu , adjusliliw opera milesceret. bus atiimis Deo serviant.

Juxla lexlus istos , nulla esi gens, iiulla naiio, Ecclesiac et Imperii Roniani magiiiiudd describitur.

quae non susceperit Dei culium ; el eisdem vcrbis

Ihrc num. 9 el iO libri de Moriibus pcr.^Jecdlorum C Hrec lib. iv InstiluL, cap. 27 legunlur : Cum diis

Iv^guiitur Dioiielianus... quamvei-o cuusam penequen-

:
suis immolanl, si assisiat aiiquis signnlam fronlem ge
di liahueril e.cponnni. Ut erat pro timoye scrutalor re-
,
rcns, sacra nutlo modo titanl

ruin fnluranun, iininolabal pecudes.ei injecoribus ea-

Noc resjionsa iiolest consullus reddere vutes.
rum venlnra quiere.bat. Tuin qiiidain ministrorum,
scienleii Dominuin, cnni a&siMercnl i.iimolanti , impo- Et liwc scepe causa praicipua jusliliam persequendi mn-
sueruiu FiiONTUiUs suis imm(iut\le sigmm. Quo facio, lisregibus fuit. Cuni enim quidam ininistrorum nostro-
fug.ais diemoiiibns sacra turbata sunt. Trcpidabant
, rum sucrificantibus Dominis assistcrent, imposilo fron-
Arusjrices, ncc iolitas in exlis notas videhant ; et quasi TtBUS signo, deos illorum fugnveriait , ne posscut in
noniiumeni, swpins inimolabiuU. Veruui idenlidrni visccribus liostiariim fulura depingere. Quod cnm in-
mactatce liostite niliU oslendebanl , donec magislcr ille tiiHiierenl Aruspices, itisiiganlibus lisdem Dmmonibus ,

Aruspicuni Tagis, seu suspicionc, sen risu, ait, idcirco quibus prosecnnl, conquercntes profanos liomines sncris
non respondere sacra qnod rebns diviuis profani lio- ,
intcresse egernnl principes snos in furorem, ut expu-
,

min('s inlercisenl. Tunc ira FDnnuis, siurijicare noneos gnarent Dci tcmplum, seqiie vcro sncrilegio conlaminar
inntum , qni sncris minislrabuni , Si^d nniversos qni , rent, quod gravissimis persequenlium pivnis expiurelur.
eranl in pnlalio, jussil, el in eos, si deirectassent , ver- Sed quoniain iieqite accedcre ad eos possv.nl quos
beribus animadverii- biG.NUu i.MMOnTALE mimierit.

In utroque lextu eadem non ianlum perscculionis iiideni pcne veibis exjioniiur.

tausa assiguaiur; verum eiiam rcs eodem modo ei

U;l'c num. 16 libri de Mortii)US perseculorum le- D I.'ib. vinslilnl. cap. II iiccc legunlur Qua; auteni :

guiilur Vexnbatur erqo universa lerra, ei wivler Cal-

:
per lotuin orbcm singuli gesserint, enarrare impossibite
tias, ab Orienle usque ud OcMisum tres acerbissimfebes- esl. Quis enim voluininum numerus capict tam inftnila,
iuc sceviebant. titnivaria gencra crudelitatis ? Accepla enim polestate ,

Nou centuui siutj oraque cenliun,

uiihi si Uni.^uLe
pro snis mnribus quisqne swvivit Itaque dici non
rerrea vox, omues scelenmi comprendcrt' fornias, potest. Iinjusmodi Judices quanta el qtiam gritvia tor-
Omnia poeuaruiii percurrere nomijia |)0ssem, mentoruin genera excogitaveriitt.
qua: Judiccs per provincias juslis atqiie innocentibiis
inlulerunl.
Kodom libro iiiim. 15 ; Omnis sexus tj wtatis lio- i Et lib. VI . cap. 17 : Spectatce sunl
speclanlurque ,

'iiines ad e.vuslioiieni rapti tormentorum genera in- ndliuc per orbein cultorum De.i quibns excrU'
pafnce ,

aHdila excvgitabanlnr. ciandis ttova et inusitala iormenta excogilala sunl.

rersecutorum furor in ie.vtibus ex uira^iuc parle idem, eodcm.iue fere modo expiimilur.

II;cc niiui. 58 iib. do Moriibus persectUorum lu- Eiiib. vi Insiitui. cap. "25 : Quid dicam de iis, qui
H' uisQinsmo 168
heiilur : lituil rero capilale, etsni^rn oiniiei, i/mj fuerunt, \ i.iboiuiii.iiiiiiiiH itoii libldinem , ^eii inaauium politn exer-
corruittf)eudi iHpiditin, ijutd dicuiii iieicio, ittsi civcaei cciil?..., Qt/ibus liuc verbi-^i , util ifuit iiuliijualione Inn-
e/l'ren>4ta; el lainen liis verbis cjprimere pro iitdiiinu- luin ncfus proseiiuar ? Vincil ojjiciuin liuyua: sccleris
lioiic sua non poies(. Vincil offictum liitgute iccleris nmgniludo.
uiagiiitudo.

Iii his diiobiis lcxlibiis loculiones omniiio simjlcs erii : El lamen his verbis exprimere mens pro indigmt-
occiirrunl. Menilosus lameii esl leMus liliri ile Mor- tione sua non poleu ; ei sensus eril plauus et aperlus
libus perseculoriim : sed si ailJaiur vox isla»»f/is, ila emendurunl dociiores quique.
quu; poiuil ain.inuensis culpa omiUi, sic le^enduiiv

H.ec nnm. o lih. de Morlihus Perseculorum leguti- Hkc ca|). 1 lib. i Insliiut. leguniur : Majesiaiem
tur : .\onite mirabile cst ausuin esse i^uemijutm... co- Dei siiiguluris ac veri et cognovisti, et honorasti.
gilure udversus majestalem singularis Dei rcgeittis et El lib. IV Insliiut. caj). 21 Fuliirum esse dixe-
, :

conlincntis universa ? runi, ut... civildtes eorum solo adwquaret.

El iium. li : Teinpluni paucis lioris solo udcequa- El lib. V liislilul., cap. 11 lliius in Pltnjgia... uni- :

runt. versum populum cuin ipso pariler convenliculo concre-

Et num. 15 : Constunliu:
conventiculu, id est , B mavii.
parieles, qui reslilui poleranl, dirui passns est. Lih. V Oivin. Insliliit. , cap. II : Alius eamdein
Niiiii. 16 Auctor ct coifiiliarius iid fncicndain pcr^
: niateriain niordacius scripsit, qui cral tum e uiimcro
seculionem; de llierocle dicilur. Jiidicum, el qui auctor in priniis faciend.e persecu-
TiONis fuit. llicc eliani de Hierocle.
Eodem numero: Saiculnntcum Mtisterroribus trium- Lih. IV, Diviu. Iiislilul., cap. : Uortemcvu suis M
pliasti. TKRllORIBUS TRIUMI-HARET; CL 1. VI, c. 25.
Eotlem numero Nefandajussione conlemptit. Jus-
:
Lacu, Insl., 1. iv, c. 15, eodcm verbo jiissio uiilur,
sio, vox Liclanii ma. ell. v, c. 11 et 15.
Eodem iium. yullus laqueus inducat. Laci., 1. VI Div. inst. c. 21, in eosdem laqueos in-
ducantur.
Num. 18 dc Murlihus persccutorum : Multorinn sibi Sic L.ict., Div. inslil. I. i, c. 20 ; 1. u, c. 12 ;
I. IV, c. I; I. V, c. l;l. vii, c. 11, li et 15. Epilom.,
odia qucesissel; vuihum Laciaiitianiim, |iro rict/uisi-
vissel. c. 4, 20 et 27 : his oninibus in locis qucerere, pro
ucquirere.
Eodem numero : Ita pldne. Lacl., Div. Insi., 1. i,c. II ; 1. ii, c.'2 : Ita plane,
endem inndo.
DeMorlibus persecuiorum iium. 21 , : ln sei\vitii].>i Lacl., titit., c. 52 : Tradel in servitium Gentes
se addiciint ; icLesi, in serviluiem. unicersas. Cudem scnsu.
De morlibus persecutorum , niim. :23 : Conlra omne p Laci., 1. v Div. Insl.. c. 19 ct 22 : Conira jus ItU'
jus Ituinaitiiaiis occidii. manitalis ; I. vi, c. 10 : Conlra jtts humanitatis ct
fas omne spoUunt.crucianl, occidunt, exterminant.
De Morte pirsec, num. 24 : Jain propinquavit illi Lact., Div. Insl., I. vii, c. 14 : Cujus judicii lenipus
jutUcium Dei. appropinquare ostendam ; el c. 24 : Et jam propin-
quare summum illuin conctusionis extrcnite diein. Sic
propinquare eodem modo ulitur Laotanlius in Epi-
tomc, c. 71 iniiio.
Eudem niiin. Ei imptriuin per manus iritdidit. L ici., Div. Insi. I. ii, c. 4 : V'i.Ti/ usque ad senectu-
tcm, rcgnumqiie filio per mantts tradidit.

De ilort. persec, S6 Qua^ebal qualenus.

nuiu. :
Lact., Div. Inst. I. n, c. 21, qitaienus elinm eodcm
Qutlenus eo quomodo.
ioci, {iro sensu acoipilur, siculi el l.sv, c. 27; i, vii, c. 6,
De Morlib. persec, num. 47 hi (lammalum ir« ;sic :
L.ici., Div, liisl. i. vii, c. 17, injUimmaius ira.
el siipra, 14 lnflaniniuius ira.
iiiiiii. :

De Miiil. Pcr^ec. iiiini. ::28. Tanquam superbus aller, Lact., Div. Instil. lio. iv, cap. 14.rar</«intu* super-
exactns esl. Lo()iiitiir d<-. Tar(|iiiiiio. bus exaclus est,
.De Morl. persec, nuin, 30. Habuit iinpune. Lacl., Epitome, cap. 53. ympi(n(>/ta6ui^-elcap. 55,
Impune habeiis.
Kl niim. 55. I*ercitssit enm Deus insdrtabili plaga. Kl lih. vii InsliUit. cap. 15. Percussil /Eggptuin
j) Deiis insannbili plaga.
Eidem inuu. Furinsecus; vox insoiita. Laci., de Opilic, Dei cap. 2. Forinsectts, eodcin
sensu.
E-idcin num. Intestimabilc scatebat exninen. Lact., Divin. instit- lib. i, cap. 16; lib. delra cap.
10, Epilonies cap. 72, lumiiinabiits, eodem sensn.
l)c Morl. .Persec. num .'G. Ad pratens. Lacl., Divin. Inslii. lib. vii, cap. 6, 10 cl 15, ei de
Ira cap. 2-i, ad prcesens «(idem sensii iisurpaiur.
El num. 58. Ingp.niins virgines iiiimiiiutas sereis suit Et lih. I Inslilui. cap. 10 Omitto virgincs quas iiii- :

donabat. minuit.
iN.iiii. ii lihri di; Mnrl. 1'erscc. sic haiicliir El :
Lih. II Iiisiilut. num. 7 sic habelur Tiberio nam- :

quanivis se M(txenliii% liomie contiiieret , qitod rcspon- que Aitinio homini plebeio per quietem observntus esse
sum ncceperat peiilurum ess-', si c.cint pijrta^ urbis Japiler dicitur.
exissel... cominoiiilus est in quiete Consianlinus, ut cw- Ei posiea loi|iiens de Augusio, sic liahet : Medico
lesit siijnum Dei nolaret in tcutis. ejus Artorio Minervoe species obversata est, monens ne
propier corporit imbecilUtatem cattrts se contineret
Casur.

Noleiiiur in uiroque teUu loculiones istoe similes : Se Rontce contineiet; casim se coulinerel ^ cominonilus
en in quiete, per quietetn monens.
 ;

m DE AUCT. LIB. DK MOftT. PERSECUT. 170

Oe Moil. Persec. miin. 44 Et tuum propyium : ; vo- A hv^cl. Divin. Instit. lib.cap. 10; lib. iv cap. 11
iii

ces Oiimiau LactauliaiiGe. iib. v Ciip. 11 Do Opific. cap. 2, iibi suumproj^iiuni,

;

suo proprio, suapropria seinper adhibenlur.

De Moriibus Persec. nuni. 47 ; Quiveruni, veibuiij Lact. Div. Insiil. lib. ii cap. 5 lib. v c.ip. 22, ui»i ;

Laciaiiiiu fiequens. eliam qiiiveruni et quiverinl usurpanlur eadem siu;iii-

(icalione.
El nnni. 49 : Insuslentabili dolore usqucad rabiem El lib. vn Institui. cap. 16 : Uic insnsleniabili do-
meniis elalus est. minntione vexabit orbem.
El iium. 52, qui el nltinius est : Deus qreqem suum Et lil). Y Inslit. c;ip. 25 : Punienlur judicio Dei...
pailim vaslntum a Inpis rapacibus, partim vero disper- vindicalurum se in eos celeriter poUicetur, et exlermina'
suin reficcre uc recolligere dignalus esl, et bestias malas lurti malas besiias de terra... veniet , veniet rabiu&is
extirpare. —
El iiura. 50; Sic omues inipiivero et justo el voracibus lupis merces sua.
judicio Dei eadem, quce (ecerunt, receperunt.

Congruuiil ulriiique lexlus isli. Nolanduin, vocem tusque corrupi se. Quae cuin ita sint , nuinquid libra-

hanc, insuslcnlubili, forie in uullo alio auctore repe- j{ rius isle nnn polnit oiniliere uUiina duo Ltcii C£Ci-
riri. lii Lactantii Firmuni noniina? Al nusqnam reperiie

Has procul dnbio loquendi formulas, t\ȣ ununi dalur, ait Domnns le Nourry Lactanliunii L\Cii Cijci.ii,

emndeinque reprajsentant auctorein , sat diligenier siveLucnC.tciLii pricnomiiiibus insignituui fnisse. A<
non contuleral domnus le Nourry : alioquin in cain, id cerlc mhllo minns., verba sunt ediioris, in ulicujus

ul puio, lam libcrc noii ivissel opinioneni, a qua dis- libri ub eo scripii lilulo poterit inveniri. Oiils iioii cre-
crepaiil omuino viriquique doctissimi. Hanc porro si derel viro siimine rcligioso a;que ac erudito rem ila

amplucli staluissel, iion frigidis, non levibus, iioii affirmanli? Jurarem ipse in verba docli ediloris, eum
vaiiis uvi dcbueral argnmenlis : sed (irmas,iiiio el cnnlnlisse codices iiiaiuiscriplos omnes ,
quotquot
gravissimas ipsius erai adliibere raliones , qiiibus reperiri poluerunt apud nnslraies, in iisfinc nnsquam
possent erudiii a prislina siia dimoveri senteniia. legi prienomina Lucii Cueliiet Lncii Caecilii Lnclantio
Nec dicalNourrysius, noiinisi casu et fortuito similes adscri|iia. Lnngelamcn alilerest. Donmus lc Nourry,
fuisse reperias in utroque .lui lore iocutiones. Id qiii- ej,,,) cdidit libruin de Moriibus Persecuiornin , Pari-
dein potest lieri semel, aul bis, sed non ubique, ac sjjs lunc degebal. Qu i igiiur ralinne non perlusliavit
quadragiesei am|jlius, siculi evenilin Hbellosexaginta Rcis Clirisiianissimi Biblioiliocani? IIoc in llegio

circiler pagiiiariim ; pra-cipue vcro cum agaiur de (^ Tliesauro vidit ipsc codices
miillcs, eosqu(^ appcllat

liis formulis ila singnlaribus, ul vix cas in aliquibus i,, Apparalu suo ad UililioiliecamSS. Palrnni iiuuo ii.

reperias scripioribus. Quidni ens cnriosius ei niieiiiins inspexit? Quoil vero

Ex his ergo locis, qtios non e libro lanluin dc Mor- p^r iiicuri.im non locil Nourry>iiis, iil ijtsum uccura-

libus Persecutorum, vernm eiiam ex indnbitalis Lac- liiis exciiuamur.

laniii operibus ex^cripsi , styliim eumdein csse libri Prinius igilnr codex nongeiilonim aiinorum, Ktimero
de Morlibus Persecnlorum ac Lacianlii ci»iisi;il. lGli'i, baiC Uabi-t verb;t, folio 25:
Disertum certo scriplorein in eloqucndo lacilein , Cecilii FiKMiAM dc (alsu Ileligione libcr primus
compium el aperium, quique bonaruui ariium auc- explicit.

lores iiervolutaverit, quae suni quoque Laclanlii do- Incipit liber secundus Lnctantii C.cciLH FiUMi.v.Ni de
les, libcrde Monibus Persecuioruin exhibei. Oiigine erroris ad Conitmitinuni imperaiorem.
Tandem libruin do Morlibus Persecntorum Laclan- Ad calcem tepiimi libri ita scrijitnm esl : Cecilh
lio liibuondum suadet adliuc , (luod sicut docol libri FiRMiANi Institutionuin divmaiuin de Viia beota expU-
istius aucior num. 1 cl 50, uniuersos cbrisliani nomi- cit seplimus liber.

uh persecutores a suinmo Deo debellalos, etdignaul- Folio 179 verso legitnr : C.ccilii Fihmiam tlc Ira

litnie fuis^e delclos : lla Laclantius lib. v Inslilui. c.

^ divina liber vii expiuit.

22et25 tradit, Deuni iii malos principes ei miuslissi- Folio 191 : C.-F.ciLii FiRsiiANi de Opificio Dei Iber

mos perseculores vindicasse populi sui Yc.\ationes, vm cxplicit.

.scmiierque accidisse, nt ultio consecutu iuerit. Omissum equidem est his in locis prajnonicn
Has r;iliones qui conlnleril in nnuni , non miralii-
Lucii.
tur, (jnod, sl.itiii! ac in Incein prodiit liber de Moi ti-
Sic in codicems. nwmen) 16()4, ad liniMit teriii libri,
biis l^erseculormn jndiciuin lioc oiiiiiiuisi lilierato-
,

ila legiis : L. Cokli Firmiani ,

omisso Liiiianiii no-
riiin luerit, eum Lacianlio cssc adscribeiiuum.
niine.
Agitmus nunc de pra:ciinio Nicolai le Notirry argu-
In line sexli libri exlal C-ecilii ; Firmlvm Lac-
inenlo. Codex ms. de Moriibus Persecntorum,
inquii,
TANTii explicit liber vi de vero CuUu.
|)r;e se ferl nomfn Lvcii, vcl Ltcii Cecilii; eigo
Codex l()63 sic habel : Incipit liber Fibuia.ni Insti-
non est Laclaniii. Miior, doctuni edilorem bic non
tntionuin diiinarum. Al legitur ad oram cndicis litle-
iiicnnnisse, quod ip.e luincn fussiis esl, am.iiiueiiscm
ris ni)ci;dibus : Cel!i FiRMiANi de Heligione el retus
hujus codicisscripioiem, rel osciuuione ac neglujenlia
divinis ud Conslantinum imperalorem.
uut nimia scribendi feslinaiione , alque eliam liugua:
in iiUtein primi libri scriptum esi L. CiEi.i
Lntincc iynoraiione, mulla in eo libro depraiasse, peni- fiiie :

5
Patuol. VU.
ITl API^ENDIX 17-2

l'inu!AM iHititutioHum diiHHiVum tiber priinus t'.i/j/iii.' A l-ber piimui explicit, omisso tiinc scilioel C-Ei.n. vel

jeHciier. (iixii.n noiiiiiie, qnod nihilominns in aliis libri^ le-

Iii line quaNi libri legere esi : C.eli Fihmiam In gilui.

slitutioniim divrnaruvi tibcr iv explicit. Tn rine lihroriim ii, iii el vii habeiiir : L. CiGLii
\(1 c.ilcein qniiili libri scrihilur : L. C.clii Fir- FinMiAM Lacta.ntii, elc.

uivM IiislitutioHum divtHarum liber v de Juslitia ex- Veriiin, desinente libro iv habes : L. C;i;mi Lac-
TANTii FiRMiANi, clc. invcrso, ul viiles, ordiiic.
Manuscriptum Regiiim, numero 1675 sie linbel Ad fiiieni aulem libri de Ira Dei legore daliir : Lu.
Ll'cii C.clii Lactamii FinHiANi diviuiiruin luslilulio- CL£Lii Laotantii, prxierinisso Firuiani nouiiiic.
uuin (idversiis Oeiites ud Coustuiilinum Imjiiratorein Al cur Domnns Nicolaus le Noiirry non inspexil
iiber priuius. codiccm ms. Liictanlii qni exlal in Saiigerinanensl
,

Ail calcoin vero ms. cotiicis liabeliir : L. C.clii Bibliollieca. iibi lunc degcbil? lii eo prociil duhio lia-c

Lactantii Fikuiam diviuaruin liistiiuliouum advenus legisset ad caleem libri de Opificio Dei : L. C^li
Utnli's scpliinus el novisiimns Uber ad Coustunlinum FiRuiANi Lactantii de Htniene ad Dtinelirum explicit.
Imperalorem feliciler expiicil. Altamen in libris Inslilnrnmnm npprllatur solum-
Sic in codice 1671 ejusdein Biblioihcca! iegitnr :
^ modo Firmiaxus Lactantius iribusaiu quatuor vici-

L. Celii Lactantii Firmiam divinarum luslilutionum bus.

ndvenus i>enles, de falsa Reliyione libri priini PrW' Unde, fju:rso, tot editores hujiis amloris.descrip-
jiilio ad I inperdtorein Coiislaulinum. seriinl pnvnomina ei connomiiia, scilicel Lucii C^lu
Codex Ciilberiinus, iiuiic in Bihliollieca Rogia nu- FiRMiANi Lactantii? Nonnft ex mss. codicihns, qui-
mero 1667, cui pr;elixa esl inscripiio his verbis : bus iisi snnl? Non enim ea vel excogitarunl, vel edi-
Lucii CfciLii FiRulAM Lactantii Uber incipil contru denint casu ac rorluilo. Seqiiitnr eigo negligcntius
Centes. al<|iic conlideiilius, qiiani p;»r cst, scrijwisseNicolaum
In codice Laciantimio, qni csl in Bibliollieca Ma- le Nonrry , nusqiiam L:iclanlium in codicibns inss.
joris Mon:isierii juxta Tunmes, inilio libri primi sic Li cii (^/KLii, aiil Lucii C^ciLii pnenominibiis insi-
liaboiur : Lactantii FiRMUM C.ficiLii dc fulsa Reli- gniiuin fuisse. Imo conslat, ila prioribns vociitis ap-
{jione Deorum, incipiunt Rubrica; libri primi. pellari, ul a^que agnoscalur suh Lucii Cuelii aul C:e-
Ad caUein libri secuinli legere csl : Firmia.m Lac- cilii, ac sub Firmiani Lactanlii nomiiiibus.
TA.NTII CeCILII. Sublato igitur pr«cipuo Doinini le Noiirry argn-
Taiidem iii line scxli libri scribitur : Cecilii Fir- menlo, lola eju.s corriiil sentenlia ; nec ob.>lal qun-
MiAM Lacta.ntii, eic.
Q niinus Laciaiitio adjudicetur libollns de Moriibns Per-
Ilis in locis per incuriain omissuni csi pra iioinen secntorum, quamvis lanium pne se feral nomiiia Lu-
Licii. cii Oecilii : pr.csertim ciiin s-al recle do;;iieriiiius
Quin el in aiili'|uo Bononiensi codice, cui taincn idqiie ralionibus niullis, soli Lnciantio ascribi posso
dno priora desunl folia, legitur tamen ad calccin li- clcgaiis ac periililo istud opusculiiin.
bri primi : L. Firuiam Lactantii de falta Religione

APl>ErsDIX
DE DUOBUS LOCIS C0DICI3 MANUSCRIPTI LIBBl DE MORTIBUS PERSECUTORUM, QUORUM
IMMUTAT^ SUNT QUiEDAM VOCES IN TEXTU EDITIONIS DOMINI LE NOljr.ilY.

I. Notavil Doiniius le Nonriy, in nianusoriplo lcgi

I'rimiis Inciishahclurn. 2, 01)1.196, iibi intextii cdi- l' de/en ^ fji,;». vox ciiin non coli;t*real cnin aliis,
liiinis Doiniii lc Nourry sic lcgitur de Ncrone : Pri- iiec quid ibi signiiicel inieiligaiur, punenilani dnxit
iiiui oinnium persecnlus Uei servos Pelruin cruci (if- in edito lexlu voceui detiri. Yennn emendaiio
fixil, et Paulum intcrfecil : nec lamen liabuil impuae; ista adinilti non debel ; omnino eniin adversaliir
respexil enim Deus ve.xalionem poputi sui. Dtjeclus aiictoiis menli. Non cquidem Lactantius istani quo-
itaque fastigio \inperii, ac devotulus a sumuto txjrau- nimdain de Ncrone opinionem, exisiiinanliuni euin
nui impoleiis, nusfimin repenle comparuil; ui ne se- esse translaluni el vivuin reservalnm, siiuin esse di-
pultura; quidem Incus m trrra tain matw bcslioi uppa- cil : scd h.iiic ila cxponit, ut ab ipso ininiiiie reiiu-
reret. ihide iltum quidaui detiri credunl esse Irnnsta- diari nianifestum sil ; siqiiidein islius (|uoruiiidam
tuin, nc vivitm reteruatum. Sibylta diceiile, mutricidam opinioiiis probabiics ailert raiio.ies. Prinio eniin liiiic

profi.gum a finibus esse veulurum, ut qn.iu piintus per- eam natatn esse iradit, qnod Nero nusquam rc|ienlc
secuiiis tsl, idein eiia>n novissiiiius persequuitir, el An- coni|iaiueMl, nc laiii mal;c besiia: S'.'pi!!turye locus
liclirisii praxedal advenlum. invcnireiiir. Deiiidc docel, hanc opinionein lulciri'
 , ,

173 DE DUOB. LOC. COD. MS. LIB. DE MORT. PERSECUT. 174

auciorilate Sibylloe, qu:fi phjrimum lunc icmporis A (nostra^ vero p.ig. 250) : Quai omnia smmdum fidem
vaiebat, cujus verba refert. Assignal eiitun caiisam, scientium loquor, ita ul gesta sunt, tnandanda titleris

proptcr qiiam rcscrvalus piitabitur; ncmpe ut pr;«- credidi. Notat Domnus le Noiirry, in maiiiiscripto
cursor Anliciirisii ficrcl, cl qui primus perseculus haberi : qnie oinnia secundum fiuein, scicnli eniin !o-

fuerat, idem etiani novissiinus ptrse^ueretur. Dc- quor, ita ut gesta sunt, mandanda litteris credidi. Con-
nium duoriim proplietarum exenipJa recensct, qui tendo, verba ista, scicnii enim, iniinul;iri noa de-
vivi lr;inslati fuerunt. buisse. Sensum enim planum et aperiinn IibIici!!,

Non ergo istius auctoris mens fuii eos deliros ap- qui ccrte auctoris menti congruit. Ibi Do.ialiiin , cui

peliare, qui ita sentirent. Id^^ue eo miiius verisiinile librum de Morlibus Perseculorum nuncupaver.il, al-

csi, quud hic aucior nec occisuin, nec nioituum Ne- loquilur Laciantius, cura ait, scienti cnim loquor.
ronem dixorii ; el hajc opinio eadeni tciaie iii animos Revera vox ista, finem, cujus sensus st;uim noii ap-
Cliristianorum pluriinorum ct erudilorum, el san- paret, dedil locum suspicandi aliquid esse in liac

ctorum pervaserat, Neronem esse rcservaium. Id plirasi immutandum. Sed si vox ista fmem iinmutnnd.i
lestatur Severus Sulpitius lib. ii llisiori;*; Sacraj, fuit, quia obscurior videbatur, non idcirco dure se-
nuin. 40, agens de Ncronc : Qui non dica})i rc(jum, quentes voces, quaruin apertissinuis est seusiis, iiii-

inquit, sed omnium hominiim, et vei imnianium bestia- B muiaiidae erant. Supponamus emendundam vocem
nm sordidissimus dignus extilit, qui persecntioneni in islam fmem, ut emendata fiiil in textu edito, niliil

christianos primus inciperet ; tmcio, an el poslremus prseiorea immutari debuit; exhibet enim phrasiin,
expleril : si^uideni opinione muUorum reeepluru sil, qu* Tullii omnino slylum redolet, iu biujc moduni :

ipsuni Antichrislum venturum ; Ql n. 42 Interim

: vero... Quoe ornnia secundum fidem, scienti enini loquor, ita

humanis rebus eximitur... certe corpus iilius inicr- ut gesla suni, mandanda lilteris crcdidi. Perinde ac si

emptum : unde credilur... curato vulnere ejus, serva- dixisset : Qu(e omnia secundum rei veritalem, quo:
lus, secundnm illud, quod de eo scriptum esl : Et certe lu, Donute, nosti, ita ut gesta sunt mandanda lil-

plaga mortis ejus curata est, sub sceculi fine miiten- leris credidi. Jiixia Ciceroiiem, in Epistola qiiart.'.

dus, ul mijsterium iniquiiatis exerceat. iibri terlii ad Quintumfralreni, secundum fidcm loqui,
Ideiii Severus Sulpitius Dialogo 2 d& Yirtutibus est dicere, loijui prout se res iiabent. Eii verba Cicc-
Beati Marlini, lioc liabet eani in rem : Cceterum cwii ronis : Mihi illud jucundum est, quod cum testimonitm
ab eo, nenipe Bealo Martino, de scuculi (ine quwrere- secunduin fidem el religionem gravissiine dixisseni
mus, ail nobis, Nsronem el .Anlichristum prius esse uus dixit, elc. Nemo est, qui iion vide;il, leslimoniuin

venturos; Neronem in Occidentali plaga , regibus secuiiduin fidem dtcere, idcm esse ac secuiiduni rei

subactis decem, imperaiurum... et ipsum denique Nc- C vcriiatem.

ronem ab Antichristo esse perimendum. J;im vero sittie eo loci n»utai.da vox finem, expen-
Sanclus Augustinus, lib. xx de Civit. Dei, cap. 19, dcndum est. fteiinenda sane est, si ex illa idoncus
hcec de variis opiiiionibu-i circa Neror.ein scribii : quidam seii^UiS affulgere possit. Hunc vero sc-nsiim,
Nonnulli ipsuni resurrecturum, el futurum Anlichristum si reiiue:Uur, habeio potost : Seeundum fineni, id esi,
supicantur : uUi vero nec euin occisum ptitanl, sed prope nmndi fineni; ita ut sensiis sil : Quoi omnia iui-

subslraclum potius, ui putarelur occisus, et vivum oc- minenle iiiundi fine, qtiod lu ipse, Donale, nosli, qito-

cullari... donec... resliinatur in regnum. Scd multuin tnodo. gesla sunl, mandanUa liileris credidi.

vdhi mira esl opinantium tantu prcesumptio. Vocem ^nis, sutni aliquaiido a scripioiibus Kco e-
Qiiam falsi auteiii essent omnes isli de Neronc rn- siaslicis pro mundi fiiie, coii->iat ex Teitiilliauo c;ii>.

niores, liquet ex Suetoiiio lib. vi de Ca^saribus, ubi 39 Apologeiici, ubi ait : Oramus pro ImperrJoiibwi ,

ei genus monis Neronis, funeris raiioncm el e^pen- pro minisiris eorum, ac potesiatil/us, pro statu stvculi,

sas, luniiili iocum et structurain narrai. Ferrum, \n- pro rerutfi quiele, pro mora finis. Orare pro ni()i;i li-

quil, jugulo adegit, jucante Epaphrodiio a libellis... nis in isto Terliilliaiii loco, est orare, ul immdi finis

nilitl pritts ac magis a Comitibus exeijcrat, quani ne po~ reiardeiur. Qiiod eo lo^i voeai fiitem, clatisutum ste-
tesuis capitis siit cuiquMm fieret : sed nt quofjno inodo 1) culi nouiiiiavcrat c:ip. 32 ejiisdein Apologelici, iiis

toltiscremaretur. Fennisit hoc Icellus, Calbw liberlus,.. verbis : Est et alia major necessitas nobis orandi pro
reliijuias Ecloge et Alexandra nutrices ciim Acle con- Jmperatoribus, etiam pro omni stalu Imperii, rebusijue
cubina geniili Domiliorum monumenlo condidcrtini Hovianis, quod vim ivaximam uiiiverso orbi imminen-
quod prospiciliir c campo Mariio, eic. iem, ipsamque cliinsuUim sa:culi acerbitales horrendas
Licet voceiii ileliri e textu libri de Mortilius per- comininantem, Romani Impeiiicommeutu (id esl, diu-

seciitoruiii tolIeiid;uii pulem, ijuid laiiien eo loci si- turuit;ile) scimus rciardari. Itaque noiuntuh experiri, et

gnificet vox deleri, prorsus nescio; nec qiKid cum duni precamur dijferri, Romanee diulurnitali favemus.
iiliis igiioro, soliis vo!o scire vidcri.
Anliquus ;uictorConunentarioruniInEpislol:\ss;i!ic-
li. li Pauli, edilus ad oalcem operuin s^iocli Ainbrosii,
Ailer lociis, in quo iiniuuiat;»? sunt qu;pdam voces in haec verba cap. xiv Epist. I ad Cor..v. 2i: Deinde
codicis mann^ciipii iibri de Mor;ibiis perscciit-nuiu finis, cum trndiderit regniim Deo et Palri, sic liabet :

in lextu edilionis D^unini le Nouiry, liibemr ii. 52, Deiiide finis ; iioc dicit» quia,. Iradjio rcgno, finis enl
pag. 9D, ubi legitiir in lexlu pncf:it:e editionis niundi.
 175 HtNKIOI DODWIiLLi DISSKRTAtlO i7C

Miilios priinis Ecclesix s^eculis Clirisiiaiios iii ea X tempus itppropinquasse : et in libro ad Demetrianuin
fuiii^se s«>^nteiilia Doluine>i, inuixJi Giicin propiiiquare. tradit, loluiu jam ipsum mundutn in defectione esse

Hanc fiiisse ipsius Laclanlii. palet ox Instilulionum el «/» line.

iib. vii, cap. IG, ubi tradii Hoinanuin nonicn brevi de Hoc etiam ila Beato Martino persunsum fuerat, ut,
lerra lollendun);ot in Epiloine.cop. 10, docet interi- icste Sulpitio Severo, Dialogo 2 de Virtuiibus Deali
luin iiiuiuli expiutis sev aiinoniin niillibiis fieri ne- Martini, nuin. 16, Bealus MartiniiS de (ine siccnlidis-
ccsm; ei^se. Quod, int|uit, in pro.rimo est, tiuaiUum de serens, dixerit, dubtuni non essc, quin Antichristus
tiumcro annorutn, deque signit, inuv a PiopUeiis prce- essel in unnis puerilibui conslilutus , lEtate legitiina

dicta iuut, cotligi poteil ; et cap. io libri vu Inslilu- sumplurut imperium. Subdit vero Sulpitius Scverus :

tioiMiin sitpra cilati ail : Oinnis lamen expectatio non Quod autcin liwc ab iUo audivimus, annus octavns est.
ainpliui quam ducentorum videtur annorum, licet va- Yos autein mliinate, quo in prwcipilio coimslunl qu(e
rieiil hitioricecirca numerum annorum ab exordio fulura sunl.
mundi. Nec mirum videri dcbet, si Laciantius in libri de
id ipsum noii minus diserie nrirrmaverai anle eum Morlibus persecutoruin Epilogo ad Doiialum oratio-
^^.inclus Cyprianus scribens ad Tbibaritanos. Scxre nein coiiverlciis, mentionem aliquam injeceril do nnc
enim debetit, ini|uit, ac tenere, diem pressurce super sicculi, qiiem iniininerc nec Lactaniius, nec ille iiobi-

ciipul etse coepisse , et occasum stvcuU atque Aiuiclnisli B lissimus confessor Donatus dubitabat.

HENRIGI DODWELLI

DE 111 PA STRIGA
•*-^8<3ElO?€^

Ad Lactant. de Morlibut Perteculorum § xii. C matica, a casti .tinelatioiie primum, iiide ad Colonia-
rum agros, qui pro castroruin uorma mensurari a(-
5 I. Ripa bjec non Maris eral, sed Fluvii. §11. Striga — que distrilitii solebanl, iraducla alqne itsurpala. Cas-
vox gromaiica et casirensis. —
§ lll. Castra Komana, ul irense esse vocabuium docel nos (Jiserlis»inie Cliari-
plurimum quadraia. Cas'.rorum fixoruin frons Oiiens ,
sius. Neque vero esi quod qiiis pulel, lioc in e^i voce
mobilium hostis. —
§ IV. Fronieni iiaquecastronim stri-
gain veleres, lalus scamnum sppeliabant. § V. Colo- — siiigiilare. Ideiii de peritia Gronialica universa seii-

iiiaj Kouian» pro Castrensi cli5ci|'lina disposita;. Prajtea-

lieiidiini, dcijiie vocibus iilius arlis iicm uiiiversis.

liirje Coloiiiaruia strigsp. —

§ VI. Agroruni, caslroruni Ad introiiiim 1'r.ciorii locunt Gronue appellat Ilygi-
proviiiciarumque pntcipue Komaiianim limites Fluvii. nus ; el queni scripsit dc C.attrameiandi ratione libnim,
— § VII. Prwtenuicarum Illyri<iaii3riim limes Danuhius, eumdcm <!iiam Gromuiicum ittscripsii. Idem Hyginus
Proviniirelllyrif i3n?i;Ripeiisesab ejii.sde'n Danubii ripa.
a Groma (|uuiii dixi, ca.slrensi professores ejits
— §Vin. lciem piobatur e caslris stalivis in Danubii
ariis lesialiir
illa,

Gromaiicos fuisse cognoininalos. Est

riiia rroqueiili«isiini"i. et ab Hislori.n. Pfa-leiiturariini Ro-
ilaijne biijus vocis nsu de alio quovis
a castreiisi
Tnaiiaruin (|U3iia iininiuipntM. Kxplicatur adversus Rlie-
iiauum Tertullianus. —
§ l.X. Idem ex Atlilfe provincia nsu secuiiilario omiiiiio slaiuendiim.

sed raro Komaiii.

——
Komanis e.repta. § \. Kipam Danubii egres.si aliqiiando,
§XI. Quoniinus sa;pe egrederen-
§ III. Castrornni ergo ligiiram ul aliam nonnun-
qitaiti Kiiinaiti aiihilMierinl ,
qnaiii qandtalam , iieino
liir, iiiipetiiebai opinio de Faiaiibus imporjorum frmi-
tnmeti csl <|ui (liiliitol, iliam oiiiiiiuiii fnissc loiige fre-
nis Null;im larnen provinciam TranMlanubianam reline-
bant a^iaie Diocletiani. —
§ XII. Couvenit hsec ripae
qiietilissimain.
(lino
Non esi
cotistiiutos in castris miiilcs,
quod dubitctniis, eodeiit or-
qiio in acie. A(
slri^-£ iiienlio cumconsilio aique iiinerc Diocleiiani
quadralo agiiiine incessisse consinl, quoiies iinmine-
I. .Sjc (Fs/a/e iravsacta, per circvitumnip.E STRiCyC,
D rel a proi^inquo lioste periciilum. Illani scilicet cre-
§
Nicomeciiam rer,it, eic. Ripam stp.icam, cnjns menii- debanl figitrani mtinilionibus apiissimain. INumenim
nil in Dincleliaiii n Baveiiaa Nicomediam versus ili- quaiernariitm (^.nrc^roMliabebanlPytliagor;ei iiiviclai- ;

neie L:i< i.uiiius, de mendo stispeciaiii babel cl. Lac- qne coitslatiiiae viruin soleiil philosoplii TtT/ssiywvov-ap-

laiiiii ('(iitor; vel, si vere sil Lactamii, de ora Pro-
poiilidis, quam lef;erit Dioclelianiis,
dain. Falliiur uirobiqne vir docussiinus. Maris oram
liilnfve legi apiid puros Romanse liiigua! auctores,
facile coiiccdent erudili; ne id quidem difliciie, iit
pellare. Recie ergo illain pro gromatica; urtis noniia
pulai inlcliigcn- statiiemus. F^st aiilem duplex qnndrata; ligurie liiiies,
in longitudiitein alins, alius in lalitiidinctii. Idijue cer-
tiim , borniii nileruin slrigam , allei iim scain.Kut! ap-
pellasse. Duplex auiem erai caslroruni sitns alius :

raro fofsan niaris etiam ripain ali'!uaiido legamus, pro re naia et lielli exigeniin, inceriusalque inobilis
loiige tanien esse illani iii fluviis, quam iii inari, frc- fixus alius el imitiobilis, ut in caslris slaiivit. Iii situ
(|ueiiliorem. Fluvii ilaque ripum liiisse veri.similli- (ixo Orienlem , in mobili bostent respiciebal porta
niiiii) ei-l, qure Slriga uppclialur, iioii inaris, noii Prmoria. Ita scilicel Hyginum inielligo atqiie Yege-
Propoiiiidis. Id vero reslat praeierea diflicile, quid lium. Oricnli caslra obverierint , in eo, iil ex-
Quod
Sing* :ioniiiie itilelligal Lactaniius ulque ea possit ,
islinio, ralioneni habebant. Silum ciiim
salttbrilalis
in ilitvium coiivenirc, ct quem iile fluviiiin (ienolarc ilium rommendant scriptores rei rnslica;, ul oinniiiiii
voinerii. ila Diociuliani iler cxpioralissiinuni jia- snluberrimum. Sed lio-lis prociil dnbio poliot cral
bebimu.:. quain Oricttlis ralio. Iln tatiienul, quoties nulluin
§ II. £si iiaque Slriga vox agriuieusaria seu gro- aliuiide mettiereiur incommodum, Oricalem aliiscoeli
 ,,

«77 DE RIPA STRIGA. 178

plagis aiileferrertt. Id utuim hoc in loco observare vo- A qnam eiiam munitlonis. Proinde cam operam dede-
lui, idem valere apud gromalicos scriplores in slativo runt perili lmperatores,eiiam iu ca&iris tuinultuariis,
silu Orieiitem , qiimi m
tnobili liostem; ut proinde ui un;im saliem castrorum melain fluvius alluerel.
quemiimilem in stalivo sitii Orienliobvertereiit, eum- In stuiivis autem castris Jimilaiicisque ,
quorum et lo-
dcm <'ss;*ni mobilem iiosti obversuri. cus possel eligi ipKique ipsa (lefensionis polius
,

§ IV.Il;i iiitelligonms, quam posituram obliiuierint quam oppugnalioniscausa coiiderentur, id observasse

in caslreifsi (iiseiplinu Slrigu alque sr.amnum. Agriim veieres, esl adhuc longe verisimilius. Sunt eiiim flu-
illum sirigaium appellat Aggenus Urbicus, ^MJrt Sep- vii quasi nativi quidam provinciarum lcrmini ab ipso
teiitrione in longiludinemin M eridianum decurrit ; scam- Nuniiue inslituti poler;itque liosiis in ipsa (luvii
,

nalum (iuiem,qui eomodoabOccidenlcin Orienlemcres- iransinissione oppriiui facilius, quam si cuui illo in
cit. Ita disposit;o phalanges iii loiigiludinem aSeplen- aperio esset liberofjue campo coiigrediendum. Id cer-
tnone versus Mcridiein, vullus poiius OrieiUi quam ,
lum veteres, ut alia loca iiiipedila , sic ei fluvioruiu
Septentrioni obversos ii;>biierit!i. !t;i aquilas respexe- vada miinire solitos. Et qno major erat fluvius, iui-
rint porUtmque Prceioriam in lornia casirensi fixa. ^ec nusque vadosus, eo muniiiorem credebant, aptiorem-
aliter ipse Fronliniis Quicquid aulem (iiiquii) secun-
: que hoslibus arceiidis eo eliam, si boslis iransissei,
,

dum hanc conditionem in longiiudinem est delimitatum, faciliorem suoriim in munila loca receptum. iNon esl
j)er iTRKKS appellolur ;
quicijuid per aililudinem ,
per itaque quod Geographorum scriuia compiiemus de
SCAMNA. De agrorum (livisioiie haec Fronliniis , non fluviis provinciarum terininis.llhiqueenim occurruiii
equiUeni singuioruni colonoriiin soriibusatque porlio- exeuipla. Ne longius abeainus Romani de quo agi-
, ,

nibiis, qiiariim limiies poterant ab invicem esse di- _ mus, imperii limiies insignes liabemusfluvios. Gailiam
versissiiiii ; sed eorum agrorum, qwi coloniae univers;c " defendebai adversusGernianosteriiiiualiatque Rlieiius
fines inclnderent, seu qsioruin modus universus civi- Syriain in ParthosEuphrates. Quidni ilaiiue dicamus
tuti est assignalus. Proiiide non esl qiiod duhitemiis , el lllyriciaiiarum praHeiiluiarum limiiem fuisso
quin el uniusmodi limiles ager istiusmodi complecia- Danubium; nec alium quairendum esse fluvium, cu-
tur, el cuiucaslrainetalione conforuies. Consialau- jus ri|)ain Strigam L.iclantius appellaril.' Iliuui enim
lein , pro casiraniet;indi discipliria , acieui iii Ironte iii froiiiehoslibus objectiiinhab(;i);inlprieieiilurjc llly-
,

loiigissiiiiam, ne circuiri possel, iiostibus opponi so- liciaiKi^

litam. Acoeduiil deniqiie et illa Hygini verba Qiio- : § VII. Daiiubiiim cerie Romani imperii limiiem
iies per strig.vs distribuimus non plusqnam triperliii
,
veteres plerique agnoverunt. Slral>o : Totwv oe
essedebebunt. Nonaliain exi>timotriperlil;un ill;iiiidis- rtnsipwj oyffwv, tw p.rjv EupwTTflv (ryj^oM Tt Traaav
iribiitioneni , (|Ham illaiii iii mililia Homana iiolissi- zyQvrsi, Tzkic^ 'zrig £?w roij ISTPOT, y.v.i "rjiv fiSTa^-'. toO
K\am , haslalorum principum alqiic /r!«nor«m. At-
,
. 'prjvoy Y.(/.l ToO Tavati5oc TTaow/cavtTwv. Kex Agrippn
qui Iriplex isla acies /losii cral oppusita. Qiii iiaque apud Josephum : Oii yap E^iio/sasv vv-ol; oJ.o^ Eu-
limes in sepulcrorum inscriplionibns !n Frostem ap- <ppa.Trii urro Trjv «vcToV/jv, oiios T&iv TrpoiTKoy.Tiwv ISTPOS,

pellaliir, itiam STRiGAtt appellant in Civstrameiaiiouc elc. Ei noiiiiullis inlcrposilis 'Ev "iSTPfi zaTotxojv-
: U
Gromaiici; el vicissim queui scamnum Gromaiici Tcf, ov ouo"t f/ovot? 'Tuytj.UTi.v, -jTZti.y.ovcrt, •.i.iV wv a-JTOt
eumdcmsolentiN AGiuiMdesign;ire inscripliones. Om- T«? Aay.wv avazo/rToua-tv ooukc. Tacilus Ripaiiuiue :

venit et sc«nini sigiiilic;itio apud auciores rei rusiicic. Danubii Legionum duw in Pannonia duce In Mwsia ,

Siqiiaeiiim imerarandum lerra luei;it ab aralro pne- attinebani,tolidcm apud Dalmatiam localis, qu(V posilu
iermissa,illam pro scumno iiabebanl. Silns ergo agri C regionis a tergo iUis. Appianus Ev 5J tj5 Ey/swTr»} tto-
:

Secundo siilco esl scamnatus , silus sulcis iraiisversiss
strigatus appelhibilur. Ai iraiisversiis sulco siius vul-
tus iuiliiiim reprsBseiHai iuacie consisieuliuiu.
§ V. Jam vero qiia; in casiris vigebanl ieges, e.ie-
dem in coloniis liiiuiaueisque prxvsidiis eiiam viguere.
Nec cnim ilias telluris colendce niodo siinl , sed ii-
niiim eliam propHgfHandorum causa deriucla;. Id saiis
est ex ipsis rei agniriae vocibiis maiiiiesliim. Territo-
rium illis id omne dicilur, qiiod hoslis terrendi eausa
consiiiuium esi. /l^crflrd.siHnis^iiiijuiie VarroneFron-
liiius, ab arcendis hoslibus esl appeUntus. Eraiil iiatjue
colonine iiinitaneii magiia i!',ucd;\m quasi caslra,'ul
non sit utique (juod miremiir, si pro caslroriim more
illye atque (iiscipliiia dispoiieienliir. Voc^^s cerle adiii-
beiil castroram propriiis, cenlurias periicas, iiinu-
. cui Ripn alta uomeu, ab illa procii! dubio ripa Daiiu-
ineras alias,, ui inielligamus eodem iu;)do re.xpexisse
iuvicem iii agrorum distribiuione colonos , quo in
acie luilites. Forma etiain castroruui (piaiiiata colo-
nias repr.esenianl scripiores roi agraria'. Ipsa aiiiem rv ccrle ripam excubias i:gii5iibDioc!eiiano Galerlus.iia
prwteniune vo.\, qua uliliir inpiicsidioruiu lirniianeo-
riim caibaAminiani! ., facit onininouincprorsusdubi-
temus, iani casirorum viccm iepr:csent;isse e.vcuban-
les pro Keijiub. s;t!iiie Colfini.is, qu;>i!i eiiam iu mug-
nis iilis iiiiiversae Rcipiib. ijiiasi castris euni pr.cciiiiie
siluiu obliiiuisse ,(iuem in c:isiris Sirig^e. Tcndunl
eoim apiid Gioiiiidicos s('riploi-cs liirm* ilbe, liUiC
alteriilruiii p!Ulorii lalus occupant, ic/ijnt/»/!/ iortasse
ilhc, qu;E pone; at pranendunl cerle ili;e, qiia- prm
Prsetorio hosli olijiciimlur, et poruc Prauoriw. Scijui-
lurilaquc, ul quamcunKjue h;ibuerinl iii Ironte me-
lam , ea etiaiii Siriga appeilanda sii.
§ Vf Porro iiiler agroriim limiies rivos nunierat
Siculus Fhiccus, fluiniua Frooiiiius de privatorum
. de qua ngimus, Daiiubii ripa
c<donoriim pricipiie limit!t>iis iiileiiigciidi. Id la-oeu
longe poiiori ralioue io ca'tr;j!!neialioiie eral pnelen-
lurisijue liiiiitaiicis necess.irium. Diiplicem eiiimcas-
iris ntilitatem pr.x-stabat fliivius . lam aqu.e illam >
Ta/xot ouo, 'Vimg te y.at "12TP02 walta-T« T«v 'Pwpatwv
upx^i'"* opii^oufTi. Sic etposl Diocieiiiiii! lempora Fjistus
UuiusKoiuani iinperii melama<iD;iiiubium usqueprc-
lendil, provinciarumque liuiitaiic;irum termiiium ip-
sum semper Danubium designat. liide tol habenius
ex ea parte provincias Ripeiises, iia scilicet cogiio-
minaias , ul ab aliis ejusdcm noiiiiuis proviiiciis iiie-
diterraiieisdisiiiiguerentor. Ripensem Daciam agnos-
cunl omnos , cui el Valeriam Noricum(jue acoeiisei
Iui|)erii Notitia ipsasquoqiie /{(peHses. Sed et Saviam
sive Pai.noiiiam secundam Riparieiiseui, a pra:sidiis,
ni fiillor, Ripariis isa cognomiiiatam. Ripam oniin
DaniibiiobsidehHnt iila pra'.sidia. Sub dispositione du-
cis Vdlerice Ripp.nsis eijuites leginius Duiniiuas iii loco,
bii. Sub disposiiione diicis Piovincice Rhieiioe prinun
et secundoi : piwfecluin legionis lertue Itaiicce parlis
superiorit;deput(ita^ Ripce primceSubinoniorio. Ad iilam
eiiimqnerituril!e.')pudLaciaiitium,/Z}i.r/s,se«7i;!0S(/uin-
rtec/m esquo/H lUyricnin,velad ripam Danubii relcga-
ius, cum gentibus barbaris luclarel, cum uin inlra laxio-
res sl quictioies ternvi deiicaie iniperarent. Vio e;i;ie!i!
norii.a et Rheni ripie piwfectunt memoral TaciliiS. ideiii
Taciius osiendil duasillas legiones, qulhus iisiiilumil-
iorum lutcl.im credilam ieslatur laiu ipse, qiuun rex
eliam Agripp.^v, in Pannoiiia fuisse collocataJ. Ita
non erii (jiiod uiiremur, Paiinonicos jiiiccipue mili-
lcs , utpote vetu^iissimos illorum fiiiiiim propiigna-
lores, coguominaios esse Riparios. Inde Piipuriensii
audiebai Panuouia ilia poiiu.s , quam Ripensis.
§ Vlli. Idem produiit et stativa caslra in noslra
loiige frequeiilissiina.
Hostiuii! cerie iimililius propinquailla oportuii luis.-c
castr;i , quje liosiium arcendoruui caiisa insliluerfn-
tiir Ideni ips.e eliam Uislori*. Pubi ab Uiiuais Go-
tbi Diiiiubium iransiiiillere nouaudebaui. ni veniain
 179 HENRICI DODWELLl DISSERTATIO DE RIPA STRIGA. 180

I>riti9a RomaiiA IiH[«or»lor« S'aleiac iiii|)eirassoia. A ^>ic conimercio desisnarit Auila, quod novre sux
Nejiipe M qiH> iKiiuis aHtlereiii, iii cau^a erwa l*r.u- proviiicix lui&sei iinisT Ecquis non proiude videai
*>ii!ia liuiiiaiHti». lait i/j^oui ^tTJroypivow» 'P6j;;*«i*jv ciuu aniK^uus conuncrcii locns fuisset ripa Dantihii.
:!i>|H>ti.i4 Euit;4iiitiB-, \\uoi fiitice Pia!(eitoiS:\ciin:>. Im iil proplerea es^^e rtciiim, qtiod etiam anliqiius ^iissel

i;;ii(ir Hii>atH«»in oiisiileliaul ill:i ri'.c>>iilla , tu locum iinperii liuies? iliTi" <i;\qiie conjicil Paler Oxpniensis
ir;»iisiniHfiiil« (Miilinu v.inniin rrtluujiier»»'»!.» i>''0!i'ui iii Slri^oiiii iirbis uontiiieKip.v. strig£ mcmorinm lio-
|iitperiir»iinaitirniii<06t>olel>uil Jiiibirel'ruie.uinr.c.ld diei|iie coiislare, Dauubii Ripain sitn est.
mi:8el ipsa:>ii
• Iiscimii3 ei A<'0«ty<*)i Libello do rel}u.s Beilicis i^ic § X. il:uc cum 11. se (inbueriiit, oaule tamen faicor
t

• iiiiit ilie '. y.si pmieiea iiiUr comuwd.ti Ilcii). ulilis li- isl;i subjiinxisie \p;>i:uiiim "Ooot tj.h r/jzoi /«r r,Tti-
:

milum cuia OtHliieiiliuin vbique lnlus imfierii , ^uoruM |5ov, oic iy/JTaTK aOetv ToO «7.64^00,-. Tam enim i^lie-

tuli^lcr aisiduti melius ^sUliu prosjiicieiU, ila ul luiile- iiiiiu. qu:im LupUralcm, quaiii ipsiim Daniibium, su-

uis inh'r}ecia jnusiibHn stul/m innro el liriiiissimis lurri' perariiiil :iliiiuaiido Roiuani. rroviitciam Tiaiisiianu-
buf erignutHr. Quas quidem muniiioncs \iosscssoruindis- bi inim l)a(M:mi lcnebiiiil, cuin illa scriberet Appiann^,
Iri^utn sotiicnudo siuc publico sumptu conuitual , ut- a Trajaiip iieiiipc (lebollatam. Addidil Marcomannos
rj-.liis in kis ei afirmiis exerccnJis, ul provinciuruin (imes QiKidosque iiarcus quos ei pr;es:diis occup;iver;il.
,

ctrcumUut'1 quodum pifesidti cingulurequiescnt. L.1 ila- .Marci tameu ilia prat^sidia deiraxil slaliin a Marci
(|iieCiinililioiie:igrosGi>|iMii.iruiii(ii8lril>iicli:iiill)iiiiiiir niorie Conimodiis. Tr;ijani ernl priwincia longc diu-
viri, lU propriis C-«tloiioru4ii suniplihus, ct lOuiiioiKli turnior. Sed ot illam pr;esidiis uliro nudnvit Aurelia-
ossefU C(i!oi)i:inii>'> iinds aiqiK; prDpii^naniii. Meiii iius aitlcDiorletiaiiuiii, iraiJiKilis alio c ilonis. Ila nibil
nciiipo iliud Roiiiaiiorum Coliiniinim fere jtjs ,
quod » crat i|U0vl obslarel , ipiomiiius ncciirnlissime posscl
:i|uid Tiircas riituiriot:iruii), apud nosiros serviiii , b*i; /Ji/'« siriijn appellari sub Diocletiaiio. Et lainen
inUilaris. Propriiini aiUem id lori^issc Roinanornm ,
raro;idiii()duiii Pr.cieiUiirariim jam fixos limiles potc-
<:U'id itnes iiiHvcrsOS firmionbiis pr;csidiis
iiiipeiii rant snperaie ilomaiii, Ol)serv:ivil id dc siiis Afioriim
iiiunireiU, qiiniii iioslncnstrst, iu ipso cliain Belli pro- pr;cteiaiiris, (pio dixi loeo, Tertulliaiuis. irans is- Nec
(iiiclu, per(>cluo iiimirnm siabUiipie inuro, liiiribus t<s, gentes porrigere vircs regni sui possunl. Id
iii(|i(it,

cliam, .seu oaslellis validissimis |)er niiilenoriiiii pns- si eliam in .\fiica venna fiicrit, loiige cerlc poiiori
situm singulu inlervalla. Id geiiiis muiiinjeiiia iialie- ratione iu ripa Daqiiliii. \l.\ seusil procul diiltio Aiire-
rnus in iiostrnbodieqoe liiiraiiiii;^ , iii inuris Ailri:ini, iianiis, quem laiiicii victoriosissimum, iilqiic inerito,
Aiiioiii^ii , au^jiie ctiaiii Scvei j. )d clinm iiiHtalii^ Cal appellaiil iiunimi al^pic iuscrijiliones. T:iiitiis impe-
rcceniior 013.1 nosler in vallo illo , quod cjusreiinel r:iior, lolqiie barbariirum spoilis irium[)bisqiie dcco-
bodiequc nomen, Ajtgliam inlrr W.iHiain()ue limila- ralus , credidit nibiloiniiius Tr.insd;iiiiil)i;iii:i ne 'lui-
iieo. Nec nlio r«tii!crim Teriulli:»ni illa : Mauroruin dem posse deleiiiii. Nec enim ullibi Barbarorum im-
(jens et Getulorum barbaries a Romanis ob-^identur. 1)6 pclus IrciJueiaiores loriioresve siistiiiuere Roinani, et
bello b£C nescio Rliennmis,
i|uo iiiielligil doetissiinus (|i:idein afea belU ;iilmodum iiicerl:i.
(piod eo lempore TertiiU
viguerii, quo scripscril ii;i'c § XI. Qiiid qiiod ca eliam itiiaie vigueril, opinio di-
lianiis. .\tqui aliuui npnd illiiis s^cculi Soripiores de caiii, an polius siipersi.iuo? inialisoumqiie lamen, illa

Iklii illo sileittium. Sec includcndis intra suos lines cerle viguil : iil fiiiidoruin, ita el imperioriim lermi-
imBlibus, sed vero potiusule Roinanis fiiiibus exclii- nos luissc .saeros alque fai:ilcs, qiios nemo vio!are
dereniiir, oinni^ illa iiiilitiiln est obsidio nc nujio- , I»os-<ct impiiue. Proiade tactuiii fiilmiiie Capauen,
HU.H, iitquit Tertiilliiiius, xumum f\n?i excedmtl ; id- C qiiod sai ros Tliebirum miiros auderet primiis irriini-
ciroo legionum sunrinn pras^iidiis iniperium suum mn- pere; citsuiu l'i'oie.'-il;iuii),(pjod sncra Nenluno litiora
nii.s.se liominos. Pr.-eleiilurarum lioc in loco rorni;tin priniiis bosliuiii iusilire. Piaeiilo iiiiiexiis eredcb;iiur,
re|ir;i'sei»Lal , iiii dixi , oiiinin ) Terlnllianiis , qii.i: la- et sacrain qu;iiti(laiii Nemesim scii Adrasiiam coiici-
meii ip>a :» Ca>lroruiii obsidionalium form i iion pior- tare, nee la..'ile placaiidam Numinis iiividiam.qui me-
siis nblif>rrcrcl Netii)ie diipitceui , queni (l:x , usiiia tas {'eiicri iiumauo pra;(ixas iransgrederetiir. Endein
pr.i'9l:il>aitl C;istra obsidionalia , noit itiodo iiosio- ul de Roiiiaiii iiiijieni fiiiibiis senteiitia vulgo esi rC'
obs(!.>.sos ificluflerml, s.d ul cxternoruip (pioqne lios- cepla. (Jariim iianue iiiiperatoreiu fortissiiiiiini prop-
liiiiii aiixilia excludcrrnL Sic cniio (>3Stioriim ill<'niu) tcrea fiibniiie iieiiiinn censiienml.iiuod laialrm illiiia
exl-rniini quoqiie limiiem soiebnnl ttiiinire R''iiiaiii, imperii 'iiiein, Eupliialeiji iieinpe.superassei. Pomiia
iil el i'i(l b isieiii, eliani viiibiis nlioqiii ji^in.in la-
•
, eniui il.laii) fiiliniiiis b:ibel>.iiit, pn> m:iiiifostissimo
rilc r- pclliTenl. lla ipsiim quoqiie Ai:iiib;ili;m ropfi- hcsi Nuinini-; jiidi(fio. id Cari exenipliiui, ciiin iii alia
IcriiMi in obsidione (Inpu;ina cl (•aliorum exerciiiiin ,
adversiis i'eisas cxpeditioiic, S"U Galeiii .Maxiiiiinui,
ntimcrpsi^^simiim C;csar iii obsiilione Vercingeiorigis seu polius foiiassi: Jiili;ini , aniuios iiiiiiluni miiiiis
AiesM»iii?i. Nentp'» iiliirn eiiaiii eMcrnuiii limiieiii vallo alacres ;i(l aiidcnduni redderct , c:im proiiide opiiiio-
niiinili-isimiiiii liabebaiil, tijnihiisiiue crto sibi invi- iiem sibi refcllcniiain ceiisuil Vopisciis. Ea fuerii ia
cem iiilervnllo rcspoinleolibus. Externtim ilaqncCns cnusi fortns-e, (piod boni iniperalores impeiii liiaiies
troniiH obii<li"iialiuiii limiiem rcferebaiit Pr.iteii- iie vellont (piide;ii (.roferre. CoH.si/'")» coerccndi inira

liir;e. tcrininos imjieiii ub Auguslo cinaiia-se Tuciluni liabe-

§ IX. Iladum Prjnlenluranim disi iplinn i!la •>igerct, p. iiius aucloreni. Nce :ilia meiite Adrinnuia fuisse pro-
illa:si craitt Rimanonim fiiies, iiosiesipie b.itbaros b;ibile esi, 11111 jam dcbellntas a Trajano
( provincias
clism rcroiissimos siislincbint. Delraxil illas Vuient, sjii.itl.:^ siia liberas pr;psidiis, nec boste ullo cogeiiii»,

lioliiisijue credidit . el i'. uiinira IJaib;iris lacilein rcliiiqiiercl. Ncc iii'j laiel lamea aiio ii;ec refcrri :ii)

deinde. |irxdam expo.^iiii. lameii ii.:iiiiiiti , Neietunt llistoricis, veriim iiigcnio {iolius id, qiiaiii probala;
cliaiti iii illa, qij:t secul;! esi. bosiiiim eliiviooe, vtsii- lidei moniimciiio iillo testc, L^aijectaiitibiis. Si qnnm
gia consiabaiil, Piiiv.HCcim ab.^llil:i lioinanis cxcep- igilor baiiiiei iiU. iiiupiaui lilyriciaiiie Dicece^eos nietnm
l.ini ila ciieiim-cribit Pnscus clvai. to p-woj kOt/js' : aliam, qiiain D.tniibi'.im,raro taiiicn id contigissc coii-
y.cf.zv. T15 cvjuci zo~j '
fiTPOi «7:0 Tr,; Hv.ivjwj <a'/Jji NoSwv seiiiancuiii est. Iia coasian) cariim partiuni fixusipie
To iz ivJJo; -i-j-i r,u.tc,'',>-j iu',-j LoiKjtludi-
t'"jv 0_a«/i/,;v, : limes illa fmi, quam dixi, ripu Danubii. In ca pratoii-
nfin ilaijiic nroTineia; Roiwiua' |.r;:'ienOei)ai iJ.Nubitis, tur:e Cl pr;eientiir;irum pcrpelua munimciita. Iii ca
qiiam l.oiujiiuiiinis tiiclaii; siitu.vM nppelinri (lixiiiiiis. valliun ,el certi-. >:<lli spa',iis sibi respoiidenlia c.is-
Proiiide o.i oojnmercii bfOum muiavii Aliila, eodi'in telbi.Li alia dees-ciit, hu;csiilfieiiiiit nlmnde, iit recie
a<ictoro PrisCo : /ai t/)v cc/ofi'j.j, -zvj Ij l/j.jpt.r.l:, ur, srr.ff;* possit In c ripa appeUari. Proviiieiariim liini-
r/>o; To o^Ofl Tov ISTI'OT '
T:oTy.u.o\i '/iJii:%.i , '••'j~zo y.ui laiie.;:iiiit pluriiii.iniiit pci peiiia cral iiieta Daiiiibiils.

Touv.'. , uji^ vj NxtTTw, r, 001.OV m; tz «oroO Zi/-^''zi.'jc/:j, Sed Diocleliani aitale oiniiiuia fiii^se jiia oslendi-
~i,;l/./ifJi-j /'/.[' l''.,'j.'>.i'.i-j i-ihz-:ii'/i,:. Ec(piis esi ,
qiii nius.
iMiii videni i , i|)£is (iiiibit» imperii C0ii.st;iiil;i lifcc § Xil. Poiro coiivenit adamussim h:ec ripce. striijiv

foisjfi coiiiiii(;it'i ioro. ciim ct Ipia N'iisf"i'n prop "'ca iiKiitio cii(j) coiisilio afijuc iiiiiere Diocleliani. Wor-
 ,

ist nonw. CHROiNOL. PEKSECUT. — B.^^LUZ. CllRONOL. OIOCLKT.

6(( tt! j;inilevem alque perpedniih aii conliaxisbe Lac- A |>»i'i cral s;ifle saluberrinins; iici; ;iiimn Dlliim ila lu-
iKiiiiiis, chromcum plane illiim, non acuium. \\ ckro- ininpossnniusel innocnum reperiro,amiii iiiiicrclain
nicis iiiorhi^, pr;rci[)i)e inclhKttis ,
gpslitlioiicui liadil longo i;!'(iii cinii sahibi il;ile niinoris.Cum :iiilci!i. |)ro
^iililisMiiiam esse Celsns, (]iii tamen febri; can^dut. Ta- iiiore (luviorum, liiic illiic nccierclur s;cpc n;imibius,
lis Inil iiosier illc Uiucleli.mi. Inier (lesialionis aiilein i(ieo jier circuitutn liipa' slngtu ISicomediam venisse
g(Micra wm illaiii nuiiier;il(iuae essei in Ifciica, qiiam (iiciliir. Ncc vcro corjwri cnrando diiiii;ixai lioc ii.scr-
;iii:iiii illain (]ii '.'
iii iKivi , V(?l in |)ortii , vcl iii ftumine, vieb;il eiMt clian) n/(/)CPv//or/?(ni. Ila jtoluil lus-
iiei ;

(jiiam eliam |ir(iniiiili;U oainiiim cssc lenissiinam. ir;ire jirasidia limiianea, in illis prnscrlim iiaililnis,
Pioiiulc Uoma Raveniiam iisqiie leciica plurinnini quibiis freijiienlissimum imniincbal ab boslc pcricu-
vclicbalnr iiosler impiralor. IihIc ati W;iiuibiiim for- lum. Quam illis parlihiis inelucril, tesies siint muliya
l;is e leciica , i'eli'|iinm (ieimie iier in navi et se- , iii Illiiiico daise legcs , et pnclcclus Cxsar omniura
ciindi) Uaiinbii nuiDinc , per 1'oiiHim l:^uxinnin usijne piignacissiimis.
ad Niconiediam. Tracliis ille uiiiversus iiilirino cor-

HENRIGI DODWELLI
( HRONOLOOI V PERSECUTIONUM,
ITEM

STEPHAl BAUm
CimONOLOGIA DIOCLETIANEA,
PROUT RATIO TEMPORUM EXEGIT, INTERMIXT^. ADDITI SUNT «ESSllPER CUJUSQUE ANNi
CONSULES, ALIIQUE RERIM EVENTUS.

AN. LXIV. B cj, Arii Afttoninj pepsecuUones hoeipso etiam for

Anno Domini secundum ^ram Vnlgarcm, LXIV. t;issc aniio. Dddwell.
,, C. Lec;mius Bassus. CVIII.
^*^' M. Anniiis Treboiiianus Gallus.
Liciiiius Crassiis. Pacfi.
^"^^- ^P"
Tncc
P(,'rsecutio Neronis in ciirisiianos; ipsisqiie inapmal M. Atilius Metilius Hradua. /»«31.
inccndiuni ab ipso Koma; excilatum ex Tacilo. Post Ignalii niorlern, quau deccmbn mense die .xx,
DoDWEi.L. —
19 junii SS. Gervasius el Prol;isins aniii superioris coiiligerat, ciim mintimii dc nioilc
iti Asia apcepissel, necdmii lameii (jestci Igiiaiii ba-
Medioiani inarivrio coronali.
LXVL berct exploral;i, cpislolam scriusil ad Piiilipiienses

f,
C. Suelonius Pi»ulinus Polycarpus.DoDW. —
Evarisliispapamarlyrio coro-
^^^^- natiir.
L. P(miius Tclesimss.
SS. i*etrus et Paiilus moiti addicti 29 juiiii: illc per CIX.
cruceni, hic pergladium. Lenglet. A. Cornclius Palma.
Coss.
XCV. C. Caivisius Tulius.
Domiiianus Aug. xvn. Onesimus, S. Pauli discipulu§, Ephesioruni cplsco-
Coss. pus, iii Ciirccrciii conjiciliir, cl Wutnx lapidihus ob
T. Flavius Clemens. Pagi.
Persccuiio Doinitiani post. scplembr. 13 iiiccejiil, ex ruilur. Lenglet.

Rriilio. DoDWELi..— Qiia in perseculioiie morli ad- CXVI.

(iiclus esl a Domitiaiio T. Flavius Clcnieiis coiisiil .'Emilianiis.
Coss.
ob religioiicin. C L. Antisiiu^Yerus. Pagi.
XGVI. Passiis Simeon Cleopb;c, el exlineU est f;'m!iia Da-
C. Fiilviii-; Yaiens. vidiS. DODVVELt,.
Coss.
C. Aiilisliiis Vcliis. Pagi. CLIIL
Rcvocavit clrrisliuios ab oxiiio Domitianus paulo
C. Brutlius Praesens.
aiUc sepiemb. {<'>. Nccdiim cisim rcdieraiil exules Coss,
A. Junius Riifinus. Pugi.
anie novum ediciuin Nerv;c. Dodw.
Edicium Anionini Pii pro cbrisUanis , sl forte fiieril
xGvn. Pii. Dodwell.
P M. Cocceius Nerva ni. CLXI.
^°^*-
T. Virginius Kulus. m.
M. /Elius Aurclius Vcriis C;r'sar.
Neiva imperaior slatuas onuies Domiliaiii susiulit, toss. ^i;iius Commodus ii. Pagi.
i^
Accusalos cbrislianismi aiisolvit vetuitqnc quem- ;
()uam pio tribuen-
Idcm ediclum, si Marcopoiiiis sil,
quam eo nomiiie accusari. Lenglf.t.
dum. DODWELL.
(•VII.
CLXVII.
C. Sosius Seneciiss iv
Coss. L. Aurclius Vcriis Aug. jii.
L. Licinins Sura iii. Pagi. ^"^^' Quadraliis. Pagi.
Perseculio snb Tr.ijano, qiia passus csl Ignalius, cx
actis <^jus. S. Simcoii eiiiscopiis llicrosol. innrty- Perscciitio Galloriim Lugduncnsium Viennensiumque
rio oiMcinir Pa)( leddila Ikk ipS" annc IMinii sub .M;oxl> DoinvFi 1
\Sj DODW. t.HRONOL. PERSEC13T. — B.ALIIZ. CllRONOL. DIOCLET. 184

CLXVIU. A Sub inilium Angnsii persecutio Valerianl , sed sinb

L. Vellius Panlns. mariyriis. Dodwell.
Co>s. T
T. Jnnins Monianns. Pagi. ccLvm.
XiUeM^or.B legaiio pro Clirisiiunis {k)&l rediiniu Lu« p^ M. Aurelins Memmins Tnscus.
Cii. Unuawell. Bassus. Pagi,
'

CLXX. Sub iniiinm Angnsii cdicUim Valeriani de pcena capi-

M. Cornelins Cellicgns. lis. Dodwell.
ross.
Erncins Clarns. Payi.
^.
CCLXL
Meliionis Sardensis el .Xpollinans HierapoliU\ni apo- ^'"'^""^ A"8' 'V-
Ci ss
\v2'kv. Dodwcll. Pciroiiiiis Volusianns. Pagi.
ccu. Pnrpnrnm arripnil in ,4j]gyplo .'Emilianns. Revornia
.. L. Sopiiinius Sovcrus Aug. in. in reliqun inipcrio Valeriani persecnlio a Gallieno
^"*'*'
.\uieiins .\nioninus Caracalla Aiig. Pagi. DODWELL.
Posl vni Id. .April. anie Solsiiiinm incoDpil perseculio CCLXII.
SeN^ri. Annus xvii ^ltlis Origeois. Dodwell. rtsccP- Liciiiius Gallienus Ang. v.
CCllL Fausiinus. Pagi.
f,
L. Fnlvius PlaiiiiaiMJS. Revocaia :i Gallieno eadem perseculio in ^Egyplo,
^°**"
P. Sepiiinius Gela. Pagi. caplo jam yEiniliano. Dodwell.
Annus xviii Origenis, huius perseculionis s»;cnndus. CCLXXV.
Dodwell. '^^"^'''"^ Anrelianns Aug.
Coss ' ^"
iv.
cav. » T. Avoiiius Marccllinus. Pagi.
P L. Fabius Cilo ii. Sub iniliuin anni, siib finem Aiireliani, emissa ab co
^'^*'-
M. Annius Libo. Pagi. persccutionis edicla. Dodwell.
Anno ieculuri inennlc , dcsiii h3cc Severi persecuiio. CCLXXXIV.
DODWELL. ''"'^' ^^' ^"''''''"^ Cariiins ii.
ccxxxv. Coss *
Inip. M. Anr. Nnmerianus u. Spabk.
.. Severus. Suffecli sectmdum Lidijaii compuium.
Quinclianns. Pagi.
Kal. Maiis Val Dio; lelianus.
Sub linem anni perseculio Maxiuiini. Perseculio iii
vel Ociob. Aiinius Bassns.
Asia. DODWELL.
CCXXXVl. Kal. sept.: M. Aiir. Val. Maximianns.
C. Jnlius Verus Maximinus Ang. vel novemb .4 M. Jnnius Maximns. Idem.
P ^**" ,

Jnlius Afncaiius. Pagi.

pcr.iecniionis. Defeccrunl in Africa piocleiianns levalnr Impcrator die xvii seplembris.
Inilio anni finis
Senalus. Dodwell. Htic anno incipii ^Jira Diocleiianea, ve! 2era inariyT
Gordiani mense MHio. in Ualia
CCXXXVIL rum, dic xxix mciisis Aiignsti, (|no incipii unnus
i£gyplionim qui eliam nunc ea iituninr a-ra.
P L. Ovinius Cornelianus. ,

t,oss.
p jjijug Perpeinns. Pagi. Lenglet.
Mensc Jnnio occisi in Africa Gordiani. Mense Jnlio CCLXXXV.
Angnslnm iinperium susceperunl Maxiinus cl Bal- r rncc Valerius Diocleiianus 11.

binns; C;esareuin Gi)rdiaiius terlius. Dodwell.

^ ^*^^^-
Arislobolus. Spark.
CCXXXVUL Maxiiniaiius Herculins a Dincleliano creaivr Cxsar.
CCLXXXVI.
Poniiiinus. Pagi. M. Jnnius Maxirnus 11.
Coss.
22 occisi Maximus et Veilins Aquilinns.
Luilis Capiiolinis, :\nie Juii.
Balltinns. .\uguslnm imperium suscepilGordianns. Kalendis Aprilis Augnsliis creatnr Maxiinianns Her-
ciiliiis, nc proindc in coiisnrlium Imperii appeiialur
DODWELL.
i\ Diocleliaiio. MaxiniiaiiusTliebittamlegioneininar-
CCXLVIIL
lyrio donal. Lenglet.
., M. Jnlins Pbiiippns Ang, iii.
^®**"
M. JiilinsPhilippiis Ang. ii. Pngi. CCXCIL
Pcrsecnlio Alexaiidrina in fiiic anni. IJodwell. r .„
Coss.
Aiinib.ilianiis.
A I
•
j .

CCXLIX. .\«clepiodi)iuB.

.-, Fiilvins .4i;mili3i:u3 n. KnlondiS M;u Dioclclinnus cl Maximianus adoplant

liis
.,
i-nss. Con-^laiilinm cos^nonieni» Chlorum et Galcrium,
Ygpin,,; Aqniliiiiis. Pagi.
cum imperio Dccii persecu- Ma\iniianiim ro^'iioineiilo Arincniariuin. eosqne
Snb rmcm anni incoepii
incruenla. Dodwell. nniicn|ia itCjcsnies.Constaiuiusrepiidial Hcieiiani,
tio. In Africa saliein hujtis(|ne
CCL. ex qiia Coiisl:iiiliiinm, cui |i(>stea Magno cognonien
Cn. Messins Quinins Trajanns Decins Aug. ii. h:csil, siisccperai, el Tbcodoram Herciilii privi-
Coss. gnam dncii. Galerins, repnili:iia quoque conjiige,
Anniiis Gr.Mu^i. Pagi.
Initio .\prili3ad cxdes progressa esl persecnlio in D V:ileri ini Diocletiani el Prisca? Augnsla; filiain ac^-

Africa, fonfesiim f;icia remissior. Persecnlionis ccpil inorein. Bai.hzius.

Alcxiuidrin;c anni secimdi maxiiua pars in liiinc CCXCIII.
.iiifinm incidit. Dodwell. r linp. Val. Dincl('.li;iiins v.

CCLI. Maximianu^ Hcrciiiins iv.

. Cn. Tnjanus De< ins Aiig. iii. Conslanlins Cblorus ex B;ilavia el Belgio Francos
LOsS.
f,
pcilit, qiios iniitil ad Sncssiones el ad Rliemos.
Q Unrpnnius Elrn^ons i)ecins C;csar. Pagi.
Tpriins aniins jcrscciilionis AlexMihlrina;. Rcniissa Lenclet.
per.-cculio lam Alexandrii;, quam cliam in Africa. CCXCVII.
DODWELL. ^'^^'"^''"""S Hercnlins v.
Coss
CCLIL Calcriiis Maximi;>nns C«sar 11, Spark.
C. Vibin<i Treboni;iiius Gallns Aup;. 11. Narsens Ki*x Pers;iriim vincit ac fugal iii Me.sopota-
f. •''""
C. Vibins Voliisi;iiinsC:esar. Pagi. inia G;i!crium, ac posiea in Arnienia.
Lncs siibGall'), cjii«.d<'mqiie persiTinid brevissima. Nisibini venit Dioclelinnus. Narseus viclns fngalnsqnc
DonwELL. esi ;i Caldio, cl conjux filispiiiic cjiis capi:e, cnm
CCLVIL maxima pudi(ili;e cnsiodia reservalae sunt ad au-
• P. Liciniiis Valerianns Aug. iv. gend;iinlriiimpbi poinpani. Capla in:igiiapr.'cdacu!u
.
•^'
P. \<'-'r.u. Cillieniis Ang in. Pcgi' in."'-iitii)ns inniinbiis. Ballzius.
m DODW. CHHONOL. PERSECUT. — BALUZ. CHUONOL. DIOCLET. m
CCCL A Dioclelianus Galerium, Herculius Conslanlium.
PoslumiiisTitianusii. Idem.
Co.ss.
Fl, Popiliiis Nepolianus. Sp\"rk. Eodem etMaximinus Daza ficti siinl
die Severus
Prima Diocleliani perseculio in miliics. Dodwe:,l. Csesares, nominati quidem a Galerio, sed iiiduii, a
Conslanlius vincil Germanos in Lingdnibus, quu pro- Maximiaiio Severus, a Diocleiiaiio Maximinus. Tum
cesSeranl. Dioclelianus iii pairiam suam, lioc est, Diocleam iii
cccn. Dalmaiia revcriiiur, ubi prseclaro otio consenuil. Her-
Fl. Val. Consiaulins Ciesar iv. culius in Lucaniam conce.ssit.
Coss.
Galerius Max. Annent. iv. CCCVI.
Diocleiianus e Nicomedia, ubi tum regia sedeserat, Conslanlius Chlorus vi.
Coss
in Orii-nlcm proft-cius illic subslilit usque .td hye-
, Galer. Maxiin. Armeni. vi. Spark.
iiieui. Tum vero Niconiedian^redux, ibi cum Gale- Aiinus tertius perseculioiiis absolulus, quarius in-
lio cousullavit de bello ciiristianis iuferendo. choatus. Iiicoepit Ciesare;E nova ilia persecuiio Maxi-
Baldzius. inini, quce oiiines cogebat sacrificare. Dodwell.
Viclus a Galerio Narseus Persarum rex. Dodwell. Constantiiis Augiistiis liliuin suum Consiaiuinuni
ropolii a Galerii), apiid quem velui obses tenehaiur.
CCCllL
Is eri;o io Gailiam profectus. ad palrem in extremis
Imp. Val. Dioclelianus VIII. ageiiiem pervenit xii Kaleudas Aiigusli. Ouatriduo
Coss.
M.nximianus Herculius vii. Spark. post Consianlius extiuguiliir Eboraci iii Briiannia :
Annus primus perseciilioiiis iticiioalus « Feb. 23. Ni- cui successit Constanliims, cum patris suprema vo-
C0fnedi;e. '
Dodwell. " lunlate, lum militum consensu, qui ei purpuram in-
Persccutio adversnm Clirisiiaiios hoc amio com- jeceruiit. Baluzius.
rnola, omnium (juo; miqiiam fucrunl alrocissiuia. L'ii-
Imago laureala Consianlini dcferttir ad Galerium.
liiim facium a civiuiio Nicomediensi ciijus ecclesia,
Ilie voro purpuram :id eiim misil, Cicsaremque nun-
eversa cst vu Kalcndas Miutias, ipso Terminalium
cupavii vii! Kalendas Januarias, «iuam aiil eodemdie,
die. Poslridie proposiliim ost edictum Imperaioruin
aut p;iiilo anie Sovenim Augusiiim dixissel. Idem. -

etCccsarmn advoisus ohrisiianos, ul per universum Ediclum eiiiitiiL Cvmsiaiiiinus iu gialiam christia-
orbem sacrilicare ci)i;ereiiliir. Baluzhjs. noriiin.
Dioclelianus Rnmam proiiciscilur, illicque vicen- Romam
Iiiteriin, quum imaginesConstanlini allaiiE
nalia celebral el triiimidnim ngi! de Persis. Mox f;icta
essciii, Maxeuii-us Hercnlii (ilius, paire diu reirac-
pace, qiiic in tciiipiis Divi Constanliiii lescivata dii- lante, imperium invadil vi Kalendas Novembris ; el
iavit, PersiT. Mcsopoiamiam cum Transligiiiaiiis paiiem, (jni iii um
Cainpauia eia!, ad se vocans,
qubiqiie regiimibtis rpddidertiiit, liioile imperidrum
eiiiiiiiue bis Auguslum nomiiiaiis, consorlem imperii
super ripam Tigriiiis constitnto. Ideji. ficii, Idem.
Golhi, trajt-cld Istro,' viciitam proviiiciam invaso-
M;ixeniius purpnram Aug'isleaii! usurp;il; Uomam
ruiil, et indigeiias cxpuleriiiit. Idem. acll;di;im sibi subjicil die Oclohris xxviii,
Diocleiiamis offeiisus nimia Romanorum dic;ui-
CCCVU.
posi peracta viceunalia discodil, et xiii
titlo, slaiiin
j. Maximianus llerculitis IX.
Kaleiidas J;inuarias pndiciscitur Ravcunam. 1de.m. Spark.
CoiiStanliiius C:esar.
CCCIV. (] Anniis quarlus perseciriinnis absolulus, quiiilus in-
Imp. :d. Diocleti.iniis ix. ciioatus. Ca^perunl pro cadiiiUs iiiutilaliones. Mors
Coss.
Maximianus Herculius viu. Spakk. Urhaiii Pr;efec!i Paiesiiii;H persecuioris. Dodwell.
Anmis primus peiseculionis absolulns ; seciindiis Galorius M;sxiniiaiuis Severum Augiislum^ cui I(a-
inclioalus, sed primus Euscldo. Dodwkll. lioe custodia demandaia luerat, exercitum jubet du-
Dioclelianus noiiiim Cdiisulalum auspicaiur P»avcn- corc iidvcrsus Maxoniiuin. Ille vcro statim Romam
ux. Pusiea in diflicilcm morbum iiicidit, cujus vi do obsidet, Ravennam fugii, ad Tres tabein:is («) ex-
slalu nieniis su;e denmius, demoni f;ictiis est;yc linguilur, ut vidciur, circa mciisein Aprileiii.
posl icslatem, Nicomcdiaui pervenit. Circum iliicde- Maxiinianiis ilerculius bis Augustus iii G.dlias pro-
dicavit amio posl viceiinalia reploto, et Idiluis De- fuiscitur, ubi Couslaiilinum qui iiaclenus Citsaris
,

ceiiihribus, inierceplo spirilu, visus cst exfiiiasse. appollatione conicnius fuerat, Augiistum nuncupat
Baluzils. pridic Kaiesidas Apriiis, el eidem i'i matrinKmiiim
Eodem tempore, qiio Diocio(i;"iiius iioniimooiisula- locai liiiam siiam Fausiam. Baluzius.
tuni iiuspicaliis est r>aveiin:K, iMaximianus Horciiliiis lijlcrea G:derius iMaximiamis immcnsiiin xcrcilum i

ocJavum iniit RomiC

aiinum iinporii vicosininin
; et diicil iii flaiiam, moriem Seveii viiidicatiiriis. Ro-
iiigies-us posiea est Kalendis Aprdis. Deindo lostatc mam Inislra obsidot, el ledii inglorius iu illyricum.
ejiis anni Campaiiia.
luii in Idem. Idem.
FiiK! .'sniii Galerius Maximianus Csesar Nioomodiam Tiim vero Herculius e Gailia redux, filiuiu Maxen-
venitad Diocietianum, iil eiim cimijjeliorei ad (lopo- lium deiiiidiire «omiius in concione, coiivici:» mili-
iiendum imperium, qiiuni aiitea idem poi-uasisset tum liilil; et uihe itali^ujiie piiNus, rursus ad Con-
Hercuiio. Idem. D si;imiiiiiiii pergiiiii Gallias.Hlic ali(|uanliiiiimmoratus,
CCCV. niox Carniinliim in Paiinonia ad Galorium profectus,
Constantius Clilorus v. Ad Tres
{(i) i.nbernas. Id esl, scribeiito Gr;Ece in
Coss.
Galer. Maxim. .\rmenl. v. Spars. eadrm matoria Zohiim;, lib. li liisj., £tc n y^o)pio-j v.<i6yj
Anniis seoundus jiersecuiionis absolmns; lerliiis in- rj) TpiK z«77V2).s;i« rpoToyiJOLK. A<i verliiiiii igiiiir, ubi ud
choalus, sedscciindiis !'"uscliio. Purpiiiam deposue- tjiteiiida»! tocuni veiiissei, aii TUES C.^UPO.N.^ nomen
runl Diocleliuius el Maximiaaus. Nnva deinile ei s;c sunl, vel ernnt. Est eniin uiiice -o y.cfrri^.do^j doctis
vior persecuiio iii^laiirata in Oriente a (Jalorio et omnibus, sivo vclotibus, sive rcceniioi ihns, (|Uos |io-
Maximino , omnium doincops Chrisliaiioriiin, ciiiii tuerim videre, caupona, aiit popintt. .Niqiie alitor vo|
aiitea srdorum fuisset Cloriconim. Agcui qidiiqueiiiia- lioc loco iiiiporus nostras Dioi leiiaiie.o Cliroiiologia;
lis Ciesarea?. Desiit iji-rsociilio iu Occidenie. liiierpies, mfurl aux trois Tavernes ; vel Isidorus Pc-
Dodwell. lusioia et Giotius ad Acl. xxviii, llS i^fii.do-j stV xnm-
:

Kalendis Martiis Diocietianns apud Nicomodiara zriTLv rjy.a v.yjjtg zwt zptoi-j rotCepyM-i/,
ATTTTtou «.(jpov
processii in publicum, iit se vivum esse probaretpo- El suieiiiiie lamei! Ceiieveiisibus vorsiombus Gailicia
pulo. BaLIjZIUS. ire.H Liioic tabernas, sini|diciter per irois houiigues,
K;>!endisM;»iis Dioclelianus prope Nicmiodiam, et iion ciim Lovaiiioiisibus el aiiis, per irois tiivcrius
Maxiitii;inus HerciiliiisMeilioiani pnrpui-aiii d;^poiiuiii, iiitcrproiari : Jlsvinreiit nu~dei<ant de nous on marclid
cl Constamium Guleriumiivie. .\iigus!os niincupani, dWpjuus el (ttiX Troii boutiqua
f87 IiODW. CIIRONOL. PKRSpXUT. - BMHZ. CHRONOL. DIOCLET.
ibi nioclrliamim invenil.intorfiiilqnc iii Iiliis Novem A fiirisiiani (|iii illic (Iclinebanlnr, abirc pcrmisM sniil.
Iiris iiuiiciip:ilioni Lii" ini Aiigusii. (jiieiii G.<i(^rius Paiilo posi (^iiiloriiis moriinr Saidio;*, nioiise, iil vido-
MaxiiiiiiiniiN sulfNrnuil in loc.inii Si'Vi'ii. Cuiii vero liir, Main, cum priiis Li<:inio Valoriam CDiijiigcm
fnijirn Diocloiimiiin» hor ro-nincinliim
:\t'!S essct .'ul liiiuiiupio CaiuliiliaimMi comiiicntbissiM, atiiii!' iii n.a-
inip<Tiniii, .il) 00 rcpniliaUis ri-diit iii Gnlii.^vm, nbi iie- iiiluH lra.'iilissei. Sed bi ciim coiiiitaliim iSliximini
rniii depo^ini i!Upcrium,ac po&lea iliic relii;nnm viiae infoliciter iM.oliilissenl, mi-er.iiuiain sortem balmc-
siue cgil. Idf.m. nmt. iit povte.t dicotur. BALiiziLs.
CCCYUI. MaxiMiiius b;'!liim Coiisianiuio iudicil,qiasi nccom
M:>ximinniis Hercnlins x. pali is siii Ilorculii vindicaliinis.
Co<
G:tleriiis Max. Armeiil. vii. Rtillum intlc inier Licinium el Masiminiun de i:n-
Aiin.is (ininlus ;)b>oluins, sexLiis inclioaius. Cvuislan- poriotortante<. Sod oondilitinilms ceili-i pax ot ami-
linus .\njHsliisile' l:u;iiiir.Firiiiiliaiins Palcsiiii:!^ pr;ie- (iiia ooni|iOiiiitir in IjOsplioniTliiacit), ubi conslilutii.<
ses iiitiiibiiiniibns, pnlius quam ccdibiis, piMscciilus csl limcs iinperii i!trlus(|ne. Idim.
csl. IVr-ecnlio remiss:i a mense Aiigiisio ;i(l Nov(>in- M:i\iiiiiniisposlea iiKliilgenli:tiiicommuniprincipiini
brem, riirsusiino snl» liujus aiini liiuMU iiovo M:i.\i- cousonsn cbrisii:iiiis daiam loilit, siiboinatis legilii.)"
inini eJiclo iuslaurala, il.i tamon, ni nionso Docem- nibus civiiatum, qii;e peierenl, iio illis iiitra civilalo.^
bri redierint ad Biiililatidncs pcrsecuioies. suas oonveiiticula exiruere liceret. Ilinc acriU'; iu
I)0DWKI.L. coss«vituni, doiiec Coiisl;m!:ni litlcris Maximitr.is
Maximianiis llorculins X
Gaioriiis Viaxiniianus
oi (lolerrcrolnr. Idbm.
VII coii^iilos 1'nero, coiisiilula j:im coiicorilia iiilf.T oos _
" IIoc vel se<iueiiti annocriix in ca^Io Conslanlino
ti M:i\en!iuiii. Rvi.u/ius. apparci.
20. Apiilis Maxenlins Consiil Hoiiia- do.clar:iUir; CCCXIL
cum Romiilo lleiciflnis in Gallias fugit , ubi res novas r .-c Consianlinus Aug. ii.
J'l- V;il.
inolitur contra (^onstantinum. MoiniilS All^. 11. bPAKK.
CCCIX. Aimus ittinus abs(>liitiis,deoimiis inchoatus. Scciin ke
Liciiiiiis Aiig. vel post Consulatum \ llcr- iirbium lcgaiioiies ciimdocreiis adversiis clirisiiiuios.
''uliicl ^ii G.ilerii Maxiiiiiani. .M;iMniiui ad iUas rcscriplade pelleiidis ex illisurbi-
Coss-'
Ma\cntiiis II. biis cUristiaiiis, e.inimqiio nrbiuni lcrriioriis, post
Ronuiliis 11. menseu) Maium. Pcrseciiiio iiova inclioala , scd iiiu*
Annus sexlns absoluliis, sepiinius incboatus. Marlii 7 liiaiioniim (liiiilaxal. et blaiim iiiinis iiltori^quo Cons-
passiis est Kubiihis ullimus .Martyrum C i's;irocnsium. l;iiiiiiii sodala advorsiis Maxentiiim iiiovoiiiis. Cuns-
inde noglectu Gentiliiim rcdiit Cbri>u«iiis pax. lanliiiiis Alpes liauscoiidit, ;ilque copiits M:is«Milii
DoiiWI.LL. viiicit rHgal(|uo inTaunuis aliistnn; in locis. Taiideiii
CCCX. jiixta lioiiiani 27 Oclob. criis sigiium
CQf:'liiiis viciori:o
Coss. Maxeniiiis in, sinecollega. Spark. iiisi ooifiisa pridio (jiiim piignam coniHiilteret, iu qua
Secfiiidum Lijdiatum. pronigatnr M;ixcnii;is ipsc 2S Ocioliris, ibiqne in Ti-
Galerius Maxiiii. Armaiii. viu, itori sulmiorgiiiir. CoiisianliHiis violor Urboin iiigro.-
Cnss. siirtVcio diliii primi Aiij.'usii iiiubis Coiislaniino a Scualu
:

Licinio Liciiiiano Angiislo. Idem. docroliis. Primiim M;ixiuiini edictiiiu pro paco.
Annns septiinus absolnlus, ociavns iiicboatus. Nov.-» C DODWEI.L.
rnrsiis, invidia Geniiiiiim, oria (ibrisiianoriim pcrse- Valcria Galcrii vidna in cxilinm jnssu Maximini
cutio : veruin ea brevisbiiiia, el iiuiiis impelus. priijoota cum matrc Prist^a,cl in do.sorias Syri:i! ^oli-
DdDWKI.L. liiiiiiios rclogala, pairom siium Dit)cloli;»num per oo-
Cimi FraiKJ tnib:ireiil ^latnm Giliiaruiii, cl de eis ciilios nnulios i;ii;iriiiii t alaniitalis sii:o lacit, itopcionli
rcprimeiidis C'>iislantinusci>gitarci , Hercuiiiis scmper voro eam pi.lri M;ixiiiiinus ncgavil. Ijaliizius.
1ni|iiietus, suixloliis, oi inJidus, aiicloV ci fiiit ne om- Lodom iiMOiioro Maxiiiiiaiii llorciilii s!;iiii;o Coiis-
nem exerciliim srciiiii (uircrol, posse barb;iros a p;iu- l:!!itiui jiissu rcvollcl«aiHiir; ct imaiiinos quo.iiio Dlo-
cis dcbtllari. Crodidit ('.on^lantiniis ct scni ct ^orero. ciciiaiii,quia ciini Ucrculiopiclusoial.detralicbaiilur.
Intcrim llercMliiis cupitiit:ile im|icrii stiiiiulatiis, ciim Ilinc dolor Diocloliani qui paulo posl famo alquc aii-
piiiaicl Cdnslaiiliiiuiii ioiigins aiiosso, inililes largi- gorcconftictiis iiilcriitiii NoiciS Dcoombris. Im .m.
luiiiibiis et ppiiiii^sis solliciial ad dolo. tioiKMn, ibe- M.iximiniis l(!;^iliis R.untut ad Maxeiiiiuiii miltit
saiiros invadil, ct pnrpnniiii loriio iiniuii, i:i lioii^ic;! occiilio, ci amiciliani (mku co faoit. luiiM.
01 rcileunlt! Consiai.liiio miia (ci('ril;ilo, timcii-(iuiul iiiiiium indiclioiium aiil i aut xxiv die sepiombris.
menioral, fiigil in sociinihim Nai Itoiicn-om, cl so ci- CCCXIII.
viiaiis Aielateiisis inaMiiluis iiicliidit. Doin atlvouiaiiie \'\. Val. Con-laoriiuis iii.
Coiistanliiii cxcrciin, M.i.^siliamconieiidit ubi obsos-
;
Coss.
Liciuiiis Aui'ii-,tiis 111. Sp.mik.
sii>a (.oiisi^iniiiKt, ca|)tus esl.cl incropilovita doiiala. Annus doiiinus absoliiliis, iindccimus incbo;ilus. Yic-
Vcruin paiilo posl ejiisdem Conslantiiii jiissn slr.ui- tiis a Liciiiio -Maxiiuiiius in caiiipo soreiio dio 50 Apri-
giilalus (!si ciim (loprebcnsus essct iii insidiis qiias
'^^
lili^: odiclum Constitniini ct Licinii pro pacc Niooiue-
,

Consiaiiiiiit) nioliebaiiir, uicum periincrcl. iUi.tziLs.

,11;,. propositum Jun. 13,
"
quo lemporc do,C( iiii.tlcm
Lodem anno (jalorius Maxin.ianus iii gravem ac baiic pcisociilionem lcnniiKil Laclaiitius, iuim 48.
periculosiirn niorbum iiiciilil, qno pcr anniiiii perpc- Sccundum deuido M.tximini pro cbristi;inis cvlicliui).
lem afnictaliis esi; isqiic nioriiiis cnni iiiva<>ii, cum DoDwr.LL.
iniret dccimum oclavuiu imporiisui aniiu!)). lucH. Robiis in tirlic composilis, Corisiaiiliiuis i;irca xv
CCCXI. Kalendas Febniarii liomadigressus, Mcdiol.inum cou-
r. Gal. .Masim. Arnicnt. viii. teiidit, ibique nuplias Conslaniia; sororis sua; cum
tiOSS* 11 .

Maxmiinus ii. Licinio colobravil. Ka re poracia, Con^laifliiius iii

Aiinnsoclavus absolutus, nonus incboaliis. Fdiclum (i;tl!i;is revcrliiiir, Liciniiis iii Illyricuiii. R.vLuziijs.

Gaierii pro p;ice, iutcr Kal. Mart. et prid. K:il. Mai;ts. Intorim M;»xinruiiisoxcrcitiiiii iiio>'oi c Syiia,!io!iiiin
Pax illa ne S'X (luidom nicnsiuiii intogionim, ila ul Licinio ilhiiunis, proviuoi;is ojiis occupaluru.^. Occur-
piib tiiiern Octoliris rodierii perM*ciHio,scdciea iiuiiis rit ci Licinius in Tiuacia. Puguiiliir priilie K.ilcudas
iinpcliis, saiipiuiiioleiita. Leguionos piiiiias iirliiiim Maias in caaqio qnoin voc;ibaul Screimm, iiilor ila-
atccpil Nicoiiicdia! Maxiiuinus Dodwici.l. (Irianopolim vidclicel oi I!oracloani. Victori;i pcncs
Galcriiis M;iupcr io^roUi», adiiKiiiiiii'. morbuio illiiiu LiciniUDi fuil. iDL»i.
cvonissesitii proplor inala qii;c Cliii^iiar.i-. iutiii^iAt, niocioliauus iiioriiiirboc auno, fortc Maio monse.
edicio piopo.sitt) perseciiiiouom qiiiost;erc jo-.sii ;inno M;ixiniiiiiis siininia colcrilaie i'ii!!;il Nioonicdiaiii,
j*jst(pr.>m co p-irai otiivy. Tiiin ftj'.»-ri:s CBir»»ri'jus. liirci'1 Cappadociau} pyslreuio iu Ciliciiim ubi mi-
 )

189 FIUM. LACTANTH IJnRR IVE WORT. PERSECUT. 19«»

serando horrendoquemortisgenere exiinciusesiapud A CCCXXI.

Tnrsiim. Ideu. r, Grispu» Ciip&wii' u,
. .
^^^^-
Fuso fugaioque Maximino, Liciuius irAieciL exer- Cnnslantinus C;csar.
ciiiiiii iu BiUiyniam; et NicoinecJiain
ingressus die Nazarius i\omai Panegyricum Consianlino dicil Kal.
Iiiuiiin jiiniarum proponi jussil edicnim
de resifiuenda Martiis.

Ecclflsin, verboqwe eiiani liorl:\lus est, u; eottvenii- Donalista? Rohm ejeetl.

cuia in statum prisiinHm reddereniur. Constaiitinus dc ieriaiido die doininicQ sanciionem
PaxEcclesi;e data post Ijelluiit de«'«nnaie. Idem. edit.

Liciiiius VaU-rium, Gandidianum Gnlerii

Miixiniini CCCXXII.
niiiim, Sev«ri (Uium Severiaiium , Hberos Maximini r^ Petronius Probianus.
.

oecidi jubei. Idem.

Auieius Jutianus*
Constantinns Sirmalas iu Pannonia deb<^Ual. el ibi
CCCXIV.
Rex eorum Rausimondus cecidti.
p
^°^^'
VoliiBianus ii. CGCXXHL
AHuiaiius. Acilius Sevenis.
Coss.
Primum Consiautini bellum adversus Licinitim ad ) Rufinus.
Junius ( vcl Vettius
Cri);ilin! in f^annonia vicliim die 31 octobris. liernm Aliertim faelium Consiautini adversns Licinitim --bic
pusnaiur ad M;>rdiai(( in Thracia, sed aequo niarle. die ui Julii ad Adrianoptdim a Conslantino de-
Pax Consianiiiimu inler. el Liciniuiu, bellottir.
Valensa Licinie C.csar eligitiir. pnsK^T muluo.Au- iierum Licinius terrn vi<iciiur a Constarlino juxla
guslorum consensu exi^eUiiur ac dignitiite privadir. B Cluysopolim et Clialcedouefli , et roaipi a Crispo
CCCXV. Ccesare in ile!!e.-;ponlo.
Nicomediam fngit Licinius, atque veniam peJiil in
Conslanilnus iv.
P
toss. praiteriiiini , Consiautii» ejus ujtore a<^
exoriinle
Licijfms IV.
sorore ConslanUni. Coenae a Consianlino adbi^
Valeria lilia Diocleiiani et i|xor eius Prisca Tliessa-
betur, atque exul Tiiessalnnicain mitlilur; uhl
lonicac cauiie truncannir.
ejiisposl quosdam menses, ob res novas quas
Hoc anno Laciantius suum de Mor«.ibus Persecu- inoliebamr, fauces laqueo iituec^untur, atqim
locum iibrum edidit.
Maninianus Cajsa^- a Liciiiio creatus in Ci^ppa-
CCCXVII. docia trucida tur. (Vt(/:eT!7/emont t»m. iv, Imperat.,
f, Galiicanus.
„ img. i'35.
C*^^s-Bassus. Constaniius Constaniini rdius G«sar eligitur*
Crispus et Constantinus Con^nlint Magni \\\\\ Cfle*- CCCXXIV.
sares creantur, sicut et Licinianus, (ilius Liciuii. ^ Crispus Gx-sar niv
IjOss.
Nasciinr Constantius filius alier Consianiiui et Qong;gf,iif>us C^esar iii.
Fausiae. Constaniinus ad Arium Uiieras ssribit, ul eu'U ab
Hoc anno desinente, ut puiawius, advoeait.r Nico- errore revoeei.
media in Galiias Lactantius. cccxxv.
Aniciiis Fauslus Pauliuus.
CCCXVHL Coss.
r P. Cejonius Juli^nus.
Licinius Augustiis v. Synodus prima universalisNiesese i» Bilhyitia cogitur
Coss.
Cfispus Caesar. a 18 vel 19 Junii ad 25 Augusli; jn qua dam-
CCCXIX. natur Arius.
25 Julii vicennalia celebrat Constantinus.
Constantinns Aug. v.
C08S.
Licinius Junior C;psar.
CCCXXVI.
--, Coiistantinus August. vii.
Hoc anno removet a suo Palatio ChrislianosLicinius '^"'
Constantiiis C:fsar.
Augustus.
ConstniitiiHis i^>niam peiii; atque circa Julinm ineo-
Arius in bajresim prolabilur, daranaiurque in con-
sem Crispuni Gsesareni ; qui !';ilsi
(rucidiiri jui)et
cilio cenlimi Episcoporum.
criminis reus agiiur : morii siiniliier addicilur
CGGXX. Fausia Constaniiiii uxor.
Constantinus Aug. vi. GCCLXH.
Coss
Constaniius Gsesar u. f,. „ Fl. M:imerlinu5.
Perseciitio Liciniana ex Eusebio in ChPOnico.
^"^^-
Fl. Nevilta.
Crispus Caesar Francos el Alamanuos praelio vicit. Persecuiio Juliani, cum agcrei Aniio«liia8, sub (inein
Hoc anno vel sequenii suas edidit Lactaniius insii- Ociobris, cum ilagrasset siinnlacruin Jovis Olympii,
iiuiones. ul collicilur ex Ammiano xxii. Do»well.

MCII CIIHI f IRMIMI liCTANTII

LIBER
AP DONATUM CONFESSOREM, DE MORTIBUS PERSECUTORUM.

I. quas in conspcciu ejus consianter fundi* per dies

AudivitDomimisorationestuas, Don^itecbarissimc, oniiics, et carissimornm frairum, quj gloriosa con-

YARIORUM NOT^.
Ad Donatum. lllustrcm horum lemporum confes- uiidc emissus est exiremis GMerii^M;!ximiani tempo
.sorem, qui novies tormcnia varia peiiuUt pro no- ibus, ui .'egitur infr;i cap. 16, ei 25. Baluz.
miuc Chrisii, sex annonHu spatio deientus iii caiocrej De Mortihis ,iersecnlorum. Vide Disserl. nosiram
 191 FlRMi LACTANTII m
fessione sempilemam sibi coroiiam pro fidei sii;e me- A prpcil)us, Deus jacenles et afnictos coelesli auxilio
ritis quicjierunl. F.cce aildelur liis omnibus advcrsa- sublev:it. En nunc moerentium lacrymas, exlincla
rius; el resiitut.') per oibein tranquillitate, profligaia impiorum conspiraiione, deterget ; ei (]ui iiiuciati

nuper Ecclosia nirsuin exsingil, et rinjore gloria eraiii Deo, jaoent ;

qui tcmplum sancium everierant,
teiiipluin Dei, (]iiod ab impiis rueiat everbum , mi.sc- vuina niajori ceciilerunl ;
qiii justos excaniilic.ive-
ricordi:i Doiiiini f.ibricalur. Excilavil eiiim Dcus riint, coelcslibus plagis, el cruciatibus nierilis nocen-
priiicipes, (|ui ijTiinuorum nefaria elcruenta imperia tesanimas profuderunl; serius quidem, scd graviier
resciderunt, Inimano generi providcruiil; nt jam ac digne. Disluleiat enim poenas corum Deus,'ut ede-
quasi discussn iransacti lempoiis iiubilo , menlcs ret in eos iiiagna (;t mirabili:i exeuipla ; quibus posleri
umiiiiim p:ix jocunda ct serena la-li(icci. Nimc pitsl discerenl, et Deum esse uimm, et ciinulein vindicem,
lani.-f lempcslalis violenlos turbincs, ]>lacidus aer ct digiia videliccl snpplicia ini()iis ac persecutoribus ir-
oplaia iux refulsil. Nunc placaius servorum suorum rogare. De quoium e.\ilu scriplo testificari placuil.

VARIORUM NOT^.
in lib. de Mortibiis persecul. Ita et mortes dixit Lar- B possei vera pietate aliorum male consuUa RESCi.NDERe.
taiiiins pliir;i!i niiniero supra, lib. v, cap. 20. Kx Trrt?isnc'j. ms, Colli., /nsMn.^(;rH ; Biiii., Ow/i iit'/V/-

vioriibus, lil). vii, cnp. 10. lia mortes duce proposuoi rVi. 0. F. Frilzsclie nobiseuin, Iransacii. Mox iibi

tunl. ni.s. Iiabet poslnia'. Biiii. legit posi airw : isds, post
tjuas in conspecln eyis...'.. quw^lrnnl. !n prioribiis Innlfe, cnm 0. F. Frilzsche, m.iliiimus.
cdiiionibiis IC;,'ebaiiir rRjus pcr omncs horns lola di^: I'recibns. ViMbum islud addidimiis, ul sensum cla-
fiindis, rcnernrumqui' [riitruni noslrorum. qni,o\c. Scd riorem eliciamiis.
ex relii|iiiis liller.iruii! conjicimus le^^endnm esse, Ei (ifflicios. Al in ms., lU affliclos.
iil iii lcxiii iiisiiiir»viiiius. lii cod. Colb. —
Sic iiiii- Snblcvdl. En nunc. .\li:e ediliones legunl Subleva-
tilus IwAii li:il)elur Qnas in conspeclu ejus cons
: vil- !S'vnc. Scd pro;,iiis el sciiipiilosius insiicclo Ma-
----
m... i» Simm qni qlosa fcssione se])it pio fuki
ritiis. Sic resiiiiiil 0. F. Frilzsche iii sua jjhii a no-
niiscrijiio codicc, legi sublevat.
el<'g:liil"i:'>.
En nunc, quod soiiat

bis ( il.ila L:iclanii:iii:)riim opcru n eiliiioiic : Qwis iii i)eiergei ; et qni. Priores cditi habent detersil ; scil
ronspecln ejus conslihitus fundere soL's inio ci /.rcfcs ,
adiiioio Imniiii', legiiiios dctergel, ei luii, elC, ijuod
snncinsimorum marftjrum in sempilernam sibi curonam nliimi;m vcrbuiii lecte ab ediloribus intcrpreialur
pro fidci sna" meniis. Simililcr Lactinitius ulliniis sii:»; 0««.
Diviii;iriim Insiiiiitioniim Epilomes verbis .lit nl ; llln.ciuti. h; ms. legitur
at iinius litlera*
j7/«$tra/i .'

possii Deo jndice pno viriv.tis ^vs mfritis, vel coronam niiiiationc lcgD dicas adversnii ; (][\(n\
ii!uci!tti,(\mi\
F'DKi, vel jirwmium imiv.orlnliinli.^ adipisci ; ol !i!), vu, C iiIiiiMiim verbuiii erai in prioribus cdilis qui illuctali
cap. 1 i, no.i inimoriaiitalem sibi, scd morlem peccn- erant Deo,jucenl. Itn igiinr a iiie restiMiiiiU! sic ainid ;

lisac libidiiiibus yu ksiercm. Quaesierunt. Pio ac- — Slaiiiiiii reperiliir parijcipimn iliuclans. Jam vcio
quisierunl. It;i ci !ib, i D:viii. liislit., c.ip. '20, !ii). vii, qiiod ;id Imjusce verlii regimen alliiict,infr;!.ca|). 18,
c:'p. Vide infra Not. ad cuj). 18.
14, etalibi Lacl. lcgilii'.- qiHKiiie iuclari cinii teriio casn , eliamquc
Addelur. [la iii ms. pn) nddilhr ; atiiuc sic legeii- rehictari cap. {\, cl nbluctnri Virgii. iii jCneid. Ft
dnm csse in pr;R>enii, pr^cedenN onpleritniii Audivii. L:i(;iaii!iiis bis vocibns luctari, reluclari, luctutio,
ei sc(|uenlii verb;i e.rsurgit {'l (ubricniar cnnrni.uil. cluciaUo, eliictari s:epe ulilur, iib. ucap. tO, liii. iii
Vcriiin dtxiissimiis Joan. B;"tpl. C.o!iel<Tiiis Lccl':-! e cap. 11 bis, lii). IV cap. 25 el 30, lib. vcap. '21.
Ci-.ecc M')niinien:oniiij loiii. n, p. 528, lcgeudiiin lil). VI cap. 18, •i"). 2i. Porro veibsim urr^ii.', pr.cco-

csse iiioiieiial adtritur, scita aniilhesi e\ udteritur, d deiiti veijjo iltuciati ermt oplime resoondei. Auclor
exsnrqit ; snl niinns iiene. HiiSler, eodcm scnsu.lib. vii Divin. Instii. cap. St»,
Advcrsarius. Id f.^l, diabolus ; et ila voc:iliir a Lnc- dixit : Qni cceleslis ac singularis Dei cullnm loUere vn-
laiilio lib. de Opilicio Dei, cap. \ ^o.miUccoUnctator : iuernnt, profliijati jacent.
el Ai»vERS\Rics nosler scis quamsil aslutm... quw liii- Justos. 1(1 est, (;iiri.-,iianos. Sic cos vo.nt Lacl.
cere posmm, pro Inqucis hnbet. 0. F. Frii/,sclie, — lib. cap. 1. lib. v cap= H.
I

Ecce delctis omnibns adccrsariis. Excarnificdverunl. Sic iu ms. aliae editiones ^a:cnr-
F.l resiiiula pcr orbcm. In ins. deesle^, sed loous niftcavernnl. \l nii nnilandiiin csse pulaviiinis.
hiijiis sy!li»b;e remanel vaciins : deiiidn lcgilur icsii- Serius quidem. Iii nis. corruple lcgiliir Seruit
luio per orbeni, elc. , sed scriptoris crrorc, ubi resti-
p Dcsnderul lii prima edilione et in aliis dciiiceps,
-.--*.../
lulo, pio restilula scri;itiiiii csl. profnderunl Dislnlerai. C*:lcra aiiton vcrba
l'fofliq'ita nupcr Eccliaia. Sii; Lnclarilius dicil Di- omissa eiaiii; (jii;e NDurisius recte priiuus cx ms.
vin. Instit. lib. v, c. i,Pf!0FLiG\RE sapientiam; el c. 4, 0. F. Frii/sclie ponit Sero id quidem.
rc-iitiiii. :

omnes... uno semel iinpctu pkoki.ic.vrem. Quibus posteri discerent. Sic hal)et ms. codex ila- :

Tempinm Dci, quod nb i/;j;)i?.s fueral eve.rsum, mise~ qiic posi quibus. expunxi ei , qiiod esl in omnibiis
ricordiu Domini fabricaiur. Teinplum Nicomedicnsc, Cililis,

«le qiio l.ai trint. :igii c. 13 cl lil). v Instil. cap 2 : El cuindem vindicem, dicjua videlicet suppUcia,eli-.

Ego cnm in iVHlnjvin orntorins HKeras accitu^ docercm, Ila resliinciiiliiiii ji;dicaviii'HS; in ms. eiiim legilnr,

comiqiisetine ut eodcm {cnipore uKi TKMPLtH f.vkrtl- el eumdem vic:'ceni digna vid suppHtia, eic. Yeniiii
..

«r.TiR. Viden eaindi-m lociiiioniiu? .\U;i!iicn (>U(»f;- primarii ediri') liaiiebal, el eumdein moitetn diqnc vl-
riis ei Baluziiis in secuc.d;! cililio. per /t"mp/«w iiiicj- tione superbis el irnpiis : scd iia;c noii concordanl ciiin

ligiiiil C/KJM/n 67irii/;«j/orHOT; viruin non pdicsl dici scripliira icanuscripli. Maxime ergo depravaius esi
«I" ri(i('liiiiii Siciclalc rcsiaiiraiid q-.iod falricalnr. 1 yliaruiii edilionuii. lexlus, (|uem liic ad 'iis. iiiicm
Yeibiim isliid non intelligitiir iii>i ile 0|ic.ro niaieriali, acciimmodamiis. Loco Vicucem siiiiplevimiis Vindi-
ii'>ii congreg.itione lideliiim et unione Ciirislo siib
dt; cem, ex eo qiiod lib. v Divin. Instil. Ci(p. "21 iuilio lc-
priinario p;istore inslaiirala. giliir, Detis ipse vixdex erit.
Prinripes. ConslanliruKii ct Licini:im. Iloriim di- Dc quorum exilu scripto tp.slificnri plocuit. In ms.
pViin:i vide iiifr.i n. 48. Icuiir, J(.''f»o exitu iijiciiri pliicuit. Sed cuni )ilii;i-

Qui Tijrunnorum nef.iria el cruenta imperin rescide- sis sil iiiiperfecla, eaMisic resliliiimiis; <jfuoii(;)i, lo(0

ruyt. Laclaniins, lib. v Divin. Inslit. cap. 11. Re- vocis quo, atque posl exitu, ad'lidimus scripto lc^.,
strifih PBi.vciPtii .'.F.F.^RiA ; lib. vii, cap. 2*? (2«' •
quia Libellus isie lum exules vcl lemoios, tum posie-
 ;,

195 LlBEK Dh MORT. PERSECUT. m

ul omnes qui procul amoii fuerunl , vel qui A logimus. Dominiis nosler Jesus Cln i»(ns a Jiidjeis
postea fuluri sunt, sciro.nl , qumenus virlulem ac criiciaius esi, posl diein dcciiniim Kalendanini Apri-
iii»jestatcrn suam in exscindendis deiendisqiie nonii- lium, duobus Geuiiiiis coiisulibus : cum resurrexissel
nis &iii iiostibus Deiss summus osienderei. llinc ita- die tertio,congrogavil discipiilos, (|uos meliis con»-
qiic uliie est, si a priiicipiu ex (|uo esi Ecclesia con- prohensionis ejus in fugam verierat ; et «liebus qna-
stituta, qui fuerint persecuiores , et «^uibus poenis in draginla cum his commoralus aperuil corda eorum,
,

eos ccelesiis judicis severilas vindicaveril. , ex- ei Scripluras inlerpretaius esi, quai usque ad id lem-
ponam. pus obscune aique
involiiiie ruerunt. Ordinavilque

11. eos, ei ad prjedicalioiiem dogm;iiis ac doc-

iiisiriixii

Exiremls temporibus Tiberii Cssaris, ut scripluni irinae suae, disponens Teslamenli novi solemnem dis-

V^RIORUM NOT^.

ros docere dobebat. Nourisins restituerat de qno Ilaque iegendum esl perseculores. Yide specimen su
exiiu paiam iesiiftcari. elc. Sed pulaiUy minus aple „ pi"» posilum
posiiuin est vox scripto eo ioci apiior est. Exitus
: « eos... vindicaverit. Laclanliiis nosier, lib. ii Divin.
vero idem est ac Mors. Sic infra, cap. 50, circa me- insiitiit., cap. 4 : In sacrilegos vindicaverunt ; ei lib. jv,
dium, exilu sjus.audilo, proimus (ugii. c-Ap.\l. Egovindicahoineum.
Procul amoii fuerunl. In ms. legiUir tanlum procul .iesusUirislus.... crucuiius csi : Iil csl cruci aflixiis.
vwli fueruni. id est, iii exiiium jiuisi, vel reiegali, Eodeui sensu uiitnr eadein voce Lactaniiiis Div. In-
uiide supplendain esse judicavi iiileram a, iia ul le- filiiut. IG.At» hominibus insignisupplicioaf-
lib. 1, c;ip.
j»aiur amo.'»; itiiic exurgii sensus clarior. Sic apud f3ctum excrucialum ; lib. iv, cap. 18, ei Epiloni.
et
Tacitum amoveri in insulam, pro in exdiuin pelli. Div. Iii>^lil. cap. 18. Ei cruciaverunt Ulum in huntilitaie
Postea fuiurisunt. in ins. hx'C soluni legunSur /)... inagna ; !ib. iv, cap. 22, ul mortalis occisus... Deumab
(uri sunt ; suppieviaiiis juxta spalium qiiod exiiibei hominibus esse cruciatum; el Epilom. cap. 18: Cum
ms.:.Tlii leguiil post nos fulurisuni; :ilii vero posl nos igitur ad dexierutn Vci sedeut, calcaturus inimicos suos
victuri sunt : Sed elegimus verba siin[)lici;i, qu« sen- qui eun» cruciaverunt. Sic lib. iv, cap. 16, cruciaudo,
suin oplimum juvlA spaiiurn nis. repruisentarent. eodeii! sensu.
Vinulem uc majestatem suam. Et infn, cap b : Ad~ Post dic.m decimum lialendarum Aprilium. Ms.
ver&us majeatalein singularis Dei. LaclaiUius Divin. habel ApriUuiu, non Aprilis. Lacia«lius,lib. iv Div.
Inslii. !ib- i cap. 1 Majeitutem Dei siugutaris nc veri
: Inslilut., oaj). iO : Duobus deminis consulibus ante
cognovistis, etc; !ib. cap. i, iib. ii cap. 1 m Sin- : dieni decimum Kulendarum Aprilium Judaei Chrisluin
gularis Dei asserere majeslalem ; bis, lib. iv cap. 2(i : cruci affixerunt; (juod idein est. Yide supra Nol. lib. iv
Virtuiem majeslatemque liei singuluris interprclari ; ad fiuiiin capiiis 10. Est elliptica ioculio, qiiam sup-
:ap. 5i : plere possis. posl exortum dieni decimuin Kalenda-
eiiurral v cap i'> et 22. lib. vu freiiuenter,
:
; lib.
lib. ruin Apriliiim, sive post euin diein inroeplum. Ii:i
lib. IV, adhtic cap.ii9, lib. n c;\\). 17, lib. de Ira Dei, verb.) (^iiristi, Pos^ tresdics resurgam, Mnrc.sm, 31,
cap. 20, et abjeclis terrenis cultibusy inajeslatem Dei a plorisiiue doclioribus axpuinntlur die teriio, vel pcsl-
singularis agnoscunt. EpilOiij. cap. 5 ei 4. El alibi quam v-nerii dies leriius. Paiiiin e\ Joan.\e Columbo.
passiin. Sed post dicm decimuni Kulendnrum Aprilium, et
In exscindendis delendisque , elc. In ms. legitiir, m onic diem decimum Kaleiid. Aprilium idem esse ac die
e dis delenditque post iitieram e apparet pars
: deciino Kalendurum, postea in noslra ad hunc hbrnm
media lillerse x; itaque snpplevimus mctnrfenrf/s Disseriaiioiie abunde demonsirabimus, ex ipso Lac-
quam vocem usiirpai infraaucmr nosier ca|). 2, circa taiitio -jliisflue. Eain consiilere non le pigeat.
medium hoc modo Prosilivit (Noro) ad exscindenduni
: Duobns Oeminis Consulibus. Hoc assignat Instiintio-
ccelesie tenipluni delendamque justitiam ; vel sapple nnni iibro iv, cap. 10, aiiiio Tiberii qnintodecinio. IJ
extinguendis : sjc inilio cap. 46, lias voces iia jiingii, qiiideiiicoiivenienier consulaiui diiorum Geminoruni.
ut Clirisllauorum nomen extingueret (undilusque delerel. At observa, Leclor, f|u;ini iminaiiiior inde halluci-
Deus summus. El cap. 47. Hasce dictiones inler neiur. Tiberius atinum inipcrii qnitiluin dccimuni
Lacianiii scripta ocniies depreiiendes, lib. i Divin. iiiiit anno 28 a^ra; vulgaris. Hoc ipso Tiberii anno
Insiiliii., cap. 1 Te Deus summus ad beulum I mperii
: Joaiines Bapiisla, iili apud Lticam cap. iii , 1 , 2, 3,
culnien evexil. Ibtd. C;ip. 6, cap. 6, !ib. ii, cap. I legimus, pa;nitenli;im piadio^ire coepit. Erat is juxla
lib. 111. Ciip. ; lib. IV,Hoap. 4, biscap. 0, cap. 10, no^trum Lacianiium Tiborii annus quintus deciinus...
cap. 13, cai). 10; lib. vn, cap. 27; Epiloin.,cau. 42, _ Bapiizains il;unie Chrisius die sexio Januarii, coksu-
oap. 28 43,49; bis, iib, de Ir.i Dci cai>. 2. El alibi
, ,
^ libus dnobus Geminis aiiiio a^ra'. vulg. 29, el passiis die
p;issiin. Quin li;t'C eliani epillieia singuluri^ ci sum- vigei.iiiio icrtio mensis niartii iiise(|iieiitis, noimisi per
inus, inter aiia (aii f)audri) LaciauHiiiii isiuts (|iioi|ue duos nieiisos ac diinidium oa oninia peregit, qu.c ab
libelii pareiiteiii esse suadeant, dubitari !i'>n polest. ipsius baplismo ad moriem ustpie referuniiir. Quod
Ostenderei. Forte legeadum ostenderit : vidcpriece- quiiiem porientosuin est diclu , qiianivis ab aliis
dentia. muliis Velernm inconsiilte proiiiiniiatiim fuerit, ac
Hincilaque ulile esi, si. Ui ms. legitur lanium Vinc Fastis Idatianis infarium. Quid enim taiidein fiet de
la.... est, si, uiide sensum formaviiritss iii hunc mo- qitaluor Paschatibiis, quibus Servatoris miiiisterium
dtim, liiuc itaque ultle esi,si, elc. , idipie juxta spa- apiid Ev;i!igeiisias disiiiiguilur? etc. ilxc Docliss. Nic.
tiuin ins. Tvinardus .^iirelianensis.
Qui fuerint persecuiores. In ms. esl quifuerint.... Comprehensionis. Eidom sigiiificatioiie bis offendes
fczUort's..,.delicieniibiis4 liileris anie eculores. liimc compreliensi ol comprehendat, Divin. Insiitut. lib. Vll,
iiaijue lociini sic reslitueiidmn osse exisliiiio. qul fue- cup. 17 et iiifi;), cap.lS.
nnl persccutores. Parisiensis odilio an. 1710 iiabet Ordinuviujue eos, et instiuxit ad prmiicalionem dog'
fnerunt, quod coiii.rarium est ms. codioi. el stare noa matis ac docirincc suas. La( iaiiiius, lib. iv Divin. In-
poleii cuii! 'jii.'a7<;at'(?ri« quod se(niilur-H.Teoedilio jegit siiiiil. cap. 21, ei Epiioin. oap. 47: Ordinala vero
fuerunl auctorcs, sod niaie. Naiii(|iie iii iiis. c|;irc scri- discipuUs Evangelii ac nominis »ni pyredicaiione ; vel
|!i!i!o esl fuermt : deitide maie auciores scribii, ciiin ju.via iiiss. codicos Jun. el Guili., Ordinatu iHscipiiU}

iippareal p ms inferjor iiiier;c p, ei supei ior liiier;.e •$. suis evungelica docirina; et uiox, prcedicuveruni.
m FIRM. LACTANTll 196

cipliiiam. Quo officio replelo, circiiinvolvii enm pro- Aediiis quibiisdam iiiirncnlis, quae virtulc ipsius Doi,
cellu iiubis^ ei ^ubirucunu oculis lioiiiiitiir.i rapuii iit dala silii ab i'0 polesiale, facioivil, convcrlil mullos
cceluiii. V.i iiiile discipuli, ({ui lunc eraiil undecini, ad jusiiiiam, Deoqnc tempium fidele ac siabile col-

assiiin()lU in locuin Judce prodiloris Madhia el Paulo, locavit. Qua re ad Neronein delata, cum .Tuimaiiver-
ilisitersi sunl per oinueut lerrani, ud Evangcliiiin lerel non modo Romie, sed ubiijue quotidie magnain
prxdicanduiu, sicul illis magisier Dominus iinpera- miiititudinem deiicere a ciiliu idolorum , et ad
verai^el peraunos quinque cl viginli usque ad prin- religioiicm novam , damnaia vetuslate , transire
Cipiuiu Neroiiiaui imperii, per omues provincias el ui erat execrabilis ac nocens lyraniius, proslHvil ad
civiiates Ecclesijc rundameula iniserunl. Ciimque eKcidendum coelesie leinplum , delendamque jusii-

iam >ieru im|>eraret , PeUm» Uomam advenii; el liam, et prinius omiiium perseculus Dei scrvos, Pe-

VARIORUM NOT^.
Replelo. Quod faciliusin ms. iegiiur, qnam ex]tleto, Ecclesia: lineam mineret ; el Xmhras. lib. i Ollic.
quod esl in edilis : igilur iiil mularo debucianl cdi- cap. 29 : Ecce mitlo lnpidem fundamenluni Sion, id
in
tores. est, C/i'/s.«iH in fundnnientuni Ecctesice, (piod mox ox-
Rapuit in cxlnnt. L:i' tarilitis Div. Insiiini. lib. vii. n powil Paulus fuiidiimentum posuit CfiristHm. Eti:im :

oap. 17 Rupitimf Ui cwlim.

: iulcrpr. Ir.onoi lib. iii, cap. tS Eijo mitto in funda- :

t\$suiuptii in locuM J uUu: prodttoris Muttliiuel Paulo. ntunla Sioit lapideni- pieliosiim. lia (^noqitc Cyprianns
Ne ex liis veibis inli ra!>, P.u!luin una cuin .Mallliia Erasmi tib. ii adv. Jiul.cos, cap. IG, pro ijuo P:imc-
fuisse Juila; ab up«isloiis suirecluiii. Taulum (iucu- lius inimitto in funddiventa. Eiiam Cur;ius lib v,. :

rit>bius paulti scrd)k-ii.<< ) Laciaiilius inmioro viiliiil, sect. 4 triginta pedes in terrum turrium fuiuiamenla :

ioco JikUi' alios diius AposioJains luiiiicre fiii.sse riinc- deniissa suiit. HuN.
IO.S, Maitliiain soiliiol sorle locii.in {Act. i. 20), CuiiKjue jnm l\eroimperarei, Petrtis Romnm ndvenit.
Q{ PaiiUtiu al) ipso Clirislo as>iim;>luin. roiiN.vRDUS. Miilti diiplicciit Potri adveiiium ad iiibcm Roiiiaiii snb
\d iAiuiiietiuia pneiiicai.iduni. Laolaiil. lib. iv, Claiidio cl Ncronc assermtl. alii taiilmninodo umiiii
Cap. -2[ l*ctrui ei Punlu& Ro>Hi£ privdicaverunt.
: siib Ncroiie agiio-ciint ; noiimiHi ven) heterodoxi
XJuyisler bominns. Laclaiiliu>, iib. iv. ca|). '^l:lii Apostolic:c el Roinaii.c Eoclosi:e iiiimici uiriimqoe
libuiine Uugtstri Dci, el c4p. "iU iiocnou lib. Vi, cap. 8. iiogaiil, qiios solido admoibiin co ifutarunt «'jiisdo-ii
Et alibi passiiii. roiigioiiis Joan. Pcarsonius in Operib. postliiim. ot
. tt per aimos ()Liiit.^ue et viyinti, etc. A consiilalu Samuol Basnagius Excrcilai. ilistor. ad an 41, n. 25.
(b)ormii GtMiiinoriiiu , sive ab aiiiio iim.o viilg. TOLNARD.
cl»r. XXIV, qim ex l.actaiiiii hypoiiic.>i Aposioli iiost Converiit mnltos ad justitium. Sic iiifra dicii ad de~
Poiiieco^ten ^iraidicaviiruul ubiqu.' I';vaiigi'liuin, aniii leniam iustHinin, id esl , relii^iouom culliiiiique vori
quidoiii &unt 'i'6 oaiiiplcti uSi|iio ail xiii tlicai Uctobris Doi. Laoi;iitlius codom soii^u dixit, lib.v, cap 7: Red-
aiini cltr. nv, quo Noro sucocsiiii ClauJio ; ai al> anuo dita (juident terriu, sed paucis assignata .!u!>ti(ia est, quoi
a:r.o chr. xxmu, i|uo revera pas!>us est Cliri^uis, C niliilaliud est, ijuani Dci unici pia el rcluj.osa cultura
ad Lvtii, &um anni to. cl V, oap. 12: invalcsceife Justilia ; lib. vii,
lib.

Foriasiis ex bis viKiiiti quiit(|iie annis , nui ad c:ip. 16 ei '2G, in Ei)iiogo ad Constaniimim, Te Deus
praHlicatioitetu omiiium Apo-loloium ex ai.iuo porii- summiis ud reitituendum Justitia' domiciiium excitovil.
iicnl, oila est opinio dc 2j iiiitis, quos qiiiilam veic- Et liii. 1 c:'.p. 1 Per quem... Juslilia et sapientia
:

te.>, ct innumerabile reociiiiorum agiiioit S. Polro rcstiluta cst.

ApoiSlolo tribuunt iii sedo Itouuii.i... Si aulciti fas Deoque tcmplum fnlele ac stabile collocavit. Iiilra
e$sel recedcro a vuigari et iu aoimia hominum iitsiia do Noroiic, Prosilivit ad excidcndum coelesle templuin,
opiiioiie, ei Laciaiiiidiiaiii lubcuicr pra-fcrrcm, id delendamque juslitiau ; ei eap. 15 Nam Conslan- :

est, Peimm quidem Romaj pr.cd.casso Evangclium tius . . verum Dei templuin quod esl in ftoininibus,
facilc toiicodereiti. non sub Tib :rio Ciautiio, ut incotume servuvit. Laclanlins lib. iv Div. Iiistiliit.
vtilgo putanl, scd sub Nerouc Claiid:o. Qnippc sla- Cip. 14: Veruni icinpluin Dei quod iton in pariai- ,

Liiliia semel liac \erissima ( ui puio ) seuieiitia, bus cst scd in corde ac fide iiominum , qui crcdunt in
,

Ciiiiquioscit siaiim omnis dispulalio absque ulio iii- eum, oc vocantur fidcles; et cap. seij. jEternum el :

CoiHUiudoauctoritiiii-> Romani poniili^is. NiM|iie oitim iinmortule Dei tciitpluni ; 24: llabeatque radi-
ot cap.
JoHga aiiiioriim serio.') quibus Pctru» fiiorit episcoiius ccm ct fv.ndamentuin , stabilisque apud homines et fi.fi
Koina', piiinaiuiii illiu^ Lcolosix slabilivit, scd pcr- pcnwineut. Et lili. iv ,
oap. 10, lU constiluerel Dco
60(i& Petti, ((ui catbedraiii siiaoi ibi coltnoavi!, ct c.im lemvlum, doccretiiuc justitiam.
buo &at>^uiiio solidavit ac coidiriiiavit. E.v B.vluzio. Tcitplum fidele. Ilic et iiifra per templiim cccleslc
t^ccuiiai fundamcntu posucranl
niiicrunt. Id liA, p. iiiicll.gitiir roligio cliristiana . vel cuMii^ cbrisli;iiio-
miHerc, pro poneie. Pa ii--iirp.tiit passim Agriiucn- roiii ;
quod ex adjuuclis vocibiis fidele cl ccelcste,
Soies, UiHilemniilleri>, incllre une boriie ; niittcrcmurum 10 if iulcrprolalur.
aul vallum, ai»iid Lampridium iii Viia Scpt. Scvcii. Eiccriibtlis ac nocens tyrannus. Sic infra,cap. 4:
Sod cl apiid Ciccruiicm ; iii Vci rciii inittere in poises- Exvi.rabile animal Decius. Soccns csl, itci'.ii iiis ol im-
iionem, metlre en posi>eisiun; aj.ud Si; tc.im b giliir pius. Vox cxecrabilis s:cpe apud Laclaiilium. Vidc
milterein Actn, Gailicc inelire dnns les R.gistres; ;ipi/d lii). I, cap. 21; lib. ui, cap. 18; iib. vi, cap. 17 ct
Livium, mittcre mbes in sercitutem, mettre lcs villcs en cap. 2."); lib. \ii,cap. 10, clc. Epitom. cap. 65.
servitnde ; apiid Staliiim, corpus ntittcrc scpulcro, inct- Ad cvcidcndum cwle&te leinplum. Ita Lacl:miius iio-
Ire un corps duns le lumb'-au. Apiid Sidoiiniin .\poili- slcr, lib. 111 Div.Iiisiitut. cap.26, dixii excidcre vitia:
iiarem, lib. ii, cpisl. 11, jain seinci mi.sa [unduincnlu lib. \i, cap. 15: iij7ia penilus excidunt ; \i\). v, cap.3,
cerluntis amicitice. Apud veieroiu VulnaUe iioslr.c lu- veritalem pciiilus excidcre; et lib. do Ira Dci cap. 17 ,

lorpreieui vinum novum in utrcs novoi mittunt, ic. ( voluerunt cuin ppiiiius excidere.
Mallh, cap. ix, 17, oap. xv, "20. EccUsiK fun- — Deleitdamijuejustitiam. Id est, religionom chrisii:i-
diiuienta misirunt. Quis, inquil Nuuiiis, !)oii;t; laliiii- n;im. tu!li!ni(|iic vcri Doi.
l.itis aiicior uuqiiaitt dixit, initterc fumiwnenla? is Primus omnium persrcntus Dei servos. Sic Teriiil-
Ccrte iion est Laci intios. (|ui irr>l:ii>- >crip.->it,lunda- liaiiiis, .\polog. cap. 3;S Angust. l.ii conlra iiiicras

menld Ecclesice ubitiue yxerunl. l'ii:;i^lit \oro fundu- Pctiliaiii c. iV2 ; Solpo. Scverns, lib. ii de Ncronc
mentamHteie,L>\\\n\\\){\i> loclo coiilirmuvii. llicrnii. iii loiiucns : Dignus exlitit qui jierseculionem in cltristianos
Vit.t lliiar. : non priui abire passi suiii, quam fulurce priinui inciperet. A Luclaulio posi omnium, erai cuiii
 ;
:

'
1<>7 LIBER DE MORT. PERSECUT. ^98

liuin cruci affixii, et Pdulum interfecii. Nec lamen Atluos Proplieins vivos esse Iranslalos in ullima lera-

iiabiiii impune ; respexit enim Deus vcxulionem po- poni, alqiie initium Ciirisli sanctum ac sempilcrnum,

puli sui. Dejectus itaque fastigio imperii, ac devo- cum desceiidcre coeperit, quod Sibylla fulurum prye-

lutus a summo lyrannus impotcns , nusquam rc- nuntianl : eodem modo etiam Neroncm vcnliirum pu-
pcnlo comparuit; ul ne sopuiuiroe quidem iocus in lant, ut pra^cursor diaiioli ac piaiviu> sii venientis ad

terra lam mal;c besli« app:ircrei. Unde illun^ qui- vaslalionem leriui , el liuinani gciicris everM'.nem.
dam deliri creduiit esse traiislaium, ac vivum reser-
valum, Sibylla dicente maiiicidam proliigum a fini- m.
biis csse venuirum ; nt quia primus persecuius est,

idem eiiam novissimus peisequalur, et Aniichrisli Post hunc, inlcrjtciis aHqnot aniiis, ailer no;i nii-

piiccedal adsonluui. liaque fas est crcdeie, sicul nor lyramius orius csl, qni ciiin cxcrcerct iujustam

YAmOaUM NOITE
Vlu^ebio addendun^ imperatorum Kc-
; vel o co)}stitula posl Noronis infiricm Sneton. Neron. e:vtr. N;*m va-
cli'f>ia. PriecttSiseranl enim
marlyria SS. J:i:iiuiis rius siiper exiui cjiis lumoi', pluiibus vivcre «sum
IJapiisl.v, J.uuibi, ct Sicplnini, quo leinpoie ex Aciis lingeiiiilui.s crc<lt'niiliusque, IJuiN.
cap. viii fuil magna iiersecuiio Jciosdiyini-. In ms. SibijUa dic.nte. Sif. liitit s Sibylliiios h.inlaie solel
Coll). pro pcrsecutas, est persccutos; mcndoso. Lacianiisis, taineisi iilos scin t non uniiis fssi: Siiiyl-
ISec lamen habuH impu>ie. lia nis. Coib. habuit^ l*, seil pluriuiii. Iia ipse lib. Div. liMiini. c:ip.li:
i

nt ei inlra ad iniiiuiii capiiis oO, ubi paritcr legilur Et sunl sinijnlarum singuli : qui qvia Sibijlla no-
libri

in coJciii ins., habiiit impiuie. In po.sleriore loco 7nine inscribuntur, uuius esse creduiitur. Sed et nos
editio rarisiciisis au. 1710
in priorc priscic edi-
et confuse SibijUam dicemus, sicubi tcstimoniis earum fue-
tioncs subsliiueiiinl sed pcrpcram.
abiil; E;idcm rit abuiendum. Ili ioci videiilur csse cx Hb. v cl vi

cnim lociilioue ntitiir Laci;inuus in Epiiomo cap. iSS : Sibylliiiorum oiacnloMim. Vid. Ntil. B:iliiz.
Nec ultus iiiipuiie hahuit (juud Dcum Iwsit ; cl cap. 65 A finibus. Dociissimiis Jansoii ab AUnclbven ad-
Cur iiv.puiic habeiit /Eijijplii. qv.i pecudes et omnis <je- dcntliim essc ait terroe, (|uod exciiiisse putat.
ueri% bcslias cohuit? llabuit, vox csk inler liiieas in Pcrsequaiur. h.\ ms. sed liitcris breviatiS qiuid ;

ms. addiU), bcd (.'adem plane niami. nioliu.s coiiver.il ciiin praxcdat.
liespexit eniin Dcus vexationein populi sui. Sueio- Itaquc fas csl credere. Ila restitiii, apprime dbser-
nilis: Cum a Senalu Ncro (pHvrerctur ad pcenam, e vala !\laiiuscripti Scriplura lii quo /t2s laiitum s;iiis
,

palalio jugircns ad quartum Vrbis miUiariiim iii .'.«6-

, aple lcgiiur; sp;iiium vero pra'cedit quinqiic vcl sex
urbano Lberti sni, intcr Saluriam et iSiimcntanam viam liueianim , uiide reposui itaque. U.vc vox spatluni
semet intcrficil anno atalis suw 32. Quod conligit aniio implcrc potcsl. Alia^ ediiioncs liabcni, ncfai esl cre-
Clirisli Lxvni, dicToinaud- Junii. dere. Sed leclio qiiani seiiuimur, iii u^xui coiiso-
Nusquam comparuit , elc. S. Augusiinns,
repenle p nanlior mihi videtur cum ms. el ciim scqiicuiibui
do Civilale Di-'! iib. xx, c;ip. 19: iKonnulli ipsam ancloris verbis.
Ncroiicm resnrrcclnrum , el futurum Anticliristuin Duos. ms. babet duas, sed inale.
Alii vero ncc eumoccisiim putant : scd siiblraciuin po- In uitiinatempora, ulque iiiitium Christi. Posl «/-
tius ut puturetur uccisus ; et vivuin occultari in vi-
, Uma abrasa siiiil in ms. duo saltem vcrb:i. Sed cum
gorc ipsius atatis in qua fuit, cum crederetur extincius, iiispecta diiigcnier scriptura Icganlur Ircs uttima:
donec sun temporc rciclclur et reslituatur in reqnuin.
, liitera; vocis utque, tunc supplcndiiin pulavi tempora
Fuil illa picroninujiie opinio lerlio eli:im(iuc quai lo aique. Al diio Propbet:e (luoruni hic Inibetur mcntio,
saiculo, Neroncm vciiliirum antc Siieculi fincm, et ip- suiil Moses alCiUe Elias. —
In idlima ... iniliuin Chri-
sum vct iore Aiiiiciirisiiim iisdem lemporibus
, vt;!. su. In ultima u;ialc. Iniiium ClirisU videtur iniiinm
per Occideiilcm b;i.'viui!um, qiiibu:^ fUc pcr Orientenu milleiiariicsse, quod Laclaniius variis U»cisa'dstruxii.
Oua; fuit cli nu opiiiio S. iMailini Turoncns. ei Sul- Cell. —In uUima ... iniiium. Ibi diio aut tria \o.\\r.\
pic. Scveii, Diabig. 2 :itque llislori;e Sacra; lib. u : abrasa suni, teslc Nurrio. Num de millenario hjcc
Sed multum niira liwc opinantiuni prwsumptio, inquit intelligenda sint, inceruim, quia lociis manciis; el
Augtistiiius, loco Contra Lactaiilii et
stipra cil:iU». dubitat Bauidr. quia seqiiitur sempit&num. Bun.
Sulpicii opinion» quod a Piiiiarcho referlur
111 lacit, Quod SibyUoi fnturum prainuntiant. Post coeperil,
iii Yita G:ill)a;; maxime vero quod ait Suetonius, lib. dcsunt in tns. decem circiler lillera;, ns(|iie ad um pru-
vj, cap. 50: Funcrulus est impensa ducenturummil- nnntinnt, Ilas exislimavi supplcri posse liis verbis,
linm, striujuUs ulbis auru iiUextis, quibus usus Kcdend. qiia; brevialis liltcris islud spaiium rc|ilere possnnt.
Januarii fuerat. lleliquias /E^ioqe ct Alexandria nu- Ciclcra; ediliOnes liabent pronunUunt , quod Verbimi
Irices cum Actc concuviua gentili Domitivrunt monu- D breviaium lcgi poiesl prwnuniiant. l)e liis porro
uieiito condideruiit,quod prospicitur c campo Martio Sibyllariim prophctiis vide lib. vii Insliiul. cap. 13
impobitum culle hurtorum. In eo nionumento sotium usqiie ad 20.
porphijretici marmoris supcrstanti Lunend ara circum- Ut pra;cursor, elc. Ilic in ms. legiuir sohini cursor,
scptum est lapide Thasio. Toinaud. atquc ante vocem islain ires aiit (|u;iluor desiinl lit-
Tam maloi beslice. Eadem locutione iitilur de ty- teiv.;, qiias per isl;is, ut prcecursor, supplcvimiis, vel
raiinis scribens intra cip. 4. Et cap. 9, de Maxi- pcr qui prwcursor.
mi;in() Gab^rio: Ineraihuic besliw nuturuUs barbiries ITtanaiii qeueris. Iii ms. desunl iiilcre diuc nliiina;
ci(critas; el cap. IG, ia, 52, 59 el 52. Divinarnm Unniani, ac priorcs dme ijeneris: il;iqne non (iifiicilo
auicin Iiislitul. lil!. v, cap. 11: lllu est vera btsliu, liiil iis siippleie.
cic. El cap. 25: Poslea viitdicoturum scin eus Diim AUquoi. in ms. lcgitur aliquod, quod crr;itum fro-
poUicetur, et extenninaturnm bcsliu!, mulas de lcrra ; iicc qucns iii eo libro.
csi
iion lib. VI cap. 9. Bciiuab etiam cos nominat, Iib. v Atter non niinor tijrdnnus ortus est. Ortus est, id
cap. 11, !ib. \i c. 17. c-sl, impciurc cceiiil Domiti:.mis, dnodccim Ca^sa-
Deliri. ,Ms. deleri. rnm poslremus.ioiNAiii).
;

—
Doinitiauus Caivlis Nero
Crcduiit esse iraiistutuin ac vivum reseri>atum. Fa- dici;is a Jiivenale. quem Terlulli.iiiiis in Apologeiico,
biil:i ciijiis uiigs) noii ob.^ciira.
, Pinres enim p^-eii- c. b, vocat puriioiiein Neronis in crudeliialc ; el Euse-
doneroncs fucre. Primus in iusiila Cyllnio, Tacil. ii bius, 1. ni lii-t. ccdes., c. 17 Neroniance impieta-
:

liisuir. cap. 8; alicr, cui noiiicn Tcie.iiia niaxinio, t;s el odti aiivcrsus Dciim successorem. Baluz.
Zonaras in Tilo; tertius sub Domiiiaiio viginli :uiiiis ,
Injusiaiii. Sic potcsl legi in nis., cicier.c editioncs
1J9' t^Il^M. LACTaNTII 200

(iuiti.iiuiioneiii, siibjecioruiii lauieu cervicilius iiiou- A closiu ribiilulu csl, sed eliam inullo chirius ac llori-

Luviiquaiii Uiuiissiiue, lulusquo legiiavil, diuiec iin- ilius ciiiiuit; secuiisiiue leuiporibus, quibus luulii
piii:> luaiius adversus Duiuiuuin leiuierel. Poslquam ac boni priucipes Kuiuaui iiiiperii ciavum regiaien*
vero aii persequeiiiluin jusiuni (luptilum insiiuciu &£ quo leiiuerunt, nullos inimicorum inipeiuspassn, nia-
iiiuuuiii iiicilatus esi, luiic iradiiiis iii niaiius iiiimi- iius suas in orieuiem occidenlemque porrexil ; ut

curuin luit poBiias. Nec ^aiis ud niiioiu>iii luil, quod jam nullus essel terraruni aiigulus tain remoius.quo
esi inlerreclus : donii eiiain ineuioria nunuuis ejns iion religio penetrassei ; iiulia denique naiio lain feris

erasa esi. Nani cuin mulla mirabilia opera fabricas- iiioribus vivcns, ui non suscepio Dei cultu,ad jusliliae

Stil, cum Capilolium aliaque nobilia nionunienta fo- opera n)iiescererei.Sedenim poslealongapaxruplaest.
cissei, Senaius iia nonieii eju> persccuius est, ni nc- IV.

que iinnginum, neijue tiiulorum ejus rclinquerct ulia E\iiiil eniin posi annos plurimos execrabilc ani-
vesiigia gravissiinis decretis eiiam moriuo noiam
,
mal Decius, qui vcxarel Ccclesiam. Quis enim jusii-
inurerel ad ignominiam senipileriiam. Rescissis igilur tiara, nisi maius persequaiur ? Ei quasi liujus rei gra-

aclis lyraniii, nun taiilum in &tutuin |irisiiiium Ec- tia provecius essei ad illud priucipaie fastigiun), fu"

YAKIORUM HOTA:.
habeiit imisam. ^ pla prceberes
,
quibus antiquorum principum glorium,
SutfjecioruiH cervicibus incnbaiii. Lactanlius Div. quos tameu fama inter bonos numeral, non modo cequa-
Insliiul. , I. v, c. 5 Soli abscondiiis incubarenl ; et
: res, sed etiam, quod esl maximum, prceterires, etc. De
c. 9 /h €01 tolit carnilicincB iuw viribus incumbunl
: bonis Principibns, qiii ei liberlatem credendi nostris
I. vu, c i9: (Mplo muHdo,cum magnii laironum exer- liominibus permiserunt, el eorum ministerio iii pa-
cilibus incubabil. luiio ei iii proviiiciis usi suiii,eosque admaxsmasdi-
'Iradilus in mauus inimicorum luil por.nas. Domilia' giiitates evexeruiit, videndus Eusebius iiniio libri
niis inense febru;irio :imiiClir. 94 siKViro cuip;l. Por- VIII Hi.stur. eccles. Baluz. — fioni principes. Zozimus,
einplns e^l ainu) Cliri;>li 9G, 14 )v;il. oclolir. (^ive die lib. 1, c
7 : Ab hoc tempure viri boni (gvTEOfiev kv5^€?
18 sepieinbr.), ul in coiilcs>o esl apiid oaiiies. Toi- «-/aSoi) princi\)aium adepti, Nerva, Triijanus, el post
.NARD. —
Nequo alilcr Laoianl., Divin. Iiisiil., 1. vii, do eum Adrianus el Anloninus Pius et pur iilud fralruin
Anticbrislo : El cuplus, landem scelerum suorum lual Verus aique Lucius, multa vitiata correxerunl, La-
poenas. Idein Epitoin., cnp. ()8. ctuiiiins, 16, iii noiis, liabei ogregium lo«
I. VII, c.

Inierfeclus, domi. Sic legere inaliiimu.-i ciim doctis- cum : Quosfama inter bonosnutnerat, quos iit>n
tarneu
siniu Ciipero, i|ii;iii\ cmn ca.'leris, inierfectns domi. inodo uMHuires, sedoiiam, quod esl niaximum, pra>-
Memoria nominis ejus erasa est. El iidV.i, c. fii, el lciiros. Bu.N.
erasitde lerra. M;'.crol).. I. i SalHrnal., c. 12 Oclo- : Nullosinimicorumimpetus passa. Id es», 1'ere nuilos,
brem vero suo nomine Dumiiiunus invaseial : sed uii aut leviurisinomenti.
infaustum vocabuium ex omni unre vel saxo placuit Mnnussuasin Orientcin Occidentemque porrexit. La.
eradi. BalU£. C clunlius, I. Yu Div. Insiit., c. f.'» lioma.:. subUita :

Cum multu mirubilia o]m(i fabrkassel. Sueluniusin Cartliagine, manus siias in toium orbem terra marique
Doinitiaiio Plurima et ampiissimu opera incendioab-
: porrexit. I')piiuin., c. 51: Alas suus in Orientem Occi-

sumpta resliluil,in queis el capiloHum,(\uod rursus ar- dcntemqiie \iorrexit.

icral, sed omnia sub lilulo lanlum suo, uc sineuUapri- iSuUus lcrrurnm an<iuUis tum reiiioins, (juo nen reli-
slini aucloris memoria. Baluz. gio Dei penuirasset, Lacl., I. iv Div. Insl. c. 20 , :

rieque unaiiinnm,ueque tilulornm ejus, eic. Id ipsiim
scribil Eu>ebius, 1. ni, c. 'ii) Misi. eocl. SuclKniiis :
Conira Senalusadeo Ufl(Unsesl,'iii repletu cerlaiim Cu-
rid non lemperarei i\uin morluuoi coulumcliosissiino ol-
que iicerbissimo ucclamuiionum
Criix \)Otiii.sele:ia esi ,(juvii significarel ilUiintamconspi-
ciium, lamquesuviinwm fuiiiriim, ut ad eumcofjnoscen-
dum purilcr ei coiendum, cnnclic uuiiones ex omm orbe
concurrerenl. I)enit\ue nulla ijtuis iiun ialiumuna cst,
(jenere lucerarel , sculas r;u!lii regio lam rcmota, cui aut passio ejus, uul sublv-

eliam inferri. c!ypeus(itie et imu()ines ejus coram delrulii, initns muieslutis ignoia sil. Baluz,

el ibidem solo uffigi fuberet, novissime erudeiidos nbi- Quo non. lii iiis.,co n.
(jue liiulos, 'ibolendanu\ue omitemmemoriuiii decenie- Ueniquenaiio. Iii ins.,(/<;/ii<]!?i(; dinalio.
ret. V.\ BALtz. Nullu dciiique nntio,' it[c. In iiis. posl denique, esl
Itrliiiqueret. Mss. reliniiuerent. dinuiio. Vol csl mundi, vol est Dei : 1)0:1111 voceiii, ul
Cravissimit. In iiis. e^l gravis^ime, cuin maji(.scula
supcrniiaii), oxpiiiigciid;iin esse dicit Baluz.
iiiiii.ili liliera, ijrrecedenl'; puiicio, inale. Kxlitil pont (tiinos plnrimos execruhilf. unimal De-
ncsdssisaclis lyi(tnni. Videsupra, iiol. ad c. 1.
Son tanium. Sio ins Ireviulis litteri.s /<»i ; al in
D cius, 010. S;»'viisso Dociuiiistaiiin ac iinperuvil, docel
iltioijiio Cliro;ucuii Pa^cli;ilo liis viiriiis Imlio iinpc- :

C<Jilise>l, non motlo, iiiulo. rii hecii persecutione conlra cliristiunos toiiciiala
Ecclesia m<i(ul«. Nanai Dioapiid Xipbilinum.Ner- Coiislul liociuiii siibiiiioiii aiini 251 ;iil .'MirilUiiii, sivo
v.iiii oinnes, qui impioialis iii deos rei ruer.nit, ab- Aiirlltiimiii pr;olio advorsus C:iipos iiil(;r;i>;-c 01 iiii- .

solvissc, exules iii it.iinun: rodu.xishe, ediclo iiisupor por;isse pltis (|iiuiii iliios uiiiioslcm-; iioinpi: ;ib illo
veioissir, neoni licerotaiil inipioluiis sive Jinlaic o so- poiis spulio (|uud esl inira dieiii 17 jonii 01 lOoclo-
cl;o (»ic lum vooabaiil roligionem CJirisli) queiupiam bris aniii 249 usqne ad liiiem novooilnis umii 251,
deltiiic in»imulaii. K;i iu.no occasiMne Joaimes apu- atqtio adoo^Miiios diios ctiin mensibus ciiciler quiit-
hluliis, qui iii Palnnn iiisiilam a Doniiii;iiio liior;il re-
qno. TuiNAiti).
lcaiu'-. , cxilio suliiiiis, Ei»liesiiiii rcvoisiis est, ut
Qnis eniin justiliam, uisi miilus persciiiialnr? Vov
ex° Cli.iiienie Aiexundriiio recilui Eiisobius lib. iii,
jiisliiiain liio iiilclligo jiisluui populum, |i0|(uluiii Doi,
cup. 23.
de- sorvos Dei.
Ac. Hanc coiijunctioneiii lleumaniiiis putai csse
oraiio. Provcciits csset ad illuil principule fasligium. Et in-
lend.im nl meliiis lli il

iJoiii p.igmi, scilicel. Nerva,

priiicipe,.>. (jiiamvis rr;i, c.18, sublimc fusligtum, imperaiori;iin scilicet
Tiajanus.Aiiioiiiiii.oK;., qui cilioucunlr.i cbrislianos digiiiiateiii. Iltud sociis Lactatit., Div. Itisiil. 1. vii,

iioii proinulg;iruiil. Luciaiains in liiic litiri seplimi c. 26. ud liiioin, iii epilogo ad Const.inlinum inipc-

Div. Itistit. ai Con>la.iliiiuiii Quoiiiam uims ex om-

: laioicin Te pruvicienlia sumntoi diviitilatis iid fasii-
:

nibui exliliit' qui pxrJipv^"^ virtulis el sunctilulis exein' gium \)rincij)aU' \)rovexit, Vjdoii uiriu,sque operis au-
 , ,

201 LIBER DE MORT. PERSECLT. 505

rere protiiius coiilra Deuni coepit, ui proiinus cadc- A Dci senrpcr digiiani scelere suo recipere niercodeni.
rel. Nam profecUis adversus Carpos, qiii luin Daciani Hic capliis a Persis, non niodo imperium, quo iikiat
Mcesiamque occupaveraiit, slatimque circumvenlus insolenter usus, sed eliani liberlatem, quam caici is

a barbaris, el cuin tiiagiia exercilus parle deletus, ademerat, perdidii, vixitque in serviiule turpissinic.
nec sepiillura quidem poluit honoiari : sed exuius ac Nam Rex Pcrsarum Sapor, is qui eum ceperat , si

nudus, ut hoslem Dei oporlebat, pabuliim feris ac vo- quaiidolibueril aulvehiculum ascendere, autequuni,

lucribus jacuil. inclinare sibi Romanuin jubebat, ac terga pra;bere,

climposito pede supra dorsum ejus, illud esse ve-
Y.
rum dicebat (liiiiniplii genus) exprobn.ns ci cuni
Non iiiulio posi Valerianus quoque noii dissimili risu, nori quod iii tabuiis aut parietibus Ruiiiani piii-

furore correplus, inipias manus in Deum inteniavil; gerent. Ita iile dignissime triumphaliis, aiiqnahdiu
et muUiim, quamvis brevi lempore ,
justi sanguinis vixit, ut diu barbaris Romanum nomeii ludibrio ac
fudit. At illura Deus novo ac singulari pocnie genere derisui essct. Etiam hoc ei accessil ad pcenam, ijuod
affecit, ut esset posteris documentujn, adversarios B cum filium haberet Imperaloreai, capilviiaiis sna^ la-

VARIORUM NOTyE.

Profectus adversusCaTpos, qtd tutn Daciam Mmiam- bibebai Sapoii Valerianus : sed plane vicem siape-
que occupaveraiit, etc. Carpos in lioc Lactaniii loco, dis, aut scalai illi in equum ascensuro
praestabai, ut
Francos in Cbronico Pascliali, GetassiveGolbos apiid coliigiiur ex Actis S. Poiitii Mariyris, cap. 24 : Ya-
Jornandem, et Scyihas apud Zozimum. eosdeni esse leriimus scilicet Jmperator in captmtatem ductus a Sa-
osiendii dii Cangius in noiis, p. 547 ad Clironic. pore, P,ege Persarum, non gladio, sed ludibrio omnibus
Pasch. ToiNAUD. dicbus vllw su(K merila pro factis percepit ; itu ut quo
Adversus. lu ins., adversu. tienscumque liex Supor equum conscendere vellet, non
Carpos. Populos Iransdaiiubianos ex Ptolom. aut manibus ejus sed ittcurvato d<iriO, et in cervice ejus
,

Gallos, juxla Cedrennm. pede posito, equo membra locaret. Simili,'! liadii Hngo
Delelus , nec sepultura quidem potuit honoruri. Pro Floriacensis iii Cliroiiico Yalerianus Dei prwsidio
:

«ec, mallem ne ; sic supra, cap. \i. Ut ne sepullurw
quidem locus..., appareret. Decii necem ullioni quo-
que divinae tribunnl Cypriantis initio iibri de Lapsis,
et ad Uemetrianum, iiec non Uieronymus in Zachar.
xiv. Inier paiiides eiiiin vicius, cum
est, ex Aiirelio Victore.
Ut liostem Dei oportebat. Loculio Laclaiitiana, !ib.
de Ira Dei, cap. 19 Si est providus, ut oportet Deum.
; historiam
destitutus, a Rege Persarum Sapore captus.... donec
vixit, lianc infamis offtcii poenam seinper tulil, ut accti-
nis humi Regem ascensurum, non manu, sed dorso at-
toileret. Baluz.
exercitu delelus Romanum. Iii ms., Romanarn; meadose.
Imposito. In ms. imposita; male.
C Supra doTsum. Iia im., sed breviatis litteris. Ilaiic
Heumannns
diibium revocat. Prisc;T; edi-
iii

Utrobique suppie esse. liones babeiU super. — Imposito

pede super dorsum
Non multo post Yalerianus. Post sepiem afuios. ejus. lii niss, Supra. Nurrius : Qws unquam , mquit,
Nam anno Christi 257 siicviit, imperii sni 5. Toi^ard. plirasin liuic similem in veris Lnctantii tibris animad-
Mira snnl, qux.de modesiia ac mansueiudino, re- vertit? Ego vero dico, Lact.iiitiuiii non abhorrcre ab
liquisque summis Yaleriani virtulibus iradit Tre- styloaniiquae versionis, et phrasin huic simiiem in
bellius Poilio quiie coniirmantur eiiam ab Eusebio,
: veris Lactantii libris animadverti, !ib. iv last., capu
qui lib. VII Hisi. Eccles., cap. 10, iiluin vel ex eo 14 Jmponite cidarim tmmdam super caput ipsius ; cl
:

maximc commendal, quod mansuelissimus, ac beni- ibid. Et posuerunt cidnrim super caput ejus. Eodem
:

gnissinius fuerit erga Cbristianos ; additque, nulluin modoCypr. i. ii. Qiiirin. c. 13, Curl. lib. ix, cap. 7 :

superiornm Priiicipum, ne illos quidem ipsos, qiii
palam Cbristiani fuisse dicuiiiur, laiita
ac beiievoleiitia noslros coniplexum esse, quantam
Yalerianus pr;e se ferebai inilio principalus sui, lo-
lamque ejus familiam Cbrisiianis hominibus abun-
dasse, ita iit Dei Ecclesia esse videretur. Sed posiea
iinmensum mutatus ab illo, crudelissime sieviit in
J*edem super cervicein jacentis imposuit. BuN.
hiimaiiitate Triumplii genus, H;cc :iddidiiiius verba lainquam
nccessana, qaaiiivis iioii legantur in ms.
Eiiprobrans ei. Ita rns. ci, non et,
Jn tabutis aut parietibus. Mos olim fsiit piincipum
gesta in tabulis |iiiigi cl in parieiibus ilbistraii. Sie
Capitolinus in Maximino, cap. ii Jussil tabutas :

Clnistianos ; ac inox ,secula Dei manus, qua: illum pingi ita, ul erat betlum ipsutn gestum, et ante curiam
graviter afil>xil. Baldz. proponi, ut facta ejus pictura loqueretur vJde eiiain
Jn Deum. Ms., In Deo.
D Hcrodianiim, lib. iii, cap. 9.
:

Pocnw. Ms., Pene; ac ideo Heuman. legil, singu- ille.Us. Jtta: mendosf». ,

lari prorsus pc^nce genere. Dignissime triumpliatus. Dignissime, scilicet iii me-
Ut esset posteris documentum. Vide supra cap. 1 rebatur iriumpltatus passive. Itaque non iniruni, si
:

Distulerat poenas e:irum Deus, ut ederel in eos muyna iiifra triumpliare junxeril cum qii;irlo casu, c. 16.
e' mirabiiia e.xemplii, qnibus posleri liiscereiii, et Deum Sifculum cum suis ttrroribus triumphasti. Similiier
csseuiium, etenrndem vindicem digna videltcet suppli- Laciaiilius scribii, catcnatam morlem cum suis terro-
cia impiis ac perseculoribus inrogare. ribus triumpliarct, lib. iv, c. i6 : Triumpliato seculo,
Adversarios Dei semper dignam scelere suo recipere Epiioni. c. btn captivos triumphavit, c. •*(>, triuinplutri
mercedem. Semper, iia ms. b'gii,id est, difeiiam sera- deos, Dwinonas, c. 51, terram triumphabit, Div. I isl.
per suo scelere mercedem !)ei liostes reciperc Qiiam- 1. VI, c. 23. Vaieriani serviins fuit deceni ;iiinoniiii.

vis non de omnibus persecutoiibus agai Lactaniius, Cum tHiuin haberet impenttorem. G'.liii;iiuin nenipe
sed de mullis, quos posleri.-; in digna; ultionis cxein- sei!ioreiii, (snein jaiii ab aiiao Clirisli 2 j1 feccrat iin-
pliiin adducere iia divina voiiiit. l'io seinpir a!ili([ui (lerii coasoiicni, quiiiue caplo paire, solus por iruil-
ediii legunt sa;pe, coniia fidcm iiis. Uts anaossunimaai reruin adininislravii; uec i!iiqii;nn

Quo. Ms., Qund. eum » porseculore vindicaie voluil, licei Badriuni

Supor, is quieHin ceperal. !ia niss. Prisc;e editiones Hibevi, Atbinii et Taiiroscytkw auxiliu juerinl polliiiu,
juibenl Sapores, qui ; niale. ud Valeriaiium de captlvitaie tiberundum , ul scribil
Jncimare sibi Roinanum. Non siratoris oflicium ex- Trobeliius Pollio in Valeriano seniire.

Patrol. VU
 2l*!! miMI LACTANTn 2i)4

iiicti 10 >cr»iimi6 fxirem.i- noii iisvenii ulioicni, iiec .\ *|ui lociis csi Tlir.u'i;«, «.lueiUDs ipst- liunii iaci.ba"t

oiniiiiio rcpeiiitu e»i. Po^ica v,:i'o qiiaiii iuuIcikI.iiu (.liiia i|uauniii suspicione ab amicis suis interemi>«ii9.
vitaiit iii iilo dedecore liuivil, direpliresl ei cutis, el Talibus ei toi exemplis coerceri posteriores lyrannos
c.\iila visceribus pcUis esl infecla rubro colore, ut oporlebai. Ai hi non modo territi non sHni-, SSrf

iii iiMiipIo lurbaroruiii deoruin ad nienioriam claris- audaciu^ctiam contra Deum coiifideniiusque leceruat.
siiiii iriuniplii poiieretur, legali^que noslris scinpcr VII
essct ostenlus, iic niniiuni Koinani viribus suis lide- Dioclctianus, qui scetcrum invcnior et malorHin
reit, cuni exuvias capii principisapud deos suos cer- uiacbinator tuit, cuin disperderci oninia, iiecA D^o
iie.cnt. Cuni igiiur lales pcenas dc sacrilegis Ueus quidem manus potuit absiiiieic. Ilic orbem lcrrai si-

exo;ierii, noune luirabile csi, ausum esse queiiiquam jiiulclavarilia,el timiditato subverlit. Trcs eiiiin par-
}.0;lea non niDdo facc re, sed eliaiii cogilare advcrsus ticipcs rcgiii sui fecit, in quatuor paries orbe divfso,
inujcstaleiu singularis l)ei legeiHis el coiitiucntis ctmultiplicatis exercitibus, cuin singuli corum lon^e
universa? niajorem nuineruui militum habere coiiteiulenini
\T. quam prioies principes habuerant, cum soli rempu'
.\urelianus, qui essei natura vesanus ct praeceps, blicaiu gcrereni. Adeo iiiajor esse coe)ierat luinicrfis
(luamvis cjplivitateni Valeriani iiieiniiiissei, taiiioii u accipienliuiii, quain dantiom, ut eiiorinilato iiiilictio

oblilus sceleris ejus oi poenie, iraiu Oci crudcliJius iium coiisumpiis viribus coloiiorum , dcsorcrtiuur
laclis laccisivit. Yermii illi nc- peracere, quideni qujt agii, eiculluru: veci^reniur m ^ylvoni- Ei ui 'ntinh
cogitawrral, licuh : sed protmus inter t4iitia sui lu- terrore coinplcreiilur, piio.vinci;e quocpu' in i';iis.ia

loris extiiiclus est. Nondum ad provincias ulteriores concisoc, ninlii pr«sideb.ei plura ollki.i siiiguJit>i*egio-
cru^soiaeius scripia perveneraiu, ei jain Ccenokurio, nlbus, aa peue jam civitaiibus ip.cukiro, hdm rs-

VAUIOiiUM NOTiE.
Extremo!. M>., ^(reinceuie, uiale. sui el maiiu Mucaporis inlerempius esl. Vidc Eijtrfi-
Direpia fii n rutii. lU; nis sh.J male. Dmpne est , piuin, lU» u. IUlu/.
cxpilarc : diripeic u<jyoi. mbes. Mallein liic legcvccuin Non modo. Non abest a nis.
doclissiinu Nic liciiisui, daepia. />eii/;€r^ esl deira fecerwn- ii esl, egeriiaf.
iicre, aiilcrre, ut ostcoilii iu iNolis aU Ovidiuia. Ex Diocleiianns. Qui (ex fmt: cap. 9) l)iock'S aiue iin<-
Jioc vrsu meiainorpii., v. 3}i8 :
periuin vocaoulur.
Clamanli cuvis est suiniuos depepla per arius. Q .Malorum macltinator. Ua Laciaiilius, Ijb. tii DTvin.
Iiistiliil., cap. i!4; qtii esl MACinNATOR omnium lU.>r,o
Nec omn.no Tepeiitus m. Docliss. Nurr. bunc locuin i;UM.
n-mis c.v.endil. SeU l^jilk» contra Cx-cilii nostii opi- Noc u Dco auidem. Mallom legerc ne, nt logjfn^ sub
iiioiieni ires nobis rcprsscniat episiolas, quibus Uet- iniiiiiiii cap. 6, vcriinilli yv: per(icere \ii]iUFM,(mce co.
S'jldiis et Artahandes Rcges libertaiein Valciiu.i a qil.tveral, iicuil.
Sapore poilulavcruui. Quamobrcin ha cpislolic Cx- Orbetn terrw. biioHige ii.uuu'nsain Imperil Itomani
cili:> ii)c.-juipertii: oiiinino
videnlur nisi probavoi i<, ; ani|>litudiiicui.
nibil aliud eju.s verbis si^nilic.iri, qiiam ipsum a nnHo
.4i;./)'i<!a. Ue qu^i Vopiscu^. in Nuuieriaoo .viiiie, m-
noinine Komano aiii Uoinaiiis snbdiio fiiisse r.;pcii-
fi';i Kaluzii iiotas zd iftiiid caput.
tnm. QuiJ si siuiplicissiini; expoiia* de lilio, dc <|iio
Tiiiiidilate. Qua tres ii-etjui sui papiicipes fecit,
unice projccssit , ui subiniolliga,iui- proiioaieu uii ,
nempo .Maxutii^iuiim cogitomento Horculiuin , auno
s;ip.e non invenit uli"rcm (euin), nec (abeo) rcpe-
r
Ciiri:>ii !M5. Coiisiatiliuiii coguoiiieiiLo Cliluruui .

titiis est. Bc.N.

et (•;tloriuiii Makimiiiuiii, co^^iouiciitu AruKMiluriui!i
tsi. lla:c v(a
quredam virguia.
noii legiiui iu nas. .sed lanium ade.-ii oiiiio m.
in (juniuor partes. Orientein regcbal Diuclciianus
Claritsimi Iriumplti. MU. tiirisiimi.
iia.i.iiii el Arricaiii ^(axiniiauus Heriuiius Trau;».'ii- ,
Oilfitlus. iia in-s mI i« edilis esl oHeutui.
pinas proviiiCKts Coiistautius Ciiioriis llivricuui ct :

friric.pis. Ms. Principes, male.

Tlinciaiii Caierius M.iiiunauus. Nicomcdia Dilliy.iiiic
Apnd dtoi sttot. Id csi. iu touiplo deoruin suo- Diocleliaiii .sedi-s erai i:egi:i, Medioiioiiiiuikrcuiii .,

riim.
1) Augii^ia Tieviroruia Couslaiilii, oi Calcrji Siruiiuin
.lnrelianus qm fuet. Ii;. n,s. Colb. Almelov. foite in Paiiiiouia.
nunm essc! : sal rectc. *
Mdjor esse coeperai. Ms. MnJQres esse ceperani .

Venanns el prwceps. Ex FUviu Vopisco : Aureiiunua nieudose.

xeverut, iruculcnlus. t^atnju.uariui (uif pi-incepi.
K\ Enormilate indictwnum. Ms., inlKttmiuie. Iiidiciio-
Eutroy., Iib. ix, dceodeui Virin b^llo polem.
:
'unitni mim, iu ebi irlbuvoriun, exua oroiiiem. ad ;:ri;ariuiu
imtsn intmodici, el ad cruddiiuu-ni propeiisi"ri^.
Et vicioris, aul secunduin ueccasiiales l4,eipulj!ii;;c. Co-
prdcpps distinclc uon legiiur tn rns. sed virgida qn.e-
UIIHBUs.
dam cum voce prebs, quod xqiie dicereiijr Vesunus
1'iovinciw quoquein frusia concisw. Lxin>c vidernus
j;imceos. Attamen ooii incoiKinne iii fdjtis
est prw- Ofigiiicni iiiuiiiplicalioiiis pro'.<i!ici;«;'UU),tiuai aliuiide
ceps; sic Liviiis clcganler ail prwceps m
amriuam a uun cLjre coguascebauir. Ngjmeiuin novuin prQvin-
crudelilalem miinus.
oiaruiii exhibeiitnotiti:i imperii utruisq,ue,e.talia noti-
Inler iniiia sui furoris exlinctu» esl. Coiiciiavii
na- lia Epipcopaiuum,. nit Libeliu& provinci;)rujn h£hono-
quc perscJuli.Mic 11 so.luminodo sub (iucui ;».i«i
vcl inilio iiis,cquf;iilis.
•2~i vii, quem nupcr cum Sexio niifo ed''lMm's, ei in
liiUTeHipliis est eiiiiu Bieusr;
Occideaiali impcjiio ipse acvlus. Kului , sivo ftuliis
Aprili ••iiui 27.>, qu;i dft re vide Euseb, Hisi. EccVs Ffstiis, Cejll.
I.Mi, c. 50.
Officin. Id esi, Pra;fecti, vel ii qui.hingi.unr Ofli-
Ca?/io/)nrio. Mcd.o iliiiere iiiler Hcracieam. -
ci li-v ciis. vide Paiicirollum ad noiiiiajn ira|)t?iii,
l)e iis
znntiiini ad ni;ire. Fl;iviiis Vopisaiis.inO.
<Viii^.;liauo >;ap, y ci Yoiisioin lib. in de vitiii) Seinuiap. 30.
'.Srd cuiu iUt fucerel, ni;ui Cwr,oph\uriuai
mauiionijn Civilaiibus incubnre. Sic ct LacwiitiiiS Divin lo«f'»
qrnveH i'.ii9i IhTvcliajii ei Ihivuruium-. rAa^tiiamiur-]
Jii» vn.jMi.p.. l'J ; Siiniiiteni captc iti-niiic rtit,-; imtn.n-w
 ,:

205 LIBEK m AiOftT. PGRSECUT. m

lionalcs mulu et magisin, ei vicarli priefecioriim , A. baotomnescxira coRjugiiitis ac liberis, («tiasi urhe :Vq

{juihusonmibiisciviles actus admodmn rar-i, sedcon- iiosiibj,« cjpia. Et o.iuw peiiec!;"! hflf:o fuer;>ni cun»
demnaliones lantum et proscriptioncs IVeqiifMiies ^
inleritii proviiiciaruin ; Non recle facia suiit. .«ieijai

exacliQncs reruai innanjcniitiliuui. non dicam creijrie^ .'dio modo (iant. ftursnsdirui ac nuitai i iieces^o ora<.

sed perpeiu», et in exactionibus injuriae non (e- iterum foriasse casura. Ita semocr denieuiab.il. Nl-
rend». Nec quQ(jue tolerari poismit, qusead exluben- comediam sludens urbi Roiuie co.-equiire. Jam idud
dos inilitcs spectani. Idem insaliaUili avaritia ibesau- pnctpreo, quam mulli perierint possessionuin aut
ros nuiiquam niinui voleiiaL : sed semper exiraordi- Oiuimgraila. Hoc onim usiiaium ei fere iicituin coiv
narias opcs ac Iaigiti«ne.s congerebai, ut ea quis Riictudine malorun» Sed in bociiind fiiit |}r:;xiinmni.
recondebat, iniegra atque iHvioiaia servaret. Idem quodubicumqueciiltiorem agrumviderat, anl oruaiius
cunvvariis iniquitaiibus immensain iacerei ebarilatem, xdiiicium, jaui parata domino caliimnia et pa;na c^-

legem preiiis reriim venalium suinere conaius est. pitalis, quasi noji possel rapere alicoa sinc sanguiHc

Tuncobexigua el vilia multus sanguis effusus, ncc Vlll.

veimle (jnidqunin mciu apparebat, et cbarilas mnlio Qiiid fraler ejus Maximuinus , qiii est dictus Uer-
<Ieleriiis exarsit,, dQncc lex necessitaie ipsa pest mul- culius? non dissimilis :ib eo. Nec enim possent in

Ci^iuoi exiiium solvereiur. liuc .^ccedebat infiuiia ]) amiciiia tam lideli cobairere, nisi esset in ulroque
qua^daincupidilas ^jk^dificandi, nomuinor provinciarum inens una, eadem cogiiatio, par voiuoias, aqua
exactio io exbil<'si(iis o|ierariis, et arliliciims , ei senientia. Hoc »uiuni dilTei^Uani , (|uod avariiia ini-
plausiris omnibus, qiiaicu;n/jue sint fabricaoi-lis Ofte- itoii aitt-ro fiiilplus, maiorivero ounus; sed plt^s ti-

ribus necessana. ilic basilice, bic clrcus, luc mo^ iitidtiaiis, pius vero ;tninii, non ad bcue faciotiiiinn,

ncta , hic armorum fabrica, bic uxori doinns, tiic sed ad male. Nam cum ipsam iinperii sedem teneret
fiiiaj. Repentemagna pars civilatis excediiur. Migra- Italiam , subjacerenlque opuleiilissiniae provincise vct

ViRlORUM mjJE.
uurcmm cxefcUibus iHQVBKinx : lib- 5, cap. H, t«io hic dicit Lactantius, ul accedilur infra inilio capitis
io.co r.icubmi. 47. llaque adinitii potcft vu%ala leciio, Heumsu.
Raiidnates. Id esi, Fisci Hegii Procuratores missi in loco escedilur , legil tiCcit/ilMr. Quasi dicas, veteres
provineias : sic i.ampridtos vn Alexandro, cap. 46 : (iomiis destruuntur, utiocus aperiaiurnovisoidilican-

Procurakires^ id e$t ratmiules. dis paUliis.

Non dkamcrebrfe, sea j/erijeiua;. Sicel Lactantius Aiebaf. Ms., agebat, sed malfc.
(]
Diviii. Iiistit. lib. iii, c;ip. 52 No.\ dicam mulorurn,
:
lla senifper demeninbat. Iia fos. codex ; rioii dfiugn'
SED pecudiim et beltuaruiiK El lib. u, cap. 4 Qui non :
tabaiur^ nec dcmutabat , ut nonnifilis ductis viris vi-
fiirium, sea pala-n Deos ludibrio kabuisse : omi.ssis so- .^niii est. Adto slulle hnpeudiosus erau BAiifciiin.

ium et eiiam. Galirens interpres Mancrnix /1!«.« sn nuinie (des bdri- :

ments) n^avait pmjtC de borucs. Dem^jniubat, hi est, it!.-

Necquoque tolerari possnnl. iV«jc praecedenlia pos-
mimixii.
miani, uon fereuuoi, eic. h\ ssisv est iKffc. Uoc-
iujurice
tissimi viri Aimclov. el Baudri iidnoiaveriiut iegen- Cocequare. Ms. Qm eaunn ; male.
dumesse uec. —
JSec (juoiiue loUruri possunt. Ms. Hwc Fere lici(um r.Dnaueindine. ComoiJi:» Qiiernli': ^uiii
quoque. Pro bac. letiioiic subbtiluitiir iiec quoque. At facile inielligo perjurium joculnfe; quid pntas ( T>iiv.i:n
qiiors4jmi!!ud? /siiinoii pm
iu sopciioriljus de indic- transeamus, quod, ut video conAuelitdojam fecit icve. ,

lioiiibttb ow;a>ioiie, niUitiiin. locutus est? Clamu est S. Ambrosius epist. 60 , Niimnuid' idco ticet: quia ,

quid v«iii» potuiise eqiOiiJem l\;cc, adhuc tolerari, si non esi proliibilum?
ejus aiiinms iiisaliabiiis hic subslitibsel. .Micg. ^d il- Quid frater ejus Maximianus? Non natura. seii Un-
liifelr, Van-yiasiriciu qui..V!u'{;ii sciUc.dtiuu» adproba-
pevaloria dii^nitale IVater ejus, scilicet Diocleiiani,
Vit. BtNEMAN. de quo capite pr..ecedei;li egUHUS- <ialltce, sonassocjA
Ad exhibendos mililei. ad snpps^dilandos ipsos
'Vei a rempire.
militiie hoininesex pago, ut viiJgo fit hodie;
qtiolii»:?
Qui est dictusHpvcuHus. Ms. Que- dicius Ircitiius,
vel' potios a<l milviibns' pntisianda slipendia, at minis- ms. s.ef/e nmtie:i iiHcrie- k omitluiiiur,
\\\ boc codicft
iraiida a'im^iita et cof-tera ad vitam iiOce>&;triai bic fy iidelicohoirere. Ms. Fideie quo crerc ; nieijdost'.
Juslin-. ?)•, ii Alimvnlis c.diii)m'c;^[: ]], iO
: Viunu :

Mcmuiia. Ms, Mensura. Sed fitlera n addilur su-

exkiberei
pra r, eadeni lamen manUi ac eodem ati-amomo.
ms. e^lsxpecUmt.
Sp''chnrt. h)
MiHtt. Heumaii. tegit ^nm; i^cte. Acaiiiia miuori nlleco fuit plus, nuijort vero miuus
Lex necessimtt i^psa. Baiuvs. Quoniam. lege» cuintm- seii, pUs uniidiiatis, <jlc, ilic dicerc viiieiii; L^f^iao-
lione iaiiS simi; ui proftciunti non nt memm,ul 2id lius, Hesculiuni avarioiein Uiocicti.Uiu iiii.sse. Locus
Av.lum Vicmieii.-ein tpocopum scribil Papa Symnui- videliir cof rupins. NonniiHi cxlr-tidcre voluol voc.-
ehus. biila majori el minori,, nt ex margine in tcxuim in-

Hic. Dislribulive sumitur pro atitti. irusa.ei. legcrrfttixjtu'*. Simillimus verboiiunposftu

Monela. iliC.sumiMr pro «diiieio, ih qno nuniini et ii5."iia locus, Ub. iv, div. Instiiul., cap. o nivi*i>!inr ;
cuduntur. ex qiio coflsjtare possil bA^c qucijjie vcre» LMicfa:'(ii
Magua pnrs cimcftij^ exveditv.r. Scirieet ISicomedsa;, esse : In illa priori parie ul uericiiliinvnis, sic plus dif-
nbi baljitabu Di.cleliaiuis el quirfn sludebai urbi
,
licuUuiii^si, (|Uod otjscura rerum raiic ciii^'.t divi'i«ia
Uic lU per>>!uli f.us, htiuus esL d!tl:uiia:is;
^oiwjc co;eqoan^ nt siatjm dicet Lactnmitis. Knic lo- .sciitiii^. i!a.

ciuionisimililor dioiains Gaiticc, ioiac iavMe e:-,t sor- qund ipse uius quoiidisnaexperimeuni p.6ssiUil
rerum et

vei doeci-e quid sit melius. i^a; tiiii ex Loniimo

verius ei
lic, tout i^ari.i>!Slsorii,tiU'. !ixcedilu> , di.s<ii>.i«iiii', ,.

id esl, iarn vasionun :»:diiicioru:n consii-iictioiitj c<i-

DocUS^iii.uii .\boeiov. expuiigcba! al:ero ; c! •(..s?
alier: vero plus aniiui.
guiitur ceaere loci» (iii..inj>luriuii cives, v^i ex urhe ihnidiialls,, lejieba! ,

migrare, yiiaiseue!ic.\UaiiU'csiiuri. ExredHHr auicni ipsam. hU. Ipsa: sed oiaie-

^o; FIRMI L\CTANTII *08

Africa , vel Hispania.ironeralin cuslodiendis opibus A nialis pejor. fnerat liHic bestix naturalis barbaries,

tam diligens, qnarun» illi copia suppelebat. Ei ctim ei feritas a ftomano sanguine aliena. Non mirum,
opus esset, non deerant locupleiissimi Senatores. cum maler ejus Transdanuviana, infestantibus Carpis,
qiii snbornalis indiciis, aflectasse Iniperium diceren- in Daciam novam transjecio amne confugerat. Erat

lur, ila ul elToderenlur assidue luiniiia Senalns. etiamcorpus moribus congriiens , siatus celsus, caro

Cnicnlisiinuis liscus male parlis opibus alllucbal, ingens , et in horrendam magiiitudincin diffusa el

J;un libido in liomiue peslifcro, non modo ad cor- inflata. Deilbiue el verbis, et actibus , el aspoctu
runipcndos mores ,
quod est odiosum ac detesiai)ile, terrori omnii)us ac formidini fuit. Socer quoque
verimi eliam ad violandas primorum filias. Nani (jiia- euin nieiuebin acerrime. Cnjus limoris hx-c fuit

cuinque iler feccial , avulsx' a coiis[)eclu paienliini causa, Narseiis , rex Persarum , concilalus domesti-

virgiises, slaiim iirseslo. His rebus bealuiu se jiidi- cis exemjilis avi sui Saporis, ad occiipandum Orien-
cabat; his CDnslaro felicil:ilem iinperii sui putabal tein cuin inagnis copiis inhiabiu.

si libidini et cupidilaii malx» niliil deiicgaret. Tunc Dtoctetlanus, iit erai in onini tumultii ineli-

Conslantium prxtereo, quoniain di^siiniliscaeiero- culosus, nniiUi(]ue disjectus , siinulet exemplum Va-
runi fuil, (rn;nu<que qui soliis orbem tcneret. leriani tiinens, iion ausiis est obviam lendere : sed

B bunc per Armeniam misii , ipse in Orienle subsis-

IX.
tens ci occupans exitus rcrum. llle insidiis suis bar-
Alter vero Maximianus, quem sibi generum Dio- baros, quibus mos est ciim omnibus suis ad bellum
clctianus asciverai , non bis duobus tanium , quos pergere, multiiudine impedilos, et sarcinis occupa-
lempora nosira senseruni, sed omnibus qui fueruni, los non diflicililer oppressii; lugaloque Narseoregc,

VARIORUM NOT/L.
Vel Africa , vel Uispanui. Ita ms. code\ Aut vel csl . ad fuerit, fameque ledala prolinus
ventris snlictalem
hic pro et; aiit e\ niargine in icxiuin lnit ruerunl conquiescit, Illa cslvera bestia , cujus una jussione
jntrusa. funditur aler ubique cruor, crudelis ubique lucius, ubi-
El. Heumannus legi vult Al. que pavor, et plurima morlis iniago Nemo liujus tnntoe
Jndiciii. Id esl , indicibus, vel delatoribus. belluK iminanitutem potest pro merito describere, quce
lla ui effoderenluT asiidue luminn Senalus. Laclan- lamen per lolum orbem dentibus uno loco rdcubavs.,
tiiis, lii». VII , Div. Insiilut.,
cap. "20, d<J Roina. Pre- tantum arlus lionnnum dissipal ferreis sa!vil;.elMon
canduusue nobis et adorandus est Deus coeli, si Imnen sed el ossn ipsa comminuit , el in cimres furil ne quis ,

stalutti ejns et i>lacila differri posiunl ue citius quam extet sepuliuriv locus. Baluz.
, Ibid. , c. "H, Bestias —
puteniui lyrannus tlle aboniinundus veniat qui tantum maUts exierpiinaiurum delerra. ,

facinui nioiuUur, (ic lumtn illud effodial cujus inle- n ISaturatis barbaries. Heumannus legil uatalis, non
,

rilu muudus ipse Inpsurus esl; ellil». v, cap. 12 effo- inale, Naluralis. Sic Jnl. CapMol. in Maxiininis: —
dianlur oculi. El inlra cap. 36 Itaqueconfessoribus
, ca|). 20 Scnalus Maximini et nuturalem et necessa-
: :

effodiebantur oculi. El de Opif., cap. 8. riam crudeliUilem limcns. Viin toO natnrulis Casaubo-
Peslifero. Ms. Pestipliero. Nonmilli legere mallent
nus ad Pers. Sal. 2, pa;!;. 223, illiislral. BuN.
El feritns. Mi.,Efferitas.
vcsiifera refcrendo ad vocem iibido.
,

Cuin maler ejus... confugerat. Hic cum esl pro quo-

Ad corrumpendos mares. Et. hoc eliam tradil Vic-
Qaippe Herculius iibidine tanta ngebatur, ul ne niam. Siinili pacio, cap. 17 ait Cum Uberlulem populi :
lor :

Ilomani ferre non poleral, prorupit; el cap. 18 Cum

ab obsidum corporibus quideni unimi labem comprime-
:

inde... sibi nihil prceler nomen videbat accedere, re-

ret. Qiiod observavii erud. Cupcrus. Poslea quis non
'rerentii exemiilo, qui scribil C'«mqr«e liuic
videai niares legendum csse, ii<m mures, ut in Manu-
«;)0)i(ii(, :

verittts optumce adolescenti facere injuriam ; uon

cst
scripli), cmii libido ikiu inores buminiim spectel, sed
verilus sit. Ex Paulo Bauldri.
corp .risusnm. Addeanlilliesim, vioUilionein filiarum.
.

Addet|Uoddicilodiosum acdelcslabilccsse. AtMELOV. Transdamtiana. Iia ins. v, pro b, apud veieres La-
tinos, eiapiid leceniiores Grsecos.
Kl lictn ( iiKiuil Burnelus ) gradalio vid(;aliir ininus
Transjecto. Ms. Trasjecio.
congnia a criinine Sodomi •; ad raplus virginum,
Siiiiiis celsus. Sic profecto scribi syniaxis et se-
apud Roiii.inus tamen lioc crimeii ilio majus h.ibe-
quentia poslulant caro ingens , elc. status celsus. Si
batur; forie (jiiia in raptu liliabus vis iiilerebalur,
:

enim legas celsus, ul in iiis, ad quid lofenur

slalu
inaribus ininime, (jui prece, vel prelio, aliisqueleiio-
cinii» liieraiil allecli ei conciliati.
celsus ad corpus neiiirius generis? Sed pariter lcgi
'!

Udiosum. Ms. Oliosum; inale. D inus apnd Laclaniium lib. n, Divin. Inslil., cap. 1,
slatuscclsus ; el lib. iii, cap. 1 stalus rectus ac lib.
Vtolandai. SU.,Volandus ; mendose. ,

Quucumiiue. .M-., Quecumque le. 9 ei alibi. Quibus in locis status est, pro slatura. Cico-
{JO'i»/aniiH»ri. Clitoruni scili» el Consinnlini Magni ,
ro, In Orat.. cap. 18, staius erectus ei cekus.

piitrciii, jirincipeiii oplimuin ac bfiiiignissimuni.

Metaebatucerrime. Ex Virgilio lib. i/Eiieid., v. 3CG,

Qu.oniam. .Ms., 0";. Eleganiior , porro essel loculio, Aut melus acer erat.
6i liirereiurr/uam dissimilit , elc. per adiniratioiieiii.
Concitaius... exempUs. En Lactanliuni, lib. vi, cap.

Alt':T vero ^faximianus. Cui pncnomen Galerio fuit,

23 :Exempto ipso concilata. BuN.
cogiioinen Arm- nlario, quoniam armenlorum luerat
Animique iiisjectus. Ita in nianuscripto; iion deiec-
lus, qiiod melius. In lioc ins. s^epe videas in verl)is
paslor. Gener luil Diocleliani , qiiia Valeriam liliain
uxorem, mulierem castissimam ei iidelicissi-
liabiiit
composilis disel di,prode. Almelov. — Coliunbus, et
Tollius legeliaiit dejectus.
niam. Sed de ea postea pluribus ageinus. Baluz.
Generum. Vide Eulropium, lib. 9. Exemplum Vuieriani. A Persis capli , el in servilu-

BESTiiB. SicvocatGalehumMaxiinianum.aliosque lcm abducli,

Cbrisiiaiiorum perseciitores. Huic Galerio .Tpiari Jnsidiis suii. Tollius vult rescribi Insidiis iistis.
posse pulaiil ea , (jua; scribil Liclanliiis Div. Insiit., Jmpedilos. Mi. Imperilos, el sarlinos occupatos
iib. V, cap. XI Sam qnis C.aucusus quoe india, quie
: , corriipte.
Hijrcania tam immanes lam sangniiiarias unijuani
, , Difjiciliter. Rara vox ; legilur tainen in Ciccrone
>i*TU» aluii? Quoniam ftrurum omuiuni rubie» usque lib. jv Acadeniic,
 ;
, ,

sod LIBER DE MORT. PERSECUT. •210

reversus cum praeda et manubiis ingeniibus, sibi A pro sceleribus suis niliil non mererelur, tamdiu la-
ailulit superbiam, Diocieiiano liniorem. In tanios men summa felicitale regiiavit, qu^mdiu manus suas
nainque faslus post hanc vicioriam elevatus es>t , ut justorum sanguine non inquinaret. Quam vero cau-
jam detreciaret Caesaris nomen. Quod cum in liiie- sam persequendi itabuerit, exponaiu.

ris ad se daiis audisset, truci vultu ac voce terri- X.

biii exciamabai : Quousque C^sar? Exihde insolen- Cum ageret in pariibus Oriemis , ul erat pro ti-

lissime agere ccepit , ut ex Marie se procreatum , et more scruiator rerum futurarum, immolabat pecu-
videri , et dici vellel, tamquam alterum Romulum; des, et in jecoribus earum ventura quxrel)at. Tuiu
maluitqiie Romulam matrem stupro infamare , ut quidam ministrorum scientes Dominum , cum adsis-
ipse diis oriundus viderelur. Sed differo de faciis terent immolanti , imposuerunt frontibus suis im-
ejusdiccre, na confundam tempora. Pusiea enim mortale signum. Quo iacto , fugatis daemonibus , sa<
quam noraen Imperaiorisaccepit, exuio socero, lum cra lurbata suiit. Trepidabaiit aruspices, nec soliias
derriiim fiirere coepit, et contemnere omnia. Diocles in extis nolas videbant; et qiiasi non litassent, sse-;-

(sic) enim ante imperium vocabatur : cum rempubli- pius immolabant. Verum identidem maclaise iiostise

cam talibus consiliis et talibus sociis everlerel, cum nihil ostendebant, donec magister ille ariispicuni

VARIORUM NOTiE.
Etevatus est. Heumannus existimat Laciantium B rent Dei templum. Baluz
scripsisse elalus est. Scienles Dominum. lla Lactantius, lib. vu Div. Inst.
Detrectaret. Iia hic ms. codex ; alibi detractaret. cap. 20 : Judicabuntur ergo qui Deum sciefunt; sci-
In litteris ad se datis audisset. Aiidisset Diocletia- licel Clirisliaiii. — Scientes Dominum. Lib. iii cap.
— Imo Galerius audisset,
,

niisexliilerisGalerii. Cell. 2J) : Qui Deum sciunt; ut lib. vu Inst., c. 20 : Qui

sivo vidis>«ei. Bun.
Quousqne Cwsar? Ambielwt eiiim Galerius vocari
el esso Imperalor et Augiislus, id esi prinium iia-
berc locuiii ; Cwsar eiiiiii noii erat, iiisi secundo
loco.
Ul ex Marte se procreatum. imiialus. Dioclelianiim,
qiii se Jovium; et :illerum Maximiannm, qui Ilercu-
lium, quasi a diis progeniloribus , appellayeruiit. De
Galerio Epil. Vicioris, cap. 57 Is insolenter affir-
Dominum scierunt , id est, Fideles. Bun.
Immortule signum. Lactantius Div. Inslitut. lib. iv
cap. 27 , qiios signum immortale munierit tanquam
inexpugnabilis murus, elc. Ubi niiraculum liigaloruin
da^inonum signo Crucis iisdeni fere verbis referiur a
Lacianlio. De hiijus signi polentia S. Cyrillus Jero-
solymiianus episcopus Cateohes. 13: Trophceum Jesu
salulare, Crux... curat morbos , dwmones fuyat, clc.
Ea<lem Cateches. 15. Cum a Deo sit Uwc gratin Si-
:

mare austis est , motrem more Olympiadis , Alexandri gnum fideliuin , et timor dxmonuni ; cl Caleches. 4.
Magiii creatricis, coinpressain dracoiie seoiet conce- _ Crucem... tu palam ad frontem obsignato, ut doemones
,

pisse. Cell. ^ regium Signuin inluentes , tremuli procul aufugiant.

Romulnm. Haec erat Galerii roater, fiqua Romulia-
num oppidiiin fuit appellatum.
Posteii enim quam. Sic c.ip. 5 : Po&iea vero quam.
Lib. IV Iiist., c. 15. Fostea vero oniiaadversa sunt,
quain. Bvs.
Eiulu socero. Id esi , iiosiqiiam Diocl«»''onus pur-
piii.i exuta se Iiiiperio aiidicavil, el Galerius Iiiipe-
Signo autem isto utere tum edens ac bibens, tum sedens
ac cubans , de lecto surgent , loquens , ambulans ; et
ul semel dicam , in omni re omnique negotio. S. Igna-
tius Martyr : Crucis Signuin Iropltceiim est contra prin-
cipis mundi virtuiein, quod videns expavescit , et au-
diens tiiuel. Vide S. August. Eiianai. 4 in Psal. xxx,
el iii Psal. L. n. 1 Quod si forte Chrlsliani in ipso :

ralor ficins est. Eadom est loqueiuli r-ilio apud iios
Gallos; diciinus enim vnlgo : Cet liomme, s^est de-
pouille puur son ftls. Sic el iiiira cip. 10- Vel poliiis
exuto socero, id esl , poslqiiani Galeriiis Diodotianuin
coet;it iinperio cedere, ul infra c. 18. juilio, quod
circo aliquu ex cavsa expavescant , conlinuo se signant,
et slanl illic portantes in froiitf, uiide abscederent , si
hoc in corde portarent. El de Civilaie Dei, lib. xxii,
n. 3. Qiiiu elTlieodorelus ail lib. 3 Hist. Eccles.,
c;>p. 5 Cuin isli vero doemones solita specie apparuis- :

est rociiiis. senl, coegit Julianum limor imponere fronli Crticis Si-
Sic. Hauc particulam supplevimus,CHm Cupero gnnm. fle Sigiio Ciiicis, i^jusipie vi et eflicacia vide
sino qiia inanca est oralio. Ila cap. 19 infpa Huic praeierea Origenem , TerliiHiaiiiiin , Basilium , Atha-
:

purptiram Diocletianus iujecit suam , qua se exuil nasium de lucamatione Verbi Dei, tom. i, pag. 75,
Diocles iterum factus esl. Giegor. Nazianz. carin. 61, toni. n, pag. 142, et
Persequendi. Adde eos , id est justo^» quod nomen Orat. 3 adversiis Julianum, p. 20i>; Anibrosium ,
mox pra-cessii. jv Paurmuin , aliosqiie SS. Paires. I mposuerunl fron- —
Quuin ageret. Amat iianc loculionem boc sensu iibus suis hnmortale signuin. ViJ. quae nolavi ad
L;ici. lil). IV, cap. 27. ubi eadem res,, el lib. iv, Lact. lib. IV, c. 26. Nurrius ad Ir.cc verba C:«cilii
cap. 23. BuN. p. 183. locum Laclanlii plaiie perveriit. Utail, aut —
Pro timore. Emenda prce timore , id est. prw timi- vt-rius siciit somniat Duiieniannus, Miror qii.Tntuni
diiale. hoc lopo exagiionuir AcalhoHci iii eiiim nil noii :

Quidnin minislrorum eic... Et liic quoqiie locus

,
inovenl uteliiiiiiienl viniliujus Lacianliadi lestimonii,
aperle o.slcndit iibrum istum csse Lactaiitii. Siiiiilia qiiod niuitiim facit iii graliam Orlhodoxoruiii riluinu
eiiim omnitio ip.se bahet iii libro iv lu^litut. Diviu. Ecclesige catholioa:. Islud eiiim immortale signuia
cap. 27 Nam cum diis suis immolant^ st adsistal ali-
: ad Chrisium .soluin refert Bunemannus. Sed legat
quis sigiiatam fronlem gerens sacra iiullo modo litaiit,
,
ipse locuni ; legat atlente el videbit non tanluin a
iifc respoiisa potest consullus reddere vaies. Et liwc Cliiisto per imposilum frontibus Christianorum si-
sa'pe causa prcecipua justitiam perseqitenai malis Re~ gnum fiiiiatos esse damiones ; veroin elimii minisiros
gibus fuit. Cum eiiiin quidam minislroidni noslri sacri- Diooleliani , nui foriasse cum sacriliciis assiblLrcnl
(icantibus dominis udsislerent , inipositd frontibus si- tuiic ab iis fugabaniur daiinones , suuim ;it'iue im-
gno deos illorum fugaverunt , ne possenl iii' visceribus
, ponebant ipsi IVoiiiibus suis iminoriale sigiium , id
liosiiayum futura depingere. Quod cum intelligerent esi.signuni Crucis ticnli eo lempore usus erai iu
,

anispices, insligantibus usdein diemonibus quibus pro- votori Ecolesia. Vide qijx' annolavimos ad hoc caput
secunt , conquereiiles prophanos homiites sacris iiiter- i!e Mort. Persecui. et ud capni '27, libri iv Diviii. Iii-

esse, egernnt Principcs suos in furorein.f nt ejpugntt- stit.

511 FIRMt l.ACTAMll 21^
Tagi», seu suspicinne, sc» visii , aii idcirco noa rc- A miiius siipersiiiiosiiin (iiicrelisnuiliHlmbus ad lollen-

spODderc sacra. qiiod relms tliviiiis piolaiii liouiiiies dos lioniiiies iiitilavii. Ergo tiabilo iiiter so per lo-

inieressciil. Tiiiic irj furoris sacrilicuro. iioj) eos lan- laiii liyeniein consilio, cuin nenio aiimillercinr. cl
tuiii , qui sacris ininislrabanl, sed universus qui eraiil omiies de suminosiaiu rcipublicse iractari arbilraren-
iii |ial.iii<< jns>ii, ei in eos, si deireciasseni, vcrbe- lur, diu seiiex furori ejus lepuguavit, osiendensqiiaii»

ribiis .iniui4^verli; daiisi|uc ad pioepo^ilos litleris, pernic.iosuni e.>si-l iiK|tiietari orbcin lernc , fiindi

eliaiu niililes cu,t;i ad nerandi sacriticia pnvcepil, ul saii^Miinem muliorum; illos libenler mori sotere, saii»

(|ui iioii {)aruisseiit, uulitia solvereninr. llaclenus Csse si |ialaiinos lantum ac mililcs ab ea rcii^ioiic

fiiror ejus tl ira processil, ncc amplius qiiidqiiam piohiberei. Nec tamen delleciere poiuii pnccipiiis
conlra lcgt;;n au; ivlijjionem IJei lecii. Deliuie iiiler- lioiiiinis iiisaniani. Pl;icuitergo umicoruin senlenliam
jecti) aiwjtiaiilo liMii|iore, ii. Billiyiuuni venii bieina- CNperiii. iN:iin er;:l biijus maiiti;i', cum buiiiim qiiid
lum; eud<-miiue liim .\i;iNimianus quuquc (ia^sar in- facere decrovisset , sine consilio laciebai, ui ipse
ti:i:iimatus bcelere adveitil. iil ad peiscqueiidos cbris- laudjieiiir. Cuin autem maliim, tiuoniain id repre-
ii;tnns insiigarei s.n.tn vaiium , qiii jam principium hendendum sciebai, iii consilium mulios advocabai,
fcccral. Cujus furoris liaiic causam fiiisse cogiiovi. iit a!ioriim culpae adscriljcrelnr quidquid ipse deli-
XI. g queral. Admishi ergu judices pauci, el pauci mili-
Eral mater ejiis deoriim moiilium ciiliri.v , niullar lares, ul dii^nitale aiiteccdcbani, interro^alanlur.
;»dniodun) supersiiiiosa. Qux cuin Cv««ot, dapibus sa- . Quidam pioprio adversus ChrisiianoB odio, inimictis
crificabrtt penc qaoiidie, ac vicariis suis epulis e\Iii- deoruin ei hostes religionum pobticarum tollenttos
licbat. Chii.^liani iibsliii<'i>anl ; e.t illa cum Geiitiliu« csse cenbucruiil ; elqui aiitcr senliebanl . inlellecla
c|)iilanle, jcjuniis bi el or.ilionibiis iniiisiebaiii. Hmc hoiuinis voliinlate, vel tiinciite.s, vel graiificari volen-
coiiccpii odititn advcrsus cos , ac flliuin suum non tes. iii eanidein scnleniiam congrucrunt. Nec sicqoi-

VARIORUM NOr^.
Tagis. Aliis esi Taties , etis. Hic Tliiis< iis er;it, el nuilam supra vocavit.
(finninin Arti.spicinn pnmiis : Vide .^rnobiuin, lib. ii Mulier admoiium superstitiosa. Qna: cuin csset, e!r.
advcrsus sSnlcs, Tiujii |)iirro aiil id iionieu oiai di- Lcc:.s conlaiiiii.aliis, aui confusus. An lej»ciidum in-
ejus qiii |ir:i;t lal Ariispiciim di>i ipliiiic, aiil,
t,'iiil;ili< ,
versioiievcil) riim Qiue cuin esset 'iiHlicrsupeystiiir^^a
:

nl ail Balu/:iiis inisler, imcuir oraiorio more Inipiiiui ,

ciim Toiiio, <yH(V c«.'M esset .Mconudiw , \c\ cum
aiil
(pii:! Tages iliujtjns luit ulim iiiagiins Ai u»|iex ci Coiiinibo sic iiiiclligiMidum : Qu<e cum esset , id es<
in:igis;cr .Arnspicum de i|ii'i jiraUcr Arnobinin
, ^ide C ntm e.deret, aiil camarei ?
CiciTOnem, lib^ ii de Oiviiiat. vel eliam, ul piilat Vicnriis sU'>> epulis exUibebat- Almelov. et G;ill. fOiti;
Heiiiiiaiinns vo\ Tuyis e.x Marqinc traiisl:i(;i liiii in
, epuliis. Hi<- itiiqii.id incndiim siibcsse siispicor. ^on-
texium. nii!!i voluiii vicanos epulis exhibcbai ; victinos, id e-t,
Piofani liomiiies. Cl)risti:ini qui a Geiiiilibus pro- ,
inqiiiuiil, ojiisdein loci h;il)iiatoies. Alii, vicitrios xvis
phani iiiipii, et irrciigiosi vocabaiitiir.
, epulis exhtiidiiil. Ki <|iiideiii pioba t;.sset leiMio; loj.:itur
Jru furmis sucrificare tion eos Kinluiii jnssil. eiiim apiid Jiisiinnm ix. ''1.
Non ptilriniouii.s diiel
Oplin:i n\<. codicis leciio quain ob caosain iiniiiu : Sciitlias, Sid lix ultmentis cxhibeat. Kxlnbere, esl alcve.
ttli fiiiTii in cditis , iti:iinqiie priseis codicil).:s, ik;- Vic;i!.is, iil e^it, niinisiris aiiliiis. vcl doincsiicis.
scio. Onid onim (:lariiis iMcelocHiiono, elmox? //«c- Ad toilcndos. Scilicct e medio, si'u occidendos. Ita
tcnvs fnror ejjis et irn processil. In aliis cdilis cxial vnlgata obsira Joau. <'3p. mx , v. i5 7"o//f, lollc. :

irn furtiis : .scd ins. sequor. Noiirrisms iiimargine crucifige eum. Sic ;ipiid Justiimm hisior. lib. xxxviii,
iiifenori sui; cdiuoiiis li.ibel, ira furori. Scd ira fu- tolleiidos, pro occidendos.
roris lahei nis. qii:isi dn as ira furnris plana : sic Ilumines. M-. Ii.ib.t omiues : sed mendose.
ripml Pbjiiluni alatis plenus , Cl a|.ii(l Liviiiin aitimi Sencx. hioclctinfins.
plenus. l\ purro dioimus , ul non iiniDiitelur lextiis. Ejns. Siilicei GakMii MaximianL
Si deir>classeiit. lleumann. rccte inonel legeiidum Oibcm icrroe. lii ea imperium Romaiium: iil siipr;'.

eit^r.qui ilctTectaaseni. moniii.

Pi\ppo»'ir)s. Hi fucriinl mililarcs Praft^cli, (|ui erant Puialinos. Id esl, Palalii proceres.
P".>l tniiinios, ei lanien pr;»'iMMiil «oburii pcriinli; ac f. Praripitis hominis. Gdciii. iJc (|no jam,initlocap:-
Iribiini, iit observal ll"iiririis V^iiH.-^iu-ad Aiiimianiiiii lis 6 .Mipra, (iicilur qiiod piwceps eral, id esi incon-
Wari-clliniim. L:ict:tnii<is. cap. 40, pr;cposiio> iji lU- sideruic uijen^ ac tcinere.
liosqne ciinin simiil comniemonil. F.x eoruin iinmero Adw. lii iiis. Hon; scd malc.
foi; S. l»o!i)lli.-iis illi', ciijns encoinium enarrat Euseb, /l//<)r!im culpa; udscriberelur. Sic de I>ioclcli;iii()

lib. viii Kccl. Ilisl., i:. 1. Eitiropiiis lialici lii). ix llist., cap. 3() : Moraluacul-
Miiilt^ loiji, elc. Ab i:s hain' pcrscciiU.ineir. .xor- lide fiiit, iiui sevcntalem suuin alieiia incidiu vcllci
tr.in pr;« lcr LaciaiitiiiiiiadiioialEii-ebinslii). viu, r. i, e.xplerc.
jiei|iic lum ullcrius proci-ssisse. Proprio adversus Chriiiinnvf odio. In ms. esl pfo-
nacienua. Ms. Iiabei ni. tenus : sed mendose. prium odium, iiiciulosi^ Lactanlius lib. v inviii. Iii-
Interjecio tempore. .Ms., Interdicto; inftiidose. sJilut. cap. 11 de hac ipsa (lersecuiioiie ioqmins
,
Alii :

liitliijniimi. M-. Bethaniam; corriipie. idem

siii pioprio advcnui justos odio. L.iciai!lio;MS(<^«,
Mnximianns Cir.sar. SciiicelGalerius. Csl ac Chrisiiitiios.
Inflammdtus tcclere aitvenil. Iia Cicero 5 Aecus. iii
Qai uhter. J5s. Uiihi'i(jnaiiler ; iir.tln.
Verrcni Inse infliminaius tcdere ac fuvoie in forum
venit. Sic i...)c[aiii. lib. vii Inslitul. cap. 1 inflainmnii ;
TuHr-nlcs. Lacianlitis ibidt;m iib. v, cup. H : Atii

prw nuuia timiduute plus (tusi sunt, quain jubeboii-

timore polenlia;; et cap. 17. Inipius Hex inflam-
iur.
rvaim.
Sifnvei vanunt. Inoclclianuin ialellij^it. Grniificuri voientes. Idem ibid. : Nonmdti ui piacerent
Mater ejus. Scilicei Caleiii Maximiani. quam Ro- et hot «fficio viam siH a4 aiiiora mmtrm
 ,

m LinF.P, DEMORT. PKRSECLT 2f4

deiriHevuscst Imperaior, maccomnio(J:\rol rtssfnsunt: A lit"! ipsi vero m spcculis f i» a!to erim consl(!ui:i

sfid dens potisr-iihumcotipulere slatiiii, misiiinie mus- Kcciesia ex palatib vidobal:ir) di» inler se coiiterta-
piccm aij Ajtoiliiiein MiSesiuni. Rcspomiil ilje ut baiit, utrum ignem poiitis siipponi oporieret. Vieil
diviria: n-iji^i^inis ini'.ni*Mis, fiiuiiiclu.-' ost itaque a sentenlii Diocletiamis , caveiis ne magHo incendif»
propo.t^ilo, K[ fj!ioni:<in ncc ainicis, nec C:t^sari, oec facto . pars aliqiia civitaiis arderet, Nam niiiltjp ac
ApoTlihi poloral rchiciari, liDnc nioderationom tcnere niagnai domus ab omni paric ciiigebant. Ycnie^ant
eon:iius esi, ut eam rcm sihe sangtiine Iransigi jube- igiiur Prffiioriani acie slructa, cum securibus ei aliis
rei , cuni Ca^sar vivos crPniari veliet ,
qiii sacrificio ferramenlis ; et immissi lindifjue , fanum ilUid ediliS'

rej)ii|inasseni. simurii paucis horis solo adaequarunt.

Xli.
Kill.
(nquiritur peragentl:K rei ilies .'ipius, etfelix; ac
poussimum Terminalia deiiguniur, quae sunl ad sep~ Posiridie proposilum esi edictomj quo cavebatuii

liintnTi kalendas Marlias, ul qitasi serminus impone- ut Religionis illius boniines carcrent omni honore ac
rotiir huic religioni. dignilale, tormeniis subjecu esseni, ex quocumqiin

Ii'e dies primus letlii, priams(|ae raaluruni ordine aut gradu venirent , adversus eds omnis actio
Causa fsiit,
B calerei; ipsi non <ie ioiiirla, noij de aduUcrio, noii
quai ei ipsis , el orbi terrarum acciderunt. Qui dies de rebus abiatis agere possent , liberiatem denique.
cuin illiixisset , agentilHfs Consnialuni scnibns a:n- ac vocem non h;ibereiit. Qiiod cdicium quid;tni , eisi

boi)us octavtmi el scptimiiin , repcnle adhiic dubia non recle, magno larnen animo diripuit ei con&cidil,

iuoe ad Ecclesiani PrEefeClus cnm ducibus , el Tri!)ii- cum irridens diceret , victorias Gotboriirti cl Sariiia-

iiis el raiionalil)iis veiiit ; ei revuisi? foribus ,

siinu- tarum proposilas, Slati;nqiic produclus, non modo
lacnim Dei qii;«r!tiir. Scriplurairepertajincendunlur, estoniis , sed eiiam legilime cocius, cum admirabili
daliir omnibns pr;iid:i, R;ipitur, trepidalur , discur- patienlia postremo exustus est.

\ARIORU.M NOT/E.
liiipeiatoi. Diocleliaiiii;^. Oporteret. Addc ,
quuui dirui , ul seiisus claifor
Milesium. Vide su^ira iib. ivcap. 13 et Euseb. i, n tiai.
Mist. Coiisl:iiitini cap. i. Fanum illud ediiissiininn. ln nis. esi lumen quod ,

(Iwsur. Galeiius. nulluiii seiisum pt'a:slal. Cuut doctiss. Toilio Paulo .

Tei-vwiaiia. Dies festiis ei ;tt Romanis ol) detiin Ter- Bauidri , aliisque, pro tauieu, subsliiuo /•«»)(»», quod
mir.iim, DeTeriiuino deo vide Laciaui, lib. i Insliiui. tot litlerarum tractiis hahct. Fanum dt: leinplo , «eu
fap. 20. Florum bi;-l. lib. i. cap. 7. Ciceron. iib. vi, C majori ecclesia dicliim obscrval in Notis Paulus B:it!i-
Episl. ad Aliic. inilio.. dii sua; edilionis , quem vide infra.
DeiigurUur. ^Ms., Delegunlur ; niale. Adversuti eot, onmis aciio ccleret. Ila consianler mss.
Ad seplimum kaleiidas !\l'irliaii. Id est, '•^3 die Fe- non »'(!/erf/. Hic rrt/tjjvn^ecie laline dicilur a Lacian
bru3rii..an..Chrisli 503. V;de Tdleinonliuii).. loni. A. tio; iioii lU quidairi voluiit, ex vocibiis gr;t'Cis lali-
flislor. Imperaioruiii ariic. iO. et cjusdein lliiDr. ii;is facil , ul sop/iirt , pro srtpie«f(rt |ib. iij cap. 10', , ,

Ecclesiastic, loin.v,;irtic. 8, eiNot, 7, p.ig. ."^'JS, col. anastdsis, pro resurreclio, lib. vii, cap. "23, imMheui,
n, nec non Balnzii Noiam. Hli. n, cap. 10, elc.
Ut quasi iermimis imiwnereiur huic religioni. 0«/,s, Q„^'.y ,.^-,^.,„„5 auidam diriuuii ei coiisiulH. Qiiis ilie.
inquit Bauldnus-, cim auclore lermvmm wtpauere, pro j-,,g,.„ ,„,„ constat. Kx siicnlio Laciaiitii , .iiii Uiin
^

fmem imponere, usurpavH? t^ed il^ium in hac piiia.si Ni,.,.„Hedi.i; cral , salis datiir inlolligere , ignolum
flgno5Citur L;ictanuiis iia enim nivenio 111 lii). iv
; ,.,,^j,p .^,,,,,^^ hominis, ouia b:xa.i dubie de piel.e crat.
Inst., c, 19 hl tdeo SdHjlla mpo:.-durum esse morii
:
,.ei'|.e!:Hn alii dicoiil. >,omiiialum fuis:,o S. .I..;.nneiii
termmum amt posl trtdm somnum. Fari niodo sii.ipiici „ij,,,v,-i(> .ifrecHiin die septiiiio rnensis Sepiembns ,

usus est Apulei,, bb. iv M.uam, : Et lUeqmdemdnjnum ^,,1}

; GeoriiJuin m:.rtyreia passum 23 Aprilis cuin ;

virtutibus suis vita; lerminum posuil. Liitropius t. iv

^^ f.acianlio et Eusebio ceri.. colligatur. viruiii iimu-.
c.ll.n. 6:Bf//o9«^a','™mpo:>u/i. EiLact. iierum .^^,,-.,^ stalim morli traditum fuisse ,
pr..ductiim ,
bb. vu,.cap, 2, dixil : Ct umsium Itoc ^.,cculum...:er- ..^i....^,,,,. exoirasse cxeu.ile Febru:irio. Ex Baloiio.
minum sumat, jiro {tvem sumat. bic lermitium iiabere ijidpun. Sic legetidum , non deripuil.
\ni, c. 5 et c. 10. Bu.N.
li!).

hcclestam. jStcomedtce sciiicel : sie

,
viiI«o
.,.
Ciiri-
.
D P; o«om/«s. Sic viri docti malunl, quain pr.fjJosi/Hs,

destiuatam vocabaut. — Ad
ipiod csi in ms.
sliani iedem rebiis sacris
Ecclesiam. Jidcm
cinistiani convenius, tc.iiplum
Quo vcrbo utiiur mlV.. c. 27.
E\iorttis.
Legitime coclus. Sciiicel leJito igne , quali carnes
ciirisii^inum nrbe Nicomedia. .\tqiie iia iioii lanlurh
iii
a.ssan soieni ; primo coctus, inde exusius. fa: Cu-
Scriploresehrisliai.i illorum lempormn. sed ipsi etiarn
Ue Chrisliaiiis profani liocvoeabulo uiuiiliir.Zoziiiius»
ruRO. — Alii vollenl , iculis-mie cocius , m inda
cap, 21 . dalis ieail/us,ut posl tormenta dumnoti lenlis
iib. V, cap. 24. ^«9p« -roivjv ^/oya t;^ h.yl'o<ria. Tjv:z6i
iqnihuii areientur".Legilime coclus id esi, am.bustiis, ,
if/Sr<)6vTaf... riTS yKp ERKAK2IA v:uTEf\i'/'.xo 'riC/.n:/..
.\iodus coquei.di Christiauos vivos explicalur inlni .
Cell.
ms. e>t profe.t- cap. 21. DeiTule incensw faces, el extinctui admovcbantur
Prtcfectus. Sic legere cogimor. iii
singulis membris,.. Quod poUremo accidebut cum pei
sus, nullo sensu cuivi ilia eiiim vocenihil esl, quod
;

CJinvfcniat. Btinemannus vero legil profociiis. miilum dietn decocla omiii cu..e , vis iqnis ad vtiima pe-
nelraiset. Legiiime aulem. cot/fWH dixil , quia coclus
S>Tnulaci-um bei nuKriltir. A prig:ini«, q.ii putaliant
eral secunduiii lege» qiias Aiignsli lulerai.l. sicut.
f«inpl'it non p.>sse sine siffiiilaeris esse. Luct., ijb, li.
fib v. Insiiiul., c' i l , lib. vi, c;ip. 9, eadeni raiioua
cap 2 SiMCLACnu.M Dei liOH !/)«</ esi.
.

Scripiurm repertte incmduntur Inde ortum est fra- .

illa vox usurpalur. Ex Baluzio ei roLNAKDa. x

tiitorun: vocabuluni iis, qiii ;>«eiiariim metii sacras Cim adr.ihabili De eo Euseb. iib. vin,
paximtia.i^Xc. ,

Sfripliira.s judicibus iinperialibiis lr«.jiderani. Histor. cap. Lanitiarn <ic irunqHiUitatent

F.ccles., .'> :

Ipsi. Uiocleiiaiiiis et Caleniis animi usi}ve ad viihnvr» jpiritvi;: cch.wvavit.

215 FIRMI LACTANTII m
XIV. X lamen auclor .npparuit. Tunc Gxsar mcdio hycmis
Scd Cocsar non contenius est cdicii legibus. Aliier profcciione p.iraia prorupit , eodem die contestans
Dioclelianum aggrodi paral. Nam ut illuni ad propo- fugere sc , ne vivus arderet.
siium crudelissimie persecuiionis inipellercl, occiil- XV.
lis ininislris pal.itio subjecil inccndium. Lt cuni pars Furel)ai ergo Iiupcraior jam non in domesticos
quad.mi coiilligrjsset, Cbrisliani arguebanlur, velul lauium, sed in omiics, el primam omnium filiam Va-
lioisies piiblici , et cum iiigenli invidia simul cum leriam, conjugem^iuc Priscam sacriiicio pollui coegit.

palalio Clirislianorum iiomeii ardebat : iilos, consilio Poleiilissimi (|uoiidam eunuchi necati, perquos pala-
cum ennuehis habilu, de extingiicndis Principibus lium et ipsc antc consiabai. Compreliensi Presbyicri
ccgitassc, diios Imperatorcs domi suie pene vivos esse ac miiilsiri, ct sine ulla probaiione uc confessione
combiistos. Diocleiiauus vero, qui semper se volebat danmaii, cum omnibus suis deducebantur. Omuis
videri astulum et inielligeniem , nihil poluit suspi- scxus et .xtalis bomines ad exusiionem rapti : nec
cari : sed ira inflanimalus, excarnificarc oiniies suos singuli, quoniam tanta crat multiludo, sed grcgatiin
proiiiiiis ccepit. Sedebai ipse, atqne innnceiites igne circumdato igni amburebantur; domesiici, alUgatis

torrebai. liem judices universi, omnes deniqiic, qui ad colium molaribus, mari mergebantur. Nec miniis
cr.tnt in palalio iiiagisiri , dala polestate, lorqueban- B iu cxterum populum pcrsccuiio violcnier incubuit.
tiir. Eraiit cerlanles ,
quis prior aliqiiid invenirct. Nam judices pcronmia templa dispersi, univcrsos ad
Nihil usquain reperiebalur ; qiiippe cum fainiliam sacrificia cogebani. Pleni carceres erant. Tormento-
G^saris nemo torqueret. Aderal ipsc , et insiabat rum genera inaudila excogitabantur ; et ne cui tcme-
nec paiiebatiir iram inconsideraii soiiis defl.igrare. re jus diceretur, arai in secretariis ac pro iribunali
Sed quiiidecim diebus inlcrjeclis , aliud ruisum iu- positx, ul iiligalores priiis sacrificareiit, i\t(|ue ila

ccndium muiilus e>l. Id celerius aniniadversum , nec causas suas diccrenl; sic ergo adjudiccs, lamiuam ati

VAKI0R13M NOTiE.

Ccesar. Galerius : nondiim Auguslus erat. rum generibus niliil aliud , quam victorium cogitant.
Est. Ileuman. vociilam istain deleiidam pulat. Sciunt enim certamen esse illud et pugnani. Lactanl.,
Incendium. Cujus eiiam meminil Kusebius, lib. viii, lib. v, Div. Insiit., cap. 11.

llisi. Kccles., cap. 6. Ccesaris. Galerii.

publici Aderat ipse. Galeriiis Maximianiis.

arguebdntur, velul
Chrittiani liosles , etc.
Geniilcs in odiiim Christianorum illis falsa aningebani Iram inconsiderati senis dcflagrare. Id esi, defcrve-

criinina, el omnes eis impulabant, qiia) orbi nniverso i

[^
scere , imminiii, decresccre. Apud Livium , lib. xl,
deflaqrare iras vestras.
cvciiiebant calamitales, quoil dii siii (iiiquiobaiit) a
Id celerius. Iia ediiio Aboensis et Heumann.; reli-
noslris non colerenlur. Arnob. S. Cypnanus Trac-
qua; liabenl sed.
niu 1 , contra Demetrianum , el S. Augustinus lib. ,

hac de re Eihnicos reprehen- Imperator. Diocletianus.

1, de Civit. Dei acriter
consiile, si liibct.
Filiam Valeriam, conjugcmque Priscam sacrificio
dtiiit : illos
pollui coegit. Erant iorte Cliristiaiiac. Valcria nupta.
Iniidia. In ms. Vidia; inale, per errorem.
erat Galeriu Maximiano C;csari jain ab. an. 292. Vide
Cliristianorum. Heiiman. ex Tertiiil. Apolog., cap. v,
Enseh. Hisi. Eccles. lih. viii,cap. i.
legit Chriitianum nomen, iioii malc.
Illosconsilio. Ms., Illo consilio; mendose. Quondam, Ms. Cda. Scripiiira meiidosa.
Eunuchi. Inter quos erai Pelrus. Vitle Euseb. Ilist.
Combustos. Videlur deesse verhum ferebatur, vel
Ecclcs., lib. viii, cap. 6.
dicebiilur. Almelov.
Palatium et ipse ante constabat. Qiiidam legunt Per
hainflammulus. Apud Laclanlium, lib. vii, Divin.
Insliiut. cap. 17 : I.nflam.matus IB\ veniet cum exer- ?'nos Palalium ct ipse ante conflabnt : alii per quos pa-
,
alium rexisse anle constabat. Scd lcclio ms. inagis
citu magno.
arridet.
Excarnilicare omnes suos. Aulicos. seu domesiicos.
Ministri, Dinconi.
Ms., Excarnificari, quod sequens vertum ccepit non
paiitiir. Sine ufla probdlione ac confessione. In ins. est ac
Coepit. Ila resiitui ex ms. Editi, prcecepit. confessione, niendose lego ucconfessione; id esl, Gal- :

Sedebat ipse. Dioclelianus. T) lice, sans aucune preuve de temoins, et sans etre con-
Judices universi elc. Apud Dioclelianum erant
, vaincus d^aucun crime par leur propre aveu.
doiiiestici niaximo numero clirisliani. Ex iis non so- Sed gregalm circumdato igni amburebantur. Sic lc-
luin m«^is<rj palalii; sed r.t judices universi torquebun- go sed, pro et, qtiod ortum videiur in ms. pro set.
tur ipsi datu aiiis eos judicandi potestale; quippe si
,
Circumdare el ambire idem esl quid sibi vull cuiu :

eam habeliani Jiidices nulla eos dari potesiatem ju- , circumdnto ambiebantur, qiiod est iii edilis? Lcge «m-
dicaiidi necessilas crat. Noa video, qna cie causa inu- buiebanlur : quod veibo Laciaiilius iion uno in loco
laluin sit ccepit in prwcepit , torquebanlur, in torque- utitnr, e.i proecipue iib. vii, Div. Inslit., cap. 17 PrO' :

baul qiiod aliiim oniniiio seiisiiiu exhihci; cum fami-

,
cedet ignis de ore ejus, atque auburet illiim; etcap.
liam Coesnris G:il<5rii nemo torqueret. Iliic speciaie vi- 21, perslringentur igni, nlque ahburentur.
deiitur qu.e scril)it Lactimtius Div. Insiilut., lib. v, Ne cui temere, etc. Temere, incogitantia, Gallice,
,

c;ip. 'ii Mmistros furori» alieni satellUes impice jus-

: par migarde, $ans y penser. Ne forle alicujus Chris
,

sionis uecessilas fecit. iYon enim lionor ille aut provec- tiani causaiii judices iniprudeiiler audirenl, ac diju
tio diqnilalis fuil... Quis voluminum numeius capiet lam dicarenl. Qua de re vide Acta Crisp. apud Mabillon.
infimta tum varia genera crudelitalis ? accepta enim
,
Analecl. loin. 5.
POTESTATE pro suis moribus quisque scevi\t clc.
,
In secretariis. In Cnriis judicialibus. Secretaria
,

Erunl certuntes , eic. Pi o certabanl , vei certaba- enim fuerunt proprie loca in quibus judices de cau-
tur, eic. Gallice On cherchuit a l'envi. Dict non poiest
: sis civilibiis , vel criminalibus cognoscebanl, sede-
quanta , et quam tjravia tornienlorum genera excoyita- hanlqiic. Bauldri. DeSccretariis videCod. lib. iii, —
cerunt liujuuAodi jndices. Itaqueinexcogilandis poena- lit(i). 24. 5 I
 , !:

517 LIOER DK MORT. PERSECUT. 218

deos adirclur. Etiam lilter.-e ad Maximianunj ai^nie A cum inciuisses in Flaccinum prsefectum , non pusil-
Conslanlium commeaverant, ut eadem faceienl. Eo- lum homicidam, deindein Hieroclem ex VicarioPraj-
rum senlentia in tantis rebus expectaia non eral. Et sidem, qui antor el consiiiarius ad faciendam pcrse-
quidem senex Maximianus libens paruil per Italiam, cutionem fuii, poslremo inPrisciUianumsiiccessorem
bomo non adoo clemens. Nam Cons|antius, ne dis- ejus, documenlum omnibus invictne fortitudinis prae-
seniirea majorum prscepiis videretur, convenlicula, buisli. Novies enim lormenlis cruciatibusque variis

id esl, iiarieies, qui reslitui poierant, dirui passus sui)jectus, novies adversarium gloriosa confessione
esi : verum auiem Dei templum, quod est in homini- vicisii.Novem prxliis zabulum cum saielliiibus suis
Ijus, incohime servavil. dehellasii novem vicloriis seculum cum suis terro-
:

XVI. ribus triumphasti.

Vexabatur ergo universa lerra, et praeler Gallias,

ab Orienie usque ad occasum iros acerbissima; bes- Quam jocundum illuel speciaculum Deo fait, cum
li;e s;evicbant. viciorem te cerneret, non candidos equos, auiimma-
ncs elephanios, sed ipsos polissimum triumphHiores
Non mihi si linguse ceutum sinl oraque cenluni,
Ferrea vox, onmes scelernm comprendere fonnas, currui luo subjuganiem ? Hic est verus iriumphus,
Onmia poeuarum percurrere nomina possim, cum dominaiorcs dominantur. Vicli enim lua virtule
quas
B
jiidices pcr provinciasjustis atque innocenlibus ac subjugali sunl; qnandoquidem nefanda jussione
inlulerunl. Vcrum quid opus est ilh» iiarrare, pra^ci- contempta, omnes apparatus ac terricnlas tyrannicae
pue libi, Douate carissime, qui prxter ca?teros lem- poiesiaiis (ide stabili et robore animi profligasti. Ni-
pesialem turbida) persecutionis expertus es? Nain hil adversus te verbcra, nihil ungulae, nihil ignis,

VARIORUM NOT.E.
Etiam. Sic ms.; at ediii habenl eljam, quod nii- Persecutionem facere, phrasis fuit illorum temportim.
nus bene pnial tieumann. Laciamius lib. v Div. Insiit., cap. 1!. Alius eamdem
Expeclala non eral. Id est, non expectabalur. In maleriom mordacius scripsil , qui erat liim e numero
ms. legitur speclala. judicium, et Qm auctor in primis faciend^ persecu-
Scnex Maximianus. Scilicet Maximianus Herculius. TIONIS FUIT.
iSon adeo clemens. De asperiiale et s;\;viiia Maxi- Priscillianum. Bithyniu; praesidem ex menologio
miani llciculii vidc Eulropiuni libris ix cl x. Gr.Tcor. ad diem 12 Junii,
Constantius. Pr;eer:il Galliis et M:igiia; Britanninc. Zubnlum. id est, diabolum. Nihil vulgatius in anti-
Disaeniire. Ms. haliel desenlire. quis mss. quam vox zabuli, vel zaboli, pro dia-
liiiris

Majorum. Id c^l, Augustorum, qui Caisarihus su- boli; zaboiici. pro diabolici. Ila passiin apud SS. Pa-
periores eniiit. C ires. Vide Not. 2 ad iiovam Opeium S. Paulini No-
Parietes... dirui passus est. Ilaqiie Ecclesias in iion- lani J. B. le Rrun cdilionem, Paris. an. 1683.
nnllis Galliarnm locis diriii pa>sns esi, iiullo jussit Seculum cum suistcrroribus triumphasti. Triumphare
edicio. Sicque Eiisebins L;iclanuo non conlradicii cum quarlo casii eli.im Lictanli^ma dictio esi; lib. iv
ul cxisriinavii Baiuzius. Vide Nol. ejiisdem. lostit. ilurlem cum suis terroribus triumpharet; lib.
:

Verum autt-m Dei templum. Itl est, honiinem chris- VI, cap. 2o: tlic terrani triumphabit; Epitoiii., c. 40 :
liamiiii. Vide L:ictaniiiini, Div. Insiiiut. Iib. v, cap. <S, triumphubit caplivos ; ibid. , c. ol Cum videant deos :

el lib. VI, cap. 2o : Secum denique habeat Deum sem- suos per Crucem ab hominibus triumphari; tandem,
per in cordc suo consecralum ,
quoniam ipse est Dei cap. (jO Triumphato sccculo.
:

TEMPLIM. Quam jocundum ilJud spcctaculum Deo fuit. Cy-

Universa terra. Id est, Romanum Imperium. priaiiiis, cp. 9 quule illud fuil spectaculum Domino
:

Tres acerbissimce beslice swvicbaniAli apud Laclan- Elepkantos. N;u!i eielepiiaiilos ad currum jnnxe-
lium Div., Instilut. lib. vi, cap. 6, DominaUones acer- ninl aiiliqiii, nt patel ex L.inifiridio in Vila Aiilunini
bce; et lib. vn, cap. 9, acerbi census. Ista; autem ives Heliog;)bali, el ex aiiis iocis. Auclor esCFlavius Vo-
acerbissimce bestix ei;int Maximianas,
Diocleliaiuis, pisoiis triumpho, (jiicin Aiirelianus egit de Zeno-
\ii

Ilerciilius, ei Galeriiis Maximianus. Conslanlium bia et Tetrico, elephanios viginti praecessisse. Vide
enim imperaiilem iion poiiit in numero pcr-
G;(iliis Bulen:^eriiin in libro de Triuinpiiis, cap. 21.
seculorum. Laclanliiis lib. v, c. 2 Ncc immerito a : Subjugcntem. subju.j(Ui suni.
. .Ihec verba qu.TC
Prophetis besti/E nominantur. Aspernanlur itaque cor-
, . erudilissimo Nic. Hcinsio di^plicent, nihiloniiiuis
pora belluarum, quibus sunt ipsi S/CViores. Nam... qum Lacianlian:» sunt; sic enim Div. Iiislit. lib. vii ait
Hyrcania tam immanes, tam sanguinarius unquam bes- D Falsus igilur Aristippus, qui hominem voluptali, hoc
TiAS a/Mi7.'.. illa est vera bestu cmjms una jussione . esl malo, lanquam pecudem subjigavit.
fundilur ater ubique cruor, etc. Vide supra Noi. ad Cum dominntores dominnlur. HiC dominari esl pas-
capiii 9. siva significatione, ut apud Ciceronem in libro i OlTi-
-Voii. Yirgil. vi, .^neid., v. 62?. cioruni domus anlioua, heu quam dispure dominare
:

Possim. Sic reslilui ex ms. Colberlino, et sic lego domino!

cuni Virgilio, el quidem eleganler pro possem, quod Nefanda pissione. Sic L.nctantius Div. Instit. lib. iv,
ferunl omnes Laciautii editiones; exempli graiia, hic cap. 15 Verbo ac jcssio-se faciebat cl lib. v, cap. 13
:

si sis, aliter senlias, pro hic si esses, aliter senlires. Non lyrannicas jussiones; el ejnsdem, cap. i\ lUa :

Quas. Ms. quai, male; neque enim referri poiest est vera bestia, cujus inui jussio.ne funditur atei ubique
ad nomina. Legcndum profecio quas, referendo ad to cruor. Es; paulo post, quos ministros furoris alieni, quos
panarum. satelliles impiw JUSSiONiS mcessitas aut invenil, aut fe-
Donale. DoikUus iile est Lactanlii nostri amiciis, cit. Jussionis \'0\, ]miii Cangium, prjeceplionem no-
Chrisli conlessor, qui sub tribus Judicibus
illiisiiis tat niaxime Principis.
uovies lorliis, de di;»bolo triumphans e carcere libcr Terriculas. Id est, terrores. Livius lib. xxxiv,
dimissus est. cap. 1 1 : iVH//is mmis, nM//is terricuUs se^ molos. De
Flaccinum prxfeclnm. Scilicct Bithyniae. liac voce adi Noniiim. Columb.
tlieroiiein. Lrilliynuc Pr.csiiiem. NUtil unfjHlcv. Uugulce, genus quoddam ferreae for-
Auctor el consiliarius ad (aciendaui perseculionem. cipis, inier lormenia olim adliibiiaj. Formani vida
 um rerruH., «iM» varia lt»m>cr>»oriifli j?ftn€ra value- a mum vehebatnr. Sic X'state iransacift, ;jer cirouiiiu.i
ruiil. Adiniere JMein ac ilewiionem miHa po- rUm
lii)i vis Istrir:« iNiconiediain venlt, inorho pm grav»
iiiii. Hftt esl ««»r diJiHpuhiMi (>ei , Iidc esi iiiiliiem insnrgenlc. Oiiociimqnc se prenii viilerei, pVoiaJus
lilirisii, qHeiii niillii* losiis expii^n«l, millifc iiipus esi innien, m circnin, quem feocial, dedicnivi jinno
ile cntiris C4Xi»*Rlitiu» papial, niillos hiinms indncnt, po.sl viceiin;i!ia repleio; dcinde it:>. l;iii!,'»iore o|i|)ros-
nulliis dolnr viiic.H. iiiiHiiv cnK?iaUi5 afflicrni. Dcni- .sns, m per oinnes deos pro vii.o ejiis rognreliir, do-
qiie poBt illas noven. glorio.^issiMKu: pngnas, finibns a nec JdiLns beccml.ribus li.oiub rf(.onle in palaiio,
»e z rliulus vicins esi, iioi. esi ausus .ilh>riii.s r.m- incDSiilln et lacrym.T. judicnni nepidaiio, ei silen-
gi-edi lecuiii, .fnein loi pn-lii^ experiiis esi non posse . tiuin. Toiacivitaie jain non inodomorlnuni, sed etium
s.pcrari. El ciiiii liln p.irala essei viclrix corona, de- sppiijiuni dicebanl. ciini repenle mane postiidie pcr-
4iil iiniplius provocare, nc jani sumcrcs. (,)uani litol vagnri Jaraa quod viverei, doniesiiconim ac jndiCMiu
non accepcfisiii pra-sei.ii. lanien integra iibi pro vir- v^lius alacriiaie miitari. iN'on defueYiint qni siispica-
liiiilius liits ci mcrilis iii rcjjMio Domini resorvatur rontur celari morlem ejns , donec Cics;ir venirel, n'e
Scd rcdeamus ad ordinem rcriini. quid forte a iniliiibus tiovaremr. Quje susnicio lan-
^^"- imn Valuil, ut nenio crederct eum vivere, nisi kalcn-
Ifoc igitiir scelere peipeirato. Di-.iolotiani cnm jani B dis Marliis prodiisscl, vix agnosccndus, quippe (|iii

rolicilas ab co rcccs>i>sot, |'Oric\ii staiiin r.omain, aiiiio lore toio :cgriiudine tabuissei. Kt ille idibus
"I illic vii<ennjliiim dicm celel^raret, qiii eral, r.itiirus DeCiMnbribus sopilus aiiimam recoperal, nec lamoii
;>.d XII kaTendas Decombrea. yiiibus soleiinibiis cele- t'i!am. Demens enim l^ctus esl, ita nt lerlis iioris
braiis, cunl liberlatcm popiili Roniani lerre noii po- insanirel, ceriis rosipisceret.
lor.il, impatiens, ei a'geranimi, pronipit cx iirbe im xvni.
p6nJ.^i.libus kutandis Jauiuriis, quibus lili .lontis IScc nmllis post diobus Cjesar advenit, non ut
consulatus delercbaiur. Trcdeoim dies tolemre iion palri 3i;aiulareitir, sed ut enm cogeioi iniperio ce-
jiotirtt. itl Roniic poiins quam Ri.vennan procederet dera. Jam conllixcrai niiper (onm) Mnximiano sciiCj
roiistil. Scd profoctus liycme, saivicnte frigure al- cuinqiio lernserat 'nieclo aniio.um civiliuin nietu.
que iinbribus verberalus, murbuni levem, al p.Mpo- Aggiessus est crgo Diocleliamim, primuni moiliior
Ijum /rnxil ; vex;itusqiie per oiiiiie iler. lectica pliiri- w aniice, jam seneni esse dicens, jam minus vah'-

VARIOUUM INOT/E.

apnd Galloniiim, lib. de Crnciaiibus martyrum, c. 5, C feccriinns, iib. iv Divin. 'nstit., c;*p. 17.
aiqiK- alios qui do marlyribus cgorunt. Oppressus. Supple, esi, quod Laciantius saepe sub-
Hoc eyi, )in7f/wi Chmti. Ila iiis. Mox prrecessit, Hoc audii.
ea rsie ditcifivlum bex: bic pro, ^st, inallem em: vel .\c. Ms. babet ad, mciidose.
repfii. hoc e^l rxse. .ilntari. Ueumann li-givuit mnlati.
yttltus tdqueus indncat. Endeni csi Incnlio apud Doufc C.cesnr. C;iierius Maxinii;uiiis veniret.
l,ici:.ntiiiin Div. Insiii. lib. vi,cap. 24, posl m.dium, Toio. Ms. Iiabol Ifiin, iiiendo.so.
irt poxdein l*qi!Eos indi c.vSTUR. Sopiin^ !n ediiis pr;emi«suin est ntorio. oiiod dcesl
ffoinini. Sio iii ms. Dni ;
quiintlo vcnim ibi noinen jii nis. alii niiiiiinl nioili, nliori morbo ; sed p«rper;iiTf.

fter iicri!)iiiir, l)i sic legitur. C.cteri lameii cdiii h;i- N;iiii ui recio .adiiolrivil .luciissimus GircviuS, sojhH

beni'^<?j coiitra fidcm iiis. dicuiiliir, qni deliquio aiiimi corporis qtioqUO sensuni
Dioelelinni: Sic m<. ediii \'frn iiabcnt Diocle- ad leinpiis anuttiiiit, m
pro moriiiis jaceani. Liv.
'f^inrs iil). I : PopulumTunmjuil uiloqmiur,
jtdtcl bono animn
\ itfcennnlittm. Magno>inii|)!u (iniiKiH.-unatia. decen- iise : supiutin fiiisse lleqeui iubi'.o iclu ; fcrrum liahd
"'(ia, r^rennalra celebrab.m. lnipcraloriS. niie in corpus descendisse, ;'•./» nd se redisse. (iili loQits
fhiin rifteriatem popnli lioinfmi fiTir non pf)tvral. Hic fen; Laolanui giMniiiiK esl. Animcim recepcrat , ident
rnnn'il ph) quoiiiiim; ideo(|iio iion regil subjiiiicti- esl ac itd se reiiiil. Qui somiio so|iiiintur,- a«fi vuf-
vuiii. Liberlntein : iii n.s., iibertnle ; male. iiere, :im niorlio, ovigilanl, cl ad se redeunt; qui
Morbuin tevem, al pcrpetuum traxii. Ciini viris dno- inoiie sopiuiiiur, soiiinum rorreiiiii ilUnn donninntl
lis crllicis pro, «r, ipiod csl iii iiiss. icgo rt< ira.vii, _. ftx quo iiiinqirjin excitantur in liis terris. Gr/EViijs.

O^t pro rontraxil. Vcrbuin sim|ilox pro ooinpo.-ilo ; iil ^ l:isnnir€L Hujiis insaniu; tcstisest Eusebius lib. vm,
solcl L^icl^iiilius. Hist. 1'Jool. cap. 13.
Per cncuitum ripas Isiricce In i.is., ripce Strirjw. Ca'sar. Galeiius Maximianiis.
Mulli viri dncli mend'iiii suspicamiir in V'Knl)ii!o Son til i>iilri gratularctnr. Diocletiani eral (iliiis.

Sirigm «piod esl rn ms. LcL'iim hlricv, rd pst. jnxla ndoptiviis; aupie etiim gener. cap. &. Diooletiani
ripam I.itrije provinci:»;. i|iiam potere .ifbebai Dio- enim iiliain Caleiiam Valeiiam duxcral Galeriiis.
cleiianii*, ciim relicia Kavenna .Nicon.ediain irut. Ad ToiN.\(i».
•|iiid eniin longius ilor carperet ver.sus Daoubium, Coijerel itnperio cedere. Ms. ut et infra , imperium
Ciim brinvius ossel et lacilius, id esi, inxli ripaiii Is- credere.
Iriac, ei Dainiaiijc ipsius Dio. letiani jiatri* : doinde Con/lixerat (cum) Ma.vimiano sene. Herculioscilicot-
pcr lllyriiini ubi er:im vi r. milii.iie-, per qti;is By- Ctim deosi in ins. sed Laciaiitiiim suspicor scripsisse,
lantiuin adiret, ac deinde .Nicniiediani ps.i.ieMiavi- ac indo .soiistts lii cl^.rior.
;,nr';l? Dicitvero per 'ir/>'*/»/A/i. qui;i iit peteiei ri(i:Mn Afiffressus esl errio Diocletinuum, jam senem esse, elc.
Uiri;Tr, circuirc dolioltal juxla iiarlein ('|)l('iitri(iii;i- llii: ii:ci)iit dialogiis iiiler Dioololiaitiini ei .M.ixiinia-
lcm sious A.lriaiiri. y.ii piin;. .Icsnlor.ii, lcg;ii llon- iiiiiii Galorinm , islo S'iceniiii uigenle ad deponen-
firci lKi<)wolli disS'Tiaiio.1.111 de Hipa Striga ail oai- diKii ioipeiiiim, ahero i^iHign.tnio. Ouod v.ilde ;ini
ceiii hiij'i-4 v(;!uiiiiiii.s. mailverK-ndiiiii esi. Hf.ciet!us enim exisiininviirtiis
Qiiorymqve se pretni vidfrtl. lien*;, por mclattif'- sj.-onKinrain ruisso Dioelel.ant ;il)dicaiioiiem. ot lonsjo
sirti f>ro (fuvque cunt e-f ]'rerni >nd?re,! bJeiii, .w<!i Deo ternpure inediialam : qiiod ccrlii evideni.ssinie coIU
 ,

m \.m\.n i)K «o«r. pfe;K}>EC(;T. 29,4

•iijfrt, ei n<inii!iistran(l<e rejpublic» iniiatjilem, dehere A qui sint adjiimenfo -

!nl>f dnos r^cil^j pDsee €«nC9r-
iilHMV re<miesc€re post iabores. Siiiu»! t-t exempiiim diam .servnri, iniftr qiiainop pares niiHo «nodo. Sl
Ncrvai proiVrel>al, qui in.-pefiuiii Trajano ir.xlidiiset. jpse eedere notui-sci, se sihi consiiliiuiim, ne aii>-
!lle vcro aiebat, el indecens esse, si p«st tnntain su- plins minor ei extremiis esset. Jaiii «iixisse anmi»
hiiiiiis fasiigii claritatem \n liufiiilis viljc lOhe!)ras (]»iin<iecini, in lilyfic-.mi, ici est, ad ripam Dannbij
«]eci'lisset, et minns lulnm, quod in tam longo inipe- releg^^ttis, cum gentjbiis barbaris !nct.irelur, cmn
rio multorum sil)i odi.i Ncrvam vero mio
quajsissei. aiii iutra laxiores ei qiiieiior^s terras delicaie rmpe-
aiiiio iniperaiilem, cum pondns et curam taniariim rarem.
roniro ve! iciale, vel insoleiitia, ferre noii qniret, flis auditis, senex languidus, qfii jam et M.ixi-
:ilijecisse gubernaculiim reipuhlicye, aiqiie nd priva- iniani senis lilieras acceperat, scribeutis qiiaecumqiH*
fam vilam rediisse, in qna cnnsenuerat. Verum si Jocuius luisset, ei didicerai angeri ab e« excrciium
SiOnien Iniperatoris cuperet adipisci, impedimenlo lacryinabnndus:
niliil csye, quominus onrtnes Augireii nuncuparentur.
DiocLET. Fiai, inquit, si hoc pjacet. Superent ut,
Ai iiie, quirorljem lolnni jam gpe invjserat, cuni sibi
conununi consilio oinninm Capsares iegerentiir.
aul iiihil prastler nojuen, aut iioii iniiUuin videbat
aceedtvre, respondii debere ipsins difep<'Sitionein in ^'^^^'^"'*- ^'^''^ ^P"^ «^' consilio, cuin sii necesse
B
p<ij'peiuum Qonservftri, ut '''^^ duobtis placore quidquidnos fecerimus?
duo siiu in reptiblica ma-
jores, qui summamrerumtencani; iiomdiiominorcs, D. Iia |)l3ne. Nam illorum iiiios nuncupari iie-

VARIOiiUM NOT.^E.

goiiatiir ex vetuslis auciorilMis, qni vulgatas lantum Cum sibi, etc, li;i ms. ;ion inde, ut in ediiis.
hisl')ri;)s scribehant, arcana rerum non noverant. Al Aui non muUum. Neg;itionem, (jiiai deesl in iiis.
Liiciaiiiiiis, qui Nicomediam a Oiocleiiano luer.it ao- addidi, nioninino Jiecess;iriani, eanKjiiescnsus poslii-
citiis, (jiii freqitengoi'.)! fn p:iIaiio, molins loiam hrin.'-; l;il. Viile idein lib. i Diviii. Insliinl. c;ip. 8. Ai.mllov,

liishniaiii sciro p.ilnil, qiiaiii illi qtu posiea aniiniim Disposiiionem, Fiirn);\m ooiisliuitijid.c sen rogcii- ,

itd seribendam liislorias ajipuloninf. Balijz. dae iioipiiblicic. I\oe«|)l;i tunc enil ea vox. Apud
Simut c.l exemplum ^'erva; profeieba!, 'Ac. Id v^^ro Lacl:inliijiii, CiSiosirm.NEs Dei, lih. ti liislil. eap. (i,
esi hin^e fahissiiinir.i ncqiie enim Traj;u>iis n ;\i«rva
; el iib vii oa|>. i: /.v DisPO.NKKDd vitivsutui, (ormfin-
j.iojit.ilns iinperavit, nisi c» deiiiortiio. Olisorvaiidiim dis>iue, moribas, lii>. iii, cap. 7. Viiie J;ic. Goibojrc-

esl :ii.<iom, a Lacianlio timqiiaiii aiicloro, sod

id noi! dum ud litnliiin Ooii^ois TiiiOdos. De proximis.
.ipiid Lacianiiii!!) iVLuiniiaiio vcfiirri iii reiii sn nn.
:i Majores. Id esl, ihn» iVugusli iiiipi;r;iii)ies.
L'ocqii!ppe cxoinplo volcbai ;i!jiui :ip!i!l Uiocloliaiiiuii, ^ Duo minores. Id est, duo (";cs;ii'os, qui erant Au-
honiineiii iUilteialnm oi hisl'.»ri;e rndom, s«*d oliam ^ gustis iiiinores.
tinn iit aiigiistiis posiliiin, nt eiim ad alidicandum iiii- Cedere noiuissel. Ms., Credere noluineHl.
jicrium indncerel. Toi.\.\rd. Se sibi , elc. Gal. !yaxiiiiia.iiis;/i.7i,or «.''at .'iugiislis
Aiebat cl indcceus esse. IXestilui et ex ins. Et iHii-
, (I)iocloli.ino el MaxiiniaDO lleictjlio) uip'>'.<- laiitinij
his dtildlo, qniii Lacianliiis sic scripsorii. .Alioiiui tJaisar; aiipK* erat exireiniis C.esaiuiii, qnia Coiislan-
scripsissct sibi ul ififra, non ei, iit iii edilis, nirixil
, lio iiilerior. Id vero j.iniprideii! ferchal iiioiesrissiine;
DiO!'li'lianns. namfugulo iWjrscoPersaiiim Hoge (cap. 9),/n<fj vultn
Oecidissei. In ms. dccidissc. ac voce lerribili e.tclamabat : Ququscjuc {'"nutr? Toi-
Qucvsissel- In liis., qna;sisse, id esl. arquisivissel NARD.
vcl ex cocerUiin, qiiod uemosilii nltro niiilioriiin oiiia Jum puxisse tinnos quindecim. Lacianlius Div. Iti-;
concihet, scd inviius scmpcr suslineat. Ilein quivsu;- siiliit. hb. III, cap. 17. cx inonte advorsarioniin ,
runt, pn» acquisieruni supra linjusoe libri iiiilio, el unHum dieni, nnltum deniquc lemporis puncium i:f-
infia, c;»p. 51, posi meiiiiiin, iibos lahore f(iiwiiif!», FLur.stE nobis sbie voluptaic vatiiimur. Joan. Columb.
pro acquisitds. In Lactantii nioie esi qumendi ver- in .Aboensi caitione.
bnm i» acqiiirendi sigi)ilic:aiono adliiitei-e, S!ni|)lox In Itltiricum, id est. Sic ms. Iu oiiuiibus fere odius
j)i'0 coniiiosiio hl). I Div. cap. 20, el Kpiioin.,
liisiilnt. e.«l velnd ripam. In piorisqiie impressis esl vel, pro
diip. 20': Flora cum mcujuas opcs e.v arte merelrictu id cst. In UlyrUuin, loge citm in Jltyricum, juxta
Ot'/ESiVl§SET ; lib. II, cap! 12 Per ejus divinntnalnue
: di)oti.)res qnosqno crilicos.
unicnm nomen sibi tmseiscorHinm qi-.krit; lib. iv, lietetjatus, .Ms., retiqntus.
cai). I Moriem sibi perpclnam cum
: diis et cutn bntm D Luitarylur. ila ius. Oinnes ferme editi, Inclarel.
cofporaiitus q(!^:siehi/.nt ; lib.'v, c;ip. 1 anie fijieni, , Sin.'x lunguidus. Diocloliaiuis.
ioi|nen^ dc S. Cypi iann, Mamuim sibi qloriam ex nriis Kt. Legiliir in iiis.; deost iii odilis omnibUij.
OraioritB professionc Q('.*;SiKaAT ; iib. vi, c;ip. 1i ;
Mitxiiiiiuui seuii. liercuiii.
Perdamne rem (auiitiuretii meo anl mnjoyHin luboye Loculns fniisel. Id esl, acribenlis quwcumque siin
Qu.r..«iTAM? lib. vn, cap. 11 : Virtulls buai nomen indc- Gaierim iocuim (uit.set.
tebiie. QtMisiERUNT Ihid. cap. 14 ;Suis meriiis non : Fi.tt el. tiuoiiiain qiiod rc!ii|nuui esl hiijus c:ipiin>
hnmorlidiiatem sibi, scd morlem peccatis nc libidinibus subobscnriim osl ol perplexum inopier loiincniiiini
Ql.i=;sii;nuNT; ibid. c. 45 mals 0Ui*:siTU.«, pi-o viule
: persoiitrum nunatioiiem , cuin Tboina Spaikio, iu
aiyjuisiliim; cl Epitoni. cap. 21. Dialogi forniiini cuncia digessimus pi';elixis Dioclo^ ,

Nervtim imperiuiietn.:: abjecisse. Ex Oinniuin orndi- liani et Gaiorii lilleris noiiiinuiii iniiiaiibus, ul <[iia:

idrtiiii consonsu sic roposnimiis, cum essol in ms. nler dixeril facilius inuoiescal.
jiitiM

codice el editis JServa imperanle... abjecisse yubernu^ Supererut. Pr<» superesset; ul eral, pro eitsu, apoii
Cutum iieij)ublica>, ine»doi.e, ui cnivia pr;ii;cedei(lia f.icMonem jrulegc iiaiiiliiu
et sequonti;i legciiti palebil. Qnid opus est. Il;ec sunt verba Galerii M:»),i-
Quirel. Vide iiilVa N-)|. ad capilis 37 i«itiinii. miaiii.
- At Htc C:e^ar C;derius. sciiicet. Ilii plane. !Sam, elc. Loqnilur l)iocl(li;iiius. F;i
Orbem toium jam spe invaserat. Omnes fere vin miiiiris Jjaolaniio phrasis !ib. Div. iiisliliil. t. 1i
: i .

flocti non aiiter leiseiidafn esse cunsont; quidatn r«- h.\ i'i:AM; .Nas« cmnideni neqne virginibus, ncque m<>ri
hii^vrai \i\ rn$. qs{, ipte inventfat iaiix mfiiJiam pft^ercisset : et iib. /u cai». 2 : Ita pl.^kf
ii3 Fimi LACTANTH *U
ec*se est. Erat autem M.iximiano (filiu») MMeniius, A G. (ta fiei, ut ego non possim facere fjuic velim.
hujns ipsius Maxiiniuni geiier, lioino perniciosa: ac Eos igilur oporiel nuiicup»ri qui siiit in inea po-
,

maix iiiLMiiis, nAeo superbus ei cuniuinax, ul neque tesiaie, qui liineani , qui niliil faciant, nisi meo
pairein , iie(|<ie soceruiu soliuis sii adome. £i jussu.
idcircu uirique invisus fuil. Consianiio quoque fiiius
D. Qiios ergo faciemus ?
erai Consloiiiinus , sanciissinius adolescens, ei ilio
G. Severiim, inquii.
fasligio dignissinius , qui insigni ei decoro habitu
D. Illumnesaltatorem, temulenium, cbriosuin, cui
corporis, ei induslria inililari , el prubis nioribus ,
no.x pro die, et dies pro nocte '(

ei coniitaie singulari, a miliiibus ainareiur, a pri-

vaiis et opiareiur. Eratque lunc prxsens, jain pri- G. Dignus , inquit , quoniam militibus fideliler

dein a Diocleliann faclus tribunus ordinis primi. prxbuit, et eum misi ad Maximianum , ut ab eo in-

D. Quid ergo fiet? duatur.

G. Ille, ini|uit, dignus non esi. Qui enim me pri- D. Eslo. Allerum quem dabis ?

vaius couieinp$it; quid faciei> cutn imperium acce- G. Hunc, inquit , ostendens Daiam adoiescentein
perii? quemdam semibarbarum , quein rcceiis jussorat
D. Hic, vero et amabilis est , et ita imperaturus ,
Maximiannm vocari de suo nominc. Jam et ipsi

ui patre suo melior et clemenlior judiceiur. B Diocletianus nomen ex parle mulavcral ominis causa

VAKIOKUM NOT^.
quemndmodum vulgus existimat mortuorum animas circa lerium.
lumulos corporum suorum reliquiis oberrare. El lib.
et Iia jiet. Verba Galerii.
VI, cap. 24 Licet plane. Nam, olc.
: Inquit. Galerius.
Filius. Al)est a ms. ei nulluin est spaiiuin va- Illamne. Loquitur Dioclelianus.
CIIUIII. Tcmulentum. Ms., rumu/entum ; mendose.
Maxenlius. Honio ferus, inqiiit Aurelius Vicior, el Inquit. Galerius.
iiilinmanus, nuUi carus, ne pntri, aut socero quidem Militibufi fideliler prcebuit. Nimirum stipcndia , jiii-
Galeiio. nonam militareni , qiiaui prcebendam vocaiil auclo-
7p$iu.s.Iia ins. At edilio Nourrisii habet ipse. res varii. Cuferus. Prcebuit , inelius laincn esset
Malce. Bi»; repetitur in ms. pererrorcm. pra;fuit.
Adorare. IJ est, incliiiare, incurvare sc profunde . Maximianum. Herculium, scilicet.
nt iW. Davidc aiite Joiiathan Ifgiliir i Rcg., cap. xv, Ut ab eo itidualur. Purpura, qua Cajsares insigiiic-
V. 41, »!i 11 Re;,'., cap. i4, v. 21, elc. Eodcin sensu baiitur.
cliaiii s cpc .'^uiiiitur iipud inedii a;vi scriptoros. Ita
p
^ Esio. Loquitur Diocletianus.
de l)ioclt;ii;uii) dicit EMtropius, lib. ix, cap. 16 Rc- : Inqtiit. Galerius.
gice conaueludinis formam iuvexil, adorariqtie se jussit, Dniam. Sive Dazam , filiiim sororis Galerii ob ,

cwn anle euin euncti salutarentnr. hoc ipsum Galerium Maximianum diclum in adop-
(ionslanlio. Al in ms.,Constantius. lioiie.
Sitiiclii^simus adolescens. De codem Conslanlino Jui,serat Maximianum vocari de suo uoinine. Balii-
Lnnaiiiiiis in libri vii Div. Instit. Epilogo cap. 2(> zius V. C. in iioiis aguuscit, hic cl fere seniper alihi
Si.NCTissiiiE Imperator sa«c(Js.simi/.s adoicscens, Piig.i- iegi in veleri codiceUnde suspuio
Maximianum.
nuraiii elog.uii), id Cst, integerrimus ; ila Ciccio I*lii- niitii de pleno ipsius
inesi, Dazain a Gal. Maxiiiiiuno
lip. 13. OcUivianiiin C«-sarem dixit : sanclissimum nomiiie vocatuin fuisse itfaximirtnum , non Maximi-
adolesceniem. Vide ei Vclleiuin, lib. ii, cap. 55. nitm. Eteiiiin in duabus Tliermaruiii Diocletiani
Decoro. In ms., Dccore. Mendiini est. inscripiionibus apud Gruierum, p. ci-xxxvm , 2 ei 7
A privalis ei oplarelur. Ita nis. Noia hic^obiter pri- posl Coiisiaiitiuin ct Maximianuni Angg. ac Seve-
vaiiiii) a iiiilite distingui. ruin Coes. recensciur Maximianus Cccsar, qui aliiis
lirntque tunc prtesens. Siibiiiillo doclis meam opi- csso neqiiil a Daza. Adde apud Gra^cos scripiores
niiiiien», aniie Anonymi Valesiani verba liiinc ad- eiimdeni promiscue appollari Maximianum. Existi-
iiiiilmii sensum
Oalerium ideo potius Severum fecis.se
: niaverim itaquo, quoniam jain diio erunt Maximiani
iUvsiirem, qnod esset iynobilis moribus et ebriostis ,
{HeicuVms et Galerius) apud vuiguin obiinuisso, ut
quum Conslandnus ejusmodi vitia non nosceret, sed discrimiiiis ergo, Daza noii Maximianus, scd Maxi-
longe ab iis esset tnnquum sanctissimus ndolescens et
,
D minus dicerelur. Toi.^aku.
probis moribus. Siilijiciam ipsa anonyini verba ; Dioclelinnus noinen ex partc mulavcrat ominis causa,
{Galerius) nnnos imperavit xix. Severus Cwsar ignobi- elc. Toinardus legeiidum censel nomen ex fratve hik-
lis cl moribus el nalalibus, ebrius, el ob lioc icbricta- iuavcral, ominis causa. An enim (iiiqiiil) quispiam di-
tcni maxiine) (^«/erio mnicMS. Wuiic ergo et Maximi- cciidiis est alicujus nouien* ex parte muiare, qui ali-
iium Calcrins Ciesares fecit, Constantino niltil tale qiiod inlegrnni iili adjicil, qnale esl isuid Maxiiniani
noscente; el iiiox se Miiliir de G,ili'rio apud Anoiiy- iiiiposiliim Galerio per Dioclelianuin V Muluaveral a
niiim Calerius sic ebriosus fuit, ul jubi^ret lcmulentus,
: Laclantio liic iisurpatuin ,
pi o muiuatus fueral. Sic
clc. Id cniin neino facile negabil, nosse, noscere, pe- apud Priscianuni lib. viii, de verbo Melo et
eniiii
ritumeste, non raro de vitiis dici ; alque binc prin- Metor, Muluo et Mutuor ; ei apud Nonium cap. 17,
ceps Nunii arguinentuin iioii iniiius incertuin, quam n. 48, Ul vero correciioiiis islius ratio inieiligalur,
ip-e Anonyniiis ancLor. Bu.nf.M/in. scieiiduin esl Maxiiiiianiiin lierciiliuin luisse a Dio-
,

Diocletiano. Et .-.ic baliel inanuscripliK, nnn De- cleliaiio fraireiii api»ellaiuiii , iinperii neinpe consor-
cinno : exiendatur meniljrana, nis. qiiai bic coiislricta tio. ToiNARD. —
Ex parle muiaveral. iloc esl , Galc-
Csl, ( l li';;aiur. rioinjusscrai vctus prx'nomen abjicere, et posihae
Qwd crgo fiel. Loqnilur Diocletiaiius. nominari Maximianum Galeriuin. Ila non ex lolo,
Ille. Sciiicel Maxeiiiiiis. sod ex parle iionien ojiis iiniUivi:ial. Si liTC iiiter-
Inqnil. Galeriiis. prelalio in Toiiiardo v..-i»issoi, noii laiitnin
ini'iil.eni
Uigniis non est. De .Maxeiitio liicilnr. frublra hiborassel , ul probarel legcndiini esse , no-
Hic. Conslantiiius. Verba sunt Diocleiiani a.J Ga* men ex fratre mutuaveral. Ueumannus. Ominii cau- —
 , ,

22^ LIBEft DE MORl. PERSECUT, 226

quia Maximianus fidem sunima religione prse- A Rlaximianus ipse purpuram sumpseral ; el ibi colum-
stabat na fuerat crecia cum Jovis signo. £o pergitur. Con-
D. Quis est !iic, qsiem milii offers ? cio uiilitum convocatur. Inquit senex cum lacrymis
,
G. Meus inquit , affinis. alloquilur milites se invaliilum esse
, : , requiem pnst
D. Ai ille gemebimdus : Non idoneos homiiies labores petere ,
imperiuiii valiuioribus tradere, aiios
raiiti das , i[i!ibiis luicla Rcipublice committi possit. Caesares subrogare. Summa omnium expeclalio quid
G. Piobavi eos , inquit. afferret. Tunc repeiite pronunliat Severum el Maxi-
D. Tu videris ,
qiii regimen imperii susceptunis miiium Csesares. Obslupefiunl oinnes in tribuiiali.
es. Ego satis l:iboravi, el providi qiiemadmodtim , Constantinus astabat susum : luvsiiare inier se, iiiim
me imperanle , Respubiica siaret incohanis. Si quid Consiantiiii iminuiaium nomen esset , cum in con-
accesserit adversi , inea cnipa noii erit. spectu omniumMaxiinianus manum retrorsum exien-
XIX. dens pro.raxit a tergo Daiam Constantino repulso,
, ,

Cum haec essent constiiuta, procedit kalendis Maiis. et exutum veslem privaiam constituit in medium. ,

Gonstantinuin omiies inluebantur. NuIIa erat dubi- Mirari omnes qui essel , unde esset. Neino tameii re-
latio. Miliies qui aderant , ei priores militnm elecii clamare ausus esl , cunclis insperalae novitaie rei
etacciti ex legionibus, in bunc unum inienii gaude- " turbaiis. Hiiic piirpuram Diocletianus injecit suam
bant, optabant, et vota faciebant. Erat locus altus qua se cxuit , et Diocles iierum faclus est. Tum de-
exlra civiiatem ad millia fere iria , in cujus sumrno scenditur ; et rlieda per civiiaiem veteranus Rex fo-

VARIOKUM NOT^.
ta. Ms. Honmis, mendose. Cumvirls doctis Cupero, primoies militum, sicut primorescivitatum, infra cap.
Toinardo, aiiisque scribo ominis. Dicit aulem ominis 21. At uiraque leciio bona. Vide not. CuperietGlos-
causa, qiiia (inqiiii) sperabat eiiin sibi lam fidiim fu- sarium Cangii.
tiirum ac erat Maximiunus, cujus nomen alleii da- Exlra civiialein. Prope Nicomediam.
bat, Herculius. In cujtis summo Maximianus, eic. Galerius scilicet
Maximianus. Ita ms. Is erat senex Maximiauus Amenturius. —
Maximianus ipse. Nurr. p. 258 et p.
Hi^feulius. 279 cum iionnuilis exponit de Max. llercuiio : sed*
Quis est Itic, quem mihi offers? Verba sunt Diocle- reclius vitieiiir suiiii de Max. Galerio ; nam de eo
tiani. hoc capiio sermo iiifra et ila prunomen ipse requi- ,

Jnquil. Scilicet Galerius. rit ,

qiiod eodem niodo de Gulcrio Maximiano, c. 18.
Affinis. Quia Galei ii sororis filius erat. Bm.
Ille gemebundui. Diocletianiis Loncio mililum convocalur. Inquil senex. Locus
,
Non idoneos. Ms. habet ideos , cum calami duclu C ul pulant , meiidosiis. At ms. legit inquil senex.
tiui
sive liiiedla super de dani reponendum esse puiant j« qiia senex; alii con-
Probavi eos. Loquilur Galerius. vocetur, inquilsenex. Sed vel legas inquielus senex,
Tu videris. Formula improbanlium. H.xc et c;Klera jiiMa editos, \el inquit senex , aut etiaui concio mili-
usipie ad capilis fineni, verlia sunl Diocleiiani. — tuin convocetur, inquil senex, cum lacrymis, etc,
idein
Tu videris Loquitur Dioclelianus cujus
non eril. , iere est.
verbis Lactautius hoc colloquium concludit. In hoc MaxiiHinum. ScilicetDaiam. In ms. seniper dicitur
vero colloquio dociiss. Nurr. lanias diffieultates esse Muximianus. Et Graici et Lalini siepe uliuinque con-
putavit, ul sine magna animi conlentione et singu- ,
fiindunl. Ubique reposuiinus Maximinum , ne qua
lis quibusque dialogi hujus verbis poiideratis neino , diineuUas leciorem remorari posset.
facile agnoscere possit , quae a Diocletiano aui Gale- Constanlinus ustubat. Ul praleciorum tribuiiiis
rio dicla sint; aique ob bas tanias difficullaies in- ac muiiia sua obieiis ; ijua eniin raiione abfuisset a
lerpretes cerlas liiieras colloqueniiiim verbis diver- tam ceiebri aclione?
sis addidisse dicit : debaisse vero ipsuni Scriptorem Susum. Pro sursum, est apud Plautum Gislel.
ejusmodi noias praefigere. Deinde inierprete.s , si res Aet. ]i , sceii. 5, v. 78.
lam dilficilis fuisset, forsan iis assignandis personis Hwsitare. in nis. stare: sed in margine eadera ma-

hic lapsi essent sed ijuum pryeter iinuin Bauldiium

: nu eodemque alramenlo esilare, quod non est aliud
omnes verba Maximiani Galerii recte
Dioclctiani et quam hasitare, quod rectum habet sensum. Editi
iiulica\eiint ea ipsa convenienlia leslatur de hiijus
, , veru habeiit sdsd/ari bono etiani sensii. Dociiss.
colloquii perspicuitale; imo Balnzius, Culunibus, yy igitur Baluzius substituil scisciian, pro .sfare, quod
Cuperus, aiii nuilas noias personarum colidquentiuin est iii ms. el esitare in maigine (iro hasitare : ai ,

.ipposucnini quod ubi aToiiiarJo, Ceilaiio

: Wal- , , ,
eniditus vir I'aulus Bauldri pro susum sture su.spi-
chio et nobis faclum iion laiii;i; obsciiritatis causa ,
, cabalur legeiidum esse susnrrare ; quod huic loco
sed eorum in graliani est facluiii, ijui ai.M festinant, convcnire potest a^que ac sciscitari, ,

aut liebeiis niiiiis ingenii suiit, ;uit in sua senleiitia Inter se. Inleliige, quccrentes.
libenler ab aliis conlirmari voluiil. Si quaiUam vi- Maximianus. Gaierius.
denlur ininus clara , eo accidit, qiiod isiiul tollo- Exutunt. Daiam il.i emendavit inler errala Balu- :

quiuin aliis Instoricis omnibus ignotum est. Laclaii- zius , ei ita poscit raiio syntaxeos , non exuto ul in
tius vero, ut rccie Baluzius ceiisuit, qni Nicoine- ms. Exuium vestem privatam. Spark. et Bauldrius — ,

tliam a Diocleiiano fnerat accitus qui fre!|uens eiat malunl vcste privala. Sed fatiia lectio ms. quod lia-
, ,

in Palalio, nielius lianc hisloriam soirepoluit, quaia bet exulo. Nif.o ad Lact. iib. iv c. 14 Indutus ves- , :

ilii, qui pnstea animum, ad scribeudas hisioriasap- liinenta sordida. Bun.

-pulerun!. Bun. Orienteiii calcandum. Cic. n. Piiilipp, c. :25 : Qtium
Accesseril. lla ms. Nun, accideril; quamvis Heu- Cccsar liuic... conculcandam Iluliani tiadidisset. Lact.
iiiaiiniis ciiiii Gaieo optarei legi ncciderit, iib. VI cap. 18
, Dolorein moriemque calcamus. Bun.
:

Kalendis Maiis. Hiiic r.iiiisiat iiileiidis Maii aiiiii insperaiai noviiate rei Sic fuii emendaiidiim. Iit :

505. Diorieliaiium et Maxiuiianum lierculiuiu parpu- maniiscriplo esi : insjiirata: novilutpin rei : nieiuio>e.
iaiii deposui-.se. Huic purpuraiii Diocletianus iitjecil suum. l)iocli'lia-
l*riores miiuum. Iia uis. Quidaia velieut legi iius siia vesie purpurea .Maxijuianum Daiam Caesarein
 2S7 FIRMl LACTAM l{
.^
lijs ej^ioruiur, M |>.urt)nj(^u«i liUrilUiur. Lioi:) \exM \ cm oaveuuib, el iit^e depuiimi ; iiu cuin iiiipiirii

&ulktiiis iKipcr -1 |ioc«iribus ei sytvis, &uiiui sciiia- stiiiiiiiaiii lciierenl Liciiiiiis ac Severns , el seciuiilXim
rvu:> , coiiiiiiu'» (). oieclur, niox iribuuus ,
^^iridio C.us;irtiiii iionieu Alaxiiuiuns el Caudidiautts, iiiex-
Ca'$ar, actepii Orienleii^calcai.ilwm eicoaioioiiilufii piignabili imiro circuiiisepius secuiam el ti.iii-juil-

qnippe qui iic^ue uiiliUam, neque Kdiu|>ublic;i!n l;i(i> (lpge>ei seiiecl'ii-i!i. IIoc consijia eis osleiule-
Scirel.jaiM nuii jitjcornin . soi mtliiu!n pu^sior. liam. Sed Deus, quem sibi fccit iulesLuui , ciuicla

XX. illius cogiiaia disbolvit.

MaxiiiMDnii.-;, piosiquaui setirbus oxi^ulsiis, (|uocl XXI.

viiluii ei tecU . sc jaui suiiuu u>iiiis orbis «i«iiuiiii!ii Adoptus igitur n^axinuMii poiesiaicm, ad vexanrtuiu
e:>se rel>jiiu'. Naiii CousUinUuiii quaiiivi.s i^iioreni orJjeui, iiuemsibi [laieleceriii, a:''r-iiPi iuioimhi \'srn
,

uuuiiiuri essei iiecesse , cont«iunfcit:4i ,

quud ei n.i- posi devii.ios Pcrsus, «{uorui;> liic riius f»!e mos est

iiin ruiiis essci, et vatiiudiU'} corpons iinpedilu^. ul Regibus suis in servilium !>c addicaut, ei iieges po
iluiic si)rr.'«''!" brtvi obiluruiu; el si uoa obissel, pulo siio laiiou.iii» .'«.'iiilia i;i:>ijiii'*. I-uuc morsiii iiera-

vei iuYifiMu exuc-re Leile viU-kiiw- Quit* enno lai e- 1 i!»s ho!r>o '" liouianaii! u rrtim voluil ''iducjvfi quem
rcl, si .H inlius cojjeieiur i.iiipdniii!i ilepouere? lla- oxillou-iiipore vicloii;e siiie pudore laiidab;il. lilqi".^

bcbal ip^e 1 iriiiMio veiPris Vi)}ji,i»Kiruii ^uxii uoi. {i id :,>;<irU jubcre noii polecai, sic a^'eliat. ut ci ipse li-

cii.' p nni;) uultua lauiiJiareiu , «.'tijiis cunsil'is ad beri;^'eiii uoinitiibus aurci rrtt. In primiii iionoroA ade-

«niiii;; recenil;i uiiMiaiur. Snii euiu <"isar«ui laocre init. Ti>r(iii<:"!>a'iliir ab oo non (lcciirioncs iii/idi>, i,ii6

iiOiUi! , i:e liliuiu iiontiiiaret, vel ui posica iu Con- pritiiijics ''iiam civuiiuim, egregiiac pe;'feclissiiui viri,
suiiiiii iociii!! uuucuparei Aiigustiim alijuc tVairem ;
ei q'idein iii causis ievil'us atque civilibiis. Si morle

lunc vero ip-^o pr"Hici;>aiuiH lonerei , ac pro arbiirio digni videreiilur, crueeb slai^anl; sio«!>ipu:<. coniu^i

6U0 ilebarciv.uis iii orbetii ierrae , viceutialia ce!'^- dt:5 parati. Mairesuimilias ir)^euu;eae nobiles in gy-
brarei , ac su^jSiiUrtO Casare lilio suo flu» 'uu' irjtccuin r.ipicbuiliir. Si qiiio ess,ei vcrbor.Tnflns. de

VABIORCM NOT.^.
Tes'tiL ; 4inde '^oiiigi liuirs! , casdoo» ttmc fuisse im- Hor. consiliaeis ostendebunt. Cum viris doctis icgo
peiauirn.o et Gu?sarr.iii vesles. co^isiliu. liv ras. esi sunsilio ein Galrrio sciii'el, et
0''ocUs iierum fattus esi. lloc cst, privalaav egit Liciiiio, ciijus cousiliis ailOiiin!;i reg!;ii(la Usinu liiisse

tihii.i lii aiUtfiiMiiin Fegciuiuiii suscepissel iiuperiuin.

, (iakMiiiiu siipra viJiiniis. EtliM li:tbenl, C(;hsi7?': a- ds-
f !;,'.-:.;':. Saii^iias in D..liiiali;i , cujus rniiuc miiiI o lendebunt. Doclissiiniis Gr:cviiis ieacmiuni esse oxis-
regiojn; ^pai:ueii,-isuibis prope ca>-.t(jlluiii deCiissa. p liii!;!t, Hacconsilia fjus lende,banl
,

Sy>alLi;o:M.ein viila eral/ Diucieliiuii, uiii obiil. Sic \dei)lus iiiitur. GiiieriU.";..
de 01.» S. ilierou. iii ( 1 roiiieo : i>/of/'-/.'««M* /i«i't' Deviclos Persas. Viilc supra, c. d.
jtrtKui uStilonJs in villu swi Spulata moiUuf. hi seniiiuni ss addicant. Ihc servilium , pro rervi
S,:uiafiM. Id est, gii'^;>ri4is iniles^ iule, u) »puu L;icianliiim Cpiloir). cap .52 :i(i juiLHim,

Protecior. iU esl, siipatof juii*e«-alori* euslodiie ir«rf«.' i.\' sEP.viTiUaJ iji-nlfs uuiver.-itis: \)W. Instiliil. lib.

iiisei vieiis. u fap. l : Tolus se iibidmibua .^udiccst; liU. vi cap'.

.Hiunniiuiui. Galerii.:*. 20. el 23 : f^.iia ni' coxpnii aouikeuant . in (j"o 'lohet
aer.Kij^ expuifis. Diocieiiiuio et Uaxin)iaRO Hereu- tnors poie.^luleiH, De tnsiiliili) S'»u coiijsieliuiinc bao
iU). rcisariiin icg.uiir Jiii^souiuh..

F.t fici'. Foiie j.fccH Sic L:ictanl. fili. vi, c^p. 1=4 ;
Fiiuulia. Id «sl, f;i!!iuiis, servls, m apudP(trsaS. in
ms. esl lanlnm ei dccsi fa.
initia
Vid'-ifi'>iiv.s ivi ei^iciani aucd lefiiM.
Tcrrani. In ms. erlt.,
tisc rebaiur. lu nis. esse fcrcbahir. Oiiid.'tm Jc-
Sic(i(iebai, ut el i/;sc. IJeum. fd ngebui, , iit reapse.
gi;;;( is%eser:bnlu.r : in edilis esse ferebat, legilur.
!']go qiiideni iiiaileiii. Sic ugeb(U, ut lacile libenaiem
frUiudire. Ita ms. Cor.SiiU; Daiisqueiinn in nrliio-
Ifjntiuibus fuferrel Bc.h.
gnipliicis, voce viUiiado, el viUeludo.
lornvehnnHir Ueiuriones. Jnre civili Roi!iai!m'uoi
Vbissei. }th.,-yovisset; mai'!.
noii licehai loraucre Decuriones , ul paie". i'\ Efli-
A iribus. Scil'cei a Gaiei io . Severo ci Maviniino. siola Gon<.iaPl!iii Pioliianuni procoiisul<.;m .Africs!.
ail
oius Galenus.
/p.s£. .M;ixiDit Po^tra laiiicii Consiauiinus ic^ein tiilit, ul Decurio-
VV/. l'oil nvininaiel in mauiiscripio tisl viiciiom .
q :^^^. n,j..|iiQri ijcerei iii crimiiie raisi. Ha.chz.

&patium di;'.r'i:n lilterarum , f|^ii:is cre lidi fuissc ~if Ctiiiiaiam. iii nis., civitutis,. el apponitur u , supr;i
proplcr du( laiii siiibum iiucol;iiii , iil iiic e.xptc.^si. ulli!n;i!ii syllab;im.
O.iiod bi veiis lilte;;is fuissc el ,
riierit stiam. iujregil ac perfectissiini viri. Diguitales honorarinr? .

Munciin(iri't .Xuqustum iiniue frntrein. Cl siipr:( c;i[)

de qiiibus vide Log. cod. Tlie:id. de lionorariis co-
l
8el in logilius divi frulrcs .Marcu-» cl Lucius .Autoniiii.
(liciii'5. Laoiaiitius li!>. v Div. Insiii. cap. 1'4 !S'enio :

Noc vero id perpcliiiiiu; ii;im et Aoi^u.-li lilios suos *;CKf.'jius, iiJ4i qui b{)nus et tnnocens (ueril; nemc cla-
Augii.siori jiiiptratiiies rcccruul, ui Severus , Pliiiip-
iiissiiics, uisi (jui opern viiscricordiw lar()iter fecerii;
piis, Tl'OC(lobiUS. Clll. nanio CEiiFKcn&siMLS , nisi iiui. omnes grddus virttiOs
Tduc vero ijnte. IpseGalerius. Loccoiisiliosc ol.tiu;-
ini.pleverit. l'«'ricclissimalii» digoitas. ui ail V.ii'»*;!!!^
tins. (^ELL. ad libi U!ii \xi .\iiiiiiiaiii MiirccHini, minor erai clari;»-
Filio suo. Canuidiajio e concubiiia naio. Nuiliim oiiiiaiu; el iilclarissimi apud I'r:efe«;uim urbis coii-
eniin susccpii liliunicx ";iia ii.More Vaicria, D (Ki'.-!ia:ii
vtiiiebanl, sic perfeciissiiiii apud Vicariam Prailec-
filia, qu.e sterilis fuit , ut d!.«:':t LuClaDlios HiiVu Kirari:.
C2p. .vO. Xi nlresfamilias nobiles in (iifnceceuni raijicbauiur.
ipse dtpontret. Gaierius .jiiam dcpcnerfcl iinpc- CviiiCfca, iil vox ipi-a ioijiiiiiir, crar.i loca desitJiiU.;
rJuii», ••xenipli» Dinelciiani ci M;;xiiiiiaiii llerciii. opcritfus muliebriiiiis, io (|iui iiilerduiii poeua; ioco
Cundidinnus. Fiiiu* G.iierii, litiii iiovcimi-i. Cell. ucj!ciel>'.\!itur cl viri ot teiiiin;c. Vide Vaicsii annou-i-
lnetiiuifnuuiii '.nuro. !i;i soiel L'.iCia(iiiUS. LJj. iv, iiiiiies 'diJ Liiaeijiuni, pa^. 211, ci Caiigiuia iu Glos-
C 'il ; 'iaii<^uniiini}s,(juqncibii}L)n:uiii> Uuk . >ari0.
 : .

229 LIBEU Ot mVit VEl^FAm m

iixi 10 slaljuio iKiii !iii!>lii';»r slaJiiUii , a'! i!(!OS milliss A recldeiciiii' ,
qiiod postrenio ucciileljat. cimu iier mul-
unqtiam servus Jislendi solebui. Quid iiisonnni , ve! tum diem decocia omni cule, vis igiiis ad iiuiiu;i vis-

delicias ejus rererau!? Habebai ursos ferociae ac ma- cera penetrassel. Hinc rogo f;icto cremabautiiv ciir-

gniiiidinis suse siniillinius , qiios toio imperii siii teto- pora jamcremata; lecia o.ssa. ei in ptilverem commi-
})Ofe elegerat. Quoties deieclari lili'.ierai, horum ali- mita. iaclabaiitur in fltimineac mare.

quem ;UTerri nominatira jiibeljru. His iiomines lion xxu.

planc cuiiiedeiidi , sed oi)sortteiuii objectabanlur Quai igiiur in (Jhristiiuiis cxcruci.Tiufis (iidicerai,

quonim Jirius eum (lissipareiiiur, ridebat surivissime; consueludinc ip^^a in omncs exercebal. Nulia pcena
iiecunqiiam sincbumano cruore cceuabat. Digniiatcm peiics eum levis : uou iiisui*, uon caro.ere&» non me-

nou babeiilibiis oaMia ignisfuit; et bajc iile primuaid- \a\\a : sed i^nis, crti.\, fe.'-.t', in illo efaiii quotidiana

versiis C(iristi:mos penniserat, dalis legibiis, ul post et fycilia. Doiiiestici ci aduiiniLsir;'lores iiiticea emeu-
torhieiita damnaii iciiiis iguibus urereuiur. Qui eum riabantur. In curi;t poen:vcapili.s ct aniuiadvcrsio ^U-
(leligaii fuisseni, siibciebaiur primo pedibus ienis i\\\ admoilnm ptucis qua.-.i berieSiciinu defon^baliir.

ilamma tamdiii . donec cailum solorura couiiactum quj ob merila vetera iinpetfaverai!! boiiam morlcm.
igtii ab ossrbus rcvellerelur. Deinde incensa' races el Jam iliu huic levi.i fiieiaut. Eloiji-eiiii,» evtincia . cau-
exliuct.eadmoveJwnlur siuKulis membris, ila ul locus B sidioi subl;iti ,
jureci!i!-i'!n .tni rt-ii.:g,aii. aut iiecali.

nullus in coipore ri;iinquereiur iiitactus. Ei iiiler j.!a;c Lilleiaj aulem iiUiir muisis artcs baltitiie; et qui eas
sufTiinjeb;iiur fiicies aqua irigida, el ositumoreabiue- noveraui , pio inimiois bi.siibusque uroirili et exc-
baiur, nc aresciMitibussiccitatefaucibus, ciio spiritus erati. Licentia rcrum omnium, stJuiis legijius, ad*

YARIOKUMNOTJ;.
G^naiceum. !w ivis. (jeniceum. alids cruciali>,s membru rencvcntur, el repureiut tiovas
In iiobulo. Iia ms. uou sahulo, ut quibusdam pla- nanguis (ul pminni. Baluz.
ce:et. Stabulum h\c,. jioii ('<.iu:irmu, sed equuleorum, Accidebal. Ms. Accedebat.
ejusiiucgfncri&caiastaniiu acci|)e, et ubi humines ad Cim psr muUnmdiein, ci.c. Approbanlibii5omnibu.s
paios (ixi 'cl prope suspeusi slabanl. Sie stabuluiu viris dociis, lego cum, pio /«»c. quod *^sl ia ins.
ferrkerium habcs apud Plaiiium, Pers. act. iii , scen. '.oiidcm tractiium uumcro.
j. V. ISje-^c emeiidalioiie Groiiovii. Columbus. Lecta ossa cl in piiicerem conimmuta- 'Plodeoi per-
Ad qnos nuUus uncjuum iervm dinendi solebai. Ila tineiit veib.'i libri v Iiislilut, . cap. 11 : Semo nujus
ins. nonnulli maneiit iegeie, nisi servus. luniie vclliiic inv.nc!u>iaicni ^ioieslpro rnento descriherc,
f,Mi>on«,it.Tli<iatrum, siveamphitUeairimi, ubi ludi qucj uiio loco reciibans, lameii per lonan orh^ni d^nti-
publici edebaiitur, iiiuribus osltiudll Caugius. Sui
iil ,
bus ferreis sievit, , ei. non lanlum urlus iiomiunm dlm-
viaiuis, lii). [^o^ sacuudie edilionls iiaiuA,
VI, ^' put, sed ei ossa ipsa cominiuii.it elincivores \urH. ne
p;!g, .

Acla saiKjui' Scrap!ti;ci virgims cl m;ulyris. Qalii. ijuis ex.iiei i^epuituiw locus, (juusi vero tU ulfecimi qui

Ferociw. Ms., Ferocia; mcndoae. beuru confiientur, u! ad eorum sepulcra vemniiu-. 'I^f.~
ui.re ossci idc esi conferre, colliuere. Hch.
Ac magniiudinis .smiu simillimos. Similis secundo
casu gauilei apud L.ictaniiuiU Iib. iv, cap. 24, liomi- In (lumine ac uuire. Ita ms., licc aJiier f*^ge!idum.

ruiui simiUinium ; lib. ui, c:ip. ti), suorum simiUimu:^;

iN:im oiim , ut auud .N;isoiieni oi Varion-.Mni s('.-il(e-

.
iib. de Iia Dci cap. »8, liominem si.un,f;.\i sli fecu, ct
baiur mure se.\to ca.su m
(laem cu:!i proposiiioiii; :

in pro qiiarii) poslium non seme! •iffiMides i^iiud

cap. 3U, Jm i)eus ut sui sijwiles recjijnoscit; de Opif. ,

Lacitiiaium. Vide r.oiuiiiiii liotaiu ad bunc hicu!!!

Cap. 11'), SIMIL,!:; V^Ri.
Jactubantur, pro jucicbanltir. Heumauiius tiintfri vuil
lileijerui. (/rsosj aliis corpulentiores, immaniore.s, lcgi in fiuiuen ac mare.
el IdEOciijsimoi).
Mulia pdiiia penes eum [evis. in ve'l''n (nenipuMrlc-
i^omiiiaiim. Foriasse cuique urio nomeii aliquod gitur. nulia penis c.uin levis. Pcislma iectio l)On:tm
i;iip.)biicriU Tyraiintis.
nobis indicavit. B,vi,t'4.
Scd obsoibendi. Scilicot ursi !;jml>ere ei sorbnre insuUv. Ms. InsoUe.
.saiiguiueiii , et ita ctirpus consumere sojent; iiini;;
tarceres. .\Is. Incarceris.
9.lu.rjCopoii Hfi^fTtv eos
accensei E;is,ebius Hijt. reci.0
Uio...(iuoiidiana. Ms., llla...cotidvui'0.
Eecies. !ih. Viu, c:ip. 7. Obsorbere auteul etiam ;ipuii
Fuciiia... id esi, fiicile concesss. Ai.shjloV.
Plautuiii Truc. 2, 5, 50. nccurrit Quce obsorbcni iinid' ;
Djiimiici. Lr:iiU qi.'i varias in scliDiai uivis, fiiir;5
qmd veuumra pessuios;tt.m. o, | 21, quia enm
obsorbuu Lx \irgiluriv (.eorg. et ii ^neid.
^
^
,„aiium f.imiliarius miiitabant, ila iruucu. alin m
noiinui.qttam miliCiXMituriu pri.vinei.is. Ou.n.
Objcclubaniur. Vro obiu-tebanlur.
Mministratores. tii ,'iuia ndnisiranu^.
liomiiies... ijuoruni urius cuni dissiparentur. Lociilit.
In cnr'a pucna capilis et animadccr.^io (iladiu Sic
Liiclauiiana iib. v iiis4il.>cap. 11 : A'«uio hujas imke iegi), approi)aiito eruditiisimo viro, uii!!;» aul levissi-
beihnjc iminannatem pot-esl pro me.vito describere, (inn;.., iiia muiatioiie facia. iti maiiuscripto eniiii iegftur, lii
<w>('ibas (erreis... non tunluni ,viiTt'SUOwiM'.w D;ssit>,\T,
ca pwna capiiis el ammadversio ijUidii ; meiulose.
sed, eic.
Ediii habeni In causa capitis et ailimddversio glndii^
El iuvc tlle primo . ctc. Sic iego cum doctissimo omisso ijanu.
viro, In ms. ifgi.ur, et exilii primo ndversu.i Cluis' Qnanl beiieficium. Sielegocum duobtis cfoclis virrs,
iianos permiserat dntis iegibus. An icgeudum pramsc- ^iu benclifii (;uod esi in mamisciiplb; ncc opus esl
,

rnt ? CkiTo de Legib,. lib. i,cap. 'ii. voce loco addila.

Idcm quod Uyaii. Ms., Oeligatt,
tfeligati. Uonam morteni. id est, nou coadam vi tonrrfcfito-
Vnliv.m soioruin. De hiic peduiu iadui^ala peiio io- jrom , ncc m pul.iico paiibulo turpemscilim aCl^nq-
niitlur Ciceio. !ib. v Tii.-Ciilaii;ii . minio^am : sed lacilem, ei privaiim, ut csi veuiirum
Spiritus redderetur. Lnctnm . Isb, v, liistitul., cap, prosei tio, vel vciienum, saepe ad libUnm reorum.
n : Coniendunt igiiur ul vincant , et e.r.t)uii>itos doloies \'iue iiifra, cap. '±'.3 w.x finen!. lu ms.^ ionix inarie.
covporiiitts inmiittiir.i , et nihil dcvitant , (juani m ne Jamiila l.uic. Reposui .'/mic, sciliceiGarcrjo, pro
loiii nnjnantnr. Ei \mt\o y o%l .!(li (niiem periinuci fc. Yide prreco(feu.'.'arff(/;c(?n!.%,.. e.re}-cebai,.\. '.nitlo.
slullitia iubinl curuni lorlis JUtaemcy auiiiberi , ui <ni Ka:?cinn. Passivc, niiiikn melicbiiuinr.
«Sl FIRMI LACTANTll m
suniptael jiidicibus d;iia. Juiiices mirnaros ,
liiunaiii- A. cmnia. Qiiai vcleres adversus viclos jurc bclii f>'Co-

taiis iiuerarum rudes, siiie assessoribus iu provincias raiil, baic ille adversus Uomanos llomanisque sub-
imniissi. jecios facerc aiisus est ;
quia parenles ejus cciisui
XXIIL subjiii;aii fueraiil, quem Trajaiius I)acis assidne re-

At vero lllud publicse calamiiaiis et comnuinis luc- bellaiiiibns poenx graiia victor imposuit. Posi lioc,

lus omnium fuil, ceiisus in provincias el civiialesse- pecunix' pro capilibus pendol)anlur, el merces pro
mel uiissiis, censiloribus uhique diflusis , el oiimia vila (labalnr. Nun tamen iiisdcm censitoribus iides

exagitaulibus, hoslilis lumullus, ei capliviiaiis hor- baliol)atur: sed alii super aiios millebanlur, tamquain
reiidae siiecies eranl. Agri glebatim metiebanlur, viios pliira iiivenluri. El duplicabalnr scmper, iiiis non
el arbores numeral>anlur, auimalia omnis goneris iiivciiientibus, sed ui libuit addenlibus, ne fruslra
scribebantur, hominum capiia liolabantur, in civita- missi viderenlur. Interea minuebanlur animaiia, ol

tibusiifbanjc ac riislicae plebes adiinala;, fora omnia morialcs obibanl, et nibil minus solvebantur tribuia
gregibus fimiliaruin referla ; unus^iuisque cum libe- pro moriuis, ut nec vivere jam, nec inori saliem gra-

ris , cum servis aderani : lormenia ac verbora per- lis iiceret. Meudici supererant soli, a quibus nibil
sonabant, filii adversus .parenles suspendebaniur, cxigi possit, quos ab omni geiiere injuri;e luios mi-
lidelissinii quiqiie scrvi conlra dominos vcxab.inlur, g scria et infolicitas feceral, Aiqui hoino impius mi-
uxores adversus maritos. Si omnia dofoceranl , ipsi serlus csl illis, ul noii egerenl. Coiigregari jussil, el

contrase torqiiebanliir;ct cum doior viceral,ad6cri- exportalos navicnlis iii marc inorgi. Adeo hominem
bebaniur qu.c non babebantur. Nuiia ivtalis valcliidi- miscricordcm, qui provideril ne quis, iiloimperante,
nis excusaiio. yEgri et debiles deferebaniur ; ajslinia- miser essel. Ita, dnm oavii, ne quis simuiaiione mon
hanlur *laies singuiorum parvulis adjicioliantiir anni, censum subterfugial, muililudinem virornm
dicilalis

senibus deliahebauiur. Luctu ci moesiiiia plena miserorum contra omne jtis bumaiiitatis uccidil.
VAlilORUM NOTiE.

Assessoribus. Id est , consiliariis. — Parvulis adjiciebantur anni , iit pnssont lorqueri

Ommum
(uitAu ms. Duoviri docti suspicanlur, vel polius nl iributum pendcrent.
legibns Iinpe- Nam
proonmium, legondum csse ijiitiMm. raloruin cautum eial, til qni verl)i causa aniios de-
Semel mh&iis. Illi duo eruditi, pro semel, malle-- ceni iion liaberont, quiipio pliis i|uain ^exagiiila naii
simul. Uiruinque in ms. s;cpo confuiidilur. es<onl, irilniinm capiiis solvere non lenerciiinr, iili
Glebalim. Iia in ms. Id csi , de [jleba ad glohim. palci ex lil). ni D. de Consibns ; iib. iv el 6 Cod.
Almi-lov. p Theod. eodcm, ubi potest vidori Jac. Gniliorredus.
ileiiebaninr. ileliebandir, passive; ita qiioque apnd Quce veteres. Scilicel Romani. Niiilam inveaio cau-
Arnobium, el apud Ouinl- Curtiuin , lib. lu. In ms., sam immutandx liujus iociioius, qu;o est iit ms. et
Dii/ie^cinlur. subsislerc potest. Lditores sequeiidu Baluzium sub-
slitueriinl «jcloes.
ScribebanLur. Id est, aimolabanlur; in tabulas eo-
Ha:cill<e. Ms., Eiille; nialc ab amanneiisi.
rum numerus et species reforeijaiitur, ul inde pro
iion semei apud
Parenies. Id est majores, proplor matrein trans-
,

iis vectigal solveretur. Sic scriplura

daiiubianam.
Ciceroneni pro vectigali sumitur.
Laclaulius Daciis. La ms.cum duplici t. Crat enimduplex Da-
Adunatce. Qno vocaliulo utitur eliam
cia,siiperior, el inforior ;eiapud Paulimim Nol. Epi-
dc Opificio Det. cap. 17, sub (iiiem.
scop. , carm. 17, ad Nic;cam. v. i49.
Fora omnia. Ms., Forus omnia; mendose.
El uterquc Dacus. Yides snpra, census in provinciiis
Susp^ndebantur. Adde ex EquuUo.
missus. Idcuque niliil mulare volui. Utraqne leclio
Fideliisimi quique servi conlra dominos vexabanlur.
bona.
Conlraregulam jiiris, (juaj veiat servos in domino-
Post hoc. lleumaiin. legil posl luec.
rum capiit inierr'>g;iri.
llisdem. Li'ge iisdem.
Si owinm defeceranl. Un ms. Quidam viri docli le-
Mortales. Hac voce pro liomines uiilurLacl., I. i,
pore volnnl : si lormenla, vel tormina defecerant. Mal-
Div. Inst., Ojjus quod ipse ad jjroixigandam sobolem
Icm si liac omniadfjtccrunt.
:

liuc vtortalibus tribuil; I. vil, c. 15, Mortalia suni operu

Ipsi conira se torquebantur. Id est loiinentis
morlalium
»»»,<<»,«,« lum., u.
ibid., c. 14,
i*, .»«,<.»<.., (jnosdam ,; ot
mortules .y..u.au». el ^.iu.
alibi
adiK.-baniur utse ip,os accnsarent, qnasi et convm-
;
,

cerent. Am;il Lacianlius lales argut.as. Sic

divin. D passin.llen. »»toria/ifaseodem sei.su iv c. 2i. .

Ipse adversus se gravis cen-

i^' "''"' >n»nis. Almelov. G;.l. et e.lil. Al)ooiisis, d
In litut lib v c..p. -2 :

)ii/ii/")niiius.
sor, etaccusatoracernmus; iib. (i, cap. G El grudus :

Quos ab omiii ijencre injuria: lutos miseria el infrli

pcr quos uscenderunt ampulunl ne quis illos conlra se ,

cap. 1, citas fecerat. Laci;iiilius, Epiloin., c. 5l>, aiiie liiio.ii,

ipsos possil imilari; lib- i, cap. 18, ei lib. ii,
se luios ab injuriis (acerenl. Altamoii vir quid:mi eiii-
hb. VI, caii. 8 Ipse ie (ug.el. :

ditus v.dobal legofo, ul in ius., injuria wlalis, sou

Adscribebaniur. IJ e:,l^ aimolabantur possessiones
etiain qn* noii iiabobanmr, ul eas
voi oariim preiium lempormii, G;iHicc par le mullieur des temps Mise- —
riu el infclicilas. In nis., Miseriw el infelicitalis; men-
libCO addicereiit.
ms. PrjemiltenJum est nuUa, vel doso.
Valiiudinis. Iia
ms. Ileuman. scribii, i'e/ vuli- Ilomoimpius. Ita ms. Malleni cum nonnullis viris
«w« , (pi"d excidii ex
dociis legero liomo pius, ironice, proplor vooabuliim
luJinis.
anm
. ., ,
senibus delrahcbantur.
I .
misericordcm quod sequilur in njanuscnpto, iion im-
P<iri;u/is adjiciebanlur ,

causaiii ex Ulpiano de Ceusibus,

viisericordLm.
Enlibi iiiriusqiie rei
ubi ille jEtalem, ail. m Itn dum cavit. Quidam velleni legerecrtuct, propter
Di^ost., Iib. L, til.
I 15, :

quta .',mbusdam (elas sublerfugiat (piod sequiliir in ms. vel !i goiiduin sufr-
ansendo iujnilicare necesse esl :

velulim Synisu quuluor- tcrliujeret. Sic follius, Colnmbus el llemnaiinns.

iribiut, ne iributo onaeniur;
uique a d Vi)OiM/u nMse)'or«J/i. Ila uis. Maileiii verorum iiiise-
dectm anim masculi , a duodecim foemiiiie
tnbuio capilis obiiyun - rorton.
sc.tuje>>imu:ii r,uinlitm aunum
Conira omne jus Inimanilalis occidil. Ila el Laciaii-
lur. /Etas uutein specialur censendi tempore. Bauldki.
 :
;

235 AD DONATUM CONFESSOREM. m

XXIV. A niane, acccptis niandaiis, proficisceretur, vei ipsc il-

Jam propinquavit iiH judlcium Dei, secutiimquc hiin occasione aliqua retenlaturus, vel pra;missiirus
tempus est, quo res ejus dilabi ac fluere coeperunt. lilteras ut a Severo teneretur, Quoe cum ille prospi-
Nondum unimum intenderat ad evertendum pellen- ceret, quiescente jam iniperatore, posl coenam pro-
dumve Constantium. Dum est occupatus liis rebus, peravltexire, sublaiisque per mansioiics nnillas om-
quas supcrlus exposui, et expectabat obitum ejus : nibus equis publicis, cvolavit. Posiridie impcraior,
sed tam celeriler non putabai cbllurum. Qul cum cuni consiillo ad mcdiuin diem usqiie dormisse!, vo-
gravlter laborarel, miserat lilteras, ui iillum siium cari eum jubet. Dicilur ei post coenam stalim pro-
Consianlliium remiiterei sibi videndum, el quidcm Jecius. Indignari ac fremere ccepit. Posccbai cquos
jamdudum. Ille vero niliil niinus volebal. Nam et in publicos , ul cum retralii faceret. Nudaius ci

insldiis sa;pe juvenem appetiverat ;

quia palam nihil cursus publicus nuniiatur. Vix lacrymas lencbal. At
audebat, ne contra searma civilia, et, quod maxiinc ille incredibili celerilaleusus, pervenit ad pairem jam
verebaiur, odia mllltum concliarei. Sub oblentu exer- deficientem.qui ci, militibus commendato, Iuiperiuiu
cltli ac lusus feris Illum objecerai : sed frusira ;
quo- per manus iradidit ; atque iia in lccto suo reiiuiem
nlam Del manus homlnem protegebat, qui illum de vitse, sicut oplabat, accepit. Susccplo imperio, Coii-
manibus ejus liberavit In ipso cardine. Namque sae- ^ staniinus Augusius nihil egit prlus, qiiani chrislla-

pius cum jamdiu necare non posset, dedit illi sigll- nos cullui ac Deo suo reddere. Uxc fuit priina cjus

lum, inclinanle jam die ,

praecepiique ut postridie sanctlo sancloe religlonls resiiiutK.

VARIORUM NOT^.
lius, Div. Insl., 1. v. c. 19 : In Usne maln mens esl, Tenereinr. Id est, retineretur a Severo. Quippe c
contra contra fas omne laceranlur ;
jus humanilalis, Nicomediaeuntl In Galliam pergendum eral per ila-
et c. 22 Nec alienum quidquani concupiscil, ne queni
: liam, ubi Severus Imperitaliat. Fraginoiiiiim de Coii-
contra jus humanitalis Ixdat oratio ; 1. vi, c. 10 : Ergo staniio Chloro, p. 471 Qui ut Severum per Itaiiant :

pro belluis immanibus sunt habendi qui hominibus no- iransiens vituret summa
festinalione vcrcdii posl se
,

cent, qui contra jus hnmanitatis et fas omne spolianl, truncalis Alpestransgressus, ad patrcm Constantium ve^
cruciant, occidunt, exterminant. Vide etiam cap. 20, nii apud Bononiam.
si iubct. Zozimus
Sublatis. In llbro n narrat Consianiiiim,
Jam propinquavii ilU judicium Dei. Videlur auclor verilum ne foriefugiensapprehcndcretur, equos sia-
in menie habuisse illud II Machab., c. ix, v. 18 : bularios quos respublica alebai , cum priniiim aii-
Supervenerat enim in eumjustmn Dei judicium. Ver- quod slabulum atligissel, mutilasse el inulilcs reli-
bum autcni propinquare poeticum est ex Planti Trii- C qiiisse, cumque id de loco in locum pergens facerei,
culenlo, aci. ii, sccn. 6, aut ex Vlrgllio ; estque etiam oxcliisisse al) vdleriore progressione persequeiites.
infra inilio, c. 46. Est et apud Lactantliim, Div. Eadem ferme lcguntur in epiiome Viclorls.
Inst., 1, II, c. 8 Vorruplibile incorrupto prcpinquare
: Evotavil. Scribe cum lleiimanno avolavit, qiio vcrbo
non polest ; llb. vii, c. 14, cujus judicii propinqiiare ullliir Cicero lib. i Tusculan. cap. 45, me hinc avola-
lempus ostendam ; el inlra, eodem llb. vii, c. 2-4: turum, iitquit.
Et jam propinquare summum illum conclusionis ex- Nudatus ei cursus pubUcui. Ita iiis. Id est, nulli
tremce diem ; ei l. ii, c. 9, necnon epilom., c. 71. eraiit in mansionibus equi publici cursuri qiiia eos ,

Res ejus dilabi ac (luere. Pvcspicll notumillud Vir- mutiiaverat Consianiiiius.

giili , yEueid., lib. ii, v. 169 : Ei lii ms. eis, mendose.
Ei...[imperium per manus /rrtd/dii. Lactanliuslib. ii,
Es. illo fluere, ac retro sublapsa referri
Divin. Inslitul. cap. 4 Vixit enim nsque ad senecCu-
:
Spes Danaum.
tem. regmmque per manus fdio tradidit.
Laboraret.Adde morbo. commendalo. Nam ei patris voluntatc et
Miliiibus
El quidem jamdudum. \\)pro]m\le doctissimo viro, miiitum una consensu imperium cst coiisecutus.
pro quem, reponerc nialul quidem leviori mutallone, Cell.
quam addere duo verba fruslra repetierat, cum aulla In leclo suo requiem vitoe accepil. Fasil Maiiani
sil in ms. lacuna. Conslaiillo VI el Maximlano VI ConsiiHbiis His ;

Nam et in insidiis. Praepositionem in iiabet ms. Consulibus diem functus Constantius, et postca lcvalus
codex. est Constanlinus viii Kal. Augusti. Chronicon Eusebii
Dei manus hominpm prolegebal. Idem Lact., Div. D Constanlitis sexto decimo imperii anno diem obiit in
,

Inst., 1. II, c. 15 : Quos Dei manus potens el excelsa Britannia, Eboraci ; ibidemque sepiiltus esi si vcra ,

prolegit. snnt qufe de ejiis iiimulo narraiitiir a dociissinio viro

In ipso cardine. Id est, in ipso arliculo vcl in ipsa
liberaiionis opportunitate ; iii ultimo et decrelorio
momento. Bauldri. Ex VirgU., i yEiield., v. 070.
Inipsocardine. Sic Laclimlius, Div. liist., l. ii, c
8 Ilic est ergo cardo rerum, hic veriuntur omnia. Si-
: Nihil
militcr lib. iii, c. 7, ct libio deJra Dei, c. (i In ea
enim summa omnis et cardo religionis pielulisque ver-
satur. CoLUMB.
Namque su;pius cum jamdiu
ium aulumo vocabutum addeiidum iiec mutandum
diu ia diulius, necare in ncgnre. Jamdiu illum clam
necare voluisset, nec poierai, iiulla bablta occasione
apla ; palnni eiiiin non audehat ; supra.
SigiHiitn. Id cst, epislolim dimissoiiam sigillo mu-
niiam. Vide Caiij^ii glossarium.
Acceptis mandalis. Qiia; (ut cxislimo) ad pairem
Conslaiiiium ferret.
Ciiillelmo Camdeno, paglna 57^2 Brilanni;B. Coniigit
istud aiino C.Iirisli cccvi, ul rccte adversns Pelavium
coiilendit Yalesius iii annotaiionilms :id Eusel)ium
el qnidcm die viii kalend. augustl. Bvnz.
cgit prius, quam Christianos culiui ac Deo suo
: reddcre. Ita ms. per Ilcllenismum. Alioquin legendum
esset, </?<aoi t«... redderel. Laciantiiis in proL-lalione
libri Div. Inslilut. ad Constanliiium :
I
cum ille Nam
necare non posset. Nul- dies felicissimus orbi terrarum illuxisset, quo te Deus
; summus ud bealum Imperii culmen evcxit, salutarem
universis ct optabilem principntum prceclaro inilio an-
spicatus es, ctim eversam sublatamque juslitium redu-
cens, teterrimum aliorum facinus cxpiasli.
Prima cjus sa^ictio, sancla! Religionis restituia'. Sic ms.
reslitulw, pro restimio. Ita dicitur in/.ssn, prom/ssio;
relnlu, relalio; Ascensu, pro Ascensio ; dtf.-nsri, pro
pro
defcnsiu: accessa, pro accessio ; exposila, pro expositio

PvTKOI. Vfl
«55 FIUM. LACTANTII LIB. DE MORT. PERSECUT 13(5

XIV. ^ cutn subito illi aiins lerror allaius est, generum ip-

Pauds poit dlebu$, laurerxta irango ejiis Mh\:\ est sius Maxenlium Rom;B facluin Imperatorem. Ciijus
ad iiial:iin bestiain. DeliLoravii diu aii susciperel. lii motus lixo fuit causa. Cuui staiuissct consibus Insti-

e'5 pene res l\iit, ul illam, ol ipsum qui alluleruf, tuiis orbem lerr.e devorare, ad banc usque prosiluil
cxufcret; niji eum amici ab illo furore flexisseut, insaniam, ul ab bac captivitate nc populum quidera
adnionentcs eura perlcull , quod universi raililes Romanum lieri vellei immuiicm. Onlinabanliir jam
flUibas inviii', ifiioti Caesares erant facii, suscepturi Censiiores, qiii Romam missi describcrcnt plebem.
CoDsianlinum fuissent, atqnc ad eum concursuri ala« Eodem fere lempore casira quuque Praetoria sustu-
crfiaie summa, si venissei armaius. Suscepit itaque lerat. liaquc miliies pauci ,
qui RonKC.iii c;«siris re-

imaginem admodum inviius, aique ipsi purpurara licii erani, opporiuniiatem n:>cti , occisis quibusdam
nHsii, ut uUro ascivlsse illum in socieiatem videre- judicibus, non inviio populo, qui erat conciiaius,

tuf. Jam lurbatac rationes ejus fuerant, nec poterat Maxenlium piirpuram induerant. Quo nuiilio allaio,

alterum exira numeruTni nuncupare, ui voluerat. Sed aliquaiitum rei iiovilaie turbaius esl, nec lamen ni-

illud excogiiavit, ui Severuin, qui erai rciale maiu- mium lerriius. Et oderal hoininem, ct tres Ciesares

vior, Augustum nuncuparot, Consianlinuin vero non facere uoii poierai. Satis visum estsemel fecisse qiiod

Imperatorem, slcut erai factus,sed Ca'sarein cum noluit. Scvcrum arcessit, et ItDrtaius ad recipiendum
!Ua.\imino appellari juberet, ut eura do secundo loco imperium , miiiit eum cum cxercitn Maximiani ad
rcjiceret in quarluu. expugnandum Maxenlium ; ei miltil Romaiii, iii qua
XXYI. milite& illi sununis dcliciis s;x;pissimc exce|iti, non
Composilx ei res quodam modo jam videbaiitur. n^do &alvam esse illam nrbem, sed ibi vivere opta-

VARIORLM NOT^.
remUsei, pro remissio, apud Terluliianura et S. Cypria- • Oibem Urr« devorare, Lactantius
lib. vii Div. In-

numLacianiii jwpulares. Sanctio. Heum. kgil, func- sli^ui. cap. m

DisperdetU omnia, et comminnent, et
:

tio. Siliil videlur coriigcndum siccap. 48. Hujussanc-

: (hvorabuitt. Atque sic «liam Epitomes cap. 11 De- :

licuisnoslrai benevoleinia; forma ; etdenuo Hujusbene-
voteiilice noalnv sanctio. Mnx ms. restituta. Viliose. Rln.
Laureala imago ejus allata est. Ejus, scilicet Con-
slantini. Laureaiam imaginem dixit Laciantius, qiio-
iiiiin (;ui res Ixtaset beiie gesias nuiitiabanl, lauiea-
i.\s l:ibellas aiferebanl, ut pluribus explicat Salma-
sius in Notis ad Lampridium, p:ig. 233. Baluz.
Ad uialam bestiam. Galeriiim Maximiaiiiiin , qui ut
Lactanlio vocatur. Mata
rriidelii perseciilor a
Vidc supra Not. ad cap. 2 ei iO ejusdcm libri.
Res (uit. Ms., re.x {uit.
: cem viri occupabunt orbcm, ct partientnr, el vorabunt;
et mox, vorabil otnnem lerrum, proul esi in mnnibus
editis et mss. codicibus, si excipias Tauriiionsem,
in qno esl vexabit.
ms. Ei racte. Piures ediii, prositiit.
Prusiluit. lia
Utrni|iic leclio,bona; nibilque mutandum.
Ab hnc capiiviiate. Id esi, ab boc Iributo. Census
enim iion tiebat, nh\ ut vecligal imponcretur.
bestia. Dcseriberenl plebem. Lactaiuius Divin. Iiisiit. lib.
I,cap. ^2 : Deos per famiiias descripsit.
Castra Preeieiia susiulcrut. Non omnino sed im- :

Amici. Id est, qiii erant a consiliis. minuer:it. Alioqni (luoiiiodo Praetof iaiii , ti iiulli fuis-
Flexissent.Pro deflexiisent. ; simplex pro coinpn- scnl, Maxcnliiiiu linpcr.iloremnuiicupare pntiiisscnl?
silo. quod Lactanlio, nt sa;pe diximus, familiare cst. Ilectc Aiirelius Victor in libro de Cajsaribiis Hiuc :

Siiicepluri. Ms., susceplurum. eliam quasi truncato! vires urbis, imniinuto l^raloriarum
Ad eum concursuri ulacritate summa, si venissclar- cohorlium ntquc in armis Vulyi numero. Baluz.
matliif.Ms., ad eum concursas alacritate summa, si in-^ iVflfti. Bunemannus liabct, Nancti. Ei in banc
venissel armalus. vocemnoiamsequenteniexliibet. iVanc(i. ms. qnod
iin
Tutbata:raliones. Iii ms., t«r6araiiorj^«pererrorem. dclendii Coiumbus eum doctis nonmillis. Sie codex
Scc polerat ailcrum extra numernm nuncupurc. Id (loreniiiius iu Pandecl., lib. i, ijt. 2, do Origine Ju-
ost,pnier qiialuor, ne inutaret Diocletiani disposi- ris, (lui sciciitiam naiicli eunt ; et Gloss. Cvrill. 5/)«-
lionom quam ipse tantopere dixerat debcre cusio-
,
^ocuivo;, nanclus et codcx Pciri Danielis
Val. Max., iti

diri, supra fcap. 18. B.vli;z. lib. IV,cap. 4, II. G. Naiicli, Edil, torrcn.
lllud excogitavit. Laclanlius de Opif. Dei caji. 3 : Occisis jndicibus. AbelUo prius inlerfccto, inquit
Qnid enim excogilnhit? quid (aciel? quid molielur? Zozimus, quod is Pra;fecti Crbis locum nblinens,no-
Mon imperitorem, sicut ernlfaclus. Al CoiisUinlinum rum molilionibus adversmi visus esset. Baluz.
:\ lalris morlc ad iiupti:i3 faiislie nsquc, non impera- Maxenliuin purpurnin indueranl. lii iiis. .Vaxen- :

torein, seil Cxsarem tiiisse, probaiur lum cx niim- tium purpuram iudueral : utraque leciio non ajque
iiiis apud Cangiiini et alios, liim cx panegyrico utri- boiia. ludicat una iMaxomiiim ex sc ipso piirpuram
(|iiesimul, M.iximi:inosocero ei Constaniiuo , dirto, siimpsisse, rcbus periurbaiis pcr nioius populates;
<:np. 1 a ^, si quis Zo^imo forsan iii boc lidem nolit alicia, sed mclior, Maxcinium a miliiibus purpuru
lubere Cell.
lib. ii, c;ip. ')
—
Non imperatorem. Va- uoiiatum.
liani srriptoros.Eusebius cum iiosiro coiisentil : Turbatus eM. Galerius Maximianus.
Onid de aliis ct iiicerlo auctore panegyrici scniicndum NimiHm terrilus. Nimium, id esl, valde. Div. Inst.
ciim cura dorctNurr: Mox ms. pro more suo, cum lib. v, cap. 10 : Si kihium pii fuerinl. El de Opilicio
.Maximiano. Bcn. Dei, c:ip. 9 Si aliquid mmis propius admoveas.
:

Mnximino. Ms. seinpcr Maximiano. Tres Ceesares facerenon polerut. Obslame disposi-
Qnodam modo. Ms., quo modo. tioiic Dioclcliani. Vide supra cap. 18 el 25.
Allatvs esl. Ita ms. Sed infra cst allato, seqiior ms. Arcessit, ct hortaius. Iia ins. Polcst (amen legi hor-
3laxeniiuni Ilomce fnctum Imperalo.em. Erud. Toi- tutus vel hortatur. Lectionem scculi sumus , quae
nardus vult legi seii intclligi Cajsarem, non Aiigiis- meliiis sonat.
liim. At niiilii'; eximiis tiliotiibus, et ex Eutropio lib. Ptecipicndum. Id o.^t, recuperandum.
X. Doclissiini viri Balnzius ci Panliii Bauldri probaiit Maximiani. Heiculii nimirum.
euin a Pra^torianis Aiigiistuin fuisse nunciipatuni : Maxentium. Ms., Muximiamm, meiidosec
«]U05 aiiciores adi si lubct. Ibivivere. Ms., ntvivere.
^3"i AD DONATUM CONFESSOREM. SS8
rent. Maxcnjlius ianii fscinoris sibi conscins , licet A
jure haeredilatis piiiernos niiliies iraduccre ad se xxvir.
possef, cogitftns lajuen lieri posse, ut Maximianus so-
cer idipsum meluens Severum in lllyrico relinqueret, Hercblius vero cum Maximiani nosset insaniam,
atque ipse cum suo exercilu ad se oppugnandum cogitare ccepit illum, audila nece Severi, infiamma-
veniret, quaerebat quatenus sea periculo impendenie lum ira, cum exercitu esse venturum, ct fonasse od-
mimiret. Pairi suo posl deposiium imperium iii Cam- jiuncto Maximino, ac duplicatis copiis, quibusreMSli
pania moranii purpuram mitiit, et bis Augustum no- nullo modo possel : urbe munila , ei rebus coeplis
minal. Ille vero el rerum novarum cupidus, ct qui inimicis diligenier instructis, proiisciscitur iii Gal-
deposuerat inviius, libenier arripuit. Severus inierini liam, ut Gonstantinum partibus suis conciliarct, suse
vadit, et ad muros Urbis armatus accedit. Statim mi- minoris fllinc nupiiis. Ille interea, coacto exercilu,
iiies, subiaiis signis, abeunJ, ei se contra quem ve- rnvadit Italiam, ad Urbem accedit, Senatiim exiiiic-
neraut, tradunt. Quid resiabat deserlo, nisi fuga? Sed turus, populum trucidaiurus. Verum clausa et milnila
occurrebat jam resumpioimperio Maximianus, cujus omnia offendit.' Nulla erat spes irrumpendi
: oppu-

advenlu Ravennam confugit, ibique se cum paucis gnalio difficilis; ad circumsedeiidum moenia non saiis
inililibus inclusit. Qui cum videret futurum, ut Maxi- gcopiarnm, qnippe qui nunquam viderat Romam,
miano traderelur, dedii sese ipse, veslemqiie purpu- sesliinareique illam non mullo esse majorcm, quam
ream eidem, a quo acceperat, reddidii. Quo faclo, quas noverat civitates. Tunc qua^dam legionos
nihil aliud impelravit, nisi bonam mortem. Nam ve- deieslantcs scelus, quod socer generum oppugna-
nis ejus incisis, leniter moricoactus esl. Ab hoc coe- ret, et quod Romani mililes Romam, Iranslaiis si-

pil suos persequi. gnis, imperium reliquerunt. Et jam cseieri niiiites

VARIGRIJM NOT^.
Maxentius tanli (acinoris sibi conscius. Hoc est, lib. VII Div. Insiilut. cap. 17 Lnflammatus ira: ot:

sunipiffi sine senioris Augusti consilio pnrpurse, usur- eodem cap. 1 : Inflammati amore potentiw.
lib. vii,
patique simul llaliae Imperii, qiiod Gaierius Severo Adjunclo Maximino. Daza, Editi, Maxirniuo. ALac-
cum Occideiite cesserat. Bauldbi. tantio enim Daza indiscriminatim Maximianus ct
Maximianus. Scilicei GaleriuS, cujus Hliam Maxen* Maximinus fuit appellatus. Vide Not. ad capul 18.
tius duxerat. TOINARD.
QuKrebal quatenus. Qualenus esl pro quomodo. Et rebus cceptis inimicis diligenter instruclis. Ila ins.
Lacianlius Divin. liisliiut. lib. cap. 21 Isidis i : M- Locus sul)obscurus altamen nihil immutaiidiim e.<-se
:

gyptiu sacVa sunt, ouatenus filium parvulum vel per- C pulo. Redderem Gallice, pnr des entreprises qui an-
d{deril,velinvenerit;\\l).iv, cap. 27 Sciet quividerit, : nonfaient ou declaraient la guerre. Pro cveplis quldixm
quatlnds adjurati per Clirislum de corporibus fugiant; volunt apiis. —
Instructis. Quidam legunt inslruens.
1. VII, c. G QUATENUS aut quumobremhomines procreati.
: Suce minoris filioe nupliis. Ms., sic minoris famiiia!
Columbus. Lib. de Opificio Dei bis, cap. 6. nupliis,quod editirccle immutaveruiu. Miror niillum
Se a periciilo impendente mu7iiret. Lactanlius Epit, ex erudllis viris inquisiisse, qua:nam esset Fauslie
cap. 6 Severissimis legibus vita nostra munitur; de
: soror nalu m;ij(»r, et an fuerit uiujiiam; nulhini eiiim
Opific. Dei, cap. 4 Vt adversus nocentiu fragilitatem
: jeperire raihi dalum esl apud Roiuana) [lisloria;
suam MUNIRET ; cap. 10 Ut ocuU iuuniliorcs essent: scriploies. Atlamen lectio ms. nicrilo fuit iiniiiiiiaia,
(ib injuria. iiec prout jacetin Laclanliopoluiiconservari. Niillos
Campania. Eutropius lib. ix, circa finem, et Zozi- Maximianus Herculiiis alios ex sua uxore Eulro|ii:»
mus lib. n, cap. 10, Lucaniani dixerunl : forsan villa habuit liberos, quam Maxenlium, de quo capite 20,
iii uiriusque coiifiniis fiiit. et Fauslam, dequa cap. 30. Veriiin Eutropia, priiis-
Bis. Id est, ilerum. quam nupta esset cum Herculio, filiam liabuit Tlioo-
Severus interim vadit. Ilaud secus ms. non Jtaliam doram quam uxorein duxeral Consiantius Cliloriis
invadit, ut quidiim sus|iicalur. Constanlini Paler.Theodoram vero Eutropi;e flliaiii,
Et se contra quem venerant, tradunt. Ms. et ; non ut suam, procul dubio liabebat Herculius. Ilaijue de
ei. Fausta potuit Lactantius dicere, iiuod Hcrculii lilia
Jiavennam confugit. Severus. minor essel. —
Et rebus coeplis inimicis diligenter in-
Maximiano. Herculic^. sbuctis. Pro inslrnctis Buneman.habel, instrucns et iii
jDedit sese ipse. Ms. habet dedit de se ipse. 1) hunc locum notam sequenlein exhibet Et 7xbus. :
—
Veslemque purpiiream. lla ms. nec aliter excudi diligenter inslruens. Es,o suspicabar, obliticraruin si-
''

debuii aliic ediliones habeni, Yestemque ct purpu-

: niililudinein, legendum : IJrbe nmnita, et rebus ci
ram. / copiis inimicis diligenter instruclis, id esl paratis pro-
Eidem. Ms., el idem. Eidem, id esl Herculio, a quo ficiscitur. Ea raiione sunl omnia plena. Po.>iqiiaiii
acccperal. Vide c. 18 sup. urbs munila, et res copiyeque diligenter paiala; ct
Bonam mortem. Quid hic sil bona mors, vide id instructae esscnt, proficisciiur. Nemo enim nescii,
quod sequilur, etsupra ad capul 22. instrnclus elcganter poni pro paratus; atque inde
Venis ejus incisis. Sic ms. at ediiio Baluz. Venis ei fiaepe conjungi. Sun.
incisis. Conlra Zozimus, lib. ii, et aucior Fragmenli hle interea. Galerius Maximianus.
de Constanlio Chloro scribuni, ut p;iulo anie vidi- Circumsedendum mceniu. In ms. ciriumsedoidam ;
nius, Severum fractis laqueo cervicibus expirasse. mendiim, pro circumsedendum : editi habenl circum •

Baluz. sedenda mcenia.

Coipit. In ms. capite. De hoc loco, quem corrup-
, Quas noverut civitates. Sic apud Virgilium Tilyrus :

lum esse falenlur Interpreles, vide Baluziuui inrra Urbem quam tlicunt Romam, Meliba;e, imlavi
p. 516 et Doctiss. Columbi Not. Quinque uliima v;;r- Sluilus ego, huic uoslrae siuiilein
ba hiijus capilis putat Heumannus essc dclenda.
HerctUius. Ms., liirculius. Deleslanles scelus. Ms dcteslande. Forte legenduin

Maximiani. Galerii scilicet. esl deteslala^.

iln(lammalum ira. Ua et supra cap. 14. Lactantius Imperium reiiqveruni. Galciii nimirum F'.'.rle ]«
239 FIRM. LACTANTII LIB. DE MORT. PEi;bECUT. §40

nutabant.ciimille, fracl.T9uperbia,dimissisqueanimis, A pri^r et inajor (ilii potesias es«et, qa\ etiam p;\iri red-

ei Stiveri exituni uieiuens, ad pedes miliium provolu- diderat imperium.Ferebat iniquo animosenex, quod
lus orabai, ne ijosli iradereiur, donec promissis in- non posset libere facere quod vellet, et filiosuo puc-

geiuibus ilexii animos quorumdani, el relro signa con- rili xmulaiione invidebat. Cogitabat ergo espellere
verlil, ac fugani irepidus capessivil; in qua opprimi adolesccntem, ut sibi sua vindicarel. Quod facile vi-

/acilliine poluil, si cum paucis quispiam sequerclur. batur, quia milites erant [sui] qui Severum relique-
Quod cum limeret, dedit militibus poleslatem, ut rant. Advocavit populum ac miliies, quasi concionem
dispersi quam laiissime diriperentomni:i, vel corrum* de prxsentibus reipublicse malis babttiirus. De qui-
pereni; ul si quis insequi voiuissei uiensilia non iia- bus cum inulta dixissei, converiit ad lilium manus;
beret. Yasiala est igilur ea pars Ilalia;, quo pestife- et illuinesse dicensauctoreni maloruin,iltum princi-
rum iilud ngnicii incessit : expilala omnia, muiieres pem calamitatum, quas respublica sustineret, diri-

currupiic, vifgines violatae, exlorii parentes el ma- puit ab liumeris ejus purpuram. Cxutus ille prxcipi-
liii, ut lilias, utconjuges, ut opcs suas proderent. tera se de tribunali dedit, et a militibusexceptiis cst.

Al.taciJB tanquam de barbaris prxdac pecorum ac ju- Quorum iraet clamore perlurbatus est senex impius,

luentorum. iloc modo se ad sedessuas rccepit, cuin etaburbeRoma.tanquamSuperbusalier, exactusest.

riitm.inus quondam Impeiaior, nuiic populaiorltalioe, B XXIX.
liosiililer universa vexasset. Olim quidem ille, m no- Rediens rursus in Gallias, ubi aliquautum inora-
men imperaloris acceperat, lioslem se Romani nomi'» tus est, profecius ad liosiem filii sui Maximianiim,
iiii erai professus, cujus titiilum immuiari volebat; componendo
quasi ul de reipublicie staiu ct cum eo
m non roroanum imperium, scd Daciscum cogno- dispuiarel; re aulcm vera ul illum per occasionem
itiiiiaretur. reconciliaiionis occideret, ac regnum ejus tenerct,
XXVIII. exclusus a suo, quocumque venisset. Aderat ibi Dio-

Fost hujiisfugam, cumse Maximianus allere Galr cles, a genero niiper accilus, ut qiiod anle non fece-
iia recepissct, liabebat iniperinm comniiinc cuin lilio. rat, prajsenle illo impcrium Licinio darei, substiluto
^ed juveni magis parel)atiir, quaiu seni, quippe cum in Scveri loco. Ilaque fil ulroque praesentc. Slc uiio

VARIORUM NOT^.
gondum Imperatorem. Yidc infra, quia milites eranl, Laclantius Epitom. cnp. 72 Ipie dcemonum prvieeps,
:

fjui Sevirnm reliqiteranl. p auctoi et machinator malorum.

iSulabant, Ms., mulabaatur. ^ Quas respublica sustineret. Laclanl. Div. Institut.
Dimissisque animis. Fortelegcndum, rf«»u*ssisqi«e ani- lib. VI, cap. 8 : Mala omnia sustinere ; el cap. 18 :
?;ijs,idcsi,abjeciis. IiaCicero variis Inlocis. Almelov. Suslineamus invicem, el mala hujus vilce mutujs ailju-
Et. Ex ms. sed oniissum in ediiis. mentis perferamus. Coluub.
'
Flexit animos (jnorumdam. Ms., felix animus quo' Diripuil ab humeris ejus pnrpuram. Ila ins. Dicen-
rum. Editores reposuerunl lle.xil animos eorum. Ego dum forel deripuit,\d cst, de corpore filii detraxii
poncndo quoiumdam, perstiti iii manuscripti codicis cuin conira dfripcre significet in frusta concidere. Uix
leoiione unam addendo syllabam eamquc voceiii au ; Ovid. IV Met.,
Jtciionem genuiiiam puio. velamina Progne
Oppruni poluii. Vro poluisset. Sic lib. vi Inslit., Diripuil ex bumeris.
c.ip. 24 poluit csse vcrus Uei cullor, si quis illi
:
Ex CUPERO.
monsliassct. Conf. lib. ii, cap. 4, oportuil. Bun. Exulus. In ms., exsutus.
Ulensiiia jio» liaberet. LlensUia sunt cibaria, copi* Tanquam Superbus alter, exaclus esl. Id est Tar-
viciui necessarine.. quinius Superbus, KcxRomanorum ultimns. Lactan-
Quo. (^Hfl.juxta Tollium et Ileumaniium. liiis lib. IV Iiislitut., cap. ii: Tarquinius superbus
Sesuas scdes recepit. .Maximianiis G;ileriiis.
ait exaclusesl. Baluz.
VexoHset. Baliiziiis piilat lef,'cndum csse vustasset. Ad hostem filii sui Maximiumm. Id est Ilerculius
Ailanieii iufra num. xxxi dicit aucior vexationemge- proficiscitur ad Galeriumfilii sui bostem.
neris humani. Et cum eo dispularel. Sic ms. editi omittunt el, id-
Daciscum.^W. lego-cum manuscripto, nl apud Vo- quebene. Disputurct, id est,conferret,cum eo agcrct.
piscum in Aureliano, cap. 38, noii Dacicum, iit ba- D Sic apudCiceronem ii Famil., 8, etOrai. pro Ccelio.
bent plures edili. Daciscum, quod ipse natus esset ex Per occasionem reconciliationis. Proposilio pcr liic

Dacia. aliquid aiitiijuae elcgantix continct, u(i npnd i.,ivium

Maximianus a/^er» Scilicet, Ilerciilius. etSenecam per fidem, quod Caesari sive ilirtio quo-
ms. Gallie : sed mendose.
(jalliu. In qiie Davies ad lib. vni Gall., cap. 48, n. 3, vindica-
Cum prior ct major. Ilcumannus. Ciim prior esset et vit. Bun.
niajor. At alibi quoque, oinisit Laclanlius pryecedeiiic Qiiocumque venisset. Aderal. Buncmnniius vero non
cum verbum subsiantivum. Conf. lib. vn Instiiut., ponit piinclum post venisset, et liunc lociim .^^ic ba-
cap. 2. Bu.N. \)et:jQuocumquevenissetaderat,e\c., nolamquesequeu-
Filii poleslas esset. Addidi verbum esset, quod teinaddit. —
Criticus anon. ita distinguit Exclusus :

deest in inanuscripio, sed necessario addendum. a suo, Quocumque venisset, aderat ibi Diocleliiinus.
Qui etiam. In ms. codice est el ea. Placet lleumannoetniibi. Bun.
Quod. Ms., ^«6«, mendose; foric quwvellel. Aderai ibi Diocles. Apud Maximianum Galerium ge-
Militeserantsui. Scilicel, Maxiiniani Ilereulii Im- nerum siium, a quo niiper fueral accilns.
peratoris. Cnm dociiss. viris Gisb. Cupero ci i^iiilo Substiiuto. In ms. poiestlegi snbstituio, aul eiiam
Bauidri adilu sui, et sensus omnino posiulal, iil gic subsiilulnro.
legaliir; idqueverum esse patel ex cipiie 44 el .'•inii- In Severi loco. Sic ms. Docti malunt scribere,m
lii.udo litlerarum sui, ct qui, voceni eam cxiricare Severi locum : sed ulraqiic lectio defeiidi potest.
pOlUit. Ex CUPERO. Utroque prwseiUe. Dioclcliano «imirum, el seno
Aucioreni mulorum, principem calamilatum. Iiem Maximiano Horcuiio.
 , : :

'2H
tempore sex
AD DONATUM CONFESSOREM. m
fucruiit. Quare impedilis consiliis sc- A dit scelera qnae fecii, delrahiuir el vesiis, et incre-
jiex Maxiinianus leriiaai quoque fugam moliebalur : pito vita donatur.
redit in Galliam plenus malsc cogiiaiionis ac scele- XXX.
ris, ul Coiisiatainum imp«ratorem generum suuni, Sic amisso imperaloris ac soceri honore, huiniiila-
generi iilium, dolo uialo cirGumveniret ; et ut posset tis impaiiens , alias rursus insidias maclnnaius est.

fallere, deponii regiam vestem. Francorum gens in Quia semel babuit impune, vocat filiam Fausiaru,
armis erat. Persuadet nidil suspicanti, ne omiiem se- eamque nunc precibus , nunc biandireeniis solliciiat
cum exerciium duceret, paucis roiiiiibus posse bar* ad prodiiionera mariti, alium digniorera virum polli-
barn&dcbellari; ut et ipsc liaberel exerciiura , quem celur, peiit cubiculum patens relinqui, et negligeniiu»
occuparet,,et iiie opprimi possei ob militum paucita- cusiodirisinat. Pollicetur illa fiiciuram, et referi pro-
tem. Credii adolescens, ui perito, ac seni ; paret, ut tinus ad maritum. Componitur scena, qua manilesio
socero proiiciscitur, relicta niilitum parte majore.
:
facinus lenerelur. Supponitur quidam vilis eunuchus,
Ille, paucis diebus expectaiis, cum jam Constanli- qui prolmperaiore moriaiur. Surgii ille nocie inlem-
num aesiimaret inlrasse fines barbarorum, repenle pesia ; videt omnia insidiis opportuna. liari excubi-
purpuram sumit, ibesauros invadit, donat, \il solei, lores eranl, et quidem longius; quibus tamen dicit
ii

large ;
fiiigil de Coiistanlino, quae iii ipsum protinus B vidisse somnium , quod filio suo narrare vcHet. In-
reciderunt. Imperatori propere qua; gesia sunt, nun- gredilur armalus, ci spadone oblnincato, prosiiiit
tiantur. Admirabili celcrilale cuin exercilu revolat. gloriabundus, ac profiletur quod adniiserit. Repente
Oppriinitur hoino ex improviso, nonduin saiis in- se ex altera parle Conslaniiaus oslendit ciira glob.)
strucius; mililes ad Iinperaiorein suuin rcdeunt. Oc- armatorura. Proferlure cubiculo cadaver occisi : Iiui-
cupaveral Massiliam , cl portas obseraverat. Accedit ret manifcstarius boinicida, et mutus stupet
propius Imperalor ; et in muro adsiantem alloquitur,
Quasi dura silex, aut stel Marpesia cautes;
non asperc, nec hostiliter : sed rogai quid sibi vo-
impieiaiis ac sceleris increpatur. Postrerao daiur ei
luisset, quideidefuisset, cur faceret quod ipsum prse-
polestas libera; morlis
cipno non deceret. Ille vero ingerebat maledicta de
muris. Tum subilo a lergo ejiis portjc reserantur, >Ac noduni iufornlis leli trahe neclit ab'al!a.

milites recipiunlur. Allrahitur ad Imperatorem re- Iia ille Romani noniinib raaximus Iraperator, qiii

bellis Imperator, pater impius, socer perfidus. Au- per longura tcmporis iiiiervallum cum ingeniigloria

YARIORUM NOT.^.
Sex fuerunt. Ita'ms. Nonnulli mallenl prwfuerunt. C num non reperies;et hausit a Ciceronc et Virgilio
Ueipiiblicae scilicet, seu Iniperaiores, seu C;»;sai'es ;
Georgic. 361, eoniin imiialorFirmianus nosler.
I, V.
nempe Herculius, Gaierius, Maximinus Daza, Coii- Homo. Senex Herculius.
Stantiiius, Maxenlius et Licinius. Non deceret. Quia Conslantiniis gener eral Horcu -

Iti, quem quodammodo non decebai, ut Socer genero

Quare. Ex Terent. Andr. Acl. ni, Scen. 5.
Maximianufi. Scilicet llercuUus. belium inferret.

Molubalur. Id esl, parabat. .^Eneid. ii, v. 108. A lergo ejus. Id est , porlie quae a lergo cranl Her-
culii.
Cogitationis. Iia niss. Et recie. Priscae ediiiones,
cihlagionis : fortasse eo quod lib. v Div. Inslil. Lac- Mililes. Conslantini.

laiitii, cap. 12 iniiio legilur, peciiis purum ab omni

Paler impius. Paler, scilicet FaiisloR, quam nxorcm
sceleris contagione proesiare. diixcrat Conslanlinus; iiupius, qiiia inhuniiinus.
Constantinum Jmperatorem generum suum. Fauslam Audit scelera quK fecit. Eleganlcr do obnoxio. Sic
enim Maximiani Ilerculii filiaui duxcrat. Toinakd. — Laclaniiiis, lib. v Divin. Instilut. , cap. 19 Audit :

Legimr mendoseCoiistanriuiu upud Toinarduin. tjuw illi Deus comminetur.

GeHm /i/iM»j. Conslaiitii Chlori, cui Flavia Maxi- Delrahitur ei veslis. Imperatoria scilicei, idest, pur-
miana Tbeodora, ejusdeni Ilerculii privigna, nupse- pura.
rat. Idco Constantius ducta privigna iialjeiur viirici Htimilitatisimpatiens.lil est, aiijectic et vilis condi-
gener. Toinard. tioiiis impaiieiis. Iia niore veicrum Cic. , cap. 18,
Dolo malo. Doli vocabulo niinc tanluni in inalis uti- 45, et lib. vi, cap. 4. Bln.
niur apud anliquos aulem eiiam in bonis rebus ule-
D cap.Machinatus esl, quia semel luibuit impune
: vocal. Ila
Ijamur; iimJe adluic dicinius sine dolo uKiximo : distinxi cum GaboBohcrello, crilico anon. et Heu-
,

uiiniruin quia dici solebat et Bonus. Bun. maiino. Aiitea edebatur Machiuatus est ; quia seniel
:

Francorim gens in armis eral. De hoc forle Franco- abiil impune, vocat. Bln.
riim bello ioquitur Euseb. in vila Constantini lib. i Jlabuit impune. Nec aliter ms. el Laciantins Epi-
cap. !25. tom., cap. 53 : Jmpune habuit; et cap. bb ; Jmpune
Persuadet. !d £St, Ilerculius pcrsuadct Conslanlino habenl. Hic in cditis est abiit.
nihil suspicanii. Scena. Iii ins. schena ; (juasi pronunliauduiii essct
Possel. in iiis., Possit. chena, morc scilicei Ilalorum.
Paucilatem. lii ms., paucitale : forte paucitate. Filio suo. Id est, genero suo, Coiistaiuino scilicct,
jEslimaret. Legunt erudili existimarel. quia eral Maxiiniani lierculii fili^e mariius.
Fingit de Consluntino , elc. Id est , fingit Coiistanli- Prosiliil. Melius loret prosilit.
nura oppressuin esse ab hosiibus, sicut ipse, paulo IJwret mani fcslarius /tomitiaa. Laclaiilius lib. i Div.
post , iiiopinaio geiieri recursu opprimebalur. Cel- Instilut., cap, 7 : Quasi subductis el consumptis cmni-
i,Aimjs. bus viis, subsislil, harct, deficii. Ex Plauto io Aiiiiilar.,
Jmperaiori. Scilicet, Constantino. ct Trinuramo.
Revoiat. Laciaiitius Div. Iiistitul., lib. vii, cap. 12 : Quasi. Virgil. VI, iEneid. v, 471.
Donec anima emissa corporis clauslro ad sedem suam Ac. Idem, lib. xii, v. 603.
yevolet quani vo(;em apud ullum auctorem Ciirisii.^- Jnlervalium. Iii ins. inlervallo.
iiS FIRM. LACTANTII UB. DE MORT. PERSECUT. 214
viginii aiinoruni vol.i celebravit, eliso H fnclo siipcr- A racullas: nullo lempore anni vel exigiui requies ; fre-

bissimo guiinre, viiain ileiesiabilem lurpi el ignoini- quens siiper hisdem hominibus, vel ipsis jiidicibus,

iiiosa fuorle linivil. vel militibiis judicuin pugna : nulla area sine cxac-
XXXi. lorc, nulla vindeniia sine custode, niliil ad viciinn
Al» lioc Deiis, religionis ac populi sui vindcx, ocu- laboraniibus relictum. Qi\x qiianquam iniolerabilia
1..S aJ Mixiniianum allennu iianslulit, nefaiida' per- siiil, erijii ab ore hominiim cibos labore qu;vsilos,
seculionisau(.loroin,uiincoelia:n virlulein majeslolis lamen suslenlahile aIi(|iio modo vel spe fiitiiroriiiii.

oslenJerel. Jam ile agentiis ct ipsc vicennalituis co- Qidd veslis oninis generisV qnid aiiruni? quid argoii-
gilabat ; ei ut(|<ii jamdudum provincias affti^eral anri tum? Nonne h;cc neces«e csl ex vendilis frucii!)iis

iirgeniique indiclionibus f.iciis, (|u:u piuiniseral red- comparari? Umle igiiur hoc, 6 demeniissimc tyrannc,
derel, eiiam in noniine viceunaliuin securein alteram pra^.slabo, ciim omiics fiuctus aufcias, universa nas-
afflixit. Qua voxaiione geneiis hiimani exaciio celc- cenlia violenler eripias? Quis ergo noii boiiis siiis

braia sit, inaximerei annonaria'., eccjuis enarrare digiio evcrsus csi, ut opes, qu;ie sub imperio cjiis fuerunt,
potest? Oftieiorum omniiim mililes, vel poiius car- conraderentiir ad voium ,
qiiod non erat cclebralu-
lufices, singulis adhoerebanl; cul prius saiislieiet, in- rus.
ccrliim : venia non habenlibus nulla ; sustinendi iniil- XXXII.
tiplices cruciatus, nisi exbibcretur slatim, qiiod non B Nuncupalo igilur Liciiiio imperalore, Maxlminiis
crat : multis cusiodiis circumsepto nulla respirandi iraius, nec Ca:sarem se , ncc (criio loco nQminari vo-

VAUIGRUM mJM.
Vigtnti amorum voia. Id est, vicennalia, qu;u cimi jiJo nulla non liabentibns quod solverciil. Ms. liabet,
Diocleii.mo Koiniecelebravil. Balwz. — VideValesium veniam non habenlibus nullas abstinendi miillipHcis cru-
in Kusebium dc Vila Conslaulini, lib. iv, cap. 47. ciatus. Loeus corriipitis, (|ui tamen levi admoduiii
Ttirpi. In nis. turbi, p, in b muiato, quod scribciili muiationc cmeiulDri poicst. In diclione veniain cst
S2Cpe accidii. menduin, 7?i redtiiidat iUMn in voce nH//as, qii;iiu
: .s

Igiioinimoxa morte. De qua Eiiseb. Histor. Eccles., littcram suspicor esse iniliiim sequenlis vorbi absti-
lib. VIII, cap. 13. .Massilia^ sciiiccl sirangulaius esi. nendi; ita ut sil nulla subslinendi , vel sustinendi niul-
Euseb. in Chroiiico. tipUces crucialus ; quac omuia eximium sensum evlii-
Maxitnianuin allerum. Id esl,a Maximiano tlerculio bent.
ad .Mjxiraianura Galerium , cogaomento Ariiieiiia- Exhiberelur. Adde vectigal , cujus solvendo par<;s
jium. noii erani.
AHc/orcm. 1(1 est,unumex aiictoribus persecuiionis; Qua; quancjuam intolerubiliasint, eripiab ore hominuin
vide supr:i cap.2, persecutores : non uniciis
<lc qiiilius ^ cibos labore quwsitos. Iia (|iiibiisdain viris doctis ;ip
crai auctor, sed pliires. probanlibus hunc locuin emendavi. Iii ms. esl Quk :

Eiiam virlutem. Siclego ex ms. in qiio cst et... em, qnam lolcrabilia sint, pravo seiisii; id enim non lole-
ciiiii vacuo sp;uio 7 aiii 8 litieraruin ; nec aliier lc- rabilc. Legi.:ndiim cliain ciiin eiiidilis ab ore pro ta-
gendum cssc arbilror. In omnibiis edilislcgitur eliain bore, qiioii in ms. cxcepttnnestcxvoco /a/^ore inox sc-
vim, quodciim reliqua codicis scriptura slare iiou pd- quenle. C;elcruin vtMbum quoisitos hic est pro acqnisi-
lesi ; et qnidem in hoc nis., etiam vulgo scribiiur per los, ut siipra ostendi in Not. ad caput 18, illiulqiie
qualiior litteras eiiam. Lcclio nostra eadem conlinoa- verbmn simplcx pro composito a Lacianlio miilloiies
liir lociilionc cap. i Quatenus virlulem uc inajcstaleoi
: usiirpalum Divin. Inslit., lib. y\,(i^\>. \'i:Perdamne
;

suam iii exscindendis delendisriue nominis sui fioslibus rem (aniitiarem meo aut majorum labore quwsitum ; et
oslenderet. Iia cl Laclnnlius, lib. iv Divin. Inslitiit. , 1. de OpificioDei^c. 3 circ:i med. :Qua'silis per laborem

cnp. 'iii Virtutem majestaleinque Dei singutaris i/i/er-

: cibis; cl lib. de Ira Dci, c. 23 Quicrendis temporalibus
:

preiari ; et lib. vi, cap. U V'ir/i«eiu ac majeslatem

: bonis.
JJei sinqularis euarrat. Suslentabile. Iia ms. Prisce cdiliones lolerahile,
Et Post cogiiubat,\n ms. quatuor desuiit Iiltcr.'3C,
ut. qnod idomesl; sicul Lncianliiis, Divin. Institiit.,
qitas siipplcndas esse duxi per el vt. lib. VII, cap. 16, dixit insu^lentobili dominalione pro ,

lledderel. In ins., rediret, meiidosc. inlolerabili. Sustenlabile, loile legcnduin esl susienta-
Eliam in nomine vicennalium secnrem alleram. In- bitntur. Pliiralis nunierus pr;»'cedit.
quinalissima verba ila Gr-cviiis purganda ceiisel : Spe fuliircrum. Paulus Baiildri volebat le-
Eriid.
Qnce promiseral reddere,et inani nomine vicennaliumjji geTQ spe foeturarum, seu provcntii aiiiniantium ; foe-
'
securem alleram inflixit. •• •' • " •
Vidctiir dici, '•
'••
nova indiclione,
- • •
lura cnim (in(|iiit) Laiinis provcnlus animantium ost,
vicennaliiim proxime celebrandorum noinine pro- et ipsemei foeius, fceiurw.
vincias vexasse, ut apparatni ol pompa ludonim nc- Quid vestis omnis yeneris? Adde Exigilur,ye\ cri-
cess;!ria coiiquirercnliir. Etiam in nomine vicenna- pitur. Paul. Bauldri .iliiiuod verbum excidisse puta-
lium. Lego, etiam nomiiie vicennulium, id csl, sub bat, qualc csl illud qiiod damns.
pr;»;ie.'<l!i , sub olitcnlu viccnnaliiim. Videtur in ex Advotum. Sic voc;tbanl festa, in qiiibns vola con-
posiriMna Iitlera vocis etiam, aiil prima sequenlis vo- cipieb.intur pro iiicolumitale et diiitiiriia principiim
tis ortum, BuN. viia alque sicul viccnnalia celebrabant, sic deos cx-
;

Securem alteram ms. idein qiiod inflixit.

afflixit. Ita orabanl ut tribueieni pariter corum iricennalia celc-
rU .sanc illud Ciceronispro Cn. Plancio, cap. !), Auc- brari. Balcz.
lor iiosler respexil Qunm enim iltijudices graviorem
: Quod non erat celebraturus. Hic locus est maoini
poluerunl Heipublicw infligere securim, etc. momenti, cuin ex eo certo colligaiur Galeriuin Maxi-
Kcqnis eniirrure digne potest ? .Ms. el qtiis. Levlssima mianum non pervenisse ad vigesimum annum imperii
vel pone ulla miitatiuiie posiii ecqnis; cum ( el c in sui; fcjedo ciiiiii inorbo antea extinctus esl, ui nol;it
plcrisffue mss. sinl siiniles, aul pcne similes. Doctiss. B\LU7,.
Officiorum omnium milites. Id est, mililes omnium Maximinns. Ms. pro more, Maximianus. Cjeierum
muqistratunm, vel milites qui viagistratibus auxilium cx Euscbii Ilist. eccl., lib. viii, cap. 13, noster con-
priestabaut. firmaiur ; el iierum hoc nostro libro cap. ii, priini ,

Venia non hcibeniibus nulta. Sic lego, ita id sit. ve- nominis litulum sibi Maximinus vindicabat- Biw.
 , — ,,
,

245 AD DONATUM COrsFESSOREM. m

lebftt. MiUUergo ad eum soepe legalos ; oral sibi pa- A XXXUl.
reai, disposilionem euam servet, cedal aetaii, et ho- Jam decimus ei oclavus annus agebaiur, cum iicr«
iiorem deCeraicanis. Alille lollit aud;icius cornua, et
cussileum Deus insanaliili plnga. Nasciiur ci nlcus
praeseriptione leHiporis pugnat sc priorem esse de- malum in inreriori parie genitalium, sorpilque laiius^
bere, qui prior sumpserit purpuran» ; prcccs ejus et Medici secant, curani. Sed induclam jam ciciUiicein
iriaiHlala cftnlenmit. Dolet bestia, el nuigit ,
quod scindit vuliuis; etrnpin vena, fluii sangnis iisquc ad
,C(m> ideo ignobiiem feeisset Cffsarem, nt sibi obsc- periculum morlis. Yix tamen cruor si^liiur. Nuva cx
quens esset, is lamen tanlibeneficiisuioblitus, volun- iniegro cura. Tamen perduciluratlricatriccm. Utirsii!:
taii ac precibus suis impie repngnnrci. Yiclus contu- levicorporis moiionevulnpralur : plus sanguinisquaiu
macia, lollil Ca;sarum nomen, et sc Liciiiiumque arjle decurrii. Albescit ipse, atquo absumpii.s viiibiis
Augustos appeilal , Maxentiiim et Conslantinum filios tcnualur; el tuiic qnideai rivus ccqoris inliiUohir. In-
Augusiorum, Maximinus posimodum sciibii, qnasi cipil vulnus non scntire medicinam : proxim^- qu;vque
nunlians in campo Marlio proxime celebraio Augus- canccr iuvadit ; et quanlo niagis circumscc.'.lnr , l»-
lum se ab exercitu nuncupatum. Recepii ille moestus tius scevu, quanio cnralur, increscil.
acdolens; et universos quatuor, imperaiores jiibet
Cesserema},'islri
numerari. B PhillyridesChiron, Amjthaoniusque Melamijus.

Undique medici nobiles trahuntur. Nihil humanse

YARIORU.M NOT.f].
IJittk ergo ad eim soppe legatos, Galcrius Maximia- Medici secant, mrani. Ila ms. Medici, vubiernrii
nus ad Maximinum, ui cuio placarei. scilicel, ftuiic dicti cbirurgi. NonniiHi legcre voiuni ov
Ai Hle. Maximinns, scilicet, Cei^o, secant, urunl. Auamen nihil infra de nsliiin!;
Prcescripiionti. In ms., yrmaiptionem. eslqiie laniuminodo secalnr et cnratur.
Coutemiiii. Sic. emendrt ex verbis jtr.Teedeniibns Induclamjarn cicatricem scimiit vulr.us. Ua Celsus
et scqiicniibus, qu;fi sunl in lemporc pra>senii. Ms., lib. IV, v. 26, qito cicalrix indncilur. U.oc!issiiiiiisGi';i'-
conievipsil. vius legeiidum esse pulal reschidil; nec mule. Lac-
Dolel bestiiti Galerius Maximianus. Sic bestias malas tantius cnim Divin. Uisiitut. lib. vii, eap. 24, ;ut per-
Lncianiius vucat inrporatores, qui Clirisiianos vexa- nicieiu rescisfis vulncribns effundeie. Joaiine^ Colum-
runi. biis, scindit se, quoiiiodo apud Virgilium ^Encid. lib.
Ei mugil. h.\ ms. NonnuHi volunt, rugit. I, V. 571 : Scindit se nnbes. Nonnulli, induclujdm ci-

Quod cum. Ms. lert eum, cujiis vice scripsi cuih, catrice scinditur vulnus. Ilem ms. praclerquain ijnod .

quod infra is lamcu posluiai. bnbel sciHrfi^; non scinditur.

Victus contumacia. Sensus esl Maximinum, vi con- - Tamen. Mox pra;cessit. Mallem Tandem. Vix ta- —
tumaci;c siiai ahreptiim , non paruisse Maximi;uio ^ men. Recte, iuquit, lleumanims. Boiierellus f.lGnlous
aeqiia poslulanu. ToiNiVrd. rcscriliiinl, t)i.i; iaiide;». Properiius. iib- lii El. 20, v.
Tollil CcBsanm nomen. Trium, idcsl , Maximiai 7 :Vix tamen aut scinel admillit, cuni swpe !ie(jnvit.
lum Conslaniiiii, ei M;ixeniii. Toinard. Ovidiiis Heroid. Ej>. Orest:« : Vix equidem nwmini ,.
Maxenlium el Consiantinum /iiios Auguslonnn. memini tainen. Phaidr. lib. iv, f:ib. o : wgre (iil esl,
Plane accedo B:iluzio suspicaiUi Maximinum legen- vix) recepti, tamen evascrnut necem. IlyN.
dumesse, iion Hla.xentium. Uudc ojiim ul liosiem pu- Motione. Sic resliuii qiiippc posl iiUorani inili:',-
:

blicum odio Gaierius prosequebatur, nl ejus liac par- lem m in ms. desunl 5 a;il
, lilionn. Ediii loi nnl
lilione rationeui iinllam habore pnssot, neque M;ix{- «lo/?.-; qu:c vox (ciiiii post m, Ircs diinlax;il !in<i'.i;
mimim pr.Telerire, qui quamvis non geitiliis Augusio ^equanurr) hiijus loci esse nou pnlesl.
paire ftiisset, fuil lamen ab Augusto adopiaius. Vnineratur. Ms., vulneratiis, inendosc; r.oii csiim
Maxentium. Corrigil Granvillius, Maxinnnum, mul- YidfO ad qiiid refcni jiossit. Qiiidam voluiit i;«/»in7}ft>,'
lisquc illuslrat in epist. de Numo M;iximini, qna^ad- iiec rqicienda b;ec leciio.
hseret Banduri bibiioihecLe Numar. cd. J.A.Fabricii, Albescii ipse. Id csl, patlescit ,
quomodo pallor at-
p. 278-281. Add. lleumannum. Bon. tes«K5dicilur a Laclanlio librodo Ira Oei, cai). 5.
In campo Martio. Campiis Mariius iion est hic no- Tenuatur. Id esi, pinguedo evancscii; er;il enim ut
men loci, qualis er;U Roma;; scd potius, iil iia dicam, supra cap, 9, dictum est caro ingens... et infl.iia. Ex
Comitionm militarium, in qiiibus iiisirabattir excrci- Yirgil. Georg. lib. lu, v. 129.
lus. Anvero statis lemporibus, vel quouescumqiie Proxima. In mss., vroma.xima : sed mendusc.
jiiberet imperator, celebrareiur Campus Mariius, D Sa;vii. Heuman. pulat legenduin osse serpit.
iion liquet. Toi.naud. Pliillijrides, etc. llic versus cx Virgiiio rcsiiuiius ,
Nuncupalum. In ms., mmcnpalo. cum in niss. Colb. leg.^iiiu' corriiple oir.nino, Piiijlli-
Vniversos quaiuor, imperatores jtibel nnmerari. Adde desCirona, Metoiiius Melamphius coniiA inelri Irgcs.
virgulam posl quatiior cl iege tiomimri pro numcrari. Trnlinniur. Id esl, advoc;uiUir. Medtci... traliun-
Uoc moiio -.universosquatuor imperatores jubet nomi- tur. (lcllnriuscxponil, advocantur. Rocie. Sic L;ictani.
nari, nempe Liciiiiuni, Maximinum , Coiisianiiniim , lib. I, cnp. 17 : Mcdicum... curando ]nve»i adi^ocavil.
ac Maifenlium. ilicaulem per imperatorci! signilican- Nurrius : Non male, imjuil, p. ."28, ilixit, sralnntur,
tur Augusii. ToiNAR». id esl, nolenles et inviii. N;siii, ni hnbn vcisio Miif^e-
Numerari. Fortc leg. nominari. Attamen Heuman- bii lib. viii, cap. i8, extr. II. E. Kx medii-is alii :

nus ex Cicerone pniai lcgeudum esse numerari, ul est quum vec iosam odoris gravitatem suslinere ]j:'--:sent
in ms. iiiterficiebanlur; alii, qnnin nullum rcmedittiu ojfcrre
Percus&it eum Deus. Scilicol Galerinm Maximianum. possenl... ob id ipsxtm necabaniur. Bun.
Insanabili playu- Sic Lacl., lib. vii InaliUU., cap. 5 ; Huinaiia? manus. Ijisc Cicero noii refiigil Iiuac so-
Percussit jEgyptum Deiis insanabili plaga. num, iit iiolnvi nd Luct. de Ira c;ip. 2, Itumaua v^ann.
Ininfcrion parte geiiitalium. Vidc Eiisebium , lib. tJUN.
vin, Ilist. Ecclcs., rap. -10. eilib. i dc Vil;i Conslaii- Asclepius. Lacinnlinm riialnisse uli Groico i.omine
lihi, cap. 57; Rufrmiim, lib. viii,cap. 18; Fragmou- quam Laliiio nionuil Groiioviiis Observai. ad Script.
tum de Consinntio Cbloro pa.i,'. 472, alque elinm
,
Ecolosias!., 182. Qiiod et ipsujn faccre nonnihil
p.
Pauluin Orosium, lib. vii, cap. 28. vidoinr ad asseremium lioc scriplunv auciori sno
547 HHM. LACTANTll LIB, DE MOI\T. PERSECUT. 248

iiiniiu> promovent. Confugiiur ad iitola. Apollo el A Apponcbantur ad sedem fluentem cocla et calida ani-

Ascl"piiis oranlur; reiiicdiuin fljgliaiur. Dal Apollo malia, ut vermiculos eliceret calor. Quies resolutis,

curain. Maluni iiinlto pcjus angcUir. Juin non longe ina^siiinabile scatebat examen; et tamenmukoma-
|)crnicics aberal, ol iiifcriora oninia corripuerat. Com- jorem copiam tabescendorum visccrum pernicies foe-

putre^cuul lorinsecus visceia, et in labcni scdes cunda generaverat. Jam diverso malo partes corpo-
loia dilabitur. Non dcsinunt lamcn inrdiccs Mcdici ris amiserant speciem. Superior usque ad vulnus
vcl >i;ic spe vincendi niali, fovere, curare. Rcpcr- aruerat, oi miserabili macic cutis lurida longe intcr

CMSsis inedullis, nialuin recidit introrsus, ct intcrna ossa conscdcral. Iiifcrior sine ulla pedum forma, in

coiiipivliendit; vermes iiiuis creaniur. OJor it aulcin ulrium modum inflala discrcvcrat. Et lioec facta sunl
iion inodo per palaliuin : sed lolani civilalcm pcr- per anniim perpeiem ; cuin taiidcnv malis domitiis
Vadii. Nec mirum, cura jam confusi essenlexilus slcr- Dcum coaclus est conliteri : novi doloris urgentis
coris el urinae. Comesium a verinibus et in putredi- per iniervalla exclamat, se resiituturuin Dei leni«
fieni corpus cum inlolerandis doloribus solvitur. plum, saiisque pro scelerc faciurum. Ei jam dcG-
Clamores simul horrcudos ad sidcra tollil, ciens cdictum misit bujusmodi.
Quales inugilus iiugilsaucius laurus. B
VARIQRUM NOT/E.
quippc in quo videamu. vocein illam Ascrfepius recur- postea fascix removebantur , ipsa quoque animalia
rere, pro jLsculapius, lib. i, cap. 17. resolvobantur. Est enim in millc locis resolvere, id
Confityhnr ad idola... ora;i(i(r. Sic. lil). II, Inst., quod ligaluin fiicrat dissolvere. Noster cap. Hi : Li~
Deuni cunfuijiiur... Deus... oralur. De As- ciniani scula devonunl , galeas resolvtmt. Lacianlius
C.Tp. 1 : A(/
clepio conf. lib. i lusl., cap. 17 : Asc/t';;juin... advo- E|)itom. cap. 7^ : Sed el ipse dwinotiutn piinceps...

hvs. catenis igneis aUigatus, Peraclis vero elc. utillc amis

cavit.

Dat Apollo Id esl, docct rcmediiim. Dure

curatn.
ac resolulo diemonutn principe. Rauldri. —Quain vo-
cem sic accepiam in alio quovis Chrisiiano scriplore
alicui. pro dicere alicui, docere aliquoin apud Virgi- ,
vix (iit puto) reperies.
liiini Eciog. 1, V. 19 Da, Tiiijre, nobis. id esi, docc
:

iios. Ex Graivio. —
Heuinaiin. lamen, loco verbi dal,
Inoislimabile scatebat examcn.
cet. lncestimabile, pro innumerabtle , vox Laciaiiiio
Vermiculornm scili-

puiai legendum esse negal, vel polius non dat.

peculiaris ; I. i Div. Inslilul. cap. xvi ISam cum ho- :

Jain noH longe pernicies aberat... compulrescunl mitiuin vix incredibilii nuinerus sit et incestiinabilis ,
{orinsecus viscera, el in tabeni sedes lola dilabitur. Eo- Gallice , ntie quantitd intiombrable ; lib. dfi Iia Dei
dem sensu legimus apud Laciantinm lib. vi Divin. cap. iO : Atomorum moles tam inceslimabiles ex tain
Insliiul. c. 24, pernicieni rescissis vubieribus cffundere. minutis coiujlobarentur; el Epilom. cap. 72, vis inces-
Hac insoliu voce usus esl Laclaniius
forinsecus. q timabitis Angelorum,
lib. de Opificio Dei, c. 2 : i\on (orinsecus ulccetera,
Tabescendortmi viscerum pernicies. Ila ms. Nonnulli
.<>cd interius armavit.
maliini tabescentium ; quidam, tabeexesorum, Gallice,
Sedes tota. Pars corporij qua scdetur. In inss. est un ulcere dans les eiUrailles. Eodem scnsu Laclanliiis
iedis, mendose. lib. VI, Div. Inslitut. cap. 2i perniciem rescissisvul- :

Rcpercussis nteduUis. Id cst, inqiiiunt noniiiiHi neribus effnndere. ul mox noiavimus.

affrciis inedullis. Forle legendnm, Rcpercussum me- Foecunda. Priscce editionos, secunda.
diilUs,a\\\.inedeUs. Ouis enim unquain auiaudivit, aiit Diverso. llcumann. Icgil dtsperso. Forlc logendiin)
\i:^'a Jiepercuti meduHas? Addila iiaqiie post«trt/«m adverso.
virgula, scribe Hepercussum mcdelis malum , recidii
:
Amiseranl, In ms., Admiseranl.
ittlrorsus. Pnsiium esi eiiiia medelis , pro medecinis.
Ltirida Lotige. In ms., luridc longe.
lla supra, Jncipil vuliius non senlire medicimtm. VOir-
Discreverat. Iia ins., Discreverat a discresco, non
lim ex ToiNAUDO. aulein a (/(scmio.llariim verhiiin. Discresco, pro dis-
Halnm recidit introrsus. Ilic recidere est, reverli, lendo; discrescerc, vel distendcre aul polius disiendi,
redirc; recidere inlrorsus, renirer au rf^daiis. Lactan- Gallice, dtendre davantage Plures volunt lcgi iiicre-
lius, llb. VI Div. lusiitiil. cap. Neciue enim capere H :
verat.
vidclur natura, ut aliquid in coulrarium kfxidat. Ex inlegrum, lolum. Sic
Pir aniium perpetcm. Id est,
COLIMBO. 26 Tunc pcr septein anno»
et Lactanlius lib. vii, cap. :

Oilor il aulem. Sic lego cum dnctissimis viris Vos-

bio elDoberello, unius lilicrajadjeciione, pro Odori-
jj
tiitem, ({iiod cst in nis.
Comestum a vermibtis et in pulredincm corpus. IIsoc
vera iiobis videtiir leciio, comesitim n^lcrendo ad cor-
pus, <iiiod mox sequilur. .Ms., Comesius, male. Non-
uuVi malunt Comeslur, id csl, Comeditur.
Clnmores. Forle bic addeddum aram, ul apud Yir-
giliuin; el sic Icgcndi hi duo versus
pcrpeles iiitacla; erunt stjlvce.
Deum conclus esl confiteri. Vide similcm Antiochi
bisioriam, lib, ii Macliab. c. 9. RulOn. lib. viii, cap.
18. Oios. 111). VIII c. 28.
Novi doloris tirgenlis. Ileumann. legit, nam vido-
loris nrgente.
Dei templtm. Scilicet Nicomedioe.
Salisque pro scelere faclnrum. lla et LactantiilS
:

lib. V Div. Instilut. cap. 13 IJt pro facinore suo sa-

:

r.lamores simui horrondos adsidcra tolllt, lisfacerei; l\h. vii, cap. 1 Salis et huic parli fnciatnus,
:

(.)uales umgilus, fugil cuu» saucius arain <-.l iib. IV, c. 17 Si peccata noslra confessi , satis Deo
:

faiinis. fccerimus. Nota divisa bipartito verba.

Vircil. 1! .^neid. v. 222 el seqq.

Edictum misii. Id est, emisil. Extatapud Eusebiuni

Ccactaet cttlida animalia. Ila ras.Vir cruditus mailct lib. VIII, cap. 17, ex lalina lingua Iranslalum ab eo
incocia, pro viva. in Grajcuin serinonem , etdcin ex Gr;eco versmn in

JCUcerel. Iii mendnsc.

nis., eligeret; lalinum a Rulfino ut ipse docet ,llwc de latino in
Qnris resohttis. Aniinulia illa non apposila fucruiit ijrKciim versa tios rursum transfudimus iii lutiimn..
vulTienbus siiio lasciis, quarurn ope mclius ulceratis Qiiod igitiir hodie lcgimus prinium latine, beneti-
panil>iis applicarenliir, siioquo loco iiisislcrcnl. Obli- ciuin est Laciantii. B.vluz. — De tempore missi edicli
^:ib:tut'ir ei>V' ^'"'i vulnerihtis aniinalia; el quando vide N')l. ail iiiitium c. .".ji
 ,;

m AI) DOMATUM CONFESSOREM. 2J0

XXXI V. A solemua cunclis hominibus veniatn hdulgere ,
promp^
EDICTUM galerii. tiasimam in his (juoque indulgentiam nostram credidi-
Inter cmera qua pro Reipubiuai semper commodis mus porrigendam ; ul denuo sint Chrisliani , et conven-
(it<ine ulilitaie disponimus , nos quidem voiuer.amus an- ticula sua componant , ita ul ne quid conlra discipli-
leliac , juxta leges veteres et publicam disciplinam ,Ro- nam agant. Alia autcm epistola judicibus significaturi
manorum cuncta corrigere , atque id providere , ut sumus , quid debent observare. Vnde juxla hanc indul-
eliam Christiani, qui parenlum suorum reliqueram sec- genlinm nostram debebunt Deum suum orarc pro sa-
lcm, ad bonas menles redirent. Siquidem eadem ra- lule nostra , et Reipublicce , ac sua , ut undiqueversum
lione lanta eosdem Chrislianos voiunlas invasisset , et Respubli(;fl perstet incolumis , et securi vivere in sedi-
tcmla sluUilia occupasset , ut non illa veterum insti- bus suis possinl.
luta sequercHtur,quw forsitan primum parentes eorum- XXXV.
dem constituerant : sed pro arbitrio suo atque ut /i/s- , Hoc ediclum proponilur Nicomedise pridie Kalen-
dem erat libitum , ita sibimet leges facercnt (juas ob- , das Maias, ipso ociies , et Maximino ilcrnm Consu-
servarenl , et per divcrsa varios populos congregarcnl. libus. Tunc apenis carceribus, Donale carissime,
Denique cum ejusmodi noslra jussio exiuisset , tit ad cum c;ieieris confessoribus e cuslodia liberatus cs.
veterum se inslitula conferrcnt , mulli periculo subju- g cum libi carcer sex annis pro domiciiio fuerit. Ncc
gati, miilti etiam dciurbuti snnt; atque cum plurimi in lamen ille boc faclo veniam sceleris accepit a Dco :

inoposito perscverarent , ac videremus ncc diis eosdem scJ jiost dies paucos, commendatis Licinio conjuge
inltum uc rcligionem debilam exhibere , nec christiano- sua cl (ilio, alque iii manu Iradilis, cum jam lotius

rum Deum observare, conicmplntione niilissimce noslrw corporis membra defliierent, iiorrenda tabe con-
clementiaj inltienteset consuetudinem sempilernam ,
qua snmplus est. Idquc cognitum Nicoinedi;c Id. men-
YARIORUM NOT/E.
Ediclum. De lioc cdiclo vide Euscbium, lib. viii pcrsiet, conferat cap. 18, fm, Respublica staret inco'
llisl. Ecci., c;ip. 47. tumis. Bu.N.
Ad bonns menles redirenl. Ejurando scilicel Cliris- In sedibus suis. Riiffinus vertit in laribus quemad-
,
tinnain religionem in p;iganismi graliaui, qui Galeiio
modum legitur in uno codice Colberlino. Scd alii
sola bona lelii^io cral. Rauld. —
Lact. I. v, c. 19, ."iid
inss. el editiones liabent in laboribns. Chrjstopbor-
boc foriassisediclum rcspicifliis : Scd hcec ipsa icjno- soiius vcriit in suis familiis ; Valesius, in snis domi-
rtilio efficil ut in penequendis sapienlibus tam ni(di
,
citiis. Baluz.
sint, finganUjue se illis consulere, iltos ad bonam men-
Hoc ediclum propcmilur Nicomcdiai
,

'-'
pridie kntend.
teni velle revocare.
Primum. Priscae ediliones , primi. viaias. Cuin Galerius Mn.xi-
in lilulo pra-fati edicli

Hisdem. \el eisdem : apiid Eusebium^EzaTTOj al-

mianus dicalur lribunili;« polestaiis xx constat iilud
;

qut; ideo legi<se videlnr, cuique. emissum esse post Ivaleiidas marlias currentis aniii
Diversn. Adde, loca. (3H) , quibiis iribiiiiiiiam poiestatem xx auspicatiis
Ihni(]ue. Heumann. legil proindc quia Euscbio est idom G:»lerius. Pos^t illuin diom datum, ex iium-
, in
niis ctiam grsec'S apud Gollzium ccrluin rcddilur.
CSt Tor/apouv.
Ijllimus enim , in quo aiiniis Augusli ejus imperii
Deturbaii. Apud Eusebium legiliir zv.p(/.-/_Oivri;
Proindc Lactanlius scri- nolaiur, exhibet lios caracteres L. Z. id est, amius
rrc.-JToioy? OavdcToy? vnvittpm.
morlibus sepinmis. Nam ciim , Lactantio lesie , kalendis maii
hcredebuit, perlurbali el oariis affecii sunt.
Heumanmjs. anni cccv Aiiguslus reniinlialns fuerit, kalendis maii
Observare. Subaudi palam. currcntis Chrisli anni sepiimum imperii Augustei
Coniemplatione. Ila legcndum. In ms. csl vero con- aniium incoepit, Qnare cum idem imperalor jam de-
llciens ediciiim illnd proniiilgaril, ai»parel Lactaiitii
lemplaiione.
Jn his. bocti legunt lanliim his. sententiam Galerii Maximiani nuinmis corroboralam
Credidimus. Ms., credimus. esso, perperainquc scripsisse Yalesiuin in nolis Eu-
Conventicula sua componunt. Ikcc de reffidilicandis scbianis, aliosque viros doclos. edictum ijlud anie
Christianorum ecclesiis nonnulli intclliguiil; alii do menscm mariium dalum esse [Pagius in Critic. Ba-
coruin coelibus celel)rnndis , quod reclius esl : ^ic ron. ad an. Chr. 3H , num. 12 et 15).
Gallice, tenir leurs as.<^emblees. D Prodiii tandem absoliiio anno persecutionis vm ,

Ne qnid contra disciplinam (ujani. Plinius i, lib. x , ineunie ix, edictum Galerii , qiio persecuiio penitiis
exlincta, inter kal. martias quibiis xx iribuniliain
ep. 82 (79). S» qui contra disciplinam gesserinl, id
est, egcriiit. BcN. polestalem incboaverat, cl pridie kal. niaias, quod
Aiui auiem epistola. Ms., Aliam autem epistolam .
Nicomedi;e dicit proposilum fuisse Lactantius) Dod-
ani pr^tponendum per; aul .legcndani ul reposilum wellus Diss. Cyprian. XI , num. 82).
Jpso. NempeGalerio Maximiano. lu ms., ipsa.
est in lextu.
Significaturi sunius. Male Ruflinus, indicavimus,
Jpso octies , et Maximino iteruni Consulibus. Anno
rcin quasi jam peraclam narrans, cum ad fiiluruin scilicelSH , Maximino; \n ms., Maximiano.
referalur, Neque islud iribuenduin cst errori typo- E custodia. In ms., et custodia.
Fuerit. Yel fuissel.
grapliorum, cum lianc lectionem exliibeant ircs ve-
lusli codices maimscripli biblioihecai Colberlinai. In mimu. Pro in manum, in sexlo casii pro quai to :
Cliristophorsonus ci Yalesius recie verterunl signi- iufra cap. 39, sub inilium , in matrimonio poslulal
ficubimus. Balcz. ei sa;pe apud eumdem L;ictanliuin lib. iii, cap. 3 ; :

Perstet. Ms., Perstctur, mendose. — Aliamen Bu- Qua; in rerum natura caduni-; lib. iv, cap. M-.Jnter-
neniannus habet, prcstctur incolumis et nolain se- ra lolo ct corpore et ore prvjeclum; lib. de Opif. cap.
quentem exhibel. —
Prcestelur incolumis. Editi , per- 2 , in en sunl relegala regione.
slet; ai ins. persielur : unde commodo, nii Criiico Membra defluereni. NonnuUi mallent, diffluerent
tj"n(juc anonyiiioel lloiinianiio visuin, pncstemr. Nam ul est lil). III Div. Insliliil. cap. \ , corrnplum vanes-
Egsebius vorlil T.'.'.(.'.'.nyi^T.. Si cmj lanien placcai cit , m- difflnil : ol c.ip 20 . Corpns relictum ab aninia
J8I FIRM. LACTANTll LIB. DE MORT. PERSECUT. m
si« f ititdfni . cum fiitura essenl vicennalia Kalendis A rus. QuibuS annuens , novo morc saccrdoles maxi-
V;>riii8 iiiip«nil«niibu«. nios per siiigulas civilates singulos cx primoiibus
WXVI. fccit, qui cisacrificia per omnes deos suos quotidie
Quo nuntio M.nximinus .ludtto, di^posUts abOrienlc facerentjCt veierum sacerdotum minislcrio sulmixi,
curiiibiis |>«rvolavit, ui proviiioias oceuparet , ac Li- dareni operam , Cfirisilani nequo fabricarent, iicnuo
oiiiio iiionioie, uninia sibi usque kU rr«i«ini CltalcC' publice aiit piivaiim colereni : sed compreliousos
doniuin viiitlicarel. liif[re$6U!M]iie Billiyniani, ({uu sibi suo jure ad sacrificia cogerent, vel judicibus orfor-
ad proiseiu favorem conciliaret, eum magna omniuin renl. Parumque hocfuit, nisi ctiam provinciis ex al-
Isetilia suslollit eensiim. Discordia inter anibos iiiipe* liorc dignitalis gradu singulos quasi Ponlilices siipor-
ratores , »e pne b«l!um. Diversas rtpss «niiaii lene- poncrcl; et eos utrosque candidis chlamydibus orna-
bant. Sed condiiionibus cerlis pax el ;<micilia conipo- tos jussitincedere. Facere auiein parabal, ijua) jam-
lilur, ei in ipso freio foedus (it, :ic dcxiera; copul.ui- dudum in Orientis pariibus feeerat. Nam cum clc-
tur. Hcuil iilc seeuriis, et fit qualis in Syria et in mcniiam specie tenus profitereiur, occidi servos Dei
iCgyplo fuit. lii priiiiis induIgcntiiimClirislianis com- vetuil, debilitari jussit. Itaque confessuribus effodie-
muni litulo daiam toliit, suhornniis legaiionibus civi- baiilur oculi, ampuiabaniur manus , pcdes dcirunta-
liilum, qu* petiTrtiit.ue iiitraciviiates suas Clirislia- B banlur, naresvel auriculaidcsccabaiilur.
ni» cunveiiticula oxtruore licerel, ul. suasu eoaclus '
XXXYIL
ot impulsus facere videretur, iiuod erat sponle faciu- IIncc illc moliens , Consiantini liiteris deterrclur.

VARIORUM NOT^.
diflfuii. Utrobique in mss. rec. et omnibus fere edltis demandaienl cetle loi.
villes qiti
e^i deflufi. In ms., Maximus.
Maximos.
Id. wensis ejusdem. Cuni hic antc ni^iists in ms. sit Deos. In ms., dos : forle eliam domos suas, quoJ
vacuiim duaruni duMlaxai lilierarnni spaliuin. nullam bonuin sensuin cHioit. Elige.
voceiii subsiiluere posse credidi f}uaiii Id. pro
;ili:nii Per omnes deos snos. I est pcr omnia dcorum suo- i

Idibus mcnsis eJKsdem m:iii , qur» mense maio obiit rui!! leinpla, seii in oiiinibiis tcmplis.
Gideriiis aniii ciT* Viilgaris rjll. ISicomediw... — Subnixi. !n ms., subnexi. Ministcrio stibnixi. Ex —
nieniit ejusdem. In ais. legiiur : Idquecocfnuum Nico- niore Laciaiilii , lib. iv Insl., cap. iO Juridi<;iio)ie :

medicB mensis quidem (juuui fuiura esaeiU vicennalia

, subiii.xi ; li!>. iv, caji. iQ Poicsttile subnixum ; lib. :

Kl. ilar. impendemibus. UtN. V, cip. 15 Cladiovnin potcslate subnixi. Bu.v.

:

Knlendii marllis impendeniibus. Scilicel seqncnlis Dnrenl operuin, Clinstiani neque [abricarenl. Siib-
aiini 512. aiulionduni ut. Velleni facercs, pro veltein vt faceres.
ilaximinHS. In ms. Maximianus. t> Quani vellein doini inaimsses, pro ut doini vi(tnsit>$,es.

Pervolavil. Heumann. legil provoiavil, qiiia apud Coterent. Mallem cuin G:ileo, Crilico anoiiyiiio,
Livium logillir, infensit liaslis piovolunl dno 1'abii. — Ileumaiino, coirent. Bu.n.
fervolavil. Ueiim. ^n-ovoluvii. Beno , nisi pervolavit in- Coinprehensos. In ms., compreliensus.
dicai diligciUiani in accelerando itinerc, ul per iii CGfjerent. In ins., cocjeret.
f omposilis auget vim verbi unde inierprcs Gail., &e : Purum lioc eliam- En Lactanlji slylum,
fnit, nisi
rendit eit diligence dans fOiietil. iiv:<. lib. I, cnp. tO :videbatur nisi itiam ; \\h. v,
Paruiii
Frelum CUulcedonium. Id esl, Bospliorum Tlira- cap. 9 : i'/i)/im iia[>ent... nisi etifim; lib. vii , cap. 5 :

cium, ciii adj.icel in Dilliynia Clialcedoiu Et lioc parum es{... nisi ctiuin. Bun.
Ad prasens. Lactanliiis Insljl., I. vii, C. 6 Et qu(C :
Superponerel. Iloc vcrbuiii , inquit Coiumbus, fro-
alia non nisiad prcesens valent ; cup. 10 Vilia omnia :
qiiciilissiiiium ilio a;vo addit occiirrcre cliain apiul
;

temporutia sunt ; ad praisns commoventUT ; cap. If) : ipsc iib. u, cap. 2 :

Minucium Folicom. L;ictantiiis
Quamvis ad prainens virtuiem Oei hommibui Obtendc- lerram snperppnitis? l^v^.
Quid capilibus vestris
ret; iibro de Ira Uei, cap. %'i : iVou aU prmsens Candidis chlaniydibus, otC. Scilicct candidi coloris
noxium quemque punit. CoLUMP. vcsics induebanl sacerdotcs, cxcepiisiis, qiii inferis
Susioliit. Heuman. legil sustulit. operali.^nltir, uti notissiiiiuin esl. Va sic in spccie do-
Discordia. Hs., Discordiam. cei Poi pliyr., iv, 10 dc Abbl. T:pofhr'^; Jovis iii Crela
Fene. In ms., penn, malc. Silius, !ib. iii , sa-
Diversas ripns. Id esi, lillorft froti Cli.ilceuouii. —
ii.^os os^e ejiismodi vesiiineniiii.

cordoli vestem niveam tribuit ; Plinius Druidibusca»-

Diversas ripus. Liivoia Iroti CUalcedoiiii arni:ili lono- rj didain, iib. xvi, c. ull., el Apiileius Antistibiis sacro-
bani in Ditliyni.^u ora M.iximiuni , in Tlii'aci:c, Ltci-
;
inin candidnm linieamen, lib. ii. CufER.
iitani. Cell. Qiia; jamdudum. Qnod advcrbiuin deesi iii priscis
Armati. In ms., am((!u. cdilis; icgiliirauleiii in ms.
Frelo. In ms., freiu.
Clemcntiamspecic, teims. Niliil frcquenlins hisvoci-
Hedit ille. Scilicel .Maximinus.
htissic jiinctis aptid Laclantium; iiec aiiiiiet, opinor,
Cononufit tiiule. iij icgoiidum esse ceneent doctis-
cxscribcrfi. Inter tuin varia autom (jcnera cruilclitatis
('Oteloiius
.siuii viri Caiigiiis, Cuperusel Culuni.bus.
,

iltud pessiinum (jenus esl, cui clemenlia; species fnlsa

Respicit enim Lacianiius ad Conslitulioncm cditain,
blunditur : ilte gravior, ille swvior est carnifex, qui ne-
cap. xxxiv, (|iifc pro more tum receplo inscripla (;r:it
miiiein statuit ocridere. Lactant., lib. v Diviii. liist.,
nomiiiibtis Mjxiini;ini Gnlorii ct Maximini bnAX,
cap. 11.
id est, communi tilulo. In ins. csl corriipte tuleio.
Conveniiculu exlruere Ucerel. Conveniiculaf id cst, Debiliinrijussii.U cst, muiilari, quemadmodiim
Kcolesias. illi.veibi gr;ilia, CoiiCossorcs.-quibus candciUi lorro,
Vt suatu caaclus et impul$us facere videreiuv. Iia debitiiuli fuerunt ainistri popliies. Vidc Kiisobiuni,
ms. r<e( le quidcni, ul puio. Suasv. a suudeo. Sutiderc lib. VIII, cap. 12, ei lib. i dc Vita Coiislaniini, c.ip.
aiilciii lcqcm, est coiiimiinibiii siiflragiis posliilarc !e- [i8, iibi in Inlerprclalionc Valcbii inojisit por crro-
gciii. Callir.e dicercin,
porter tout son snlfruye iur rem noincn Licinii, pro iioiiiiac Maximini.
une loi. Itariue, ui suasu coactns, csl qiiubi tiiceret, Liileris. lii nis., ItUeras. Dc liis lilicris vidc Euse-
commey ayantitd porti par {essuffrayes dc loutcs lcs bium, llislor. Eccles,, lib. ix, cap. 9.
 ,,

253 AD DONATUM CONFESSOREM. -

m
Disslmiilavil ergo. Et tnmcn si quis incrdcral, mnri A sine delectu , sinc modo; qiium salellites universos,
ccculte mcrgebaiur. Consuetudinem quoque suam quoruni numerus liigens crat ,
prctiosis vesiiinis et

non interniisit, ul iii palatio per singulos dies sacrifi- aureis niimmis expungerel ,
gregariis et lyronibus
carctur. Et lioc primus iiivenerat, ul aniinalia omnia, argentum djrel , tarbaros omni g«uer€ largitionis
quibiis vesceijatur, non a coquis, sed a sficerdoiii)MS lioiioraret. Nani quod vivenlitim bona vel atiferohat
ad aras immolareniur, nihilqiic prorsus nieiisai appo- vel douo suis dal)at, [proulj quisque petierat alieiu ,

iieretur, nisi autdelil)aium, aul sacrificalum, aul jier- ncscio an[non]agendas ilii iiiisse gralias putem,qiiod[
fusum mero; ut quisquis ad coenam vocaius esset, inore clemeniium lalronuin incrucnla spolia detrahc-
inqiiinalus inde atque impurus exirel. In e.Tleris bat.

quoqiie magistri sui similis. Narn si quid reii-

XXXYIII.
qui, ve! DJocIes , vel M.ixiniinnus reliquerunt , liic

abrasit, siiie ullo pudore aufcrcns omnia. liaque Iliud vero capilale, et supra omnes, qt»i fuerunl

liorrea privatorum claudebaniur, apolhce.c obsigna- covrumpendi cupidilas, quid dicam nescio, nisi eaci
banliir, debila in fuluros annos exigcbanlur. lline et effryenata, ci lamen bis verbis exprimi pro iiidi-

fames, agris ferenlibus; hinc charilas inandila. Ar gnatione siia non poiesl. Vincit officium ringu:o sce-
'"'"'^ niagi.iuulo. Eunuchi, lenones scruUhaulur nm-
nieniorum ac pecoruin gregos ex airris rapicbaiUiir B
quotidiana, quibiis eos adeo corrupcrat, nia.UbicumqueliberaIiorfacieserai,sect>dendi!mpairi.
ad sacrificia

ut aspernarenlur annonam et efrandebant passim bus ac mariiis fuil. Dcirahebanlur nobilibus fcemiiiis
,

YARIORUM ^OT;E.
Mergebatnr. In ms. tnergebanlur. Eos. Vel suos , id est , aulicos.

Palatio. Iii nis. Palaiiuni.

Corr'dperat. Ouia jam mos invalueral, «t in convi-
'-

Delibalum. Eral particula c(eiioo parata^ quani dc- viis cariies pr;)ci)erenUir, qua! Idolis oblaiae fucrant.

ccrpl;iin diis offerfbaMt. Solebant auiem cibos eiiani Elfundebant. .\iii, effundcbiit.

lib.irc. Sil. Ilal.,ld). 7:

ms. liies sine ulla lacuna : veruin
Sutellites. lu ,

Primuiti Veslae detersil lionorcm,

cum docliss.Toin;irdo ct Toilio reposui saleUiies ;

llndique el iii iiiediamjccillibaiiiiaa llainmam. noslraqiie correctio coufiraiaiur luui ex seqiieulibus

dono suis dnbal lum ex Uuliiiiu, |ib. vui, cap, 17
, :

Qiiod Dionysids H;ilic;rrn., iv Auliquil. Iloin.,dicit, Unde clmonles auri ut ila dixcrim, congregatos fami-
,

Cosnoruni priniitias libare. Gu.Evitis. liaribus suis ac salrUitibus b.rgiebiUur ; el Laclauiiiis

Sacrificalnm. Est, qiiod ex vicUina diisoblala pr$- infra , cap. 58 , sub iinein His saleUnibus et prolcC'
:

cisum cral in epulas, iil solebanl parteiu vicliiiKuiim toribus cinctus.

prosecare ct adolcre, partein saccrdolum et sacrifi- C Expungeret. Ms., Expungerent. Aureis nnnimis —
canliiim epulis rescrv.Trc. GH.f;virs. expungeret. Quod est , sutcltites preliosis veslibus cl au-
Perfnsnm mcro Scilicel qno scdcbant supplirarc,
.
reis nuinmis. Reiicicndigenus est, protivus atiud invi-
ut hi cibi quasi sacrareiilur, Qnis cniin ignoral iliure cem., Sciieca, lib. iv, Ren., c. 50 Millere, et munun :

et vino solilos vciercs siipj.lic^ire, otiaiu iiiler epulas ? munere expungere. Bun.
Horat., ivCaimiu., 5, dc Auguslo: Barbaros omni genere largilionis honoraret. Ms., omni
Tc nipnsis adbihel deniii. genere largitionibus.
Te mulia prece, te prosciiuilur mero 1'rout. U\ ms. desideralur. DabcU,ul quisimc. —
Defuso paleris, el laribus tuuia Prius cdili, dnbat pronl cjuisque. Iii ms. teslc criticu
Miscel numcu. nnonymo , dabatur qnisque ; binc ille crilicus rcctitis
GRiEVlUS.
luit, dabnlnr, ut quisque, addo , alioriim proul me
Mngislri sni simitis. Scilicet Galcrii M;)xiiuiani. Ila nu.siiuaiii alibi iii Laclanlio obscrvasse. Bun.
supra, cap. 'il vuuiniludinia snx similHmos. JSescio an [non] agendas itli fuisse graUas pulem.
Jieliqui. llciimiiniius delel iioc verbum. Lego cuin Cupero au non ,
quod est iroiiia. !Son\ke,-^i
Apotheca. Id est, celloi viiiari;jc, de qua voce Pii.ic-
drus, lib. IV, fab. 4.
in ms.
More ctemenlium
^
latrontim!si\e Salvianus : Latrones
Ilcuman. addit tributa.
Di'b'.t(t. liocproverbio nti solent , ul c,Hihus non auferuut vitctm,
Hinc fames , agris fcrenlibus. lla nis. iiihil rnuian- dedisse se dicuni.
dum. Agris ferentibus, id esi licet agris ferentibns.
, Cnpitale. Iii m»., Cnpitali.
'Vide praicedeiilia ubrasit... Iiorrea priialorum clnude- Et. Ila nis. Aliis ei, pro et.
j^
bantur, clc. Edili leguiit non fercnlibus , iniiuis bcno. Qaid dicnmHesc.io. Lactaulius, lib. i, eap. 25 Dlam :

- Ilinc fnmes , agris feroitibus. Alii corrigunt , ngris
iion ferenlibus ; alii , agricolis nort fereniibus, El recie
Nurriiis Quamvis inquit, agri nuiUos fructus fer-
: ,
rent , homines lamen ranie enecabantur; quia Maxi-
inini saiclliics ct vina cuncia, et fruges Omnes , ac
qu.xcuniquc agri ferrcnt, imiuruii crudelilale aufere-
baiit, 111 ca iii lisci publ. graliam aliis in regioniijiis
de iufiintihus, qui Soiurno mmolnl/anlur prople) odimn
Jovis, quid dicam nescio.
E.rpriim pro indignatione sua non patest. \n ms.,
exprimere. Qiio.] si !ei?as, dcftsse vidsiur Mens ; aujuo
sic esset legeudum , el tamen liis verhis [mens] expri-
viere pro indignnUone sua non poiest. Sic Laclantiiu ,
lib. VI Diviu. lustilut., cap. 25 Quibus hoc vcrbis , :

veiiundarenlur. Bun.
Armeniorum ^ etc. Ilaec omnia Valdecorrupta sunt
lum in ms. lum in cdiiis, ita ut vix inleiligi queant.
Ea vero sic legenda esse crcdidi ^\rmenlorum ac ve-
nnt qua indignutione tanium nefas prosequar? vincU of-
ficiuni tinguae saleris inagnitudo.
ISobilibus focminis. Augcbal indignitaiem rei,quod
nobiles essciil. Nam servile prorsus, el liberis cor-
:

coruni grenes cx agris rapiebantvr ad sacrijicia quoti- poriluis deleslabile crat, sic considerari. Servilia sic
dinna quibiis aulicos adeo corruperat , ul aspernaren-
, solebanl a mangonibiis iuspicienda sisli licitanlibus.
tur imnonam ; el effundebant passim sine delectu sine CoLUMB. Kiirfinius, lib. vju , cap. il
, Cui etiam — :

modo , cnm satellites universos quonun nunicrns in~ ,

mter cwtern Iwc etiam singutare studium erai, ue ullam
gens eral, pretiosis vchtibus et aureis nummis excolerei non dico urbem , sed vel heve oppidum , absque adut-
( id est, f/(,'H(?(/cerft)
,
gregariis ct tironihus argeuiuni lerio nobilium malronorum qiue per toca fuissent re- ,

darei , barbaros omni gcnere largiiiovh Iwnorarci. perla^, vel corruptione viryinum proeii-riret Laliiiisf(^- .
255 FIRM. L\CTANTn LIB. DK MORT. PERSECUT. m
vesies, iiemquc virginibus. ct pcr singulos ar- A .Maximiano se iradiderunt, mato generis iiumani,
lus inspiciebatilur, ne qna pars corporis rcgio cubili ul illi barbaram serviiutcm fugientes, in Uomauns
essel iiidigiia. Si qua dclreclavoial, in a(|ua nccaba- dominarenlur. Ilis satellilibus et prolectoribus cinc-

lar; lamquaui majeslalis crimen essel sul) iilo adul- tus , Orieniem ludibrio babuit.
lero pudicilia. Aliqui , conslupraiis uxoribus, quas XXXIX.
ob casiiiateni ac (idem carissimas babebanl, quuui Dcniquc quum libidinibus suis hanclegem dedisset,
dob)rcm ferre non possent. se ipsos eiiam necaveruut. ut fas putaret quidquid concu|iisset, ne ab Augiisu
Sub hoc monslro, pudicitiie inlegritas nulla , nisi ubi quidoin, quam nupcr appcllaverat maireu), poiuil
barbarnm libidiiicm dcfurmiias insignis arcebal. icinperare. Venerat post obitum Maximiaui ad enm
Posiremo hunc jam induxerat niorem, ut nemo uxo- Valeria, quum se putarei in palribus cjus luiius mo-
rem sine permissu ejus ducerel , ut ipse in omnibus raturam, eo maxiine quod babcbat nxorem. Sed ant-
nuptiis prxgusiator esset. Ingenuas virgines imminu- mal ncfarium protinus iaardescit. Adhuc in atris ves-

tas servis suis donabat uxores. Sod et Comiies ejus libus erat mulier, noiidum luclus tempore iinpleio.
sub tali Principe imitabaniur [ lioc exemplum, et ci- Legaiis prsemissis in matriinonio postulat, ejcciurus
viuin ] suoruin cubilia iinpune violabanl. Quis cnim uxorem, si impetrasset. Rcspondit illa libere, quac
vindicarct? Mediocrium filias, ut cuique libuerat, g sola poterat : primo non possc de nuptiis in illo

rapiebat. Primariie, quae rapi non poterant, in be- ferali babiiii agere, tepidis adhuc cineribus mariti
ncHciis peiebanlur; nec recusari licebat , subscri- sui, palris ejus; deindc illuin impie facere, quodsibi
bcnie Imperalore, quin aut percunduin essei , aut fidani ,conjugem repudiet, idem ulique faciurus et
habendus gencr aliquis barbarus. Nam fcre nuUus sibi ;
posiremo , ncfas essc illius noininis ac loci

stipaior in laiere ei , nisi ex gente boruni, qui fcminain sinc morc, sine exemplo, maritum alterum
a Gothis lempore vicennalium iciris suis pulsi, cxpcriri. Nuiiliaiur homiui quid esset ausa. Libido

VARIORUM NOTiE.
mince mn snnt, quoc viris iunctnc sunt sed ct
sol*.
virgiiies. Glossaria Labbei, Foeinina, O^/staqunm vo-
, AGotliis... pulsi. M Galerium Maximianum
rcin cnnfiigcruiil, et postea se Maxiinino, qucm Ga-
Cifsa-

cein viilgo per faminea , soii qux loeminoi se.\iis csl lerius adopiaverat, adjunxoruiil, ct in iuimeriim Sa-
intcrpreianlur,quod virginibusquoquc propriiini esi. lelliliiin ac proteoloriiin cjus allccli sunt. Baluz.
Bauldiu. Protectoribus. Id est, corporis cuslodibus.
Veales. In ms., Vrh, m.ile. Orientem ludibrio liubuU. Ms. pro ludibrio, babel
Per iimjulos arliis inspiciebantur. Casauboinis no- indibria, corriiple. H;r:c mire conveniunl cum exlieinis
q
lat, ut servos , sic ct sorvas niidas ab enipioribiis verbis cipiiis 19 Daia vero..., accepit Orientem calcan-
:

liiis^ie inspeclas. Non absiinilis (inquit Tollius) oliin duin atqne conterendum.
Persaruin liceniia et hoJie Turcaruin
, aiquo i'ein ,
Cnncnpisset. Sic et L;ictaniius, audissel, qiKvsissel.
Persarum. Matiem. PropierMaxiniiniadoplioneni a Maximiano
Detreclaverat. Ms. legil detractaverat. Calcrio factam.ciijus iixor et vidua orat Valorin,
Tanquatn majestatis criinen esset snb illo adnUero Ad enm. Scilicot Maxiininiim Daiam, in cujiis
pndicitia. Iia nis. Nescio qiio pacto diclio pudicilia , anlain illa post mariti mortein concesserat, ibi sc lii-
laiii ncccssaria :ul bujus loci iiiielligcnliam , iii niilla tiiis moratiiram esse puians, spielo Licinio, cui eain

editioiie reperialur. Galerius f.ommendavcrat. li-VLUZ.

Castilfitein ac fidem.
Aloiistro, pudicilice.
Iii in-;., caslitate ac fide.
jUJnistio conslanler legiliir in
Pramissis. Ms., primis. — Duneman. scquitur ms.
el habot, Legatis primis, notamque sequenlem exhi-
ins. quod ferri iioii pote.st; diciio
convcnit Principi. Lcgendum, Sub liocmonstro, pu-
ciiiin ministri non bct: —
Leqatis primis. Edili oinnes, le(jalis prasmissis.
Ai ms. primis. Ad indicandam impiKlenliain videlup
dicitiw inlegritns uulla; ant Sub Imc monslro impudi- ,
dixisse legalis primis, id est per priinos jam leqalos.
cili(e, inlerjrilas nuUa. Ai..melov. el B.vuldri. BUN.
Ul ipse inoinnibus niiptiis vytc(jnstator esset.
Iil est,
Quce soUi poteral. Subaudi, libere respoudere. Non
novam boc veibo uli licel.
nupi.iiii deflorarci; si
verebalnr eniin, ne ipsam vi sliipraret, vel iiccarct
Inyenuas virgines imminnlas. Imminutas, id est cor-
Maximiiiiis.Tanlumscilicet in Impcratoris iixorcm vi-
ruptiis vel violai.is. Proba nis. codicis leclio; nec tv
,
duam iion audcbat lyrannns. IIeuma.nnus.
inuUinda, siqiiidein ipseinel Laclanlius, Div. Inslitul.,
FeraU. Ms. fedaU, corriiple.
lib. I, cap. 10, paulo anlo linem, de spiiico illo Jovc
Palris eius. Scilicet Galorii Maximiani, qui eral pcr
P;iganorum ait IieU(iiiam suam vilam in slupris adal-
:
adoniioncin pater Maxiniini.
teriisque consumpsit. Omillo vir(jines (juas imininuit.
Fidam. In nis. /idem. Forle, fidelem, breviatis lil-
Coinites. Id est, aulau proceres, qui principein sec-
teris.
labanlur.
Nominis ac Uici. Id est, dignitalis. lib. v InstitiM.,
Imiliibantur [lioc exempUm, et civiuin] snorum, ctc.
Ms., Imilnbatur, niciido-,0. l'er lioc exemplum el ci- ca|). i : Non Sparlianus iii Aiitoniiio
ifjnobiUs.... loci.

vinm, qiiindocim lilleraruin lacunani inanuscripli co- Gela, cap. 3: Sed jam optiiiii in repubUca loci. Laiii-
lej^i posset, cum [^rnpins
dicis siipplovi. Aliti-r lainoii pridius iu Alcx. Sever., cap. 5: Nonmaynisatis luci.
BUN.
inspicioiiii appareanlin
duio lillerje Tr. qu;u prio-
iiis.

ros sunl lillera; vocis Tribnni. Feininam. Iii nis. feinina.

In Beneficiis. Beneficium eo loco significat rcnmne- Sine exemplo. Via cxoiiiplum secundarum niipua-
raiionein coucessam ob quadain inunia recie susccpta rum in Augiisleis feminis haboinus, praUor LiicliliK
et perfecia. Liioii Vcri nxoris, qiiani posl viri inorlem paier .Mai-
lieciisari Ucebai. Iia ms. Maliem , recusare Ucebat ciis Aiiloniiiiis Claudio Poinpeiano seni, equilis Bo-
ineiu suiiinersionis. rnaiii lilio, iiivilam lamen tradidit. Vidc CapiloUii. in
Siipalor in latere ei. Sic rcposucrunt editores, pro Marco. cap. 20.
i ntaia rei , quod esi ia nis. corruplo Ilomini. Pro iUi, scilicci Masimiiio
257 AD t>ONATlJM CONFESSOREM. 2S8

it) irarrt furoremque convcrliliir. Siaiim miilierem A ceiilesduci jiibcnlur. Fleliiselcomploratio, nnn illius

proscribil, bona ejus rapil, aufert comiles, spadones lanlum marili, qui aderat bene meritae uxori, sed om-
in lormcntis necat, ipsatn cum matre in exilium re- nium, quos res indigna ei inaudita conlraxerat. Ac iie

legat ; nec in locum cerlum sed huc atque : illuc prae- impeiu populi de carnificum manibus raperentur,
cipitem cum ludibrio exturbat, etamicas ejus afficio promoii mililari modo insiructi velites et sagiitarii

adullerio damoat. j
prosequuniur. Iia niedise inter ciineos armalorum ad
suppliciumdeductx. Jacuisscntque insepulix, domes-
XL.
licis in fugam versis, nisi eas furtiva amicorum inise-
Erat clarissima fomina, cui ex liliisjuvenibus jam ricordia sepclisset. Nec aduliero impunitas proinissa
nepoles erant. HancValeria lamquain inairem alteram persolvilur : sed paiibnlo affixus, aperuit omne inys-
diligebat, cujus consilio negalam sibi suspicaiur. Dat teriuin, et sub exiremo spiritu inquit omnibus, qni
negolium Pr.xsidi Eralineo, uteaincura dedecore in- videbant, [acj innocentes ei occisas esse lestaiur.
terficiat. Huic alise du3c adjunguntiir, seque nobiles, XLI.
quarum allcra Vesiatem famulam virginem Uomae re-
Augusla vero in desertas quasdam solitudines
liquerat, fugiliv;e tunc Valeriae familiaris. Altera vi-

rum
...
habuit senaiorem, iion
...
nimis Augusla;
.

proxima. »
Syriarclegata.pairem suum Diocleiianum per occul-
"^
° . ic-.
^ ^ r ,
n
• • •

• tos gnaruin calamitaiis suse fecit. Mitiit lUe legaios.

.
r
Sed uiraque ob exiniiam pulchritudinem
.

corporisac 1 I

ct rogat ut ad se.filiam remiitat. Nihil j^roficit. Iie-

pudiciiiam necabaliir. Rapiuntursiibito mulieres, non
rumacssepius obsecrat, Non remittitur. Postremo
ad judicium, scd ad lactrocinium. Neceiiim quisqnam
cognaium suum queindam inilitarem ac poteniem
accusator extabat. Inveniiiir quidam Jiidneiis ob alia
viruiu legal, qui eum beneficiorum siiornm admoni-
facinora reus, qui spe impunitatis inductus, advcrsiis
lum depreceiur. Is quoque , imperfecta legatione,
insontes mentiatur, Jiidex ajquuset diligens extraci-
irriias preces renuniiat.
vitalemcumpraesidio, ne lapidibus obrualur, prolu-
Inroganiur tor- XLII.
lit. Agebatur hsec iragoedia Nicaesc,

menia Judseo, dum quae jussus [erat diceret; ba; ne] Eodemquc tempore senis Maximnni slaiuse Con>
loquerentur, pugnis a tortoribus coercentur : inno- stantini jussu revellebantur,etimaginescum quo pic-»

VAIUOUUM NOTiE.
Comites. Hlc femininl generis. Inslructi velhes el sagiltarii prosequunlur. Sic lego
Ipsam cuinmalre in exilinm relegat. Yn\m3m Mm[>Q QCam Baliizio inler sux- editionis erraia, cnm sit in
r» :-.. r>: _-.•-• j 1. _•.!...„ -.
cum Prisca Diocleiiani uxore, de qua pluribus aciuin ms. , inshuctibHe inens essagiitari, nullo sensu, et sil
est ad cap. 15. Ipsnni, in ms. ipsa. idcin litieraruni numerus. Kecie ctiim bic (ini|uit)
Amicas ejus. Scilicet Valerise. conjunguiilur vernes et sagillarii, cuni ulri(|uc sinl
Afficto. Ms. corrupte.
aljlicto, levis armaliira; mililes.
Suspicalur. Sic in ms. Editi vero suipicabatur. J acuissent(jue, Iiu ras. et recte. Deesl que in priscis
Maximinus scilicet suspicatur. editionibns.
no- Adidtero. Scilicet Judseo. AduUero, in ms., adMi-
Eraiineo. Locus videtur corruptus : Pr.iesidis
men est. Baluz. — Forsan Eratino, ut sit Grsecum terio.
Aperuii. Heumannus legit aperit.
tparewov, quodjdem ac eoKo-ato?. Atlainen Heumannus
Inquii. Ms. in quod. Hedujulat hoc verbum , vcl
loco Erfltmeo suspicatur legendum esse protinus, qitod
inulandiiin ul fecimus , ciiin addiiioiie conjutictionis,
verbum Laclantio est familiare, nt videtur Iiujusce
flc ([1130 deesl in ms. tiuasi dicerel, sub extremo spi~
libri cap. 29, 50 et59.
Famulain. Noniiulli legere volunt jure ac merito
ritu locutus est , vel ail omnibus qui videbant , ac inno'
centes occisas esse tesiatur.
filiam.
Augusla, Valeria nempe, Galerii Maximiani vidua.
Fugiiivce. In ms. male.furtive, Gwtrum. Ms. magnarum, inale.
Non nimis Auguslw proxima. Ita ms. NonituHi legere Calamitatis. \n nis. , calamitates.
volunt nonminus; alii niliil.

Necabatur. Ms. necabantur.

mn Veprecetur. Ms. Deprecatur. — Deprecetur. Valde
precelur. Cic. lib. n , epist. 2i : Legalos senatus non
tianduni
d priiis
ciijus
liUN.
Judex (squHS el diligens. ironice dictum.
Impcrfecta legatione. lia ins. nonnulli eruditi legi
Obruatur. Scilicet a civibus, qui earuiii innocenliam volebant , perfecm /e<jfflffione. Quani iiliiinam leciio-
noverant; vel forte.ne Judaeus ipse ob falsum tesii- nem valde probat Buneinannus nuiuin seqiientem
moniuin lapidibus obriiatur. exliibens —
Perfecta legatione. Sic oinnino cuin
:

Jussus erat diceret; hce ne loquerentur. Sic restiluit Heinsio legendum pro edtl. ox ms. imperfectu ; nisi
crilicus anonymus, qni ins. inspexerat in quo qua- malis, jnitt perfecla legalione. Bun.
tuordecim circiicr desunt rnierfc. Alii leguni jttssus Kodemqite tempore. Ila ms. Duo eruditi viri vellent,
clam erat, pulam, et sic legcndum esse conjiciebat eodem qitoqite tcmpore.
doctissimus Nic. Heinsius. At in ms. legi loijuerentur Seiiis. Iii iiis. senex.
el coercenlur, qwx noiui mulare. Maximiani. Herculii nempe.
Jubentur. Adde, ad supplicium. Senis Maximiani statuce... revellebantur. Confir-
Tanlum. Ms. tanli. manlitr ab Eusebio, bisi. Eccl. lib. vm, cap. 13 ;

Contruxerai. Id est, advocaverat ad speclaculum. lib. Viia; (^oiislanliii., cap. 47, de quibus dispii-
1

Manibus. In ins. manus. lanl Baliizius cl Nurrius. Bun.

Promoii. Vel progressi, vel ut voliint qviidam, duces Imogines cum quo picltis esset. Ila ms. absque ulla
niililares, quiadorutnes priores promoii sunt. lacuiia. Posl imagines, videiur dees&e illius.
259 Firai. L\CTANTll LIB. DE MOI\T. PERSEiiUT. 260
Unesset, detraliob»u(ur. El qitVu scnes ainbo siiiiiil ^ lia , iitriiis(iue imngines stinul locaniur. Maxcnlius
pferumquc picii eranl, el imaglnes Simul dcponc- lanquani divinum auxiliuin ]il)eiitcr ampleciiiur.
baniur amboium. Ilaiiue ijuiim viJeret vlvus ,
quod Jam cniiu bellum Conslaulino iiidixerat , quasi ne-
nulii unqilam iinpcralorum accidcnil, duplici agri- cem palrissui viudicalurus. Unde suspicio incidcrat,
ludine alTcclus , morienduin sibi esse decrcvit. Jac- senem illiiui tim exiliabilem linxissc di^cordiam
,'

labat sc buc atque illuc , xsiuante anima per dolo-^ cum fllio , ul ad alios succidendos viam sibi laceret

rem, nec soraiuim, 'neccibum capiens. Susi»iri;i et quibus omoibus snblatis , sibi ac filio loliiis orbis im-
geinitus , crebne iacryma! , jugis volutatio corporis, periuin vindicarel. Sed id (alsuin luii. Nain id propo-
nunc in ieclo, niinc liumi. lla viginti annorum lcli- siii liabebai, ui cl filio , el cxucris exlinciis , se ac
cissiinu3 iinperator, ad bumilein viiam dejectus Dioclctianmn rcstitucret in regnum.
adeo , et proculcaius injuriis, atque iii odium viix
XLIV.
dejeclus, posiremo fame alquc angore confeclus est.
Jam mota inter (ios fucrant arma civilia. Et quam-
XLIII.
vis se Maxentius Romx contincret ,
quod responsum
Unmt jam superdnit de adversafiis Dei , cujus accepcrat, periiurun» esse , si cxtra porlas urbis
nunc ciiium ruinanw|ue subneciam. Cum huberei B exissel ; tamcn bellum per idoneos duces gcrebalur.
3einulalign«m «dversus Liciiiium ,
quia praelalus ei Plus virium Maxcnllo erat ,
quod ct palris sui excr-
a Maxiinian» Fucrcit , licei nupcr cum eo amiciiiam cilum rcceperat a Sevcro, et suum proprium dc
conrirmassot , tamen ut audivil Cunstantini sororem Maiiris atque Italis nupcr extraxcrai. Diiiiicaiuin ,

Liciiiio esse desponsAui, exisumavit aninitaieiu il- el Maxciiiiani miliies pra^valebant ; doncc postea
Ijm duorum imperaioruin contra se copulaiT. Et conlirmato animo Constanlinus, el ad ulrumque pa<
ipse legalos ad urbein misil occulle , socictalem ratus , copias omnes ad urbein propius admovil , et
Maxeiitii aiquc amiciiiam posiulaiuni. Scribil eliam e regionc Poiitis Mulii consedit. Imminebat dies
fjmiliariler. Uecipiunlur legali benigiie, lit amici- quo Maxentius imperium ccperat qui ,
cst ad sexlum

YARIORUM NOT^.
Senes ambo. Dioclelianus scilicet, ci Maximiaiius Necem palris sui. Maximiani Ilerciilii, quein Cons»
IleicuUiis. taiiiiiius stran<{nlari jiisseral apud Massiliam. Zozi-
CniH viderei i<ivus. Didclcianus, cujus viventis mus lib. II : .ilaxer.lius occasiones gerendi adversus
iniagiiies depouebantur ; quia cuujunctiC eranl cum Constanlinuin bdli qucerebat, seque dolere propter obi-
iiiia^inibus llcrculii. C tnm palris sui simulans . cui morlis causam Conslanli'
Au///. In ms., nuUa. nus priebuissel. Baluz.
Duptici (etiritndine. Bcilicet ob contumcliam tum Senem illuui. Maxiinianum Ilcrculiuin.
fili.i:, tiim sibi illatam. IIeuh. Jam exiliabilem.
Sic reposui , ciim iii ms. sit xla-
Aninia. ms., aniviam.
Iii bilem, cam
derectuiriiim autquatuur initialiiim litte-
Per dolorem. Id est , prce dolore , vel propler dolo- rariiin. Potobt eliani legi , si iiii\h , dcleslab.ilem
„
*
rem. supiirimendo tam.
Suspiria. Cuspinianus in Diocleliano ; Quidam di- Finxis.se Discmiiam. Enlropius lib. x : Indc udCat-
cunt stupore mends , et longa wgritudine confectunt lias profectns est, dolo composito, tanquum a filio esset
aniinam inter suspiria efftasse. l.x Ceoreno. expnlsus. Bxloz.
Adeo. Vlri docli legcbant a Dco. Succidendos. lu ms. succedendox.
In odium viiwdejecius. Ila ms. licet moxpraccesse- Jam inotainter cos fuerunt arma civilia. Inler Cons»
rit dejectus. Quare pliires legcre nialleni devectns ; laniinum el Maxentium , nl) anno nempe 511.
niiiadduclus ul Cieero in odiuin in invidiam addu-
, , Uesponsnm. iVi) oraculo scilicct.
cere.— /n odiuin vitcc dejectus. Lcgilur pro dejeclus, Duces. Ms., ducere.
deduclns apud Buiicman. qui noiam sequeiileiii de- Et suum proprium. Locutio Lnctantiana
dit: — In odium viiw deducius.
: lib. iv,
\Li Craeviiis correxit.
cap. 14 Suum proprium ; lib.. iii , cap. 10 et lil). iv,
:

Laclantitis lib. cap. 1 ii, : Ad extrcmam mendicandi cap. 40 Suo proprio;^ lib. v, cap. 2 Alii suo pro-
: :

necessitutem deductus ; lib. cap. 1 deduclus ad... ii, :

prio adversus ;usto.s odio ; et de Opif. cap. 2 Singu- :

ccecitutem. Val. , Max.

cap. 1 : Kegiilus ad tv
lib. i
tis (mlem qeneribus nd propulsandos impetus externos
cipiivi furtunam dedaclus. Ipsa pkrasis vix invenic- sua propria munimenla constiluit.
tur. Bln.
Ilcum. putat, ct quidena recie,Iegend. esse
Itnlis.
Fame alque angore confeclus esl. Alii eum morbo
aqiiae inlercutisexiinclum ferunt , alii veneno , Sui-
Getulis Mauris cranl proxiini.
, qui De Mauris^at- —
qne Ilalis. lleiiman. iiigeniosc, de Maurisac Gelulis.
das suspendio. Ut ul se res halieat, perisse euni
Neinpe enim bi vicini junguntur. Tolerarilamen po-
constai anno 312, anie nuplias Licinii et Cousiuniiie.
lest ms. recepia lectio ; nam vel maxime nccessa-
Pagius.
ritim fuit, cliain ex Ilalis, quippe iiropinquioribus
Vnus superernt. Nimirum M.iximinus cognomine
Incis exiracium exerciluiu llomam vcrsus contra-
Daza vel Daia adbuc qui Orieuli pra;erat.
,
here. Bu.\.
Quia. In nis. qui ad.
ilt. In ms. bis repctilur ut, ut. JDitiiica/um, ctc. Hciimannus legit , Dimicaltimest,
Constaniini sororem. Constantiam , quai postea sic Ad utrunuiue Eventuni puia peremplo-
paratus.
Ario favii, ut eiiaiii frairem suum ad eurn {iroiegeu- riniii, ciiam mortcm, aut victoriam Ixtam. Apud
dum Baluz.
iinpeileret. Virgilium yEiieidos, I. ii, v. 01 :

fJeiponsam. Id est , desponsatam. FirJcDS animi, alque ad ulruinquc paratus.

Postulatum.ln ms. legilur pos<M/a/am ; edili ha-
benl pos<tt/ans. Scripsimus postu/fltuni, quod reclius Pontis Mulii. Sequor ins. qui baud secus babet.
videlur. In editis. esi Mulvii, quod verum cst noiuen, hodie

PaniUiarUer. Id est , amice. Fonle Mole.

 :

m AD DONATUM CONFESSOREM. 2G2

Kalciiihis iiovcinbiis ; et fiuinqueniialiA lermiiiabait- A magna Sciialus populique Roniani hplilia suscepius

lur. Coniinonitus esl iii quieie Conslaniinus , ul cce- Iinporatov Constaniinus , Maximini perftdiam co-

leslc signum Dei nolarel in sculis , atque ita pr»- gnoscii, liiteras depreliendil, statuas et iinagines in-

liuni commillctel. Fccit ut juslus est, el Iranversa venlt. Senaius Consianiino, virtuiis gratia, primi
X littcra, summo capiie circumflexo, Chrij^mn in nominib litulum decrevit, quem sibi Maximinus vin-
sculis nolaL Quo signo armaius exercitus capil fer- dicabat, ad quem victoria liberaia', Urbis quum fuis-

nim. Procedii hosiis obviain sine imperaiore ,

pon- set allala, non aliter accepii ,
quam si ipsc viclus

ifemque iransgrediiur. Acics pari fronte concurrif. essei. Cogniio deinde Senalus decrelo, sic exarsit

Sunnna vi «triiujue pugnatur. Neque Iiis fuga iioia , doiore, ut ininiiciiias aperle profilerciur, convlcia

nequc iilis. Fit in nrbe scdilio , et dux increpilatur, jocis inixta adversus imperaiorem niaxlmum diceret.
vcluideserlor saluiis publicx'. Tumque repenie po-
XLV.
pulus (Circenses cnim naiali suo edcbat), voce sub-
clamat, Conslaniinuni vinci non posse. Constaniinns, rebus ia Urbe compositis, hyeme
Qiia voei^ cousiernains proripit se, ac vocaiis qui- proxima Medioivmuni contendil. Eodem Licinius ad-
husdam Senaloribus, libros Sibyllinos inspici jubct, venil, ul accipercl uxorem. Maximinus ubi eos in-
in quibus reperlum est, illo die hosiem Romanorum B leliexit nupiiarum solemnibus occupalos, exercituin
essc periiuruin. Qwo responso in spcm vlctoriLe in- movit e Syria, hyeme quam cum maxime sxvieule,

ducius procedit, in aciem venit. Pons a lergo ojus et mansionibus geminatis, in Bilhyniam concurrit,
scindiiur. Eo viso, pugna crudcscit, et nianus Dci debililato agniine. Nam maximis imbribus, et nivi-

snpereral acici. Maxenlianus proierrelur ; ipse in bus, et luto, el frigore, et labore jumenta omnis ge-
fugam versus properal a^J ponism ,
qui intcrruplus neris ainissa sunl, quoruiu miserabilis per viam
eral, ac mullitudine fugienlium prcssus,- in Tiberim strages speciem jam fuluri belli, et similem cladem
deiurbatur. Conleclo landem acerbissimo bello, cum militibus nunliabat. Nec ipsc inlra fines suos moratus

Dies, quo Maxentius impermm ceperat... 6 k^lencl.
novenib., etc. Maxeutius, nt ex Laciaiuio liqiiet, 6
kaleiid. noveinb. id est, 27 octob. imperalor Romie
appellalus est. Maxentium vicit Consiantinus 6 ka-
lend. noveml». auclore eodein Lactanlio.
CommonUUs in quiele. Proprium Iioc verbum. Afe-
neri enim diciintur, quibus Dtius aliqiiid per som-
nium imperat. Vide Insciipt, Anti^.
Coeleste signuni. Iminortaie si^nuin
Lnclaniiiis lil). 27, id esl, signum crucis.
iv, cap.
Isle pono lociis est magiii momenii. Signat enim, et
YARIOIIL.M NOT^.
cunctiis.
Scindiiur. De exciso pwue vide Euseb. lib. \x nisl.
Eccles. cap. 9, et Zozimum, lib. xi, cap. 15'.
Supererat aciei. Biblica h.^ec jdirasis esse videlur :
Exod. cap. xvii, v. 11. Forle legendum suberrat
aciei (inquit Bauldri) idest, scse iiuc et illuc per
G piignanliiim ordines extendit, vim snam lalenler
Tollius conlra Maxenlii milites exereiis. Acies eniin ssepc
aiibi vocat pirgiia, sc« prajlium est. Suberrare nulcin aciei, ut
apud Ciaudianum, suberrare montibns. Sed Hetimann.
iia logeiidum esse putat Al manu Dei superante,
:

locuin, et dicm quo cnix, in qua vinceret, ostonsa est acies Maxeniiana proterreltir.
Consiantino. Nain ciiin ex tcstimonio Eusebii, qni sc Maxenlianus prolerretur. Ra ms. Maxentianus sci-
id accopisse ail ab ore Conslantiiii conslct visum ab , licet iniies. Alii volunt, Maxenliana, nenipe acie«.
eo crucis trophieuin in coelo horis meridianis, sole in NoiinuHi malunt, Muxenliani proterrentur. Si qiiid
occasum vergente et addubitanli quidiiam
; hoe iiniuiitandum es5«t, malleni, Maxenlius prolerilur.
spcclruin sil)i vellet, nocle seqneiiti Christum Dei Prolerrere esl terrendo fugare.
dorinienli apparuisse cum signo illo, quod in coclo Ac. In ms., hac.
oslensum fucral, praecopisseque, ut inihtari signo aJ Tandem. Ms., imnen.
simiiitudineisi ejus, quod in coelo vidisset, iabricalo, Tiiulum. Scilicet maximi. Post mortBin Galerii
co tamquam salulari prsesidio in pryeliis uteretur Maximiniis, qiiia prior C^sar, qnanquam peslremo
cerium esi uiramque visionem uno
in loco, et inira Angustus fuerat, priinas sibi in tituiis atque iiono-
spatiiim aliquot horaruin conligisse. ribus inler ejiis teinporis Auguslos vindicabal, ait
Et transversa X
littera, sunimo capile circumflexo. Eusebius, Hisi. Eccles. lib. ix, cap. 10. Jaia vero
Clirislum in sculis nolat. Ms. Clirislo. lAxc ila inlel- Senatus decrevit, ul fyrimus Auguslorum Coiiblanii-
ligciida sunl, ut Christi Monograinma circuinflexum v) nus esset.
fiierit in capite Labari, ul viJemus in nummis vele- Vindicubat. Forle, vindkarat.
ribus. Adversus imperalorem inaximim. Imperatoris fi-
Sineimperatore. Sine Maxenlio. liuin, (|ui Transaipinas pruviocias hierediiale, Ila-
Concurril. Concurrere, passini est ad pugnam ad ,
liain et Africam vicloria lenebat. Non eniin veri est
prailium proccdere. Accipio aulom iiic pari fronle simiie, seiiatus iilo decreto maximi Itiin oognomen
concurrere, pro eadein fiducia el alacrilaie, qua coii- Adi Cuperuin. Cell.
datum fuisse;
lia te veiiiani hostes, obviam iilis ire. Vel si mavis,
Coniendit. Verbiim istud in m«. mancQm est et
onvies (Bqaali fronte concurrunt. Concurrit, alii con-
prope detrilum, ac vix )egi polest.
currunt.
Uxorem. Sciiicet Consianiiara , Constanlini &»•
Neque
liis fuga nota, neque iUis. Haec Virgilii Yerba
rorem.
jn anliquissimo Laclanlii codice conservata confir-
manta Pierio asserla , lib. x Mn. vers. 757 : bis ne~ Quum. Voculam hanc delendam puiat Heumannus.
que... neque, non vero, ul hoditj, neque nec legciiduin
Mansionibus geminaiis. Id csi, nsia die lantum
fecit ilineris, quantuin duoe mansiones iii via Regia
esse. BuN.
disiabaiu invicem. Nec in prima, sed in secunda
Dttx increpiialur. Maxenlius.
qiiiescebat, Cellar.
Nutali suo. Id est, die illo quo imperator factus est.
Edebat. Ms. Cumqae... el debita. nullo senJii. Pro hi Billnfniam concurril. Ila ms. Nonnulli volunt,
et debiln, cum nonnullis viris doctis iego edebut, sci- accurrit; Alinelov. ciicurrit. Namfacile cu, incM/K, et
licei Maxentius. Ms. Cumquef iego twuque; aiiis postca in couy mutalum est.
563 FIKM. LACTANTII LIB. DK MURT. PEUSECUT. m
esi : sed iransjeclo proiinus freto, ad Byzaniii porias A XLVI.
acccssii arniams. Ernnl ibi miUies proesldiarii, ad Propinquaiilibus ergo e.\erciiibus , Ihm tuluruni
hnjnsmoili casus a Licinio coniocnli. Hos primuni propediem pr.Teliuin videbatur. Tum MaNiminus cjus-
mnneribus ei promissis illiccre lenuvii : posiea \i modi \oluiu Jovi vovit, ut si vicloriam ccpissel,

ci oppuijnniione terrere; ncc Inmcn quidquam vis aut Clnislianorum nomcn c\tiiign(;rct , funditusquu delO'

proniis^.i valuernnt. rol. Tnnc proxiiua uocie Licinio quiesceiiii adsistit

J.iin consnmpii eranl dics nndecim ,
per quos fuit Aiigcliis Dei, mouens ut ocins surgeret, atque ora-

sp.iliuin nuntios lilterasque millendi adliuperalorem, rot Deiun suinmuin cnm oinni oxercitu suo; illius

cum iniliies non (Ide, sed paucitale diffisi, seipsosde- fore vicloriam, si fedssel. Post lias voces, cnm sur-

derunt. Ilinc prpmovii llcracleam; t>t eadem ra-

illic gere sibi visiis essel, etcum ipso qui mouebai, ad-
liono detentus, aiiquot dierum lempiis amisii, Etjam siare'. , lunc docebal cuiu quomodo et quibus verbis
Licinius, lesiinaio ilinere, cum paucis Adrianopoliiu essct oroiiduin. Discusso deinde sonino, noiariiim
venerat,ciim ille, accepta iu dediiione Perinlho jussit acciri, et sicut audierat, liacc verba diclavit :

iiriqnanlo moralus, processit ad mansionem inillia Summe Deus, le rogamus. SancleDeus, te roynmus.
decem etocto. Necenim poteral nllerius, Liciuiojam 0)uitem juslitiam libl commendumus , salutem uostrani

sccundam mansionem lenente disianlem. miUibns to- g tibi commendamus , imperium nostrumtibi commenda-
tidem; qni, colleciis ex proximo quaiitis poluit mili- vius. Per te vivimus,per levictores et felices exislimus.

libns,pergebatobviam Maxiiuino, magis ul eum mo- Summc sancte Deus ,

preces nostrns exaudi. Bracliia

rarctiir, quam proposito dimicandi, ant spc victoria;. nostra ad le tendimus. Exaudi, suncle summe Dcus.
Quippe cum ille scpiuaginta milliumariu;uorum exer- Scribuhiur ba-c iu libcllis phuibus, et per pryeposi-
cilnm ducercl, ipse vix triginla miHiuin numcrum tos iribunosquo niitlnutur, ut suos quisque uiiliics

collegisset. Spnisi enim milites per diversas regionos dcceal. Crevit aninius univcrsis , vicloriam sibi crc-

fuerant, eladuuaii omiies angusiiaj tcuiporis uon si- dcnlibus dc ccelo nuiitialani. Siainit imperaior i>rai-

iicbant. liunidiei kalcndarum maiaruiu, qiio; octavuiu anuuiu

VAIUORIJM NOT/E.

Transjecta protlnus freio. Tl)raci;c uimiriim. Vnlgo qnis iiiicriin, pr.Titer nostrum, vicloriam capcre usiir-
Bospiiorus Tlir.icius niuicupalur. paviL? Nani uulluin miiii uspiam excmplum oiiscrva-
"
Ad hujusmodi casus. In veteri codice lcgilur, nd Itu- lum. Nibil us eo loqiieridi miido apud Laclaii-
usilaliu:

jusmodi causa Ucinio conlocati. Noslra cmendaiio G lium, in ciijus so riptis cl prccipue lib. vii , Irc-
,

boua csi. Et sxpe in aniiqnis codicibus reperjtur quenter legimus, cupere virtntein, caperesapienliam,
scriplum cansa, pro casus ; nl apiid S. Ambrosium capere oriijiHein , cnpere fructns, capere notiliam, lib.
epi>l. 43 In nalura casus est
: , in electione judicium; do Ira Dei, cap. 7 : capere mvrbos; lib. de Opilic., cap.
pro quo in vetusiissimo codice ms. Ecclesia; Uello- 4 , capere mortem. Ibid.
vaceiisis scripiuiu esl causa , quamvis nou bene. Cliristidnornm nomen cxliiigueret. Lactautiiis Div.
Baluz. inslitut. lib.i, cap. 18: Magiuun parlem generis Imna-
lUicere. In ms. iUicire. ni exlinxil.

Nec tamen qnidquam vis aut protnissu valueruni. Ita Qitiescenli. Idest, dormieuli. Coiifer elegantissi-
ms. muiii Lact.inlii locuiu libri de Opilicio Dei, cap. i8 :
Jmperalorem. Scilicet Licinium. Corpus enim viqilante tensu liccl jaceal immobile, ta-
Paucitate diffisi. Gal. rnalebal, Paucilate defecti. men non esl quietum ;... ne saiuberrimam quietem cor-
Nihil mutandiun. Sic Tacilus lib. ii llisl. cap. 25 ,
:
poris interrumpat.
Diffisus paucilale coborlium; uli Jac Gronovius ex Deum stuumum.Hocepitlieto,cum de vero Deo agi-
iiis. Oxon. restituit. Conlrario modo Liviiis, lib. vi,
lur, vixquidquam frequeniins in intiubitatisLnclaii-
cap. V) fidentes intlilum numero. Laclantiana vero
:
tii lucubrationibus; et iti lioc opere cap. 1 , cap. 47
pbrusis, lib.viii lusiiiui., cap. { : Duni... coelesli mer-
el alibi. Quin lucc ctiam iuier alia Lactaiitinin istiiis
cede diflidit. Bu.n.
qiioqiie libelli pareniem esse suadcant , dubiiari iiuii
Heracteam. Ms. Ileraciiam. Scilicct Thracia? , qux potcst. BACLDni.
est ct Pcrinllins infra. Zozimus lib. i, cap. 62. j)
in de-
Si fecissel. Lcgc potins, id si fccisset , ait lloiiman-
Accepta indedilione. Ita Ms. LegonJuin esscl
Lac- IIUS.
dilionein. Scd ul jain supra adnolAvi, sic ioqnilur

l iiilius. Notarinm. Idesl, uniim a secretis.

Perintlio. Ms., Perenllio. Acciri. Ms. asciri.
Licinio jam secundani mansionem tenenle dislnnlem Oinnem. Heuiuann. putat scribendum cssc nos-
miUibus lotidcm. Sic lcgo ciim Vnssio cl Balnzio. lit iram.
Manuscriptocst secunda mansione tcnente dvstanlum,
,
post Gis-
Libellis. Id est , chartis hrevioribiis ; ita
mendose omnino. docliss. Hciimanniis.
. .
berlum (luperuin
Qui coUeciis. Cum Vossio lego, Qui; scilicot Lici-

nius, lu m«. est, atque. Prwposilos. Prajpositi erant primarii , qui pra^c-
Quanlis. Pro quot. ranl lcgionibus, ul patet ex quibusdam Gruieri iu-
Quippe cum iUe. Maxiininus. scriplionibus.
Ipse vix. Licinius. Vniversis. Scilicet Licinii militibus.
Propinquanltbus. Verbnm ex poelis , utjam supra Statuit imperalor prwlium diei Kai. Maiarum. Im-
observavi ad inilium capiiis 24, esique apud Lactan- peruior, ut VKlei.iir, Licinius. Kalendis Maii facius fue-
liiini.
rat Cicsar Maxiininus.
Sivicloriam cepissel. \ii est, reporlasscl. Quid .•diud
enim vicl<uiani capere esse possil , quam , ut vnlgo
Diei. Docii piHanl scribeuduiu esse m dJem; non
Lntini locuti sunt, reporlare,adipisci, couscqui? Sed
iiialc.
 — — — ,

263 LiBKR OE MORT. PERSECUT.

Duncupaliouis ejus implebant, iit suo potissimum A XLvn.
natali vinceretur , sicut ille vicius e$i Romse. Maxl- Ergo propius ncceditur, mhx camint, signa pro-
minus voluit prxire niaiurius : pridie mane actem ceduni. Liciniani, impetu facto, adversarios inva-
composuit, ut nalalem suum posiridie viclor cele- duni. lili vero perterriti, nec gladios expedire, nec
braret. Nuntiatur in casira movisseMaximinum. Ga- tela jacere quiverunt.Maximinus aciem fcircumire, ac
piunt milites arma , obviamque procedunt. Campus miliies Licinianos nunc precibus solliciiare, nnnc do-

intererat sterilis ac nudus, quem vocant Serenum. iiis.Nullo loco audilur. Fit impeius in eunt ei ad ,

Erat jam ulraque acies in conspeciu. Liciniani scuta suos refugit. Csedebaiur acies ejns impune, ei tantus
deponuni, galens resolvunt, ad coelum manus len- numerus lcgionuni, tanla vis railitum a p.-iucis meie-
dunt, prxeuniibus Praeposilis, et post Imperatorem batur. Nemo nominis, nemo viriuiis, nemo veternm.
precem dicunt. Audit acies peritura precantium raur- praemiorum memor ; quasi ad devotani moricni,
mur. Illi, oratione terdicia, viriule jam pleni, rc- non ad prselium venisseni, sic eos Deus sumnius ju«
ponuntcapilibusgaleas, scuta tolIunt.Procedunilm- gulandos subjecit inimicis. Jain slraia erat iitgens
peratores ad colloquium. Ferri non poluii Maximinus mullitudo. Videi .Maximinus aliter rem geri quam
ad pacem. Contemnebat enim Licinium, ac deser- pulabai. Projecil purpuram, ei sumpl:) vesie servili
tum iri a inilitibus existimabat, quod ille esset in lar- B fugit, ac fretum irajecit : al in exercitu pars dimidia
giendo lenax, ipse autem profusus, eoque proposiio prosirata esl, pars autem vel dedita, vel in fugam
moverai bellum, ut, exercitu Licinii sine certamine versa est. Ademerat enim pudorem deserendi dc-
accepto , ad Conslantinum duplicatis viribus siatim sertor imperaior. Al iile kalendis maiis, id est, una
pergeret. nocie atque una die, Nicomediam alia nocte perve-

VARIORUM NOT^.
Ejus. Scilicet Maximini. Nuncupaiionis ejus. Quo IenipropiusIilterismss.,/?ec(ino»ipo<«j/«rfpa<re»i.BuM.
Maximinus Cxsar creatus luerat. Natalis ergo est ini- Tenax. Avarum fuisse Liciniiim niiiliis e.'teaiplis
perii, non vitse. Ct id Licinius ngebai, ut Maximinum prohai Eusebius, I. i de Viia Consianiini, c. 55.
ipsius natali vinceret , siciii naiali suo vicius .''u^rat Fragmenium de Constanlio Chloro, p. 474 Licinivs
Miixentius. Cell. —
Mox Ms. prave, implebunt. Bun. scetere, nvarilia, crudeUlaie, libidine iceviebat.
:

Baluz.
Implebant. Ms., Implebunt. Exercilu. In. ms., exercitum.
Ut suo potissimum natali vinceretur. Videlicet Maxi- Quiverunt. Islud verbum amal Laclantius, et in
mullis cjus operum locis nieniini melegere, ui supra,
niinus.
c. 18. posl inilium quiret ; I. ii Div. Insiiisu., c.
Sicutille victus.esi Romce. llle, scilicet Maxeniius. sl
inielligere quiverunt; lib. v, c. 10, posi niediuin,
JSuniiatur in castra movisse. Scilicet Licinii. Sic
iram (renare nequiveril ; e. 22, si id efftcere uon qui-
apud Ciceronem, orai. proMilone, nunciatum esse in verint ; I. vi, c. 2, non queai conlneri. Sic I. vn, c.
hortos, el lib. de Claris orat. : in Tusculanum milti 7,
el de 0()ilic., c. 4. At iii ms., quieverum, \i\'w&c.
nunciabanlur gladiatorii sibili.
Meiebalur. Ms. , metuebutur. Scd legcnduin esi,
Sterilit. Ms., slerelis, mendose. melebtttur. SicSilius Iialicus, lib. iv, v. 464 :

Serenum. Circa Resision , Thraciae locum inter Meiit agraina leclus

Hadrianopolim et Heracleam, coiitra Zosinium qni , Coelesti clypeo el slernit, eic.
pugnain bancinlHyriispugnatamrereri. Ex ]iKtvi\o. Sic Lactantius ipse, Ib. vii, c. 15 Tunc perayrabil
— Quem vocant serenum.' Plerique liltera^ majusoula ciadesorbem, metens omnia. Cellar.
:

ant diversis lypis, quasi esset nomen propriuin Sere-
num : sed omnis cainpus ab arboribus nndiis diceba-
lur serenus, lucidus. Sic. Laci., lib. vi Inst., cap. 3 :
Habere planum iter , Lucidum amosnumque campum.
—
Melebaiur. Sic
rcclc correciiim pro iiis. vilioso, metuebaiur. Mclere
Iioc sensu illu:=travi ad 1. vii Insi., c. 15. Bun.
Ad devolam mortem. Devola mors hic loci est mon
desiinata , quomodo apiid Virgiliurn , .^Etieid. i

Ulraque acies. Ms. utroque.

BUN. 716...Galiice, a une mori voloniaive. Maucrdix,
estad mortemvoluniariani, sensu
Hoe —
fciiciier declarato.
Ga/easreso/vMnt. Idest, resolvunt nexus ligaminum Bauldri.
quibus galeae capiii aplabantur, etconstringebaniur Deus summus subjecit. Marlyriiiin S. Hasiiei, epi-
ne exciderent.Iiaqiie milites, nonnisideposiiisgaleis, scopi Amasere Licinim igitur onmipoiente Domini
:

nudoque proinde capiie quain edocti fiieranl dixe

,
nostri Jesu Christi manu adjutus vicloriani de Muxi-
ruiil vel jiixta pricceptiini angeli qiii dicl.v t^ '«'"o reportavit. Baluz
precem ,
. .,_~^ ,1 :.._.» :il..J * .„i: l .J r'«_:_ »' Pulnhnl Lege
Putabat. % anu. nt,lnr
putarat, ex IIeuman.
verat preceni , vel juxtn illud Apostqti 1 ad Corin-
ibios , cap. II , cap. iv el vii Omnis vir orans velato
:
Sumpta veste servili. Confirmai hanc narraiionem
capite dedecorat caputsuum..., vir enim non debet ve Ensebiiis, I. ix llisl. eccl., c. 10, e( I. j de Vila
lare capul. Consianliiii, c. 58. Baluz.
Fretum irnjecil. M esi, Bosphoruni Thracium, al-
Et posl Imperatorem precem dicunt. Sic lego. In
que ex Eiiropa in Asiam navigavit.
Ms. est p imperalore prc dicunl. Prima littera p scripta
At in exercilu. Cuiii Toilio lego al jiro ac, qnod esl
est cum lineola sitbter transversa, qnam exislimo si-
in liis. cl inix pryn.e.ssil. Alinelov. legebai, ac ita
gniiicare posi ; deinde mperatare cum lineola trans-
exercitus pars dimidia prosirala esl.
versa siiper c tiiialein ; et laiKlcm diue lineolse super
Pars autem. Adde aliera. Pars auiem. H«'unian.
p el c, ila ut sit precem. Sic el lib i Divin. Inslitut. :
pars altera corrigit ; ego nihil muio : sed subaudio ex
Cuin precem... expromerel. Allaiiieii Cellarius scri-
prioribus, pars autem dimidia. Bun.
benduin putai pro imperatore, sed ininus recte.
Unadie. Post haec verba deesse videtur juxia doc-
Yirlute. Id est, foriiiudine bellica; sicut ei infra. tos noinen mansionis, quam peiierat huc die, cuin
Scuta tollunl. Id esi, allollunl. aliera nocte Niconicdiam pelierii. Forie deest ite-
Ferri. In ms. ferre, parum lalina locnlio. Ferri lantiada. —
Una nocle atque tma die... Nicomediam.
non potuit. Hciimaniius corrigil, perpelli non potuit. Deesse videtur nomen mansionis, imde ailera nocte
Dixitquidem cnin Cicerone iiosler I. vlnsl.,c.l6 Arf : Nicomodiam pervenerit. Coluiiibo videlur (ugiens^
t<tiiitfltes$tu(s.../°en-t;sed hocminus liic Qonvenit.Mal- autsiinile desiderari. Cf.i.l.

Patrou. VH. 9.
 ««T FIRMIANI LACTANTII 268
nil.ciim locuspriclM aUflsstUmilliacenluinsexaj-int:!; \ da esse crediiliiniis, quibus divinitalis reverenlia
ripii^que liliii ei uiore. et pauois ex pitlaiii) cAiiiiii- coiitinebaliii ul dareinus et clirisiianis, et oiuni-
h\i!i, poiivil Orieulein. Sfd iii Oappnducia, coUectis bus liberain poleslateiu sequendi reiigionem, quan)
8x ft^.\ el ab Orienic iniliiibus, subsiilit. Ita vesiein quisque voliiisset ,
quo quiilein diviniias iii sede
iisuinpsii. coelesti, nobis atque onmibus qui sub potesiate
XLvni. noslra sunl consiiluli ,
placaia ac propitia possil
Li<:iiiius vero, acoepia exercilns parte ac tlisiri- exisiere. Itaque lioc consiiio salubri ac reciissiina
liuia. irajecii exereilum in Bithyniam paucis posi ratione inciiiiduni csse credidimiis, ut nulli omnino
pugiiam (iiebus, ei Nieomediam ingressus, gratiain fdculiatein abnegandam putarcmus, quivel observa-
Ut'0. cujus aiixiiiu viceral, retiilil ; ac dio idiium lioni cbrislianoruin, vel ei religioni menlem suaiii

Juiiiaruiii , f!onsl.>nliiio alque ipso ter consulibus, dederai, quani ipsesibi aptissimani esse senlirol; ut
de resiitueiida Ecclesla hujusmodi ruieras prx!»idein possil nobis siimnia divinitas, cujus roligioni liberis
dutas propoiii jussil. mentibiis obscquimur, in omnibus soiiuim favorem
LITTERyE LICINII. suuin bencvoicntiamque pr;f.stare. Quare scire Dica-
« Cuin reliciier. tatii ogo Consianlinus Anguslus, tiouem luam oonvenit ,
placuisse nobis, ut, amotis
(^uam elinm ego Liciuius Auguslus, npnd Mediola- B omnibus omnino conditionibiis, qncc prius sciiptis ad
n))tit convnnisseiitus, alque universa, qu.T» ad com- officium tuum dalis supcr ciiristiaiionun nomiiic vi-
luod:) ei 8ecuni:iiein publicain periinerent, in trac- debanlur, nunc vere ac simpliciter umisquisiiuceo-
wiM habcremus, hnec inier csetera qua: videbainus rum, qui eamdem observandic religioni chrisiiano-
pluribus hominibus profuiura, vel in itrimis ordinan- ruin gcrunl volunialem , cilra ullain inquietudiuem

VARIORUM NOT.42.

Lceut prxUi. Forie prope Heracleam ad 14 millia Q'io quidem divinitas, elc. Quidam legunt »l qui-
passnrm versus Occideiitem. dem divinitus; nonnulii quo, pro ul, siciil iiifra quo
l*eihil Orienlem. Zo^dinus Per Orientem tn ; scires. Pronnm fuit ciim enidilo Toinardo exscribere
ALqijpLum discedens, spe fOtjendnrHm copiarum, qmnla: c\ Kusebio, I. X, c. , et JNieoplioio, I. vii, c. -41
;">
;

lerendo bello f^ujTicerent. Baluz- Quo quidqnid esl diviniintis et rci coelcstis, nobis et
In Cappadocia. Iii ms.. e.c Cappadocia. universis qui sui) imperio nohlro degunl constilnli, pro-
Veiiem resumpiit. Nimiruin purpurain, signuin im -
piiium essc possit. Ego iit a m;\nuscripto miiiiis rece-
pcrai«iriai m;iji:s.lalis. dam, lcviori iniitaiioiie legocuiri dociissiiuo (iruivio :
Oniribnia. Iii siias legiones, ul inde suppicmcn- Q'io (juideni divinitas in sede ccelcsii nobis, alquc om-
lum esscl Iet;io;iibus. nibu.t qui sub nolestute nostru snnt conslitnti vlacaia ,

Trnjerii. Per Bospiiorum Tlir:\ciiim. f^ et propitia possit e.vislere. Aliiielov. ol S,ia!kiiis le-
Pngnnm. In uts., puiinn; male. gunt, qnod quidem divinilas... pUiratum et propilium
Cratiani Ueo... reju/t^.\lii>s tum Licinius fuit ab co, possit efficere.
qiii postea facius csi ; laudaius eiiuin ab Eusebio, Consitio. Lo,2,(iconsilinm, dcleti virgula poslsa/Miri,
1. IX, r. \i. BtN. ex Cr.Tco Ensebii.
Oie Idunm .Inniuruni. Ista nou suiil inleiligcnda Dedernt. Iia ms. Prisca; editiones , dederet : lege
d.> die qiio datiim e$i edicluin, sed de die quo Licinii poliiis dederii.
jii.s)»ii proposiiiim eslNio.oiiicdiae. Balcz.
.Siimma divinitns. Nec alitor Laclanlius Oivin. Insii-
Cousimtino atque ipso ler consulibus. )d esl, anno lul. lib. VII, cap. 26, in Epijogo ad ConsUintiiium
Christi 313.
iinp. anlc rnieiu 7'e provideniia sununai divinilatis ad
:

I)e resiJluenda Ecclesia. Nicomediensi «cllicet, cae-

faHtifjinm vrincipfilc prove.verit. Et lib. V, c;ip. 10 :
lcrisqiio, qii;« aute decennium per lotsim Biibyniam.
Olfensn diviniias scelere liominum prave religiosorum,
Ctijus Niouuidia
princeps crai civilas , iiKiraiil (jravi eosinforlunio maclal. Et supra diviniiatis reve- ,

cvcrs.^e. Nam
Nicomedicnsis qnidem priiiKt omniuin renlia. Noia divinitaiem, pro/J^o aLaclanlii» nsiirpari.
cversa fucrai, el soti) ad;cqiKila ut ex capito 12
cerinm esl.
, — Sumnta diviniias. Noii .Inpitor, ul qiiiiiam piilant,
scil Deus summus indicaiur. Conr. Niirr., p. 571.
tjUleras.Eas descripsil Eiisebius, I. x, c. 5, sed e S.Tipe ila Laotantiiis, lib. iv, cap. 5 Divinilns qme :
,
roinan.ilinguain gr.Tciitiiseriiionem tpanslalas.nlipse
rjubernai hunc mundum; lib. v, cap. 10 Olfensa divi- :

:iil. Qiiod iTjfo oas niinc liabeiniis l;iline, iili ctlil.e

.1 •
„1 .
"""•^. "^'c. Bux.
primo siint, uiiiiis Laclanlii dilicenluc debeinns. n
,

Sod , %, , e
i,le omisii pr.oiniioncni,
pr.orniioncm, q qiiam Eusebius habet. Ba- ^ .. ,
'^'''"«'" (^^ot-e^n. \h..^olita fervoran.

LOZ. —
Litieras. M
c-^t, e\ uirius!|iie intcrpretis vcr-
Dicalionem.U c^i,
Cangii Glossariiim lai.
diqtiulionem.
Apud
Vide,
Eiiscbiiim est
si lubet
Devoiio-
8i )!ic, ^difinifj. I.i Pagiiis quidem oxerle iii lioc i|>so
aigiiiuenlo, episiolam, inquil, ei ediclum hic iion dis-
nein. — D:cationi-m. Sio, pioaliorurn dignationem,cx
,

uis. rcslilucndiiin. Dicatio, inquil Nurriiis, est titulus

linqtin. Sed loqueudo, nonniliil dis-
c-sso, a(;;iir:ilc
lionoris, qui proi.^iulibus el proconsutibus dnbatur. Bu.N.
criniinis ii.lercdicta eL litloras iniperaloriiin ad pr.c-
Scriptis ad officium tuntn datis. Pro ad officiim tuum,
^iilcs datas , j;im anlc, ni fallor, osloiidit Pauius
B.inidri not) iiliima ad lias iitloras iufr:!. apml oumdoni Kusobiiim legitur ad devotionem tunm. ,

Pro/joiii. Yopiscu3,iii Finno, c. 'S,edtclum proponi

Super chrisiiunorum nomine videbantur, nunc vere
jussit.FreqiiPns vorbuin proponere boc modo. Bu.\. ac simpliciter unusqnisqne. Sii(ipleiida cl corrigeuda cx
Tnm Eusoltii Gr:vcis. lib. X, c;ip. It Snper cUrimunorum :
erjo Constuntinus Ms., la/u e(fo quam Con-
.

stantinui ; malo. Vid. seq. uomine continebantur, et (pia' pror.ms Iwva;, et a nostra
Qunnt eiiam. Alia cxeinpla parlicularum lam... clemenlin (ijienfi: esse videbuntur, efn totlantur ; el nunc
libcrc ac simpticiter vtin>iqu,isfiue, A'ido ad li;oc oliser-
qu/un £fiamdcdi ad Lacl. I. V liist., c. 20, tam con-
lemptum... tfnnm eliam injurias. BuN. v;ii:oiiein crud. l^iuli Bauidri ex edit. Ullr.ajecliua,
iiifra.
Credidimust .Ms., creditnus.
Piriiiitatii. \!s., divinilas. Pro auttc vere apud Euseblum est /i^tTt?; in ms.
f.ontitubnlur. Ileuniann., cotilinelur. nunc cuvcre.
^cfiuenii. In M-., seqnenli. lltlam in(ju.ie'.udiitcnt. Ms iiltim.
 ,

•iCD MBEK DE MORT PEr.SECllT- 270

ac niolesiiam sui idipsuni observareconiendant.Quai^ A non hominum singuloruni.pcrtinftnlia,ea omnia lege,
solliciUidini luoc pienissiiuc sigriificaiida essft credi- qua superius, comprehendimus, ciira ulinm prorsus
(iinius, quo scircs nos lii)eraMi nlquc absohiinni co- amhiguilateui vel conlroversiam liisdc!)^ clirislianis ,

lendj) religionis snx' laciiltalen» iiisdem clirisiiauis id est , corpori el convciiliculis eorum rcddi jiibcbis,
dedisse.Qiiod cum Iiibdem a nol)is induiluiii esse per- supradicla sciii':el ralione scrvala, ut ii qiii eadem
videas, iuleiligilDicaiio lua,eli;im aliis religionis su:c sine protio, sicut diximiis, reslituerint, indemniialeni
vei observaiiiiA; poleslalein simililer aperlam, et li- de nostra l)enevolentia sperent. Iii qiiibus oi!inii)us
beram proquiete temporis nostri esse concessam; ul supradielo corpori chrisiianorum iiiierces:-;oncrn
iii colendo quod qiiisque delegerit habeat lil>eram fa- tuam efficaci.ssimam e.xliibere dcbcbis , ut pr;ecep(um
cu!lalcm,quia (nolunnis delralii) honori , nequo cui- noslrum qiianlocius complQalur, quo eliam in lioc

qiiam religioni aliquid a n<ibis. Alquc hoc insuper in per clemenliam nostram quieii publica; coiisulalur.
})crsona *christianornm slatueiidum esse censuimus, llaclenus fiet, ul sicut superius coupreheiisum est
quod si eadem loca, ad qua; antea convenire consue- divinus juxla nos favor, quem in laiilis sumus reiius
verant, de quibiis eliain dalis ad officium luum iiHe- experti, pef omue tempus prospere successibus nos-
ris ccria anlehac forma fiierat compreliensa ,
priore tris cuin bcaiiludiiie noslra publica perscverei. Ut
lempore aliqui vel a fisco nostro , vel ab alio quo- B autem hujns sanclionisbenevolei.liae nosirse forma ad
cumque videntur esse mercali, eadem christianis sine omnium possit pervenire notiliam, perlala program-
pecunia, et sineulla prelii peliiione, posiposita omni mate tuo h;£C scripla ci ubique proponere , el ad otn-
frusiratione atqiie ambiguitaie , restituantur. Qui nium scieniiam te perferre coiiveniet, ui hujiis bene-
eiiam dono fuftrunl oonsecuii.eadeKi similiter hisdem volenliffi nostrae sanclio latere non possit. j

ciiristianis quaniocius reddant : etiam vel hi qni His litleris propositis, eiiam verbo horlotus est, ul
emerunt, vel qui dono fuerunl consecuii , si petivorinl conveniicula in slatuni prislinum redderentur. Sic ab
de nostra benevolenlia aliquid, Vicarium postulent, eversa Ecclesia usque ad rostitutam fueruiit anni de-
quo et ipsis per nostram clementiam consulalur. Qu3C cem, rnenses pius minus quatuor.
omnia corpori chrisiianorum protinus pcr inlcrces-
xux.
sionera luam, ac sine mora tradi oportebit. Et quo-
niam.iidem christiani non ea loc» lantnm, ad quse Seqnenti autem Licinio cum exerciiu tyrannum,

convenire consueverunl, sed alia etiam habiiisse nos- profugus concessil, el rursus Tauri moiilis angustias
cuntur, ad jus corporis eorura, id est, Ecciesiarum, C peliit ; muninientis ibidem ac turribus fabiicaiis,

VARIORUM NOTiE.
Plenissme. In ms. plemssima. Corpori. Id est, &ocietaii.
Hisdetn. In ms. isdem. lidem. Ms., idem.
Dicatio lua. Apiid Eusebium, devolio tm. Non ea locn. Ms., Non in ea loca.
IJt in colendo quod quisque delegerit. Sic lego curn Consueverunt. Ms. cotisueruni ; sicut
, ii° 7, consue-
doclissimo Groevio^ levi facia muiaiione. Ms. habeit, ranl. Heumann.
ut in colenda quod quisque ditigerel, habeat liberam fa- Qua
superivs, comprehendimus. Vel jiixla Gr.Tccum
cultalem, qui. Eusebii, sicut snperius comprehensum est. Heumann.
Qiiin nolumus detralti. In ms. est qui, cujus vice llisdem. Ms., idem.
po<iui quia, etduo vcrl)3 quije de.sunt, ex Eusebiosup- Resliluerint. Ms., restituanl.
plevi pernolumus delrahi. In laniis.... rebus. id esi, in lammultis. Euseb. h
In persona. iicumaiin. ex Eusebio legil m persO' TTOrAor?. BUN.
nam. Iii Ms., P'lala, <j|uod cst pcrlata, iion pra-
Perlala.
Eadem. Eorum, juxta fieumannum. lala,utinedilis; pioenini in hocms. exprimiiiir per
Ad qua anten. In ms. ad quce q. antea. p, cum lineola trausversa ad partem inferioroin !ii-
Consueverant. Tollius legit, consveveruni. •
tera;.
Aliqni. Ita reslitul ex ms. Apud Eusebium est , «i Ad.... scientiam perferre. Plin., iib. x, ep. 15 ; lUec
qui uul a fisco nostro. Omnes edili feruni allquid. innotiliam tuam perferre non exLslimavi. Cypiianus,
Restituanttir Sic ms. Prisci editi habenl reslituant.
. iib. I, ep. 5 In notitiam tuum perferenda. Bm.
:

Fucrunt. Lej?e fucrint, c\ Graeco Eusebii. Hortnlus esl. Licinius. Esl deesl in ms.
Dono fuerunt. Ita ms. donaverunl. In. Deest iii ms.
Si peiiverint. Ita scripsisse Laclaniiiim ex Euscbio Aiit}i decem, cic. Id esl, a Kaieudis, seu die M;iriii i

pro cerlo habeo, noii puliverint, quod esi iii manus- anni 50">, ?.d diem 15 mensis Jumi 515. Siuil proinde
criplo corruple, ac nullum sensuin pr;«stat. Et mox anni decem, menses ires el dies iredecim.
idein Eusebius , TTftoa-skO^AfTi tw iTri roTtMv ''ETzupyoi §£- Seqitenti, elc. ... perrumpemibus. Qualnor has ii-
. «a?om, flrfe'jnt locorum Proifecium qui jns dicii. iu\que neas sic legil neumannus : Sequenie nutem Licinio
hic legendum profecio Vicarium per V majusciilum. cuin excrcilH Tyramius Maximinus profuyus recessil,
,

In ediiis eslputaverint, corrupte. el rursus Tauri uionlis angu&lins peiiii, miinimeritis

Vicarium postulmt. Id est , ad Vicarium noslrum ibidem ac lurribus fabricaiis itrr obslruere connCin e.>.'.
eant, ex Greco Eusebii. Alii putant legendum esse, si Sed undiquc vcrsum perriinipenlibus omnia virtunbus,
petiverinl de noslra benevolenlia aliquid vicnrium, pos- elc. ij^iuu" ex vocabuiis inde dexlrorsum faci!, Hei:-
tuiem, quo el ipsis, elc. Vir.arium, k\ est, rem eiii.sdem mannn.>; undique.y-rsum, qiia loculioiic usus cslLiie-
pretii. — Vicariuiii postulent. Di;i7,ius alquo Tollius tanlitis siipr.T, uniii. 54, ad liiiem.
atiquid vicarium,m)j vicariiuii inlel!i',;uni. pro resliiii- Tyranniim. Maximinum.
lione; et isie eliam oplaverinl, pro putaverini. AlCu- Concei<sit. Id e^t, loco cessii , vcl .ibeundo lociim
perus el Baluzius Yicarium proviuciv iiiierpreiaiitur, illi dedit.
«oium ex imperii noliiii magi<lr;\ium.
'
Cki.i. Peiiit. Iia recte. Ms., pelit, male
*
Quo. In ms., co Munimenfis \n ms.. monumenils
 FIRMIANI LACTANTI! 279
471
iier obsirucre conaius esl ; el inde dexirorsum per- A niulios gravesque cruciaius, cum capul suum parie

rumpeniibus omnia victoribus, Tarsumpostremocon- libus inOigeret, exilierunt ociili ejus dc caveis. Tiinc

fugii. Ibi cum jain lerra uiarique

peiereiur , nec ul- demum, amisso visu , Deum vidcre coepil candidaiis
angore animi ac melu con- minisiris dese judicantem. Exclamabat ergo sicut
lunt speraiel refngium,
fiigil ad moriein, quasi ad remedium malorum quaj ii qiii torqueri solent; el non se, sed alios fecisse

Deus in capul ejus ingessit. Sed prius cibo se in^ diccbat. Deinde, quasi tormentis adaclus, fatebatur,

fersit. ac viiio ingurgilavii, ul solent W\ qui lioc ul- Chrisium snbinde deprecans, ei plorans ut suimet

tiiiio sft f.iccre arbilranlur. Ei sic liausil veiienuui. misercrctiir. Sic inter gemitus, quos tamquani cre-

Cujus vis, referio siomacho repercussa , valere non maretur, edebat , nocentem spirilum detestabili ge«

poluit in prxsens sed iii ianguorem malum versa nere moriis efflavit.

pcsiileniiiE similem , ul diuiius proiraclo spiriiu

criiciamenta seniiret. Jain sicvire in eum coBperat

viriis ;
cnjus vicum praecordii ejus furerent, insusten- Hoc modo Deus universos persecutores noniinis
laiiili dolore usque ad rabicm meniis claiusest, adeo sui dcbellavit, ul eorum nec siirps, nec radix ulla
ui per dies quatuor insania perciius,
hausiam niani- remaneretl Nam Liciiiius summa rcruui. potitus , in

lius tcrram velui esuriens devorarel. Dcinde post B priiuis Valerium, quemMaximinus iralusnecpost fu-
VAaiOUUM NOTif:.
Uer obstruere. Licinio nimiriim. neribus lugendi. Vide Casauboni notas in Julium
Dexirortum. Ms.. detrorsum. Capitolinum.
Jbi. rh ms.. Ilibi, mendose.
ExiHei-uni oculi. Idem scribit Eiisebins, lib. ix Uist.

Peteretur. liand secus Laciantium scripsisse credo Eccles., cap. 10, de Vita Constaniiiii, cap.
et lih. i

cunulociissimoGr*vio; neque prolixins verbum pa- 59; iiem Eutychius, Theophanes et Anastasius.
limr vacniiin ms. codicis spaiiiim, quod
vix esl 5 aut Meminii eiiam [). Chrysosionius, Oratione in S. lia-
bylain, ci S. Hicronymus in Zaciiariam , ut videbi-
G lilleriirimi posl priinam lilienm p, nec
sine coiii-

liendio, iuutscriplnin fneiil, petelur, Incn peteretiir. uiiis not. I .id cap. 50. Kaluz.
Prius cibo $e uifenit , ac vino ingurgiiuvil, ul solenl Candidalis minislris. Id ost , Deum circumdalum
;»piid FlDriim, 1. ii, c. 18 el 4, candidatia ministiis, sive, angelis suis. Vide Paulnui
hi, elc. l^vcmpl;» suiil
2 et I'2. Adliiiiic iocniii niiruin in modnm facil aller BjiiMri :i(l hiinc locum.
Liclunlii Vila B^aia lil». vii uli.
lio
Qnauto quisque : Fatebiitur. Adde, te fecisse.

mnis in seneclulem vergnitibus

appropinquare ceinit Plorans. Heiiman., Implorant.
illum die»i, quo sit ei ex hac vita
dcmigrandum, coyitel Nocentem spirilum detestabili genere tnortis efjlavit.
quam pnrns abicedat , qunm innoceus ad judicem ve- Maximinus periit eo .'inno quo pax daia est Ecclesix,
»iia<; non ut fnciuiit qnidnm ca;cis mentibus 7iixi , qiii qno etiam Lactaniius finem iinposuil huic operi, at-
jam deficienlibus corporis viribus , in lioc admonentur C que persecuiio coepil anno 303, exeiinte Februario.
uUinuv.necessitaiis, ui cupidins, ul ardentius liauricn- Liice igiiiir clariiis esl Maximiniim exlinciuin fuisft
iniio 515, qui dccimus annus erat a coepla persccii-
dis iibidinibus intendnnl.
Et sic. Id esi, ei deinde. tioiie. B.VLUZ.
Uausit venenum. Noii itaque periit morte simplici, Persecutores.... debellavit. Lactaniius, iib. vii In-
ut liadil Epitonie Victoris. Slilut., c:ip. 26 : llli enim, qui ut impias Heligiones
Repercussa. Iii ms. repercussus, mendose. defendercnt, ctelesiis uc singularis Dei cultum tollere
Jn prwsent. Id est, tempore lunc praeseiiti. voluerunt, propigali jacent. Eadem obserTanl Euso-
Versa. In ms. veno. hius in libro i dc Vila Constanlini, cap. 3, Auctor
Cujus vi, cum prwcordia ejus furerent. Furerent, in FragmeniideConstaniioChioro, p. 475, et Hierony-

ms. lurens : sed error, ut puto, Amanuensis, pro mus in capui xiv Zachariae. Adeatur, si lubet, Ba-
fnrereni. Ediii vero habent , cujus vis cum pracordin luzins.
Nihil quanium
ejus iireret : fnrie eiiam s.'\lis benc. Stirps. Ms., stirpis.
possiunus muiamus, ciquoil lieri poiesi per parvam Radix. In ms. radis.
muialioiiem, id poii>simum eligimus, dummodo sen- Valerium, queni. lla ms. Valerium scilicet Valen-
snmo}.limmn cliciamns. Furerenl vi morbi recte , lem, dc(|uo anno 206 num. 15, sic lo(|uitiir Pagiiis.
diri polesl, id est, vi inorbi adurermlur. Eodem lempore quo Alexander, qui Prsefecti Prxio-
Iniustenlabili. Viri docti ignor.ire se fatenlur, rii Afiicx munere fungebatur, apiid Canhaginem
qnis iu oiim anie huiicauctorem nosiruin fuerii lo- imperator fit, Vatens imperator creatur, inquit Viclor
ciitus. Lactaiilius ipse est , giii Divin. Instilut. lib. j^ in Epitome, qui postquam Maximini mortem narra

VII,cip. 16, ait insustentabilU dominalione vexubil

: vit, siihjungit : V alent a Licinio morle mulctatur. De
orbem. Porro insuslentabitis ost inlolcrubilit. Quis boc Valente loquilur Laciantius, libro de Moriibiis
iioii sibi porsuadeal Lncianlium islius quoque libolli Persecuiorum,cap. 50, ut priiniisomnium observavit
es.^e pjreiiiem —
Insuslentabili dolore.
''. Offendo erudiiiss. Abbas Ludovic. Du Four de Longuerue, \n
qiioqr.c in Vulg. Versione, Oral. Manass. Lihro II. lideris ad Pagiuni scriptis; ibi Lnctantiiis de Maxi-
Paralipp. cap. xxxvi. Adjunciac Quia importabilis est : iiiini inorle ail: Licinius tumma reruin potitut, in pri-
magnilicenlia giorioi tux , et insuslenlabilis ira com- mis Valerium, quem MHximinut iratut nee posl fugam
ininulionis tuce. Bii^- quidem, cum sibi videret esse pereundum, fuerat ausus
Insaniapercitut. Ita nos emendavimus. cum in occidere, necari jussii. Nec dubilari potest quiii V:i-
codicc veieri scripium sit, insanin percutis. Laclan- lei ius illo idemcuin Vuleiiio a Yictore memorato,
sii

liiis. lih. i Instit. cap.

Jdem fnrore ntque insania : cnm Goltziiis inler iiummos trigiiita Tyrannoriim, qni
percitus, v.torem suam cum liberis inleremit. Balcz. iiriperaiiteGallienoRempuhiicam Roman^im afflixen*,
Iluiatam mnnibus lerram. Id e>l, eHo>s;im. Caisar, hunc referat: ATT. k. UOT. otaaep. otAAENc. ceb.
lihr. V de B. Gill. c. 4^ Manibus sagulisque lerram : L. A. id ost, Jmperator Ca;sur Publius Vatenus Valent
exhaurire coqebnnlur. Sialius, lib. iii 'flici». v. 50: Auqu.jtus Anno primo. PAGiUS. .Altnmen «'iundoci. —
Jlaustaijue ...arem, id esl, accopla. Vid. Schul. el Ctipero aliisqne crilicis bainzins seruiidis cnris iegit
Birlh.,p. '.85. Blm Valeriam quam. —
Ilnic asseiiiil Buiicmannus.
Capnt pnri^tibnt ex de-
infligeret. Hoc esl unum Jratus. Sciiicei ob negamm sil>i malrimonium|
ie=iUhilih>is, ul in tertia Tusculana Cicero vocai, ge- legcndo sii|ira Vaterium.
 ;

275 LIBER DE MORT. PEKSECUT. 274

gam quidem, cum sibi videiel esse pereundum, fue- A poenas dedii. Duciae igitur raulieres cum ingenti spec-
ral ausus occidere ; ilem Candidianum, quem Vale- taculo et miseraiione lanii casus.ad supplicium, ei,
ria ex concubina geniUHit ub sieriliialem aduptave- anipulatis capitibus, corpora earuin in inare abjecta
ral, necari jussil. Mulier (anten , ut eum vixisse sunt. Ita illis pudicilia et conditio exilio fuit.
cognoTit, muialo habilu, comitHtui ejus se miscuil, LiL
uifuriunam Gandidiani specularetur ;
qui quia Nico- Quae omnia secundum fidem (scienti enim loquor),
medix se obtuleral, et in lionore haberi videbalur, ita ut gesia sunt mandanda litieris credidi ne aut ;

niliil tale metuens , occisus* esl. Et illa, exilu ejus raemoria tantarum rerura interiret, aut, si quis hisio-
audito, protinus fugit. idem Severi filium Severia- riam scribere voluisset, corrumperet verilalem, vcl
num, jam aetate robustum, qui fugienlem Maximinum peccata illorum adversus Deum, vel Judicium Dei
fuerat ex acie sequulus , lamquara posl obilum ejus adversus illos relicendo. Cujus aeternaj pieiati gra-
de sumenda purpura cogitasset, capilali senleniiac liasagere debemus, qui landem respexitin lerraiii,
subjcclum intercmit. Qui omnes Licinium jam pri- quod gregem suum pariim vasiatum a lupis rapaci-
dem, quasi malum metuenies, cum Maximino esse. bus, pariim vero dispersum, relicere ac recoUigere
nialuerant, prxter Vaieriam, quse voiens Licinio in dignatus esl, et bestias nialas exlirpare, quae divini
omnes Maximiani hjerediiaies jure suo cedere, idera B gregis pascua protriverant, cubilia dissipaverant. Hbi
Maximino negaverat. Ipsius quoquc Maximini filium, sunt modo magnifioa illa ei clara per gentes Jovio-
lum maximum, agenlem in annisocto, et filiam sep- rum ei Herculiorum cognoniina, qua: primum a Dio-
tennem, quxdesponsa fueral Candidiano, exiinxit. clete ac Maxiiniano insolenter assumpia, ac posimo-
Sed prius mater eorum in Orientem prsecipiiata est. dum ad successores eoruni iranslaia , viluerunt?
Ibi ssepe illa castas foeminas inergi jusserat. Sic Nempe delevit ea Dominus, et erasit de terra.
omnes tmpii vero et Justo Judicio Dei eadem quse Celebremus igitur triuniphum Deicumexultaiione,
fecerani receperunt. vicloriam Domini cum laudibiis f.-eqijcuicmus, diur-
LI. uis nocluriiisque precibus celebremus ; celebremus,
Valeria quoque per varias provincias quindecim ui pacem post annos decem plebi sua; daiam con-
mensibus piebeio cultu pervagnia, postremo apud firraetin saeculum. Tu pr*cipue, Doiiaie cliarissime,
Thessalonicam cognita, comprehensa cum maire qui a Deomereris audiri, Douiinum deprecarc, ut
VARIORUM NOTiE.
Jtem Candidiamtn. Ms., idein Candidiarium. C inierim condilionem quam liic iioster memor.Ti
,

Mulier tamen, ul sumvixisse cognovii. ila ms. Vide .lequaliler ((uideiiimalri cl iiWiC, seii, qiiod idem est,
Colurabuin el Pauiura Bauldri. Mulier, id est, Va~ Friscie et Valeriae convenire veruin addiia pudici"
:

leria. tice inentio specialiier perlinei .iil Valeriani. Balluiu.

Qui quia. In ms. deesl qui. — Miror L.actantium noii dixisse fuisse Vuleria:
Exilu. id esi, morte. exitio sncrificia, (juibus cogente Diocletiano pnlre siio
PrcBter Valeriam. Ms., prai Valeria. polluia fuerul, Chrisiiana cum essel, cap. 15. Toi-
Volens. Dociiss. Cuperus legfindura esse censet NAUD.
nolem. Ms., volenii. —
Cupero asseniit Bintemaii. et Fidem, scienti enim loquor, ilu, elc. Ms- habet .sc-
lectionem sequentem exhibei..O««^ voiens Licinio. Ms. cunduni (inem scienti enim loquor ita , eic. Edili vero
qutevolenti Licinio. Nmi maie, ut censel Nurrius, p. habent secundum (idem scieniium loquor, ila, elc, sed
272, hunc sensum clicieiis : Liciniuin vuluisse in mulanduni piilo, nisi ftnem, cujus luco scri-
iiiale. Nil
oinnes invadcre G:ilerii haeredil:ites, atqiie idcirco bimas lidem. Scienti enim loquov, diiiis iiiter paien-
Valeriam confesiim ab eo fugisse,.ui.'id Maximinum, tlieses. tiic auleni Donatum
alloquitur aiiclor iiosler
qui uxorem habebai, sese tuiiusreciperet. Bu.neman. sub recie proce-
fineiii libri, sicul inilio fecil; el ila
Jn omnes. Ms., iu omnia. dit oralio. Donatus eniin pars ipse persecntionis iue-
Maximini (ilium, lum Maximum. Pro tum est suum rat, curn in euni per plures aniios sxvierint perse-
in ms. Maximum. Adde naiu. culores. Miror crgo hanc leciionem lam lacileni, tairi
ifat^r eorum. Uxor Maximiiii, cujus oomen igno- promptani, non fuisse subodoralara ;i prioribus hu-
lumest. Jusce libri ediloribus.
Jn Orientem prcEcipitaia e$t, Ua ms. Plerique con- -.
Jnteriret in ms interire
^erunt rescribendum esse in Orontem, quia constat
jecerunt *'
npert veritatem. Iii lus., pr.^emitiiiur non
Corrumperel
fluviuni in hoc loco designari quod pluribus argu-
:
sed male.
mentis erudite protecto osiendil clarissimus Cupe- Peccala. In ms., specta.
rus. Quia tanien el ipse iradit nonnullos veieres
Adversus. In ms., adversos.
Orientem vocasse eum fluvium, quein reliqui vtilgo
diciiiit Oroniem, iiolui lextum iramutare. jEiernts. Heuman. legit paternw.

Est. Deest in ms. Pietali, In ms., pielatis. Pielati\(^to, \d esl, hcni-

Jbi scepe illa. Iia ms., noii, ille. gniuui, clemeniiiT».
Plebeio cuUu. Id est, phbeio habitu. Bestiasmalas. Tyrannos, christianoruin pei^^eciito-
Cum mgtre. Prisca scilicei, uxore Diocleliani. res, de quibussupra in noi. ad hujiis libri c.ipul 2 :

h\ ms. lUic.
Jllis, Et beslias malas. El deest in ins.
Jta illis pudiciiia et conditio exitio fuit. Ms., condi-
Magnifica. Ms., niagnificenlia, viiiose.
tioni, inendose. Exitio /"uit, quia el Licinio ei Maxi-
Mlxierunt. A viiesco. Iii nis. vigueruni : bed ininiis
mino Valeria nubere recusavit. Tollius. Pars igi- — bene.
tur pudicitiui eo quoque sxculo habebatur vcrbi ,

uxo- Ea. !n ms., eam.

graiia, in inulicribus, unius tanlum viri fnisse
res.Suo enim ;evo Teriuliianum cum Monianisiis Celebremus. Bis in ms. repetitur verbnm isliid :
monogamiara in iiiroque sexu requisivisse omnibus ideo bis illud scribimus ; ei eo loci non parum ad elc-
noiumest ex ejus libro de Monogamia. Observanduin ganliam conlert.
 i7S FiRMlAM LACTANTJI FRAGMENTA. m
iiiisericordiam siiam «ervet jeioinam famulis siiis A diaboli a populosuoarceal; ut florescenle» Ecclosias
propiiios .ic ii)ili>; ul oiiines insidias atque imjietus pcrpelua qiiiete cuslodiat.

VARIORUM NOTiE.
iCfernam. Italogociimcriid Boiierello nliisque viris indice errntorum su.'c ediiioiiis, aiiisque post illiini.
dociis, \\r^y et (ain, iiinnl e-.! iiims. Korlc primo scrip- in iii^. est, ut (lorcscentes Ecclesne perpeluir quiele
luiM er.l cM /»«»H, (jiioil lireviais lilliMis e>l <8/«r»rtrM. cuslodial, iiioiidose ; vel recte, juxla lleiiisiuin et
Lt floicsctuiin tuciisiai perpctm^ quiete cusloiiiat. Gr;i:viuiu logeres, «/ floresceulis Ecclesm pnpeiunm
Sic It-gu liiiiic lociiin a Baliizio ipso emenilaMiiii ia quielem cuslodiut.

LAGTANTII FIRMIANI
FRAGMENTA ^'K

I. Timor, nmor, Inciitia, iristitia, libiilo, concupis- melris versibus constant. Nosiri enim veteres conuB-
cenlia. ira, miscralio, zelus, admiriilio, hi motus B dia; scriptores in modulaiidis labiilis fcequi maluerunt
nuiiiii, vel affeciiis a Domino ab iiiilio liomiiiis cxsis- Eiipolim, Cratinum, Arisiophanem, iit prx'f;itum csl.

limt conditi, ct naturre liumance ulililer et salnbriler Mensuram csse in fabulis, h. e. jt/iT/Hiv, Terenlii ct
siint inscrli, ut per eos ordinate ct rationabilitcr re- 1'lauli ac c:filerorum comicorum el iragicorum dicant
gcndo sc liomo, viriuies boiias viriliier agcmlo cxcr- Iii, Cicero, Scaurus, Firmianus. Rulinus grammaii-
cerc possil, perqiias a Domino perpcliiam accij)ere cus de metris comicis, p. 2712 s. Piitsch.

vil:im jusle jneruisscl. Ili n:>mque aninii motus intra IV. Laclantii noslri (',1111; in leriio ad Probum vo-
tirics proprioscoarciati, lioc esl in bona parte posili, lumine de iiac genle opinalus sit verba poncmns.
jn pr.-escuti virlutcsbonas ct in fuluro xMerna pracniia Calli, inquil, anliquilus a candoro corporis Galala;
par.iiit; exira mcias vero siias affluenlcs, hoc esi in miiicupabantur; el Sibylla sic cos appell;il. (juod si-

in:ilam pirlem declinanles, viiia cl iniquilalcs exsis- gnilicarc voluit pocla cum ait : Tum lacicn colla

iiiiit etalernas paMias pariunl. V- Muralorii Aiili(|u. Auro inncclnntiir (Virg, JEu. vm, 660 s.), cuin possrt
jtal. ined. acvi iii. p. 819. diccre candida. Ilinc uiiqiic Gaialia provincia, ia
II. Nostra quoquc memoria fjactantius dc mclris, (|nam Galli aliquando vcnienles, ctmi Graecis se mis-
p^niainctcr, inquii, ei ictrameler. Maxim. Yicloriii. cucrunt. Uiide primum ea reglo CallograHMa, post
de carniine heroico, c. JJ, p. 1957. Puisch. (of. Hieron. Q Galatia uominala est. Nec mirum si huc ille de G:i-

catal. c. 80 : habeinus cl alium libruin, qui iiiscri- ialis dixcrit, et oci identales populos tanlis in medio
bilur (iiaininalicus). icriarijin spaiiis prailermissis, in orieiilis plaga con-

III. Firmiauus ad Probum de meiris comoediarum sodisse mcmorarit. — Hieronym. commenlar. in ep.

sic dicil : < Nam quod de metris comcediaruin rcqui- ad Gal. I. 11, Opp. ed. Vallars. vii, 1, p. 426. (Ilie-

sisii, et ego scio pliirinios exislimare, Terentianas ron. de viris ilL c. 80 : habenius ad Probum episio*
vel maxinie f:ibiilas melrum non habere coinfledise larura iibros quatuor.)

gripcre, i. e. Menandri, IMiilomonis, Dipbili, qui iri-

(•) Fr.«gmeniumdeexlremojudicio(Nnllusvelnegat lasticift magis suni apla, quara nobis, de metris et

vtl dubiial.... esse venlura), quod Slc;ib. B;iluzius iii
c. Colberl. 1095, libro vii Instituiionum subjnnclum
invencral et Laclaolio iribuerat, Augiistini est, de
Civil. D'i XX, c. 30. Lcgitur eii;»m in quibusdaiualiis
codl. iii Kell. Aususiini nomiiie adjeclo idquc vir
quiilam pius siibjecit, iii lcclur ab errnribus Lact^ii-
tii dc re,;no milliMiario caveiel.
Adduco prrelcrea dc epislolis Lactanlii depcrdilis
h.i"C Dam;isi rl Hicronymi lostiinonia « Taleor libi,
•os qiios mihi jaiupridein Lacl;iiilii dcdeias libros,
idc') non libenter lego, quia et plnriina.' episiol.i; cjiis
regionum situ et pliilosopliis dispulanlia (al. disputan-
tibu.s). » (Damas. ep. ad Ilieron xxxv. Opp. Ilier. cd.
Vallars. 1, 1, p. 1;j9). < MuUi per iiiiperiliaiu ecriplu-
rarum, quod el Firmiaiius in oclavo (Vallars. rescri-
bil uliero) ad Demetrianiim epistoiarum libro facit
,, asserunl Bp. >. wm>o p:ilrem, ssepc filium nomm:iri
" ei cum perspicue in iriiiiiate credanius, lerliain per-
soiiam auferentes, iion subiilantiam ejus voluiit esse,
:
sed nomen. » (llicron. in ep. ad Gal. iv, 6., add. ei.
ad Pamniacli. ct Ooeaii. ep. lxxxiv. cd. Vallars 1, 1,
p. S^S, de v. ill. c. 80 habomus... ad Demelriaiuim
:

tisqiic ad inilie sptiii versuuiu lenilunlur, ci laro de auditorem suura episiolaruni libros duos.)
nosiro (loginate disputnni (pio fit, ni et legenli lasti-
: 0. F. Fritzsche.
dimn gcnerel longiludo, et si qua brevia suut, scho-
 ; ;; ; ;; :

PHOENIX. m
INCERTI AUCTORIS PH(ENIX

LAGTANTIO TRIBUTUS.
Esl locus in primo felix orienle remoliis, Non ibi tempesias, nec vis furit horrida veaii
Qiia paiei ?eierni raaxima porlri poli Ncc gelido terram rore pruina tegil.
Ncc tamen aesiivos, hyemisque iiropinquus ad Nulia super campos leiidii sua vellera nubes
[orlus Nec cadit cx aito lurbidns humoi' aqn.i;.

Sed qna Sol verno fundii ab axe diem. 25 Sed foiis in medio esi ,
quom vivum nomine
5 lllic planities. Iraclus diffundil aperlos : [dicunt,
Ncc timiulus cpescit, nec cava vaUis hiat. Per.sipicuus, lenis, dulciUus uber aijuis.

Sed nostros monles , quorum juga celsa pu- Qui semel erumpens per singula lempora
Per bis sex ulnas cminet ille locus. [lanlur, [iisonsuiii,

Hic Solis ncmus esl : stal consilus arbore niulla Duodecies undis irrigai omne nemiis.
10 Liicus pcrpeiuai Irondis houore vireiis. Hic genusarboieum pracero siipiie surgeus,
Cum PhaoilionluMS flugrasset ab ignibus axis, 50 Non lapsura solo mitla poma geril. ,

IUe loGii-s flummis inviolaius, er^i. Hoc nemus, hos lucos avis incolii unic.i

Et ciim diluvium mcrsisset flucUbus orbem, Unica, sed vivii morie refeela sua. [r ha;nix

Deiicalii)na'as cxuporavit aquas. Paret, et obsequilnrPho?bo memoranda salellcs :

15 Non lnic cxangues morhi, non a^gra seneclus, Hoc natura paiens numus habeie dedii,
B55 Lulea ciim primum surgens aurora ruhescil,
Ncc niors cnidelis, ncc iiielus as[)er adit;
Ncc scelus iiifandiim, ncc opum vesana cupido, Cuin primum roiea sidera luce fugal :

Aut Mars, aui ardens ca!dis amore furor. Ter qiiater illa plas immergit eorpus In undas
Lucius accrbus;il>esi, ct egeslas obsiia pannis, Ter, qualer e vivo gurgiie libataqsiam.
20 Elcura?. insomiies, eiviolenia fames. Tolliliir, acsummo coiiseditin n!boris;ill:r,.

ANNOTATIONES.
Iucerii aucloris. Carmiiia h;rc, qiiae in libris im G Vers. 6. Nec lumulus^ cr^scit, elc. Ergo p!;iT.a smU
pressis Lact;uuIo iribiiiniUirJn iiUiiisantiqiiisci)dici- omiiia, iiei: fraudi datiir locus. Nam juxta YiFgiliiiiH
biis iiivcni. Ea t;imcn lcgiiiius in ms. Saiigermanensi, ^neid. 11 :

elsi non antiqao Plioiiiicis carmina Lactantii non cre-

Kst curvo anfractu vaUes accommoJa fraudi.
diinliir,sallcmclirisUani,qiiainvissinLal)eleganiissimo
:ili(|iio poela scriiiia, queiii lamen certo crcdo non Vers. 9. Suu. Sic legnni Nicol. lleinsius et lleji-

iuisse clirisii;iinim. Nani {Miuinicein iioiniiiaL Solis .sa- niaiiHiis. Alii cditi legunt et.

ccrdolcin; ct sic de ncmorc illoloijuiiur, ei dcPiioebo, Yors. 10. Honore virevs. Qiiia fiondes siiiu fionor
lamquam ille revera sil deiis, el habeat ncmiis iHiui Sangerm;ui. eiedili li^Ti,
et nulchriiiido arboris. .Ms.

cli;irissimum, ac sibi dicatuiii. Cannina aulem i!la de 1478, 1497, et alii legunt rjn?/!^; cditi vcro vulgarcs
i'e3iirrcciiune , sive de pascha, quod ad elcg;)niiaiii lcgiint virct.
Vers. 11.Pluiellioiitafis. Dcliac ftjhiila videOvidiiim,
i^pecl:il, cum iilis de Phocnico comparari non possuni
et ex ipsis appaiei munifesie iion eiundem fuisse !ib. n .Mciamorph.
eoriim auciorem. H;i'c vero ini.cr opiiscula Vcii:iiiiii Vers. 14. Kxnperavil aqnas. Qiioil falsiim cst, si
Fortunaii, poela; chrisiiani, quae suni in biblioilieca iiitrlligalur dc diiiivio uitivcr.sali, (piod exuppiiwit
rliaiii nllissimos monles. Altamcii de solo Doiicalioii.is
Valicana, ab oplinio et litleraio viro Anlonio Girona
adnioiiitiis, inveni ; de quibus poslmodiini aliqua aniio- diiiivio hic agiiur, quod universalc rton fuit,

tabo. lllius leriii pdemaiis, do Passione Domini, nul- Vers.lri. //hc. ilacditioAldina :verumcdili Ii72,
lum vestigiuni usiiuam invenire polui : in quo tamen 1-478, 1497, et 1515 kguni linnc.

nou multi «.•rrorcs reperiimlur, ul diligeniia enieiida- Ibidcii). Exuiigites nwrbi. Morhornm vulgare epilho-
lionis in conon valde fuerit necessaria. Tuomas. Eras- ^ lon. Sic Ovid. lil). xv Mcl..n>orp. :

nius nou incunciiina esse cariniiia Phoeiiicis judical, PaUidaqiie exangui squallebant corpora morbo.
sed nemo polcst alQrmare essc Lactanlii de iis enim :
Vcrs 18. Aul 3/rtcs, elc Ms. Sai;german. logil
non loquitur Hieronymns, ubi agilde Aiictoris iiosiri
opei ibus. Nicolaus Heiusius Lactanlii genuinum in eo Aiil iiiclns, aul ardensccdit aniore furor,
foeinm agnoscit el pncdicat. idqiic miniis liciie; liam do nieiu jamjam locnlus cst.
Vlicenix. Tola ha'C Piioeiiicis liisloria inler fabulas \'ers. 22. Riire pruiua iegit. De loris et p.ntina;
annunieranda esl. Noliiimus tainen omiilere , ne a!i- dilferenlia vido Aiistulel. in Mcteorologicis^ hb. 1,
qiiid desit huic nosinf Ediiioni; atqne h;cc Carmina Ciip.lO.
contuliiiius ciim ms. Sangcrmaneiisi. Vers. 2o. Scd fons, clc. Hic foiis nnihis nomiidbus
Vers Primo orienie. Id osl, in Arabia, nbi fabu-
1. illuslralnr ; vivns eniniest, perspicuus, lenis, dulcis.
lanlur Phceniccm habitare. Mnlti lamcn npiid Indos Vcrs. 27. Mensnin. Pro mensiuin.
sedein sl;iiuisse Phccnicem dicunt qu:i de re Aiiso-: Vcrs. 31 Unica. Sic de Phceiiicc; nnde provcrbiiim,
.

nius etClaudianus. Phcernce rarior.

Vers.2.()«nprt/e/. Legeapud Ovidium inilio n libri Vers. 52, Sed vivil. De hoc viilc infra /Enigma
Melamorphos. Rcgiae solis dcscriplionem eleganlissi- XXX!, ubi de Phoenice ait, vi(a niilii mors est, clc. De
niam. Pha-nicis rcsnrreclione vidc Ovidinm inMciamorjih.,
Ibidem. Maxima portu poli. Ila ms. Saiigermancn- ei Tzclzem, in varia bisloria.
sis. Edili habcnl Janua celsu poii sed miiius benc,
. Vers. 55. Obseqniliir Phoelio. Credidit antiqnilas
ul videliir, propler Juga celsa, qnu; lcgunlur vers 7 aves, sicut ct arbores, diis esse sacratas : sic Aquila
Vers. 4. Sedqua. In ms. Sjiigcrm /» qijo. U'vi Coluiiiba Voneri ;
;
iia cl Phcebo Phoenix.
279 pnOENIX. m
40 Veriice, qux toiuiu despicii una iieiiius X (>5 Dirigit in Syriaiu celeres long.tva volatus

Li conversa novos Plioebi nasceniis ad ortus, Piioenicis nomen cui dedit ipsa Venus ;

Expeclal raJios, el juhar exoriens. Secretosque peiit deserta per avia lucos,
Aique ubi sol pepulii fulgeniis limina purl£, Hic ubi per saltiis silva remota lalet.

El primi einicuil luminis aura levis; Tum legit aeriosublimeoi vertice palmam,
Aii Iiicipit illa sacri moilulaiuina funilere canius , 70 Quce gralum Plioenix ex ave nomen habet
Ei inira luccin vcce movere novain : Etqua nulla nocens animansperrumpere possit,

ijunin nec ^doiii^e voces, nec libia possil Lubricns aut serpens, aul avis ulla rapax.
Musica Cyrrhx*is assiiniiare modis. Tum ventos claudit pendentibus .^olus aiiiris,

SeJ nequeolornioriensimiiari posse pulatur, Ne violent flabris aera purpureum

50 Nec Cyllenjeae fila caiiora iyrae. 75 Ncu concreia Noio iiubes per inania coeli
PostquamPhoebusequosinaperiarefudilolympi, Sunimoveat radios solis, et obsil avi.

Aique orbem loium proiuiil usque meaiis ; Consiruit inde sibi seu nidum , sive sepul-

liia leralaruin repetilo verbere piaudit |chrum;]

Non errabiiibus nocie dieque soiiis. Nam pcrii, ut vivat : se lamen ipsa creat.
55 Aiqiie eadem celeres etiam discriminal horas ;. B Coiligit liiiic succos et odores, divite silva
Igiiiferuint^ue capul ler veiierala, stiet 80 Quoslegit Assyrius, quos opulentus Arabs
Anlistes nemorum, el iuci veneranda sacerdos, Quos aut Pygmeae gentes, aul India carpit,

Et soia arcanis conscia, Piioebe, luis; Aut molli generat lerra Sabaea siiiu.

Qiix posti|uain vilae jam niiile pcregeril aniios, Ciniiama dehiiic, auramque procul spirantis

60 Ac se reddideriiit leinpora loiiga gravem ; [amomij

Ut reparet iapsuin fatis urgentibus ievura , Congerit, el misio baisama cum folio.

Assueti neinoris dulce ciibilc fugil. 85 Non casi:e mitis, necolentis vimen acanlhi,
Cuinque renascendi studio loca suncta reliquil; Nec thuris lachrymie, guitaque piiiguis abesU
Tuiic pelii hunc orbem, mors ubi regna leiiet. His addit leneras nardi pubenlis arisias,

ANNOTATIONES

Vers. 40. DespicU. Quia quodammodo alix arbores eas quas fert Syria, Piinius numerat, scilicetlib. xiii,
ijuic suni iiiferiores. cap. i.
Vers. 44. Aura levis. Sic Ovidius : Vers. 71. Etqua nulla nocem animans, etc. Sic ha-
C bet nis. Singerman. Editi vulgaces legunl
£t levis iiupalsos retro dabat aura capillos.
Quam nec dente noceas animal perrumpere possit.

Vers. 4(i. Movere. Sicms. Sangerman. Edilibabent Ueuman. vero,

eiere. Varianl laineii libri. Heiusius opinalur legen-
diint esie Jovere. lu quam uulla uocens animans perruinpere possit,
Vcrs. 47. Quam nec ^donice. Locus corriiptus.
cum ediiis 1472, 1478, 1515 ei 1515, quod concordat
Ms. Sangermaii. habet Idonece : editi legunt Julxce. cum nosira lectione.
Al juxla Gallaeuni, Frideric, Gronovius et Heinsius
Vers. 7i. Flabrit. Id esl, flatibus.
ciiieiiiiaveruiit ^donice.
lliidem. Purpureum aera. Forie intclligil jnatuti-
Vers. 48. Cynhceis. !d est, Caslaliis nindis musi-
nas lioras, quas auroram vocamns.
cis. vcl Musarum et Apollinis; Cyrrlia siquidem op-
Vers. 75. Noio. Venius iste iiubes colligit. Verum
pidiiin est ad radicein inoiitis P.unassi.
a Piinio x>stuosus appellalur.
Vcr*. 50. CyllencEoe. Quasi dicat Merciirialis , quia
Il^idem. Per inunia cceli. Id esl, raediam aeris re-
M*^rciiiiHsCyileii3e nriliis est. Hinc MercuriusipseCi//-
gioiiem.
/«iiii/« vocatur aCI:iudian<> i iibro <le Raplu Froserp.

Vers. .51. Poslquam Phoebus equo» elc. Hoc est, ,

Vers. 77. Sepulcrum. De sepuicro quod sibi Phoe-
posiqiiam soi supn horizoniem asccndil. De fabula nix condii, vide Claudianum in Epigram. his^ verbis:
Phaotonlis viiie, Oviiiiuni iii Metainurph. Areiiies lepidis de collibus eligil herbas,
V<T*. '6Z- lUa ler alarum., elc, usque ad .Aniittes El (^umuluin lexeos preliosa troiide Sabxum,
nemnrum. Ms. Sangcrnian. sic legit qnaluor isia car- D Compoiiit, bustumquc sibi pariuuique futurum.
inina:
Vers. SO. Opulentus Arabs. Sic de Arabibus Ilora-
alanim repelllo vcrbere plaudit,
illa ter tius
Igailerumque capiil ler veuerata, silel.
AUiue eacleui celere-> eiiam discriniiuat boras
Otia diviliis Aralmm iiberrima caatat.
^oa err;ibilibus uucle dtequu souis. Id laiiien inieilige de Arabia leiici.
Vers. 81. Pygmece gfntes. Quas veteres quidani po-
Sed minns l><.Mio, iit piiio. Ceteret horas; horas enim
nunl iii India , aiii uilra Arabiam : sed qux de hac
solis comiles facit Ovidius.
genle narranlur fabulae sunt.
Ver». 59. JammiUeperegeril annoi. Sic etiani Cl ui-
di-iniis ad milie annos vii:im PhcKiiicis producit; Pli- Vers. 82. Terra Sabeasinu. Sic Virgil. lib. i Georg.
nius v<>rn ad GOO, quaiiivi<
l.intuiii id fahuiosuiii pu- India mitlil ebur, moiies sua tbura Sabaei.
lei : alii eliam breviurcin statiiunt leriiunuiii.
Vcrs. m. Lapium falis.
Sic emendavimus ciim Gal- Vcrs. 83. Cinnama. Versum istum sic legit ras.

Ixo et ex ms. S.ingermaiieiisi :edi(i bahcbant /oMuni Sangerm.:

: sed siiie seiisu.
spaiiii
Cinnamum hic avisqiie procul spirantis amomi.
Vei5. Wj. Venns. Sic Hcumann. legil. Ea ciilta erat
in Syrophoeiiioe. In edilisesl veius. Vers 85. Casice Niifif.Casia veierum |ion eademest 1
Ver?. 69. Sublimem Palmam. Quam arboreq:i inler acrcceniioruiu.
 ; , ; ; : : , ; , ,

^81 PllOENll. 282

Ei social myrrljse pascua graia luinis. A Hos legit; his nlitur mediis in odoribus ales,
Prolinus in stralo corpus mutabile nido, Donec maiuram perferat effigiem.

*)0 In talique ihoro membra quieta locat. H5 Ast ubi primseva ccepit florere juvenia
Orc deliinc succos membris circumque supraque Evolat ad palrias jam reditura domos.
Injicit, exequiis immoritura suis. Anie lamen ,
proprio quicquid de corpore res«
Tunc inter varios animam commendat odores; [iat,l

Deposiii lanii nec timet illa fidem. Ossaque, vel cineres, exuviasque suas;
95 Inierea corpus geniiali morte peremptum Unguine balsameo , myrrhaque , ei ihure so-
,£sluat, et flammam partiirii ipse calor [luio]

./Eihereoque procul de luinine concipit ignein :

m Condit , et in formam conglobat ore pio.

Flagral , et, anibusiuin solviuir in cinerem. Quam pedibus gestans contendit solis ad orlus,
Qiios velut in massani cineres in morte coac- Inque ara residens ponit in sede sacra. ,

[los] Mirandiim sese praesiat prsebetque videnli;

100 Conflat , et eiTecium seminis instar habei. Tanlus ibi decor est, lanlus abuiidat honofo
Uiac animal primum sine membris feriur 125 Principio color esl ,
qualis sub cortice Ixvi

[ oriri :
]
B Mitia quem croceum punica grana legunl.

Sed fertur vermi laclens esse color. Qualis inesl foliis ,

quae fert agresle papaver,
Crevit in immensum subitocum lempore certo, Cum pandit vestes Flora rubente polo.
Sequeovi tereiis coliigii in speciem : Hoc huineri pectusque decens velamine ful-

105 Inde reformalur, qiialis fuii ante figura, [gent;]

Et Pbcenix rupiis pulluiat exuviis. 130 Hoc caput , hoc cervix , summaque tcrga ni-
Ac velut agrestes, cum filo ad saxa tenentur, [tent.]

Mutari linex papilione soleiil. Caudaque porrigilur fulvo disiincta metallo,

Non illi cibus est iioslro concessus in orbe In cujus maculis purpura raixta rubet.
iiO Nec cuiquam iinpliimem pascere cura subest. Clarum inier penuas insigne esi desuper, Iri»

Ambrosios libai coelesli neciare rores Piiigere seu nubem desuper alla solel.

Stellifero tenues qui cecidere polo. 155 Albicat insigiiis mixto viridanie smaragdo

ANNOTATIONES.
Vers. 88. Kt social myrrhcB. Ms. Sangerm.: ( Ac saiie non dubito quin pro illo nomine ,
pennK ,

legeiidiim sil , tineie, sed in priori versu, illa filo ad :

Kt soclam uijrrbae viin Banachea luam.

saxa tenentur, videntiir milii non satis cum re ipsa
alii convenire, cum fila illa poiius ad frondes , vel ad
Paualhea ihure.
ramos diicaniur, quam ad saxa; propterea puto po-
lius lcgenduin taxa, quam saxa. H«c ait Thhbasics.
Vers. 89. Mutabile. Ms. Sangorm., motabile. Non illi cibus. De ciUo PUcenicis vido
Yers. 109.
Vers. 90. In talique ihoro. Sic nis. Sangermaii.
Claiidiaiium in Epigram. de Phoenice, versu 15, etc.
Ediiihabent: Vers 111. Ambrusios. Aptid poeias Ambrosia cibus,
Vilalique ihoro membra quiela locat. neciar potus deorum est : sic Martialis

Vers. 95. Genitali morte. Anlilhesis.
Vers. 96. Mttuai. Verum non esl corpns mor-
luiim iia xstuare, ui nammam generet ; melius iiaque
Ciaudianus, qutflammain ad solis radios refert.
Fervet odoratus telis (id est radiis) coelestihus
Consumilque senein.
Vers. 97. JElhereoque. Sic ms. Sangerm.; edili
vero habent Aerioque.
Vers. 99. Qms. Ita ms Sangerman.; ediii Hos.
Vers. 100. Conflat. In ms. Sangerinan., constat.
Vers. 102. Vermi. Sic ms. Sangerm.; edili Vermis.
De Vermi loquilur Plinius, non vero Claudianus.
Vcrs. 105. Crevit. Forie crescit.
Jupiter Ambrosia satur est, et necure vivit.
Vers. 112. Tenues. Id e.sl, rores tenues. Ila ms. a
Gall;eo laiidaius. Edili habent teneri , quod referlur
ad rorcs , et sensum eleganiem facil. Polo , id esi
agger, coelo.
Vers 113. Aliiur mediis. Sic ms. Saiigerman. et
ediii 1472 et 1478. Vulgaii leguiit mediis alitur, sed
male.
D Vers. 11 4. Perferat. Ita codex Sangermanensis et
alii. Iii editisvero proferat, sed minus bene.
Vers 116. Patrias domos. Sic ms. Sangerman., alii
primas domos.
Vers 117. Ante taraen eic. Hac de re vide Clau- ,

Vers. 104. Ovi. Nil de ovo Claiidianus. dianuin iii Epigram. dePhoenice, vers. 72,qui concor-
Vcrs. 107. Ac velut agrestes , cum filo ad saxa <e- dal cum lis qu» hic dicimlur.
nenlnr, Jilutari linex papilione solent. Admonuit Tho- Vers 125. Sub corlice lcevi Milia quem croceum. Ita ,

m.-tsium vir doctiss. Didacus Covarruvias, episcopus Heumannus ex emendatione Nicol. Heius. Editi vero
Si-gobiensis , ut in seciiudo versu loco pennoe, scri- habent qualis sub syUere coeli.
Vers. 128. Cum pandit vesles Ftora rubente polo.
bereiur tinece, quod valde proi)andum esi. Nain lincie
emendavimus pariim ex ms. Sangerman., partira
sunl verraes illi cx quibus serici p.tpiliones nascun- Sic
lur. Iloc vero in loco videiur poeta imitari voluisse ex ediiis. Ms. babet:
Ovidium, libro ultiiiio Metamorph., qui de hac eadem Cura paiidit vestes flore rubente polo.
muiaiione sic ait :

at editi leguni
Quaeque solent canis frondes intexere iilis
rubeate polus,
Agrestes lineEe, res observaia colonis, Cum pendens veslit Sole
FeraU muieot cum papiUone figuram. Vers. 129. Fulgent. Ms-, Fulyel.
 2«5

Ei puru (onni gemmea

DE PASSIONE DOMINI.
m
cuspis liiai. A Ei sigiiant lilulo remque diemque novo.
liigeules oculos creclas geminos liyacintos ; 155 Conliahii in coBium sese genus omne \olanium;
Qtioruiii dfi iiieJio lucida nainma inicaL Ncc prad,-B nieinor est ulla, nec ulla meius.
.4uiu.iiur luio capiii raJiaia corona, Aiilunmsiiiiala choro volat iila per alium;
1 »0 riioehei refcreiis veilicis alia dcctis. Tiirl>ai|iie prosetpiiltir immerc laiia pio.
«irura leguiit squainx flavo disiincta melallo Scd poslqiMii» puri i.crvenii ad a:liieris aiiras;
m
:

Asi uiigties roseiis pliigii lionore color. .Mox rcdii isia ; suis coiidiiur ilie locis.
tlligies iiiier Pavoiiis inixia ligur;>in Ai foriunaiaj soriis lilique volucrcm,
Ccriiiiur, ei piciain Pliasidis inier avcm. Cui dc sc nasci pix^slitit ipse Deus!
115 Magniciein , lerris Arabuin qu;i; gigniiur ales , Foimiiiasit, vel mas, seu ucutrum, seusiiutrum-
Yix itquarc poiest, seu fera , seu sii avis.
[que,
iNon umeu eai tarda , ul volucrcs, ijux corpore Felix, quse Veneris foedera nulla colit.
[magno iC5 Morsilli Veiiusesi; sola est in morte voluptas :

Incessus pigros, pergrave poiidus iiabcni: Uipossii nasci, li:t'C appelilantc mori.
Sed levis ei veiox, regaii plena decorc. Ipsa sibi prolcs, ^uus esl pater, el suus lia;rcs,
15U Talis iii aspeciu se exliibel iisquo lioininum B Nuirix ipsa sui, semper ahimiia sibi.
ilucveiiit yEgy;)liis tanii ad iniraciila visus Ipsa quidem, sed iion cadera, quac esi ipsa, nec
El rarain voiucrem lurba saliitui ov:(iis.
[ipsa esl.
Protiuus e\scu!piinlsacraloiii mnrniore formam; yEicrnam viiam moriis adepta-Lono.
170

VARIORUM ^OT^.
Vers. 136. Et piirocoynu, elc. Roslrum coriiii qui- Vers. 160. A/o.r redit isla suh} OjlbuUlur itle locis.
dem esse uicil, scd iia lucidum, ut gciiima csso vi- Sic lcgimns iii iiis. SaiigeriDan. aUotiue volcii a Gal-
dcalur. loio inemoialo ; in cditis legiUir,
Vers. 157. Ingeniei oculos credas clc. Sic Icge ex .

nis. Vossiano.
Mox reilil illa ; su^s condilur inde locis,

Vers 139. Corona Phosbei verticia. lU cst, radii So- nec m;de.
iaies. Veis. IGl. At forliniatce sonisfiliquevolucicm. llxc
Vers. 1-12. Roseits. Ms. Sangerm., liosco. csl cincndaiio llcinsii, referen lis^/um adP;ircas,
\tr>i. \li. Pliuiidis avc>)i. lil csi , Pli;isianam, a
Pha!<idc fluvio (.oidiidis iiomiiial;iiit, ad nos per .\r- Quae di.>i>cnsaiil morlalia fila sorores :

gonaiilas advcclam. Marii.lis Kpig.am lii>. xiii, 7:i. C vcrnm ms. San-crman. legit.
Vers. l K). matjmctem. Qux* sil lia:c avis igiiuiaiur,
vel fortc pi maguif.idinem. At forumalie sorlis, lclixquc volucrum.
Vers. 151. Huc veni'. Il:i Sangerm ms. ; edili vero,
Gailoeus putai legcndnm e.ssc:
convenil.
Vers. 153. Exsculpxini. Sic ms, Sangerm, -ei alii ;
foituuaiai sorlis, laliqtie volucrom
edili vero loguiit, Inscalpnut:
editi habcnl
Vers. 1.^5. (Jenusomnc votanlum. Qua de rc vidc
Claudianum, vers. 70, eic. llxc rorliiiial.T sortis, fatique volucris.
•Vers, 157. Atiluum. Pro alitnm; sic Virgil.
Vcrs. 163. Faimiiia sil, vel mas, scu ueuitiiiu, scu
/Eiieid. 8 :
sil ulrumque. Ila cmendnvimus cx ms, Saiigcriiian.

Aliiuuui pccudumque genus sopor eieditionc Hcumanni. Vulgaii h;iboni:

altus h;ib cbat
FcBniina vel inas hac, vel iiciitrum sil niage Idix,
Vers. 158. Unnere taetupio. IJ esl, piciaiis ei re-
verenti;« oflicio erga lani;»! dignitalis avcin, Munere, Vcrs. 109. Quw esl ipsa. Ita iiis. Sangcrm. Editi
lleiiuiu;) emendal inale, miirmure. habcnt, quia el ipsa.

INCERTI AUCTORIS CARMEN

DE PASSIONE DOmNI.
Quisquis ades, mediique subis iii limina lempli, D Ingics.sus, snm facius homo, alque horrcniia passus
Siste parurn, insuniemquc tuo pro crimine pa.^^siim Funeni ; nec requiem lerrarum in linibns ».si|n;im

Respice mc ; me conde aninio, mc in pcclore scrva. Iiiveni, sed ubiqnc minas, sed nbique iaborcs.

Itle cgo, qoi casus hominuin miseralus accrbos. Ilorrida priina miiii in terris iiiapalia Judoc

5. Iluc veni p;icis promiss;c inlerprcs, el ampla 15. Ilospilia iii parln, sociyeque fuere parcnii,
Coininuiiis ciilpx venia : hic clanssima abalio Hic miht fusa dodil brula intcr incrlia primnm
Rcddila liix lerris, hic alma salutis imago ; Arida in anguslis pra!scpibus herba cubilc.
Hic libi sum rcquiM, via recta, redemptio vera, Jn Phariis primos vixi rcgionibiis amios,
Vexill'iinquc Doi, signnm ol meniorabilc fati. llcrodis rP;;no proioji'i- ; leliqiiosiiue iever.«;uR.
10. Te proplcr vilamquc tuani sum Virgiiiis alvimi 20, Judff-am, scmj-er j<jiii;i<i,sciiipfr ct ipsam
 ;; :

i285 DE PASCHA. m
Pauijeriem extremam, ei rerum iuferiora secuius, A l"lebJlis;innocuo terraniqHecruoremadentem
SemptM' agens monitis humuna salui)rilHis alma; Ore petens humili,iacrymis suffunde subortis,
Iiigeiiia ail sludium probitatis, aperla saiubri El me nonnunqnam devolo in cordc, nieosqne
Pliirinin docliiniT; injungcns miracula ; (juare Fer moniius. Sectare mene vestigia vif.c ;

2o. Impia Hiernsalem rabidis exercila curis 55. Ip^aqne supplicia inspicieiis, morlemque sevpram
Inyidiir, sitvisqvie odiis etcaeca furore, ("orpori.s, innumeros memoratis animiijiie doiores,

Insoni! esi iicsnis lellialibus ausa cruentam Disce adversa pati et propriai invigilare salutj.
In cruce terribili morlem milii qua;rere. Qu.t si I1;ec monimenta libi, si quaiido iii mcnlc juvabil
Lalius ipsc velim dislinguere, sique per oniiics Volvcre, si qna liJes animo tibi ferre niooi-iim,

30. Iro juvel gemitu», mccuin et senlire dolores 00. Dcbila si picias, et gralia digna laborum
CoUigc consilio insidiasque mcique neranduin Surgct, crtint verai stimuli virlutis, criintqiie
Sanguinis innocdi prelium, el simulala clienlis Ilosiis in insidias clypci, quibus acer in omnr
Oscula, et insulius, et ssev* jurgia luib:»'. Tutus eris, viciorque feres certamine palmam.
Verliera prx'lerca, el piomplas ad criinina Hnguas H.ccmoniiiienia tuos si labilis orbi.s aniicos
55. Figc aiiimo, el Itsles, ei cceci inraiida Pilaii. 65. Averlenl sensus, fiigiente decoris ab uinbra
Judicia, iiigenlemqiie liumeros ct fessa prcmcntem B Muiidani, eflicient, nc spe caplatus inani,
Tcrga crucem alquegraves liorrenda ad fuiiera gressus. Mobilis occidiiis fortunse lidere rebus
Nunc me, nunc vero deserium, exlrema secutum Auseris, aut vila; spcrare fugacibusannis.
Supplicia, el dulci procul a geiiiirice levaium, Scd el nimirum sic ista caduca videnlem
40. Vorlice ad usque pedes me lusira : cn as pice crines 70. Seciira, ei exiilum iialnce mclioris amore,
Saiigiiine concrelos, et siniguinolcuta sub ipsis Orbis opes, rernmiiue u-us, ei. vola piorum
Colla comis, spinisque caput criidelibiis hauslum, Moribiis extoUent sacris, viueque beaioe
Uiidique diva pluens vivum super ora cruorem. Spc, duras inicr poenas, te rore fovebunt
(Umipressos speculare oculos, el luce carcfilcs, Coelesti, pacliqiic boiii dulcedine pasccnt.
45. Arilictasquc geiias, areiitem suspicc linguam 75. Purpuream doncc, posl iillima fala reliclo

Fello venenalain, et p:illenl<:s fiinerc vulliis. Corpoie, .^ulilimes aniiuam revocabit ad auras
Cerne manusclavis fixas, tractosqiie lacerlos, Cralia magna tibi. Tuncomtiem exula laborem,
Atque ingens laieri vuliius ; cernc inde fluorem Aiigelicns lunc liBta choros aciesque boalas
Sanguineiim.fossDsqiie pedes.arlusquc criientos. Saiicloriim iiispiciens, tcieriioe pacis amoena
50» Flccte genn, lignuinque crucis venerabile adora C 80. Perjteluo lelix ineciim regnabil iii aula.

LECTIONES VARIANTES.
V. 22. Smper agens, cic. Al. Egens. V. 58 et 64. ffar mommem. Al. Hkc mommwnUi.
V. .w. fiqi'. Al. Finq'.'. V. 7:2. Mm-ibus exloUenl sacris. Al. MoHirns expolien)
V. .52. Siiffunde. A\.'Ferfiimle. SCtCTtS'
V. 33. Elwe mnuumiuum. Al. Elme nunquamnon. V. 77. Graliu nuufna libi. Al. Crralia maqna Vci.

VENANTII IIONOHII

GLEMEBJTIANI FORTUNATI,
PRESBYTERI ITALICI, AD FELICEM EPISCOPLLM, DE PASCHA.

Tempora florigero ruUIanl disiincta sereno I) Moliia purpureum pingunt violaria campunj
Et majore poli luuiiiie porla putet. Prata vireiil lierbis, el micat berba comis.
Allius ignivomum solem coeli orbita ducil, Paiilatim subeunt siellantia Iiinuna floruxn :

Qtii vagus Oceanasexit, et intrat aquas. Fioribus arrident gramina cuncta suii.
5 Armalus radiis elemenia liquenlia lusirans, 15 Semiiu; deposiio, laie seges exilil arvis,
Hac in nocte brevi tendil in orbe diem. Spondeiis agiicola; vincere posse famem.
Splendida sincero producunt sclbera vultu ,
Caudiee dcserto, lacrymat sua gaudia palmes :

L;ictiiiamque suam sidera clara probant. Unde merum tribual, dal modo vilis aquam.
Terra ferax vario fundit munuscula cullu, Corlice de mairis tenera lanugine surgens
10 Cum bene vernarit; reddit et annus opes. 20 Prseparai ad parlum turgida gemma sinum ;

ANlNOTATIONES.
Venandi... ad felicem episcopum. In carminibus Re- visa esi leciio vulgaris, quam Ula codicis Yaticani. &•(
surrectionis, quia aperte invenitur cujus illa essenl, enim illecodex valdecorruptus; tamen is esi, quieuni

niutata csl lota inscriplio, et ea adscnpla est, qua; est juvarc possil, qui eo cum judicio uiaiur. El satH; sic
jn illisopusculis, Venaiilii lionorii, etc..qn;e sunl in jacieiidum esteis,q(ii bitnccuramemendandi veteruia
tibliothcca Vaticana, ex quibus miilla iii libris iinpres- hiictorimi libros ;.iiscipiuiit, iil s;ipe cx pluribus muli»
sis emcndanlur; multa lamen rolicia 3un!,quiamelioi fodicibus tiniciini opiimuin elliciani. Tuomasjij».
1«7 DE PAStHA. 288
Subque hyemis (empus foliorum crine refnso, A Trisiia cessarunt infernae vincula legis;
Jam reparal viriilans frondea lecla ncmus. Expavilque cliaos luminis ore prcmi.
Ilixia salix , abies, corylus , siler , ulmus, acer, Dcpereuni tenebrae Chrisli fulgore fugalx
Inux,] yCtcrnx noclis pallia crassa cadiinl.

Plauiiit quxque suis arbor arooena comis. 65 Solliciiam sed reddc fidem, precor, alma poleslas.
S5 Constructura favos apis hinc alvearia linqueus, Tertia lux rediii : surge , scpulic meus.
Fiorlbus insirepilans poplite mella rapit. Non dccet ut vili lumulo tua niembra leganlur
Ad canlus revocalur avis, qu.ne, c.trmine clauso, Non pretium ninndi vilia saxa preroant.
Pigrior hyberno frigore mula fuit. Indignum est, cujus clauduntur cuncla pugillo,
Uinc Philomela suis aitemperat organa cannis ;
70 Ut tegat iiiclusura rupe veiante lapis.
30 Fitque rcpercusso dulcior aura melo. Lintea tolle, precor ; sudaria linque sepulcro :

Ecce renascentis tesiaiur graiia mundi, Tu satis es nobis ; et sine le nibil est.
Omnia cum domino dona redisse suo. Solve catenatas iaferni cnrceris umbras,
Namque triumphanii post Iristia tartara Chrisio £t revoca sursum quicquid ad iraa ruit.

Uodique fronde nemus, gramina flore favent. 75 Redde tuam faciem , vidcant ut saecula lumen;
53 Legibus inferni oppressis, super astra meantcra B Redde diem , qui nos , te moriente , fugit.

Lnud.int rite Deum lux, polus , arva, fretuni. Sed plane implcsti reraeans, pie victor, olyinpum :

Qui cruciQxus erat, Deus ecce per omnia regnat; Tariara pressa jacent, nec sua jura tenent.
Danique creatori cuncia creaia precem. Inferus insaiurabiliter cava gutlura pandens,
Salve, fesia dies, loio venerabilis xvo, 80 Qui raperet semper, sit tua prxda Deus. ,

40 Qiia Deus inrernura vicit et astra tcnet. Eripis innumerum populum de carcere mortis;
Mobilitas anni , mensum , lux alma dierum ,
£t sequilur liber, quo suus aucior abis.
Ilorarum splendur, stridula cuncta favent. Evoinit absorptam pavide fera bellua plebem ;

liinc libi sylva comis, hinc plr<udit cumpus arisiis; £i de fauce lupi subtrahit agnus oves.
iline grules tacito palmite vitis agit. 8o Hiuc tumulum repetens post tartara , carne re-

45 Hiiic tibi nunc avium resonant virgulia susurro; [siimpta,]

iias inler nimio passer amore canit. Belliger ad cxelos ampla trophxa refers.
Christe salus rerum, bone conditor atque redemplor, Quos habuil poenale cbaus, jam reddidit iste;
Uiiica progenies ex deilaie pairis , Et quos mors peieret, hos nova vita lenet.

Irrecilabiliter manans de corde parentis, Rex sacer, ecce tui radiat pars magiia iropbxi
60 Verbum snbsistens , et patris ore potens, G 90 Cum puras animas sacra lavacra beanl.
i£qualis , concors , socius , cum palrc coxviis , Candidus egrediiiir nitidis exercilus undis ;

Quo sumpsit mundus principe principium ; Atijue veius viiium purgal in anine novo.
i£tliera suspendis, sola congeris , aequora fundis; Fuigentes animas veslis quoque candida sigual
Qii:rquc locis babitant ,
qiise moderala vigent. Ei grege de nlveo gaudia pastor babet.
55 Qui genus humanum ceriiens mcrsum csse pro- 95 Addiiur hac Felix concors mercede sacerdos
[fuiido,] Qui dare vult Domino dupla talenla suo.
Ul homincm eriperes , es quoqne faclus homo. Ad meliora trabens geniili errore vaganies
Nec nosiro tantum voluisti e corpoi e nasci Besiia ne raperet, munit ovile Dei.
Sed caro, qux nasci perlulit , atque mori. Quos prius Eva noccns infeccrat , hus modo reddil

Funeris exequias patris novus auclor, ei orbis 100 Ecclebiiv pastor ubere lacte sinu.
60 loira moriis iier dando saiuiis opera.

V. M. Acer ntix. Alii legunt, acernus.
V. 4± Cuncla. \l. Puncia.
V. 46. Hnt inler, eic. Aliier
Has inier uiiniinus |ias.ser
V. f50. Pairis ore. Al. Pmelrure.
V. 59. Puneris, plc. Aiiter
Fiinppis pxcqiiias |>aieris vit» aucior et orbis.
V. 60. Imra. Al. Inlras.
V. 61. Tristia cessanml. M. Irisliacesserunt.
LEGTIONES VARIANTES.
V. 64. JElernce. Al. Et lerrte.
V. 65. Sollicitam. Al. Pollicilam.
: V. 68. Non. Al. Nec. Al. Neu.
amore cano. V. 80. Raijerel. Al. Hapui^.
V. 82. Abis. Al. Adil.
: V. 87. hle. Ai. In te.
V. 89. TrophiBi. Al. Triumphi,
V. 9a. Concdrs. AJ. Coiisors.

ANNOTATIONES.

Vers. 39. Salve fesiadies, tolo venerabilisoevo, Qna cui disticho recte etiam illud continenler adjungitur
Deus infernum vicit el astra tenet. Aucioritale codicis
Nobililas anni, mensiim, liix alina dierum,
Vaticani mutaius est versus, ut esset post viginli dis-
Horaruni spleudor, siridula puucta faveul.
licha , s:ine in loco esse deUc.l.
(juo Nam anle niliil
de Passione vel Resurrectione Chrisli dicilur : sed Nobiliias enim ex codice Valican!),
legendiiin est
ver ipsum cx inultis propriis nalura; suai boiiis com- ul laiis aliqua illi diei, qnem
landare vult, atiribtia-
mendalur. Postquam vero facla est mentio Resuriec- iiir; cuni ex niobiliiate, ui erat anie, nulia hu'^ ad
lionis, recle iliuci addiiur ; Salve lesia dics,etc., diem aliquera accedere possit quia lioc est oinnibus ,
 , : ::
: ;

m m
Miiibiis alloquiis agrestia corda colendo, A Messis abundantis liorrea friige reples.
Munere Felicis de vepre nata seges. immacuiala (uis plebs iixcagitelur in ulnis,

Aspera gens Saxo, vivens quasi more ferino, Alque Deo punim pignus ad astra feras.

Te medicatile sacer, bellna reddit ovem. Una corona libi deiur ct iribualur ab ailo,

105 Cenieno reditu tecum mansura per aevum, 110 Altera de populo vernel adepta tuo.

VARIORUM NOT^.
commune. Legendiim quoque est, tiridula puncia in Romanorura Poniificum, sed fuit aliquisex priiDis il<
secundo versu ul omnia :id diem releraiitiir. Aliqua
. lisSaxoniim Episcopis. Nani Saxones, cura a Carolo
alia iii his carininibus mutantnr, qiine lamen meliora Magiio posl bellum (riginta annorom et amplius
facia sunt : qnod quivis htmc libruin cum aliis coii- vicii essent, religionem Clirisiianam susceperuni :
ferens intelligere poterit. Thomasius. ex Roinanis vent Poniincibus uliimus qui noinen
Vers. 101. Miiibus. Ili sequemes versus additi sniit huc Felicis hiibuil fui( Felix IV, qiii miilto ante Caro-
ex coilice Valicaiio a Thoniasio , ciijus haec verba lum Miignnm vixii. Illos vero decem versns proptcrea
sunt. In hoc noemale ex illo codice addidi decein jndicavi addendos , quia optime cum re de qua
versus , qui opiime cum reipsu conveniiint, el de- agiiur coiiveiiitiiit, et quia in line poetnatis addiius
elarant cur iiia carmina :id Felicem £piscopum crai niimerus versuum cx, ila ut omnino decem ad
Venantius scripseni, qui sane Ftiix nulius est expieiidum nuraerum deesscnt.

COELH SYMPHOSII

Hxc quoque Symphosius de carmine Insit B 5. Annulus cum gemma.

[inepto; Corporis extremi uon magnuni pondus adhxsi

Sic tu, Sexte, doces, sic te deliro magistro. Ingenitnm dicas, ita pondere nemo gravatur
AnnuaSaturni dum'ieinpora festa redircnt, Una tamen facies, plures hahitura figuras.

Perpetuo semper nobis solemnia ludo, i. Clavit-.

Posl epulas laetas, posi pocnla dulcia mcnsae Virtnies magnas de virihus affero parvis.

Deliras inter vetuias puerosque loquaces, Pandodomos clausas : ileruni sed claudo paientes
;

Com streperet late madidae fiicundia lingiue Servo domuin domino ; sed rursus servor ab ipso.
Tum verbosa cohors sludio sermonis iiiepii 5. Catena.

Nescio quas passim magno de nomine niigas Nexa ligor ferro, multos habitura ligatos.
Est roediiaia diu, sed frivola miiUa locuta. Viiicior ipsa prius, sed vincio vinc(a vicissim.
10
Nec mediocre fuitmagni certaminis instar, Ei solvi mulios, necsum tamen ipsa soluia.

Ponere diverse, vel solvere quasque vicissiin. 6. Tegulu.

Ast ego ne solus foede tacuisse viderer, Terra mihi corpus, vires niihi praistititignis:

Qui nihil attuleram mecum quod dicere pos* Alta domus qu;ero, sedes esl semper in iroo

[sem, Perfundor liquidis, sed me cito deserit humor.

15 Hos versus feci subito de carmine vocis. 7. Fumus.
Insanos inter sanum non esse necesse est. Sunt mihi, sunl lacrymae, sed non est ea«sa doioris.
Da veniam, leclor, si non sapit ehria Musa. Esi iter ad ccelum, sed me gravis impedil aer
;

1 . Graphium sive stylus. Et qui nie genuii, sineme non iiascitur Ipse.

De summo planus, sed non ego planus in imo, 8. Nebula.

Versor utrinque manu, diversa et munera fun- Nox ego sum facie, sed non sum nigra colore;
[gor; Inque diem mediam tenebras tamen aflero mecuni:

Aitera pars revocai quicquid pnrs aitera fecit. Nec mihi dant siella5 lucein, nec Cyntliia lumen.
2. Aiundo.
^ 9. Pluvia.

Litlora semper amo, ripls vicina profundis E\ alto venio, longa delapsa ruina.

Suave canens Musis; nigro perfusa colore, De coelo cecidi medias traiismissa per auras
Nuntia sum lingux, digitis signata magistri. Excepitque sinus, qui mc simui ipse recepit.

VARiORUM miJE.
Coelii quod sciam, Cliristophorus
Si/mp/josJi.Primns, in quibiisdam ediiionibus CceUi Firmiani tilulum prse*
Heumannus Lacianlio Iribtiit, qnnrum qui-
iios versiis feranl; el nomen Poet;e qui Symposius dicehatiir
dem meminit S. ilipronynms. Hi priiis editi fnerant piiiavil Syniposium, h\ es( , convivium inscribendiim
siib iiomiiie Coelii Firmiani Sympom Poeta' a Niodlao esse. Sic eliam lecenliores qnidiim ediderunt Sermo-'
Cau<sino e Societ. Jlesu, atqiie adjecli Hieroiilyphicis nes convicales. Atianieii eruditi omiies, ac prx-sertim
Hori Apollinis. Jam ab anno 1533, i.iiMici juris feceriit joiin. Alboii. Fabiicius, non descendcrunl in Ileu-

ha!C a»nigmaia siil» noniine Symphosii poelw Joiichi- maiini seiiien(i;un.

mus Perioniiis. Alii vero tion Sywphosium, sed Sym- Pulciu mensa. Hinc paiet hos versiis nihil aliud
poiium vocaruiil. Ansam vero arripuii haud diibic esse, qiiam serinoncs convivales; proindeque Syof

Heumaunus Lactantio iribueridi hicc senigmaia, quod poslumnomen csseoperjs, hon poe(«,
n\ iCaNIGMATA 592
10. (•Inciet. A Noii i^raiiis Ceieri, non parvnm sumo saginam.
rmla fui qtioixJam, qtiod inu Cilu cieUu l'ului'ain : 2:i. Mus.
Niinc ri(;iJi ca^li «iiiris coimexu caleiiis ,
Parva mihi domus est , sed janiia semper apcrla.
Ni'c culcala |uli pjssuiM, iiec iuida leiior.. Ksigiio siimplu fiiriiva vivo sajiina.
Uiioilmilii iiunicninest, Ronuoquoqnecousulhabebat.
11. Ftiinun el piscis. ^

clara (iu;e voce resiiltai

2(i. Cius.
Esl donius iti len is,

non sonal iiospes Litiora siim ca-li pe^iiias per scripta volantcs,
ipsa duiniis resonat, laciltis s*'d ;

Aiiibotaiucn cuniint, liosjxes siintil el doinus una. Uella cruenta gercns, volucrisdiscrimina Martis;

ii. .Mx.
Nec vercor pugnas, dum noii sii iuitgior hoslis.

l'iilvis arjiiic t«-nHis modico ciini pondere lapsus 27. Coi«ix.

Sole madcns, spsiaic fl«>enji, in frigore siecus

Vivo novein viias, si non me Giaecia fallil;

lUiinina faclurus, lols* prius occnpo terra». Adaque siim seinper nulto coinpulsa dolore ;

15. :Yfiri». Et non irasccns nltro convicii dico.

I.onga feror velo\ formosse filiasilvac, 28. Vetiperlilio.

liintiniera pariter comilum slipanle eaiervu :

Nox mihi dal nomeii primo de icinporc noclis.
<!iirro vias niuitas, vesligia nulla relinqucns. B riuma mibi non esl, ciim sit inihi pinna volanlis.
li. Pullus inoto. Sed redeo in lenebris, ncc me cominitio diebus.

Mirn lil)i releram nosirne primordia viiri'. 29. Ericius.

Nondum nnius eram , nec eram lum malris in alvo Plena domiis spinis, parvi scd corporis hospcs ,

Jam pusiio pa: tu, nattitn me nemo videbat. Incolumi dorso telis conlixiis acutis.

15. Vipera. Susiinet armatas segetcs babitator inermis.

No!\ posstiin nascl, si non occidero matrcm. 50. Pediculi.

Occidi mTircin : sed me manei exiins idem. Esl nova notarum cunctis capinra ferarum
quod jam mea Ut, si quid capias, id lu libi ferre recuses
Id mea mors patitur, fecil origo.

16. Tinea. Kt, quod non capias, tecum (anien ipse rep^rles.
51. Phoenix.
Liliera me pavit, ncc qiiid sii liltera novi.

In liliris vixi, nec sum slndiosior inde. Vila inibi mors est; morior, si coepero nasci;

E\cdi .Musas, nec adhuc lamen ipsa profeci.

Scd prius esl faium leti, quam lucis origo.

17. Aranea. Sic solus Manes ipsos milii dico parentes.

me docuit lexcndi nosse iaborera. 32. Taurus.

faHas
Nec pepli radios poscunt, nec licia telae. C Mcechus eram regis, sed iignea membra sequehar
Nnlla mihi manus esl, pedibns tamen omnia flunl. ICi Cilicnm monssum, sed non sum notninc solo;
18. Cochlea. hit vehor in coeiis, et iii ipsis ambulo terris.

domum mccnm, semper migrare p;ir.nta 55. Lupus.

Porto ,

Miiiatoqiie solo non sum miscrabilis exsul Denlibns iiisanis ego snm, qui vinco bidentes,

Scd mihi consiliom de coelo nasciiur ipso. Sangnineas qiuip.rens pr«das viclnsqiie cnientos

19. Rmia. Multa cum rabie : vocem qnoque tollere possum*

media vocalis in unda 54, Vulpes,

lianca sonans cgo «iim ;

Sed vox laude sonal, qua so qnoqne l.iiidel et ipsa ; Exiguuin corpus, sed cor mihi corpore majns.

Cuiiiquecanam semper, niillns meacarmina laudal. Suin vcrsula dolis, arguio callida seiisu ;

20. Temdo. El fera sum sauiens, sapiens fera si qua vocaiur.

Tarda giadii lenlo, specioso prxdiia dorso, 55. Capra.

Docta qiiidcm sttidio, sed ssevo perdila falo, Alma Jovis nutrix, longo vestita capiiio,

Viva nihil dixi, qnse sic modo mortua cantd. Cnimina difficili peragrans scd et ardiia gjessu,
'i\.Talpa. Cnstudi pccoris Ireninla respondeo lingua.

r.T.ca mihi facies atris ohscnra tenebris. D 56. Porcus.

Nox est ipsa dies, nec sol mihi cerniinr nllus. Scligcrae matris foecuiula nalus iii alvo

Malo legi terra : sic nic qnoque nemo videbit. Dcsnper ex alio virides exspeclo saginas
22. Formicn. Nomine numen habens, si liliera prima pcrirei.

Frovida sum duro non pigra labor)

vilre, 57. Mula.

Ipsa fertiiis humeris securae pru;inia brumsE: Dissimilis palri, mairi diversa fi'^ura ,

Ncc gero magna simul, sed congero uiulta vicUsim. Coiiftisi generis, gencri non apta propngo,
2."^. Mu$ca. Ex altis nuscor, nec qnicquam nascitur ex me.

Improba snm, fatpor; quid cniin gula tiirpc vcretur ? 58. Tigri$.

Frigora vilabam, qux nunc aesiaie rcvcrior: A fluvio dicor, fluvius vcl dicitiirex me;
Sed cilo summoveor falso ronierrita venlo. Jiinct;i(|tie ?uiii veiito, vonto velocior ipso ,

24. Curculio £t mihi dat vcnt-as natos, non quxro maritum.

Non bonns a(?ricolis, non frugibus uiilis hospes: 59. Centaurus.

Non ma^nus forma, iioii reclo nomine dicius Qiialluor insignis pedibu'», manibusque duabus
 :: ;

293 .f-NIGMATA 294

Diasiinilis inihi sum, qiiiu suiT) r«on inuisei unus; A 54. Hamus.
El velior el gradior, quia nie duo curpora porlaiit. Exiguuin corpus, flexu mucroHis adunci
40. Papaver. Fallaces escas medio eircumfero fluciu :

Gronile mibi capul esi, iQlus sed meinbna minuia : Blandior, ui noceam ; morli praemitlo sfiginam.
Pes iiiius soius, sed pes longissimus uiius: S5. Aeus.
Kt me somaus amat, propiio nec dormio somno. Loiiga, sed exilis, tenui producta melallo,

M. Malna. MoHia duco levi comitantia vincnU ferro :

Et faciem lajsis, ci nexirm reddo soluiis.

Anseris esse pedes simi.les milii, nolo negare
.5(). Culiga.
iNecduosuni tanium, sed pluics ordineceniis;
Major eram longe quondain, dum vila manebat :

l£i taiiien hos ipsos omnes ego porto supinos.

Sed iiunc exaniiiiis, laccrala, !i§i»la, revulsa ,
4«. Bela.
Dedita sum terra;; Uimulo sed condiia noii sum.
Tola vocor graece, scd iion sum lola latine ;
bl. C.lavus caligaris.
Aiiie lan>en mediam cauponis scripla labernam.
In capul iiigrcdior, qui de pede peiideo solo :
1(1 lerris nascor, lympha lavor, ungor olivo,
Vertice lango soium : capilis vesligia signo :

43. Cucurbiia.
Sed mulli eomiles casum patiuiitur eumdi^m.
Pendeo, dum nascor : riirsus pendenda iumesc<x. 58. Capillus.
Peiidciis commoveor veniis, cl nutrior undis, Findere me nulli pos.sunl, pvicciJere inulii.
Pendula si non sini, non suin jam jamque fulura. Sed siim versicolor, aliius quandoque fuluriis.
44. Cepa. Malo inanere niger : miiiiis ultima fata verebor.

Slordeo mordenies, uUrn noii mordeo quemquam', 59. Pila.

Sed suni mordeniem multi mordere paraii :

Non sum cincla comis, ei non sum compta capillis;

INemo rimet morsum, dentes quia non habeo ulios. Intus enim crioes milii sunt, quos non videt ullus :

45. Rosa. Moque manusmittunt, manibusque remittor iuauras.

Piirpura sum terr», pulchro perfusa colore, 60. Serm.
Seplaqiie, iic violer, ielis defendor aculis. Deniibus innuraeris tolo sum corpore plena :

fclix, longo si possem viveie fiUo l

Frondicomam soboiem morsu depascor acuio :
46. Viola. Mando liimen fruslra, quae respiio pra>iiiia dentis.
Magiia quidem iiou suni, sed inest milu maxima vtrlus 61. Pons.

Spiritus esl imagnus, quamvis in corpore parvo Sial nemus in lymphis, slal iu alto gingite silva.

Nec mihi germeii babet noxam, nec culpa ruborem. ^*^^ '"aoet »n mediis undis immobile rolmr.

47, ThHS. Terra tajnen miuii, quod terrai munera praeslat,

Diilois odor nemoris flamma fiimoque fatigor :

62. SpoiHjia.

Ft placet hoc superis meiiios quod mitlor in ignes, Ipsa gravis non sum, sed aquae mihi pondus Inba^ret;
,

Cum mihi peeeandi meritum natura negarit. Viscera tota lumeiit [latulis diflusa cavcriiis.

48. Myrrha. Inlus lympha i.itei, sed non sc sponle refundil.

De lacrymis el pro lacrymi* mea coepit origo. 63. Tridens.

Ex oculis fluxi, sed nuiie ox aibore nascor, Tres niihi sunt dcnles : quos unus conlinet ordo :

Lx'tus honos froudi, irislis setl iinago doloris. Unus pra!terea deus esi et sohw in imo;
49. Ebur. Meque leuet nunien, venius lirnei, .xquora curan^.

Deiis ego suni magaus, popnlis cognatus Kois. 64. Sagitla.

Nuiie ego per paiies iii corpora miilta reccssi, Sepia gravi fcrro, l.evibus eircumdata pennis,

Nec rcmanent viies, sed ibrmiB graiia mansit, Aera per me<Jium vo^ucri conlfjiido uieatu,

50, Foenum. Missaque discedens nullo niitieiite ruverior.

licrba fui quondani viridi de gramine terrae; 65. Flogcllum.

i^ De jiecudis dorso pecudes ego terreo cunctas,
Sed chalybis duro mulUs priecisa melallo,
Mo!e premor propria , tecio eonclusa sub allo, Obseqiiimn reddens moderaii lege doloris :

51. Mola. Ncc volo conlemni, sed conira nolo nocere.

uua sumus, ambo jacemus 60. Lateriia.
Aiiibo sumus bpidjcs,
Cornibus apta cavis, lereli perlucida gyro,
Oiiam piger csl unus, tantum non segnis it aller,

llic maiiel ininiotus, non desinit ille moveri. Lunien iiabens inlus divini sideris iiislar,

h^. Farina. Noctibus iii niediis faciem non pordo dioruin.

me coutrita premebanl 67. Speculur.

Jnter saxa fui, qux'
Vix tamen effugi lotis coliisa meduUis ; Perspicior penitus, nec luuiiiiisarceo visus,
Trausmittens ociiios iiilra itica iiieuibia nieantes'
Ei niuic forma mihi minor est, sed copiu major.
.53. Vilis. Nec ine Iransii. Im-.us, sod sol tanion eiiiical iii me.
68, Spectilum.
quamvis piacei esse mariiaai.
No!o ihoro jungi ,

Nulla milii ccfi;'. est, nuHa est pcrcgrina ligiira.

No!o virum ihalamo pcr me lueu naia propago est
:

Nolo sepulcra pali ; scio mc submergerc lci rre. i''u!eor intsi. iurus radianli Uice coruscauM,
99S iCNIGMATA. ^9$
^Hi uihil osiendii, nisi si quid videril aiilc. A Uiw iiiihi soror esi, plures llcei esse pnienlur.
69. CUptydra. De fumo facies, sapienlia de mare nata esl.

Lex boiia dicendi, lex suiu quoqiie dura tacendi. 84. Malleus.

Jus avidx lingux, flnis sine fine loquendi, Non ego de toio mihi corpore vindico vires,

]psa nueus, duin verba nunl, ul lingua quiescat. Sed capitis pugna niilli ccrtare recuso.
70. Puteus. Grande mihi caput esi : lotum quoqiie pondus in ipso.

Mersa procul lerris in cespite lymplia prorundo 85. PisliUus.

Noiinisi perfossis possum procedere vcnis, Contero cuncta simul virlutis robore magno.
El iralior ad superos alieno ducia labore. Uiia inihi ccrvix, capitum sed forma
duorum.
71. Tubut. Pio pcdibus capui csi: nam caetcra corporis absunt.
Truiicum tcrra tegii, laiiiani in cespite lympbae : 86. Slrigilis.

Alveus est inodicus, qui ripas non habet ulias. Rubea, curva, capax, alieiiis liumida gultis,
In ligno vebitur niedio, quud ligna veliebai. LuniiQibus falsis auri meniiia coloreiu,
72. Follii. Oediia sudori, modico succiimbo labori.

Non ego continuo morior, dum spirilus exii; 87. Balneum.

Nam redit assidue, quamvis ei saepe recedat. B Per loias xdes innoxius iniroil ignis

Et uiibi Dunc magna est aniinx, nunc nulla faculias. Esi £aIor in medio magnus quem neino Teretur.
73. Lapis. Non est nuda domus, scd nudus convenil hospes.
Deucalionis ego crudeli sospes ab unda, 88. Tessera.

Afiiiiis lerr», sed loiige durior illa. Dedita sum semper volo, non certa futuri

Liilcra decedat : volucris quoque iioraen babebo. Jactor in ancipiies varia verligine casus,
74. Calx. Nunc ego moestu malis, iiunc rebus laeia secundis.

Ev.^si flammas, ignis lormeiita profugi. 89. Pecunia.

Ipsa medela meo pugnai couiraria fato. Terra fui primo latebris abscondiia terrx:

Ardeo de lympLis; mediis incendor ab undis. Nunc aliud pretium flammx nomenque dederunl.
75. Silex. Ncc jam terra vocor, licei ex me lcrra pareiur.
me, sed raro cernitur ignis. 90; Mulier geminos pariens.
Semper inest in

Inius eiiim latitat, sed solos prodii ad ictus rius ego sustiiiui quam corpus debuit unum.

Nec lignis, ut vivat, egei, nec, ui occidai, undis. Tres animas habui, quas oinnes intus habebam
76. Rotx. Discessere dux, scd tertia pene secuia est.

Quaituor xquales cunrunt ex arte sorores, «G 9^. Mitespodagricus.

Sic quasi cerisnles, cuiii sil labor omnibus unus, Bellipotens olim, s;£vis metuendus in armis

Ei prope sunt pariter, nec se coniingere possunt. Quinque pedes liabui, quos unquain ncmo negavit;
77. Scalce. Nunc mihi vix duo sunt : inopein me copia fecit.

Nos sumas, ad coelnm qu» tendimus alia petentes, 92. Luscus allium vendens.

Concordi fabrica qnas unus coniinel ordo, Cernere jamfas est, qiiod vix libi credere fas esi.

Ul simul baerentes per nos scandatur ad auras. muha.

Uiius inest oculus, capiiuni sed miilia

78. Scopa. Quiquod habet vendii, quod non habei, unde parabitt

Uandi magna parens, laqueo connexa tenaci, 93. Funambulus.

Juncla solo plano inanibus comprensa dnabns, inter luciferum coelum lerrasque jacentes

Ducor ubique seqiiens, et ine quoque cuiicia sequuntur Aera per tnediiim docta meai arle viator:
79. Tintinnabulum. Semiia sed brevis est, pedibus nec suriicil ipsis.

JEre rigens curvo paiulum componor in orbein. 94. (Jmbra.

Mobilis esl intus lingua; crepiiantis imago ;} Insidias iiullas vcreor de fraude latenli,

Non resonat posiius, moiiis quoque sacpe resuliat. N:uu Deus atiribuil nubis bxc miinera formx,
80. Condilus potus. Ut nemo moveat, nisi qiii prius ipse movetnr.
Tres olim fuimus, qni nomine jungimur nno. 95. Echo.
Ex tribus est unus, et ires misceniur in iino Virgo modesia niinis legtm beiie servo pudoris.
Quisque bonus per se : melior, qui continct omnes. Ore procnx non sum, necsiim lemeraria lingua ;
81. Vinum conversum in acelum. Uliro noio loqui, sed do responsa loqueiiti.
Siibiaium nihil est, nihil est extrin(;ecus aiicium ;
96. Somnus.
Nec lamen invenio, quidquid prius ipse reliqui.
Sponie mea veniens varias osiendo figuras.
Quod fuerai, non csl : coipit, qiiotl, iioii erai, esse.
Fingo meius vanos niillo discriinine vero.
8i. Malum.
Sed me nemo videt, nisi qui sua lumina claudit.
Nomen habens gra^cuin, conteniio magna dearum,
97. Monumenlum.
Fraus jiivenis pulcliri, miillarurn cnra sororum,
Eicidium Troja>, duin bella cruenla pcrcgi. Nomen habens honiinis post ultima futa remansi

83. Perna. Nomeii inane nianet, sed dulcis viia profiigii.

Nobile duco genus magni de genie Catonis. Viia tamen superest morli post lempora vilse.
 ; : .

^97 STEPH BALUZ. NOT IN LIB. DE MORTIDUS PEUBECIJT. 29S

06. Ancora. \ Auricul^qiie rcgunt rediniilai vcnire cavalo.
Muoro iniiii geininiis forro tonjiingiiur iiiico. Duin cecldi infeiix, uiaier niea mo divisii.

Cuiii veiilo luclor, cum gurgile pugiio profiiiKlo ;

100.
Scrulor ai]u;is inedias, ipsas quoquc iiioideo lerras. Nunc niiiii jam cretlas, lieri quod posse ncgnlur.
99. Lagena. Octo lenes nianibus, sed nie inonsiranle niagisiro,
Maier erat lellus, genilor fuil ipse Promeiiieus, Sublaiis sepiein reliqui libi sex remaiiebunl(').

VARIORUM NOTiE.
(') Multisvcrbis de lioc aenigmale explin.ando lioiie neque illud ajiiigina inve-
Perionii iieqiic !ioc,
dixii ilcuniannus, qui varias v. d. iiilerpretatioiies quod in ed. Lemairii n. 100 legitiir, ul Uciis-
iiitiir,

atiiilit. ileynazius iia explicat « Veieres per digitos

: nerus hoc ex illa ed. traiiscripsisse falso dicaiur.
numerabnnl : sex siguiiicabani oiniiibiis sinislrai iliiiigma lioc esl
|ira'ler aniiiiiarem, .seu inininio pruxiinuin cxpansis:
Cuculus.
seplom solo minimo deprtisso; ocio depressoaiinulari
ei miniiiio, Sfu aiiriculari. Si ergo auriculuein septcin Frigoro digretlior, redeuale. calore revcrlof
exprimentem erigebaiu, relicius esl aiiniilarisdigiius Desero quod pepori; hoc tainen educat aliPia mater.

dej>ressus, ergo luimerus senarius. j Ceierum in edi- Quid tibi vis aliud dicam? uie vox mea prodit.

STEPHANI BALUZII TmELENSIS

IN LIBRUM DE MORTIBUS PERSECUTORUM,

Inier mullos ac varios codices manuscripios, quos B berei in mcdio atrocissimaj perseciitionis? Sane Lac-
virlitlerarum aditleratorumamatitissimus, elinomni (aiiiius librosdivinarum liislilulionuin scripsiifiirente
genere budis excellenlissimus, Joanues BaiJiisla Col- perseculione, in ipsis ejns initiis, ut ex cajtile se-
beitus, in publicam sliidiorum uliUiatem cx omni Eu- cniido ei quarto libri (]uiiili colligiliir sed noii enii- :

ropa, Asia, Africa comparavit, repertus csl nmis .•^it, imiK^iiius videlicet rei ct temporis necessiiate,
auro conlra sestim:indiis, in qiio coniinetiir Lucii Cx^- ut ipse loqnilnr iii priiicipio iibri de Opificio Dci. At
cilii Firmiaiii Luctantii liber de persecutione, sive de cum dala cssct pax, omnisqne ir.eliis a pecloribus
moriibus persecutorum, quo hactenus caruerai Ec- Cliristianorum depulsus benefieio Consiantiiii M. im-
clesia. Non facit ille quod plerique solent; qui si ve- peraioris, l.un vero Eccicsiastici scriptores indulgen-
leris cujuspiam scriploris opus ineditum, quantiim- ti:i benigiiissimi principis iisi, aiiimum converterunt
vis levc sii ac lenue, nacti fuerinl, diligenier occul- ad scribendum : quod aiiica non eraiit ausi. Itaque
tant, lamquam iit lenebris magis eluceat, ul gioriari lum divinariim liisiilutionum libros, iii
Lactanlin-s
possintse solos possidcre, quodomnes iiabere velleni qiiibiis loca(|usdain sparsim reperiusitiir, (iu:e mani-
cnveiiiqiic su.mmopere, ne iii nianus aliorum vcnire feslo conslal scripta esse post bellum sedatuin alque
possii. Liberalior excelsiorque est aiiimus illiistris- cxlinctum, recensuit, pleraque addidii, imprimis
siiiii viri,quam iil falsa illa gloria leneii possil. lla- vero ea,qiKe in initiis liliroriim et in epilogo dicun-
(piecunt iiitcilexissel bunc Laciantii libruin extare lur ad Constantinuin; quie perperam noimulli jiidi-
inti^rantiquoscodicesmaiiuscriplos biblioiliecu) su;e, canl notlia esse, ac supposititia, adco iil corum prae-
saiisque comperlnm baberei qnanlum liiiic ulilitafis judicio frclus Josepbus ls;rus, qui posiiemam Lac-
accedcrel Ecclesije, si vuigarelur, quanquam aiitea .-, laiitii cditionem R<imaiiam emisii , univcrsa deleve-
freijuenier mandaveral ul, si quid ir.editum videreiur ril, qua; in alii^ edilioiiibus ad Constanliiium scripta
iii eisdem aiuiquis codicibus, id lolum j)r;elo com- lcgunuir. El taineii pulo non posse vere dubitari
mitteretur, tameii ea occasioiie niaiidatiim dedil spe- quin ca sinl liiictanlii ,cnm cl ejusdcm sinl slyli cuin
ci;ile, ctsoliia magniludiiieaiiimi siatim jiissit, ut liic Ct-eieris ejusdcm operibus, el pliiMSos qoicdain, qu;e
Lactaiilii liber iii clarissiiiiam luceiii edcrelur. illic balientiir, e;edcm sinl iit variis loci; istiusbisto-
Dainus igilur iliimicx codice 1'297 BibliuihecaiCoi- ri;e, leliqiiarnm L;ict:uilii fucubialionum. Scd
el
berliii;it; {nunc in Bibliollt. reijiu, in-V, nuni. 26*27 liaiid diihie du;e antiiiiiiliis fuei(! diviiianini Inslitu-
),
qoi ociingeiitorum, aul circitcr, aniioruin esse vidc- tiomini edition(3S, iina rerme sialini post dal:iMi Ec-
liir, inlegriim qiiidem, sed ab iinperila niauu clesi;e p;icciii emissa, cuin adliiic Lactaii;ius esset in
scri|)tum, adeoque pluribus meiidis iiifecliim. Atque Riiliynia, allera posl bcllum Cibaloiisc ct M^irilionse,
pa quidem i|noriiiu emeiidatio facilis ct obvia ciim vcnissci inGdlias propler Crispimi Coii.>l;iiitini
eiat lihero nos einendavinius scd ea iniacia
: iiliiim. Oni crgo prioro editione usi suiit, ca pn)feclo
reliquimus, in qiiibus and;icia corrigendi iion vacabat iion babiicrimt qu;e pi)Ste:i de Coiislaiilino addila
periculo. rori;issis alii feliciores eruiil. C(Mn|)0.-.ilus suiil; ;iti(iie adco miruin iioii esl ca dcsidorari in
et absohilus est libcr eo anno, (iiio posi cxlincios liiiibusuam exemplarilms.Sed ut red(\aiiiiis ;ui libriini
lier.^eciiloies dulcissimum ct piilciicniiiuiiii pacis de moriibus porsccntorum, a quo nos abdiixii occa-
n'>men audiliim esl in llcclesia Cliristi, nostrisque sio disseri idi de temiiore quo scripli siini libri di-
lioininibus traiKiuillilas ac loquendi scribendique viiiarmn lnslituliomim, ccrliim est eiim ;»b Auelore
iiberi;is resiituia. Qiiis enim bistoriain isliusmodi sori- scripium Nicomedi.ne in Biibynia, uhi is babitavilper
Fatroi.. VII. 10
%})d STKPHVNl BALLZn 300

loliiin illti<l leiupus <|ua porseciiiio iii Orieiiie gras- A senlior doclissiinis Chrislopboro Broworo el
viris
8uia f>i , el ab-oluliim rtiisse posi coiifcLtiiin lielliiiii iEgidio Bu(.'iit'rio, (|tii lamijuam rem ccrlnni (i-;uluiti,
apiiil ('...m;Miin SereiiiiiM iii riiracia, jtosi (|iioil iuie- Laclanliuiit Trcviris senectuicm exlremain egisse,
gra liiil Keclesix» pax, proiligali», ac panlo posl ex- cumerudiettdo Ciispo dareloperaiu, el liic vcrisimi-
tnicio M.ixiimno, lioinia>; iiosirx' leligio.iis inunicis- liier Itbros divinaruin Institittionum ad Con^lanlinum

siino. Colligitur illud ex pluribus ejiisdein historiu! Imper.iturcm coniexuiise. Al C'liii'fleiiii.>, Itonesio el
lucis, sed pr.ecipne ex epilugo, iii quo Autlur verbis decoio paiiiue amoie diictus, huiic bonorem aequa
jp.M-ii>siiiiis tiiniiit lixc ^cripla a se esse pusl tiai.im laiii.c puriiiur iiiter Treviros et Vesuiitionenscs, sio

pacoiii plebi [)i-\, 'iiiie per aiinos deccin pariiii» vasiaia, BucUerio ciMicedeiis Crispiiir. Troviris erudiluin a
p.irtitii dispersa lueral. Addequodlibrumsuuin nuucu- Lactantio i\iisse, ut id lameii raciuin velil eiiam Ve-
pavii illntiii regionuin iliaruin confessori Itoa.iio, sunlioiie. Sed coiijeclura illa nullutii oninino lunda-
qui.-iii eiiam c>tii()el!al tn mcdia 0|>erts, et in line. li^ec inenluin babei, prjeier bonain clarissioti et optinii
eiiiiii iiiiiiiaiil e»s iiiin siniul futsse, aut certe tioit viri voluntatem, el iiiciinaliuiiein in suos Vesuntio-
inaKno locui um iiit£i'v;illu disjniiclos. lUud siiam di- iienses. Cxtoruin LaclanUum alibi quain in iniperio
Ji^eiiior iibsci vandiiin csi.eiim illa lauiuni edicla, Liciiiii fuis^, cuin is religioni Clirisii nianileslo con-

Hua> pro (lltristianis daia sunl, iii hoc opere descrip- trarius apparuit , vdeoque luni in Gallia fuisse, docet
sis&u. (pi:t pr.iposila Nicomedi^ siint, ^ilionim inen- ipse ad Cimstaiitinum scnbeiis in initio libri primi
lionem noii lacere niinirnm ea tauuiin relerl
: quia divinariiinlii:>litutioiium. Nam ma/tt, iiiijuit f/ui ad' ,

<iiix> ipse propom vidil, ei (|U0ruiu propieret copiain huc advertus juiUj& in aUit lirraruin parttbussceviunt,
lucile Itabcrepoiuit quanto seriu», taulo vcliemenliui tdein omHiiwlens niei-
Do palria Laclanlii vidco v?rias essc scntenlias ;
*^ cedem aulem Licinius aperie
scelerisexsolvei. Ccn^ll
quaruiu ea inlirmior videlur, ()ii* Firmo l^icen': op sxvire CbrisUanos annocccxx, ul cenis arguinenlis
in
pido cuiu oriuin contendit, quia Firmiaiius vocatur. osleiiderunl viri doctissimi. Unde coHi»i poiesl Lac-
Eiin ego pr?efero, quae Afrum litissc cciisct. Nain et tanliuni adliuc eo tenipore in liuiitaiiis luisse. Iiiio ul-
in Africa pr.i-cepiore nsns est Arnohio et Nicome- ; tra iiuitc aiiuum cum produxisso uitaietii doccre ipse
diaii)accilus a Diocleiiano, ui illin lilier.»s oV.ilorins vidclur iii tiite libri quarti divlinriiin Iustilnliouum,
docerct, ul ipse sciibii, non :iliuiidc veiiisse videtiir, ubi inier varias bsereiicorum soctas iiumeral etiam
quain ex Alrica. cum apiid llier.iiiymiiiit. in libio dc Ariaiios. Nam cum iUi pleiie orbi uiiiveiso iion inno-
viiis iUusliibus lei,'atui, o3oi7ro&'./.ov suiiin ab Africa lueriat, nisi [losl liabiiam Syiiodum Nic;ciiain, appa-
IS!Comodi.iin iisque vr.rsibus bci^mctris dcscnpsisse. ret 1^'icJ.uiitium supersliLom liuic Syiiodo luisse, si
EiMt .'lUtem Nicoiiifdi^ tcmpore per^ecuiioitis, qiue vora i'M lociio. Scio viruin clai issiniiim ei eruditissi-
sub Diucleliano imlversam comtiiovil Ecclesiam; mum Michaelem Thomasiuin siisiiilisse ab eolocono-
oiiaiit cimi d.it.i pux esL. iNaui qu^c inltliri) de MurLi- nieii Ananorun), in ea ^iuam Luctaiilianorum
ouritvii
Lus [lerst^ciiioriiin liicuiiiur, do pioposiia NicuuK;diaj openiiti edilioite, ei babuisse seiiienliie sux suHra-
Coiisliiulione Consliolini cl Liciiiii, dequo advcnlu galorom Josepbum hieum. Sed ciiiii illi paucos vele-
Liciiiii iii eain urbKin, ea prolocio ab alio scribi iinn ros libros b.ibe.inl istius su:e seitteitu.i; ;isserto-
poluoruiii, ([iiam ab eo t|ui qii;o scriborei oculis res et viiidiccs, el do novcni Valicmis, duobusiiue
iisurparol. Cum vero posiea Cousiaiiiiniis. iiosi bol- Vailicelbtnx bibliolliec:e, qinid liaiic claiisiilam ha-
luiiiCibdciise, qiiod coulecil aiiiio Chrisli 504, 8 idus beniil, lideiii facerel iUiisU-issiiiius C;ifdiiialis Baro-
Oclidjris, iii Tliraciam ac Maceiioiiiaiii prufecius es- (^ nius; cuin scirem pr:eierea uiiuin Bononioiisem
sot, luin liaiid uubie Laclaiitius, oi [»rio au oliui qu£meiTliomasiiis..el Latinus Laiiiiiiis videriinl, tum'
('Ogirtias,eNi<>omediu ud eum veuii, el postea jus^u etiaiii quaiuor bibliothecu; Kegi:e sivc Colberiinos,
,

cjusGallias peiiit, iibi Crispum Conslautini liliiim la- el volerob edititnies, cas niiniruui, qii.c TlioiDusianam
liiiis iitieris erudivit. Pulavil vir doctissiinus Fr:iii- antecesserunt, cuiii scirotn , inqtiaiii , lol voleies cu-
ciscus Cbittleiius, Oispum a Laclaiilio insiiliiluiit diccs et ediuiiiies iiieniioneiti hic facere Ariaiiorum,
luisse aimo Clirisii cccMi, eudeiu iiiinirum loinpore el paiica admodiim exeinplaria vetera proferri, iii
quo priitium Con^iaiitiitits, ut ille ail, miix mater ejiis ([iiihiis hoc noinoii nuii extci , pne iituliituiline co-
llotcna Cbrisium Agiiovere, fidei iiostr^e sacramoitta tiim , qu-.« illud h:ibent,noii iiiviius assentiebar oi-
edocii ab Eusebiu Episcopu Vesuntioneiisi, et Cris- dem Barotiio Tlioitiasium ro[)reliendeiili, quod con-
{lUiti cum iiolena ei Lacianiiu reliciuni Vosuiilione a ira oiniiium fcre veioriiin excinplariuiit et editioniim
i^Oiislanliiio, cum isiii Ilatiam profeeius esi adversus lideiii; lexiuin Laci:inlii corriiperii, iinlla, vcl levi

Maxeiitium. Verum narraiio ex qua Cbifllelius haiic addita raiioiie cur id fecis^ei. Scd nunc, dum inecum
hisloiiam coDtexuii posierioris ac sequioris sx'cult rO|)Clo codices i|ui Arianos coiiimisceni bcrclicis a
sctiplum e->l, ei nuUam lideiii mereiiir. Prxierea Laciaiitio cominemoi';ttis iion csso :idiniMluin veteres,
certum cst LicUinliitnt adlmc iit Bilbyiiia fuis.se, dii.ii vero biblioibeco; Regi:e signalos 5735 et 3736

cuiti belluin p.irabalur advor^iis Maxeiiiium, ei ali- saite vciusiissiiiios ci opiiiiios, eliaiii veiustis-
luiit

quiaio po>C Yciiii ergo L:iciaulius iii Galli:iin (quod siniiim illiiin Tboiiiasius iiteba-
BoiiOiiieo.<>ein, qiio
Kliam placuisse vidou clari.ssiiiio viro jacobb GoUto- tur, tiullain eoruutdom Arianuntm laeitlionom facere,
fr«A!o anno lantuiii cccxv cum pace po^t pugiiani
I dubiiare cugor niim reiiueiida sileittondalio ejusdem
Cibaleusom atq>ie iM.irdicusein consiilula iiilerCoit- D Tliomasii cotilra loi exeinplarium manuscriptoruiii
blaiitiiiu.il etLiciiiiuin. Miigiius Galiiiis ropcUil. Re- lidem, cum cerluui sit in istitistnodi rebiis multiludi-
ad uxorem suain facile coUigiiur
(itissc eniiit iliuni itcitt tesliuin, qui por iiujieriliam tomeritateinque
ex Zuziniu et l!piloine Vicioris, ubi scripiuin cst Scriploruni falsi hciiqiie es>e |iossiinl, cedore imer-
Coiisi:iniiiiuni Ma^iii l>liutii, in Arelalemi opfiido anic dum debere digoitaii et auclorilati paucoruin aiili-
non mullosdies ediluiii, lactiim fuisse C:esareiit cuiii quiorum. Utcumquese resh:iboat, cuui coiisiotLac-
Crispii, et Licitiiuno Licitiii tilio, (juod coitligisse luntium in exirem.i seiiectute pneceplorem Crispi
nitno Chrisli cccxvij, Kaleiidis Martiis, doceiit Fasii fuisso, necesse cst illuni circa ea tempora niortuum,
idatiani. Nam cuin piigualum iit PannDitia sit annu qiiibiis (^onstantinus viceniialia sui iiii|)erii celebra-
cccxiv exciinle, et ineiinle aiiiio cccxvii naiits iti Gal- vil. Accideritne mors AufuslaBTrevinirum, an
illius
iia sil C>iiist.iiili:ius , Conslatilini dlius, tiecesse alibi , exploMluin iioii esl. Lgo Ituc valdo iiiclino, ut
est p.itrcii: iiiedio temptris in (iallia fuisse . cum Biiciierio sentiam, eutn iti civiiale itla et ex-
adeo<|iie ilt:ic rediis^c posl pacem laciam cum Li- tiiicium, ei sepuliuin osse, cum id exlrema illius se--

cinio. Qiia occasioife \erisiiiiile csl I.,aciaiiliiiiit , iiccius,qu.im iltuin cgisse ii; Gailia docel Hicrony-
vinim omiiium >uii tein[(ore eritditissimiitn , iit iou->, f.K ilopersuadcMl.
i
Cusebiiis ait, a Coiisianliiio aiiducliim luisse in Gal- Lucii Cwcilii. lii veleri codice ita siiiipliciierconccptus
lias, ut (Jris|ium imbiierot cogiiiiioiic Itistori.-e, et esl litulus isiiiis oiioris LucH (vol pKtius Lijcii) Cwcilii,
:

taeleiarum boiiaruiii jilteraruin. i'^ quidem facile a>- Incipit liber ad Doiiatum confessoreni, de inorlibus peV'
 : ,,

301 miM IN L!B DE MORTIBUS PERSECUT. CAP. i( 50'i

iiecutonm.Q\iOi\ auloin is sii Laclaiiliiis, ciijiis oxl:»i;t A niortes sibi ullro ingeruiit nobis voluiu essn invidiosui..
,

]il)ri sepleiii (Jiviii:ii-iiin Insiiliilioiiniii, oi :ilia rpKvdatii lilein, lil). I conira Gaudentiiiiii, cap. H Uivcai iimocen- :

opiisciil:i, l:nila :ic l.iiii iiKniiiesta siinl ui'giiiiieiit:i, lil lia portis Uomli, ul liocfariiHis, adjunclis iiiotiilius vrs-
res exiia onitieni coiiiroversi^uii [(o^iia os:; videaliir. tiis , (juod eliani apud Cunhagineni in iiivididin iioslidin
N;iia elsiyliisoii!trnioLacian!iaiiu.sesl, ul facil<* periii de basilicis,
qudi vcsirw fuerunl, sicul puluislis, ei cmn
rcrum isianiia sesliinaifires agiioscciii ; el versus iii- quibuspoiuislis, fecisse asseveraniini siiie nioi libus vesli is.
lerduiri Viigiliauos liuic 0|)eri iiilefseril aucior, iit

solel Laciamiiis; deiiiqiie plerai|iie, qu:t' illic leguii-

CAPUT PRlilLM.
lur, eadem fere a<l verbuiii in aliis ejiisileiu libris le- Excilavil Deus Principes. Ut
Coiisiaiilituiin el Liej-
gniiliir, ut suis iufra locis :idiiol:ibin)iis. Adde auclo- nium, qui luni ciini h:ec sciibeb;)! LuctaiiUiis ;);<eoiii
rilalcm sancli lliero«yiiii, qui in calaliigo viroruni ii- Ecclesiaidedor.int, iioiiduni commola a Licinio pt;rse-
luslriuiii recenseiisopera Lactaiitii,.iiiler ea couii)»e- culioiic adversum noslios.
inorallibrunide perseculioiie, iiimiruni liuncnosiruni. Qui illuclaii, vcl qui udversali. Iit veleri libio iegi-
Neqiic movere quemquani debet, quod in Lactajilii lur illuslraii, qiioU iios mulavinius, quia eineiulaiio
ediiionibus, qua.> inaiiibus erudiloruin feruiitnr, iion certa eral.
Ca;cilius, sed Ca^liiis apiieliaiur, tainqu:iiii biiic col- Templ. ln prima editioiie scripsi ex
stttic. evert.
ligi posse videalur Lucium Ca;ciiium libri islius auc- capiie 13 isiius libriet ex libro v Divijianiin lnsii-
,

toretn diversum esse a Laclanlio. Natii licet veruiii tulionum, cap. 11, paiere beic agi de leinplo Nici-
sil eiim semper voeari Cteliinn in edilionibus quu; inedi-£ everso a Diocleiiano ei Ma.viiiii;mii. i>oiie;i
prffuonien ejiis babeiit, iil suntomnes posleriores,in .p cuin videreni viruiii ciaris^inuiin et eni(Jitis^iiii(iiii
'*
Romaiia tamen aiini mcccclxx, quain curavit Joannes Gisbertum Cuperuin aiiaiii loci isliiis iiiiei-i>reiaii(ineii!
Atidreas Episcoj)iis Aleriensis, yocalur simplioiter adduxisse, quuj veriiaii vide;iliir e.^se ((»:iseDt;ine;i,
Laclanlius r irmianus absque ttllo pniMiomine ; el in illam lubenier ainplexus suni. Puial ei-^'0 iiiteHigi
codico 1975, biblioiheca Colberiin;e, iii quo conli- isticdeberein getiereClirisiiaiiatn rcligioiiein.i-uni ve-
ii('n*lur vulgat;i> Laclantii !ucui)r:ilioiics, diserie in li- teres, poslapostolum,corpusCln-isiiaiionitii voc;im;so-
liilo vocatur LueiusCoicilius Firinianus Laclaiiiius; iii leatilletnpluin Dei,iitobservainus;uicapiii secnuihim.
codice vero 573G bibliolliecae regia;, Crecilius Firtnia- Nocentes animns profudeiuul. l)iuoleli;tiiiis iiinii-
nus. Inio ciim vide;iin eum ;ippellari lanluin Firinia- rum, Maxiiiiianus Ilerculius, Gil(;rius Maviiiiianiis,
iiiim iii oodicibus 5757, 5758, 5740 liibliotliecae re- el Maximinus baza, quorum hoi eiid;c inorles dcscri- i

giie, et in codicibus 5575, 40t)5 et 4495 Colberlin;e, buiitur iu lioc libro.

lum eiiam iii opiimoel veluslissiuioexemplari inanu- Virtuleinac-majest. LsiClnfiliu:^, lib. iv IiistitiU., o;i(i.
scriplo Academia; Oxoniensis, facile addiicor ut ere- 26 >virtulem majeslalemque Uei simjuiaris interprelan.
dain pleiaque velera hicubralioiiutn ejus exeiuplaria Et lib. VI, cap. a ; virlutem ac majestutnni Oei siuyula-
ncipie C;«?lii praeiionien habere, ncque Ciecilii, ac iii- ris enarrat.
bilominus verutn ejiis noineii esse Ca:ciliuin, cum ita
CAPLT II.
conslanter voceliir in liiulo istius hisiori;c in codice
5756 bibliotlieca; regi.K, et in (iodice 1975 Colberti- Post dieni decimum. llic in piiiiiis looiis coniiriiial
n:e, iit moiiuinius. Quaii(|uuiii, fatenduni eniin esi, L. libruiii islutii vere esse L;iCl;iiilii. Nani ideiit ipse li •

Cyelius Firniiamis seniper scribiiur in codice re^io bro quarto Divinaruiii iiislitul. cap. 10, loquens (Je Ju-
3755, quem diximusesse vetustissimum et optinium. C d:eis, aii ExiudeTetrarchas liabuerunl ad Uerodcin
;

Cur autem in litiilo libri de mortibus persecutorum, qui fuit sub impcrio Tiberii Casaiis, ctijus aiino quinio
et in codice illo regio pr:etermissum sil vernm nomeu decimo, id <?s(, duobus Geminis consulibus, ante dieni
Laclantii, quod esi ullimiim ex quauior qii:ie ilii tri- deciiiiuin Kalendarum Aprilium Judcei CUrislum cruci
liuuntur, id (ut in simili caiisa Sirinundiis adnotavit affrxcruni. Sic eniiii legititr iii oninibiis aiiiiquis Lac-
ad Sidonium) librarii oscilaniia evenisse credeiulum taiilii e.\emplaribus m.niuscrimis, in cdiliooeUoinaii:)
esi qiii cutn omni;i Sctipioris islius iioniiiia brevila-
: anui 1470, iu Vcneta aiiiii 1521, el apiid Pauluin di;
tis studio adsoribeie nollei, pro ullimo, quod pro- Middeibuigo iii Paulina. Xyslus tainen ReUileins con-
priuin erai , id potius iniperite delegit, quod priiiio leiidii, in melioribus Lactantii ediiiunibus legi, auLc
loco ocoiirrebat. diemseptimum Kalendarum, Romanauiijue illatu sii-
Ad Donaium liiusirem iiortim teinporum coiifesso- gillal, qux anle decimum habel. Sed laudem :iiiiti>
rcni, qtii novies tormenta portulit pro iioiniiie Cliristi; 1650 Josepbus Isoius vetoreni leclioiiem luiic looo
sex annoruin .<^patio teiitus in carcere, unde emissiis restiluit, aucloritale |)luritiioruin vclerum exeinpia -

csi cxirojnis Galerii Maxitniani lcniporibus, ul legitur riuin, qua; nuiic cunfirmalur ex isia qiio;|ue La(;t;iiiiii
infra , cap. lU el 55 islius operis. Eidein libruin de lucubratiotie. Videporro doctissimi viri .MitliaeiisTii»-
Iia Dei nuncupavil Lactaiiiius, scriptum post dalam masti Nolas ad lociiui illnin ex Divinaium liialilurK-
diviniius pacem. iiuiii tibro quarlo.
Oe mortib. persec. kpud Hieronymum legitur sinipli- l'osi diein decimum. tn libro quario Inslilitiiuiiiiiu
citer Laciantiiim sci'ipsisse(/t'/;e(-{f(;r?</JoHe/i&ri/mMHMm. lcgina- antediem decimum. Verutii lia;c discreiianiia
Sednosretinuinius leciionem velerisexemplaris, ijuo- nnllam imporial repugnanti^im. Idem eiiim valel poit
iiiainmaniresluin esi,cunsiiiuu)intitituiumque
imqi auctoris *^ diem, au unle dieni, ui iiionel Paylus
Vi, in 1. Annicuiits
fuisse, ut iniserabiles exilu> eoriim doscriberei, (|iii 132 Dig. ile verbor. signilicat. Anniculus amiitiiur, :

porseciitjoneni advcrsus Ciirislianos exciiaveraiil. qui extremo unni die moritur. Et consuetudv iQquendi
iMories aulein dixit, quoinodo Cioeio libro secundo de id iiuesse declurat, Ante diem decimum kulendaruni
Finibus Proiclarw morles suul imperatoriee. Itein iu
: Pof<l dieni dccimum kulendwum. Sed Inc loous Paiili
liiie libri priini Tusculanarum (Juseslioiiuin Ciane 1)1)11 caret difiiculi.ile. Nani Marc(;Uus Fraticoliuus. iti
:

veronnortes pr^) patria oppelitie non solum glvrios:e iracialti de l(;m|iore boiaruni canonicarum
, cap. 75, ,

rheloribus sed eiiam beuia: videri solenl. 'lacitus, 1, xi

, coiitendit beic por vcrha posi di^m noii posse intelligi
aiinaliiim HlHllasque moriesjussu MessuUnw palralas.
; aliqticm dieritin, qui snnl anie kaleiKiis, seij deci-
Lt iib. xiv Sequuntur virorum iliuslrium mortes. IJcm,
: iiiuin post kalcndas, id esi, nonuiii iiiensis (iM>)ii; i;t-
lib. 111 HiNtor. Varia perevintium forinu, et omni imu-
: que coniiriiiare itilitur p!uiibus cxeinplis. j^^rusiia.
gine moriium. Item lib. i Laudalis autiquorum morli-
: INam cuiii Laclaiitiiis eaniiieiii reiii duobus iii loois rc-
bus pares exitus. El Slalins iii libro iioiio Tliebaidus ferens, in uiio qiiideiii dixeril, ante diem dccimum, iti
:

Deserlasque tulil sine funere niortes. alio vero postdiem deciimm, ni:iiiifestuni ost huniiu
verboroni fiiiiidetn debere seiisuiuesso. PraelercaRo-
Et paulo posl
niani nuiiquaui a Kalendis denumiiiavei iinl dies (]ut
Nil opus aruia uUra teniare cL perdere morles
seqiiunlur posl Kalendas, sed eos lantuni qui anlccc-
Sancius Augustinus, episl. C8 insuper eiiuin, si quui : dutii, ul neaiini paulo erudiio esi obscurum.
303 STEPIUM liALUZlI 304

<.\y,7w/-t'./'ii)/ 'iiiiipi(/os. Lnci.uinus, lib. IV Iiisiiiiit., A siam vocai selornum ei inuuoilale Dei (cnipluni;
cap. iU : Diicipulii iieruin fongretjatti, Scrijiiuia: qiiod cliain repelilin capilesecundo iibri de Ira Dei.
SaiuUv proj'lutaruin arrana puiefecit,
liltera^, id eit IliiH' inlra do Neronc iii iioc ipso libro Prosilivit ad :
,

quie unie^uuin paleretur penpici nuUo moUo poieranl. excidendum calesle templuin. Ki cap. 15 Nnm Con- :

Ki cap. li) Sicut elium voccs Proplnlarum, i\uae cum

:
stantinus, ne diisentire a majorum prteceplis videretur^
ptr annoi miUe ifuiuiieHtus , el eo aiiipliu$ , lectte fui$- convcniicula, id est, parictes, qui resiiiui poleranl, di-
^eni a pvpulo Judaiorum, tiec tainen iniellcctiv iuni, rui passui est, veruiH anlcin Dei tcmplum^ quod est in
uisi posiiiuam illas Chrittui ef verl>o , cl opeiibus inter- hominrbas, incolume servavit. llinc libro quarto Iiisli*
preiatui est. tul., cap. 10, ait, iiecessc fuissc Det Filium descendere
Uidinuvit. Laclanlius, ibitl., cap. 21 : Ordinula vero in terrain, ul constitueret Deo templum docereniue jns-
iiiicipulis suis evan(;eltca uc uomiiiii sui pra-dicalionc, litiam.
cinumfudii se repente uubes, eumque iu coflum suituUt. SiabilecoUocavil. Laciantius, lib. vii Inslilut., cap»
Per uiinos 25- .\ii Lacianlins Aposlolos, el iu iiis 10 : Sibi domiciUuui stabile coUocavit.
Maltliian» cl Fauluin, qui posl niorlcni ClirisU Doniiiii Piimus omiiium pertecutus. Terluilianus tii Apolo-
relitiuis ailjuiicli fueranl, evaiigcliuin pcr oiiinein gciicUfCap. 5 : Consuliiecoiumettluriotveatroi. lUtc re-
lerrani pra;iJicavissc pcr annos xxv iis(jiie ;id prin- perielis primum ^eronem.
iii hunc sectam tum mtuinu

•ripiuin Nerouiani I'clrnm Roinain prolcc-

iiiiperii, el Jhmee Ccemriauo gladio ferocitse. Sed tali
crii-ntem
luin, cuni iNcro illic iinperard. Ll iiaiic quidein luissc dedicatore damuaiionis iiostra: elioiH glqrianiur. Pelt-
liiin coniinuneni de Pelsi ad urbein Uoinain prolec- lianus, Episcopus Consiantiniensis, si ve Cirtensis, par-
lioiieopiiiioneni, lainen ebi :ililer posl noiuiullos ve- tis Uonatislaruiu, apnd Augustinnm, lib. ii coulra iil-

leres sensciii tusebius, valtie probabilc esl, cui« leras Pctiliani, cap. 'J2 .,Ueitn^itdm Neromm, qui pri-
Lacl;mlius nullain de ea rc coniroversiam moveal. mus pcrt^utut est Christiunot. Sulpilius Sevcrus, lib.
Forlassis crgo ex iii-. viginii quinquc annis, qui ad 11, de Nerene loqiicns qui^ uon dicam Regum , sed
:

pr.rdicaiionoin oninium Aposloloruin ex icquo perli- vmnium hominum, immanium besiiarum tordi-
cfvel
lUMil, orU csi opinio dc viginli i|uiiiquo annis, qiios UJstimut, dignus extilit qui pertecuiionem in Chrisiianos
«|ui'lain velcies, el iiuiuincrabiie rcceniiorum aginen primut inciperel.
.saiicio Pelro aposlolo iribuunl in sede Koinan;». Sanc ISe tepuU. q. locus. Coiiira Suetonius docel euin
licei fruslra ac supervacaiiee a nonnullis negari jiu- fiiueiatiim esse impcnsa duceiitoruiu iniliiiun, et re-
leni advenlum ejus ad urbcin Uoinani, qui claris^iinis lnpiiasejus Domiiiorum inonumcnlo coiidius, qiioU
veieruni le&liinoniis comprobaius csl, do lcmiiore prospiciebaiur c canipo Marlio iiupositum cuHe liur«
lameii inuliiim ambigo, cum videam lol lantasqne torum, ci fuisse qui per iuiigum Leiupus vernis xsli-
dilticullaica liaberc eorum seiilenliam, qui illum Uo- visque (loribus tuinuluu) ejus ornareni.
inaiu venisse Yoluiii Claudio imperanie, ui coacti VivHmreservaliim. La luit qiioruindam velerum per-
siiii duplicare profeclioiicm ejus in urbem, ei duplex suasio Neroncui iion essc mortuum, sed adhuc vivere,
ilemejus ctim Simoiie ni:igo cerlamen comminisci, ei vcniuriim aute seculi (inem, ci vel ipsum lore Anli-
primo quidem lemporibus Ciaudii, dcin principalu clirisium, vcl teinporibus iisdem per Occideniem s;e-
Neronis. Qiia: res quam ubsurdu sil, cum id a nullo viturum, quibus illc pcr Orienlcm, ut observavil Ca-
veierum jirodiium sii nieraoricc liiierarum , pervidenl sauboiiusad Suclonium. Quade re vidcetiam Amiales
istarum rcrum periii. Nam quud a recenliore auciure ccclcsiasiicos iilusirissinii Cardinalis Baronii. Scd alia
sine alicujns veiusiioris auctcriute profertur cou- Q incus Laclaiilio fuil, qui eos qui ila sciitiuiit deii-
lemnitur, ul monuil iliuslrissimus Cardinalis Baro- rarc proniinliat. Quare falba prorsiis esi conjectuia
iiiii». Ilaqtie, si fas cssei recedcre a vulgari ct in ani- Josephi Isxi, qui in Nulisad librum seplimum Divi-
iiiis inmiinum insila opinione, ei Laclanlianam iuben- narum liisiituiionum, cap. IC, suspicatur Laciantiu
ler i-r.xferreiii ; id esi, Pelruna quideai Roma; praedi- cam sedissc scnlciiiiani, ut crcdidcrit Rcgein iiluni
rassc Evangeliiim f:icilecoucedercm, non sub Tiberio pulenlissimum, <|ui in linc mundi priiicops omniimi
Claudio ui vulgo putanl, sed sub Nerone Claudio.
, consliiuciur, fuiurum Ncruuein coq,ue hoiuinc Lac* ;

Quippe &iabiiiia seniel liac verissima, ut pulo , sea- laniium ar^uiterroris.

leniia.conqurescilsiatimomnisdisputatiu.absqueulio SibyUa tiicante. Sic libros Sibyllinos laudare soict
incommodo auclorilalis Romani Poiililicis. Neque Laclantius, tamenclsi ilios sciret uun unius csse
«:iiim lon^'a annorum series, quihus Pelrus fuerit Siijyllj', sed plurium. Ita ipse iibro primo Divinar.
cpiscopus Uom.e, primaimn iliius £ccicsi:t siabilivit, Inslilui., cap. 6: Et sunt singularunt siuguli tibri :
.->e(i persuua Pelri, qui Catiiedram suum ibi colloca- qui quia SibuUo! uomine inscribunlur, unius esse cre-
vii, ci cam suu sariguine solidsivii ac coiitirniavit. duiitur. Sed el nos confuse Sibyllam tlidmus , sicubi
tundamenta miserunt. Id c.>i, posiiernnt,, ul ipse icslimoiiiis earv.in juerit abutendum. Duo uutem suut
Lici.aiiiiiij scripsit in I(jcu paulo unic laudalo: Dit- loca iii vulgaiis Sibyllarum oiactUis, ad quu: rcspe-
cipuli Vf.ro ptr proviucius dispeiii [undumentu Eccle- xi;>se lioc ioco rcoi' Laclautiuui. Primus habcluc
hive ubique posuerunl, facienles el ipsi in uomine ma- in libro quiulo :
ijiilri Dei tnagna et pene incredibilia iinracula. Agra-

ria; rei Scriptorcs mitlere dicunt pro;w«^rt;, ul pluri- |.

liiis osteadil vir clarisbiinus Nicolaus Rigalliuj in ^
Glnssis.
Convertil mul. ad justiiiam. Id esl, ad ciiltum veri Quae sic laiiae versa sunt a Scbastiano Castalionc :

Dei, ut lo'{ui'tur Lacianiius, lib. vii Inslilul., c:ip. 17.

Malris el occisor quidam de Gnibus urbis
Idcui, lib. v, cap. 7 Ueddila quidem terrte, sed paucis
:
'Vir fugiens veiiiel, spiraus iinuiaiie, freiiiensque,
ussiynata juititia est, quwniltil aliud ett quum Dei uinci Oiiines qui ler rjs vastabil, et Oiiinia viucet.
piu ei reliyiosa cultura. Qiia voce passim ad &ignill-
Secuiidus iocus ila liabei in iibro octuvw Sibyliiajormn
caiid.tm rcligionem Cbrisli uiiiur L:icl:iiilius in iioc
oraculorum :

libro, et iii rciiquis iiicnbraiiombus suis. Sulpiliiis Se-

vcrus, lib. u sacru: bisl., ioqneiis dc Uomaiiis ad au- . i>' 2t«v i' isavi»^
diendum convenicnlibus
P.iiiiiim Qui veriiuie inlel- :

Ta\iT' ar.aa'. {'.jou;, T/.i/iisv [»tv«v 'A»»iJ'. i',»;.

lecta, tirtuiibusijue Aposlulonnn quus lum crebro ,

ididerunl, pcnnoli, ad cullum Uei sesc confenbanl. lit qiiaiido redibil

Templnm fidele uc slubile. Lcclcsiaiii iiiiiiirniii, quie Kxlreinocajsor mairis fiii^itivus ati orl)e,
esi veiuin tciuplum Dei, quod non in purii:lib:(s cst, sed Oiiiitlbu.^ Ii;is doiiaiis, A.':iiiiii lociiplciel ai)un.J,e.
in cordeac
jide lioininnm qui credimi iu eum ur. vo- ,

ciinlur jiddes. ul aii Laclaiilius i:i l.bio (ju.irlo iiisti- C.\PLT III.

iiirnninin, cap. 14. Ll iu dpilc scquciili Lccie* AUer uoH minor. Id csi, Doinilianus , calvus Ncri)

505 NOT^E
a Jiivcnaio, fjueiii Terliillianiis in Apoiogelico,
ilicliis
cap. 5, vocai porlioiiein Ncroiiis dc criide!ilate ; cl
Eiiseliius, lil). iii Jlisl. cccles., cnp. 17,
iiiipiet:iiis ei odii ndversiis nciim siiccessorem. Tcr-
liillianiis : Tenlaveiat et DomiiiauHS, porlio f^cionis de
crudelitate :icd qnia el liomo, facile
resliiuiin etiainquos relegaverat. Iia veleres ediliones,
ei duo codiccs Bibliothecic Colberiinse. I^os-
veLiisii
leriores ediiores nialnerunl tfua : quam bene, vide-
rlnt alii. Cajienim qiiod beic a TertuUiano dicilur
de resliliilis Christianis quos Domilianus relegavc-
rat iia inlerpreirdtir Fnnciscus Zephynis,
ligi vdit Ooinitiaiiiiin, quia noii omiiem extierat hu-
nianitniem, neqiic dignos cxilio aut alia muicia
Chrislianos viderei, repressisse inipelum, el quos
jain in insulam aiiaque passim loca relegaverat,
eiimdejn ipsum resiituisse.lsttid vero ego olim falsum
puiavi, qiiia ex Dione ct Ciemenle Alexandrino,
«uin ctlam ex Lacianiio constal Christiaiios revoca-
los ex instilis non fuisse ante imperium Norvoe.
Niinc vero exisliino hanc repugnantiam sic posse
coiiciliari, ut dicamus Domilianum qtiidem revo-
casse Chrislianos in insuias aiiave exilia deportatos,
sed iUns indulgenlia ejus poiiri non poluisse anle
iiiiperiiim Nervae, quia slaiim post illam daiam Do-
iniiianus excessisse videtiir e vivis. fl.-jec porr© con-
ciliaiio mea non cst, sed Henrici Dodwelli, viri doc-
lissimi.
Erasa cst. Macrobius, lib. i Satnrnal. , cap. 12 :
Oclobrem vero suo nomine Domitianus invaserat : sed
uti infauslum vocabuluni ex omni cere vel saxo piacuit
eradi.
Mul. mir, op. faltricasset. Snetonius in Domiliano :
riurima et amplissima opera ineendio absv.mpta resti-
tuit, in queis el CapitoUum, quod rursus arserat sed
omniasub titulo lanlum $uo, acsine uUa prisiini auc~
toris memoria.
Seq. imag. n. tilulor, Idipsum scrlhil Eu.^^ebius, lib.
III cap. 20 llisioria; ecclesiasticye. Siieionins : Con-
, suetudine rcliquisqne siimmis Vaieriani virtiitihiis
tra Senatus adeo tatatus est, ul repiela certatim cnria
non temperaret, quin morluum contumeliosissimo atque
acerbissimo acciamationum genere laceraret ; scalas eliuin
inferri, clypeosqiie eiimagxnes ejus coram detralii, el
ibidein solo affigi juberet ; novissime eradendos ubique
tilulos dbolendamque omnem memoriam
Vide eti;tm XiphiJinura in Nerva, ei
rieiisis Hisloriam arcanam, pag. 37, ediiionis Lugdu-
neiisis.
Ecclesia Narrat Dio, apud Xiphiiinum
restiluta.
Nervani omncs qiii impietiiis in deos rei fuerant
alisolvisse exules in pairiain reduxlsse, edicio insuper
vetiiisse, ne cni liceret aul impietatis, sive Jiidaicaj
seclai(<iic lum vocabanl religionem Christi) quempiam
dehinc insimulari. Ea porro occasione Joannes Apo-
slolus, qiiiin Patmoniiisulama Domiliatiofiierat lelc-
gaiiis, exilio soluius, Ephesum reversus esi, ni ex Cle-
iiieiiic Alexandrino reciial Eusebins, lih. iii, cap. 53.
Boni principes. Quamvis pagani. Laclaniitis in line
libri sepihni Divinarmn Insliluiionum ad Constaiili-
jj
niim Qmniam unus ex omnibus exlitisli qui preeci-
: locaret. Non slratoris igilur ofhcium exhibebal Sa-
pua virtuiis et sanctitalis exmpla prwberes, quibus
anliqnorum piincipum gloriam, quos tamen fama inlcr
bonos nuinernt, non niotlo wquares, sed etiam, quod est
vmxiinum, preeterires. Hli <juidem nalura forlassetan-
tum simUesjHstis fuerunl. Qui enim moderalorem uni-
ver.siiatis Dcnm rgnoral, siiuilitudmem jusiitice assequi
potest, ipsam vcro non polest, Dc boiiis principibiis
qui ct lilicrtalem credendi noslris hominibus permi-
serunl, ct eoruin minislcrio in palaiio et in provin-
ciis usi sr.ni, eosque ad maximas digniuues cvexe-
nint, videndus Eusebius in inilio libri oclavi Hist.
eccles.
NuHus oh^m/hs. Lnctanlius, lib. iv Inslitut.,
terr,
cap. 24 ISam quoniuin ei qui pattbulo suspendilur,
:
el conspicuus eM ouimbns, et cwieris allior, crux po-
tius electa cst, qum sigmficarei illum tam conspicuum
tamqne sublimem fuimiim, ul ud eum cognoscendum
, .
IN LIB. DE MOKTIBUS PEHSKCU! . CAf. V
\ pnriter et colendum ciincla naiiones ex cmni orbe con-
currercnt. Denique nulia gens tain inhumdna csl, nulla
Neronianin! regio tnni remola, cui nui pussio ejiifi, nut sublimilus
majcftlalis igiiota sil.
iSulla denique nalio. Iii veleri codico legiuir .
cavium repressil, nulla denique Dci uaiio. Sed iios vooein Dei, qiia'
hic omniiio supeiilna orai, abjecimiis. El nosuan»
emendationcm cunlirmat Laciantii locus tnox rc-
iaius.
CAPL1TIV,
Principale fasiigium. Lacianiius in cpiiogo lihri
ut intel-
septimi ad Conslanlinum : Te providentia summce di-
vintlaiis ad fasligium principale provexit.
Adversuni Carpos. Conslantinus in oratione nd
sanclorum coeuim cap. 24 , Geias sive Goihos vo-
,
cal; auctor Glironici Alexandrini Francos ; Zozinms,
libro primo historiarnm, Scylhas, dc quibus eliaiii
interpreialur Cuspinianus, Ac sane Constantinus
in eadem oratione scrihil Deciam periisse iii cain-
« pis Scylhicis. Res Isla .sic conciliari potest, ut quia
Carporum Golhorumque eadein Origo erat, et quia
uirique propler Islrum fluvium sedes habebant , ut
Zozimus docet, facile eorom iiomina permutarentur,
et alius ad Goihos referret, quae alibi de Carpis ct
Scylhis leguntur. Qtiod de Francis quoque homini-
bus, qui ejusdem cum Garpis Golhisque originis
*
erant, inlelligi veiim.
Neo sepuUura. Epilome Victoris Jn solo barbarico :
inler confusai turbas gurgite paiudis submersus est, ita
ut nec cadaver ejus poiueril inveniri. Rem niullo
alilcr narral auctor Chronici Alexandrini, qui seri-
bit Decium ab uno aliquo principum mactatum una
cum filio fuisse in .Miyrio. Eusebius in Chronico':
Decius cum filio in Abritto occidilur ; ubi vide Nolas
,
Josephi Scaligeri.
CAPUT V.
Valerianus. Mira sunt qiiK de modesiia ac man-
C iradit Trebellius Pollio: qua; conhrinanlur eliam ab
Eusebio, qui lib. vii Ilist. eccles., cap. iO, illum vel
ex eo maxime commendat, quod mansuetissimus ac
benlgnis.simii3 fuerit erga Chrisiianos; additque
nullum supcriorum principum, ne iilos quidem ipsos
decerneret. qiii palam Chrisiiani fuisse dicunlur, tanta hiima-
Procopii Caesa- niiaie ac benevolenlia nosiros complexum c-sse,
quaniam Valerianus prai se ferebat initio principa-
tiis sui, totamqtie ejus familiam C.hrisiianis homini-
bus abundasse, ita ut Dei Ecciesia esse Tidereiui
Scd poslea iinmensum muiatus ab illo, crudelissime
s^viit in Chrisiianos ; ac mox secula Dei inanu.s,
qua: iiluin graviter afflixit.
1 nclinare sibi liomanum. ActA sancti Ponlii mar-
lyris, cap. 24 Vaierianus scilicel imperulor in capti-
:
vilatem ductus a Sapore liege Persarum, non gladio,
sed ludibrio omnibtiR diebus vitw sua; merita pro faciir,
percepii, ita nt quotienscumque Rex Sapor equnm
conscendere veltei, non manibus ejus, sed incnrvaio
dorso, el in cervice ejus pede posilo, equo membra
,
pori Valerianus sed plaiie vicem stapedis aui scal.ie :
iili in equum a.scensiiro pra;st!ib;il, ut recte ex lioc
Aclonim sancli Poiilii loeo, quorism aucioreni fa-
cii Eutiopiuni, ob-sorvavil Saliiiasius, ad Trchcllium
Pollionem, j^ag. 276.
Filium impe'-aloreni. Nimirum Gallienum, dc qiio
nnrrat iJem Pollio, quod comperla patris caplivilalc
gauderet , laiuum abfuit ab ea viudicanda. Adiiil
paulo posl Trebellius El cum plerique pairis eju.t :
cap'.ivitatem niwrerent , ille specie decoris, quod pater
ejus virtutis sludio decepius viderelur, supra moduni
lOitatus esl.
Direpia est ei culis. Idesl, Valeriano. Connrmat
haiic historiam Consiantiniis iniperalor in oraiione
ad sanclormn cneluni, cap. %i:T>.i quoque, Valerione,
cum eamdent crudelitalem in famulos Dei declnrasses,
juslum Deijudicium omnium oculis subjceisu tapti/s ab ,
30: STRPHANI BAI.UZII 508
li«$libuit,in vincutii circuiuduclun cuin clitmnyde pur- A ''"^ editi, el libiiraliler instituti, ad hostes fugiant, ne
purca el rcliqno impiriali cnUn tandein lu-ro a , persecuiionis publica; affliclione moriantur ; el reliqna.
Sapore Persarum rcfie, detriicui libi cute, condiri jus- Ilationates. Id est. procnrai^res Principum, qno-
tut, tenipinrnum calainitniis lua: iropa^um speLlandnni rum cura eral nt in provinciis l)ona cadiica el va-
piwbuisti Qiii lucus liiceni ncr.ipii ox Lac(aiilio. canlia fisco vindicareni, quemndmodum ad Ammia-
Viiic porro i|u;l> illic niliulal vir clarissimiis llciiri- Marcellinum ei ad Eusebium observavil vir doc-
iiiiin

cus Vjleiius. tis-imus lleniicus Valcsiiis. Recic auiem lioc tcm-

Ad in-inor. tiiuinphi. Iloc csl iliiiil tro|).Tum, quoil pore miticbaniur Kaiionaies, quia multa bona vaca-
a I*ersJs l.Miiopere jaciaium sciibil ad Sa|iorem eo- bmi ob deserliortein agrorum.
runi Kegeiii Coiislaiiiiiius apuil l:]usebiiiin, lil). iv de Ad exliibemlos milites. Id est, ad pncstaiida sli-
Viia ejus, cap. \ i. pcndia miiilibus. N:im in jiire civili exhibere signili-
C.APUT VI. cat suppedilarealimonla cl c:vlcra ad viiani necessa-
Vesanus pracep». Fl.wiiis Vopisciis: j4!«rc/iaMM.s^
el lia, ul iii I. Dig. De o/f. prwf. urbi, el 1. xxxiv l>ig.,
I

quod ufgari non polest, severus, irttcuirnius, tangnina- de negotiis geslis. Sic eliam in jnre canonico. Exiat
rins fuii piinceps. F.uliopius, lib ix de eotiem : Vir in cnim in libro tcrtio Extravag;intium coinniuniuni, in
bello pi.»K7j.s, «niMji lamen immodici, cl ad crudelilalein litiilo De censibus, conslituiio Benedicti XII, in qua
propensions. verbum ea/iifccvc siHiiitur pro procurnre, ui heic no-
I''xlincius est. Eleganier idem Conslanlinus in eo- lal glossa, id esi, alimenia ministrure. Imo in capiie
dt>m c ip. H Tn item, .iureliune, fax omninm vilio-
: o(;t;ivo Aclorum legiliir e^dem sensu /n locis autem :

rum; (tuam prceseuii et perspicun divini nnminis vindictu, *y illis crant prcedia piincipisinsutie, nomire Pubtii, qui
flum furore percitus Thrncium percurreres, in medio nos stiAcipiens, Uiduo beiiigne exliibtlil.
via: publicte ccesus, sulces aggeris publici inipio sanguine Lcgein prel. rer. vcnat. Apposii(; prorsns ad liimc
comptetisti. iocuni .\iiimiaiius Marcelllnns, lib. xxii. pag.226 edi-
CaenofiHvio. Inler Heraoieam el Byzanliiiin. Fla- tionis Ilenrici Valesii, dc Jiiliano Impcraiorc ageiis :

viii5 V«ipi«cu3 iii l)..\i»reiiario Sed quum iter faceiet,

: Imer proecipua taiiicn el seria itlud agere superflauin
upud (.tenophrurinm mansionein, qux esl inter llera- vidibatur, qiiod nulta prolmbiti ratione suscepiw popu-
cliitin el llijzuniiuin, malilia Nolarii aui et manu Muca^ amo^e vititnti siudebat venatium rerum, qiia:
taritiilis
puris iiUcremplus est. Vidt^ Fiitrepiiim, iii». w. nonnuiiquam sccu.'i qunm convenil ordinala, inopiam
talna suspicione. Eam hisloria:T) niiillis eiiarral gignere sotei et fainnin. Viliiaiein voeabani arillipii ,
idein V(>pi3<;iis, ipiem consule. eum res parvo prclin conslabanl, m
irluriinis osieii-
c.\i'ur vii. dit idem Vaiesius ad hiiiu; Amniiani focum. Arnoiiiits
/t«f»<rfta.Idem Yojiisciis in INiiiueriano Quurti Dlo- : in libro prinio adversus Gcntes Saipenumero m(i.xi-
:

clelianus apnd Tungros in Galliu quudam in caupoim mos nnnonoe fuissc proventus, vililates atque obnndan-
ntoraielttr, in minoribus adliuc loctH militans, et cum liasreruni lantas, ut comniercia stuperent nnivcrsa, pre-
Druijde qualam mutiere lationem conviclus sni quoll- tiorum auctoritate prostrata.
lidiani fucerit, nr iliu diceret : Uiodeliane, nimiiim ava- Lex neccssitate ipsa. Quoniain leges ea tntenlwne lalte
riis, hiniium purcuscs,jocononserioDiocletianus respon- sunt, ul proficianl, non tit noceanl, ulad Avtliim Yieif-
dissc ferlur : Tunc eio largus, quum linperaior fuero. neiisem episcopum scribil l*ap;i Syminachus. L. Valo-
Tres parlicipes regiii. .Mnximianum, cojjnomeiiio rius apiid T. Livium, iib. xxxiv, loquens de abmga-
llorcii-liiiiii aiiiio Clirisii :285, Constanliiim cogiio- C tione iegis Oppia) Cni non appnrrt ob inopiam et ini-
:

iiieiiid Clilorum elGalerium M:iximianum cogiiomon- serium civitutis, quin omnium privatorum pecunia; in
lo Ariiieiil;iriiiiii, aniio i93. Quuluor tane principes usum publicum venenda: erunt, isiam legem scriplnm,
mundi. inquil Vnpiscus in Carino, fortes, supienles, tamdiu mansuram, quamdiu causa scribendm leqis man-
bcniyni, cl adinoduni liberalet, ununt in republica sen- sisset ?
tienis. Seil li;t'c scrilieiianlnr de vivis priiicipibus el ; Magna pars civilatis. Nicomcdire, ubi habilabat
:idiila(;o snheiai, iii pau-t ex iibro Jiiliani impcrato- Diocletianits, quani vero stiuiebat urbi Romrc co;p-
ris de C:csaribii9. In Cbronico Alexnndrino scriplum qiiare, iit dioel Lacianlids. Sic Consianiinns
siaiim
est , liiocleiiaiiiiiii coinmunicasse impcrium cum M. Ck)nsiaiiiiiiopolim Konue desideravit ;cquare.
Maxiiiiiaiio llercnlio ;inno terlio impcrii sui, et Maxi- Fragnicntiim de Coiistan'.io Chloro et Constanliuii M.
minnum Jovinni et Conslaiilium in consonium iinpe- editum ah Henrico Valesio post Ammianum Marcel-
rii adsritns Mfoiiiediie, 1:2 Kai. Jun. anno noiio im- liiium, pag. 175 : Consiantinus autemex Bijzantlo Con-
perii Oioch-iiuni, id esl, :iniio Ciiristi 292, nt iuier- slanlinopotim nuncupavit ob insigne victoria;; qiinin
prelalur Uarniiius, seu verius anno 295. Scd poslca velut palriam cullu decoravil ingenti , ci Huince deside-
dictuii snnnis de iniiiis .Miisimiani Herculii ct alio- ruvil wquuri. EntropHis, lib. x, loqnens deConst;iii-
ruiii. .Niinc s;itis erii adnionere graviter errarc auc- tino Primns urbem nominis sui nd tanlnm fastigium
:

loicni Clironici Alexandrini, t|iium tradil M;ixiiiiia- evehere molitus esl vt lionw (finulam fuceret.
,

iiiim Jo\iiim et Coiislaniium factos fnisse CxsarcsiS Licilum consueludine. Comoedia Qneroli. Non facite
kaleiida-. Jiinias, qnos ad principare rasligium eveclos intelUgo perjurium jocularc quid piitas. Tamen trans-
exlra
essft kaiciiilis.M;iriiis omnem
est coiitroversiam. v eamut qnod, ul video, consuetudojam fecilleve. S. Am-
E.noriintfUe indicliunHiH. Id esl, Iribulornm. Salvia- ^ brosius, cpist. 64 iyuinqaid ideo ticet, quia non est
:

nus, liijio quiiiio, i^g. 105 secund.-e et lerii.x ediiio- proliibiluai ?

nis iiosirx Quibus enim atiis rebus Bucaud(g facli
:

sunt, ni.si iniquiiulibns notlris, nisi imprubitulibus jndi-

CAPUT YHI.
cum, iiisi eoruni proscnptionibus el rapinis, qui exac- Fraief ejus. Isia non sic accipienda «unr, quasi
lionit publiccB ntmen iu qufBstus proprii emolumenla Maxiiiiianus llerciilius fnerit naiura fraier Diocle-
verieruiu. rl prgedas atuis esse
indiciioiies Iribularias liani, sed frater imperii, ui eleganter ioquiidr Sete-
fecerunt? Ei pig. 107 Di^cernuntnr his nova munera,
: rus Imperalor ad Albinum scnbens apud Jiilium Ca-
deceraunlnr novce indictionet. Item pag. lO.S exlreina : pitoiinum, ex more videlicet Kcgum, qui se fratres
Mamsicut in ow^re novaruiu indiclionum pauperes gra- soieiit vocarc, mi pluribiisad Aiiiiam Comnen.im,
tanl iia iti novor.H»i rnncdiorum ^pilutatioue sntten-
, pag. 27i, osiendil vir crudiiissimus Carolus Dufres-
l>iiii : sicul iribuii-i novis ininorcs maxime deprimuntur, nius. Nam plaiiuni esi ex panegyfico qiiem Mamcrii-
iic rriitidiis nopis maxiine subtevantur. utis llercnlio dixit, non natura illnin Diodeiiani fra-
Desererentur aqri. Mfiii Salvianus, pag. 103. Jam Srem fiiisse, scd elcctione, ni veibis utamur sancii
veio illiiii quale, qnum fumiliare honiunis, qnod se in- Ambiosiiex cpislola iyb '. hiversumsanijuinem inqiMt
vicem exnctione proscriiunl. I(em, pag. 104 Jnler liac : Mamerlinus, affectibus miscuislis. JSon fortuila vo- m
Vnsluiilnr panperes, vidnce geinunt, orphani procutcan- bis e$l qermanitas, sed electa. llliid ipsum confirniat
tur, in ianlu>n vl mulii eoruni, pi nun vbscurit, nnlati ciiam Eunieiiins in pancgyrico primo ad Constami-
309 NOT^ IN LIB DE MORTIBUS PEHSECLT. CAP.
iiurn M., ubi post landalam Diocleliani cniis!;^nii;im
in relinendo vil£ privaia; usu, addil Hunc ergo H :
lum,quiab illo fueral [rater adscitus, puduit imilari.
Dciiiqiic Diocleliuiius erMl Oaliii^ia, isic r^ainoniiis.
Adde <in()d niiliiis iiisioricns naliuM fra-
iMdii cos
ires fiiisse. Eodoin porr» more
GaleriiisM:iximiaiius,
quia Ca!s:ir cuin Coiislanlio laclns liier.u, ejus rnilcr
vocalur a TrebeUio Pollione in D. Claudin Qucc id- : tiis, qiiia Gri1li;inum iioii prius Ciesan^m l'occr:it Vn-
circo posui, u( omnibus clarum Constauhum, divini
sii
generis nirum, sanciissimum Cwsarem, et Augusiw ip-
snm famiHw esse, el Auguslos mulios de se daturum,
salvis Diocletiauo ei Maximiano Augnstis, el
(re 6'fl/c'Wo. Imo qni eoJem aui pari niagislralu lun-
gcltanliir iu republica, fraircs vocabanliir, ni piiel
cx.epislula i^Q simcli Augusiini. Ca.'ferum in consii-
tnendis Maximiani nercuiii iiiiliis, varix ac mullum
inier se discrepanies suni erudtiorum virornm sen-
lentix, quas in libro m
de doeiriua lemporuin, c. 51,
eiininerai l'elavius. Ipse e^ poiiii ia anno
Dioiiysiiis
Clirisii 285, qiio (ribuniti;c potestalis perinde ul Im-
perii secundnm amuiin Dioclelianns iuiil. Id anlem
colligii vir doclissimns cx eo, qiiod iiicertiis auctor
panegyrici Maximiano ei Constanliiio dicti afrir-
mel, Maxiiivianum vigi!i:is et curas imperatorias
viginli aiinis cxpcriuni esse, el vicesimo anno Im-
peratorem, 0Gt;iV() considem fuisse; tum cli:im qnia
Aiirelius Vicior tradit ei anno minus potcntiam
fuisse qinin Diocloiiano. Sane anni impprii Maxi-
iniani liaiic ceriam, ni rnihi videtnr, reguhiiu hal)ent,
qnod vigesiiiius ;iiiiius iinperii debct cnncurrere
cum oclavo ejnsdem tJonsulalu. Cum .ergo certum
sil ociavum Cunsulalum ejus incidisse m aiinnm
Citristi304, ct cx F:i&lis Idatianis sciamus ini-
tinm imperii cjiis fulsse kaletidas Aprilcs, consequens
esl illtim a Diocleliano racluin fuisse iii>|ieralorem
kalendis Aprililtns anni 285, ciim Dioclctianus jam
itnperarei amense Novembri proxime pr.^eierito. Nam
ei Enscbius in Clironico M;ixinii.inuin dicil in con-
sorlinm imperii adscitnni anno seCundu Oiocleti:ini,
non qnidem in cdiiione Scaligeri, sed in tribns anti-
qnis excmplaribus manuscripiis bibliolheoai Colbt-f
linse, quorum nnum csl antiiinissiniiim ct opiiiiiiim,
tum eli;im ilia edilione Yencla, et iii ea
in veleri
quam AriialdusPoiilacus, Episcopus Vasaiensis, einisit
ad veterum exompbirium fidem casiigaiam. Qnod la-
men non iia inlelligendum fc>t, uiM:iximianus dicainr
adscilus in consoriinm imperii, cuiti iam Diocleliaiins
imperasset per annum inlogrnm : sed aimo secnndo
ex qiio Dioclelianus levains fuer.it, iiicipiendo a Ka-
lendis Januariis. nl tum auspicari so!eb;inl anniim.
Ad qiiani eliam reguiam revocandasunt vcrba Aurelii
Yictoris diceiiiis, Maximiano anno miiius poteriiitun
fuisse quain Diocleiiano, inclio^ilo videlicel, noii com-
pleto. Nam, ut dixi, cenailla esl regnla, vigesimiim
annum iinperii Maximi;iiii non possc disjungi al) oc-
lavo ejns Coiisulalu. Referenda simt antom verba pa-
negyrici. Te rursus vicesimo anno Imperalorem, ociavo
Consulem, iia omplexu quodam sno ,Iioma voluit deli-
nere, ul videretur augurari jam et timere quod fncium
est. Qu;e verba sic interi)rot;iri oporlet, iit dicamus
Maximianum Kom;e remansisse posl discessum Dio-
cleliaiii, ei illic coiisulom iirocessisse k;ilendis Janiia-
riis aimi 30i, imperii sni 19 cxeunte; vigesimuin in-
choasse k:ilciidis Aprilibns, qii;c in Consniaimn ejns
octavum incidernni; deindc Roma digiessiim eo anno
quo consul oclavum erat, excil;isse qiierelas ct su-
spiciones civiuin Romaiioriiin, qnasi jam augiirarcn"
tnr el timerent quud f;iclnin est, id csi, deposiiionem
imperii, iina; annosequeiili posl C(insiil;iliiin cjiis oc-
lavuni evenit, cum ipse inisset vigisimiim piimiim
imperii sui annnni. Uaqiie Diocloliaiuis imperiom lia-
buit mensibus laiilmn (pialuor el dnodccim diebus
plus quain Maximianus. impciavii atilcin pcr annos
vjginii, nicnscs quiiKinc, dics diiodecim, Maximianus
vcro per annos viginli ot mensem unmn inu^i^rnm
Heic rursum scse offcrl.ilia dilliculias, uirmn
Maxiinlamis a Dioclcliano faclns iit prinimn
NMU. 3!0
\cl anno seqnenti Augnsins; an \cro st;.iim Auj^uhtiis
dicins el fraier, omisso nomine Ca-saris. ( (uiirover-
si:iiii hanc qniilam nioveruul argonHMiio >.iimpio ex.
liliro27 Amniiani Maicelliiii, oap. f), iilii, Ciiin dixisset
Graii;iniim pucrniii a palro Valeiitiiiiano facimii esse
consortcm iinpeni, qnod anno C!ins'i 5G7, ronligii,
addil id factum csse contra iiKiren) iiisiiiuliini anliqoi-
leniinianiis, sed staiim Angnslnm nniicnpavera!. Ex.
»1110 collegerunt viri erudiiissimi Maxiiniannm, qni.
mullo anie Valeoliniani lempora evecius esi ad digni-
ejus fra^ t;item iinpeiatoriam, prinio Cjcsarem faciiim a Dio-
cletiano, priesenim qnia sic enm videbant vu* ari ab
Eiilropiii, lib. ix, nbi agil de Bagaiidis in Galiia do-
milis. Addit deinde Enlropius Dioc|crtan!.iin nno
eodemqne lempore Ma\iini;inum llercnlinm cs Cfc-
sarc fecisse Angusltim, Coiislaniium et G;i!erii!m
Maximiannm Ca^sares. Sed vir doctissimns Hcririons
deNoris, in disserlalionedennmismate Diocloiiani ct
t. Maximinni, cap. 2, vcl ex eo capite conlendil crrasse
Eulropium,quod inanguratioMaximiani Augn>-li plcno
quinquennio aniece>serit designalionein C;x>>anim.
Iiitellexit vir itidem istarum rernm periiissimus An-
loiiins Pagins viin poiidnsi|ue islius argiimenii ct, nt :
illud infringai, Euiropinm gcsia (iivcrsis sinnis
ait
brevi, ul assolel, sninma (iesciibere. Sano responsio
illa essel optiina, si Enlropius isthic non oi>sorvassct
ordiiioni temporum. Sed cnm dicat Maximi^sniim !:ic-
tum Augnslnm, posiquam Carausins Britannias oocu-
paverat, Quin(iucgcnti;ini Africam infesiavorant, Nar-
seus Orieiiti bellum inlnlerat, ei Achiileus iu /Egypto
rebellaiat, qusc Cdnligisse per annos lerlium, (piar-
tnm et quiiiinm imperii Dlocleliani docet Chroincon
Eusebii, plannm esi dosignai-i ternpus qno Constan-
tius et Galerius Maxiniianus facii snnl C;csares. Ei sic
recie a vico ciarissimo obserrainm csl Eiiiropium
errasse iii iioc loco. Unde nos cerio conigimns iociim
iMiim miHius momenti csse ad adsiruondam eornni
opinioiiem, qiii piitaiit llerctilinm prinio Ca'.sarcm,
C (leiade AugusiuiTi fuisse factnm a Diocletiano. Angns-
tum euiiii siatim dicinm essc probant plures Icgcs
lal;e sul) Consulatn DioCleliani cl Aristobuli, qii;(; iii
tiliilo pra^ferunt iioincn Diocleiiani cl Arisiobnli
Angiislorum ; inler qnas nna esi daia Nonis Ato^usii.
Cnm aiitem anno illo Maximianiis in consorlium im-
qno icges ptil)!ic:e no-
perii :idscitiis sii a Di<icletiaiio,
men pncfetiml nt Augnsli. lion nl G;cg:iris, vi-
ejtis
detur ambigl non possc de ii:ic illiiis digniiate. Ncqiic
vero accus;inili ncgligeiui.^c ant erroris in hoc lnco
siint, qni Coiliccm Jusliniani, in (pio lcges illivi rcfc-
ruiitni-, coliegere sed poiiiis laadanda eormn diii-
:
genti;$, rectc isla disliiixerunt. Nam, oxoinpli
qni
caiisa, log(>m a Diocto,li;>no bilam Carino u el Nnme-
riaiio consiilibns, qni lncrc consiiles aiino (juo Diocle-
liaiins levatiisesl imper:il(ir, unins Diocletiani noniiiie
inscripserimi: eam voro qna; Diocletiano v cl Maxi-
miano iv coss. laia est, cnm
Consianiitis ei Maximia-
ntis (ja;s;iies ossciit, Impp. Diocleliauus el Maxi-
ila:
-r^ mianus AA. ei Coitstdntius e.t Muximiunus nohilissimi
Cwsarcs. Eodom modo legom aliam a ('onslaiilio et
Galerio Maximiano bitam post abdicalioneiii siipei io-
rum Augustorum, iion illorum solnm noininlbns iti-
scribmit ijni inlerant, sed Severi eiiam el Maximiani,
sive Maximini noliilissimorum Ca^sarnm, (]t!i eodem
icmpore ad fastigium illnd evecli suiit qno Coiisiiin-
tius et Galerius Maxiinianus supremnm gradiim coii-
seciili. Itaipie loges qu:c a Diocleii;ino oi M;ixi-
illae,
miano Augiislis reperimitnr sub Cdiisulalu
dat.-e
Diocleliani et .\risiobnli, cum innlia^ sini, ostcndutit
Maximiannm Horcnlium fiiisso facinm Aiignsliim anno
illo quo eum Diocleli;iiuiS fecit parlicipem sii;o digni-
lalis ac poteslatis.
In ulroque mens iina, Id cst, Diocleliano cl Maxi-
miano, qnos nolaiil aiitii|iii pari in socieiale polenliaj
fuisse coiicordcs, el Maxiiiu:iimm Dioclcliaiio in om-
scilicot iiibus sempor ol)secnnd;issc. Mamerliims in pancfjy •
(.ijesa.'. rico (|ucni disil Maximiano : Vf.sdn liKr conrordiu
r^ll STtrHANl BAl.lZll o\-l

fnat, iiivicits^iini f)r.'«r;p?s, ut i'o<'is iii Inntnn-qmliiale A miidus veiuul ,

qui tnutnm facimis molialur ac luiiicn
$urceituinn eliuin forluna respoinL-ni. Heiiipitblicani itlitd effodial , cnjus inlerilu mundns ip$e Inpsnrus est.
eiiim loia menle regitit; ueqiie roiis tii»ta locornin di- De eodcm Senalii Uomaiio ngens .Manierliiius in gc-

rersilaict!. quo iiiiinis eliain i-elW.i juiiclis dexicris yu- iieililiaco Maxiiiii;uii sic Ipsa eiiam genlinm
scribil :

terneiis. lilem iii(Iciieilili;iCo : hitelligiiuus enini ,

doinina [ioma , imiiiodico propinquilulis vestrw elata
sncraiisiiini piincipes, qeiHinnm vobis, iiuainvis disparcs iiaudio lumina senalus siti inisil.
,

sitis ivlatibns, ineise coiiscnsum; neque tibi ille cunc- ConsUinlium. Cognonieiilo Clilornm Coiislanrini ,

talior, sed inviccnt vosiHet imilamini, invicem vcstios M. pairein, |'irincipem oplimiim el boni^niNsimiim ,

affeclntis annos. Sic vos estis juniores, ambo scniores. iiii jiire iiioriio(|ue voc;Uiir iii veicri iiiscripiioiie Ni-
yeuier p'us suis moribus favet. Uterquc se vull esse conicdiensi iioiidiiin cdila, qnam in ea iirbe aiite lios
quod fiatcr esl. Flaviiis Yopiscus iii Cariiio, loi|Ui!iis annos cx veleri l;ipide in nrea Mosclie.n uoy.v, rc-
«le Dioclcli.ino el Maxinii.-ino, Galcrio Maxiniiano el perio doseripsil vir clarissimiis Joannes Yaillanl, an-
Coiisiaiilio: Qiuuuor sane principcs mundi, forles, fa- tiquarius regiiis, cl mccuin iiuiuanissimu communi-
pienles, benigni, et admodum liberales, unum in repu- cavil. Sic aulcju iiabel
blica seniientes. Aliler l.iinen sensisse video Jiili.inuii)
Optimo. bgmcnissimoq.
liiipfnaorein, qui in lihro de Cxsaribiis aJt, Deos
PrINCIPI. FlAVIO. VAtERIO.
quidom adiiiiralos esse illonim concordi:iin , sed
CONSTANTIQ. NOB. C^SARI.
unum eorum* acerbe el inlemperaiUcr se gerenlein, GliUMANICO. MAX. CONS. COLONIA.
reruin novaruin cupidum
el perlidia^ plciium, i<Ci|uc
NlCO\lEOIEiNSIU.M. D. N. M. Q. EJUS.
in o;iiiiibus telracliordo oncordem, a Silcno adniis-
sum non conviviiim [mpernloruin. Quo loco
fui.sse iii Posila esl liaec inscriptio post vicloriam qiiam Con-
dcsignari Ma.xiniiaiiuin ilerculium .'laiis apparei. staiuiusreporlavit de Gerinanis sive Alamannis, posl-
Avariiia minori Allero. Ihec sane corrupla :ic lie- quaiii vocalus cslGermanicus,aniio Clirisli '•191, cum
pravaia suni. Qiiip|)C heic ilicere videlnr Laclanlius ipse el Galeriiis M:i\imiaiius essenl Consules. De h.ic
llcrculiiim av.iriorem Diocleliano fuissc, nueir. lanieii victoria sicloquilur Eulropiiis, lib. ix : /*ct idein tem-
paiilo posl scribil noii adnviduin diiigciUeiu fuisse in pus a Consiantin Cmsnre in Callia pugnalmu est circa
conservandis opibus, (|iias ei Africa el Ilispiinia, opii- Lingones. Die una adversam et teeundam fortnnnm ex~
Icnlissimae provinci.i;, siibminisiralianl. Ei iiifra, perius est, iVam cuin repenle barbaris inyrucniibus ih-
cap. i9, de eodem loquens, ail : Tliesauros inradif, tra eivilatein esset coactus tum prcccipiti necessitale, nt
donnt, ut solel, large. Unde colligi polcsl q;i.inla ndes clauiis porlis mnrum
funibus lollerelur, vix quin-
in
iiabenda sii .\clis sancli Maurilii el socioruin ejiis ab qut horis mediis adventunte exercitu , sexaginla fere
Eiiciicrio conscripiis, ubi llftrculins de.scribiliir ferus miUia Alamannorum cwcidit. Quod si qiiis litiilum
aniino, uvariiia crudeiis. Tenlaverunl viri clarissiini Germanici addituin Conslanlio vclil posl devictos
£meiidaiioiiem iiiijiis loci, Sparkius niiiiiriiin ci Co- FrancQS poiest. ci ea quoqiie sentontia bona esse.
,

luinbus. El Coiumbiis qiiideta ila legendmn censel:

CAPUT IX.
Jloc solum differebanl, quod avarni(t majori allero fuil
plus, .%ed el plus limidilalis, minori vero minus, plui Mdximiaiiut. Cui prxnomeii Galerio fuit , cogiio-
vero mimi, non nd bene facienduin, sed ad male. men Armeniario. Gener fiiit Diocleliani, qiiia V;ile-
Sp.irliiusauiem Hoc solttm differebanl, <iuod uvariliai
: riam liliam ejus habuil uxprem , mulierem casiissi-
minori aliero fuil plus {Majori vero miiuis, sed plus C mau» cl infclicissimam. Sed de ca poslea pliiribus
limiditalis), plus vero animi, non ad bene faciendiim,sed agenius
ai inale. Idem relert viruni erudilissimum Episcoptim Uuic besiia. Sic perseculores Christianormn nomi-
Asaplienscm existimarc iia legendnm esse quod avu- : narc solei Lactanlius. Ciijus appellntioHis hanc red-
riiia: minori allero fuit plus, sed plus limidiltttis, ma- dit ralionem in libro <|uiiUo Divinarum In.siiiuiiotium,
jori vero miiius, sedplusanimi. Hariim emcndalioniim cap. 11 i\am quis Caucasus, qitie Indin, quce llirra-
:

nciiir.i miiii probaiur. Si lamen nlla earum ad-

.saiis nia lain immanes tam sanguinarius unquam bestins
,

miitend;» eiscl. pr:i'ferenda milii videretnr ea (|uam uluil ? Quoniam ferarum omnium rabies usque ad ven-
Sparliii esscdiximus; sic lainen, ut iiii simpliciler iris satieiatem furit , fameque seduia prolinus coh-
,

l<'gaiiius uti iios edidimus, nisi quod rftponeiidum quietcit. Itla csl vera bestia , cujus una jutsione fundi-

avaritix pro avaritia. Qiio casu ila inuHligendus lur aler ubiqne cruor, crudetis ubique luctus , ubi^ue
es?ftl liic iociis. Dioclctianiis quid^im fuii av;irus adeo pnvor, el plurima mortis imago. Nemo hujus tantai
ut iiisriiiabili avarit^a ihcsauros iiunqiiam minui vel- bcttuce iminunitalem potest pro merilo describere , qu(C
ict sed seinper exlraordiiianas opes ac iargitiones
: uno loco recnbans lumen per totiim orbem dentibns
,

congererel, ut ca quce recondeb;U, inlcgra aiijue iii- ferreis lavil, et non tanlum arlus hominum dissipat,
violaia servaret. Maxiinianiis avarusquo(]iie erai, sod sed el ossa ipsii comminuil, et in ciiteret furit, ne quis
non lam diligens in ciistodiendis opibiis; ideoqiie ava- extet sepuliura; locus. Iluiic locum l)ei>eiicio iiidicina:
rior Diocleliano diei poiest, qiiia ciim opcs profiin- noslr.o rcpcriiim itUeliexit vir ititisti is Ezcchiei Spaii-
dcrtfi, iiovos qiiolidift inodos novasque arles exigen- heimius annotationibusad C:esarcs Juiiani imper.,
in
dariiui coacervandariiiiiqiie pcciiniariim invenirc pag. 52 iibi desiTihciis Laclaniii verba qu;e istliic
,

cogeOaliir, ob qiiam lortassis causam eiim ;iv.Triiia D illustraiUur, addil eiim aiicubi rationcm rcddcre
criidelcm vorant Acla illa saiidi Maiirilii ab Eucborio cur iinperatores iilos licstias appellet. Non alisiirda
coiiscripia. Timidilaiem qiioi|tic islliic iini Imficralo- aiiiem coiijcciura liierit, si qnis lia^c quoqiie dicla
ruin aitiibiilani in Diocletianum c;idere del)ere per- suspiceliir adversus Gilcrium Maximianmn , homi-
spieiiiim esl. iliic iisipjc oiiiiiu» recte convenire posse iiom crudelissiinuin , ipiom el Lactaiuius cl caueri
piiio. Postea desuiil, nt cxisiirao, iioniiiilla ad jierli- vocaiil auciorcm perseciiiionis adversum Clirislianos
cieiidam compir.Uionem. Qu;c cniin deinccps sc- cxcital;e, iil observabimiis inlra. Eadem ralionc Sul-
qiiuiitiir c.i piofect') non pcrlinent ad Diocloiianiim, pilius Sevorus in libro secundo sacrap. Ili^loria; Ne-
!scd ad .Maxliiii;inum. roncm vocai iminaiiium bestianim sorilidissimiiin ;
Locnpletes senatores. Exemplo vidclicel D. .Anre- ot Victor, v do persccuiione Vandalica, Huneri-
lib.
liani, de quo Iircc scril.il Vopi^cus iii vita ejiis : Dici- cnin rogem bcsliam (|uof|ue vocat.
prnettiea liujus fniste crudetilalis , ul plerisque Se-
liir .Mater ejus. hoinuia dc qua paiilo po$t. ,

ualorihiis siinutalam ingerenit fncionem conjnralionis Daciain novam. Id est, Daciain Aureliani, nimiriim
nc ijirannidis ,
qiui fucitius eos posscl occidere. cani Moesi:e p;iriom iii qiiain Atirelianus popiilos
l'^ffoderenlur lumina. Laciaiiiiiis, lib. vji Instilui. iranstiiierat, qtios Dacia Trajani abdtixcrai. Ea
t-x
cap. 2(j, Iloma Precandusque nobis et adornndus
d.' : amissa fuerat sub G;iIlicno, scd ab Aurcliano revo-
etl D-ius cccli
si tamen statula ejiis et placila diffeni
, cata ad Uomanam diiioncm , ac poslea ursum ab eo i

possunl, ne cilim qumn pulemiii lyrannui itle abomi- intermissa, quia desperabai posse reiineri, nbducti-

313 NOTyE IN LIB. I>E
qiie cx ea Romani in media Moesin collociUi siint, iil
in libro nOMO tradit Eiilropins. Flavins Vopiscus i»
D. Aiircliasio Cum vastalum lllijriaim ac Mivshim
: minentium scrutaior, ubi fato inteslinas clades, elc.
dcperditnm vidcrel, provinciam Iraiix Dnmibium Va-
ciam a Trnjano consiitulam sublalo exercilu ei provin-
ciatibus reliquU , desperans eam posse reiineri ; ahduc-
tos-que ex eu populos in Moesium collocavH appellavil-
que suam Daciam, quoe nunc duas Morsias dividit. Tiini
eigo haiul diibie Ronmla maicr Galorii qtue erat
Transdanul)iana, contiigeral in Oaciain novani.
Trajpclo amiie. Id est Daniibio, nlii conslilulas
, bus fuit. Cum enim quidam ministrorum nostrorum sa-
erai limcs (liiarnm Dacianmi iilius lemporis.
Caro infiens. Coiiscnlanca L^icianlio narral Euse-
biiis, lih. VIII llisl. ecclos. cap. 16, cl lihro piimo de
Yiia Conslanliiii, cap. 55, niniirnm G:<lcrio Maxi-
miano lolam corporis inoloni ob nimiam alimenli co-
piam in iinmensaiii quamdam pingiicdineni e\cre-
visse, ciiain anie innrbum qiio pcriit.
Per Armeniam. Mnjorem, ul docct Sexliis Riilus.
Du;e itaque fiiero Armcni.ie, Eiipiiraie fluvio invi-
ccm disterminalT. Minor Cappadoci;c jnucia eral
m:\jor 1'ersaruiii rcgiio coiiligiia. llaqiic cum beiluin
in Armenia miijore parabatur, |irocnl craui exerci-
lus a Nicoincdia, adeoijiie Dioclelianus lutus erat
adversus liniorcm de Peisis. N;irral ergo Sexlus Ru-
liis Maximianum C;csarem, (•iiiu prima congresslone
pulsus fuisscl a Persis a Diocleliano vix impelrasse
,
id reparalo de Umjlaneis Dacicr cxercitu eventum Mar-
tis repeteret. !n Armenia majore ipse Imperator cum
duobus equilihus exploravil ho.iles et cum vicjinti
,
(juinque millibus superveniens caftris hostitibus
innumera Persarum agmina adgressus ad inlernecio-
nem cwcidit. Rex Persarum Narseus cffuqil. U.xor ejus
sunt et cum maxima pudicitia' custodia
eA /iliw captce ,
reservata;.Pro qua admiratione PersK non modo ar-
mis, sed eliam nmibns , nomanos superiores esse con-
fessi snnl : Mesopotatniam cum Transtigritanis quinqne
regionibus reddiderunt. lusiguis esi liic locus, ei qui
nierebalur a nobis describi.
C remus expurgarent per Dei lemplum esset intelli-
Fugnlo. Narseo. Ista coniigisse anno Cbrisli 298
pluribus prob;il Heiiricus Vaiesiiis in nolis ad Eusc-
bium, png. 170, quem conHiilc. Quanquam, fatondiim
enim est , vicloriam Galerii de Persis contigissc aniio
17 imperii Diocletiani diserle scriplum esi in op-
timo illo et ar>liqiiissimo Cbronico Euscbiano bihiio-
ibecc Colberlinas : in veieri vero cditione Veneta
revocaiur ad anniini ii. Triiimpbus anlem dc Narsco
victo actiisesi Roniae lemporevicennalium, anno503,
ut oslendemus infra ad capiit \1.
Detracturei Ccesaris nomen. Non fuit llle solus qiii
expugnarcni dnceiit sex
imperium liabere qu.tm expeclare mailet.
Ciesar eum serutiis est;
C:esaris nninino lioii
qiii
conlentus, AHgusliim se appoilari et voliiit et pas-
sus est. Quod ubi ad Conslaniium Imperaiorcm por-
latum esi, ille Leonam QuKsiorem suiim , nt iu li-
bro XX tradit Ammianus Mnrcellinus in Galliascum
ad ""."
lilteris dalis
""
""•." "
Jiilianum pergere sl.:iluii pia
ccleri o....ii.,i
y^/o^'^ ^^.w.. gra-
du, eum, si sa luti snaj proxiiiiorumqiie coiisnleret ,
tumoni, fl;»tM deposilo mira C;*saris se poteslatem
coi.tinere^pra-cipiens. Sed J<il.anus_ resliiit, sub m,-
mine celsi se inipcrii mullo ofliciosius pariluriim as
severaiis, ut iegitur in Epitome Vicioris.
Diortesanie imperinm. Infra, cap. 10
ram Dioclelianus injecit suam , qua se exuit ,et Dioclcs
iternm factus esl. Epilome Vicloris : Dioclelinnus Dal-
mata , Anutini senatoris iibcrlinus , malre pariter atque
oppido nomine Dioctea quornm vocabulis donec im-
, ,
perium sumeret , Dioctes appeltatus ubi orhis Romani
, aruspicsim. Arnobius, libro secundo advcrsus Centes:
polentiam cepit , Graium noincn in Romanum morem
convertit. Vide Valcsiiim in nolis ad Eusebiiim, pag.
Wi. Emend:iiidiis ergo Flavius Yopi-cus in loco a
nobis supra roi;uo cx vit.T Nmncriani 'nbi logen-
diim Diocles niinium avarus, pro eo quod ibi logiliir,
Dioclctianc.
Summa felicitale reqnavit. Vide quce ndnolamus in-
fra, ad caput 17.
, ,
MOUTIBUS PEHSRCIJT. CAP. X. ZU
A CAPUT X.
Scrutalor rer. Namque im-
futur. Aurelius Victor :
Quidam ministrorum. Et bic quo(|ue locus aperlc
osiendit librurn istiini esse Lactantii. Simllia eniin
oiiinino ipseiiabct in libro quarlo Iiislilutioiium, cap.
,
27 : Nam cuni diis suis immolanl , si assistat aliquis
sigvatam frontem gerens , sacra nullo nwdo litant ,
,
nec respoma poiesl consultus reddere vales. El ha'c
sa'pe causa prwcipua justitiam persequendi malis Regi-
Dominis assisterent , imposiio frontibus si-
crificantihus
gno deos illorum fugaverunt ne possenl in visceribus
,
liostiarum futura depingere. Quod eum intetligerenl
aruspices , instiganlibus iisdem dwmonibus quibus pro-
secranl, conquerentes prophanos homines sacris JHicr-
cssc, egernnt principes suos in furorem utexpugnarcnt
Dei tcmplum. Quo loco, ul illiid obiier admoneani,
lapsns graviler est JoKephus Issdus, pulaiis heic agi
T^ de tempio Jovis Apollinis, vel ciijusvis alterius daj-
,
moiiis expurgaio j cum tamcn hic lociis iiitelligendus
sit de Ecclesia, sive de corpore Chrislianorum, ut
loclc isia explic;il laiid;Uiis supra Cuperu.s. Nam eo
lemporc (|Uo priucipes acii siini in furorem ut expn-
giiarciil Dei lempliim, Diocletiaiius non erat apud
Nicomodiam, sed ia Orienle, ut doccl Lactanlius :
qiii qiiod in iibro qiiarlo dixit de expugnalo Dci lcin-
plu explicat de perniciosis et iiijusiis Diocletiani
jiissis, qiii non eos tantnm qiii sacris minislrabant
soil iiiiiversos qui eraut in palaiio sacrificaro jnssii
subilo
ct miliies etiaiii cogipnocopit ad nefanda sacrilicia.
,
Ilai|iie prima iila militiim persecutio incidit in an-
num 502. Neqiie cerle furoro, sed pielale polius opiis
cst ad expurgaiulnm tempUmi ad ex|iugnandiiin
:
voro lemplum sivecorpus Christianorum, quod Dcus,
qiiiin lemplo Christianorum coicbatur, sacra liirbas-
sct quibus Impeialores oporam dabant, furor aui-
nuim addidil. .Meliiis Thomasius, qui vocem expn-
gnnrent beic retinuil, aliam rejecit quoniam si logc- :
,
gemiiim Apolliiiis vel alterius hiijusmodi qiiod Lac- ,
tnnliiis non templum Dci , sed dnemonis profaniiin
domiciliuin nominasset. Sed idein tamen biijus loci
sensum assocuius non est. Existimal eniin beic per
tompliim inielligi viros illos Chrislianos, qui sacri-
lioiis intererant, qni martyrio aflecli sint ob qucre-
las d:«monum et eorum sacerdolum, cum certum sil
heic agi de Eoclcsia in universum. Errandi ilaque
occasio fuil vox ^jCpHr^/nr^^nf, qiiam qu.Tdam cdilio-
tiones babeiit pro cxpngnarent. Porro legenduin esse
codices Dibliotbeca! veliisll
Jiilianiis
ngioe, totidem Coiberiinse, item alii diio velusti co-
dicos Doiionienses, quos et Thomasuis et Isa;us vi-
derimi; iil leslaium fecit Lalinus Laiiiiius in ora siii
Laclaiitii, qucm mecum pro amicilia uostra comtnii-
!iicavitcl;irissinniseierudilissimus conterraneiismeiis
,
Aiitonius Faure, Doclor Theologus Parisicnsis, ei
Itemcnsis. Quo eliam modo Pe-
Ecclesiae i.emcnsis.
Pr.epositus hcciesiae
Fr.ppositus Fe-
irus Ciacouius logondiim esse moimil in niargine Lac-
^ ,,,^,11 ,„• .p,,, »„11,1 ,,tendum dedit idem vir claris-
^imus. Atq.ie
\lqi ila sane babent voliis illa euilio Ro-
mana, Venela, anni 1.521, etBasiieensis Xysli Belu-
loii.
: fluic purpu- Immortale signum. Laclanlius, lib. iv Inslitm.,
cap. 27 Qms signnm immortalc municril lanquam
:
inexpugnabilis murus. Alibi dixil cccleste signum.
Tagis. Puio hsc oralorio more dicia esse, qnia
Tages Thuscus fuit olim mitgnus aruspex cl magisicr
Antequam Thagts Thuscus oras contingerel tuminis^
quisqHam hominum sciebat, aut esse noscendum con-
discendumqxic curabat, un fulminum casus aul exto-
: riiia aliquid significarctiir in venis? Ubi vide olrser-
vatiniies Geldiarli Elinonborsiii. Uiuc iliiid Aiumiani
Marceiliiii ex libro xvn, pag. 101 in Taqelicis libris
:
leqiir.r Vejovis fulmine mox tnngenilos adco hcbetari,
vt nw lonHnim, nec mnjores aliquos possinl nitdire
51.^ STEPHANI BALUZII 516

[ragores. Sic hunc locum efflendnvii Hcnriciis Vale- A de fnga ejiis cnm ad manyriHm (yii*reretur aii :

slii«i, cum aniea feReretur Tngclh Thusci. Iii veieri Fuit vrro formido illa, sed juiin, formido qua Domi-
codice ins. Iiiuli.iinic i Colbv-rlin.t stMiplmii esl Ta num t.ineret offmdne, formido qute prceceptk Dei
gctinicis. innllet nbscqui, quain sic coronari. Ihcata enim in om-
Piteposiii. Niiiiion iif ili«»iiiinri* iiiitiuirfs, ei quiilem nibui fieo mens, el fides dtvinis ndmouitiimibus inanci-
posl Trbuiio^, i|ni t;inie'i |>r;i'er:iiii (-(iliofii peiindc pnln, Domino latelnain titnc jubcnti
crididil se, iiisi

ac Tribiini. iil dbsorvMt Hiuirions V.ilc^ins ;\d Ainiiiia- pnriiixsel. passtoue pecenre. Hinc dtfnique
etiani ipsu
iiiiin .Marcelliiiuiii. Lnrinntins, c.ip. 4(> isliii.s|hiNto- iiuoruindam preces ad in.irtyre';, oratitimn ui niartyrii
ri;i; Scriounlur h(FC in Hbellif nluribu.i, et pcr Pr(C-
: consortes esse iticrerenlnr; ni Kiilani|>i.T in Mcno-
posiios Tribunosi]:<: niiituniitr. E\ e>)riini iKiiiioru fuil logio Graecorum ad (iiem diccim.im Ocloiiris iii lomo
Dorollieus iile nijiis riicniniuui eii;irr.U Kiisohius, scciindo aiiliqti;c lectionis iienrici Gntiisii. Snniciiint
lib. VIII llist. ecrlos., c.ip. i , ut c\ .\riis m irlyi'uiii ciiiin li.rc ctempla ex multis ae prope innumeris
liidis et l)otiiii.rcolli'^ii idcm V.ilesius. (lii;»; recitari facile posscnt.
Uiliies cogi. flccie il:i(|iioadnolalKu-cI);u* iiicodem .Atior.culpcc adscriberet. EntropiiH, lib. ix Diocfe- :

cipiic priiiio liliri oci.ivi, orsam priiiiuni |ier>cciiiio- tianus morattis rnttidefuit, .^ngivc praterea, ct adinodum
noiii riii^se :ib iis qni miiitabanl. N<-(|iit: tiun itl:i pro* subtitis ingenio, et qui severiintem tuam aiiena invidia
ccssil iiltorins. villcl expiere. i:'M\ei\i (l^ illo narraiSiiidas, iii»otiio

Diihijniam. In vcteri coilice lcgitur Uelhaniam, liii..^scdicens vario ct callido, £ed singiiiari priidcolia
inanifcsto errore. (".erliimnuippi' csi c.iqu;c deiiiceps cl acniniiie viiia niinne s.^epe celavisse, res omiics
narriinur, ner.icli esse apint Nicomediani Bitliyniae
'
« aspenores in aiioscoiilerendo.
jnelropolim. Proprio adv. Chrisiianos odio. LactantiiiS, lib. v
(iistitut. cap. 11, de h;ic ipsa pcrsecuiione loqnens :
CAPUT Xi.
.'l//i suo proprio ti<lversus justos odio.

iliiter ejns. Gtlerii .Maxiinrani, quam Romutam Toitendosesse. Acia passiunissam iiSalvini episcopi
snpr;» vocavit. cl iiiarlyris ; Pars ir.ajor popnti cla^nabant, dicenies :
Deor. Monliiimcuthix Otmmo&irMmf; lib. i,c.Tp.21; Cliriiiiani tolluntur, et voUiptus consiiu.
Monteses dens rf/ff(/.t. Sic enim l,?gitnr in veltisiissiiuo Tiinenles. liaclaiilins, ibidem : Aiiiprff niinia limidi-
coilice iiis. saiicii Albini Aiidegavensis. ex qiio in- Inte ptiij nusi swtt, quani jubebatnr.
strucliones (".omniodiani descripsit jaoobu.s Sirnion- Cratijicari votenies. Idein, ibidcm ; :Sonivilli ut pla-
dns, ciim in uir:iipie edi(io;ie K ;i;.itiii siTiptiiiii sil : cerent, et hoc ojfiiio viam sibi ad atliora miinirenl.
Montes el deos ciicilis. .Maie. Naiu vel ipse linilus, qiii 'iputlinein Milesium. Ilanc hislori;im narrat tlusc-
Montesianis inscriptus est, admonelcii reiiiieiid;iin biiis in libro seciiiido d<! Vila Consiaulini, cap. 1,
esse leciioiiem virieris exemplaiis. Diflicilo c>t ;inlem sed non cxplicai ad cujns Apotliiiis lemiil:iiii pcrli-
inierpreiari .|ui fiioriiit dii inoiiien^es. N;i.!i vCliis neai. Tra.lit l';iusanias in Arcadicis Xcrxein l):irll
liiscripiio homann, iti qsa istdnim dcoinm mcnlio filiiim Milcsiis iidciuissti ;<;iienin i^polhnetn qiii ia
extai, eoiiim e.xplicaiioiicm reddit difliciliorem. H.i- Br iiicbidis fiicr il, qiiem multis posi aunis Sclcncus
hetiir armd GrKlernm, pa!». 21 : iisMem rciiii>it. iiraticbiilje porro locos oral iii agc)
ARAM. JoVI. Ffl.Cf:R\T0RIS. PRECEPTO. DtJORUM, EX. .Milcsio supra P:inormuin porluin, celebris A,iollinis
MO.NTrxsiiM Vai.. (".rk>(;e.ntio. p.vTf:R. df.or. ou.niou. oraciilo, <|iiciii lones cl iEolcs oiiin coiisiiliMe solc-
ET. .\lR. K.VtPF.RA.NTirS. SAtFRDOS. SlLVAM. CCN. G liaiii, iil cx !il)i'o priiiio llcrodoli obscrval M iiricus

FBATKIBUS. ET SOROIllBi;. PEDK-AVtRUNT. Vaiesiiis ad .\mniiaiiiiinMarccltiniiin, p;ig. 38i. Lac-

Porrn .ilii rnnie .Moiilcse.s, qui conimi'm<»rariliir a laiiinis, lib. vii insliliU., cap. 15: Potytes quidain
Pr.i.-desliii.ilf», lil). i, c:ip. 60, et in ('oii>tiiuiii.n'' Mo- consuliiit Apollinein .Ui/i'si!im. .Macrobius, lil). i Sa-
norii Au'^. cdit I in ;ipi>ciiclice coiHcis TlieodD-i.iiii, liiJiial., cap. 17 Maindrius scribit .Milesius AjroVAcdvt
;

tilnlo XII, qiios saiifiiis AiiL;ustinns in epistoia nd o\j'nr.) pro sntute sua iinmotare.

Quodvulidenni vocai Motilenses, iiiiM mutii atri, qiios Lft. div reliij. ininiicus. Nimirnm jnstos viros in
recensel vlr cl.irissiniirs (brolus Durrcsnins in verbo loiris degcnlcs, id est, (^hrisuaiios, obstarc sibi qno
Monleitscs. fuirc hon^iii^lc, nl salis iiouini esi
lii miiiiis vcr» pricdiccret, alipie idcirco falsaox iripode
vcl c\ liuro scciindo Opliti Milevitani. or:icnla reilili, ni docei Knschius in libro secniido de
Jejuniis tnsitrbanl SicM:i!i>, ;iii'it!aTfrtiiili priii- vit:i (".<insi:iiiiiiii. Qii.n verba iranscripsil ct siia fecit

cipalis. iiiiii:iflis ejiis logilnr; ^nlnte itiiijere iilii crle- aiicior Acloruni saiicti G<'orgii iii:irtyrisapud Suriuin.
bruute Teriullo, cuin impuris vniiisqne siiiiaiacrk
iiiotiy,
CAPUT XII.
hostias iutinoiiirel, Mnria incinnl>ii>n( jrjuniis.
Inter se. M ost, iiiicr !>i irleii imiiiii .\iig. elMaiLi- AdSept. Kal. Mart. Ucclo. lioc enini die sigiiantiti*
iniaiium Cisaiem ; qnod S'' |iienti:i docenl. Tormin;iIia iii vetcri Kalc:id:«rio ftomano, quod edi-
///oj /(frr«/.T mori. Siilpiiiiis .Sevcru^, in libro se- luiii cst tcmpore Coii>laniini , et ;'b ilerwtrto ei IJii-

ciiiido Hisl.eccics., dt; liac i|isa pcrsccuiii) le loipi.-ns: chcrio facliim Sanciiis Aulmisiiiius,
publici jiiris.

Qnippe cerliitim tuin ijloriosa in reytnmiiin ruebii- til). VII de (.'ivitatc Dei, cap. 1 .Tertninulia niense Fe-

tur. Niliil viilL;atins iri iiclis oKirlyriim. qu;im vocis y.

bruario cetebrnri dicunt cum fit sacrum purgulorinin
,

ill3e nliroiio:p C.hriMianus suiu, mori volo, el c.eiera

; qiiod vocanl februnm. Dies i'^iliir prinais isiins pcrsc-
hiijii.sinodi. Hiiic s:iiii:l;i illa (.!hri-liaiioriiin invidia
erga defuncio-, ifii.d .ligni non fiiissiMileoriiiu moriis
esse pa.iicipcs, ni V;.|crii in Xclssancii Poniii m:ir-
tyris. Hiiic tiliani iiiioriimdan; :iliiliis zi'liis ac pins,
iil iia dixerim, fnror sesi- nliro morii ac tormenlis
offorenliiim ; advcrsiis ii-ios
scopns (]artiia;-'iniiisis, ui. loslatiir ^:'iii liis Aiigusiiniis
in Brevicnlo <^)llalioiium cnm Oonatisiis, |ii>. m,
c.ip. 13, iibi doct^t scripiam a Mciis' rio fnisse opi-
slolam ad seciiinlum epi^ioopnTn Tigisiiaiiuni, in qua
t Agenlib. cons. senib. nmb. Id est, lliticlciian') et
exarsii .Mfiisuruis, epi-
ciitionis, (|iiod iioiandiim est , liiil vii k:il<:iiiias M;ir-
ti:is , ipso Tcriiiiiiarnitn dic; qiiod proiiilur cliam cx
cap. 48, iilitlic obscrvabilur.
Maxiiniano Hcrculio, ipiog anno Christi S0~) Consuics
viu cl VII fiiis-e (Oii^lai. ll:cc poiio v>rrba ccrio iiidi-
cant ieinpns isli-is pcisc<:iiiioiii5 , de qno Miii;i con-
leiilioue iiiter sc dii»h<liiiilnr viri docti. Nain Onu-
phrius, Bironliis, Pet;ivius, ne siiigiilos coniinemo-
r<'iii, conliMidimt eam c(epi^sc aiino Ctiristi ircctMUe-

legehatur Ko< qui se offerrent persrcutionihus non

: siino sociiiido; Scaliijcr, Valcsiiis ct aiii mnUi , ;iniio

comprehensi, et nlirn dicerr.iit nr haberc siripiinns ijnu^ sciiuenli; quonim opinioncm esse vcraiu ;)r hi hic
nontrnderrnt. n qitibus hoc nemo qua'siernt, disp'iruisse locus Laclaniii. N;iin pr^riorc;» ;ip!i:»rci »'X cap. 17 ista
MeiLsurio, el ab eis Uonomndis enn> prohibu ssi' CJnis- «•oiitiiri-i-c puil aiii<: qii:i:n l>ioik'ii:iiiiisKoiu;»iii pur-
1

tinnos. yiio etiaiii Spccla'. (•.iiioii i,\ Ktiiicril^iinis. goi-,»i. Aiqiii ccrliiin cst ciiiii llom;iin pro!i'Clum es,se

Klegans .lutcm esl ei ciimiMiiiiis nicniorabili.s locus aniio dcciino nono impcrii sui exounlc, ibiqne trinm
Pontii [>iaconi in Viia s:inrii ( ypiiaiii. nh! !'>'pi"!!;' pb.'i'3!5.; <lc .Narst'0 P.cv!i' Pcisaruii» nt rctlc nolal .l<)SC

J
517 NOT^ liN LIB.
phiis Sciiliger ad Ciironicon Eii?ebii. Prapicre;» Lac-
Uoliijs inCr.i , cap. 48, hisioriatn isiiii^ persecniionis
coliigens, cnm dixissel edicliin» CoiisiarUiiii el Licinii
pro Clirislianis, (|iJO p:ix tl:ua Ecclesia;, propasi-
e.sl
iiiin fuiB^e Nicoineiiia' (iic icltnim .liiniariiui, CoiisI.im-
lin» el Licinie ler consiilibus ;iii ;tl) ever.sa
, ecclesia
^jicoineiliensi usqiie a«i resUliil:ini fuisse aniioe deccin,
nionses pins miims qnalner. Aiquisi a die sepiimo
k;iien(las Martias »iini 505 ((|<io dirut^ est occlesia Ni-
comediensis) u.sqiie i>4 imm idiiuin Joniaruin ^misi
515 colliijas invcnies .il> everaa (5cci('si;i ii!a usqiie
,
ad rosiitiUiini thLxishC aiinos decein, menses
novemdecim. pei-secuiionem ccepisse ;uiiio
I>eni(]ue
505, *iit»c eliani proburi polesl qiiod Eusebius, lil». vii,
cap. it>, ail eain poal ociavuiit aiimim aliquaniisper
reinitiere ccepisse; Naiii si temp<H:i liumores a fesiis
pascliaiibus aniii 505, iisqtie ad meiiiieiii A[>rilem anni
5H. quo Galeriiis Maxiioianus iii eviremis agens per-
scculioneniqi)iesceieju$sii,l'acilei repencs aitnos oeio
iiilegfos eflhixisse ab inilio pers«(:irt'.o:)is , et iniliiim
noni fiiisse. iLnjue remillere<>u;pii posiaoii.mii ocia- " Iiii5,se iiomeii istiiis hojninis, qiiia liaud diibio de plebe
vum, m observavii Eusebius. t^tiare argunienl;» (ju^e
Pelaviiis iii lib. xi de doctrina leitiporiim, cap. 52, ad-
ducil ex Sulpitio Severo , ut probcl pcrr.eculiDneiu
CflBpisse aiitio .o02 , intirnia csse consial, ciini e» fun-
dameiito niianliir, (|U0(l ea desieril anao 512 quam
cerium esi iioniiisi aiiiio deraum sequcnii conijuie'
visse.
6unulaau)n Dei quwrilur. Nimiruin ut inler paga-
nos, (|ui noH piilabanl teiiipla osse possc siiie simu-
larris.El lanumlMinius, lib.ii,cap.7,dixe!-al:E/^gi(Vm
Dei furi)iamque quivrere imbeciUiiaiis hiimana; reor.
Siniuiacris il-iique carebanl vcclesiyi; Clirisiianornin,
ut pluribus ol)serva"t Desidcriiis lleraldus ad libruiu
sexiuiii Aniohii. \ide eliam Cas:iuhoiiuui in Notjs ad
Alexandruin Severum M\i\ Lampridii.
acripiura incenduntur. Narral isla Eus(!l)ius,
lib. viii-ljist. ecclcs., cap. 2, ac plures alii qiios su-
pervaeaneiiin essei coinmeniorare. Ros enim esl no-
tissiina. Uinc miliim coiitiimeliosiini iradiioris voca- Q torilas apud nie vaciilot, asseniiri tamen noii pf)ssiiin
buinm adversiis eos qiti melii pocnanim iibros (livi-
nos tradiderant JHdicibus impenalilins. Qua de re
consulendi in priniis Africani scnplores , pra.-cipiie
vero Donaiista ilk-, qiii drscripsil Acia saiictoiiiiii
niartyrum Saliirnini, Daiivi et socioruni. Neqiie in-
lerim omiitenda gesla purg4iii(«iis Cseciliani episcopi
Carthaginensis et Felicis episcopi Apiungitani.
CAPUT XIU.
Pestridie. id est, sexto kalendas Marlins. Uoc igiiiir
die proposituni csl Nicomedi* edietum Diocletiani et
Maximiani JMlversum nosiros, coepia jain persecu-
lione. Veruni Eusebius, lili.viii, caii.. 2, s< rihit pr<ipo-
situni fuifise mense M;irtio, appetentc die festo dnmi.
nic;« passionis; et anctor Clironici .Alexaiidiini pro-
positutn ait dic 25 Marlii, ipso dic pasch;«. Ista vero
fticconciliari posse mihi videntur, ul primo quidem
edicium iliud proposilum fnerit Nicouicdia;, velnt in
civiiate regis» 6 kalend is Martias, deinde missuui ad
,
ca;tera> imi^efii eivii;ites, inense qiiidem Marlio pro-
posituin in eo ioco iibi Hio) Eusehius iiabilai>ai, in A' cum j(!se lieir.sclieiiius scrib.il p:ischa incidisse aiiiio
Palgestiiia inens(; Aprili, Aiexandii.s vel alibi ipsodie
Paschse.
Carerent omni lionore. Islfl sic expressit Rnflinns
apiid Eueei»ium lih. tiii, cap. 2 Si q:.is inier noslros
: fiiil ;imio quo pascha incidil in dietii 18 Aprilis,
«licuJHs honoris prceroifaliva nwnireiur , sublula Ituc
manerei itifamif.
Liberlalein non liaberern. Hu!C aperliu» explicantiir
ab Eiisebio, lih. vin; cap. 9, secimduiii inlerpreiaiii;-
nem Rtiflini. Reliijui enitn inierprete» •seii.sma legis
non satis leliciler asseculi snni. Sic ergo babet Iltif-
linus : Si qui^ servorHm permaiisisiei Lhrisfi/iHits, ii-
berutlem conseqni non fosm. Priinmn cnim jiceii:«
consiiliitne sunl adveisiis honoraios , linn adversus
plebeiii , poslremo advcrsiis servos; (|uibus adempia
omnis spcs lihcrlalis, si permaiisisseni in professione
reiigionis Chrisliana'. Ui (008161 lalli viriim alioqui
eruifiiissimum Henriciiin Valesiiim, (lui
DE MORTIBUS PERSFXDT. CAP. XIII. 518
A Eusebium, p. 161, aii hanc Ruflini inlerpretalionem
lerri non posse. Longius eliam aberravit Niceph(trus
C;illisius, q«i lih. vii.cap. 3, ila intellexil htioc lociiiti
edicii, iit puiaverit servis libertaiosn daism esse (|ui ,
Clirisliaiiisnium alijurarent. Atl.imen vir clarissimiis
Gisbertus Cuperus putal Laelanlimn heic non respi-
cere ad servorum lilieriaieiH , et Valesii sententiain
iia probat, ut de ea ne dubitandiim «piidein existimet.
Verum ruin Rullinus fnerit iiiriusqne liiigtiie peritiis,
tum provimus tcmporum tjuihus isia luerarit eniisti*
tuta, v:ilde prob:ibile est illiim scisse et viin verbo*
ires, dies riiin Eusebii etqtionatn niodo res gesia ('iii.».sel in ea
,
perseculioiie niocletiani. Prrcterea nielior luisset con-
dilio servoriim qii;im lioiioraioruin. si null;« adversiis
eos poeita; fnisseiil consiilul;«. Verisiinilior videreiiir
clarissimiDodwclli locum i.slum interpieiauiis
opiiiiu
de
Sed ne ego eain amplectar obst;il semper
liberlis.
auctorilas ejiisdem Rufliiii.
Quod ediclum quidam. Ex silenlio Lactaniii, qui
lum Nicomedi.oe erat, salis dalur inlelligi igiiotiini
erai. Nam si fuissel vir illustris et seciilarium bono-
riim pra-rogaiiva conspicuus, ut eum describit Eose-
bius, qiii ita vel lando aiidiverai, vel ex iradiiione
majorum acceperat, cjus noineii iieque ignorasset
Laetanlius, nci|iii; tacuisset, et ad Eusehiiim qnoqiie
,
pervenisset. Iniercrat qoippe rei pubiicae chrisiiaiia\
ul noaieii illius viri ctinclis Ecclesiis innotescerei,
qui magiium iiliid facinjis fuerat ausus. Qtnre sus-
pecla mihi vatde suiil qti;t; in veluslis (j[iiibiis<l.im
martyrologii> legnnlur ad diem septimnni niensis Sep-
lembiis, ubi descriplis Riiffini verbis Eusebium in-
tei pretantis , h;ec facta di(^tiniur a quodam heato
Joanne. Nam cuin ex L;tctaiiiio ei Eusehio certo col-
ligatur vjrum Itunc staliin pn)d:iclum siaiim inorti
iradittiin fuisse, adeo(|Urt cxpirasse exeunte Fehru;i-
rio, quomodo fieri iioiest ui nataiis ejus di(;8 Incidal
iii mensem Sepieinbrvin lam proeul ah inilio perse-
,
ciilioiiisV Ac saue licet illorum nictrtyrologionini :iuc-
chnssimo viro Codelrido Henschenio, qui louio ler-
tiiFehrnarii, p.i07,coiilendll lianc historiain inielligl
dehere de saaclo Georgio mariyre, quein passiJm ait
Nicouiediae aiiiio Chnsii 505, die 23 mejisis Aprilis,
insiaiite deminic* eisalutiferi; passionis solemuitate.
Prailerquam quod enim certum est per.secuijoiiem
cojpisse exeiinie Februario, eltitim qui edicinm diri-
puil ac conscidii eodem mense extinctuin .ruis^e,
diiolms videlicet ineiisibHs afite dieni vig(;simani ler-
tiam meiisis Aprilis, Aeia illa sancii Georgii , qiia»
ilenschenius edidit, non id dicunt, et loi fahulis ac
portentosis iiarratioiiihu> plena «^unl, ul plaiie cons et
iiihil boni saiiiqiie ex illis posse coUigi. Uiia Alexau-
(ira; linpeiMlncis historia, (jii;(; ctnn Christiana cssct,
capiie damiiala dicilur a Di(tcleti;in(i ipso pnifereiiie
seiilfiiiiain , hisiona est qua; oiiinii poeiariiiit iig-
iiienla suDcral cum certuin sil , ui dicemus pauto
,
pu.si, niillam aliaiii DicKletiaiium itUo priucipaius siii
tcm(iorocoiijtigeiJiliabuisse.quainPriscam. Pta-ierea,
5l)5, in dieni i$ Aprilis, el dominicam pas^^iouem iil
diem deciiiiam sexium , planum esi hanc hisioriani
noi posse inielligi de saneto Georgio, qni, si p.issiis
ut
viilt llcnsciieiiius , certe passus non esi immineiUe
soieiiiiiiate Pa.scliati, .sed post transacios dies festns.
Atqui lioeerul validius Henschenii argiiineotum suinp-
tum ex pnutaiione libri Eusebia^ii de martyribii»
Pal;csiiii;a, ubi sciiptuin esl ediota de desinifndis
ccclesiis ct couihnrendis sacris codicibus propnsiin
fnisse iii Palasiina itiense Aprili ciiin saliilaris pas- ,
sionis (iles immincrei. Quod iit veriim esse petest
r;iliiiaePal;L'sliu;L-, lai.siiin esiraiiom; Nicoinedi;*.', ubi
certum esl edieluin ruissc pro^iositum 11 kal(;iid;its.
Mariias, prosttidie Teiniiiialuini.
l\isi non reile. Riiftiiius apnd Euscliiiim, lili. viii,
in Noiis uU cap. .'>
: Qdorc niniio lidciigmlus, tainquain repieluai-
$19 STEPHANl DALUZII .V20

derei imprudcnlcm ct iiUcmpesiiviim iilius ardorcm A CAPUT XV.

pro fnlt' Chrisli.
Victoriat Vothor, el Sarnmt. Qiiin iuiper:Unro3 se FiUam Vateriam. Ncpl.im r.:\!erio MaNiiiii;\no Cse-
ia liliilo cilicli vocnb^iMl (•olliicos ct Sariiuticns, ut sari.quae iniscram viiam iradiuil pos( iiiorlom ina-
in vrlcri Inscriptiniie. »iii:uii rc.ferl rnspiiiiitiitis iii li- riti. cl miserabiii niortectim iii:iire periri , siih ini-
hro de C:csaribus, pn^. 155 lu lilnlo aulciii cdicli . perio Licinii , ul doccl Lacianiitis in iiiic linjtts opc-
pos<la riicruiU noii soliuniiomina Dioileliani ciM:ixi- ris. Ex qna n~^rrai;one pcssuniilutnr oinnino conjec-
miMu imper.iloruii), seJ cliain Cuusl.')ulU cl t^lerii liira illusirissimi cardinalis B.ironii, qiii ad .iii;iiim
M:)xFniiaiii Ca?sarum, ul facile colligi (kOlesi ox liislo- 294 scribit liliam Dioclciiaiii qiia; conjiigio juncia
,

ri.ipassionis saiictoruin luarlyrnni Saiuriiini, Daiivi,
Fclicis e( ^ocioruin, et cx inariyrio &aii£tarum Aga-
pcs, Chiouis; el Irenes.
Legiiime cocluf. Modus coqucadi rbrisliano.<T vivos
esplaaiur infra, cap. ii. Lrgitime auiein cociiim
dixit, quia coclus cr:ti &e£unduin iegos qu.is Auijusii
luleranl ; sicut lib. v Instiiut., cap. f i , ieguinia s.i-
cr.i vocal ea, qiue secunduui vclercin iiioreiii licliatit,
qiiia miis vim le{;is oblinet. Eadein raiioiie dixit,lil).
VI, cap. 9, injiirias itoslibus legitimc inferri
posiquam, servaio belli jure, t)ellum per legaios de-
iiiinii.uum et indicuim cst. Faliilur eniin lieic vehC'
meiiter Josepl^us Isxus, qui vocem legiiime ironice
posilam pulal lioc loco esse, quia videiicct non i>.t-
ftiitGalerio M:ixiiniano, iiaud diii post nnpiias fnisso
supersiitein, ciim nulla ejus niemoria exlet in :inti-
qiiioribus monumcnlis, sod iiec ex ca proics .iliipia
legaiiir esse suscepta. Addit deindc pMrcin, iii rili^c
defuncu; memeriaAi consecrarot :oiernilaii, P:iniio-
ni:e parlem ejiis nomine insiiuii atquc cognnmitiari
voluisse ; cit;Uque in cam rem libruin xu Ammi.itii
Marcelliai. Verum id iion dicit Marceirmns , scd lau-
titm eam Pannonix pariem adlionorcni Valeri;c Dio-
cietiani iiliue et inslilutam, ct i(a cognominalam. Itc-
, scilicet
ferain aiUem ipsa ejus verba Valerimn venit
: pnr- ,
g lem quondam Paunonio!, seU ad honorem Vateriw Dio-
cletinni /i/jo; el instilutuin, et ila ccgnominatam. Porro
nec instiiuiam a Diocloliano nec coj»nominatain,
,

scd a Galerio .Maximiaiio doccl Aurelius Yiclor iii

tcilexit verant <!]us signiricalionem.
libro de C;esaribus : Proviiiciam uxoris nomine Vaie-
Cum admirabili palieniia. Vcrba sunl Ruffini inlcr- riam appellavii. Ilis ita constitiitis, lanquam ccrta cs-
pretantis el explicaiilis Eiisebium. Coniinuo omni 'ii soiK, addit Baroriiiis Dioclctianiim , ciiin V:ilori:c
eumerudelitetit genere deswrienles, ne lioc qnidem su- jooric rc.>oluia esscl afrmilas iiuc inicr cumcl G.ilo.-
luni efficere qnivernnt, ul eum mceslnm nlujttis viderel
riiim cotUract:^ ctnl, qiiam in su.i cognalione li.Therol
in pcenis , scd laeio alqtie liilari viUlu, cum jam vi>>cera
gradii propinqiiiorein virgincm, eam illi fcedcic nup-
in sujjpliciis lamen Iwtabatnr in
defecissent , spiritus (iarum conjuiii,'cre fesiitiasse : Sitsannam nimirtitii
vultu. Ex quo qnod
toriures tui gravius crucinbaulur, filiam (^abinii gerniani Caii papa5 Diocle- qui ambo
,
on{fiia suppiiriorum genera consumebnnl in eum qiieiii
liano s;inguitie conjiincii eraiil, iilpole iiali cx fialre
ne Irittem quidem ex hit reddere poieraiU. ejusdeni Diocleiiaui, m
paiei cx Actis cjusdcm saiict;c
Susanti:i'. Yeriim loia ha:c Historia ruil, rueiile fiiii-
CAPLT XI Y.
dameulo super (|U0 posiia fuerai, id csl, moric V:i-
Subjecit rncertdium. Euscbius, lib. viii, cap. 6, agens leriae , qu;iiii diu supcrvixisse Galcrio constat. Adco
dc hoc inccndio, nescire sc raieinr qiio casu cxciii- aulem pericnlosi suni magnorum vironim errorcs,
tum fuerit. Alii palatlum fulmine icium coufl:igr:i&se iil hic Baronii lapsiis plcrosqne viros doclos scouin
scribunt, ut Constantinus in orationc ad saiictorum C traxerii, Odoricum Raynaldum, Joannem Boliandum
coeium, cap. 23 ct alios.
Omnei suos prot. prcec. In velcri codicc logilur : Con}uqcinPriscam.()y\'.i\ poste.'^, vlvo adhifcmarilo,
omnes suos protinut cepit. Nos emendavimus. incxiliiiincum iilia Valeiia projecla esi a .Maximino,
Data polettate. Lacianini.'?, lib. v Insiilnt., c:ip. H, el demum jussu Licinii capile plcxa, ul docebii Lac-
de hnc ipsa persecntiono agons Acccpta rnim potet- : laiuiiis iii fiiic hujusoperis. Sed hic sc offcrl ingcns
tate, protuit moribus quitque saviit. Alii prw nimia ti- difhciilias. Nam in veiusUs Aclis sanclre Susaiiii;c
miditaie plut auti tunt quam jubebalur. Alii proprio virginis, quai martyriiim Romaj consiimmasse scribi-
advertus justos odio, qtiidam naturali meniii [rrilate, liir sub iinperio Diocleliani, mculio cst Sorcn:r, Aii-

nonnuiU ut placerent , et hoc officio viam sibi ad nlliora gust;c uxoris cjusdem principis , qua; occulle Chris-
luunirent. Aliqui ad occidendum pra;cipiles exliteriinl liaua eral, ubi dics nataliscjiis consignatiis esl !»il
ticul unut in Pliryqia, qui univertum populum cum ipso diem 17 kalcndas septembres. Gravis sanc difliculla;s,
pariler conveniiculo concremavit. si de Acioriim iliorum vcritate el auctorilate consla-
rct. Scd ciim illa mnlta eaque magna supposilionis
Toriiuebantt Sic seripluin esl in vcteri lihro scd :

supra ullimam lincam, iil lcro ht, apposilum cst sig- indiria habcaiu, lum ex hoc sane capite falsa csse

num quod oslcoderel legondmn esse iorquebantur , proliaulur, quodSerenam uxorem Diocleliani fuisse

manifosio sanecrrorc. Alquc hunc esse foniein plti- Quippp oslensurus sum Dioclcliauo nullam
voluiit.

rimoriim erratorum (\im iii vctuslis aiiotorihiis oc- aliam toto priiicipatus sui tempore uxorcm fuisse
ciirriini, nos s;cpR dcprehendimiis in codicibiis ma- qiiam Priscam. Etcnim si ea maier Valeri;c fuit, ut
iiuscriplis. Libraiii euiui priino dcscrtl>cl)ant libros , -ly sauc l'iiit, necesse esi eam Diocleliano nupsisseantc-
qui dciiide Iradebautiir cincndatorihiis. Isli vcro fro- qii.tiii is (ierei iiiiperator, id est, anteanniim Chrisli
qiicnter bonam lcciionem vcrlebani ia malam per 284, cum Valeiia (ialorio Maximiano juiicia inalri-
gpeciem emendationis. moniosilaiino^OS, nelatis sii:e iit miniinum duodc-
cimo, Vixisso aiilem lum Pri.scam maircin ejus hiiic
Eraiil ccrlantes. Laci.inliiis in loro panlo anio laii-
cerlc. colligilur, qiiod diu poslca siiporsies iuit , ot
dato llatiun in excoijitandis paenarum generibus nihil
tanluin 5(5 cxlincia osl posi vicloriam, qmim
:
iiiino
aliud qnani viclorinm crcoqilnnt.
Liciniiis reportavii de Maximino. ILl-c moiiumcnia
Familimn Cmniis. Id osl, Galcrii. Ilanc ilaqiie iion scnsorai iiliisirissiiuns Annalium eccicsi;islico-
placuit cxcipcrc lanqnam al»«niiiiai>ilc csset
,
iillniu
rum coudilor, (>an!in.ilis Baronius : ct lamoii stispi-
scclus advrrsns fiioclclianitm suspicari dc ianulia cabalnr Itiiuros, (jiii cam dc Sercna August:». Hisio-
C.xsari3 et iie auctores incondii , qui cs donio ejus
, riain iii (iubium rcvocarent, qiiod nulin poiiitiisde ea
prodieranl, detegcrentur, si locus inquisitioni datus mcntio alihi habciitur, neiiue apud sciiplorcs elliiii-
fuissel. cos, neque in aiitiquis inscriptionibns; ac taiiquani
Profeciione paraia. Bclluni ca lempcslaic niiiltini, ei dirricillimjc qiuesiioiii lincm imposuisset, iiitoiTO-

qiiod sci:iiii. Scil ila coiiluiiiacilcr ci siipcrlic cgit <.'at iiUeraiulos, si liis displiccal iioiiicu Scrcme Au-
agcndi moilo uiisKo, dicaiit (jiiotiam :ilio itomiiic Diocieiiani coii-
homo vcs^ini ac forocis anitni, iil linc iil

Diocloiiatinm vcheiiioniios iinpellorel ad cxcidiiim jiis .\iigiisl:i :ibaiilii|iiiorihiiH dicta inveiiiatur, el ciim
cliristian.e rcligioms, quciu vidcijai inoHilei* hatlcnii? iioiiiiiVcnnriol, iion lacianl de noinine conirover-
l.lnto operi iiicflinbcrc siam. Saiisfacium est igiUir ;cumulaii^siroe intcrro-
 : : ,:

S51 miM m LIB. DE MOUTIBtJS PERSECUT. CAP. XVI. 52i

g.ttioni ejus. UojocU ilaquc stipposililia ilia Diocle- A innumerabitea vinclos el scapltis iinpositos carnifices
liani iixore, viiieaiiiiis aii Eieullieria, quaiu vii" cla- in profiinduni niarc projecere. Idein in libi"0de Marly-
ri.ssiiiius , Hailiiaiuis Valesiiis ia dcrensioiie discep- ribiis PaUcslinai, cap. narrans niartyrium Agapii,
(j,

t:iLioiiis stia^ (le Basilicis iixoreai Diocleiiani luisse ait iliuin appensisail pedesejus iapidibus niediu mari
coUfgit cx Viu« Vigilii pap,-o, (jua; cxtal iii geslis pon- suhniersum esse.
tificiliijus, fjii.c vulgo iribiiunUir AnasiasioBiblioilie- lIomQ )ton udeo clemens. Herculium Maximianum
caiio, vcre Diocleliani uxor luerii. Vcueral Vigilius fuisse liotninem aspenim crudelem ac inhumanum
,

Conslanliiippoiiin cx pra:ceplo jiisiiuiani el Tlieodo-
r.i! ; ei, cuin ad ea cogereiur qu« facere nolcbat, aii
Ut video, nonme fecerunt venire ad se Juslinianus et
Theudora piisiimi priucipes, sed tiodie scio
tianuui et Eleutkerum inveni. Ex lioc ilaqiie loco coi-
iraduni velusti Scriplores. Eniropius, lib. ix : Hercu-
lius aulem propalain ferui etincivilis ingenii , asperila-
tent suam etiam vulius horrore siijuijicans. Item lib. x
quod Diocle- \'ir ud omnem atperito.iem sa;vitianique prociivust JM-
fidus incommodus , civilitalis penilus expers. Etiam
,

le;;il vir ille clarissiiiius Eieullieriain Uiocleliani u.vo- Diocleiianus, qui bummum impeHuin cum eo eom-
rctii fuisse, quod ccriuiu sii iliic coiupataiionem ia- municaveral, ejus asperiiatem reprehenderc solitus
stiliii iiiter Jiisliuianuiu ei Diociclianunt, el iiiler crat , ui docel Flavius Vopiscus in l). Aureiiaiio. Vide
Theodorain Justiniuni cotijugem clEIeulheriatn, pro[)- ciiain Julianuin imperaiurem in iibro do Cxsa-
terea Diocictiani uxorcni. Vcruiii ex argunienlis quu) ribus.
adversus Sercnam allata i>uiit cliiciiur ctiam Eleu- Purietei dirtu paaus esl. Contra Eusebius, iib. viii,
tiieriaiu, sivc Luiheriam, iil e^t in velustissinio co- cap. 13, aperie scribii Coiisiantiiuii neijue eecle-
dice maiiu.scriplo4l7biLlioihec3eColbertinai,autLeii- siarum acdes , sive couveniicula , ut hic dicii Lac-
lliercn), (juoinudo ;scripluin legitur in codice 755 taniius, itemquc KulTiiius iu versiuiie iiujusioci Eu«
biidiotliecx>rogia.', tion fuisse uxorciu Diocleliaiii,cuia sebiani , subveriisse, iiec quicquam adversus nus*
cerium sii, ut aiiica dtxi, nullain aliain eum uxorem iros cssc moUtuiu.
iiabuissc quam l'riscain, tolo priiicipalus sui leiu- Verum Dei tempUm. Id est , iiominem christiauuni.
pore. Erravilergo Vigilius in Hisioria, aut corruplus Lactanlius, lib.v !nstil.,cap. 8 Cujus tempium est, :

in iioc liico esl Goslorum poutiricalium libcr. Sanc in uon lapides, uut iulum sed homo iyse, qui figuram
,

todicc 756 ejusdein bibliotiicciv, Colbertinac ita habe- Deigestat; quod iemplum non auro et geomaruin doni$
tur :Sed hodie scio quod Dioctelianuni et Ueciutti, vel corrupiibiiibus scd aHerins vinutuui muneribus orm-
,

Leulheriuni inveni. Jam ergo lcemina illa iu virum
mtiiata esi. Porro (^x his qux hactcnus dicta sutit de
Sereiia el Eleutlieria faciie coliigere quivis polest
qii.c lides adhibenda sit Ilisturia) sancti Gcorgii Mar-
tyris, iu qua scriptum esl Alexandram impcralriccni,
Diocleliaiii coiijugem, viso quodam insigui miraculo
iii persoua Martyiis perpetralo, verilatcm agnovisse,
lur. Idem, lib. vi , cap. 25 : Nun tempia iiti congestis
in altitudiuem saxjs extrueiida sunt : in suocuique con-
secrandus est pectore. El Uiira : Secum deuique babeat
Deum scmper in corde suo consecraium , quoniam ips*
esl Dei leinptum. ijeiii, lib. u, cap. t, iib. vi, cap. 10,
aiiliomiiiemcssc Dei bitiiulacnun.

id cst, Christi iidem essc amplexam. lla:c iiimirum

CAPUT XYI.
esl Alexaiidra, Diocleliini conjux malcr conjugis , Praler Gallias. Libellus precum Constanlino M.
Vlaxiiniani , ut referlur iii Viia ejusdem Georgii, cu- oblaius a Donalislisapud Opiatum Milevitanum, iib.
jiis IVaginenluin in loiiio terlio Aprilis, pagTiOS, edi- I :liogamus te, o Couslantine optime inipernlor, quo-
dlL Godcfridiis Eiischenius. Eamdem dcfaticlam ab C '"'"" ^^ genere justo cs , cujus paier inler cteteros im
iiiferis oratione sola ejusdem Gcorgii rcvocaiam tra- perulores persccuiwneni non exercuil , et ub lioc (aci-
<3ii Nicei>horus Callisius, lib. vii , cap. 15. iiore iminunis*est Catlia\ peiinuis ut e Otdtia nobis ju-
Potlui coegit. Ex hoc ioco vir dociissimiis ilciiri- dices duri proecipiai ergo fuerunt
pieius tua. Galli;c
cus Dodwellus collegil in dissertalionibus Cypriani- iminuiies ab hac persecutione impcraret , qiiod iliic
cis Diocletiaui uxorem Priscam el liliam ejus Vale- Cinstaniius bcnignissimus imperator, ct qui, uC
riaiii fuisse christianas; eamqucscntcntiamcoiilirmat Eusebius tradit persecuUoiiis advcrsum nos coiici-
,

aticioriiaLe Eusebii , qui iib. viii , cap. i Uist. Ec- tat£ expers omiiino fuit, et culloros Dei sub ipsius
c'es., coinmemoraiis ea quai persecuiionem Diocle- imperiodegeiitcs ab omui iioxa el injuria immunes
liani antecesserunl, ait uxores imperatorum iiaiam servavit , ac nciiuc Ecclesiaruui ;cdilicia subverlit
ac publico fuissti christianas, el ca quoi religiouis nec nuvi quicquam advcrsus iios sLaluil. Quin et £u-
su:c erani , tam verbis quam faclis li!}ere excquen- iroplus iii iiiiiio diccre videiur Guliicuin
lihii dcciint
di corain imperatoribus potcstjlemab ipais habuisse. saiigiiiiiem uoii fuissc fusum
in hac pcrsecutionc.
Nam i|u;tiiivi>9 imiieraiores mm
uointnet , qui haiic Loiiuens cniiii de Constantio , iia ail : Uic non tnodo
iaciiltatcin dederuiil uxoribus iiuis, hicc lamcii Lac- umabitis , sed eiiam venerabitis Galiis fuil , prcecipue
latiiii verlia iiiniiere videiitur intelligi debere de quod Diocielittni stispeciam prudenliam , el Maximtani
Diocletiaiio et Giicrio. Atenim si ilia; veiechrislianui sanguinariam iemeriialem imperio e.jus evascranl. Sed.
fiieruiii , (|uomydo exisiimari potesi sacrilicii» fuisse advcrsus ha:c rcciam:iut iiisiorix nonnuilaruin Gai-
jiolluLis, coacias ? Qiiis eiiiui credai foemi-
eiiatn lio; ciiitaluni ac provinciarum , qii;e suus marlyres
nas priiicipes iii ediio ioco consiitutas nou fuisse y. Iitic pciscculione ad Deuin uauslato.^ pruidicanl, ita
atisas refragari , cum piieri el mulieicHliC , ut in ul vix ulla civitas fucrit iiitra Gallias, qux' tum non
libro quiiiio Diviuaruiu InsliLtitiouuui , oap. 15, ail dicalur maduissc sanguinc Chrisliauoruin. Isla sic
Laciaiitiiis, tormenlis iioii ccdcreni ; Eunuchi vero pussunt, iuitio quidcm Galltas a pcrsecu'
coiiciliait
iiecari malueriiii , quam negarc lidcm Christi , quam lioiic fuissc prorsus immuues , occupato videii-
non
iiiipio sacrihcio pollui ? Pnctereatibicuinque de Fris- cet Consiatitio conira barbaros ( ul iliustrissimiis
ca ct Vaicria agitur iii hoc libro, uuiluin illic vesli- episcopus Moiispeiiensis Franciscus Bosqueliis ail in
gium religionis earuiu ; cujiis tameu meiuioiiem fe- libro quarto llistoriarum Ecclesix' Gallicaiia;, cap. 2),
cisset Lacianiius, saUem cap. 2, ubi describens ea- ac pro coiisuctudine et i^olilo Geiitilium furore,
,

iiini c.\iliiiu, ait iliis pudicitiaiu el ccuditionem niuttos chrisiiaiios iii Gailiis Cvcsos luisse. Coulirmal
extLio luisse. hx'c Euscbius iit (iiic libri dc martyribus Palaistiiia:
lumuchi necati. Et inler Ids Peiru.s, cujus raarty- yam quoi uUevius sunl regiones , inquil , Jtalia
silaB
rium describit Eusebiiis, lib. viii , ca;;. 6. Ilem Iiides, vidcliccl Vjla , , Callia qnoqnc , el quwcunque
el Sicitiu
ut iiroduiil Acta inarlyrii cjus, ud occasum solis porriguulur, Uispania , Maurilaiiia
Ad exuslionem rnpii. Coiilirmat isia Eusebius ibi- et Africa , cum vix duobus primis pvrscculio)iis aniiis
dciii , scribeiis iiiiperiali jussu (iud1i]uoI Ntcoiiiediaj iuiegiis fururein bctli cxperla; esseut , diviui uiiminis
eiani Dci cultores acervatiiii cum suis fainiliis ,
pnfscnlisiiiHum auxiliinn et pacein hrevi sunl coiisccu-
alios glaiiio , aiios Haiiiniis coiibumpLos pcriissc. lai. iliiiic tatiica i>)Cuiii iia iiaelligi vull doclissimns
Muri mergehtiUur. EuijCbiiis ibitlom : Alios quoqm Dodwellus in Dis^erialioiulms Cypriauicis, ul ai)-
>*3 STEIMIANI BALLZII 324
liiiin illtir.i <)c(Ml«iil:tlis itii)i«M'ii Irncdr.n ImiscIiIip \ niagnum, iiuum Dei ocutis sacrainenlo uc devoiione mi-
pnnipiiis 1'roviiitiis iiuiriinuis Jf^ii^^iiiirei . nec nlir.i Itiis ejus wcepliim!
simiiikJiiiii |.er5cv iitii):iis aiiiiiiiii i|isuiii iii liilo illo Kirpltanios. N:int et elcpliaiilos ;»d ciirniiii juaxe-
Iraciii (iiira»io imiicaiel , ac laiiicii iiiieriiii G:illi:is ruiil Aiiliiini, iil palei ex Laiupriilio ia viia Aiitotiini
a!i ea iiiiiiiiiiics luii^ie. Ac Miie <>iiis arguiiieiitilio Ileliogatiali . el ex aliis locis. Aucu»r esl Fbviiis Vo-
niuiUiii veri specinii lialnM, ci c^o s«micu-
iii iiaiic pisciis, ia iriiiiapbo (|ueia Aureliaiius cf^it de Ze-
l>.

li.<iii lucile lr:<iiMieut , itisi coiislHrcl Kusobiuiu iio- iiobia ei Teirico, eleplianios vigiali pr.icessisse.
iiiinniiiit Galii.i:< cKp<'iiiiere vnlinsse. Jo.inacs ablias Biolareiisis ad 9 Jusiiai inipp- :iiiniiiii

Trei bcslut. IJ ci.l . hioclciianiis , Maviniianus ritoris adiioiai Jusliiiiaiiuiii l^omaice iiiiliiiaK DiiciMii
llcitiilius el G<'«ieriu> M.ixiiiiiitinis. Pcr.>lal iiaqiic 'li elepli.iaios Coi)siaiiliiioi>oliia (lire.vis&e pro iriuin-
Laclaiilius iii si.'ni<-iiij;t, ol C iisiaiiliiiiii Gailiis iiii- plio i|ui dt; l*crsis devit lis agendos eral. Vide Sir-
.

pcr:i(iteiii !ioii poiiil iii iiiiniero |x;i'beCiiloruiii. iiio:idiiai, iii uolisad pane^yricuin .\iitbeiriii, apud Si-
/"/««"'/11« ;;ra'/i'«;iu(ii. liilliyiiiae
, iii qiia pncsiila- doiiiiiiii.ci iiiilciigcriiiii iii lihro deTriutaiihis.cap.fl.
tiiiii ;;c^sil tlicr<)clc.>, aiilcquain pr.clci iiiraui .^.;y|i- Doiitinalores doiniminlur. Passiv:i sigiiilicalioiic , iii
li , tjiia enui uiiuiuuii nii^^e iii aiiiioiaiioiiibiis aii a;)tidCi)'croacin, in liiiro iirinio Olftciorum : doinus
LiiSt'biU>ii, |>:ig. 177, ilocel lieiinciis Vilcsius, :idiiii- antiquu, fini quam dispurp dominare doinino ! Virgiiiiis
nisir'<rci. CruileUui uiiieui ftiisse Flacciiiiiiii Iniic iiiseciiudo yEiicidos muUus dominula per unnos. :

colli^iliir, qiiud cuni L:icL.iii(iii» voc:il i.oit pii>iiluiii Dcsiit provocure. Eiuissns csi itonatuse carcere e\-
iioiiiiciihiiii. Caiiciii lc^iij>e-(uio vi\ii riavianus.pr.c- ireiais G:ilcrii Maxiaiiaiii lcinporibus , ut iegimr ia-
Jcclus /Kgyuli , cujus Hiei.lio exiai iii .Meii(»loj,'io tVa, cap. 55.
Gr.c^oriiiu :iu dieiu ociavuHi Jiilii, i|uuil eililiiiiiesi aij "
CAPUT WII.
ileiirii Caui>io iii loino »ecuiido leclioitis aiilii|U;u.
Hieioclein. liic iocijs cuiilirinal coiijccliinitii iiiiis- Feticitas ab eo recess. Niiitiroiii a Diucleiiano, qnciit
Irissiini c.ir(liii:ilis B.iroiiii , ijui s'ci(ueaiia L:icl:>iilii per lotos viginli aniios iinperii iuisse ieliccta |m'o-
verlia. qux iios ilirSL'ri|iiuri sinoUs ex liiiro (|uiiiio (iiiiil aiiiiijui bisloriaruni scriplnics. Ncifuf^ opus e.<^l
l)iviii:iruiuliis(itiilioiiiiiii , c.visliai.iVi.-iai (^s^e iitlclli- rcicire lesliiiionia singuloruiii. SnHiciel uniciis atictor
gc)id:i de (lierocic. Fuii :iuleia liicroclcs prji;.->es Bi- p:iiiegyrici ;\|a\iiiiiatiu cl Consl:uitiiio dicii iii iiupliis
tliyni:i:, nli jaui dicdua csi el iiiullata cariiiiiciuani ,
Faiisiic. Sic ei'i,'o ille : Sed profeclo exetjil lioc ipsu la-
(le Ciiriaii.iiiLs cxcrciiii. nainru fortuna:
rieias et . cui nihil inulare licucrat iluni
Aiiclor Laciaiilius lib. v |n;>til.,
et ionsitiariui. vos imperiuin tenereiis , tii itta viqinii annorum conti-
c.ip. 2 : Aliui eumdem
muti-riam inordacnis scrips.il ,
nua felicinis inlervntlo (ftiquo distinyuerctur.
qui erai luin e nnmero judicuin , el qui nuctor iu primis Perrexil Itnimin. Diocieiianuii , daalius ti& causis ,
fiicifitdte penerwv-ius fuit. al viceiinalia ceiciiruret , el triuniphiiin ajferei He
Prlsc.ltianuin. Billiyucc pr.i;<;idein . ul icgitiir ia N:uieo !Cge pcraajuni anic aliipiol aiitios vicio. Hoc
Meiiologio Gra^coriMU :id dieiii 12 iiieiisi'i Jiinii : eaiin uaao aclus csl. triaaipiiii^ . noa aulein aiino dc-
Eodem die sanclce marttiris Antoninoi Apnd .Mcaunn ciiiio oci:ivo iiaperii ui pu"avii llenricus Valesins , ,

liilliijii.ai Diocliliano ei .Maximiano iniiiaatoribas ,

,
qui proplcrca cuai iriiiaiphii conjiuixii vililalein aii-
l'risriltiaiio prirside, Anloiiina in cltrisiiaiiiu Jidei iioa«. qii.iia iaipcraiores ju-sisse doceal Fusii Ida-
conftssione consiaiiler persevtrans , d-'>nuiit glininj per- li:iiii , luiiiqiiuin ii) ah eis post Iriaiiijiliiiia consii-
ciissn . vturtyrio coronata esl. Ladeui iialjeuliu iii M:ir- Q,
luliiiii esscl iii graiiaai popiili Homaai. Recic igidii'
tyruli'L^io .Koitiaiio. Scali;.;er iii aiiiinadversioaibiis ad Chroiiicoa l.aseiiii
Adihrsuriuni Cypriaaiis. cpisl. 7 ad llog:ili:i-
vicisli. aiiiiolal, •iriiiiaphiiin a Diocleliano ei .Maxiiaiaao ar-
niim (-.1 Quanlnm Uoldinns cv
c.ciei'03 coiilessorcs : liiia ;inao viccsiaio iinperii , ^iliqiiol mefisihi.is aiil*!-
;7//5 i7'nn tempeslus inimica prosirnvit, iaiituni lirtaiiiur iliiaiii |)iir|iui'aia deixuierent. Scd posireiiuiii) iliud
ex vubis , quas diabolus snperure uoit potuil. Ilurtamuf r&Isiiai. N:iiu r(^liaiicruiit adliiic iiaperiiiiu fcrc pcr
lainen per cniuinuiinn fidnu , per pecttjns noslri veium soi(pi':iiiiiiiiii, ut poslc<i videiiiiuus. 1'oi'ro Iriuitipliiini
circa vos cl sintpitcem cliiiriiatein nt qui adversuriuni , aciiiui e^se lcinport; viccnri;iliiiiii , (piod noliis in-
jiriwa liac cangrcssione vicislis ijloriain veslram forli , cuiiihii priih:iadiim , p:iiel ex cai>ilc deciiuo l,acl:in-
et perseveranli piriule teneatis. lii , uhi ,
po>l iiarraiaiii vicloii;iii! de Per.^is , :iil

Zabulain. id Csl iliaLniliiiii. Sic apud Coiaiiiodia-

, Diocleliaiiiiii! iii Oriciileai |)ri)i'ccliiiii, el aaiiitiii iilic
iii):ii, liit. II caii. 17 (^unriii dc Zabuti p^mpa ; ci
, : cgitisP ijiii iiersec.iiiioiicra :ialecessil, dcinde liyciiui-
rap. 18 Aut lotu Zabuli iiompa; ci lil». i
: f::ip. ?»;j , : liiiti vei)is>e ia Billiyiiiait), ac Imn ipiidcai c:ipluiii
Zahnliiain legem omnes omnino vilnie. Ilnrsuiii tii). ii, coa^iliuiii dcsiriieiiiJ;>riiia eccicsiaruiii , ei idcii.sc Fe-
cap. T)l : Cermine Zubolico ui faciatis lurhe pronale. briiario se(|iienli C(i;|itaiu pcrseciilioucia. igiliir cer-
Rcferiiiius autcin lijcc loct jiixl.i lidein veioriscudi- '
liiiii C6; Diocleiiaiiuui Kouix' aiiuo 18 iii;- non iiiisse
cis. Nuiii ediliO diver^a e&l. .Nilul vulg.iLius qiiain peri! sui , (|*io coiiicndil Valesius
cuia (iiiini|iii:issi:

Ziliuli vox ia .iniiqiiis lil>ris. Ead<;iii raiioiic .scribe- seciiliis I^iusebiiim , quein pro|)lei'ea leprehciulil Jo-
b.iiit Zuriluritm pro Diuriiorum , ul in co!l:itiuiic pri- sepliiis Scaiigcr. H;iiie, qiiod ne^ari iiuti puiest, in
iiia CariiiagiMeii^i, caii. 159. Qiiod ciiin noii giiiiuad- viiig.ili.^ Cliroiiici Lnscbiani edilioaiiius , cl ia plcris-

veilerci lapirius .Ma>siiiiis lieic pro llijiiioiiensinin *^ , qm; :in!i'|iiis cxeiiiplarihus Iriunipiius ille aoiaiur ,

Zariiiii-um , qii c esi vcim leclio scrip.-il Uijppeiisis iii 'aaiiu 18 Dincletiaiii. Veriiin iu vcKislissiiao el
,

Zariioreusu : quaiii leciioiicin rermtiii eiiaai l'c:riis oplinio codicc Coliicrtiao , el iii aiiis aiiliiiui> qiios
Pilh(eus iit sua edilione cull iltoiiis ('ai'llia;.'iiiciisis. roiilaciis vidil , poaitiir iit aiuioitl, sed pniposicru
Qu:ire in v<>ieri ^oiili;i Afiica. , quuai Sirinciidu^ f>rduic, cuoi anleccdai liisioriain p»'rsecolioais. 0"^=
e<lidil . ei posi eiiai Cliirilctius , pn» cu ijiio<i illic le- fiiii occ.isio cnuudi clarissiuu» Valesin. Proiiabile au-

giiur, Hnrianus Uipiizarileusis , scrilieiKJuiii csl ilu- leat (;sl diluiuui laiudiii a Dioclciiutio iriiiaqiiuiia de
rianus llipponensium Zariiorum , idcsl, tliariloruin, Pcrsis , iil caai coiijuugcret cuni lcsiis viceiiiiaiiuin,
sive Diari liyioriiiii . ul a|iiid Piitiiiiui, lib. v [iisi. na- el ca sic lacciet ( larjoia :il(|ue celebriora. Nunc re-
(uralis. cap. 4. SiCCliuiii, apud Cuiiiai()iii;iaiiiii, Zacn- lcreada sunl Eusehii verh:\ Diucleliannt et Maxi- :

iies pro Diuconibiis. Niiiniziaiii (pio |uc pro iNuinidia niianns Augusti insigui pompn lloniic Iriumpharuut ,
lcgi in veicri codice las. l)iblio(bec;i; Ciillxrliiij;. autccedenlibus currum eorum i\arsei coiiju^e,suroribus,
Triumpliasli. Lacianliiis. lil». iv iaslilui. c.ip. 'iG : tiberis,,ei omni prmla qua l'rtrtlios spoliaveruiu. ta-
Pvstreino eliani morlem sutcipere non recusucil. ul Itonio dein liahel Lutropins iii (ine libri aoni ubi ail , ,

iiloduce subaclam et rulenaliim moricin cum suis ler- Diiiclcii;iiiuia cl licrcuiium depusiiisse purpuratn post
roribus iriumphurel. triumplium iuctylum qiicin liomif ex uumerosis qenli-
Juctimlum speclaculuin. (^ypriaiiiis, episl. 0: Oiiiiale bus egerunt pumpa ferculoruin ittustri qua .Sarsei
, ,

Ulud (uit sperlaculuin Dotnino , <iuum mbtinie, quuni conjiiges, sororesque el liberi anle currwn ductt iuni.
 ,

325 NOT.€ IN LIB. DE MOKTIBUS PLRSFXUT, CAP. XVII. 526.

Scil einendandusljeic esl liulropius.tibi liocoiijiigibiis A S:\ne taleor osse magiii momenli, si constarel
isiiid

Narsci anle ciirrum duelis loqniliir. Oui[ipft Sexlus cerlatn esse ieclionem. Verum, cmn in codice Jtisti-
Kuius iii duobus locis, elEnsebins in Cbronico, i|ui nianeo unica lanlum istitismodi lev reperi^ititr, qux
accepiiise videlur ex Eulropio, de uiia laniiim Narsei proplcrea auclorilalcm ab aliis ejiisdom leinporis
uxore loquuiilur. Igiiur Diocleiianiis in Orienle fiiil inuluari noii poiesl, ci iii qu;ituor veliisiis codicibiis
anno 302, eoque exeunle veiiit iNicomodium; ineiinle hibiioiliecae regi;(', seplein Colbertiii:c, ttim eiiaiii in
anuo 503, cceDia pers^^^-uiione, Roinam poslea proiec- iribusqtti fuere Peiri Piiiicei, viii ebirissimi, adsciip-
lus esl, ui lriuui|>Iinm agerei el vicomialia celebrarel. tum iion sii lempiis quodaia csl, inmio :iulem regio,
Yiceniialiuindiem- iL<'c agenda eranl iaeuiile .inno iiiuiio Colbeniiio, et in tribiis Pillioe.tiiisdie;tiyr csse
vigesiiiH) imiierii ; el noo uni» solum die agebantiir Dioolfiiaiii ei .M.ivimiaiii Atiguslorum el Ca^sarum,

sed Cfiiilinuaiis diebus, ut paiet eliam ex Ijis, qu.e palel tiiliil hinc hoiii iiriuiiitie iiccijii jiosse ;id coii-
de Komano mariyre n:(rrai Eusebius in iibro de sliluciida iiiilia impcrii i^ioileli^itiei; adeotpie cliam
iiiariyiibus Paleslm*. Ad isia Diocleliani quod aiii- posl iilain Pai^ii id)servalio!ie;ii nol)is liberitm esi cxis-
iiel cariiim esl ea Komff! celebrala fuisse per men-
, limaie veram esse qiiaiii ex Lacuiuiio concepimus
.sem inlegrui» , cum Laciaiitius dicat illum iis so- opiiiionem de die quo idem Augitsius ad imperium
lemiiibus celebr.Tlis , impaiieniem et aejjriim aniiiii primo pervt;tiii piieserlim cum Kasii Idtiiani do-
;

proruuisse ex iirbe, el iredecim dies luleraie iion ceani Ma\iiiii;iiium iiii|jeraioreiii Itiisse levaium ka-
poluisse, ui KouiJi pdiius quam Kiivemue procederei iendi-i apriiis, iion vcro 12 kit. decembris.

coiibul. Pofro Diocleliaiium co ipso anno viceunalia Liberl.p. r. (crn' n. poftTi/^.ltiiiiioderalam videlicel,
celebiasse, qno coepi;» estperseculio adversus Cliris eo acriorein, (juod itilermissa eral. .Magnam enim-
lianos , vel liic lociis evincil, celebiala aiilem fne B veio oportttit iiii^.se poimli Rouiaiii peliil;iniiam ct
imil eo auni*. quo consulaiiim ociaviim agelial.
ijK»e ioqueiidi liljerlaiem, (jua; Diocieiiamim , s;iiis bimunt
Nam proriipil ex urbe paucis dieUus aiile kalendas aiioiiiii Priiicipem si persecutionem adycrstts tios-
,

Jami.Tria3, quiiius immjus coiisulalus ilii deleieb;iliir.
liaieniius decembr. (jiioniam imperium Diocleliani
fiindus esi istius iiisioriai. re.s posiuiare videlur iit
ejus inilia bievi seninme consliiuamus, ut iinis laii-
deu» imponaiiu' dissidiis quae ex ca occasione eaier-
seruni inier viros docios. Ac de anno sane qiio is ad
remp. adminislrandam accessit, iioii arbilror ambigi
nuiic poise, ciiai eum tuisse anuum Cbrisii 284 iucu-
lenler probaverii iii iibro xi de Doclriiia lemporum
cap. 30, vir isiarum el mnliariim aliarum renim pe-
rilissiimis Dionysius Pelavius. Denique, si pt-rsecmio
adversus Ecclesiam commiia esl aiino Clirisii 305 ,
tros niolain exciplas, coegernni nrhem reliiiqiiere
sic |ira;cii>ilanier. Eademliceulia CMijstanrmum eiiam
movil. ul Koiuam relinquciel el sedem imperii aiio
Iraiisferrel, ul in iibio secuudo bisioriarmii suaruin
narrat Zizimus. Quamqtiam alia causa iransfcrendi
imperii iialjelur in donatione Conslainini.
Prorupit cx urbe. Teriio deciiiio kuleiidas Januarii,
post lermin:ita vicennaiia. Nam viceiiii:iliiiiu fesia
,
dunivcruin per mcnsem iiile|;rum, ut j:im diximns.
Nonus eiiam eviiictint persccij-
consulaiiis. Hx>c
lionem excitatam esse annoCtirisli 305, cnm notiiim
coitstiiaiuiti Diocletiano desiiiiaium fuisse dicat ad

ul oerluni raciiml pluriina loca isliusLactanliaii;u iu- kaiendas Januarias, iiuie proximce posi conimoiaiu
cubralionis, quai iios ^upra retulimus , commola ;iii- pcrsectilioiiem iuerunt. Noaus eiiim consitiallus Dio-
lem sii anno iiiipcni DiMeieli;ini 19, ul omnescon- cleliani incidit in aiinum Citrisli 3.i4.
senliuiii, negarimin poiesi princiiiaium ejus incipere Deferebalur. .\ senalu tiimintni. Sed isia cxplicand.i
ab amio 284 exeimie. M;»jor iiaque difiicultijs esi iii C siinl. Nam certum esi noini;ialionem consuliim iuinse
consiiuieiido die ipio lacuis esi imperaior. Auld Pe- tum pror.^us in [lOteslale iii)|ier:itorum. Iiatiue se-
laviitm |tersuasuin eiat iiominibus eriiditis iiium Pa- naius non desigiiabai quidem consuies, tii oiiin, sed
liiibits ipsis, id est ii lv:iiciidas maias, a mililibus im- eos dcciai abai , eis iiisigiiia consulaius ir.idebal et ,

peraiorem essii .saluUiliim ; ipiant senteniiani, til fal- fcic quodammodo consiilamni deferre :ic iribuere vi-

sam, ineiilo reieliii idem vii eriidilissimus et ;iddit : debalur. Iia nos docel Valerianus imper. in oralione
[ieiipiscaui ituque deinceps Clironologi omnes, el lianc ad Aureii;iiiuin, qiii postea fuit imperalot', apud Fia-
de priiuo Diocletmiici iniijerii die t: pbln-^ iit tam levitmo vium Vopiscum Nam le consulem hodie designo,
:

iiuito urgunieniu subnixam, dediscani, ac meliore com- scriplurus ad senatuin, ut tibi deputet scipionetn, de-
mulenl. Graiia: vero Aiexandrino illi Chronico debeuiur, putet etiatn fnsces. Ucec enim imperator noh solel dare,
ctijus auclvr ex aciis pubticis diem nobis designal, (juo sed a senatii, quando fit consut, accipere. Ilaque Dio-
primum CUaicedom Dioctelianus imperuior est tippeilu- cieliaiius silJi consuiaium destiiiaverai in aiiiium se-
tus, nimiruiii Ibkal. Ofc/o/jres. Si Pelaviits tiuiic viveret, qttenlem ; et, si mansissel Romae , ejus iiisignia pio
ceriiis sum emn , ttl eial vcri :imanti>simus, gloriam inore consulitm accepissei a sesiatn. Sed iredecim dies
coiiblilula: iiliiis diei, quam f liso Iribuit auclori Chi'o- toieiare non poiuil ui sumerel, propter tiimiani po-
iiici Alexandiiiii. reddiiurum Laciaiilio, ei 15 ii.ai. puli iiom ini licenliam.
ocloliros m.ilaiuruiii in 12 kal. decembies , (|uem liavennce. Discodens igilur Homa Di(}clelinntis pro-
diem LactaiiUus docet luisse n.il:ilem imperii Diocie- fecius c^t lUvemiaiii, qua lecluin iler esl in illyri-
tiani, quo viceiinalia Kom:i: cekbralurns eial. Alijue cum el Bitiiyiiiam.
eo inodo solvilur dii°iicuil;is quam Vaieslus in amio- Procederei coiisul. Miini Lainpridius in Helioga-
,
q Dcnique kul. Junuariis, cum simul liim dcsignali
tulioaibusad Eiisebium, pag. 1/3, iiidic:ivii, uimirmu b.iio :

ex eo quod Eusebius dieil Komammi dic 17 novein- esscrd consides, noluii cum consobrino procedere. Fa«ti
bris marlyrium consummas>e, cum Diocieiiani vi- Id;ili.ini !>ioclcitaiio ii ei Aristobuio His coss- occi- :

cennalia agerentur , cum,si illud verum e^t, scqui stis esi Ciirinus Mfirgo, qui ipso anno cum Aristobulo

videatur phmumdinn iinperii Dioeleliaiii incidere in consulprocessertit. Clitonicon Alexandriniim, pag. 641:
mcnsem novembreui , nun auicm in sepiemlirem , ut Diqcleiianus imperator 15 kntendus Octohr. Clwlce-
iradii auctur Chroiiici Alexaudrini. Incidil ii:i(|(i« iii done renunliatus ,5 kaiendas Octobres Nicomediam
,

inen.sem novemlirem , sed po.^terius die decim sei-
litna ejusdem mensis. Sed adversus liajc vir (larissi-
luus Anloiiius i^agius oppoiiil 12 kal. decemijrimn
dic:ii a Laci.iulioiribulum vicenn.iliiius Di(K-ieli;ini
nuit essc nal:ileinejas,sed Maximianilierculii quod
ex eo quojtie proliat, quod iii libro lerUo codieis Jhis-
i purpuratus intravit, el tiatendis Januuriii consnt pro-
cessii. AiitiqiiOi uiii coiisitlum jirocessio, itt ego qui-
dem arbilror, ol ut simi oiiiiiia ferme inilla, modesia
eral ei simidex. Poslea v.>nit;is ei ambilio nmita ad-
: didit, qux deiit omiiem mnduin excessere. Uinc illa
qnerei.i Fi;»vii Vopisci in D. Aureliano Vidimus :

iinianei desertpia sil iex i^iocieiiani d:ita idibus o.- proxime consulatum Furii Placidi ianto ambiiu in
lobns, <^ariiio li el Numeriano coiisnlibus id esl, eo Circo cdilum, ul non pnvinia dciri aurJgis. sed patrimo-
aniio qito iios qtioqiie scripsimus iiliim liiisse laciiim nia viderentur, cum darenlur lunicu' subsericw, linece
imperaiorem, adeoque cerlum sil enm ad priiici|i;ile partiijaudce, dareiitur etiam cnui ingemisceulibus frugi ,

lasligium fuis«ii eveclum diu utitc 12 kai. dcCv;iJibiis. lioijiinibus. Faclutn csl emm ut jum divniarum sil non
3-*7
hoiniiiiiin coiiiulaiHS,uliiim si virlulibus dcf-r-
qitin
lur, ediloriin siHtlinre iwn dib,l. 1'erieiuiii ciislu ilta
Uinpora, cl mntjii anibiiionc popuUni pcriiurn sunl.
|'rofu>:) uiileiii pluiiiiioriiin libt>rilit:)s
cuiisulalus varias cxtorsil priiifi[tuiii lcges, quibus
iboJuiii ponereiil iiniiieiisilaii doiioruiii, ut colli^ilur
o\ iiovell.i i05 Jusliui:)iii , cjiii pioics^ioiies cousu-
lum eiitiiiicral p»*r aiiiuim scpiem. cl sialuil tiuo-
nioilo ill:e celeitranda: sini. I3e iiiuiiiiiceiili:i
Jusiiniani in eJiiione priuii coiisui:ilus aui viiic
cellinuin oomilcin.
Proicctut liij^me. Ilenricus Valc>ius in nolis ad Eu-
sebiiiiii
,
pag. 16S, ilispulans udversus. Josepliuin
Si'aligcruin qui conleiidil Dioclcliani triuinpliuin
,
acluin esse Romu^anno impcrii ejus vigesiuio, aliquol
nieiisibus nnlcquam purpurain dc|)0iieiet, advi.TSus
cuui, inquain, dispulans Valcsius, ail islam Ojiinio-
iieni lcrri nou possc, quod cx ea seqoaliir Diocleiia-
iiiiin tcniporc iriumpliassc, cl mcdia adliiic
liylierno
liyeme ab urbc Uonia proleciuni Nicomcdiim ve-
iiisse. Quorum neulrum probubile al, iiiquil, cum nec
iriuiiifiUi per hyeinein ayi solerenl ab iniperaloribus lio-
mnnis, nec Diocleliani cclas uc valcluao lam lontji iti-
iierit laboreiH hybcrnis mcnsibus suslinere valuerit.
Iia>c lamcn, qux absurda vi<a suiit viro clarissimo,
vera .suiil, el ea pro veris agiiovissel ipse, si hanc
L icianlii lucubrationciii vidissel. Nam ct cerliiin est
iriuiiipliiiin aciiim eodcm leiiipore ipio vicciinali:!, et
bioclcliaiiuiii lioina prorccluiii liycnic, s;tviciiie fri-
goff, el dcin Nicomediam venissc, iioii (|iiiilcm ipsa
liyiMUO, scd |io.^l :cslalciii scqiicntcm. Nequc vcniin
csi quod paiito posl subdit idcm V;dc.>ius, niorbiim
iltuin qiio Dioclctiauus du slalu inentis paululuin dc
lurbaius esi primuin Nicoiiicdioi cum corripuis-sC
paiilo posl esi-ilaiain ab co persecuiioneiii. Ncque id
dicil Conslantiniis. Is niorbus cuiii corripuit p^st
iriuiiipbuin el vicenualia, ciim iii itincro cssel, ul
licic scribil L.tclaiilius.
Uipcs ttrigce. Quo lempore buiic Laclantii lihrum
einisimus , inoniiimus aul locum hiinc cubare in ^ brai.-) vicennalia, id esi, aiino Christi ircccniesimo
nieiido, aut rip:e Slrigae iiomiiic inieiligi dcbcreorain
PropoHlidis circa Nicomediam. ConJLCturain nosirain
iion luilavii vir clarissiiiius Thomas Si>arkius csse
vcrain ; ideoque erudilam sane et clegaiiicm disser-
lalionem cdidil ul osteiiderct, ripac Sirig;c iiomine.
quidvis piilius inleiligi, quam oraiu i'ropii!iiidis; cl,
po,-<l loiigoj circuilus dc ."iignilicationc vocis Sirig;e el
dc ripa Danubii, prunimti.ivil islliic iiitclli;:i ripatn
Daiiubii, sive Islri , (|ua vcciiiin aii Diuctcliaiiuiii
agruiii usqiie ad Pouluin Euximim. Verum Laciaii-
tiiis iion ail illum n:ivigio pcrcgisse ii.er suu::t, scd
pcr circuiliim ripu; : (juod inamlcsie evincil illnd
lerra fiiisse coiifci liim , cuni sccnndiiiii Ulpianum,
lib. Liviiiad Ldictuin, quud iii ripa iit iion vidcatii;-
in lliiiiiiiio facluin. Ctiiilccil crgo Dioclcliaiius itcr vatdc liuc iiicliiio, ul existimeiii connatuiii csse perer-
sumii lerra, iiimiriim pcr ea loca qu:e iii Itiiicrario rorem cx illis vcrbis Faslorum./r^m decies el Maxinnn-
Antonini describuiilur pcr ripam u Viminacio yico^
in.diam, quu^c-^i ipsa ripa Istri, ciijus nieininil oliam
Ovidius, lib. I de i^oiito, eleg. i.\
Sui velus urbs rijisc viciui Dominis l.slri,
qiio loci poeia iiilelligil I*irum Aiitonini, seu Islro-
polim l'linii I*lolem;»;i, tabuli; Peniiiigerian;e, el
.
alioruin. 0"'» d
lcijioiifS riparienscs vocaliaiiliir
qii;c local:u eraiii in ripa Islri, uii palet cx iioliiia
imperii. isier aiitem esl idcm lluviiis qui a jugo Ab-
iiob.c. montis ortus l>aiiubius diciiur, iloiicc perven-
tuni cst Axio|)oliin iibi D:iiiul)iiiiii accipcrc
,
Iradil FlolcinaMis. .Vxiopolim porro sitam fuisse
l->lri
inlcr Siicidavain elCapidavam vidcrc csi apiid eiim-
dciii Plolemxuiii, iii iliiierario Anlonini, ct in tabiila
Ffutin;,'criai»a. itaque Dioclciianus, relicta
posl liyt*meiii iler ingressus, pcr viiiii puldicam, qiiue
in iiodfin itinerario descripla csi ei iii tabula Pciitin
geriana , pervcnii Nicomedi:iiii sub exitiim mensis
Novcmliris, iil esi, ppr Veroiiani Ailinuiu , Concor- ,
{\[y:r, Aquiieiaiii, Sirniiiiiii, Taiiruiuim, Viniiiiaciuin,
STF.rilANI RALUZll m
Aol por np;ini Slrigain. sivc Ishlosm, per Cui)-
liiiio
pas 01 o:vlcra loca, usquc :id DoimsIoIiihi, Suciilavam,
Axiupoiim Capidavam Istriim, Itcvclluiii, Durlndi-
, ,
in ciliiioiio /iiiii . Drisipiram, ilciaclcam, By/aiiliuiii , 1'aiili-
oliiiim Liliy>s:im, cl liiiic sialim Nicomedi.iiii. il:cc
,
lo<-a iioiiiiiiavi, quia iiitcr illa qiix' ad ri|:ani Istricam
siiiii majorcm liabciil cclebiiiaicm , ct qnia coruin
ii):igiia pars iiolaia est iii constilulionibus quibusdain
ejusdein Dloclciiani oodice Ju>iiniaiico comprcliensis, qu:e
Mar- lirogrcssnm iiineris ejiis tlcmon^tr;^re videntur. Naiii
c\ ca (|u:c data esl Havciina; 15 k:il. Vprilis aiino 504
oolligiiur, cum Havcnna digrcssum iion esse anie
niciiscm M:irijum, cum(|uc Vcruiiae fuisse 14 kai.
Juiiias doccl le.x atia iliic co dic lala. Iliiic profcotus
csl Aquitciam, Sirmiiim, Tanruiiuin, Yiniiiiaoiiim ,
ubi cum aliquandiu subslilisse colligi posse videtur
e.\ lcgibiis ibidcm dalis, sive subscriptis, ab exccssu
iiiciisis Aiigusli usqiic ad kaleiidas Octabris. Doro*
stoli dcindo eum fuissc liquet li2 et i 1 kal. Novein-
rj
bris. Tcrtio dcin kal. eral Develli, 5 Non. Biirludizi,
G Idiis Ilornoli-a*, 5 kal. Dcccinbris Nicomcdi:c. Isia
'
coltigi possunt, ul dixi,- cx lcgibus Diocleliani quoi
cxianl iii codice Jusiinianco. Noliin tamen conleii-
derc isia essc omiii cx parie vera, cum sciam illum
iisdein diebus alioriim annorum poiuisse esse in iis-
dcm loois. AfTcro tantuin coiijeciiiram mcain, qtue
saiis milii videlur esse probabilis. Si quis tamen cain
iioii probaverit, poicst eam n^.jicereut falsain, ei ju-
dicio siio irui, pr.-csertim si non ubscuras dissentieii-
di c.iiisas liabcat.
Circuin dedicaret. Apud Nicomediain, quam vir
a^dtricandi cupidissitnus urbi Ituma: cuxquarc siu-
dcbal.
Anno p. V. repleio. h\ est, ul ego arbitror, 12 ka-
lcndas Deccmbrcs. Sic enim posiiilat seiisus. Sane
fiostca Lactanlius cnni aliqiio intervallo memnrat
diis cjusdem mciisis. Non dcposuit ergo purpurain
Dioclelianu^ auno Cliristi 304, ut placuit viris cnidi-
tissiinis, sed altcro posl actum iriiiiniibum el rclo-
..,
*
quiiUo. Melius igilur Scaligcr, qui in nnimadversioni-
bus ad Chroiiicon Euscbii ait, Dioclctianum dcpo-.
sulssc pnrpiiram aliqiianio lardius ({uam vulgo ceii-
scnt viri docli, co iiiier CKlcra argumeiito, quod
ccrtum sit Diocleiianuin gessissc decimum consuia-
lum, et dici non possit eum fuisse consulem posi
dcposilam purpurain. Nain Cassiodorus ait Dioclc-
lianum ct.Maximiaiium dcposuisse piirpurani co aiiiio
qno Diocleliaiius dcoiuium ei Maximiaiius scpliniuiu
cousulaium agebanl. Qiiod eliani tegiliir iii veiusiis-
siiT.occdice ms. biblioihec* regi;« liueris uncialibus
scriplo, qui inscripliis esl Chronica Georgii Ambianeii-
sis episcopi. Quaii({uam, ut veruin fatear,decimus ilie
Diocletiaiii coiisutatus mihi miilliim siispectus est, et
noseplimuin,(\\\ji, refercnda siiniad .Maximianum ller-
cnliiiin cL (lalcriiim Maximiaiinm. Isla lanicn non im-
D
pcdiunt (piin abdicatio f;icladicaluranno trccc.iitesimo
qiiiiilo,pi'a;scrlimoiiiiircscadcinaiiisadliuctcslimoiiiis
prohctiir. Nam cuin Zozimiis soribal, a coiisulatu Clii-
ioiiis ct Liboiiis, qiio Scveriis tndos sccularcs CMlii-
buil, ccntum ct uiiuni aiiiios efiluxissc iisqnc ad cmil
quo Diocleiianiis el .M;iximianus abdioavcruiit, qiiom
falso notat incidcre iii Diocleiiani IX el M;iximi:ini
VIII coiisulalum, el Soriptorum omniiini consonsu
ludi illi scciitares aiiiio Cliristi iUi cclc>brati fueriiii,
iiouien
liiocclarius csl reiii qu:c ccniesiiiio primo post anno
gesta est aniio Clirisli 305 cvcnissc. t^nod adco vc-
nim csl, ui cum Joaiiiics Fridericiis llcr\v;irdus iii
oapile ^30
suoc chronologiai rclutis^cl liiiiic Z)zimi
Uavenna, looiim ,oaque scnientia cs.-»ci iit Diocleiianuin
i:i
abdiciisse anno 50i ccnscret, ceniuni ct unuin an-
•
iios, qui a liidis Scveri usquo ad aiiiiiim aiidicnlionis
Hiixeiaiil, sic inierpieiari coaclus ost, ut uiruinqiie
cxlrcmmn co Jiuincio incliidi asscrcrci, !20f iiimii uin.
cl 304. Vidcbal ciiim (juod sl iiicipi-rci ab aiino 205
 ,,

5^2!J NOTyE IN LIB. Dli; MORTIBUS rfciHSIiCUT. CAP. XVIU iSt»

par eral, nimierus annnriim centiim et «niiis iion

t A lil>- ni, cap. 7 et Jacolmm Golliofrednm,
iO, ot rui
coii^ruerol cuin aniio abdioalionis im()crii , qiiani lituliim codicis Tbeodos. De proximis
ul (Jixi , putavit anno 504 evenisse. A(, si scivissei Disposil. consep<ari. Ut quia ipse primns orl)Oiii
eam lantum anno pcraclam, noii rcdacliis
seqiienii Homaniim iii (|ii:iliior partes divisissel. quariim duas
fnissel iii lias angiislias. Porro abdicatiniicm conli- a (luobiis Aiigiislis, reliqiias duas a diiobiis C;csa(i-
gisse aiino qiio diximus proliatiir etiam ex capile bus iii spem iiiijierii ailectis loiieri insiitiiorat, jam
44 Laciantii, iii qiio illescribii anmim octavum nun- ci ipse haiic disposilionem non iinmui:ii)s. sod ciisto-
ciipalionis Maxiinini cognomeiilo Daza; completnm diejis, cedorcl iinpcrio ciim seno M.ixiiniano, ei
se
fiiisse maiis anni qiio illc piii];iuim coinini-
kaieiidis Coiisi;inlium(iiie, qiii liim C;Ksarcs on.iil, Aiignsios
sii cnm Liciiiio qu;c cnm piii;nala liicrit aniio5l3,
: dicercl, in istorum voro loco duos iiovos (/osarcs la--
conscqiieiis esi Diocletiannm abdicasse, el Maximia- corot. Darelcxompliim postoris qiiomod» cuiiscivari
niim fuissc nuiiciipatum Csesarem anno 505 kaieiidis oporieret imiiiciisuin reipublic;e corpiis.
maiis. Inler duos concordiam. Proponebai lacile G:iIoriiis
Celari morlem. l!t fieri olim solebal post inorlem excmpliim Dioclotiani ct .Maximiani llcrciilii, (pii pcr
priiicipum. Nam id de Augiislo narrat Tacitns in lol aimos niira concordia imperiiim lemierani, nt
libro primo Annalium,de Conslantino Riilliiius, I. i, oslendorel rom iion essa difficilem. Hc aiiicni v(>i:s
cap. H Historix' ecclesiaslica!. Possmil iiiveniri cliam res est diflicillima coiicordia, pncscrlim u!)i siiminn
alia cxeinpla. Sed ista taiiti non suiil. polentia est; roctoipio Taciliis in libroquario Aiiii;»-
/ifl/. Marliis. Aniii seqiiciiiis,id esi, anni lieccnto- liuiii sciibit |iotciiiiam ot concordiam eodom looi
ossi;
siini qiiinti. Nam, ciim cerliim sit Diocleiianiiin vi- g vix posso. Ideiii lib. xiii, loqiioiis dc Seiioc:i ol Hiir-
coiinaiia celebravisse Rom;« aiino505,el hiiic di- rbo, rectoribus juveiii;o Noronis imper:iloris, aiiiioi;»i
giossiim medio doceinliri, Nicomedi;im pervenisse laiiqiiam rem difricilcm cl extraordiiiaii^im oos p:iri
post ;istaiem anni 504, ei Ciicum dodic:ivisso aiiiio iii sociolale poleiuia; fiiisse concordes. Doiiiqiu! dis-
post vicennalia roplcio, id csl , meiisc novembri cordia qiia; postca
inler Consiantimim ot Lici-
fiiil

deinde ita .x-groiasse, iit mortmis credoroiur idibus nium, (iiii Homanum imperium
aequa polosiaic icne-
decemliribus, maiiiCcstiiin est kalendas marli;is, qiue baiii, probavil concordi;im diflicile servaii inicr dmis
post idus ilias siilisccuia; sunt, iiicidisse in aiiniim imporaiores.
503, adeoque adliiic co lempore Diocloli;iniim liiisse Minor et extremus. Infra cap. 20: ISmn Conslm-
imperatorem. Sed p;iiilo post oiiin visiiri suiiiiis ciiiii (ium, quamvis priorem nominari esset nrce^ne, conlem-
Oalerio deliberaiiicm de abdicando iiiipeiio. ncbai. II;cc loca oslendnnt priorom in :idoptioiio
Demetis /Vit/us e.s!.Euseljiiis,lib. vni, cap. 15, recte lociim dalum esse Coiislanlio, baud diiiiio propier
liiiiic Diocleli;ini morbum, ciijiis vi demoius cst do iiobiiilatom gcneris, quod refercb;it ad Claiidimn im-
meiiiis siiui siaiii , actidisic post acla viceniia-
ait peiaiorrm. Sed do lioc poslea.
lia, et posl motam advorsns nosiros perseciitionom. lllijrico veL Codcx vclus llhjricuni. Idcin aiitcm
Jlecte qiiidem. Sed idom lamen in eo castigandus valei III bocloco vox vel, ac idcsl. Neqiie enini veni
esl, quod vicennalia ab eo expleia ail aiiieqnam esl observalio Cuperi, ceuseiitis Jilyricum non Inissc
bellum inferret Clirisiianis, ciini ex Lacianlio lesie ad ripam D;iiiubii, sod ad maie Adrialicinn. Nam
oculato conslet niotain priiiio persecinioiiem, ricen- I\:oesi:i iiliMque, qu:c esl ad ripam Danubii, pci liiiob:ii

nalia deinde acta exeunte anno. MiMiiiiiil aiitem
amentise Diocleliani et Cbiysosiomus oralioiie iii (C
sanclum Dabylam marlyrem.
CAPijT
ad lllyricum, iit saiis noluni csi. Carpi vcro ct H:is-
lariii, qnos a Galerio viclos poslc;i ;iit idciii vir
cja-
rissiiiiiis, eiant Traiisdaniibi;ini.
lUiplanc. Familiaris Lacl;inlio plirasis. Lib. nli-
xvm.
vinar. lnsiitiit., cap. 11 lla pUmc. Nam cum idan :

Excmplmn Nerv(e.
gravis, ac ideo se
Qiii seiiio iwquc virginibus neque marilatis unqnnm pepcrcissel.
conlemni videiis, Tiajanum adopiavii, eodemqiie die Et iii). II, cap. 11 Ita planc : qiiemadmodnm vulqiil
:

in senatu Caesarem (lesignavii, nl Xipliiliiius tradil e.vistimat niortnorum animas circa tumnlos et corpornin
ex Dionc. Eamdem causam adoptioiiis alTeri Plinius suorum reiiquias oberrare.
in paiiogyrico iiovum alque mauditum ad princi-
: Illor. filios nuncupari. /Eipinm saiieac rationi ooii-
pahim iter ! Non le propria cupiditas, p-oprius melits, seiiianeum er:it quod proponcliat Dioclciiainis iit ,

sed aliena ulililas, alienns limor principem fecil. Et (iliiis Horciilii Maxentius ct Coiislaniii (iliiis Conslaii-
infra Ul dare possel iniperium imperator qui reveren-
: liniis (icront C;csares, ne priiicipinii lilii priv;iii vj.
limn amiseral, nuctorilate cjus elfecium csl cui dabatur. vcreiit. Sed contra olitinuit pervicix (jalcrius et
Siniul fiiius, simul Cwsar, mox imperalor el consors alios (J;K;sares fecit, prasonte eii;iiii Coiis(;intini).'
tribunitiai poleslnlis. Ncque patrem. Eadeiii de M:ixeiitio lorenintiir iu
liidecensesse. Heic incipildialogiis inter Dioclelia-
niim et Gaierium, isto socerum urgenicad doponcn-
Epilome Victoris. Is Ma.vimianus (Lcg. Mnxciiiiiis, m
palet etiam ox libio xi Hisloria^ nii>(oil;iiic;r) amis
diim imperium, altero ropiignanic. Qiiod vable ani- nulli unquam fuit, ne patri anl sorero qnidein (Uilcrio.
niadverlendiini est. Haclenus
existimavimus ftiiini Eral illo, iii viiigo sciibitiir, Heiciilii Maxiiiiiani (ilius.
spontaneam fiiisse Dioclotiani abdicaiioiiem, ct iongo tv Sed l:imcn e:idem Epiiomc isla logiin-
paiilo :inte iii

itnipore meditatam qiiod corte cvic|entissinie colli-

; liir : Syra mnliere Mnxcntinni el
Genuil ex Euiropia
gcbaiiir ex volustis aiicloribiis, ipii viilgatas laniiim Fauslam conjnqem Constanlini rujns palri Constamio ,

bistorias .scribebaiit, arcana reriim noii iiovoranl. At tradidnat Tlieodoram priviqnain. Sed ^laxcntinni .*-«;;-
Laclantiiis, qui Nicomediam a Dio(ioii;iiio liienit ai;- positnm ferunl urte muliebri tenere mariri unimuin labo-
citiis, qiii fro(|ueiis orii in pal:ilio, meliiis toiain li:iiic ranii^ ansjiicio gralissimi payiti.H ivpii a puero. iliinc
liisi()ri:im scire poiuii, qioiiii iiii qiii posloa aiiimum ciiini ogo leotioiiom iiii;rilo, ui opiiKir, roli(|iiis pr;e-
:id scrii)oiidas bisiorias ap|)uloriinl. foro. Hislori;iiii bano coii(iiiii;it iiiooni |iaiiogyrious
fnvascral vel tnliiaveral. lii veleri rodice legitur Coiiblantino diclus po.a vicliim Ma.voiiiiiiii^ "tiijds
inveneral. aiictorom osse Nazariiim pulabai vir dociissimiis Po-
Dispositionem. Formam coiisliluombc seu regen- iriis Pitlitciis Cl eniin omittam illa quiv nou dccet
:

(ia>. reipublicye. Hecepl;i luiii er:it ca vox. Episiola comparari, qnod erat iile Muximiani sujiposiius, lu
D. Aureliani :id Elaviiim Arai)i;muiii, apud Flaviiiiii Consiuniii pii lilins : ille despectissimw prnvilatis (Lc".
Vopiscum : Nunc luum est olficinm, Arubianc jurun- parvitalis),delurtis solulisqucmembris. nomine ipso abu-
dissime. eUibnrare ne mew di.-<pu>,itiones in irriL.m ve- siva appelUdione mutilato , (u, quod su{{irit dicere,
niant. Valeriaiii cpisioia ;i(l H;igoiiiiiiii Ckuiim, ;ii)iid tanlus nc taiis. Aucior fiagmcnli de Coiisiaiiiio Cliio-
'Iroliellium Pollionoiii iii tiiginui Tyraiinis, cap. 17 : ro 01 (Joiist;iii(iiio : cnjns oriqine inaler ejns, cnm
/)e
Disposilionem l!alis'ie proseijuere. tliic in forina remp, qnasilum ey.scl, Sijro quodani geniiuni esse ronfcssa
vidcs. Vido L:ict:iiiiiniii, lib. ii Insliinl., cap. 10 "^espondit.

P\THor.. Vll
^3! STiiPHANI R.^LL7.ll >3'2

Temiilcnlum, e>»iiOiUMi. fdi.-in aucior : Semua Ca.-- A rHr/iHr.ifJi.fKiii^SfTu.' Magui tnomcnti sutit h;rc vcr-
J41I- ,iinob'Uu>, H intirlbrs, ti nuluiibu.^. cbrlosu:., cl tn"- ba, iio iiio l -vilcr pr;eiorcmida. Si^'n;)nt euir.i locum
Galnioit.HUu:;. llensiiil iiiiu i auclor lnijn» frugiULiili ubi Galtiiu- .Ma\;iuianu> adt)pi;ilii<>est a DiOi^loii:iiiu,
niiiiinim proio Niooiuediaiii. Oiiippi> ;'lliiiii de ea re
Calfriiim luissi' ebrioMiri qiioiu l..moii :'liui noii la- ,

:in-i>..lnu). Sic erjjo ill.' silciiliiMii c-t aiud ;.iilii|u>>s liist'»iiariim scripinrcs,
«•ilo rLn>erias ijiiiuli-iilia,
:

VnLr.ii^ sk ibrio.u^ fiLt, «f. <ii tjubact lcinulentu.^i eu in<i (|iii)d ii! Clirouico Alex:iiidriiio soriplum est
.uiinj.ihus co.isli- M;i\ ui.aiiiim Jovium ei Coiislanliiim iu coiisoitltiiu
ifur i.;deHdii nun csstnt^ a l'iiiletlo
Co\>- icipci ii iuUcilos csse iSioomeiliii;. Sigouiiis, iii liliro
In •iil, iiejussu ejus aliqnis pust p.a.hi.it.n l\u\Tei.
fihl i liaiid «liibip avKlor lV;i;;moiili GaUMiiiiii Maxi- priiiii» dc Ot i pulat id faclimi esse
idoiilali iiiipiwio ,

»i,,..;iiim .:iiiii Galeriii M.iximi::.., (lucni iiarrai tusf- iu lllyrico. S.d cirare locus l.i;K'laii-
illiiiu cviiicil liio

lii.> lib. viii, cip. 11, leiiiuioiilix' ci. orapul r oo us- t.iiiln. Uiusiiin heic aiii.olaiuium esl Dioclolianus ei :

i.l.ii.'Xiiiiii liii-s>^, iil iiioo:iii»ai.ili'»ir.biis iu.^aiiirei M;ixiiiii;i:ius sicut un;» oodoni.pie die iiupcriiiui depo-
.j-!:^

i;l f.irerci, 01 ea iiiiperarcl oi>i m^, (luorui» pDSlndie suoruiil, prior ad Nicomeili;iia, alter apud Mediola-
so!.;iuiii pa'iiii''bal. El iia »|uiiie:ii vorba Gi.ooa ETu- uum, ila uiio codemqiie die C;csares adt»pl;il"s :ib il-
•••l»'i CiirisUH'lioriOiius el Valesius. Al
verifruiil lis fuissO,Galoriii!ij quidem a Dioclcliauo a.l NioDiue-'

KiiHiiiiis :iluuii foi.ium his Oftilii, liiceus Maximiiiiuii diaiii , Coiislaiiiiuiu vero ab Herculiu iu Italia , ac

a.le.. leiiiuleaiiim fuisse, ul iusauus el

iiieute ca[)lus Jorie an McdiniaiiL

\i... iurnre |iul..r;;lur, el ea ebrius lieri jubciel, tju.f licquiem petere. Ilinc Iiaiid dtihie urla communis
Jic iiosler» se jcssisse nOsciiol. De e.nleui liaic lu- opiiiio Diotielianiim semel voleiiiem ac spuiiianouni

l)0',Uir in tpil.-me Vicloris, iiiu- magis cougruiiiii j.

iiiqterio cxuisse propier seniuin cl infiriuim valetii-

oiiai !»leri>rol»iioiie vironim claiissimorum. Vini, diiiem, el id ab eo facliim posl diulinam deliI)cr;itio-
iii'ii;!i, acldioi : qao ebiiua. iiuivduin coriupia mente up.iii, ul colligunl, cl recie, viri dooii ex veieri pa-
.lapeiu jubebw, <iui cuni i,igeret fiicluin, diHari qua: iiegyiico, qui Maximiano llorculin el Conslaiilino
pru!ccpi$*rl i i tempus iobiiu:n uc malulinuni slutuit. dioiiis esl post iiuiilias Coiisi.-intiiii ei Fau.slic.Veruiu

Hei.iiliie vioius .1 l.icinio, ciiin Tai suin profeolus essel, Laclaiilius arcaiuim isiius liisi(>ri;v aporiiit qiiod sc ,

H.iine ullum si.erarel rcfugiuiii, augore el liielu cou- igiiorarc fassus est Kusebius
priuu» tle Vita in iibio

fuail aJ nuirieiii, quasi aJ reiiioiliuin inaloruin, el Con>iaiilini,cap. 18,ubi, ait, seniores Angiisios nescio
f.aus se oilio infersil ao viiio iiigurjjilavil, ul dicel ouo/iiic/oimperio se abdic;isse. Uufliiius, lil». vni, cap.
Kifra Lact.iiiliiis oap. 49. •15, ail Dii)olellaiuiiii Augusltim iii id vaiiit.nlis alqiie
ad Maximianuin. Audax sane nimitim
F.uin miti anieiiii.e p.^veiiisse, quo de|)0silis cum colltga pari-
fiiit Gilerius , qui nouJuiii cnnsullo
Diocleliauo So- ler Asigtisio regiii insignibus, privali el plebeii posi
veriim iuiscn.l ad Maximiamiin, ui ab illo fiercl Cav iiiiperiiim vivcrenl. Al Coiistanlinus in oralioue ad
bir y" l'>C'isoliair, osleiidil quam pr;Lceps el vesa- saiioloruin oieluin cap. 25, cui aslipulari videlur
uijs futjiii Galeriiis. el quaiii paruiii libera ac spoiiia- EuBobius, lib. vni, cap. 13, discrie itflinual Dioolc-
nea Diocleiiani abtticaiio. tianiiiiiob iiie:ilis alienaliouem sponle seimperio ab-
)'i ob eo induaiai. Purpura videliccl quod cral : dicass.; queni Valcsiiisinaiiuoialionibus siiis refeliit,
:

i...«>i.^ne Iiaque idem Severus ab

priiicipali^ f.isligii. el meriio. Sed cral itlom V;»losius in eo qiiol ail ,

Ilorciili.» poslea vitlus ad Haveiinam, vesiem ei pur- consilium de u!»dicandi) iinperio din :inte perscoiitio-
liuruin eidem a quo accepciul reddidil, ul ail iafra Lic- iiem cepisse Diooletianum, tuiic scilicel, tumilo Vvi-
l miius cap. 24. (]| sis aliisqiie barb.iris nalionibus Uoiiiit; iriump ;a\i!.
0.<itciiden5 baium. Sive Dazain, firmm sororis Ga- Namex serie istiusliiciibralii)nis L:iciaiili:tn;e coii^iat
lerii, ob lii.c ipsum Gaieriiim Maximiiium dicliiin iii ciinsiruim dc abdiciuido impcrio c;ipium fiiis^c y-i^i
.idopioue. Epiioiiie Vicloris : Galeiius iluxiiniiiu>> io- commolam p.;istcuii.)ueni, posl loditum Diooloiiivui
vore Ariiwilurii pn/jeitiius, veroi^uc noininc aiit-'. impc- ab urbe, pnst viocnii;ilia repleia , .ide')i|ue posl dilVi-

rinm Dazu diclUA. oilein illmii morbiim , cttjus vi tlemoinm tle mciitit.

Ju$xerat .Vaxiininum. In veleri codicc, el lieic. el sua; sl;iUi vistiiii fnisse Dii)cletiaiuim ir.^dii Ln-ebiiis.
fere sesitper le|;ilur Jt/aximiaimHi, sueio Graccis Laii- Pr oleiea iriu.iipbusaclusiionestanlepcrsccuiioiieiii,
nisiine librariis errore , ui Maximiai.i el Maximini ul supri osteiisiiiii osi.
iioiiiina (>erwpe ooufuudanl Qin>niam vero cerluitt Severiim et Nuxiininum. Fasti Idaiiani Diocloliaiio
tiSl isluni noii Uaximiaiumi, sed M:iximinum fuisse
,
i:< ol M.ixiiiiiaiio viii consulibiis : Hi^ coiiss. depo-
vocatum« nosubi.pieemeniaviiiius, iiequa leciorein suerunt purpnrani priaati e/fecti Uioclctianus et ^faxi-
UifricuU:>s reiiiOrari possel. viianu», gl vesiierunt Sevenim et Maxiininum : Sive-
lioniinis. Cuperus et Si»arkius moneiil legondum riim qiiidem I}erouliasapiid.Mcdiol;iiiiiiii,Ma.i(imiiiuin
Cb-i; oniinis : qudd eg>i valik probo. '
Dioclelianu.s ad Nicome<liain. Sed inale apud Lu.se-
bium iti Chronioo, ubi scriplum esl G;iierium soluni
CAPUT XIX. bicnnio Aiigus'uin iiuperium lenuissc, et anno poot
Prgcediiur ki%i. mniit. Aiin.» Clirisli 305, ul dixi- seninrum Augiislorum abJicalionem M ximiuuiu lil
I.U14. Meiiluni i4:!qiie c>l ;ipiid ZDziiniiiii el iii Faslis SeveruinaGaierio Maxiini.in«C.«saresfacios. lia ijiii
idali iuis, iibi i»l;i coi.liijiSM' di. uiilur Diooleliano ix, y. deniin pleribquceditioftiliu^.ScdiuYeiicia :iiiui 11S5
il M ixiim iiu) vui 0'Kiss. dio L»l. aprili-;. -Alii ;ibdioci-
" el iti anliipiis cndicibns '.nannsffipti» ri Poniaco l;m-
liiiicui liHpi-rauirn.ii i»iiiiiiiit inilic 11 W;il. niaii. ipsis dalis , tum eliaiu iii votnslissiuu) et opliiU!.) coilicc
l*.iiilibus; L:il>l»eii> k.iicii.lis aiigu-.ti, iiesoioqiiO auc- en
Ci)ll)ertiito, tJt;suiil ;|u;c de Gaierio snlo iiii|jcrium
i'j 0. Sod iimi': iie.jiu! d
aiiiio, iiequ'.: de die di;^iiu- por bieiinium i)biiiieiiie illic dioiitiliir, et sub-itii'il;o
lart= ias est, in.sl l;im iiiciilcul.iiu et :icriiral;.m ;ibdi- Seveii el M.'\iiiiiui Ciosarum poiiiltii ineodem aniiu
calioijis islius bisoriiiii, quam ii.>bis exbibol L;icl iii- qiK» fiiota O'lal»dioaiio Pelavius i;imoii vuii; ilinn Lii-

liiis. scbiani (iliniiiioi leclioiicm piopu^'iial i:i libiu xi de

C.onilaHiiiium o intiieb. h.x lioi; looo el ex piuri •
Docliin.i |i'i)ip.iriim, oap. 34, ol voil»:i illMle Galor i
biis aliis veleruiU «cxi','1 •nim piob.ri po-
losliiiiDniiS bieiuiio sic ii.lorprel.iliir, ul is bioiiiiio solns, id c^l,
lesl Co;i-liiiliii'iui apiid Uioolcliaiium fiiijsc oo l<:m iioiidmii oi(;;itis (.i;iosanbiis, iiiipcr:.sso d.o..liir, Casji
por« rpio is.i:i .
g f.auti.i .
Q i;\re licci^s^e osi ir.cinluiu re-. aiilem elcct»»s :iti(iii tilo qtin CoiisMruiiis cvcc.v^il
c.'Se ii- li;i'-':»i:iilo iJe i/ui-^i.vli.i (.liloio ol Ct(ii-i:m- ( \iVi:s. !l;iqiie in lii.i'.) Xili, fllii Osl chro.n.ilojioilS, Ooi-
iiiio, p:.^. I7'i, (»l»itcrip!:i'ii esl, Sev.Tiiiii ol .»iii\i.i;i iig:').^ sc ,5il o\ rr:ii^i:ieiiu» aiiDiiynii S.-i i|'ir>r s ,
qui
iimii (aotos, ('.oniiiiiliuo nihil lalr marrr.^c
<.;c-ir';:^. pubi \iiimi iiioiii M.uocliir.iiii! V;iicMi o.liliis cst, Sc-
t'i»ile^. iii:i!u <t-<i,Ojini'iniio, ab^-que ;;u(> oi 'il)fl;i!:uio vcioiii al;')i;»iri|., .-inie.T copiis iii lialifi picf lnisse, qufttft
tiicia. ol CiCs:>rfS suilecli. iil d jcoI L;u i:iii:iii.^» CfTsa.' iicei . uec^'!.' i^im ou..> o.iiii digiiiiriicm adep-
Mayunhiuui tinc Gi(lori'.s. c<>t3'ii'.ii!c!ii;) Arni^nia • ufr.. ud eot^i-rri dtre lemp(j.'e quo Conr^i.intiotis Con-
r!u?. slariHi filiu2 (jo:b orclii foUa esse jjgnosrerei sanc
 ;
, ,

T»3 ^JOT^ IN tlB DF IWORTlBliS PEKSrXUT (IP, XX 3-4

]'C!avius, ?i li1»rnm islnni La.- vh!prct. intilii A linns fiterit Ciiesar, com id iiummi phues prGfeiant
S^vcnnu el Maxiwinuni. Ccrtuio ost liapf acia INi- iii qnibns visiuir imago ejnslauren!a, cnm li;!c iiiscrlp-
fonn diix' fnisse, iibi Innc craiil Di 'ficiiiions cl G.ilc- liont» c0SST\NTiNtJS >'0R. CiES, Iii 'iiie ver^ el pr;r'
:

rinsrM;ixiiiii:uins. Kl lanicnSocrali.siniiiilidSh.i' liiAlo- noniina eliam Consianliiii leguiitnr lioc iiio io ii, :

ria',nl(!iru!ein verlennU Mnsciiliis, Cirrisiopiiorsoiius VAL. coNSTASTiNiJS NOB. c. Crcdidii vif emdilissijfuis
H Y.ilesius, Galerinni bosl abinc<liont>Trt nioclc-
ail innixns aiictorilati ADrelii Vicloris. C()iis^t;i;i!in(im a
li.iiii fei Hcrcniii prnficlntil iii Ilaliam ,
"Masiiniani Maximiano Aiigusto et soccr© consecntnin esse iligri-
«liios CivsiTcs, Maxiininnni in Orieiiie . Sevcriim in t;ueni Csesaris eoiJem inense quo Constanlios paier
ii.iiia conslilui^se. Aiiier vertii Epipliaiiitis scholrtsii- ejiis Angiistus esl renuoli;ilus, Cmtlra JosepimsSca-
ciis, ^inidem congnicnliii'^ nd veriiaicVrt liisioi iife
el ligcr, inaniinad\ersioiiiini5ad Eusebimn, p.247, ton
Vinn Dioclelinmis el MaximiiiDns Ihrculms privntam tendil eum noii fuisse C.iesareni siib patre, sed snl)
eleifnseni viUiiii, el Miiximimius l,{ilei-ius, qui curn eit Galerio, lametsi postea annolat nullani iustoriam re-
iwfjeraverdt teneiis hnlium
, dtios Casnres fecisset ,
ferre eiimCa's:ireinaG;ileriodicii(in Si islUa-cLaclaii-
Maxiiitiiiiim in Orieiite , et Severnm in tiaiia, tUiic lii Hisloria viris dociissimis iiola fiiisset, iiaud ilubi«

^oDslonlinKS in liritanma piitre inorluo ordinotur iiii- ab liis scribcndisabsiiiinisseii», qii;j; vierilati conseiua-
finator. Llcnmine sc res liabeal, maoife?!liii) esl So- nea non suiii. Nam prirrto certnm e§t. uli dixiunis.
cralcin cxisiimajse Maxiiiiinmu el Se^eruin fictbs Con>.!aMtinum non fiiisse faclMin Cicsarein ciiiii Se-
itiisse C;«>s;ircs, postqiiam luilirt cessit in ditiDncin veroet Mixiinino. Deinde non potiiit eodeii» leinpore
Gaicrii, qu.ie lciMpore :ibdic;ilionis eveiieral Coiisiort- fieri Ciiesar a Maximiano Herciilio, cum ajmd euiti
!io. Alque iii eadein scntenlia fuisse videtnr etiam j>
non esset, sed apud OiocleiiainVm. Neqwe luin Hei-
Eiitiopiiis in iiiilio lilirideciini', nbi scribil Galeriinn, cuiius socer ejuS eral, qHaiid<i<ii!idein Consiantiinis
ciim llaiiam quoqiie sincnle Constanlio :idniirtistra- Faustam H<MCiiiii (iliam diixit lanliim post oiaiiuiu
liimi sii:c accessisse seniiret, Ca^.^iares duos creavisse. Comsioiu i, ut dicftunis siio loco. Oeni pie videbimus
Errai ergo ntcrqiie, cum ex Laciantio a|ipareal Coe- iiifraLacl;;ntium docere Consianliniim Cjmsareni a
sares facios esse apsid Nicoinediam eodeirt l-mpore Galerio diclum fuis^e: quod apud nuiluin historicHm
qiio sciiioros Augiisti deposueriint iinperitiin... Oc- reperiebalur aciale Scaiigeri
ca.^^io illis errandi iit arliitror, illa fuit ,
, qiiod cum Purpuram injecit. Uleum vesle imperatoria indiie-
M;ixiinianus Ilcrciiiiiis abilic^issei apud Medioiaiium , retac vestirel qiiem Galeiiiirs veste privata exuerat.
pr:>?->cnle Severo, qiii ab eo f:icius esi C;i:sar, el ab Vesiire enim esi vocabuliiin qno tiiin sij^nificabanlur
eo piirpuram acccpii, cicdideruiit li:iud diibic utriiin- insignia sunim:t! potesiatis. Fasli ld:itiaiii : Vestierunt
qoe Ca'sarein in llalia f;ictum esse a Maxiniiano, non Severum et Maxinmum. El Lacianiius in boc capite
di.siin-uenles intcr M;ixiniianiim lierciiliurrt et Gale- loquens de Se\ero : :Ujsi ad Maximianum, ut ab zo
riuin Maxiiui;uitim id vcro (leii non polui»se , nisi
,
indiialur.
post abdicalioncin. Vide Sigouiuin in libro secundo Veieranus rex. Eleganter Diocleiiantim vocat ve-
(Jt; Occidenlali iniperio. teraiiuin regcirt, qtiia regnaverat per ahiios viginli
SusHin. In superiori parle, in loco signalo , iit ait integros, taiiqu-itn .si proplerea ineruissei privilegi;i
l*apias. Veteres dicihani sHswm, pro sursuin , ut plti- siniilia iis qu;t; conccssa crant niiliiibus qiii per vi-
ribus oslendit in .mio Glossario vir clarissiiiius Caro- giini aiinos in lcgione vel vexillatioiie inililaverant.
Jiis Dufresnius. Et Rigaltins ad librum secundum In pdiriam dimitlilur. \d est, Diocleam {irope Saki-

'
Tcstimoniorum saoctiCypriini ad Quirinum, ca|). 28, G
iibi legitiir, vocavil
'

cwlum sursutn, aniiolat in "

Bene
nas Dalinali;e oppiduni , ubi priwclaro otioronsenuil.
Scw/ari((s. Varia sculariortim geiier;i fueriiiit iii:pa-
veniano el Veroiiensi codicibiis legi susum. latio iniperalorum romanorum, dc qnibiis agit lien-
Sciscitari vel luisiiaie. In veteri libro scriptiirti esl liciis Vale/ius in aiinolalionibus ad Ainiiiianuin Mar-
si«re, el in maigine per specicm emend«-
licesilure ,
celliiiiim, p. 5o.
lioiiis. Ego utramque hviioiiem piito falsam esse, el Pruteclor, mox tribituus. Por eosdcm gradus, Sed
vocein scibciiari nielins coiivenire huic loco. iion ila ciio , ad imperiuni pervenerat Consianiius.
Constaiuino repnlso. Ve! uniciis hic locus, qiiainvis Fr;igmenlum edilum ab llenrico V;ilesi(>, p. 471 ;

aiia argiiineiila notidesini,o4endil Coiistaiitinum non Constantius Clnudii optimi principis ncpos exfralre,
I).

fuisse fiiclum C;esarein cum Severi» etMaxiiuino. II- prolecior primum, exin iribmus, postea prceses Dul-
iud ipsuin probalur ctiain ex silenlio scriploruin il- niuiiaruni fuii. Prolectores auiem dicli fiuul ex eo
Uiis a;vi, et ex qiiiliusdam aiiliquis inscriptionibus !;; od priiicipis latiis proiegerent, et ad custodiam
cxaraiis post abdicaiionem Diocloliani, el anie obi- ct :poris ejus elecli eranl. ilorum aiii in toniitatu
fiiiii Coiistautii ; in quibus posl Constaiiliiim elGale- nianetiani , alii in provii:ci;is ciini comiiibcs el
rium Augiistos, Severi ci MaxiiniiiiCscsanim noinina niagistris iniiilum iiiitlebnnlur . (ptidain ctiam ad
i,i-C!'ipla stiiit, oinisso nomiue Conslaiitini. Ijaritin cusiodiam liniilis cx e;i .scliola er.>iit dcput.ui. De liis
noain exliibet Oiiupluiits Piivinius in liluo secuiido ploribiis agii llenriciis V;tlc^i;is iii 3i;itotaii.;iiiiius ;i(l

F:tsiorum, iilter.im Grtilerus, p. 178. Pneierca lia;c Amniianuii! Miircellii^uin. p. 5.5, iu, tij:I.

cial dispiisiiio a Diocleiiano inlroilucia in admiiiis- CAPt r XX.

reipublica;, qiiam iii pcrpeinum
iralione reipuuiica;,
iraiione pcrpeUium C(in.servari »> Senibus expnlsis.ld esi, !)i(,c!. liano et Herculio,
dcliere conicndeiiai Giileiius, ut (piaiuor laiilum es- fjuortim piimus seci.ssit iii Daliiiaiiaia, aiter in Lo-
sciil priiicipes, duo majores, qui sunimam rerum ie- c;iiiiain, ul plcriijjiie lr;Hiuiil.
ncunty item duo minores, (lui sint adjumento, ut doipel Solvin orbis uoininum. Noii quod revera cssel so-
Lai lanlius, c. 17 iKijiis operls. lta(pie, ctim postea liiS impcralor, cuin colleg iiii !i;ii;eiel Constaiiiium,
Ciileriiis accepissel niortem Ciinsiaolii, el Coiist;in!i scd quiii. cuiii i.sium Oonteiiiiu rel, illiini pro iiullo
ntim in loeo ejus positnm, cum valde cupeict impc- li.ibcljii. Ajiud Siicraiem qiiixju^;, 1. 1 ilisl. ecdes., •

rium tenere soln-i, iiec iainen vellet ordincm imttare c, 1 1,scripliim esi Galeriim .\l..Mnii;iiium toiiiis im
iii rconblica coiisiilunioi. nialuii coiIeg;»iii Augustiiin i»erii ciavuin lciujis.se. Qn.c lienijinc iiiietiigc.ida ese
issiimcre, (piam lcrliiiinCui-aiem(M7)«i:uiH(;rui*i nun- ait ilenricus Valesiiis ; Ncijn^ einiii, ii:qiiii, <Hiii'rius'
>'ui)nre, ul ail Lacl;iiitiiis in capite "io ejitsdem histo- revcin cluvuni temnt, cnn> duo nlii eodem
loiius iinperii
ri;';. Ex bis qii:c iiactenus dicia smu ni;uiifeste colli- ieiuporc esscni .\uiiusli , ConsUiitUnus in CuHiis. ct
g'tiir Con^lanliiuim non fuis-e !aci(i;ii C;cs:uem cnm Marcntius IlonKe V-. Hin suiituiinn iinpciii iiiliitoniinns
S-.nero el M.ixiniino. f^l tauu-;:! iii Ejiiionie Vicioiis iriiniu striissc diiintr, eo '/'tou ipse scni!» eral Aiiiiii^-
ij!;i CoiisiauitusCondiriUini palcr nitjue Ar-
legiiiiliir : (.'S, a junio^ibus rl (•(/<; ,>£(.< insiav pulris Ciiiibiitiir.U[;\
ci
mtninniis Cirsures Aiujtisii appc.Uaiuitr, crc/tis Ccm- viri doci!S'.,ii;it oiisorvalio li.-iiie! aliqiini v?ti,sed uoii
nbtis, S^vro pcr liaiiain, Maxiinino Cnleni .snrorii omnr:a. Nam. qiiifnvis rorid-iieftiu C:ilf;i imii a Coi;-
fibn ver Onenlein ; cjilciiiine iennioie Corisi.nuinus siaoiiiio. ul cral ille vir muiiif rivilii8'i.i, c.uiluf!)

C«m etUrdnr. I>'c;/afi saac non poies! <juin Consian- fuisie ji>star t^alris. cerlum esi iior» iir; cuiium tiiiisi'
 STEPHANl BALUZll 530
a M;*\tMUio, qicunvis socer ejiis essei, iimno iiuii- A lioc iiliro Lacianlii. e. iH, docet se eo lemporc quo
qnani beiie iiUt!r eos convenisse, eliam vivenle Dio- Dioclctianiim impeilebat ad abdicationeni. jain per
cIeii;iiio. elbelliini inier eos fnissegravissiinuin ex eo annos quindecim iu lilyricoad ripam Damibii luciasse
UMn[M)re qno Maxcnliiis sunipsil puriuuMin, usque ad cum genlibiis barbaris, inlerim dum aiii iiilra laxio-
iniperiuin I.icinii- res et (piietiores lerrasdelicate inipcrarcnt. Prolecto
/'liurrm nominari. Supra, c. l^, Galerius Maxiinia- si aiinos sex, quibtis ille reinptiblicam admini^lravil

.lUs all0(iu('ns Diocleiianiiin ait : Si ipse cedere nolnis' post seccssiim Diocietiani, addas ad (piindeeim qiii
Sit. $e sibi coitsuUunim, ne ampims minor et extremns elfliixeraiii eiim lju.'C dicebantiir a Maxiniiaiii), inaiii-
esiet. Kiisobids, in libro prinio df Vil:t Coiisl:>niini, festiini erit illuiu iiiortiium csse vicesimo primo im-
<•. 18, ait (lonsi.utlinm, cnni scniores .Viigusii impe- perii sui anno, til ienitiir iii viilgalis ediiioniliiis Eii-
iii> se :ibJicasseni, primuin AiigiisliMn reiuinlialuin sebiani Clironici. Qiiainiuain in vetustissinio et
i>>so, el piimiinv-Au^nsuim appelhUmn iiiler quauior, optiino codice ms. bibliotiieca! Coibertimc, ei in va-
ipii poslipoiiiiiii iii>si.i;nali smii. Iiiem seinper priore riis aiiliqiiis exeinplaribus qu;c Ponlaciis teslainrse
loi.n nommaliir in Fastis liiaiianis a /i)ziiiio, liulro- vidisse liec tantuin legiinliir Calerius Maxiniinnns
:

pio, in coiiice Jnsliniani, iii viueri iiiscriplionc dc moriinr. Veruni, cmn e;i sil auctorilas L;iciaiilii, iit
«oiiseciaiioiie Tliermaruin Dioilelianarum, el in aii- ci coiilradici iion pos^it, cl Aurelins Vicior siribat
ipiol aliis inscriplionibns, (|ii;<e npmi Ontenim le- Gaieiium prtlciiiiani (]a!saris;tmios tredeciin gessisse,

puiiiur, jiag. 58, loD, 161, lGi,-27!), IOUj. Kl lamen impcrtimi qiiinqiieimio, tinn Liiiropius in iiiKio libri
/Elius Sparliamis iii MV\o \c.vo, el Fiiviiis Voj^iscus noiii, el aiictor (^broiiici Alexaiidrini, p. 051, doccanl
III (i:iriiiii, Galerium Maxiinianinn iii>iiiin:uit anleCon- n Constantiiim , qui Caps;ir ciiin Gaierio lacUis esi,
slanlimn, el idtcniporc Diotleiiaiii. Sane
(]uidem obiisse Eboraciin Britannia, aiino decimo terlio prin-
:v(piiiin videbaiiir iil is i|iii ailopt:il)atur a Diocletiano, cipaliis siii, iii fragmentf) pr;cierea de Conslanlio
i'l <|ni liliani ejiis Vaieri:iiii liabebat nxurem, prioreni Cliioro,p. '47"2,lcg;iuii (];ileiiiim imperasse annis iio-
JDnmi Inlicret snpra eum (|ui adoptaiiatnr a Ma\i- venidecim, nccesse esl ut in eani sentenliam conce-
mi.mo, seciindi ioci principe.Conira, lalioni consfin- damus, qnse polenliam (>jiis inlra iioveindccim annos
i;)iieiiiii erat iil vir iiiagii£ nobiiilali , ijiisniodi cocrcel, et quindecim illos :iiiiios per (pios ciini gen-
er:it Coii>laniiiis, non postpoiierolur liomini agre&li, lilms barbaris lucl;ivit, iiiterpreUMiuir [larliin de bel-
p:>slori pccorum, atquc iiliim |)ost se ii:ibercl in ad- iis (pi,i! illic gessit ciiiii adluie priv;iiiis esscl, partim

minislraliuiic reipiililica;, E^o crcdiiicrim Spariiani posiquam Caisar racltis esl, el inili:) principaiiis ejus
i;l Vopisci tcslimmiia posipoiieinla csse aucloriiati revocciims ad Ivalendas m;irlias aiini 295, nt sic per
vel«*rmn ijiscriptioimm, cl coruiii aticlorum qiii di- annos 155Ca;sar fuissc dici possil :iimo 515, quo Dio-
serlc primuiii iocimi (biuim c-se Consiaiilio ;
aiiiiit cletinnus deposuil imperiiim.
pi;e.-.crliiii eiiin ii ipii illuiii (ialcrio Iriimmit noii irac- Cir.snre (ilio suo. G.derii. iit opiiior, infra, cap. 55,
l:ivcriiit lianc liisloriam cx prolcsso, sed pcr Iran- commendalis Licinio conjuge sua el lHio. Nuspi:im
.-emiaiii ci aiiiid agenles. Quod otiaindicendum estdc alibi leginms G:ilcrio iilium liiis^e. Sane si babiiissei,
aiiciore vilc s:iiicli Procopii martyris, qu:e liabetiir ex prioie uxorc b;ibiiisset. Qiio easii Cacsares diios
in lomo i|uario Siirii, iibi Galerius primo loco nonii- extra sii:iin f:iiniliainnoii qu:esiisset scd liiitim siinm :

iialuranle Coiislaniimn. liriino salteiii loco noniinasset. E\ V;iieria iion ba-

A tribiis. Idest, a (ialerio, Severo et MaXiminn buii. Slcrilis enim fiiit, ut docct infra Lactanlius in
Licinium v. c. amicum. Idcm tradit Socrates, 1. 1, C capile (|iiinqti:vgesimo. Ilascitaqiie iiitciligenda siiiit
e. i, iilii ait G:iieritiin Ma\iiiii:(iiiiiii :ibiisse e vila, de Candidiano, (|ui paulo post nomiiiatnr, el qiiem
»11111 Liciiiimn priiis imperatorcm cniavisset, vcte- Lacianliiis infra iii eoilein capiie <|uini(uagesiiiio
lem ainicmn, ei coiituliernalcm suuni, qiii ex Dacia amiotat ex Cimcubina mitiiin a Valeria (ialcrii ,

erat orimidiis. uxore :)dopialum ob stcrilitatem, ac desponsuin liliU!

Ne ftlinm iiominnret. Ego arliilror liunc islorumel septcnni Maxiniini Angusti. liuiic ergo (Juisarem f:i-
seqiientiuin verbormu seiisiim esse. (Jiiin Galeriiis cere dcsiiiiaiial [iiter posi celcbrata vicennalia. Oc-
Liciiiium liaberet vcterem aniicum et contuberiialcm, cisits estauiein a Licinio Candidianus anno Ciirisli
bunum viililia, iil Ticili vei bo iilar, viclorix so-
et 515, iclalis suiU IG.
lium, rujiis ad omiiia
eoiisiliis regeiid:i iitebatnr, Ipsc deponerei. Iniperium. Medital)alur ergo Gale-
iiolnit laiiien raciMO Ca.>r.arciii, ne filiiim eiiiii
illiini riiis seecssioncin a republica posl celebrationein vi-
iiominarei, cmii ([no pcr omnem vit:im vixerat vcliil cennaliuiii, ut ('ortun;im DiocIcti:iiii iinitaretur. Sed
lr;iier sed dc^tinua in« longmii jacieiis, euiii in lo-
: Deiis cimcia iiliiis cogiiata dissolvit. Nam neqiie vi-
cuiii Coiist:inlii, ant brevi iiioritiiri, aiil ceile |)cr viin cennalia ceiebravii, neqiie Candidicinum fecit C;cs;t-
di;liirb:inili, sub>liiiicre cogiUibal, iit sic. ,\iigusluin rein, iiec coiisc([ui poluit oiii dulcedincm.
el Iralreni ii..iicu|);tict. .Naiii qiii licl):iiil Ciisnres in
liliorum mimerum veiiiebant, et iilii Aiigustormn di-
CAPLT XXL
ccbantiir. (Jiii vero iimicupabaiiiur Aiigusti fralres Torquebantur decuriones. Kein islam annotavil Lae-
iinpcraloriim appellabanliir, ut supra vidiiniis de lanliiis laiiqiiani aclain contra jiis et iiiorem. Nam
.M ixiiiii;iiio ilerciilio. jure civili Konianormn nou iicebat lorqnere di^cii
VtcentiaUa celebrarel. Ad exempluiii Diocleiiani, *' riones, ut patet ex epistola (^oiislanlini ad Probi:iiiiim
<|iii |io-l einensos novenidcciiii aniios inipeiii Ko- procoiisulem AfriCiC. Qu;ire Baronius, ad aniiuin 5U,
m.;m vc niciis, initia vigesimi tanlo :ipparalu reiebra-- iidmonet Acta pnrgationis Felicis, episcopi Aplungi-
vii, iit proplerea dixerit Sextiis Uurns iiolam csse l.mi, corriipla esse eoloco iibi Jilianus proconsul
p<iiiip;im viclori;!', qii.e sub Diocletiauo (irincipe rc- ait :id Iiigeiilium ISoli ilaqiie libi blandiri, quod cum :

|t<)iiata de l*ersis est. Sed miiliiim eo leiiipore disia- viilii dicus I)ei ciiltorem te esse, ac propterea noii pos-

. I)at (;iai'jrius a vici'iin3l'.l)Us siiis.Niiin ex ciiiitc 5.5 Im- sis lorqueri; el decurionem icgcnduni iieic esse pio
•
jiis liJiri colligitiir ea celebrari (icbni^st! kalendis Dei cuUorem. .Postea laineii, iit illic ol)Scrval Baro-
m:irtiis , qiia; morleni ejiis siibscciit c, -iiiil. Igiiur nius, (iOnsiantinus legein lulit, ui deciiriones tor-
iiiorlims csl anno ex qiio (^jicsar f:iciiis csl dccimo qiieri liccret in crimine faisi. .

iioiio iiiemitc,f um obicrii iiicnse iii:iio,(pii lnii jno.xi- Perjectissimiviri. Laclaniiiis, lib. vliislilul. cap.15 :
iiiu-. iinle dicm viccnnaliimi. .Moiiiin>t;si aiitc.iii eiim JSemo perfeclissimus tiisi qui oinnes ijradus implevenl.
ageret octavmn coii-iiiatmn, ul scriptimi csi in h.w; Pcrfccii.ssini:Uus digiiitas, ut aii V:ilesins ad lib. xxi
iiisioria el in F^a^tis idaii.inis. Al, si inta mmm suiit, AmiMMiii Marcelliiii, miiior erat clarissiiiiain ; et iil

qiioiiioilo Iji-ri iioicst iit (/.ileriiis iiii[)craverit iiiiiiis Ciiiii.ssimi :ipiid jir.elccltim iiibi coiivenicbantiir, sic
iinoet vigiiiu .' Tot eni n iiimier;iiiinr :i coiisuliiii Ti- pcrfectissimi apiid Videetiam
vicari;iiii (/r;cfcclnr:iiii.
biMiaiii cl Dioiiis. ()uo Gaicriiis dicilur lactti-. (io^sar, iiotas Ijaldiiiiii m i^iumenii oraiionem de sciiolis in-
ijs(|iie ad coii-:uIaiuiii ejus ocmvuiii. Deiiidc jpse in giaurandis, Jureimii, in nolis ad e[iisioiam 40 libri
 ;

537 miM IN LIB. DE MORTIBUS FERSECUT. CAP. XXIV.

decimi SynHiiaclii, el J;<col)um Goiliofieduii), ad co- A linebal, niodum agrormn el numerum capitum, (arn
dicorn Tlieodosiaiuiiii , l. iii,p. -ilS liberoruni qiiam servilium , ul pluribus crudito suo
Gijuccccnm. Gyn;i'ce;i , ut vox ipsa loquiCur, craut more explicat Henricus Vale:«ius ad Ammianum M;u'-
loca desliiiaia opci'iljiis miilicUribus, iu (|u;c iiiler- celliiium, p. 167. C;eleruin liic Ij;ictaiitii lociis confir-
ilum |)a'n;i; loco deiicieliiuilur et viri et loemiii;c. in;ii conjectiiram doctissimi viri Jacobi Gotliolredi,
Fliir;i de i^iiiisniodi i;yuai(;eis observavit vir darissi- qiii ex 1. li cod. Tlieodos., />L'ce)is!(, collegii iiuilalio'

iniis C:ir()lus Diifresiiius in suo Glossario, ei iios nem aliquam a Galerio W;iximiaiio factam esse pcr
eiiam iii iioiisad Rcginonem, p. 568, el ad Capitula- Lyciani et l>ampliyli;iin post abdicalioiieni Diocle-
ria, p. 1001). Vide quoque Yalesii annotalioues ad tiani, nimirumnrbanamplebemcapitationisubicciaivi.
Euseiiinm, p. 211. Quji lex magnam profecto lucem accipil ex islu c;i-
Lnsoriuin. Tlieatrum, sive amphilheatrum, ubi liidi pile Laclantii.
publici edebanlur, ut piiiribus ostendil ideni Du- Servi contra dominos. Regnla juris esl, ut Casau-
(lesnius. Salvianus, lib. vi, p. 122 secuiida) edilionis bonus ait ad Flaviuin Yopiscum, servum iis capiu
«ostrui liquidem qida loncjum esl nunc dicere de om-
: doniini non posse iiiterrog;iri. Sed excepla sunl c<ui-
nibus, nmpliulieatris scilicci , odeis, lusoriis pompis , , stilutioiie Severi aliquol criniina, adulierii, IV;\u(iaU
ntlilelis, etc. Acla saiictai Serapliiye virginis et mar- census et niajesiaiis. Haiic igitur coiisiiuiiiiincm
lyris, cap. 3 Proeses vero posi tcrlium diem paravil
: lege sua anliquavil Tacitus inipeialor. Gaierius re\o-
liisorium truns pontem super arcuni Albini ubi solebal , cavit, nescio an lege iata, cerie iu execuiioiic. Pau-
fieri Aliud sunt lusori* apud Vopiscum,
lliemela. lus, iib. I Senteni., lit. 15 In caput domini vairo- :

iiaves nimirum (pias Roniani babebanl iii llumi-

, D nive, nec servus, nec liberlus interrogari polcsl.
iiibu^ qii:e Komaiiuin imperiiim disierininabanl a Quce viclores. Primo, secuti velns exenijiiar, edi-
l).irb;iris, seinper iiistnict;is et paral:is ;id ;ircend()S deramus Qaw veleres. Posle:> eniembilio so obUilit
:

eoruin iransitiis et incursus, ul explical Salmasius iiigenio. Dciiide reposuinuis eli;ini ea pi'o el, ,

iii iiolis ad euindem Yopisciim, p. 473. I)e qiiibus Trajunus Dacis. Galerius enim M;ixiiiiiaiius orlus
'liam fuse agit Jacobus Gotbofredus ;id tit. cudicis eral e Dacia ripensi, e loco (piem ip.-e lloiiiniiassiim
Tlieodos. De lusoriis Dauubii. Alilji liisorius idem cx nomine Ronuil;o nialris appelbivii, li;iiid ionge a
v;ilcl :ic derisorius, iil in libro xliii, Digesior. i. ult. : Sardica, ul doceiit Eutiopiiis ei Eusebius in Cliro-
J\e qnid in loco pubtico lial. iibi il:i legilur Qui ad- : iiico, Dua3 porro expeditiones in Dacos fiieic.
Tr;ij;iiii

versus ediclum proeioris wdijicaverit, lollere wdiftciuni prima quarlo consulalu , ailera quinio, cum
ejiis
debet. Alioquin inane el lusorium praHoris imperium sextuiii jaiii annum impenirei, ul ad Spartianuii! ob-
erit. Ileiii Seiieca, lib. v de Benelic. cap. 8 Velul : servavit Casanbonus. El Xijiliiliuus qMidcni ex Dioiie
lusorium nomen sialim iransit. eiimdem episl. .^piid C()mmemo.c:il utrainque 'i'raj:iiii expedilionem iii
80 Speclaculum non fidele el lusvrium. Et in episiola
: Dacfis sed nnllibi ineminil Iribuli eis impcrali. II-
:

Gelasii p;ipu; adEiipbemium, episcopom Coiistaiitino- liid laiiliim ail, !);iciam l;icl;im fuisse provinciani
polilaniim, ubi sic vulgo lcgitur Aul ad veniam : quod etiam tradit Fbiviiis Vopiscns in D. Aureliaiio.
luxuriw de me
cognosceris ista jaclare. IVo (pio iu ve- Sed.cum ea fiierit cerl;i ac conslans regubi apiid Ro-
tuslissimis et optimis codicibus mss. Ecclesice Bello- nianos, ut qiia;cuni(|ue gens (pia^ iii proviiici;c furnKiiH
vacensis et nionaslerii Coibejcnsis scriplum vidi : redacla fuerat veclig;ilis essel, ac populi Uomaiu
Aul da veniam, lusorie de me cognosccris isla jacture. niagistraliii obediret, quemadrnodum observai Si£;o-
Neque iiisoiens est bic error. Observat enim Salma- G niiis in libio primo de jure Proviuciarum, ambigi
sius iii loco paulo ;inle iaiidato, pro co quod ipse iion potesl qiiiii Dacia Iribularia fueril, pra.'Sorli!n
;ipiid Vopiscuin edidit, Romanas lusorias barburi in- cum Lactantius id exprcssis verbis aliiriiiel.
rendisHenl, viiigo cxciidi solilum, Romanas luxurias. Injurice lutos. iii veieri libro iiiendose scriplum cst
Et Jacobus Gothofredus in loco p:iuIo anie iaudato injurielalis
; at^iiie ila iios primo ediiiimn». At i;i
coinincmor;il tria loca codicis Tbeodosiani , ubi extrema pagina nionuinius legendum eshc injuriw iu~
scriplum csl /».t«)'us pro lusoriis. to&; quam emeiidalionem, quia cerla est, iiuiic iraiis-
Spiritus rfirfrft;r(;/MC.Lact:intius, lib. vlnslilut., cap. lulimus in lexliim.
11 Contendunt iqitur ut vincant, et exquisitos dolores
:
CAPLT XXIY.
corporibus immiuiint et niltil aliud dcvitanl
, quam ,

ul ne torii nwriantur. El paulo posl : ///; aulem perli- Conslunlinum remilleret Zozinms, ipii inimiciis crat
.

nuci siulntia jubent cnram lorlis dilicjeuier adliiberi, ul Consianiino, hisioriam iiaiic aliler iraclal (juain L;ic-
ad alios crucialus menibra renovenlur, et reparelur tanlins discessum ejus a lalere Galerii ikiii referens
,

•
novus sanguis ad poenam. ad maiid;iia Coiisl:inliL, sed ;id ambilionem (jt ciqfi-
dilatcm Conslanltni j^inidudum cum animD :stio dc
CAPLT XXII.
imperio cogitaiilis, qui, cx qiio Severnm el M;ixinii-
NuUa poena penes. In veteri exemplari legitur,
NuUii poenis eum levis. Pessima ieciio bi!n:im nobis
num C;esares facios vidit, (^a loca !elin((iieiida sia-
luit iii quibus ;ioebat, elad palrem Coi)St;mnuin pro-
indicavit.
ficisci qui apud naiiones transaliiiiias crat, el iii Jiii •

In cnusa capilis. Emeiidiilio quoque isia nosira est. ,

Aurelms
Nam veius codex babi l In causa capiiis e< : pmm D l;'.""'VP'^,'.V"'"i"«,.^'^^'':*'-
'^'"^'':"' i';;i)el

^ictor ni libro de C;e.-ariuus, scnbens Conslanlinnu.,

animadversio gludii udinod i,m paucis, elc. Scilicel vox
cujus jaiii lum a pnero iiigens poicissfiue ;ii!nnus ar-
pienti iii liuuc IdCiim irrepsil ex sunoriore.
dore ini[)eriiandi agiiabaiur, cum lolciarc ne.uircl
Donum moriem. Id esl, iion coaciam vi iormen!o-
Severum et .M;iximiiimii faclos luissc Ca)saies, .se vi-
rum, sed l':i('iiem el abs(]ue criiei;itibus : ciijiismodi
veneuum.
dclicet j)r;jt'lermissi), fiigaicommenlo (fjuod apud Ei:-
sniil pioscciio ven;irniii, .«iiMiignlaiio ol
scbinm (pKxpie legilur in libro primo de vi!;i Ct n-
liiira, caj). 2()(le Severo Quo facto nihtl aliud impe- :

.sUinlini, cap. 20) in l>rilaiini:im ad paireni Conslan-

travii, nisi boiiuin morlem. Nam veiiis ei incisis, leniter
liiim vil.c iiliiiii.i ageiitem pervciiis.-c, coque mdrliio,
viori couclus esl. Ei caj'. 50 de .\ia.\imiaiio llcrcniio :

cuactis qui ader;iiil anniteiilibus , imperiiiii! cepissc.

Poslremo dulur ei poiesUts libera; niorlis, iic nudum in-
Sed iii Ej)itome Vicioiis, nbi e:ideni rejieluiilui', nr.slc
formis lelkiirabe ncciil ab alia. Sed in iioc LaLlaiilius
scripinm est Conslantinum juvenculuni a G;iierio iu
adversanicm sibi T;iciluiii habel, qnod ;tit Severum
uibc Piunia icligionis specie obsidem tenlinn fuissc;
ieniter inori coactum iiicisis venis. Nam T;icitiis,
(piod posi Epitomen il!;im sciip ere cti;tiii 5l:ii(;iiiii:^ ,
iib. XVI Annalium, exirenio at^eiis ue Pciionio, qni
Camdenus ot Moriuus. Yernm Galerius iioiiKiiu liuii
eo genere mortis exliiicius esi, aii Mox lentiiudine :

(emporib nou vidoral, iit ccrlo Cdlllgilur cx c;jj ilc 'i'?

exilus giaves cruciatus afferenie.
i«!ius opcris cl linnquam pedem rn uibein iiUflrit.
,

CAPLT XXIli. Pr;i;lcrea couslaiis oM omniiim Sciiplorcm ojriuio ,

CensHs i)i provincius. Ce^isualis professio diio con- ciim ol>»id«iu apud DiDcletianum >.i !jl,i.\.i!,.j.i!!:ui!
 STfPHASl UAIUZII SiO

rni«<^o. itimi.tii.i iii Rilliviu» , uhi Diocli-liaiiiis liabi- A irwisfiiessus , ad pattem LijmianUum vaiii apud Douo-
(altai. \lqiio nl CiTlt^liucl l*i ;»x:it:"r:i» aitiul iMiOciu-n, niam.
cuil. t>2. rltolligiiiir i:iimn ct polilia sniu loriiia Me Siibliilis etjuis pulilicis. Zoziiiiiis iii libro scciiiido
lriii»'i;iiiis «tl Alcx:i:".!ri :;i»j.l '•i; iidcin riiDiiniii c-nl. n;»! rat Ciiiisi;iiitiiiUiii. vcriiiiin nc fnrle fiigieiis apjnc-
2«ii, ri i^s r".ii.st'lii!) in lioio piiiiio ilo Vilu (',oi;sl:iii- tit iiduicuir, eijuos blabnlarios ,
qiios n-spublica alc-
r.ii! , c:ip. 19. Si vt'i;i cs^cin ijikc Nicci>iioiii> C.iilia- bal , ciiii) priiiiiiiii ulx|uud siabiiliiin atiigissci, iniili-

!u-, !i.'. VII, 0;i|'. 18. n:fi'!l ilt* •iOiisl;i:'liiiu , li;i:t. lasse cl reliquisse; ciiiiique id dc loco in lo-
iiiiilitcs

il -tTfp.iiili:! !:icil(' C(>.ici'iari jidssc;. .\il pniin < ^oiiscio- cuin pcr;4eiis facerel, exclii>issc ab nllcriorc proijics-
i.uin. iiiK-in ilio Coi:.-'tai!l>-iii Co!i-
iioii)i<i:)i, piicriinn sioiic perscqucutcs. Eadoiii lertiie lcgunlur iii Kpiioiue
^i.iiiiiiii.T. iMvi Ci!;ii 11)1 ii; RtMoaiii aildiMi Liiiiivishc , Vicloris.
vriiCiiii aiii 111 iic illi aliMii li
(i
u riieOtkiia
iiC(|ii:iii) Cuiius pub/iVus. Vide Casaubuiiuni in nolis ad Spir-
li},'i|ii.i,T :x'.!0 sin , (jiiu! Coiisl;ii;l!ni er.U ,
n.'vcic:» liaiiiiiii, ubi iniilia ducle el erudiie disserit do cursu
(>i.T /»'l.'y(ypi;im cl coi:jiig:ilc:ii ;(ii)iii;ilioiicii) accidciel. publico cl liscali.
cciii .\i('>>iiictliani uii liioctclianuin , i|!!i itii ciiiii Ga- Peivcnii ad patrem. Imndcciino talendas augusli,
lcffo M.isiiiiia 1" gciiiMO fr.il , iniii.^sc , iiii.|ii(j illuin nt ego qiiitlcin arbiuur. Naiii iu vcleri calcmiarit)
in paliiiiii .ip'i'l liiipiM;iii»iviii vi.ikisM-. Aiiii'i|ii.i!n veiD edilt) ub llcrvvirto li;ec adeain dieiii scriptu suiil : Ad-
liiiiC recetiaiii, ailinoiiiiKliis csl Icdor liuuc lociim veiilusDiii , id est , Coiislanliui , ul iiiaiiilestiitu cst.
c.\ Fpiloine Nicloris iii at.cniii!i scii-iiiii a Liiroiiio Qiiippe calcDtiariuai iliiid scripiuui esl co iin|)ciaiile.
cssp lr:iii>lai;i.ii ilirii , (pi.c iilic (lic;iiiiiir do <(ui lan- Qiii vero putaul euiii pci vciii-se ad palrcui S kalt:n-
t III» rilifiionis ipccic oi) nle lciUi» a C;ilerio, Baroi.ins d.is augusti , binc decepii smil, quod Aurclius Yic-
iii: r. iclaii;r (i.; ri:l;g;.inc Ciinsiiaiia : slve .iiiod jii-
" lcr i.i liliro de C;csari!ius , cl aiii vclercs scribuiit
vciiis llclcni c!iri-iiaii:i iii;ilre naiiis, ct p:U!c(;o;i iliiini iii Uril;uiiiiaiiiadpatrciuCiiiist:iiiliuui vil:i;u!tiiiia
-l.'iiliiieigaCiiii->li.iii'.s ;iO|)cii-ii>re,spcciiii.'ii.'.Iiijiioil a,.:eiiteiii pervcnissc ; qiro vcrba sic iiilcr|.rcl;iutiir,
c(l;'li.-scl , (jiio p;ilr. ciiiMi vi 'ciclMr ci iclij^inoi ; scn (jiiasi iicccssf sit illuui i|ui iii cxlreiuLs crat nioriiiuiii
•|ii(>il ciiia C(iii4;.iitiiis ailiii 'iluiii favorabilis e.s<;cl liiisse sliiliiii posl aiiveiiliiiu Coustaiiliiii. Dc c]us
ii.i-!ris li.iiniiiibns , a,iiiii Galtiiiiiiii de protiiia :ivit;i porro advcntii ad (i')iista!ilium palrciti, el de iiis qii:c

siipcrsliii'Mio iii siispit i.ii.einvcncri!. Qii;iiii ol* caiisain tiiiii ciica Ciinstatiiiiiii;ii i^csla siiut, viiLe Eiisebiiiiii
<-i-ii;Ci Coiislaiiiiiiiiii. III ciisto(ii:t lciiiiiiii Roiiia; ;i Ga- iii libio |»riu)o dc Vil;i cjns, c;ip. 21 , cl {'ciili.itii

lcri.i l''CO (Jtsidis , ul i.biciilii icli^i^uiis :iir<-j:l-> iiii- s:incioriiui Mciropliatiis el Alcx;iiidri apiid Piioliuui.
pciliicl . iii! oplnii;je iinlclis jnvcins palri succfdcrcl. Pcrveiiit aiiieni ail iiairc.n c Nicinncilia , iiou veio c
V>-riiiii ii:ic ( itt uiiioiic ojiiis i.oii crat ad c.xpliC.intlitin Roiiia , iit lal:>i) scii|.;>il C:iI!k!ciius in Hril;itiiiia su;i
liiiiic lociiiii Kpiioiiics , (-ii;its sii!ij)!cx ci apcilii iiar- p:ij{. 5^, decepiiis ;.ij auciorc lipitouiea Vii toiis.
liitio c^l. III, 1.1 taiitiiiii viiliiil auci.ir , lioiisl.ioliniini hnp. pcr uiauus Iradidil. Lacl;intius , iib. xi lii-

oiisiilcii) apiitl Galt:-riiiiri liiis-e religionis sj^ecie, iJ cst, siiliil., c.ip. 4 : Vixil eiiim usque <id seneclulcin , re-
Sjiecie anioii-. pnccipui cl illicii, t:ini|ii.iiii i eii;ii a gnuiuque per inunwi filio (radidil.
p.i;ic petiissel eniiiicinlii'!! in rc iiiililaii ii iii arlti Iinperium irudidil. ItJcin bciibil Euscbius iti iiliro
atiiiiiiiisiraiid c Kci)>iib!ic;c. Nnii ii(;i|i:c luiii ilclcii;» piiiiio do Vila Coiistauliui, cap. tifi. Qiiarc Iruslr:» .!o-
«liri->riana crat, ncc Ci.iisliaiiisiiiuii; Conslanliiio ob- scpbiis Scaliger iu aiii;iiadvcisioiiibiiS ad (^liroiiituui
jccii Giilcri ;s, hocio suiiersiiiiosns, ciiiii Uiocletia- Euscb i Kuiari^iut aiiclorcin Polili;c s;iiicl(iriiiu .\lciro-
iiiis c.';iscici liiios Hcrciili cl Cu crcaiidos (;sse
islaiilii C pli^mis cl Alcxaii.lri ,
quod scri|»seril Coiisl.itiiiiiiiiu
Cj' arcs. Aliis ar il)ii> juve.iciii a siiiiiiiio fiistiijio rc- u CoiiSl;iiitio nioriciiie succcsSDrciii iii iiii| erit> dcsi-
iiio\crc coiiiiius csi Galciiiis, in^idiis niiniruiii, cx]).>- {(naduii. Nctjue illc coiisensiis inililcui, ciii initia iiii-

n'.'ii(io eiiiii \;iriis peiiciilis. perii (^loiislatHiirKini assigii.it Sc;!li;.;t;r, qi!ii-i|iiaui i»r;u-

Jaitidudniu fiusiia repeiieral. n:cc vcrba iioii ba- judicai adversus ca fpue scriliil ai;ctt>r Poliiia'. l-ro-
bciiiiir lu vctcri cotiict!. (jiioiii;in) vero .-«ciisiis crat b.ii liocEiuiiciiius iii puiit'j>yrico (^oiisianliiii, iibi, ciim
iiiii!i!.i« , ftl ct;.i.-l ib.il li..ic:iliquiildccss(', uos li;cc (iuo dixissci Coiisiiiiiliiniiu luaiiiresla .scniciitia |i^!ris
\ocal>iil;; iiii.iidiiiio . pr plcr aiictt)iilaiciii Fr;ii;iiic..ti clccliii:! fiiis.-o iiiipcrattircin , niox siilidil liii iions ;

dP Ciiii-lanli 1 <.b!;.ro, in iiuo ita lcgiiiir : Loii:,iaiili- 'juai.la Couslantium piun ethnn in ejceisa .'ivo \eiiritaie
iit'.i el Cuteiinni sub iisilem
ob<es iipiid l)torteliajniin doiia^ir, ! inij/crulor UuiLiiluni [ucliirus iii cielnrn ridit
joiiir^r in Asiu miliiw U ; quein posl di^posiiiiin iniperium quein rdiniiuebiH hwredein. Jliico etiiin uiiiue illc t-rris
Ditjil liaiii ii llenut i C'j>i^lantiu>i a Caliriu rcjieliil : fuerut eieinplhs., unicersus in tt; consensil cyerciius, te
'ed liini:- Cideiius objeeit anle iitnnbus perirnlis. Alt;i- oininuin mcntes oculiiiue sigitayHul. Itciii Jiilianu- iiii-
me.-i, sj i|ni> biaiiiiii illuiu bis vcibi- ii.»ii poSi.csii|)- pcrator iii or.ilioiic inioia ;id Ci)iislaiiiiuiii Igilur :

picri i-xisliiiiiU , pio lii-> subsiilu.ic pnlc.-t iioii vidc- queiiiadnuidum paler tuus pust paremis sui ohmiin, nr>ii
rut , :iii! aliqiiil siiiiilc. Hiodu judicU), vrrum etiani e.cerciluuin oinirnin
iii.mts
iTiMdiii nipeliveral. I.icm Fra'^nieiitiiiii : Sed hunc sulJnitjioiinperiuM sitadepius, quid esl quod dit'-
('iu!i'iiii , obiicii aiiie pluribus pericuiir,. Mani ei iii Hnr- grniui iiruscquumiiv? Orosius , lil). vii cap. "20. ,

rr.i us j.icemx cijne>.tris initlans (.'n cfm barbaruin ca- ConstunUus vero Auguslus suinnia: mtuisueludinis el r
yiliii fniiff raptuni aiile pedes .^npjdieeiii Calerii inipe- _^ vitilalis in Briiaimia mortem obiil , qui Conslanlinuiii
'^
riiions udduxciiii. hfinde Caierio inilienie iwr yaludein, fiiium ex concubiita llelena creatum imperatoiem Cul-
i'luo ingressus .-.«o r/«i»i rwieris jerii ud ynrnialas r.h , Imrum rcliijuil.
iliid-U!> pluriinis stiatis Cnleiio vin;nani lepoilaiil. Reqiiiem viia uccepil.Fsiiiii. Idatiani Coiistantio vi
I tir.r euin Caleriuf, palri reniisil. \ ittt; ciijiii Eiiscliiiiiii, el iMaxiuiiaiio vi coustilibus : His coss. diem fanc/u$
lib. i , di; Vila Coi.sCiiilini, cap. 'IVi, et Ai.iialcs /o- Conslaiitiiis , el postea levuiui est Constanlinus tS iniL
ii.ir.c. nugnsti. Cliroiiicou Eusebii : Consiantius sexiodcctmo
Firis iibjereral. Praxn-oias iii libro de Ge.-tis Coii- imperii aiino diem obiit in Briianniu iiboraci ; ibideii*-
.Niaiii;iii aii Galcrinni M.ixiiiiianuiii insidius adotcsrcnti quc sepultua cst , si vera suut qua^ dc ejus tuuiulo
l-l(-!i,lis-c i:\ iid pugiiaiii ciiin
. fcro tconc inem daiii narraiitur a dociissiuio viro Guiiicliuo Caiiidcno iii
foiiij.cs-ii.ssc, iliiiiii \ero icraio scpi-rassc .'loccidisse. p;ii.'iiui.")7i, Brilai.riijc. Coiiligiiistiuiatino ClirislioOli.
E.-ilc.!i liabcl Ciiani Z(<iiar;.s iii iinptTio DiO. lciiaiii. ut rcCic adversus i'uiaviu;ii cotiit^udil Valesiiisin a'.-
StihUiini. Id es!', t pi-liiuii !ni--(,>iiiilii sigiilo iiiu- iiotiiliouibus ad Ei;-cbiiiiu. Tiiiii vcro, ut SocraiiS
jiii.iii). Vidi; (iiossur.um Ijiilr"-;;! a;l . C:)r.sta;iiii)us crcaiiis est iiups^raior iu iocuin pa-
A Sejero Inu.elny. Onijijic f Ni.oiiif-riia cnnli iii Iris -ui Consrunlii, qi; auic di<iiu uctavuiu kulciid;i-
Ctlli'1111 perjiCiidiiiii c::»^ perliulnin. ubi Scvcnis luiri ;iiij^.isli cx(M>sscrai c vivis. liic esi ilaqiic jiii-
;!iiji':ri!;;bv. Fii-^niciiMirri di- (.^OiistaiiUO (.iiloro, ?:>« liius cinuuS ii:ij)'jiii .6oi!fl!i'irii. I luic in vcliisliss iiio
(

471 Oui jeremrri ptrr Itnliam Iramiens riunci

ui ,
calen;lnrio lOlegtturapiid He'waciiuiict P.uclf.-riuni
summa ffsiuxUione vendis fott je truncatis. Atpes
, H kal, auifuiii riat dt¥i Consianlirii Male crj;o iii li-
 !

Ul mtM 1:\ LIB. DE M01\T1BUS FI.aJ*ECD1. CiU*. XXV. 5*2

or 1-0 undeciuio j^ id fuctum iiou est occasione stMO|)ii a Miixwitio ituDP.-
priino UifyinrJae triiianii*, et \n li!)>'o

isioria) inisceltaae;^ scripttiiii e>l Coiislauliiunn rii, sed eo lemjiore quo Constantinus Cx'9:>r a Oa-
,

faciuin esse impeiaioreui 6 k:»l. :iui;iisii. Eunieiiius lerio reniinliatus est p"St niortom Consstaiiiii, i(i esi,
in paiiei;yrico supra laudaio fvrtunala et nunc anuo Chrisii 306 ex.v;!iii[e, iil arijiiror. Qiia de ra
:

oiiiiiibas bcatior terris Biilannia, (juce Constanlinurn postea. 1'orro liinc eiiriiu e<i!!i2;i polcst Seveviun di-
Cwsiivein prinui vidisti giiilate orn;iiiiin fnisb,o, quud einn Caleriils
Augiisti
Clniniiiinos ciiUui reddere. L:)Cl.anliiis in pr;x^fUione iiHperiiiiu Licinio dedil, id esi, Angiisiiim cre;ivit,
iilui [iriiiii diviitiruiii iiislitulionuni adConstaniiniiiu: eiiin Lactaiuiiis, eap. 24, scrijiil siibsuiiitiirn fiiisse in
Niiincian illc dies /"t/ici.i.s/mu.s orbi terraniin illuxissci, loeuin Seveii.Qtiod piaue veruin non essct. .si Scve-
tjuo tc Dcus ,<n/;;/iNi5 ud btiUuin iniperii culinen eccxit , riis noa fsiissel Auyusuis.Oeco Ctsareiu cl Aiijjustunt
S'i!utarein universiA el opiabilem princijiutnin proeclarr> a GaJerio inuit scd teinpus nou aiiuoiat.
dicliiin ;

iiiilio auspicatuH es, cum evcr.sain fAiblulitinqHe jusliliuin Sed Cai.sarem. Jani aulea oslcndinius Coiisianii-
ycdiicenH, leterriinuin alioruin fucinus expuisii. nuiu nuii fui>se faeiuin C^esareui ciim Severo ei Ma-
liesiiluta. Piiio rejioiienduui rcsliluiio, ila ut lega- ximino. Qtiia t;iuieji ex nuiiiuiis coiislal euui uiis.se
tur : Ilac fuil piinia cjus sanciiv, sancla: religiuiiis CiBsarem, et iiacienus viri docti fruslra (j.iaisicruuS
rcsliluiio. Colujwbus rcpoiiil resillii.nc. tcinptis quo aJ eaui digiiitalei» evectu.s esi, opene
prciiiiin vidctur heic :ili()uunlisper iiiiisior;',»), u' isiins
CAPlll XXV. nuiitup:itioi!is iiiiii:» coiibiiluanius. Naui euisi .....
/ijirtjfx) panegyrico Coiis-
ejMs «6/afa. Euiiieiiius in p:ii^'gynci M^ixiiuiano ei, Ci>iisl;iiilino dici; » isr
taiiliiii El quancfuuin tu ad seniores principes dc
: „ iuiptias Fauslce doceal Couaiautinuni, cuiii ei p.ilcr
suiniua republiGii quid fteri placeret relulisscs, pncvc- iiiiperiiiiii reliiiuissci . C;i'sai!.s t;uiien ajniclhilioMu
nerunt lamcn sludio, quod illi niox judicio probavcrunt. couiciiiiiUK ex[»eclare iiialui*,se, ut idcm iliuiu de-
Yir clarissiiiius liadrianus Viiiesius, in libro |n'iiuo ci:iraiel Aiignsluui (jui p;ilreiti ejus C:)iisiaiiiiimi co
,

rcriiiu Fr.iiicic;!ruin, ii:ig, 20, lieic per seuiijjes tilulo dccoriiverai ucijue dic:\t quo leiiij.die i-:;;(<
,

priiicipcs iiilell gil !)ioclt'l:a:;uiii, Ma.vii, iautiui Mer- faaum sii, res noljis iiiiei;ni cs*, ianiju.nii s; vciiisii
ciiiimii et Gaiciiuiu .'i;;xi!tii;iiiuiii, quos ait coinpro- illius .-criptoris ^iucloriuiie {arereinus. it;:;^!!!' sic
jb.isse faciuni uiilitiiui (jui Ciuistan iuo |)Uipiirai!i iu- •coiisliiiiere di"i)eiHiis. Cui)s.;iiitius olijit an: o (.iiiiii-U

jcceraul, F.iiietur vir (iociir^^-imus me ;ib caseiileu- 50ti, 8 kaiei).i:is ^iugusli. liijic s!aiiiii MS.;ce^,sit
li:i recedcre, cisui ccrluiu sii uuli;is tuiu Dioclcliaiii Cuiisi;iiitiuiis ; ct cuiu !:iureaia iuiago ejus a.i Ga!c-
el lierciilii p:iries iu repiiiilica fuisse adcoijue iiul-
, riuni del.ila essel, is CoiiSt;i.!liiiiiin C;s::;;ie; uuu- i

luui opi;r;c preliuiii fuisse, iii. ;ul eos Consiauliniis eupavil, nt eum de secundo toco, (.Msein ulni:; lal in
relcnci de iiiiperio sil>i dcl;i!o. Seuiorescrgo priii- locuiu patri;> suffecius, rijicciLt in (//oi,' /."('.', el sie
cipes interpieior C:iieriuiu Miixiiiiiauiiui .'lui^u.^Iuui, posiroiiiiiiii ficeiel. (iousiamtiium porn.' iiiiii C;es:t-
Severuni et Maxiniuiuiii C es;ires. Miiuqtiaiu liuc Viiide ( rem a Calerio iiuu^^iipaluai fui;-s-..', patei eiiaiii cx
jnclino, ut exisiiinem rcl.Uuui ad solum Galeriuiii capite scqiieiili; iibi scripluui (Si Caleriuui, cun» ad
fuissi^ ([ui tuui solus erat ieriim doiiiiiuis sed I^u- : cimi liuuiiiis perhuiis essel de :\Iaxciiiio i; uiiu; raclu
nieniuui pro nioie o:;:!orum ex !'oriiiul;i locuiuiii iin|ier;ilore Scveruu! arccssivis.se, el <]it';i ircs ''(.(^ari:s
essc, et ail cuuctos pimcijics reiulissc, qu;fc de iiuo jdccre non polcrnt, cvm !:i;rl,Uiii('! cssc :ui rci'. iCiiduiii
laiiiuin dici dcbucrant. LauieaUun auiem iiDagmem Jiiipcriun!. L'.x (juo cci ii.>-viui:i cuiiiccfiii.i ci,.iiiL,it!ir ,

dixit Laclaiitiiis, quo;iiaiii (pii rcs betas el b.:!ic C j^"» •utii diios "in imperifi C;esa'rcs fuibse. "niiiii
gcjtas im;il!abant , laiireatas t;ibcl!as afTerciiaul, iil rtim Maxiiniiiuin et (lon lauliniuu. Nam Severut}
j)!uribiis expliciU Saliaasius iu uotis ad l^aisipridii.m, iiuiicupatus eral .Auguslus post niOiteni Ce.'!-
p.ig. 2.53. sl;!tilii , adeouue islie ni.it coiuputaiiir in nu-
Purpurani lusi^ne reg';e diuiiilatis, iil :(it
viisit. niero C;i's.iriim. CoiiitriiiiiH! liiu.c iiiierpretilioiieiij
L;;ci;uilius lih. iv lusiiiul., cap. 7 !Su>ic Honianis •
vcrlia (|u;e si;i!iiii scqsnmiin- : .Sf.a,-; vlsum est, ii!|uit,
iiiilinnentum purpucte in.\iyne csi reijiw digniliuis oi- semct jccisse (juijd t^vluU. id e.^^t. CiMisiaiilinum iK;r.i
xiinipiw, No!l iudigeba! Coiisuiiiiimis piirjiura, iju.iii! i!;isse C:i-s;irc!!i. AiiKjui eiiim uiiiii u:sqiie ad !ii.;iii;

ad cuiii Galcrius miticici, cum iibun iii ii^ilio iuir.e- *ii'jm !'ccei'.:i, UiiCHl ui.il!!;.-.- c!, i,,;0 cu:!:ia fcfcrat ij!i;.e

rii acceiiissct a militibus. EiiinvMiiiis iu lc^';o ptiuio v<H;U;i;ii. Cui)>i:tii;iiiui!i ci ^i) !>!iio di'c!a!ai!!iiJ a C::ie
iinV.': luiidaio : Furpuraiu slatiin libi, cuin primmn lu: vio C«v^;'!cui i'ci>;^c ,i;;;,o fotlc!u .T)l"i) excuulc. Nani
f'C'l egressus, rniUtes utiiilaii publiice maijis , quuin iii vcii'; ! (p.od oo impc! i.ute scriptuni, au
i ;i!ci;i! i.iic,

luis ajfeclibus servienies, lncnjmaiii. Sic ['ro i)i'r,:erc iieiw.-irio piiniuni, diiiu ab :iiii'. situKiue ediium esl,
biis aroepit puxpurain. Auc.toi Fiiiviiis Vi-piscus iu l!:ee legiir.i.ur : 8 kal. jaifiiui:. ^^uialis J nvicii. {){ii
libro de Vila ejus ()rnni'JHCiia)n naHio pai pnrcj, qnod
: Iiiciis iioi! viuc!'ii ;id abuiu dicin lelcrri i/cvsse, quauf
d''. slaiua teinpii oblalim est. iiem uierri in Satuniino ad eui.! .iuu Ci);isi:i.Miim-; !,tuiiui;!i;;lus est C.f.sar.
//'' l:i)i',en cuiH cocjitare avpis^el w.iitnt sthi iian s's,vi;,_ iN,im q;i(,d vii- ci,.! mibceius in iibro
iSiuuiS l'ci;:is t.

si privai.us viverei, dcpohiiu ;'urpura ex simniacro \e- quiiiio Co!ume!i!;iii..i Viudobo-

,i.:i i!.; !)!:.ii..);:ieca
neiis, Cijdade nxuiia ndluivui ciriUuisioiil^Uiis diindus S!!M.-i, pati;. -^JSS. iuuic ir.ijicm ieicil, ad <ionst;;iil!iiiU

el uduraiHs est. Qiia de re viJr- L;ir.;i!iboiii !!i!i?,s \\\ :uic! iii;.!c r.i:-!(j:-ii:ti lii;iii.i;ii>!un! revinci!>r ex ip- ,
I

(ispiioliiiiiai. Veniiii iddeccuiiii-i iitbM,c:ii!> piupurii MSiiici c./ruii,,ieii! i ,i.-!t,.!um vcibis. rjl.'i Ve!i;ii;>y
tril-.iicbfi.ur ;i piiiicipc. !ia Severus acecpil ,:1j iicj ;i;:;';,:i!i ,lvt;iM;i!s :iiciiur 8 kaicnihi.i jauiiJirii : sed
Cuiio, .\hi\iiii:i,;!i .1 i)i<!.,-ic!;.".iio, lUisuiii ih-tciilius a (.;v'i!-.l;>ii!;u> !i.'va'i!s e^i C;t-5.i;- laiiium idiboS uiaiiiis
(iiiCi Ma.\ci!:i;) lioii..e iii.i)0!:.iac. >i:iiii biiiC ostcuuc- -.t;q;iv;iili!»us , (jiii cvi ..bcs .!;ilu'is Co;.si.uUii. l'!';elcrea
kuuv ciiiiseusus iii luivuin p.iucipein. '^uoiies iii iioc e:ii;Uiilaii!( feijiiiii' siuipliciier lioitn'»
r.i'.ra iiHiiwruin. Id est, pivclcr quatuor, ne nv..i,i- Dict aiit Inijiiii, ribs.i{vti' :8iio!:-,ii'.uiii;;(vi4iio, ceriiiin es»;
ref disp.^aitioiieai Diucleiiani, qiiaui ipse tanb.pere tolics del.iere imclligi Coiiolaiilinu!»} M.igii-.iui. C:vle-
diA.crJ«t delfcre cusiodiri. vum ijKva pniisiiS
opiuio viri clariissiji!! l'elriest
,St"-'i'«(/t Auij. nuncnijiiret. Ccrlu!:i e.si Scvt.iiui Friucisci Ci.ihieiii, qiii noiis ad VigiSliiii! 'l.ip-^jcsi- m
hu;;c nunctij-iuuii! fuis-e Aii^Ublnin, Ciiui id ieuituii .sem, pag. i.Vr, opii:.;;iir ('tm-.uutliitiiii^iGalerl'' M;*xi
dvic<.':i;ii, iiu; jp^id Aduipiium (.^'jcouem vepei^iiiiiiUi. niiiUiO cre;it'!iij •.'.a>sa;i;ui t> iiaL atJirirsli aniio Cijnsii
])•: iciiiporc tpio ti;ul:im Aui^usii suuipsii, liou ^cieo 305, curn in ejiis ;!u;;i Uiniiuam a p::t;e «i.-ans obses:
cansiHt Siiiii .71(1 5jr,'/;,-;!i.', iuquil i'-:-!!' ifuiis i;. liiiso vcif^arcMiir, e; dehuie rursiiS Ce.su>em declnralnsr'
secundo Fasturi.n!, cnin.cnin adven^m. Shiyi.niinff; iu(r: F-l>o;.!ci iii rivuamiia ae.ftoseqocuii se.eui;dum obil,;Hit
ej.ercilu cenirct, seiiit.um :\i>ijiisliirii nppeUa\Sf Oiiae. ('.urislanli! palris iied h;ee ojJti.ii- «eritrtie !'.'>!! con.sia)
senle-JiiHni afriptcctilur Trismnu.s oaniain;.;!liiib Ui> P»b!ef'i Conai!..;;;iaii ;;unci:p;ii(!- cst imper.^iior u
bitai-i lioii paulo aciiequ;urt
piiie;-! Muiii id eveiierii (i^flximifirio Hfepcuiiv/ ,'(:» Auj;i.3io rinnij SO'-, viiiiu Uuc-
f^ornom prolicisccrclup adversus Ma.^.enliuUwVtrLim turui esifeL uAor>:.u FDt^.Wiiii Hc.-.cUi h\U\n Uu f.ti
ol5 blLl^llAiM HALUZI! oU
doccl aucior panegyrici p-Julo anle Iniidati : Dixtrint, A cum tiberi Consianlini GalUce, Orienli llutixque prcees-
iiiquil,ticet pluriim, inulliiiue dicluri sint, ea qnibus sent.
omuiti fiuta vesira sumnuiruniqnc virlutnni ineriiii Inu- Maxenlium. In veieri libro logilur Ma.ximianuiu,
ilnnlur,sacnUibsimi princif)i's Ma.iiminne, vclis, iioHs, sanc mcndose, sicut paulo aiite vidimns eumdcin cr-
bempcr Angusle, et Conslanline oriens imperalor ; niilii rorom commissiim fuissein Epitome Vicloris.
liiiv.en cerluin esl ca priccipne islo sermone coniplr^cii, l'iiternos milites. Qui erant in e.xercilu Severi, ul
qnce siinl liitjus propria Uvliiia;, qua libi Ctvsari atidi- dicilur patilo supra.
Inm nniiicn imperiiisUirum ca^lestium nuptiaruni
, el In Campnnia. Alii oinnes Maximianum Horculium

fesia cclebranlur. Ei paulo |iO,--l Quid cnini tiul In ca- : liiiic leiiipoiis iii Lucania qiio se coniiilcral post :ili-
,

rius dare, uul tu carius accipere poiuisli, cum Itac nffi- dic.ilioaom , liiissc conseiilinnt, iit Eiilropius , Zo/i-
tiilnte vesira et tibi, Maximiane, per ijenerum juvenia miis, Siiidas. Iiiqnc .siccoiislitiioiid;! resesl, socessisse
renoviila sit , et libi, Cousianline per socerum noinen
,
(piidom lloiiiiliimi iii Liicaniam, ('imi dcpi>sui>sel im-
inipcr-tiii-isaccreveril? Isia qiiidcni coria el inaiiirosia poriiim sod (uiu ciim ista agcbaiitiir, iii C:iiiipaniani
:

sunl. r,.t'ieruna Lahbeus, in parlc prinia ClirouDloijiiie venisse , ut inde, lanqiiam e pro|>iii<pio militiim ,

liistorioj^, pag. 2i3, laudal ejusdeui rt-i lesies Ense- pr:eloriaiiurimi, (|iii Koina; leiidobaiil, ;iniiiios lciiiare
biiiin al(|iieZoziinn!n, apudqnosego niliil isiiiismodi ac sollicilaio po.ssel, el, si (bireliir, aui imperiiim rc-
reporiro polui. Oualnor ergo, ul nolalnr in vcleri Ca- sumoiot (jiiod iiivilus deposueral, :ml M;ixcnli(> (ilio
lend.irii», fuere naiales Conslanlini, 3 kalendas niar- procurarei. Nain ista per Jonguin temporis spalium
tii, 8 kalendas au^usli, 8 kalendas januarii, el lraet:it:i ah iloiciilio fuisse docel Aiirflins Viclor in

pridie kalondas aprilis. Priiniis, iil recle observavil _ libri) (lo C;e.saribiis Inlerim Ixoma: vulgus tnrmceque
:

vir eruiliiissimus Caroliis Dutrosnins, perlinel ;id '^c-

" prtvlorice Maxenlium retraclimle diu ptilre HercnUo,
,

nninu;n Conslaniiui naialeni, qiio iieinpe e^l in Incoiii Iinperatorem confirmant. Miror autom coleherrimum
ediiiis; seciinilusad eum diein, (|iio pairi Consl:iiiiio iii roi mimmaria; Cdgiiilioiie virmn S:iiilaiiianiium iii

surccssii; leriius ad eiini, qiio Casar nuiiciip.iliis esl cuiilr;irimn omniiio ^ensnin tiadii.vi.vsc bmic locuni,
a Cilerio; qnarlus deniqne ad euin, qm» impor.iloris laiii(|ii.im si Maxeotius reiruciaiiie, id csi, re|iugiiaiile
rl An^'iisii niincup.iiionein sorhlnstsl. Qiiintinn, qnoni palre, liiissot biclus im|ier;itor; (piod otiiin pbicuisse
in die 5 kalendas aiiriiis local kalendaiinin Piiil<ic;ili, vidoo (l()Cii>si;no viio lladii;iiio V;ilesii). Soil eos de-
iion iinli> diversuin e->se alt eo, quem ali;e edilionos cepil li:iu(l diibie falsa Andrc.c Scliolli admoniiio,
poiiiiiil o kalendas inariias; el liiiic aibiiror cmen- soriheiiiis lieic vocein reiruciante idoin lignilicare
d.indam eise Pliilocali edilionein. quod deirectante. Rctiact;ire idein signilicai ac Irac-
tare. Lactantius, lib. iv Inslilut., c^ip.'^^ : Qninutcin
CAPllT XX VL oinnia qua' ad cultum deornm perlinent rclraclarent,
Mnxenliuin f. linp. Frajjmenliini dc Coiislanlio el tanqnam relegerent , ii dicli snnl reUgiosi. El paiilo
Cliimo, p:ig. 47'2 Subilo in urbe Roma prceloriani
: post Retiijiosos a retcgendo appellalos, qni rclraclent
:

niililes Maxentium filium llerculii imperaloremcrearunl. e.a diligcnler

, quce
ud cHlluin deorum pertineunl. Iliiic
Eiiiriipins. lil). x : liomtv inlerea pralorlani, excitalo librilietniclaiioonm saiicti Augiistiiii. Siiriiciniilcnim
lumultu, Maxenlium Herculii filiuni, qni liand procnl h;ec exemphi. Postqu.im ergo Maxentiiis facliis csl
4ib urbe in villa publica morabntur, Augustum nnncu- imperalor, stalini Maxiuii.uius ah eo evucatiis i\iim;iiii
piiverunl. Idem scrihil Ensehius iii Chronico. Fnitille profocius, p;iulo posl Severum morli liadidit; ac niox
lil:u.s M;i.\imiani lloiculii, gencr vcro Galerii Maxi- Q in Galliam, illic iili:i:Faust:i'. nupiiascnin C'iiisl;inliiio
iiii;ini, ul lieic et supr;i cap. 18 ct pauio infra c. 17, celchravil ea icsiaic, ipia Galeiius excrciliim diixit iii
docoi Lacianlins. Qiiod eliam in E|)il(»me Vicloris ltali;im adversus Maxenlium, ut visiiri piis(c:i suiiiiis.
ila iradiiur Is Maximianus ( Leg. Ma.venlius ) carus
: Quare inirum in imMliim (lecepliis esi Petavius auc-
nnUi unquatn fuil, nc patri aul socero qnidem Calerio. lorilatc :iiionymi Scripioris, do Consi;intioCliloio res
Ei Fi;igmeniiim dcConslantioChloro, pag.-i^^: Cener eo quo gesta; snnt ordiiie iioii referoniis. Scrihit
apud socerum , id esl, Uaxentius apud Calerium. crgo Petavius in libro xiii de Doctrina temporuin,
Onaro miror dnclissimiim virimi Josepluiin Scalige- pag. 715, Galcrium .Miximiaiium ciim iiigentiiins co-
ruiii iii .\nimadversionil)us ad Chrnnicon En^cbii mi* |)iis Komam advolas^e :iniioCliiisli 507, ei comlemi)-

r.tri, ipiod ciiiii Maxonlins fiieril ilercnlii Maximiaiii tiiin, et a plcris(|iie siiornm dcs(iiu(uin ahiisse iii II-

fiiins, in nnminis l;imcnejiis ita logatnr Imi'. .Maxf.n- : lyricmn, Licimiim fecisse C.esaiem et S;ii'dicam re- ,

TIIS DIVO .MaXIMIANO PATRI SOCEUO .tTEHNA MF.MORIA. gressiim es^e tiim Maximianuin llcrciiliimi ad spein
:

fsiiminiis cusus iioii est iii mcn.oriam Maximi;iiii

tiic orectum rcsmnendi lasligii Komain ad\ola^se e
|tnlri<. sed Maximiani soceri.
(«alerii Lnoaiiia, Diocleti;iiiumqiio iKiiiem faccrei adhorladim
Ca.sira prtctoria suslulcrai. Non omnino sed dimi- : esse; posle;i Sovenim pcijiirin decepliim <iistodi;e
imcrat. Alioqiii cnim qiiomodo Proloriani, si niilli iradidisse ;ic ju^nlasse : doiiide, ciiiii insiilias .Maxeii-
fniss-nt, Maxenlium imperatorem nuiicnpare poinis- tio sinioret, piijstiin U(jni:i iii (jalliam ad Coiistanti-
.soiilVIlociu .\iireliiis Victor iii librode Cyes;iribiis : iiiim vcnis^e, oi(|Uo liliam Faiisl;im collncasse, e( etmi
Hint ciiam quasi Irnncam vires urbis, imminulo prW' Aiigusli :ipp(;llalioi!e di)iiasse. Qnx omiiia, non sane
lorinrum coliorlium aiqne in nrmis vulgi nt^mero. Lbi ^. contra lidem Hisloria;, sod periiirbato prorsiis leni-
foi 'e l-gondnm : nlqne iiterniis vuUji. poriiin ;ic rernm <iidiiio scripia esse niillus est diihi-
Occisis jndicibus. .\hellio prins interfecto, impiil Zo- i;iiidi lociis. Foediiis aberravit Setlius Calvisius, Ma-
zimns, quod is prwffcii iirbis locnm oblineus , liorum xentimn luin deinuin imperiimi invasisse scribciis,
niililionibns adrersari risii\ csscl. po>t(pi:iin Coiislaiitiiiiis a M'^xiiiii;iiio Heicnliocroatus
'I nrbnlus est. (ialerius .M;iximi:iniis. lii:s>,i'i Augii^dis, el Maximianmn a Uumanis peisiu-
7»t?s Civarcs f.
Obsianli? disposiiioiic
ii. poleral. suiii anno seqnenti rcsmnpsisse iinpoiium. At qiio-
Di<'cloiiaiii, quidiios esse dcbere insliluerat
An^;ii.>^iiis inodo (^oiistantimim declarurc potiiit Aiign^iimi is,
diios C^p.^-arc^ ; oaimpio disposiiioiiom sorvaveral (ia- (|ui iicqtic Impenlor essel, neijue Augiistu.'^?
leriiis, cnm Augnsli nimcnpitionem accepit. Poslea lierum novar. cupidus. Eadein de Herctilio tradit
lanieii tresC.oaros ficli snnta(^oiisl;tniino et Licinio Julianns Imper^itor do C:esaril)us.
.111110 Clirisii ol7. Cris|ins nimirnm, Con^t.intinsCun- />(?/}os«^r(/t(/iyi/»s.Ciiiisiai)sesl oiniiiiim Scriploriim
slantini niin-'., et Licinianiis filiiis Licioii. f)eiiide scntenlia . si iiicertnm panegyrisiam excipi:is, qiii
vicio occisoipie Licinio, exrmclis (|noqne Crispo ft Ilercnlii M:)ximi:ini ct (>)nstaiiiini laudes proscciKiis
Liciriiano, (^onslaiitiiis olCoiisimis minoros lilii Coii- osl. iii iiii|)liis Constantiiii et Fausiae, umiiium, in-
;l:inliiii factisunl C:cs:iri:s variis toiiiporibiis. .'\d qiiain , scriplorum soiileiiiia est, iiiinc Maximiaiiiim
(|n:o lomiiora reforfnd.i ost illa Enii upii oli.-erva:io ex iiivitmii deposiiisso imporiuiii. Verum iili ;ililer h;iiic
lilir'1 decimo : Ko lempore res lio;. ina r,Hb nno Au- historiam .iiiamLactantius.ilic ciiim,cap. 18,
ii;iriaiit

ortsto ei iribui C(e*arib>i.i ( quod nunquam olius^^l fi(ii, docn llcrculiUiii;il)dicaie coaclum aCialerio, ;.b eo-juc
 ,

545 NOTJi IN LIB. r>E MORTlfJlS PERSECUT. CAP. XXVII. 346

{erriliiiii injeclo nrinoiuin oivirniii» melii. Alii coiiira A illiiin bis iii Galii;ini profecliiin auicqiiain Car-
|>:^tcl

scriiniiit Diocicliaiuiiii, ciiii), iiigravesccnlc ;tcvo, pa- nunlum peleret, el Dioclclianum non vidisse, nisi
ruii! se itloneum inoileraiulo iu^perio esse seiilirel, post nuptias Conslaniiiii et Fausta?. At eniin qiiod
ancloiein llerruiio riiisse,nlin privatain concetiereiit, Lactaniius el Zozimiis aiunl, Hercnliuin Couslantino
eiijiie iigre coilcgain obleniperavisse, sed taincii ol)- filiiiin proniisisse, aliler legitur iii panegyrico iiicerli

tcn\|)('ravisse. ancloris diclo in iinpliis Constanlini el Fausl;c nbi ,

lAbcni.cr imlpuiL Pnrpurain rpiani (ieposiieral. In- scriptiim esl (>onsl;intiiium eam poslulasse a l\);ixi-
reiii p;)iiegyricus panlo antc laudalns : FecU enini niiano. Sed profecto sicut tuo , C^onslanline sccero ,

iionia ipsaprn niajestale noDiinis sui. lu oslenderel ])os- aitle esl conciliala divinitas, (juam ub eo pignus ipsi ca-
^e se eliam iinperaioribus intperure. Abduxit exercilns rissinium postnlares, sic el nunr quofiue in liac (jratu-
suos, ac libi reddidit ; el cuut ad sidaitdos animos anc- latione priits dicenda sunt qnce in te contitderans
illa ,

.iorilaleni privati principisttttnlisscs^supplires tibi ntuiius
lendeits vel pntius (jueribuiida
, clamuvil : Quoimine
lioc Maxiniiune, y.aliuT, eic. El paiilo po^l
, Imperitsli
prideiii rogalus a frnire, rursus impera jussus a innlrc.
Ptirpiiram iaciie resninel);it Heiciilius, qiii|)pe iini ter
.siiinpsisse invciiilnr. Aupie iioc pe^siiouin ('xeinpliiin
caiisa fuil uiortis Licinii qiiein ciiin Coiislanlinus vi-
;
lantus iste, et patcrni , ei lui auctor imperii, Itvlatus cst
, quod petisti. Ubi inlerim observaiuliim estilliid, qiiod
: ait Scriplor istius pancgyrici , lierculium esse ;iiicto-
rem iuiperli Conslaiiliiii. Qua de rc vide qu;e supra
dicia siiiit ad capiii ^T^.
Su(c niinoris liinv. Heie adnioncri conveiiit, mcn-
do^e in veleri codice scriplum csse sic minoris fa- ,

cissel, aeeivil;iin concessissel, posiea Herculii Maxi- niiliec. Inlclligil ;iiilein Faiistam. Scd iiupiirendiini
ntiuiti soceri stti inolus exeinplo ne iterum deposiluni , est in tempiis, (pio iiupli;e Conslanliiii et Faiisla; ce-
purpuram in pernicicin ReipubUciv sunierel , tuniultu ieiiralae smit. Cerliini esi Scveruni Augustum exliiic-
niilituri exitjeiilibus in Tltcssalonica jnssiL occidi ; nl tiini Inisse anno Cliristi 507 iucunle, (piaiiqiiam de
Icgiiiir in FragnuMio dc Coiist;uilio Cliloro, pag. ilTi, mense noii con^-l;»!. Postca Maximianus llerculius
Boiiilaciiis viii liinens ih>, si C;i'lesliniis v liberaiii Faiisi;c p:iler in Calli;iin pndeclus esl ui Consiauti- ,

viunii a.^erei, poiilirualnni, (juo se abiliciiveral, resu- iimn p;iriibiis siiis (:oncil,';uet, pioniissis illi Fausl.e
niercl, ('nin in cn.>toili;i (lclioeri jussil. Ciii prieiverat iiiiiioris fiiia: niipliis ; eoquc |)niniibSo iiiqilelo , ut
n ('xeiiipliiiii
lialiisli cig;) Bttrilinuin. Zozinins ail, persiuuleie coiiab;iiur Coiislanliuo ut
Ravenhaniconfugil Zo/,iniiisiii libro secundoscribit discedciitein ex Iialia Galerium Maximianum prtsse-
llerculiinn ciicoinveiilo sacr;iiiientis Severo jiersiui- qiierelur. Ex quibus verbis coHigilur iiupii;is luisse
tiisse, ut Raveniia exccdciis, (|uo se coiiliilent, ilo- celebratas eo lempore, quo Galerius er;it iii li;ili;i ,
niam veniiet eoipie peigenlein, ubi queindaui vl lo- vcl cerle cuiu iii prociiiclu essel Ilalic;c ex|)edilioiiis.
Tres labenias vocaiit, ab insidiis
ciiin veiiisset, qiiciii Ciiin ;iiitein ille iii lllyricuiii ex llalia rediix lueril
quas eo loco M^ixeniins collocaveial, appreliensiiin, aiino eodeiii 507 ;inl(! menseiii seplembiem , nl opi-
iiiserl;! l;u|ueo ccrvice necalum. iuccrli paiiexyriciis nor , el ex capite27 isliu^ Lactanliani conslel
iibri
Coiislaiitiiio diclus post vicloriaiii de Mixciilio par- Ilerculiuni Roinam iieruin [irolecuiin posl liigam Ga-
<;iin Duxerat ma(jituin Severus exercitum, el liosicin
: lerii , ac cum lursum eodem aiiiio rediissel in G;il-
suitin perftdia deserius urintivcral. Auctor Eragiiuiiiti de li;is , moraliim <;.sse, et poslea iu
ibi :iliqiiaiilulum
Consl;iiitio Cliloid, pag. 172; Deserlus Severus a sui.-i lllyricuiii ad iirbem P^innoni.cCarnuiilnm vcuisse, ibi-
fugil Huvennttm. Per Mnxeittium filittm (sic eniin leg*!ii- (|ue luisse 5 idus iioveiiibns quQdie Licinius a Ga- ,

diiin) cvocatus illuc venit Uercultus, (iui per perjuriuin C icrio factus est imperalor maiiifcstuin Constanlini ,

Severnm deceptuni custodi(V tradidit, et capiivi Itnbilu et Fausl;e nupti.ts ;iii(piaiiio leinpore aiite nieiisein
iii urbem perdu.vit elin villa publica Appuv vitv trice-
, sepienilireiii aiiiii 507 coiisse. Si cerla esseui qua*- de
siino miUiario custodiri jecit. Pnstcacum Galerius Itw Constaiitiiii iuitiis diciiuiiir a K. P. Pelio Fr. Cliif-
iiain pcterel, ille jugulatusest, el deinde relalus ad octu- lletio in iiolis ;id Vigilium Tapsensem , iion opus
vuni milliurinm, conditus in Calieni monttmcitto. Ex ipio essel e;i iiiqiiisilioneiu qiia nos liaclenus cxerciiiuitis.
loi collegit llenricus Valesius lalli Emropiiiiu et Is eiiim coiileiidit iiupti;is Conslaiitiiii ciim F;iust;i ,

Aurclium Viclorcm, ipii Severum Uaveiiii;i? (iccisniii ei iniliiim angiisla; dignilatis iii eiini collat;e ;i M;»xi-
esse scriiiuul. De loco igiiiir ubi Severu-; vii;iin liiii- niiaiio socero , evenisse 8 li;ileiid. augiisti anni
vit contioveriitm- iiiler erodiios. INam Scaliger, in «07, cadciii niiiiirum auctoril;ite ipia CousUmtininu
aiiimadversioiiibus ad Euscbium, ail noudiibiiare se senbit primo C;esarem liiciiim a Galerio anuo 505 ,
quiii illa; Tres laberu;»* in agro R;iveiiii:ue fiieriiit, 8 k;ilciid augusti, el rur.-.iim Ca.'sarem declar;ilum
ncipie aliler colligi posse ex verbis Zozinii. Coiiira 8 k;ileiidas augiisli aniiiobiluin506 , secundiim
V^ilesiiis conlendit Tres illas lalieriuis fiiisse iii vi;i p;ilris. Sed (jui;i luvc ;i viro clari.ssiuio iioii probaii-
Appia prope Romam. P;irum aulcni jiroijabiie cst id Itir iiec(!ssaria fiiil ea cur;t , quani nos adhibuiiuus
,

(|u<id Sigoniiisiii liliroseciiudo de Occideiit:)!! imperio- in invesiigaiido lempore i.->iaruiii nuplianim,

collcgit ex Zoziiuo, Severnm M;ixii!iiaiii lidem sccu-- Nle inlerea. Galerius Maxiiuiamis. Curienim lolinn
iiiui Jtavemui exccssisse, alipu! ad Ties labernas sese iimic aiipanlum G;ilerii sic paucis persiriugil Znzi-
couKilis-t', li;iud dubia spe dticiuiii urlicui sc .\I;ixi- nuis C;(w anteni Maxiiiiiaiius Calerius Itaud aniuo :

nitaiii 0|)cr;i rccepliirum. Qnani Sigonii opinioiiom se- t\ Ititisset uniino qnu' in Severutn C(i'sareni desiguuta fu
cuius esl Hicroiiyiims Rubeus iii libro b(U'uiido lli- ranr, ab Orienlc Romam cunduin statuit, ci udmissn-
sior. l'»;U'('iiiialuiii. ruin nontiite merilas Maxentio pattas irrotjundas. Ul
Veiiis incisis. Contra Zozimiis libii, et aiiclor F!;ig- in Jlaliain appulera!, puruitt fidos cr^ja se miliiuin uni-
iiicnii dc Coiisi;iiilio Ctiloro scribunt,
pauio aiiie iit mos srnlicns, ad (hienlein nullo commisso prwlio rediil.
vuljmiis, Severuiii fiMOlis laqueo cervicibusexpirasse. Populnin trucidaturus Fi;iguiculuni de Coiislanlio
Ciiloro pag. -472 , Dehlnc Ccderius cum ingenlit)us
;

CAPLT XXVIL copiis Roniam vcnit , minatus civitalis interitum el ,

Adjiinclo Maxiinino. Cognoineiilo Daia vei iJaza, caslra liileravtnu; ad Tibcrini posnit. Tiinc legalos ad
qui Oriciilcm ;idiuinislrabat. urbem inisil Liciniuni ci Probnin, pcr colloqiiiuin petcns,
l'rofic'scitnr in CaUiam. liuic narratinni (ideiii ad- ut gener a<md socerum id esl Maxeiilius apud Cale-
, ,

slrnit ctiam Zoziuuis, taiueu etsi iii reriim err(!l or- riuin precil)ns niagis quam armis oplala mercarelur.
diiie nairandanim, llerciilium iiujdiciis (K) coiuiui Qui conteinplus agnovit promissis viroruni Maxeniii
Inisdatum (jiio Dioclelianum pertrabere ni.^us erat
. pnrtcs sniis desentisse. Quibns pcrturbaius reiro ver-
ad lesumeiiihim imperium, rursmn versiis Alpes sus esl ; et, ut niiliii suo prcedam quamcunuiue confer-
coiiteiKlisse, ul coiumoiMiiUiui ii)i Cousi;u!liiiuui con- rcl, (Jamiiimia jussit auferri. Qnid sibi veiit hoe loeo
vcuijet, el lili;iiii ei FaiisMiui proiuisisse, eijque pro- voN jlitinminia, ne.^-cire se fateiur Heuricus Val(\siiis,
uui^o implelo, ialierc coualuai hoiiiiiiem. Err/it, iii- el deesbe licic noDmilla pulat, (pue ad M;ixiiniauiini
tjsiaiii, Zozimu.-!. iNtiiu ex capiie '27 ci '20 Laf.ciuiii Heicuiimi! pertiiie!.'aiii. Ego puiiii? xUiimaverini
5*: STK! HaNI UAHIM 548
no>ircnia hxe v«ri».> |)ci»iiicre a«lea uuiii qtiibu> coii- A lus poM dpvicuim Masentium •
lp$i' deniffuc, nui
I .-. - .... ,:. /'..1 ...; ... ...:i:,: ., ...,^.. ;/;:..- ...«.;.;.»...„ j ..: _i, /.... :.
M«;^iiMiir, ulitMiius 5tt Galciiiiiii, u( tuilili suu puv- fiQicr iHius credebalur, dnciitsani ab humeris purfUi-
akni tfuaiiieniuifue canfi-nei , iii e^l , iil .>iiniiii;>i)i ct Tiim dciraltcrc conaius, elc. Apud Sdcratem, lib. i,
iiiill.a legthia c^eriiUiiii iii-auiaukk hc' iilitiii d :>rcl , cap.-J, loi^iliir Horculimu recup';randi iinpcrii cupidi-

C(iam ea tliiiiinis IimiIi iii!;.>iv<io , i{iuo uulViii nnn l:i;e lapium coiialum esse iutcrlicere, iive do iiiedio
ftosseiit : ut «i (}uis insetfut loiuiiSi-l, uLa^liu, id esl, toiloro tiliuiii siiiim M:i\eiaiuin. Ita ((uidem vcrbiuims
res a>l viciniii iie<c.-.s.ii i;i>, ihmi huviifl, ul iiinx liiocl Gliris:o;.||.irsoui ot Vale-iii, pioplor vocoin «-o/icc.f,
X,.ici:»ii*iiis. Ilaiiui' »cribi'iitl:nn cciiSiM lliuiu>ilsi>,nnia. i|ii (' v;u ias si^uilicatioiics liubot. .Mdius, iil ariutnii-.
pn» ,1(i»i/»»wirt, «)b vuigaiiim ciruriMu librji iirum iiui !.|iipliai!ius S('hi'l;i8lic«is; Wi'(.<?/ii.? puLer iinperaiidi cti-

frci|ii<'ii!f r priiii:i.s vi cabuloniui syli ib <suiiiittuiii. Ll pid:ue vuluil liliuni rcgno privure. Mam isla iiilerprota-
ailini&''iis rori:issis cnur ;il)c(>(|iiii'uuiiu:u:/t i';i;)/u.'{i<i iiti uieiius :u>u^ru!i cuai nurraiione L.aclanlii ei alio-

vt'! flmuiuo liitiii vuli&acl scri(i;iiiu , i ci|i.o ::;\!is rtiiii.

iiilcHiger«?i i^iml (:oc vi-eabuli csscl, iciicl poira Superbns uUer. T injuinius superbus, rex
!d est,
YcttT<-> tVaiiioitiiim dixis^c ^ni (hiuiiii » . i'iiioii- lk'i:iiaiioniiii Laciaiuius, lih. iv liisiilul. ,
ulliiiius ,

daiiibliiipul ivil h;iiic V(M;cui,rcdiiceiui;iu;i|(io :iil siiaiu Cap. 14 : Tartfuinius superbus e:):ucius esl.
origiiicm. .\am rl veli-ivs glossa! Isiiiori oi :ilii luiii

tiim ('li;iiii Siiloiiiii^, el ilu:o veleros iuscniilioiii-s

CAPtr x.xix.
,

iltns cx Grmtiori llu^siuro lifsiiibii .l:i«i.l)u.- Goliio- Maximianum. Galeriiiin.

freiiiis ad 1. -il lOil. Hu-otl. ilo ilociiiioinliii-, ol Im- Adertil ihi Diocles. Auteiius Victor Unpicns do fujja

riiiii iiM:im S;\^-ir>», «l Sifiiiii^uius ad S:ii'»iii:ii!i ei cxitii Se^ori : lloc aciior (lulerins , (uticilo in coH'
n:i!iiiiniii:ii (ii(U il pro namiii Sc.o i;.clou':i.ilt'Ui li iiliuin Jorio, Licininni veicrecoijiniHinunitcUtaCusnrciit

prorsiis ioiiniaiieiii osse i\«i|i ilici Siilcic llaiuiiiii "'rt^ ; eoifue ad luuuiinenuitn lUtjrici ac
.iwinstniii
,

auctoic c\cerploruui Thrucia: relicto, Roiuuni conicndit. Scd ii» Ik c errusse

rem (luampiam aiirorti Seil iii

iion rffjOiri^niiiseleg-iiiliain scrmonis. Scil li.mc con-

coiiviiuitiir Vicloi tpiod ail Li',iuiuin creatiim osbt)
,

JeCtitriTn moajii nuii o^^se vci'..iii tacile ci>iliv;o ox ea

.^ujustum posi morteiu Severi, tH aiite(|iiaiii tialerius
,

txoioitum iii lialiiim uiicerei adversus M.>xoutium:

^imin in 'CUtii pro ;iiiiicilia iioalra ct);iiiiiuuic;\\tl vir
cuiii cooiiira tesiii-i.inio Lajftautii et aliijMiui ccriiiiu
iJ5l.nriim :ilianim|Ut' pluriuiaiiiiii liltcrarum periiissi-
nins t^aroliis hiiirosiiius t'.:iiij.'ius , (jui liic, jiro [lani-
sit Lifiiiiuiu lacliiiii ossc imperalorem in locmu S;-
minia, legi tiebore pul:il flr.miimlu. ul ost, sigiia iiiili-
vori post i'cdil;i;!i Galoiii e\ Iiaiia, ot caiii tiiiu Galc-
laria; ipiibus ereciis, iiocessi' csl iniiitesslareiii :icio:
rio iiieiHom liiisso, cum iuip-jriiiin L:ciiiio iribiicrct ,

cndoiiiibus vero, facile (lissipaiilur. Yi.le Glossaritiiii

lil 00 «torctiir iu belli) nuoii ;iiis( cporai advorstis Ma-
xeiiliiiu'. Z.i)ziiiius : Mii.xinti(,nus ('nlcrius e.c sociclule
tatii:um (-jimdoui liiiriesn^f.
siiperioruin leii!pi,ritni fainUi,.rcin sibi ljiciiiiii\n inipirii-
Flcrii (tniinixquor. Ita olim monuiinus esse enieii-
lorcin crtut, tfuud opcra bcllo Mu.reniiuin pcrscqui
cju,-:
dniiluiu, 011111 |iriuif. i'ili.tissomiis,'W;:r imirnns inormn.
Furfunt capessivil. lhtilri;inus Valosiii^,iu libro pri-
corjilar.l. .\uv.l(ir do Coiislaiilio Gbloto,
l''i:i|^uionii
p;i;,'. •i7.'j : Licininn iUKfue ex nuvu Dacia viUorin ori-
nin^ronru Fraiicicirum, scribit l.iciiiium creaiciu
(jini:; nt.iilcrio fuclns ;}nj)eralor,velntadyersuin Ma.xcu-
C:esare;ii a Galorio luisso a.mo 3UH oii|iio lul<t;la !l!y-
rici (lelejjnta , G;iloriuiti ftiui maximis copiis ii.gifs-
tiuin intijniitunis. lCl lauioii Yiiilor oum aii in lllyrifO
iciiitii;ii 1 1» lomporo, iuaxiiue cogiiabat
(i!io G;ileriiis
siim lialiaui, M:ixeiiiiuin ^euiinim imiii Uniiui: oh-
dc hoilo li:iiico. Sod id (pii.ijue f;ilsii[n osso iiO('oss(;
sossis-<e. el nrieMa\iuuaiii llcr>:i«lit ab urboroj.iilsim?
p ost, cum aui:ioroju-..loni Fr;igmculi, paii. 472, scrib:.!
esse. Osioiisiiri |>o<.loa sumiis I.iciuiiuu iaciuiu iiii-
L;i:iiiiuiii l'iii-;se i.i oxoiciiu G.ib^rii llouiani obsiileii-
poralonuii jiost redilum Galorii ex Italia. .Nuiic vero
li;, 01 aii eo iiiis^um in iifliom c.iiii 1'rolio, ul viam
id tantuui obse.Aainliim, piniiitprnbuliil viiJeri (|(ititl '

alii|ii;iui ii.voiiirciit coiiconiiic iuior soconiui cl gciie-

ail vir ('biri-siuiu- G.ilcrium :irtc .Mixiiiiiaui lloicu-
.
ruiii. yiiactiaiu evincuiilpriviiiiiiOadhucrui^si', ;uloo-
Hi :il) 111 b" npiilMim o-so, ci:m ox c;:piie '11 0' 2S
iiui: iiiipei;iitireiii. tl miruu! vuldo sii vi-
iiii!!>:(i!ti
LactaiUii cortu cotisloi illiiuiiiiGar.ia ^iputlGii.stai.ii-
rui!» do( li-.-iuiiim ll;:'lriaiiuiii Y:i!esi»m sccuuiui ia
nuM! fiiissei.er totirn illud l-Mupus, qiioG iloi iiisluitiu
liac lii.sioria t.('riboi|.ta luissc Viotoroni potiiis (jiiam
kalia (niodeii.iiiicnllij;!! •lili-poiCNtcx veihis/.o/iiui.
:

ca toros auctori istiti.^ ira^iiiouti coiis-uliiiioos.

Opprimi putnn. Apud Z;»zimuiii Hon^uliiis dicitiir
(Juod tinie uon (cceral. .Miuiriim ul Liciiiium l';ice-
persu.Kb-ro v(ilui>.sc <'iiii-.iaiitiuo, ul discodeniem o\
rei iniper;iloicni. Qiiuii f.uore jain tum poloiat, cum
llalia G .leiiiim pro.sequcn-iur. Sod ciiiii illo nalura
Severum ct .M.iximiauum locii CasaK;» sed nolu- :
tnqi}ieLiis el inrulus es^et, iiuu iniriim .si (>'i:sl;.nt:-
cral, propier r.iiioiios.-iipia.i!l:.l;!>iiio:ipiicvi^o>im'.)
nuS cjus coiisiiia sprcvii.
hnperiuiii Litiniu diircl. Di^latliaiili.r iiilcr sc viii
yexami. Puto loirei.tluiu t'sse vui^Uis^cl.
docti iii ci.n^iilucii.lo aiiuo i|ii'» tJi iuitis iat l,us csl
Tiiutuin inunui.ari. il;o( ;iiibi iioii b giiiilur. l".l nu-
impor.dor. <|iiiiiijb>i..ii! itl csoiii-M; <:ciisoiitiluis auiU)
rum 0,1 al):i!ii> hisioricis proierniis-a fiiis.so,
(ilirisli ,">i(7, liis sc;ii.:euii. lv..'ii utror.mKi.io .••aiiiiiiei
fiu..i.'>c((;«. i^nio.l ip-i- u.iius os-^ci e.v Dacia.
alli rani. (^ui prii.n:!!! M.iil>^iiu<(iii tuiiilur, lii^ ariju-
t\Pl 1 \\V1I!. tneutis aut iiliiniur, aiit ali po>>-iiiil. Aniio (./>iri-:ti

'>ij7 ii;'>ia siiii'. iiriiia .uJvoisiis iMaxcntium , iiui iiiie

jj
MiixiiuitiuusiiUer. Ci.guouieiilo H.;rciilius, (jiii re- aimi siiporions iiii|iiiium iuvasorat, ot .Sovenis (.!;c-
S.Hin|.fcoial ijiiporium , illiuliiuo iiabobat t;t;iiiu.!!!io s:(r Aiigtisliis, fpii .>d (;<i'ii'^itai!il!i!ii ouiu Uoiiiaui ac-
CUiii liiio HJaxi-iilio. ccsscral inissibi a (jalorio iM:i\i:ni;i!.o repilbUS, ac ,

Pn'jr /i/ii f)ijie:itui. Ratioue iiimiium li.ibila uo\i po.-.troiiio inisoiabili m.utis ^ciuro e.\liiiCius esl anuo
imp. ni. ^aiu p:il.)r dopo iierat :.uii;a itnpi-riiim el , sc.uitdo imporii siii, m lci^itur iuCbiunito riuseiiii
in priv:ii.'iin viiamcou' .'^soiat. postoa iuconsintiu ii id <";st amio '..iirisli "m.)7, :iiilc k.lt;nii-.4 iiiaias, (|uibii.s
iiiipcrii adscitiis furr;il a .M ixc:ili<>, qui aU eum pur Siioniiio ;inioa rciii.- ftior.ti C.i.^^ai ab ilciculio .M5\'i-
purani misii et bis .Xiii^iisliimji.imiiiavil.
, miano. lia Oiuipliriu.t l'.(i.viuiiis iii (triiiiiotit;(rio ad •

Miiitei: e.. // Sev.r. reluf. h\ osl , iuiiiio:» cx vetori lihrum secmidu.;i Fasioriiiii, ad aiiiuiiiit' <'. i'j3f>, .'iui
Maxiiiiiaiii llerculii exeiciiu . :i Galerio mi-isi eiiiii ciiiigiuil Ciiiu aiiiiO Cluibti ^08. iloc •thu: irca kul
Scv.MO ad ox|)u^:iaiidum .Max>:ii!iiiiii , «)i!i triiiisiaiis m lii Sev-rus, ijiit « (.'«('ciit; CVcst/,'' ver li; >.( cl ifri
Sevt:iiim deserc!»'.is, so .Maxiaiijiiio ir;idi(le-
fcii,'iii>, cam creaiux fn,fnt, cuin adv^num iU:>Uti icoriiinG-
raui. ilos, fjuia sul olim rioraul. exi^^liitcihai M;i\i lUin utifiic Mn?:cnn Itoiuum vitui cieri,.., ccniii,e!^
iiii; iiiis biiii 'idl».esiiro.s. imvriiiu di.'s^r!i,s.ipse.ifu:ii<ijienr,, ul-
Uiiliiu:ii .icelcrc
Dhifi.tii pnifiitriiin. F,uiro|iiii.^ lib. \: tlirrciiii's !u lit'1 iiUperii atiriij llavcww itu<>r\eclii.^ esl, .Accf^/isii.?
men Mn.uniiiiniri po.sl IttiT in roiuume pjtTi.ilu.^i fiUuin oa i;.(iuj!nifii;i (iii.f.rdJS . iu qufe.ti (!'jc dei!fC!:s ffiride-
M'txf iftw.n denoduve conaius seiliiivfttif; ei (oi.icia b?M 111. iii :ui.'lorfcfn ij»-lii. iricretlitiili celeritn.ee.\ Hh-
fniliivm iuiu Inoerii pMnejvncus C'«i's;;iiiiif.j ;.';•; rN'« f^^difj.n ctiir. iir.rueosi^ CAercitu advoiai ; ^.i ':t
 31!> mtJE IN Un. DE MDRTIBUS PEnSKClJi CAP, \MK. 5£H

!l:!li;uii lllyriouinrovoiai insslofins, lolum iilud icrra- i\ iinciin'hiin, pr;ieceps el superbum, iiislabHilaieiu <•£

nuii siniiiiim l)is eiiicKSUs iMtra {jiiiiiqiie aul. sox iit })erridianiac moliilil.ilem Hereulii , qnye sane vHu
pliiriihii!!! iueases, de (•u^lij^aiido pelioiKlDiiiie Mtxeii- scniper cos pr;ecipi;anl, qiiibu.s inb^crent, quia iii ani-
lioenaoiiiisiogilans, (jiiod vii:cef.! siielus , luiiic cuiu mis liominini) polenlior.i virliitii)iis .snnt, m ait Lae-
iiigi-iili (io.iocoie couctu-i eral lergs vcrlere. Ka de laiiliiis iii liljro jiriiiio diviiiariiui Iiislilutionuiii, faeilc

c;iii-:i Li(iiiii!iii posL rediliiiii e\ ll:ilia crt';iJ liiipera- ea i]ii;i', nriino iiiluilu lcre ii!ipos«i!)Jlia
iiiloiligt!;iuis

torciii,(i('>rni;iiisouiiiliyii;v a(lversu-,,\iaxciuiuin..\cia vidoniur, ficri l.inicn poliiisseah homiuibus inquieljs

h:ec iiius noveMiiii is, iil legilui iii Faslis iJ;ili;inis et siiiiimum iiiipcriiiin rciinere ciipicntilms. Nain ,
el Clironico Ale\;indiiin>. S-tl (iuanivis Ui diio li-
iii exoiiipli giatia, liiyricnm. iibi Galeriii-. hahilabal, lla-
bri conseniianl de die.deainioianieiinon coiivoniinit. li.c ailj:!cet adciKpjc 1'acilc i!li ruit iii U;iliaiii venire,
;

Nani Clu'i)nicon Ale.vundriniiiii iuilia iiiiperii Lici- et deiii rccedere, eiiain cuiii excrcilu, iiilra illiid sex
niuni relert ad annum, quo FL CoiisLaniinus Aii,^us- meiisiiim ^-p.-iliiiii quod di.xiinus pr:escrtim ciim ex:

lus solus coiisul fuil ; Faili ad aiinuui sequeuloin , Zozimo et auct')re .Kr;i;,Miiei!ti de Conslanlio Cliloro
(pii sic noiaiur liem decins ct Maxiiniauo vu. Quo
: iiitclligaiiiusillumex {cilia discpssisse nullocoinniisso
eliani modo , ut hoc obilcr inoncam, Givcca iila, pra'liii, i;oc cst, i.arvasii eiiis iii it;ilia iiioram fiiisse.

qux' legunliir mChrouico Alexandrino,

T:c/.li-jh-/j/-o'j .
llerculiiun vero, cu]iiduin imperii, quod iiiviiiis dcpo-
verlenda sunt pro eo quod Kaderusverlii Paiiiidecalo, sucral. quis mireliir laula celeril;ile loliliiiera lccisse,
co.TCliis adiuoiiere iii ni.irgine ii;cc inlclligeiida esse qneiii diihiuin iion csl illa leci.sseabjceia oiiini cuiiciatio-
de dccinio Diodoliani coiisiilalu. lu qyo saiie lupsus iic el lirditale? Soivebat a Roina, el inare irnjicieiis,
esi vir cnidilissiiuus. N;ini si Di(ifleii;>nnsdecies cuii- cum M:issi!iamperveiiissel,ci!(> Treviro- :id Aiigusi;iiii

sul luit, dcciiiius cjus c.in.iul;iius iucidit iu aiiiiiiin " sedescfalCiiiisliuiini.Queomiiiailinenicoii-

niiii, iibi

Clirisli303, ulsiipra vidimus. Il.iquc iiic iocus iiitel" fici prurecLo possunl iiUr.iiiicii^emab hoinincdiligcnti,

ligendus esl de dcciino M;ixinii;iiii liercnlii coi.isiihiiu, Fosiea aliqu.inlo lcnipore ;ipud Consianliiiiiiii fiiii oe-
qiii tiim iiiipcrium lesiiinpseral, Scd iii.s oiiiissis, .'id casio;ie iiupli:irum. Meiise deiu allero ei opus fint ad
qu;e per tr;iiisciiuam lauiuin, ei qnasi aiiud age^alo rcdciinduiii in Ilaiiaiii,umK; brevi [luisiis e$l. .\ddo
aiiimum adveilimus, eiseqiiaiuur argumciila qiiibus
i
aiiuiii pro seciiud;i profectione in G.illias,
iiie:isciu
probari p<ile.it l.iciiiiMin l;iclum esse imppraiorciU' ubi iKiu niiillum iiioi'anis est, et nien.^ein pro iiiuere
aiino Clirisii troceuicsimo seplimo. Certiiiu esl Cou- ab Augii-l:i Tieviroruiii us ine ad (^arinintum iii P.ii!-
staiitinuiiituisse raciuiu iiii|)ei'ali)rt;mposI uiortcm pa- iioiii:!- P.tiet ja;ii totiim huiic nuiiieruiii iiien-iiim
Iris aiino {>liristi c>O.G,mei!se julio exeiiule.Laquc pri- salis eoiigrucic s.p.ilio lciii;)oris, ijiiod niixil a iiKirle
uiiis impeiii ejus aiiuus liiiilus cst codem mciisc jiilio Sevcri (luim Heiculius iu Gallnim profec-
iiiiii piiiiio
aniii seijiientis. Ciiiii autem Lusebii<s
Clirooico in lus csl; ns(|iie leiltum idiis lioveinbns quo
:id diriii ,

inijieraloriaiii Liciuti (Iigiiii;ilciii ponal iii alino se- die Liiinius facliis est iiitperaior. iiiio suspicor Se-
cuiido imperii <Joiisl;intiiii, diibium uon csl quin se- vcriim diii anle kaicndas iiiaias occisum csse , iiinii-
ciinduin Lusebii f^slimoiiium ejus iuitia rci'er(.:iida ruiu iiiciise fciiriiai io. Nain iu vetcri kaieiidario <|ii(kI
sinl ad annum 307 excnniem, Ueni |ue si Iribuiutia llervv;iriiis cdiiiii, ii;iialis Coiislantini not:iliir pridie
poleslas iinpcrutorum iliius ;evi liUiiierabaiar :i die k:»leii(t;is iipriles. Qnod cuiii de die qiio liictiis cst
quo imperium adcpli eranl, ul pl;iccl viris eru'li:issi- C.esar intcrpiclaii dcbere puiaveiit vireriidiiissiniiis,
uiis, hinc eliam coiilirmaiur Liciniiini fa( imu essc ego credideriin iniclligendiiin esse de eo die quij
iiiiperatorciii aiino Cbrisli 507, ciim iii ediclo (piod C Maxiiuianiis llerciilius enm luuiciijiavit Aii;;ustiiiii ;
Galeriiis iiioriiiiiiis edidil aniio 311 iu graiiam Cl;ri quod ipiideni eveiiisse aiiiio 507, uullus, ut opinor,
liaiionim, qiiod vero Nifoniedi.e propdsituin est pri- duliiiaiidi locus csse polesl. It;i(ji!e si M;ixii!ii;inus
die kaleiidas maias, adiiotaliis sit aniiiis quartus Iri- exeuiiie M;irlio Couhuiiilininu dixit Augusinm, pim
biiniii;e polesliiis Liciiiii apiid Euscbium iii ediiione pio sex mensibiis, (puiS abexilu Scvcri usquead im-
Valesii, et ;ii)iid iNKephoriiin. Atqiii, si annos Licinii periiiiu Licinii numcnibanius, iiabciUiiS fcre iiovei!!,
colligas, etillus a nici.se noveuibi ;iniii 307 iiicipi.is, inir.i <[nos iit-Kiue Maximi:ino taciie fiiil hos cuibus
uiillo ue,{('lio repeiics aiiniim 3il luis^^c qu:iiliiiii et has conliceie, de ((uibiis :mi(.'a
percnriiiaiioues
lribu!iili;e ejus poiestatis adcoquc ctiaiu imperii. I']) dixiiiius. 1'orro Dalalom Co:i»l;inlini piidie k;ilciid,is
h:i;c siini ipia; dici possunt pro conlinii:>i!(la eo;i:iii apriics non jiosse rcierri ad diem quo factus lii:i (J;t:-
opi: ioiie, qiii arbi;ranliir Liiiiiiiiinauno 307 cvcciniii sar, biiie pnto coiligi, quod aui laclns est C;esai cuin
ad (ligoilaiem impcraioriaiii.Scdadveraus iiicc repoui Sevcro et .\iaxiiiiiuo, aui ciiiu j)e:veiiissct ad pair;;iii,
poiest iii:ign;i!n csse aiicl.iritaiem Fasiorum idaiia- aiitceite ciim C.;csar nuncnpalus e.^l a Galerio. Aiqiii
uoruin, iii (juibiis hisluria il!a rclerlur ad aiuiuiii se- jani osieiidmius faciuni noii luisScC;es:!reiii ciiiii S13-
quciiieii;,ei nierito. Primumeiiim uon potuisse Gaie- vero el M.ixiiiiiuo. Qiiod laiiieii elsi f.iciiuu fui-sei.
rium .Vlaxiiiiiaiiiiii» sic rapiim ct pi-.ecipii:t!ilei proli- lameii natiilis ille nou possct
chiii con- coiigriiere,
t! ' iu liaiiam ciin) iuj;eiitibus coiuis, Rouiaiii obsi- stct SevciuiU et Ma^iiniiium fuisse !'acios ('a'oaics,
d :: ac rediicerc e.xercilum iii illyricmn , liL oiiiuia UDii pndic kalc.fid.is npriles , hcd kahriidis maiis.
lacia dici possiul intiaqiiiuque aui scx ncusiiini sp;»- Niiii polti.^l eii.im coiigruere tciiip'iii quo patri mic-
liiim ; adeoque prob;ibiiius yidcri excessiim Galcrii ,. ccssii, ciim i'.i evoucrit exfcunle mcnse jiiiio. Coii-
e\ ll;iliaci)iiligi:sse anno ireceulesinio odavo. Pra le- gi iicrel cigo lanlum liiiic leuip:/ri quo Coiisiaiitiiius
rca credibile noa (^sse .Maxjiiii.inuni llcrciirmin, ho- a Calerio laclij.-. iilud qu .ipi.;
eSl C.esar. VeiU;.i iie
niiueiu seiicin, qui apud C-iruuiiiuni cum Diocleli;aio iucJel iii Quippe ainbij;!
piidie i.:-icn.ias apiiies,
«;r.it eo lemporc qiio Licinius laclus e-st imperator, uoii polest quin laiire.ii;iConstaiiliiii imago ad M.ixi-
iiitia sex meusium .spaliiim lt.ili;au G;iiiias<jue ciiicii- niiaiuuu perl.ila fcii bialmi alipie ille in locum Coii-
siim csse, iuiplias Coiist.iniiiii el I aiisi;e telebravisse, stanlii paliis succcssil, id ci!, cxeunle .julio, non .-e-
«lusuiii in llaham rediisse posi lugam Gal.';iii, ti;iH ctjs ae ejus iiiiago Kcmaiii staiiiu ailaia est^ipmd
etiam iterum iu GaHiaui, et hiuc iii Faiiiioni.uu pro- (juidem occasio fuit Ivlaxcntio iiivadcndi irnperii, ul
rectuiu ad biocleliauum. Doniquein EpilOiUe Vicloris Zoziiiius docei iii liOro secuiido. At si exeunie julio
l(i!i M.ximinum D;iz.am Caisaiein qiiadriciiiuofuissc;. iiuuiius acce)ili .1 Coiislaiiiiufj impcrii piuiatus osi ad
Augiisium Cuin aulem illc l.u:lus lucril C;t-
irieniiio. G;ilcrium, ouiu Lactamitis iiou doce.ii moraiii iuibsc
sar ;inno 30i> k.^tlcudis maiis, (lonscquen.s esse u( Cji' io. miitoiKia iiii! pura ai! Coostaiuiuum, par est cre-
saris nouiine conleiiLus iucrit usque ed luuiuiii 508 rifiie, et C.t-san;iii facluin. fi purf.uram missam in-
evotnitci!!. >.!ioi;:!! (ioadrieuuio C«s3i ruiilmsiet. sai »•;» Cj.TidetVi anninii (juo im^iKo aiiaia csl, atqiic adco
tnenoio, si Liciiiius (.iclusiuljsei i(np^iJ>t<>r .'jniio su- diu Siiite m^nseir! inaiiuiin. tltctU raiioni conscnla-
poririio. isl;; quiiiciii iiiAt^.iiiOiineineriluui h;il<c>e sj,i ne.uuesi. uf. dies lu-cepii bsitmni iriSiigii ai!iio;a:ii.s
liiii videniiii. Sfd proteriy ^i (Oiisidi?ieinu5 Siftlurn sil in calendBrio ; vjm^m ss uon fcifcras ad piidic ka-
reipui)lica>. jllius leioporis ingenium CDlerii ferox^, lericias apriles, nuilibi notafo^ fej<enetur dics, quo
351 STEPMAM BALIZII 352
Coiisianliiius iinpcralor ol Auguslus tliclii> esl. Quod A iu Pannoniam lllyriciprovinciamprofcciusest,ui Ga-
aiiiitoi iil .iiict'»riu>iein fx i>pilonic Vicloris allalam, lerio slrucret Dioclelianum, (picu)
insidias ; ibiqiie
e:\ iiuii ofiicil lii.-<))ii f linoleiius ilict:i siinl. .NaiiMiiiilla aiitoa por litteras fiusira poicsl cx tcnlassc colligi
6UIII iii liac ciiitoiiic 'ii'»- ""'" •'iiliXToiil. iiDiiiinatiin Eiitropio, liurialus ad rcsumondiini imporium, ciiiii
vero iii lioc ioco. tilii 40|ilcin l.iiiliiin iinpcrii aiinos niliil siiis siiasioiiibus elUicisscl, impcdilis coiisiliis,
Iribiiit Maxiiniiio, (|iieiii rcrtiiin csl iinpor.issc per IIILactantius aii, lortiam Uii;aiii moliliis, rcdiit iii

aiiiiosocli) iiilej5ios et ali(|iioi mciisos. Posiicnii) rc- Galliam. Qii;b ila, iil iii paiiogyric') lcgtmtiir, geslaes-
dciiiiiliiin noliis p itCbtaicin, ipi:K ina-
ail lvil)iiiiiliaiii se"prol)al Lactaiitiiis. Monioiabilis aiitom iii priinis
giiiiiu inomciitiiin nc^oiio. Qiiiiii cimi
liabot iii linc e>l vox Dioclciiaiii iiiiperiinn icspucntis, cum ad il-
iiitclli;.icrci vir clarissimiiii Henriciis YalcsiiK, qiii lud rcsiimcndum enm biiriarciiiiir Horcnlitis el (^.a-
tontciulil Liciiiinni anno taiituni 508 facliim essc iin- leriiis. E|)ilOiiic Vii tons: JJum ab Ilercnlio alquc <.a-
por.ilorein. Iiuc desccndii iii amioi,ii:onibiis ad P'ii- lerio itd recipicnduin imperium rofiaretur, lanquam pes-
soltiuii! p.i-;. 171, iil lalcaliir olisoi \alioiicin df tri- tein aliijuain dclestans, in liunc modnm respondil : Lti-
liiiiiiiia poicstate iiicommodarc scnloniix' sirc do ini- iiam Saloiue pos.^ietis visere oleru noslris munibns insli-
liisLicinii, coaciiis cliam oiiiclnin illnd, iii (|uoi|iiar- tttta.Profccto nunfinntn isiitd tenlandum judicaretis.
111«. aiinus Irilniiiili.c potost.Uis Licinii aniioltiliis csl, llaqiic cx lioc Lactanlii loco liabeinus, qiiein aiitca
ifjicerc ad cxiliiin aiini 311, ul sic invcnirct aiinuni iic-cicbamus, aiiiiiim (|uo Horculiiis ad Diocleliannm
ipiarliim irihimiine polesiatis Liciiiii. Sed ruil
illuiii prorcctiis est, eiiiii iienipe (pio Licinius faclus esl
conjecliira illa. ciim cx Laclanlio conslot edictum impcratur. CaHeriiin lieic obscrvandum esl crrassc
iliiid proposiiiim fijisse Nicoinoduc pridie kalendas « Ainaldiim Poiilacum Episcopum Vasaiensem iii nolis
iiiaias, ci Galeriiim oiiiisse paulo posl. Ilaqiio cliain ad (llironicoii Kusebii, pag. (>78, et .loscplium Scali-
ex illa erndilissimi viri obsorvalione collij^imus vo- goriiin iii libro quiiiio dc Eincndationc temporuni,
ri>simani eisc illorum sciitentiam, qiii Licinium aiiiio pag. i'j7, postrema« cdilioiiis, ubi rcdaiguciii(,'s Zo-
Clirisli 307 piilanl creatnin fiiisse impcraloroiii. Hiiic ziinuii!, (pii dixcral Dioclctianiim coiivenliim ai) licr-
eiiam piiio conlirmari possc Li< iniiiin riiissc ractnm ciilio Uiis^c (^arinmii Ccll;iruiii oppido, aiuril id lal-
iiii|)i;r.ilorein aniio 507, (Hiod .Maxiinianiss llcrcnlins siim cssc, cuiii Dioclcliaiiijs lio4 alrtJicalmn imperium
et G ilcnus Maximianiis coiisiilaliim simiil !,'cssi^sc iiunqii:un podcm
posucril in Gallia, iiiio iioii (!\tnlc-
rcpcriiiniiir aiiiio soipionti, ct f|iioi! clcimcps licllalinn ril Prima pars observalionis vcra
S;ilonis D.ilmatia;.
lion luil adversu:> .Maxonliiiiii licrciilii liliiifn. Coiicor-' cs(, nciii|)e Diocletiaiium iiiiiKjiiam po.diMii posuisse
diain eniin, quo posloa inier eos luil, illo tcmpore iii G:iiii |)ost abdicatiim
I imperiuin. Scd laiiieu Uiit
<-oii>tiiiiiain fiiisso opoi ict, qnu Uerculius el Galorius Cariiuiiti iii Paiinoiii;!, ui)i eum
Hcrculius convciiil.
siiniil ru(.'ruut apud Cariiiinliim, cum videamus Ga- Et pi;dciii eum paicl ex responso
cxiiilisse Sabuiis
leriiim iiim maxiine dc beilo adversns Maxcnlimn ejiis, (piod p;iuloaiite reiiilimus: Ulinain Salouce pos-

goroiiilo provcliere
consilia agilasse, ciiin Licinium setis vitierc olera. Nam si lum cuin lisc diccbai luis-

deslinabai ad priiicipale laslij,'iuiu, el ininc ardoreni scl Saloii;c, lociis noii erai liiiic exclamaUoiii. llaipie
stalim drlcrbnisse post promolionem ejns. Qiiod si longe abciMl :i Salonis. Gravins eti;im orr;it vir doc-
toiisulatus al) Horciilio el Galorio. quod iicgari iioii lissimus Jo;iiincs Moriniis in parle seciiiul;i libi do i

polcst, coinniuni coiisciisu su.sceplus esl posl amici- Ecclcsia per Couslaniiiium libcrala, cap. 1. pag. liJf),
tiani iiiicr cos coM^liitin.iiam apiid Cariuinliim, cum 12U; cl cap. 5, pag. 155, ubi scriliit Slaxiiui;ii)uiu
is iii aiiiMim 508 incidcril, manirestum cst
(;iiii-li C Hcrculiiim ea scrijisisse ail Dioclctianum, (pia; dicta,
Liciiiiuin cx.Miiiie anno 3!)7 factuin fuissc imporalo- non scripla, csse jam vidimus, cl longam conniigil
rcin. Jlis iia cuustilulis, reliipium esl iil de alia dif- epislolim ad cum scriptain, cujiis liiillnm vesligiiiiu
licuUalo qii c lieic occiirrit, an nimiruin Licinius pri- exiat apud veleres, et Dioclciiaimin, jiosl acccpl;im
inum facliis fiiorit Casar, ac postmodnm .VngtisUis, ppisiolain ilbim brevi caiii rcsponso dignaluin cssc,
ul placuit quibiisdam, an vero iiiio co(l(;ni(|iii" lcm- quod nos reiulimus ex cpitome Vicloris. Ilis ila con-
pore C.csar cl Augiisliis, ut noniiuUa di-
alii voliinl, sliiulis, vidciidiiin csi aii vera (!sse possinl (pi;c a
cjinus. Itcs osi, qiiic facilc decidi polcst vel unico viro clarissimo lladiiauo Valcsio lu liliro pi inio re-
Laciaiitii te?liinonio, qiii imiieriiiin Liciiiio ac pri- rmii Fraucicariiiu. p.ig. 22, dictasunl de prolcclioiie
iiiuni lociim post Galcriiiindatiim fiiissit scribii, cli.mk Maxiniiaiii Hcrculii in illyricuin. el dc disccssii cjiis.
siipra .M.'i\iiiiiiiiiiii , (piod (•liaiii coiifirmilur aiiclo- Ail orgo Hcrculium, ciiin vidorot oiiuics liomani im-
riialc l-^isebii, ul osleiidemus paiilo post. Ua(|iic dif- pcrii pruviiicias leneri a Galcrio, Maximiiio, Maxcii-
ficulias iila iion indi','ei ampliori cxaniine. Orla au- tio el Constantiiio, adeo(|ue niisquain sibi locuiii

lem cst cx malo iniclbclo Anrclii Vicloris loco, nbi coiisistcndi cs-.(;, nec sc sinc provinciis et siiie cxor-
a;^itd^' Lii inio faclo Ca-sare et .^ogn^lo. Vidc Sca- citu imperaioriam digniiatcm lu£ri diiitius ossc, ilc- |

ligeruin in aniniadversiouibus ad Clironicon iMisebii. rum ccs.sissc iiii|ierio, posl(|uam aniios circilor diios
Ulroiiue prwieitle. Niini'Uiii Diocleli.ino cl M.ixi- insignia (irincir.alus retinueial, cuimpjc se odio esse
niiano Hcrculio, iit mox dicciiius. Veiier.il Hcrcnlius M.ixciilio ct tijiis iniliiibiis sciicl, a Gidcrio poliisse
ad i>i'iclcliamim, iit Zozimus ait. id lcm|ioris Car- hibi ui pcr liliumcx Ijrbe et ilalia cxpulso iii Ulyrico

iimiii dc.^oiitcni, iit ciini impelierct ad resnineiidiim rerKpium vii;i; agcre privaio liceroi, repudialuuuiiie
j^
iinperium scd vcneral e (i;illia, iil doccl Laclanlins,
:
ab Galcrio, anno scciiiido posl consiibituiii siiiiiu iJc-
iioii vero ex Italia, nl i.iitavii Cluvcrins, (|iii in libro ciinuin cl (jalcrii sepliniuiii, sub spccie oflicii, volut
dc visciidi C.ni^.laiitiiii geiicri suigr;ilia. iii G.illiam jiro-
Viiidelicia cl .Norico cip. 'i Mcribil, aiiclorc, nt
ipscait, Zozimo, llcrciilinin cLiicania Itali.-n regione lcclum, a M;ixeiit.io so pulsuin simulanlcm. H;cc snnt
Carniintiiin ad l)i<;(;l.!tiamim i.rorccliiin Uiisso, ac pcr cuiiii ouiiiiiio verha viri clarissimi. Piimiim il>iid
Rav(!iiiiam Iransii^sc in ciiiid!i ct rcdcundo. Qiiod starc iion poicsi (piod ail, Hcrculium cessissc iin-
prrtcul dubio laluiii csi. Nain, ut dixi,
iikriiiiiqiii- pcrio autoqii:iiii iiroliciscorelur iii inyricuiu, qiiaiido-
llercnlius cGallia profeclus cst Carniinlum , ni)i re- (inidcm Lact;iiitiiis docel id abillo l icluin csse. posl-
pcril Diocleiiaimm cl ab cn discedcns in (ialliam
;
qu 1111 cx lllyrico rcdiissci ad Coiislaniiniim. Dciiidc
reversiis esi. nt etiam colligi polesl cx panegyrico ccrliiiii e^l eum ad Galcrinm protecium iiilr;i pri-
qiicm Eiiinenius Coiisiaiiiino dixit, nbi varios llcr-- luuni aiiiium rcsumpti imporii, iimi vcro posti|n;iiii
ciilii errores reclo <ir(liiic rccensel lioc modo /'«/j :
aniios circilcr diios iiisignia iiniicipiitiis rcliimciat.
necisiiiiJi lulit ul Hle pienui luin lianc referrei virem, Nam piirpuram r(!siiiiii>sii anno ClnisU 500 cxcniilc ,
iiue.n tu ah urbe piilsnin, ab lialia jviiatum. nb llly' et scqucnii prof.-ctiis ost iii lllyricum moiisc, ui lar-
ricu rcpudiatuin. Inis provincii:>, Inis co]>ii.-.,lui) pula- (liiis , octobri. Quod aiitem ail oiim pcuissc a (>ale-

lio recepisii. lifcic, iiiqu.nn. Maxcu- N^m ciim liliiiin riy, iilsibiiii lllyrico roli.piuoi vil:c ai;oi'c jirivalo li-

liuni denudarc ac re^no luivarc vcllcl, cxacuis ab ci'ii't, cuiii iil :ipiiii uciiiiiu!iii aliiiin rc|)cri:iii', pulo
urbe. puUus lialia, ;kI (.)oiisla,ilimaa ci.>Dfiif'ii Dciu V.ilrisiiiii) piuajiliraatuo iraxibbc e\ iUis Euiiioiiii \civ
 ! ,

NOT/K IN Lin. DE MORTIBIJS PEllSKCUT. CAP. XXX. T,Si

bis, nlii legilur llerciiliiim repudinUun,

ah lllyrico Generi filiuni. Naiii Constaniius Conslantiiii pnler,
lanqnani s^i aliler repudiari non pouiisset, qnani ne- repiidiaia, ul jiissiis erat, Heleiia, Tlieodoram diixit,
gala ei Imbilalione lllyrici. Verus aulem verboruin qiiam noiiiinlli tradunt llerculii liliam fuisse, alii pri-
Eiiinenii, ul *;go quidein arbilror, sensus hic esse de- vignam.
bel, ut ab Illyrico repiuIiaUis dieatur, quia illic, nt Deponit regiamvestem. Id esl, purpuram ; el sic ile-
diximus, suasionibus suis eKicere non poluil ni Oio- ruin ad privalani rediil. F;ictiin> isliid ab Her-
vitaiii
cleiianus rcsunierei iinperiiiiii. Ne^iue vero rcpiidinin ciilio seribil lladrianus Valesiiisin libro i^rimo rerum
illud coiiligil anno secundo post consul.ilum deoiiiium FraiKitariim, p. '21, aiile(iii;ini proficisccrelur in Illy-
Ilerculii, id esl, anno Clirisli 510, ut pulal Valesius, rvciim , id e^l, r.iiiio 507 cxeimle Veruin repugnat
sed staiim posl collatani in Liciniuin dignilalem im- Laciaiilius buic seuleiili;»*, qui secuiidam Herculii
peraioriani. Siqiiideiu L;iclantiiis de discessii ejiis ab abilicaliunem discrte levocalad posleriora leiiipora :
Illyrico sic seribit, taiiqu;im de fiiga despenla, :ideu- sed aiiniim non iiidic:it. Probabiie lameii est id fac-
que de discessu siibito et pia;cipiii prorectione. De- tiiin non ila iiiubo poslquam ad Con>lanlinniii rediis-

nique redituin Ilerciilii ad Coiislaiiliiuini sie narral
Yalesius, lanquam si noiidiiiii ille Conslaiitinuin vi-
disset post exaclioneni suaiii ab iirbe Koma, adeoipie
apud eiim conquesliis non fiiisset de (ilii sui criuleli-
taie adversiim se; ciiin lameii cerU) sciannis ex C;ic-
lanlio lierculium Koma iiroriiguin vcnissc primo in
Galliam ad Coiislaiitinura, ct binc iii illyriciim ad
Galeriiim el Diocietianuni, el ab isto repudi;itum rc-
diissc in Galliain ad CoiLSlantiiium.
Vlroque prwsenle. Diocleliano nimirum et Maxiniia-
set ex Iliyrico, id est, aniio 508 ineunte, ipso decies
et .Maxiiiiiano sepiies cousnlibiis. INam niilla deinceps
faciiioriim ejus meiitio liabetur usque ad aiiniiiii 510
quo inleriil ; et vir ciipidissimus sign:iiido annos per
consiilatus suos, coiisuldeinceps iion reperiiiir fuisse.
lielicta mililum parle. In poleslale^soceri sui Maxi-
miani. Sed lioino perlidns eos solliciiavit ad defeciio-
neni. Tiistis, praler L;iclaiiliiiin, Eiimenius in pane-
gyrico qiiem poslea dixit Constantino, ubi cuin dixis-
st!l M;ixiinianiim genero suo pejerasse , sialim addit:

no Herculio. Uiiiiin beic occurril examinandiim , an Ha'c est fides, liwc religio palatini sacriirii devota pene-
islorum pra;seiilia Irabeiida siiad ci»ii>eiisniii, pr;e- iralibus ul lenlc et runcluiitcr , jam scilicet ciim ittis
,

serliin cuin isla agerenlur a Galerio, Iioniiiie admo- belli coiisiliis, itnicre coitfeclo , coiisumptis copiis mari'
diini pervicaci ac .superbo el qui stricio veliit ense
, sionum, ne qnis consequi posnei exercitus, repenle intra
supplicare siieius er;il, et an consensiis ille lr;ilieiidiis parietes consideret purpurulus et bis deposilnm tertio ,

ruisiim sit ad cneteros, penes qiios reipuiiiic^e potes- nsnrparel imperiim litleras ad solHcilandos e.veicilus
,

las erat. Nam id diuere videiiir Eiisebiiis lib. viii, mitlerct, jidein miliium praitiiorum ostenlatiune turbare
Cap. 15 Ai/tvtof ^i £Trt TOUTOi,' u~6 y.oivrig i|*-/"/^ou iwv
: tentarel secure scilicet usums exercilu quem venales
,
,

ZjSKTOUVTWV «'UTO/pKTWp y.u.1 rjsCjC.TTOS KV«7:£^r//i. illlllC maiius liabere docu'sscl. Isliiis loci seiisiiin Livineius
lociim interpreies iii varios sensus tradiixeiuiil. El ait liiinc esse , nl iVl:i.\iiiii:iniis lleroulius iiiielligalm'
Riillinus quidiim ii;i verlit Sed el Lichiius coniDniui
: resiiiiipsisse piirpur^uii Aiolali, ciiii! urbe pulsiis, Iia-
omnium sentenliu udscitus in iniperiuin, Anctuslns pro- lia liig;iuis, ac lilyrico repudi;aus, a Conslantiiio esi
nuntiatur. Musciilus Licinius veroconiniiini sententia
: exoeptiis. llocle saiie ad Ilisloriain. Scd
,
qiiantuiii
polenlatuum el ipse imperator et Au(juslns crealur. iiescio ubi inveiicrit acta luvc
esse apuij Arolatem.
Cbristopliorsoiius Licinius dcinceps coinniuni eoruii
: Neque enini id dicii Eunienius , sed lafiium se con-
sulfragio el conscnsu penes quos sunima poteslas eral , cliisisse in civitate Arelalensi , (|iio enm perscculus
imperutor el Augusius dectaralur. Dciiiqiie Valesius ; C ^*^ exercitns Coiisiaiilini , el i;ide Massiliaiii posiea
Licinius tommuni imperalorum suffragio impera- fiigissc. Milii ceiluin videlur llerculium purpiirain
tor el Augustus dectaratus est. Riiilinus igiliir in qiiaiii bis deposiieral , resiinipsisse iii ipsa civilale
ambiguo relinquit quos intelligi velit. Neijue cla- 'i reviroriiin, aut non mnito piooul. Id mibi coliigore
rius se Musculus explicat , <|nicl potentaluuni voca- videor ex liis vorbis Lacianlii ubi aii eum paucis ,

bulo sigiiificare velit, incerliim rcIinqucns.Al Cliris- post diebus, (|uam (^onsLintiniis profectuserat advor-
lopborsonus el Valesiiis aperte pronuiiti;iiit id fic- suin Francos, cum ibosanrospublicos invasisset, piir-
tum esse cominuni iiiiperaiorum , sive eoriim penes piiramrepenlesuinpsisse, cuin a;siiinaret (Jonstanii-
quossumma poiestas eral, sulfr;igio. Vcruin isl;i in- iiuiii inlrasse (ines barbaroiiini. Nain Franooruin li-

terprelaiio plurimum baljet diffioullatis. Nain cum nies er;it oiro;i Daniibiuiii. Et lliosauri piiblici , quos
concilium piiccipilanter, ut palam est, c;iplum
istiid tuin iiivasil llcrciiliiis, noii alibi |iotueruiit osse quam
a Gulerio sit, teinporis angustiic non permiscruiit iit iii palatio Imperatoiis, id est, in civiiale Trevereiisi.
Caesarum, qui in provinciis eraiit, consensus expele- Itaipie llerciilius iioii poluil iiitr;i paucos dies purpii-
retiir; et non erat
liic inos Galerii. Prtelerea certo ram resumere Arebiti , qiue longo iniervallo dislat a
colligi potesl ex Eiisebio et L;ictaiitio nli postea di- , Troveris.
cemus, neque Maxiniiniim, neijue Constanliiium in- Quod ipsum non deceret. Eumeniiis in panegyrico
lerrogalos liiisse. Noqiie piubabile itein esl M;ixemii Constaiiliai Tutibus te pro ulililateac dignitate publica
:

consensiim fiiisse reqiiisitnm, adversus quem boliuin rebus tntenlum averteiuat in se uovi motus ejus liominis,
parabaliir. Reliquuin igiiur est ut liio EiisoLii looiis quem successibus tnis maxime favcre dccuis.set.
inleliigatur delnipciMloiibiis, niiniriiui de Diooletiaiio
^
" CAPUT XXX.
veieraiio Rege, de M;ixiini;iiio llerculio, iiui Uiin iin-
periuni resump»erat, et de G;ilerio Abixiiiiiaiio. lN;im lieferl ad maritum. Eiitrtipius lib. x
Delectis igitur :

bi tres ({ini Carnunti, cuin Licinius lactus est

eraiit insidiis per Fanstam qua; dolnin viro enunlia-
liliaiH ,

Augiistus. Itaiiue veriini nini est oiiiiii ex p irte ijiiod veral, profugit llerculius Massiliam; ibique oppressus,
beic ait Eusebius, Liciuium faciuui esst; jmporaiorein poenas dedii jnstissimo e.xitu. Fallitnr Eiitropius. Nam
et AugHstiimctimmunieorum consensu, (|iiiiuin rein- Herciilius ante Massili;im profugerai , (juam bunc do-
pubiicain possi(leb;int. liiin coinpoiierel, iit patet ex Laclantio. Graviusetiam
Sex fuerunl. Nimirum M;iximianus Herculiiis, Ga- erravii Zoziniiis, ;iieiis Herciiliuni, quod Fansia cona-
leriusMaximianus, Maximiniis cigiioiiienlo Daia vel tiim illiiis aiit(;vorlis-el, at: lein lolani Conslantiiio in-
Daza, Consiaiitinns, Maxentius et Liciniiis. dioassol, iiMlfSjieraiioiiemroriini oiiinium adductuin,
(Jenerum snuin. Faiistam, se-
Coiisi:iiiiiiiiiiii , i|iii apiid Tarsiiiii iiioriio oxtiiicluii! esso. Coiifiidit beic
iiioris Maxiiiii;ini minorem (iliain, paulo aiitc dii\e- videlicot M;ixin;i;iiiiini ciiiii Maxiinino, qiii Oiionlem
riit, codein anno iiiniiriiin, (iuo et Sevoriis occisus, leiiebal, oi (ini piilsns a Liciiiio, ;i|uu! Tarsnm pos-
ci Lioiniiis factus esl imperalor. Incerii jiaiiogvrious tromo iii Cilicii obiil, iit aiiiioi;i!iitur iiifra. Sed neu-
Maxiiiiiano el CoiisiaiiiiiM) diciiis iii nu|iliis E;uisia3: ler (ioluni o\plicavii, qiiem rciulisse videntnr ad in-
O divinnm tuum, Miiximiane , judiciuni, qui liiinc libi vasioiiom imiierii. Unus Eiiolierius, opiscojnis Liig-
jure adoplionisuepotein, majeslatisordine liliuin, eiiam dnnoiisis, i;: liislori:i .M;irtyriiii! .\gai!iiensiniii aiiiiola-

ijenerum es^e voluisli vil i\iu.\iiniaiiuia ilercuiium buu.visse iiisldias Cun-

355 STKPIIAM-BAl.lr^ni 556

UanttAO, ot ei «itam aitlcrrel. Luih di$i)Oiiiii inmhi$, j^ 310. N^n e&tautcm oeci^iis aConstitiitiim M4<ciini;>nus
;u'init .
genao tuo l.udsianlino Utne rt;y/;wm ifneHlt ob purpwatn iiirlium ^iunipiam, ui {ntlavilviv dociissi:
ipffrlfin moliie:iti\ depreiienso dolo ejus , iipid Massi- niui lla;lri;inus V;ii(siu<, sed qui;i posl Mulatum jns-
liaiH caplus, kcc nnilto po<t sirantiuliUns , tcliriimoiiHe jnianilum, posl liellnm civilc cunimolum posl s»lii- ,

h:>c mpjjluio «/f.ttjii, tiittjiain oilam digna moric /ini- c luio.i miliies, poslicino Coiislaniiinim oeci.lcrc vo-
ivr h«*<io s;in.- el cons<'nlaiie« Lr»oi.uiiio. .Meminit lueral, ei occiilissct, si Fauslant sibi conscniientein
anteni hujiis lli rcnlii perfulix', dc ilein inorlis Luse- h.tbuisset.
liins, irtiibio iiriino ile vii.>Consianttiii,cap. 47, scri- CAPIT XXXI.
Leiis, al'iOrnin fe iiifn i|iii ^e imp.;rio al)(iioavor.inl , Mnxiiniannin ulierunt. Gale:ioin , cognoinenlo Ar-
outn insiiiras in «c •cni Coa innluii j)..raret, i1cprdi!;ii- uioniarium.
snin titrplsSinio nnTli-. gj nerc inli;riis*e. llaic Kuse- [*erseinitiunis aiictorem. Ita eliatn Enst'biiis iii libro
liiil';, nperti» dcs.^^mms M.ixiiniann:!) Ilcrcnllitm. Sed prino Viia Coiistaniini, cap. .^8 ; KuKiniis lib. viii,
ile
(pii>ai.;m smiim Kiisel)ins i|-.tilii, ejns .lucui ili» iiile-
cip. ifi : lUe veru, (jui l'\ securldus in liouore, poslnio-
rii^so sCribll, iin^igmcs el sldiunN f/nnica uliiquo. li-r- dnin eliaiiiin printis successor fiiit qui el incenior ur ,

r;irtini ilejoctns c>SC, ei h.uio niorlcm {l.^sciitnl l<>n|»o 6ujiii\'fr lUisira; persecuiionis e.xtilfral. E\ cap. 28 Ip- :

inlerv.illD )m[. C;ipnt in .pio egil ile pro:5ig;\to sum numijue (luctoreia sceliris uliio divina cmripuit.
M.ixentlO. Imc tlesceiniit Y:i!esms , in .\nnoi.itiiinibiis FragineiUnm de (lo.isianlio Cbloro, \i. i'^1 Tunc :

s«!<, ni puliivoiil, ciirrniiliim ."oclocnin Knsebii, .it- Culenns in llliirico Liciuium Ciesurem fecil. Deinde
qno ilu enienJ.ri delierc, nl MiXiminus lieii. inielii- illo in Punnonia relicto ipsi; nd Serdiann rc(jressus
, ,

g.itnr, i| ii imacimi Se-eii» l;icins eslC.»'sar. .M;i\imi- thorbo iuijenti occv^intns sic distubitil , ut nprrio et pu-
finscnim inlerlit po^l vicloriam t|naiH Conslaiiiiiius d ircscenie'viscei-c mnrirciur, in suppliciuin per.^sccul^onis
rcportivil ilc SrKcuiio, et qnid^^m movlis gcncie lur- iniiinissime ad aiiciorcm sceltrnii praicepii justissiind
psiinio, nl (i\ Ku-,>bio libro .>ctavo ei nono tolligi pnena red.unte. Vide Lacianlinni snpra cap. I ct sc-
possr ail. l-lt lixc quidcin vir dociissimus annol.ivit t|uciitibiis. Fruura er^o Scall^er in Anini;»(ivcrsioni-
atl hnnc locuin, .i!i;eej;o |.iilo coiilra verilaiem hislo- biis ud Chroiiicon Cuseliii ait G;ilcriuin Maxiiniannm
ri;c piipMiaic. N .ni piimo ccilum cst Eusebiuin loqui nnn(|uain pcrsecutum esse Christianos, cum boiins el
de eoru:n qiii sc imperio alidiiavcrani. Quiul
ali.'ro laudabilis princeps rncril eximitis et loiiis bellator.
dc nlio de Maxiiniano Hcicnlio inlelligi non
qiiani At(|ue lieic eutn nier.uo reprehcndiiPelavins in lih. xi
|«olcst, ifiii scciinduin in imperio locnm olitinebai, ct de Woctrina leinpornm , cap, 5i,ellib. xiii, p. 714.
CiiMi DH.clctiaiio sfc ab(lica\il. Idtcro nnllo pacto dici Etiam vim majesiuiis. In lioc loco dcsidcraiiliir nli-
i>(ilC5tdeMaximiii0,qni nnllil)ilcg)Lurabilicassc. Dem- quoi liiier;e in veicri cxcinpl.iri , iu qiio ita Icgitur
dc quo loiiuitnr Ku>el'ins, t.\liiicius csl, cmn
rie ille, ut in eoet... im usienderel.fioH ex vestigiis
iiiujc.^ilaiis

•lcprelieiisu- fuissel insidias pai ;irein iieccin Coioian- litlcrariini, qn;c pcrierunt, conjeciinus ita lcgcndiim
Uni.Qn im hisl iriam ;id llcrcnliiim rcfei endain esse iii- essc, sictili se hahel lia:ceiliiio. Flcoiijeciur.ini nos-
hiloiiiiiiusccrtiimc.U, qoain icrluineslConsianimuin tram conlirmut ips:; L.iclaiilins,cnjus h;cc snnt veiba
iiisidiisappciilmnabllercnli()ru.sSe;iilqno(!ei L;icl;in- in lil)ro primo diviinrum Inlilniioniiin, cap. 5: Quid
litl'; in lioc libro. cl rcli.nn liistonci prodimlniiicon- qnod summn illa rerum poiesias ac diviua vis ne semel
scnsii. Sane atiiu..)que imagines dejeci.v. pOst niorlcin (inidem divtdi puiest. lA \'\\>. iii, caj). 17 Vim majesia- :

em inn sunl.nt |iatcl ex Cus. bio.Narriiiio porro dc cj-de tcnti{ue veri l).i non intellexeruiit. Alibi virtutein dixit
M ixenlii, qucc pr.ccedit Hi-,ioriaiii inortis Ucrcnlii, ni- Q pio vi; ullih. iv , cap. 2(5 Virtutem ac majesiatem
:

ItTl liuic senicnlic oflii it. fcnstbins enim

(ulol)servat mlerprclari. El lib. vi, cap. 9
I)ei sin(j!ilari.-i Virtutein :

Socraics ininilio sn.e Ir.storix-), in libris qiios devila uc mftjcAtulcm Dci siniularis enarral.
iiiipcratoris Consianlmi consciipiit, pleraquc obiiei; De iKjendis vicennalib. Ad cxeniplnm Diocleliani,
taiiturn pcrstriiixil quippe tni, nl in eucomiis licri
: cijjns imilatloncm affcctabal ila , iit eliain de dcpo-
soKl, impcraloris landes cl panej^yricani oralionem nciido imperio alii|uando cogii.ivetit. Scd lainen vi-
c««il'Xerc inagis cnra; e>set liuwn res gcslas accn- ,
ccnnalia iioii cclcliravii , cxtinctus anlequaln eornnt
ralc coinmcinorare. Ai in libro oclavo llistoria: cc- u<;ciidoruin teinpns ndesset.
clesiasiic*. c;ip. lo, nbi ordinern leiiiiitiriiin sequiiur, Venia non liab. l'rimo edidcramiis Veniam non :

ei nbi hcc cadi',m«lc.M;ixiiniaiio narrai, qii.elegunlur lniheiiiibn-i nullas abstinendi multiplicis cruciulus.
eliam in viia Constanlini , docct ca iion posse, iiLque Qu;Mi |uaiii autcm ita tiinnino scrijitum sit iii :ir('hc-
delkcrc accipi de ;ilio ijuain de lli;iculio, cmn stainn lypo, iion dubiio tamcn quin ca lectio vcra sit, quam
imlio scqnc;ilis capilis dital Muxcntiuin ejus hliiim niiiic ciinsiituiiuus.
fuissc, tlc (ino ;iniea lo' utns c.si. Qua: quum lol. Ilic locus ila liabel in velere codicc :
Coinpoiiitur scena. In m niiscripto lcgitur sclicna. Quoi (/urtfu lolerabilia sint,eripialabore liomiiium cibos
Faciiis fuil tmicndisio. Apnd laciiuin, lib xiii .\iiiial., /«bo;t: t/«( s7os. 1'arlcin uhimam rccttj, ul opiiior, rc-
Agrippiiia Ncronis matcr sic loiioilnr iVi(/(C per con- :
siilniiiiUS. Prioreni ciinvellcre non siuiius aiisi , liccl
ciibinum Alimctuin et htsirionem Puridentijnasi scemu oliiii i'xistimaveriniiis rcponi possti QuuiKiuam inlo- :

ful)uta.i componit. \c.L\ piiig;aioiiis Fclicis eptscopi lerabile sil. Si):uk.ius ita scriliendnm esse ail Qnce :

Apiungilaiii Stmper $ir fiilsum per terrorem, per sre

: cum iiiiolcrabilia sint. Conjccturani iiosiram pru:iu!il
HUin, per inreliijioium m''ntem uclnm est ol> liis, (jui ca- I) (j„i„„ii,ns

llioliciS rernjioni conicutire noluerunt. vocabanl fcsla in (piihus vola concipie-

Viiiuiu. 3ic

Vujiiiti annor. rola. Id csl , vicennalia ,

quic ciim pro iiicolumitaic cldinlurna principiim vila, iil
li;tiiliir

Diotilciiano Komae celebravil. sicui vicennalia, cxcinpli causa, cclcbiali;iiit, sic dii

Kliso yutiure. tpaome Vicloris Maxinuunus fler- . tribiicrcnl, ul iricennalia cclcbrurenl. Sed opiis iioa

CuUus a Constaniino upud Ma»silinm obiessut, deiiide csl mc plura tliccre de hoc ^ir^fiumenlo , cuin iiupcr
fractis Inqueo cnidiiibSimi viri Ciuolus Durrcsinns ct lleiiricns
caplus pxnas moriis yencre postremo
(liio
,
,

ceivicibns, luil. o,ius, lib. vii, cap. 28 : lleiculitis Noris lianc malciiam abiiiide li;icl;iM'rini; ille in

Constantuw ut dis eil;iiioiio d;; imniisiiialibu-; iiirciiori.i a-vi, (|u;e

Uaxiiiiianiis in Gailuim prufeilus esl ,

junctnt anferrct imperium : sed per pi.st toiimin tcrlimii Clos-^^irii cdiia '.'si aller in di^- .,

nenero ceqne dolis

el prodili's,deinde in fu^um versus, sci tailone chronoiojjica de volis dctcimalihiis , (put'
fxliam (i.;(-rc/jc;i.sus

oppressus el iuierfeciu$ e$l. Ahi;rrant aiiicin cdila e^t ciini ilisscrialioiic dc inimmis Dioclcliaui
Mus.^ilice
'|iil in viam rtd .cnniur cl Licinii. Vid'; etiain CusuiD.ini nolas in Spcirtia-
in lio( loci) omnes hislorici ,

a Laclanlio. 1'cssimc Smd is , qni Diiii I. l.annm a Sc-

nnin
Quod nim eral celebriiiuru.<. Ilic loc;i^. esi niagni \m-
lialii joiinlalmn css^, Miximili.min verosesiispciMli..>sc
inors duiuirin incnli, cum ex co cciio C(.|i'ganir Maxt-(ialciinni
scribii.I-.li porro M'X!mi;iiii llcrciriii
vigcsiniuniaiiiinui iuipeni
Fuslis idalianis cvciii^.,ca//Ji'J .-ecwulo pust consiilalum iiii-nnini liiiu iiervciiiS.-.f: a'i

•'iccmmn cl seiitimnm, qui coiiuruii cmn aimo CliMsl; 5(1 :.

 ,

357 NOTJ'; !N UQ DF, MOKHBUS l»r:USRO(JT. €A»> XXXIi! >33

CM*VT \XXI!. A C.*iev!i iiuiiiem '.lomei». ut sonioris |uMr.cljii«. piimo

locfl puriiiwr, imn C<»iist;iuuni , deiude iioiliraio Li-
M.rxii»inu^ irnlu.t. Eii-icl»)U.% lil>. viii.cnp. i3, cutn cmii. Qui/d iudic.ii digiiii.iU-ui isiius pasaui osse;ili-
'iiM.^set L'ciiU"U!i el iniperainretn ef .\iigUbtmii rirunn quaiii ciiiilr.iduijoneiu aptid Ciinslauliuuiii , eaiuque
lii.xsc, .uii.ill : Qudd quidtiii ^niiiinuui /eiirc (uiin-jduifi, no?) iiiiier soi4liUn, quaui rejici''ndo Liiciniuin iu icr-
lidii, qui luicimuj> Cii>.ar duitiu.mi nh oiunibu^i aiifj^Uit- tiuui luciiiu.
batui. Hic oiii) prai cwteri.^ tijrnnnico iiit^emo pnvddui, AuifUhlain «; minupulum. Singiilaris esl huicqu*
'UiiiH'-tus semelipso renunliatu.^i enl.
<t .Lactauiii sn ipiiiiii plauc lOiueiiens Iogus Ri:f)iiii cx
kiiiit ergo. Galcriu^ ii'J Maxiumiuin, ut euia placa- lii). !X, cap. o, libi liiqtKMis de eodcm Maxini"uo aii :
m. Ki r/«.'.(;ji;s ci oifcrc onula cx sci t<-)itia licerei, quij^pe
Di;:jio-4l. smm servei. Quia Liciniuni vetercin cor. (jui j.iin sibi eiiuni AuijU-ti coiices.-i,:)ii pr&suiiijjseral di-
Jul)i luiieijici vtcioria; socium focetat hupcjaioiom (jitii.Uiin, vidrri i'nu'n vull quod uliquilrus ju^.tis hirc
.s*:<uiicli Ifi-ci. rutionibus i.ijrd. C.o\\[\viu.\i cap. !.>,
Eiibeluus, iib. vm.
lieleraicaiiis. \)iClM\\ ui propler Galeriiitn , qui se- ubi cum dJxissel LiciHuum Aiigusliim
iiupenuoiem el
nex eiut. Nairi da Liciuio nm
potiiie iuuiltgi , Stioc dcclaralum es-e aiidii Quod qnidein iH.iximitius o qre
:

pavel niiod cnni iuioriit, noniinin eralsex:»gen;inii.^.

,
udmodutn iuiil, iiai luictenus Coisnr duulaxui ab omni'
Kiiiioiiie Vicl-uTis liic Licinius anno domiriaiioiiis firre
: bus appeilulxiliir. IJic cnjo prce cirtcris lyrunnico iu-
posi quiniu)ndecittiu))t^vii(e proxiine sexagesimui)), occi genio prcedilus, Auciustus a sentelipso reuuittnilus est,

ditur. In Faslis idaiiauis occi&us dlcitur sub coiissiiaiu

Paiilini el Juliaiii, qui in aiiiium 52.^ incidit. Oljiii au-
c.\PUT xxxm.
^ Dec. etoct.niinus.h est anmis Clirisli 51(1, uloslen-
leiii sul) anni. fn rragnieino dc CoKslanlio
riisem
Ciiloro' diciliir regnasse annos 19, fiiio sl uxore su- dil lemptis mortis Gaicrii. Nam cum iOe iiico-peril
pefsiiiibns. Quoii veniai ex omiti parie non esi. Naui a'grotarc aunu 18 iuipeiii sui, !i'grotav(*iil atiteni p(;r
al) auno 307 cxeiitiie usque ad annuin 324,qno ad vi- auniim perpelem, el obioril aitno 511, meusc maio,
taui privaiani uiense octol)ri rediil vicius a Cun^tiiu- jibiunm esi a:intiin ociavuiii el decimuni im{)eiii cjuis
liiio, nnuieraiilur auni lanlitin 17. Quod si aiiuo a2-i, co)i;;Miere ciini auiio Ciiiisti 510.
cuni ageret deeiiuun!: sepliuium iinperii sui auuuiii , tttsatnmli plaga. Laclaittius, lib. vii iiisiiiul.,
nonilinii uaclus eraiauiiuiu setstis suifi sexagesiniuiu, cap. 15 Perciis.vt /Eiiyjitmu Dfus iusnnabili plcKja.
:

jaiu con^tai cuin iaclum fulsse imperatoreni auno Jn inf. pa. ^niiitaiiuiu. Yidc Euscbiiim , iib. viit

circilcr aelaiih suk quadragesimo. Itaquo qii;2 de ca- llisl. tjccles. cap. IG, et iib. i de Vjia (>tMiSlaniiu'
nis iieic dicunlur ad eum referri noii pussunt. cap. 57; nufliuu;.!, lib. viii, ca{). 18; Fr.-«gmeut'.iiu
ToUil Ciesaritm nomen. Nou quideui iit nom«n C;e- de Cousi:iuijiio Cliloro, pag. 172, ei OriosiUui» 1. \n,
saruiii al)ol>urel quod iniperatores semjier relinue-
,
ciip.28.
ruul, sed ul ab co deincops absiineieni illi qui lu ,
liiductam jam cic. In codice mauuscripto le|itur :

spiMU iiiiperii adoptareutur, eisic excluderelur Maxi- Sed indvcta jam cicalrke, scindil vulnus. Ex qijo iios
iiiiuns. 11(100 piiio Itiijus loci sensiiMi essft.ConUa vir primo coufecerainus Sed inductam jam ckalrkan
:

religiouis el doctrin;e laudc insijiuis Aulonius P.iguis scindit vm/)i«.s. Nunc vero s ideuiuft reiincntJ^iiui csse
in dissorlalioue liy(>alie;i, p. 158, puial aliiini esse lectioiiem veteris )i!»ri; pro scindii iaincn rcpoueii-
veilioruin Liiclaniii seusuin , eaijue ad Caleriuui diim esse scindUur.lStt^lev, fib. vj lusluul., itap. 24 :

Maxiinimiim cognomeuto Daiain referenda esse , nou C Peruiciem reschsii tjujneriifus effundere. Paiilo post
vero ail Calerimn Maximianum. At Joanues Coium- liiCUiia, ut olim luouuiiiiMS. sic turte AUi)|jl(;jida edl:
i)iis, in aniiotaiionituis itd Imiic locum, mirari se ait Rnrsum levi corpoiis motu vulnei(ttus. bJbi ilolumbiis
Antouium P;it;iiiiu iia-c de Maxiiuiano Daia accipere, lcgi debere ait vubierato.
ciimseries veiboruiii ei res ipsa doceat iiuelligeiida Sic etiam !ilj|. in Insliiiil., cap. 19 : Ti-
.4sc/?;;/hs.
es-e deGalerio Maxiu i;!uo istum ciiim, qui iaui : luuii videlicel ne apud P»UadanuiiUuin reciperutorein
veleraHu.s erat, couiuiin-cein dici nou posse in novi- v»ti reus /iertt ab Asclepio. iLee esl enim sciijilui'a
liiiiu imperatorem Maxioiuium, cum couluiuacia sit vetusiissimorum Laciaiitii ei^empiunum, cum iii viil-
iiilttrinris iu superiorem. Ego vero arbilror rccte in gaiis legaliir, ab A^sculapio. Paulo supra ibidem cdi,-
lioe ioco reprelieusuiu esse Pagiuui a Columbo. inin est, pro se sacrarent. Melius, ut arijilior. codex
hfaxcHtium. Aul valde failor, aul, Maxeutii nomeu rcgius 575S, pivsecrurent. ita eiiaui priuui haiuiil eo-
isiii-, ul iu Chrouico perperam pusiium
Aie.^^aiidi ino, dex 5736 ejusdeni biblioihecsc. Scdpusiea syilaba sa
esi pio Ma.\iuiiun, iSulia euini inler liuc meulio Ma- addiia est ;-U|>ra iincam. El sic cuiislitul^ est cdilio
xcuiii, quem Gaieriu> Maximianus socer ejus odeiat, vuig;il;i. Iiifr.i lib. iv, oap. ^7 : iHiligaiUitus iisdeiK
el iit iiu^ieut |iu!dicuiii p;'ulo anle belio appeliuiitt. dausionibus, (iiiibus prosecranl.
Ai vir cl:irissimus Joanne.s Columims relinel iu hoc yermes itUus creunlur. Vide Eui>ebiuiit , Mi. viii,
locojiouiiu Jlixeiiiii, addii vero M.iximini Daiie iio- cap. 16, etOrosium, iil». vn, cap. 28 Siuiiieiu om-'
meii, (juod a (l'iiiuitaiile librario omis>um csse putat, nino iiistoriam de Juii;iiui, qui avuticuiu» apo.->lata
et qii.iiuor iiii|ieratores paulo posl nouiiiuitos ail esse fitii, u;trr:iiit D. Joanucs CluysosJoums oralioiie iii
Liciiiiiim, Maxiuuiuim. Miix.ntitim et Coiistauliuum. .j. sanctuiii liahviaii!, Sozomcnus, lih. v, cap. 8,elTJieo-
Wilii muiio siiuiiius vi ro viiicliir ila iiiieiligciuiuni *^ doreuis, iil». iti, c;ip. 13.
osse iuiiK^ locuiii, ui (piaiuor illos, tjuos uuperalores Oderitaiem. Ccrtum esl hiinc locum essc meiida-
ii.OMJiuari jussii Gaieriiis, dicamtis lu/S esse, ipstim vi- .suui. liiiqm; conjiiceiMun sic resiitui ,p«iiSi.e ; Odor tetei-
deiicol pnuui G:i!eriiiiii ut p:ir rrat, tutu Lioiniuiii,
, uou mo'l'j pcr pulLiiium. Spaikius duiude, f;tcillori„ ut
deiiiwe ^iaxiiiUiium. |ii>slretuo('.(iiisiauiiutiin. iN.iiti, iit ipse ait, cmeudiiiioue lejjiMtdiim censfl: OJvr auleiit.
aiiioa di\i, iiiilla liim uieuiii) Maxciiiii ''l ceiuiio esi tiupcriis
; Odoritas teira, ('olumbus Odor ila teter.: :

Slaiiiciiuuu i:ou polu:sse pr;t:le)iri. Habebai ciiim Quid, si rcpo!!;ilur ; Odoris diritas.
exeicituiii 1'uriem. Deatn coaclus esl conjiteri. Meiuor;il)i!e cst, (piod
CoiiUaiilinni)) /;/. (ukj. L\ boc pra-cipue loco rolli- hoc ioco narrat ftunimi"., lib. vm, c;ip. 18. Ki^feraiH
go coiisfmstiiii Conslaiitiui reipusiliim non lui.ssi', aiilem cjus veiba Denitjne pleroHjuo iiiidicoruin, in- :

f.um Liciiiiiis ficius e;sl iiiiperator. Quippi; proi);i|ji!e quit, (juod nec morbo alitjtud uiederi, nec vim f,iiiuris
iioii esteiiiii, qni itiipt-ialor <:t Aitgiisiiistjictusai) iiei- lolerare possent, iiiierfici jabcl. In ijuibiti atm quidam
culio iucial, qiii (ilui-, et gener .\i!!<ii-loi'uui erai, vi- jiiyuhat.lus iioiius, (inam iiiedicaturus assislercl, inspi-
ruiu iiritlorca speilamui miiiiia, fiMlissiiCfiruiu oxcr- ratiis a Deo Cur, iiiqiiii, unpcralar, crras, ei quod
:

ciluiim dtici')», el viciorii.s iiuiiiis iiisii^iieiri passu- ,

Dcus infert,ah lioittiii'bus putas possc reiocari? iSec
rua". iuisse '^ii)! iii\'eUTii hoiuincru n.jViiiii. Kt saii;- litiiiiiuius cfii ish' tnorbus, «t'" a mcdicis cnratur. ScU

!>e6.cio ;m isia sic ex Oi!iru oa.^-te suc;» esSftiui. Nam ncordute iit,r,i',!a in si',-io:i Dei ecieris , qu.nnque in rc-
m euicio ;\'iiii 511, ubi ire« uujjf-i^itoifcS ityiiutiauiui, Hijiijmni iUiiiniiin jittijia.i si or-jlaiius coHiris , et iu-
 5!.0 STF.rilANI R\IA7JI >f.O

iflligii uiide libi remcdin. Artiu et ego

iinl fJOSiVJir/
qiiidem iiiori cujn Cirlcris poteio ; tu tamen a iiwdicis
non curaberii. Tunc priinuin se .Mnximiuuus hominein
essi iniellcxii. elc. E iiikIcii» liisioriaiu ooiiipiMnlio per-
siriii\ii Orosiiis, lib. viii, rap. 'iS, cl cx co aiictor
llisiorir iiiiscellaiiex, lih. xi. .\l KiiiycliiiisiiiAnuali-
1 A
f/'V« vero per sintiulns civilnles cdicla millcnles, lefjcin-
qnc iira'fcrcnlcs relnxuri cunclos qiii leiiebaiilur in cnr-
ccrc, qiiiqiic in iiitlallis, aut qnibuslibct vincuiis
asserm-
b.inlur,omnes ahsccdere libiros jubenl.
Conjnge sna. Valerin Dinclotiani filia. Ila^c Inmon
non maiisit in nnla Licinii, oh forooiam ejus scd ad :

iiiis iradii .Maxiiiiianiiin spnnic s»'H>isse ac ilixissc Miximimim c .nfniiii , nhi pcssiine liabita esl, iil vi-
se cn p;iti, qiiia cliri^liaiios irilerfecprit, ci litleras in doliiiiins infia, oap. 51).

oiiuies provincias siias (ledis-ic, m clirisliani, ipii iii Filio. Caiididiaiio, de quo diciuni esl supra , cap.
carceriliiis eraiil, diniiiterciitur. Scd idciii laiiniii iii

lioc praviier erral, nuod eimi ex lioc iiii.rbo ci>nvn- llorrendii Inbe consuinptus. Uuffintis, lih. viii, cap.
luisse scrihii precilms clirisiiaiioruiii, ac poslea ad 1.'), Galetinin l:im mtiliis variisqne morhis, el
:iii

majorcin inipieialis gradiiiii, (|iiani anlea prolapsiim, oornoris tahe ;il(pio insania iiionlis aflcctnm es>;o, iii
Chrisliniios iiliiqiie jiississe occidi ei pciiilns exlir- pvsl loiigosaliptc incxtricabilcs langnores, sceleruiii suo-
pari. Qiii error ei evenit ex conrusioiie nomiiniiii Ma- rum furiis agitalus sponle vilnin ncfariam proderci, id
,

xiiniani et M:>ximini, diim iini trilmit. ipiod a diiohiis o>t iil Orosins explicat in capilo 28
, lihri seplniii ,
f.iciiini cssc coiisiai. lallilnr eiiam Setliiis C.alvisiiis, viin vitd' suiv ailuiit. Sed h;oc vera iioii sunl. Morimis
i|iii tum piilal perseciiliiiiioni deceniialcm i|ui('visse anloin cst :iiiiio Chrisii 51 1 .i|iio iniornt iionum ol dc-
pdSt cdictiim iiliid mortoinQii •
Giierii, ciim dClaviis cimtini impcrii siii anniiiii. Iln eniin coiligitiir in pri-
lanliiiii pcr<"Ciiliotiisanims essct, iil sii;ira divimii:• niis (X Lacl:inli'> losle Inciih^niissimo. INam onm ox
Edtcluni misit. Exial a|md Kuscliimii, I. viii, c. 17,
B o:ipito 55 con>lcl Galoiiiim :i'};roiare cflepisse aiiiio
ex laiina liiigiin tianslatiim al> co iii i;raoiim sernui- dociino el ocinvo imiierii ^ui el iiiorhum ojns dnr;»- ,

nem, et dein ex Gra>co versmn in laliiiimi n Uiiriino, visse por aniiiim perpeiom, ac poslen illum delioien-
iit ipso d'>cet //cc de Littino in ('•ra'CHin versa nos
: lem aniio soi|iionli odiciiiiii misisse ul Cliiislianis
riiij.i-n liansfuduiiH:i iii Lnlinuin. Qnod ii-iliir liodie lioerel Deiim inihlicc odloro, iiiortiuimijue csse runi
li'i;imus priina laiinn, honclioiini esi Lactaiilii. jiiin fuiura essnil viccnnalia, kalendis mariiis impeu-
(leniibus , clariiin cst eiim iion pervenisse nd aiinmn
C.\I'L'T .\X\iV. vigesimiim impciii siii , scd inorliiniii esse nnno
Adbonns meiiies red. Lactaiilins, iih. v, cap. 19, ad dooimo noiio. Coiiseiilii L:iolaiiii') x\tirelins Vicior
Aoc forin-.i>is cdioium respioions : Srd luvc ipsi iijno- iii lihro de Ca'snrihus , ulii ait Galoritim potenliniii
mtio effictl «/ in p-rsequendis
,
sapienlilnis luni nuili C:es:iris gessissc aiiiids tiodooim, qniiHiiioniiio impe-
iint,finganlqne iliis consiilere, illns nd boinim nientem rinin lenuisso. Uuic qninquennii /i/i/jit/hiii, iii(|uii,
velle revocnre. Actn saiictornm Satnrniiii, D.iiivi oi Conslanlin nnniium fuil cum sanc uterque poleiuiain
,

Feiicis, cap. 7 Dcbneras nlios ad bonam menlem re-

: Civsnrnm (innos ircdetiin (jcssisscnt. Qiiod oonlirimilnr
vocare. et non conlrj pnrctpta inipcralorum el Ca'sii- nnoloiilate luilrnpii iii iiiiiio iibri noiii , el ox Cliid-
riim facere. iiioo Aicx:iii(lriii(., pag. U.-Jl, iibi scripluni esl Con-

iit non vel. ins!. scq. Taxat ciirisiianos, qiind a si:iiiliiiiii, qiii C;esar cum Galerio factus cst, et eodoiii

prisoa illa parciilnm sunriini siinplicilale doreci^senl. dio .\ugiisliis nunctipiltis e.^l quo Galerins, obiisse ,

Eiisehiiis saiie. lih. viii, c:ip. 1 calainiiosum Lccle- , Kbonioi iii Uritannin aniio docimo terlio |triiicipnliis
si;o illins :i'vi siaiuoi doscriben^, invidi is, oblrecia- C sni exnclo vidolicct, ciini :il) aliqiiol niensibus iiiiis-
,

liones, qiinsi hella inlesiica iiitor Clirislianos, anli- sel decimmn quaiinm. AU|iii sii|)ra, cap. 17, probavi-
slitiini adversus antisiiles cerlnmin:!, ci c.Tlcra qu;e iiiiis Diuclotiaiiiim oi M:ixiii)i:iniim dopusiiissu impe-
irani Dei a(lver.-.us ipsos exoilariini, liinc (irinm esse riiimannoCliiisli 5li5, kilondis iioiiis. Ilaqtic qiii liiin
ail perseciitioncin l)i(icieliani ci .Maxiiniaiii adversus C:osar eral ah :iimis tiodecim, adophiliis liici;it aniio
Eoclesiam. Vide eii iiii Uiifrmiini, lih. ood., c:ip. 1, el ChristiiJ95, kalondis niariiis. Qiidd si adchis (|iiiii-
Liictaniiiiiii , inilio lihri de ()t>iii( io hei. qiionniiim, sou poiiiis scxonniiim iinporii, facilo re-
Sitjnificaluri siimits. Malo Uiilliiiiis, iridicaviinus, porios CdnMii^eio iiimieriini niinoriim noveindcoim,
rem (|n.isi jrnn peractain narrans ciim ad fiilunim , t|iiilius euiii inipoia.sse oolligiiiir ex Lacl^inlio. iN:im

rcferaliir. Neque errori typogra-

islnd irihiiPiiiliiiii el ;iii(:lor (|iiO(jiie lia'^mcnli t\c Coiisiantio (Jiloro,
ptiorum, oiim hano lociioiiem evliilicant tres \eiiisii p;ig. iyi, eiimdoiii G ilorimn lr;i(lit im|)or;is.se aiiiios

codices inaiiu-.oripti hihlioilioca; Colhcrlina'. Cliristo- novemdecim. Quod ciim vidorot vir oiarissimns lliii-
phorsoiius el Valosins rccle vortornnt s/3/n7i(rtfo/»iHs. rioiis Valesuis, pcrsu:isuini|ue hahorel illtim lognas^e

Ac siia. ILec verlin oinisii Kiillinns, qii;e iccic alii por aiinos viginti ci unuin, sic lociim iragineiili in-
repiisiiermit. lei j)rotaiiis csi, iil diceict aiiiios (jiiidom 11) iiileiiros

In sedihiis. Hnniniis verlit in laiibits, qiiemadmo- aoplenos iiii|iorasseGaloriiim, sed |)r.olcie;idii()sscini.

diim legiliir in iiiio codico Colhorlino. bed alii ei edi- plonos seiic::V()S. Iii coiisliiuiioiiesano, quam Lacian-
lioiios h:ih.'iil in Inboribus. Christopliorsomis vertil, liiissnjira (losori|».sit, (jn^e daia ost i^aiiloanlo iiioriem
in «»((.< /(/iJii/iis; Valcsiiis, jii j«/s doiniciliis. ojiis, i|is(« sovooal imjKMalorom V) ;ipii(l Kiischitiin ct
Unlliiium. Scio etmidoin virnm criidilissimiini, (|iiein
CAPUT XXXV. *' panio ante nomiiiavi, ist;i it:i inierprolari, iil lioo loco
Prnponilnr Sicoincdia;. Ahseiile nimirum Galerio vox Imprralor iion signilicfl dignilalcm .\iii;iislaiii ;

Aiigiisio , i|iii n[iiid S;irilicaiii a'groiali:il. Il:i(pie vo- aliinl eiiini ilhmi in liliilis iiii|)i-r;ildriii)i si^nilicaie,
ruiii esso isoii |i(i:o-l .iiKid ail vir i'riidili>siiiiiis cmn |iriiii() loco |)(>iiitiir, aliini onm .Milijitngitiir c:t'-
liRiiriotis Valesius in aiindalionihus nd Kiisohinm leris liliilis. iNaiii vox iiiipcralor, (\[ix. sicnndo looo
pag. l71,hoc odictmii cmissiiiii liiissi; posl iniiimn ponitiir, ile.^^ii^nal vio.ioriam iniperaldrmii ; ot (juolics
aiiiii 511 . ^nW ineii>eni in:iitiuni. iNaiii aiiiii Galeiii jiosl p:iit:im viol(iri:iin imi)Cr;itoios ab exeioilii ajijicl-
imp. «'Oiisurgoliaiilov kalondis m:irliis. iati sinl, iislondii, iil dooet Dio. Noijnc ogo saiie
Ipso octien etMa.Timino iler. cons. In K^islis .Maxi- dispiilaro iieic voliiii :i(lvoisiis liano inlcriirolatioiicm
miaiiiis diciinr Cdosnl vin, xiiiw. Qiiod oliani tr:idiiiil viri clarissinii. llliid lantiim voini nidiicro Galerinm
nuclor iiziioius de consiilihus ui :iiici(ir ipioi]iie , inijior.iiorom 19 nomimiri in Ohiit
tiliilo iiliiis .'(licii.
de poiitilicihiis Itomnnis, a Cu^piniano citaii. .\llieic auiom Galerins. iit odilii;i polosl ox L.^icianlio, moiise
:id(liliir .M i\iniiiiii> iloriiiii. (Jund valde miriim csl, maioaptid Sardicam. AtOmiphriiis i':iiiviniiis,in com-
prx^eriim cnm do
primoilliuscoiisulalii inilla us|)iaiii inotihiiio ad libiiim seouinlmii F;istiiriiin , trailil eum
inenlio hahe.iliir. Veriini diihitare non liccl quin is ohii-se circa nionscm senlcmlirem. .\Iolius Sigoniiis
iiernni coii.>iil hicrii. oiiii< liioiiloiiiir.>imimi dc ei ex- in lihr.) seoiind') ile oooidoiilali iniporio, iihi sorihit
lei Laciaiilii lo^iimnniuin. G:(loiiiim viia oxoossisse iioii miiltd jiosi II k:iloiidas
Apertif curctribus. Uuflinus, lih. ix, cap. 1 : Ju- iiMias. Iti hoc laiiien oirai, qnod lum Liciniuiu imjie-

361 NOT^ IN LIB. !)E MORTIBUS PERSECUT. CAP. XXXYi;
rii coiisoilem et Augustura nuncupatum apud Car-
iiimlum pulal a Galerio, ciun se imperio yereiido inep
lumcouspiceret. Qnippe neque ea causa fiiil assiimendi
Licinii in consoniuni imperii, sed quo pluribus nui-
nimenlis insisleret, el ut eo ulereiur in bello adversus
Maxeiilium. Deindcillud facium non estexlreniis Ga-
lerii lemporibus : sed (luidriennio ante, ut sujira os-
lensum esl. Commiiiendi vero liujuserroris lia.'C oc-
c:isio fiiil, (|u(id plerif|ue veieres Gaierii morieni con-
secutam scrihnnl jiosi collaiam Liciiiio dignilalein
imperi.ilem. Euiropius lib. x : Per lioc tempus a Ga-
lerio Licinius imperalor esl factus; Dacia oriundus,
iiotiis ei anliiiiia consueludine, el in bello, quod adver-
sus Narseuin gesserut slrennus laboribub el officiis ac-
cepius. Uors Galerii confesiim secuta. Zozinius, lib. ii:
M iixiniianus Gaierius ex socielate superiorum tenipo-
rum familiarem sibi Licinium imiieralorem cieat, quod
liujui operabelto Maxentmm perseqni cogiiarel. Posiea-
quam Galerius lioic aijilans consilia ex incnrabili vul-
— —
iiere- vitam
--- cuin
-- -..- commutassel,
niorte -- — ,,
imperium
-. — Licinius
quoque sibi vindicabut. Orosius quoi|ue Iii>. vii, cap. ^ Jubenle iJeo, indutgenliam mitlente Maxeniio, Cliri-
28, et auctor Fiagmeiiii de Constanlio Cliloro, pag
ili, sic describuiil hanc historiam, ut siaiim [lost
levailum Licinium siibsoquaiur iiiois Galcrii. Et Aii-
relius Yictor, qiii Licinium imperatoiem lactum ait
imtequam Galeriusirel in Italiam, scribit, euin paulo
poslqmim Iialia decesserat, vulnere jiesiilenii con-
sumpium esse. Et in Epitome Yicloris llic Licinius : voreni Cnrisiianorum. Communi auiem tuielo dixif,
unnwn dominadonis fere post quintum decimuin occidi-
tur; numerainio videlicei ab cxcessu Galerii. El So-
crales, lib. i, cap 2, ait Maximianum abiisse e vila,
cum Licinium piius imperatorein creavisset. llis igi-
turducibus erravilSigunius, quem seculus esl Mori-
nus.
Mensis ejusdan. Id est niaii.
Kal. mitriiis. Eo enim die Galerius Maximianus
factus fueral Ca^sar cum C(mslaiitio, adeoijue kaleii-
dis sempcr martiis inchoabanlur aiini ejus impcrii,
el vicennaiia celebrari deiiebant kalendis martiis iiii-
pendeniis anni , qui fiiinrus eral vigesimus imperii q Lactaiiiius ad consliiulionem ediiam in (npiie 34|
i:^.-.! j,:-_: rr:i ...:.., .x-
.-
• 1 _. ,.
cjus. Fasli Idatiani Tibcriano et Dione cmisuliiius
.
Eo anno levati sunt Conslanlius ct Maximianus Cwsa-
res dic knl.mart. Eumenii panegyricusCoiisianiiodic-
tus kalenda; marlice, sicuti olim annornm voveii-
: Subornutis legalionibus.
tiuin, ila nunc ceternorum auspices imperalorum! Sed
lieic rursuin occiiriit diflicullas de annis iinperii.Nam
si verum esl, Galerium faclum fuisse Cajsarem sub
consulaiu Tibcriani el Dionis, et iliorum consulalum
congruere cum anno Cluisii 311, ut vulgo puiaiit,
coiistabit eum mortuum fuisse anno imperii 21 iii-
eunte. Cum autem coniradici iion possit argumentis
ex Laciaiitio pelilis, qu;erenda ali(|ua via esl, qiia
iios expedianiiis ex his diiiicullatibus. Et sane opti-
mos illos Fasics Idalianos cerluin est noii carore nae-
vis et erroribus, ut facile probari possei.
CAPUT XXXVI.
Licinio moranle. Qui liiin erat iii D:icia Medilerra-
nea apud Sardicam, aiit iion inutlo procul. Nam illic
inortuus erai (jalerius.
Freium Clialcedonium. Ilmic ilaqiie limitem Orien-
lalisimperii constiiuere volebat .Maximinus, ut intra
illum essel eliam Biihynia nsque ad Clialcedonem ,
|vroviiici« vero ullra fretum Chalcedoniiim perline-
reiit ad imperiuiii Occideiilale, ila ut sedes imperii,
qua; lum erai apud Nicomediam,adse, qui prior fac-
ids fuerat Coesar, pertineret, non auiein ad Lici-
niuni.
Billiynium. in veieri codice legiliir Bltyaniam. Cer-
lam esse emeiidaiionem, probal primo it^^r M;iximini,
qui ex Oriente ad Ciialcedonem properab;il; deinde
ipse Maximiuus, qui iii episloia sequenti aniio scripla
ad Sabinimi , (piam reciiat Eiisebius, docel se ar.iio
praeierito Nicoinediie fuisse. Cum anno pneleriio , in-
«|uit,Nicomediam feliciler essem ingressus, cives ejus
meillic deijeniem adierunt. Quare recleobserva-
iirbis
lum est ab Heiirico Yalesio in Annotationibus ad Eii-
sebium , pag, 185 et seq. Maximinum, moriuo Ga-
Patrol. VII.
,
3651
Alerio , Asiam ac Biiliyniam occupasse, qnas Galerius
una cum lliyrico et Thracia sibi relinuerat.
Diversas ripas. Nimirum Maximinus, ut palam esl,
ripam Bithynix' , Licinius adversam , in qua Byzan-
linm.
inipsofrelo foedus. Haud dubie in faucibus Bos-
pliori Tliracii ,inier Byzanlium et Chalcedonem. Et
Billiyniam quidem cessisse in jus el dilionem Maxi-
inini, colligiiur ex marlyrio sancii Luciani Anliocheni,
quod enarral Eusebius , lib. ix , cap. 6.
Indulgentiam. id esl, pacem, cessalionem a perso-
culione. Supra cap. 34, in edicio Indiilgeiuiuni
:
noslram credidimus porrigendam : quain vocem in suis
vt^rsionibus lecle Ruffinus et Vaiesius rernineriHii
Clirislopliorsoniismale omisit. Lactanlins in liiiro d(i
Ira Dei , cap. 20 : Si nobis indulgentia coelitus venerit.
Acia sancloruiii Saliirnini, Dalivi et Felicis, cap. 15 :
Qui vhU ex vobis ad indulgenliam perveiiire ui .'mlvUs ,
essepossil, profilealur. 0\)[SiU\s Milevilaniis in iibio
jirimo
|.... Tempesias
«^. ...^
: , ,
—
perseculionis- peracta cl
-. defmiia es;.
- ,
slianis libertas est reslilulu. D. Auguslinus fieqiienler
liaiic voceni usurpat adversus Doiiaiistas, ciini loqui-
tur de rescriptis principum , quibiis liberialem sui
dogiiiatis dederant iisdem Donatistis.
Communi luielo. Certiim esl, heic :igi de ediclo,
quod exiremis Galerii lemporibus ediliim esi in la-
pro coinmun! coiiseosu. Hanc vocem noii reperi
allbi. Forlassis est conupla. Vir docli&simus et
sumnius amicus meus Joanncs Ba|iiisia Colelerius,
qiiem magno rci litterarise el eccLesiasticiB damno
nuper amisimus, tom. iii Monunieniormn Ecclesiaj
Cneca', pag. 66^, censet, repoiieiidnm esse lilulo.
Eadeni est sentemia Cuperi et Columbi. Spaikius
veio luiela rescribil, adiminens inierim, viruiii qiiem-
dam doclum e siiis exisiiniare legendum essc liittlo.
Vir doctissimus Carolus Dufresnius Cangiiis put;it,
lej?endum omnino esse iitulo: Tfc\e. Res|ii( it eniin
qiiu; pio iiiore luiii reco|»lo iiiscripia emt iiomiiiilius
Giiierii Maximiani et Maximini D:iz;e, id esl, com-
inuni tilulo.
Ha;c pluribus expiicat.
Eusebiiis, lib. i\, cap. 2, iiiiiiiim faciuni dicens ab
Aiuiofhensiiins: Sed et ulios, iiiquil Rulliinis, per
siiKjulus civitutes similiter deterrimos cives ad simile.
fuclnus impeUit, el ex omnibus provinciis liiijuscemodi
legalionein dirigi componii. Qux vi^rba ideo retuli,
qiiod aperlioia sint, (juum Graeca Ensebii.
Sacerdoies muximos. Ihvc conlirniaolur ab Euse-
Jiio, lib. viii, cap. 14, et lib. ix, cap. 4. Yide Valc-
sii annotaliones ad euindcm Eiisebnim, pag. d6y.
Cundidis clilantydibus ornatos. Eiisebiiis in locis
inox conimemoralis annolal quideni, addila oriia-
menla sacerdotibus per provincias constitutis a Ma-
ximino, quaj coercet ad militare saieliiiium, id est,
ad liclores el app;iritores: qua de re vide aiinoiatio-
iies Vaiesii. Al Lactaniius addit, ilium jiississe, ut
^ Pontiliccs illi, qui super provinciiis eraiit iiicederent
ornaii candidis' chlamydibus. Clilaniydem auleni
heic accipio pro paludaiiKMito, utapiid iNoiiium, seu
illa alb;c liinica; specie, auro inierdum
limbat;e, qua
utebanlursoli niiiiisiri imiieralorum ; de (jiiibus phiia
Salimisiiis in Noiis ad Lampriditini, pag. 241. il.iqiie
Maximinus vestes ministrorum palaiiiiuruni coinmii-
nicavit cum summis pontilicibus, quos per proviii-
explicabiiiir locus
cias ordinavit. El hinc forlassis
ille Trebellii PoHionis in D. Claudio, Chlamydes veri
luminis Umbutas duas, ubi Salmasius verum iumen
interpretatiir de colore piirpureo.
Debiliiaii jussil. Yide Eusebium, lib. viii, cap. 12
et in libro priino de Viia
Conslaniini , cap. 58, ubi
in iuierpreiaiioiie Yalesii irrepsil
nomen Licinii, pro
nomine Maximini.
Non adnotassem isla, qua; ab
Efjodiebanlur oculi.
quoque commemorantiir nisi admonere
Eusebio ,
12
ntf3 STEPHANI BALLZll :\f;i

volaiAiAiU . hanc ocuUolil lUin» a Siiida i-olori i ud X Macuiut igitur optimas nc jungues lionias Deu f/urts/
Dioi:lL>linnuiu e; !ktuiiiilaiiuiu. tiini><iiie litic loc», '
lii esurienli, profundunl vina tainqufim sitienti.
wsfc &Ml4ii iik rcltoo hiihxicis, bpsiiia C3»e Hinc fames. Crudolilalein i-;tius famis (lescribil
CAPUT XXXVIL Euseliius lib. IX, cap. 8. Videndus tui:Mii lluriimis,
qui non niilla hahcl, qutv apnd Eusel>iiini iian iignii-
C«uiiiiiuvu litiaris^ Cuuslaiaiiuis posl ^irUiu de tiir. Meminil 01 liiijus famis Eulycliius Alexandriuus
MixeiUi» vklarhJUt cuin ai>uijl MeJi:)laiuiin coiive- iu siiis Aniialibiis.
Mi-iol cum Licinwti , constiluiioueiu emiseral adiao- Dono suis dabat. Kufiinus, lih. viii, cap. 16: Unde
(i'iiu fuviiral)iltiiu Cliri^liauis , caiuqce miseiai iiv et montes anri, ut ita dixerim, congregatos familiari-
Orteniein aii caiu in proviiiciis
MaxiiMin^iiu, ul is bus suis ac sutellitibus largiebalnr.
suu proponi curarel. Auclor e>l Eusehiiis, Ub. ix, More clem. lalronum, Salvianus in fiue lihri oclavi
cap 9, illuia iiriinuiu ([uiloin ad Ii;kc graviler ingo- de Giihernalioiie Dei, pag. 191 Lairones quidein
:

niuiiiso; li-i&tca laiueu, cmu lux vidori veliel Coii- lioc proverbio uti solent, ut quibus uon auferunt vitam,
sianano uc Licini0ces3U.se, dcc rursum iU, quod dedisse se dicant.
jiissuju cr.il. suppriiuwe, inclu eorum qni jusserani,
«•pisiolaiu ad ISabinuui iw;i>recluin scrip^isse, veluli CAPLT XXXVIIL
Minpie inoiu el e\ y^ropria aucioriiatc, iii iiua eadcitt
loriiu; de Cbrisiiauis suucivil, qu;e in illa Cousiauiiiu
Vinck offtciujn. Eadeiu oinr.ino verba LalKMilur
:ic Licinii caii^tiuiliune coniincnliir. Addideral au- in lihro scxio divinarmn liislilulioiiuin, eap. '^.3.
Uoxiiiiinun),
lein (^iiusliiilinus litleras -id ..^. ,^ quaruni
,,u..,un, Nobilibus fieminis. viii, c;ip. 17:
Uiilliiiiis lilno

iiiejdoucui lacii Rusebius postieuia parie i'ius- ® ^"' <-'/i««i inter cteleru siudium criil, ne
lioc sinfpilare

(ieui ciipitL-^.
uHain non dico urbem, sed vel breve opjndum, nbsque
A mcenloiibus liumolori. Quod hcic ail Laciaiilius lUlulterio nobiUnm matronaruin, qua: per loca fuisseut

de .Maximiii:! cibi^ iinmnlaliiiis quoiidie vcsceiiie, id rcpertw, vel corrupiione viriiinuin, jnani-riret.
ah eo pnlilico edicio coiisiiluium ait Eusebius iu Fra'guslator. Melaphora ducla a ciho cl polii, qiiu
libro de M..riyriuas Falu;sliu.e, cap. y, iia, ul cuucli eliaumsiis estCiccro in oralione \n''\ (iomo siia Scili- :

iain viri, qitani niulicres, Uua cuiii servulis el inraii- cel tu lieUuoni siiiircissimo, prwqustiilori Ubidinumtua-

litius, .sacrilicare ellibare diis iiuiiiortalibus roge- rHm,liomini erieiuissimo el facinorosissimo Sexto Hoscio,
reniur, et innuolalis htsliaruiu carnibus vesci, ei ul eic. Pricgyst.^^lor \[:u\\ni est, qui cihos polusqiie guslu

cuiicla iu luro venalia sacrilicioruni hbaliouibiis in- explorai, apnd viros|uincipt'spra'Cipue,iiel'orleveue-

(luinareiilur. Islud ipsiiin doreui cliain.^eti passio- nuni cnm ciho poluiue ii uiri;iul. Ei de caiisa .\iilo-
i<is saiicti Liu:iauijuariyris Auiioctieni, queui ideni nius liiiieB-s scelcral:im Clcopaira; Solerii ini, iioiMiisi
Waxiunnns uiorlc uU lunlum pro-
allecit: Quiii cliuiu pragnsiair.s cihos siuiieb;U, ut docel Pliniiis, lib. xxi,
ctsiit sa;vil^aiu, qni4em paiccrel, sed
la nc in[aniilius cap. o , Hislori;e iialuralis. Suelouiiis. in ('.l:iiidio,

ij!50S quoque mUrimerel, quoniatn nec polerul quiUem ca|). 44 Et veneno quidem occisum convenil : ubi ««-
:

lein, et per qucm dalo discrepat. Quidam tradunt epu-

cis psfsuudere, ut gusiureui ea, quce sacrilictibanlur div-
moiiibus. Secutuu) la Uoc hiissc Maxiniinum vesii- lunti in arcecuiu sacerdotibus per Halotum spadonein

via »ui Galcrii, duceiit Acia sanotnrum niar-

ui.i;:;istri
pricquslutorem. Taciliis, lib. xiii Annalinm lllic epu- :

laiile Britannico, quia cibos polusque ejus dilectus ex

lyruni .\gape3, Chioui;e el lienes, qua; Tliess;iloni
'»'"'*''''* (/"**'« explorabai. Gregorms p;ip:i XI in epi-
cji iiiariynmn cousuuimaveruiu aiiao secuiulo |ieise- C ,

Uioclcuuiio \\ et Maximiauo vui c iisuli-
cutioiiis,
hus. lu illis eiiiiu Aclis legimr , Cassaudrum ben;:
liciarium iia scripsissead Dulcetium pra;sideiu Scilo,
•"'«'•' scripla ad Caroluiii V, regem Francorum, el Jo-
liaun;iin ejiis uxi»reui, cdiia in toiiio qii:>rlo Spicile-
:
giiDaclicriarii, p:»g. 500: El iimiper, ul hi,qui hiijiis-

mi Domine , Agallionem , Agapen, CUioniam, Irenem, niodi ova, lac, bu!yru:ii ei caseuin, scii fercula ex eis

CasiojHt Philippam et Euiychiam nolle his vesci quai purabunt, ei etium iUi, qui de eis vobis servienl, dun-
,

diis sutil iminolata. E;idciit habentiir in Aclis sanc- hixal pro proba facienda, gustare de ipsis valeant, con-
cediinu.t per prceseules. Quod licic Gregorins dicil pro
loruui Scrgii cl liacclii. qiu suh eodcm .Maxiinino
pas.-i >ual: ilcu in Actis saiu^ii martyris Vari ct so-
proba facienUd, uos dicinius liodie, pour faire 1'essai.
cioruni ejus , el iii Aciis Iheodori i\uiaseiii cogiio- Evodius Upsalcusis iii lihro secuiulo de .Miraculis
saiictiSiepli;iiii, cap. 3: JubotilliprceynstiUori vini sui.
iiiciao iyronss. Imo diu auie hauc supersiilioiieui
iisurpataiu esse, ie,)erio lu Aciissaocloruia Tereniii, Jmniinulas. Piitaham (ilim, liunc locnm c.^se cor-
\l>hiic»ui ei socioruiu , ubi scriplum csl, Deciuin riiplmu, el conjeceram rescribendum es>^e inviias.
imperaioreni universas Uoiuani iioperii proviiici:is
iii
Posica viii cliirissiiui Sparkius et Columbiis admo-
ui oiunes Chri>tiaui ad iniiiiolan- iiiierunt, reiiucud:iiu esse lectioneiii, qiiic hahelur
ediciuin iHLsisse,
liuui et couicdcudiim ea. ipi.c Idolis esscnl inimo-
in codice vcleri, (|uia vox immiuutas iiiliil aliud soii:ir,

perirahereiilur. Quare (|uod ait Lacl;iu;ius, qii;im pra'gusl:itas, seu pr.x-lhuuLis ; (nii>d exeniplis
i:il.i,

M^xiininuiu hoc pruuuiu iuveuissc, ul auiinalia (uii- .iliqnot oSK^ndit iteni Colnmhiis, cl islo prxscriini

uii, quibus ve-ci:baiur, 110:1 a coquis, sed a sacerdo- Lacianlii lihro primo lusliiut., cap. 10 : Omilto vir-
libus ad aras iuiiiiid:ii'eniiir, mielligenduiu iioii est .v
gines quas iinminuit,
ite eJiclo ^eu (;euuial! leg«i, cum inuliis aule auuis Cubilia impune violubanl. Piiininus,lih. viii, cap.l7,
Dellciis, luxa alqiie omni dissolutiouum ijcncre fluiians
id c<»i:siiuituin hii-sci ;i Uecio el Caleiio Miximiain*
scd de privaio palaiih"riiiii ciluriiin iisu. Porro huuc tuypisiinia suis miUtibns prwbebal cietiiplu. Dcnique

usiiiu iu rK^i')ne.s (juoque exira iiiniiem Uoiiianum quidquid lascive, quidquid peiulunter, quidijuid luxn-
pusiia» peuetrass^, doceiit Acu saiicii Sibu; Gotlii riosc gestiim a recloribns vel milituin, lel provinciurum

qui luariynuiu consumuuvit iii Cappadoeia pridie fuissel, inullum cedebal ob impcralcris cxemplum.

ulus aprilis, .Modcslo cl Ariullieo coiisiilihus iil esl, A Gotliis pulsi. Ciim Dioclctianus liiiliaiu petiissct
aniio CliiisU 3Ti. C^eierum ah ialiusuiodi cihis iui- vicennalia celehralmus, Gollii, sivc popnii ripain
uiolauiiis, linos idoloiUyta vocab;uit, scuiper ahl^or- islii nuniiuis incoleiites, ea occasione iisi, :diquam

rui.ssf. Lcclebiam, Ufoliu-) e^jl, quaiu ul iiccesse sit parlein vicinc provuiciie invascrunt, el indi^enas ex-
vclerum cooiprttUni.
te>>liiMouii> puleruni. lli vcio pulsi scdiiuis suis ad G:ileiiuiu
1'erfnsutn iiieru. L^vUuiiins lih. vi iuslitul. cip. 1 Maximiaiiuin Cxsarem coiifugeruul , el poslca sc
ilonunes uuiiiu, neulecla jnsiiiia, cum i-ini omnibtn M:ixiiiiiiio, queiii Galerius adoplaverat, adjuuxeruut,

llagitiis i,-.: scdcriljue uuiuiuitii, rcliyiosos se pulniU, si

c( iii iiuincrum saLclliluui ac prolecioruju cjus allecii

Uunpla ac uras liosliarum suiiguine cruenluverini , «i

sunl.
focos odvruii uc cettris vini profusione
madcfeceritu. CAPUT XXXIX.
Quia eliam tacras dapes apparant, el exquisitas epulas, iVe ab Augusla quidem. Valeria, Galcrii vidua, quoe
<juuii aUquid iitde libiituris oljeranl. El cap. scq. : post niorlcnt mariii iu auiuin Alaxtiniui coiicesserai.
565^ NOT/E IN LIB. DE MORTfBUS PERSECUT. CAP. XLMI. 3G6
sprolo Licinio, cui enni Calerins coinmendaveral. A anno 313, aliis Iriennio serins. Islos in Jianc sonlcn-
Patris ejus. G:ilerii, qui Mixiniinum adoplaveriil, liain impulit aiiclorilas Fasioruin ld:ilian<n-mn, in
ei Cxsarein lccerai. qiiibus scripiiim esl , DiocJeiiaiiuiii diem funcium
Ij)iant cuin inatie. l)io(;l(>[i;iiii nwwe, d'! (lu;» |.!iiri- esse Salona 3 noiias dpcembris, Saliino ol Rufino
iii

liui acuini csi ad capui Kaiu Otiaviu.sSUMila iiior-

IJi.
la.un es.se ail ;iliqjiol auiiis iiale ni.triiuui. Setl errare
Slrad.iiu, probal aiiclovikis Laciaiilii, qui Jicct iiilVa,
eani aniio 315, capiie ploxaiii fuii^se, ciiin Diuclelia-
nu^ vila jain e.vccssis!iel auno superiore.
CAPUT XL.
Eralineo. Loeus corruplus. Prrcsidis nonien est.
Qnid, si Flaccini uoineii heic reiion;<liir, qucm nosier
cap. 16 non pusillum hrtmicidain vocal?
Non minus. E;« emendatio non esi moa, sed Co-
Imnhi. N;mi velus codex habel nimis. Cerluin est au-
lem, s.iipe voces illas consuesse pennuiari in anliquis
lihris.
Quidam Judams. Non hoc prinium a Maxiinino in-
enim ilii vir boni excinpli I). Neio,
veiiliim. Pr?eiveral
cum Oclavinm uxorem repudiare yeUet in graliam
Pop|);«:B. Qua de re videjidus Taeilus in libro xiv
Anniilium.
codice scriplum est m-
ln$trui,iivelites. In veieri
slructibile mens mendiim sed non
essagilari. Certuni
staliin obvia cerla eineiid:ilio, qu;e landem repcrta
consiilibus. Sed hoiuui Fastorum ancuirnn lalso ea
scripsisse jain conslai, cum Laclauiius di)ce.il, Dio-
cleliaiium esse niortuiiui anle nuplias Licinii ei Coii-
.siaiiliu;, el viiiie Maximinum Dazain. Ciiin eriro inor-
luus sil post Galerium ei ante Maximinum ,"e\eiinte
anno, inanilVsium est, xlecessisse anno 512 cxeunte.
Nam Maximiiius periit anno sequenli, ul oslendaiii.
Ilaque veruin iion esl quod legitur in Epitoine Viclo-
ris, Diocleiiamim annos prope iiovera egisso
in com-
A kalendis eiiim inaiis anni 505, usque
niuni vila.
ad 3 nonas deceinbris anni 512, sunt lanium aniii
septem ei menses sepiein cum ali(|uot diebus. Sed
adversus h;EC dici potesiid (|nod quibiisdam placuisse
video, Diocletianum non poiuissedici morluuin aiino
312, cum in I. 2 cod. Tlieodos. De censu. qu:« data
estaniio313,k:)lendis Juniis, Cousiantinns euin vocel
dominum et parentem, divuin vocaiurus, si moriuus
fnisset. Yerum eam argnmentalionem falsam esse,
probat epistola Maxiiniui Aug. ad Sabiiium apud Eu-
sebium, lib. ix, cap. 9, ubi isGalerium Maxiuiianum,
:
queni ab aiino superiore morloum fuisse const.it, vo-
cai tamen dominum ac parentem suum qui tanien
;

cst post ;ibsoluiain editionem. Colunvbus tamen ina- iti edicio, quod ibidem apud Eusebium
extat, eiini-
vult vigiles, quam velites. deni Maximianum et DiocleliaHum vocal divos pa-
renies suos. C:eierum cum ex hoc Laciantii ioco
CAPUT XLI. constet, Diocletianum morluum essfe .inte nupiiasLi-
Valeria. Ubi nolandum est, nihil
Augtista vero. cinii et Constanti:^, consequcns csl, falsuin essequod

nunc de maire ejus dici, neque repeiitam a Diocle- legitur in Epilome Victoris, nimirum enm morte
liauo, cum Valeria repcierclur. Et lamen illa vivebal consumpium esse, ut satis patuil, per lorinidinem
adhuc, nt patel ex capiie 31. voliinlariam : Quippecum a Conslantino alque Liciiiio
vocalusad nuptiarum, per seuectam, quominus
festn
C.\Pl]T XLII.
inleresse valeret, excusavisset , rescriplis minacibus ac-

^etHt Maximiani slatuce. Rufiiniis, lib. viii,
»it, Maximiaiiiim Herculium lurpiterdeprehensum 'n\
insidiis, quas Conslanliiio strnebat, turpius periisse,
ita ut post interitum statux ejus atque imagines aufer-
rentur, et Hn a;dibiis publicis vocabula ejus nominis
mutarentur. Apud Eusebiuin lib. viii, cap. 13, h.fc
liistoria sic describitur, tamquain si Herculius primus
fiiissei,cujus staiuae et iinagines disjectoe fuissent.
cap. 16, ceplis, (juibus increpabalur Maxentio favisse ac Maxi-
mino favere, suspectaus necein dedccorosam, venenum
«/ic»'"»' /ifl"sJsse. Paruin auteiu probabile est,
qui 110-
Q luoral iteriim accedere ad regimen rcipublicaj, et qui
vilain pnvaiam imperio anloposuit meinorabili et sa-
pieiitissimo apopbiliegmaie, quod supra j». 75, ex ea-
dein Epilome reliilimus, suspectiinr fuisse h;tbiium,
quod MaAeulio et Maximino faveret praecipue vero ,

Quod cum falsiim esse viderei Christophorsonus, iia Maximino, a qiio sciret, gravissiuias conlumelias ir-
Euseliium vertit, ut velii, illum riixisse e.im contu- rogatas fili;e Valeiia? coujiigiqiie Priscae, ei a quo
meliam irrogai:im viveiili. Quod non esse veruin, pa- ooniomptiun illum fuisse, dum V;ileriam repeteret,
lel ex sequenlibiis Lacianiii ver!»is, ubi ail, nulli im- reccniius erai, quam ut oblivisci tam cilo poiueril.
peralorum ante Diocletianum conligisse, ut imagines
vivenlis dejicereiUur. Ilaquc llenricus Valesiiis alio CAPUT XLIII.
se convcrlil, non quidem HerciiUum fuisse |)rimuin
omnium impcratorum, primordio iniperii fiie-
(|ui a
Vnus supererat. Nimirum Maximinus cognomento
ruiit, cui iniislum sit hoc dedecus sed piimiiin eo-
:
Daza. Adversarios Dei Laclanlius appeilat Dioclelia-
)'um, qui :t'tale iiia reinpublicam adniinisiraveranl.
nuin, Herculiiim,G;ileriuni et Maximinum. In eoden*
Sic Trebellius Pollio in irigini;» lyrannis c;ip. 28, iiumero non ponit Maxenlium, quia, licel crudeli.s
ait, iinaginem Celsi novo injuriw genere sublatam esse
ac s:evus fuerit, visus l;imen esl favere Cliristianis.
in crucem : cum iamen, ut heic aniioiat Casaubu-
Inlcr eos ilein non numeral Licininm , quia luin cum
nus, t^oliii fuerinl 6rx-ci Laiiniquedamnatoruin ima- scribebat Lactantius,
'i;cc ille videbatur esse amicus
gines d(ijiceie, lutare, fiaiigere scalis Geinouiis in-^ (^i„.isti'anorum. Postea se prodidil.
ferrc , ouini deni(jue coniumeU:e ge«ero alhcere ; •" ^^^^^,. a,nicitiam.l\ est, eo tenipore,
quo pax inler
quod probat eli:im aiiclorilalc Plutaicbi Licinium ei Maximinum
constilnla esl in Bosphoro
Cum viderei vivus. Diocleiianus, cujus vivenlis ima- Thracio, paulo post nioriein Galerii.
gincs deponebantin', quia conimict;K eranl ciim jina- Constantini sororem. Conslanliam, qufc postea sic
ginibus Herciilii.
Arrio favii, nt eiiam fratrem suuin a(l eupji defeii-
Suspiria. Cuspiniaiius in Diocletiano Quidani di- :
dendum impellerei.
cunt, stupore menlis el louga cegriludine confectum,
aniinam inler suspiria efflasse; quod pulO illum acce- Misit occulie. Eusebius lib. viii,, c^p. H, Isind iu-
siim commeniorat, nimirum Maxiininuni iniisse «lam
pisse a Cedreno.
Fame alque amjore confeetus. Alii Dioeletiannni foedus cum Maxcniio.
alio moriis genere exlineinin li-adunt quidain iworb»
: Bellum Constanlino indix&rat. Ex lioe loco et ex
aquae inlercutis, alii veneno, Suidas »nspeiidio. Viie iibro secundo Zoziini apparel, consilia agii;viidi beHi
etiam qu:e iiilra dicuntur :id caput quinquagesiimnn. a Constantino profccia noii esse, sed a Maxentio at- ;

Obiit autem liand procul Salonis in Daluiaua, in villa qHft adeo CoHsianiinum velut inviium »d anna prosi-
sua Aspalalo, ubi et sepultus est Vide Uenrici Vale- lum eiiain invilalum postea a Romaiiis lyrnn-
liisse,
sii notas ad Ammianum MarceHinuin, p. 112. Vurine nidem Maxenlii tegrc ferentibus. Et tamen vir c!:iris-
porro sunt doctorum viropum opiiiionesde anno, quo sinmsHadrianus Valesiiisin libro primo reruin Fran-
Diocleiianits interiit, aliis censenlibus id eveiiisse cicarum, p. 25, beiluin istud iniputat airoganti»
3G7 STEIMIANI liM.rZI 3C8

r.onsuuiliiii. tiui siatiiis siins Roina; jiissii Maxeiilii A eviclio itjranni, G An/. ingressus Divi, oapiendi qui-

•'veisas adet) iiiiqin) Inlerii aninio, ul eain iiijiiriaiii dem sniit de Maxenlio el Coiisiaiilino, iii rorie C(;ii-'

sucriinl crudiiissimi viri Pclriis Franciscus Cbilflu-

armis vindic.inilain piiiaiii; ojusque incinoriain acii-
ler ac ci>nUiineliost> siigillat, (iiit)d ciiin Maxiiuiani
liiis et lleuricus Noris; sic tanicn, uldies 5 kal. non
socei sni sUUia» subverii jiississel iii Galliis, parein
i
referalur ad diem quo Maxentius periit, ut ilii arbi-
Irali suiil; sed ad posterum, (|uo corpus ejus invcn-
sil)i a Maxenlit) ejiis lilio faciain iiijui iaiii feire iion

liolucnl. Veri ainor el iiiagni principis meinoiia iiosni-

liiin csi, ul docct aticlor fragmeiili dc Constantio
laiit, iil lieic obscrvenuis, iiiiiiieiisuin esse dibtriinon
Cliloro, qiio cerla fuit victoria, 15 vero kal. ad diein
inii-r ln'c duo facinora. Coiislaiirnuis everler.il sla-
quo Coiistaiilinus victor urbeiii Homam iiigrcssus est.
ui;is inimici sui, scd morUii, el (|ui propicrei coniu- Kl ba:c i|iiidein cerla aique exira oiiineiu oiuuino
iii(.'liam silii irri)gaiain ulcisci iion poUiit. Al MaxLMi- conlroversiam posita essc videntur. Ltlanien vir cla-
liiis dejecerat veneraiitlas, ul ail N:iz;irius, im;»gines rissinuis l'otr:is Lambecius in libro quarlo Coiiin<en-

j'riiici[iis vivenlis ac lorlissiinorum exercilnum dii- tariorum d.; biblioibeca Viiidoboiiensi, pag. '•208,
» loris, qiii proplciea el poUiil, el d<>l)uil ciiiii casli- cviciioiiem illaiu lyramii rererl ad lciiipus iliiid, i|iio
>.Mie, a t|iio ouni l;iiila igiioiuiiiia iiesiis cssel. Sanc Liciiiius a Coiislaiitino pulsiis Byzaiiiio cl Cb:ilcc(Jo-

Dii.cierianiis, ui iiilVa scribil Liciaiuiiis , adiM» coin- nc, Nicoiiiediam, se recepil, ibiqiu; eliain obsossus,
iiioUis e>)t ciim viderel hlaliias su;>s cvcrli, t\i\x. ciuu icbus despcnilis, iit Zozinuis ait, i|Uud sciret. nullas
si;iliiis Herciilii coiijuncl;»' er.mt, laiiien tusi isia ad- bibi resl:iie jiistas ci saiis amplas ad Jimicaiidum co-

viMsus eiiiii nou liereiil coiioilio, seil nccessilale, iil pi is, egressiis urbe, siqiplcx Coiist.iiuino lacius esl, et

hiiic acce|»cril inagiium alqiic iiicn^dibilem (loloreni, « alliia |>urpiii'a , impoiaiorein el Domimiii! claniavit,
;.!• propl('rc;» iiiorieiidun» sibi esso dccrcverit. Al veniani(|ne prxleritorum poposcit. Quai omnia coiiti-
«lonslaiitiiins iiijiinam illain. qna erat magniUidiiic gcie annoCbristi 5'24, Crispo iii, el Constaiilino lu,
:iiiiini, remitiere Maxeiitio p.ir:»tiis erat, si isad .lequiis
coiisulibus, iii csl iii Fastis Idaliaiiis. Vcrum haec

pacis coiiditiones descfuderc voiiiissci. Sed ille Con- Laiiibecii senlenlia vera esse iion poiesl, cum consiet,
;is|.erii:iliis esl
siaiiliniiiii
:'
appelilnni ejiis (verba vcrba illa Ycleris kalciidarii accipienda esse do
-iiiil iNaz.irii) relugil, aversatiis t^sl, liorniit; et ciiiii
Maxeiitio proiligaio. I'r.etcrea nnUibi :uliiolatuin est,
voluiitas p;»iiricaiidi alii:»iaia essel, eo licmftiitia! pro- 'dodiiioneiii Liciiiii incidisse iii dictu qtiiiilam kalen-

.•essit, inqnit ulem Nazariiis, ni uliro eUuin lacesseret,

daruni iioveinliriniii. Qiiod iii priinis iicccssariuni

iinein (nubire deberel. Unde coi»il:il, arro^;»iiti;e im- essel (li'nioiisU':ii'e. Iiiimacam factam aliquanio aiite,
iiierito aigiii Coiistaiiliiinm io li')c loco : qiii si injii- colligi iiossc videtiir cx co, qnod Zoziiiiiis ail.Lici-

liam siiaiii nllns non (iiissel adversns lu)4eiii Icid- iiHim , liiso dediloqiie exercilii, cuiii c |uitibus reli-
qiiis ct p;»iKis pediiiim millibiis Nicomediain se rece-
«ciii ac boiiitali pjus illuilcnlem , prolecto niajoreiii
ic;noiiiini.iiii ex ea iiijnri:e oblivioiie ieporlas-.et pisse posl capiain Cbalcedoiiem, id c-t, k;il. H
ijuaiii iit verbis iillis explicari*posbil. ocioiiris, III lcgitur iii Fasiis. Qu:im exigiio auiem
Necein p(ilri.i siii. Ma.xiiiii;iiii Hen:nlii, quom Cou- leiii|ions iiiicrvallo viclor excicilus |ierveiiirc potiie-

.slaiitiniis slrangiil;iri jnss<;ial apud .Massiliam. Zozi- nt Nicomediaiii, iicino cst rei geograp:iic;e vei leiiiii-

mus, lib. u: Majieniiua occcuiunes (jerendi adversui lcr pcriuis, qiii non satis inielligai. yiiaie proreciio-
Curiituntinuin bcUi qu(vrebai , mine dolere propler obi- iieiii Divi, (iu:r iii ad diciii
vcleri kalciidario uolaiiir

tnni pnlris sui simnlans, cui morlis causam Conslun- V kalcntlas oc! iiris, valde suspicor accipi debere de
linus iinebuiisel. C Coiislantiiii (ligressii ab urlie Cli:ilcedoiie, m Nico-
Inleslubilem vel exiiiabilem. Hoc in loco desunt inediaiii proliciscfreuir. Iiaqiie cniii biiic via sit cerl.i

iliiiuol liUer:c ii» veleri exemplari , ubi lia:c laiiuiin iie(|iie longa, noii ;.bsur(la coiijcciura eril , si dica-
ifgiininr, xlabilem. K\ collcgimus reponenjiuin
qiio inus, dediiionem Liciiiii f.iciaiii es.se paucis posl
«:.ssc i/(/f$<a<)i/em. Iiiicsiabilis aulein idein valei, ac diobus, i(l Cst, siib iiiilinm inciisis octobris ; ciim ex
deie^labilis el iiivisus. Zoziiiio lii|iieai, eiini iioii Uilomsse diu ohsi:lioneiii
linxisse discordinm. Enlropius, lib. x Inde ad Ual- :
JNicomediLC, el cx fra'.5iiH'iito do Coiistaiiiio Cbloro,
liiis projcctm^ esl, dolo composilo, tumquani a (ilio essel quod Heiirictis Valo.-.iusodidii, coiligi possii, CoiisiJtn-

t.ipiilsus. tiam uxorem

Licitiii iii castra (^onsiaiilini fralris vc-
nisse scqucnli dieposi advcntuin ejus. Neqiieniagmiin
CAPUT XLIV.
iiiomciiUim liabel. (|iiod ideiii vir clarissimiis adiioiai
7fi/.r eos. M;»xenliiiin et Consiaiiliiuim. licic, iil iii cudice Tbcodosiano.Liciiiium y.ur i^oyjiv,

Hcsponsum acceperat. Iiiccrii p;inci,'yricus Consian- .sive pcr excclleiili;it»i :)ppcllari lyraiimim. Naiii et
liuo i.lu:!ns po^t deviclum M.i.\eiiliuiii Slullum r.l : MaxciitiiDH quoi|iic lyranniim dicUim legiiiiiis iii pa-
licqiiiim (inuiinl nus(iuam extru purietes egredi audcbat. negyrico tpiciii Nazi» iusdixit Conslanlino; ubi agens
Il.i enim uutprodigiis, iiul metus sui praesagiis move- do iiis tin;c posi devicluni Maxcntiiiiii acta Komae
batnr. suiit a Coiislaniino, addit Quarum rerum miruculo :

Sexlnm hul. eigo dics priinus .Maxcnliiiin

Sov, Ilic sic orniies tam omnes dolerent
dcviiuiebanlur, ut non
vidil inipcraioicm; conlra quam alii scribunl, (|ui qnod iUum tijruniiuni ita diu tulerant, quum quod lali
atl dicii) 8 k;il. Oclobris euiii iiiiperium iiivasissescri- j» principe tum sero [ruerenlur. El stijira de eodem
biiiii, 'irioie e\iiiiclum : t|uoniiii MCuiriini veruiii est. Mu.xeiilio Illum ipsuin lijrannum.mou mors viriHs,sed
:

CiL'.su;) eiiim e.sl dic iiat:ili sno, ut doceiil Lacianliiis jugu lurpis prodidit. Iiein Se^iuebutur Imnc comitatuni :

i'l aucior paiie;]!yri(i paiilo anto landaii. Scd isie suiim njranni ipsius teterrimumcaput. Fragiiieiituin de
laiiien III lioc lallitur, (piod ait, .Maxciiliuin diein iia- Conslaiitio Cbloro. pag. il.j liiterea tonstanlinus :

i;ilis sui ca;de siia signasse, ne septeiiariuiii illum iiii- apud Veronum viclis ducibus ttjranni, Romam petiit.
,

iiiiruiii sacriiin el religiosnm vel iiiclioando violaret. \etus iiLScriptio posita Coiistanliiii nicii»ori;i; post
.N:iiii si c:e«>us est ipso die natalis siii, iiianircsium victoriam de Maxcniio Quod instinctu divinilutis, :

«isi, cesum eo dic, quo imperium inierat. Hunc mentis ma(jmludine, cum exercitu suo tam de tyranno,
qiiippe dicm antiqiii vocab:iiil iiatalcm iinperaloruin. quam de oinni ejus faciione uno tempore justis rempu-
Uccisus est igitur M:»xeiilius aniio Cliristi ol^S, Gkal. blicum ulius esi armis. Prudeniiuslibro primo adver-
iiovembris, sexlo iinperii siii ;»niio cxaclo, iii ipsis sus Symmaclium ilulvius exceptum tyberina in sta-
:

iiiiiiis .->eplimi. Aique ila iiiteliigendi snnl A:irelius gna tyrannum pracipitans. Iiiimo iii codice quoque
Viclor ei :iuclor Ciironici Alexaiidrini ciim aiuiil, , Tbeodosiano por lyrannun» iniciligitiir Maxeuliiis
• uiiiperiisM; aiiiio lyrannidis su.e sexio. Al tuiro- in I. un. De inyenuis, qui tempore lyranni servieruntf
pius ait , Coiislaiiiiir.iin qiiinto imperii sui aiino bel- cl in 1. 1 />e coliortalibus.
luiii comiiiovisse adversus Maxciiiium. Coiiimovil Quinquennulia terminubantur. Cerlum esl, Maxen-
sjii.e, sed nou perfecil. liaqiie veiha illa velcns ka- tiuin quiiiquonti.ilia celebravisse. .Manilesta est enim
eiidarii a Uucbcrio edili Quinlo : kal. uovembr. aucioriias Laciuntii. Sed praeierea exlat apiid Occo<
 369 NOT^ IN LIB. DE MORTIBUS PERSECUT. CAP. XLV. 370
nein, png. 541, niiniinus Maxeiilii, in ciijns aversa A '''"'•snniasenem.qni scfaieredirei ijugn» inlerliiisst^
parle iirec scripia siiiii Victoria dd. nn. Aug. et
: qu:i Ciesarem inferentem aima Briianni^e, arcere iii-
C/F,s. voT. V. MULT. X. Qiiiii ergo celeliraia a Maxen- tiiribnsel peliero aggressi siiiil (juod cunligerai anie
:

lio sinl (|ninf|uennalia , el •inidein posl exacMim aii- aniios fcre ceiiium vitjiiiii. Et sancius llieronynius
nuni (|uiiiiiini , ambigi nnn poiesl. Illiid (anluin iii dialogo adversiis Lncilerianos, (piem Baronins pu-

«jiiaio, quoiiiodo flcri possii, ut qua' secundum mo-
rem acla siiiil dieprinia anni sexii, lerminaia fnerint
in line cjiisdcm anni. Scio vota illa magno apparalu
c(;lebr;ila fiiisse : fesia iiaec per niuUos dies diirasse;
ei non soliim in mbe
regia usnrpala,sedeiiamin (no-
vincHs Veriini illa nini solvnnl diincultaliMn. Nisi si
dicamiis liominem volii|ilariiirn ol desidi* aniato-
rem, cnjiismodi luisse dcscriliiUir Maxeiuius, voluisse
novo more (piinqnennalia siia coiiimendala iikcere, ac
proplerea per anniini iiile^rnmea coiitiniias«e qliod :
parum prohabile videlur. Vel forlassis, sicui prinnis
(al scripium circa aiinuin (>lirisii 382, ail (um super-
fuisse iiomines,qui synodo Nica'iice inlerfuerant,
raros lamen propler aiiiiqniiaicm. Itaijue, ul ad reni
noslram redeamns, iia consiiluendum est , visionem
illam crucis Consianliiio oslens:»; conligisse in cas-
iris dum Romani obsideret, 7 Ival. Novembris aniio
Cbristi 312. Audax enim vero nimium fnit Jacobus
Oiselins, qiii iii Tbesanro numismainm anliipiornm
pag. 405. aii, eum qni loiiim lioc iiegoiiiim de criKjc
oslensa Conslantino ad pias velerum fraudes relnle-
parum a rei veriiaie abemlurum. Qnid enim
rit,

anni dies, (ino qninqnennalia celubrabantur, ludis ac deinceps verum censebilur, si liisioriam lianc, qiue
sacrificiis iraiisigcbatnr, sic eadem solemnia repele- Laclanlii, Publii Opiaiiani Porpliyrii, Eusebii, ac ve-
hantiir in uliimo die ejusdem aniii, ut sic qiiinqiien- terum etiam nuinisinalnm (eslimonio nitilur, inler
naiia oo inodo lerminarcntnr quo cceperaiit, paii j, fabulas et pias, ut ille ait, velernm iraudes coiinu-
fere niodo, qiio processiones consulnm seplem ciaiit " nierare fas fuerit ? Ueligiosius isia iraclanda suiit, et
pc^r aimuin, iitpaletex novella 105 iinperaioris Jiisti- irreligiosa illa lemcrilas procul abessc dcbet a pcc-
niani Qnid si nalalesimperalorum lesiieranl, cnm per loribus cliristianorum.
unumqiieinqne mensein recurrebant ? Nain in Aclis Circum flexo, Cliristum. ll.rc itainlelligendasunl, ut
sancli Marcelli cenlnrioiiis, qui passus esl in civiiale Cbristi nionogramina circumilexum fueril iii capilo
Tingilana siib imperio Diocleliani., reperio diiiin 12 Labfiri, iit videnius in numinis veleribus.
kalend:irum Angusti fuisse fesiam iii iinperio Roma- Libros Sibijllinos inspici. Zozinins lib. ii : Maxenlius
no Jum die duodecimo kaleiidartim augustarum, iii-
: inclusus diis Iwsiias immolat, el exlispices de belii
quit, apud signa legionis islius, quando diem fesluni eventu consulil, ipsis quoque Sibyllinis oi aculis perves-
imperatoris vestri cetebrastis, publica toce respondi, tigalis. Cumque reperissel oraculum qnu significarelur
me Chrislianum esse. Dioclelianns qnippe f;iclus est in fatis esse, ul qui ad delrimcntum populi Romaui
imperator l'l kal. Decembris. Sic (luidam oiim natali spectanlia desiguaret, mneiubili uwrle perirel, de semet-
Epicuri vicjsiina inna sacrificabanl, feriasqne onini ipso id oraculum accipiebul , quusi qui llomam advrios
niense cuslodiebant, qnas lcadas vocabaiil, ul Plinius eamque capere coyitantes propulsarei Evenlus auleiii .

ait . libro xxxv Hisloriae nalur., cai». 2. coinprobavit id, quud verum erul. tixc vero prorsus
Cceleste signum. Immoriale signum, ut alibi dicit coiigruunt cum narratione Lacianlii.
Laclaniius, id csl, signiim criicis. Iste porro locus
CAPLT XLV.
est magni momeiui. Signatenini et locuin, el diem,
quo crux, in qua vincerel, oslt-nsa est Cnnsianiino Hijeme proxima. Id-esl, liyeme (lure niortcni Ma-
Nani ciim ex tesiimonio Ensebii, (jui se accepissc ait C xenlii slatim subsecula csl. Aiqui iMaxeniius periil
ab ore Constanlini, conslei visum ad eo crncis iro- aiino .">12, 6 kalendas Novenibris. Igitur Consianti-
paium iii coelo lioris meridianis, soleinoccasnm ver- nus Mediolanum profectus esl eo anno exeunle. aul
geiile, et ad(lubit:inii qiiidinm hoc spcclrum sibi Snb iniiinin soqneiitis : qnod iii:n;is credo. Qnippc
vellei, nocle sequenti Cbrislum Dei dorinienii appa- Nazarins in panegyrico «(uem Coiistanlino dixii, sic
ruisse cnni signo illo, quod in ccelo osiensuin fiierat, do mora, quam ille Uoniae (raxit, loquilur, ut plane
prsecepisseqne ut niiliiari signoad siniililudinem ejus constel, eum illic fuisse per dnos meiises. Qaidquid
qnod in coelo vidissel, fabricaio, eo lamqiiam salniari maii, inquit, sexennio loto dominalio feruiis inflixerat,
praesidio iii pra'liis nleietiir, cerliiin est, ulrauKiuc bimestris fere cura sunuvil. Prol)abiIe auteni non esi,
visionem uno in ioco et iiitra spatiinn aliquol lio- enm qui sic proximns crat kalendis Januariis, Uo-
raruin coniigisse. Quod si ila est, iit certe esl, liabent iiniiii roliquissc illis iiripeiideniibns, ut alibi potius
viri docti inide lineiii landeni imponant nobili coiilro- quam Uoma?, procederet consiil. Pnelcrea extat iii
versiae de loco, nbi sigmiin crncis os(eiisnm est Coii- codice Jusiiniani iiiip. lib. xi, tit. u7, lex a Conslan-
slantino.et iinde (ides adsirualnr anciori vit;e sancli lino dala Rom:e 15 kaleiid. Febr. ipso et Licinio
Arlemii ex dnceiEi^ypii, ciijns anctdrilaiem vir crii- terlinm consulibus, id est, nioii^e Januario, qui
ditissimiis Peirus Franciscns Cliilllelius circuilioai; ci proximus fuit post extinctum Mixcnliuin, ex qua
anfractu infregere et elevare conalus esi. il;ec siint colligi posse videtur, Conslaiiliniim Uoma digressuii!
verba Artemii memoriam Constantini defendentis ( o- iion esse ante diem, qua iex illa d;ita dicilnr. Quod
ramJuliaiio imperalore Ad Cliristum autem declina-
: si ii;i esi, sic accipionda videntur verba Nazarii, ut
vit ab illo vocalus, quanJo difficillimnm commisit prw- illa bimesiris fere cura, qiiam coinponendis rebus
lium adversus Maxentium. Tunc eiiim ei in meridie ap- D
urbanis Coiislaiilinum inipendisse Iradil, eo inodo
paruit signnm crucis radiis solis sidendidius, el Utleris iiitelligalur, quo sanclus Angusiinus in libro ad !)o-
aureis belti significans vicloriam. Ntim nos quoquc ipsi iialisias post collationem cap. 35, aii, yEliaiiiiiii pro-
signum adspcximus, cum bcllo inlnessemus, el hlleras consnlem cansam Felicis episcopi Aplnngiiaiii audi-
legimus. Cum elinm lolus qiUKjue id est contempiatus fxer- visse 15 kaleiid:is Martias, post menses ferine quaiuor,
cilus, el mulli liujiis rci lcxtessunl intuoexercilu. Apud quain C;ccili;inus a Melcliiade fucral judicalns; cnm
Suriuin die 20 mensis Ociobris. Miruin veio forlassis lanien a die nonas Oclobris, quo ille iudicalus est,
cnidaiii videbilur quod lieic ait Artemiiis, mnltos lin- usqne ad 15 kaleiidas Marlias, (luo c.aiisa Felicis
.jus rei (esies lum fuisse in exerciiu Jnli;ini inipera- atiiliia esl, iniercesserint menses qusluor cum di-
toris. NamsiisiadicebaiilHrannoClirisiiSi^c.xeufite, niidio. Eadcm ralione sanctus Lco papa iii epistola
efnnxeranl aniii quiiKjnaginia a iiiorie'Maxeiiiii, et quinqnagesiina secnniia ad Uavennium Arelaiensem et
diflicilc est niullos miliies suporfnisso ex eo exerciin, ceteros Calliarum episcopos scribens ait, synoduin
qui luni adversus eniii pugnaninl. Vernin id niiriini Clialcedoneiisem cousiilis.se ex .sexcentis fere episco-
neqiiaqiiam videri debet. Nam in dialogo dc claris pis, cui inlerfuis.se 650 episcopos coiiSians est oin-
Oratoribiis, ciijus aucloroiu esse Quiiitiiiannm plori- ninm fernie scriploruni senienli:i, Accessit ergo
que censent, alii Taciium. qnidam Suetoninm, in dia- Mediolaiinni Coiislantinus sub linem meiisis Januaiii.
logo, iiiquam, illo, qni scripliis est aiino sexlo prin- Eo vero venil eliam Licinius, iixorem duclurns Con-
Cipalus Ve>ipasiaiii, lesialur aiKior vidisse se iii staniiam Constanlini sororem. Eadem conimeniorat
171 STEPIIANI BALUZll 57-2

e>i Zo«imus, reclo acla posl devicium

adiHtiitiis, h;i'c A pro quo codice nis. ecclesise Bellova-
in veluslissiino
Maxeiiuuin, ei ;iiUo!|iiaiii tieUuiii essei inler M;iti ceiisis scripiuiii esi cuusa, quamvis uoii bene.
iiiiiuiiH el Licii<iiini. Qiiaic 1.i)isiiih esse paiel viruni Perintho. Id est, llcraclea. Sic enim vocatur Iler.i-
<lociis!>iiiiuin Jo:iniieiii MoriuHin, qui iu lilnu de ejusdem noniinis
clea Tliracice,ad dilfereiiliam :tli:iriim
Eccie^ia (>erC<>ns(:iiuiiiiiin lilieratu, p;ig. '^iS, scriliit, urbiuin, ut recleuuiavit lleniicus Val.siusad libriim
LivinHiiii ve<iis>e MeUiol.iiiiiin ad (kinslanlintiiii |)Osl x.\ii. Amiiiiani Marcellini. Mcnologium Gr.neconim
devie^itm e\rni«luiiii|nt; M;t\iminutii, ibii|ue Conslaii- ad diein docimam M.iii: Perinlhum urbem Thracice,
li;iin iii nKilfiinOtJiiiin tiiiKisse. Eo j^eruclo, inqnit qntv nunc Ueractea dicitur. Apud Canisiuin toni. \i
Zi)2iinu>, ud Citias reverlilui\ Licinius
Co>isi*intiiius 7G8.
anii<|u:i; lectlotiis p;ig.
in lilyricuiii, ul iiadil auclurFraguicnii deGoiisl»i)lio Miliia decem el ocAo. Circa Resislon, qui locus pri-
Cliloio, p.ig. 475. Sed aniequiuii Mediulanu discu- niiia occurrit iu Iiitierario Antoniiii cunlibus ah He-
dereni, lef;eni pro ClirisliaiDj» edidevunl, <)ttrt; pa^ilo raclea iladri.iDopoiiui,
quaniqiiam ibi dicilur aliessc
pust recilalilHr. H. p. ab Heractra.
'2i
Cxistinianl viii qiiid.iin draciissiiiii, niiplias Licinii Secundum maasionem. Repra^sentaiida est rursiim
el Constnnlix eelebraias tiiiase Mediulani inense scriptura veleris exemplaris, qiia^ sic habet Secunda :

Mariiu, arguniento peiiio ex lege priina cudicis Tiieo- mansione lenenle de&lante tuiliiibus lotidemque coUeclis.
dusiani De benis vacaHiibns, qu;e scriiiilur dala a Kos olim conjeceraiiius legeiidiim esse Secnndam :

Conslaiilinu ({, idiis Marruis Mediolani, Cunstaiilino
Ang. 111, et Liciiiio consulibus. Quanquaiii inciiscm
.Martiiiin in Maiiim esse iniiianduni in liac consiiiu- n
iiuiie ceiisel Morinus in libio de Ecclesia per Con-
sianlinum liberala, p;)g. 520, quia, ut iiiquit ille,
Conslaniiiiiis inense Mariio illiiis an:ii adversu£ bar-
Laros pugnavii in Gcnnania. Saiie, quod semel heic
ubservasse sulhci»!, niliil ceili collig potesl e.v sub- i
tmnsionem tenenle distantem miiiiibus totidem iuque col-
lectis. Postea aniiiiad\crli conjectiirMn Briiaiiiiicam
nun solum dij>liiictiorem esse, sed verain ; ideoqiie
iUam traiisiuU in textum. Quamquam Columbus nou
probal ex ea einciidatiuue quod a nobis projalum
fuerai.
CAPUT XLVI.

scripiioiiiiius It-gum cudice Tlieodosiano coinprelien- SmnmeDeus. Vir clarissimus Jaanncs ColumbiiS
saruni; adeoque ex eis coHcludt iioii poiest, Consiau- putdl , ad haiic oraLtuiiem respicere Ktisebinm lib.
liiuim eu tenqxire in iis locis fuisse^ iii quilms dal;e IV de \ila Constantiui cap. 19, dum scribit, iltum
diciinlur. Nam si id certum esset, cortiim quO)|u« Hitlitibus qui diviita; hdei doclrinain nondum sus-
,

esset, eiim iiiira ^ex dierum siiatium fuis^e Hcra- ceperatil lcge lata pr:ccepisse , ul douiiiiicis dicbus
,

clex in Maoedoiiia, aut iii Tliiacia, et .Mcdiolani in
Ilalia, cuin lex, de qiia diximus, data leg:ilur Medu»-
lani 6 idus Marlias, el lex prima, De acioribus, Hcra-
ciex 5 noii. iMart. sub iisdem consulihus. Forlins
urget exemplum, qiiod siiini pulesl ex I. -1, De peeiiis,
ct ex I. 1, Si peiilionis sociui siiie hteiede defecerii :
qii;irum priina data dicitur Cabilluiio, altera Aulio-
clii;e, utraque 12 kal. April. Constanlino Aug. iv
el Liciiiio iv , Vir doclissimns Jacobus
consiiiibus.
Goitiorrcdus vidit, diflicultaleiu esse in subscriplione G
posterioris istius legis, el aut eam pronuniiavii tri-
bueiidam esse Liciuio, qui Orieniem, cujus venex
in ca^npuin piiniin prucederent, ct precalionem ,
quam anteu didicissent , simul onines signo daio ad
Deuin fundercnt. Et mox iii capite sequeiiti foiiuu-
lam ejus descriUii. Verumilla multuni diver>a csl ab
ea, quaiii .\iigeius edocuil Liciniiiin ; et v:ilde |iro-
babile esl , illam a Coiislantiiii militibtis s.epe :iitlca
fiiisse recii;iiam , cuni ex tibro secundo de Viia cjiis
cap. 4 ei 12 coiislei , eiim preces seniper ad Doiiiii
fudisse, aiitequam:id maniis atijiie ad pugiiam veoiicl.
Katendarum Maiarum. Huc eniiii dio faclus fiicrat
C<esaramioChrisli oU5uli<upravidiiifus. Exquo ctiam
coiiiirmantur quae ^ nobis dicia sunl de aiino qiio ,

Antiuchia, tenebat, ant reponendum est^e nomen Diucietianus depusnit imporium. Nam si kalciidisM;iiis
Anligoiiuc prope Siopis in .Macedonia, qu.t^ Coi>staii- aiini 315 couipiebalur aniius oclavus niincupaiioitis
linoccssit, cum pax inter cum et Licinium coiisliluia Mnximiiii, ul ait L:iclaiitius necessariiim esl, iltiim
,

esl post pugiiam Ctbalensem. Sed it;ec non solvunl iiiincupalum fiiisse C:esareni aimo 505 kaleiidis Maiis.
dinicnllatem. Nain semper difficile erit istam discie- Errant ergo qui puiant , eum per annus tauium scp-
pantiam componere, cum ceriuin sil, Constantiuum tem imperiuin tenuisse , el qiiadrientiio quidem C:c-
non polui-ise uno eodemqiie die esse in Galli;) ci in sarem , trienniu Aiigiisiiini per Orieiitein fuisse. liii-
Macedunia. Huisum <|uoniodo ficfi pote^l, ii( idein, peravil eniiii per aiiiios oclo intcgros et aliquain
qui Cabilluiio el .Aiitiocbhe fuerit i'^ kal. A|iriits, partein noiii.
codem anno 8 idus Marlias, fuerii Tiiessalonica!, el Sicuf i//t!. id e^t , Maxenlius, qui victas csl ipso
biduo post, id cst 6, idus Marlias, Roin:e? Nani id colli- die naiali siio.
gitur ex subscriplionibiis I. 1, De di>:ersis »[liciis, et Vocunl serenum. Circa Resislon, ut diximus , lo-
ex I. 2, Ad l. Juliamde vi pub. et prifa/a.Ideindciiide cum Thracia.' iiiter Hadrianopolim et Her:iclcam.
idibiis Sepiembris cjusdem antit ceitsendus esset Cam|)us saiie liac pii^iia illustris, quse pacem ;ifUict:e
fnisse Uoime, et scxta post dic apiid Naissum iii Ecctesia; peperil. Fatlilur ergoZozimus
qui pugiiain ,

Dacia. ^uippc lex prima De jure fisci dala dicilur
idibus Sepicinbris Koiiive, et lex prima De Ct?n/o- j^
nariis \i kal. Octobris Naisso. I)eiii(|ue idem Coii-
siantinus, si bsec regiiia cerla e>sei, fuisset aiino
scqiieiiti 12 k:il. .Maias Sardic;c, Rom;e vt;ro ipsis
kaleiidis .Maiis, intra spaiiiim dicrii:ii duodecim, cunt
idcolligi possit ex siibscriptionib:is
donalionibus. l'osseiil et atia exempla aflerri. Sed
ill.iin iii Illyiiis pugiiatam putat. Ha:c siint ejus vcr-
ba ; Dellis civilibus inler Licinium el liaximianum ac-
ceiisis , acrujue faclo privHo tn lUyriis , ab initio qiii-
dem supcrari visus e.-t Licinius : sed confestim rcdiiUe-
grala puffiia , Muxiniianum in (uguin vertit.
Tenax. Avaruiii iuisse Liciniiim niullis exem|ilis
i. 2 et 5 De probal Eusebius lib. i de Vita Coiislaniiiii cap. 55.
Fragineiiiuiii de Constanlio Chloro pag. ili Lici- :

ista sufiiciunt. Liide coiligi debci, id qiiod aiuea nius scelere, uvaritia, crudeUtatc, libidine scuviebal.
dicebamus, ex subscriptionibus tegum codicis Theo- CAPUT XLVII.
dosiani nihil colligi posst; ccrli ad s:giiaiid:i loca, iit
quibits Cuiistaiiliniis habitavil per varia tempora Deus summus. Marlyrium sancli Basilei episcopi
imperii sui; adeoqiie inltrma esse arguoicnla, qux Amase;e Licmius iifilnr oinnipolente Domini uoslri
:

viri ddctissiiiii hiii<' stimpserunt, ;>d coiidrtnaiidas el Jesu Christi manu adjulus, vicloriam de Maximino rc-
caiistabiliendas cinjcciuras suashisioricas. poilacil.
Ad liujnsmodi casui. Iii vcleri codice logitur, nd Sumpla vesle serviU. Conririii;il haiic narratioiicm
hujusmodi causa Licinio coUocali. Noslra ciiiciidalio Euscbius lib. IX Hisl. cccles., cap. 10 ct lib. i de
bona est. Et s;epe in antiquis codicibiis rcperiliir Vila Coiistaiilini cap. 58.
sciiplum cnusa pro casus, ul apud S. Amhrosium Frelum trujecii. Pugiiaium est igilur in ea parle
«pist 43 /n nniHru casv.s est, tn elcclione iudicium
: : imperii ,
quaiu Licinius lcnebat id cst , inler Hcra-
 ,

i>io NOLE LN I.IB. DE MORTIBUS PEKSLCUT. CAl". XLIX. S74

'''''!*"?P'^''"^ ''.^ ^^?}'^.^ quodam vocato A qne id a nobis eo factutn esi nt iw citi divino cnltui at-
,
ol^i'-'".^''...^'f
Sereno, ul in capile supcriori di.<ii Laciantius. Abe Que lionori quidquam a nobis detractuin esse vidcrctuy.
rai aulem m. p. 60 a Nicoinedi:i. Molius saiic, (juarn Musculus el Chrislopdorsotiiis.
Peliyil orientem. Zozimus
Pcr Orientem inJigijp- :
Datislilieris. Loquiliir do priire Constaniiiii cl Li-
tuin discedens, spe cogendaniin copiarum quanlce ge- cinii constiiiiiioiie ,
qii:« lat!i eral paiilo posi devrc-
rendo bello SHfjicereitl. luni Maxiininuin. Vide aiini-talioncs Vnlesii.
Vesiem resuinpsit. Nimirum purpuram signum iui- , Quiemerunl. Hanc coiisiitnlionein icnDvavii Cons-
peralori;c iiiajostatis. laniinus posl pariam dc Licinio vicloriand , iil palet

CAPUT XLVHl.
ex libro .»;ecundo Eusebii de Vita ejus, cap. \n H ,

edilione Valesii.
Nicomediam ingressus. Meminit advontii.s Licinii Vicaritm. Cum Eusebius Griece loqui vellet, nec
Nicomediam .loamios presbyter Nicomediensis iii yorbiiin baberet , quo vicarii dignilSs signilicarelur,
Vita sancti Basilei episcopi Amasca! ex quo disci- , interprelaiioite ei circuilione usus esi. OeiiKio Euse-
«lus Consiantiam quoque Licinii tixorem venisse
, bii inlerpreles pr;decturii vertertmt, qiii iii ii!a pro-
cumeo Nicomediiim posi vicluin Maximinam Ita- :
vincia seu reginne jns dicit. —
(Vidc irifra,i^o!. 570
(jiie post juslam Maximinipcenamel divinitus inveclain duas epistolas Baluzii iii hunc loCufn.)
iran: Licinius , cum tolum Orient<:m sub se liaberet thilcUus est. Nempe Liciniiis.
,

tnagno cum apparatu ad nostrce regionis urbem Nico- Aiiiii devem. Ilic iociis osicndil
, el supta dixiimis
,

mediam venit una cum conjuge sua , ut i« regia domo persecuiionem coepisse die 7 kale;idas Mfirlias quo ,

hubituret et Orienlis imperium yubernnrct. Jam vero

, diceversa csl Ecclesia Nicomediensis. Nam si iiiiiiio-
primum summa quwdam pax repente per totum regio- B res adie vigcsima teriia Febru.irii aniii 305 iisqiic ad
nis orbein , posl velieinentes illas insaniciitis idololatrice (iieiii terliam decimam mcnsis Jiinii anni 51") qii:i ,

commotui (luctuaiionesac pugnas , Licinii arbitrio at- proiiositum esi Nicomcdirc eiiicluin de reslaiii-.HKiis
que opera iiivecla est. (Jiiiuupiam sint, quibus b:cc ecclesiis, rcperics eniiixis.se aiiii0.s decciii tiiensos ,

Basilci Acia videnliu- esse fals;i ct supposililia , in lies , dies vero novomdccim ; id csi, uL bcic :vil Lac-
hoc ioco sincora esso, salis iiianifesuim esi. laniius, aiinos dccciif , «lenses plus iniuu.s (juaiuor.
D\e iduum Juniar. Isla iiou siint inlelligoiida de
<lie , quo daliim esL cdictiim sed de die quo Lici- :
CAPUT XLIX.
,

iiii jussu propdsiliim e.^i Nicoinodi:e.
Conslunlino atque ipso ler consul. Id esL, anno
Chrisii 515.
Lilteras. Eas descri}isit Eusebius Hb. x, cap. 5,
sed c Romana lingua ii» Grx'cum serfnoiiem iransla-
las, utipseail. Qiiod ergo eas nunc hnbcnius lanne,
ul edit;K primo sont, uniiis Laciantii (liiigonii:i! de-
bemus. Sed isleoniisil pr;efalioneni qu;>m Eusebius
habet.
Vt possitnobis stimmadivinilas. Euscbiiis
Tt KorisGTi QsiQTn? y.y.l oO&izvioy TTjtxzyaaTOS'. Ail aiilcm
V:ilesiiis , haiiclcctioiiom iiun esse sanam. Cerie non
coiigniit cum verbis edicii.
Taurimonlis angustias. Sivelauces, ul a!ii ioqiimi-
Uir. Siint aiilem inlcr C:ippadociam et Ciliciain. Noia
Maximiiium fugieittom iransiisse per Cappadociam ,
docci Laclaniiuscai». 47. Etcerle veiiienli e Biiliyni;»
in Ciiiciam reciuni itcr est per C:ijipadociain. l!;iqiie
anguslias iiias eo loci positas reor, ubi poriac Cilici;e
noianiur in tabulis geograpliicis.
,
Tarsum confiujil. Lacianliiis in capile 47 tesiaiiir,
Caiiipum Serenum,nbi Maximiniis victus ac fugaiiis
verlit oTzr,)c est ab cxercilu Licinii, :d>ruisse a Nicdiucdia ji. i-.
100. Iti lliiierario auteni Biiidcg;ilensi nolatum est,
C a Nicomedia usque Ancyram Cala(i;o nuniorari m p.
-
258, ab Ancyra Tarsonusquc M. p. 5-i5. Fiiint m. p.
-

Cujus religioni Uberis mcnlibus obseqnimur. H«c
Eusebius non roddidit Graico.
Dicationem. Id esi , digtiaiioncm. Hiec eiiim voca-
bula promisciie cl indiffereiiier usiirpari video.
Paulo post iii hac epi>lola legiiur Inlctligit dicatio
tuu. Eadem vox reporiLiir iu collaliono prima Car-
lliagineiisi cap. 10 et 19 et in relalione Aiiiilini
, ,
proconsulis ad Coiisiaiilinum Augustuin , in C'.!lia-
lione lcrlia , cap. 220 el apud .sanclum Augiistinuiii,
epist. 68. Plura exempla si quis requirei, consulat
Glossaiiiim Dufiesnii.
Conditionibus. Euscbius vertit rwv atpg3-»6j'j. Qu.-v
vox miiliurft laboris atlul.il homiiiibus erudiiis, ul
761. Scio Maxiininum fiigisse cum summa diligcntia
doiiec Nicomediam pervenissel. Sed posiea pmo
coiKiuievisse aliquaicnus aiiimuiii ejiis, et dder-
buisse aliqiianlisper ardorcm fiiaiciidi. Itaque ciim oi
: suoerfucriiit peragramla m. p. 601 iiL Tarsiim Cilioi;«
nrbem pcrveniicl, colleciis auloiii cx liiga el ab
Orienle inililibus, in Cappadocia primuni subsLiicnl,
dein in Taiiii moiilis angiisliis , ubi iiuiniiiioiiia ac
Imros fabricavit, ad arcendos iiisequenUuai Licinia-
noritm impeLiiS , fieri non potuit , iit is , qiii kalen-
dis .\l;iii.s pcrvenit Nicomediam , Tarsum pc;voiierit
anle menscm Jiilimn sequciitem. Quod ideo iieic ad-
nolaro visuiu esl , «|niid vidcaiii plerisqne placcre,
,

patet ex Valesii Aiinoialionibus ad bunc locum. Maximiipim bunc .Itinio mense exliucium fuisse et ,

Niinc ilaiiue lacilis erit loci istius inlellectus. Nam
Juiis poriti apud Graecos h;t)reses vocariint , qiias nos
conditiones appell;tmus, ul videre csl in variis locis
Basiiicorum , {irecipue vero in libro xuv, tit. 10,
30, ot seqtieiili in codice jiiris Gneco-Romuni et
,
alibi. Coiistantiiius l?:iiiiienopuliis
virum alioqui enidilissinium llonricum Noris in dis-
sertulioiio dc mimisiiiiste Licinii cap. 2 conlendore,
murlem ei evonisso aimo 514, iiieuiite vcre. Sed de
aimo postoa videbinius. Iiuerini observare oportel
B non siallm iiioiiuiim c^sc Maxiniiiium, ac Tarsiim
lib. v, iil.8:«'' perveiiit sedaliquaiitoicmpore supervixisse igtiomi-
:

7TC(omo'j.oi Y.'jt y.v.-za.yzkv.tjrQi ULpi(j£ig 'r:ifA w.poi-i/TM twv ni;c 3u;e, gravisMniosque dolores peidiu susi:iiuisse
£vi7tc.C7£&)v y.xi Twv /«ys/.TW, /.«i «ipsiJ-sw? tk^jtk ita, ul atliriiiare fas sit, non esse morluum antc
'/.^''P'-'
Tzc/.ph/o-jry.i. Quctn lucum sic recie Joaiiues verlit nieiisem AugusLiim.
Moicerus : Conditiones ,
quie conira ieges vcl derism-ice Imania percittis. Ila nos emendavimus, cum in co-
suni , i.i institutionibus el legatis pro non adjectis lin- dice veleri scripluin siL insania percutis. Laclaniius
,

bfntur, utqtie adco ejusmodi conditione

liwc absque |ib. I cap. 9 : Idem jurorejtl<iue inbunia per-
IiisLiLul.
pra:stantur. In codice Theodosiano I. el 10 de l'ra'.- cilus uxorem suuin citm Uberis inieremil. I). Joaimes
diis navicularioruin hsorosis signilicat runciioiiem,si^e Chrysostomus in oraiione do sancto Babyla, loqiiens
candilionem iiavaleni : Navalem liwresim in omnibus de mortibus persocuiorum, ait uiii cx illis adiiuc
,

voluinus custodiri , ut usqtie ante viginti annos quwcum- vivcnli pupillas ex oculis exiliisso, id cst, Maximino,
qnc possessiones subltastariiv sorte distracta; snnt , et alimn iurore percitiim, alium alio 0|iprcssun) incom-
propler contractum publicnm navali fneranl hwresi se- niodo nioriem oppoiiisse. Quod aulem beic dc furore
paraKe , si Ituic oneri (utte eo.s subjacuisse consliteril., dicilur, Henricus Valesiiis inierproiatus esl de Dio-
rursns ad debitam fnnctionem leneantur vbnoxitv. cletiano. (iuem ex Euseliio et Consianlino colligit
Quin honori. H;vc corrupla sunt apiid Euse- dciiienlciit pcriisso. Verum id iion dicunl Euscbius
bium . ubl sic legilur ex iiiierpictationc V;ile,sii : Au ei Consianlinus : scd laniuin iilum dc nicnlib .slaii»
375
\i nidrbi deturbaium extrorao anno imperii
sano Liiciaiilius , qui morbum ejus describil, iiiiiil
adnoiai ilo dcmeiilia ac furore. Qiiod si Chrysoslo-
nuis si! iioii explicassel, tacile credercm, ea, qiKvdc
imperalore lurorc peicito ab eo dicuiiUir, ad Mixi-
jniiiiiiu referenda esse, propler hunc locuin L;tc-
tuiiiii.
Capui esluniimexdelesta-
parieiibtis mfligerel. IIoc
Cicero vocai, geiieri-
bilittus, ul in leriia Tusciilana
biis liigendi. Yide Casauboai Notas in Juiium Capi-
loliiiiim.
Etilieruni oeuli. Idem scribit Eusebius iib. ix Hisl.
ecclt'-^. cap. iO; lib. i de Vila Consianiini , cap. Si),
iteiii Theoplianes, ei Anastasius. Meminil
Lliiiyohius.
ctijin D. Clirysosioinus oralione in sanclum Baby-
laiii, ei saiictus Hieronymus in ZacJiariam; ul vide-
i)imiis pauio post.
'lamquaui cremaretur. In Annalibus Eiilycliii scrip-
tum esi , Ma\iminum in morbum incidisse, qiio adiis-
tum esl corpus ipsius adeo, iit carboiiis iiisiar csset,
el ita lostuui fuisse, ul rumperentiir viscera ejus
pr.c calore , quem iulus seuliebal, el excidenlcs ip-
sius oculus in terram decidisse , .idustainqiie carnem
ab ossibus separatam es.se. Sed ista meliiis explical
Anasiasius bibliotiierarius iii ilistoria ecclesiasiica
liis verbis Divinii prceveniens ira comprehendil eum.
: idoneo alii|iio prob:itxi|ue lidci exemplo iisus ille
fiamma euim de medio viscerum el mednllurum suc-
cenMi cum dolore intolerabili pronum super Ir.rram an~
helaiuem prostravil ita ut uterque oculus ejus exilirel,
, rcvocal ad anaum Cliristi
et Ciicus, ut revera sceleslus, relinqueretur. Porro cum
carnes ejus putrefacta; prce innumerabili ossium incen
dio caderent, ipse impugnuntem Deum projccit animam.
Siioipsisse aulein ista Anaslasiuiii cx Tlieophaae, ina-
inresiiim esl.
Xoceniem spiritum efflavit. In Gpitome Vicloris
scriplum est, iituiu simplici morie pcriisse , id esl
iiaiurali , seu falo suo. El Eulropius iradii, eum vi-
ciiium exilium forluila murte pra;veiiisse. Quod
iilroiiKjue verum est. Commuiiis dociurum virorum
iieiileiilia est, eain morlem evcaisseannoCbrisli 315.
Petavius lamen I. xi de Doctrina lemporum cap. 34,
bcribit, auctore ui ipse aii, Lusebio in Chronico ,
, lem. , ut non scgre passurus sit, si lieic adnotavero
adslipiilaatibiis Victore el Eutropiu, Maxiiiiinum ex-
lincliim fiiisse annu altero quam Galerius Maxiinia*
,
nus periil, id est, anno Christi 512. Vcrum cum cer-
tuin sil illum (d)iisse aniio sequeiiti posl ccdem
, lem quxramus invicem ; qui esse d(;bet uiiicus sco-
Maxcnlii boc loco Pelavimn reprciiciidil llen-
, jiire
ricus Noris. Sed ipse lamen iii hoc errare convinci-
lur, (|iiod seculus Baronium contendil inortem M;ixi-
iniiii coiitigiss(i anno 514, ineunle vcre. .Nain cum
ex postreiiiis Lactanlii capilibus coiisiei, illum per-
iisse eo anno, quo pax dala esl Ecciesia>, i|iio eliam
Laclaniius finein imposuit hiiic operi, el pcrsecu-
lioiiem oslciidcrimus ccepisse anno 503, cxciinte Fc-
bruano luce clarius est , Maximinum extinclum
, ecclcsi;isticis adnoiat
fuisse anno 513, qui deciinus erat a coepta persecii-
tioiie. Nitiltir sane vir docnis probabili ia speciem ar-
gnmcnto , iis nimirum Maximiiii verbis ex edicto ,
quoil paulo anle moriem dedil in gratiam (>hristia-
iioriim apud l'jiscbium, lib. ix, cap. 10, ubi ail, se
siiperiore aiuio dalis ad singulos provinciarum pnc-
hides litleris statiiisse eadcm, qua: in Conslantiai et
Licinii litteris coiitinebanliir. Cum ilaque ea Cons-
taiitiiii ac Licinii constiiiitio lala fiieril anno 315,
ineunle, evidcntissime lucerc istam, quse sequenli
annu ilata est,«iii aiiiium 314 rejicieii(Jam cssc, adco-
<{ne co annu lyrannum imperium cum vila ainisis.se.
Gravis sane argiimcntalio, si constarel, Maxiininuin
numcrasse annos suos a kaleadis Jaiiuariis. Sed ciim
octaviis imp<;rii ejiis aniiiis impleius fiieril kalendis
Maiis aniii 313, ul docci Lactaniius , cdictum ab co
posl alirpiot mcnses daiiim ad seqiientem, id esl
noHUii imperii i-jus ani,uiii refcrlur sed iiuii ad au-
iiiiin Cliri^li 314, pru^scrtim ciim ex narratioao Lii-
sebuco;i->iei, datuin e-.se niuio postquam a Licinio
viclus erat. lu pie Bjronius et vicioriam Liciaii ct
cxitum .Maximini coiijungens, isia contigisse scribit
STEPHANI BALUZn 576
sui. Et. A anno Chrisii 314, errore. Nam qu£ de
iinius anrii
sexlo aiino Maximiiii Augusti addil ex nummis vir
doctissimiis llenricus Noris, ea sane non officiuat
opinioni eurum, qui anno Christi 515, assignant
mortem Maxiniini, cum is,qui tituliim Augusli sum-
pserai excunie anno 507, aut sub iniiium sequcntis,
sextiim impcrii sui anniim numerare potuerii aiino
313. Qiio annt) niorliium esse illuin , probari potest
eliam aiicioniaie Aurelii Victoris. qiii scribii, eiiin
posl bieiiiiii au;;iistum imperium, id csi, bieiinio post
inortem Galerii , fiisum fiigatumqiie a Li<-inio, apiid
Tarsum pcriisse. Nam ciim G.ilerius cxiinciiis sil
anno 311 mcnsc Maio, Maximiiuis moriens aiiiio
,
513, recie scribiiur bicanium in Oriente rcgnasse
qui si annu tanium 314 niorluiis fuisset, excessissel
biennium (|Uod illi tribuiinr ab Aiirelio Viclore.
,
Isla ego putaveram vera esse, aul vero similia ,
quod nullnm aliam emergendi ex ea difiicullale viam
inveuirem pru>ier ralionem nuinerandi annos Maxi-
mlni a kiiendis Maiis. Postea vir plurinue leclionis
limaiii|ue Judicii Hearicus Dodwcllus hanc meam ex-
plicatioiiem censiiit non esso bonam, eo qiiod sa^oili
illiiis iisu recepium non essel, iil aiiiii iuiperaionim
arcessereiilur ab enrum die natali lesialus lamcn , ,
sc proniim esse in eam senleniiam concedere, s'i
possel coiilirmari. Aliani ergo viam se(|iiilur, edic-
lumque superioris anni ciimiiieiiioraliim a Maxitnino
oH
exeuatem, argumenlo
siimplo cx lei?e Conslantini ediia iii Codicc Tlieodo-
siano, quam Romce edidil sub inilium Decembris , iii-
qiiil , sed fioma slalim discessums. Ilaiiue exisliinnt
edicliiin Coiistantiiii et Licinii de pice Ecclesi:e da-
tum Mediolani inedium circiter Deccmbrem perve-
iiisse eodem mease ad Maximiniim eiiiiiqiie prius ,
illiid in secundo commemoratiim emiitere
edictum
poliiisse eodem anno. Addil deiiide iion esse ipiod ,
quis miretur ista sic conslilui si veredariorum cele-
,
rilalem , ipsiusque Maximini pra:ceps ingenium
C exploralum babueril.
Arbilror eam esse viri modestiam et ."equabilila-
difticiillatcs, quie mihi occurrerunt ejus verba serio
cxaminanti aon quod ei me pra;ponerc, aiil icqui-
,
paiare velim : sed ui per ainicas velilaliones veriia-
pus slirdiorum aostrorum. Primo fateor, noa fuisse
tuin in usu , ut aiini aumerarcaUir a die natali im-
pcratornm, sed a kalendis Januariis, a processioiie
coiisiilmn, qui fastos signubaiit ei annis nomeii im-
,
ponebaiii, ul verbis L;»ctaiilii ular e libro sexio Iii •
sliiiitionum, cap. 4. Qiiod si quis tamen lieic coa-
leiidere vellcl aflerri adversum isia possel observa-
,
lio illust.rissimi cardinalis B:iiMnii , qui iii Aanalibus
Oiocletiaiium inslilutsse , iil
,
anni deinceps numcnirenlur a prinia die sni impe-
rii , eoqiic exemplo Maximinum , qui ei successerat
aaiios suos co.dein modo iiumeiavisse. Sed inissa
j. ista faciamus, qux testimoniis velerum aon fulciun-
tur. Ait vir clarissimus, Const;inlinum Uomain in-
gressuin csscdie iJyOclobris, illicqne duos nicnses
iioii explevisse; (juod accepii es panegyrico, (luem
Naz:irius Coiisi;iiiliiio dixil. Al si sub inilium inonsis
Deccmbrls Itoinam reiiqiiil, ul ex lege siiperiiis ad-
ductacoiligi posse pulavit vir crudilishimus, perii illa
Jiimeslris ciira qu:im laudal Nazariiis. Qiiippe eo
,
iiiodo Constaniiiius vix iiicnse inlcgro fuent iWnnae.
Sed (|uod jugulum pelit, exlal, uli diximus, in co-
dice Justiiiiani imp. lib. xi , lil. 57, lex a Cimsian-
tino data Uoinic dcclinanle ineiiso Januario, qui
proximus fuii posl exiinctum Maxcnlium , qiiOi ma-
nifeslc, ut reor, ostendit , Consl;inliiiuni Uoma di-
; grcssiim aoii essc aiile rnensem Januarium exeiin-
tom. Prcierea immcnsiim est spatiuin ab iirbe Uoma
Mediolaiium quo3 exiguo teraporis inlervallo confici
,
, iion pnesl , ciim m. p. 528 numerenlur in llinerario
.\nloiiiai, a Mcdiolano auiem NicQmediam quaiuor-
 577 NOT.E IN LIB. DE MORTIBUS PERSECUT. CAP. LI. 578
decies cenUim el sepluiginta sexmillia passmim. lin- A CAPUT LI.
possibiie est, legem, quae dala est Merliolnni ciica
niedinm Decembrem , perferri potiiisse Nicomediam
endem mense, qiiaiitiimvis expedili cnrsores rne- Corrumperet veritafem. Lacl., lib. iii Insl., c. l :
rint, aiil eqiii celeres el veloces. Neqnc heic qiiic- Deus lianc voluil esse rei naturam, ul simplex el nuda
qnani facit Maxiinini prneceps ingenium , cum ecoii- veritas esset lucutenlior ; quia salis ornata per se est,
ira larditatein ejns in hoc nesotio ciilpel Eusehins ideoifue ornamenlis exlrinsecus addilis fucata cor-
lib, IX cap. 9 Historioe eccle^iasticiC. His ila rilc rumpitur.
consliluiis, piito ambigi deinceps non posse , qniii Jovior. el Herculior. Sic vocalae familiie Diocieliani,
redeundiim sit ad explicalionem nostram , cum cnn- qni se Jovium dicebai, et Maximiani .senioris, qiii
slot, primiirn .Maximini edictum fuisse daium anno licrculins diclus esl, lamqnam si a Jove el Hercule
5!3,mense, nt videtnr, Aprili, poslerins vero, iii genus ducerenl, ul observatum est a viris eriidilis5.i-
qiio prioris veliil aiino snperiore dati meminit, emis- mis. Annotat Aurelins Yictor, iiinc miiiiaribus anxi<
sum circa niensein Seplcmluvm. Vcl certe. qiiod liis in cxercitu praesiaiUibns noineii imposilum, id
probabilius videlnr, dicendiim esl , M;i:<iminiim nii- cst, iit Ilercnliani vucarenlur. Unde apud Ammia<
meravisse annos Grieco more, adeo(iue inilinin anni niim Marcellinum, 1. xx et xxii, menlio Jovianornin
ipsi fiiisse inensem SepteinbVem. Qiia; cxplicatio si cl Hercnlianornm.
admitlilur, jam dilTicile iion erit inlelli|,'ere, qiio- Aiqiie lieic tandem flnis eslo notarum nostrarnm
mndo Consiilulio data mense Aprili aniii Romani ad librnm LaclaiHii dc morlibns persecutorum. Ejus-
313 dicalur data anno suoeriore ab eo, <|ni aniium dem argumeiili opus, si vcra fnles, scripserat Aiirc-
inciperel a Seplembri, seciindnm morein Gnvcorum. ^ lius Victor, liisloriam comprelieiidens perseciitionuin
L. CAPUT Ecclesi;e usqiie ajJ Dioclelianum. quod in bibliolbeca
Persecutores debeHnvit. Lact., I. vii Instit.c. 26 : Illi Viiiicana exiilisse siia aelaie, teslaiur Marianus Yic-
enim, qui, ul impias religiones defendereuL, coelestis ac clorius :id epistnbim xxi Hieronymi, qiiu; inscripla
singularis Dei cultum lollere voluerunl, profligati ja- est Paiilo Monacho C<nicordieiisi, a quo Hieronymus
c«H/.Ea<leni observaniEusebius iii libro primo<le Vita posiuhibat Commentarios Fortunaliani, ct propler
:

Consiantini.c. 5, et auctnr Fragmenli de (>onslanlio noiiliani persecuiionum, Aurelii Victoris historiuni.

Cliloro, p. 475. Hieronyiiins in capul xiv Ziicbaii;je : Miilium tamen ambigo, an veredici possit, Aurelinin
Legamus ecclesinsticns Itistorias , qnid Valeriauu^, Viciorem, iiominem minime cbnstiaiium, scripsisse
quid Decius, qnid Dioclelinnus, qnid Maximianus, quid hisloriiim istiusniodi, cum locus ille Hieionymi cor-
smvissimus omnium muximinus , el nuper Jutianus rupius sil in vnlgalis ediliouibus, adcoqiie intricaius,
passi sint ; et lunc rebus probabimus, eliam juxta Ui- nt viruin doclissiiniini .Aiidrcam ScIkiIIiiiii in iior-
teram prophelia: veritaieni esse completnm, quod com- rendas .iiiibages inipiiieril, dniii Aiirelium Viclorem
putruerint curnes eorum, et oculi conlabuerint, el lin- persccuiioiiuin Ecclesi;c Scriploroni qiiseril, iiuc de-
gua in pedorem et sauiem dissoluia sil. Scaliger in bcendcre coactus, nl oxisliinarel plures Yictores bi-
animndversinnibus ad Ensebium, p. 248, sic inierpre- sioriie angiistae 'scriptores fuisse, et unum eliain
latnr linnc locum, ui Hieronymum pulet M;ixiiiiiiinm Christo iiumen dedisse. Nam si iiisloria illa exiilissot
inler cos posuissc, i|norum cariies comiiutruerini. in i)ibIiollicca Yaiican:i, i|na lempestale Yiclorius
Sed ego piito, bunc nou esse sensum verborum Hie- scholia sua scribebalin Hieronymum, certe non eva-
ronymi. Loqnitur piimo de iniserabili nioile Yale- (] sissel erudiias ac diligeiiles Baroiiiimanus, nequc toi
riiini et Decii sed inorlisgenns iion explicai. Naiii
:
J"--" - aniiquiialis ecciesiaslicic amanlis-
dociissiinornm cl
--.:-.:.- !.„•...:... ;_

verba propbeli.x, <iu?e snscepcriil iiilerpreiaiid;i, non
poieranl trabi ad geiius morlis, quodiio illi principfs
perieriirit. Deinde piiiredincm carninm relerl .id
Maxirniaiium, labem oculorum ad Maxirninum, lin-
gnae pedorem ei saniem ad Diocletiannin, si veia
sint, qiite de eo nariant Enlycbins Alexondrinus et
Georgius Cedrenns, niniirum eum moi li inoiiiiuiuum
ex faucibiis mnlliludinem vermium ipsa cum lingna,
qu.-e computrnerai, ejecisse.
Valeriam. Curn videreiu diserte in veteri libro
scri|)lum esse, Valerium quem, ii<m ausus sum mu-
laie iii prima libri islius edilione, veritus scilicet,
foriassis aliijiiis homo isiins iioininis alicubi l;iterei.
Postea vero animadverti, dnbiiiin noii essc, quin ve-
Uis liber mendosus sil in bnc ioco, ei Yalcriai no-
inen heic reponeuduni esse. Iiaque reposui.
Ut eum vixisse. Columbns suspicalur, scribenduin
esse, ut eum, id esl, Licininin, edixisse cognovit.
IMilii aulein videlur, iiihil oinniiio esse inulaiidum.
Sensus enim hic est. Licinius Candidianum iiec:iri
jnssit. Qnia vero noii siatiui inaiidalo esl saiisfaciuin,
Valeria, nt eum vixisse tnm cognovit, cmn neciui
jussuserat, coiiiitalni se Licinii miscuil, ul forlunaiii
Candidiani .speciilarelnr.
Malereorum. Id esl, uxor Maximini, ciijus nomen se
nescire faienlur erudili-.
In Orieniem. Pleriqnc conjecerunt, rescrib.;ndum,
in Orontem, quia cnnslal, flnvinm in hoc loco signari
;
quoil (iliiribus ;irgumenlis erndile prnfecio nstendit
simorum bominuin, qui post Pii V ponlificatum et
Mariani Yiclorii tempnra Uom:e vitani egerunt, et in
edendis rccensendisque ac emeitdandis Scripturum,
in primis vero ecclcsiasticorum, lucubralionibus liiu-
dabilem operam posneruni, Profeclo coiicors illud ac
perpeluum tot prxsianlissimorum viroriim silen-
tiiim de re tanii liioiiienli, qui ne verbo quidem ullam
islius Aurelii Yicioris historise nieiitionem uspiam
inviium ac reluciantcm suspicari co-
f.iciunt, ine vel
git, aul memoria lapsnm esse Viciorium, aul impo-
silum illi fui.sse, praserlim cum ex verbis Hieronynii
colligi nnn possit, Aureliuui Victoremscripsisseliislo-
riam perseciilionum ; sed taiiium ejus hisioriam,
in qua iraclalur de vita Imperatorum usqiie ad Jnlia-
iium, ntiiem esse ei, qui velil habere notitiam perse-
cuiorum, id est, eoruni imperalorum, qiii pcrs<'cuii
sunl Ecclesiam Dei, Perseculorum eiiim licic Icgen-
dum ess<', iinii vero persecutionum, docent in primis
^ codices i75ei2789 bibliolheca) RcgiiC, velus alter co-
dex cinsdeiii bibiiotbeca), qui fuit olim viri claris-
sinii Cliiudil Pulcani, tum codex 505 biblioihecx
Colberiiiiii;, prima edilio Roinana anni 1468, Yeneta
anni 1488, el Lugilunenscs aniiorum 1508, 1515 et
4518. Priinus omniuni Erasmns reposuit persecutio-
uum, auctoriiatc haud dubie vciusli alicujus cxem-
plaris, cuni in codice quo(|ue 4110 cjusdem biblio-
ibecae Colberiinae iia ieg;»lur. Hunc secutus esl Vi-
ctortus. Sed proleclo ex iiis, qua) dicla hacienus 6unt,
salis cunsiiii hanc lecliunem iioii esse boiiam, ei
,

cliirissimus Cupoiiis. Qiiia lamen el ipse iradil, non- eain relineri ilebere, quam veieres libri el ediiioiies
iiuilos veleres OrieMiem vncasse eum lluvinin, qnein exliibcnl, cum nullam habeat dilticultatem, Ag:imus
reliqiii vulgo dicuiil Oroiilein, noliii lextnm mutiire; aulem gratiiis i^nmensiti Dei oplimi luaximi benigui-
licet idem vir clarissiinus non dubitet, quiii Lactan- lali, <|iii ibtuin Laclanlii Iibrurn nobis posl lot sxcula
liiis scrip-,eril Oronlem et Orienlem in locnm veri iedonavil, cuquc utainur ad in;ijuroin ipsius gluriaiii
HOminis irrepsisse per libraiios ca iciaic, qna iia lo- cl siiiiclic Eccleiia; inilitaieni, in ciijus graliam siis-
quebaiiiur. cepius esi hic labur.
379 STEPUANI BALLiZll 380

STEPHAINI BALUZn

EPISTOIiiE DUJE^
JN yUlBUB EXPLlCANiUK ET iLLUSTUANTUR DUO LOCA feX LIBIIO LACTANTII DE MOKTIBUS
PEUSECUTORUM.
(PraefiKft ei\ inkto obsenalio viri doclissimi de allero eorunuJem loeorum.)

Jllnslmsimi vTrl Pciti ['cleri Vintil, misiliiirti refjis \ et postulare, Laline scribentibns Cieganicr usiirpauir.
sitpremo coiisUio Anigunum, se/»e/i- t^iiin cl alii|uid vicariiim i-eddere (iicioin leginuis in
Jiispmiaium iu
ti0 de qucdam toco Luctarilii (forhipto. s:incl:i Scriplura, Levilici cap. x.xiv. versu 19, ibi :
Qui percusserit anitnal, reddel vicurium, id est, anl-
miim pro aniina; ct inlerius versu 21 Qui percusserit :

In libro lincianliidc Moriiims Pergcculoct»»», riu^in jumeiituin, redciet aliud. {)[iO loco Comdius a L:ipide,
litier.uns i.i-ijis reslilijltim nu|i»<r vidii sUttlio «i vir- iil alios criticos sncros oinlllain, inlf^rprelaUir aiiiinnl
liile illiisln^siiiii Oom. Slcplinii Bulu^ii, i"iu.s est
vimnn vice aiiimitiis a se occisi. Lorinus vcro aii Vi- :

pi-a^ .-vliis v.iide cnnoplus [);i|{. 45, «il>i »iic edilmn vi-
ciiriam uuimal si^nifical atiud , qiiod supplent vicem
dctmis (c«)l. *by) i.liam vel lii, >iui emertutly lel qui
:
percnssi sioe ocdsi. Ac deinde siibjui.git
, Hoc lim- :

donn ernnt consecnli, si iiuKivei-itU de nosiru benevo- tum loco nsum repei'io ituerprelem uoiuiiie vicarii.
Iwlin aliquid, Vicariuin posluleni, qn</ ei ip;>is per
nostram clcint-ntiam consulnlur. Jllusirissimo doclissimoque viro Petro Vulero Diazio,
Ego vero iribu» ome.idaiiohibus repurganduin esse cousiliario refjio, Slephanus iialiizius Tutetensis.
hun<; loeiMii, el iii hanc lunnain 8«:4-ib.nduni, ceiiseo :

£l jmn vel hi qni emerunt, «el r/Mi doiio eruiU con- E\ lilleri.i? a ia superiore anno datis ad illnstrem
tecvti «i optaverinl de noitra
,
benecolenliu uliquid noliqiiu iioininis abli.tlein c;iiiicrarimii in^cllcNi, bene
vicoriHm, po$lnieiH, (fuo el ipsis per iMsirum ciemeit- lc agere, iliiislrissiuic doniine, et niei nicntioncin fa-
Him comulalur. cere, nec iiijiicund;un, iiec iiinliicin; (|uippc (jni non
Ac iHniimn quideiu etiain*m\ congruere hnic
to solmn aniice cl boiiorilice de nic sliidiisquc nicis
parti, inaiiifesinni s:iii« e-ii, au levi divi.^ione subsli- B loijueris; sed ciiain adinones, <|nid libi videauir
Inendinn tt jsm, qnod idem signilical, ac tuni, vel einendaiiduiii in ({uadain coiislitulione Coii>l;iiiiini
mox, aul posiquam, ui 1'lauuis iu '1 ruculeiiu Becna M. (|ua;exl;il iu libro Laclaiilii de Morlibus peisccu-
ulinna dixii Jifm (tbnt poMqaam aurum liabes. .Mcns
: Uiniui. Aiiiplecior iiUumque cum ea reveiciilia ct
enim imperatoruin iii |irupi)>.ilo edicio h;cc eral, «l cuni ea grali aniiiii iestiiic;iiioiie ,
qiiro libi a nie de-
bona Ghri5ij:inis resiiiucrrnlnr sine nlio prelio ijuan- beuliir, vir; ideoque ollicii niei fi>,so
cnidiiisjiiiio
locius, ac deinde de indeniniiale, ul pt»sic.a dicuul, piilavi h;ts :id le iiilcrasdare, Uiiii ut libi graiiasagain
lr.-K-l:ire4iir, si eain cujjerenl. Sccundo l<»C(» illtid pii- pro iiac animi lui iii inc proiicusioiic lum nl per ,

tavmitt fncili enore iiid«i,liiin esl ex pennulaiiono c;un occa>ioiieni utar lairiiliarii:Ue ejus viri, (iucm is,
lr.iiispo»:i»it!r»ei|ue liuer«nnii o el u. Balio aiKeni cuiii qiio iiii liorcm vil:(! irieaL' iiarleiii e.\ei,'i. vir iiii-
sermonis »piinie consiat. legfindo oplavsrwl. Nani ii! iiioil;iiis iiiciiioria; l'<'irus <lo M;uc;i, arcli.iepiseopus

©adeni consiilniione mit^i-iui diciliir, de nostrn bene- P;irisiciisls, pluiiini facicb;U, cl cuni Aiilonio Aui^us-
Vffleutia npertHt. U;>'c ver« duo «piaiidi et speraiidi lino coiifcrre solebu. Ilevoco ie, ul vides, :id -sco-
verlia cotijunf^H^ ssppe occnniKit, et Cit^ero oriU. 27, pulos Biescoiiis, illuslrissinie vir, umlc initiuin cuin-
.id yniriics dixil : Muita prctlerta n diishn morldibns in<;icii liii cuin siimino viro; quo in coeliiin posieu
vptnta coitseculi sumus. siildaio, et lu niagiio aniico orbalus es, ct cgo opli-
PriJ-cifiua aiilcin animadveisio nosirn ft»l cir»a -ro nio iiairoiio.
Vicarium, «luod veri)uin dominu.^ Baliiiiii.s niujuscula Vciiio iiuiic ad locnm L.iCianiii, cujus a tc l(;nlala
lillera iniluii curavii ini|>r;ihi, loriassis <|ui;> in lua- emeiidatio esl. Obscurum esicilliiiii ac jnuliluin, sa-
nu!)Cripio Colberlino exemplari sic repererai, yel lis coiiKlal, propter delectum iiiiniruin unius vocis ;
,
^
quod imgis puto, de tUD adscripsii, Vic;irii dif^iii^i- (|u;c si seinel suppleia lucrit, nulia, ul cgo quideiii
lein Signilican hoc loco exisliinaiis, -eculusque Eu- aibitror, (liliicult;is reinanebil. Oua! aiUciii illa sit,
8el)ii aniiijuain lecuonein ei senieniiani (|u:Hn ct ; ipsa quidein L;iet:uuii vcrb;i salis indicarc vidcuUir,
priorcin iiiUjrprelein ChrisiDphorsoninn, cl iiovissi- ci;»rii:s vero vcrsio gr.fca Eusebii', cx (pi;! coUigir
iiiuiu, cum<]ue loiigedmuioreni acciir;Uiorein(|iie llcn- iiius, vocem poxcevdum, aul alitiuam similem ;iddeu-
rieiirn V:ilesiuin, snis ver^ioiiibus ex|)re:sisse videral. dani es-e in Iioc loco, ct &ic iegendum Eiium vd lii, :

C;pleruni erravil Euseinus (•judd pace ejns dixeriinj
aliosquf; in erroreni indnxii, »ineni Laci;<iilii lucus
hic nobis deiexii. Naiu in iiii|)enali hoc cdiu», f|nod
Laiine, iit fuer;H concepliini, Iraiiscripsil, non de
gubernatirre, Vicario, ail judice ;ilio provinci;e nien-
lio lacia esl sed aluiuid vicurium, vulel rem uliijuam
: vinci e : Sl de rivilibu.s C(tHf;i.i quicqufim putaveriiu esse
vicariam, seii vice <;l loco illius, <|u;e rcsUUiia luisset
Chrisliai.is , reddeudani ab
iniiieraiorilnis
qui emeruni, i^el qui dono entnt conseculi, si poscendiim
putnverinl de nostra benevolenliu aliquid, Vlcarium
postnlenl, quo el ip-^iis per noslrdm clementiam constt-
laiur. Haiic re--(iiutioueni coidirniant verba lcgis
primae codicis Tln'Odosiani dc Ollicio rccioris pro-
poscenduin. Tii v<>r.), vir erudiiissime, ceuses, iia le-
; id quod geiidum ei ifilerpungendiim lCt jam vcl li\, qiit eine'
:

gcquenlibiis raiii'nii)us evin<;ilur. N.ihi Laclaniius di- ruiil, Vtl qui doao ernnl coiisecuti, si oplavcrinl dei
serie dixer.->t iias liltcr:iS imptri:iI'"S ad l'i;ir.->idtii! <l.i- noslra bencvolenlin iiliquid vicarinm, poslutcnt, quo et\
ia>, iion ari Vicariuin ct ii-aruni seiino lolusdirotius
;
ipsis per noslrnm cleiiwtiiium consulnlur. El conjcc-'!
esi ad <;u!iidc'ii, cui evecjlio ie-'iiuili')ni3 fncicniho Iiira (juidcni liia doclo cl eriidiio viro di^na cst, etl
cOinmiUf bainr ; u'. ;il)surdiini [ihine essei, :!<1 ariiim pluiiniiii !i:iiiel\cii siiniliiniiiiiein. Vctercs quippe
qiie^^^ipi.iin prii;fe(;iuin, qui in iii;i |iiov:iiCii jus il\i\i- eicg;iiuer ducbaiil vieariam op(;r;tm, maiius vi"arias,
rct, Vi.Tba iiiipcr;iloruni Convcrii. aniorcni vicarinin ,
pa;ii;ini vic;iriain, inorlcin vica«
lainvcrohauc loqucndiraiio, uii'.\»\d vn-mum oplari riiiiii, ct alia liiiiusuiodi Opiiiio taincn jl!a liia, si
 ,

3S1 EPISTOL^ IN [)U0 LACTAMIl LOCA. 382

me non vaoatdifficullate. Nam
pcrmiitis libere loqui, A orlam esse propier verba qiiapdam obsciira Pauli ju-
prtetcrquam quod t» non siipples vocem, qiun illic risconsulti sic lanien ut lolum iliud negodum face-
;

decsl, voccmque putnverinl muias in opluverint, quod rem Verum quoniam eo lempoie muUiini
tui judicii.
noii licet absqiie evidi'niissima necessilate, serisus occupatus eram iu eriendo primo loino mcorum Con-
posliiliire videlur, iit Princeps designel personam ciiioriim, adeoque laborabam olii penuria , coaclus
cui provinciales spoliaii poirigaiit preces suas. Ctnn sum deserere-consiliiim illiid moum aut sallem in ,

vero Vicarium totius collationis ac transniissinnis alind lempus diiierre. Interim inaf iius ille studiwum
cura coiistringerei, ul legiuir in lilulo Codicis Tbco- meorum fautor el allor Joannes Baptisla Colberlus
dosiani de Ollicio Vicarii, niliil alienum ab ejus of- excessil e vivis eoque cadenle, IJiieor, ita mcerdre
;

iioio fecit Cunsianlinus, cum jussil, iil qui pulareiit abjecium ac profligaium esse animnm meum, iit.cuin
aliqiiid ab ejus beiievoleniia poscendum pro bonis , in libris meis qu;erere«i pcrfugium ae solatium, iri-
qu;H coacti reddidissent corpori Ciirisliaiiuriim, Vi- hil minus cogil;iveriin ,
quam ul Itiidicri ceTlamiiiis
carium adirent, nimirum ul is ad Principem relerrel speciem pneberem adeoque memoriaui quoque ip- ;

qiiicquid illud essel. sam perdidi isiius nostra; concerlationis, dequa paiiio
Sed lu , vir dociissime, ais , Laclaniium diserte ante memoravi. Revocata esi auteni eccasione littera-
dixisse , iias litieras imperiales ad praesidem daias ruin quas amicus ille nosief ad me dedit 1§ ka-
,

esse iion ad Vicarium, el loiiim illarum sermonem

, lendas Fel>ruarias bujus aiini ; quas acceiu tardius-
diroclum esse ad eumdem cui e,\eciilio resiiliitionis.
cule, niniiruin 18 kal. Aprilis. Menlionem quippe in
faciendaB comuiilteb.iliir ; absiirdumqiie plane esse , illis faciens novsi lueubrationis a le eniissae, quam se

ad aliuin.quempiam Pru-teclum, qiii in llla provin- niissurum polliceiur, excitavit memoriam Cenota-
cia jus diceret,verba imperaioris referri. Scd heic, '

phiornm Pisanornm, et luaj mecum disputalionis. Ac-

iii observaiidum esl, nomen pr^sidis non
lallor, cgdo iiaque landem boiiae , ut reor, caus;e qu;dis-
fuisse posilum in fronte conslilulionis cuin edii.ia , cuinque patronus, cam apiid le aciurus, vir eriidiiis-
generaiia coiisueverint inscribi nominibns Pneloc- siiue, te , inquam, judicem babiluriis, quem aiile
lorum praeiorio, quanivis ad eum missa fuerit a Li- expertus sum adversarium. Neque enim inihi nieluen-
cinio. Hic cnini
, cum nianifeslo divini iNuininis auxi- duin esl sub lali judicc qui pncierqiiam quod amicus ;

liovicloriam de Maximino reporlasset, cnm primum ineusest, jusuis e4 recli lenax, ires .personas, ul
iwsiea Nicomediau» ingrossus esl, graliam suinmo Cicero de se aic.bal nnus sustinebil supuiu aniiai ,

Deo relaluriis , li(UM'as illas misil ad pnesidem, ut aiquitate suain, adversarii, judicis.
,

ojiis cura pioponeronlur in ea urbe. Cum autenj Igitur li;ecsunt verbaPauli in editionibusper lypn-
pnesiiiis nomcn generale sii, cl ad oniiies periine- graphos vulgatis, qu;i; manibus nuno eriiditoruin fe-
rct, qiii provincias imperii Roinani regeb;tnl, vide- riinlur : exlremo anni die ruo-
Anniculiis amilliiur, (jui

liir Laclanlius istbic per Pnesidem inlellexi>.se, aut rilur. Ei consueludo loqucndi id ila esse dccl»rat. Anle
Vicarium Ponticac dioeceseos, autconsularem Bitliy- dtem decimum kaleudarum posl diem decimum kiileii- ,

ni;e, quani fuisse coiisial sub dispositione ejusdcm
Vicarii. Ilaque ciim summus
Iralus in ea regione essel Vicarius Ponlic;c, videre-
lur censenduin, i^ery.iiain ei fuisse suam aiictorila-
lem in ediclo , quod ju^sum esl proponi in urbe Ni
comediensi, adeoque relinendam leciionein vulgatam
istius loci Laclanliiini. Ego
meniem meain aperio, ei (onjecluras nieas coiu-
darum. Neque ulro eniiu sermone undeciiu d,ies signifi-
post pra?fecliini magis- caniur.
Uuiic ego locun) sic inlerpretaUis sum in Annola-
iionibus ud librum LacUtuiii de Morlibus per.^ecuto-
ruin ,ul exislimavcrim , eumdeui diem signilitari
C i^u^^^hus loqiiendi iiiodis adduclis a Jurisconsollo. Tu
libi , vir doctissinio, conira , vir clarissime, putas priore niodo inielligi
debere dies deeeni (ini k:deiidas .iniecedunl posle-
, ,

milto, faciie aniplexnrus opiiiioiicm, quaiii tii |irob:i- rioie decem qui subsequaniur ea.sdem kaleudas, id
,

verjs esseveram. Januludum :iuscullo de epi.stoiis An- esi , decimuin dicm mensis se^juenlis. Qiunivis au-
tonii AugusliMi, qtias f.una erat te vulgaturnm. Ma- lem Rebuffus scripseiil, ii;!!ic qnujstionem plus sub»
nos viri isiius rcverenlia et aucioriias
giia est iiiler liiitaiis, quain ulilitaiis habere, piitaverinlquc Rii-
lucubrationesque ejus avidissime anipimus. Ua(|iie da^us el Alcialus Pauluin ludere poiius ei inorari
,

si nondom ea editio facia est , oro te, vir illusiris' lccUirem hoc grypho voluisse , quam docere adeo- ,

sime noiiiine eoruin omnium , qui bonas lillcras

, que inulile videri possit uUra persciulari veruin ver-
amant , ne diutiiis prolraiias expeclaiioncm nosliam. borum illorum sensnm eniiar lanien pro \iriuin ;

Non dnbito autem quin iiiter epislolas Latini Lali-

,
nie.irun! modulo ostendere, qnid dicere votueril ju-
nii plures legeris dalas ad eumdom Antonium, alias rijConsuitu.s siinnlque confiiinaho opiniaiient meani
,

de eo loqncnies iinam etiam ipsius ad Latiniuni.

, de verbis Laciaiilii.
Cwlerum disquirendum est verane sit suspicio La- , Duplex aniiqoiius fuit euitio vorboium Pauli jit ,

tinii ad Metellum scrilieiilis alienalum niinirum ab , quibus toia coiiii^tit dii'iiciill;is et quaj crucem iixe- ,

eo fuisse aninuim Anlonii, qiiod ad ipsuin interdinn riini viiis erudilissimis.Quidani enim codices babeni:
scribens amplissimos illuslriiim reverendissimo-
, jEijne iUroque enini scrmone undccititiis dies siqmfica-
rnmqiie titulos, quilms Hispani valde deleclareniur. Inr ; ;iiii
ilii ooiitra
coiitra ISenlro enlm seinione undecimns dies
:

ei non Iribneril. Ego

Auguslinum aniniadverli
eiiini j» •"''.i^"''/""/''»". Piior editio, (piani i-awlus de Middo
fiiisse inanium conlomptorem; ac proinde .suspicor, biirgo, Valla , Bud:i,'iiS , Alcialus , Rebufftis et Dio
alias luisse causas, ob quas iuleriupit lilierarum
ille nysius GolliolrcMius alnplexi bnnl, niiiiur aiicloril;ile
commercium, quod ipsi erat cum Lalinio. Tui judi- votorum eXempIariuni manuscripUirum, quorum niiunr
ciifacio tolum illud negoiium erudiiissime , vir, li- esi bihlioiheca) Regiic, roliqiia GolbertiH.n; cuni (ini- ;

bique longam ac folicera viiam opto. bus congruii eiiain codex Germani Colladonii laiida-
Luieliai-Parisiorum , kal. Maiis 1685. uis ab eodem Gothofredo. Allera quam Cuj:ieiiis, ,

Anloniu.s Angu^^iinus, Marcelius Francoiinus el Di^-

Clarissiino viro Henrico de Noris, Augustiniano, Ste- Jiysius Pelavius sequi maltieruni, suffragaU)res babet
phuuus Baluzius Tiuelensis , diios yeieies libros bibliutlieca; iSegi;e, quorum «nus
fuil olim .^marl Ranconeii viri doctissimi; neque canj
5. P. D. alibi reperi. An illam adjuvei aticiorilas Pandeoia-
rum Florenlinarum , videhimus posiea. Interim i-x»
Cum
ante boc biennium vir lui meiiiue ac commu- pend.imiis ntnimfjue edilioneni , afiirmatiyam viueii-
liiiimsludiorum nostrornm amanlissimiis idemiiuc , cet ei nogativam ut eas quidan) vocavere. ,

doclissimus Anlonitis Magliabeous ad me misis.Kei Alhrm;iiivani hal-.onl, nl dixi, iitio velera exem-
opus tuum, erudilissinie vir, quo Cenolaphia Pisa- plaria bibliotliccie liegiac el Colberumv. Ei in Regio
i)a Caii et Lucii Ca-sartim illustrasli , consliiueram quidem signaio 107.5, sic legitur /Eque enim ulro :

ad le scribere de conirovejsia , qiiani video inter no$ m-monc iindecima dies signifucuur. CodiceS vero Coi-
 S85
b€rliiii notili oi4, 529. 2608. iijbem .'Eque ulro-
que enitn iermone undecinius dies sifinificutur. Coiiex
745 jEqne utroque iernio)ic undecinius dies signilica
; sacra pubtica, et nuspicia etinm magitlrulutini : quorum
lur. Cnilices 597 «i •iOl Viroque euini serniunc un-
dechuus dies siiinificutur. Codox (leniqiic 583 Ulroqne
sermone 1 1 dies tignificalur. Conir;» in ciidico liigio
noiaio ^672, ^cripKiui esl Neutro euim sermone un-
deeima diet signi/icatur. In eo vero, (jui fiiil /Emaii
Raiicoiieii <^\c Neulro enini termone undccimut dii's
, :
tignificatur. Ulii iiluil aiimoiieiidiim esl, siipra liiieam
isiius iiliimi coiiicis i>cri|)(uin esse anliquitns alil>i
legi ulro pro neulro ; qn.o leciio
eam , quim codex Fl^irenliiins
Jef?i eliam tii ipse lestaris
undecini diet significanlur.
IniiesiiKaiidiim luinc psl
leclio bona sil , et ulruni ncgalivain
laiit, ndjnvel, nn polins revocari debeat
qu iin lot veter.i exeinplari:i
froiite codex qni liodie cxl.uit,
ille
,
vesier.
sme
coiitroversia vesinsiissiinus, vulelnr oslendere,
Jieuiro liorum loi|nendi mndoruin, nl eliam sciipinTn
esl
iii libris Kegiis, el ul
loiiins .Angustinns
, signiliciri
leiid.inim
aique ila conlirmare censendus esl leciio-
,
nein, i|iiam voc^ml neg:itivam. Al si consiiiercniiis
,
verissiiiinm illud esse, qnod vir doctissinins Nicolans
Rigaliius observaviiad Terlnlliannm, veleriim libro-
rum auctorilate ralsissimas inleidum leciiones asseri,
ac pr.eicrca ox adverso sl:iluaimis consen.snm tot
velerum codiciim, qui leciionem arnrin;tlivaiii priefe-
rnnl, dnbilare jiire ineritoque licebit, aii linio vestro
exemplari insiblendnm sil, an vero ainpleclend;i lec-
lio, (|iiain reliqui codices exliilienl, quaiii nej.';iri
iion potest smnptamesbe ex antitinioribns exeinplari-
bns. Ncqne forlassis aberraveril , qui puiabit, iii
vestro per errorein scriplum e^sc neque, pro cequc;
sicut iii Fragmeiilo saiicli Ambrosii relato in gesiis
pri.nae Syiiodi Eplie.sin;e, codices 1565 el 1600 bi-
blioilieca; Colbenins, et anli(|uissinia exeinplaria
yeleris versionis latin* ejusdem synodi liabeni, ISec
ipsnlittera, pro eo, qnod in edilionibus Opernin cjus-
deinsancti Ainbrosii legitiir, Utvc ipsa litlera, cl apiid
Muriuiii .Merc.ilorem , el in edilione Comi:ina cjus-
dem Synodi, Et
ipsa littera,
recenserem eaindem uiiliquam versioncm.
Praiti-re.i qnis in aniiniim iuilncere ipieat , vinim
gravein P.uilnm juiiseoiisnllnm uii nfg;iiione volnisse
ad cam rein confirin:tnd.im, tfux' niaximc egcbal pro-
balione aflirmativa ? Probandiim enini cral, euni
censeri anniculuni, qiii oxlrcmo anni die morilnr,
sivc iitcipienle, sive exatlo. Similinuliiie igitiir istud
oslenderi; volens Jurisconsulins , aii eo modo qiio
idtrm (lies signilicaiiir, sive dicas ;inie dei.imum ka-
lendarum , sive posl docimum kalcnilarum id ost
sive anie absolntuin , sive posl alisoluliim diem eo-
dein inodo aiinicnlum csse censendiim enin qni ex-
ireino anni die extinguiuir, sive dies ille hil absolii
liis , sive iion
sit absolnlns. Porro duni viii docli li;ec
verlia Anle dieni decimum kulendnrum sic inlerprti-
, ,
taii sunt, ui signihcare dotcrenl reiii aclain ;inte
diem decimuin absolutnm oi liniinm nobis docu-
mentuni dedoruiit, ut isla. Posl diem decimum kaleii-
darum, interpretemnrde ipso dic dccinokalcndaiuni,
sed lamen exar lo el linilo. Ouimiam antcin lii dno
loiiucnili inodi promiscne ct iinliirerenlcr a |)ii|)nlo
nsurpabanlnr, consuctudino fatlnm esl ul niroiiuc
seriiionc idem dics iia inleiliyerciur, utquici|iiiil iitlra
yiginliqnatuor horas dici el nociis acluni e.sset, per-
rnde exislimaretnr qiiasi quavis bora liicis acliim es-
set, ul ilocct iiiem P.iulus, lib. xui, ad Sabiiium
Mure liomaiio , \\u\\ni . dics n
sequenif-i nociismedin purte Imilur. lltiqne quicqnid
Ititvigiiiliqua^uor horis {id esl. duabus dimidiutis iiocli-
busel luce media) nctutn est,perindeest quasi quavis Itora
lucit uciumesset. Coutirmai Censoriiius, cap. 23, cujus
BALUZII EPISTOL.« IN DUO LACTANTII LOCA. 581
:
A verlia iranscribo ; Romani
inqnit, a niedia tiocle ad
,
mcdiam noctem diem esse exislimaverunt. Indicio sunl
: S! quid ante tncdium noctis esl actum, diei, qui pra-ler-
: iil adscribilur ; si quid oitlem post mediam tioctem et
,
anle lucem factum esl , eo die qestum dicilur, qui eam
: sequilur noctem. Idcm signifiaii, quod qui a nu dia iiocte
ad proximatn mediatn noctem in his lioris qnaiuor el vi-
ginti nascuniur , eumdem diem habent nalaleni.
Ilinc colligi posse milii videliir, Koinanos, qnamvis
diem ordirentur a media nocie, iii vulg;iri tainen ser-
propius accciiil ail nione diem dixisse illud spaliiiin (jnod esi inler or- .
exliihel.iii qno sic lum solis ct occasum, id cit diem n;ilnralem , el ,
: Seque utro enim sernione quod agebaliir siiinmo inane. sive anle lucein.nl
.inle ine observavil Josephns Scaliger (iVn/i>., Ub. ii.
de Enxend. lemp.), vocavisse inilioiinlekalendas, qnod
, nlrmn illa cndicis vesiri
[)ost recessnm solis, post kaleiid:is sed deinde pau-
, ni nniiiiulii pii- :
iatiin utroqiie loquendi modo idem lenipns signilica-
ad eim ,
iireferiml. Prim:i saiie
liiin, quia luin poptilus
, quem penes arbiiriuni ksi
^^ J"^ ^^ ""'''.'^ loque.nli , non alteiidcbal ad dlscri
omninm R
inen , qnod olim iia loquendo ponobanl intcr diem
incipienlein ei cxactuin. Ilaqiie Cicero ad Tiroiiein
srrilieiis, cnjns tu lociim vir eruditissinie, allnlixti
,
in vesiro ligis.se so aii Aii-
ad conlirmandam opinionem tuani , ait se nonis No-
diem uiidecimiim ka-
veinbiis fnisse apnd Alyziam , indeque anie lucein
pruliiisccnlcin anto dicm ociavnm idns Ncvembri»
,
has liileras dedisse (Cicero, lib. xvi, ad Fdinil'. episi.
5); (jiiod ctsi de quavis hora diei capi possit, prooli-
viiis esl, ui inicrprelemurde die incipiente. cuin Ci-
cero scribai, se liileras illasdedisse cuin Alyzia pro-
,
ficisc^orelnr, quod fnit anie lucem. Eodem inodo Sc-
necnCl.iudiuminiper.tlorem.quem aniniam agerccffi-
pisse ait, cun. sol ad occasuni lcslinarei, liora iiilcr
sexl:im cl seiilimam, liadil morlnum cssc ante ler-
liiiin idiis Oclobris, queiii Suelonins scribit, defecissf?
prope lucem, id esl snb iniiiiim diei naltiralis. Ouod
coiifirmari quoqiie polcst cx vorbis Taciti (|ni cuin
;
docnisset , cclalajn aliiiuandiu fuisso nioriem ejus ,
addil, Neronera egressuni esse ad coiiorlem medio
Q diei ejiisdem.
llaqiie ul ad id reverlainnr undc digressi suinii.s.
,
ciim veieres dicebanl, Ante decinium knlendus, Pobi
decimum kalendas, niro(|ne sermoiie signilicarc voU-
banl dieiii dcciiniim kilcndariim, ipsis kalcndis nir-
meiaiis. llanc inlcrprel;ilionem ex lcctione qiH)(|iift
ul moniil luiper, diim
codicis veslri liansii. doctissimus conicrr.tneus mens
Siineo Bosiiis, qiii in animadversionibus ad cpisiolam
)iriinam Ciccruiiis earum (|u:c d:it;e sunl ad Atlicum.
ail, tilroqiic lo(|ucndi modo diem ipsiim deciniitm
k.iiendarum siguilicari. Coiilra Cujacius [C.ujac. lib.
xjii D. de verbor. obiig.), existimal quidem ulroiine
loqueiidi modo signilicari diivn decimum, sic lanicn.
iii decimuin dicm, ({ui v()c;tiiir posl kalendas, inlcr-
,
prcteiur de dccimodic mensis, (Jiii sequiuir posl ka-
lciid. Qno locn, nc (|uid dissiinulem , consentaneain
, habci Cnjacins velcrcm {(lossan) inierliiiearem co-
, dicis .')24 bibliothec;c Colbcrlinj'. ; in quo snpra h;»'i;
, vcib.i, Ante diem decimum kalendaruin, scripium esi,
scilicel kulendds t» wcedentem ; supra vero isla, Posi
^ diem decinntm kulendarum, ilidem scrintum esi , Sci-
Ucet kiilendas sequentein. Vcniin el velnslum hunc
glossaiorcm, el Cuj;iCiuin ipsnm, alio^qne, (|uia des-
, tiluti oraitl exeinpto simili quod habelur atiiol,
Laclamium, ad haiic inter|irclaiionem adegil ob-
scuritas hnjus loci qiii si exempliim illiul L:ii:-
;
tantii hahiiisscitl altenteque considerasscnl, vc-
,
lcribu.s Kom;titis in itsti posiluin non luisse , iil dies,
. qui se(|uuiilur [losl kalendas annccierciiL kalemlis,
scd noiiis, aui iciibus, nuiiKpiam co inodo dotorsisscnl
sensuin vei borum P;iiili.Nani si fascssei iia inicrprelari
vetetes, ex conjecinra lanluin, absque itlio exemplo,
: al)S(pie auclorilale, mallem dicere, aul Panlum exis-
niedia nocle iucipil , el ti^hassc nlroqno loqnondi inodo inletliL^i dicin iinde-
m ciniuiti ktlendaritm, nl habeiil i)ler:i(pu; veior;i cximh-
pl.iria, aut librarium , qui primiis linnc lncnin re-
scripsil, a quo cirleri acceperinl, erroie undccimuni
posuisse pro deciino , poiius quain leclores in oam

$85 JOANNIS COLUMBI
senienliimi iraliere, ciii omnis reiro anliiiuitasadver-
salur. Iii obscuiis eiiiui, ul docei ideni Pauhis, iiis-
pici soletquod verisiuiilius esi, a«i quod plerumque
lieri solel.
Scio vos solerc quodam loco Ciceronis, seii po-
uii
tiii!i M. < ad Ciceroueui scribeiilis, ex quo colli-
oe.lii
giiis, eum lempora dlvisisse in anle el posl k.ilendas,
quia is retert, dixisse Pompeiutn, se aule kalendus
ilartias uon poise sine injuria de provinciis Ceesaris
slaluere , posl kalendas Marlias se non dubilaiuriim
{Cicero, lib. vjii ad Famil. Episl. 8). Verum cum
lociis ilie sil lcniporis iiiiieleriiiinati et
iiullo paclo jiival opinioneiu vesiraiii, iieque
liefacial, quaiii e^»» lucor. Nemo eniin
qiiiii dici opiime possil, rem quampiam
agi anie kalendas, posse agi posl kalendas. Sed islud
noii probai, dies (pii sequimiiir posi kalendas, coii-
suesse conjungi ciim kalendis , iia tii exempli causa
quai acla siml ii itius Januarias, dici quoque possinl
acla post 10 kalendas Jaiiuarias.
At Pliuarcluis in vita Ciceronis ait, eum nnluin
flj[*gp« ToiTJj Twvvewv
K«A«v5wv , idque Franciscus Fa-
bricius verVd posl diem terlium kalendarum Januarii,
quia ex Cicerone ipso et A. Gellio constat , eiim na-
tum nonas ejusdcm niensis. Ergo dies teriius
leriio
iion.-^rum eliam lerlius kalendariim. Faieor,
est
diem terlium nonariim ciimdem esse ciiin tei lio posl
kalendas. Sid qiiamvis Fabrioiiis locum PlularcJii sic
inlerpreiaius sil, nt dixerit, Ciceronem nalum esse
posi diein lerlium kaleiidiirum Jaiiuai ii, isitui caiisai
nostra; non oHicil, (luia Fabriciiis noii iiabel aiicto-
rilaiein antiquitaiis, adeoqiie nullius momenii est ad
ostendendum, dies qui seqiniiitur post kalendas,
adjungi soiiios kalendis in computaiioiie dieruin.
Pluiarchus, liomo Graccus, Grj;co more loculiis est,
Cicero et Geliius Lalino; et Ciceroiiem Laiine dt- se
scriljentem sequi malo, (|uam Plutarcbum Grx-ce de
Cicerone loiiuenlem. Quamquam noc ipsa Plularcbi
verba admodiim favent vesira; opinioni, rum ex ipsis
nibilaliud (tolligi possii, (|uain Ciceroiiem iiatuin esse C iendarum Aprilis , iiullus hactenus scripsisset, pas>
die tertio novariim kalendarum, qu:e coeperant, seu
poiius desierant priiiia die nicnsis J.inu.irii.
Objiciiur eliam nobis aucioritas Caii jurisconsulti,
cujus lia.'c suni verba : Posl kalendas Junuarias die
tenio pro salule principis vola suscipiunlur. Qiio lo-
qiiendi modo inlelligi lertium diein iionarum janua-
rii, lu recie observas. Verum buic objeclioni jam sa-
tisfacium a ine esl in dispulatione de die nalali Ci-
ceronis, ei cerliim prseierea esl, b.^ec Cnii verba iion
periinere ad hanc nostram conlroversiam. Non dicit
eiiim, Posl lertium kalendas Junuarias, ut iiecesse
esset euiii dieere ad lulciendam opinionem vestram ;
sed Post kfdendas Januarias die lertio. Quod nos ulirtJ
concedimus verum esse.
Antfiquam iinic disputatioiii mex fineni imponam re
diHuidtiin esse inibi video ad posiremam pariem loci
Paulini, (|nam saiis sei(! mibi posse oppoiii etiam post
omnia iila, qmu a me dicta huc us(|uc suiil. Nain Ha- jj gnovei is. Iiiterini vale, et me seniper ama liii nomi*
inetieisi milii coiicedatis, liis dnobiis loqnendi iiiodis,
A)iie diem decimum kalendurum Posi diem decimiim,
JOANNIS COLUMBI NOT^E
IN LAGTjiLNTIUra.
Perilluslri ei nmplhsmo viro D. Gisberto Cupero, ub
ordinibus Transisalanice ad illui^lrissimorum el prw-
potenliuin foedcralorum Belgii ordinum ifenerulium
convenlum delegalo, inclylw reipublicw Davenlrien-
sitim consuli, Joannes Coiumbus.
S. P. D.
Licet in patda quoque mea gaudcam dari niagoas
,
;
NOT^ IN LIB. DE MORTIRl!S PERSECUT. 386
A kalendarum uiium eumdemqiie diem demonstrari
,
semper lameii venim erit, neutro eorum signilicari
diem tmdecimum kalendarum; liincqiie colligelis,
vci-ioreiii esse leclionem, quam vocaiit negaiivani.
Fateor, liaiic difriculiatem esse magnam, eiqne facile
responderi non posse. Venim cum illa nullnm deiri-
nienluin allerat caiissi noslrae, sed illam potius coufir-
iiiare videatur, in eam ultra inqtiirere iioii esl aniinus
ciiin, si negativam lectioneni ut veram assumimus,
sic capienda puleiii verba Pauli, ul dicere voluisse
videaiur, iiinc colligi posse, his duobus loquendl
indeniiili, iiiodis iiileHigi diem decimum kaleiidarum, proul
eam la- lioinani nuinerarc consueverant, quia neuiro nnde-
difliieiur, ciinus signiiicaiur. Et sic proposiiio negativa coiiver-
noii posse lolui' in afiirmalivam.
Abunde, ni ostendi, qu.nenam sit verior"
fallor,
cxplicatio* verbonim qu3R viros doctissimos
Pauli,
exercueruiil. Ui vero probationes ineas cumulem,
afleram etiani aurtoritaiem Lactantii ; cl queinadmo-
-. diim testimonio Pauli nsus olim sum, iit ostenderein
" discrepanliam verbornm Lacianlii nullam importare
rcpugnaiitiam, ita nuiic Lactintii vcrbis utar, ui evin-
cam nullam esse contradictionem in veibisPauli.Nam
ciim uiriiisque paromninosiniilisquesitsermo, noani-
fesiiim esl, eos lucem a se iiivicem mutuari, et qu<e
obseura iii uno eonim suiit, alterius ope posse fieri cla-
riora. Ail ergo Lacianliiis iii libro quarto divin.irum
iii>tilutionuiii, c. 10, Cliii^tum iruci aflixum fuisse a
ind.vi^ ante diem decimum kuleudarum Aprilium; in li-
bro vero de Morlibuj perseculoruni , eum cruciatum
fiiisse ab iibdein Jnda>is posl diem decimum kalenda-
)um Aprilis. Tu vero,vir clarissime, censes horum
liiqtiendi inodorum seiisiiin esse diversum , et priore
qiiideni iiiieiligi dLbere diem vigesimam tertiain
Mailii , ptisleiiore lieciinam Aprilis. Ego vero a le
pelo, iitiuni proliabiie sil Lactanliuin, viriim docinra
, cl eruditum
sibinielipsi conlraria el coniradiceniia
pr;«sertim cum ejus ajtale persuasiim
scripsisse ;
viilgo essei, Giirislum passum esse die decinio ka-
siim esse die decima Apriiis? iluic argiimento noii
piiii* qiieniquam posse obniii, cum sii rubustissimuni
et vaiidissimum, adeoque arfirmari possecredoabsque
uilo periculo, Lactaiitium liis cUiobus 10i|ueiidi modis
eaiisiieni oinnino reiii exprimere voluisse, niiiiirum
Ciiristum cruci aflixum die vigesima tertia rnensis
Martii. Quod si ita esl, ut certe est, jam conslai, ver-
borum quoque Pauli uniim eumdcinqiie dei)ere sen-
sum esse, et priore posterioreqtie mndo inlelligi de-
bere diem decimum, qtii antecedit kaleiidas , nullo
nioiio deciinuin, qui siibsequitiir k;ileiidas.
llyee apiid le, doclissime vir, ad deleiihionem opi-
nioiiis me;e peroravi quanta potui brevitate. Tui
deiiiceps, ul iiiilio dicebam, judicii erii conslituere,
quid ceiisendum sii de loio isio negoiio mei{ue pro ;
tua liunsanitale in viani revocabis, veriora nioiis-
Iraiido, si forle me limilem veritaiis excessisse co-
iiis sludiosissimum'.
Ltileiise-Parisiorum 4 idus Apr. 1684.
et illuslres animas, f|u.ie lionas liiteMs ament et re-
cipi:inl peibenigne, modisque niultis conatus eiiam
nieos foveanl al(|ue orneiit; pnesens tamen hoc
opiisculum sna sponle ali iioc soio, trans mare ni-
iiiiruin, et in siiius iuos,vir ainplissime, evolare
dicam, an rcdirc lesiinabal. Ego certe nisi hoc,
quicquid est, libi misissem priino, nomenqiie luuin
 387 JOANNIS COLUMBl 08»
illiisuissimnni frrtns ipsa nl pn-rtMTCl, ciinissem. A Nngis Ciiriarmin lil». viii, c. 20, ip. m. 6iH : Libellus,

grav :ititii(l(Mn crimin;i nlinnol offir^tMO vix pi)s-;c iii:1ii qni dc cxitn liirunnonan iiiscriptus ei^l, quid di
iii(|uil,

xidcliar. N:im :iiil pl;igi:iritis rorem, r|iii (.ioltitn lilii Ujruunis scnlcntiuni piciiiiis poteril npcnrc, diH(jcnli lu*
corpori i.ijeci><sein m.uiiis; ani peciilaiu (|iii)(l:tmini>- incn cuinpcndio, eic. Scd ilie libcilus an oxslet, s;ilis
dt» iLMierer, vol fliain scelcri qu^iilriiplatoiis aiKiiiis liqtiido iiic iioii scirc lateor ; si exslit, spero iiide lii-
cxisieroiTi, si lol pr>cci.ir;is ros in.i-;, luiblicis des- cIn noniiiliil accessurnin Imlc prjcsenti. Conieiidcnli
tm;it:\s usiliiis, privaimii sub titiilum :ivorli>se.ii. inilii pr.eicrea ba:c ciim Laciantianis jaHi olim vul-
Aiiiini iiniiloin iiii;raii iiolam, lionis OMinilms ;i'i|ue gaiis pltisciil.i faleor occurrisse, (|ua; convcHlre viile-
invisani .ic ilt';csi;ibii»Mn, ne(|iia(|iiain evii;is-eiii, libi, reiitnr e.v qu;bus ea, qii;e miiiiis operose poleranl
:

Oiier.i^que cl aiixilio tiio [iMfetMns liic meos nisi le- excerpi, locis ap|)osui (si (|itid video) aplis cl |ier-
f?nvin ucLepiDS. N>iiiiiiiiii nnlii salis cerinin ii\iiiii- (jiiam similibiis ; ut lioruiii sylviil.i, vcl judicinni cx
i]ue crat ciliiiuiii» cu:isilmm, ciim in mDtlo scriplimi C(d;atioiie faCLMC voloniibiis pra;slo cssot , vcljtiveu-
lioc Laciantii I uulaus, moiio cmemt:iiiones iiieas, liili prodessol, uiia cum rebus meniorabilibusscrnio-

:ilias prtibans, ;ilias regeiis cl redticens iii viain, ob- iiis uliii|ue purioris vcnaiiti vesli^ia. ^eqiieo lamen
scrvaliones donii|iiC tiias coiniiimiic;iiis, qu;e per se dissiiiiuiaii;, iisqtie et iistpic oggessisse auribns sese
clinm ac s()l;tt nuaiilimivis edilioni mea; c >iiciliareiit velercm Kpimarcbi canlilenain , Nijy» -/ac ne;Mo<T
preiiutn, ut insislcrcm foepiis perfecisli. Aii^iie ha^c aTzirs-ivj. Impi iiiiisqiie optab;iin, uli nie de manu)»
iiiter iiiaxiinas ciiras el negolia, (|iiiluis popiilortim ciiplo i;inium serv;iiile llicsanruin piiira ilocuiSset C.
salus coiilincuir, qnibtM]ue te iniiniM'is aiiipiissimi B.ilnziiis; pra;serlim ubi latuerit anicbac, et ciijiiSf
partes pleruiiKjnc (Jisirmgtmt, inei caiisa facere iion liomiiiis, aut sticietaiis arinario rciicto, in iliustris-
gravalus es. Dciiiipie cdilionis nrit:iiiiiic;ii exemplmn, " siiiii Colbcrli inigravcrit bibiiolliccam. Obversaban-

diii, sed frustra nosiris bibliopoiis cxptctainin, ;i ;i lur aniiiio eli;iin cogilaiiones alije iiuc fere duccniieii^
piiblico labellano milii iit uflcrrelur, per consiielam llium oralionis Lat:lanli;iii;c iiiiaginein forsilan labwe
lilii beiietii^eniiam etleciiim est. Non niiniin igitiir, si sumiiio adumbraiaiii; illos rorum insignes a|)paraiu;i,
nMHJni priusqii;un irt)i iiualcscumi]iie liasciiras meas, (jiiasi sceiiam qu:iindaiii ad capiandos applausus, vi-

imuetUias miilii) rdici mcs, loluinipie;idco opu.-tciiliiin deri posse coniposilos. In ipso codice qiucdam arid
lioc ciusliuii miuerc f;is ctiam ei icqiiiim lnil, prinio
: soidiil.il:!, arrtisa, pcrliisa, omnia ad ciucnlieiiduia

e\ adiln lcciorcs, tiuid ciiiqiie debilun siiit, ut co- vclii>taiis ii;ibituin. J;iiii olim similes f;ibuias dcdissa
g;iosc«jreiil. C;cieruiii ediiio ipsa si miniis t.'ie[;anliu; ambiliuncm iliorum, i|ui olio abundantes, vel eftin-
oro ab^cnli t; nie;c condones; pcrqiiam
lii.e saiisf.itii, gere aliena iiigeni;i el facnllales, vei sub eoruin no«
prelerea veicor fatMum cssv, ulipiadam seriiis iiiiss;i iiiinibusilludcie aliorum cieduliiali gcsliebaul. H;cc
<l:laia siiii iii teiiipus alitid. Iloc vcro fore prope- ei aii.i biijus gcneris prope victa tainen faleor ab iis,
dit.mi, qiio iiceai cl illa prolerre iii luccm, spei iion- quue parli favebant advers*. Viilobam Cl. Baluzii Jir
iiiliil supercst. ^iiiiil cerlc eorum viiio mco pcrii^iie, dciii el candorcm, noii miiius quam cruditionem, a
<|iii)ruin mc parlicipem fai.ere digii:iia csl sifinma virns einniicuc iiaris laudari. Viros dein laudis rarui
lioiiitas tiia, diim vivam, iiotiiin tcstaiiiini|tii: faci re, huc niagis propendere dcprebendi, ut ludos bic tales
1)00 beiie juvaiile. laborabi). Vale. vir insigius, el co- lieri niiiius credaiil. Piurimuin quoque valuil reriun
natns iiiei>s consule boiii. Scrib. Upsaliaj, prid. k;il. aiibi iion lemerc iiivcnietidurum (de qiiibiisdain lo-
Jul. ann. 1684. (juor) pr;csiaiiiia, aliuquc noii ievis inumciiti. Quibus

Q lullus creciiisque iiistiii coepiis, cl ni aliquid eii:iin

LtlCTOai BKNEVOLO S.
Jiis quod b;ilicrent, darein, qni sublalas veuistalis
Ex qno lenipore vir quidam iilusiris
opuscii- lioc inaculas, cl alia ejus generis, peiie eodein loco po-
I>ini, cni L:ici;iiilii;in aiictorem iion dubie videbatiir iiiml, (|no reduviarmii et pr;cscginiiiuin ciiram. Vc-
iiisenbere, iibros inler [>nl)licain iii lucem luiic pro- rnin iucc cclerius dei^roperali, poslquam illustris&imi
deunies iion gravabatur miiii iiiJicare, arsiSMj nie fa- 1). Ciiperi epiatolaj advenere, landeinqne eliain Oxo*
leor siudio iioii levi |»eiiilius iliiid cogiiosccndi. Cum- ineiisis editio,saUem paucos, el harum rernni uiagi^
que laitdem, nl una cuin c;eliMis a Cl.
B;iluzio cdilis gnaros, critic.is veliiaiiones iion rejectiiros coiifisus,
volnminibHs alTfrretiir, pcrfccisst in, rcs expectaiioni ca perleci, quaj hic vidcs. Fniere liis, si videiur, mi
iiDti nuile respondere, iiec a candido il|o cl lerso ora- leetor; iii;ijora aiiiem ct magis cxquisita ab bisexpec-
litmis Laciaiitiaiix- liloscripiio li.ec ;iljh«>rrer(> visa ta, i|uibus scncscciilia jam liueraruin sludia niajorti
csi ; mullaqiie ali;i, }»ra:scriim veio r.irit;is rerum, successu rfducei e ;ic rclbrinare dalum csi. Ouoi iii-
ci tuin iiarralioiiibus alioriim vel lida coiiveiiicniia, ter coicberriinum Gr;Kviuin babes, ctijiis in hoc opus-
vel diserepanlia eiiain iniims iioiiiiiiiii|U.'iiii siispecia, ciiluiii cmendaiioiies promissas aviite el pro{)c impo-
liilem alii|U im f:ii:iei)uni, iiiercem inm v^inain iiniu tijiilor expecto. In inemDraia ediiiotio Britaimica noii
sub II »1111110 veiidii.iri. .Sid ei gtMiiis buc ;ipiid aiili- lain dnleo qu;ed;iHi l). Ctiperl meijqiie coiijecturis
qiMS usiir|)aliim roperisse me piuah.iin ; ul lii iribus piicrcpia, quam l.ctur, el liis ipsis, concurrentibus
C. K.inuii libris, qnibus ille ii:iria\ii exiliis occi-
illis iiia;j;iit)ruiii lio:iiiiium sliidiis, accedererobur cl lidein,
.soniin, aul rclegniorum a Norone, qnos C. 1'liiiitis scri,iloqiie ipsiaiicioriiatem. Kmeiidaiioncs ili:is nnnc
ininor lili. v Kpisi. -i, subliles, diHgenljs, H Laiiios excorpere iioii vacal; licl boc, ulispero, propediein,
Viical, aKiu.ii inierseriuonein hisioriumijne utedios Id- D alioiiueiii scliedio plunbiis cas imperiiar, .4dDlesceii-
quij gcnus Ti<'b;lliu> hillio suciilus cliaiii vnlciur, ti's vero iie quid crroris cx liis iiiibib;iiit, si quando
qui scnplossibi libros plurcs, noii liisioiico, nec diserio, liic aiicior iiimiuin in sUidium arinorum ct milili;i;,
tcd pedeslri eto:iuio aU, saiis quidcm lUDdcsic. Ajjno- qiiDtl iii Uiocietiaiio nucebSariiim liiii, iiiveliitiir, mc-
vi praiterea (lu.cdain deMimpia c.x libns biblicis, se- Laclaiiiium alibi gravissimo trrore bclla
iiiiiieriiii,
ciiiido pr.oeriiin .\l;iccliab.coiiim ((iueiii libruiii posl iiilor Christianos in loinin damiiare. Vitle lib. vi,
Cbrisli tcmpor.i coiilictimi arbilror, temporibus per- cap. iio, p. iiH. Quis igiiur cum iii re lam al>surd;i
secuiioi.uin lidcni t-jiis cerie in liisioriis lalmrare diu-
: .seijui velii duGcm ? Sod do liis forias^c alibi agam
esl, ctim noiavoruiit cnidili); iiem ex B. Cypiiano j)iuiibiis. Iiiierim vale, mi lcctor, el quam opec-
Pairuini|ne aliis, qiuc pro laciiliate iiie:i p:issiiii iiidl- l:is ipsc ab aliis, niibi, sicubi lapsus suin, veiiiain
cire Ue eodein boc opusculo, (|uod B. Iliero-
stutJui. iiidulge.
nymus siniptice titulo Ue perseculione iinsr^n-.u, qiio-
iiiodo elTerluiliaiii libriim iiiciiiorai;qiiein ip>e paiilo
DE LIBRO HOC TE5TI.M0NIA ET JUDICIA
fn.-.iusDe (utjain perseculione insciiliii, agaiii, Deo .«•i
ALH^UOT.
visum hierit, ;
pnilixiiis oliin
pr^eserlinihi nicas in
manus subsidia, Incicnus quidein frns-
perveiieriijt
llieroiiYinus in eccles. scriptoruni Cataiocjo,
Ira qucsila.Hli Joaiinis Sarisberioiisisopii^culuin ar-
Iiiier cictora Lactantii opera, inemorai De Perse^
guiweiiLi ejusdefn, de qiio ipsc Poiyciatici, seu de :uiione librnin unum. Sequunlur Hierouyinuoi Fre~

J
 : , ,

389 NOT/F, IN LIf{. m: MOHTlftUS PfJlSECtT CAP !. zm

nilplius, Aucjustoduncnsis, AbbuaTrUhemiuo, A* iiunc primiiin editus ex vehistissimo codice manu-
Uomnus.
clalii. seriplo biblioiliecic Coibertina;; de cujiis libri prse-
Ex liUeris Nicolni Heinsii, datis Viaiia; ud Leccam, slaniia noii opus est plura dioere in praiseiiiiarnm,
innu 1680, «. d. "10 Jan.y ad J. C. VpsaHam : ciim abiinde huic argumeiilosaiistaclum sii in No4is-
< E Gallia lii)roi» couiplures haudijuaquairi coiuem- ad illain nostris. >
iieiuios luiper accopi, atqiie iii liis elegaiUissimiiin Idem iniiio notarum :
Liiciiinlii liijellum dijferali acvioienio exiluCasariim i Iiiter mulios ac varioseodicesmaiiusciiplos.quos
Koi!i;\noriiiii,qui abiniperio Neronis ad sua icnipora vlr lilieranim a<: litieralorum amanlissiitius, et hi.
Liirisliaiios essenl perseculi. Hunc Ci. Baluzius Mis- omni geHcre laiuiis exei'lii:n(issijiius «. Jouoma Bap/m
cellaneoniin suoruin voiiiiiiim insertiirn primus pu- lisia Colbcrtus , io piiblicaiusUiclioriiiii ?i«iiiiaicm t\
blicavil. » omni Liiropa , Asia , AtVica ciniiparavil , reperlus
Ex liileris Gisberti Cuperi ad Constantinum Huge- Cst uiius aiiro coiiira aistiiiutndiis, ith qiii> coiiiiiieliir
nitmi cekisdinu ac serenissuno AruusioUeusiuni prin-
, Lucii C^cilii t^irmiani L:^x:tiiiu4i iiber i\n |i«iseeu-
cipi a secictis, a. d. 3 Cul. Jan. anno idSi : tionc , eic. >

< Laclanlii ille iilierelegans adniodnm est ; et (jiiia Ludovicns Morcri in Le.cito llislorico, edilo CuUica
novitaie rerunique clarissiinariun diversilale iiiihi iinijua Lugduni, unno lOMl ;

placebai niirumin nioduin, coepi varia loca tiUigeii- « ?.!. Baiiizc a piiliiie dans le 2'-'
voiome de sdsAU-
liori exaiiiiue excutere, elc. » laiigcs iiii iraiie ije Laciaiicc, que noiis avioiis piirdu.
Idem ud J. C. scriptis Ha^a: Com. 5 non.
in liileris Cesi. ie iivre a Doiial Coiilesscur , De Moriibus per-
Ocl. anno eodem sccutornm. II y a ajoule do ties-bciles NolCo de sa
» (Juod de Laclanlio edeiido cogilas recie facis B fa^o». » , ;

esi eiiini liiicllus ejiis digiius qui ab adolcsceniibiis Anionius Pagi in Disscrialione Hypalica seu de ceii-
le!:;atiir eliain, iit videaiit , Christum
j..n« a leiieris sulibus Cccsarcis , liiijus libri lesiimonia passuii vocat
Ilcuni ter opiimuni et rnaximuni verum esse
ler , ad parles, neqiie usijuam qiiiii sll L;i(;iuulii L!ub<ia&.
So.-ipiiaiorem, Deiensorem, Propugnutorem, Tututorem Ex Prwlftnone ad lectorcm, in ediiione (liQnteim :
el Conservatorem {i.\n\ ifiuii eineniilis Gentilium diis i Exhlbcmiisscilicei Lacianlii iiostri libnuiuJe.Mor-

daiitur immenio ^ Ectlesi* , quain saoi^uiiie suo re- tibus peisecutorufn, auro conlra ajstiiiiauiiiuin, quein
deiiiil. > per piiiS miUt;^i!oos desideraiiim erudilUkimi tiiiluzii
Steplianus Bduzius in Prcefatione Miscellaneorum studio niiperriiite receptiuiis. iilumque male multalum
.'
libri secundi el laciiiiis Sicpius liitilciim, parlim ex nostris, parliin
t Damus, Leclor, secundum Miscellaneorum iios- docli.^siiiioruni viroruui, ep^scopi Asitidicnsis ellsiaaci
tioriim libruin, in qiioprimujn jiire meriloijue iociini Vossii, coiijeciiiris subinde resiituinius,-eic. »

obtiuet iiber Laclaulii de Mortibus persecutoruiii

NOTtE joannis columbi

IN LIBRUM

DE MORTIBUS PERSEGUTORUBE.
IN TITULUM. C secuiionum lurbinibus sgiialos, prx reiiquis tameM
iiiorialibns, ut isii qiiidem auiumaiii , vitu.' sancii-^
L. Cmiiii Lact. Firm. Seciitiis hic sum, lU ia ple- tale coiispicijos.
ris(nie c.eicris , cdilionem Parisiensem , iii qua De Moriibui perseculorum. Uorles iii aumero mul-v
aiicior non L. Cselius (luemadm.idum iii viilgaiis tiiiidinis Tullio cictciisijue noiaj optinue s<'riplori-bijs
aiileliac opi-ribiis, sed L. C:eciiius Laclantiiis Kir- esse freqiieniatum, Vossius de Aualogli, lib. i, e. 40,
niianus ;ijipe!lalur. Ildc iia miualiini est a Cl. Balii- et Baliiziiis iiiiiio iioiariimad bunc libnim , e&ejnpUs
zio , velusii illius codicis bibiiothecai Coiberiiiiye dociiere plurimis. Quibus addi possent haad paiica ,
aucioiitaie, qiii scrijitum bocce iioiiis servavit ; lilii- si foret opus; ui iliud Prudenlii Ti.spi, i-zif. byiiyio v :

iiini autem liiinc pr;efert : Lvcii Ccecilii bicipii tiber

(id donatum Confessorcm, dc Mortibus persecutorum. Nil ista vis cxercita

Sulfragatur ejusdem biltiioli!ec:c coJex alius iii ,
Toi noxioinm iiiortibus
qu« Agorie ia isio |irolici-l;
qiio c;.*?iera Laclyiilii (iuidem habenius, opera
,
Ars el dijlorum vincitar.
exlant , ubi similiter vpcaiur L. Ciecilius L-ict. Fir-
iniaiHis, lm.G el illud L;»ctantii lib. vn, c. 10 : JSam siciit duee
Ad Bonainm Confessorem. Cui liber etiani de Ir;t viioe piopositw y.unt homini , quarum esl uUcra auimw
Dei, B. Ilieronyino imj.ense laiidalus, inscribitur.
a ac uUera corpvris, ita inories dua: proposilis suu.t,
C:blerum qiiis hic liiL-rit ex tanla muilitudine eoriim,
(jui memoranliir lioc nomine apud veieres, difficile m CAPIT PmMUM.
diciii esi. Ciini lamen
cap. 16, et 35, novies
iiifia
lormnita criici:Uiisque varios ob coelesieni verilateni ^ Audivlt Dominus oraliones luus. Respexit, ut opi-
passus, sex itiMu ;.imoriim carcere delentus , iiec nor , iihid 11 Macchab. i, 6 : Exandiut orutiones
lameii vielus dicaliir, iiiusiris lemporum illornin vcstras . ci reconciliclhr vobis.
conlcssoris iamle merilo eum a B:ilu7,io celebrari Pro suoi ineritis. Joan. Vorsiius ad Sulpicii
ftdei
coiistul, Coiifessores cnim uppeliabaniur ea tempes- Sevcri saciam iiisioriaiu, quem librun^i Sul^iicii recte
tate niarlyrcs, utTerlulliaiKiSvocal, des-griali, nempe et ntiliier lecrnaiit adolescenies. !ib. i, c. 25, ct
qui dirisvex:iti niddis, in coaiitendo liomine Clirisii (juidi^m ad vcrba mer^lo fidei uoctem avcrtit , hxc
,

lOrtilcr por>isiebaiit, iKmdnm lamco ad mortem aiiiu)i:ivil Qiiot aiictor Lp. ad Ucbr. loliesdieit,
:

rapli.Unde B. Cypri:iniis epist. lii, ad Aiiloniaiiuiti, rdfjr-.i., jule, iicinqiie ot« TrtaTiWa. per ^dein. id noster

Presbyiero , Moyse, iiiquit, tunc adhuc confcssorc , dicit, nierilo fidei. Et vo.x merito lere na.pily.it, ut
nunc eliam mariyre subscribente. Hodie ronidici Bo- in illo cap. i2 : Benediciionis merilo majorem minori
mano addicti Confessores vocatu , nuiiis quideni per- pr<fposuissct , id csl bcnedictione , vel per bencdiclio-
S91 JOANNIS COLUMBI zn
nem. Vidit oi nolas ejtisdein in c. 47. llluii fidei merito \
usiirpal Sul|)iciik> elium Ditl. ii, c. 11. Neinpe »iemi
su>pe accipiiur pro nancisci , adipisci, sorliri ila ul ,

I iv* ftffto^ C^o^uv.

evenliiii) puiius , quuiu jus ei dignii.ilem , vel even-
tuin eii iin , n6n soliiin jiis ei diKniiaiem noiei , auc- Hoc est, Inlerprele Grolio, viro lllusui,
lore iiia»ii0 ilio Groiiovio, Obs. ad Script. eccles.
Jussero venial licel,
c. 7, p. 7G, ubi vide iiiiye ex Pi;iuio, Tcreniio, Cice-
Jiis osl, allaincii iii)|>io
roiie, aiiis^jue allerl. Sic iu preiibus Lcclesiai ve-
PaMias quas dccei, irrogans,
leris, Ul jier ejus advenlum purificalis iibi mentibus Taiiiquain ex iiisidiislaiel.
servire inereamur. Niliil in scriplis liuruin leniporum
frequenliiis. Lb' Dice, i,c»Justitia, paganorum deam nolat; eslque
Aildeiur his omiiibus adversarius. Pagnnis, qui vi- eadeni qiia; Astr;ea 'Jbeinis, Erigone, Nemesis,
,

debaniur aiiiehac iuipune grassari ia Cbrisli grcgem, Adrasiia, anl cerie non valde divcrsa. De qua fusius
appunilur ullor, qui eos cuerceal. Sic Yirg. Georg. ii: ajiil vir erudilionis laraj prursns(|ue copiosK, Sainuei
Boclianiis, Uieruzoici p;iri, ii , jib. v, cap. "2, iilii
An memorem portus, Luciinoque addita clauslra, pr:eceps illiid Meliiensium de S. Paulo judicium, ov
r/ Ai-x>3 ?riv oOx eta(T£v, Act. .\.\viii,4. docie periieijutt
Et Mu. VI, in verbis Sibyll.e :

expeiidit ei illusirai. Cujus iiot:e plura cuin et alibi,

.... Nec Teucris addila Juuo laui iii diverbiis, qiiam in cboris, ubi partes suas
Usquam aberil.
agere -solei poeta , passim apud Euripidem cxsienl,
** rairuin iion siiie caiis;i videri pussit, ciir Plul:iiclius,
Vide illic Servium , imprimisque Macrob. Salurn. vi,
c. *.
ei lorsitan Soxius Enipiiicus, iii versibiis qiios emeii-
d;itiores nubis dedil Peuus Pctitus, vir doclissimiis,
Profiigaia nuper. Sic Lactanliu.<:, liistit. v, c. 2 :

iiiipiam ei saciilegam seiiteini.un , quam ex persona

Quippe cum tapieniiae professor ( Lipiciirus) profligare
taptentiam nilerelur. Cap. 4 : Vl omnet , qui ubique Sisypbi proiulii, ipsi Eiiripidi
, l:im sobirti et perito

uno semel impetu reruin liunianariim rimalori tribuere non dubilenl.

idem operit efficiunl , profligarem. ,

Ideiii vcrbum Lacianlio reddendiiinesi lib. vi, c.i25:

Sed in li:£c peiiiliiis nunc inquirere niliil altinei.
Vigilat uiique, viyilut sempilernns itle jusiitice vigor,
Animas ad sanciilatem q.'nilas velui in coeni (inrqiie .

viqilal oculns aibiter el vindcx rerum perpeluu^; ali-

demerfil, pudurem extinxit, pudicitinm prufligavit. Sic
quoties serus, sed scrupuloiu-i quasitor recie gesloruni
aliquui el scnpti , el ediii codices, lesie Servatio
vel sfcius, ul lere ait Ani. Maicelliiius. Quam uuteni
Galkci), cujus laiiien edilio babel, flagitavii ; ipse
leiito gradu ad vindiclam sui procedil larditutem sup-
inallel, /In^tiiavir ; qiionim neulrum sal Hrmis illic ,

plicii gravikile compeusat, ul babet V;il. Maximiis. Qua

adatrui polesl tibicinibiis. De recio usii verbi biiju.s
ade:ini adolescenles Gelliuni , lib. vi, cap. !25.
de rc clariiis ct prolixiiis ibeologi. Nec peniius ta-
nien cuiiienineiida siiiii, (|u;e scripsere de lioc aigii-
A^uiic placalus servorum suorum Deus. Evcidisse
ineiilu exnra:iei, prx-serlim Seiieca et Pliilarcbiis
videiur vox precibus, aui aiia similis; (Hiain si resli-
lu:is, plcnior serino eril, iiiulloque conciiinior. Sic
uec i|u;c ex diversis cungessere canideni in senteiiliam
varii, nl Kra?inus iii Adagiis, Dii laneot liabenl pedes;
lib. de Ira Uei , c. il : Itaque Deus non Ihure, twn
[\eperit Deus noccniem : Mornxus de Veril. Kel. CbriM.
hostia, non pretiosis muneribus, sed moruni euienda-
lione placalur. Moysis precibus placalum Dominum C
c. l2, ei '24 ; Lipsius de Coii-i;iniia lib. ii, c. 13, 14,

cladcm avrriisse, ait Sulp. Severus. Noniiibil dubi- 15; Barlbiiis Advers. p. -2907; ClirisiupU. Ad. Ru-
Ijiioiiis inmeii injicii II Maccii. i, 2. Qui liber quo
pcrius ad Yal. 31, elc.Max p.

lucn liabe:itur a doclis, luiud nescio assidue laiuen :

De quo exilu. Verba qiiui exciderunt, ita lurte suo-
plenda siint, ait vir aniplissiinus Cupenis : De qun
eum legisse vidcntur Chrisiiani temporibus persecu-
exitu imperiorum testifican plucuit, ut onmes qui pro-
lioiium, ob argumenli conveiiientiain. IIujus cerie
cul moii fuerunt, vel qui post nos futuri sunt, scirent
scripii aucloreiii aliquul locis ex ilio quiodam vcrba
qudlfnus virlutem uc mujestatem suiim in perdendis
retnlisse, saiis consiabit inlia. Obscurior esl series
delendisque nominis sui iioslibus Deus suinmus osten-
verburum sed ita juti^enda tnnien ea piuo, ut ser-
:

deret. Id.;in paulu pust : Auctores. Excidit lurle,

vorum suorum fidelium Deus dicatur, quuinudo el aiibi . . .

iiir,uil, taMorum scelerum, vel, persecutionis. Ego de

in sacris Lilieris trequeniissiine Deus Abraiiani,
c;i'teris asseniior viro aniplissiino pro eo aulem
Isaacel Jacob diciuir. iuspice sodes; el uirum pules :

quud subjicii i/«;j«no»«iii , coiiiuiodius substilui ar-

eligeiidum , ipse, ini lector, statue.
bilror crudelium tyrannorum; quo-
principum, aul
Distuleral paenas eorum Deus. Graviter in argu- modoeipusiea libruin edidit Joannes Sarisberiensis,
memu simili Gregorius Na7,i:iiizenus, Iiivecl. iii , iii
de Exitu tyrannorum; iicc inultu aliler vir illustris,
Jnl. : Hpirspm fiiv ovv r^yiyM £ti (c/ci~/z, y.ui «vi€«"/i»ro
Nicol.ius lleinsiiis, nl ex verbis allaiis colligere esi.
nrf yjT^sf r/uc-v. o oy/iv o eeof . -x«t ovttw Tr«-^« tov eiutow pr.X'sens boc upusculuin appellasse, aliisque forsitan
C/,>ov c<;jxa-j«v, cj.j. u-^/,/.r,v etc -/.aTa twv «tcSov ec/j
appell;iiidiim pul.isse videiur. Paulo aliler etiain se-
Tr,vxetpa,xaiTOTo<;ovEv5Tetvg asj y.uiritoL^uTe.KxTup (|„cniia i;iieur
(|iicniia molos
l;ileur nie anicliac accepisse. l>|.iiii per
acceoisse. N..111 iier
6t ^IU, X«l UliJTTiO Tt V0<7//fit« •JTTOVAOV y.7.l XKZV/J&cJ D procul , procul a verilulc molos, sive dimolos;
iiittllexi
«•/o«yr,v«t Tcpinzpo-/ o/.nv «•jto-j 7rovT;&i«viv£iLtcv2v."Oc7:£p ut iii Plalniis "Oia ei aflinia verlia soleiit reddi quo- :

ojj TTJf Y.pfiioii bio'j vooto;, i'v' it (TwCTJj ^sTavoia , ri r.oKu.-

modo eliaiii lapsos aopellarunl Ciirisliaiii, i|ui dcle-
o~/',T«( StxaioTcoov. Yeruni banc diicirin:iin ex diviiiis
ccruiit iii peisecnliunuin cerlamini-
gravissiinis illis
Liiieris, ei liuelibus earum inlerprelibiis auiiquis no- biis, el vel peniius rediere ad paganisinuiii, vel se-
visve (radere, iiun est insliiuli inei. Praeiereas lauien, inel deliqueruiil, ibure iu aram idoloriim jaciendo.
unde prxcipue peti illa debei, iioii cuntemneiida sunt Et bnic »|uidem conjectur* si (|uid tribuendum, locus
penilus, ({ux ducti le<;e conscientiae dala, aul ab loius sic fuerit coiistituendus : De quo exitu scevissi-
.-tliis edocii proiiunliariint oe i^ot. Qualis illa interro-
morum principum testificari placuit , ul omnes qui
gaiiu Andromacbes ad Meiielauin, apud Lunpidem :
procul moii fuerunl, vel posiliac aberraiuri sunt , sci-
reni quuienus virtnlem uc majestatem suam in perden-
T* %iu. i' oi eii, o'i4' i^tiv ij-rt *ixr,, :

dis delendisque uominis tui liostibus Deus suiumut

Iiein illa chori, in alia ejusdem tragoedia : ostenderet. Hecte auiem et ordine sernio meus proces-
turus est , si a priiicipio qui fuerinl auctores persecu'
Dfiow |tlv, AX' 2*,!«; alti;s tai,
tionis, ei quibus pcenis, etc.
Qui fueruni uuciores. El ralio syntaxeos, et sequenS
Qiiam exiinia etiam ilia, qu:e ex Aniiopa ejusdem vcrlium vindicuveril ostenduni sciipluui iulsse St
,

cuiiiscrvavii iiobis Slob:£Us :

Lacianiio, qui fuerint aucioret, noii (uerunt.
 ,, :

595 NOT^ liN LIB. DE MORTIBIS PERSECUT. CAP. 11. 394

Jn eos vindicavevil. Lnclanliiis, lib. ii, c. 4 : A 3 tlivinanim duciu liUeralum «onfuisse recedenduiu.
Alenim icepe ipsi qmifue in sacrilegos vindtcaverunt. Cerie externas islas teiiehras cum coelesli luce te-
Siiuililer idein c. 'i ejusdein libri, el lili. iv, c. 17, mere iiiierduin iniscuisse, non pariiiu obluit quibus-
ilem Hegesippus (sive ille esl Anibrosius, ul vere dain Ecclesia; priscnf Pairibus. Ita bicqurxjue vereor,
videlur collegisse vir qutdain magnus, sivc alius) ol iie evvoKjuccisliid, qiiasi Cbrisius repenlinae iniervenlu
ecclebiaslici Palrcs Latiiii nec non Yegelius, Geliius,
, procellae sil ereplus oculis suorum, obli:fseril Lac-
Julius Capiioliiius, aliique passim. laiitio ex quse de Ruinulo apud Livium c;eierosque
iis,

liisloricos Roinanos legimtur ut de Ilomeri aut :

IN CAPLT II.
Virgilii niibibus, quibiis illi dcos i-uos aiit lnjroas
Crnciatus est. Glossae LabbuM Cruciat et crucilicat, abscoiidunt, iiiliil dicam. llaud niulio iuelius lib. iv,
azx-jfiol. Laclant. liisiil. i, c. l(i ; Ab honiinibns insi- c. 21, iiubem illam repenlese ciicumludissedicii; cum
gni supvlicio affeclum ei excrucialum. Cl mox, iininuni lamen ex divinis Scripliiris placide ac leiiiier, ul
connilium de eo toUendo cruciandoque ceperunl. c. 18 : pleraque Cbristi acta in terris, res gesla colligatur.
Et ciuciavernnt euni in humilnate magna. c. 21 : Mi- li. Cypriaiius prope fiiiem libelli de Vaniiaie idoio-
rari desinet Deum ab hominibus esse crueiatum. rum, pauio simplicius el rectius: Tunc in coslum,
Posl diem x. kal. apr. Eilipiica ioculio, quam sup- iiiquii, circumfusa nube sublatus est.
plcre possis, posl exortiim diem decimum k:il. apr. Fundanienta miserunt. Sidoniiis Apollinaris lib. ii,
sivc post euin diem incoepiuni. Ila verba Clirisii, epist. 11 : ISequejanisemelmissa fundamenla certanlil
lisra. rpeli «/ii^af eysi/joaat, a plcris(|ue dociiorihus amiciliw, diversis honorum generibus exlruere cessarem.
expoiiuiilur, post(|uam venei it dies teriius. Sic apiid Noa mullo secus agiariae" rei scriplores dixerunii
Marcum c. ii, v. 2, post sexiiduum, valet, scxio die " lineani aut limilem mittere, secnndum fundi lilterariam
incboato. Hxc el plura, posl Anlonium Augusiinum normam miltere, el similia. liadicem mittne Iiabes
et quosdam alios inierprf^tes juris, ad Icgem 122, de .ipiidveterem Bibliorum inlerpretem n Reg. xix ,

verb. signif. Scioppius, Wisembachius, cl nuper ad SJurum aut vallum mittcre, apiid Lam|/ridium in Vila
inlelligenda veterum scripta utili opere de interca- Sept. Severi, c. 12, pro quibus velusliores, agere ra-
laiione Philippus Munckerus, quem ad lib. i, c. 2, dicem, ducere murum, dixerunl.
num. 4. Petrus liomam advenit. Hisioriae illius veritas adbuc
Duobus Geminis consulibus. Problema cbronologo- in dubio esi, qu.i Peirum aitinet.
rum de anno, mense, el die, quo Cbrislus Dominus Ac stabile. Solel
Lactanlius ipse; ut
ita etiain
saluiifera passioue genus humanum
redemit, inei lib. IV, c. 24 : Habeatque radicem et fundanimtuni,
quidcm propositi hoc enim agere
nori esl expiicare; stabilisque apud homines et fixa permaneut; ei lib. vii,
si qiiis iiislilueiit, ul veterum pariler diversas excu- c. 10 .Cum ve.ro sibi domicilium stabile coUocavit, etc!
tial seiiteiiiias, et receutiorum eiiani calculos subdii- Firfe/e vero qiind vocal, idem esl ; alteruiii eiiiiu
cat, opus est. SuITecerit in praisens monuisse, mul- iutcrpretatiir. Exisiimo aiilem bebraismum esse, el
lorum e Pairibus opinionem hanc fuisse, quam Lac- respici verba Dei, quibus per Ahiam propbetani
laniius sequilur; TerluUiani nempe. Julii Africani Jeroboamo, sub condilioiie si pie agcret, Deiqiie
Hieroiiymi, Augusliui, nec non Sulpicii Severi et , b^gibus iiisislerel, firmam ac slabilem domum pro-
Pauli Orosii; imo ei recenliorum, Glareani atque miitil, 1, lieg. x, v. 38 Ero lecum, et wdificabo tibi
:

Ilaloandri, uno lantum aiiuo Clirisium prsedicasse domum fidelem, quomodo ccdificavi Duvid domum.
Evangelium solemnius, eoque peracio, proximo inde, C Veram autem Dei Ecclesiain, ut annotavii ad siipe
/< n .u„iit /^-_.-:_. .. Fnsip
C. Rubellio Gemino
r'. .:„ n^.. :... 1:....-
Gemino consulibus, ^jyg capiil jlluslris Cupcrus, saocli Palres passim
el
passione ac morie funclum esse. Eornm autein , qui domum aut templum Dei vocaiil, sacrarum Mempe
iioc tempore cum cura quaeslionem bancagilant, lillerarum duclu. Elsic Lacianlius quoqiie niuUis ia
illis videiur pnc cxieris accedendum, qni consen- locis ul lib. IV, c. 10, aii
: Filium Dei descendisse ia:

liunt quidem in boc cum veieribus, quiiilodccimo terram, ul comtilueret Dei templum, docereiquc justi-
anno Tibeiii imperaioris Cbristnm bapiizalum esse, tiam. Siccap. 11 Yolens igitur Deus melatorem tempU
:

ciim boc dicat Lucas diseric, c. ni, nimirum Appio sin niiitere in terram, noluit eum in poleslale el cluri-
Juhio Silano et P. Silio Nerva coiisulibus ex eo : tale coelesli mittere; cap. 13: Ecclesia esl verum leni-
aulein quaiuor paschaia egisse, aui cerie anle quar- plum Dei, quod non parieiibus est, sed in corde ac
in
luin, ingens illud, ei omnibus ontuium lemporum fidc hominuni, qui credunl in cum, ac vocnntur jideies;
bominibus piis veneiandiim sacrum obiisse ; atque iUud vero Solomonium lemplam, quia manu fuctum est,
adeo hoc Sergio Sulpiiio Galba et L. Cornelio Siilla manu cecidit. Adde inilium capilis 14, ulii nuiUa et
consulibus fuisse peraclum. Et bxc scnteiitia esl pra.clara. Item lib. de Ira, c. 2, ubi siniililcr Chri-
Scaligeri , cui se adjungunl ex nostris qui feliciiis ,
sliini vocal divmi et immurtalis tenipli condiloreni. Ex
horum temporum raiiones componiini. His proxi- aiiis plura colligere vitanJai prolixilatis graiia su-
inum asseculi videiiiur gradum, qui unum addunt |)ersedeo.
aniium, aiiie pascha quiulum rati Filium Dei moriem Ad reUgionem novant. Dicam Iianc ubique Cbri-
illam geueri huniano saluiarem occiibiiisse : c:eteri Slianisiinpegissebotninesepago verum esl; ac idem
aheiinl lonaius. Ad menscm et diem quod ailinet, t» facil eliam Galerius in edicto, quod Gra'ce apud
_..:„ . --. 1- :- ^,- ... j:„„ „. f L--.. ..!.:
Eu^ebium ^i M:.,,..l
Nicepborum, 1„,;..,. :.,r..., l...:.., i:i._:
saiis consial ex bisloria sacra Cbrisluin bassiim el et laliiie infra biijiis libri
moituum esse die quarta deciina nieii.^is Nisan, capiie34, legiiur. Desensu veiborum Jiiiii ai.iioiini, (

primo post sequinoxium pleniiunio; hoc est, si Sca- si omnino et mibi eundum cst iii partes, Casaubono

ligerum sequimur, Aprilis die tertia. Sin unuiii adji-
ciendum Scaligerianae siimmae putaverimus annum
lunarem iiempe (nam inlercalaiio ler in ociaeieride
iieri soiita in illuin annum incidisse non videlur),
dies (7T«u/3w(7tpi(wf fuerii, x. kal. apr. in quo, aut
circa quein, plurium e veleribiis vel compulaiio vel
secuia priores narraiio conqniescit. Sed b;t'c plenius
me accedere faieor; aller vir summus in iiodo, qiiem
ipse falctur dinicilem, sic ad eiuendaliimem conlu-
gere videlur, ul Poela noii oplimus ad niaciiinani.
Sfd hoc amor verilalis excuset dictum de viro,
qucm alioqiiiu, uti par est, .'idmiror et susp^cio.
Ad excidenduni coclesle tempUim. Sic Lacianlius
lib. v, c. 3 Cum veritatem penitus excidere connixns
:

ac limaiius elaboranda lubens aliis relinquo. essel. Ila excidere viiia lih. iu, c. 20, (|iiOiiiodo illic
Quo officio replelo. Elcganler olficii voce ulilur, duo veiusiiores codices; ileiii lib. vi, c. lo, ct de
pro adininisirationc. Nihil noiius aiil usitalius de Ira Dei, c. 17.
coiuiiibiis palaiii, pra;sidibusque el judieibus provin- Nusquam rcpente comparuit. lloc ila ab auciore
ciaruin, imo ol de appariloribus: alTeram tamen nou- hiijus 0|)usciili paulo minus inirahiinur Iraili, si me-
nulla forsilan iufra. Grxci quoqtie Palrcs minisle- iniiierimii.<; a Tacito lib. ii Hisl., c. 8, fiarr:iri, diii

rium Chrisli oizovofAty.v vocaiil. posl mortem ejiis vagalam de ro qu.i<i vivo laiii.ini.

ProceUa uubis. Alonei optimc perilluslris Cuperus, Sub idem temptii, iiiquil, tcnciue sc-iliccl rcrum
Patrol. Vi[. 13
 JOANMS COLlMBf 396
uii Adiuia aiquc Aiia faUomeln ex-
\ i::\'A^..i \<j. A Vrbom oima summis fiisliqiis excilabain. Sparliami.»
veinl Sero adcenlaiel : vario super exilu ejns in Yiia lladriaiii, c. l'J : Cuiii opera ubiquc ininiila
,.. i.j^c', eoijnc pluribus eum vii\'rc fiutjenliLus credcii- fecissel, iiniiiinuin ipsc, iiisi in Tiajdni palris tcnipto,
libusqne. Vci>c^in\'nf dcn\,t]\iM Imiias ilcileril No- nonicn suuiu scripsil. Sod luic vulgalissiiniiin esl.
ror.oiu st< lingeiis mIIs qniJaiii liDiiUiiicio; Je quihtis Opeia roocusiM.uir a SiioKniio, Eii-
atileii) l)oiiiili;iiii

ipsiiiii ali tli>lurii:iiiii, uiii Casaiiitiiu iiolas :ul Siiclu- Iropio, ploui.^siiiioqiio ab Lu.scltio iii Cliionico, iiuiii.
iiiuiii. FiriiKiluni veroraisis iiisce niiuoi ibiis crnirct)), M.MC. Capiloiiuin rclectum, OJeiim, Fonim iransi-
ijiii :i(llKesi.sso \iLletiir auillis leiDporuii) illortiiii toritim, Siadium, llonea piperatoria, cl plura do :

Cliiiolia.ii.-;, NerDiicii» aul siiiKMSllleui, aiil iiovissiiuis (Iiiil)tis adi viros niaximos, qiii inciiioratos sciiplorcs

teiuponbus revicluruiii, ui ailversus Clirisiiaiiuiii iliiisiraruul nolis.

s%\iai, cuui Lactaiiliti iiosiio lan{;uiil
iiiiiiioii oiiiiie Noincn ejus pcrsecutus. Terliili. de Palienlia, c. 2 :
ct rerulaiil (|uiil.iiii Ecclosi.r veleris l'alres; »i Uiero- ?konien ciim famUia ipsius persequenlcs. Aur. Vicioi'
iiuuus iii c. XI, Daiiieli.s, Atsgii.-^liiius tle Civit. Dei de Ciosaribiis, c. 5 : Cenlem umncmque aflinilatcm
lib. XX, c. ll'J, .\iiibrosiiis ad 1 Cor. iv, v. 9; alii arniati perscqunnlur.
el ipsi Nerotiein aiit Aiiliclirisli lyi»uiii, aut ii>suiii Monus porrexil. Lact. lil). vii, c. 15 Sublalaenim:

.\iilicliri<iiuiu fuisse .u: rulitriiiii o^se, stisplcaLi suiil. CartUagine, manus suas in loium orbem terrarum tcrra
VideCl)ry-05.i. iii U Tl.oss. u, lu-iiul. 4, p. m. 150-4", marique porrexil.
rl sonii. ile Eleeuios., Sevcr Sulp. Sacr. Uisl. lib. ii, IN CAPUT IV.
c. 2'). ol Di.il. ii'; c. ull., eic. Qnis enimjusliliam,iiiii inulnsperscqualur? Tcrlul-
dcscendere caperit
C.uni Forinuhis velere.s elc-
g liaiiiis Apoli.gel. cap. 5 Tnles scmper nobis insecu-
:

};aiiiiasqiiesoniiouis ainare Lactanliuio viJent, (|iii tores, injusli, impii, lurpes : quos el ipsi damnare con-
eiiin leguiil ; oplimetiue iiolal vir iiisiguis, idcin iu sneslis, el a quibns damnalos reslitiicre solili eslis.
voce dcscensoris, aul de&ccndere laclunu Adeinlur Cimlor. lil). adversus Nalioiics, c. 7, cl alia aiio-
i

iii^iipor, si placei, Adr. Turnchiis Advers. I. iv, rum (iicl:i liujus sciisus plurima. Nani pii quorum-
c, 9, iDlorpreies Viig.lii ad Georg. ii, v. 526, ct libct temporum liomines vcrc sic giorinniur, solis sc
Torreiitius ad illud llor.ttii Epud. 13. maiis odio esse sed veiiia corum alTcrre prolixa;
:

tl iinbres uivesiiue doducunl Jovem. foret opera;.

Profecius advcrsus Carpos. Aiiclor liiijus libri Car-
iii liis, (|U.c ad perliisa: a blailis, aut veluslate Ixmc pos nominai soios, cum CDiisiet adfuisse cum Carpis
pagii.a' dcrectus circa liiinc locuiu supplendos spec- populos alios niuliis parliluis iiumerosiores ; Bora-
laiil, tiiliit lialico quod adjicijin, nW\ quod cxisliiuein iKis pula, Goitlios, Yrui^iinddS, ut ens vocarc solet
legi piisse iiiiiuiri iitulaiioiic, ei in niiiina (elale: et sic Zoziiniis; imo et .Aslrii)j;os Tapliilos el plurcs,
,

porro, ul.pra-it aiiipli-.>iniiis Cui^erns; aul et inuUinia ([11(13 rocciiS(>i iti liac llisioria Joriiandes. Solos la-
KCculu, iiiifiiim C/uii>li sanclnin ac sempilcrnum cum men C^irpos Laclanlius i)')U)iiiai, (iitippe qui crcbris
descendere cueperii, rediluros pronunlianl. Kiiocbuiii iiiciirsibiis in lloiinna cxloris csseiit uoliores. Idoia
voio cuiii Llia rovcr^uriiin, quidain vctcruiu puia- Jiiniandes dc rebiis Gotii is c. 10 Scd el Carporum :

vere, toslc Augujliuo lib. ix, dc Gonesi ad iilieram,
CJi). l). Ciijus vcrba auuiere jaiii alii, qui (jitid Gie-
goiiiis Magiius cadoiu de rc existiiiiaverii, eiiaui
ostoadciuui. Iiiclir.are liuc videlur eiiaui Andreas
Casaritiibis, commoiitario iii Apncalypsiii, p. in. 4."),
qucm odidil uiia cuiii qiribu.^dain Cbiysosloini libris
Syibur^ius; ut jam his inuiio aniiquioris Terluiliaui
vcrlia uiiiiliam alioruiu opeia iiciii nola, qu.u leguiiliir
apiid ipsuin lili. do .Vniiiia, c. 50, ubi pliir» cx co-
dem, prope ejusdcin seuieiUiu:, collcgit I'amclius.
imo lidC ipsiim o Syr. c. 14, v. 11, lirmaro quidam
Do.^iroruni lcmponim liclerodoxi sunl Ciniali, quibus
iioii lain veriia Sy.acid.c Gr?pca, quam
latini v.asiu lavei: llenucli placuii Dco,i.l translnius esl
in l'uriidii,Uin, ul dcl qcntlbus pociiitcnliani. lu Gr.t;ca
llocsi bclii cdiiionc, i|'iaiii ad veuislissiina cxemplaria
iriu viiliia accessere, yeiius lioiniiium ad bella nimis
expeditum, qui scepe llomnnis infesii sunl. Adde qiuvi
ndlaruiu enidilissimi viri, Ccll:iriiis ad Zozin)ui«
C ,ii,. ,^ c. 28, ol Balu/.itis ad lia:c Laclar.lii. Facluift
vcro csse noii rari), iil a goiile visduin victa, iiediiin
perdomiia, cognomcn :issumpscri!it imperaiores, iio-
lum csl, iiem lyramiosab iis popiilis litulos li:ibuissc
qiiob iie lacc;-sivis,scnl quidem bcllo. Veriim de bis
pluribus rorlasse alias.
INCAPL1T\.
Itlud esse verum dicebat. Ambigcbam nonniliil, eX'-
iiilerprciis cidisscliie liic vox aliqua, jugum videlicel, aut tro-
picuin, aliavc similis. Sod coiisiilliis ea de re amplis-
simus ci dncti^stmiis Ciipcnis, liunc scnipulum niibi
excinil. y.iod auicni ros suas por piciuras aul iiici- ,

emeiidavit, lcjjiuii : Kvt-'/, £J/)oi7T/,ffi Kj/s»>,i, /at ;/iT£- SDS lapidcs, mciiuiri.o prodcre solercnl Roniani, vi-
teO/;, -JT^wif/uu. (j.izv.-joiv.; ra.ig /V^tv.ii. Yeiuui do liis lio voi loi)dim) )i(m pulo. Quot res pnlclierrimas lia-
inulio s:iiitis 1'iiont a<lire celobiaiissiiiii no^niiiis bereiiiiis gcnlibus
iioiidros, si sliidiiim lioc fuissei
llicologiim llclmesl:i(lioi)sci)) 1». Goorgiii:!) Callix- ctiam aliis! Legantur,
lib.xxxv, si liibi-t.quac 1'liiiius
luiii, Iraclalus dc <ii(ir. Jud p.i:le ea, (|ua do ^i^nis c. 4, de Mossala, L. Sciiiioiio, Hostilio Mancino, im-
a^il iici:r(*liiriiiii) illuu) dieni pra-tcs>!iiis. Abcoro.ru- pi-imisi|ue do .\iigusio iiiirral, itciu qii:v,> Aur. Yiclor
laluiii c^^c liiiiic criiiiom ci^ic^io, ju.iicititu c.il Joaii. j^ do L. i^iiiilio iritiinplitim de Liguriiius in tabula
Ilciir. ijixcleri, viri (.cicbcrr.mi ct doctis»iii>i, Lliblor. pi. Uim propoiieiile puhlice, ct alia apud alios pas-

Uuiv. pag. 210. sim. Nec piugcliaiil iiiodo sed niarium ibtis iieni in- :

cidcbaiil ros geslas ircqucntissiine; (luodex iropais

IN CAI'LT 111.
iion minor lyrannns. U iuil l)i;uiiiiaiiiis, qnei» dixil
cnlcuin sua Honiu Scronein, ui aii .Aiisoiiiu» l'oriio-
inarmiireis Marii, qiuc supersuni etiaiii nuiic, ex ar-
cubu^ Cousiautiui aiiorumquc trinmpbalibus, nionu-
iiirniisiitie :iliis, ddcil (.icsar Btdcngerus in com-
;

ncm ycroiiis dc crudciiUil' vocavil Tcrltil iai.us iii
Apuligelico; ctin lib. de l'allii, Subncroniiu.
lucubiivil cercicibus. Lnciaiil. Iuslit. iib. v, cap. 'J;
Qui nuiem lullores Dei te non ubnegaccriiil, cos lolis
caiiiific-nw suce viribus mcuutbunt. L. vii, c. It) Si-
iiiciilario dc iiiunipliis. Niimmi quoque, ut j:ini inn-
uuii illu^iris Ciiporus, oslcndunt passim, viciorias
su:is qiiaiiio sttidlo posleris uotas reddere iaborave-
m
riiit; iii qiiibus iion iiiodo piurimi occurriiiU , Cx'sa-
riiiii (pii rcioraiil lropa',:i, sed noiiiiiiUi libera quoque
:

qmdt-m cuiiio inundo eum magnis lutionum exercilibus civilale facii, iii (|uiliiis vicior prcmil vicli ccrvicem,
inciibabit. aiil tcig:i. Exctiiph» sit ille Fauli /Einiiii apiid
Eiiam memoria nominis cjus cra-ia esl. Meiuineiuiil Goliziiiu), iu qi.o iion mulio socus ac Sapores insul-
liujus ruus 1)10 Ci^^iui, Ucri-diaiiiis, ijl iaiini bciip- tal virlo viclor.

lijies liisli.riio Augu.-^lic, iiiullis ii) li.cs. liiiO el Lac- L.Si|tio ad viiiuni lamoii laborassc Ilomanos do suis

laiiiiiis liiiju.., opiiscuii capilc iiiliuio ad eum ailudit. omiiibDs piclur:) siinilibii>(pie cxpriinciidis ariibus,
Opcra fabriciisict. Syiiunaclius lib, i, cpisl. ^rl ; lcmporis pru.-scrlim coruin, (|ui liic luemohiuiur, iiu-
 591 mrjE iN U13. DE MORTIUUS PERSECUT. CAP. YII. 598
peraioriiii), non ilissinmlal. C:i;->(ibonn.s au Vllani A m^lis odio fiiisse, de niocleliano iniiioriicjuc ejiis par-
Pesccniiii iNign, cap. G, quein voliin adiii. Scd pm licipibus diclurus, iiiulla eos pcrverse docet egisse;
exigil (pnto) lcclor, ul laiiilala siiperiiis ab ani- inque mores et instiluia enriiin graviler invehilnr.
|ilissiiii(> Ciipcro Naziaiizeiii vciba cxiiibcaai. No- Quanquam vero tyranni isii saevissima et alrocissima
y.Os" ic7T4 ^</.(jiU'/u;, o-jy. oiox p.£v £t -/.(xi r.v.Ta wBmjttoi; Cbrislianorum lanicna omiiis xvi, qiiod e.vinde fuit,
T.'/.rj OffOl,' TO |3«7[),sV£0-G«£, 'rwfjtKtOls- Se '/.(/X TWV (T^O^OX et posibac, si sic Deo visum , futurum est, odia me-
(liil. Gr. Lal. Par. A. 1050, ).i«v) ajro-joa?oaiv&>v, ruerint; videant tamen ginari illorum lemponim,
i!Z(i(rj ^[i-j.otjiv.ii Ttv.«(70o: serviatne liic in nonnullis Lacianiius proposito sno,
s^KjOzoyyiv ot CTe^Kvoi, /.C/.i T« 0lK&0'J,Ci7K, ///.i TO zfj; idque sic, ui nonnunquam ea carpat, quonim ratio
i^iOUjOyioo? «v?or, oIts (/.pihwju.i-xii vo^uot. zat 'fupoi, diversa est, muUoque aecus afo aliis narrantur et ex-
Y.uX t6 tojv (/.^y/jyj.iwi Trlfi^riC, c-jy/.fJV.rsVj (Kad. ir^y- plicanlur.
X.OOTStvJ TOVTOtJ Tfjv ^Of.(j0.tiv.'J, UlJ//. Sst /.«t 7r^00i7>'.V- Sctierum iiivenior et vialorum machinalor. Lact.
vr]o-cwj KVTOt, ,
'j»' vjj •jiu.voTioot So^ouTtv oO/ iv'' avTot Div. Inslilul. vii, c. 24 Princeps dcemonum , qui esl
:

7roo(j-/uv(uvT«t f/ovov, «).),« zKt TcTiv (Ead. t^s" pro twv) muckinator omiiium inalorum. Ila sceleinim invenlor
£v 7r)i«'Ty.«a't Ts /.«t yjil-yMSi-v, iv vj t6 ffjSaf «UTOti" Ulisscs Maroni, Riiifinns Claiidiano appellalur.
«TT^.iJCTOTi/iOV T£ -/.«i Ti^.otOTe/JOV (Esd. Tc^SWT£/50v) T«W- '/res<?Mi»i/)a)i/cJpesre^»i. IdemClandianus 2, inRuf.:
T«tb T«t j etxoTtv «AAot f/.£v pr'A).(jTt Twv /3«0'i/.iwv Tr^osrjry.-
Increpal Augusliitn, .sciiiual subliuio tribunal,
pKype/.^j^t^&ui /«(j00'j(Ttv. ot />i£v twv Troliojv ra.clcif.npo-
Parlicipem sceiilri, sociuu) declarel houoris.
TcOKj ^MpoijifjrjO-jcTi/.;. ot 'j£ vf.z«3 y77£p ziij/alrj; (7T£y«-
voJcr«,-, ot r!£ ToJ? £v T£).£t Ti-^ooffzvvoOvTK,-, z«t Tot> Twv apud Am. Marcelliiiiim
g gjc iib. sxvi, dicilur Valen-
«/3X0JV Tty.w,a£vo-j,- (L:id. Tt^wfi^vot,-) o-yve^^aKatv. otSi liniaiius fraueni ValeiUein produxisso paiiicipem le-
6»3jOO'^ovtaf -/«t fjiyzoyjw; , ot os |3«o^«pwv yjTT»iM.£vc.jv, v.at
gilimum polestatis. sed in moduin Hpparitoris moricfe-
'JTTO TOt? TT&TtV Epp't_!XtX£VWV
fl XT£tVOy.£'vwvJ (DeSUIll ill
| ruin. Et .iiiclor Vi(;e Sepl. Severi. <;. 8 Cumque Se- :

cadem editione voces uncinulis iiiclus*. Ead. post veritm ad participalum vocaret (Poscennius Niger,)
verba TiiJv 7r/>»^|:x«Twv /aovov, addil : if Qtf /A£'7« if^o- conleiiipius esi. Porro iit de instiluio hoc Diocletiani
voOiTtv) rro^ystSv, i /ri\L9.T(/. (jiikoyai. -^v.p Q\t T«j', xAnOiiv.^ in ndolesGentia; graliani summaiim aliijuid dicam,
Twv Tvpxyy.cnrofj uovov , «^).a -/mI (Eud. xat Ta toutwv) liitiii jiotius est illo ilomerico, ow. <iy«56v nokxiy.oipK-
TO'JTojv iySodiJ.KTv.. Vere Ii;vc sanclus ilie Scriplor; vtu, et, v.oipwo; 6'<7tw. IIoc pluriniis cpmprobalum eat
forelque faciiliniuni b:i;c omnia singtiiaiim iUuslrare. a.ssensibus aiiorum, ul Eurjpidis Androni. Act. n,
Sod cum quivis idein possilnon nimium ignaius tiioro :

rerum Roinanarum, conienlns ero iiol:isse in pra-

£vs; « juva^'.; ttva tt |i.i\a6^a, icx';d tc xjX.a.;.
sens, origiuem conculcandorum a victoribus coUo-
nim, aui tergorum, videri ab Orienle prolfeclani, ct Senece item.et Pliilosojjbi lib. i dc Cl<!inenUa, c. -i,

peraniiquam esse. lia Josunr ducis jussii , primoros et Poet;c in Medea, Lucaiii quorum ibi il-
lib. i, el
Israeiilarum cidlu regum deviciorum calcant pedi- luslris Groiiiis nieminil. (^iiin IIi(iroiiyiiii quoque ad
bus, jos. x,24. Abliac iaiii veleri, lani nota coiisuo- Ikusiicnm Monachum b;«c sunt vcrlia Eliam muta :

liidine, pbrasis illa videlnr orln, a-j-jx pitzi.it to'j; Wo animalia £l ferarum gretjes duclores sefunnlur suos. Iii
no^c; , sive conculcwe : siguilicare auiem subigere, apibus principcs sunt : <jrues unaiii seqKuniur ordint;:
seii domare, autin urdinemrcdii^-ere hoslein, modum- litteralo. linpcrntur unus, judex umis pfovincice, el re-
que illi poncre, ne noceal in posieriim. Habes eam C liipia. Qiiibus aJde Cypiianuin, de Idoloriini vanit:ite,

Cenes. iif, 15; ps. cxix, cxviii; Rom. xvi 20. , l>. in. 289, et ejus verba niiiluanieiii Minucium Feli-

Qnibuscuni aliqnot alia dicta Diblica conveniunl. cciii, ex quo siinul Fiilvii Ursini emendatio lirnialur,
Qnx omnia licel sanclissiina siiil, planeque mysiica, pro discessit, legeniis desiit ; iibi habes plures in liunc
consuciudiiicni iainen Onenlaiium oslendunt. Veruin sensum laudalos a cIari.-5simo dociissiinoque Ouzelio,
de bis alii pluribus. p. 139. Ncc pra-ierire decet Lactaniiiim nostruni
Insi. I. 1, c. 3 et 5. Horum aliorumi|ue judici i ipsa
IN CAI'l]T VI.
probal verilas; locisselque haud dubie prudenlius
Vesanus el piwcaps. Id iiiter alia salis osiendil
iinpcra!or Diocleiianns, si nou lam «quando sibi
usurpalus l^omim ae Dei lilulus, dc quo vido iUib.lr.
paiilalim Maximiano, cu;lerisque dein adjuitgendis,
Spanhemiiim in dePraisl. el usu iium. |». m. 7-i!). De
aperuissel iii fulura lempora lalain intestinis discor-
pcrseculione ab eodem iosiilula, \ide qu;o collegil
diis fenei.lram, quam lej^endis idoneis ubiquc mi-
Aiit. Pagius in disscrtaiione erudila de consulibiis
C;fisareis, p. 380.
iiisiris cl vicariis; smnmaqiie imperii per oinives
pailes reienta, qiiicii suoruin ralione i<itiorc consu-
Ccenofrurie. y.a.i'Jo-j (jtpoJpio^j vocal Paeanius; idi;o-
jiii^sel. Ila cerie judicat Firnii;ui,us noster, el leclc.
que per m scribendum csse , ne Sealigeruni quidem
Alios laiiien quosdam haud ncseio abin; iii alia om-
jnonere piguil.
nia. Laudat profcclo Valeiilinianmu Amniianus,
Ab aiiiicii iulereiiiplus. Amicos dici icgum, qiios
lib. xxvi, qiiod magniludine urgcnlium negotiorum se
ad intei iorein iidnri^sionem et oonsiliu secreiiora sibi
babeiil proximos, et b;inc esse iliaui Aristolelis,
supcrari considerans, nihil tiiorandum pntaret, quin
KK&' \jr.ipo/i,-j 'ftywj, docueniiii bomiues erudilionis
frairem Augustum pronunliurel. Idein de Diocleliano
laudalissuiKC. AiireJiiini vcro, saiigninarii piincipis,
D pronunliat Zonaras Aniial. t. 2 'AtrtSwv o£ tt/oo? to :

niinas ui occuparcl MiiestiiL-ii.s, uiius iibcrioruni ejus ifi; SixijUzix; jnipoyy.by, y.otv&jvov (/.urrig TzpoaJ.K.pLSccJZ-

'Tui zaT« t6 t£t«/vtov ETOb Tog •/iy£//.ovt«i «ijToii. vj /.aff

('/Loziiuo dicilur Eros, ei tcov e^wCz-v 'fzpoij.ivfji-j «7:ozot-
<7£WV [Xr,V^JTf,g T£T«y^£VOs, lib. I, C. U2, id Oit, Olii- hipo-j;, zaTa t6 ^zj-epo-j- At Mimierlinus niinium
cioruni iiiagisier), plures in necemejus, parliin vcri.s, rocjn-fJpiyyiK : Vos, (jui imperium non lcrra', scd cocli
rcgiunihiis Irrminalis, laniain viiii, tantain polestalem
pnrlini lalsis terroribus concilavit prorsiis ut poslea :

niiitno lobis imparlire diviiia; profeclo immortalisqae

Commodus in se irriiavil suos, apud Sjiarlianum in ,

Coinmodo, c. 1>. Vide Vopiscum in Anrel. c. 3o; An- fiducicc esl, quain cupiditas perturbel : Paiicg. ad
Maxiiiiiiiiiuni, c. 10. Quibits paria, anl etiam am-
relitim Vicl. Cxs. c. .55, Epil. c. .^0; Euiroijiuiu
lib. IX, c. 0.
pliora b;ibes in G(iii;lhli;ico, cap. 6. Qiiid dicemas
Couira Dcuin fccerunt. Coelius apud Ciceronem ad igiiiir de Parabaie aliisque
leir;icliordo iioc a Jtiliiiio

Att. lib. X Nunc le coiilra viclorem Ccesurem facere,

:
non parum landaio? Respondct nosler eliam bic
suinma: stulinife e&t. Ila iiidigiius ille loco siio aiuislcs, scripior, iion fnisse sinceram iilam concordiani, scd
seu episcoims, apiid Optainm Wileviianmn Ki liunc leiiiiHirum causaservatam utcnmque socictalem noiv :
:

occidi, el quicunuiue contra me feceril, uccidain.

aniieiliam virliile maire natam ei cull:ini. sed qualis
inlcr lairones ei y.'j-jt,po-di.ix(/.; in muitiam opem fit,
IN CAPUT VTI. conspirationem. Nec piofeclo indignuin esl obser-
Ul lirmci id, quqd iipra disil, Chrisiianos ooii niiii vatii, YulUisquoquesimillimos !>abui:>sc (inspice nuia-
309 JOANMS COLUMBI m
ni08 mriusi|iio), quos u;iiiiia iit{;euiis, fvnliiu.i, soric, A linlioiiates multi. Kliani tiationales iii provinciis
vim, insii.ulis rl aoiidiiibus l;i:ii apie c<»inp;u;>vor;»i. coiisiitnii ofliciuin , stMi appariiioiiein liabebanl, ii(

Al c.vicros iluos spcciainus, Cniisiaiiiius ol) iiigo-

si osteiidilcv icgc 7 de Coiiorialibiis, ct i(;g. 2 et 4 de
nii leiiiuieiii ac ciiiniLilcin, iioii prolKivit paris i->iius Ronis vacaiitibiis, iii cod. Tlieod. doctissiiniis Vale-
crujelissiini iinircs seil tulii uiciimii|ii(>, cuiii emeii-
: sius. (li aiitein damnalurum boiia, et scntenlia Ju-
Uari^ iioii (lussct. lii Galerio auteiii tclraclioniiiiii dii is proscriptnriim occupabani. inspice Valcsium ad

nimis discrepaliai, (|ui e( alias (errori fiiil (linibus Ain. Marceil. lib. xxviii. Iino Raliomites eraiit procu-
illis scnioribiis, el ad exlreiiiuni coegil
se iiiipcrio ralorcs principuin, qui reditns provinciaics quosvis
ubiiicare SDCeriiiii Dioctetijiiun), qneiii ei ilerculius ad priiicipes spectantes exigebanl. Addo Dufresnium
(Jeiii csi iniitaiiis. Sed h.cc baclenus; nam st quis iii Glossario.
MTi."» v:>ri5l opcia cxculerc, non injucundx , fors nec Et Vocabulum Magistri late patel; nain
Slagislri.
iiMitili (lisscriationi argunionluin hinc n.tsceiur. sic dicti quicumquc vei honiiiics moderaiitur, coin-
Iiuliciio:iu))i. iiitlicliuiics iiiilio vidcnliir exlra or- poniiiitqiie vilain eorum el inores, vel rcbus prxsunt.
diiiciii hc.\x, ad arbi(riumvictoris,auiadiieces&ilalos iia Tiillius ipse cousuies iloinaiios vocal, mngistros
Kcipublico^ ; atque id sensisse videtnr Asconiiis, cuin populi. Ita ccnsores, magislri Hioruni aiidiunl passiin.
ii.is a ('ajicrie cl o^ia<iorie diversas raccrei. Posdiio- Ita magislios operum { (\t)sirh Arbetet Fougtar, Gr.x-
(liiin lame.ii el hn>. teinpori cerlo suiil assi;i;n!il:u. Sed cis e/jyooioj/Ta;) , liabes in vetcri versionc Biblioruin,
viiie Jurisconsnltos. t^iiain Exod. I. Ita magislri dicebanlur, qui ex aucturitaic
iiiterpres Biblioruin , ii

Iteg. XV : Indixittiue MantiUem argenlum

prxtoris pnceranl dividendis bonis, aliiqiic plurimi.
sitper ttratl
fU/:f/ijpo/cnJi6Ms eidirid^MS,•elcap. xviii: ludixilliex n tVsius, ci ex eoGronovius ad Liv. lib. xxxiv, c. ^5,
Assyriorum Ei<'chiee lietiiJudtc Ireceuluialeutaartieaii, in.igis proprie dictos rccensciit magisiros patjorum,
et irigintu talcnla auo. Addc capilis x\iii pariein c.\- socielatHiu, vicorum, coUegiorum , equitum, ludorum,
ireniam. pr;ctcrea cl conviviorum, «lcniqiie doclorcs arlium
Mnlii pra-sides. Atlingil hinc rcin lcviler Enlro- qiionim omiiium digiiitas magisierium, iioii magislra-
pius, tib. IX, cap. 15, simnlquc n.siciiiiil, qua lueril fus. Po>tea ca^pit ea vox iii anlis iMiperaioriim frc-
occasioiic usiisad liiee perJicienda UiDcleliaiins, bcl- quentari ; erniili|ue mngisiri miHtum, de quibus vide
lis scilicet ac vicloriis ; his oniin potiliis. suo iiiitu ct ctimdcin Groiioviuiii, Obs. iii Script. Ecclcs. p. 217.
aibitrioprovincias singulas lcni|»eravii coni|)OSiiilqiic. Iicm mugistri cfficiorum, de quibus adi Corippum
Kxeiiipluiu esi jEnyplus , prosiialo in ci AcImIIco : Afrio^inum, lib. m, v. 17^, ibiquu notaia a dociis,
Vicloria, iiiqiiil , ucfrbc nsus esi ; lolitm yEffyptum pi;(!scriiinque S'>lmasiiim ad Julii Capiiolini M. An-
(intvibus proscriplioDibus ctvtlibusque fti:duvii. Ea toniiium pliiiosopiiiim, cap. 8, ci Vaiesium ad Am-
iuiiien ordiuuvit ,
occttitoiie prwide tiivia el iliii- iiiiaiiuin Marcell. lib. xxvi. Scd ct ntagislri epistolu'
posuit, ud nosirain atntem mancnt. Clarius ct
quee rum, memorim , disposilionum , census,
iibelloritm,
inagia appnsilc Pranius Kat «oro; Atoz).nTt«vof iv: vcstis lineie, vesiis privuice , et alii reriim atiarum ;

Aiy^TTTM Tov aJrov t» ^U/ipr,Tcf.-:o, -/.«.1

Ay^i).).ia vi/rlTaf , de (|iiii)iis iiispice noiitiaiii uiriiisquc imperii, cl no-
oiit. tojj fiiv v.axv.ifx-
T.v/ir,; '\)[utxn'oi £7T£^fl).0j tft vi/r], l:is viroruiii rar;c eniditioiiisfama illuslrium:id ilislo-

5«f TOiv .Vi^-jTTTiw, Tot; 5s /otTTotr ffopo-j; tk^k» wf [iu.- riaiii Atigusiam.
')iiz''). SaojTccTou;. e/. zv.-j-n; Si tvi; vX-zw.; zat ;r«at Tot;- pri> aclionibus illa xtalc cre-
Civiles acliis. Actus
^aaiVivouLivoij t«j d(jQrjc.u.; £rsOr,xcJotau.iTOJjiau£vo>- Triv bniin. Ei sic eii:im Laciantius de Ira Dci,c.l!2:
•/{,•/, -/ai £tj u,rorjpa.fr,'j «vayayojv otTravTa, OTTJp xat d; C Speclari uctut uoslros a Deo; cap. 17 : Singulorum
TO'i£ iz&aTriiiv. yiiare oiniib cnm liis bel!(i conseii- actus aniiiiudvertit.
liuiii; indcque app:iicl, iioii ila a-vt7Toor<T« semper Exuctionss. Uiide exactores. iT^iixKrai, qiii vel Iri-
esse, qu;e Mciaphrasles ittc iinlict pie:'iora, sive ca biila , vel opera exigunl. Vide iiiterpreics Mosis,
de suo adjecit, sive Kiitropio cojiiosiore iisus esi, Exod. V, V. Q el 14 : F lugeUatiqtie suiit, qai prwerant
quani hodie nns. Uci vcro, qiia de liic agitur,
iiliiiiur operibus fiUorum Israel ab e.vacloribus 1'tiaraonit. Scd
vesligia observasse vidcor iii legibus eiiain islorom de iiis passiiii eli;im alibi in sacris exiraneisqiie lit-
et sei|ucnliuui deincc|)S leinporuin sed ad ea colli* : (cris. Exaciioncs vcro has iii Diocleliano nonniliii
genda niinc salis otii non esi. liecle aulcin prcesides cxcusaiit ciclierrim;! ijella, qu;u imperante eo vcxa-
nosler voc^it, quia al> iiiiperaiore inissi coiistiiiiii({ue batit orbcm tcrrarum. Nain ul iniliu ips:i oiniliam,
erant. Viile Lips. Excurs. ad Tacil. Aiinai. lib. i, Bagaud;e Gaiiias, Briianniam C;>rausiiis cum incolis
cap. ".^; lib. XII, cap. 60; Salmas. ad Spari. Ila- ejus insiilx. Orientein Persx>, JLgypum Aciiilleus,
drianuiii, c
15el 55 Spanhem de Pra^st. et usu ; Arricaiii i'eiii|iiain Julianus et n;ilioncs Quitiqucgen-
numis. m. :i7'2. Per officin, iioc quidem loco in-
p. laitus quaiiebant. Unde et auctor buius scrijiti infra :
teiligil rr.c^idum Judicuinqno apparitores, minores UcBC quoque lolerari possuni , qutc ad exuibendos nii-
ncmpc iiiagislralns cum inililibus; quo loco ferc fue- Uies speclaut Porro de ceiisii , sivc ceufiiiione hac,
rant, (juo:. pnliquior a^las accenios, statore$ (quan- itnpriiais de capiiatioiie, vide Lipsium ad Taciti
qiiam liabiiil ei rcc<;iiti(ir ssuis statores) et, si sum- Annal. i, cap. 31.
inis npp.ircrcnt inagislratibiis , Uclcres. poslcrior, Leyem pretiis reruni venaliuin. Olini quidem ab
(-omiiiuiii noiniiieo/7ici»/i'«appcil:>b:)i. Niliii Ireqiicn- r^ iEdilibus, qiios ayo/>a-/o/xov? Gr;i'ci appeilaiit, vcndcn-
'^
(ius in hciii Marlyrum, in Lcgibiis iliius .x>vi, in no- liuiii coercebiinr iabies. Vidc (|U.(! ad Aristot. Polit.
tilia utiiusqiie inipcrii, scripiisque atiis. inio ct Siic- lib. vi, cap. 8, coiiegii Piccarius; tiisi mavis et
loiiinin iii Vcspisiano sic iocuiutii DSlcndil o t.kjj Ilomaiio]'uin,eii'etiquuruingciiliiiint;ibu|ariacxcutcre.
Groiiovitis iii Olis. ad Scripiorc-. Ecclcsiaslicos. Sic Doiiec lex necessttaie ipsa solvereiur. Iniperata vi-
Orientii qiiidiin coincs GOU lioiitincs li;ii)el)ai in of- titalo niniia, vendilores omnes de coinimcio rem ge-
licio pr;nfeciiis |)r.Tl(irii Alric;i;, 58.S; aiii plurcs,
: runt, quas', in vetabro oleurii, ul cuiu Ptauto loquar,
alii paiiciiirrs. proiil res e.vigcKi vidcbadir. Vide qu.e resiiue ainotat» Irusiradesiderarifaciunt. liac aliis(|uc
collegil (Ic !iis l^incirolliis :id cap. 9 iNoliiiie iniperii de usut legum corrector mnlius experiendo ar-
c:iiisis
Orieu(is.Siitciinleiiiial:itiquis,biraLactaiiliopr:rsidc8 guif, ui xlv, cap. 52, quud inter
aii fere Livius iib
piiliiis ip.sos dici, it scliiccl iita ouotv, aiil ipsis paiilo alia de iis vel niaxime venil accipicndum, qusc ad
iiia]ores , pares, supparesvc , inagiiopere quidem prctii pertineiii mcnsuram. liia enim vernis csl ven-
iioii rcpu^iimlio. Memiiii nnniqiie iios eliam veiiire tis inceriior. Vidu Boecleri disserialionem de Men-
orncioruiii iioiiiinc; pr:<*scrlim ipsornm conlempla- sura prctii , et qiios ibi vir iiie suinmus iaudal.
tioiie iinper;iioriim.Sic TiMJanus Plinio scribil t)\' : Ilic monela. Glos.sa*. vetcres , Moneta xd-o; , t6 jj
plomatibut qu(c of/icio tuo dedi, Episi. ull., lib. x. yufUY/ito^j. Itcin , Moiietn , TOTrof ivOa to voniau.x m
Sic alii rursiim Bitliyniae prxsidi, hoc iibro, cap. 48, y/y.PKdmriu. Sic Monetui Treveric;c incnlio fit in la-
LiciniiKS, dutis ad officium tuum lillerii. Vcrum lixc piais niuiiii inscriplionc apud Grut. pa^. 93, Num.
jaiu anic iioia cbsc po:>dUnt. 3. Sic ab Ausonio celebraiitur, i\\ija Me^iolani fuerc
 , : ;

401 NOT/E IN MB. m MOnilBUS PKRSECnT. CAP. \. m

Templa, palallnwque orces, opuUiisqiie Monela. Cnjus A rum non sit, et ipsiim dici av.irum, licet allero mi-
carriuiiis versiis aliqnol iii veloii iiiarinorc essiare nus. Ejus ncmpc generis liomincs rapta sparyere,
(locol Ferioiiiis iii ,\lu.sis l<apul:ii"iis, lil). iv, meiii. sparsa rapaci avaritia recoltigere certant, ut ail Scne—
21. Eiiieiidaiioiieni vero viii docli, «{iii in iiolis a^i ca, lib. ide IJeiief,, sive ut Ovidius:
Aiisoniuiii reponil. el Iw.i mores , ubi lcgeb:itur aii-
Quserere ul ufasumant, absumpta requirere certaut,
lehac, Andqui niores, mnnuorillutj nori comprob:it.
Atque ijisce viliis suut aUaienta vices.
El sanenoiuiii iJliid F.iiiiii, Moribus anlifjuis, a Plaiilo
bis repetilniii, laudatuin eliaui a Vespasiaiio iinp.i- Itcm Manilius I. iv, v..25
raioreapud Taeilum ib. iii, c- 57, ei a M. Aiiioniiiri
Luxuriamque lucris eiiiimus, luxiiqu(?. rapinas;
Pliilos. imp. 3])ud Volcaiium GbUicanuiii in vila El summuia censiis prelium esl, effuudero cciisum."
Avidii Cas>ii , c. 5, lociun satis aplum in AusoniaiiO
illo cariuine liabere videlur. Adde, si videiur, Aiisloielem, Nicom. lib. iv, c. 3.
Ita semper demenlabat. U
est, iiisaniebal. fiiriosus Sed ut rodeam ad h;cc Lacianliana, simillimus vcf-
el uemeus erat , Hinciuarus dc divorlio Lolliani : buriim positu «l figura locus, lib. iv, c. 3 invenimr
Alii aiitein potit, alii anleni cibo a sortiariis dementnli ex quo couslare possit, atit hircquoque veie Laclan--
su)i/. Gioss;cL3l. Gr. Demeiitnt i^i^r/jTiv Dementire, di- lii esse, aut auclorcm .«cripti hnjus eiim esse studio-

xil Tciluilianiis iili. de Atiinn, Lacl.iiihiisipse iii Ins- siiis imilatum. In iila priori partc, ut pericuU minus,

lil. aliiqiie. Cuperus. ViMlia Laclaiilii, lib. iv, <. 27, sic ptus difRcuttalis est : quod obscura rerum ralio co-
Iiaec suiil : Ecce aliquis iusiinctu da'r,wnis percilus, de- (jil diversa sentire. Hic ut periculi plua, ila minus esl
inentit, eflerlur, insanii. Qii.bus jjciiiina siiii' is(a, iii>. >i difHcnltnlis : quod ipse hhiix rentin el quolidiann expe-
I, C. 21 : Seclis uaiiiqnn liutneris, ct lunique mauadis- " rimenta possuni dorere, ,]uld sil veriits el melius.
Irictos (jtadioscxscrenir-i currunl, e[ferunlur,ini>uniiinl. Siaiiin prmsio. Cie. do Nat. dcoriim, lib. i, c. 38 :
II;cc oiniiiiio loiiiioiiil i e>l leclio, non illa (|uain invi- Qaid, quod siinul ac mHti cotlibiliiin esl, prwslo eH
lis liijiis obtrsidiiiil iioiiis Dempstcrus el G:iiUciiS, et iinago ?
efferanlur. Ciceroiieiii iiniialur Lactaiilius, iil ple- Consianiium prwtereo. H:cc ila nonao sectioni , sive
riimque alias. Or;it, pro CcElio, c. 9 : Lcesi doleul , capiii, recliiis vidcniur accessura.
Riillum, c. 35 : Sed certo con-
irati efferuntur; Coiitr;i
linebuniur, progredienlur iongius, efferenlur. Vcnim iit
L\ OAPUT IX.
ad pra>S(>ntia redeam'is, demcntare sic posiium esl Efferilus a lionmno sanguine nliena. Scrlbeei feritai:
ut apud llegosippnm clferare. lla ejferaveral , inquil, sic iiilra, c.40 essaqilarii, pro sagilarii. Amplecii .se
Herodes in mimsos. Yide Grouov. Obs. iii llisi. Kc- haiic, duasque seqnciiles emendalioitcs meas, scribii
cl. p. 71 :Sic poHcre, mnlare,movere,pra:cipilare, aiia- perbenigne ampiissimus Coperus.
quc iiiierdum, aiit elliptice po-
miilla, intrausilivc Sialu celsus. Iia editio Parisicnsis : scd legcndum
tius, iia iUto sesubaudieiidum sit. Adeani adolescen- esse stalus c£/su$, docenl Lactantii similia coinpluru
lcs iiigemii Vossium, lib. iu de Analogia, cap.3. Div. Instil. I. II , c. 2 : Nobis autem stalus rcclus,
sublimis vnllus ab urlilice daius est ; cap. 2 : Subjec-
IN CAPCT vin.
tam pedibus vestris lerram conlemneretis, corporis sla-
Fraier ejus 51axinnanus. M;ax. Ilcrcuiiiis rraler fiiit iu salvo; c. 17 Staium sublimam accepimtis. L. iii, c.
:

Piocletiaiii non nalurce, sed iinperii cousorlio : qiii

,
l :Quorum slaius recius esl, lib. vu, c. 9 : Cujus cor-
nomiiiis ejiis usus freqHeiit;»Uis est hisloricis el pane- C pus ab hnnvro exeilaimn, vuliut subiimis, sialus erec-
gyrisiis illius :evi. B iluzitim vide, aut ipsum polius , ius, originem suam quwrii. Dc ir;i D. c. 7 : Hecto staiu,
q!iem allegat, Mamertinum ca;lerosque. ore sublimi. De Opif. c. 8 llominis iiaque solius rec-
:

liercnlius. Nempe Maxi-

ui [)iocleiianiis Jovem, ila ta raiio esl, et sublimis slaius. Simiiilcr Min. Felix,
miaiius Herculem palri opem coiitra bostes ferentem p. 138, cl ex vciustioribtis Plaiiius, .\:iipliilrioiic,
simulabai; unde ei Jovionim ei Horciiliorum longius Formum cepi liujus in me el slatum.
producla ad posleros nomiaa, de quibiis bic scriplor Animique dcjecius. Scribo, dejeclus, ut apud Cbii-
infraexiremo lioclibro. AdiMamerlini |):inegyricum, diamim opcra virl magni nuac ememlaliorem , I. iii
prajsertliii priorem, M;!:<imi;iiio dictiim. Mira auleiii de Uapiu Proserp. v. 297 :
iiisoientia deorum nomin:! ct bonoros mnlti pi inci
•

Siipplex dejeclaque veslris

pum invaseruiit olim. Sic Aiiligomis, sic mius Gfypi
.\dvolvor genibus.
filiorum Aiitiocbus, ilem Miiliridatcs, el posl cos M.
Antonius, nec non et C
C;iligiil;i, B:icclium refcrre Aliiii qiio(|ue dejectim ciientem disit Idem : qhomodo
sludebanl; Mcnecrates Mcrcmiiim; Tbcmiso, Alcxau- ci Statitis, Silitis, Priidiiiiiiiis, aliiijtic. Etiam Gioss;*',
der, Pyrrlms, Commodiis, et bic Maximianus llcr- Dejicio, xKTays/Jw, xaTa^tiX).!» to ^jOovTjaa, zaT«6ci^.)vw.
cuiem : imo ct Maxiiuiiiiis supcrior eiiiiidcni. .'Viigiis- Cum onmibus suit ad belUtin penjere. De genlibus
lus Apollincm egil.nou rcfiigiens lamcii (piaiidoque Oricntis, quibiis pr:fliiim iiicuiilibus ,

Jovis iioiiien ; sic corle ali Ovidio aliisquc voc:itiis non

. . . Est acerriina iiuilo
semel quod et de c;cieris legas aliquoties. Fusiiss
:
Ordine mobililas, iiisperaiique recursus,
lioc osieiideruntAndr.cas Scliottus.Iib. iii, c. 5. obs.
Hisl. ei itltisiris Spanliomius de Pru?st. ct usu num.
D utaii Claiidianus, non est cur ea, qu» apud veleres
aliquol locis. iiovosqiie obscrviila suni scriplores, huc coiigcram.
Quod avarilia minori altero fuii ptut, inajori vero m'- Videal qiii vulei Jiilium Cx>sarem de B. Gail. lib. iii,
nus, sed pliis limidilalis, plus vero animi, non ad bene c. 5; iiorodianuni, 1. jv, c nll., Senecam, delra l.iii,
faciendum, sed ad mide, Corrupla hx'C el dei.ravala c. 3; Fiorum, lib. in, c. 3; Num. 5, cic. Servanima-
esse faleiur clariss. B;iluzius; nec dissiuiuiat ampiis- jormii morem hunc eiiam hodierni Turc;e.
siinus ei doclissimus Cuperus tociim esse difliciiem. Cl jam detraclarel. lia apud Min. Felieem, p. 260,
Teiitabo tameii, qua jioiero: existimo auiem sic pos- inspitrsa meHdacm ; apudSjmmachum, !. vi,.cp. ult.
se restilni. Hoc solum differebant, quod avariiiwma- commandare; apud alios, coniraciabil impariire,
jori aliero [uil plus, sed el plus timidiialis minori ve~ : obandire, circumsedere,
ro minus ; plus vero animi non ad bene faciendum, ,
IN CAPUT X.
sedud male. DiocletianumlimidumcaHidmnquefuisse,
cuiiidcmque avarum (et esl sane timidior qui non Erat pro timore scrulaior rerum fulurarum. Prce ii-
vlribus, sed anibus dolosis, pugnat; rursumque ava- more aut pr(e metu, est equidem iisitatius. Opinor ia-
riliaecum uiroqUe vitio solete.^seconvenienlia) lalem, men dici posse ;;ro (tinort!, utapudinterj)retem Biblio-
iiiquam, Diocietianum fuisscnarraiit hisiorici pas^im. riim, II, Reg. vi :Conturbaiumque eslcorregis Syrice
Maximiaiium luxus.proriindendique et lemere donan- pro Itac re ; ct quomodo Sulp. Severus Sac. Hist. i,
di libido ad rapinas et injurias alias instigavit ; ut mi- c.9:Fratres, posi pnlris obiium pro comcieniia paven-
403 J0\NN1S COLUMni ^•Ot

/«•$ benigne Itabuit. Erudilfi vcro diril. (liviiiiilionein A li»'Pl : in soploni qnoqno locis, toMo Foslo, fiuiobaul
siipersiiiio^ain pr.il'eci:imosscaliiuoroeisollicinidine, sacrificiuni (liis, III iipinor, pra^sidilnis ; nl apuil
qn;i luUna anlovci liiuus. Arriaiins iii Epi^cl. l n , c. 7 eumilein pntntualis flumeii lul sticrilicandum ei ilew
conslilHlux eral, cvjus luli^lu paUilinm rsse pttta-
Ti ojv riuit,- i~i. zii fs-j-iiyj^i; |/a-yT-:J£C795(i «y£t, >i (isi/.iK, iit

t6 yoCitT^at rig «SiTJt';. Liiei:«iius iii Ps<'UiloniaiUi : banl. Porgit dein dc inoiile .4vs^;ro, de dco Poniiio,
Kar£vor:T«v ?6v Twv iv9«<y)rtt>v jSiov uto Svoiv Tourotv de Jove ileni in luoiuihus ctilio di^^scroro, qna; rcc-
[Lfjic-v.-i T-joavvovnzcvov , £).:Tt5of z«t ijp6§0'J... iv icuyi- liiis ex ipso libro petpntur, propedioin in usiis pu-
ziooi; vio, t&) ts oiOfliTt, zi/t tw f).rt^ovTt, iroorov rriv blicos prodiliiio. At in aliii cpislol;i, (|ii;o niihi aliii-

TTOoyvwTW «•iisryraiOTdmr-i t! x«s 7:o^S(v«t«tt)v o-jctkv, •/«t lil Cas viri insignis noia*;, qniliiis hic frHiintur loclo-
AsA^ov? 0''t&> tri/at Tr/o-jTiiffK," — 5»«t Arj).«v, ;!«i K^ii- res, islhivc adjccil.
noii solos
Hac de rc aiilea scripsi sod ciiiii
deos vciicrali ?iiil, vidcaii poiiiis
montes
:

xaiB&acyx"^"»**^^'"^'''!"''' *!"'''' ''l^"*^ ipsnin reiUiis

fo-/,
iit

legenmr.' SHJavuer cliain Valcrins Flaccus , lii). iv.
Fidere sod meus cfPia ne(niit quamiinique propinquat
Phabis, ct ilte opuruin suiiiiiius labvr, lioc ntagis aiiguiit
Proxiina; n«c vales s»l jaoi inihi Mopsas el Iduton.
iln(jisler aruspicttm Tatjis. Exisfiuio
legendiim sil oiintiuin. S:c c. 56 : Qui ct sacrificia per
omiies deos suos quolidie fareret. Sod forle pra^cipiie
Elagabaluin et alios deos ndnii, qui siib nioniis clfi-
gie tolebaiitur. Nam El;igabaliis ila diclus esi, qiiasi
deus vions, vcl deus moniis, uii post Fnllenim doccl
reiincri posse Salniasius ad Hist. Anguslani el ex Herodiano niim- ;

Tuijis, cliam reclo casu, niorc Graecorum, apnd

in misqoe paiet, ejus simnlacrnni niliil fllind fuisse,
•|uos 0(:oiiiTilT;i^is Pylhagoriciis, ciijiisSiob.X'US mc- qiiain saxnm iiigens. Hiic pcrtinet malor Denin, vcl
iiiinil; itein A-^i;-, Bacis, iielis, Datis, Lysis, Eiipolis, Cybele, qiiK fcra inontinm dca vocalur .M;«ceiiali
j^
elalia virorum noinina sic lonninata. Sed nequiddis- ^ apud Dioinedeni. I. iir, p. .'514, vel quia
(luia iii inonlibiis
simnlein, suspecta miiii esi vox u) !ts/;it:um, iit glossema, Ciilla, vel quia lapis inlbrmis ox monie oxcisus. Ailaii-
cujiis hoc ioco auguror fnisse inlfrpreluin fagis, aul tem certe inoniem ut deum colui.sse accolas, el Cap-
alii|uid tale ^ipmmodo
nairatione similliina, et cuin
in padocibus inontoni fiiisse -/«t 6:6v, v.v.i o^oxov, zat
hac utiliieroMiferenda. Prudentius, Apotheos. v. 467; a7«>//«, scribit Max. Tyriiis disserl. xxxviii. Quam
iii rem plura sed accipe occasione
noiari poss^nt :

Postremos'\ue auitnie pulsus iii cordc lepenti

Hialris cieum emendationes, qiias jiidicii lui fa-
diias
Callidus iiiierprcs numeris el finc uolabai.
cJo. Sirabo lib. x. p. 409, scribii, Phryges eam a
Adjice quicdceodem Juliano narrant Gr. Nazian-
bis, loco nvla-nv vocare at n^lrm est urhs iiliolia^, lesle
:

zciiiis Tlieodoretus ; nnde couslare polest impi.t

el Stephano et Statio. Scnbo (piapropter StTru).r;vr/v,

ilia Pagaitornm sacra Clirislianorum iiiierventii s;c- quod nomen dauiin fuit niatri d''iini ; ol ita in mar-
piiis fiiisse disuirbatn. inore AruDdelinno Magiiesii et SmyriiaVi Jurant per
Prgfani liomines.QiOii imposlor iile Sfehstissimus, f/.>3T£o« T«v (TtTryO.Tivijv. Allcr loous esl Varnmis .apnd
de quo Luciariiis, in re smjulala, idem in scriis lecc- B. A'ufinstinTiin , lib. vii, c. 24, de Civitaie Dei. Knm-
re aiii, ul Ctirisiianos, solos vere pios, inipielatis et dcm dicunl malrem tnaynam, qnod Itfinpanum liabcc.l,
sacrilegii accusareiil. Sic Flavio Ulemenii (Fabiiim sicjiiificari essc orbcm terrae ; f«o(/ Inrrcs in capitc, o;i-
niale voc.it editloLcunclavii) coiisiiliKoinano, el uxo- pidu; qiiod sedes finganlur drca eain, cttnt oninia mn-
ri ejus Domiliiiu;, Domiliain conjiijis cogr.alis (zt^fpotv Veautur, ipsam non nwrcri. Ullima sid resiilue quod :

«7s^ii«; /ai (zOioT^To; £y-/).»)w« inrrji-/Qn de quorum : seHens fingntur, circa ctiiit cum omhia moveaiilur, i^ -
siippliciis Diuuis libruiii lxvii adire lioebil; nisi quis f! sam non moveri. Id esl, idco De;i sedcns fingiuir, ini
ipsa coiisulercmalit Clirisliani)rum Mariyrologia. Ad ex nnmmis pluiimis paiet, qui:i ipsa, <ivc teria, ni ii
do Ualuziuin ad vcrba capilis terlti.Ecc/csiH restituta. moveiur, cmn lamen oiiinia circ:i cam moveanlu!.
Non esl hnjus loci inqnirore In placita |ibiios >-

JN CAPUT XL bhoruin, qni vel torram moveri, vel siarc iiniiii -

iiilem docueriinl. Uecle anlem ;ipiid Lnctaniiiiin.
Deorum monlium Ualuzius, ciijiis nou
Culirix. Cl. deorum cullrix; el iia Marticullores in insciipiioiu!
levi bonelicio librum huiic respublica litieraria , »t veleri apud Gruloriim occirrunl. Qnaj sequuntur,
viiidici ac editnn primo, debel, Dcos hosce montium , ita jam olim eiiiendabam, cjuji intcresscl dapibns, sn-
quofjue laiigit Cijuimodiaiius, fleo.s mo»/eses, (siceniiu crificubal pene quotidif, ac vicariis fuis epulits exltibc-
iegoiidiim ceiiset) neciionDiO.s monlenses, quorum cx bal. \\\ ultima liliera vocis cuin, ot brevi scribeiidi
prx'scriptis Jovi (ledicata cst ara illa apudl Gruterum, ratione. pro inter, oinissa es( li:rc proposilio
ir cl ;

cujus dabimusmox in>criptionem,nondubil;iteosdem
bah ere ; qui lamen, aul i{uorum <roiiiiiium illi sin t,fa«su3
sibi non liqucre. Et cerie resnoiicareiob5Curit;iie.Vi-
deainus tanieii, quam hic nobis viam pr%eatCuperu$
roster, vir eruiiiliouis pariier et dignitaiis amplissi-
ni;c. Lx noii^ suis ad apotbeosin ilomeri, quod opus
ad.umbilicum nunc, ul audio, fcsiinans cupide a
priscjrum studiosis clegantiaruiii cxpectaiur, li;cc
excerpta, pro reliiiua benignilale sua, inecnm coin-
muiiicavii vir humanilalis celebraliSiiiiire. Postijuain
dc Hoiucri in monle summo posili piclura tigeie
cccpii, monliiini, ir.quit, inagna oliin veneratio, iii.'
que iis exlructui ar.c et tcmpla, ui sulis superi|ue ex
liisioria tam sapra, quam piofan:i palel, pleiiiquu
numinibiis fderaiii. Unde apiid Philosiraluin Indi
Caucasnm e^wvol/ov vocanl; Persa;apud Hciodotnm,
ir.l T« '!c^/,/6t«t« T'Jjv oOpswv or./aSatvovTSf , JoVi hostijs
immolaiit. Mouliuus, qui moiilibus pr.tesi deus, apnd
Arnobium occuriil; inaterGalerii Mjxiiiifani deorunt
moiiiium cultrix tnulier admodum superslUiosa Laclan-
^io diciiur. Dii Monlenses in Inscriptioiie apud (iru-
epulas legeiidum essc ex ipsa loipicndi ratione palct.
Vicariis igilursiiis, sive minisiris aulicis, comiiibns,
prx'feclis, qni circa c;im erant, cpulas, cxhibeb:il;
iisque, ui se(|iiilnr, abstincbant Chrisliani. Scilicct
cum illa dapes exhiberc volcbai, ciiaiii sacrilioab;it,
aique sacriliciorum ).u'f(/.-j(/. mciisis juhob;it inlV-rii.
Hx'C eraiit idolotlnjta, a quibns qiiomodo abstiiiore Si!
Chrisliani debeailt, Liicas el {'aulns doccnl. Non-
niilla, eaqiie mm
cnivis ob.ia, liac de re- noiarc pos-
sem : se<J tempus iioii sinit ; lantniu(|iie iiioneho,
eadem advoisits Christianos Irauile grassatum csse
Miximiiiuin, c. 37, iiifra. ILoc ain[dissimus ol doc-
tis-imus Ciiperus; qn.!; cnm saiis liiciilenlam affer;iiil
liuic loco expIicaiiotie:ii, ct eleganiia siia phiceaiit
pliiriiniim, nieas cogitaliiincnhis de iiis iii patica coii-
traham. Eniendatioiies ill;c duae, verborum ncmpi^
Varronis apud B. Aiigusiinum, ct Slrabmiis deinaire
Idaa, scu Sipylen:i, placent vehemonter; ncc dubiio,
qiiln viris niulio nie dociioribus sese approbatiiiu
eant. Sed nec raale, pro montium, reponerc videiiir
oinnium deorum ciiltricem el sanc dis deabusque om- ;

lerara, p. 21, celebrantur; qu.-e quia Ronlai Inveiita , nibus, Jovi ac diis omnibus, Silvaiio ct dis omnibus,
^ideiuiir signili^ari dii, qui seplem monlibus pra:si- similiaque complura, mu!i:c olini dicai.D suiit nra;.
(jebaijt, quorumi|iie in lionorem constituium forsan Qiiia tniien luiiiis est insislere lectioni codicis ;iiiii-
$1 sacrum septintontium, qiiod celebralur a monlanis, qni, muntium dcos inlcriireior, deos a profanis cnlios
^d esi, qui momcs inhabitabaut, non :iulem a loio G(}iilibus ; luis enim Moses ipse ait, deos suoscolio-
ipopulo, uti apud Varroiiem lib. v. du L. Lai. iegere casse super montes e.xcelsos, et colles, et subier onuie
 ;

-105 iNOTyE IN Lin. DE MORTIflUS PERSECUT. CAP. XIU m

lignum frondotum, r>eul. Adile ii, Reg.
c. xii, v. 2. A admodim subtilis nujento , el qm sevenialem snam
XVII, V. \\ el plura qiir^lia sacraruin Litlcrarum ies-
;
uliena vellet invidia explere. Similia legas in Excerp-
limonia el formulne Laclnnlio ob ocnlos luisse vi- lis Jonnnis Antiocheni a Vaiesio edilis. Simoniiho

deiilur, consolaloriuin «cripiiiin ad ChrisiiaiKis me- praceplum respexisse vid<,>lur Diocleiianns , quod
dilaiili, cuin niliii ad coiisolatioueni iis efficacius, Uieroni dedit a|iiiil XiMiophonlem verum justo la-
:

niliil ad lenieiulam aceibiialem rerum poleiuius liiis cxieiidisse. \ivSpi «^^^^ovtj tc» ;7.iv «v«'^xy3? ocow^vov,
exisial qiiare ad eas couformal siyliiin suinn sa*-
: v^u.ot; 7Tf OTTKZTSov dvaj /o^vkJsw , to. oi k5).5c «TroStoovai,
pius. Tamen aut sepiinwiitii deos, qiioruin meiniiiit 01 eV.VToO TTOfyjTiov.
eliam Terliillianus ad Naiioiies, iilj. ii, c. 15. Aniuis, El qnaliler sentiehant. Legenduin esse, El qui aiiler
et Jani, et moniimn teptintontiuin (iibi lors legeii- sentiebaiil, vidit in addi^ndis cl. B^duzius.
dum septimonlii) aut moniium Iloinanornni, qm fuere
, ApoUinim Milesium. De oraculo Milesii Apoliinis,
in Piceiio in regione l«ealina, (ile quibiis Siciilus seu Branchidariim vide Siraboupm lib. ix, et qu« ,

Flaccii-^, el Rei Agniriui scriptores c;eteri,) lioruiu, coUegere eriidiliad .\larmor:'Oxoiiicnsi;i. Cumpriiuis
dico, aiit aliorimideos moiitium milla veiai religio aiilcm adeundus V:ilcsius ad Am. Marcell. 1. xxu, el
snb isiis coiuprehendere nisi quod Sylvaiius ille
: paiica, sed praeclara airerons Isaacus Vossius ad Me-
linium lulor Romulae non admisil;
islius s;»criticiuin iam. lib. i, c. 17.
hunc enim foemina sic coli nefas luit. At a coetii
a
IN CAPUT Xll
montensiuin deorum, de quibiss inscriplio loquiiur,
Sylvanum niinime exclutfendiim inilo, iieque ex co- Ad septimum kal. Marl.Wde fueritne iiie ellipsis
rum caterva, in quos iniendil digilum Conimodianiis; \oc\\lxdiem lerenda, qu;R hodie eliain viilgo frequens.
Exuperantius enim isteSylvani se jaclat saeerdolem, B Porro non illud modo kalendarium, ciipis ineniinit
el milii ()i!idein veiisimile iil, sacriliculiim illnm. Syl- Baliiziiis, Terminalia ponil a. d. vn. k:d. mai t. sed ,

vanum ejnsque (TUfASwuojf y.c/1 cvjvko-j;, Herculcm et alia nihilo iiiinus vetusla , inter qua; celebralissi-
juita Rusliciiin, Liberum pairem, Nymphas et simiiia iiium illud a Ciacconio, Pauloet Aldo Manuiiis, aliis-
monstra, hic vel maxime iiinuere, utpoie quonim et que deinceps editiim s;epius quod ;iulem qiia;dnin :

sacris operarelur, et moiiitis nocturiiis, sibi, aiit aliis discropiire videnlur, ab inlercalationo est, (juam eo
factis, esset dedilissimus. Sed eii riidis iliius arae faclain meiise noluin. Riirsum nec illi mMgiiopere fal-
«larmoreajjiiiQuiriiiaii colle repertce, inseripiiouein: lunlur, qui dicimt, ccclesias iem|)ore p;iScii;ilos sub-
versas. Nam persccutioni coepise in Terminalibus acri-
AR\M. JOVI. FULGERATORIS. EX PRECEPTO. BEORUM. ter vere proximo, imo tolo anno, Tyraniii iiisiile-
MO.NTENSIUM. VAL. CRESCENTIO. PATER. DEORUM. runt.
OUMUM. ET AUR. EXUPERANTIUS. SACER- Agenlibus consulatnm senibus. Hxc vcrbarcerto iii-
BOS Sn.VANI. CUN. FRATRIBUS. ET dicant tentpus , de quo non levi certainin(> (iiiidniu
SORORIBU. DEDICAVER^'NT. cruditoruin disqiiiriini, iili inoiiei eliain licne Bnlu-
ziiis; lempus, inquam, (oeploc perscciitionis , aiimiiii

Ubi pro PATRi, vilio lapicidae, aliaqiie, sed

P.4.TER, nempe Cfiiisti treceiile.-^iinuin terlium , id quod Sca-
facile deprehendenda. occurriint. Forma aiitem vocis liger et Valesiiis vere existimaiiiiil. Vide qiioiuodo
MONTENSES cerlos iiic designare videtur monies, quo- btic colligaiii BaliiziiiS, Pagius el :ilii , qui sibi li;v!e

modo Nemoreusem Dianam Arliija^n vocarunl, ei ad cumcurasumpscriinl (.xpejidciida. Fuilaiilem liic aii-
eamdem formam Fretenlcs, Fabiicenses, Couiila- G nus, secundum Scal!geruin,.^nlioclienus 351 Cliristi;
lenses. apud Ammianum leguntur. Cerliiis itaque Dionysianus, 305. Numerus aureus xix, Cyclus so-
dictu videlur, deos quidem hos incerios, et quo- m lis IV.

rnm numerom aut nomina inquirere nori auderenl, Ad Ecclesiam profectus. Oinnino scriliendum esl
sic fuisse ciiltos, notis lamen in monlibus; ut cam- prwfectus , pryelorii nempe alioiiui series veriiormu ;

PESTRES in Inscriplione alia apud Grut., pag. 1015, lii;inset abrupla pendebil. Eviuconlid eti;im scqueii-

n. 2, aut ut Genium, Tuirjani, pra^sides locoruin lia,in quibus |ii';etori;iiii memor^inturecclesiam ever-
deos passim venerabantur. Huc reier hisloriolam de lisse, imperatores aulem anibo fuisse iii speculis.

ajo loculio item formulas, sive Deus sive Dea, dis

;
Tamea illud edilissimum. Opiiior sciibeiulinn Inln-
OMNIBCS, DIS FBi^ESENTlBUS, DeO GENIO TCTEL.E UliJUS men. Hac voce usi Viigilius, Livius, ei Arnobius Lac-
Loci, Dis PR.ES1D1BUS U. L. aliasque plures, iii (iiiibiis latitii pr;ecepior , haud iiniito secus, (piam ipse lioe
sollicite cavebalur, ne quem male prajterireiit. Ut loco. Sermo esl (le auimalibus, lib. ii, [i;ig. ..5, edit,
igilur cerlos intra fiiies sermo meus redeat, Laclan- Liigd. Bat. : iSonm alia cerninins opportunissunis se
lium quidem el Coiuniodianum omues Gentiuni deos, dibiis nidulorum sibi construere mansioncs : aiin saxis

Ronio! prieserlim coli solitos, aut illos sepiimontii, et rupibus legere et coinniunire snspensis : excavttre alia
quos diserle monlium deos vocare vidimus Terluliia- tetlurissola,etin fossilibus foveis tutainina sibimei ac
num, iiinuere arbilror Inscripiionem vero illain
:
cubilia prcevarare? Et pag. 17 ISeque domorum, anl :

aram pra:senlibus tantutn in illis monlibus, ubi :ira vestium tulamina sibi el velainina conqnirercnt.
luil sacrata, dicalam fuisse. Yerba ;iulem, Quie cnm IN CAPUT XIII.
esset, cum sequeniibus recie se habere augiiror, tv
modo distiiictione juven.tur, hoc neinpe modo ;
Liberlatem denique ac vocein non liaberent. Simllis
Quare cum esset, dupibus sncrificubat quolidie. Cum qucrela B. Gregorii Nazianzeiu, invect. 1 TKv-rK :

essei, iil esl, ederet, aut coenaret. Sic isia non esses, S' -flV TZUTfig ilh T^upp-OTiy.g K7:0'TTiC,SiaOry.t JJOtffTtKVOUSS

apud Val. M;ixiiimm, I. iv, c. 5 in fine; sic. secun- TTKVTwv OE «iJTOvj sXpytG^v.t (7u).A6yojv , ayopoiv, r^i/yn-fj-

duin Hygiiium, Fab. 139, rogabal Opem Saturnus,

ut esset qitod illa peperissel. Qux duo ioci indic;ivit
niihi ad Ovid. Arl. Am. l. iii, y. 757, illusiris Ueiu-
sius. Sacrificare aulem dapibus, ul apud Lact. i, c '/piKTOf. Quibus adjungi possuiil ea qua; iiilra c. 15,

21 : In quib^s ipsi Sacerdotes non suo, sed, alieuo a nostro narranlur.

cruore sacrificanl. Et lib. vi, c. nlt. Verbo ergo sacri- Etsi non recte. Non esl quod existimet altquis, hac
ficari oporlet Deo, siquidem Deus Vcrbum, est, Si formula alir|iiid leviier tantiim iiiijirobari. IJliiurea
sununo Jovi argenlo sucrificassem, h.ibcs apud Plau- Biblioruiii interpres vetus de iis, qu.x longissime

tum iii Moslelliuia. Vicarios autcm inicUigo iii re sa- abeuut a recto et pio, II Reg. vii, v. y iSon recie fa- :

cerdol;ili. Sic M. Antoninus imperalor ajmd C-ipito- cimus; llcec cnim dics b6iii nuntii cst. C:ip. xvil, v. {^
liiuim, c. 2, dicilur nultum sacriliciiim per Vicarium Ei ii-riluvcrnut (iiti Israel verbis non rcctis Oominum
fecisse, nisi cuin a>gor essel. Deumsuum. II P,ir;i!i|i. xxi, v. ult. : AinbiiiaviUjuenun
Nnm erat Eulropius 1. »x, c. 16.
Inijus rnalitice, recie. Saj). ii, I : Dixerunl eiiim inipii cogilanles non
Dioclelianns nwralvs callide fuil: sagax prKtoeu, et recie. Ei cnp. vi : Quoniam cuin essetis nunistri rcgni
407 JOANMS COLUMm 408

ipsius non rec(e juilicaslis. Ita

,
velii<5liores quoque A amburebantiir : domestici, aUigatis ad collum molari
'-"- mari mergebantur. '"'
'
Sic ''
""
pajslm, ul Cio. pr<» (ji. Planco, c.6:lste potius , bus, lib. vii, c. 21 Tunc quo-
'^ :

ttuaui <'ilo? rel nescio vel uon dico ; vel denique. qnod
,
rum peccata pondere, vel numero pr(evaluerint, perstrin-
mi/ii qTavissitnum essel dicere, sed impune lamen debe- geniur igni alque ambureniur. Cypr. dc Opere , clc.
,

rem dicere, non recie. Qiiiii oiiaiii L;i<iaiiliiis ipso sii- Et ibunt in ambusiioneni celernam. Am. Marceil.l. 50:
pra, c. 7, sio lnciilus: alibi vero, non pie, non perfccle, Internis niinietate catorum ambuslis. Sic Inscriplio vc-
non integra conscientia, dixil: lus apiid Anioiiiiim Angusliniiiii, Dialogii x ahbi;sto :

Magno tamen unimo. Sapieniihiis nihil magnum , CORPOKE, id esl, exiisio. Et sic alii passiiii. Si i|uis
ni^i qiiotl el lioniim : seil lii seqiiuiilur nonniiiiqiian) t.uncii ideo quod igiieni miilli pnrrerreni sulTocaliuni
vulgarom coiisueliidinem, duiil:ixal iii scrmone. Sic per :ii|ii:is facioiid:o, rati flamm:uii animns sibi cogna-
Tulliiis in .Miloiie pr.KdioalMnimi nrigniliKiincm. Sic tas lustrare piirgarcque, aqiiaiii vero ea.sdcm eliderc
Livius reprohendiiur a Seiieca , (|iiod viruiii aiiimi aiqiiccxiinKUCre, abeilinicis impeiMloribus hoc velul
boiii viru iiiagni animi dislingnat, lib. iii do Ira, c.
•** induliiim ilicai domesiiois, ul ignc consumerenlitr
ull. El lameii ipse L. Seneca ad M.irci.im c. IC : coteros aqiiis, ut nefarios et sacrilegos fiiisse aboli-
Gracclios etium qui bonos neijnverit, magnox
, inqiiil , 103, iion obnilar vehemenicr, quin legi posse coiicc-
falebitur. Similia videor legissc ai>ud Hegesippiiiu de dam Gregatim eircunidato igni amhurebantur donics-
:

Excidio Jeiosi)lyinilaiio. Nouim iiliqtie esl illiid N.i- tici ; alii, ligalis ad collum molaribus , elc. Sed eligo

sonis Magnis tamen excidit ausis. Qiiad expressiim

,
uutic pnora, cum ea non disiijiceani illusirlssiino Cu-
videlur ex isio voleri senario qiii legilur apud Dio- , pcro.
nys. Loiiginum Arce in seereiariit. Secrelariuin , seu secretum, lo-
g cus cst, in quo .sedcnt judices pro iribunali. Vide
Hesych. in liy.ps-zov, el Suid:iin in STTJ^rj. Vales. ad
ubi videiinl erudiii reciiusne leganl, Am. Marcell. lib. xv Ab lioc judicum swculariuin
:

more manasse videlur, ul secreluria in ecclesiis liube-

MiToXuv «zo>i«l«t'.f.v.
rent episcopi el preibyleii, ubi audiendit fratrum nego'
Legitime cociut. Ego arbilror his verbis iuesse quid, tiis vacarent. Ihco Valesius. Meminil el Sulpicins Se-

quale illis B. Laureniii apud Prudenliuin : verus, Di;il. 2, c. 1. hem Episl. i et 5 de Vita Mar-
tiiii ; ubi consule eiiam Not:is Vorslii. Arx auiem a
Converle parlein corporis
Pag:iiiis insidioseposilxmemorantur iioii uuo in loco
Saiis creniaiaiu jugiler
El tac perioluin, quid luus in priscis Amialibus. Sic de ara Vicloriac in Senalii
Vulcanus ardeus ej^eril. poncnda Symmachus vebemenicr lahorabai. Sic do-
Pioefeclus iiivorlijubet. nativum divisnriis miliiibus Julianus prxcepii, ut
Tune ilie : Cociinu est, devora ; singiili aiiriim accepturi gnma aliquol ihuris in aras
El pxperiiiieuium rafie, jacerciit, adeo minuta, ul mullos Chrisiianoruin fal-
Sit crudura, aa assiini suaviiis.
lerei, ignaros qiiid agoreiit.
Legitime, ail, coclus, iJ est, ut inierprelandnm piiio, Comnieani liiterce. Symmacliu.^ 1. 1, Episl.91 : Mece
legiliino , sive C'»iisuelo sacra pagiaic:i , ani eil:im liitercB quoniam accepice iunl libi , crebriut commea-
ciilinaria traci;iiilil)ii> more. Noslri dicereni, Van bleff bunl.
steekt van oidiii:irie vviis, elL-r som en annan Sterk. Veruni autem Dei templum. Licl. Epilome, cap. 8;
Sic Legitimum sacrum , iii diviiiis humaiiisqufi libris G Evacuetur onuii Inbe pectus, ul templum Dei ette possit.
saepe. Legilinia verba .i\n\d N:isiiiiem: quod non auri, non eboris iiitor, sed fidei et caslitatis
fulgor illustral. Hieroiiymiis ad Ni^potianum : MuUi
Curio legiiimis tunc Fornacalia verbis
cedificant parieles , et columnas ecclesiw substruunt
Uaxitiius indicil.
marmora nilenl auro splendent laquearia, gemmit ul-
,

Legitima foHn, apuii Vegeiium, lih. i, c. 2I.IIincipsc lare dittingnitur ; el ministrorum Clirisli nuUa elec-
LaciaDlius legitima sacra dixii, lib. v, c. 2. tio est.

IN CAPUT XIV. IN CAPUT XVI.

Tres acerbissinuB besiiie. Iia veritas acerba, Lacl. 4,
Excarnificariomnet siios protinus pra:cepit. Non prw-
codice illo veliislo cxlare f;iteuir c. 26 : Dominaiiones acerbce, l. vi, c. 6 Acerbi een- :
cepil, sed caepit, in
sus, I. VII, c. 9.
Baluzius. Exislimo lioc relicliim abauclorciu lyraiini
Excarnificare suos omnes protinns coepit. Deinde in Hieroclem. Hic ille esl Ilierocles, qui
inviiliam,
poslea prxluil iEgypio; ciimqiie indignis modis iii
Addil eniin, Sedebat ipse, et reliqua. Onmes suos in-
Clirisiianos sa;virei, ahiEdesio iiiier ca^teros inarty-
terpreiare aiilioDS, ipii ip^i serviebaiil; c. \r,,domes-
loonet ;>mplissimiis ei dncii^^si- res nomen professo veiiils asperis exceplus et pU',jno
licos vocat , uii beiie
caisus est. Vide Euseh. Hisi. Eccl. lib. vi, cap 5.
mus Cirperns. Nam proxima le;iipora domesticos pe-
Diversus autein ab linc fiiil, vetiisliorqiiR paulo Hic-
culiariter vocabaiit coiporis imiieratorii cusiodes .
rocles ille. de quo Dio Cassiiis in Excerpiis V.ilesia-
eqiiiics peditesqiie, qui (|uideindomi excubabant; qui
y. iiis,foedissimuni El:igah;ili niaiicipium; eiab ulroque
vero inilitic, pruteclores.
Eranl certantes. Figiira est ua.y.po\oyioL; seii pro- ,
rursum diversiis Hierocles pliilosophus, in christia-
duclioiiis, de qua vide Buchiieriim de ciiiniiiuiata Ra-
nam verilatein niliilo xquior, sub Jiiliano Parabaie
c 21. In gr;ecis hilinisque Bihliii viruleniissiiiia sp:irsit scnpia. Coiisulu Jonsium de
.liono, dicendi, I. i,

freqiieiiii-siiiiiim. Sed et Lnclantiiis Scriplorihus Hisl. Pliil. lib. iii, c. 18.

hoc gfciMis esi
15 Aberranles a Dei
c. notitia genies PriscUiianum. Prajlecium Bitliynix post supcrio»
iia , lib. 11, :

Omnia res isios. Vide noias Balnzii.

em cceperunt.Ck. de N.il. deor. I. n, c. viii :

JSoviet adversariim viciati. Torlnll. Apolog. c. 27 :

enim hwc 'iieHora sunl ,
quam ea ,
quo'. tnnl liis ca-
reniia.
Et (D emoues) numjuam magis triumphamus ,
itlos

Loco ToOsed.quod pran- quam cum pro ftdei obsiinaiione damnamur. Similia
Si<d ceJeriusanimtdversnm.
dubia conjeclura videbalur reponeu- occurriint apud Cy priaiium, Ambrosium, Prudentium;
cedcbat, id noii
item in Martyrologiis.
dum.
Zabotum cum sateltilibut. ^o\e& A inutant in Z,
IN CAPUT XV. ut ?«v'>-/.Toj,pro JtavuxToj- ?K6a).).£tv, pro 5ta6«^).eiv:
;

ad coUum molaribut. Qiiid , igne ambnsli

Alligatit iinde ?!/Co>.of, pio At«€o/o,-, quo et usi Cypriaiins,
iidemne, qni dein alligaiis molaribns immergebantur Hilariiis, :ilii. Imo Pauiinus vix aliier uiiquam,
mari? Iiiu» veroalii. Sed et siiperiora iiiiuus apte co- qiiatii Zubotus dicit. Siiiiileiiue zeia, pro diatia. Hjoc

baerent. Corrigendum ceiiseo , Ne singidi quoniam ,

Vossius dc Arte Gram. lib. i, c. 21. Gronov. Ohit
tanta eral multitudo : ted gregatitn circumdato igni lih. IV, c. 15, p.208.
 ,
:.:;

409 NOTyE IN LIB. DE MORTIBUS PERSECUT. CAP. XVIII. 410

Quam jUcundum illud speclncuium Deo ... Cypriamis A Rrizyns et Ciialiicius, firinantqiie, aul repelunl alii;
episl. 9 ad Marlyros qwde fnit illud speclacnlum
: III Ciruliis r>'.irn!siiiiis (Iissori:iti'ine de Numismatibiis

Domino ! qunm sublime ! qnam matfiium ! quam DA
oculis Sacramcrilo ac devolione militis ejus acceptnm !
Ailde qii:e ex Miiiuli(» Felice, ilein quoe ex Epiciclo
aff*^rl Lip^iiis ad noia iiia verlu Seiiec;c, lii). i de
Provid. c. '2: Ecce speclaculum dlgnum, ad quod re-
spiciatiiUenlusoperi suo Deus : ecce par Oeo dignum,
vir foriis cum mcda (orluna composilus.
tum dominatores domitiantur Cypr. ep. 6 Nunc . :
est ul magis insidiantem adversarium melunnt,qui for-
tiorem quemque magis aggrediiur, el acrior (aclus hoc
tpso, quod viclus esl, suiieraniem superare conalur.
aivi inforioris, pag. !29. M;igiia iiidem ciim ciira ar-
guinenttiin ideni tractartint llenricus Norisiiis Disscr-
latioiie de Volis decenn;ilibus, et Aiitoniiis Pagiiis
disscrtationeHypatica, seii deCoiisutatibusCxsareis.
Ad xij. knlcndas decembres. Videndus est de tioc
loco Aiitiuiius Pagius, jaiii dicti operis pagina 90, 92
cl93, ubi tradil, non ideo celebrata a Diocletiano
boc die vicennalia, qiiod is esset iinperii cjiis n;iialis
sed quia liinc Maximiantis Hercuiiiis C:csar esset
nuncupaius. Idque facinin aliquoiies, iitique post
Conslaiitini Magni tenipor:i, ui causa qiia|iiain inter- •

El ep. 54, de Celerin» Marl. Jacuit inler pcenas pce-

: veniente, non ipsius lnperaloris priini sed partici- ,

nis suis (ortior, iuclusus includentibus major, jacens
ttantibus celsior, tincienlibus firmior vinclus, sublimier
judicantibut judicalus.
Nefunda juisione. Sic lib, iv Inslit. c. 16: Yerbo
ac jussione faciebai; lib. v, c. 13 : Non itirannicus jus-
siones, non prmidum gladios Iremunt. Pliira lCinien-
pis ejus die naiati, lioc,est, qiio particops iniperiuin
auspicatus fueral, festuui iiujits generis celebr.irelur.
Quodcumqtie se premi. Logo, Quo utcumque se premi
Animam ... nec lamen lolam. Id esl, vitam, aul
vitales spirilns. Sic veltis liiblioruin Inlerpres ii Sam.
jj
I, V. 9 Quoniam lenent me angustifp, et adhuc tota
:

horsibiiis ad Amob. ttb. ii, p. 67. unima mea me est. M utyrologiiim Usuardi , prid.
in
Ac terriculas. De iiac voce adi NDniiim. Praeicrca kal. febr. Ibique spirilum, qui in eo supereral, in-
:

e Naevio ccusam terriculam afferiiiit, el e Senec;c dc- jecerunt. Vide Uarlhii adversaria, pag. 1682.
perdilis, Omnes ejns ierriculas delude. iiiin babet el
Livius lib. XXXIV, o. 11 : Nullis nunis, nullis terricu-
IN CAPUT XVIU.
lis se motot. Aiebat ei indecens esse. Sciibe, Aiebat et indecens
Fide ttabili. Suspicor leviter excidisse vocom esse, ut tioc membrum seqnenii, et minus tuium, le-
Uiiam ; ul fiierit, fide slabili ei iniiiclo robore animi. piditis respoiideat.
Nihil uugulcB. Ungul£, geiius qnoddam ferre.Xi Multorum sibi odia qucesisset. Laclaiit. lib. li

forcipis, inier lormeuta olim. Forinani

adUibiloi c. 12 Per ejus divinum ulque unicum nomen hominum
:

vido apiid Galloninin, ant iiiler ea, (|ii:i: subjiciuntur
libro Magii de Equuleo, pag. 176 et 81.
IN CAPUT XYII-
Vicennalinm diem. Solemniiiin votoriiin, quinquen-
nalium neiiipe, deccnnaliuin, el deinceps, qux origo,
qu%(]iie ratiu fuerii, licei tradiiiun sila doclis, repe-
tam breviter lainen, in graliam coruin, (juibus lioc
geniis Ubruriiin non iia facile e^i^e pokesi ad manus.
Caesar Augusiuj, cuin Koiiiauis rebns posi niotus et
lurbas maximas a se coniposilis et constiiulis dc-
cennio prccruisset, sive ticdio valetudinis diiiliirn:e,
curisQue ac laboribns inipcrii fraclus, de reddoiula
republic:! serio cogilarel , (quod aiGrniare videlur
sibi misericurdiam quwril. Ei lib. iv, c. 1 : Morleni
sibi perpeluam cum diis et cum bonis corporatibusqua!'
sierunl. Adde Gronov. ad Sen. Ilerc. Fur. v. 263.
Nerva vero uno anno imperaute. Nervum vero uno
anno imperaniem sciibonduin esse, ratio synlaxeos
evincil.
Jam ipseinliioveral ... Le^o, Janx spe inhiaverat,
cum inde sibi aut nihil proeter nomen, aul non mutluin
videbat accedere. Nibil, aul cxigiiura nimis, videba-
C tur Galerio, si duo inajores relinerenl siiminam im-
perii, ipse conieiitiis nuinine C:csaris, tortium aul
quartum tenerel lociini.
Jam fluxisse annos t^utnt/^rmi. Laclant. I. iii, c. 17,
ex menteadversari(u-uin Nullnm dietn, nullumdeni- :

Suetontus in Ang. c. 28) sive Imc lantum prx se que temporit puncium effluere nobis sine voluptate pa-
ferrel ob causas a iJiune pnlixitis expositas, coii- tiamur.
vocato Senatu, rationem adminislrati impcrii sic red- Annos quindecim, in lUyricum. Vidciiir respexisse
didil, ut lainen, quasi decernente eodein, in proxi- verba Livii, iib. vii, c. 3s An asquum etse deditiiins
:

nnnm quinqucnnium polestatein consiitueiidsc
publica! letiiieret. Yeriim boc eiapso, rursus aliud
quinqnenniuni, posi deceiiniiun, ac eo finiio, aliud
ilerum decrt>tum esl ; ila ul conliiiualis decenniis,
per lol:un viiam imperii siininiani obiinuerit. Ciijus
exemplum quud:iinmodo secuii succossores, eisi non
ad cenuin lenipus, sed per oinne vii:c spaiiuin iin-
periuin di'l:)iuin sibi baberent, singulis tamen de-
cenniis testuin pro renovaiione ejii<i agebant. ll%c
fere Dio ila leferl lib. liii, et ex eo roceiiiioios.
Id prinio gestum Aiigusio septiinuui, Agrippa ler-
liiim consutibiis. Sequentes igiiur Augusii singuli^
decenniis cotebrarunl bas TrKVJjyu^osi?, ob id Se/.aeTu-
^iS»; (iictas XipliitiiK», (|uilMis vota diis solveljantnr,
inilio ciijusqiie doceniiii soleinniter postmodum sus-
cipt coiisiieia; mitiiibiis diuiaiivum. et atinonnc po-
pulu circonses exliibebanlur. Imo singulis eliani
liisiris, sive quin(|ueniiiis, res b.nec dein repeli ciripia.
rei- suosilla felicilale perfrui (Ediiio Lngd. Bal. A. 1631
deditiiios suos illn fertitilaie aique unmnikiie perfrui )
se mitilando fessos, in peslilenii alque arido circa urbeni
soto luciari?
Filios nuncupari. Xiislil. I. i, c. 8: Quos imperili el
insipienles tanquam deos et nuncupant, et adoranl. Sic
lib. IV, c. 4: Nuncupart; pairem, nuncupare dominum,
sensu nonnihil ^iverso. Nam iiic iiuiiciip.)re, est
C;iesarein pronnntiaro, atque :ideo in h:credilaleiii
et jus ohiiiiendi olim imperii voc;)rc.
Sanclissimus adolescens. Id esl, vite iniegerrimae
Ij
et innocenlissim;e. Sic de Paganis Lactant. I. v,
c. 10: Qui licel iunclis moribus vivanl,in summa fide
alque ituioceniia, tamen quia deos colunt, ajustilia el
nomine verai pietalis sunt alieni. Syininacho h:L'C vox
v:)tde fre(|iieus est, Christiauos, itt npiiior, xmulanti.
Volunoin (|uiiito iibruen qu<>ties eaiu repelat, Episl.
15 : Sancto Luinpndio, gemiano tuo; Ep. 20 Sanctus :'

Fiobaiil irgo voia quiiii|iiciinalia primo aniio iiiiia^ Atirelius : Ep. 2l) Sancii Asclcpiadis pliilosopki ; Ep.
:

digiiil:iii$: sed sulvebiiiliir exacio tusiro tuin de- ; 59: Sanctus Sabius; E|>. 49: Ex luo sanetistimo et
ceniialia iiuncupal):inlur, luslro aliero deinunt coni- Inculeniissimo ore. Ptura noii congero.
plolo solvenda. Voti vicennaiia siiscipiebantur anno Fideitier prwbuit. Oinniiio vora est prior hiija»
quiniudeciino iinperii festuiu vero ip>>uin agebaiur
: loci apiid Ciiporiiin iiiierpreiaiio. Sic iii Bibliis La-
vicesniio, quo mnncra eiiain inipeiMtori iniui sole- linis, II Paralip., xxxi. v. 18: Sacerdoiibus per fami-
banl; dc quibus vide Syiniiiacbuiii, lib x, l<)pisl. 26. lias ei Levilis fidelitcr cibi de his, quie sanctificata fue-
Rei pr3eti:rea caiceiibns exiinebanlur, Doo gratiic ranl, jnwbebnniiir. Auiinianus Marc. lil). xxviii Quod :

agebanlur, pecuiiia^ disiribiiebanlur per civii:ile->, ipsi ad expeiiiiionnles usus prwbere necetsarin detrec-
ci l.eliiia ptiblica inutiis inodis iiel):il leslaiior. tarunt. Sic diccb;inl, prwbere congrua, prcebere iusla,
Hicc cx nummis plenius doceni Adulpiius Occo, annua, diurna, ei similiai Lacianlius Jnstit. L iv,
4tl JOANNIS COI.r.MRl 41-2

c. S. Utgeneranll not Dco jH:tacl dibiiu operti prcv- \ nosier inlVa, c. 50 II;cc iia vore inlerpretatr.m arbi-
beamtis. tror Baluziiiin.
ab eo induatitr. Wsdradixeriinl alii, iil .\miiii:i-
L'l
IN CAPUTXXI.
jaui Marcell. t. sxvi: Si lnos amuii, imperalor opdine,

habes fralrem ; si rempnblicani, qtt^rrc quem venlias. Se addicanl. DIv. Insiit. , I. ii, c. 1 : Totos se libi-
Dtijam adolescentem. Opiiinr sic ilicimii, qiind ori- dinibns addicunl. Lib. vi, c. -20 el "ITt Quia : se cor-
glnPiii diicerot e l>:ili:iniiii pi»i»ii!rt, hoii i;ini illo, pori addixeranl in quo htibel mors polcslitlrm. De iiis-
proxim« (jui stiiis m\ iimre Cab^piuin luil, iioto per liuiio, seu coniueiudino bac Pers;iruin leg;iliu' Brls^
scripiores reriini Alc.x uiJri, qiniin liirropiv;.), el i|ni- soiiiiis.

deni Gerinaiiico. Vide qu;T; ile eo coHejeranl C.tu-
verius in Gerin. Aiil. Freiiisheiniws ad (airi. Daus-
qucjns ad Sil. Ilaticnin.
l.X CAPLT
Kat. maiis. AniioiaviiB.iIiiziiis, Zozimiim el Fastos
idati:ino.«dicere lioo faclimi k^iloiidis aprilibiis alios
eii;iin lonjius reeediMe; oiiiii Laclanlio taineri knl.
niaiiis tcneiid:vs esse, Aiiloiiiiis 1'agius eti;iin noii ;im-
bigoiidmn pulal. Vidc euiiuleiii, pa^.
nis nieiiioral.e, et locis aruiiiol aliis.
Sic aijebni. C/fliii sic a<febtit, aul artibut sibi conauetis,
aiit aliqiiiJ simile nisi adjeceris, nihil crit, quod prw-
ced(Miii tiperie respdiideat.
Egreqii ac perfecliisimi viri. Non Decurionos iiiodo.
XIX.
qui (luiticm egrcgii ac perfcctissimi viri noii ci aot dii li,
sed ei his poliore.s, qiiales fuere Duumviri, ot dcfon-
,
sores civilatiim, iieni saccrdoies, curiales, el si qiiis
ox liis, aiil pnoler hos, coJicillis ab imperaloribus
datis, honori's cl ornameiila egregiorumelperfeclissi-
239 di.<<scrlalio- worum eraol consoculi, eDrumdem digniiatiim nulia
raliene babita, aiqiie sic iis amissis subjicicbantur ,

E'. priores luililHm. txisiimo legeiuium

R ab 0(1 tormenlis, Pliira de liis csclori=que liiulis P;in-
,
primores
qiiomudn Livins , Taeilns, siiiqiio lVei|ueii-
viililitm, cirolUis •.h\ Notil. imperii.
lisiimo. Primores Jtida'oriim dixit tMinni Lactantius , Defixi in slabulo. Siabuliim liic non eqiioruin, scd
lib. IV, c. Iti; Iii'gisiipiis ilcExciil. Jor. 1. n, c. 15: eqiiulcorum, ejiisi|ue sieneris caiaslariim, accijie, et
Kliitm tjuibiiitlam nfjlicUi inililin; primijribus. ubi iMiiiiines :id prope suspoiisi siab;iiit.
paios fixi cl
Inquil seiifa". Kiucndjvi , in qaa sencx , concione aic slahulum ferrilerinm habes apiid Plaiiliim, Pors.,
scilicet : recipil, qund suggcril vir qiiidairi (luciissi- Acl. III, sc. 5, V. 13 ex eniendaiioncGroiiovii.
niiis, cuin seqiiciili albijitilur, apte liic conveiiirc Qnid lusorium. Lusoriuiii, id esl, ainpbitliealrum ,
non potcst. si S.ilmasiiim ad Spartianiim scquininr. I']x lioc ioco

Alloqttitur mililes. Prnprie, iit ab aliis esl antiola- laineii colligore pos.sis , deslinaiiim pecoliariler oblec-
tum ; iitide allocuiiones iri iniinmis STpe. lationi imppr;itoris in speciand» confectione fei aiiim ,
Oinnes in Iribunali. D.sliii^iie, Ubstupefiunt oinnes. aiU laiiionis qiix per eas iiobanl, a;diiicium iniollif^i
In Iribunttli Couslanlinus aJstabcit Susnm. Non eiiiiu lioc vocabulo. Schaiiastes Juven;ilis ad sal. iv, v. lliO :

soli obsinpucre, qui stabanl in tribuiiali , sed ot cx- In lusorio Ccesaris juvenis itte ursos scepe ul venntor oc-
teri. Susum habes apud Plaulum, Cislcll. Aci. ii, cidil. Salvianusquoque Lusorium, utab amphitheatro

sc. 3, V. 78 ;
diversinii, leconsel verbis;i Dnfresnio adduciis apud ,

QuiJ nunc supina susum (juem vide pliira. Imo et Senoca, Kpisl. 80 Cogiio mc- :
in ccelum siis[)ii;is?
cum quani tnulli corpora exerceanl, quum ingenia pauci ;
Ita quiduni duo vuiiisii codices, lesto Paijco iii Ana-
qnanlus ttd speclaculum uon fidcle el lusoriuin fial cuii-
leci. (pioinodo ei bis edidii Gruierus. Uiiiur ei (iaio
de U. li., c. 157, biib iinem. Sic in deiT«lo arbitro
G cursHS; quanln sil circa arlesbonas soliludo.
Hiibebal ursos. Non dissiinilia de Valenliniaiio Mar-
liiiiiim regciidoi iim inlcr Gciui:iies et Voiluriob, qiiod
cclliniis, lib. XXIX : Cum duas Itnbcrel ursits, sams,
Ici;ilur iii Golleclione Gruloriaiia, p. 2Ui ibbi. TtRMi- :
honiiiium ombcslrices, Mirnmaureuni, el Innocenliam,
NLS. ilkt. INDL. ILOVIU. SOSO. VOUSOM. !N. FLOV. I.li-
curu atjebiU eiiixa, ul earum caveiis prupe ctibicnlHm
MLniM. l.NUE. Fl.OVIO. LKULHI. iL'^t'11. LsCtUi:. Ai) RiVUU.
suuin iocaret, cusl'Hle.sque adderel fidos, risuros soUi-
COlllJtRA.NE. INDL. RI vt). COMBLUA.MvV. SLSL.W. LSQrg. .VU.
cite ue quo casu ferarum rumperclur luclificus cnlor.
,

co.WAi.LCM. c.KPrii!:MAM. .Maiicle:iUoiii vi>x in coinpo-

1 nnocentiam denique, posl multus quas eju>> videral la-
Sitis, suhlollo sa^pendo, suxcipio, suslineo , el gi quu
,
nidtn cadnverum sepulturus, ul bene tneritani in sylvat
suiitsiinilia. Plura Ducange iii Glossario.
ubire diniisit inno.viam.
Sliitim sculariiis, coaliniio prolector. Gr.idus hi sunl
Et exHii. Locus est diffii ilis, et quem abaliis rcsli-
niililiu: bonoraix. do (piibusdouli abiiiide egcriiiit.
tiituni videre in;ilim, ac luboiis : ienl:ibo tamen et
Ciini|irimis vido Valoiium ad .Vin. Ahircoll., lib. xiv ,
ipse. Piil(t conipciidii)ni scriplioiiis oos.qiiod cmlero»
qiii duccl, scutariiiruiii scbobis, inler Pal.iiinas, alias
dobiiit n(it;iro, miitaiiini luisse in Christianos ; exilii
iuisse sagitlariorum, alias clibaiiariDruin proleciores :
vero «vTt ToO exitium, fuisse scriplutn, proxinio ca- iit
aulein laius principis protexisse, ci alios in coiniialu
pite beneficii, |iro bcneficium, et imperii, pro imperium,
nian.^isse, alios ciiin coiniiibiis el iiiagislris iiiililuni
apiiJ Aur. Victorem de C;c8aribus, fc. 55, ul bcuQ
missos inorovincias. tonslantius Chlorus, divi Claudti, conjcctavit Scholtus, subsiJente vidolicol noiiiniii-
oplimi principis, uepos ex frnlre, proteitor privium^ quain librarii manu. His obscivatis, scribo Digniia- :

exin tribuHUS, postea prcesct Dalmatiarum fuil, uli do- lem non habentibus poena igiiis fitit; aul, si omiiiiio vi-
l^
cerii publicala u Vale.^io t^xccrpla. detur necessaria mcniio Cbrisiianorum, qiiia de bis
LN CAPLT XX. niaxime agilnr Clirislianis ilignilatcm nen habtnlibiis
:

Quod ab aneiore scripiom

voiiiU ei fecit. Kffetii pcenn ignis fuit ; exiliitm primoribus (Romanis puta ;
pnlo. 8ic Instit. div. I. vi, c. 14 Mox videbimus, an : iiam de muiiicipiurum dccurionibus priiis cslactoni)
efficianl quod velint. Inscriplio lempornin eorimidem permiseral adversus coiteros dalis legibns , ut post tor-
apiid Ad. Occoneni p:ig. 11, nuin. 5, in editioiie
,
ineuta leniis ignibus urerentur. Cyprianus, lipist. 82,
Conimclini : non [ilane dissimilem sujiplicioruin recensel seriem,
qiiain illic reciiiis legcs.
l)ll>. MAXIMIAN. HEIiClL. C/ES. ALG.
CO.NST.V.NTIO OCCID. C£S El fECTO.
l.-i
Cum per tnultutn diem. Ila jam lypis.\bo;K fiieral dc-
scripium, doctissimi viri, ut opinor con}ectura, qui
F.T. IMI'. REIP. LO.NGt. LATKOUE. ACCTC ,

illic non gravalns esi praeesse huic labori , nl opus-

ET. CLM. DI0CLET1A.no. Pftl.NCIPE. I.N\1CT.
culum isiiid rccie ederotur. Firmarunt posiea liiter.TC
ETIAM. L.NO. TEMP011&. COU.EGA. EFFECTO.
amplissiiiii Cuperi. In Parisionsi fuii Qnod postremo ,

Dominum esseferebnt. Illiid me suspicor a Hbrario accedebal. Tunc per... Pro in flutnine ac tuare, ilon»
adjeciiim. Velleios Patciculiis, 1. 1, c. 11 : Qui se Plii- recie forsan est repositum, flnmina ac tvare; sicin
lippum retjiai^iue stirpis ferebal. l?tc\lus, Aiinal. i, c. eiiim scripsissc Laclantiuin facile credaio. Ncc lamcn
2, cen^ulem te ferent. plane novnm est jac/(j<>a»i/ur in flumine. Nam in pas-
Ccesnre filio si(9.C indidiano, cxcoiicubina nalo, sed sinne Savini episcopi el marlyris habos, cap. x, om-
quem adopiaverai eiiain Valeiia conju.N, uli luurabil niajussil comminuiei projici iu fluminc : quoinody ci
 ; ,

41- NOT^ IN MB. DF MORTIBIjS PKnSECUT. CAP. XXIV. ^U

Laclanruis non raro, ul os'oiiclai!i \iih-i\. Mnrc pro/H/r; A Sec mori snllcm grmis. Altudil 8(1 proYcihium -/'/.v
N:iso (jiioqiie locisn!iijii!)i,<'l aiilficiiiii V:irro iileriiue c/.-o vr/ooO vicei, (]iioil h;iljcs npud Arisioicicin f»hc,-
dixeruiil, ut ob ;iliis esl oliS'jrv;\limi. Niui ropiii^iuilio tO'., 'il>- II, c. (5, ;ii. li.
igitur, si (jiiis retincnclaiii conlcudnl ediiionis priiiiiu Alquin homo impins. Alii mallent ubif]ue sepanuiin
lociioneu). scribere, al quin. Vide Brissoiiin:ii iii P;irergis, aut
ls;vuiu ad Lnctantium, I. i, c. i. Iilom L.icl.iiiliiis,
IN CAi'UT XXII.
I. 12 Atquin proplietu ulrosqne advenius ejus
IV, e. :

i\n//rt /lOJiirt pciie^ eim levis. Asseniior cl. Halnzio , paucis verbis comprelietidil. Sic codcx Fi.inc I'eni;p,
CX 00 (luod in iiiatiustrijiio luil, pccnis, fiicioiili pnies. tesie Sc.rvatio Gallx-o. M:igis n 'cess;iri;i est correciio,
Sed cuin vox p<riui, lesle ipi^o, legalur iulcrius, oxib- 1.V, c. !). ubi nunc legilnr : /Eque pcri hou polest,
limo lia>c iia esse coiiciiinaiida !Sulla pents eum tevis : ul ipsi qui erranl in omni vita, et in reticjione [aUantur.
po'.m. Uhi hgemlum foriasse, nonet in religione fatlantnr.
Emendiibuuinr Inncra. Arbitror speciem fusiignlio- Nisi cx vesligiis lihri Bonouiensis, qni \)ro wquc ha-
nis lioc geniis suiiplicii fuisse, qiiod et CupiTO ii(»s!ro het atqnin, scrihiMidinii, At fieri non potcsl, quin ipsi,
esl visuui laiico:im vero loco fuslis, ul niiiius igiu).
: ijui errant in omni vita, el in reliijione fallanlur. Seii
iiiiniosam, ailliibil.'iMi esse. Apuieitis, iib. x c. 1 ; . sus uii(|ue esi, nec religionis iler rectuin icnere
Lanceani Iongh:^imo liaslHi conspicuani, qnnni sciitret po.ssc, qiios per omnem viinm crror agit. Porro cum
7ion disripliuce tunc qnideni cmisii, .sed pfopier lervni- oiixt7^joxi.y.v.; iiic iradiicaliir lyraiiniis, vero^Nimile esl,
dos mjscros viatures composuerat. Emniilare iryi- noii liomincni iinpium, scd piam illiim diclnm, per
bus resRomanas, eme.ndare Krbes judiciis halies;ipiiii „ ironiun. N^iliini eiiiiii est, pio misericordibus aut
,

Iloraiiiiin el Quiiitilianuiu.
" propcnsis illa iclate pios dictos principes, ul in illo
BenefiCii loco. Voce toco inscrta opus non esse Claudiani :

scriljeiKlumiiue bcneficinm dixi nd capul pnfcedeiis. ,

$is pius in priuiis; uam cum viacamur iii omni

Dio, lib. I.VIU, p. Ul. 6.^i: rrrJ Coyl-J ^L-Mipiv.v ziir,
\ir/.'i.

Muiiere, sola Ueos Uiquat clemeiilia uoljis.

.zaiTov 6«v«Tov s\)sp'/S7'wi) iTTois'.. \t,l sic alii.
Boiunn mortem. Id esi. faciieiu, el cruciatus careti- Quo de modo loiineiidi videndus AiitnHiinus de Civ.
leni. Piin., lib. ii, ep. uil. Qnuusque miserum crn- :
Dei. l. X, e. I, el ex rcceniiorihas S^aliEter. ad Aii-
ciaiis? quiii invidelis bonummorlem, cui vitam dare non soniiiin. Similis ii'onia apiid Terent. Andr., ">, 2, o
polestis? Ubiaddc fiuae lialieiil GriiierusetBiichnerus. Llireme pielatcm gnuii.
P. Syrus r Adea Iwininem niiscricordem. \.'\cl., Div. Iiist., I. i,
c. 21 : Tam barbaros, lam itr.manes [uisse fiomines,
Bona uiors esl homini, vils quae tollit mala.
ut ]iarricidium suum sacrificium vocarcnt.C'\c., l.v, ep.
IN CAPUT XXIH. 11 : Ilominem (jravein et civcm egregium. Plura vide
apiid Groiiov. ad Seu. Cons. .Marc, cap. 9.
CensHoribus ubiquediffusis. Quae de raiioue ceiisus lla, dum cavil. Ueciius cavcl ; sequilur enim sub-
provincialis, sive ceiisitionis, deqiie ejiis ab urb;ino ter(ugiat.
censu diserimine, couimenialiis sum, affene iioii si- Coiitraomnejus liumnnilatis. Lact.,Div. Insl., 1. v,
nit fesliiuiiio. Aiigustum ctiam sic desciipsisse pro- c. 19 In iisne tnalamcnsesl, qni contrajus liumani-
:

viiici;is iieniini igiiolum. Feceiuiilel poslea Vespa- latis, coiiiru [as omne iuceranlnr I c. 22 : iVcc alienum
siaiius, Coiislantiiiiis .Mngnus, Accadius, Juslini;iiius C quicquam Ciiucnpiscit, ne qucm tonlra jus liumanilaiis
ei alii leges diserte iloccni.
, iiii
Iwdiii oriuio. De jure codein a^it plurihiis l.vi, c. 10
Fora omnia. Sic cmendavi , doctissimo Cujiereap- cl -20.
prolK^nle. Iii l'arisiensi fuit, [oras omniu.
contra se lorqnebcmtur. Id csl, lorinenli? Iiiic
Ijisi
IN CAPUT XXIV.
.idigciianlur, ul se ipsos accusareut qiiasi, ei conviu- Judiciiini Dei. nieuie habuisse iliiid
Videtiir in
cereiil. Amat Lacianiius lales argutias. Sic In^i. II .M;ich;ih., 4: Coslesli euin jndicio perurqenle ;
IX, V.
I)iv., 1. i, c. 18 : Se ipso minor ant deformior ; c. '2-2
: ot v.18 : Superveneral enim in eum jusium Dei ju-
.St'(/ cum alios jallcrel,seipsumtnmcn non fefcUit ; I. ii, dicium.
c. 1 Jn graliam sccum ipsos reducere, ne se laniopere
:
Besejusdilabiac (luere. Uespicit notuni illud Yir-
despicianl ;ih\A. ipsi crgo sibi rcnunliant. Magis eliam gilii, Mn. II :

liuc faciunt isla, I. iii, c. 27 Tam incerli fuernnt, :

sibljue sa;pe conireriiv disserenles ; 1. v, c. :2 lp.se :

Ex iilo fluere et relfo sublai).sa referri

adoersus se graviscensor, eluccusator acerrimus ; I, vi,

Spes Danauiu.
c. 6 Kl gradus per quos ascenderunl amputanl, ne
:
Swpe
in insidii$. Delerelur forsitan reclius to in.
quis illos conlra seipsos possil imitari ; 1. vn, c. 2 : inanus liominem prolegcbat. Lact.. I. ii, c. 1.') ;
Dc.i
Sibi coulrariw sentcniiw. Siinilia cliam iilii ; quos iiiter Quos Dei tnanus petens et excelsa protegit.
Ovidius argule : In ipso ciirdine. Sic Inst. Div., I. i», c 8 : llic esl
Contra le solers, liomiuum uatura, fuisll ergocurdorerum liicverluntur omnia. Simililcr, I. in,
;

El uiiDiuni damuis iugeaiusa luis. t\ c. 7, et de Ira Dei, c. C.

Cum jam diu nccare. Negare Baluzins curis scciiu-
Nec non ei Cicero plane similiier, ei aeque iii re jti- dis recte cmendavil. Ac lorsan pr;T;terca pro diu,
diciaria. Oiat. pio Uoscio Comoedo, c. 6 : Quid In, scrilKMuliim dimivs.
Saturni, qui contra liunc venis, existimasaliier ? c. 15; Dedit illi sigillnm. Sigilium, pra^ceplum, epislola,
Te lc, imjnam Fanni, ub luis subseUiis contra te tcstein diploina, litlera; ipsic sigillo munit:<>, ul Bulla, di-
suscilabo , c. li : Contra se uunquam teslimonium di- plonia bulia sua insiructiim. Gloss. Gr. Lat. auv-
cel. Et alilii similia. Esiqiie vocula conlra in jiidiciis 6/)««, siiiillum pvcciio. I1;cc ct plura Carolus Du
,

Msiiaiissima, et formulam sapit. Jul. Capilolinus in Fiesiie, vir liaruni lilleraruui e.ximie gnarus, Nec
-Aiii.. Pio, c. G Contraprocuralores suos conqnerenles
:
dilfiiendiim esl, di|)ioiiiata , qiiibus ciirsus dahainr
libenier audivil. Ila vetustiores ciiam sirpe ; ut ciiin puhlicus, Angusti leiupore ei pro.\imorum principnni,
Cicero aii, contra alium palronuni caiisam defendere, ah iinperatore ipso, aul procoiisulum imcsiduinve
conira dispuiare, ct similia. aliquo siil)iio(.;ila fuisse. Aliquo tamen a;vo lcsseras
Q tce veteres adversus vicios. Lege cuni Balnzio iii t;iiilum luisse cerlas, cum sigiUo principis. iioii mjile
addendis, quce victores adversus victos. videlur statui-se Rud;i;us ; in cujus geiileiiliani in-
Pro pendebantur. Capilalioneni nnn rcje-
ciipitibus clinare se fassus cst Sclieirern« nostcr, vir iii juvan-
cisse veiercs Roinanos, apiidquos capiie censi p;iii- dis littcris, diiui vita c.t viroserani, iiidelcssi bihoris,
perioies luerc, noium est. Consiautinus solam Uo. libro prini'e de Vehiculari re, c. 18. p. 264, syntliema
manam plebem huic iribiito exemii.Vide Frauciscum vocat llieronymus, episiola ad Julianum. Jam demisso,
Halduiiiuni do Legibus Coiiblaniiui, i\L p. ni. Itii, iiiquit, sijniheinate , eivaus publtcus sli-rnebalur, ei no-
Ml JOANNK roUiMRI 4i6
bilem juvenem punicea indulum lumca baliheus amhie- ;\ ctioros scribi ciiraverc, Sine arbihis Mcricum n,vt-
bat. £*jv^>iaaTx elinin a Pnlyl)io niumorata (i|ii:nii|ii:iiit rlus, I. XXV, c. "0. G!oss;r, nanclus, Soa5«,t;t-vo.-. In
hxc ali isiis li;iiiil mlas, pcr
Jiibie diversa) secrelas vctcribiis liliris comparel etiain apiid alios.
quas tnaudalu miitenlis vera esse cognoscerenlur. vo- Nimium iMmiunt, id esl, vulde «7«v, liist.
lerritut.
cai Liviiis. Addc Lips. ad Tac. Annal. [?>. c. ^i.Ca- Oiv., i. v, c. 10
Si nimiuru pii fuerint;i\e Opif. Dei,
:

saul). ad /Eiieani Taeliciiin, Salnins. ad Jiil. Capiiot. C. 9 Si nliquid nimit propiut udmoveas ; nbi legcn-
:

Perliiiac, c. i. Nec ahsiirde qiiis dixeril , iii liis (liini.njmio propiua Sic Liv. i iVmiio plut, quam «a- :

romparuisse noianiiii geniis, i|ii:«! ju//a(iiciinuir a Jti- lis lulum essct accolis. lloral.
siiniaiio iiiipcr.itorc, qnibiis iilobinlur artu^noypwot,
Et loliens vacuum niinio pifts gloria vorticoni.'
sive Tax;-^/oiisoi. Nam lios, qui per sicila illa iiilcl-
lexero siinjiili.rcs liiieraii, de quibtis Val. Prnhiis. .yimio salius , dixii Plaulus , aiiisque non dissimi-
rereilii Nicoiaiis llensiiis. vir illiisiris.in episloia ad lia.
Soceruin nieuin, t6v uaxajsirnv, jain oliin ab lioc ine- Qumrebnl quatenus. Qunlenus, jUo »>vo, sxpins no-
cuin lienignc coniiiiiiiiicaia,<|iKC, si res fiiissel iiiea> lal quomodo. Lacl. Div. Instil. 1. , cap. 'i\ Isidis i :

sponlis, jaiiidddtini don:)iaroreipui)lica' inci. ^iiod ei .."Egypliasncra lunl, quatenus (ilium parvulum vel per-
de aljis non pancis dictuni velini, qiKC iiiinc iii scri- didenl, vel inveueril ; I. iv, c. "21 Sciel qui viderit, :

iiiis B. Soceri delitescuiil, ine qnidcir. prorsus iio- t)ua!cnus abjurali per Clirisluni de corporibus,fu(>ianl;
leuie e( inviio. iib. vn, c. G ; Qualenus, aut quamobrcni hominci pro-
Requiem vila: , ticut optubul. Elogantissiina eji::; creuti.
vcrba referl aucior P(iliii:i* Metropliaiiis el Alcxniiuri jv a periculo impendenle munirei. Lacl. Epiloin.,
.S^
apnd Pliolium N-Jv o e«tv«T(>r fAot xfi; ?w:S? rMrzpo; ,
:
c. 6
Severissimis legibus vila nvsira munitur; dc Opif.
:

lUytdTov fvTKytov .).«6(>vTt Tr)v trrrJ riyiu.o-jiv.-j, ut; tiov. Doi, cap. 4 : Ul advertut nocenlia frugiliialem snani
To '/up zaT«).t7T£tv iirl yrj; ^«Ti)ia, rst /^pio^Tiavwv 5«- muniret ; cap. 10 fJl oculi munitioces essent ab injn-
:

yp\>a otai^at 3uv«!jt»vov, zai cjTftTat tov «Stzrv ^ovov ,

TTt ria.
ov Ma^tcztioo; oO irjytt x«t« twv j^piartMVWv 7T«),«_tii4JV.;- Severus interim vadil. Oratio lixcdtegantide Firniiani
vo» Y]()») _uot Triv uaxaci«v 5if5oj(7t '/r,ii-j. nostri miniis respondere videtur, Severus vadit, et ad
Deo suo reddere. Deosuo ut redderct, forsan Concin- muros accedit. Arbilror scribendiim : Severus inierint
nius. llaliam mi.Wi{. iNec officil, pnulo posl has vuces re-
Sancice religionis r«s<i<HftE. Sicreclt^emeiidari piilo, poii, nimirum cafiiie proxinio. Videmus enim La-
cum in Parisiensi stl restilula. Sic iiitra, c. Af^, liujus ctnnlinm fretpicnlare consnelas verborum formnias,
benevoleniia! notlrce lanctio. Ulilur aelas ea rreqdenlis- diintaxal ubi iioc sine legentium txdio iiori posse vi-
sime eliani lioc modo. Possel tameii (si cui hn^viias debatur.
hxc non saiis piaceal) legi, liwc fuil primd ejns tan- Vesteinque et purpuram. An est iv 5t« Suotv ? Cre-
ctio, lanclitat rei'gioni resliiuia. Cic. , i de ^Til. deo- diderim puiiiis, et iiiieriorem veslem, cl exieriorem
rum, c. 4 : Sanciilat est tcienlia colendorum deoruni ; inieiiigi, cnm in utraque majeslaiis imperatorise ali-
\. II, C. 2 : Deoruni cullus el reliiiionum snnclitnles, qua exliierinl insignia.
itidem (.otijiinxit. Ii^iiiin Lacl:iiiiiiis i|ise siiiiililcr iiii- Ab lioc cnpite suo, persequi. Verha, bxc mulila quor-
lio diviiianim liisl. Per (juem rebus liuninuis jusiiiia
:
suiii specienl difticile prominiiatii falenlur etiani
,

ei lanclilat reslilula esi. Eidoiii iunclu r,'Ugio, liumo viri doctissimi. Suspicor leviler diccre auclorem
tancluni animal , tancia: tiltera: el siinilia, salis cre- C Uujus scripii, Max. Gaieriiiin a Scvero suos persc-
bra. qnendi fecisso initium, sive capni pro homine, sive
pro iiiiiio accipias. Iia Ovid.
INCVPUTXXV.
Hanc ego suspiciens, et ab liac Capilolia ceniens.
Laureutn imago ijus. Mnliiplex fuil laurentnrum,
seu, nl poslea dicebaiiiur, lauralarum usiis : sed prx- Curi., i. 2
V, c. : Poit hoi Aniigonut, et eo Lyn-
al>

cipuus in imperalorum iiiau,;uralionibus.Staiiineniiii eesles Amyntus fuit. Florus, l. iil, c. 18 Ul vicirix

:

atquc aiignstatn eraal adepti digniiatem, miilelianliir Asice Europmnuea Corfinio Roma peleretur. Elsic alii
In proviiu i:is eoriim slatiiy., in signum ade|»l;e di- liOii raro.
gnitatis, el ul a popnlis exciperenlnr. Piiilostnrgins,
IN CAPUT xxvn.
I. XII, c. 10 : Ai 5« Tov K',i'w«vTivou ztVovcf, 'l)i ifjo; rfj

Tol; Spzi TTKpt/.Oovai-j si; fjmCt.WJi-j npu.-zxtt-j , ii-jc/.T:i'j.- Urbe munila, rebui aeptis inimicii. Mihi videtiir
el

TO-jrut npo; zr,-/ £(o«v. II. fC fcie »'1 pliira iii ouindiiii fui>so, nrbe munita, et relfus coeptis inimica reddita,
sensiiiii Ducaiige in doctissiiiio glossario , qiiilms belluni diligenier inslruens, in GaUiam proficiscitur.
pliiscula addi possent ex aliis, si rorel opus. Vide Hebus coeptis, ac occiso illo a Galerio
:i Severo pul:i, :

infra ad c. 42. his rcbiis, iii est, iiiolitionibus ininiicam urbem red-
Turbntw rationet ejut. [\:iiioiiibus tiirbalis so.u con- didit. Inslruere cerlamen babes etiam apud Lactati-
turbaiis,0|>poiiiiiitiir iiquiJ;ccl cxpeditx. Sic lurbure tiuin, i. VI, c. 22.
censum, turbare peregrinat delicias, apud P'nroniu:ji ;
Dimissisque animis, \{il\us, ut pnlo, demittis.
de quibos vide Gioiiov. Observ. 3, 11. Nisi iiiavis Promissis ingenlibus felix animns. Scribendum cst
d Ciiiii Balu^io : Donec promissis ingenlibus flexil animos
hxc ad liirl>at:is agrorum raliones referro, de quiiiiis
agrarix rci scriplores, el ad eos Rigallius ei Goc- eorum ; aul, quud cgo inalim, donec proniissis ingen-
siiis, viri doctissimi. tibut (lexis animis quorumdnm, retro tignn convertit.
Sed iUitd excogitauit. Lacia:iliiis de Opif. Dei, C. 5 : Sed Dacium. Iii Parisiensi edili^me fnit Daciscuni,
Quid enim excoguabit ? quid faciel ? quid molietur? quod non temere velins mulatum. Nant Daciscos, pro
i)a(>is, ciiam apiid VopiM-tiiii in Aureliaiio,
lialici;
IN CAPUT XXVI. c. oSexlicino
; tiuomodo eosel Shnni:,cos, Ttoliscos,

Orbem ierrce devorare. Inlerprcs.Esai.x' vetns, cap. Mauriscos, dixisse docct Saimasitis.
24, v. G : l*rapler iioc nniledictio vorabit lerrnni. La-
Claiil., VII, c. iO : bispirdeid omnia, et comininueni,
IN CAPUT XXVIII.
eldcLorabunt. At(|ue sic eliaiii l'J|)iloincs, c. It, bis Maximianus aller. Ilercuiius, ijui ui snpra, c. 26,
loquiliir,iit nuiic vetusiiores omiuain. dictum, resnm|ituiu iinpcrium commune habebulcuia
Describerent plebem. L:ictjnl., Insi. I. i, c. 2i : Miixeiitio lilio.

Deos per familias desrripiil. Usilalissimum verbuni de Principem cnlamilalum. Sic princeps religionumJti-
cen&u. aui censitione ; quoinodo ci apud Gra>cos, piter Div. lnsdl. 1. 1, c. 21 ei ibideiii, principes in-
,

itTzv/puYn et «TToypafiitv. telligendi divina curetes ; pyiltacjorici, sloici, perl

(Jpporlunilaleni nacii. Nancti, quod est in ediiioue paletici, principes oninis disciplinw, I. ii, c. 8.
Parisicnsi, iiollcn) miitatum. Alqiiesic in Liviu du- Quat respublica sustineret. Div. Inst, I. yj.c. 8 ?
 : ::

Ul rSOTiE IN LIB. Dli MOUTIBUS PEKSECIJT. CAl XXM. 418

Propter quw tonli sil, et vohtplalex oinillerc, el nuila A apud Tibullum, 1. iv, ciC; 7:
omnia sustmere \S Suslineamus invicent,
; o ' el mnla
. Cuni digiio digiia iuisse ferar.
liujus viim muluis adjumenlis perferamus.
Qua manifcslo facinmlenerelur. Quid sit munifeito
IN CAPLT XXIX. <enm. juriscoiisiilii di>ceiit. VideBrissonium et alios.
Ubi aliquantulum moruius esl, profccliis. nisliiigue, Htrcl manifestarius liomicida. Lact., I. i, c. 7 :
ubi aiiquantulum moralus. esl pro[ectus... :i\il profe- Qmni subduclis et consumpiis omnibus viis, subsislilf
ctus esl ad lioslem filU sui... Iiifra, subsiitnio in Severi iiwrel. deficil. Glossoe veleres, Itccreo, «rrTopxt, hixo'
locum pulo scriptum fnisse, noii bco ; quanquam noii liKt. Manifesiarius fur occurrit apud Plautum in Au-
imniemor, exenipla repcriri eliam allerius. lularia elTrinummo. Posteriores manifeslum dicere
Quod ante non feceral. To anle accipit Antonitis Pa- malebant; gra-ci, iTravTo^w^ow.
giusD:sserlati<)neKypal.,p. 245, (lelempore, quo Sc- Viginiiannorum voia. Coiilfa Norlsiiim dorct Anlo-
vorum Auguslum, vel Liciiiium Ciicsarem reiiiiiitiavil. nius Pagius, Dissertaiione Hypat., p, 157, non aniici-
Ego i»oltis aiiclorit:ile eoruiu, qu« aliegavit pro so passe .Maximianum viceniialia sua, sed ic^iiimo tem-
iimpiissimus Cuperus, Licinium non piilo sic decla- pore celebia&se}: quippequi bieniiio Ca:sar anlequam
raliim Caesarein, u( plene adontMtus essel in proxi- gasitis fucritiiuncupalus. Ipse videalur.
n».iiit spem iniperii. QiioiJ lamcii al> Aiirelio Victore Morte finivit. Admodum consentanca his habeiil
Schoiti, c. <iO, et auciore ignolo de Vila Consianlii cum a!ii, tum Zonaras prvcipue adeo ut ea quoque,
;

Chioi-i, ejusque lllii Conslanlini Magiii, dicalur a G:;-
lerio Cyesar fiiclus, iti lale esseaugnror, quale quod de
MaxiiniisosupradJcilur, c. 18 Jam el ipsi Diocletia-
7UIS nomen ex parle mulavernl, aliquein sciSicel illi
pradum laclum per faveiilem adeo Galeriuin, iioii iu
lotum Ga>sarem deciarnlum.
Sic uno lempore scx fuerunl. \}i\de coHigere licet,
Dioclelianum seu Dioclem, iis non aocensendum
, tum adesset eorum tempus scd <[uod apparatu sibi
<|iiibus factiim pul:)i ille,
ut dissenst-rinl inler se aii-
^, ti(jiiiorcs, vera esse pateat, ei ex liac lam luculcnia
:
" niirnitiouc muito evadant clariora. Sed eu huc af-
ferre niinisforel prolixum negolium.
INCAPUT XXXI.
De agendis et ipse vicennalibus. Non quod Galerio
:

csse; quam lamen AnUmius Pagius autmnat, ideo ab ad ea pliirium aiiiionim opus esse imperaiores puta-
Aurelio Viclore dici tenuisse imperiura viginti quin- rciit. A(ti biudatuiii modo Aiit. Pagium, diligenler
que annis, qnia hoc quoque aniio publicis interfue- hoc argumenium exequeniein , Diss. Hyp.. p. 188.
ril consiliis, id qaod e.\ lioc salis liqueat loco. Sine Eg.regiu.Ti hunc b)cuiii esse ad osiendendam impen-
eo cerie sex fueruni, iiempe ut eos recensel eiiam saruin niagniludinem, quas occ;)sione istiusmodi fa-
cl. Baiuzins, Maximiaiius Herculius, Galerius Mnxi- ciebaiit. docet idem, p. 247.
miaiius, Maximinus, Conslantiiius, Licinius. Heicu- Qui jamdudum. Ui lacunula hac arbiiror decsse,
!ius luiic equidem bona fide iion imperabat bunc : ul diis suis, iiempc redderet quee promiserat ; quie
lumen polius,quam Diociem numerum isiumimplerc vei ba mox seqiiuntiir.
credideriin. Securiui alteram afflixil. Securum alterum legendiim
Plunus mulie coniagionis ac sceleris. Iloc genus lo- putai vir dociissimus , iinperaic>rcm neinpe ; quod
qiiendt in sacris exiraiicisque scripiis rrcqueiis est. asseqiii me iiou fatcur, cum hic iion de imperalore
Sic. Jos. , vii, dicimr Israel analliemule pullutus, et Diocictiano, sed dc provinciis agatnr. Nec mihi du-
Achan scelere coHtamiHaius. Inexpiabili scelere conla- i
\ bium, qnin Ciceronis ilbid pro Cn. Plancio respexc-
minari alque diflrinffi dixil L:»clanlius, I. v, c. 1, el ril, c. 29 : Quam enim illi Judices graviorem potue-
Epit. c 6, Paiilo aiiter Salonio., Prov. v, c. ^2 ruui reii>ublicce injligere securim, quam (um illum e
Jni(iuiiates suw cnpiuiU impiuin, funibus peccalorum
el civitale ejecerunt, qui pra:tor (initimo, consul domeslico
suorum conslringilur. Quod Gra*ci iieielogaiiler noc- bello rempublicain liberarat? ^rxicrca licet usiiaiius
pa.-joy.lci v.vSpK ic^pzjQvn , szipv.ig S« TrJjv iauToO miilto sii quod niinc ediium est, niallem tamen ex
uyLap-cM-^) (TfiyysxKi. Adde Salirt.isium adSoiin.,p. istius ;cvi consuetudine retenlum fuisset, quod est ia
loyi. ediiiono Gallica, sccurem. Sic enim etiam Prudenlius
,
Cumexereifu revolat. L.ict., Div. Insl. 1. ii, c. 12: iti passioiie n ariyris Prudeniii, v. 528 :

Donec emissa corporis claustro, ad sedem suam re-

Adeoii' securem pnblicam
volet.
Moiiis relundil ieuiias ?
Audil scelera qux fecit. de olinoxio. Sic
Elegaiiter
1. v Div. liisl., c. 19: Audii quce illi Deiis commine- Eiiam Ammianus.Iib.xxx, p. m. 450 : Papirius cur^
lur. sor ea tempetlate dictator securem per lictorem e.xpe~
diri ; ussii. nosuis adolescentihus non
Sed talia
IN CAPUT XXX. suni imitanda ; licet apud Pru-
ciiain siiem legaiur

Yocat liUam Faustam. Cujiis imaginem in nujnis- dentium ei Bocthium cutem apuil Corn. Celsum,
,

iuio apud Maroiiem eiiain iurrem, si Charisium sequi-

mate liabes apud illusirissimiim Spaiihcmium de Usu
et rnesi. Num. p. 639. Obiit Uxc posica balneo su-
pra niodum calefacto, quod marili jussu laolum crinii- j)
mli siiut pagani. Sed boc non immerso suspectum
h;il)el clarissimiis Cellarius in Noiis ad Euirop. I. x,
nmr, et atia apud altos.
Exactio celebrata sii. Optatus Milcvitanus, lib. iii :
Si quando injudiciis publicis aliqua celcbralasit aclio;
lib. v. Cuin videret a Filio Dei tantas cetebrari virtu-

c. 4, Num. 13. Ainaia vcro pliirimum f:iusia il!a, ul les , id csl, tania divin;c potenti:u opera edi ; lib. vii

T:icilus vocal, nomiiia, iion in viris inodo, sed ct NuUumjudicium celebratum est sed sentcntia esl ope- :

fieminis. Hinc Felicitas, Fausla.Fausiina, Fauslilla, ratus effectus.

Fortuiia, Felicissima, Tyche, Calliiyche, Profuiura, Veniamnon liubentibus,nullas. Lege cum Balu7,i() ad
umbilicum volnminis secundi Venia non habentibui
ct alia jam antc ab insiunibiis virisreceiisila. :

Digiiiorem viruni polUcetur. Noii niale prorsns hoc nulla abslinendi muliiplices cruciatus; aut Veniaanon
de honortim dignitate scceperis. Sic Lact., iii, 11 : liabentibus, quod ego malim; ut sit seiisus, non licuisse

Al niliil vlrlute diftniiis in-

pulcliriin, niliil sapientiamissis ad hoc magistraiibus abstinere cruciatus a pro«
veniri potest. Usuardus in Manyrologio : Sepultusque vincialibus, licei non haberenl qiiod prreslareni.
est ad Ecclesiain, ubi fueral dignus minister coiisiilu- Nultce area; sine exactore. Veieres aliquaiidiu fru-
tus. Et sic cum alii, tum ecclesiastici froqiieniissime. menta habel).inl in areis, donec exlrita ct purgaia
In nitstro <|ii()qtio scnnorie vcteres similiter, ut ct rccoiiderenl in liorreis et apotliecis. Videscriptores
«ei Uusiicui. Eiiam Liv. 1. xxxiv , c. 9 Iderul forlc
Rex Birgorus, qui iii Pr;tf:ilione Lci^um Upbmdica- :

rum archiepiscopiim clogaMier vocat Baerdogan

,
lempus, ul frumentum in areis liaberenl.

Vcrra. Iii hoc tamen Laclanlii loco rectius foriasse Qux quain lolerabiiia sini. Emenda cuin Baluzio
Quanquam intolcrabile sil eripi ab ore hominwn cibos
dignura iiilerpreiabiiviur hac conditioiie conjugii ul :
 ilM JOANNlS COI.UMBl AIQ
Jnb:» c tjuccsilos ; nisi qiiod </«(C.s/oi /-/t" upy/xirrw/ vi- A exeuitie, vcl circiter , eo morbo is iil]l':ctus est , usque
ilc;itiir rerri possi^ S.milo, «iiii)>l ;hI (i;juiMiii us-.dioiii^^, ad aitui scquentis ftncm , uc initium itnni 511, qvoposl
esl iiliiii LacUiiUii, lib. v, c. 9 : llur vero iitenarrabile liulendas martius, ac Iribuniiiiiin polcstatein vicesimuiti
t'st,quod lU adveraui itii , (/iii t)miel'ucerc nesriuni susceptitm (
vitie odloli , t|iiod iiilra liahes c:ipiie
i|U()ii .ul sciilcnli.iiu vet'0, iiluJ Livii , lib. .\.\i, c. 15: proxmio, liisciiptioueui, iipiid ImisoIi. iih. viii, c. !7
llu;c qnatiquain sitii ijravia uUiuc accrba, forluua ves- Locl. Uist.), ediclum itt ('Jiristiunoruin graiiaine iiiisil,cl
iru vobii suadcl, post liul. niuius ejusdetn aittti, cuiti (uturu esseiit Viccit-
dcmeiiliswne. Uic locu.s iUienm) rcvocat niihi iii uaiia liiil. inarliis (nini 51"2 miserain f(j}iivii unimHiii.
tiieiiioriain qui nunc upiiil Luciatiiiiiin baud diijiio
,
Wxc 01 pliira Aiil. P.igiiis Diss. Ilypai. p. 159, (luciii
ciirrui)lus exsial. Viiiolicel Div. iuslii. iib. v , c 10 : iii hoc pulo .sei|uoudum.
Qaid esie fotesl Ititc pieiate dciaciilius; <iuam mortuis Percuisitcum Deus imanabili plnqa. lu aiiimo ha-
nuniaiias victttuua iinmoiare , ci iijneiu cruore houimuin huii ilUid 11 M.icchah.c. 9. v. b:Sed tjui univcrsa re.s-

taniquum ole» pasccrc? llic picl-.iti priiiuiiii dcmeniia ])irii, Dominus Deus Jsritel. pcrcui.^ii, euin iiisanabiH cl
uiale (ipiioniiiir; ileiii cfliciunt li;i( dua; voces, Adc pic- invisibiU plaga. Sic de llcrode Kuschius ct iMcepiio-
lale , ui se>|itehs tiiemlirutn ,
quam inorluis liuiuanas riiS Oon/.KTo; «vrov zat«"A(x?oOar« u.U's-zix., s(\- (jii.iixi'ii
:

t'!c. iiDO babeat oui aple [lossil rospoiidcre. Servalius (7uv>i).«(r£v. Atijue hoc pi'ouuutiaruiil Herodi , qui ah
Gail.ciisi losialur, «vTt toO deiuenlius iii uiio cudice ve- 00 (lc iiioibo cousiilohauiur Jloiv/iv toO ttqW.oO zat ;

liislo iogi iiicleiuiiHius; uiide \oraiu lecliojiein hanc oj7<7iCoO,- (dilo pailioiilaui -/.ai ciim INicephoro ol
essecolligo: Quid ease {wiesl liac pielale incLnieiiitus? ali.pjot lihns, ro ttoa-j o-J^ruiCJs , muUu iinplo.tas) -zv.vxrrj

iiuid denieiiliwi.qiiain morluis viclimns itiiino-

ituiiiaiia^i
j,
d'7~r.v.--in<}aL Sio," ( vidc ail fuorit, tov Oiov ) na.rjy.

lare, el ignem cruore hominum tainquain oleo pascere '! " Toj [>y.Ti).iwf ; Llunc muiliplif'is itiipiciatis poenam
iil liuc velil,
iiicleuiciilius udcoi^ue uihil
iiiiiii , Deutn u reyc exposccrc. Doceut lioo cxoinpl;i plu-
yEuoa ,
so j:iclavit, iiidigiiius (naiii et clc-
qiii iiiuni riiiia, soloiuucui h.utc c-so,:uit iiiimaiiis sacriIot'ii ct
iiieiitia piotas dicla, iiii |)rius csl ostoiisiiiii) i|iiati) ,
iiupiotaiis , aiil aliorum airocium soelcruiii pociiatu.
c^udore et exiirero crudeliter iniioxios lioiiiiiies; iiihil Aliiiuot ego iiiiiic lcslinaiis rocilaho. lMi.'reiiuia, plus
iiicouvouieiili isduci lioritool prudeiili, (iiiain credore (]u:im icemiualu cxigeiidi:> ah lioslihussuppliciis, viva
lUDiiiius p.isci cniuic liuuiauo. Judiccisl uiii , .su.oiiic iu veniies clTorhuit, leslo llorodoto , iihro (nuirlo iu
soripsi-.so videri possii LacLimius. lijic. Diiereoydes Syrus , liiigu;« advorsiim deos iii-

Bonis suiseversus. Ciocroiiein iurualur, qui ol ipsc couiii!euii.ssim:e impurissiuueque, (|uaui loede pcrie*
siuiiiiicr dicit , ecerlere qHcnipiatu bouis, aul (oriunis ril seu podiourts
, seu scrpentibiis e corpore i|»so .

suis, ul ab 3liis csi anuutaluiu. cualis, iiair;ihil j.£liauus Var. llisl. I. iv, o. 28, et
iMiu. VII Sl.Sulla. homo trudolilalis HOtissim:e,
,

IN CAP13T XXXn. plilJiiriasi pcriit, uli tradit 1'luUrclius ; eodem(|t!c

crgo ud euin sa'pc legalns. Galerius nempe
Mitlit moiho Luiius, scrvus pricsiigialor dira fax alrocis ,

ad .Maxiiiiiuuiii. Vide Eiisohiuin lib. viu, c. 15, ciijus sorvorum iii Siciliabolliadversuiu dQUiiuosUomniios.
verba alluiore jaiu aiii cuiuplurcs. Jloiodem iiiagnum, de ipio coepi dicore , to-jts •o-fjo-j
Prcescripliotte teinpoiis. Qiiod purpuram diu anlc o/.iyixo-j:/), y.v.i aiooio-j o"/!7r£owv a/.iiXrr/.v.; '^z-jvoicrx, plaiiC
Liciniuiti suuipsisset Maxiiiiiiius. uiedio ahstuiorc de (|ui-
goiiiiiia his Giilerii uiaiis, e ;

Viclus contuinacia. Miror Aiitoniuiii Pagiuiu iixc bus Luschitis, el vetusiior eo Josophus, iidoimdi. Oc-
dc .Maxiuiiiio Daia sivo i)a/a , accipoie cuiu sories
, ,
C ciihiiit ct uepos ejus Agrippa (jy.<Sj.ri/.o'.[.M-z(i; qui et ,

vcrhDiiiui el rosipsa docoai, inlolligeuduui essc Ga- ipso llorodes diciiis, Acl. xii, 23: CUtudius Hcrnt'i-
jeriuut. Quoniodo euim Calcritis, iiiipciaior jaiii vc- niaiiusiii Cuppadocia, cuin Cliri&lianos irudeUler Irac-
lerauus, CdUliimax dicoiclur in noviiiiuu l)ai.iin? lassei , soltisque, in prtviorio suo vwitalus peste , vivus
Couluiiiacia inreiioris !itii|uo est iii siiperiorcui. Deiu rerinibusebulitisset : Ncinosc'iut, inqiiit, ne spegaudcunl
saiKf iiiCiilis niiiil i°tiis.-)Ol iii Maximiiio Daia , ii vivo Cliribliuni. 1'ostea
, cognito errore suo qnoi tormcnits ,

Galerio ('..oiiuiu iioiuoii loilore, cl iiuus oiiinia suo ijuosdam a propvsilo suo excidere (ecisset pene CliriS' ,

arbitrulu turhaie \eriiis, quamadtuiuisliarctenta^scl. lia>ius decessit ; luirralio osi Tertulli:iiii, lih. ad Sca-
At Pagius iiisial Quid ergo liobat do Maximiiio?
: pul;im , 0. videas licei. Capul ILorelico-
3, ul)i plura
liuncoiiie Gdlerius dojocilgradii omni? Piiuium rcs- rum Arrius lclro coriepius morbi goitore, cum ejus
poudore possoiu, iiou eum noiiiinalum iu praseiilia, luiloriiu ne ips.i; (piidoui oloac;e iVrroiil , disrujitis
(juipjie Galorio iuimicum jam , peiiiliis(|ue invisoui ; elliisisque iiilesiiuis, cruclatus es(. iuipuram aiiiitiaui
pobimoduiu ojus lieri meiiiiuiioiii, iiiu ralio jam iinu ( Socr. Sohol. Hisl. Eccl. 1. i. Ilis aocousoiidus eiiaiii
possel uon hahoii. Dciu si miraris, pr*ioriuiiii a Jiiliauus, Parabaia; avuuciiltis, do (|uo vido laiidalds
Galorio Daiam quaiilo ii>ai^i-> mirahor ego, a ])aia
, Balu/.io. 1'liires dahuiil, {'lulirclms iii Yila Sidl:e
pru:icnlum Galeritim? aii ideo laiueii poluil eiiiii e Holladius apud 1'lioliuui, p. 670 , edii. Sohulti cl ;

hsli^io dejiocrc? sed ul seiio m;igi-< ag;ini

siio , opi- Soltoittis ipse iii iiolis ad Atir. Vioioris Sulhuu. Plii-
nor, hic omissum esso a dorniil;i:ilc lihrario Sam. Uocliarlus o (Ju.-j:j.yr7io;, pai t. ii, 1. iv,
Si^ixi- rcs ileruiii
luiiii Dni.e iiomeu, i8 llioroz. Has similes(|oo hisiorias gravi judicio
soribeiiditiiii|Uo, iMiixiitiiinini c.
Madcitl.utn el Conslatttinuiu , fiiior, Auguslnniui. S.c ^> prosCiiuilur U. Ilicruuymus ad iliud Zioluiria!, c:ip.
,

iiliiliie ounii:» eruiit plaiii:sim;i, Ii(juol)ilipio veio l;;tc

^^
XIV, V. [-1 TubesccHi cartii.; eoruin , oic. Nos autem :

Baliiziuiii iiileriirol.itum essc dc {^.ilorio. Fiitiuint se- diienius iu'|ttil , oiuues perseculore^i ijiii aljltxcrunl ,

liuonti;» Otiiiies , iuijiiil Lail:iiiliiis , qiinuor ii.tpcn:-

:
Kcclcsinin Dei, iit tuceainu.uie (uturis cruciiitibus, etiiiin
lores jnhei nviDerari : Liiiuiuiu scilKCi, M.ixiiuin:::u, iii prasenti stecnlo recciiisse qmv (ecerini. Lequmus ec-

.Maxouiitim ei Coii-itaiitiuum oiniies Iios (jiialuor clesiasticu; Itisiorias; qnid Valcrianus, qtiiil Dcciiis,
:

pKinuiili ivii iiiii.eraloios iiitii ilo ipMi Giiterin (jui

; ijuid Diocietiaiius qiiid Muxiniiaiius, quid sa;v'issiinus .

lol aiiiios jaiii imperaverai , tieiiio amh'i;(ha!. Spoio
;iccos5uroi mihi iti lior diligeuiiiis h;ic evpeiidoiilos ,
le^iue ciim[»i imis , amplissiiue ot dootissimc Cuperc ;
(juod si hal, alif|iios disseiilirc molcsie non fcram.
tilios AugH-^loruiii. Sic apiid Juliuiii Ciipiloiiiiuiii
oitiitiuiii Maxiititnus , et nuper Juliunus, piissi sint; et
luiic rebus proiabimus etiuin juxia Utlennn, eliain pro-
plicUto vcrilatcin esse compleiant , qnod contabucrint
carnes curuni, et oculi i-ompulrucrint. Ciiuiu his nunc
!'.dd;im illiid B. Gng. iN';aiaii/.(mi, iiivcci. 11 Nojoyj- :

in Vero, cap. 5 : Ner.aUud ei honorificeniice ad nomen lj.h<jr, z'u-j ifji-^wj (miro orioie odiiio Hervagii habct
i.djnncinin esl ,
quuni quod AiKju^li /i//H.s est uppcl- £-j(7£oa)V) vji/iy.ryj; , y.r/j. rWi^Zi.g ryjy. u'fC/.-Jzi'.; , y.ai Tzoly-
lalu^. Tf.oTTo-j; v)'>.u; 7r).//'/«; /</.», p.c/.ijTvja.;, oir TiTo/.t/-^/c<(7t Tra-
0c/.7z/.r,7i(/.; OctvaTOvj ov y.v.-y. to tioibu; yj/.^jftrj '/.'/-
IN CA1>L'T XXXIIL , /.(/.i

T'/;, y.c/.i Ty? iv ixOTOtc TOt; oifjol; i^'/.'^o[jS-'.j7ti; y.ui uvo-

Jam decimus unnus. Anniu decintus ociuxns
oclavits V/iTOVf p.iZC/.IJ.z).dr/.;, TC/.i TS 5i mll.lJCf.XOfJ -KC/.lZiilijii; , y.r/.i.

liaieiii Uaximiunl cecpU huleiidis mariiis unni 501) i,uo : \'j. y.</.V vr.c/.r' 'fv:jxc/.rjiij(/.xc/.f xi; v.'j ry.^i(i>; szTioc/.yojrjriciiJv.
 , ,

m NOT.E IN i.IB. TtE MOnXlBlJS rERSEClT CAP. XXXIV. m

Ulcui iuidiim. Kuseliiiis, 1. viii, c. IG ail, primuin , A aperla (lualia mcmini a iiiedicis iriifrdum applicari.
,

fiiisse aposierna, dein li'cjs ir. iiuo fisiulobiim. Plura Sed pio lioc vi'lii'iiieiiler tiou pugno.
iliSf. hiwstimabile. Sic Lacl. lii). ), c. iG Cinn liouii- :

ilcdici sccuiit, citiiiiu. Langiiidioia IiSc sual, nisi num vis incredibilis , unmerus sil ina;siimabiiis. Sic
scripscris , Hedici xecanl , nriait , cnrani. Covn. Cel- iiuesiiniabiles acervi , vuUjus inicstiinabile barbarorum ,
sus, 1.
, miai. 5, iibi (leparliiim islariinuua-
VI, c. 18 ci alia illiiis i.ovi scriptoriliiis fn-ijueutissiaia , ijuibus
gcneris: Si incdicainenta viiicunlar, hic ijuo-
lis hiijiis ii'.l';rdum iiumerare
wstiiiiare , isropo ideiu aiipie ,

quc scalpello , (juidqnid cuirnpluin ent , aic ul uliqnid ,

iiiil poiius de liumero coujecluraui faeere ul Amiii. ;

inteqri secuin Irahui, prcecidi dchel. lUud quoijiu: wque Miirceiliuo lib. xxxi : lla suiU ca'ii , ul c.v prcedicto
po-peiuum esl eari.so cancro vnhiuii essc adurcnduiti.
,
nuinero non plus, quum quinquc uiiliia, ui wsiiniuba'
Adjice seiiiier.lin ubi de iuoui iii;>ii;iiitei|iic cx (H)
, , iur , evaderent.
saiiKiiiiie. S. Pacianus iu Para-nesi Prudcmcs wqri Tabescendorum visrerum. Tabesccndus qua raliono ,
medicos non verenlnr, nc in occnltis quidein rorporum aut (iiia aiialogia dici possil, uou vidiio. l»ro eo uial-

parlibus, eilam secaiuros, elium perusinros. Meinini- Ict aiiquis foi'sau labidosorum, qua; vox occiirrit iu

mus quosdam remola eiiam el verecunda corpo- Apologelico Teiltdliani c:ip. 14. Sed Lactantius di- .

rum iion erubescenles in fcrro et cuuterio ei gruvis- , , , ccndi arleiu (iiu professus iiiplerisque niullo scripsil
sima illa pulvcrismordacilate, durasse. tl qnaniim esL casiigiiiius. Verius i,:iiiiir tabescentiim resiiiui iiossc
illud ,
quod liomines priesiilernnl? Feccator limebit ? auguror ; quoinoJo et Cypriaiiu.-: de Bono paiieiiliie:
pecculor erubescel perpeliiam vilani prwsenli pndore Accedit vulm^rum vmiitas el l(.ibcscciites uc fluenles ar- ,

niercari? cl offcrenii inanus Douuno vulnera mule iecia lus cdax quoque verniium paena consumit. Aul, si iie-
subducel ? Inrcriiis eliaiu eodeiu siiuili sxiiius uti- qiic iioc .satis placet, tabe eJcesoriaH.
liir.
'
Pernicies fecunda. Lleg:niLer el proprie ; nain
Cicatricein scindit vnlnus. BaUiziiis leslalur iii vele- pernicies a pernccandis aul pirtibus , aul cor-
ri librofuissc , sed indncln \am cicalrice , sclndil vul- poi-e toto dicitur uude coujuugilur s*pe cuin :

nus, iilji ille scribeiidiiiu ceiiscl , scindiiur. Ego aia- peste saluli auiem oppoiiitiir. Sic Div. Inst. iib. vi
,

iiui , scindil se , (|uoiiioilo Virgil. scindii se iiubes. c. 'ii Erqo salius esl , nui effundere conscienliam , auL
:

Levi corporism*'^. rcpoiiere videlur U.i- Motn liciic nos ijisoi ullro aperire animum , el perniciem rescissis
liiziiis : aiu))lius vero reiiuiril. syuiaxis, ut sciiijas , vuliieribus tffundere.
vulneralo ; Galerio iieuipc vulneralo ptus decurril san- Inflala Hiscreverat. Idesl, decreverat, caoiractior,
(juinis. sive brevior fucla. Glossac veteres, discrescere , tiro-
Albescit ipsc.ld esl pullescii , (|UomodD pallor al' ,
[J.H0-Ji7Qui.

bescens liicilur lib, de Ira Uei , cap. 5. Annuia perpetem.Laclajitius lib- vii , cap. 2G :
Tunc per septtin annos pcrpetes intaclw crunl stjUai.
Tcnualar. Ct Virgil. :
liabes (jiiam apud Sulp. S.'v. rum l)uiIogo I iiem ,

Iljsi auiem macie teiuiaut ariiieula volcutes. MaiuertiDum iu paiie;^yricis aliijiioiies , el alios.
Novi doloris «j-gi^iif/;;. Scribeiidiiin pulo : Novavi
C.essere maqislri. Iia se emendasse , coiuineulario doloris urgeniis , aul
urgenle per inlervulia. Cypria- ,

ad Apollieosiii nomeri , soribii ampliss. Ciiperus nus ad Demelrianuoi Tunc torquendus fuissem', tunc :

el liaiic souleiuiiim oplimos uiiiijisiros , (|iii

esse :
ad confessiancm criniinis vi doloris adiyendus. Aiii.
aderaiii , iiou poiuisso cuiare Gaieriiifn, et j,mp-
^ yarc,!!. I. xxxix Sensit immensa in quddum urqenlc :

lerea ex alus reKiombus alios Bliraetos iicssu. biC(i.,e morborum ullinuc nccessilatis adesse prascriptum.
,

eumdeiu alilii sui temporis {irusjiieum magislruni Satisque pro scelere facere. Liicl. lib. v, cap. 13
,
: Ul
invenloris uomine , vcl cerieveiciis anispnis , Ta- pro facinorc suosaiis facerel ; lib. vii , cap. i : Salis
gem appelbisse. Faieor, el nie piimo intuitu Virgi- el liuic parli faciamus.
liaiios isios versiis agiiovi^se ([ui ieguutur prope ,

liiicm iibri tertii Georgicorum. LN C.VPUT XXXiV.

Undique uicdici nobilcs traliuniur. j,act. lasl. vi , c. jf^ciHii.... consltluerant. Noii quod aucloies cxsU-
4 Quos cupidiias
; ani volnplas praxipiies , traliii. lisseul , aul coiiditoi es piimi : sed qiiod ea prius iir-r
Am.uiaiiiis, I. xxviii : Ex pra:judiciis variis plures a maveiaut el sancivcraiu cuiu e;cleris ; id euiiu saipo
disjuuciissimis rc(ji(inibus irahitnlur. csl cunstitiicre disjeca
, si ijua suiil ,
, reponere
et
ApoUo ei Asclepius. Laeiaiilium etiam in edilis ma- iirmiore statii r(dj )i'arc. Uude el Ciisebius verlil
luissc Gi aico iiomiueutiquaiu latino , uionuit 6 orrvzp Trporspov yovjt; uvtw
, l.rjrjig y.v.l ol wy.v mri/.^jxri-
TrKVj Groiiovius, Oliserv. ad script. ecclesiasl. pa^'. (jc/.-jztg.
18-2. Quod el ipsum facere uouiiibil videtur ad asse- Sibimet leges facerent. Diio capiia sunt criminis
,
reiidum lioe scriplum aiict:ii'i suo quippe in qiio vi- ; quui objicii Primum , quod iii rc divina smis (]uas-
deaiuus eodem modo vocem iil.iiu reciirrere Ascle- ,
dam leges sequerenlur, rejeclis ei dauiuatis piiblicis.
pius, non jEsculajiius. Allei uiu quod iieliiTias sive catus lacercut in se
, , ,

Malum recidil inlrorsus. Lact. vi 17 Neque enim , :

quidem innoxios piaue sanclosqne scd imperatori- ,

capere videinr nulura, v.t aliquid in ronlrarium reci- biis lameii prorsus iiivisos quibus nibil uiagis sus- .

dal. " pcclum, qiiam inju.^^su ipsoruoi facla collcciio hoini-

Odoriiatem. Miiii videtiir fiiisse apud Laciautiuiu ,
iium quucuiu([ue (leiniim ea liiiilo (ieret. Asseniior
,

odorila tetcr, aut odoris fwtor. Ilcgesippus lib. v, c. aiiicu) amplissimo Cupero in praicedenlibus agi de .,

2 Oiunes artus casorum civium (Uro odore fcetebant.

: facla secessioue ab elbnicis; iu scqueiiiibus vero,
Comeslus a vermibus. Baliizius iegil... et nrina' co- ncc cltrisiianorunt Deum observare , ad liaereses rcs-
nicsli u veruiibus , exitui^ iieiupe. At amplissimus pici.
Ciipeius cotuesim a vermibus esl : et in... iViilii vi-
, Quas observarcnt. Ad rem diviuam spectat ha:c
deniur apiius luoe juiigi seijueniibus , si scribamiis vox. Cypriaiius epist. 10 Conieinpia Domini lege et :

comesinr ; lioc eiiim melius respoudcl verbis, solvi- obscrcaiione , quam iidem suncti iiiariijres el confesso-
tur eiioUit. Coniesi aciivum iisiirpavit etiaiu Cicero , res iencndain mniidant. AniohiiiS lib. i: Sine uUu ali-
lcsleNoiiio, apiid ipicm pliira vido. Diomedes gram- qua sollicita observaiione sacrorum. Vitie illic UOlala
iii.uicus eliaiii pas^ivutu, (piod uiimc adhibui, docet ab tleraldo p. m. 41 ct Ai. .

fuisse in Iroqiieiili usu. In jiassiro autem iii(|uit dc- , , Mulii periculo .mbjugati. F.iiSebius : Tuiyc.coijtf
rlinalur edor, cderis , eslur ; iiein ambedor, et comedor. rfmno-j -J^f v^^.Srj ivvoo-rc-iy^^aTo,* 7.-K,Oi<>:o).o-^0ri7avTO?,
Simplcx fsiHr uccurril apud Plautum, Ovidium ct 'MdZi JiTJ ziy. royj '}.fj/^».iw /«-«TTKOivTa iy.-jTO-Jj zuuiOn-
(^olumellam. ovi.si ; T.i.iiizui. [j.tj v.i-jo'j-jui •jrro6').'/5v'jvTj.c , tCi.iIizoi oi
Cocla ei caiida aaimalia. Forsan legeiidum , incociu z.'j.fjc/.yjji-JZii, -i'^jzrji'jj.: (Jx-ji.xo-j; -jTriajpov. ilic oj un^o-
et caiidaanmalia.... adiiuc nguipe viva , scd secaud'j 6},r/;ivv2; v.tv«'Jvr?j non suiil objecii di.scriiuiiiibus , ul
 JOANNIS COLDMltl 424

veriiini , seJ i.i Lacianiius . aui poiius ipse G:\leriiis A lelligi dooel kal. marlias anni sequenlis, si moilo lianc
liabel, tubjiigall penculo , iil e>l , peuiliis vicli, de- narraiionein pr:f?stanius esse integram, qii.T bnc ca-
que consianiiaB gradu dejecli , el lurpilcr subacti. Id pite exhibeliir. Main si inense inaio cogiiil:i fiiil Nico-
ennnesl •J:zofjufXt<jS(u. inlcrdinn. quod eiian» ex i'o|- nu-di.e iiioi:, bniTCiid;i G:ilerii, utique kaleiid;u mar-
conjniigil J7rw6-tv, t«7T£ivoOv, v:r&6a),- liic |)Otuerunl eo aiinu anipliiis impcndere. Quod ut
luce li(Jiiel, «jui

iitv. iib. IV, cap. 6. E\ciiiplai|ue sic iocjiieniiuni annol:irciii, tactuin esi per dubilutiuiiein viri ciijui,dant

exhil>ila siiiit ab inodo uuuuur vcrbo

aliis. Kodeiii politissiiiii sed in lioc , iit ipse faleliir , fe.stinaniis.
,

deiurbandi veieres; quos inter Aininianns Marccllinus Ac licri poicsl, ul iiecduin lueutcni cjus salis pcrccpc-
lib. XXIX Abcitsit iimocuus. Pasiplulo fximenle pln-
:
liin.

lotopho ; qui , ut eum meiidacio iujusto perveilrrel , IN CAPUT XXXVL

crudeliter lortus de slalu rvbusliv iiitiilis non poluil
,

deturbaii. Cx-leri vexali , aflVu ti ei si)ilicilali, (tov; Adprwsent. Lacianl. lib. vii, c. G El qua; a/ioJ ;

puto) in sialii suo iionmsi ad piaescnsvalenl ; cap. 10 : Vitiu omnia leiii'

T«o«xO£vTO(f sic inierpreiaiidtis
niaiiseriiHi : sive ul ipse^l»il, 7r«vToio'jf 6«vaTov; poridia suni; ad pra;sens commoeentnr ; cap. 15:
,

uire^soov; quod veriere siinpliciler, iil opinor, licet, Quainvit ad prmsensvirlulem Dei liominibus osteniierel;
divenat mortes, aul inavis, supplicia varia subiere.
si
do Ira Dei, c. 21 : Non od prtEient noxium quemque
punit.
Cum auiem verosiniile noii sit, I£usebiuin, (|iii cceie*
SustolUt censuin. Reponeiidiim putavi , sustulit
ra bujiis edicti tam apie expresserii, in hoc uiio pro-
cul recessisse, legendnni , pro deiur/»a(j, 'arbitror,
(Uin pr,i'ccd:it, ul conciliaret. Pariiinlanieu inieresse
indeiurbati, ant ccrle verba aliqiiol cxcidi>se. iiunc arbiiror, ciim idcin sil verbuin L:icl:uiiio pcr-
Conleinplationein nosira; cleiiieiiiice. Cyprianiis ep. usiiatuin; iil l.ii ,c.l).ilaque niulii pliilosophoruinreli'
giones sustuleiuiit;\.\n, c.o PtiCto ergoidiorumsuslulit
54 Quod crediiuus vobit quoque palernce misericordia
:
:

disciplinas.
coiitemplalionc placituxum. pjicianiis episl. i : yemo
episcopum hominis conlemplaiione despicial hoiieslnlis Diveras ripas armali /CHeiaHt. Observa ripas dici

merito ccnsetar. El sic illo xvo passiiii loquebaiitur. Propontiais liitora, pr^eserlim ad :iiigusiias Buspliori.
Sic Pliii. IX. c. 15 Thuiini dcxira ripa iiitranl,
:

L\ CAPU T XXXV. exeuiit lava.Pluvn vide apiid illust. Ileiiisiuin , add.

El Maximino iteruin. Ad bunc locum concilian- nor. iii Ovid. episl.6. v. 5-4.
dum cuni scripioribiis c^eteris , qunrum :ilii diciint Commiini luielo. Dalu/iiis ad h:vc Haiic vocem uon
:

Maximiaiiiim G:ileriiiin hoc antio sidum fiiissc coiisu- reperi alibi ; fortassis at corrupla. Oiniiino corruptam
iem , alii Licinium habuisse coUegani iiondum qui- ,
esse el ego censeo, scril^eiidiiinque pro ea tiiulo. Nam
cotniiiuiii inipeMtoium noniine data Chrislianis bxc
dem aliud qnidpiam inveni aptius, qiiain e;i , qiiu3 iii
hx-c diligenier inqnirens Aiitonius Pagius (radit. II- p:ix fuii, uii liijuei ev edicio, apud Eusebiuin in linc

lum igilur in hisce si placetse<|ui , iniiiocpiidein anni libri oclavi. Ovidius :

G.ilerius sulus consul processisse dicendiis esi; Te saiisesl tilulum morlis habere nioie.
paulo post aulem Licinium sibi adjiinxisse coilegam;
kalendis niaiis Maxiiniiiuin adscivisse nenipe qiiia ;
El alibi :

con&ulalus imperaiori;e majeslaiis esse qiixdam ae- Ulilitas lua sii : lilulus doaelur amiciB.
ccssio delicrel ei liiiiic adro consuialui}) noii ordi-
;

narium , scd sulTcctum fuisse , quemailinodum el Q ^^"^'^'' ^-'^'^o'''^ ^'^Li'^'''»"™

aiiie Licinii. Iino priorem consiilaiiim Maximini

el
El lilulum belii dux duce fralrc lulil.
poslConsiniuiuni Ciiio-
fuisse siiirectuin, gesluiniiiie
ruin ei Maxinii:inuiii Galeriiim novos Auguvtos , et Leguin lulurum tiluLos bab(^sa|)iid Corii. T:ioiluni, An-
aniio 5tit> ordinanos coiisules. IIxc, inqu:im, sive n:il. I , c. 8 AdmiiHslruiionis liiutum apud Symma-
:

omnia sivc ex parie recipimus , inanel taincn illud

, chum, x, c|)isi. 4, et sliniiia apud alios.
lib.
novuin et prope singulare in hoc loco , raiionem suf- Siicerdotes maximos. Parabain ej^o, quiiiam fuissent
fccli consuialus ila haberi ul ejus causa .Maximinus , illoriim tein(iorunr)ul antecedeiuium Asiarcbse qui o-t:-
ilerum consul dicalur. Yeruiii dc his aiias forlasse ^«voyooot Kpxisfislg sive sacerdoles iiiaximi, p;jnlo fii-
operosius. bius exponerc ; sednonsiiiunl i:ii)ores ao:idemici alii,
Carcer... pro domicilio. Lactant. lib. vi, c. 10 ; Sed qui ineiiunc tcnenldislKicium. Et priCslitcrunt in liis

frondet et herbam pro cubilibus, speluncat II antra pro
domibu» haberent.
in manu Iraditit. In vctcri Biblioruni versione la-
lina hiicgenusestfrequeiuissiiiiiiiii. Gcii. xxx. xxxv :
Cuncluin autem gregem unicolorem iradidit in manu
filiorum tuorum ; cap. xxxix Qui Iradidit in manu
longe doclissinii Seldenus ad £u-
iniilla jain aiite viri
tychii origincs, et ad recensioneiu Sniyrnensium do-
nariornin , aliique :id marmora Aruiidelliaiia, slvc
Oxoiiieiisia ; Dionysius Gutbof. ad Leg. 8, D. tit. dc
Vacatioiie cl Excusal. munerum ; Panciroiius ad No-
: ti(. linp. Orient. c. 105.

ejus universot vinclos, qui in cuslodia tcnebantur Provinciis superponeret. lloc verbum freqtienlis-
I Siin. xxiv , V. 11 Quod trudtderit le Dominus in
: siiiiiiin ilii u:vo ; occurrii cli:iiii apiid elei::inlissiiniiiii

nianu tneu; ii Paral. xxxiv, 10 Tradideruntin mnni- j^ Miiinc Fcliceni, p. 152. iipicurus ille niHurant tainen
:

V,......, .,...,. «oi Lf

bus eorum , qui preeerant opeirariis. Noimn vero est
.;..
jmm.rponit.
eiiain Ciceroiieni dixisse, veni in senatu, el Varro- Specie tenus. Nihil frcqneniius his vocibus sic jnii-
iiem , qua in Coelio monte itur; (|ii:ilia laiiien adoles- clis apud Lai lanliuni; ucc aiiinei, opinor, exscribcr<i.
centibus non leinere suni inuianda. Muito fre(|uen- De gciiere autein hoc crndelilatis , cui clemeniitespe-
liora ba^c ruere posteriorilnis s:i:culis; observaiquc cies falsa blandiiur, plura ilem, lib. v, c. 11.
pliiscubi Vorslius iii porcleganli sciiplore Siilpilio
LN CAPUT XXXYII.
Severo. Lnde nec L^iciaiuius refogii, lib. iii, c. 3 :
Quoi in rerum nalura caduni; 1. iv, c. 17 : in lerra Ulanimalin omnia. Signatc dixil omnia. Priores
loto et corpore ei ore projecliim ; de Opif. Dei, cap. 2 : (|uoque lechiiis usi talibus sed admittcbani tameii :

in ea tuiit relegaia regivne. eiiamali;isc:u'nes; bic nonnisi iiupcrsliiione iiHjiiiiia-

Membra defluerenl. Iiislit. Iib.iii,c. 1 : Meiidcciitm tas. lliijus rei conlcniplalioiie prinius hoc invcnisse
vero tpecie placet alicna ; quia per te corruplum vanes- diciliir.
cit ac defluit nisi aliunde ornetur ; cap. 2U : Corpus
, ApOihecw. Yeteribus Apolheca fuil cella vinaiia ma-

relitlum ab anima defluit. jor, aiit aliud penucap:»ciiis. Apolhe.ru>> trumenli, vini el
^icomedia; mensis ejusdem. Lo(;enduiii, Itiqne cO' vlei, habesii Arnobius 1. viii.,
l':iralip. xxxii. Uliiiirel
gnilum ^icomedia: iiiedio mensis ejusdein. IJoiii bnna- Lx coibgorunL alii.
veliisiioribiis plura
suas illusl. Cuperus.
vit posica pcr litleras Quibus eos udeo corrupernt. Lego, quibus suos udeo
halendis marliis impendeniibus. Reclc Baluzius in- conupeial. Ego uiox uod dubiiabam iniUies repoaere,
 .

NOTi*: IN LIR. DE MORTinUS PERSECUT. IN C.W. XLII. 426

425
ncmpe iuielligeiis, sive palaiinos (|uo- /h inalrimonio posiulat. Sic Sulp. Severus /irtm- :

lionoraiiorcs
usuipalain esse aibi in matrinionio a paire postulans, septem anno-
(jiic
inodo voceia eam tcmpoie islo sfepe
doclissimi viri jam osiendere. Corruplos yuteiii dicit
runi scrvilio se mancipavU. llbi vir doclus matiimo- m
nlum rcpouil, lassus lameii apud Siilpitium
alibitalia
militos sacrificiis quolidiauis , propler epulas sacras,
crebra esse.Vidc quae uoiavi supra ad c. 55 in manu
qiiibus sagiiiali, viliores vcrefiue mililares cibos Cas-
:

traditis,
lidiebanl. Plane idem referl de Juliano Nazianzeiius ;
Arnicas ejus. Ui am/cos principum , ila Auguslarmn
nec mibi dubium est, qiiiu deserior iile sive irans- ,

amicas bic dici licet nolare. Rcdi ad cap. Q. Eodeni

fugani dicere mavis, mulia Diocleiiaui et a\j'/x^vMy
speclant ip.lra memoraivK comilet.
principiun sit imiiatus ; idque consial ex iuvectivis
saiicii illiusPairis,quem dixi. Porroscribcndum esse IN CAPUT XL.
expungerel (quomodo jamdudum lypis, nie curaiUe ,
expressum esl), uon expugnarel, viditetiam illuslrissi- Cujus consilio iibi neg. Recte cmeudare videtur
niiis Cuperus. Expungi autem noniina , seu debiia, ampiissituus Cuperus, Ejus consilio negalam.
cum solvuniur, ei homines ipsos sic expungi, notum l^raisidi Eratineo. Foisan Eratino, ul sil Grofcum
est ex Tertulliano , qui sic loquilur freqiieutissime, £io«T£tiiciv, qiiod idem ac soaaj^xtof

aliisqiie eliain vcluslioribus ; docuilque o Ttxvj iu Ob- i\'on minus Auguttoe proxima. In exemplari Pari-
servalione ad scripi. eccles. Quomodo eliam S. Cy- sieusi inendose, non nimis. i^roxima auterii, ut apud
prianus, episl. S8 Cumque ego vos pro mc viciirios
:
Laciaiilium, 1. 1, c. «It. Uhjsses eodem gradu proximui
:

miserim, ul expungcretis necessitate,<i {ratrum nosirorum fuit. Iia eliam Apulcio oppido proxima humauiias, et

sumplilms...; ille intercesserit , ne quis possel expunyi ^. siinilia. Vide Soccri mei ToO ixuw/.piro-j noias ad
neveca, nux desideraveram, possenl diligenti cxantinu-
" Pijsedri versum,
lione discerni : comminatus sU etiam fratribus nostris,
Ncgabat illa se esse culpae proxiinaDi.
qui primi expungi acccsserant.
Duin quce jiissus. Esciderunt forie, jussus a maia
IN CAPUT XXXVill. bestia erat, loquerelur. Cupekus.
Quid dicam nescio. Lacianl. I. i, c. ILiiNanide in- Promoli mililari modo. Iia putabam hap.c jungenda
[anlibiis, quiSalurno immolabantur propter odium Jo- csse, quasi dicercl, eos riiu miiilari prodiictos fuisse,
vis, quid dicain nescio; lib. vi, c. 23 Quibus lioc ver-
:
baud secus, ac solebant miiiies sub tribuno, aut ceu-
bis, aut qua indignalione tantim nefui proscquur? vincit lurioue ducere damnatos. Nuiic noii adversabor, si
officium Ungua: sceleris inagnitudo. qiiis malit, miUlaii modo instrucli, propter ea quo:
Exprimere pro indignulione. Lego , Exprimi ea pro seqiiuniur.
indignatione. CtPEP.us. —
ILcc conjeciura, qu« vera Bite mens essagitarii. Prior conjectura Cl. Baluzii,
cerlaque esse videiur, arriderc quidem polesisaiis: militcs et sagitlarii, satis ipsa refutal se, cum nihil at-
sed obsianl voces, pro indignaiione sua; nec enim salis liniiissel dicere, miliies miliiari modo promoios, aut
commodc dicerelur CnjnUitasproindignatione suunon
: in actu tali; hoc enim per se facile
iiistruclos fuisse
potest expriini, iiisi forsaii pro indignatione, le^amus Alteram, velites el sagitiarii, fateorme
inielligi posset.
indignitatc. Sed mihi videbalur miiiore muialione le- aliquandiu lcnuissc co quod et Pacatus in panegy-
;

gendum (dummodi» pio liis, memirierimus scripluni
ais, id est, aiiimus) Et lamen animusverbis exprimere pro
: eorum nicminerini, ui qiionim eiiam illo sa-culo iu
indignatione s»a rem non potesL : aut, uniinus his ver-
bis; et loco lacumihc , rem fcedissimam , aui ejus ge-
neris quidpiam. Ita ego, anlequam advenisseul liiie-
rie optimi doctissimiqiie bojus e\iip'/izo-j nostii. Nuiic
arbitrinm lotum ipsi et lecloribus Uefero.
JSobiiibus foeminis. .\ugebal iiidigiiilalem r-ei, quod
nobilesesseni. Nam scrvile prorsus, ct liberis corpo-
ribus delesiabile erat, sic coiisiderari. Serviliu sic
soiebaiii a mangoiiibus inspicienda sisli licilaniibus.
Vide qua; ex Sueionio el Mariiali proiulit doclissimus
et celeber 0. Rappoitus ad Horaiium , pag. GOO iii
banc seateiiliam.
Yirgines imminutas. EinendatBaluzius lib. extremo,
hmlas ,
qiiod mibi iion probatur. Nam ei de spurco
illo iove pagauorum Laciaulius I. i, c 10 Omitto
virgines, quus ji»miHMJ<;reperiesquc siuiilia apud Plau-
liim, el in jure Romano. Quin eliam ipse Cicero, vio-
lareet imminuerejusel ojficmm dixit.
Sub tali prmcipe imitabaiilur. Supple, exemplum, el
amicorum (Cuperus),aut,/>oni(«i mores,ei tuorum cu-
biiiaimpune liolabant. Sic deJove eodem LaclaiUius, ^ vincias,el a magistraiilyjs populisque excipiebantur
lib. V, c. 6, deque ejus dnmesiicis : Quoniam mores uc
vitia regis iinitari , genus obsequii judicatur abjecerunt
, setque llrinari pluriiius: ut cum dicil Zoziinu.s iib. ii,
omnes pietatcm ; nc exprobrare regi scelus viderentur, si
pie viverent.
rico, cap. 55, et Am. Maiceiliniis locis pluribus
C beilo non exiguiis fueril usus. Pra> caeteris hucfacere
vidobatur , quod bistoriciis iile lib. xxiv, p. m. 264
ci 271, siipaiores Juli.iiii veliies fiiisse dicat. iu pric-
sens tamen placel magis, mililari modo inslructi vi'
giles et sagitiarii, aiil, vigiles et Cretenses (aliudve
biijiis loco) sagittarii. Colligcbiintur vigiies ex varjis
corporibus ariincuin, uli coiistat ex k-gibus Roma-
nis, qiias babes apud Pancindlum ad NolJt. imp.
Orieni. cap. ;27, el lonsnlios juris alios; apte igitur
dicuouir pronioii, aul Mistructi niililaii more, cum
ipsi niilitcs noii essciil, adjiiiictos taincn sibi babereni
tiaguiarios. El videor aiibi lcgisse, dimidi^im paricin
corum, qui vigilias aiit pr;elenturas in provinciis age-
rcni, miiiles fuissc Uonianos ; reliquns collectos ex
: oppidanis, aut provincialibus aliis. Sod nutic feslino
ad alia.
IN CAPUT XLIl.
Senis Maximiani. Qiiemadmodum imagines eorum.
qui jam capcssiveranl imperium, miKebaniur in pro
^
cum veneralionc, quod supra dictiim ad cap. 25, pos-
c. 9, Rnmoi Constantini imagineni x«7a to a-yjn^e;-
^ziyjiii<xv.-i, pro more exliibilain, Maxeiiiio bileiu iiio--

visse; narratque idcm cap. 12, tiumdciii, ciiiii sibi

IiN CAPUT XXXIX.
Qnain iiuper appellaveral mairem. Adoplaverat enim
tHiim mariius Valeria: Maximianus Galeriiis, ul supra
coiistabililum ptitaret imperium, misisse iii Atric:im,
qul imagiuemejus circuiiilerrenl; qua'(pie alia aHerri
posscnt cx aliis ila a non fiaiicioribus ttaditum, ima-
:

cap. 18, vidimus. Ilaquc speravitea, sibi apud liuiic
lutius fure praesidium, quam apiid Liciiiium,cui com-
meiidala iuerat a Galerio. Imaginem biijiis Valeria?,
Diocletiani Oli.c, conservanl iiobis nummi, <iuoi'iim
umim exhibet illusirlssimiis Spaiilieinius iii opcre de
Priiestautia el iisti numismatiiiu; aliiiin D. Paiiiiiis,
inler imperaiorum Ruin. iiuiii. in a;ro iiicd. ct min.
p. 462L. elc. lit ejiisdem honorem par.s Panuoniae
gines emum e signis mililaribus dolracias, et {iejt.c-
las slaitias fuissc, quorum rcs vehemenler displi-
cucre, d;finiialaijiie ptsl mortem fiiil inemoria. iJuc
de .MaxiniiiioTnrace, ejusquc (ilio, nariai Jlennlianiis
lib. viii, 0, 5, e*ex eo Jul. Capitoiiaus iii Maximinis,
c. 27), et iii Gordianis c. 9. De .Maxirniano Hercnlii!'
leferi id Eusebius lib. viii, c. 15 exiremo , quasi
primo iiuio ea coiiligissei ignominia sedhocacci- :

Valeria cognofninata esi, Ammiano Marc. tesle, tiendum de principibus eorum lemporiim piiiat Va-
lib. XIX. lesius. Eodem igiiur modolicebit.opinor, tueri, quod
Ail JOAiNNlS rOLllMBI m
TioatT tiical, hoc Diiirlf^riano primo evenisse, iii vi- A qui<lem spleiididissiinam \\\ facieru emiouissf». :nr
vtH iinistiiifS sii.is sialti.is<iu(^ aholoi i videiyl Nam rani anoKMCs non lcvis (idei. K\ quibus audiannis, si
lioc simiilitiiH vrnim noi1 oss*. vefrv m pdoi, i|iiod platei, uniim, Na/.iaiizcntim ncmpe, nota* sauoiiialis
Tarilii-i lili. iii ll'st. c. 15, Vitcllii imagiiios dircplns. •»1 conslanii.e Palrein. Invecliva in .Inlianiim sooiinda

elc. S5, ipsiim Vilelliiim intcr c:t»lcias contuaiclias is ila loquiliir; o' 3s irt toOtoj {Dep:it vox t'/Jtou JH
c.idf^Miis siiitijs snas oonineii suivuliim iiarrcl. Vo.- Ed. Cr. I.al. Par. A. Ifi.jO) Triz/SKo^j^oTiCQv x«t nsowK-
rmii itt lio«; pot.ijs, ini<id in^ilaro vidoliir, aH-tnins, xcdTipov, ecrrri (j/oif iv to" ryjoccjit Tov a'cx.yp'rj ttzoi.-fp»-
Vorba li:«'c :i Maltis ot cario, non urliitror cvasissc flpwv , xat ro Trpircoov It:'' yrii; «Tf.ua^ouivov tJ.; «9-'otj
iliiKS^. N;iin cl bis dicilirr idpiii, ambortim imagines x«i rj-/r]'JiJL, r.y.i 'yjouv, vOv ev oJp(A:>r'i b-iwv:c<i t^v.ti.))
f!iiiS»; doposilas. necciclora saii^ apla cl coiiciiina vi- ir.iTr);, /«t y'v£Taf 'oiizM-tj ~'~i 6£m xf,; y.'x~v. -zwj
deiiiin. l»a»l«> molms so iiabclnmi, si lcgerimiis, lim- «Ti-lcov vi/fl,-, T.ooTTKi.ov I Endpm habel hoc loco roo-
jf 7jt4 <'JH.s, ntiu
qui) pictui rsnel ; el pro, Et qnia, etntfim rraioj, pro T^^o-aiov) TravTo; \/-^ri/oTtpo-j' rco; tkOtk T!
qitia senes ainl^o sitnul plerauvfue picli erant. Ac fnr- oriTovTKt (Eiideni Yr.^vjrn.) oe toO K'.<Irjo; to-jtcj Toyoi.
Ussis iii priiicipii) eiiam, \*r>* eodemque lempore, .
tloc si reclamanle verilale scripsisset Grcgoiiiis ,
eoJi^m qnoifui' teripoir, scribeiidiim. eopse propomodnm lomiioic, <pio fa( l.a fert^lyanlnr,
/n 0'iium vi'(t! dejectm. Uliijne l^aciantiiis Ttenii- qiiam mate consnluissot piciaii olirislian* Moa igi- !

«pi:>i.i srripsil, nd humiiem vitmi dejcctm, el inodiuii l!ir opinio t»st, vidisse qnidom cliam C^inslantinum
iil(t dcjcclu.". nnn eiuleinnnc
in Inco. Somiioleuti li- cruci? ligniam in soiiiiiio niiiiiriim divinilus proreclo.
liiarii repciiinl voces, cnm sc^p;! dobnil
inierdiim Sin vcro vidissol oiiani in co;io, vi\ laoiiissol lioc loco
silia simiiissoni. Loco igiinr posieriore nrfr/;/r/H*, anl g tam opiiorlnno Na/,iaii/emis ; vi\ omisissol L:<cian-
dtd'tcins, ro])0ne ; «piomodo ct Cicero detlucere nli- fins; aiit coiic oiaiiiis (;t iiiag!>, di!iioide narr.issel.
irtem i<t .':(,•/;</» imfue miiericorditim dixif. PoSsel eiiam dici, satis visnm beo, liiiim impcralo-.
rem. el ad fovoiulam religionom sanciam impigrc
LN CAPUT XLIIL
oiniiia faciciilcm, app^irilione graliosa por qnictcin
Viius jamsupcrcrul. Ma.ximiiinm inleliigi salis liqnet nionere aiqno insiigare: Pagaiiis ver» cl Jnd.cis ad
e\ se inenlibns. Veriim an evideiis ratio sil Anloiiii disturbandos impios conatus mijoro opus niisso ler-
ragii. Maximiiinni interiissc anno Clirisli ">13 non, nl rore. Sed veiii;iiii inibi deiil aliins l:a!c rim:iri atque
alii tlicuid, \. 514, (|uia Lnctanlins nonnisi narraio cvcnlcre ?oliti, si iioii salis pciite vidcor iii bis ver-
Diocleliaiji exilu, de morle
qiiom Dio Ma.xiiiiini ngit, sari. iMiseliium fn-^ins dc viso islluic dilTorcnlom cnm
cloliaitd conslai fui.sse snpersiilem, alios velim dispi- forlo legcrem, vidob:ir mibi iem|ius,qiio conlingerct
ccrc. Adi. si vacal, op^is laudaliim, pagina S^i!. illiid (^ohstanliiio, vidiMC clarioribus ali Ciisobio ipso
Cnm luibercl ocmulalionem. L:icianliiis dc Iia f)oi, vorbis desigii;iliiin, qnam visum id csl inierpretiiins,
C. f3: Misi accedat sapip.iUia, per qunm habennl malo- viris mc parlibns mullis doclioribus. Aii Euscbius
ru>i> rejectionem. llierGiiymiis ad .Ncpolianiim: llnbelo lib. I dc Vit:i ConslantiMi c. 28 'A;/.»t ui.i7rrL^pvju.i, :

prudenliam, jusliliam lemperauliam, jorlitudinem.,

rilio^J 0)0«?, r.f^o zri; r,'Jiipx; «TroxAtvovavij, li')C iiupor.i-
Spartianiis iu ILidr. cap. 5: Tuiuum clmenliw stri tori monslraliim fiiisse. Nec muito alitiM- vel Nice-
dium liabnit. pliorns, vol Socr:Ue.s , Zoiiaiasvc. Piign;iic viiloniur
Et ipsc lciiatos. Suspicor Inisse, Ercjo el ipsc legalos dno, de meridie, sivo r irta meridiann:< huras
illis !i:ec ,
tid titbein mifit occulle. Et ipse, pula, non secus, ac ct iuclinanie in vesperam dic, ciim sinl oadom. Nam
iimice coiispiraverani inter sc Consianlintis ei Li- C Isidorns lib. t(X o. 5, diserle :iii, id eliam tompus
,

ciuins. meridicm appcllari quod post incdinm diem esl ; et

,

IN C.\PUT XLIV. Censoriniis de Dio nat. cap. nlt. de mcridic id facliim

dioi, qnod facinm csl aiiie snpiemam, id esl, nt pln-
Ij.. Manris atqnc llalis nuper exlraxeral. Usilalius, rinii (^xposuoro, anie occasum solis. Nam ol in \H
conlia.urat. Arbiiror tamen el allerum alicubi iocum
Tabiilis .scripiiim oial, sol occasus supremn tempestu>>
li.ibcrft.
exlo. PI;eloria tamcnlcgunl prmorin) tcinpits
(lox alii
Ad ulrumque parntui. Virgilii csl jiifisit esse snpreiinini, quo pr.Ttor in cmnilio SH/jct'-
ridaiib animi aique ad nlrumque paralns. mam proimiiliavit popnlo, toste Vfrronc <io L. L.
lib. V. Ilinc dies in meridiem i^erqerc dicilur Ammiano
.fln. :i, \s. 61. .Allcrnm-
Marcellino, lib. xvi, in AJIoCtilionc Juliani. iJciii
. Noquc bis fiiga nola, nenue illis.
xxM, p, nt, 4f)5: Exorsumque praiium, vergente
. .
lib.
qnnd paulo posl seqiiilur. babes Mn. lib. x, vs- V.S,^, in fneridiem dic, tcnebrce occupavcre nocliirna:. Kx bis
Commomins in quiele Cojislanlinus. Miilia ad Imnc palcl, Lnscbinni isibic non scripsisso pngiianlia : sed
focum amplis^imiis Cnperus (ju;e cum lecloribus , nicridiem dici apnd vclrres ctiam lioras occ.isiim solis
curio«is placiliira essc iion dnbilcm, tanio paucicra propiiis antecedentcs sed hfec co laiuuni spcciarc ve-
criiitl, qiiit a me nuiic adiiLienlur. .\c de veritaie lim, itt qiiodnam toinpns ab Fitisebio de>ignetur, de-
bujns !iistori;e cnm iieniinc serram loiig:e conieiilionis clarcnl: dc visinne ipsa plnribns in pnwcns agcrc ncc
dMocro vclim. pr')be mcinor cornm, qu:e sc iiarrai vacai, nce forsilan aliiiict.
Knsobius ab ipsoConsianlino atidivisse;ilem eoriim, n Cvmque repcnle pnpnlns. Qii.t nolal ampliss. Cnpe-
qni« |»ie diciiiiltir ab Irs , qni inoneiil salis probabilc rus, faleor niilii voiiissc in inentcm, anii([tiani :idve-
babciidum, Douiii, iii primam (brislianae veligioiiis nissenl Iitlone ipsius nisi qnod pr<) Cninqiie, cum,
:

ori;;incm plunmis, ita cjiisdcm sub Consianrmo la- doleta parlicula cnclilioa, o.l loco toO eranl, qnod vir
lissimc propagand.o pr<»grc.ssmn, sallem boc nno, si ille doclissimiis rcpnnii, dnbai iiiiiii coii.f(^'lura niea
noii el pliiribus mir.iculis adjiivisse. Veiumiamen in siiggorcbat, ani edebat. Quod posteriiis si cni proiia-
iplibiis, iioii (piid boininiljns, scd qiiid Deo (iioiil vi- Itiiii fiicrit, pro debila, lorsan legciidnni etala, aut sm-

.^i»m, uiiice spetiamlnin arbilror; adeoqne qnid vcrc hlata voce. Ciiceiises aiiicm solemne miiiiusnataiibiis
laoltim in liistoriis non dubix lidei narrylnr, non priiiciptim, sive cos, principcs darent popiilo, slvc
<j-iid bmnani jiidicii i/nbcciliiLas conveniens riiiurinn scn:i!ns popiilusqnc botiori dicarcl principnm. Jul.
fiiisso aibilreiiir. Ergo .vi, b.jnrj ctim pace secus iicfi- C;ipito'iniis in \fiioniiio Pio, c. '1 :Circenses H:i.tnli suo
licnlinm, ticeb<t inil.i iii boc aliqnid aiiliimarc, cxis- dicntosvon respiiU, nliis linnoribus ri'ful'ith.
limo app^niiioiic.^i duas, iertiiidum loca, njddiiinel Mnnns l)ei isupcrernt ac\ei.}A\h\\c:\ b:oc plirasis esse
tfinpora mnliiim diversas, iniscori in mi:iin. Cnm Jii- videlur. Vido Ps. x.xxviii (lat. xxxvii;, 2; Ps. xxxix,
lij«nu-> cu'b;?liy saoramenli dob» rlor iiefariii'^, gregi-m II, eio.
l)o;niiiicini V/^frUio paiiti-r el cruJeiiiale .suiinna va:-,- Proierretur. Opinor eg« vocein miles biic reponen-
laicl , inqiie eum riibiom nooqm; JudA-ornm ciiiici- dain essc.
Jarcl, non iii \eslimejilisini)do liomininii. iiii loslan- Vrimi nominis litiitum. Ex amplissimi Ciip(}rl a<|
mr pUiiimi, s:jd et iii coelo signnm crucis, (;l hoo hanc locum conjecl«ris amplector eani , quae staluit
 : : , :

429 NOT^. TN LIB. DE MOR HBUS PERSECUT. IN CAP. XLVIil. 430

Consianliiio nominique ejus priinum inler Augustos A Ubi similitcr serenus a Gnlielmo Pyrrhone pladdus
illos locuni. exponilur. Qnomodo et Glossse veieres. Sercnu»,
IN CAPUT XLV. VflViao?.
Trr dicia. Ternnrinm nnmernm arnassc in precibus
quam cum maxiiue xmienle. Sa^pius illo
Ilyem''. vidcntnr veteresChristiani, non tam iniitatione prava
quamremol», anl subaudiio, dicnnt cum maxinie , P:!ganornm, qnam ad inenioriam sanctissimu; in Deo
ijiioil valcl, m prwseiili, lioc lemi)ore, iil voluiit viri Triiiiiatis; qiiocl diserto ail (^yprianiis de oialione
(locTissinii. Ferri laincnpos-e eiiaiii liaiic iectionein Dominica, videoniiie etiam apiiJ aiios le;;isye. Ter
pmo , iTAinzziy.Mg scilicel , pro hyenie tuni saeviente eliam canfari aiidivit piier ille, cujii-; memini! Nice-
quani ciim iuuxime. phoriis lil). XIV, e. Ui, post diros lenores terr.'*' ino-
Mannionibus (leniinalis. Id esl, ita nl ()uoli(lie lan- tiiMm congregaiis ad sujiplicalioiies Cbrisiianis sn-
, ,

luni iiincris coniicereiil , (|iianUini alias b diio. Naiii bliinis rapius, el panlo posi reddiius niortalinfn eoe-
mansio snmebainr nl|iinrimiiiii, prounin-^diei iliaere, liii, sed eidi^in rursns per mortem oropliis; ter, in-
videiicet quia iiiiiiaiioiies veredornm . ae diversdri.i, quam, caniari andiverai h.Tc verba Ay.Oi- o Gsoj- :

nbi inanereiU , ad cerlain sl.idiasini raiioneni sic c^yiog h~/urjh;, «•/tos- cSy-Ju-rj^, i^incrov yi[/«;. Qiiod fere
cranl di.s|iosiia , nl singnlis iiiaiisionibus respondu- idem etiam liodle ab ortbodoxu Ecclesi;i, ol
canitiir
reiil siiiguloi uin ilincra dieruni; nisi /piod c:imelornin in lingua nostra. Habuit ct Laiina Ecclesia.
•ailiiatioiies inierdiiii! variarenl. Sed videplenius lia;c
IN CAPUT XLVU.
CN[ilic:HUem SalmaMiiin , Exercit. Plin.. ad Solin.,
p:ig. 494, iUo. A paucis metebaiur.
Plaiie vtrani Iiaiic lectionem

Vis aut promissa. Snspicor se.ripsisse Lacianlium :

B esse ceiisco. Lactanlius lib. vn , e. 15 Thiic pcra- :

JNec iamen (juiciiumn aut vis aut fromissa valuerunl.

.
grabil clades orbein, melens omnia, ei lamqnain messem

Jam secnnda inamione lenenie. ALillel clariss. l>:ilii- cuncta proslernens. Hieninyinus ad llcliodorum Ecce :

bis aculus gladius , ex ore procedens recjis , obvia quie-

zius Jam secandam mansionem lenenle , distantem.
:

Necpiaiinam assenlior; ailerum enim, Licinid secundu que metil. Virg. JEn. x :

viansione tenenle, sic (iicliim accipio, ul illud Livii, I. Proxima qusqne melit gladio, latniiKpie per agnien
xxxji, c. 7 Qua ubscissce rupes eranl, slatio paucorum
:
Ardens liinilein asit ten-o
armatorum lenebal. Qnomoiio ei alibi locuinm esse
Liviuin docuil 6 ttizv-j Grimovins ad lib. xxiv, o,. 5. Iii Plura illustris Heinsius ad Owjd. Motamor|;)li. lib. v,
cieteris panlo felicim'conjeclura videtnr ediloris pri- vs. m.
nii ; loluniquc hoc ita reiingendtifii pulo ISec enim :
Ncmo nomiim... »«er/ior. Soiebanl
duces, in pra;liis

potertit utterivs, Licinio jam secunda mansione lenente, sicubi scgniiis rein peri viderent, noininaiim suos
dislnvte niillibus lotidem; liic ilaque collectis ex proxi- compellare, ut osienderenl (|(iemlibot eoriiin sibi no-
mo quuntis polnii miUlibus, pergetfal obviam Maximino. lum essc nec defure landtis el pra.-mia prout cu-
, ,

Quanlis, pro «ji/io/; quoinodo noii illa laiitum .leiate jusqne virtas merilumque speciaretnr. Sed hic, omni-
<li(;ebant frequeniissime, scd elsua Properlius, lib. i, bus immisso diviniiiis terrore Irepidantibus ars iiia
Eleg.'5: niliil profecil.
Una noclc alque una die. Snbjice fuyiens; nam sine
Al libi curarum milliaquanladabil? illo, aiit siniili verbo, ba^c cuni sequentibns non co-
p bajrebnnt, ubi diciliir peivenisse Niconiedi:iin notle
IN CAPUT XLVL
alia, id cst aitera scu proxima.
Noiamni jussil. Noiarios leinpestale illa Augiisio?
rum, excepiores, pra^sidum acta quiscribereni, fuisse IN CAPUT XLVIII.
diclos, accuraiissimns Valesius docel ad Ani. Mar- Quod
qiiidem divinilas. Ibiuc sana iion e.«?e vel ex eo
telL lib. XIV, apu<i quem pliiia vide. perspiei polest, quod iloii conv«iiiiiiii Quod quidein :

Smme Deus. Fallor, an luic respieil Ci)n.slaiilinus diviuitas placaluin ac propilinm possH eaisiere. Scrlben.'
apudiEnsebium , libro d(^ Viia ipsius (luano, c. 19 , diim esse puto Qmo quicquid demtiin ezsel divinilaiis
:

cuni mililibus qiii nondnm snsceperaiil salutarem

.
in sede coelesli. In Eu.>ebio nunc occurril "07r<iJb-o, tj :

cbristiana; lidei liocirjnHin, sancila lege prjrcepi!, ul 7roT£ lcrrt Osirnrig wx oujoavtou,7r|5(/.7f;i«Toc, iiu.l-v w.i. Tvv.rfi
Dominicisdicbiis in campnin iniriim proccderenl el ,
Tot? OTro T/jv riusTi/vava^o-jffiKvotKyo-jTtvEoy.ivj.^stvKfjti-
precatioiifjm quain anlea didicisient, simnl oiiines
,
,
Ubi viderilegeiidum,o,Tt770TJ £tt( 6jt6T/3-o,-, cmn
Drfiri.
,signo (laio ad Denin Innderenl. Sensns qiiidum for- indicassem amplissimo (iiipero, fnssns(jne esseni aiii-
nr.nl» prei-Uin ni»n longe abil :.Sf a^jvov otd«(/.£v Osov, bigere mc, posseliie ralione qnadain ferri in Latian-
tio, quo quicquid essel divinilns in cwio, lioc tiobis essei
iw 7(io vtzKf v3<>£/.us0«, el reruina. pro/)i<iMJ»;qnasi dicerei : Sive cuin his, sive cum illis,
in iib^Uis pluribus. Libelli snnl cliarlse breviore.-^ de nalura numinis (ucrit setilienaurn, numen uliqne no^
ei boc a^vo pojiebaniur inierdum pr« episiolis, uL ab bis propitium essel , in huiKt modiiin milii respondil
eodem Valeslo observalmn est aj Am. Marcell. Ub. « iiocle persi»''xisti, \i\ ^rrhii.quo qitidem diviniuis...
x\'i, .secus ac leinpore Ciceronis u.suipabant, iuo nlcns laiore. El primo (piidein Eusehinm non aliler
nenle adepistolas ejus (lib. n, cpisl. 11) Paulo Ma- D ycripsisse, qnam 6i£t«;T/,To;, Gr.ec* linguai persiiadet
nulio geiiius; deiiide apnd Laolanlium vestigiis luis En^e-
Per pra'posiios. Hos piaefuisse coborlibu» pulaiil biiijue verbis insistensrepono, quo quicquid diviniiaiis
viri doclissimi, peiiiuie ac tribunos; iribnnis anleni in sede coelesli. N:ini ^\ xh dvjinilas retinetnr,
ad nnl-
inferiores bahitos, tiuod ex Vegel. bb. u, c. 12, col- lain voeem polesl referri placatum acpropilium ; et iln
iignnl. Jo^epbns yfu</.p-/ti\)i verlit; iiemnne Aiiu- loijnnninr iinpeialores, qnia Chrislianorum Deum et
leins, miilenorum armaioruin duces. Plnia aiii.
eibiiicorum doos inlellignnt. Sic patilo post Vt pos- :

Slatuil iinperater prailium diei lialendurum Maiuram. sil nobis suinina cujns religione libiris meiiii-
divinitris,
Forsan voluil iit diem, aul ad diem. Qiiid si legeri- bus obscquimur, in oniuibus soHluin favurein beHcvokn}-
nius, siutuilimpenuor prwiio diem lialendaruin Maia- tiamque prwslare. Id esl, tain Cliristiis, qtiaoi (jleiiti-
ritm!'' Poio lainen ferri uloumrpte eliam posiie , sta- linin inimina. > H;ec ille. Sed scrupiiloin injicit aliiiui
luere ilH dici prwlium , mxi toO consliiuere in illum Nieephorns, tini nl iii c;eleris plerisqtie seqiiiiiir Imv-
diciii prwlium. sebiuin, ila iii lioe ((iioqneedicto, qiiod lib. vit, c. iJ.
Quem vocanl Sereiium. Id esi, placidnm, (inieiuivr., referl, rarins ab eo (liscedii. Is igiltir luec verha sil
veiliiscarenleni, (Jlaudianiis de naplu Pros. lib. iii, coneipit o, t/, rorj irrrt OsiOTarov x«i ovoKviou Tiny.yjc/.-
:

V. 232 To,-. Vcrum liuc magis inclino, ainiil Niee|r,«)iiiin

qiioqiie lejjendmn Oito-rjTOf; video eniin pltirinlis in
Cum rore serenns
Albel ager. locis corniptuin, hauu aubie deserlpioitiin viiio, mi
 mTJE IN LIB. DE MORTIBLS PERSECUT. IN CAP. L. 452
431 JCUNNIS COLfMDI
ror«iue cos. ^iui tamsplomliJeillum ediJere, non coii- A /(i.>iu:i/t;)iM6/7i tio/orc. Siclib. vii Div. Iiistil.,c:^p.l6:

Euscbio, iiec ea sallein llic insustentabiti doniinalione ve.ral'it otbem. Lnxtirial

iulis.se eum Jili^onliiis cuin iii

Yerum lioc iii lalilius L:icianlius, in qiio siiuiiiter i/Jc.t<rif«6iiis,

quibiis iiianifesta sunt iiienda, correxisse.
inexccgiiabilis, ill.ibabiUs, inviolabiiis , ineluibiiis . in-
leviiis daninuia oensendiiin
, in scripiore lidci iion
comprehenstbilit , cructubilis, dissipabilis, iueloquibiUs:
ubitjuc oplinii. Ucdeamus igilur ad Lacianliuni. Iii
et alia mulla reperies, quorum quaeUain exianl eiiaiu
i|H(i noicni juniores, vocein diviiniaiii , ex consuelu-

dine i>lius ;evi, pro Deo, sive uuiniue usurpmi. Iloc apud alios.

inTi-rlultiani libris, prseserliin illisserius reperiis, IN CAPUT L.

iliiosaJ Naliones inscripsit.cst frei|ucnlissiinuni. Sic Utiuin Inconcinnns serino; ttteunit
vixitse toguovit.
in uriii irininpliJliConslanlinus scripsit, sc divinica- C;indiJiaiium, vixisse coijnovit, inmiscuit se ejut comi-
fls. INSriNCTU. DE. TVRANNO. OM.MQLE. F.JUS. FACTIONE. latui, ut [ortnnaiu Candidiani tpeculareiur. N;im aliter,
jiiSTis. JiKMi'. ARMis.ULTiM. esse.lnier :ilios plurimos
To vixisse accipere iion possis , iiuain pcr e jyTifttcrtxov,
I tiam S;Jvianus Ib. Ji Je Gubern. Dei, sicloquilur: deC:uiJiJiaiio iicci jam Jesiinalo verum c;i;ler;i ni- :

Asvecttis </irint;nlis propUi(e muiius est ionsfrvutionis miiiin rcclani:uil. Kecliiis igilur, ut euin, Liciniuni,
li'<maiia'. AJjiciam cl iilud inodoinemor.ili rerlulliani, hoc edixisne cognovit j»H/?iis('Hi( sc cjus , nempe iin|>e-
,

Aiiologet. c. 54, quia ad retn quoquc ipsain facil raloris, coinitatui. Wo.K, Qui quiu se i^icomedioe oblu-
Videie, »e el hoc nreitctiositiitin eloiiintnconcitrrat, adi- leral, si legeris, erunt ct illa expediiiora.
mi-rc Hbcrlnletn reliiftonii, cl iiileidiccre oinioneni divi- Aijenteminannis ocio. Forsan legendum : ^p^H/m
;,iiaiis, nt no'i liceat mihi colere quem vcliin, sed cogur
in Cilicio ciHnis octo. Sic cerle solel Lactanlius: ut
citlerequod nolim. Idein judicium liiii Jovi:mi impera- ..
lib. V, cap. i2 Qui in rcbus prosperis ugil, impatietts
:
'
lurisapud Socr.ilem.lib. iii llist. Ecc.l.: w,- to t^iivat est: lib. vi, cap. 2 Yelut in lenebris agenti; de Opili-
:

Oor.TAikf^, oi» lx«(rrot jSoj/ovrxt. Veruin liaiic (jaies-

cio Dei, cap. i Hes tuas, in quibus iiuncagis. Effil t/J-
:

lionem plcnius agitare aliorum est; ilaqne plura de tain tol awiis, halics in Inscriplioiie vcleri :

oa ;»lierre siipersedeo.
TIGRINUNO. CONJUGI. BENEME-
Atno:is Diiniibns omntno coiiditionibns. Conditiones
KENTI. 1'KOFlJTb'lU. FF.CIT. QUI.
hic vocala;. r.usebio uipi^u; Jicnnlur, ul egregie ob-
\IXIT. MECUM. AN.NO. XXV. EfilT. AO-
servaliiiii Dalu^io, quein vide.
TEM. VITAM. IN. ANNIS LVIil. IN. P.ACE.
i\unc carere ac simpticiier. Ilcec quoqtic corrnpla
esse fdcile agnoscel allcnlus lecior, imo ct muliiaia. In Oiienlem praeipitata est. Ex episiola iiliislrissimi
Ksl aiii?m liic conim sensus (nam Je vcrbis praB- Ciipcri ad virum ilen» suis siiorumque deci>ribus ful-
starc non aiisim, cum hoc enidili omncs minimepro- geiiiissimnio, Consi^iiil. Miigeniiin], celsissirno Ar^tu-
lialnri siul, sl quis parel sua pro veleruin verbis ob- sioncnsium priitcipi a sccroiis. Cmn [laiicis abhinc
irudere) Quarc scire dicatiotiem tuam conveuii , pla-
:
diebus rriierer luo frairisque ciJlnipiio, ci de variis
luiii&e no'iis, ut amotis omnibus oninino conililiunibus, anlii|uilalibus nos confab!il;ircinur, iiicidil, ul heri
qiiiv srriplis prius ad officium tuum dalit super Cltris- uiiiat, menlio L:iclaiitii de Morlibus persfK^ulo-
libri

timioruin nnmine, loeviE prorsus, el a clemenli;i nosira rum , quem l. u Mi»ceiianeorum inseruil Slephaniis
aiiente esse videhantur, nunccavere, ut libere ac sim- lialtiziiis, vcl lioc iiomine plurimiim mcriins de Ilislo-

pltdier, cl rcliqua. Ilic ea tanluin diverso siylo, sive riaEcclesiaslica.Litcm viroinotamiiiGalliisafiirmai);!!

rnierarum lorma alia.curavi cJeiida,qiiae adjecta suni dociissiiinis fniler luus ob h:cc verba cap. 50, Sed
ex Gr«cis. Quod ui constei inelius, an opporiune sit C priusmater eorum in Orienlem pnecipitala est, ciim ra-
facium, plusciila Gncca exhibeboj "Ativ« o2tw? «psd- lioel scqiieiilia planesuadenni, flnvium iiicsignari,cl
jiu-j liotiv ccjrc/p'x-liv.i «zo).ovTov v>i Iv' «'^«ipsQsto-iiv legeiidiim esse, tVi Orontem. Ego conliiino amplius de-
TravTi"/.'!»; twv KlfAizw, ourazi Totf TTpoxipoi; r,j.'2'i liberaiidum esse censcbain ; ci me lcgis.se assevera-
•jau'j.'j.u.':i TOt,- Trpoj- rw^^rc ZKCio(7t<iX7tv v.'K<vsx(iXt.iQi. Ttepi bam, Oroiitem Hppelialtim liiissc Orientettt; Sed quia
t<uv ypisxiucmv tai/ovxo, xat xTiva Trivy azata, z«t T/j? iiuincros lantuin leiiebam, at-cipe (|u« miiii ad locuni
«LtiTJca; TzpaoTff-.o; cCuorpiv. ^tvat iooxsi, TavTa u^at- istuiii domi annotnia siint. Ntiiiquani certe dubitavi,

ci^it,v.w v\j'j o.iMp'^; Te xat ajr/avoif IxaffTOf T&Jv t>jv quin diserlissimusPatrumLaclaniius scripserit Oron-
auTr.v r.poMpt^ii iry/^-n/.o-zrji-* ToO yi.().«TT£tv Tflv Twv -/ipuT- tein : vcrun» Oriens, iii iociim Oronlis, per iibrarios

Tt^vLv Oor/T/ctKv, v.-Ji-J Ttvo; ixhrt^ita? , toOto auTo vra- irrepsil ca procul diiuio :iHnte, qiia ita ioquebanlur;
//««•JAtiTTOt. nec lam iiiale fecit.vir doclissimus, quoii reperiam in
'

.... honori. Vel quia, elc. Fnisse auguror

Quns : membranis vctustis scripiuram reliiiuerit. Unus enim
Qwid u nobis factum est, ul neque Itonori cuiquam, neque iJemqiie lltiviiis iniciligiiur ; el Ilcgesippns iih. iii
i-eliijioni detracltim aliquid, aut iinmmiUum essea nobis cap. 5 Excidii , ac IsiJoriis lih. xiii, eap. Si, Orig;
videutur, aui cerie ejiis senieiniae (|uidpiani, Gra.K;a lesiantur. niivium linnc Orieniem appellalum fnisse :
Eusebii ; ToSto UW rtiJ-^^-J vi/ovev, lijTrwi fx«os/ita Tt/zji unde el Kustatiiius Thessalonices episcopus, ad Dio-
u/cli OpriTv.ti'/. Tivi iiiuiiiJTOai Tt J'/ r,'j.''yj oozoirj. nysii Pcriegesin Orontem interpretaiur 'AvaTo^tzov.
l'iiore leinporc uliqnid. Aliqui scrihciiduin. Euse- "A)J^ot Si fCJ.fTiv ort Kdivoip Tt€ipio? h. Aoaxovro? a.\jrin

biiis, Tv' ot Ttvi; h -a.p(x tou rau.iioj OjOovTjjv |y.£T(«)vofMta£v, TT)/itaivet Pw/i/aiotf tov AvKTO/it-

Quuitiociua reddani. liiler voces non laiinas habuere y.irj. Verum a vcriiale alicniiin, rilieriimi impera-
nli

zitqaanioiiu.^ duo viri summi, Vossius et Borricbius.

^ loris
j.
Augiisli siiccessorem (nisi lamen poslerior ali-
Lcgiliir l;.men apud Sulp. Severum, dial. iii,cap. /* : quis inielligenJus sii). hiinc niivium Oroiitsm , ciijus
Discede quuiiiocius , ne me ob injuriam tuam ceelestis jam meiiiio apud Polybium occurrii, ex Draconte ap-
tra (w.iiiiiat. llabel eliam liiblioriini vcius intcrpres, pcllasse : ita respicil proculduhio ilic adOrienkis vo-
Gen. XLV,9, Gloss:e Labbei : Quam ocius, r/.-j ra- cein el cuin aliis auctoribus excu.sal aliqno inodo
;

/(/7T/1VacriUe, quanlocius. leciioncm vulg:uam (\mx. clare docei, non absqiie ra-
Ltiam vei hi, qui emerunt. Dislinguo a siipcrioribus, lioiic lleges-ippnm el IsiJoruin IraJero, Oronlein dic-

el suis qua.-qne locis iia repoiio .... quanlocius red- liim esse Orientem. Haec ibi. In iiiieris vero superiore
daiU. Eliam hi,quivel emerunt, velqui dono erant {iton autuinno ad me daiis hxc adjecit vir doclissimus.
erutii) con^ecuii, si puluverinl ^ de noslra benecolentia Ilocde loco qiiid sentiam , misi ante. Properiius, tit
uliqnid, Vicurium postulcnt; quo el iptis ... Ptjslulare lioc addam, celebral Orunlcam myrrham-rquia illaex

hoc scnsu , csl detiderium suum , vel amici apud eum, Arabia Antiochiam, celcberrimnm Syiix*, et ad Oron-
qui jurisdiciioni prceest , exponere f docenle Llpiano, icm fluvium posilum einporinm, Jc.fcrebatur. Gaspar
lib. ide Postulando Vide lirissoii. deVerb. Signil. Hofmanniis (!ih. iii, cap. 4 Var. Iccl.) myrriiam non
a lluvioOronte, sed a Cypro, in qua rcgiiavil Cynyras,
IN CAPtl XLIX. Myrrlix- paier diciani cssc pulal (^yprum praelereaL
, ;

auiem Lirtnio. Necessarium videtnr,

St/jueriii ttl fuisse Syriae quondarn partem, lesie Plin. ii, 88j
Tnox legamus, angusiias j>etiU} mummenlisgue. .. inde<][ue seapud Ovld. Mel- x, rescribere-.
 : , ;

TOINARD! NOr^ IN LIB. DE MORTIBUS PERSECUT. IN CAP. I. 424

.... Undjque lecli
Te cupiuiit proceres, totoque Oronte iavenlus,
pro Drietile; iiecqiieiiiqiisrDtnoveridebere^quodpriina
iit OroHles syjiaba brevis sil : tandemque oxisliiiiui
aroiiia hoc abArabihus.seinper fuisse peliluiii ; Oron-
tes, lesie Plin.,v!,2(), populos Arabicos osse, et inde
rnyrrliaiii csse cogiiontinalam. Non perdam tempus his
refelleiidis. Sed Oronies non sunt popuii InArabia,
veruin Gordia^is proximi in Mesopolaniia. Et quan-
quani ea iii rcgione Arabes vixerint, et interdiun
Arabis iioinoii se eo usquc estcndat, lamen uiijrriia
A non, a librario adjcctnm, deienduin censeo.
Respexit in terram. Non modo in extraneorum fit-
ieris, quod oslenderuiii satis vih docli, eiegans hoc
ioquendi genus est perusiiatum , sed eiiam iu sacris.
Deul. XXVI, 7 : Qni exaudivii nos, el respexit humilita-
tem nostrnm, et laborem , aique angusliam ; Qi\s. 15 :
liespicedesunctuarioluo, el excelso coetorum babitacuh,
et benedic populo tuo sanclo. Sic Virgo Ssoto/.o; in ad-
mirando illo liynino, 'On eTze^Az^s-i iri t^v rumijMm\'
rvs Sou>r/? auToO , ubi collegil plura Pric«ns. Utilur ei
Eusebius de h:ic ipsa pace Ecclosi;o reddiia flc fiiia
,

scriplor liic aglt, Hist. Eccles. lib. vni, cap. lO 'af :

in ea noii gigniliir. Coliimeihe |ib. x celebralur ,

Acbaica fnyrrliaj quia icsle Dioscoride, in Boeotia

,
yup Trjv E£? rjixag errtTxoTf/iv eu^isiro y.aX Dsw rt Ozlk xat

etiani provcnil; «jux-, uli tio^ti, Aciiaise nominecuni

o-jpi/Mug x*/"* ^vsjSstxvuTo. Nisi niuvis iilic ab iuspec-
adjacentibus regionibus vcnil. H;jec ainplissiinns Cu-
lione, seu visitalione, meiaphoram diici, quam fecc-
runl
ad rcs sociorum ani pio-
oi ocpiiaa-cvpss, sive qiii
pcriis- Ne quid autoni dcsideret , quod in pra;.seiis
vincialiuni cognoscendas et (onsiiiuendasmissi cratu.
queat afferri, siudiosus locior afferrasn Ilesesippi ,

verhu ex iib. iii, cap. 5 , ubi describil Aiitiocltiani

De qua doctissiiiius el celeherrimus Buchnorus ud
Fluvius eam inedius intersecat, qui a solis ortu oriens,
Uymnum naialiiiuni queni Chrisio Servaiori cccinii ,

non longe ab Urbe niari conditur; quem de originis suce
tractu Orientem veteres appellaverc , ul vulfio pulelur
y simi viri
locis noiiien dedisse cum inde acceperil. Vujiis fiueniis I
,
ipso impelu frigidioribus , el zepliyris assiduo per ea
loca spirunlibuf, tola civitas momeulis prope onnibus
refrigeralur, ut Orienlis in parlibus Orientem abscondai.
Eadeni !eg;is apiid Isidoruin lib. xin cap. 21. llis
igilnr a V!io digititalis amplissinviij
eriiditionispr.TChre explanalis, nihi! liabco, qnod ad-
dain, fiisi appiausuin. Euslathii v^r^a noii duhie cor-
rupta essecenseo. Typhoneni dictiini Orientoui iiarrat
Slrabo : Draconis vero nomeii ei daliini,
hic, le}<isse nou recordor. Equidem
Inra, «^ 'Op6ino\j «ut6v 'Opivjrn-j fiSTwvorxao-j. Sod Ctltli
credibile sii, hanc qnoque facile Cupoiun» vidisse,
veruju yt audacenujiinisrepudiasse: reciius forsan
ab aiiis opem ccrtiorem expeciabimus. De nomine
Iraciijs illius, ciijus ineininii Hegesippus, ex Consian-
tino de Tliemaiibos omnia possunt noia
IN CAPUT ULTIMUM.
iVon corrumperet verilalem. Prsecessll ne
Pnidenlius.
Ut fiorescentes ecclesia; perpelua: quiele. Duo doclis-
legeiidiiin pularunt Ut fiorescenles eccle- :
sias perpetua guiete cuslodiat. i\Hiii magis ex consuelu-
dine tomporuiii illorum scribi posse videtur Ut :
florescenlis Ecclestce perpetuam quietemcustodiul. Non
enim nisi de una illa et vera agit Ecc!esi;i. C;oiera
,
qiioque sic fuerint conveuieiitiora styio L.iclautii ; ut
copiosiiisiiiiicqiie
lib. VI, c. iO : Utquietem noclis tulavu i^ibi facerel
lib. 7, cap. 2 : Piorum animis ad bcaiam vilam revo'
catis, quietiim, tranquiiium^ paci/icum, nureum deni-
que, ut poeta; vocanl, sivculuin , Deo ipio regnante,
usqnam, nisi
florcscut. Amabile vero quiclis nomen Uomanis Ro-
siippeiit coiijec-
manoruniqiic principihus veliemenlor placuit, ut cx
nummis limiet, aliiqiie osiendorunt. Inler alios hoc
amavit ei Consiantinus Magnus ( ne de paganis di-
cam ), ((iii in atcu iriuniphali iiunimisque, LiBEnATOK
URBIS, FUNDATOR QIJIETIS VOCalur, a!ibi((Ue PACiS, aut
QuiETis PiJBLiCiE dulcissiina exhibet noniina, Faxil
esse.
iiEusoPT. MAx. iit oniRe chri.siiannm p.onien, pace et
quiete solida ac diulurna, nominaiiinqiic ut cimi
KEGEpjo, iorti, feiice,p3tria nosira jam diciis aliisqae
; quare to C bonis propriis et perpeluis .xtci ntun elllorescal.

INIGOLAI TOINAllDI MONITUM LEGTORL

Exquoea, quae in his nciis ai.1 cap. 4, de Subbaio 147; Pioniuin autcni comprcheusum fiiisse Sabbaio
tnagno, dpque BB. Polycarpi ac Pionii passionihiJ3, feie quoqiiftnjajfjio, dic22 Martii anni 25i, cl marlyrio
aniinigraiiascr!psi,iypis)iiai!dalasuni,opcr;epioliuin fuisse affectara die 12 septimi Asianorum mensis,
diixi profueri, prob.ibiIos admoduni mihi viden scn- qiii supradicio 231 aniio in Sabhaliiin, atqiie in 5
lcntias iilas duas, quae pluribus a me aiias exponen- dient Aprilis incidil.
liir neni}>e Sabbalo ipso magno Judaico, id est, lis, qiii hanc tncbuntur senientiam, nuila
:
cril ha-
quod decimam quarlani lunam paschaieni proxime benda consulat«uin ralio, iitpoie Aclis proconsula-
pr.x'cedit, Polycarpum marlyrium focisse die 26 mon- ribusperperam adjectorum.
3is Mariii (prout in Aciis) , et quidem anno Chrisli D

NOTyE TOINARDI AURELIANENSIS

IN LIBllUM

Di: MORTIBUS FERSEGUTORirill,

IN CAPUT PRIMUM. iirwca' monumenlorum, Parisiis aiijio 1681 crliic-ijm,
pag. 528, in iioiis legendiiin jobel : liccc ndtiriiw-
Ecce addetur his omnibus adversarius ei renitula
; fiis omnibus udversarius ; apcrlo, ni aji, iejjsii
per orbem tranquiUitale, profligata uuper et .scita
Ecclesia rur- anlilbesi ex adteritur el exsurgit. Exiniiani viri er
sunexur^l, V. G, Joan. Bapi. udi-
Goie\Qfm EcdestK lissinii, mihiqae olirn conjuineiissifnl, enrtendaiioncm
435 NJCULAl TOINARDI m
(um enniie me:)9 tfUer iiotas principem liic ex
l-iinc A nium kalend. diem decmum kalend. dien' uude-
el post

liib«iiJaii) il<t\t . luiii iie ii) piTfgriiio loco laieiis, ciinaiii sigiiilicari, seddecimain, non quidem cjusdem

L.K 1^411111 &iiii]iuais iiianerel i^noia. inensis, sed liiin dociniain diem anlc, id csl, pr;cco-

iN (.APi r
Exiieviis Utnporibus Tibeiii (lainiis, ut soipluni
ligiuin^, Uuiuiinui uoster JeiusCliristns a Jitdieis cru-
lintus isi, pobi ditm dtciiiiuin kiileuduruin Aprilis,
duobus Cemniis cvusulibLs.
II.
dcntcni kalcndas, tnm dcciinam |iosl.iienipe posicno-
roin knlondis. Hiiic Cains jurisconsiillus ei>doin D.,
lil). L. i.cxxxiii.aii -.Post kalendasJunuarias die terlio
pro salute priuripis vota suscipiuiitur ; nempe 3 iionas
Jaimarias. liinc appare', alioin plaiie ineusem signi-
Ilis p.iucis in vorbis enor ficari hisco lo(|iicii(ii phrasibiis Anle decimum ka- :

iioii iiau>. rriiiuit> ({iiideiii csl cx librarii osciianlia, lend. Aprilis, ac posl deciwum kal. Aprilis : priorr
ila iil pro unic, incpsfril posi. Hic oniiii lcgeii(l»mi eiiiin modo dicoiidi desgiialur dies 23 Marlii; allero
piito, (iii<^ liiem deciinuiii, wt i|-si; Laciaiiliii^ liahol vcro (1) dios posiorior decimo kal. Aprilis.
aliojiiloco, SciliC'l liisiiiiilii.iiiiin, iil). jv. C3|). 10, i Qiiaro Lacianlii verborum formiila neminem vc-
ulii tle JuiKLMS ail Exiude Teirarilids luibueruiil us-
:
lcriim Laiiiiorum auctorem habel, »c doctissiniis re-
quc ad Ihiodeui, (l<ii (uit sub imperio Tiberii Ca'saris, centiorihiis imiindialur. Scio, asiroiionios dicm a
cnjui aiiiio (fuiiito d<'ciino, id est dnobus Ccminis con- ,
meridie praHcdeiilis ad incridiom insoqiieiilis dicv
iUibus, tiuie diem deiiminn kdlendaium Aprilium Ju- nuiiiernrc. i5 Marlii posi meridiem ipsis
Ilinc dies
dici Chrisiuin cruci affaerunt. decimum kal. Aprilis. Lacianliiis uii
dioiliir post diein
(Jlarissiinu^ Siephaniis IJalnzius. liiijus lanii liie-
dosignarei lempus diei, 'itia passus esl Dominus, vi-
(iiligcniissiniMs edilor, Parisiis amio 1671), in
siiiiii
delicct post nieridiom diei 23 Marlii, scripsil juxta
noiiA aii siipcrius cap. t iicgat conir.irictaiem csse B modum loqui-ndi asirononiorum, Ha'C lanien noti
uHan» inler duas isias lo.iiieiidi formulas, post el anle
qiifdom criiditissiiiio Baliizio oppo>ila, sed proposila,'
diem decimum, fVeiiis aueloritaic l'auli J. C. I). dc ac ejusdem consune snpposila velim. i
Verb. Signitic L. Anniculns csnxii. Videejus vcrb.i. Uactentis clarissinuis Norisius, cujus locum lere
At datiss. Ileiir. Norisins ingcnlis Cmolapiiio* iiitegrnm ideo e.\bibiii, lam oh ipsius praesvanliam,
fum Pisanorum opcris Venet. ainio ii;8l cditi ,
qiiam qiiia Cenotaplua Pisana omnium iion sunl iii
pig. oi-j, lniic <-eiilc,iilia!ii confiital alt|»i- cx ipso ;
inanibus.
Pandeclitriim aiilographo, riorciili.i' asservaio, gei-
Norisii aiilem senteritiK oniniiio accedo, ila iit
nianain verlniruiii Panli loclioneui prorerl iiis vcrbis; isiisverbis posi diem decimum kalendarum Aprilis,
.inle diem decimum knlendarum post diein decinuiiri
inielligaiur decimus dies mensis Apritis, coniputalis
kalenda) iini; neque nirn eniin sermone undecim dies st- ipsis kalondis.
guijiraiitur. Doindc ail
Frustra aiitem excusando, vel inlerprelando L;ic-
:

« Lx liac auloin gorniana lcctione lexliis, Ricciiilij aucior aslroiiomos iu auxiliiim

taiiiio (•eleherriiiitis
opinig icfoililur.... Eienim iila verboruiii Panlircci- vocal; quid enim Laclaniio eum aslnmomls in le nh-
talio optiniiiin seiisiiin habel, el veriiisiniaest, (|uaiii-
rimcasiroiiomic;!, nl ad isias subtirnaies confngia-
vis iioii iisdein juriscoiisuiti verbis cxpres.sa. Ideni •
tiir,doipiilius iiouli(iuam cogilavcril Lactaiilius'.'
eniin. lib. cxxxjv, D. De Yerbijr. iignilicat. ail An- :
si locnm liaherei isie
Doiiulo Idqnendi niodus as-
uicuUis noH staiitu ut uainseft, sed trecenlesimo sexu-
tronomonim, sequerclur ex eo, quod dies dcoimus
{jesimo ijuiuto dii: dicitur, iiuipienle plane, nou exucio
kaloiidarmii Apriliimi jnxla astronomos exaclti^ sil
imlioaio
ad meridiom dici i5 Martii. alqiie adeo noims im*-
liie. lu.iiie^iiui e,^l','-"'"'\-;;;.\''
'"' "" ^^|'*; '''/^/'/"y' C
iU im|uil lih. cxwii, anniculus ainiuilur ; ipiud pio'
'

Lactaiilium divisse, Cliiisliiin eo die piisl m«-

'
'
peril,
oai ;'.rgiimenloa vtilg.ii;tloquendi constieliidiniMluolo,
ridicm criici fuisse ;iflixuni : si(|uidem, ipso aticlore,
qita liicenlos, ame diem decimum kdlendarum. ip^iiin cap. 2 btijuslibri, post decimumdiem kalendarum Apri-
difhi nmirtfii, nempe priinasseqi.enteskal. compnla- lis ciucialnsesi, tpio vi»eaoulo sigui(iealtir,Cfw<:i affixUit
diem tmdeciinum, (pii kalendas so-
niii-,
qiiiinr,
11 aiiieiii
11

iiempedjeiiisecundiimnicnsisfi) (JuaTi^ inqniL

M vero L;iclaiilius non scribil. sigillaliiii dc dici

parte , scd soliinunodo univ.Msiin de ipso dio, in quo

jiiriscohsiiltns, otiam aiiniciilum aiiutli, ipii i|isi) die expc-
Clirisius cnicem siibiit : imdo niliil ipiid ,tiam
Ircceolcsinio hexago^imo qiiiiilo incipienie plmu-, non dicero t6 posL in isto loco esso li-
dilin&cst, quam
exacio, aiilititur; uequo nocossc cst aiiiilli dic primo
hrarii onoro, ;ic pi" »m) repoiieiidum aute. Idipie oo
iiiin? rnSfipieolis. Iiaipic consliit iniclore celcbori mio
magis, qiiod Instiloi. lil), iv,cap 10, ubi Auie dea-
juri^cnnsollo, ea vnlgaia dicendi foiniula, Anle dicm
mum dicm recie lo^iilur, iliidcm in nonouliis edilio-
dcciii.juii kulendarumy non siguiikeari undeoiin dic?,
nilius, (lualos suiii LiigdiiiionMji «nui i'>i^, jn-l''» el
sHii t;(iitiini iloceni, ipsis kaiciidis compnialis. > Anie diem
Aiiiitorpicnsi^ aimi 15^)5, i"-8°, lcgoj-e sil :

Taiifiem, iiivei|iieiili pa^iiia, [)0>l relat;im ulnusfpic csl univor.sViii

sepiimain, (iro Anlr dicm deciinum ; uli
iocl LnotMiiii per clarissiinuir Baluxium C(>iiciliaiio- codicibiis et casligatis odi-
in coiiipluribtis aniiipiis
(loin iilcm.Nori^ius .^iiiidii < Voiuni docti^simiinlcr- :

lionibiis.
preios>e( iisl'auli t('Xt!im iiiiolli|.'uni. .'\iit()nius Aiigtis- Instilulionuni loco posi-
(iuemadraoiluii.i iiaque in
liniis,Ib. IV Lnion(iat.adl;iiidai;iinlegemr'auliait ..4/i/(; seplimum, pro decimnm : ila
liini ei vocdlinlitm
diem lcrlium nouas, etii rlio nonw^, ct die icrlio posl kn- Moilibus Perseculornm, ^voyoca
rw plaiic in hoc rf^
leiidas idein esse deprcliendiiur. lla,'C (^tij;icii vori);i in
liulo «H/(?, malc seiipliuii est, pos/.
adversariis olim nouvi
Posi diem decimum knlcnd.
:
ooiis Aboa- In Finlaiidia
Joaniios Coliimlius, (pii
snjnificatur diesdcciiiia jiost kalendiis, ut ipscc kalcu.nc
aniio 10.S4 .ed^us hnnc eumdem libnim illuslravii,
compnteutur. Krqo pon diem decimnm kiileud. Jannu- insequenlia vide ejus verb:i,
in hunc locum liabel :

rii , id esl iv idus Jannnrii. Kcclo iiotal P. ,M.iiiiilius

col.3(i5.
in episi. 12 iib. iii Faiiiinariini Tullii, anle die.n ter-
nacteiius Jonniies Columbus, ciijus senlenlia ox
lium nonus vel«rcs Lalinos dixi.>se, id osl, lertio die
(iiue sui>raa Norisio at(pic a me aliaia suiil, sa-
,

iis,
oiile JioHtts ; nain cnin dieiliir ^rfio nonas; co/icis;i
tis superque confuiaiiir.
ioruiio )^^1; dubinleili^iiiir ciiim die nnU\ siquidem ^

Pr;e^erea virerudiius non adverlit, luaUero Marci

prappo^iilis tai:ild kalendas in qiiarlo casu re;:il.Qiiare
IX, 12, exeinplo (piod (luidem est M5l1h., xvii. 1,
por-i dectmuin dieui kalend. Apriiis, idem^st, uc de-
sexiumdiem inchoulum iiileUigi, sed
neutiqiiam i)o.ssc
cimo die posl liulendai Aprilis Ncqiie Pauliis Liic, ix, 28,
parallolo apiid
cxacium.Xw loeo eiiiiii
n)«moraix doclis^iini Balnzii opimoni MiiTiagaini.
niimetai-iliir mu^i hu.i^v.i. 'J/.zo, [erc diesocto. lii Mai-
Nam .tcribil, n^uira loi|uendi forninla anlc diem dcci'
lh:eo ilaqneel .VJaiVo scx dies rensenrii siinl iulecjri.

(1) Dkin andecimum, qui kaleudas sequilur, nenipe dieni

Sfcuiidiun mensis Pacj priiditi<sinii Norisii dixerim, scri- (1) Dks poslerior decmo kal. Aprilis. Scribe : Dies de-
Oendum virlci Diem deci/nwn r/ui kulfudm pra^dif,
i :
, r.imus posterwr kal. ApriU&, nempe dies dccimus rriensffi

nempediemdecimumantejmmnitasis. Aprilis.
 ,

437 NOT^ IN LIB. DE MOUTIUUS PERSECUT. IN CAP. II. 438

iii inseaueiis septimus propius accedat ad ocio, quol A et Pauliun ab ipso Christo assumpium.
SUnl in Luca. El per annos 25 usque ad frincipiiiin Ncroniani nii-
Dl\i Mjpr.i, cnp. 2, iiiilin. coinpliiies es«e iii vei'- perii, per omncs provincias el civiiates Ecclesicc lundn'
ftif? L.ncianlii errores. ConfecU) ili^qiic oo, qiii librarii menta misernnl. .k coM.sidalii diioMim Ccinic.oium,
oraU nun''. in i|isun» Laclanliiini yorjeiuliis .'-lylds, sive ab anno 3er«* vulg;iris Cbrisli 29, qno, ex Laclan-
Ail , r.xtremiii lemiwribus Tibi'rii CV$nr;.s Clirislnnt tii hypoiliesi, snpra confiiiaia ;ipo.-,to!i posl Ponle--

cruciatiim fidsse, dunbiis Ccininia coiisidibui. E.vlrenia costen, .^cl. ii, I, cuiu iVhirc. xvi, 20, prardicaveriint
(empora in altero Iiisiiliilioriunn hicn.sivc
i7R Tibeiii nbiqiie Evangelium, aiini qiiideni Minl 2^^ coiiipleii
lib.u, cap. 10. .Tsslgnni rtnno Tilieiii quinlo dcci- usqiie ad 15 diCfn Ootobrisanni Christi .')4, quo Nerrt
mo, M tpiideni convenirnter coiisuiaiiii (luoriini Ge- successit (^laudio at ab anuo xrn: (Jirisli 33, quo
:

mlnoruin. Al oliscrva , leclor, (|U!ini iiiunaniler iiidc revera passiis cst Christus, noii sun!, nisi 21.
halliicineliir. Cinnquejam Nero iinperarcl, Petrua Piomamadvenit,
Tiberins annutn imponl quinluni decimuin iiiiit Iii indiculo deposiiionis rnariyriim, cdilo per /Egi-
artno 28 s^r» viilgaris,'(.lie 19 nietisis Augiisti. Hoc diuin Bucheriiim Anliierpiye 163i, iii Commen!. T)e
ipso Tiheiii aniio Joannes Haplisla, nti apud Liitam Doclrina lemporurii, legiiur Octavo kulendus Marlit
:

cap. III, !, 2, 3, lei^inins, paMiilciiliain praHJicare in- (sive die 22 Februaiii), Natale Pclri de Calliedia. Id
ccepil. Erai is, jnxla Lactatiliu!n,Tiberii annus tjuiii- juxia Laclaiiiii rationcs, aiino Cbristi 55,
coiitiifcrit
lusriecimus iniens, siqnidem, juxla eiimdeni, passus ciiniprinins Neionis annus iii ciirsu esset a 15 die
esi Chrislus qiiinlo decinio Tiberii aiino qni in cursu ,
Oclobris anlecedenlis.
fiiit iisiHie ad 10 (lieiii Angnsti anni 29 cora> vnii^aris. - QiKid si deinde erudiliss. yirorum Codefrcdi
Baplizaliis ita(|iie Clirisiiisdie G J;iiinarii,C(>iisnlibiis " llon.scbenii, inilio primi tomi Sancloruin mensis Apri-
duobus fieminis, anno sera; vnlgaris 2'^, ei passiis die lis,editi Aiiluerpi;ie 1675, el Danielis P.ipclirothii,
23 niensis .Mirlii iirse^pienlis, noiinisi per (Jiios nieii- in Piopijlwo ad Acta Sinjctornm 3Ioii, ediio ibiiiom
ses ftc diinidium ea omiii.i pcro!,'erit , qinc ab ipsius 1685, senlentia adinillalnr, quam eatiKlein V. C. Aul.
naplismi) ari moileiii iisqiie roreriiiilnr. Qnod ([uiileni Pogiiis iii Crilica Daroniana, P;irisiis 1(i88, i>dit:i,,
porlenlnsiim esi riictu, (pianivis ab aliis iniiliis Ve- aniplectilur, Petrnm lerlio iiaiendas Jiilias. coss.
leftTm mconsnlie proiuinlialum fiicril, ac Faslis Ith- Nervo SiUano et Vesiino Attico, id esl, anno Cli. 65,
lianis infariuin. Neroiiis 12, die 29 Juiiii, marnjrium fecisse Vionidi
Quid enim laiideiii (iel de qnatuor omiiiiio pasciia- non vixerit Pelriis a consiitula ilomie albodra ;iin- <

tibus, 'luibus, ipso fiileiilo viro cbirissinio Haiduiiio,
iii iridice -ljil!)r//r/if? s»i, Parisiis
Servatoris iiiinisteriuiii apud cvangclislas disiingui-
tur? Quis Pliilolaus, ve! Ptdlomieus quis Coperni-
ciiS, vej Tyclio, in iiIo29 ;vr;e' viiigaris iiniio roperiet
Ciiaiacteres diei passionis Chrisii congruenle.s, fe-
riam, inqiiam, .sexlam cum die p;!schatjs concurren-
lein!'
qiiam aniios 10, ot inoiises 4 cum diebus 8.
pliiis
aiino 1080 ediii, Ex Fl. Josepho, al;pie etiam ex niimismaiis, pro.ut
in Iractalu De Numismatis flerodiadiini ostensurus
;
sum, consiare dobet, annmii ('ii. 43, Claudii imp. 5,
ac Seiiioris Agrippa» 7 poslremumque cxlilisse
quando Peirus Ilierosolymis divina ope e vincnlis
ereptusest, ac deiiide Agrippa ah angeio poicussus,
Acl. XII, 5, 25, obiil C;esarea) Palcstin:!i; itbi iiiunus ,

Et tMmonilleipse cst L^u-tantius, ipti ciim aliis si- (iilebat in honorem (Haudii Ciesaris, festo quodaiii
milibiis auctoribiis, id est, cbronologi* :it(pie evan- pro ejiis saiiite institulo. Joseph. Aiiliij. lib.xix,
gelicije bistori;c .f.que incnriosis, oblruditur ab iis,
qui iiegaiii Clirislmn ;i;r;e viiigaris aniio 53; cl qiii- fti ilatjue, ut supra, convcait Nalale Peiri de Ca-
dem mensis Ni.saii die H, sivi' Apiiiis dio 5, cruci thedra dit'i 22 Fei)niarii ciijuscmmiue ac Pctrus aniii.
biisse affixnm. aiiiio (j!i. c.rucem aclus iuerit, noccsse ptane
65, iii

Veriim absil,iit inde ([uidquam dotr,;ctuii! vclim est, ipsum bieiiiiio ad minimum , priusqicim ab
Lacfanfii aliorumque ecclcsiasliiMirum scriptorum Agrippa aiiiio Ch. 43, in vinciila milleretiir, Uojiiaiii
auctorilaii. fri uniim conleiKio. cis, quanio magvi ob seiviol vonisse, iiiquc incunle prinio Ciaudii iiiip.
ve!ust;iT,em pra>dicanUir, tanto uiinus iii rebw^ chro- aniio. ac labenie mense posl Caligiihmi r.iiiio Cb. .il,
noloi^icis haherKium
osse (idei ; ciim eiiim iiimin Jaiiiiarii die 2i necatiim, iilipie inde iii Judseaii! rc-
Chrisium scirent el docerenl, eumque ci iK^.ifixiim, ro- diisse, ui 25 aniiis anlc suum obitum sedern Roniuj
rum gestaMim ordinem iion ila accuraic servaii;ini. coiisiiiucret.
Tir Q;5rissimiis Joaimes llarduiniis in Aniirrlie- Siii «sta parum probelur, quoil vi-'
Petri oxcursio
<if(? SMO, p. 67, (pi;estionom hanc dennit iiiBevpica- de;iliir cobicrerc cuiu serie roruiii iii Actis
noii
libiis verbis Denique passum esse Domimm Jesum
: iisque ad cip. xii relatarum, tmo. piimiis ejiis in Ur-
aniio wiwvulgaris 29, ex eo inleliufimns, tertio paschale bem odveiitii^ iion fnoril (piain niaxime cilo, nisi
posi sHsceptuui mcedlcandi mumn, nt veiusiissimi e 4i, siib Chnulio imp. die qiiidcii) 22 Fij-
;iiiiio {]h.

Palribus unnnimi consensione prodidcre, duobus Gcmi- bruaiii, ul supr;i, o.x Indicnlo depositionis wartijrum,
vis consulibus. imde ad aiitinm Ch. 65, cl dieii'» 29 Junii, (|oo, ex
Deinde In Addendis, quie siiiit ad calcem libri, sub- sonlenlia lloiiscbenii, Pajiebrocbii, e!. Pagii auj.ra re-
dll : Nam et Judworum prwti^rea rilus ei asironoini- . lat.i. Peirus lUmue sa.-vicnie Nerone peremplus cst,

cm tabiilce i" rum c.nnum, ul alias dicemus, conscatiunt. ^ ncqiieunl anni iiuiii'-'rari uilia 21, cum meusibiis 4,
Tum advcrsus viium clarissiimim joaniicm Yail- ot (l!ol:.i!s 8.
lantium eadem n. 67, insurgens, ait llorum itn la : El ccrte quoniam in Chronico paschali. Parisiis
qriidffuain es subodorulus? avt lihi aliquis ante nos in- denno per Y. C. Carol.' Ducangium iiupor edito, (piod .

ilicavil? Aiexandrinum anli^.a periicram appelbibaiiir, ttiliil dc

Huc iisqiie clarissimus Hardnimis, a qiio stabi- Peiri ol Paiili obitu ii» ;inii() Ch. 6G, ncquo deiiiceps.

liendae hiiic seiilentige iiescio ef|iiidem quid profcrri scribiliir, inlelligerc est, ejiis aiiclorciii artiio alicui

possit. IVeque eiiim Judaicornni riluiim planc sum supcriori hunc evonliim assignasse. (^uis voro ille "

riidis, neque porro astronomicis ex labiiiis ulla un- sil aniitis, clici non polest, proiiler hciinam quss ,

qiiam macliin;i erueniur (eria se.iia ac pascifaiis dies, 20 ouinino annos in hoc Clironico inlra aiinos Cb.
\n quibiis conjunciiiii aimo <erc«^, vulgaris 29 pa.s>us 45 el ()G occiipaJ.
s/t Cbristus. Non iiiororin Fastis Idatianis, ad calcem Ciironici
AsixuUpUs in locum Jnda' prvdiloris Maith.ia el ejiisdem paschalis tcrtium cditis Pctrum ct 1'aiiluiri
Vnnh) iNe ex his verbis inferas, Pauliiin ima ciim passo.5 dici Ncroiie UI, et .Mcssala coss., idest, aPMo
Mafbia fuisse Jiid* ab aposiolis sii!locluni. TanUim Cii. .-'S. Qnis eiiiiii saiius id ferat? etiamsi non e.->sftl
inctifjosius paulo scribens Lactantiusinnuere voluit. itd mainiii! Taclli locu;-, quem inira rclerani, ex quo

loco Judae alios duos apesiolatus nninere fuiss(i evincitur. Neroncm noo. s;ieviisse, iiisi annoClt. 64-
fuiiclosjMalihlanv scjficef sorie lecium, Aci. i .26, Nec tamen aliiii impvne. BespexiL eniin Deus, ve^xA'*
4S0 NICOLAI TOINARDI m
liontnH popitii sni ul ue fepullur<e qmdem
locus in .\ pore id coniigerit, ac pneterca videalur respublioa
tCTiu lamuialtv be^ilx appafcrel. Nero coiiiiniio posl primo, ao deinde l'kclcsia male habita, nihil plane
inccnsaiii Uoinao) in Christianos s;cviii. Id cxprcssu Taciii locus isie conferi ad flgendam persecuiionem
Taciiiis \v Aniial. cap. 38, 4i.
liii. anno Ch. 93.
Df Sueionius quoqiie, in ^croiie cap.
lioc iiicenitio Uciuiciis Dodwcllus Anglus, V. C. in Disserta-
'8, el Dio. |iag. 70S, •inod.lcsle il.nioni Tacilo. cap. lione \i Cyprianica, Oxonii anno 1684 edila. cui De
!C iiMiligii C
Lco;inio B;isso, M. Licinio Crasso P;^ucitatc Martynim Lemma affixil indignissimum
foss., itl r>l, :iiin'> ('li. Ii4. Ljus principitini 14 kHlcnd. homine tilcumque cliristiano, nedum auclore litie-
Sexlilt>s, sive 19 die Jn!ii, linis, scxlo domniii dic, raio, coiiiendil ex Briilii verbis apud Euscbium,
.sivi; Jiilii 24 vel 2i) cx Tacilo, ibid. c;ip. 41, uhi cap. 18, noimisi Ch. aiino 95, Ecclesiam
llisi. lib. III,
iiddil Ergo abolendo rnmori Sero subdidil reos, et
: fuisse a Domili»no vexatam,
qiiia vidclicel cjus prin-
linipsiiisiimia pcenis ajfecil quos pcr flagiiia invitos
,
cipalus anno 15, Flavia Domitilla , Flavii Clcmenlis
tulgiiS ('.hrislianos appeHubal. tuin consulis cx sorore neptis, ob confcssioncin
Oeir.ns iiaqnc Neroni reliquos scpiem vel oclo Jn- Christi in insulam Pontiam relcgaia esl.
Hi dies caplcndo consilio, n( iiicensa^. llrbis invidiam Sed a VV. CC. Anton. Pagio in Criiica Baroniana
in Chiisiianos derivarel consequens erit, persecu-
: passim, el Theodorico fluinariio, monacho Bcnedi-
tionom coepisse ineunle circiier inense .\uguslo iiiini etiiio in praeralione ad acla iMariyruni sincera cl st:-
Ch. 61. .\imiis auleni Cli. 68, ci dies 9 Junii iiisignes Iccta , Pnrisiis anno 16S9 cdiia' iion modo lola iila
sunl Neronis i\cce. Inlorvallum divinm vindicl* Dodwelli disscrtaiio egregie confutata csl sed eliam :

aiiiii menses 10, ac dies circilcr 9.

3. n huic argumenlo, pro asserenda pcrseculionis Domi-
Ei his aUjuc ox supradiciis, beaii Aposloli marly- iiancac breviiate adducto, responsum est, nihii inde
rio fucrint affccii exeniite umiccimo inense a conci- coiilici, nisi persecuiionem isiamanno Ch.95 maxiine
tala perseculione. Ab inilio cnim ineiisis Angusii eflerbuisse.
aiini Ch. G4, ad fiiiem Junii anni o5, uiideclmus El certe in Chronico paschali ad 14 Doiniiiani an-
ineniis lluxil. iium h:U>cntur liasc verba : laropsl 6 BooOto; (lege
lipoJtit^) 7To).).ou5 XptffTtavou; xaxa t6 lo eVof ^Ofzi-
JN CAPUT lil.
zicoxjxj v.iu.o>.^.T-jrjr,y.ht/.i, Meinorio: prodit Brutius,n}ul~
Po>l huHC, imerjeclis aliquot annis. Ncmpe 50 prse- los Clirislianos 14 anno Domiliani marlyrium fe-
ter H menses. ui dicelur infra. cisse.
Aller non viinor lyvannus orlus esl. Douiilianus, Ut attiem ex islo Bruiii loco aliquid clicialur, cui
duodecim C^esarum posiremus. inniii possimus, secernenda suni cerla ab iiicerlis, »c
Subjectorum tamen ceivicibus incubavit quam diulis- slatuendum :

sime, tutusqtie regnavit, douec impia& manus adversus Primo, Domiliaiii annum 12 iniisse anno Ch. 92
Dominum tenderet. Tilo, Iralrisuo, succcssii Domiiia- die 13 Sepicmbris, cum decurrcrci 217 Olympiadis
iius anno Ch. 81, die 13 Sepleinbris. Si ssevire cccpil anniis 4.
adversus Chrislianos anno Ch. 94, mcn^e circiler Dciiide, Olyinpiadeni 218 incoepisse in Solstiiio sts-
Fehniario, ui quideni exisiiino, lum vcro irnpera- tivo anni Cli. 93.
verii aiiio perscctiiionem annos 12, cum mensibus 4 Terlio, Doiniliaiii annum 13 ducium fuisse a die
ac pliisquam dimidiu. 13 Scpiembris anni Ch. 93, cum decurreiet 218
Ciiroiiicon paschale inilium Domitiane.nc pcrsecu- C Oiympiadis annus priinus.
tionis aimeclil ann. Cb. 9^, noii aiilem 93, nl conset Denique eidem annum 14 fui.sse incoeptum anno
Y. C. Anl. Pagius in Disseriaiione Hypalica, Liig- Ch. 94, cum ejusdem 218 Olympiadis annus aller
diini anno 1680, edila, p. 110, ei in Crilica Baro- essel in cursu.
niana ad anniini Ch. 90,iium. 5, p. 86, qui pr^lerea Unde consequens csl, bieimio crraro Chronici pas-
iii C: iiica ibidem ait, hiijus Chronici aiiciorein in pii- cbalis auciorem , qui Doiniliani 13 annum alligat
tandis Olympiatlil'!is Kuscbianam ralionein sequi pvimu 218 olympiadis anno, et Indictioni 5. Nam
sive iiiio aiino eas anteverlere, licel rcvera duobus juxta liiijus aucluris mclhoduin ct liypolheses, olyni-
aiinis ab auclorc Chronici anicvcrianltir. Larum enini pias 218 el annus 13 Duiuiliani ortum l^buissenl
iniiiiinKducil ab annu Pcriodi Julianac 3930, cuni in- anno 91.
Cli.
<:oe[>crint diintaxal aniio .^938. Non nioror, consiilaius in posierioribus Domiiiani
llorum nihil quidqnam, sicut iiec alia compliira, annis ab aiiclore Clironici pasclialis perpcram fuisse
vidil ille, cujus chronologica opera usus esl claiiss. alTixo.s. Id eiiim ad rein pr.YSonieiii nuii ultinel. As-
Duiatigius iii apponendii chrunico paschali lcmpo- snmo diinlaxai quod ibi referlur ex Bruiii hisloria,
ru;ii cbaraclerismis. viultox Chrislianofi anno 14 Domitiani martyrium fc-
lii su|)radicia istius Chronici cdilionc lanla qui- cisse. Cuin enim inier erudilos coiiveniai, Domiiia-
dem csl pcrturbalio, nala cx iguorantia dicam, an num non vexasse Ccclesiam nisi posiquam defunclo
,

iiicurid, ut aniius conciUila: pcr Doiniiianum persc-
culionis tlucliians p. -250, inler annos Cli. 93, et 94
iclini}U3tiir ; nequc pocro OlYmpi;idis 218 primus an-
iius, <iui ibi Domiiiani «st 13, ullooinnino characlere
noleliir.
Jam vero inquireiidiim, quo priinum tcmporc Do-
inilianus Ec( lc.iiaui vcxaverii.
Ani. P:ig. V. C. iii Dijscrialione Hypaiica, p. 110,
Agricola die 25 Auijusli anni Cli. 93 (cx Tacilo supra
liudalo) coiuinuo el vclul uno iclu rempublicam ecCf
j
liausit, niibi videorincdio lulissimus ilurus,si dixcro,
" Iioiiiiiianeam pcrscculioneiu incoepisse inense Fe-
hruario inscquenlis aiini 94, alqueadco cudeni anno,
diti 6 M;iii mcnsis, Joanncm a|)0siolum in doiiuni
fcrvcnlis olci plenum fuisse inimis.>>um, ac dcindc iu
P:iihnion in:;ulaui rclegalum quod cum Hieroiiymo
:

el in Crilica B:iruniatia, p. <S.^, num. 4, id ponit sub
linciu anni Cii. 93, cx Taciii loco, qui iii linc Viiuj
Agricclrt; fc!i'ein pr:edic.»l Agricoiani quod Coniega ,
1'riscoqiic cois. anno scilicct Cb. 93, dccimo kal.
Scpiciiib. sive 23 die .^ugnsli, excetserit alquc adco
evineiil po.',treniU:n illud lempus, quo Domilianus non
j un per inlervalla ac spiiamcnla temporum, sed con
iniuo , vi velul uno ictu, rempublicain cxliausil. Unde
iiiferi pjgius, p<:rsecuiioi>cin sub linein aiini Ch. 93
iuccepissc.
Al, meo qiiidem juJicio, inde lanlummodo sequi-
convenil, qui iii Catatogo scriptoruni ecclesiaslico-
rum ait, id contigisse quartodecimo (Domiliani) anuo,
secnndam post Ncronem persecuiionem movente Domi-
tiuno.
, Sic il;tque a Noroniana persecuiionc , quac, ui su-
pra ostendi, sub inilium mcnsis Augusti aniio Ch. 64'
coe|>ii, fucrini ad Domiiianeam anni 30, prscier 6
inciises, qiiot suni ncmpe ab inilio Augusli auiii Ch>
64, ad linem Januarii anni 94.
Poslquain vero ad persequendum juslum populum
in.^itinctu dceinonnm incilatu^ esi, tauc traditus in meiws

tur, Doiniiianum non sxviisse, nisi post obituin inimicorum luit p(snas. Dumitianns mense Februario
A§ricolx. Cum autem incerlum sil) s<^ poslea lem* anniCh. 9i, ui prcxime dlctum, saeire ccepit. Pre*

I
m NOT/C IN LIB. D£ MOKTIBUS PEHSKOIJT. IN CAP. tV. 44S
einpids cst annoGI). 96, 14 kaleiul. Oclobris, sive A Veniensque AdahriHo{^\\ti abruplo) Masice eiDitalemy
die i8 Seplenibris , iii iii coiifesso apiul oiniies. I)i- circumseplus a Cotliis el ipse exlinguilur ; iibi legen-
vinse viadiciiB inleivaHuiii , aniii i el inenscs 7 cuiit duin esse AbruUo, nolavil V. 0. Ant. Pagius Crilic«
diniidio circiier. Baroiiian«, pag. ,M, ad liunc 251 Cli. aiiiium sed :

JN CAPUT IV. meiius iegeris ad Abritlum. Lege quoque Abrulli apud

Vicloreia De C;osaribus, loco Bruli.
ExlUil enitn post annos plurimus execrabile animal Viclor De Cicsaribus ail simpliciter, Decium impc-
Decius, qui vexaret Ecclesinm. Quis enim jusliliain, uisi
rasse exacti regni biennio;\"iclov alter, menses triginla,
tiialtts, persminalur? Ei quasi liujus rei gralia proveclus
At nequeunl triginla illi menses imperio Decii re- m
cssci ad iilud principale fasligium, furere protinus con-
periri, nisi adioiliamus , Pliilippum statiin obiisse
tra Deuni cospil, ut protitms caderet. Sacviisse Oociniii
posiquam dic 17 Junii aiiiii Ch. 241' nomen ejus in .

docet quo(]iie Cliroiiicoii pas-

Slaiiin :ic iiiiper.ivit,
Lege.de qua supra inseripium est; Deciuiii verq
,
cliale veibis : hiilio itnperii Decii , perseculione
his
siib finein anni 251 in praelio advcrsus Garpos in-
conlraChrislianos concitalu, *).iz6iy.vc)c, Fiaviamis (Irj^o
leriisse. lla enim delibatus fuerit iricesimus inensis.
*a6i«voj, Fabianus), Itonuinorttm episcojnis niarlij-
rium fecil. Jam iii«|uirendum quo id lempore conii- lulerea e.\ liis cnnslat, Decios imperasse plus quam
geril.
diios aiinos; iieinpe ab ilio lemporis spatio, quod esl
Oecius successit Pliilippo, qui aiino C\i. 240, 15 iiitra (lieiii17 Junii et 19 Oclobris anni 249 , usque
ad Novemliris auni251, atque adeo aiinos duos
liiieiu
kal. Juiias, sive 18 die Junii, JBniiiiaiu) el Aquiliiio
coss- eiiauUiini imperabal, ex Cod. Justinianeo, I. viu,
cum mensibus circiier quinque.
tit- 56. 1)0 Hevocaiidis d<ii)alionibuj, 1. 1, Dccii aulem 1* Et qiiidem teriium imperii anniim Decios atligissc,
Angiisli iioinon iisdoin coss. lokal. Novemi)., ssve 19 docenl vari;e inscripiiones iii quibus Decio Seniori ,

die Ocl(ii)ris, ibid. iiistribiuir iib. iv, lii. IG. De Ha:- assigiwiiur iribunilia potesias iir, qiiarum allera Fel-
rediiariis :iciionil)us, I. ii. Detius iiaque imperiuni tri;e ajiud Oniterum ccLxxxiu, 6; alicra Viiitiis in
^depiiis csi iiiira dies 17 Junii, ct 19 Octob. proviiuia Callia!, ubi eliaiiiiium extai, ac rcfertur a
Qiiod si dciuus, ipsuni iinper.ire rtjepissc sub finem V. 0. Anl. Pagio, Dissert. ilyiwt., parl. i cap. 7, ,

Junii, vel siib iniiiiuu Julii, ul iiifia dicetur, lum :i pag. 64, el in Criiica Baroiiiana correclior ad ammm
Doiiiiiianea persecutione, quam Februario anni Cli. 94 Ch. 251, pag. 52.
assignavi, criint ad Docianain , p:'.cter qiiin(|iie cir- Chronici p;>scliaiis auctor Decii imperinm iiiira
ciier menscs, anni lat} (TuosLaclantius /j/ucjhios jure unius anni spaiium perperam definit, ac persecutio-
lueriio appc.llat, quod insequentes perseculiones sibi neui cuiii anno 251 conueciit. Heclc quidom, quan-
iuvicein lere coniiguae fiiciint. lum ad iUriiisque Decii consulalum, sed adversus ip-
Quod autcm L.iciaatius ait. Decitm proiinus ceci- sos, (jiii ibi producuntur, martyrii Piouii charac-
dis^e postquam vexavii Ecclesiam non oinuini) idcin , icres.
lenipus aiipiat, qiiod luil a coiicilata per Doiniiianuni Verba ipsa, in quibns duo menda cubare suspi-
perseculione usque ad ejusdein neceio, reinpe a mense c-ibar, noii abs re forsaii cril rcfciTe, ac eorum cas-
Febru:irio antii Cli. !J4 ad annuiu 01:5. 9t>, et liicin tigalionem proponer^i. E:i suni :

18 Septeanbris. Intervalium esi eiiiin aiuiorsim 2 ad Kut ev lu.jp'jYi Tng 'Afxiag lljovto;.... eTrj IIpoxXov KW"
mensium ciim diniidio circiler ; quod aiiqtiaiiio
7 nT/.t.r/.-jQ\) «v(3u77«Tov T/ig- 'Airix; , -npi 3 ejowv aiKPTiwv,
minus essein Decio, iia oslendiiiir. Q iTvt y.(/T« '.i^MWjg , wmi e/.Tco , t§' ?7a66«TO'j w/j*
Deciusex aiilcdiciis inipeiavit anno Ch. 2i9, iiitra hy.%-:T,. — El Smtjrnai Asice Piomus...sub Proclo Quin-
diem 17 Junii, el 19 Ociobris. Iinperarc desiil anno liliauo proconsuie Asice, 4 idus Martias , quod est se-
Oli. 251, (juo cos. m
processit, collega iiiio siio, Dc- cundum Asianos, mense die 12, sabbati hora
sexts ,

cio Eiriisco. Anno enim insequeuti, sive S.^iS, Trebo- decimu. Yeiiorat iiiihi in menleiu , pro S' £towv Map-
uiauus Gallus, aniborum successor, Faslis j«iu Utm Tt«i«v, i idus Marlias et f/.v3vJ Ixtw, tnense sexto , le-
,

Augusltis iioipen dedii, colloga Vibio Yolusiano, iilio
suo, jam lum Coisure.
Quanam vero anni lempestaie Decii obieiini, col-
ligere cstex Trebellio Poiiione iii Valeriauo, ubi i;:cc
ieguiitur Duobus Deciis coss. anno Cb. 251 t! kal.
: ,
JSovemb. die sive 27 Ociob. cuni. ob imperatorius lit-
, qiiod sii mensis dies 12, coimeclitiir cum aliijuo die
teras in wde Castoram {lionia') senalns hubereiiir, ire-
turque per senlenlias siiujiilorum , cui deberet censura
deferri , nam id Decii posueranl senaius amptissimim
polesiate.,.. nbsenie Vnleriano, nam illc in prorinclu
siio cum Decio ngebal, omnes una voce dixernnt, in-
terruplo more dicenda: semenlice : Yateriaui vita cen-
sura est Qua; cum esseni scepius dicla, addidcrunl,
OMNES ; aique ila diseessum est. iloc senalusconsulium
gendum esse, r5' 4 idus JuUas, el {irtvi
siocLv "lovXiwv,
avT«, mense ipso, sive, eodem.
Quantuiu ad primaiH casiigationem, posl 5' «t5«v,
4 idus, loco M«oTiwv, Maiiias, repoiiebam 'loi/liav,
.Julius, quia in t()lo Dccii iinperio iiuilum sabbatum,
4 idiis Morlias : sed sohiuimodo 4 idus Julias, et
12 dies niensis iu anno Cb. 251 convenitint sabbato;
quod iia cslondilur.
Docius, iii diotum supra, imperavit ad summuiii
posl i|iei!i 17 Junii aiini 249, usipie adlinem Novcm-
bris anni 251. liis iiiinis, et 259 intoriuedio, siibba-
liun tuiu aliquo die 4 idus cujiisvis niensis se baimil
ut in diagrammate insequenii iii ((uo pricterea indi-; .

uhi Dccius accepil, omnes aulicoi convocavil, ipsum D calui% quolo meiisis die sil 4 idus.
eliani Valcrianum prwcepil rogari. 5Iuc usquc Trebcl- Aiiiio Ch. 2-49, lillora dominiciili G.
Jiiis Poilio. 4id!is Fobruarias, dies 10 mensis.
Unde liquet, delita .scnalui per Decios absentes eli- 4 idiisMaiiis, di(;s 12. Id quidem corrigcndo Ohro-
gendi ceiisoris poiesiale, Yalerianum, e/ ipsum ut" luco Piiseliali appiime conveiiiret, quoniamfacilis esl
seniem, ceiisorem fuisse electuni liomoe, dic 27 Oclo- iiiuiatio Tov M«(f.;v, Maias, iu M«/)Ttwv, Martias: al
bris. DocJus Mi isio iMaio, uieiise noiidum imperabai, ut
Dcgebat V;ileri:<nus in limite Mossiae cuin Dcciis, osiensum supra.
qui ibi aiitc iiiicm islius anni occisi sunt. Denms 4 idus Novembiis, dies 10.
inenscm circiier unum
tum reniuiliando iu Moesi;uu
, Aiiiio 250, lil. dom. F.
isli senalusconsiilto, lum doindccommillendo p,v;ciio, 4 idus Augusii, dies 10 mensis.
in qsio ulerque Dccius ceuidit Decii sub fiiiem No-
: 4 idusOciobris, dies i2, .sed 'Or.zoiGpibyj , Octobres,
vembris occisi fuerinl. niniium differt a Uv.priuv, Martias.
Id coiiiigii AbruLii, sive Abyni, vcl Abriiii, ul Anno 25i, iil. doin. E.
lestautiir Victor, Dc Ca>saribiis, Dexippus apiid Syii- 4 idiis Jiilias, dies 12 cjusdem mensis Jiilii. Sunt
celluiii, pag. 576 Ilegise editioiii.s aiiiii Wrl, ei eniin iriiis dic 15 Juiii. Unde conjeceram 'louJ.cwy,
Cluonicon paschaleanno Cli. ^Si^piailer Jornandem Julias, in Chronico PaschaU icgendom, [iro Mapriwy,
libri Dq Rebus Gelicis, cap. i8j apud quem habelur; Martias, ui 4 idus el sabbalum con,cuiTerenL' cum
uz KICOL.Al TOINARDI

diifxlecinm >\\r. iMensis ; adeoqjic Pionii passioiieni ;>ssecuiiim fuissc confido; atliceal id indagaii, alio-
annor.li. 251 fOn^*Cnirt\ rniiiquc iinle oxciiarc sagacilalem.
llaciftniisile prinii» casligaiionH. In diiohus illis {'Jirisii 166 el 250 annis, p.ischa
QiKiniuin .\A ;»!tt»r«m, in iiii;i «'jx^k hfO. r^posilitftl in iliein 7 Aunlis iiicidit, adeoqmv priiiia (|iiadra-
sexio, sensiis e^sol. diein idiis incUnii in Doniinicri "21 diein Kehrnarii. Hinc
pio JiT'.>, }.'esiin,i; iii

rodt^rn iflo mense, cnjus ibi signiHcniur esscr «/im sahhatnin, qiiod priiiiain illam qiiadiiisiesimap lioiiii-
iluoilecimuin, iiitam pr;eci-dil, poliiil tinirikuiii appellan ah Asisnis

npud R.imanos (linnmpraiio proconsularihus, ()uihns, iit polo. Qnnrlodcciniiinis,

Vitlelitet qnainvis
pliiriina erant. in rehiis ad Pasciiaspcclanlibns, cun»
iTt^igratli* (5x anlf' nonns vel itltis insiitnaliir, sinnt
.'ud.ris cnminiinia.
ex :inl(» ka.ien<Ias; iil tanien sit fuiii !ioc tllscrintiiie,
Jiidsris poiro sahhatnm, qiiiid pasch;iii imminet,
<jMod dies iiHW^eiati t\ anlc k;»lemt;\s sini iii mcnse,
dicitiir tiiiitiiinin. Vauw aiilem leinpus iiieuiicl;>f (luadrsi-
qni il«»>!i{!;n;ilAs kaleinl;is ;ynieci<lii, aHo'>iiiif ;*iio,
j:esiiii;K pfiideal a iiaschale iiise(|iiciili, dc^pu: pas-
ipiani ijis»' kalCMil;** . s-^ciis ac di^N, qni ex p.ii<e
ch;ile Chii.sliaiios adiiMnPal, idco Sniyrnonscs sflb-
iiona-; vc! idns pu'aiitiir; siint eiiiiii ilii eodeni in
hato quod est anie priin;im qn3ilragcsini;e DoMiini-
nrensp, ac nonT ei idns, ci iiiiilMis reirrKigiiniiir.
cani, appellationeni eundem dederini, (|Use a hidc;x'is
A'KXQr iiaipip (.liroiiioi PasclKilis iii Pioiiii inarly-
sahhalo ipioil e«t aiiie l'ascha, fnhuiliir.
Tio. sujiradiClis verliis ,u/)vi otJTv rT, victtffifiso (hc I-,
Jutins tfse tpsius nieiisis Julti (lieiti
'('"»
Ad rciii pr;i'seiiiem niliil aiiiiici, Sniyrnenscs iina
innnerel, •*
cniii yiiartudeciinanis pasclia deCinia qiiart.i ips;\
^'i secunihttn Aiunios : qiioiiiain .Vt.iaiii ordiiie leoto
dies ine.isium pula.it. noi. anicm ]""^; *;' '1^'' j''' <'l"-'-^l' 1<*6 et 250 aiinis dle2.Ar>ri'
a prima ilie niciisis
Misis di r.
^^ '[s. feiia ac c;eieros (.hristianos
d cck.biasse seciis,
retrogrado a nnnis. vel i.lihiis ...s.,,„.Miubus, m,
yuarioileciinanis eniin idein erat ac c;filcris Chris*
laciuiit Hnm.nni, apiid qii-is iuaiido dinunierslio
ijaiiis, <|iitt(ir«igesiin# »iiiiiiim.
procedii. ex ante k.ileiidcis, iiiin dosigiiHlns die.«; iion
Nolavi supra, vocabiilnm instnrct quod est iii .\(;lis
eodum psl in meiists nc Laleiid.'«,
passionis Pionii posi runi snhbnlnm tudgnuni, sijiiii-
Frnsfa ergo deinceps jiixla illas correcliones licare ndeasel. Kniiiivcio reddiliim esi t-x i-if.-y.n.i-nxj
quajreielur iii Chronicn Paschali , aique iii Actis male ac«:epio, qiiod erat posl '75'.o"«toj ue^o-^oj,
laiinis passioiiis l'ionii, sf.iVKs aliqiiis mensis in yinr- sahbalo magiio (iiceielur, (|nam-
(inasi \\e.itnminetile
tio, ul ahaliis aiiic,» racluni csi. vis ihi s:i!ihaliiin, quod jnm ndrenerat, indicetnr.
i.*iiien nl veruin fale.^r, aiiilacinr videtnr
niilii
S.t^pe qiiidem laiinis aiicloriliiis tiiatdns .ippellfllttr
miilatio voc.vbuli MafTtiiy, Martitn, iii lo-j^wj Jnlias;
illnd teiiipiis qiiod nieilinm csl inior pra.ieriinm cl
mavinie cmn aildnoar n; crwlam, Pioniiiin amio fnltjrnin: alqiioniani sigiiiiicaius esl ;tm!iiiinus, prnv.i
riirisi; ^2^0 |iassnin riiissc, nl sis,'ii;»l.iis in Adis pas- esi siinilis interprelalio. qn.x apnd vaiitis juictores
sloniH«j;is docel Decii cousulalus 11« in quo ct!!i', gain leclnrihiis minus cnidiiisnoiiTiiimqiiam ans3 lnitrerum
lir.tliini.
]i.'4|)iji(
male iiiic!!igciidari!;ii.
llnrjiif? cxisrnnaverim. Iiiisse r^^vera ,ib aiictorc laiiiia Acta passionis Pionii cx
V;iria edilis ac
rhronici Pasclinls scriptiiin, ^roh ^' st^w Map-rwv, inamisciiplis codieihns rettilii vir ';l;iri?simiis Tlieo*
i«l e<il, nnti'. '\: sed iiiensein Mart^iiiii iln
idns Mn>ti(is doi'. Uninariiiis, de quosupnA, inlcr .Acla Marlyruiii
pssc Xaiilliicnin, qni in Asiaiiornin
intelli'::r^ndiini siniera iii .selccta, paj;. 158, nhi oinisso tlie !:i qui
prornnsiilariiim ainio snlari sexins esl, ducia dinii- (^ esl iiiCluoi.ico !'ascli:iii ,4 ^rfiis l\lnrt!ab.,\A Mnrm,
meratidnc a ineii^e l'it>. \A ;iiiiein Diiis iiiiil die ciim mciisc s.xl') plpriimqiie jiingitu!-, pr«;lprqti:im in
24 SeplPinbris: ila Xanihiciis dic 22 Fehriiarii. iini) Bollanrlliio, iii (jiio lei!;inn'Anie t idus Manias,
:

Piapieiea cnm S. Polvearpus. SinYni.i; episco|iiis, nioie [{oi/innoruni, .4:/«; nutnn more, iepiiini tnctisis
passus >i! dif secuitdo ivnsi^: \nnlii>ci, anle dwui 7 kn!. undeciino, die snhb.ili, liora seplinin.
Mariias, tnaijno inbbmo, hora nrlavn, nl c\ lcclesite Ncscitnr (jniriem, tindc iii islo codicc Bollandiiio
Siiivrntnsis epislnia </<- ^iarlijrio S. Poltjrnriii al; hoia •5e;>//;fi(7 lc;;aliir pro </<;ri)Hrt ; ncp.ic divinarc esf,
rsscrin edila, ei ex (ii^cornm nienolo;;iis dr.ciir,ns, ((^.niioili' iisdcii! in .Xciis Iniini-, et ii. jjr.vcis Mcno-
3li|ue alninde in .\clis p:issioiiis Pionii ioSftpiefitiii ]\iL,i\-. dicaliir l'ioniiis dii; liiideciico p;>s^us. At siis-
iejfanliir: Vicesima lalia nioi.sis lcbrvurii dif, cum picio iniiii iiicst, sepiimi mec.sis posituin Inlsscdpdiui
saffbatnm mngnum insinret, id esl, adesset, Sntiilis opera pros'.'.T/? mcnsis. quod nemne mensiiim (liiiii-'

seilicel berni tnuTlijris Pdltjciirpi. vrfjcnie herii pi:rse- nicrafio (h.icla sil llyperherelien, <pii variis
—
ii»i ;ili

culione, Pionins presbijter. et Snbinn comprehfnsi i:cni|hns ct aii<:loribtis CHpiil csl a;iiii civilis, ila nt
xttnf ; qiisc in ejusdem Pionii Aclis a viro clarissiir.o Xnnlhictts Iinnc cx s^a^fo !ial septinius ;\\ei'.t
iii nioiltiiii
Theod. Piiiinartio edilis. pag. I'2:i ila ha!»eiiiiir : Se- Ct>nira alias sit prinuis. qmiiido cnm .\prili coiiHtiil-
riitidu itaque die sc.tii incnsis, //i/i dies e.ft nudrlo idus lilur, sicnl apinl (]|ii'oiiici P:\schalis aucloreni iis iir
Hfnriia^, die snbbnii ntnjore, ^iilnle Polijdirui r^le- lo;:is, iii quihus ip^c aiict-n- loqiiiinr.

bruntrs, ctP. Ex i-iis diei -^ d s&bhaii ci.i.ra^teribus Non mm^iM', ii; locis supia land;itis menscs cilr.l
in:c«».<»e esl, FMoniuni comprehcnsinn fnis^^e anoo nllain aiiriin (iesign.itioncm appcihiri juxta oiriinem,
Chrisli 2.*0. (pKriii siligiili i;i amio ohliiicnl. Xunthicvs pnla dici-'
Vcro passns est inseqneniis M:»r'ii, sivo Xan-
TJt D fur primus, e( sic rolKiui. S('d ahs re forsan iion erit
lliici, tlie 12 <pii in feri:'Tn lcrliain eo aiino inciilii, cx Fl. ,los.'p!io, a|)iid (piein .ludaici nienses Itiiiaies
nemo iiini a^iiosci;! v< caholuni ir'/}^(/.-:vj, siiMi.:ti,\m\\ iioir-inibus iiicnsiiini Syrd-Macedouicoiuiii appellau-
in Aclis Pionii, liim in Chronico laschtli perperani tnr, simile excmphim rclene, iii quo niendtini cii-
addituin fiii^-se a sciolo •aliiino, (pii cuni ineinoria bai.
teneret, Pioniiim missuin iuisse in carccrt»in die fllnd esi liii. V de I>';lIo, c.ap. 25 in grancis , ve!
Ifiibbali, it qiiidein niaijni. acinarlyiio (ui-si- a(T.:Plnin rif, in lallnis cxcmphiribiis, png. Gr. L:it. 888. D,
dip 12 meiisis .MHrm, sive Xaiiihi';i, pi^eeipiii o;ilanio uhi Vesj.asiatins lcgitiir Cadara inlrasse tctk/jt/i -jur-
sahbali characlprcm. qiii «lici 2.) rphriiaiii cmvc- rwj -wu^, qunrla Dijstri mensir, ; pr;pcedit
iil esi, dii'
nipb;tt.:if!iX''rit diei 12 niensisXanlhi.i, Diiiloiiieiinn, aulcrn hijsnus X:iiillii(:uin. Ai paiiio aiite, noiiipe
iii rpiil>iis coiiijirelicusns ci ;i;iS^ns e^l Pioniiis, h;.hiio pag. 887, F, dicuntiir Sic;irii jcsto Aznmoruni, quod
discrin.iiic; q!i.inivis eoilcin in aiiuo dic 25 !''ehrii:i- inedio mcnse Xanthico cclehr;.haliir, invasisse oppi-
rii et 22M,inii neqncanl in sabbr^tuin inci.lcre. d'il'.unKngaddi. I.cge itaqiio lovi inul:ilioi:c, '!-;vTi-^o-j..
Urificnam niilein ilhnl Nalthalinn, qnod crat dle piO j'J7-fj'-j'j , ipiod ciil, TSTci/iTyj- o^vTipov ur,-j'j; die ,

27, Fcbiti.irii .luliani, --iiino (^hnsti Hiii qiMiidi» P-.iy nuorfa si:ci:.M)i niensii:; :.di;ii<pi("; dic qii:iil:i inensls
eftrpu& m.irtyrio alfcclus csi, cl anno 2o0, <p;aiido .lru'en<;s)i qui A'H'i(//itH'/i proximc scqiiilur, Vespa-
,

PioniiiS coniprelieiisu5, appellelur tniujniiin, ncscio :->iantis (jadara iniravcrit, direpto pcr SicaiiDs anie
an (luisquam Jiacieiuissilas&ecuius; neque vcro ine nuveiridccim dies Engaddi. Arleiiiisius siinpliclier
 :;

m aOTJE LN LIB. I)E iMORTIBUS PEllSECUT. IN CAP. XII.

quoiiue j Macdiab ,xiii, 51, .ippell.itur As'JTs^ooj fxriv, iV coinpliira niiraisinaM, iriier iinae nniim est magni
sccuiidna vieusts. moduli Gaza Regia aereum
iti julii Vefi Mnximim
Poiro iisdem in Aclis laliiiis passionis Pioiiii De- iirp. ia hunc modum
cius (liciliir consul fiiisse iHversiinode colie^a Yizelo
Gruio, vt;! Vicio Grnlo, \el Viiio Trato : unde veruin AV. K. I. OVHfOC. MASIMINOC.
Ddinen lilius Grar» elici nofinil.
{Cap. radiaio.)
occasione, jurisconsiiltos, vel nlios
Ilic ohiJcr, (i;ila
quosvis Justiniauei
leclores, accuraliori
codicis AMIKOV EAEVeEPAO ET CEH.
chioiiulogLa^ iiiiiius addictos, nionitos veliin, piccari
(Apollo sedens, dexirn lijram; .Serapis stans, capile
aniji anacliroiiisnio iisrjue ad Diocleliani tein{ ora iii
tnodialo, dextru'spiCas, siuistra lancenm.)
acrx Cluisli {uiincris, qui legihus iilis apposiii siint,
in (|iiil)u,s coss. noliiiiiiir, v. g. siipra laiidaiis legi- liifra, inier utranvpie Hguram globus.
Lus, qu:v. cuss. yEniiliaiio ei Aimilino liiiv. suiii
In imo : awiciinsjn MiAHcinN.
aiiims enim a;i;e Ciirisli 2^0 subjicilur pro "i^i!).
Krror aiiiein prinio coninnssus esi ab illiisiri Fas- Id osl IMperator. Cmar. Julius. VF.niJS. MAXl-
:

loriiin pareale, Oiiuplirio Panvinio, deinde al) ejus

MINUS. AMISl LlUERAi ANno-m. AMISHKO^
exscripiore. Panvinius eniiu raius Servaloris nati-
RUM MILESIORUM.
vitaiein uim> aniio esse aiileverlcndain, «'/aifm et wrant
Cliristi iiKiisc^Jnriiiiatiin acceplas siiis F;»siis iiUrusil
Ex lioc numisiiiale intelliges, Serapidem ciiliujiv

iti (liiO irniiatijroin hahiiil illiim, (;ui Chiisii annos q fuis^c Amiseais, ut Apidrtiiem .\iiiesiis.
coiJsubliLius in codice desigiiiilis adjicieiidos sus- " Ex iiotandis iiifra de .iltera Amisenorum ajra, ctt-
cepll. sufii esl ia ohseqiiium Maximini, aiiiio Per. Jul. 4U50,
Panviiiii errorein nuii praileres aniio oniinenliss. U. C. 990, Ch, 237, posl obilum amboruni Gordia-
Baroniiis iii suis iiiinquaui saiis prnedicandis Aiiiia- imrnm.
libus aiixii, uli a chronologis passini aiiimadversom. Occasioiie liticrarum numeralium iii eo insciipia-

Sed . slupendum iti illa t»iitu ciiroiio-

(|Uod iiiaxiine
logife liice, ad euiudem bpidem olfendil vir claiissi-
mus Carol. Coinliiis, nuperns Annalium Franconim
scripior. Nunc
e divcrliciilo in viaiii.
tii Diicaiigi,ma Chronici Paschalis edilione. [tag.
270 eodeni Jalo eodemque errore, ac annus Domi-
liaii.epersecutioids, de qiia siipra, biiiuis qiioqtic
Deciana^ persecutionis nudus ac vagiis inter aiiuos
Cli. 2^5 et 254 duplici errore relinquitur.
, rum ,
;):iucis dicaiii , duas iuisse ad suirimnm Aini-^
seni.s teras.
Priuia^iimpla iiierilab anno Per. Jul. 4667, U.C.
707, aiiie Ch. 47, (piando Jul. Ca»sar .^misenos f>sv-
Gc6ta ^asc^wTo, liberUite reruiineralna esi, iesle Dione,
lib. XLii, pag. 207, (juod Pharmices, .Milhridnlis liliusj
pariicida, viriiitaiem ipsis a(ieiiiiss(ii, ul docel Hir-
lius, Bell. Alexaiidr. cap. 41 el 70, cum Appiano
lih. n Bell. Civi!. lUig. 484, cl Dloiie lib. XLii, pag.
,

Primo (|uidcm, quod Dccii imperium nullis (UQitino 20(), apnd qiiem, rvj? -rj rfyMvra; ev axjxfi 7r«vT«s'
charactetihus iii.signialiir. Deinde vcio, (niod enn- K/rixTsrJs , puberes in ea onines itUerjecit, legeiidiim ev
nexo Ch. 255 anno cum poslieiiso Philippi inip.
Jbi duohus aliis auctorilnis unksus, mt^ctti/ qiiod apud
;

necessc Di;cianam perseciiiinnem ad sunimnm

sii, Apjti.initm , Toptta? iTzoiviTKzo. Hoc vero mendum de-
Cfepisse anno Ch. 254, cum .sii longi; cerli.Nsimiiin miror m;4!isisse h.tctetius inohservatum.
Deqium ante annum 252 ohiisse, siquidem illo 252 Q Islam primain Amisi lurain (.'xhihel Hadriairi tulrrt-
aiiiio ul noiiivi siipra, successor ejus TrehOMiaims
,
nuis,simodo genuiuus esl,qu.i a Jos. Sctdigeio,
Gailiis cos. processit , jatii /mn .fhigus/us
II collega Canon. Isagogic.
,
lib, \\i, pag. 501, Edil. Amsicld..
Vihio Vohisiaiio. lilio suo, jiim lum Cwnare.
nuin. xc, iuudaUir ;

_
hi coiisignandis siniililtus evenlihus passini hallu-
ciriaimh hiisse clariss. Ducaiigium , miiiime miror, AVT. KAIC. AIA. AiPIA.\0C. CEB. U. H. VU. T.
cui siilicet ul ditTusissima ineral variariim reconrii- AMicov EAET(^>Ei'AC RTorc. mv {tttale^ mi ).

tissiuiarumque reriim ieclio, ila perexiguus ac pio-

pemnduni id est : SMPernlor. C/ESar. A^Lins. ILADIilAy
niillus chronulogia; usiis.
piojiclus adversum Carpos, qui tum Dacium
ISaiti
A'C/.S. AUCii.sius. Paler. 1'airiw. COimd. 111. AMJS!
Mwsiuinque occnpaveraiit. Carpos in hoc Lticlanlii
LUiKn.-E, ANNO 183.
loco, Fraacos iii Chroiiico Paschali , Ceiis, sive Go- Ihi Scaligec Tll. V.Covsul iii. non iiiodo male in-
ihos, apiid Jornsndem, et Scylhas apud Zoz,irriiim , lerpreiaiur tcrtium, quod esi ler : sed eliaiii orial,
eosdeiii esse ostendil vir clarissiiniis Ducangius iit ciim dicil, eos 185 aunos desinere anno periodi Jii-
Notis p. 547 aii supradiclum Chroniei Paschalis lo- li:iii;e 48.55, qiio terliiim Iladriani coiisulaium illigai;

Cam. ihidiiatius eiiim suum iii ae postrcmtim consiilatuin

iaivi! aisao pev. Jiil. 4832, U. C. 872, Cli. 119; iiiide
llN CAPLT V.
uliovis iiiodo, ciira onine fundHiiieiilum repeienda ,

Noii mullo iml Valerianus. Post 7 aiuios ; nam amio
Cli. 257, imperii sui 5, episropos et presbyieros
_^
e;jilio miiiciavii, tii liqnel ex vita, actis, ct (^pistolis **
Cypriani. Iase(|ueuti auieiii 25<S, imjK-rii siti 0, citi
essel ;cia nb anno per. Jtil. 46^)0 vel 4651, id. csi,
anie Cli. 64 ve! 03.
.\{ ve.hemetis mihi suspicio inesl, eo iii nummir
legi dehere, vir 103, sictili alius ejusdein lladrianf
i .

a;stalem s«viit uL docel iaud^ilus Cypriaiius episl. argenieus inmimus iii Gaza Kegia pr;el'crt :

ad Successuiu uiide hoc h>co Lacttiiilius aii, Va!e-

;

rinnum inuliim, (juainvis brevi tempore jititi sanijiii- ,

AVT. KAI. IPA AAPIANOC. CEB. VH. V-

nis judisse, id esl, iiilra uniiis anni spaliuin ;iatii

;
{Cap. Luureaio.)
capius eal a Pcrsis anao insequcmi 259.
AMleOr E-iEVeEPAC ETOVC psr
IN CAPUT Vf.
{Pallus staiis , dexlra Victoriolam , sinistra clijpeo
Aiirertanns inler inilia sui fuioris extinclus cst. inttixa.)
(joiicilavit iiaqtie per.secuiionefT) soliiintiiodo sul. 11-

4ieni anni 274 vel iiiitio inseijuenlis. Iiiierempuis esi (iiisiis esl . nl e\ iobequenii apra vidnbimus, anno
eniii) Marlio atuii 375 per. jiil. 4854, l). C. 885, Ch. 152, imp.
Hiidriaiii imi
' IS. Iladriamis eaim, deiiKirtiio Trajaiio. aniio Cli.
IN CAPUT XI.
117, die 10 iiioiisis Aiigitsii imperiiim adepiiis est.
ilisitque aruspiccm ad Apollinem Miksium. Coluisse Allera rt-ra^quap iiiteris nuim>ralibiis cSH, 268
Milesios Apolliriem , docent, pra;ler Slrabonem , lib. in siipradicli Maxtmitii numismaie signaliii', ducejida
xj' ;»a{j, 654s el Pausaniam. in Aaids |^ag. 15. est ai) i^;3U -iniUo., anni: per. Jui 4^83.. U. C. 725 .
447 NIC0L.\1 TOINARDI m
«ile Ch. 31 , (^iiaiido Amiscni. necalo vel expdUo A ffov arrt tw 9zi'^ ffao orxr ta^oi/ivot? ^<3y>J rt xal ^i'-} (rjv-
Slralfnic lyranno.liberlateni sihi armis quaCbivernni. ty^pnuv, vaujTKt? , y.a.i T^anrri , /at Oixiraij, uovovouYt
Quod .iniem apiid Sir:tl)iincin lib. xii. png. r>47, li- /at £yx«u;j^aff{/a< sirt tj) -uc>pi)7iv. Tis? TrtTTi'.)? miTpc-
berus eis rcddita dicilur a Osarc Angusio post Ac- ttovte;, 0"jf i^oyjt); , x«t uillov twv ffyvSt^oaTriyovTOJV
liacam pu^iiam, inlelligendum osl, cou[irmnla. a7rofi:xTO'Ji'v/ouvto * otOs ix-ivo," «v &r,ip6Bto;. ncctTttrv
Ill:i eadeiu xfa visilur in .•'reo mcdii modnli im- auTOt? aOvovTTKTOj Ts xai TrtfTTOTaTo; ' >:«« TrovTwv Evixa
inisMKile l)i:idnnieiiiani, qiiod in Miis:t:o eruditiss. 3ia]pipovT'or Tra^oi tov; iv U^j(u.li •/.at «•yey.ovtajf iitxmit-
alque bumaniss. viri Fr. Dronii asservalur. TaTo;, Tc ffvv auroi 7rS(Ot66>iTo; Yopyoiiioi. Quid opus
esl de iis dicere, qni in imperaloruin er.int domibus, et
W OUE-V. *NT. 4IAA0VMEMAN0C CAICAP.
qni omnibus imperabfml coram
(Cap. nudd.)
iis ? qui suis circa ifm
^IKOt EVEr9EP\C ETO. CM8. ,
diviiiam et sennone, cl vivcndi rntione libere se gerere
(Aquila expaiisis atis. sinebant, uxoribns, ei liberis uc (amulif., tanlum nonel
gtoriari super libera professione fidei pennittemes, qnos
Idesl OPELiuf ANToninns. DI.ADIME-
: MarcHs. exiinie, et prce caeteris oortim conseniis accepios liabe'
NIAiSUS. Cj€SAH. AMISI LIBER/E A^no 2i9. bant : quatis ille crat Dorotlicus, omiiium crga ipsas
benevolenlissimus el /idissiinus ; et proplerea prce iis,
Ciisus est anie mensem Junium
anni Cli. 218,
qui in magislratibus e! prafecluns erntn, /lonoralissi-
siquidom Macrinus imp. eo anno, iina cuin liiio Dia-
mus, el cuin ipso celebratus Gorgoiiius. Liceat Inijiisce
dumeno, iniiio Junii, inlereraptus es(.
textus duasalias subjicere versiones a clariss. viris
liic vero monendus est lecior, i£lii C.TSaris nu-
editas, Joaiinis Ciiristopborsorni alleram, dtque al-
misma, quod vir clarissimus Anl. Pagius sibi a me e B lcmin Henrici Valesii : ex quibus cum siiperiori Wia
Gaza Rcgia Iransmissiim iaudal in Addendis Crilita'.
qunnta sil, qnamipie vesnna
collaiis inteiligct ieclor,
Baronianee, pag. 505, cumlillerisPZI^, 165, noii per-
Ciesarcm, «eque esse in G;iza nonnullorum JMterpreium iiiiido, qni in reddendis
tinere ad .^liiini
aiiciuriiius omnia susdeqiie verluni, atque innijmera
Rcjjia. Id (|uidem ila memini me scribere viro cla-
sed priiis ii:i vocabnla ini':irciunt, fiitiiia ilia pleraitiie ci inuiiliA
rissimo iili ab ipso e.xbibi(iiiri esl :
;

eliam cilra omiiem cliaraciernm disiinctioncm. Taii;i

qiiO'|uc ab aniico per liticr.is, dolo noit iiialu dc-
fcie sunt, qiia: in istis duabus versionibuscuravi iin-
cepius, accepenim.
ciiiis includi.
Est autein lioc numisma Sabinrr, Hadriani iixoris
Iliam, (|U3e Joan. Cliristopltorsoni vs), primo loco,
quod liabeiur pag. 507 Tbesanri Palaiini per L Be-
nipole antiqniorem, cxhibeo. Estaoteni liiijusmodi
gerum Heidelbeig.ti anno 1685 edili. imie ruii (er(ia
Quid de lit! altinet dicere q:d (sunl) in iinperatcritm
qnam An(. I'agius ibid. iisAddcn-
Amiseiioriiiii aiia,
palatio {mngiiam digniialem .idepii ); deniiftie {ipsis)
dis falso numismaii .supersiruxii.
isii
iinperatonhuK , qui doniesticis {suis) pro sernwne dtvino
Neque proplermiliendum est. ab Holslenio qiioque
propagando, cl Ipia) vita: ralione (degenda ipsi relui)
in notis ad Sleptianuin de Urbibus, voce Ap.jo-of.
inspcctaates, copiain fecerunt libere {et ingvuue^dicendi
male referri (Jaracallne niimmun) Amisi ciibuin, iii
a!que (suis ipsorum) uxoribus. liberis et servis, quur,i
qiio ait, esse liiteras CNE, -2.^5, qua; neutri acne con»
{palam) de {mira) fidei liberlate gloriandi {extdlantH-
veniiiut. Sunt enim in eo CME, 245, proiil leguntur
que ) potestalem pcrmisernnt? Qnos cerle cliariores
inxrco tnaximi inoduli nummo Gaza.' regia;, iii bunc
Itabuerunl, et magis eximie dilecos, quam {reliiiuau:
moduni :

AT. K. M. AVP. ASTaMNOC. rEP.^J.

p
^ servornm turbam). Ul Dorollieum illum, qui prmier
{Capite radiato.) coEleros ertja ilios el benevolenliam snnimam oslendit, et
AMicor E.vEreEPAa fidein non minorem, ac proplerea prce aiiis, qui mayis-
{Vicloria in bigis, dexira coronain, ^n palmGm.) tralus el proeftcluras in imperio gcvebant, ampUsstmum
In irao : et. cme. honoris gradum culeptus est. Ui Gorgoniuin, qui non

Id est : IMperaioT. Cxsar. Marcus. AlJRelius. dissimiii fuma {et celebritate) enituii.

AyTOiMMS. GERManicus. AMISI linEn^ Ilaclenns Chrisiophorsonus, quem vides toj ftiiw
accepis.se taiiqu.im adjectivum ; rcddii enliH, fiivino,
ASiio tiH.
ei juiigit illud cum).67«, scrmone. At male; siquidem
CaracKtla G^rnumici appeilationeni non nsurpavit, snbstantive sumendmn esl, et interpreiandum, »ii-
nisi decurreiUe sibi trihnniiia poteslatc xvi, uii ve- nien, vei res divina : uudc reddidit Valcsiiis per, ea
dere est in nnramis apiid Occonem pag. 377, el Mo- quw religioiiis sna: erant. liujus integra versio sic se
diob^rbum pag. 293. Trii)unitia autcni polestds tra- liabet : Quid opns esldicere de iis, qni in iinperalortim
dita est Caracailx anno Ch. 198, atqne iia aiiiio Cli. palatiis {ver.-iobuniur), quid de imperaloribus {ipsis?)
213 (riburiitiam po(cstateiii xvi inivit, cujusduniaxat Qiti domesticis (sniseorum) ffne uxoribus, liberis ae
1n decursu Germunicum sc iiiscripsit. servis, eu quie retigionis {suoi erant), tam vcrbis qunm
Cusus est itaqiiu isLc nunrrmus :iniio U. C. 907, Cli. fiictis Ubcre e.zsequendi coram {scinelipsisi) polestaleia

21i, noii auieni L. C. OUi, Cb. 208, iit censci cia- dederuiit; ipsis ob {lianc) fidei {suai) iiberiaiem gloriari,
riss. Pjgius eadem pag. 30 j, in Addendis, ubi iti er- {ac st' oslentfne) quodttmmodo penniitentes, cosque proi
Torem ab llolslenio iiidi'.cius. iiiicras CNE, 2,Hi), a _^ CiViiris ivinuibus) tninisiris prcecipuo {quodam) amore
priori Amisi x-ra, >[\tt ;ib aniio U. C. 7u7, repeiil. -^ romplectfbantuT. Cujusinodi fuit Dorotheut ilie, qui

iN CAPUT xm. sumiimm ertja ipsos benetjolenliam ac fidem deciuravil,

eamque ob causam pnv {cunctis) mfigistratibvs provin-
Legitime coctus. Id est, ambustus, iit cap. ;2l :
ciiirum rcctoribns mufjnum honorein promeruil. Jiulc
Deinde incensce farei el extinclo' ndmovebnnlur sinfjulis .

atljungendut esl celeberrimus ilte Gorgonius.

memt>ris. Quod postrcmo accidebat, cum per mullum Hacienus Vaiesiu.s. In ejusdcm iiotis hxc iegun-
diem dectTcta omni cute, vis ifpiis ad inlima nene- tui Vu.u.t-u.7.';.
: llfijc verba de imperatorum cftnjngibus
trassel.
inlcllexU Cliristophorsonus, quibus sciHcel imperalores
IN CAPUT XV. pennisennl Ckristianain (idern liberc projileri. Sed fjua;
Furebat imprrator jam uon in domeslicos tan-
erijo seqnunlur, .sensnm hunc aperlc refnlant.
tu,m, sed in omi,es;el printnm ownium (iUitm Vatc- At cl. *iro non quui se(|uuiitiir, sed qu-ie pra?ccdunt,
riaui, coujufjemque Priscam sfiLtijicio poilui coegii. eranl advertenda. Deprehendissel enim vocabuio
Erant ilaquc cbristianx. Et iiiissc qnidein rhrislia- otxitot;, tjiiod supcriori loco occurri!, quodqne r<^fl-
lias, ne<; SKin|icr ila iiialc liabilas, dii^cas ex hoc £••- didi pcr, sv.is, tanquam genctico, comprehendi ircs
sebii loco, leJdiio ad vcrliijiii {ITnt. Eccles. I. viii, pcr.^onariitn spfcies, (pi:c in inipcralonim p^ilalii»
cap. 1. ittitim inilio) : vcrs:ii)anlur ; nempe yaasTaj , -catoaj- , el oivETaCt
Ti fjti. TTtr/t T'7jv y.y.r». to->? ^x7ui/.v'j; /iyn-j v.y.vj^ , uxores, liberos, el- ffimulos, ulique imperaloriim oin-
xai rvv Bxt m<r<u ai^;icovTwp; WTOtj' oMtiioi?; tif jT^o<rw n^s j I>orotheum autem et Gorgonium nonniei ad
 :

449 miJE IN LJB. DK MORTIBUS PERSECUT. IN CAP. XYIII. 450

Jeriiain speciem, sive chssem, iinmodiale praicedeii- A Altcrum yero quo noiandnni ri per Rimm,
iter, in

lem, pcrliiiere, (\im est -r&Jv (7-jv&;^«ri-Jovrwv, corum ab eodcm I7niiwac/i icrn.ino ad cuindem Ostudia ler"
tjui simul miniatranl, tjuos iina voce conservorum ex- minum, babelur pag. 49 aique iia insci'ibitnr.
pressi. Doroiheiis qiiippe er;it eoriun ex luimero, iiem per Rip.v,u « \iminacio Nico-
quihus credilfE eraiii iiuperii praelecluraR Uiide ili-
: tnediam xij. M. P. Lxxn. s?c.
(lem cx Actis tnariyrum Indis el Domnae cap. 23. Cuppas. M. P. XXIIM.
notal Valesiii?5 fuish Uhun civili diguilale insignem, Novas. M. P. xxnii.
ul qui prwposiius vocarelur ab italis. Raliariam Leg. XIV Gemina. M. P. XVIII..
tSEscon. Leg. Mac. M. P. XII.
LN CAPLT XVII. Novas. Letj. \. hal. M. P. XVIU
Sic mtale iransacia, per circuiium ripce Slrigte. Re- Trans Muriscam.
ponc hlricie, id est, banubiatice; ab hler, DaiiubiiiS. Candidianam. M. P. XIII

Faciiis eiiim ruit corniptio ex hlricw in Siricw, ac Teglicium. M. P. XII.

deindc Striga;, deiopla ex ijsu per liliiarios prima Dorosloron Leg. xi 67. M. P. XII.
•ittera. Sic Slrix ex Hisirix. Unde Stricuhis apud Sucidavam. M. P. XVill
Arnobium pro Hisiricuius. Slrioneni, uro Uislrionern. Axiopoiim. M. P. XII.
Isidorus el giossae veteres : Slrio, mimarius, sceni- Trosmin. Leg. i Jovia, Scylhia
cus. ii%c exempki ciim miiitis aliis subniini^irat Arrnbium. M. P. IX.
Magiiiis Sainiasius ud Spariiani o.ip. 27, in Hadrlano. Diniguliiain. M. P. IX.
Ilenr. Douweliusin disserlalioiie De Pdpn Slriga, . Noviodunum. Leg. ii Herculea. M. P. XX.
Laciafilii operibus Oxoiiii aiuio 1684 iditis sui>Jecla, Isirum.
deliciasfacit,cuin dicit, (So%ai»iniiocLactanlit loco Toinos. M. P. X31XVI.
cssc voccm -4^»i»je?i«arifjm,seit(iroiHa/jVar?i, acasira- S.idame
melalioneprimum, inde ad coloiiiaruin agros, qni pro Tarpodizon. P. xvni.
casirorum norma nieiisnrari atqiie distri!»ui solebant OSTLDIZUM. M. P. XXXll.
tiadneiam atqeeusurpafam. » Qnod postquainvirper- By/aniium.
eruditus muilo conalu ad.siru.xi!, tieniiim ita coacludit Paiuicliium. M. P. XV.
< Proinde Roina ilavenuam usque Jociica pliui- Liijvssani, M. P. XXIIIi,
mnm ve!ieb;Uur nosler iniperaior {Diocleliaiiii.s). Imln NlCOSSEDiAM. M. P. xxii.
ad Daniibium lortasse ieciicn, reliiiiium deindo iter Nola, in ailera isla recensione omitti ab aiiclore
in navi, ei sccnndo Danubii tlnmme, pcr !'o!ituui Chalccdoiiiain, cnm iTajeclu in Bilbyniam, licet sjnt
liluxinum usque ad Nicoinediant.» in prinia.
At vero quissanusadmiitut, ;egrum corpore aiqiic Krat qiiidem pro.xlmedescriplum ilerlongissimum,
animo imperaiorem per Danubii Caiarracias , et qnippe f.iii inansiones habens, uti nuineranti iii ip3a

Ponti Euxini brevia procellasque, longani ae pericu" Itinerario patehii, sed expeditissimum impcraiori
loslssimain n.ivigationem snscpisse. Uaqucsaiiiis (ti- niale liabenii, quod per plana fieret, legendo liipam
ceretnr Diocietianus leciica fuisse ilelatns ad Dravuin isiricam, id est, Ficxus Danubii inferioris.
vcl Saviim, eo locl ubi priinum iiavigionim sunt pa- In iatinis enlm Ptolcma^i exemplaribns, ea parlG
licnles; ulque inde secundo llumine, uti ei D;uiul)io,
in illas appuiisse partcs, qux lladrianopoli sunl niii-
gis vicin:e, tinde recto itincre, iectica ilcrum, Nico-
C tian*, anni {<J18j legitur
""* *'^-'"""''" ci
est Axiopoliiii, -'-'.."-•"•"
m
iibi gncca desidcranlur, pag. 57 Gr. Lat. Edit. Bsr

lexio JHxta Axium chi. id

liinc usque ad ostia vocatur Ister. AJ'

uiediani versus iler insiiluisset.
Ai isli, «{UfUKiuam verisimiliori senlentia;, oJxsiat
a>queac DodwcilianbeLacuntii textus, inquo Inipera-
tor coniicieiido supradiclo itineri neutiijuani legitiir
secundis fluminibus usus : unde aliunde petenda in-
lerpretatio, nempe ab itinerario Anionini dicto, in
quo videre esl, duo fuisse ilinera a Viminacio, quod
in Mocsia silum, Nicomediam usque.
Dioclctianus itaqne Ravenna Yiminacium venerit,
urbem sibi pridera carain, ui vari;c leges ibi ab eo
latae docenl; ubi ditplex habuerit iter, quorum unum
de ejnsdom Iiincrarii pag. 55. Jter qnod est a TaurU'
no in Vatiias ad Leg. xxs usque dici fieri per Hipam
Pannonlce, non per liipam simpliciter, quia hlro isla
dciioininatio z«t' e^oj^^nv, pag. 49 convenit.
Poslremum boc Uer elcgeril Diocletianus, non mo-
do lanqnani commodius altero, quod eral per coin-
pondium; sed etiam quod per iliud, ii per valeiu-
dincin licuissei, imperatoris partes esset ndiinpie>
turiis ; iuslrando scilicel ideniiJem varias !egione£
in limitibus imperii siipra relaiis collocatas, cuin nul-
l:e esscnl alio in ilineie ac pra;cipue i Joviani, in
:

carperel. Trosmin, sive Tiosniis, el ii Hercuteam, Noviodmi»

Alterum quidem erai brevissimuni!; namin eo, per qu;e ainbae de Diocleliani Maxiinianiquc senioris co-
Municipium et lindrianopolim, non recenscniur nisi gnominibus nuncupatre sunt, atque ad Ilonorii usque
viginli mansioiies nsi|ne Osludizum , qao duo itinera lempora peisiiterunl, Clandiano leste in Belto CH'
iii se reournifU. Scd illnda Diocleiiano vitatnin iiiisse doiiis, iiis versibus :
esistimo, ae dexiiorsns reiietnni, qnod csset maxiine Horculeam suiis Alcides, Jbviamque cohortem
arduum, ct per iiDC conipciidinm pluriini nionles , Ktx dicit Snperuni.
qii05 inler prsecipue lln;nins, e.ssei!t supeiandi. D Jain, opiiior, inleilitjis. lector, quid sit apud Lac-
Describitur pag. 50 llinerarii Antonini, aniio 160t) lanliiun circuilus iiipw illius Istrica;, per qucin
Dio-
Coion. edili; atqiie oper;!; prelium dn.vi «icnlis ilind deiianus, Ravenna Nicotnediainveuii, nempe pedeslri
subjicere, cilra locornni onmiuirs recensionem , vel ilencre per vurios ftexus banubii inferioris, usque ad
iiitervailorum designaliofieni, quod neulrum ad rem ejus pi'opemodum ostia, ac deinde Osiudizum.
prj-senlem speciei. P;.lmariamliancobservationein accepi ab illuslriss,
«IMINACIUH. abbale, in quO; prj;ter slnpendam eriidilionefn, ea
Mimicipiuni. M. P. xvm. esl modesiia, ut nomen suum cel.tri veiil.
idimuni. M. p. xvn. clc.
Burdiipa. IN CAPUT XVill.
Hadrianopoiim. .M.P. KXilU.
; Caput inlegrniu liic exliibeo, vcrsiculis non mntlo,
OSTIJDIZCM. M. P. XViil. eJc. sed eliain nouun^im Diocleiiani ct Gai. Maximiani ad-
Byzaitlitini (^ConsianlinopoUs). jcclione distiiicliim. In eo prwierea, ad n);ijus discri-
Chalccdoniam. men , verDa ;iiiii>oruiii cliaraclere iiulico expressa sunt.
Trajeclus in Biiiiyniam. M. P. lUi. Opiandum antein esset nt qnoinmvis aiictorom, ac
,

Paiuiciiuiuv. M. p XV. prccipne velenun. (jni deinoejis edentitr libri, appo-

Libyissan!, M. i\ XXIIII siiis siiniiiler versiculis disiinguerentnr. id fleret
NicomedieTn. M. P. KAW, citandis eorum locis ma;<Jma iecloris commodo.
4;;i NICOLAI TOINARDI 452

C\p. xvin. !. NVo mnllis posl iliehn-; C«sar a»lve- A 7>i.Al illegeniebundiis '

liit. iion iil julri jjiaUilinrlur, «ioii ul 011111 ciigerot iiii- DiocL. Son, inqiiii , eos homines mihi das, quibus
pfrio icileil'. '2. Jaiii co.ifliveral niipfr Mrt\inii;nii) tulela rrijiublicu- cniiiiniui possil.
Muie. cuMii|"C ierrueraliiijecl(i:ininiriiin ciMliimi nio- 53. Max. frobavi eos, iii(|iiil.

lii. 5. Ag^i ivisiis e^l ergo Diocleliaiuim, priiiKiin mol- 3i. Dioci.. Tu videris, qui rcqiwen imperii snscep-
liier el uinice, ^«'»1 si^.nein ense tii<;<'ii.s, jinn inhius vali liirus es. Eifo salis laboraii et providi, queniadmodnm,
duin. el admiut^trtindte reipubliciv iuhnbilein : debere ine impcranie , refpublica slarct iiKoluuiis. Si quid
illian reiiriit-sceie post Inbores. \. Simul ei e.reinpbini ticciilcrit adversi, inea culpa non erit.

iVtritf' vroferebat , (/ui iinpcriuin Trajaiui traiHdiiscl. So.|umiiiir jaiii ni.lrc iii iioo capui.
f». Wfe. vero aieb»i , cl indccens esse, si, pos; tan- /*«/ri. Ejiis cral litiiis a(Iu|)llviis. Kinl qiii>(|iic

tim humiUs vitic tcm-

.^ubUinii (aMigii clnritaiein, in ironcr. Diodeliani eiiiiii (iliam, Gaicnam Valeriain,
bra-i deOdissiH ; .'/ minns lulum, quod ia tarri lovjCi ii/i- liu^orat Gal. .Maxiiniainis.
perio mullorum sibi odia qua-siiset. ij..\ervnm vero uno Forle b^gciuliinu scni.
.S('/:o.

nnno imBCranlem, cuiu pondus et curam tantantm rc- Simid ei cxeniplum yervni profcrebat qui impe- ,

ruin vei tilule cel inaoleiitiu feirj twn ijuiret, iibjecisse
ynbernitctdun reipubiicx, ulijue ad privutain viium rc-
disse, in i^uu conseiiueral. 7. V't'/i(i/i si nomen ioipern-
inris cnpfiet idipitci, inipedimcnio uilnl esse
uinnes .Xuqusli nnncupiuculur.
riiim Trujano tradisset. Id vcro cst luiige falsfssi-
iiiuiii iieiiUft eiiim
; TrajainK a Nerva adopiaiiis
impcravii.iusi eodcii! ,-iiio, .juamvi^^posi v. cl. Heii-
, iinoaiintis riouiu Diidweilum iii .Appendicc ad rniseriaiiones
('.ijprianicas, u. xl, idom seiiiiiil illnstris. D. (iiiiliol-

6. Al iili;, i|iii orl)c;ii li.niin jam spe inliiavoral, ^» iiiiis Loydius, S. Asaphi m Cambria opi^copiis, iil
onm inile Mlii aiil iiiliil i>r.eier noiiien, aiil iiaiul mi:!- docet ab ipso oruditissime ac solcrlissimr! sciipfiis
liim VKleliat accoilcro, rospiindil, dcbcre ipsius dispo- Nerv;« ci Trajani Canon, (Hiom cmiose aptid 1110
silioitein iji perpetuuiu consereari ; ut duo siiit in rc- servo, interoa dnm pVndoat in opcre chronologico
pnblica. mujores, qni sunnnain rerum teiteant; item duo qiio«l a tanto viro omiios lilte;aii iii dies expec»

viinores qui sint adjnmeuto. Inter duos facile possc laiit.

concordium servnri : inter quntur pares mUlo modo. Observaiidiim esl autcm, id non a Laclaniio lali-
\(\.Siipse cedeie nolui-^set, se sibi consulturiun , ne qiiam auctore, scd a^)iid Laclanlium a Maximiano
uinplius iiiiaor ei extremusi'sset. 11. Jam [lu.visse nn- ntferri in rem siiam. iioc (inippe e\6in|tli> volehal
nui auiitdeciin, cum iii lllijricum vei ud ripam bantivii abiitiajiud Dioclctiaiuim, iioii modo bist(iri;C riidein,

teleg.ttus, cum iirnlibus barbaris Itictaret, cnm ulii intra sed tmn in aiigiisiiis posiinm, ul eiim ad abdi-
(;li:im

lniiori\el qnicliores terras d>-licnle imper ncnt. (andiim imperimn iiidiicerel. Sed enim Diociclinmis
I"2. llis aiiiiilis seiicx iargui.lus, (im jam .M.iximiaiii iii illo rcium stalu (>:il. Maxmiiano (idem nini ;iude'
sciiis lilieras arcoprtrai, scrilioinis (iii;ociimi|Urt locu- liai dolr;il»oie ; ;ilqic idcirco inlerius (v. 6) sivc
(U5 fuissel, el diilicefai aiigeri ab eo exorciimn , la- igiioratione lei, lioino illilciatus, sive potiiis ob Ma-
crvniabinidiis. xiiiii iiii lerociam. senex meticiilosus faliiialein exem»
1"). bioCL. Fial liii|nil, .si lioc piar.et. Siipereral ul [ili miiumercdiirgiiit.
tammmii coiisilio Cicsares lcgeroiiiur. yuomodo voro Morva imperium inierit, ac posl
14. M.vx. Qaid opus esl cuiuilio , cum sit necesse adopl;iluiii a se Trajanuin , vivendi feceril linem,
l7/(.< duobns yincere ijuic^juid nos fecerimus ? paiicis bio cxpediie iioii omiiino ab.s re fuerii.
1.*). DioCL. tta plane. jSani illoruin fiHos nuncapari C nomiliaiioii Ival.Oololiris, .siue 18 die Seplembiis,
necesfx esl. iiileremplo, aniio (li. l)G, imperavil Norva ; (itii^
10. Eral.aiiiem Maximiano (riruis)Maxeiiliiis,liujtis eidcm olim die, aniio scilicei 5(iCh. naliis crat Tra-
ipsius gener, liomo perniciosa; ac mala!
Ma.\imiaiii jiiiiiis, ul apud Pliiiiimi, lib. x , episl. iS, aiqiie iii
jnentis, adeosuprrbasclcoiiliimax, iil iioquo palrem, veieri apiid Buchcriiim cl Lambcciiiin kileiidario.
socernm soiilus Sil fldorare
lic^jiie ei iiicirco , Liide in ejns Danegyr. cap. 92, ille dies dioilur tri-
utnque invisus fiiil. 17. Coiistaiino (|uui|ue (ilius eral plici ijaudio la:tus, qui priitcipem ab.itulit pessimum
Coiislaiitimis. s.iiiClissimus ailoloscens, el ilio iasligio (IJomili3iiiim),rfe(/i((^/j.'/m««i {^ei\nm),vietiorem opii-
iligiKSsiinus, tjui iii.signi el decoro liabitu corp(»iis. el mo qenuit (Trajaiinm).
iiidiistria iiiilitari, elprobisinoribus, elcomitaie siii- Duiiuicpaulo p()-.t Trajaiium abseiitem aiiiio 97{
gii'ari, a miliiibus amareim-, :i pi ivatis ei oplareiur. Ociobri cxcuiile adojilalum, Nerv;i iiioriliir; iieiiipe
18 fvranpie tuiic pricsens jampridem a Diocleliaiio ,
aiiiio !)H, die 2/ .l.iiiuarii. Ncijiie cnim cx Dion«i
farlus tnbiJiiiJS ordiiiis priiiii. |>;ig. 771, B, impcravii amplius, qnam aiiniim uiium,

19 Quid efyo fiet ? iiioiiiios qualuor, el dics novem.

iO. M\x. IHe, inqiiil , dignus non esl. Qui enim na: Cerlc Neivam posl riaj.iiii adoplionem tioii fiiisse
pflvuiui coiiUempsit, quidfaciet, cum iinperimu ucce- diu sujierslitein, inlelligimus ex Plinio, Pancgyi".
perii ? cap. 10, iibi de Nerva ail Qucm ilii ccelo vindicave- :

i\. DioCL. Uicvcroel amabiliiesl, etiluiinperulurus, ruiit, ne quid post illiid divtnum el iinmorinle fuctnni

iil patre suj uitlior et clemeiitior juiicetur. mortule faceret ; deberi quippe muximo operi luinc
•It .M\\. iin lict, h! cgo iion possiin facere qiiwve- j.
vencralioncin ut nuvissimnm esset, auctorcinquc ejus
,

liin. tlos igitur oportel nuncupnri, qui iinl in iiitu pu sr.vfiM comecrandum ut qtiandoque inler posterns
.

Uslale, qui nmeunl, qni nihiL. facianl, 'liti meo jhssu. qua;rerclur, an illud Dcus fecisscl. llacienusPlinius
35. Uioc Quos crgu factemus f Jiinior.
.Ma\. Severum. iiiquil.
-24. Porro qiioiiiain lempus, qnod Nerva posl adopia-
i'j. iiiocL. llluninesaiiaiorem,teniulentuin, ebriosuuty Itim Tr.ijanum exogil, ab Aiir.
Viciore tribus meii-
cui iioi iiro liie. tl dies pru uocle ? sibiis III Kpitomc indc Trajaiti adoptio BuU
deiinittir,

•2U. .Max. Ukjiius. iiiquit, quuniammiUtibus fideliicr exiliim iiieiisis Oclobris aiiiii {H convenieiUer assi-
pfivbutl ; cl eimi misi tid Ma.umiannm, ut, ab co in.dua- gii;itiir; et iiuidem G ival. Novcmbris, id est, SS die

lur. Uoioliris. Li.il eiiim dies fi iial. cujn^vis meiisis si-

'M. l)iocL. F.iio. Alterum quem dabis ? liiiiiiius iinpcratorum aclioiiibiis sacr;i, ul docel v. c.

^8. Max. Hiinc, iininil. osleiideiis Daiain, adoles- ;Viiioii. Pagiii» iii Disscilalione llyp.ilica, el iii Crilioa
(•.eiiiemquemiiam seniibarbarum, qiKiii» recciisjiisse- Daioniaiia.
rai M iximinuiii vocari de sno iiominc, Alidicaium aiitem fuisse iinperium a Nerv.T, si
iy. Jam et ipsi Diocletiaiiiis nomen ex iValre revera abdicatnm luissei , (iiiis scirc poliiii inelius,
inuiuavcral oiiiinis caiisa, (jiiia Maximianus
,
lidcm qiiam Pliuins Juiiior Al io ejus cpisioiis, ;ilque iii
.'

ijuiiimft reliijione prresiabiii. ipso iiiijani p;inegyiii:o, iion modo aifum est ea de
3o. hiocL. Quis est liic quem ntilii offers? le r,iteniiuiti sed etiaiu conlrariuni plane ex iis as&e-
:

51. Maa. t4eus, inquity C//70/6. rilur.

 ;

JiSi NOT/E !N LIR HE MORTIRUS PERSKCUT. IN CAP. XYIil. 454

Td vero .scrip.Nil Aurel. Violor liltro dc Cvs;ir!!)u>, A '-"»«'''0 0'«"'«'« i''f>snre.s tegerenUtr. Contimia siinl
in qiio (h'NLM'v;t ista suiil verlin : Vbi prospexit, iiisi ips*ius liioclctiaui veiba, non autem (a vocabiilo Su-

u nuperioribus 7-obnstiorsbusqne corporc unimoquf. qert pererat), inlormedia Lactantii, ul jirima (lonlc videri
non posse (iniporiuin) mense sexto ac decimo semel possciil. Siipererat eiiim posilum c>l , pny mperessel
abilicnvit. quemadmodiim eritl, pro esset, apud Cicer. in oval.
()(io ioco aiitcin ponenda si( isliiis scriploris yr6 legc M;inilia : Quod si Homa; Cn. Puinppins
auclorita;-; per Ncrvam impcrio, icsi:
<le aiuiicalo privalus essel lioc imporc, lamen ad lanttim bclluin
protlit , cmi de
codeni luipcrium ineunlc .scribit ;
RRXT deliqendus aHjue mittendus. Alia qtiotpie occm-'
Qiiid cniin !\cn'<i Creiensi prudentius, mogisquc mo- juiil oxempla.
cleiaUnn? qui cnm cxtrema cclate uptid bequnnos , Cominunt coiisilio ojnnium. Ciijiis nenipe Maximia-
qno lyriniiii dcfecil inelu imperium urbilrio legionvm ,
ntis neiciiliiis Aiigiistus, Pt Conslaiilius C;csat debe-
crpiss?!, etc. Oe riiiihiis Jos. Scaligor nuin. 2115. bant csse paiiicipes.
.Euseb, recte ;iil Ouinia faUii, cl portmtosa.
:
i//i.'« duubns. iMa.\iiiriano Hercnlio cl ConstiHiiiio. ,

Victori (1e C:r;s;iribu.s crioii^> aiisa csso pnluit, vd Itapiiine, i^um. Lertim Num,\miAulem.
iste-LHCif\ntii lootis, nlii Gi)l. Maxiiiiiarius hoc f^xom- ISuiiiupiiri. Ca^saiPs.
pliim obtrndit Diocl(iliaiio vei aliiis ilidcm iii;tle ;
Ii^rui. Ab iiiiiio liujus v. 16 ad [inem v. 18 uiia
nrcepius (ix Plini<.^ entli;i!i, (]ui Paiicgyr. c.ip. 8, de esl soi? paiouihffsis, coinplf^csens Lacl.iiitii verba.
ail de N(!rva
Tiaj:iii! ,'uior.uoHt; l()(|iiens, Indc quHsi Post Maximiuno, a(idi(um /ilius, ul esl v. 17 posl
:

dcposito qnu securitnle , qua gloria Iwi.us,

iinpcrio ,
Conslanlio...
{nain qstaninlum refcrt. deponus, an parliaris iwpe- „ PrJmus ;Maxiinia»us, de quo ibi sermo, Herciilius
rinni, nisi qnnd liiflicilius hoc csl ) nou .•>ecus ac pvw- ^ esl; alter vcro, Galerins.
,

senli libi innixus, tuix Inimeris se patrianiqne siislPnlrtns, Quid ertjo jiy.i ? Diocietiani vcrba &iin,r, (.juibus cou-
iwt juvcnlu, luo robore invaluil ? Ex (|uibiis isli aiic- tineiitf^r excipiuiitur cjusdein postroina, qti;c v. 15,
tori^ ir.icnigoiidiiiu i-rat, ;ipud Pliniiiiu qiiidcm or.i- Itijbenlur.
!6iie loiiiicntcin deponere ac pttriiri impcrium lerc Ille Conslaiiiisuis, quem ibi luucv. LS. prasentem
idciii essc : ad.imci» Nervam iioii deposuisse illnd ,
Ma.xiniiaiius coiitcmplim osiendebat.
sed soltmiinodo esse pnfiimin. Induatur. Purpuram ,
qua C:t'sarcs iusigiiJebar.-'
I;iio Eutropii dc Oiocictiaiio ipso lo(]ueiitis voi bn tiir.

sunl Solus omninni post conditum liotnnnitm im-

: Jusserat Ma.rintinuin vocari de suo noinine. Baluzius-
pcriiivt ex tanto fasiiyio ad privatum vitw slaluni. ci- V, c, in noiis agnoscil, bic cl fere semper alibi iegi
i^lilalemiiuc remeavil, {^MOi\ paitini lalsuni; i.d eiiim iii votcri codice Muximianum. Unde siisiiicio inibi
ei luil ciiin rr:ii.ic stio , M;ixiiniano Heiciiiio , com inesl, Diizani a G;(l. Jlasimiano, dc pleno ipsitis oo-
imme : ambcbus ;tulcm vi, non ex libera volnii- inine, vocaium luisse Maximiaiiuin^uon Maxioiinum.
talc, !i! disciinus cx Imc Lactanlii iibro, cap. 18, 1!) Eicnirn iii diialms Tbcrmaram Diocleliani inscrip-
el 20. tioiiibus, ;ipud Gruleriim pag. 183, 2 et 7, post Coiir
Illevero uiebat. rij'>c!eti;>ims. staiitiiim el Maxiiin.Tnum Augg. ac Severiiin CaeS.
El. h;\ reposiii, loco ariiculi ei, pr.ieiiionslrante i(.'ceiiselur Maximinnus GaiS. qui alius esse neqiiit a
Joa;ine Coltiuibo nisi malis ri idcm esse, ac sibi.
,
|)aza. .\tlde apud Gr;ecos scriplores emiidcm pro-
. Ncrvuiu vero nno unno iinperantem. Ita legcndiim, iuiscue appcllari Maximianum.
pro Nerva vero uno aiino tmperanle. Porro Ncrva
Q Exisliinaveriin ilaipie, quouiam jarti duo craiu
aniio liiio (^t sesipiimem sc ciiciier imporavcrat, cuiii Maximiani , Herciilms ct G;iicriiis , aptid vulgum
adoplavit Tr;!j;triu!u ; ipiod tcmpnris iiitciva!!nm est oidiiinisse, ut discriitiinis ergo Daza, nou .Mu.iiniut-
a modio S.eptt^:mbri anni Cb. 1)6 ad 28 diem Oclobris nns, aCid Ma.r.imiuus dicerctur, siciit iu gr3?cis lali-
aiitii 97. «istpic numiiiis iiiscribiiur.
Ad
pri>'atam vilam ridisse , in qua consenueral. Ex Porro Gal. Maxiiuiauus ceiisendiis esl eodem Ua-
antedictis patci, Nerv;im post Trajani adoplionem /am lcmpore adoptasse , (jtio eiim jiissii vocari d*)
tres mcns(;s vixisse, alquc imperasse. Mio nomine : siqiiidem cap. 39, Daza lc^itur Vale-
Niimcn impcialoiis. Qiio sigirifical» de solis Aii- riam , Gal. iViaximiani conjtigcm ajipeiiasse j/ia- ,

gii^lis diceb;itm-.Ua bujus libri cap. 9 : Postea emm >rem aique ibidem Gal. M.ixmiianus dicilur DazsR
,

qniim noinen imjicialoiis nccepil. Tiim caj». 23 Con- : paler.

siaiilinnm rcro non im]icratorciu. sicnl erat faclus, Jam GaL.Maxiiniano Arnenlario.
et ipsi.

^^ed C.w&urem. Siccap. 27 Oliin qindemille, ttt nomcn :

iJiorletianus noincn
ex fralre mulaaveral omiiiis ,

29 Constnntinutn
iiiipLMaloris ucceperal. Deiiidc c;!p. :
citusa, quui Ma.ximianas jidcin sunma reliqione prce-
imperatorcm. Pr;cterea cap. 30, amisso imneratoris ^ahai. Iia reposiii, pro eo tpiod scripluni cnl Ex :

lionore. t)cnii|iie cap. 52: Nuncupuio Liciitio imper;i- parte mnlaverut, liominin caiisu, elc. An eniin qiiis-'
fore; ct. iltidcm in (inc : Vniversos qualuor, impe.f;i- piam dicendus est aliciijus nomen ex pnrle mutare,
tores /«/»('/ nominari. qui abtpiod iulegrtim ilii adjicil, <piale est \iU\d
Omnes. Alii diio, qiii Csc.iares, iicmpe Con.slaiitins Maxtmiani iiiiposiium Galerio per DiocjKli.iiium?
el ipsf» C;>!. M;ixiiiii;i!His. l*(i.-5^cl iilcumiioe dici G ilciii noiucii d Dioclciano
A: lUc. .Ma.\"iiiii;iiiiis. D hiis.^^e cx purie mntaluni, si G;ilerius ado;itivorum
,Sp!:. Maleiu aulogr;iplio ipse, ul beiic advertii Joau-- liominum termiuatioiie appellaiiis esset (rileriamis ,
ncs Colimibiis. (it OcUivianus ex Oclavio , V(^/crJ(/n«.? ex Y;ilcrio,
Aut liuud niuliuni. Addidi liaud i\n\-) mnlinm ,
C! similia plcraquc at im[H)sito Maxiniiaii! nouiii>e ,
r

taiiqiiamnecessariimi; noii aulcm non, (juoiiiaii! haud iuiliiini in (ialcrii appcliatiuuihMS mv.taii noniinfs
politis absoiplmn fiiissc vidclur in pr^pcedciite vo(:t- vestigium scd plaiie nddlli.
,

liuio tllit. Erit fortasse qui objiciet, immiit.Tttriti fuisse 6'a

Se sibi consullurum, ne nmplius minor et e.vhrmus lcrio nohien, (piod pro /'irmt;«/rtrj(y appelbtliis sil
essel. Gal. M;i>;iiiiiHii'.!s miiior cral Au.^tisUs (i;io- Ma.\:iiniui>ns scd id p;iri!iu leiiciter. [^eipie CJfiui
;

fleliaiio ei M;i>.i'niaiio nercuiio) ul polc liinluin Cde- AnaenUtrii ;(pp<^liaiio noineii esi Sfd cognomcrt ,

sar ; aiqiie erai c.viremus C;csariii!i, 'liiia Coiisiaiilio joco iinpositiim qiialia Cnliqnlv. CtfaraUar , cl Ta-
;

iiiCcrior. IJ V(;roj;iiiipndcni ierebatmoicsiissiiiie; nam rantis, qu;c orft vulgi sohiitintodu iisiirpaia , in nio^
fiuato Nurseo, PersHnmi rege Iruci viillu ac voce ler- nimeutis piiblicis, edictis pula , (;ipidiims , ac tiii-
^'ibiiiexclumabiU : Qnousquc Cdsar ? imsmaii-;, iiiscripia baud reiicrias. i^ccedii iiou do-
Quindeciin, cumin tlliiricnm.Vo>\. qnit^dccim nddidi siisse Gaierium , e\ qim 'Mnximiniiiis apjieMaius esl
(uin, crmum vidclicet ex cim, posuenia praicetten- Arineniwium quoqiio appellari ul vrdeie esf , a|)ud .

ns vocaliuli syllaba. utnimquc Vjciorem, ci alibi.

f^iot, |f)quit, si hoc placeL Supererai, ui commuui (iuivis Laline uteitmqae sdens liitelliget iS mu- ,
m NICOLAI TOINARDl m
tunvernl a I^clantio pro niuiutitus (iie- A
liio iisurpaii , liilum sibi imperaloris Maxiuiiahi H«>rcu-
i'iil>iniin , si
lat rrisoi:imis euiiii lil». viii, De verho Mulla si- : lii fr:)iris siii sibi iidi nomeii ^crcret. Apud Vio-
, ,

luiliur aucipiii tcrmiiiaiioue in uim eadem siiinilicalione torein qiioque dc C:csarihus, Maxiinianus Herculius
p^oiuleiunt unliqui, ul partio el parlior meto el me- , lcgiiur fuissc erga Diocleiianum (idus amicilia.
ivr. modero el modeior mutuo et inuluor. iiactenus
,
IN CAPUT XX.
rrUci:tiius, ciijus unius aiicloritus pluriuni iiisiar
e>se possii. Lactaiiliiis lioc ipsi) libro cap. it), habel Maximianus pottquain senibus expulsis , quod vo-
,

Hiceilverus triumpbus , cum domiuulorcs (loiiiiiuh' luil elfccii, sejam tolius orbis dominnm csse (erebal,
lur ; vicli enim luu virtuie ac Kubjuijati sunt. Ccnseiidiis esi voluisso llomani imperii tiluluni
iiiiii

Isiius quideni usus exeinpla iu vcrbo Mutuo milii imnniiare , ii( non ROH.iNCu imperium sed DACicuin
in pr,£scnli» non occurruiil , pr;cier illud ijuoil esl cofinoniinarelur.
Malthxi, V, 42 Voleiiti a le muluare (oaveiTKTOat) ne
: Ac subslituto Ca'sare lilio suo , qui luncerat novenrtis.
averiurix ; ct aliud apud Noniuiii liiler aucluies liii- Nalus csl itaque anno 296, posl Maiuiu nicn* Cli.
gu« laiiiiOB cap. 17, nuin. 48 , pag. 751. scm vel 21)7 aitie cunidcm mcnsem. Senes enini
, ,

.MiUuei. iauluuinsitm.ll. Ca^cil. Asoio: cxpiilsi siiiu kalend. Maiis aiini Ch. 505, qui u&inpc
consuiaiuni ix Diuclotiani proxime excepit.
Ad amicura curret muluulum, mutuel raea causa
Caudidiunus. Nomen est filii Galerii Maxiniiani,
ubi legpiiduin, rurra/, cl causa mea. queiti ex concubina geniliim Yaleria ejusd. Maxi-
His duobus exeniplis adde , si voles , Piinium miani iixor , ob sleriliiatem adoptaveral. Qnoniaiii
Jih. II,cap. 9 diceiilem : Solis (ulcjore relifiiiu siderum vero in Illyrico , vel ad ripam Danubii, pater ejus
regi siiiuidemin /ola nmluaia nb eo luce [nlficre.
.
B per 15 aniios lielluin gessit , noii omiiiiio iiieplo
Ui vero corrociionis islins raiio liaelligaiur , dixeris, Cnndidianam, sivc urbem, sive niansioiiem,
scioiidum est , Maxitaiaiuim llerculiuin fiiisi^e a Dio- qiix ex itinerario .\iiiuntni pag. ()5,siipra relaio, sita
cietiaiio (ralrem appelialuin', imperii iiempe con- esi iiiier Transinariscam et Teglicium, appellatiu-
surtio. iiem hanc accepisse , quod in ea vel iiatus esset
Iin liujus libri cap. 8, stalini inilio , ubi dc Dio- vcl educalus Candidiaiius.
cleiiaiio sermo esi, logilur: Qnid fr-vter i:jus Maxi- IN CAPUT XXIV.
inianus, qui esl IIercuHus'( Ilu in Tlierma-
diclui
ruin Diocleliaiii inscriptionc apud Gruier. clxxviii, Susceplo imperio, Constantims Angustiis uihil egii
7 , posl relata Diocleiiani et .Maxiiniaui ( Heiciilii ) priui, quuui Chrislianos culiuiacDeo suo reddere. Sia-
Coiisiaiitii et.Maximiani ((J:derii) Severi ei .Maxi- lim iiaque Augustum egil , iiiinquaiii .'inlea Ccesar,
Miiiii ( l):izx* ) iiomiiin, legere esl :
ac seciindum iii impeno locitni (ibtinuii , ut cap.
TlIEKMAS. FELICf.S. l)lOCLETIANl. AUC. FnATRIS. SIJI. 25 , F.usebius qiioqiie dc Yita Constantiiii
in flno.

KOMINE. CONSECRW. ClC, ubi pOSl VOCUbulutn FELICKS, lib. I, cap 22, ail ,Co)i."!/rtii/inKiii stalim post CouHan-

vel ipiadiaUrii, vel exscriptoris inciiria omissiim csi, tii niortcm diclnm (uisse Augusiuin : nisi inalis diccrc,

Maxiuiancs .\cg id osl, Ilerculii noinen, tiii esl iii Couslanlir.iim :i l.:iciaiitiu AM^/iSltirn per proiepsiin
consiiiiili alia iiiscriplionc , (iiuc ibid. num. 8 iiiulila appcliari; iieqiic cuiiii hunc liluliim sibi vindicavit,
exhibelur. si quia iiiies aiiclori Pancgyrici Constanlini el Maxi-
K:iin in iis , qux ad prxsens instilulum pcrtiiiciit ,
iiiini pusiquam illuin accepil a Maxiniiano
, iiisi

pariim supplere conabor in liunc inodum. p Herculio qiii rcsumpla

,
purpura , in Callias veiiil
aiino 507, ul iiiiam Faustam nuplui darel Coiisian-
SE.NIORES. ATCG. lino.
Lege, D D. N. .\. CO.NSTANTIUS Al undcnain tot varia ntimisma!a,aurea, argenlea,
ET AIaXIM. rrrea in quibus Constantincs iegilur C.csar'!* An iil
,

TnER.UAS FELIC. Coiislantini iiioderalioui iribuenduin , cum nonnulla

es. senior. mAXIMIANUS. AUG. signata siiit iu pruvinciis qu£ pencs ipstiin erani t ,

su*. prAESENTlA. MAIP.. Aii vero maximam partem cusa fucriiil iii Gai. Maxi-
slalis. IIeri. JUS.SIT. ET DI miani polius, qiiam iii Cotistantiiii obsci|uiiiiii , iis
ocleliani. NOMINl. CONSECRAVIT. iii parlibtis
,
qu<e Gal. Maxiniiatio eraiil obiioxiae,
iit lotniimismalis per imperiutn sparsis iiuiicupalio
Ibi vides to maximiancs.
alg. quod desideralur in
Augusii Coiislanliiio delralicreiitr?
prima iiiscriptione, iit isla addi posi thei(Uas Ft.i.iCES,
Sic auluiiiandi ratio , Gal. Maximianus Constanli-
quia ncmpe eas Uerculius Diocletiaiio , (ratri suo ,
niiin impcratorein, sicul eral faclus, sed C;esarem
consecraverai.
Pr:('ieiea iiujus ipsiuslibri
cum .Maximino, cap. 25, in finc , appell:iri jusserit.
cap.^O, Auguslos riiisse
In ipsiim etiani elicias cx cap. 26 , iu quo ideni .Max'i-
inviceiii (raires C:esares aulem 1'uisse :ib Auguslis
,
iiiiaiiiis logiiur Ca'sares (acere non poiuisse nenipe :
filios appollatos , disciinus his verbis Sed euin (Li- :

Maxentiitin , ditobus aliis .Maxiinino cl Coiisianliiiu

ciiiiuiii ) Ccesarem (acere noluil, ne fiLiCH nominarel,
adjuiiclitm.
ul postea in Constanlii locuin nuncupurel AicusTun
atque fratrem. i.N CAPLTXXV.
Eamdciii Diocleiiani el .Maximiani Ilerculii fraler- ^
de secundo loco rcjicerel in quartum. Cons-
L'i eiiin
iiildlein prujlcrt iiiscrrpiio iii foro Tyri posiia , qiiu;
laiiiimis, c. %i, pcr painMu Coiisiaitlium morii proxi-
in Tbalmude Ilierosol. todicc llavoiiaU Zurah, cap.
iiiuni coiiiiiicndatus miliiibus, f:ictiis lueral Auguslus;
-4, lol. 59, verso, C(d. 2, v. 17, rclertiir in huiic
adeoipie Gd. Maximiaiio par alqiic iu iuiperio ,
nioduiii :

liomaiK) si!cundus. Scvcriis auiem ei .M:ixiiiiitius a

E(}o Diocletianm imperator qui ledificavi lioc (orum
Tyri (orlunce Herculii fratris mei ociu/inta diebus.
G:il. Maxiiniatio (cap. 18, v. 24 cl 2.S 5i) facli —
fiieriiiii CfHs^iri^s, :iniequam Coiisiaiiiiiius dignilaleni
H^cex Bonihergii edilioiie \enela, quue longe cle-
lillaiii obliiicrei. Kiirsus Scvcru jam ituncupaio ,
gaiilior ei corrcctior Cracoviensi ilia aniii Judaici 507
Auguslo, ol iMaxiiiiino lcrliuin lociini adcplo, ulpote
sive Ch. 17()6.
laclo pridcm C;rs;ire , ncccsse erat , Coiislaiiiinufn
Siguificat itaqiie Laciantius , Diocjelianiim , cui
Maxiiiiiaiius ilerculius fraier crat , iiomen Maximi-
ambubus de suo i<ico coiiccdcrc, si iuissct diiiitaxat
C;e3ar appcllatus ; aiqiie iia de seciiisdo loco sibi posL
niani lierculii, fratris sui , iiiultiasse, sive inuuia-
mortein pairis siii ;i niiliiibiis daio,'ui supra iiotalum
lnm essc , ul illiid Calcrio Armciuario daret.
Sdb iiiioiii, cap. 24 rejcclus fiiisset iii quarluin.
Dali iiominis raiio siibdiliir, nctiipc oininis cuusa,
quia Uaximianus llftrculius /idem suiumu reUyione l.N CAPLT XXVI.
prcesiuOal. Capiaverai videlicct Diocletianus omen ex Maxcntiuin lioma' (aclum imperatorein. Cave inlei-
Domine, ratus Galerium , quem Cssarem creabai ligas hoc imperatoriisi^n\tiai(\LAu(jiatum, uti deili-
 ,;

457 mtM IM UCTANTIUM. m

dc (cap. fme) ipse Maxentius facins cst. Hic
Z"! in » ligiila , alaxpox, , x/i £l??C>i'./ 0£
rjo-dwv f/iv to^
niliil alinil est pra>ler (Jxsarem ; infra eniin , cu:iipii- ^slricrrox), minor quidein turpitndine , melior autem eo
tato Maxeiitio, legiliir : Et oderat iMaximianus homi- quod oplimum est, id esi, boneslate.
nem , ei ires Cmares facere non poterat. Porro iit istis Fl. Josepbi locis, et lib. xiv c.ip. ,
,

Et bis Auguslum nominal. Id est, iterum , sivc de- 17 , 484, nbi Sanieas vir jusIuStoO SeSotsvae >:/>ttTTf.jv,
nuo. lerreri melior, id est terroribus superior |ira:dic;Uur,,,

To y.piiarjMi* idein est ac contemptor. Apud Apuleiuui.

IN CAPUT XXVII.
enini lib. vii Meiamorpii. veiba suntTiepolenii plira-
Adjuncto Maximiano. Id est, Maximino. Lac- A siin Cnecam Laline usurpanlis Auete , fortisximo'
:

tanlii) eiiim Daza indiscriniiaatim' Maximianus el Deo Murli cUentes , miliique jam fidi commiiitoties ; el
Maximinus fuit appellaius. Vide iioiam ad cap. 28 , virum magnaninice volenlem volenles accipite.^
vivucilatis
V. 28. libenlius vulnera corpore excipientem, quuni uiirum
SucB minoris fiU<s nnptiis. FaustiC. manu suscipientem, ipsaque morte , quam fqrmidant
7//e.Gal. Miiximiaiius. alii , MELIOREM.
Felix animis quorum. Lege, flexis animis eorum. Ut vero apuil Tacit. Annal. lib. xiii, cap. 40, Pop-
IN CAPLT XXIX. pjea legilur imparem cupidini se, et lorma IScruitis
captam simutans ; et in Victoris Epiloint, Juliaiaini
Sex fuerunl. In nunieriim non inirat Diocles, sed
Apostalam cupido glorice (lagrantior pervicerul : il;»
Maximiaiius Herculius, cui in Campaiiia moranti
cunlra M. Poreius Cato dicitur Tii. Liviu, lib. xxxix,
Maxeiitius filius purpiiram iniserat , ac bis , id est
40, invicti a cupidilatibus unimi ; Ju]i;iiius idein Apo-
denuo, Augiisium nomiiiaverai , ita ui commuiie pa-
slala Vicluri de Ca;s., cibi omnis libidinis uique om- ,
ter ac iilius Imperiuni iiabereiii. B nium cnpidinum victor; inip. Gralianus in Victoris
Constantinum imperatorem generum suum. Faustam
Epitome Vini ac libidinis victor. Denique apud Ci-
:

enini, Maxiiniam Herculii filiain duxeral. ,

cer. de Finibus legilur El qui suum judicium reli- :
Generi filium. Cunstaiilii Chlori , cui Flavia Maxi-
nent ne voluptate vicli facianl id , quod sentiunl non
,
miana Theodora , ejusd. Herculii privigna, nupse-
esse faciendum.
rai. Ideo Consianlius, ducta privigna, liabetur vi-
Ex liis liquet, vocabula is(a, victus mUumacia,
trici gener. ^
non dici ai(|ue adeo
hoc loco de cuiiluinaciaaliena,
IN CAPUT XXX. hactenus fuisse haliucinalos, qui ea Gal. Maximiano
Filio suo. Iia in inscriptione Constantiensi ,
quae adscripsere , cuni de Maxiniiiio dicanlur.
apud Gruicruiii pag. clxvi, 7, Cunstantius diciiur ToUit Ccesarum nomen. Tiiuin , id est , sui ipsius ,
Maximiani Herculii iilius, etiam duntaxat privignae tuni Consiauiiiii , ci Maxenlii.
ejus niarilus, uii |>roxime noiatum. Maxentium et Constanlinum filios Angnstoruin.
Maxeiiliiis et Cunslantiiius naiura erant filii Augn&io-
IN CAPUT XXXU.
rum, iieinpe Maxiniiajii Herculii et Consiautii sed :

Maximinus iralus , nec Casarem se , nec Krtio ea appellatio

(^i(/ni7a/]$ fuit qua ,M:ixiniinus amlios ,

loco nominari volebat. Inde inielliges Maximi-

, insiguivii. Suspicandi vero locus est eus appella- ,

num priore sc loco posuisse ,

quam Conslantinum. tioiie ista, dunlaxat lionorifica , in classeni redigerc
Si enini Consianlinum Augusti iuco liabuissel voliiisse; nuUa eniin vel e.xigua erat in iniperio po-
ut faclus fuerat, tuin ipse noii fuisset nisi (juarto tesia-, eorum qui Filii Augustortim dicebaniur. Unde
,

loco nominandus. Sed lioc non repugnat iis cap. 5 de L. V(iro imperalore , Aiiluniiii
C Capiloliiuis ,

quae notiivi siipra ad cop. 24. Pii lilio adoptivo , ail : Nec nliud ei anlequani iinpc ,
-

Mittit ergo ad eiim scepe legalos. Id est , Gal. Maxi- raret, lionorificentice ad nomen adjunclum esl, quuiu
mianus ad Maxiniinum. quod Augusti lilius est appeilalus,
Orat sibi pareat , dispositionem suam servet. Illain Addo, me praeterea suspicari numisma Conslan-
nenipe , qua imperium Licinio dedurat , subsiituio tini M. quod Mediob. pag. 459 exliibet, si iiiodo ge-
in Severi loco. nuiiiuin est, cuni epigraphe, Constantinus fil. augg.,
Cedat wtali et lionorem deferat canis. Maximino
, id esl, FiLius AUGUSTORUM, iienipe Constaniii ei Maxi-
enim provectior erat setate Licinius factus Auguslus, mi;ini ilerculii, luisse dcdila opera et ju.ssu Maxiinini
qucm Gal. Maximianus habebat veteris contubemii , alicubi ejus in partibus percussiim , iil iiuniisaMlum
amicum , et a prima militiu familiarem. ope sanclio iiia vulgaretiir, qiia Maxiininus Coiistan-
Dotet bestia. Gal. Maximianus. Ita quoque initio tinuni noiinisi filium augusti haberi volehat.
cap. 25 mala bestia.
, Jn Cumpio Martio proxime celebralu Angustum se ab
Victus confumada. Omuinoadscribo scnienti:ie v. c. exercitu nuncupatum. Canipus Marlius iiun esi bic no-
Ant. Pagii, qui iii Critica Baroniana ad au. Cb. 507, nien loci , qualis erai Hoiiiae, sed poliiis, ul ita di-
ait, baec verha inteiligi debere d« Maxiinino; idqiie cani, Comiliorum niililariuni, in quibus lustrabatur
ostendil ex Eusebio, apud queni lib. viii, cap. 15
,
, exercitus. An vero st:Uis tempuiiiius , vel quuiies-
post Licinium a Gal. Maximiano nuncupaluni Au(jus- cunique juberei imperaior , celcLraieiur C«»i^«s
tum , legilur Maximinus seipsum renuntiasse Augus- Martius , non ll(|uet.
tuiii. Verisimile est Maximinum , qui Syria; et ^p^yplo ,
Hoec vocabiila victus contumacia, idem signifi- 1^
,
cap. xxxvi praeerat, barnm provinciaroni Lej-iones
cani, ac , jMipar coniumaciw , iion qiiiiieni alience, sed in casir:) coegisse, nt ab ipsis niilitibu>-. t;viii|u.iin auc-
siise. Sensus est, Maxiiniuum vi coniumaeiic suui toribus niincii,.aius j^lMjfUitus, securiiaicin sil/i, (iiop-
abreptum non poruisse M:ixiiniano u;qu;i posluianli lcr a|ipeli:»litiiieni,quani ariipiierai pruciiiarel. ,

qiiem luqueiidr usunv aliqiiot exemplis liceat iilus- Neqiie veio soluinniodo apud Konjanos,hed cliain
trare, pelitis praecipue ex Fl. Joseplio. Est enim liic eoruin iiiiiialioiie apud Fnincos Cumpus .Muriiun ce-
aucior milii aliquaiili$per faniiliaris. lcbrabalur. Audi Gregur. Turon. lib. ii cap. 27, de ,

Plato in Hippurcho , sialiin iiiilio , (^Aozcp^it,-, cu- Clodoveo Kege dicenlem : Transacio vero anno, jussit
pidos lucri, appellat ^gTTov? tou y.ipSoyg, ad veibnm
, oiiinem curn urmorum apparatu advenire plialanyem, a-
minores , id es^ vi<;los lucro. Apmi Hcrodianuin lia-
,
tensuram in C;tiripo Marlio suorum nilorem : iinde lir-
beiur, «TTwv iD//5f x«e IpwTor, miitor ira et amore. lualur quod supra dixi, Campi iUartii celebralionem
Antiqiiit. lib. x.\ii. cip. 5, pag. iOl^dcOnia Pon- e-se niililariuin copiaiuni recensioi.-ein, Illa auteiii
lifice legitur, y_py^u-:<ji-^ riTrrwv, peciiiiUs minor, id e.st, ("<l()dovei facia fuerii ineunte vere, quo exercitus ad
.ivarus : quod viiiuni Fl. Joseplio ii)iileii: esi filrj-^p.i. bcli;i ediici solent.
iJ.oa'ioi., pccuniaruin. Ueinde lib. xvii, tap.
cupiditati Universos quuluor Imperatores jubet miinerari. Adds
10, pag. GOO de llerode ooyij; psv wawv, y.pzicrcwi
, , virguiain posi t6 quaiuor, el lege noiniiiari pi o nunie- ,

oj ToiJ Stxaio-j ira iiuideiit minur, ineltor auteni jure.

, rari boc inodu : universos quaiuor, imperuioriS jubet
,

iienique lib xviii, oap. 11 , p;ig. C43, dc Caio Ca- nominari : nempe Liciniuin, Maximiiiuui , Constanlio
vatuol vn.
4^9 M(X)L^I TOINARni i60

uiun ac Maxenliinn. Hic ;n>leni per vnperaloyex si- A Cluisii ITiO ivironijjal Indlctioninn nu-
: qiuie diio ex
gnilicainur Augusli, ul ad tap. 18, v. 7, nolaliiu). nieiisin liocClnoniooacciiraie apposiiispalaiu riiiiii;
siciil el Nliiis. is(|ii(! peri^eiiiiis, iii iigcnuis Olym[»i:i-
IN C.\PL'T XXXIII. dibiis ojiisdfiu nucttuis bieiinii pi'Oclu''oiiisnuis, uli a

[{epefCHfsii meduUis, malum vechiit iiitrorsns. Quis me sii[ira uotiitum, p:ig. 151.
iniii'i.i!ii aiil ainiivil, aul le^^h , reiicrcitiimeduUiix? Si (piis vcio :i iiiequ;i'r:il, uiidenamer};o apiid Ca»
AiiUila ila(|Ui' vir^jula pust uiu/um.scrilie : Hepcrciissum piioliiiuin in L. Vcro dioaiur L. \erus inipcrasse cuin
iiieileiis mnlum , recidii inirorsus. Piisitiiiu osl ciiini fratre {}t\. Aurelio) auHis MM(/t'cmi , respnnsuni :icci-
me.lelis, pro medicinis. Ila supri : Incipil vnlnu» non piel, vocahuluni uudecim ibi iiatuiii luisse ex diiabus
sentire incdiciiuim. Ilaiic ouicnd.ilionciu, Leclor, si lilieris nuineralibiis xi qii:c fderint lransi»osil:ii> ex
|iiubas, accepUiii reler Viro insigni, (]ui se ejus aliis diiabiis ix , quibu.s uovein siguincalur, ila nt e\
auclurcin a uie l.iudari vcluil. t1> XI To undecim plene deiude scriptiini iiniversa Ca-
exeinpbiria, (|u:e in nosiras lu.iiius liacienus
pitoliiii

LN CAPLT XXXVIL perveiierunl, inundaverit.

Porro niirum iicmini esse debel . apud Viclorcm
Sine >i%edo , cnm
mHiles. Lepe , satetliies. il:< in Cpituni.llorem, C:issi'idoruni alque Eutntpium simili-
flne cap. 58. //is satellilihus el protecloribus cinclus. lerlegi Hmlccim. lieiiim onines^ coiTHpiu seinet iuiile,
idem virushauserunt.
KN CAPUT XXXIX. Apud Ccdicnum lacilior csl cjusdiMn erroi-is cor-
rectio, ubi lcgitur pa^. 2.50 cdil. llegi:e, aiini 1647:
Poslremo, ne[ut es»e illiusnominis ue loci feminam , U
ifine more, siiic exeuiplo mitriluin ullerum €.rperiri. Mr/.^xo? AvTwvivoj iCu.G^iliVijiy et>) li ixtri. fiSv Bjj^bi> ,
,

!l«cdi(el>al V;ileri;», vel revcra ignoratione rci vel .

(luule Se€r,piw) «Otcj STrj t. x«t p,>]v«j 6' :
.<i~i yaiiSjJoO

siiiiiilaiiuue. ul M:iximiiiusm$o/«N<iVi exempli a cousi' Marcus Ant^nmHS iniperavil uunosl'j,cum Verequidem

iio suo averieretur. Siniitiuin eniin nuptiaruui vetus (male Severo) qenero suo. nnnos 10 el menses 9. Locu
oxcmpliim :iiitc annos U2 suppelcbat iu Lucilla Aii- euim ir-n i, xai p/ivaf 6 , vel losendum C»l siiiipliciter,

gusla M. Auloiiini ['liilosoplii. itl cst, M. Aurelii ii-

,
eT>! S', aiinos 9, vel rj posl ern lepoiicndum Csl, pro i,

lia, L. ViMiiiiip. vidua, leslo Capitoiino in M. Anlo- id cst, 8 pro 10, quouiam miilaium fiicril t6 v, iu t,
uino philosopiio cap. ^20 his verbis Profuiscens ud :
prouo lapsu tuiu ex liijura) similiiudiiic , luni ex ea-
.b.llum Gcrmanirum, (iliam siuim, iiou deciirso luclus dem iitrius(|ueliller;v, apiul nomiiiltos proniiuli.itioiie.

tiiiipore, {irandievo Equiiis Romani filio, Cluudio Pom- Ututc L. Verus ,

qui inedio m:irlio auni Chrisii 101
ptia:io dedit, ijenere .Antiocliensi, nec salis nobili, qucm imperarc coepil, obierit jtixta Cedrcnum anuo lCi)
pustca bis conauUm jecil, cum filia ejusessel Augusla, aiucqu:»m, iiiedii decembris inieiveniu , 10 inensem
et Auyusiw liiia.
auiii deliliassel.

Id coiKigii , anle anuos U2 ,

inquam , &i<|iii(lein
Maneai ilaque, L. Veruni nonnisi 9 annos impe-
esse a luciu Lucilljc ad luciiini Vaierix, rasse et vivemli liiicni lecissL' aiino Chrisii l()'Jcx-
t<:i iia oslcn- ,

diiiir. eiinie, vcl I70ineunle : imde ad 511, quo M:iximinus

Gal. Maxiiiiianus ipso cos. viii oiiiil, meiisc inaiu , Valeria; nupii.-is pust G;il. Maximiiiiii obiluiu ami>ivil,
c:ip. 21 , adeoque Valcria auno Ch. 311 , lacia esl aiiiius 142
fiiit iii decursu.

vidiia Addamquoui;uu id qiioquecoiifort ad iiisliluendaui

L. Verusviveudi linem fecit )ii«;ri)a liyeme , ut les- C L. Vcri cliiouolo-iam , corrigendum esse pr;ctcrca
aiur Galeiius lib- de Prajco},Miit. e;ip. 10 llyeuis illa Cjipitolmum cap. 2 in L. Vero, ubi legiliu' Vixi< an- :

luit, qiiu^ fiiiem unni Ch. 161) tliuitiuin 170 occupa nisfiuadragiiUu, duobns miiius, id esl , triginta ecto
vit. quodoptiiuc coiivoiiii ctiin aniiO iialiviloii> L. Veri in
In pr»6enii.i non dissero, aii ante (inem aiini 169, pnetura pjtiis sui, 18 k:ileiidas j;iuuarias, upud Ca-
an pust iiiiiiiim Veru» obierii quam-
inscqueiilis L. :
|ilul.-, c:ip. 1. Scd de lioc alias.

(|ii;iincxiklimu, id contigisse.')uii liuem aniii lb9utro- vero posstini praJterinillere asseroiidaB cor-
Ne^itie
vis fiiiiu niodo coii9e(|ueiis est indc ad meusein ,
rcGlioui rtltcntruin xi in ix egiegium cxenipluiu,
ni;iitiinsupr;idiLliaiini Ch. 511, quoubiit Maxinii;iiiu3, qiiod vir clarissimus .ioanncs ilarduinui iii Nummis
aiiiiuin-l^^ dci iiircre. auiiquis illiistralis, Liiteliu^ anno 1684 cdilis, p:ig.

L. Veruiu obiisse sub finem anni 169 vel ad sum- 316, voce MASSA, profi ex Plinio, apiid (iiiem lib. ri

nuini \ii;iin produxisse usijue :id initium aiini iiise- xviii, scet. 69, pcrmiitalis anuuruiu iiiinicris, jubet

queniis, yguosccre osi e\ initio el liiie ejus imperii. legi, Urbis an. dxvi, pro dxiv.

M. Aurcllui et L. Vcriis aiiibo, iiovo oxempio, im- Pcimiilta iion modo siiutliuin lr:iiispositionum, sed
pcrium ude|)ti siinl |<ustdcmortuiim Antoiiiiium Pinm, eiiaiii litleraruin nunieraliiini niale acceplaruni, ac

i.ui aiino t.h. IGl e vivis excessit; el qiiidcfn, jiixla dciiide ip.sorum ituiiieroruin pleiic scriplornni exem-
Tcrlutliaiium Apotogel. cap. '25 el Dioiiem pag. 814, pla cx Griccis Latiiiisqiie uucioribus coiigessi, qu'i;

ilie 17 martii. aliquando luco haiid alieiio sum exliibitiirus.

Quo da.o, cuin L. Veriis decimum Imperii annum Inlerilla uiiiip.i esi, si qind aliiid iu^,i^ue, npud Fl.
obiis-e ipsiuii necessecst aiiie 17 dicm
iioii :illigeiii, Joscplitim, Antiqiiit. lib. xvii, cap. 10, pag. Gr. L-
j)
inensi^ iiiarlii anni Ch. 178. Secus ciiini dcciiiiuni 6U0, li. V. 9, iibi lierodis luiius diciiur Uicriclmnle
Im|)erii amium ;ittigi^set. processisse llcroditiin nsguo oxtw per sladla urMw ,

Nuu ailigittae auteiii nisi nonuni anniim diioims

,
octo ; ciim iii ioco pi)ralic|o, lib. i de licllo cap. 21,
poiissimum arguineiitis conficilur quf« breviter ex- p, 774, V. 5, a fiuc, lejjalur id facluiii <nv.iioyj{ Btu?.o-
,

pediani. aim, per stadia ducenlit.

Pniniim
siippeditinit iiiiniisuiala, l;im Gnccfj, ;;ti:iiii ilujus iilriiisqiie toci concili;ilio in devia abduxit
L^liun, qiidriirn iiiilla uuinino iiltra l. 6, id esl, :iii- tres auciores ;ilias sagacissimos, Williolnimn Laii-
iium 9 vel ulira tn. 9 exlubent. p. giiiin lib. 11 de Aiinis Cliri*li, cap. 18, pag. 550 edil.
Alicrum liabelnr Cbruiiico Paschati, ubi ad pri-
iii Liigd. Baiav. 1649; Jac. Ussciiiim, Aninl. parle pos-
nitim tcxxxvn Olyiiip. iiniium, Iiidici. vi. Conss. leiiorc, aniio pcr. Jul. 4711, png. 536 (liii. Londiu.
Aproniano ct Paiilo, Iigilur Liicius Auielitis Comiiio- 16fj4; et Clirisl. Noidiiim, Hisioria! Iduitie;o pag. 71
dus luoiluus cs.iC, '/'&;«; i'-n 6 cum inipera.sscl an- , edil. rranfquer.T ; (|tiorum coulutindis scutenliis
nos 9. longioicm opcr:tni oliin impciidi. lii praseiitia laii-
^iei|i!e v«ro idco rcjifiendum psi aticloiis isliiis lummudo dicam . male in Anli(p)ilalibu5 legi oztw,
Clir(>!iici lcstiiiioriium, (|iiod bieniiio ciiiiis, qiiam par quod ex •/•;. iiuiiieri orlonarii iiidice, |)leiic scriptum ;
cst. aniiO iieiii)ic (.lui.^ii l{<8, L. Veii oliiiiim consi- ciim To vi c,\ 5-', duc(ii:irii iiiitiiori not;i pci perani ef-
giioi; sibi ciiim ipsi in lioc anacliionismo conslat /icla, vcl lci la, e\;iiatiiin csscl. Ob.-eivaudum eni.m
«iuipiie ijui iiiiiiiim iiiipcrii ejusdcm L. Veri iii annum in libiis Anliiiuilalum niinicros coinpendiose per lil-
 : ; ,,,

4tJl NOT^ IN LACTANTIUM. 462

tens niimerales fore uiiiversim expriinl, secus ac in A seet Constantinum bellam exarsil, CtfsarerM creavii
liltris de Biilio, nbi inuneri ipsi inlci^ri scrihiinliir. noji autem Auguslum. Vaieiis enim isle Cwsur, pace
Aciedil in iil;t HenKliaiia; |ionip:t; fnnoliris receii- postmoduiu iulerauibos iinperaioies facta , iii ordi-
sione, in lilnis de Belii) , eaiiiJeiu liUeraiii /) utiile iicm soluiiimodo red;iciusesi, uun vlm'.) inloireciiis ,

li-yi pro (T, uempe "4i, v. (>, :\ liiio, iii vocalmlo

\)i<^. ut tcstaniiir Siiinunili Aiionyiuus iu Valesiaiia Am-
Jlpwf/s, iii esl, Piacrd^bal, loco llooo-ys , id t;si, Pni;- iuiani edilidiie pa;,'. 659, el Pelrtis de li'g;itiouil)iiS
,

lerca. Sic eniiu lociis se liaijet. in Exccrjitis louio llist. Bisaui. pai-. 27. iNtupio ;iu-
i

nprjYiyi oi riloiTTYi 5uva;jit?; Piwcedcbal autem reli- dieudiis Zuziuius osor Goiistanlini iulVusissiiiris
, ,

<qiiHs exevciliiS. yiioil csiplaiie coulra serieiu iiarralio- cum tradil ncc affiruiat laiiieu (ut vox Gr;cc;i wjm.,
,

nis, ut legeiiii pateltit, ci coiitra id i|iiod huic loco

, itl csi , arbitror, qua uliliir, salis indical) G(M;si;iiiii-
respondcl iii Anliquilalibus ,
pag. 600, C. v. G,^ liis 110 voleule el jubeute , Yaientem istum Cwsiirent
vcrltis fuissc occisuui.
TouTwv oi zaTortv riSn Traj o (tt|3«t6;, Posl eos auleiii Aiter Valeus Auguslus oodem fore lemjiore iiiler-
unimsus ex^reilus. emptns esi ,
quo
Maxiininus et his ubsinnp-'
periil ;

lis, imperiijiiru penes Constantinnm et Licinum deve-

\S CAPUT XLIV.
nere, uli scribil Sesius Viclor. Ad Goustaiuiiium
Jam uioiu intcr eos fueraul.arina civiHa. El quamvis autciii et Liciuium impcrii jura devenere auuo Clirisli
se Maxenlim Romii; coiuiHcrel. Id aiiiit» Clirisli 312. 515. Tuuc itaquc Yaloiis, siiu Valerius Valens, per-
Senalus Conslniilino, primi nooiinis
virtiitis griUia , iit,cujus nieiiiiuii Vicior : uain imprimis necalus
titubim decrevit, quem sibi Mnximinus vhidicabal. Tilu-
p csl a Licinit) , ut scriliit Laciaulius.
lus esl Muximi, (]ui iu fme liiijns cap. el qui dt>iuccps Nec Valerius iste Yaleria Augiisla est, ul in iiolis
iu Cousiaiitiui nuuiisuiaiis oliservattir. Imiui Goiisian- Oxonicnsibus corrcclum ; posO e/no cuiiu, uon vero
liuus aniio pr;«:ccdeuli iu G^dliis acccperal, uli opii- impiimis Yaieria a Liciuio inlerfecla est, uli diser-
ine advertit illustrissiiuus Aledi'ib;irbiis , pneslaulis- lis veibis li;ibe!ur cap. 41.
siuii Opeiis siii paj,'. 462, e\ nuiuisui;ilis, iu ipiibus , lloc , pra;ier complura alia dociieiat me oliiu ,

IMP. CO.NSTANTINIJS MAX. P. F. ACG. SM. H. ER. illusirissiiiius et eruditissiuius abbas Ludovicus L)u
YOTIS V. MVLT. X. VIC.TOK. AVG. I'. TR. Four de Lougiieriic, quod ab ei) acccptdiu vir cbris-
Posiivmaj ires litleraj p. tr. signilicanl percussa simus Aiiloiiius Pagius niipor inseruil iu Crilica siiu
TRCviris, siippie monela. Baroniana , ad amiuin Ghristi 5'jO luim. xv, p;ig. 2t>
Porro Maximi liluluin, quem sibi M(mminus ex Lu- professHS , uii ingenuum boniiiicm decct, a qiio iii
ctaulio vindicabat, fuisseabeo iisurpaluui, uumismata didicerat.
vel iuscripiioues uonilum indicaruui. Uiide seiitiehat INGAPUTLI.
vir erudilus, boc ioco pcr primi nominis liliduin, iu- Ila illis pudicitia el condiiio exilio fuil. Miror Lnc-
lelligi dcbcre imperaiorisnomen, qiiod sibi
jn-imi prw- laniium iion dixisse, fuisse Vuleriw exitio sacrificiu,
sciijjlioiie lemjwris Itiaxiuiiniis vindicabat, tjuoniam quibus , cogente Uiocletiano patre suo polluta fuerul, ,

facius cralGa.'sar(cap. 18) mulio auie Gonsiauiiuum. Gbrisiiana ciim essei , nl id cap. 15 disserui.
IN GAPUT XLVl. IN CAPLT LII.
Ubi sunt modo miujnifica illa et clara per gentcs Jo-
Sicul ille victus esi Romce. Maxcniius, ut cap. 44. viorum el Herculiorum cognomina, qtuv primuin a Oiu-
IN GAPUT XLVIII. C clete ac Maximiano insolenler amnnpla ac posttno- ,

Quod quidem divinitas in sede coetesli. Lege : Quo dum ad successores corum iranslnta viyuerunl? ISein-
,

quicquid esl divinitaiis el rei cceleslisy ex Eusebio, lib. pe dtlevit ea Dominus el erasit deterni. Il;cc oralorio
cap. 41, uh^BstoTriro; et contra Ilistoiiai ntiein scripsit Lact;iutius iiisi
X, cap. 5, el Niceplioro, iib. vii, ,

lcgendum, pro 6zi.6-rig in Eusebio, el pro ejioT«To« in dixeris coronidem libro de .Mortibus Pcrsecutoruin
,

Nict;phoro. fuisse ab eo imposilnm in iiilermcdio (juodam teiiipo-

Super Cliristianorum nomine videbantur , nuHc ca- re posl debellaios uniyersos perseciiiores iKiminis
vere ac simpliciter unusquisque. Snppleuda ct corri- Dei , anlotiuam cusa esseiit insequeulia numisiliaia,
geiidaex Eusebii Gnccis, lib. x, cap. S : Super Chris- in qiiibiis Licinii ambo Jovii iuscribuiitur.
lianorum nomine continebanlur , el qutn prorsus lcevce, Primuiu cuin typo Familiis Byz:iiUi- exliil^clur iu

el a nostra clementia ulienw esse videbantur , e(B lollan-

nis clarissimi Garoii Ducaiigii
viri Lulcliic aiiiio
lur ; et nuiic libere ac simpliciler unusquisque. 1680editis, pag, 25, in bunc moduin :

D.I). ^.N. lOVU. LICIMI. I.NVICT. AVG. ET CAES.

IN GAPUT L. Cap. gemmata. Proloinw Liciuii Augusti el LiciniiCiV'
Iinprimis Vdlerium. Omnino is esl , de quo Sexlus saris, manibus VicLoriam ulrique lauream porrigen-
Yictor Epilomes num. 55 babel : Valens imperator lem teneiuium.
crealur ; et nuui 5t) : Valens a Licinio morle muUalur Alia duosuiiiapud Mediob. pag. 455, rolaia bis
cujus esi apud Occonem , pag. 480 nuiuisma : verbis :

AVt. K. nOV. OTAAEP. OVAAESC. EV. C£D. L. A. D.D. lOVIl. LICINII. INVICTI. AVC. ET CAIlS.
N.N.

Idesl: IMPeralor. C^sar. PUBlius. YALERius. ,x Cupiia cum

Bustis, id est, cuin efligie uuibilicD teiius,
Liciniorum Palris el Filii , Laureuta, se respicieniiii
VALENS. Plus. AUGnstus. Anno I.
dexlris Victoriam suslinenl , quw expansis brachiis
Hunc nuiuumm ni>n beiie ad Yalenlem sob Galiie-
no Tyi-anitiim retulil illuslrissiuius Comcs Modioltar- singulis manibus singulam lenet lauream.

biis pag. 387. Nam Yaleiis iste, cujus Ptillio nuiii.

IIoc uuiiiisiiia videlur idemesse,ac superius il-
lud Duc;iugianum.
xviii meuiinit Valeiis Tbessaloiiicus appell;ib;ilur,
,

ul doccl nos Ammiauus MarceHiuus lib. xxi , cap.

Sequiiur posireinum aliud ibid. apud MedioLar-
16 , non auleiii gemiualo nomiue Yalerius Yaleus. bum :

D.U. N.N. lOVl. LICllNIl. INVICT. AVG. ET CAE3.

At polius ad eum perlinet alius apiid Occouem nuin-
luui , pag. 528, in Imnc modum Cupila Liciniorum laureala , dcxiris suslineni Eortiiita;
:

typuin, Fignram scilicct calairo captil ornaunn, dcxlru,

AYt. KAI. r. lOVA. OVAAENC. CE8. E. A.
leinonem sinistra cornucopiw.
Idest: 1 M Peralor. C/Esar.Caius. J Uiitis. VALens. Accedit Lcgioucs, Alas eqnituin,ei colii)ries,.lovio-
AUCustus. Aiiiio I. ruii) llerciilioruiuque uiuuiiiihtis seinpor i:)sigiii!as
Uude istum Valcnlem male ccnsot Oeco
iltidem peruiansiijsceliam «vuh ipso Ciiusiaiiiiuo et iisijiu;
, ,

fuisse a Liciuio morle mulctalum; siqiiidom cral tom- ad imporaiorcm V;ili;ntiiiiaiii!iii ill, iil passiiii viderf
pore Gallieui. esliii Noliiia Dignilatiim iniporii.
Porro Valerius Vuiens in primo nummo inscriptus Vale lecior. Voiis tuis
, roiliifn resp.iii'icai; mea
nequii es.st; Valcus, quom Liciaiuj posiquain iiiier suiit vola
,
 16?;
GISBERTI CUPERI NOTJE.
Aiiitt aiinos aliquoi, toO fiaz«oiToy Joannis Coluni-
Li, viri enidili rugaiii, iioiuiulla iii ciiarUin tuinul-
luiria opera coiijeci, qii;e iiiservirc arbilrabar posse
Uiii aul alieri uurei liujus 0|uisculi loco iliuslraiido.
litliia iilasuiii AboiB, qu.e urbs riiinoniin capul esl
scil queiiiadinudum doclis iion piane
raciie credo, ea
proliaia rui^se, ita lunc lcmporis pii-
nic iion aiia
l)liii juris fiicere voliiisse, veliui iidem persuasiiin
Jialieaiii. Coluinbiis nie cerliorem feceral, mulla sibi
iii Laciaiiliiim annolaia esse ; nolui iiropieroa lal-
eem iii ipsius messom immiUere sed ul inorent : stantinum Magniiin nalutii esse iii liiyrico latc sump-
ymico, pr.oclarissimi Sciieflcri geiiero, el docirin.-e
perolegaiilis viro, gererem, nolulas mi>i, qua; edil;e
iiiuliimo Seplenlrione sunl. Qiiid longiori vila vir
dignior priesiileril, palam est; cuinque aiiimadvcr-
lam, iiaud pauca relicla esse, qiue merenlur illusirari
piuribus, el ciim ipsi milii iiomiiilla meoruui, iieque
<;nim lioc (iiriileii piKlel, miims placcatil, c(£pi
geiilius elcgaiili^simum o|iusculuiii exciilorc, el notus
iiiL-as, i|uas cuni suis edidil Columbiis, ubi
id fieri pouiil, liisce novis iiiserero, ul omiics ea via
sub unum qiiasi conspcclum cadcre qucanl, cl ul «{ui
seiilenliain meani cogiioscere desidcraiii; nonlencaii-
tur siiigulis momenlis con-ulere viri pneslaiilis curas.
Kaia; liiiic inilii suiit aiiiiotaiioiies loiigc aucliorcs
easque ul liice donem Palruin diser-
publica, lacil
lissimus; laciuiil res priuclar.e, qiias ilie nos docel
ct facil denique operis argumeiilum, quod liodie re-
iiabci iniraiiiur, ei slupemus, quodque capul est uiii-
iiiuiii coiirabulatioiium, sallem apud eos, qui vetera
leiiipora, vulnera Ecclcsiu; inflicia ^ el Perseculoruin
tragicos exilus secuiii aiiimo revolvunl , quos(|ue laii-
gil ac £ruciai Ecclesia Dei tain miseris, taiu horren-
(lis, etapud pusleros forie liiiein iion iiiveiituris mo-
dis vexata. Quod si aliquid digiium Laciaiilio, viris-
que doclis acceplum praislltcriiii, eril
l;eter seriuin moduiii; ^ccus si accidil, siqiie iiio*
iii
rosi iiigeiiii iiomiiies, quibus uiliil, iiisi qiiod ab ipsis
prolicisciiur, placet, mulia inveuiic sc posse pulaiit,
qiKi! ipsis displiccani, per iiic id lial licei; ipiippc qiii
iioii lilibiis et comiiiissioiiihus, sed vei';e eriidilioni cl
liumanitali, idipie aiiimi,ctii lusus ali(|uaiido dari
debcl, relaxauiJi causa, vactiuin a iiegoiiis publicis
tempus impendani.
Vaiere te juberem, lccior, nisi maniim
(^onstantimis Magnus, decus et oi nainentiim iibelli,
qiicm a Lactantiu composilum notis illunlro. Nain
cum is sxpe ad partes vocaiidiis sil, cum niulla de
eodei.i oblata occasione tnoncam, non abs re me la-
Clurum arbiiralus fui, si iii Illusirissinii Principis na-
taieui inquirerem iucuiii. Yideo erudilioiiis pnestaii-
lis viros iirter scse iinmine quaiitum dibncnlire,
aiio^que in Tbracla, alios iii Briianiiiis, alios alibi
exislimarc iialUiti essc magmim iilum liiipci':iloreiii,
qiii iii iiummis nun absque raiioin: vocatiir i^xuplra-
TOR OM.NIUM GE.MILM, PUI.NCEI>S PllOVlDKiNTISSlMUS l Bl-
giii; vtcioR, ei FU.NDAroR p.^tis: cuique in iisdc;n
iribuiiiirs^cuLi FCLiciTAS, bi:ata tr.v.nuuili.itAs, nec
iion securitas reip. Uuiic i;^itur princi|ieiii Itaionius,
PoinpuiiiUa Lietiis, arcliiepiscopus Aiiiiacliaiius, iii
15ritaiinic;iruiii Ecclebiarnni Antiipiitaiiliu-, aiq-ie iiu-
per ed. Siillengflccl iii Oriyiiiibiis iJritaniiiCiS ceii-
Mieruni iiatiini essc in liniannia; aliiqne ilelii.Mu,
inalrcm ipsitis, liiiam iaciiiiil regis cujusdam liritan-
PRiCFATlO. m
A nise,quod certe purum pntnm figmenium est. Cxle-
ruin prsecipuiis prioris opinionis fundiis cst Panogy-
ricus, qticin Cunstanlino Euinenius dixil : forlmia'
nunc omnibus terris beatior Briinnnia, quce
ta, ait, el
Constantinum Civsureni prinia vidisii ! illique adden-
dus omtiino esl P:iue;^yricus ai> iiicerlo auctore dic-
tus Maximiano el Conslanlino, in qiio li.X'C vcrlia le-
^uiilui- : Liberavit ille Britannias servitute , tu nobiles
iltic oriundo fecisli. Verum, pace taiiloriim viroium
quod iiat, aiia ego omnia sentio; arbilrorque, Coii-
to, vel in Dacia Medilerrauea, et qttidem in urbe
Nicso. Constantinns cerle Poi'|)liYi'OgeiiiUa iilud iios
ab*qiie ambagibiis docet lib. ii Tliemal. 9 :.Prff/a-
tiira Dacuv M editcrranece sub Consiliario : urbes quin-
qiie, Paiitalia, Germaiius,i^uit7o;, w T:u7pig toO ftcy«).o'j
KwvaTKvtivov : Na:sus, patrra Magni Conslanlini. Sle-
dili- plianus.vcl Epiioiiiatorejusllermolatisnarbariis, idem
in V. NaiiTo; lestatiir: Nu.iT^jo;, 1:011.; idpu/:oi,y.Ti(T^K
commoile /.cf.i toG ^ciGU.i'-); Lrbs Tliraciu;,
Tzv.zpi; Kojvo^TavTtvou ;
opus ci palria Conslanllni iinperaluris; puloqiie idtin
tradere Juliuin Firinicum lib. Maiiieseos, atijiK;
1
B apud eum legi debere ciim Vaiesio ad Ainni. Marcel-
litiuin cx inss. Naisum, nun atitem Tarsum ; id quod
: edili iibii servanl : >l/jiui Naisum genilus Constaiiti-
nus, a primo wtatis gradu guberiiacula linperii reti-
iiens. Sed rirtnissiinum arguiiiciilum nobis prrcbet
aiiclor Excerptoriim de Coiisiainio Cliloio. et Coii-
staiitino Magiio; cujtis ii:ec sunl \cih.i Hic igitiir :
Conslanlinits tialus Helena malrc vilissima in oppido
iVaiso. Niliii cerle clarius dici polest; transireinqtie
ad alia, iiisi conjecluram ,
qu.ne niilii commodc iii
nieiilem veiiit, ciijusque ctiain meiilionem fcci aJ
cap. 20 supponere e repub. iilloraria judicareni ; non
qiiod illam aiiis oblrudere veiim, vei ipse etiam
cerle quod eam piatie ampiectar sed iit diiigentiores linbeanl,
:
iii quo sese cxercere possinl. Helenam ab aiiis concu-
binam Cunslantii vocari noluin csl veruui neino, :
quod equidem sciani, inventus est, qui eam dixerit
riti.>se vilissimam l'a'ininain, pr.Teter aiictorem Excer-
piortim, i|ui lameii forle non ila siiipsil, cum iion
sil verosimilc, Ciirislianum ita ioculurum de piis^ima
ct vencrabili, queinadmodiim iii numinis vocatiir,
Augusia. Quid igiliir? tilubanter ct dubius piaiie
injiccrel dico, scriplum forlc fuisse, vilissimo in oppido. Nain
videlur hoc oppiduin noii valdc illustro, vel magiiuiii
luissc; el ccrie iiiox iii iisdcm Excerjitis sequitur,
Consianlinum illud mirifice orH««sfc'.Steplianus ejiis-
detii istud xTiTua facil; el indc iiiagiiifice ornatiim
cum iuerit, miium non esi, vocari Amm. :VIarcel. xxi,
iO,copiosum oppJdMui. Miror aulem, erudilurtim noii-
iiullos liauc urbem camdem e:>si: exisliniare cuin
Naslo ei Neslo (quaruin iliam Stepiianns facil urbctii
Tlnaciu?, alioque modo scribi Nettov addit ; lianc vero
urbem el fluviam lliyria:) eosdeinque niemoria inaii-
, dare, Nes;i uibis lilyriae el fluvii iicmiucni e veteri
bus meminissc ; at INeslum, Tliracia; fluvium louge
celeberrimuin, inemorare Melain, Plinium, Solinutii.
Nain ego qiiidemarbilror, Pliiiium viii,16, noii aliuin,
quam lllyri:e Nessum inemoiarc, qiiando iioiai, in
lCuropa inter Acheloum lanlum iSri,tHiiiqne ainnesleones
esse ; ei Seyiax Caryandeiisis, vel qui ejtts snb 110-
niiue edilus esl Ceograplias, iu lllyri imemorai xo^.rov
N^.TxvXvj, et urbem, vel fluviuin, neque eniin adjicilur
 m PRi^;FATlO.
unum ex iis, Ncittov. Qiiin imo Apollonius Rhoditis iv,
1215, Neslwos eiiani cideni regioni adscribit; el no-
landa siint Scliolinsin' vcrlia Tou? N£o-Taiour ly.vla^ ;
furij l'6vof 'iWvy^J/.zoV «TroTovTwvTreisiTrXouf^EirTiv seV "ov
z6).7Tov ri^.ipKi ixiug. Kai 'EpKToaGsvr)? ev r. yewy/jacpoy-
fxivuv tf-nrsi. MsTa NeaTatot, xaT' ou? vrjo'Of
'l).),'jptouj
*a/5os-, iv.pi(o-i) c/.noiy.og. Iii esl : NesKeos Scylux
esse gentem lllyria; :ab liis hi sinum unius diei est na-
vigaiio ; el Eralostlienes in lerlio Geograph. libro ait :
Post Jllyrios Nestwi, prope qiios insula esl Pharus,
Pharioruin colonia, Fuii igilur in Illyria url)s et
fluvius Neslus fuit Ncssus, vel Neslus fluvius
; Quid mihi porro de Actis Pilali videatur p.ilani
Ttiraci:», el deniqui; Naisns urbs palria Constanlini,
qnani et Thracia; urbem (acil Steph.inus, lale scilicet
regionis hujus nomine sumpso.nisi cum Valesioquis
resQribere velit Aazia?, et inielligere Daciam medi-
terraneain, dc quo iii Noiis saii-i mulla doceo. In op-
pido igiiurNaiso naius Consianlinus, a rerum gesla-
rum gloria postea Masniis dicius videlurque vile et
parvum fiiisse, qiiia Conslaniinusilliid mirifice orna-
vit, ut scilicet natalein locum
Vilissimum inde dicilur auciori Excerplorum, si la-
nien conjeclura mea vera cst, (juam vel eo nomine
premere diuiins nolui, iit ab Angiisia Ilelena viiilas
auferatur, quani ctiain non inemini ab ulio veleruin
illi objectam fiiisse ; nisi quod Euiropiiis narret Con-
slaiitinum Consianlii filium fiiisse ex obscuriori nuiiri-
nionio. quod certe respectu secundarii!ii impiiarum,
<|tias Consianiiiis celebravii ciim Viileria Diocleii;ini
iinp. liliii, dici ab eo poluit. Sed ul pergain, nidlo
praelerea modo lejoporum ralio pcrmiiiii, ul in Bri-
lannia CoDstaiilinus nasci poliierit. Natus enim est
annoClirisli 27i, coss. Aureiiano et B;isso, dii> ;inie-
quam pater Caisarea dignii;>!e fnitornalus, qiiod lac-
tuin est anno Clirisli 291. Neque cnim insulain illam
ingressus est, antequam Cai.^ar foret, ei aniea sine
dubio ut pliirimuin in Ulyrico egit; ut enim aucior
Excerptormn loquiliir, Conslanlius D.CIandii optimi
Principis nepos e.v fratre, Proleclor primuni, exin Tri-
bunus, poslea Proeses Oa/ma/mrum, nliimamquo disni-
latein accepit a Caro, qui regnare ccepit anno 282.
vol cerie eam sub eo gessit, uti p;ilet ex Yopisco in
Caiini). Nec quicquam illnslresviros
egoque arbilror, alium longe vcrboriim qu;e adfe-
riiniur, sensum csse ncinpe, Conslantinum primani
:
Briianniam vidisse Cwsarem, n^in quia ibi natus, sed
qiiia, palre niortuo, ab exercilu Ca;sar esl faclus ; id
quod verum esse patet satis snpeniueex iis, quae in
notis observavi. Nec eiiam quicquam alter panegy-
risla evincil, qui dicit, Consianliniim Britunnins no-
biles jllic oriundo fecisse, Nam on?J quideiii dicun-
lur, qui nascuiitur, el in viiam introeimt homines,
iisdemque ortus iribnitur :scd e;edern voces singulari
eleganliaeiiamusurpaiilur de iis, qui Ueges, Impera-
tores, vel Caesares fiuni. Sic Caius el Lucins ab Au-
giisto adopta©, et piincipes juveiiiiitis- designali,
Orienles juvenes dicuniur Patercnlo, ii, 99 elexorlmn
principis Vespasiani dixit Pliniiis xxxiii, 3, de inilio
imperii ipsius loipiens et de eodeni, ut nuiliis vide- -.
;
lur, verlia f;icit Ctirtius x, 9 Proinde jure nieriloque
:
populus R. salnleni se principi suo debere profiwiur,
cui noctis, quani pene supremam habuimus, novum si-
dus inluxit. Hujus hercule, non solis ortus, lucem
caliganlem reddidil munclo. Neqiic aliler panegyiisUB
l'ii|ui .solont. Cap. 1 Paneg. Maximiano et Consian-
lino dicti Scicralissinii principcs, Maximiane, velis
: el a Persis capium, mox inlerfeclum esse, pellcniquc
nolis, semper Augusie, ei Constanlinp okikns iinpera-
'lor; cap. 8 llic est, qui in ipso orto Numinis sni,
: guentes servasse zigiZim So?av, gloriw cuusu. llndo hu;c
GulUas priornm lemporum injuriis efferalas reip. ad
obsecfuium reddidit; id esi, .siimil ac factiis fiiil impe-
ralor, initio imperii. Enmeniiis cap. 10 panegyrici
dicti Cnnsianlino:i(/»iofri7em credo aliquam Burburoruin
nianuni rcpmlino impetu, el improviso talrocinio oarus
TDi AiiSPiciA leiitasse ; itiemqiie in alio P.iricg. c\\). 2, co ipso loco (]arum f;icil avur.culnm Carini, (|ui la-
diein, qiio Consianliniis Ciesar csl diclus, appellal
divinum ortum majesiaii.^i snw. Adeo ul quaiido Con-
slaniinus dicitur Brilannias nobiles fecisse illic oriuii'
m
A do, certc aliud evinci inde possit, quam ilium
nihil
ibi purpuram sumpsisse. et Csesarem, vel Imperato-
rem faclum esse, quae eiiam sententia est Jusli Lip-
sii in Admiraiidis, el Jol). Livineii; cstque loquciidi
ratio dcsumpia a sole, vel sideribus, quibus Impera-
tores solebanl comparari. Brilannicus ab Oclavia so-
dicit rore vocalur apud Senecani sidus or6is .•Antoninus
Philosophus se senein vocai solem occidentem , Com-
modum vero orienlem uva.zi)lovzx; et Geta atqiie Ca-
racalla in rarissimo Epbesiorum nummo apud Spo-
niiim et Morellium vocaniur neoi hlioi.
feci ad cap, 36. Incidi poslea in Opera poslhuma
Episcopi Cisierciensis ; et animadverli , virum II-
lu.slrem pag. 51 nolare : < Acta Pilali piena impie-
(atis adversiis Christiim conlicta ex mandaio Maxi-
inini Tyranni, publice tani in agris, quam in civiiali-
bus proposita , ei a ludimagistris addiscenda pueris
; Iradilaesse; his Romanos usos esse siib Diocletiano
y» et Maximino, ad Cliristianos a mariyrio revocandos,
illuslriorein reddcret. ut leslanlur verba Maximini in passione SS. Tarachi,
Probi , et Andronici : Iniquissime , non scis qneni in^
vocas, Christum honiinein quemdam fnclnm , sub custo-
dia Ponlii Pilati positum, cujus acla reposila (aliler
iegitnr in edilis) simt. » (^uod si illiislris aiilislos pep
Maximinum inlclligit Galerium .Maximinum, quo im-
peranle Acla ha'C conficla fuisse Eusebius lesiaiur,
certe illis sub Diocletiano el Maximino (vel Maximiano
polius) iiii non poluere Romaiii; qiiippe qui pur|)ur.i
seseexuer.nl, antequain ha;c Acta publicala sunl.
Dciiide Maximinus imp. verba in jiassione Iaud;ila
iion proiulil, id (iiiod videtur ceuscre cpiscopns; scd
Numeriaiius niaximiis pr.ieses, qui in jus niarlyres
Iraxit Diocleliano et M;iximiano Ilcrculio ( ox quibus
u.t hoc obiler moiijam inlerpies Theodori iMetocliitaj
inale Ires imp|). facil, Diocleliaijuin, Maximianiini, et
Horculium, ctim ipse scripserit, AioylsTM-jog y.ciMu^j-
^.la-vog 'Epy.vhog) iterum Coss. uli Acia lcstaiiliir,
licel iion iiiveniam, eos simul secundnm consulaluin
C gessisse. Pruiierea Ensebius liaic spurcissiina Acla,
ut monui, Galorio Maximino iribnit; uiide et lib. i,
cap. 9, x^^^ zai Trjowvjv illa invenia fiiisse scriliii. Yir
juvatEumenins: doclus, qui disserlaiiouem do lcgioiic fiilminauice
,
publicavit iiuper, scribit Diocleiiannm ct Maximiniini
liicc Acia cudisse, cnm tamen Dioclelianns, ijani ini-
jierio deposito, Salonai ageret; arbilralurque, A<la
Pilali laudala Jnstino .Martyri Terlulliano, et aliis,
,
esse eliam supposititia ciii lamen opinioni adversa-
:
lur Episcopus Cisterciensis; quam litem aliis reliu-
quo examinandam.
Eodein capile 56 per summum sacerdotem apiid
Prudeniium, iion pontiflcem Rpmanorum Maximum,
sod Cybeles sacerdotem iiuelligi debere doceo. Et
proctil dubio is primus erai sacerdolum Cybeles, elt
relicpjoroin capul , quomodo el Apuleius lib. i.
Isidis sacerdotem inaximum celebral Ac cum ad ip- :
sum jam templum pervenimus, sacerdos maximus, quique
.
divinas effigies progerebant... disponunt rile siinulacra.
Nolalu iiisuper digiiuin esi, Laclaniium cap. 4 nar-
^
r;ire, Valeriano direplam vel derepiam , uli scribcn-
diim judicOjCuiini el infectam rubrocolore, in lemplo
barbaiorum deoriim ;id niemoriam olaris^iini iriiim-
plii posilain, et legalis Roiiiaiioiiim senipci' fnisso
ostenlni. Nain auclor Cbronici Alexaiidrini similia de
(^arino Iradil cum nempo vicluin Carras prolugisse,
:
detraclam eos fecisse sciccum, ei <7p.*ovio-avTe,-, vel un-
hausia sint, .igiioro plane : Nam nemo :di;;riiiii anclo-
ruin i;ile qnid de Carino memorix' mandavil; (|uippe
qui viclus et occisus fuit in proelio, (|uod cinii Dio-
cioliano habuit apnd Nargum in Moesia. Adeo ut
Chroiiici ilHus aucior valde caute iegcndus sii; uli
iiieii illiiis, iieo iioii Niiiiieriani, fnil palcr. uupivo-: h
(ji/.au,Z\tg «mwv noktiirirxag y.v.Ta. D.spG6>i/ y.v.zc/. toO 6siou
-xOtoi Ka/3oy : Carinus in Persas profectm cum Cavo
«67 PniEFATIO. 4G8

nvuueulo tuo. Neque tnntiim ex palre aYuncntinn fa- A Vulnera itidem ubligabant; uii apud Euripidom
cil vpnini eliam soribil, Cariiiuin palri in Prrs;>3
: Plu«n. vs. I6l)5, Aiiiigone Creoniem rogat, ut vulucra
Itroru-isoeiili comiltMU liiisse; cuiii Ciiitra Cnriuus (ratris Putynicis occisi ubiigare po.sset
Gailiiis rexerii, ei Niimeriaims cxpcililioncm ciiiu
pjire iii Oi ieiilein suscejxTii losie vopisco. (Juod ,

si vox crJTOj abe«»et, vrl adJita lorei al» ignaris li-

Divi Cari quonioilo

Capile codem , de rege sceculi nonnulla ad Tcrlnl •
brariis, Qsivj Ka^cov, reiliii possi-l, ;
lianuoi cxplicandum moiiui , suspicalusque posioa
is niMi mod<> iii iiiiinmis, vcrum ciiani a Neinesiano
suin,soribi haud incommodc posse, pro diaboli sciHcit
iiiCyiiegeiico, i|iiod scrip&it m\ Cariiium cl Numeiiu-
a?fM</«'io»5 re(/is swculi ; nain diabolus in Novo 1<\r-
n-Jin, ap|iellniur :

dere, el quidcm in Kvangelio Joannis

, 'A/sj^^wv toO
Mox vestros mcliore lyta ipeiporare Iriuroplios Yfidlioj , el in Kpistola ad Corinlhios
secuiida, o &jq»
AcciKgar, divi forlisijiiua ^jiguura cari. Ttiw «twvQf TOTJTov, vocaiur vel vulgaiam soripturaui
:

iia explicari posse, poiitilicem maxiinum e^se ad dia-

Ad
cap. 16 iioiavi, lnuiiani aliriuid Crtsuuhonum
boji imilaiioiiem re^eni snecull.
V. Clar. pili. ciim scribit C'>n'-t;iniium bollo Pcrs;is
Adjicieiiduin t;indeiu cst , Freheriim vir. ampl.
vicisso. Mem lanieii eliain Iradit aiicior Clironici
pererudite de tribut.iruni varijs gcneribus agere in
,

laiidati p.ig. G4i ; nspo-«j, ail, -/KTa zjokto; hivriiricnv

di.«sert. quam de Numismaic Censiis camposuii; ct
O-o Kf.jvTTavTwov -/«t Ma^iu.iwj ioSio-j ; fers^Jf vuixituo
valde illusirari Lact. c:ipiil leriiuni et vicesi:num pcr
bcllo a Consiantio ct hJasiiuino ^ovio Ceeiaribus devicli
vcrba cjus, qiiat se.|nuntur. Teuendum esi^ene, ai^,
iuiit. ilsec gesta esse diciiniur M:ixiiiiiaiio Hepoiiiio v
g tributiim soU, idest, a^rorum, ^iro niodo et lalitudine
el Miximiaao Jovio C.r.sare u coss., qiii aniius U. C.
^orum iiidiclum fuisse, ui Ulpianiis de CensiLius do-
cst lOoO ei Clirisli 297, qiiocerie Gaieiius .M.ixiinia-
cet; Ycl potius pro ferncllale. Siipendium eiiiin et
iius Narseiim «upeiavil Constanlius in Briian-
: s('d
^ributum oiiera suiit fructunm, lib. vi^ D. de Usiif|-.,
niis bellabat. Jnviiis esl Gulerius
Deinde .Maximiiius
lib. Neque D. de Inipens. io res doiales factis. Uude
Maximiaiius Jovius, cuni C. Yalerius Maximiuus illo
M^iCenas apud Pionem oijoy h^riiRdi^ 7raff;v cJTriw;
:
tcmpore nondum Csesar fuerit factus.
Pulabam {Vid. noi. od eap. 89), Aurelium Virlu- Tglf £Trtxe(p7ri9tv Tiy,?i tw 5£4xT«uev(a, avrt^ nv.psy^wijt' Nec
(\grisso|uni,sed cypieiis ei^^m tacuUaiibus, auro faclo
reni cori igendum esse , inierposica particula ei ged :

et iufeclo, pewn.ice ounicraise/vnancipijs, gro^ibus

vul;j«ia etiam scripliira declarai, Licinium sinoul fac-
iribuia iniponebontur pr» epriim uiodo. Qui ut mier
tuin esse Ciesarem Auqustum; cuin alias primo C;e-
^iviies et iuopes divc(-s|}s:iia etiribuli opus; iieque
s.area dignilas, inde Aiigusli nnin«n dareiur Princi-
pibiK.
hoc inopitius valde rormidaudum. At capitis tr^b^itqqi
Disserui {Vid. not. ad cap. 39) de combusiione
in omnes pereque unum, liberos modo (i^a.m scrvo-
oadaverum, putaviqiie iii binis iuscriplioiiibus iixc rum niilla c:\piia sed pecudnm iost;ir pro preiii.^v suis
:

verba, corpds integrim co.ndituii , deriotare corpiis a domiiio uum

cxteris foriuuis bo.rum irib.iitujM dfi-

illiid non cremalum , verum itumi mandaluin essc.

PfOdebalur) diviies el leuues, mariio^ ^i fa{i||bcs,
parentes e.l orbos. Non dicaiip juvencs et seqfis, iiu(Wl
Nondum conjectiiram illam damiio : sed videanl la-
meneruditi, num poiius signilicare illi, qui inonu-
?i rei mndus d.-vius, utnc(:ante vige.sunum auuuui o;|-
piie obligaretur. ei sengc4uti gua imiouuiias essui;
menia ista posuerunt , velint, corpora noii mutilatn,
pisi quod in Jiid.va bQc etiam pliquantulun^ ag^rav-V
verum inlegra humata esse. Nam illud ul lierei ma- ,

giia Geiitiles teiieb;it religio; mngimnique ipsis soln-

Ci ^ym Ulpiaiius auctor est D. lib. ui D.. deCensilius.
tiuin er.il, si tlorenUbiis et integris niembris, ultimum
Hic cma te iterurv rclinquerQ, lector, vellem, ccco
valere rebus humanis dicereut. Slaiius u Sylv. i, ailertur ex Iiali^ Henrici Norisii viri ceftg oeleliei:- ,

rimi, etcui pluriiuum antiquiiatis sludium debe(, Epi-

lo6 :

stola Consularis , quam mihi iljie dono miiiebai. Ad

GratuQ) est, fata tamen, quod dou mors lcnla Ja^eqtis capul Lacta^iiiii 10 dpceo , Caesarps in AiWdXsW»"'»'"
Exedit pnerile decus, ruaaesquesubivil plaue [iiisbe poiestate , ucc proptere» mirum essc
l?iTEr,Ea, et Kullu lemer^lus corpora daEnoo,
Galerium Maximianum .id carpeniuin Diocleliani con-
yualis eral...
eurrLsse. Ua;c inea ei alioruin sejitentia valde Orma-
Qiio non incommodp referi Gevariius faclura Aii- tur a viro prif;staniissimQ; quippe qui p. 177 l9ud;iia^
giisti, qui supremo die, petil-o specuto, capillum sibi Cpislolx docet, Caesareuui nomen nullius imp''rii t;:-
conii, nc muliis labentes corrigi praecepil, Suoionio dicium fuisac. Antonius Pagi, viritidem pererudilus
lesie. Scilicel umbras ila apud inleros versari, ut imperium C(esaif£um Si^biode coniitiemorat ; hoc alii
corpora ex viia «iecedebant, iiabeltant persuasnoi explodilKini , quos ita loquentes iniroducit
: Nos
u.i vel Deipbubiis Apud Vixgilium vi ;£ii. el Laius plaiie, iiiquiunl, iguoramus, quidnam sit bocce iinpt;-
apud Siaiiiim ii. Tlieb. ne alia exemiila advocem, riiim Cresareuiu Domiiiani ac Couunodi
, qt ille tuus
duceni. liide est, quod tam graviier in Antonium fingit. Nam Dio lib-Lin dissereus de litulis imperalor.
iiiveli;itiir Corneliiis Sevcrus apud Senecam Suas. vii, tesiaiur, appellationeio Ciesaris nibil peculiaris polen-
quod Ciceroni caput el manum ampiitari jusscrat _ tiee sigiiilicare, sed lanluin success,ioacm sliipis. ti ne
:

Hsec nec in EmalLio inilis victoria Perso,

^
a Domitiano disccdamus, Tacilus in iiiie lib. Iii Hi^-
iSec te, dirc Scyphax, iion fe.cii in lioste Philippo. tor. scribil , Doiuitiaiiuin post necem Vilellii a frc-
Iiiqtie tniiinfibaio liidibria cuncta Juguriha qiicnli milite Cxs^irem consalutatum. Etinitiolib. iv
Abiiieraiil, uosira^iue cadeiis ferus Aniiibal ira ait Noinen sedemque Ccnsaris Domltianus acceperai.
:
Menibra lauien Sl)gias luliliavioiata sub umbras.
Eo nullum eidem iioperium collatMui. pa-
aiilein liiiilo

El forieiiuc eliam rc«picil Nero, cumapiidSuelon. : let ex iis, (juaj staiim subjungit Prwlura Domiiia^o :

JSiliil prius ar nvigif.acomitibiisrxigit, quumnepoleslas el Consulare imperium dec£rnuatur. Praelura niilluni

cuiqiinm cnpilis sni lierel, sed ul qiioque modo TOTUS imperium.sed jurisdictiouis lai4uin p4*iestaiem Domi-
ti ino couferebit- Cxlerum uiCaesar, idemqiie filius
cremnretur : qnanqiiam Indibriuin, et capiil pilo in-
fixiini, iili (ieri soltiiat, aiite oculos habeie poiuerit. Vespasiani Aiigiisti , quidpi^^m auGioritatis ac potes-
Jiilegri igiliir iiiteros adire exnpiabanl Gentiles. ut latis siipra privaios prailores b>beret, eidem Cousti-
.scilitei iiilcgri.s eliam ini'inbris iii caiii[)i> Klysio cho- lare imperium S. C. docrelum fuit, qiiod nmla illa
reis ot cpiirH operam dare po.ssoni. Hinc puto occi- C;esaris api>elt:aio nuHuiu eideni impcrium iriliiicbai.
sonim iiieinbri dili;^entcr fuisse aplata, iil scilicet Maious Aiiroiiiis filio» adhuc pueros Ca'sares creavii,
lanqiiam inu-^ii ronderentur. Siatius iii Th. 132. nullo ouui eisdeui irnperio cujus ob ;et:item noiidum

Viilne.raque alta replenl lacr\fnis. Pars spicnla dextra

capaces eraiit, communicaio. Idcm vero posl anuum
Nf-quicqujiii liarcenie Irahunl; pars molliier aplanl nonuin imperium proconsiilare Cominodo iradidit,
Brat;hia trun^-a li>i f, ei corvieibus ora rononunt .uiic quod sine uUo iinpcrio Csesar lautuin fucrat. Cie-
 , ;

m PR/EFATiO. 470
nim poieslalem atqiie imperlnni Inlra urheni
Aiigiisii » liani Fasti cidcin anno cclipsim ciinm
iradiJernnt,
silii reservanies filios Caisares iinperio proconsulari
, solis advocantes. Sed cnni Onronio e.i Cirsarnnrde-
exlra urbeni insigniebani. Itaqne Commodns ac reli- sis;iialio rcferenda esl ad linlondns ni:irlias A. Clirisli
qni Crcsares, anle imperiun» pnicoiisidiirn, omnis im- 29"2. Etenim nbi Laclaniins cap. 35 dc Calerio scrip
perii experics censibtnlnr. Hinc cuni anno 175 Sc- sisset :Jam decimus et octnvus omius agabatur , (;ui)
naUis nuiiliiini necis Avidii Cassii accepissel , inler prrcussil eum Deus insauabili plaga, clc, addit P'l .

fcslivas ncclamniidnes ahsenli M. Anrelio fnclas dixe- h(i'c (ac!a sunl per atinum perpelein, cum laudem malis
rnnt Commodo imfierium juslum rorjamus,Commodo
: domitus bemn coaclus esi confiieri, eic, ctjam deficlens
Tribuniliam poieslatein ro^amus. Erai igimr Coiniiiodns Edictummisit linjusmodi. Ilatjiie agroiare ccrpi' pr-s-
siiK! inipcrio, qiiamvis j,aia inde ab anno 1G6 Caesar trenia parie anni inipftrii. sive THIB. POT. XYIH oc
essei, desliiiatiis lamen ^d iinperiiim. quod nna cum loto aiiiioTRlB. POT. XIX morlm vcxntns fuit inilio :

trilninilia poiesiate codein denuini annu 175 accepjl.
Ideiii Cominodiis cum AIImiiuiii C;rsaris nomiiie du--
nassel, bic poslea iinpcratorpi;o coiicioue dixil C'nn-
niodum donautem ueCresfiridiio uotninfi (onlempsi,
im|ierium Ca'sareuni dixli, sed pnriiiu putnin iionien
Cajsareum. Uoriiiu aucior QipiioHnus cap, i ei ? iii
Albino. U:cc apnd viriitu (nni pracclaruui cl Faslu
rnin corrcctoreiit el condiiurcui, cnjiis aiuiciiiam
linnianiiaiem et erudiiioucin tnaxinu tacio, lcguniur;
atqne ex jis, leciof, peispicerc su>u.d potcs, non male
Julianmn sese vocasse Apnmlorem fidurnj Ci Gale-
riinu M:»xiiniaiiuLm .npud t,acianiiuin cap. "J eansas
.
liabnissc^ qiiare dciieciaiet CijCSQris ||omeu, cminiue
iilud in liiieris ud SQ dalis audissel, exclamaret truci
yuliu .^c yoce terribili QaiAdqne Cccsur? ci qnare
: queuli, si Lacianlio lides, coiiiigeril.
landem G.ileiins !VI:ixiiui|iiis cap. 52, nec Ccesareni &e,
nec lerlio loco }w\mnati volibnt'
H;ecconiiiiodnm(Jigesseram,cuiu ccce milii liticr?c
a viro priesianli^.siiiH» airerupiyr; quas(jui:U^aisareaui
digniiaieiu maijis illusiifjni, uou secus. ap iinntun,
quoCoustai.iius ac Galoriiis dpsignali Caisaies inQ-
runi, adjicere, legtor, bona (ua cum veuia, Yjsuin
fiiii.
Jllusirissimo Domino , erudiiissimo ac clarissimo viro
vero TRIB. POT. XX, ncinpe post kalendas in.nriias
A. Cbri.sti 311 edicinm emisit. Jaiii vero si cdieiiim
: promolt^assel anno eailem 511, anlekalendas innriJMS,
Non sub exilum TIUB. POT. XX pnmiim inil* A C.2i)l,
iUi pnlat : aiiYiniiis, idem aule edicli pro,\unlgalioiieiu
pleno iiieiiiiio ;i'gi-oiassei ; neiupe postrema parii»
, TfUB. lOT. XVIII ac lursns TUIB. POT. XIX :>c XX
ciiniCousnlYUl, auMO sciliceioll, eilicinin emisorit.
Cousiilcndye rsulefn sunl labulifi asironoinicie, si (puu
B eclipsis anno^ns coniigerii, uti prcduni laudaii Fasti
Pclayius aiino Cbristi $91 poiiil oflipsiin die 1.^ luaii,
liora lerija posl ineridieni. Ai Idacius eam ccliiisim,
ac illoium C;esariim dcsignatinuem perperam colcin
anuo 2'Jl recitavit, cum, crcaiio Cie.^arum anno iqsc-
Ue iinperiu Caisaruin :>'ib Aiiguslisilacensc:». Qni-
dam Inerc puri |*uii C;vsarcs siue ullo imperio, nii
Caius ac Lucius, Au'iu&li (ilii, siaiim pos.t .ndoptioncm
uii ci ?>Jero, auicqu;uo A. li. 804. impcrio pv"(i'nsi,i-
btri ornareiur. Ita cliam ci CouuTlodus cjusqno. rrater
Ao.niiis Verus, ciim essei4 p.irvuli. ^t, qiiidiMn ''jii t"'5
cum dignitat^; iinpcri,um accipiebant. lla
C;i:s;irea
ac Galerius eum pninmn C;esare,s facii
{><i.!istauiius
sijiit , proconsulare impcrium accppernnt.. Yopisciiii
cap. 6, de Vita Cari ;iii,. biiuc in aniino biU)iii'-so ut ,

D. GisBEaro Cupero pr(cpolentiun\ ordinum BeUjii

,
Cmno C(i'sareum imperium ((bror{avet, cum nlinilio ds
Foederali senalori ampii^simq.
Vila Carjni scribil, Ca;sari(inum ^enerel imperium, <\\\q
Cum epistolaw ceosularere tlbi, vir illusirissime, ncmpe liclluin m Occideule gerere poteral. Vido
niiilcro ausus sum, liaud iuvoti^milii fuit, ut tii ar- scripla niibi p. 18;) tenotapb. Pisanornni. Cniii vero

duis, ac boc praeseriiui armisGallicia coijcussui Eu- bcllorum :ulminis.

Constiinliiis ac Galerius nli fnliiri

ropa^ niotu , pra^poteuiiiun ordiuniu Delgii Fcedo.raLi iraioies C?as, dicli fueriiil.iiUpcriiimetiam prcconsn-
negotiis iiuplicitus, oculos ad eamdcm dcftccleros. lare niia cqm iiomine Cfcsarco iuiiMiml. Hinciii plu-
rimis rescripiisCodicisJiisUn. in titiilis li^gum Diccle-
Naiii iu supremnni proviiiciivriiiu Bolgicaium sciia
luni coopiatus, piu'8eniia, ac quce vario eveiiiu oon- liaiii el Maxirriiaiii , Auricj. Ca^saris n'imin:»iiinr,
et

lingeie possniii, consitioac pmvidenlia ciirare dckes, neiupe ol» impprinm proconsulare exlra urlicm. lln
iiou aulem in elapsa reir(i s:ecula aiiiiutnn revacare. Ciim V;ileriano cl Calheuo C:cbar V;dciiaiiiis ei aiii

Verum rescriplis ibiUem pra>[ioiiitnr, nii ol Pbilippus CPbac

, (ini ubi in senalu uiaxiinis
tuiis geniiis esjt,
de lebus cousilia discniis, ac Conso pul>iic(\ iilas, cuin Aiigusio paiie. Al iii eodem Codice,
nbiOivonjiii
tioini posiea Minervaisacrisoperaris; quod uirnnitpie
fiai.ruia rescriiila recit;iiitur,muuiii:iin legitnr sddilus
cum lande c.xeqiii iis tanluin daliini, qm.s ^eqniis M. Anrclius C;esar : ex ([110 iiifero, liunc, vivenie An-
toniiiii i*io , pnrum pulnm C:csareiii fuissc- Videsis
ainavit Jupiler. Ilinc victoris geniium populi Fa>los
lil). II Cod. tii. 1', 13 el 58; lib. vi, lit. 2(j. Nec ilem
a me emendalQs landas , qui ob pr.Tcclara abs le cdiia
volumiua in lillerari.i! reipublicae Fasii.s es laudalissi- Comniodns una ciim patre M. Aurelio ac L. Vero le-

niiis.Laelor fuitcm phiriuium, (jiiod aiireuniLaclanlii gitnr l:b. 31, lil). v, lii. 2.5, lib. vi, til. 26. lia-
111, lii

qiie esistiiiio.qiiosdam Augiislos imperiunl procousii-

iibriun novis supia Baluzianus uoiis illustiMlurus s^is;
pleraqiie enim majoiiliiis noslris ignoraia ibideni ex- laresiiisC;vs:iril)ns ti;ididisse; alios vero niidam omni
ponnutiu', ac clironologia imperii Dioc.letiaui, qiia; impoiio Cff^saream (iliis sivo naiura, sive
dis<iiiaieiii

Scaligerum, Paiivinium , Baroiiiiim, aliosqne latiiit, adoplioiic coiiiiiinnicasse Al oinnia b^vcsingnlari iiiflR
recUssime"dcvl.ua't'ui-!""tSiad'auV^'T^^^^ Aurelia- ^ cindilioni c_xamiii;,iida propoiiM ea ineiiie, nt sim pa-
.•aliis tuam i.i senlcnliam, (ju;eciimqiie iUa fiieril , pe-
ueu5is diiduni nieam sciileiiliani rog:ivil dc a!|iio,qiio,
juxia Laclaiiiiuni Coiislyiilins ac Galeriiis designaii
,
dibus traiisire; es cniiii Seii;itor, ac apud iu« prima;
eli.im, nl olim diceb:ntt, seiiteiili;^ coiisalaris. V;ile.
Cyes. fiierii.t, cum B;ihizins id aciimi piiicl aiiiio lene
vir doclissiiiie dccns (ii
littorari;e Belgio rci
Clirisii vulgaris '393. Al rescripsi Baluziuiu aiini me- , ;ic iii

tacbroii;siimui;i(.lii(itiere.iNaiiiG;ileriiisMaximi;innsiii pnesidium. Dabam Florenti;e tO kalcndas dccembris

tiluloedicti pro Clirisliaiiis promiilg^iii A.C. 511, quo ld88.
ei idem Augiislus aniiuam iiiter crucialus projecil, lllustrissimne Dominat. Vestrae
iuscribiiur TBIB. POT. XXAl si ille tri-
COS. Vlll. HumiUimus et addictissioius seryus..
biinitiain poiestatem accepissel A. C. 295, eadem
iribiniilia potestas anuo demnm 512 kalondis marliis Hwc Vir illustrts dortriiiw ad me mlsil ; si lib}, qm
vicies coepissel muliipiicari. Panviuiiis sciibit,eos lector tamutn quantum
,
milii placciH , placebunl cerlc
(>t«sares designatos fuisse A. C 29i, (jiiod auiea Ida- plurimum. Vala.
471 GISBKRTl CUPEUI 473

NOT.^ IN LACTANTIUM.
l)e. itoriiius Persecutonm. Ex exemplis qnnp Ba- A mano. In nnmismails occnrril Serena Tranq. et
aliis
liizio tH Columbo
noiaia sunt, salis paiel Veleres ita inox pax jocunda et «crena diciuir.
(...icianiio
freqiieiiier mories dixisse plurali numero. Neque ali- Tnnpluni Dei, quod ab impiis fueral eversnm. Ilic
lcr lu<\uiiur Manil. i, 887: ngi de leniplo Nicoinediae, qiiod a Diocletiann et
MaxiinTano cvcr.snin fnil, uli paiel ex cap. 13, piilat
r.esserat ofGcium iatirymis : el funera deerant
doctissiiniis Baliiziiis. Vernniego arbitror, intcliigi in
Morlibus el lacrymoe.
generc debere Christianain religionem, vel Clirislia-
Scii. Siiis. exlrema : Jubaet Petreius niutuis vulneri^ nos ante vexaios acerba persecniione, nnnc vero per
but coucurrerunl, et morles fmieraverunt ; quibus ad- Constaniinum paci et quieli reddilos. llinc mox nibil
dendus Pruileniius n coiilra Syniin. G7o. Cirlernm id de aidilicio exlruendo scqnilur, ulj omnino necesse
qui)d Columbus opiabnt, ut Joannis Sarisberiensis erat verum de menlibus, qnas pax jocnnda et serena
:

opnsciiliim. quod de Exitu tijrannorum, ipso in de l.iMilic.U; hnciiue ad proeccdeniia respicere, palet ex
Ti'ugis CurinHuni lesie, inscripsit, liicem aspicerel pii- pariicula enim satis superque. Neqiie aliter mihi in-
Micam, id cerlc et ego vcllein summopere. Arbiiror lerpretanduin esse videlur, qnod inox scquitiir Qui :

eniin eum Dioclciiani, Maximiani, aliornmqnc lyran'
noruin el iJEooaxwv morles eviliisqno memorasse; et
ut vclercs auciores legeresolebal, potnisse lorte con-
snlere liiine ipsuiii Lacianiii libellum, cnin s:pcii1o
vi.verii xii, qiio ninjor longe niss. copin supererat.
Lmiis iiivenlioiiis editionisqne lnijiis opusculi Anglis,
vei Gallis reservala e.^t, qnia in iiirO(|ne regno vitam
egit ei certe erudiiione pnestantes viri oinncm ino-
; cap. 12 eaindcm voceni pro conventiciilo poni. Sole-
verc lapidem deberenl, ut ea Joannis Sarisberiensis
cnra in liiceiTj prodeat taiidein. Balaeo lesie, inscribi-
lur de Malo tyrannorum cxilu. In Bibliothecx Bo-
dicianre manuscriplis laudalur ejnsdein Nero; etarbi-
irabaiur Grajvius idem opusculuin esse, quod a priino
el saivissimo tyranno ac porsecnlore, Nero, el ab
arginnento, de txitu tijrannorum , fiieral inscriptiim :
qiicin morem libros inscribendi vetusluin csse, exCi-
ccrone ei Varrone consiai.
CAPUT PRIMUM.
templinn sanctum everierantj ruina mnjore ceciderunt:
qui juslos excarnificaveranl ; nain hoc in genere ad
Perseciitores referenduin esl, qui cerie non jusserant
teiniduni Niconiedi;e deleri omnes. Quin el initio ca-
pitis teniplum illnd, sive caetinn lidclinm, ecclesian
t. votal: Reslitutaper orbem lranquilUiate,pro(ligata nu-
per ecclesia rnrsum exurgit; qnanquam non igiiorem,
baiit ad haec Patros gciuiliuin deornin sedes /«»»;>/«,
et loca, in quibus Cliristiani conveniebnnt, ecclesins,
vel conventicula, etc. vncare; id quod facii ipse Lac-
laniius, cap. 5, 15, 35, 56, p.iteique ex Aiirelinni
imperatoris epislola apiid Vopiscuin, et dociierunt
salis eruditionis prxsinntis viri. Atqiie nt fideles in
novo Fcedere dicuniur v«6f eeoO: itn el Paircs L^lini
eo>dem vocarunl(mp/Hni Dei sanclum, fidele, stubUe,
ccelesie ; uti facii ei 15 necnoii
ipsc Lactanlius cap. 2
IV Iiistilut. 25: Conqucrenles profanos homines sacris
interesse, egerunl Principes suos in furorem, ut expugnu'

Addelur his ontnibus. Fallor. anl intelligitur diabo- rent Dei templum : ubi ueqiiaqunm respiccre Laclan-
lus qiii pr.necipuiis (idelium adversariiis ct liostis est, tiuiiiarbiiroradteinpluin Christianoruin apudNicome-
qiicmquc landein ciiam vincendum esse, nnn
dicil diam, vernm ad fideles, qu>>s per lolum Ronianuin
seciis ac inslruinenia ejus persecnlores siipcrati iniperium conati siinl expugiiare ; et vox hsec non de
fiicruiit cap. 14: Novies eniin tormeutis crucialibus-
:
eversoconveiiiiculo, licei iiiiliies manus opcri admo-
que variis subjeclus, novies Adveiisarium gloriosa^ con verint: sed de Christianis pcrsecnlione affliclis com-
niox
fessioiie vicisit; idcin repeiens."cnm'Z"/»H/Mm, C nioclc potesi usurpari. Sic lib. v Iiisiiiut., 2, t6 Dei

vel diaboluin vocat : Novem prwliis Zabutum cuin sa- iddilum indicare videtur, el ibi lideles debcre inlel-
leUilibns suis, pcrsecutoribiis
id esl, debeUusti. Et ligi, iion secus ac cap. 55 iiifra, qaia edictum, quod
,

45 dicalur nnns inlcresse de

qiiniiqiiain Mnxciitiiis c. inox sequitur, omnes Chrislianos respicit.
adversariis Ihi, lamcn ilie nliique omnes eo, qno h.icc Humano qeneri provideriml. IIuc perlinenl nummi,
scr:licl);ii icmpore Lnct. sublnti fiiere persecntores quibiis iiiscribilur Providentia Aog. et Sapientia
iinil<; c.ip. Uoc modo Deus univerws persecutnres
50 :
Providentissimi Principis el per genus htmanuni
;

ttoininis sui debellavil, iil eorum nec stirps, nec radix solcmiie est intclligere iinperium Romanuin: unde
ulla rtnnnnerot. Va lamcn his omnibiis addetur advi.T- in iisdcin iiuinniis Sai.us Generis IIumam occurrit.
snriu.<i, id esl dinbolns ; id qiiod indicai fino
eliain Nunc placatus. Pulabain t6 Deus poni dcbere
linjii> libelli :' Ut omnes insidias aique impetus diaboli post placatus, el Laclantiiim jacentes el affliclos servo~
a populo sno arceal, ttl florescenles ecclesias perpeliia rum posnisse, pro iniscris el ainiciisservis: scd nunc
quicte ctislodiat; quo.l si lil, diabolus cerle victiis est, non displicet Columbi precibus; quod el erudilis
ci nddilur reliqiiis ;iilversariis prociilcalis. .\tque iia Anglis in incntem venit.
dinliolns (liciiiir iii;iriyiibus certnmina parnre. Pas-io De quo exitu. Verbn qu;c exciderunt, ila forie
SS. Perpeiu:i; et Fclic. Puellis aulem ferocissiniani
;
siipploiida siinl De qno exitu inipiprum testificari pla-
:

vuccain idcoque prwler consuetudinem comparatam,

,
cnil, ut omnes, qui procul nioti fuerunt, vel qui post

dinbolus pra'paravil, sexui earum etian de bestia ccmu- nos futuri sunl, scirenl qnatenus virtutem ct MajcstU'
Inlus. Gr.eci hiiiic ailvi;r>ariiini simililcr vocnnt avrt- li'.m suam in perdendis delendisque ncmiinis siii hostibu»

xttvttvov, qiioinodo Clirysosi. in C:ip. xii II .id Cor. Deus summus osienderet ; inox, post aKt/orfs , pnlo
Episiol;i;, riians III Reg. iv, oOz ^v 2'/t«v ev naipo.i; excidissc tuntorum scelerum, vel perseculionis. Angii
avTov, cxplicnl, T0VTS7TIV «(•.'Tixeiasvof el ita 6 «vTixji- :ilitcr p iiilo supplent, at(|i)e eliam Coluinbus ; quorurei
;

fiijvo,- ad Tlicssal. est Doi advcrsariiis, vel

in Epist. conjccturas bi quis me^ prxferat, haud id feram i

Amiihri^lus, qni semper ei perpclno Denin oppiignai. gravate.

lieitilula per orbem tranqnilUiale. Ila eleganlcr CAPUT II.

loqiiP.banlnr, i|nia belli leinpcsintibiis, uli noiissi- Criiciatut es'. ex Lnclan-

Id est, cruci nfftxus, uli
iniim, el procellis conipariibnnlur. Inde iii iimiimo lii docel Columbus; neque aliler locnlns esl
Iiistiiiit.
Anniiiiii :ipud Tristan. i. i, p. .576: Tr,vnquii.lit\s. Ilegesippiis lil). xviii : Capiebnnlur innumeri; quin'
AcG., ut iiidicareiit, Anioiiinnin prudentia sua el vir- geiili fenne a<l diem crnciabantnr.
ute pacein ei tranqiiiUilaiein dedi^se impcrio Ro< Uuobus Geminis. Qu;uu divcrsa alii $citliuui, Qoluai
 : ;
475
est: vide Scmligeriim, Pciavinm, Bncl>eriiim,Onupli-
riuin, Langium, Ciiristmannum, Th. Lydiat
Procella nubis. Plusdicit, quain in sacra Scriptura ;
ibi enim tantum vtfilr)? mcntio, et ablalio ipsa ex-
primitur «v£>riy6r! stV t6v oOpavov : quse loquendi ra-
tio procellam excludit plane , doceique placide J.
ClMistuin D. N. in coeliim sublatum esse.
Pcirus Romam advenil. Tradit hoc etiam Lactan-
liiis IV liislitui. 21 Miraciila aulem respiciunt pro-
: habebant goneraie nomen, ut bestiw, animfilis ;)dlu-
ciil dubio fabnlam, quro fertur de Siinone inago, quae-
(jue n;irraiur Arnobio et aliis.
Ac slabile. M esl , firmuin , duraturiim.
iinmmis occurrit, teixus, vel TERtiA stabilita, npnd
Erizziimp. 386,(1110 signilicaliir prociil diibio, impera-
lores pacem duraturam et lirmam dedisse orbi ter-
rarum.
A cultu idolornm. Hoc Lactaiitiiis
loqiiitur ; nam Eilinici dicebanl
scriptio apud Gruterum
DIOCLETIAN. CAES.
AL'G. GALERIO. IN OBI
ENTK. ADOPT. SUPEU
STITIONF,. CHRIST.
VBIQ. DELETA. ET. CUL
TU- DEOR. PROPAGATO.
Utque ex innumeris tam GiMcis, qiiam Lalinis auc-
loribus, nocnon ex inariyrologiis et Actis martyrum
paiet, Geniiles siatiias deos repraesenriantes ipsis deo-
rum iiominibus desigiiabniii.
Adreligionem novam. Et hoc
lur continno Chrisliaiiis, n(i patet satis superque ex
Arnob. lib. i png. 3'i, lib. ii pag. 92, 95 et 94, aliis-
qiie. Inde Asclepiades gentilis apiid Prudent. Ilym.
10 Trspi iTSf. vs. 580 primo celebrat sacra vetnsta,
ei\n{\e noveUum doqma Chrislianis objicit; et Baro-
iiium secutus Trist. tom. i, pag. 698, per pueros el
puellas novorum hominum apud Capitol. in .M. Ant.
pliilosopho, intolligii pueros Chrislianoriim qiian-
qiiam ego existimem Casaubouum
,
veriora tradere.
Primus omnium. Hoc iino ore narrant
qnaiiqiiam a Claudio Cliristiani videaulur male ha-
biti. non secus ac jud:«i, quorum noinine primis Ec-
closise nasccnlis lemporibus etiam illi veniebaut
(qiiam in rem extat locus elegans apud Sulp. Sever.
II, 99} non tamen motus ille inler perfeecniiones nume-
ratus est. Claudium Jud;eos Roina jussisse excedere,
Iradit B. Lucas in Aposlol. Aclis; ac de eadem re
ila lnquitiir Siielon. o. 24 Jndccos impulsore Cliresto
:
assidue tumultuanles lioma expnlit. Per Clirestum pro-
ciil dubio Clirisium D. N. inlelligit, eumque ila voca-
bniii, quia Clirestus erat iiomon Romanis usitalum,
uli ex inscriptionibiis, el Cic. ii ad Fam., 8, paiet;
et piito gentiles errore nominis Dominuin nosiruin
ila nominasse, iion autem pcr coiuiiineliam, id qiiod
tainen eruditi existimani. Neque enim mihi ulla con-
liinielia esse videtur, aliquem Cliresium, id est, bo-
luiin, suavem, beuignum nomiiiare; quanqiiam erra-
voriiil satis supeique geniiles, qiiaiido illud pulavc-
j) Eiise reventnri nieniinerinl quod eliam facit mi ex
riiiit Salvaioris nostri nomen e.sse. Impellere auiem
Cltrisius Jiidajos non potuil, quipi»e qui iinperante
Tiberio coelo reddilus est sed hoc ita iniiii videiiir
: lenariiim , de quo videri etiam poiest I. vii , c. 1 ex-
essc iiiierpretaudum, nonnullos JudKoruin noslriim
Chrisiuin dixisse esse Messiam, alios conira id ne-
gasse; alijue inde tiimiiltus inler ipsos tam privalim,
(piain publice orios esse. Sed tamen Claudius iiihii
aliud fecit, quam ui omues Roma i^xpellerel ; illoqiie
lempore absque diibio eiiam Cbristianis eadem sor.s
obiigii: el quia solum tantum, foriuuis religioneque
salvis, muiare cogebantur, Claudius inter persecu-
tores numeraius nou est.
Tam malic bestiw. Ita Neronem, Dioclelianum, et
alios pcrsecutores nominat oplimo ineriio Lacian-
tius, uli monuit Baliiziiis. Videantur capita 4, 9, 16,
2^1, 32 ot 59, iu qiiibus, modo cxecrnbile animal,
iiiodo nefarium, modo nuUu besliu occnrrunt. Laiiniis
PaC''"s Maximuni vocai belluam furentent; ubi si-
;
NOT/E IN LACTANTIUM. 474
A milia ex Rulilio et Seneci observat Livineins. Nt;-
et alios. que aiiter loquuiilur de tyrannis el inipiis princi|>i-
bus Liv. XXXIV, xxxix Cic. lib. i ei
: Offic. ; Lucia- m
nus pag. 1015, iOI6, 200 et 206; Ed. Bourd. Dion.
Cassius lib. lxxvii exiremo; Arnob. v, p. H."; Asie-
rius Honiil. 1 : quibus addi potest Riltersh. iv, 9
Lect. Sac, et in passione Serapltise Helpidius rabi-
dissimns cams vocatur. Scilicet inlerdum non saiis
bere sed quod eorum maxime foedis hominibus
:
conveniebat, vel convenire puiabant, projiciebant,
Sic in Ila Lyciiphron p. 20 Helenam propter impudeniiam
vocnt xvva ; p. 170, Ciytemiiestrain 5/)ax«tv«v 5ti|/«5«
hoininesque moribus sajvis et asperis praediios ofzi;,
5^«zovr«f, el scorpioiies dictos esse, obsfrvavit Meurs.
ad Lycopiir. p. 125. Sic Asleriiis p. 72 adullerani
ut Chrislianus noininare nullus dubilat «a-TrtSa xai.£;<t3v«v ; et apud
cultum deorum. In- Liviiim XXXIX, 11, Hispala, miilier non satis piidica,
excelra voc^tur. Sic Jiili.^^nus, Cp. 25, Conslanlinuin
j. appellat 7ro>,yxsy«)iov v^p«v\ unde satis per.spici po-
** lesi.quo odio Aposlata i!le Christianos fuerii perse-
CUtils.
Adventum ... nefas. II.tcc posse exi-
sic snjipleri
stimo; quod nefns duos proplietas vi-
esl credere. ,SicHl
vos csse Iranstatos el in ultimo swculo inilium Christi
,
sanclum ac sempiternum, cum descendere cceperil, prW'
cessuros pronunliant, eodem modo ctiam Neronem ven-
turum pulant, qui futurus prwcursor diuboli. Et recio
primo dicil Laciantius, nefas esse credere Neronem
redilurum, ei Anlichrisli prucossuruni adveiilum;
est, qiiod objicieba- eosque panlo aiite quosdam deliros noininat. Ilinc
paiel auctorem nostrum, id quod moncre oblitns non
esl Baliizins, noii accedere eoriim 0|iiiiioiii, ipii cen-
sebant Noronem non esse niorlnuin, sed adbuc vi-
vere, et venluriim ante liiiein susculi, ipsunique vel
fore Aiitichrislum, vel lemporibus iisdein per Occi-
deniem saDvitiirum, quibus ille per Orientem quam ;
in rem jilura videri possuiit ajiud Casaub. ad Snelon.
:
Coinmoilianus Iusiriict. 41 canit, Neronem de in-
et Saimasium lerno revorsurum; ejusque versus supponendi sunt,
p
quia libelins ille rarus est aifmodum, el quia adven-
omnes ; et tus Heliu! etium fucit inentionem :
Dixit Esaias Hic homo qui commovet orbem :
Et reges loliflf m, siib qiio liet lerra cleseria :
Aiiclile, quoniam propbeta dc illo itrserlixit :
Nihii ego coniposile dixi, sed ueglcgeiido
Tuui scilicet mundus fiuilur, cuai iile parebit
In iros imperaiiies ipse diviserit orbem,
Ciiin lueril aulem Nero de inreriio levalus,
Helias venielpriussigiiare dilectos.
Ues qiias Africae regio et Arcloa nalio tola
In septem annis Iremebil undiquo lerra
Sed medium loinpus Heiias, medium Nero teuebit.
TiiiicBaliylon merelrix iiicinotacta favilla
Jnde ad Jerusalom pergel viciorqiie Lalinus
Tunc diccl Ego sum Chriblus quem semper oralis.
:
Per Proplietas auiem vivos iranslatcs duos, inlelli-
gendi siml ImiocIius et Elias, uli paiet ex 4d. Danias-
ceno, IV, 27, de Orlhod. Fide; quaiiquam alii solius
,
laudalis versibus paiet, Commodianus. Prasterea
rcspicere Lactantins videtur ad regiium Christi mil-
tremo, ol cap. 14, alibiqne lnslit. IMvinarum; illi jue
addi poiest Commodianns. Ul aulem hoc loco descen'
dere dicit Cliristum advenieulem : ita etiam de ejus
nativilate non aliler loquitur, iv Inst., 10 : Ul essel
necesse , appropinquante swculi termino , Dei filium
descendere in terram. Graeci id vocaiil x«T«§«tvctv,
et Jupiler K«T«6«Ti3f, vel Descensor oocurrit in num-
mis, ooque noininead adulatiouem proiii Athenienses
honoraruiil Dcmetrinm Poliorcetem, lanqnam in euin
mutatiis Jupiter in terrain descendissct. Non satis
caulc, me:i exsenlentia, Tristmus, tom. ii, p. 571,
oxplic.il,/» icrram fulmen jaculantem Jovem Naia
qiiamvii Jiij.iler lulnieo jaoiiliiis, et oimi pluit, xa-
T«6«iv£tv, ei Jcsceiuiere possit dioi, ipsimi(juo f\dco
faliu.eii vel <T-/.r;nxo; , Lycophroui , p. 67, voccliir
,
 475 CiSBERTl CUPElll 470
xarateaTr:,- , ci cld«m, 199, Zs-i; xKTaiSirn; dici-
p. A hus, qiiaj Anloniiiis allisqiw bonis principibus iri-
lur ruliiiiiic hosiiiim (iomi)S iiiceiulcre ; quanivis loca buuuiur, verum eiiain ilia, qua Domiiianus in pios
riihiiiito lacia cou<ccral:i fiicriul ci-lisii Jo\i, testt) gr.is,<;nius.
Miigiii Eiymol. nmioi« iu v. 'ev/jVjc-i» , ueo iioii
Illiiis insiiiiciu prinuis Nero, m.Ttre porcmpta,
P11II1U.V lil). i\, ca|». 5, piiin lauicii, honietriinu lla
SaiiKuiueiii a|iosi(iliciiinbil)iiao 1110 sira{ro pioruin
tlii liiii) l'ui<si', t|uia uiiiilaloreN iii^iiui Joveui e<i«o ci pn^iiriiiiii bciinis niibl s:eviis iiiussii.
l*(illiiii,
per^iiasnni soso Imlieie vo|«l):uii videri. Sic el Jnpi- Post tiuuc 01 l)(0iim jui^iilis liacciialiis a|icrlis
ler (i^^tviidtTodioiiur, i|(iMiuia pliiil. Virg. n Gouig. luiaiKuu |i:ivii rabieiu mux : et silis aisil

MuUoruiu siuiilis.

Tiim patoroinu![ioleus faTiuKlis iMihribu.s wilior Cnusas suas babuil Pnidenlius ciir Do-
prociililubio
CoDJugis in gmniiuii laie tlo.soeinlit. miti:iui S;cviliani iuvolvcrc qnam eiiarrarc,
siicnlio
el forlo li.ic luyilioiogia rei>ia\si'uialiir in iiiiuuno nalncril. Scilicel persecniio iila non (jiii diiravji, ct
Aiiiouiiii Pii ;n)iid Seg:iiuuiii 197, iu ([iio Jiipilor
, p. ciMisiiiiiiii illc lunlavil iii JTiclins. Anuo cniiii ini|iciii

in ncro sii:>pMisus. 01 alaliuii ;eni'ns luluicn nun inauu, quarlodcciiiio incifipil s;e\ire in (jlirislinnns; cunupie
allcra o
toruucupi.i' clTuiurH vel rorein, vel pluvinm. aiiiio (piiiitodecimo occisus sit, pcr iiiiilios uliipie an-
sios id riccreiiou poliiii:id niiod clariiis pniebii iiidc,
cvriJT lu.
cceptum repressit, rcsii-
qiioil, losle Tertulliaiio, faciie
Donec impidx nianm. Inierpres Yulgauis Esaix, tuiis eiiam
quos relogavcrnt. iNec oiniitendum, 011111-
,
XIV, 26 Fl lia'C eu tmiiiii c.vieiita .ik;;* uiiiveiitax »•
:
dem Tertulliaiiiim uli verbo tentare : Tcntaverai l)o-
<jc»/i'.s; Lncinni. cap.se'|. : linj^ias^ uuiuus in Ueitm in-
icinuvit; iidiil>,iie nlind illa*. loipicmli riiliouos si^iii-
g i)i//(V(HHs; ei LaciaiUiuiu cap. pnvced. Vcribcre, Ho-
milianiim subjeciotum cervicibus. incubasse quam diu-
ricaiil . qiinui nlii|ueiii i>pi>iigunre. Alio seusii iii io».
tissime, el lutuin retiuos^e (lonec impia.s maiius adver-
npnd ririil. 1. dcccxxx. 1'iocoi) diciUir )ao/i'j& levjre
sui Doiiiiinim tenderet; cl Iradilum esso iii nianus iru-
conira Ih'um , (/iti iituoceniein suslulit, nddilo «iiia-
inicoruin suoium, cum ad jusliim popuinm perso-
riiiu elcvntariim iiinuiim cciypo; iiaui iila se iiiiiu-
qiieiidnm iiicit:ilu:i e&l. Nain \iM loqiiciidi fDrma; sn-
ccniem leslalup oliiisse , dcuni<|ue iil crudelem ac- tis indic>ant superque Doiniiiamun ulliiuo iinpcrio
cii<ai, cpiod irtin ciii) lium:)ius &it erepla ri-biis.
sim pcrsocnliftiiem ipovissc quin el vo.v tenttire, :

Iiiierfecius donii, hAiain nicmoria. Paium nbest

qiiin disiiiigiiam : iHierfeclus. liomi eliam
Iloma', ex Seiiaius docicio, uii p;ilel ex se<p|. ei
Sueiimio. De more auiem d;imnaiiUi inemoiiaui nti-
ciijns \iile I.ips. ad vi .\iiii. Tacili ei R;id. Fi)rnor.
Ji, e. 17 ct IS Rer. Qiioiiiiiainrnm. Enquc periinel
cnm ei.uollire qitodauiuiodo, ei incoepiam esse signi-
, id esl
/icnre videlur. Pra;lerea Prndeuiius d(? cruciniiiuis ci
cx>dibii:j, quibus iii Clirisiiauos s.Tvicriinl JNoro cl
Diicius, liKiiiiiur. At Domiiianus eos uuiiuni ncci de-
;
dii, qui se oriuiidos Juda et cognatos (diri^iti cssc lii-
Ctbant leliquos aiiieip rele|;avii, iiii baud obsciire
;

niiiiinios laliuin iiiipp. eliam aholitos oi lusos luisse,

ex Eiiseb. !II, 20, palel IfiQC eti;iin Tcrtnlliano di-
: :i

uti rnctiim, Dione lestt*, n.oriiM) (lalionJa; vcl iiiliil cilnr restiiuisse cos., quos relegQvcrai ; o[ ;\er\:i redirc
eos vaiiiisse, quemaduiod>im docot Arrianiis de Ne- patriameos perJiaisil, qni p^.flvznif craiii £^s/rj/««5vo«,
.
in
roiie agciis iv, 5, in Epicieium. .At qu-inio inclius
vel cxpiilsi. Heiir. Dodvvcllus, Di^scrl, \i, \\\ C^piia-
cnm 1'onis prin(:i|>ibns linbcn; «'/«Srlv iJi-jffj.r,-j ,
qnain iinm ituiUiis csi in adnirueiida m^uiyrum paiicii^iic;
iis trJbnil Thi-mistiiis Orat. iioii;) ! Qnod si disliuctio
Lactanlium sccutiis, pQrsccuiioncs, qii;e
^ rejiciKiue,
liuRC admiiicndn iioii cst ,
pcr to domi prociildubio ^ Adriaiio etAntoninis iribuuninr. Ejns sciilenliam rc-
<

iiileilexit Lnclantius, Domiiiannm in paialio siio oc-
cisiiiii, idqne a suis, fni.s.se mi pniei ex Suei. G.
17, et lioc milii nunc pr;ifereiidiim esse viiiciur.
In stutum pristinum. L:ic(;iniinm seiillro hoc sub
fcllcre cotiaiur. 4o. .Mabilloniiis iu Iiiijere Ita.lioo, opi^
;
Prudenlii llyinu. xi Tr-fAXr^f-, ubi innumeros cineres
marlyruin ceielirai ; el du;ituin inscriolionum, qnarum
prinia Alcx^indrmii qiicindaii) sut) Auionino aller:i ,

Nerva faclum essa, non auliui vivenle adlnu: Domi-
linno , saUs puio paiere ex vcriiis qii:c pia'CC(luiii,
rescixsis guur qiiod cciie, iioii nir-i posi
aciit lyranui ;
niortem Douiiiiani evenire poluit- rsoiv taiuen ille ditt
Ectlesiani persecuiiis e-t; ipiiii ct uieliori unnui red-
diius, a pcisequeiidis Clirislianis dcslilil , el exiilcs
rcvoc:ivii, uii liand obscinre cx 'lci tiilli:in!t paicl
Teniavcrnt el Doinitianus, jwrtio Meronis de crud<iitn-
le ; scdquia el homo, facile cwiJlnm repressil, rc-^ititnlis
etiain, quos relegacexnl; (jir.ili cliani iradil Ilcgesip-
pus npud Euscb. tJi, 20 ilistori.c Eccics.
r.APUT
Execrubile animal Decius. Si Marlyrologiis Uabend.-^
fides, proximi tameii Cbristiani lucriini, iil Tio- j) iii^riyrio nirecli suul; cl dotiaiuliim aliqnid poolis, ubi
ojiis
Marciim ndolcsoenleni', d.ucciH piililia; .'-iib Ibdriano,
,
niariyrio alTecloii esse lestaniur. Y*'""'"' l'f*^' gciuiime
b o iiiscriplioiies foreul (i(i qnod aliis foflo sccus vidc-
biliir) iion l;imcn biui nr\ariyies numoriiin foiuui
v;ilde nuj^crc poieriinl ; iicc iiidicio crqiil, Uadiiaiinin
et Anloniiium lol Clirisuanos Uoinai pcci dedissp, qnot
iii Marlyrologiis nieniorauliir. Deiudc non dispnl^ilnr,
num aliqui Clirisii:ini sntiiis passi Roiiia>, vcl iii pro-
viuciis sint (potueruiil eiiim id fncere pr;v.lccii, ^A
i
prcsides iintniiioros, ct siipcrslilioni gciitili iii;>gis
devoii),scd niiin talin jnsscriiil boni illi priiicipiis; id
qiiod certe ego difficnllcr crcdere possiiiii. Deniquc
IV.
Prudcniius post grnvissinias Dioclctiani aliorumi|ii(:
poriiecnliones scripsil, per ipios ccrie Rom;o plnros

/(ji.ia lilii ipsiusC;rsnris

vel Trypltonia,ve[ Tryt)ltccna^ rein (;x;iger:ire conanltir
uxor, cujiis ceb;brntur inoinoria in .M;irtyr. Gonnaii. iSum pxofectns adversus Cnrpos, Cnm his licilnvil
niiper ed.to a.d. ^v kal. nov. iisdeniqne s:tcri> imbiitu Pirdippns, qui ;iiite Deciuin im|iciavii, el. si nniiui.is
fnil filia (!apsaris cjnsdcm (.tjrilln, lcste Ad"nC in lides, fiosdoiii vicil; sieus (juim ipsius vniiu, tcsie ii-
Mariyr. p. VJi, 174 ol 17S. Sed cum diligculi caulcla Instri Spnnlicmio, signauts inscribiiur VicToi\i.ii C.\R-
ejusniodi legendi suul.
libri Pic.E. Sod vel iioii fucruni, vel roljcil;!-
bciu; doniiti
Exslitit enim post eum execrabile animal, JDecius. rmu, (pii:i Dccius coiilra oos proreclus csl; iniineejns
Nullus fore bicus ;iqiic nobibilis in lioc toio libl-ilo nmiiiito apnd Trist.^.ji, p. li'^, lcgitnr Yicror.iA ("au-
csl; nain inde disciiuus,(^liiisliaiioi lcmporibus Ner- riCA VoTis X. El cx uuncnpalis voiis dcceiiii:ililius
v?'. Trajaiii, Aiiioniuoriim, clc, proiiuilg.tlis ct pro- paiot liaud obsciiro, prinio iiiipcrii sni aniio prospere
posili> impp. ediclis, ;il(|iio adco ipsornm jiissn por- Decium advcisus Cviipos piignris.se videinniue iior :

scciuioueiu passos (lon csse ; qniic cl cap. prieced. toiuin biciiniiim cuiu Carpis, niiisque baili.iris, l)cll;i
Lacl.''iiiiiis cos nominai tionos principes; (piod cerie gcssisse. Kl (piidcni Ziiziinns \, 2, lesiatur, cuni i.u-
non f:cissct, si res cliririli.ina tantini ab ii^damiiuni pcrio admolum liosics cofgissc recedcre ad ripam
accepissci, (|naiilum iiiartyrologia pr.x* se foriiut. El T;inais, cosiiue ex Mcesin el Daoia, qu:is occupavc-
observaiionc imprimis cli;iin (l'f;niim est, I'riidi;nt. rniil, expiilisso undc in cins luuuinis cerniiur pro-
;

lil). u coiitra Siiiim. v. CftU, ^croiii;iii.'e iierSccntioiii ciil diibio DaciaCapta, cl Dacia Eelix. Keque laineii

subjungcrc Decianaiu, omissis uou modu pcrtccuii«.)ni- ita Carpi quievcruiil; nam aii) iis ciesus Init, tcsie
 :

477 ^OIAL IN LACTANTIUM. iia

Lactaiilio, cl Zozimo, qui longiori narraiione niiliir. A super corpns armis^ad terram deflnxit: unde et Virgi-
Aiirelianus ab iisdcni deviclis Carpiais dicdis e.''l, iius per t6 desilire majorem agiiiiatfm possil videri

n.Trrnnio Vopisco. liinc Dioclelianns jioslca niiliqiiis Cainilhe iriimere, qiiam turmic ipsiiis , qiiam canit
excildscossedibns translidil in Pannoninm, lesicAin. dcfluxisse. Alii, et (niidem bonoiatiores, ab homini-
biis in oquos sublcvabaiitur ; Liv. vi, 24 Cuni Ca-
Alarc. xxvui, 1 ; Hicron. in Ciiroii. p. 17S;Eiiln)-
:

El al) iis pro- niillns subjeclus a circnmslanlibus in eqnuin , et rapliin

|);o IV, 15; Aiir. Viotorc 39, aliisf|ne.
Moesia iiomen accepit, siibsidiis opposilii: Hfecesl, inquit , miiitcs , pugiia,
ciildiiiiio Carponun vicus \n
ciijns nicniinil Aintniaims xxvii, 5, nbi Valezins noiar,
quain puposcitis. Haliebanl<ine s/nj/or^.f, a siernendis,
vcl in^tcrnendis equis ila dicios <|ai dominoa in eoa
Carpos a Galcrio vicios luis^e, et dediiione racUi, ,

omnes in l>omanum soinm iransbtos esse Tiisco et levabant. Spart. Caracai. iv : Denique cum eum sth/V-
Ammliino coss. Alqne a dcviolis Carjiis Galerius §t,- TOR ejus levarel, pugione lalus ejus confndil; Ammiaii.

K«/>7rwv aeyto-Tof dictus esi apiid Euseb. vm, 17, Uis- Marc 1. 1. xxxviii :Cnin eumeiatusnon susciperet equus,

lor. Eccl. El iiac occasione erudilis illusirandas pro- anleriores pedes prceier moreni eriqens in sublime., dex-^

liono mbe» Carpias^ quas memoral Menander Riietor, irain stratoris nuiilis jussit abscindi. Lbi observa,
lil). I cap. l.S de Gcn. Pemon.^.tralivo : TqO 5j Kvv.^y- militcsid minisiciium exbibuisse imperaioribiis, lo-
•xaioy, w; x«tT« t«? Tro^etf "zug wt« tov 770TS<,v-6y liTrjp qnilurenim de Valenliniaiio. Ita xxii, 1, de Jnliauo :
'PojfAKtwv w.T0«t(r9sii7C<? t«? x«)iQU|Agvo(f %.</.pTri(ig, m; ^a Lapso milite.qui scinspsstirum equo dexlva manuerexii.
^ecessarii qu- Iii Ins. apud Grnt. 7, <•. 1, occurrit Mateiinius. Pf.r-
Oja§«ivovTe? oi |S«j3§Kpot y.Kvioupyeiv,
lem ul quoi atlihet ail urhcn juxla flmien con- LETus. Ma. Lf-g. vii. Pr. ^. v, Strator. et in "2.
,

dilas aRoiumis. qufl? Carpiie dkuuUtr, n? irpjiclcnles cccLXxxix Sinus. ilespps- llASTArus- Leg. x. Gemi-
barbnri infenarcht, uii verlil Gra;ca r<siialis Coities.
<* NAE. Strator. Ejds. vei praisidis T. Cl. Candidi JNcs-
Evamincni aulem alii, qu» 1»;« url)es Ui&riiii, mmique cio, an codeni sensii b;cc vox occurrat ins. apnd m
ill.eCurpim, vel Carpictv <littu; siiU, qiia» Rmuaui Spi nium, pag. 253 .\Iiscell.
conira Carpornm e^fupsiones in ripa Panubii 04-
DlO^EDES AP
sirnxeruiii; qnod sj verum, neceiise csi, mnliiim sibi
StR4T0R
af) iiis barl)aris iniiio meiuissc Uom.aiio$. PioJema;H5
FAmAE. Uebue,
oppidiim KaoTTiv Danubio imponit-
ISe sepulluta quidem. El l»(ic inlcr poenas Decio Uu Nam vir erudiius explicai stratorem Appiee ,
qni viam
llictas ro.leri Laclauiiiis. Geniiles uiaxime cadaveruni, steriiebal eam , pMvinientumniie ubi defi( erei , icst-
,

\el reiiqiiiarum sopnUuram exoplasse cansiai.t^iii^ litucbai. Qiiod si Faustam Hediam in equnm bic fiio-
persuasniu habcbiiii, insepulioruinniiimasuon qmes- demes levavit, illuslre diicunientiim h.^beremus, nui-
cerc, nec a snperis, vel inferisdiis recipi. Chrisiiani iieres etiam suos Siralores babuis.se sed ul vcrum : ,

eliam quanquam Augusrmns dicil nibil inlercsse, falear , Appia' via; ,s<rrt/or magis placei, qui nxoria
hiimi qnis, an alibi pnirescat, sepultnne admodtim fuilesu* nnHnoriam coitservavit et ita strata Vlrgil. ;

siiidioM foerunt. illain<|i>e geniilcs judice&snpo mnr- ei slrqturam viarum dixit Siielonins. Grvcis liomo
lyribiis invideruut , uti ex eorum Uisloriis paiei saiis qni eqiium asc(Mideulibus itjem oflicium pnrstabal^
siipeniue ; adeo ul mirum nun ,>-ic Laftanliiun lioc diciltir «:vaSo)>suf; isi|ueSuidae cxponitur 6 sTriTo)» itt-
noiare, praecipue in imperaiore , cui mausolenmcivv TTov Kvo'.yr,}y; idqiie exeuiplo ex ne.scio qu') auciore'
leroquin erectum luissei lorie. sninpio lirmal idem : 6 Be jS«o-t),£Uf t6v ANASOAEA
CJ itpocrxaXsya^evof , y,o.'i. i:v.yi<A(; «v«6«f iv:i t6v "iVTtu-i.
,
CAPUT V. •/iTJjae wtsiv Kex.Slratorem, vorans, celeriier conscenso
:

equo, potutn petiit. INeqne aiiter loculiisest Piularciius

Illud verut)i esse dicebat. Verba h:efl oplime seSe
In Crasso Simul Crasso adniotus est equuii auratis
habent, nec quicquam, ul pulabal vir eriKliius snb. ,
:

frwiiis y.ui ot «vaCo^etf «utov apKusvoi Kv.pitiS.c/.UQi.y ;

auditur. Romani sciiicei in i»arietibns, aut tabnlis
el slratores eum snblcvaniesi imjjosueruul : nnde siiiiul
pingere soleiiani imperalorcs calcanles hnslinm el rc-
palei, piures simiil id oiiiciimi uni cidemque lioiiiini
gum deviciornm cervices et lerga. Nnmmi cerle mo-
ris illius iiulnbitali testes snnt; et impp. ila piclos
pr.'i!Slilii>se noiumnqnam. Persas qiioque slapedai
ignorasse, et siraton^s servos habuisse, paiel ex
fuisse, docet lo(?uselt'gansGregoriiNaziaiizeni Invrc-
Hisloria Tiiibazi ajnid Xeooph. lib. iv, ncc non cx
liva 1 in Jiilianum. Oicit igilur Persainni lex; lirtilias
ejiisiieiu llipp.ircliico pag. U5t>, unde videor coiligerc,
et imaginarias esse picliiras Romaiioriim, in quiiins
siralores Gra'cis ilio lcinpore adhuc incognitos, el
impfrator calcabai rf*gum el Ibrle i|)>^ius Sapoiis
,

cervices vernm illiid verum esse, (iiiod ille calcaret

:
morom a Persis diiducimii fnissc : ii.!im scribii, ju-
Yaleriani lcrga. Ul aulcm clare hic locns possit pcr-
niores equilos addisceie debere cquos insilirc: m
retate autcm provectinribiis baud pamm profuiiiium
cipi , noiandum esl veterum sellas caruisse slape-
,

dibus, vel insirumentis, quibiis hodie iii ascendcndis

t6v TipdtY.l-i TpoTrciv v.-iuQici^tG^v.L tjtt' a),),>iA&)v. Scylhas-
eqnis utimiir, ei qnibusetjuilesaliqiio modo insisiunt.
que iis usos non fiiissc, ex Uippocrate docuit Alagiiis
|ii Miscelianeis. Sapor jgitur ut eqimm cciiiscend^ie
Inde vel s:illu equos ascemiebant, vel aliorum opcra
possei, slratorilins iisiis non est,
qui si'd YAl.eriano,
in cos levabantur, et subjiciebantur. Yiigil. xii ^n.,
ciiam ipsi straioiis vicem non
veruui pi'.tst?bal,
287 :
P siapiiv, : (inia dorso ejus inipijiieUal pedes, uli oplinie
Infraeiiant alii currijs, aiit corpora saltu
obbervat iliiisuis Saimasius ad Hislor. Angustam. Et
Sul)jiciuiit in equos, etslriinis ensibus adsunt.
iioc notarc obliliis t.on csi ;uicior Passiouis S. Poiii.ii
El Ycgelii eliam .'ctatc , qnemadmodum patet ex apiid Raiiiziiim Yalerianus scilicet iinp, in (upiii-
:

1.I, c. 18 Tyrones condiscebanl non soiuni a dcxlris,

: taiem duetus a Sapore rege Persa/um^ non glttlio,
sed eiiani a sinisiris j^ariibus et insilirc et desilirc , sed lndihrio oiiinibns dicbns vita' suw inerila pro fuciis
quo certe nihil perlinenl dcsuUores Livii aiii)rumi|ue, percepii^ituut qnoiiescuntque rex Sapor equum cons.CiU-
nec pnres equi Fesli, quos advo<-ai Siewecbius. llinc dere vellet, non munibus (eece muniis stiatoris) ejus,
qiii (le equis descendedant , dicebanlur equis delabi, sedincurvatu dorso, el in cervice ejus (qui 8C. siapi-ilH;
desilire, defluere, iui ex 'Ju-.iin. i. 1
c- 10, Yirgil, xi Joco erat-) pede posilo, equo membra l,Q<;arel ; siimli:\-
JEt\. vs. 501, cl Furio apiid Macrob. vi Sal.l-i, pa- qiie tradit Hugo Floreiisis in Cbronico Ad ^xlremuvi :

le(. EtGixci eodem sensu «Tro7TV'>3«v dixeriml, idest, auicm ipse Vulerianns iJei vra'sid.io dfstitulus , q ri^gie.
desilire, uii e.^: Themislii Orai. (j patcl. El <iuideni Persaru{u Sapore cnpius, igiiominLosa apud f)<|»j st-
desilire, nt puto, est uno sailu sese cquo liberare ; vilute cousenuil, et doiicc vi.vit, hiinc iufattiis ofj^cii
dcfluere auttMii , lente et trans corpus nt sic loquar, , pwnam siinper tulil, ut acclinis hvmi regemasce»suium,
cijui desceudere unde Furius ita locutus eslde vul-
: non manu, sed dorso ailolleret. Cum igilur slapeduin
neralo , idemque facit Liv. lib. n : Nec quicquam equi- nsiis anliqiiis fueril ignoius, cerie Alexandri Magni
'is vuliiere retardat^, moribuudus llonumus, labenlibu.^ lumiumS; <]uein exibel Luurenborgius iii Gra:cia
47f GISBEUTI CUPERI 480
Antii]iia, vel supposiiiiiu^, vel mnlfi depiciiis est, A Inlmisso imposiios pcdes, dum equiinront : sed oas
quia ille poiles iusiniineiiiis islis linbet iniposiios; tanlumusumpnestitisse adscandciiduminequuin.post
ct siiniiis plaiie nuinniiK cernilnr :)puJ L:tziuiii subduci:is, ct siib scll:un fuisse recondil^is ;
qiiocl si
lib. I Gr.ocix : sed stapcdes ex lalcrilnis e(|ui nou vcrum, jam Loonis a;taie absque illis scalis cqiiita-
dependeiit. bant, ei incogniius adhuc siapedarum nostrarum usus
Ej recie <)uoqiic propiercn Sponitis t. ii, p. 586, (pi:is tamon liioronyini bistupia, ipsiiisipie I.oonis dua
rejirii st.llnni, vel eiihippiuin, qiind .lulio (';rs:iri ferreoe sculce fiiam una sulTocisset asoendcnti) vidon-
aiirihuimt Helveiii. In ori^^inein tnincn hortiin iiisiru- tur agnosoore. Nain bi '\n bislapia prociildnbio immo-
nieiiiorum in()uirendiiin cst el (^andiis ipiiiicin P:i- ; niin diialcm socus :ic in aliis composi-
denol:il, iioii
gitis pag. 333 ea valdo recentia f.icil. Spalis^cr qiio- tionibiis sic apiid Prudonl. llyin. li bifestus dies cst
:

quc noviliam rcni esst^ tradit; ot eain ob caiisain sacer duobiis apostolis Paulo el Pclro bipalium apiul :

niiximuin Conslantini iinper:ilnris iintnninin nri^en- Varr. i, 24 de R. R. 6icJijnnH. ubiduocaniint; bilorus,

lcuin recentem essi; jiidirat. Alii coiilra,.iiner'iue biblex ; et bisellium, quud Ulustravii Chimentelius ,
cos M.igius, antiqiitim, licet noii antiquissiHiuin ino- quodque etiam occurrit in collo(|uio Siolaslico cunt
rein esse cnntendnni, adducuntque Inscnpiioiiein Glossis ediio a Vnlcanio Sors Zh Opovovj, BifooM^,
:

veierem, cujus hic nnis esi 6c>.Bpo-j,Si.iSpai/, Daie huic sedes, sellas, scamnum, oi^l-
liuin; et in notis Tyronis p. 1()4 Selia, sellarius, selii-
:
CASU. DC<ilLIF.NS.
stcrnium. bisellium, subsellium, bidinium, Iridinium ;
PES. n.4ESIT. STAPIAE. TRACTCS INTERII.
ubi I(^ge biclinium, triclinium. Quidquidsii, ccrta hii-
liN. REM. TtAM. MATURE. PROPEllA. VALE.
jns morisorigo difiiculler polest ex tenebris in lucciii
Sed priino niliil de neiaie litijus nionumenii conslal; protrahi. C;isaubonus in Alli. vi, IG, antiquissimo.*^
deinde varii sunt.quu illnd vel tiltinii :evi, vel snp- Rabinoruins^apct/ummentionemJacerese scribit alibi
posililiuin esse suadent unde eliam Janus Gnilcrns : docere et si nummiis a Trisiano vulgalus geniiiitiis,
;

illud spuriis inscripiionihiK inscruit. Negari lanien adscribendusqiie esiChos"OiPersar. regi, aJustiniaii',
non polost, qtiin inslrutnenli hnjus menlio sit apiid (|ui illc fuii;equalis, lempore, etaPersis fortasse nios
Euslhaliutn, qtii floruit Manuelis Comneni lempo- liic repcicndus esl. Nam insidei equo Chosroes in-
fibiis, circa annuin Christi mcl, iieni sob Alexic) slar S:ilis ( ciijus sc ol Luna^ fratres diccbanl Pors:»-
Comneno ot Andronico, ad Odyss. 'AvaiJaWuv v.v.t to : rum reges) radiis ornatus, pedesque ejus stapcdilnis,
ttf iTriTov «7«7civ, et^iTtnov rrotJtv, oQsv Ttar «vaSoAcO? oii (juemadmodum e\ octypo palel, insislunt.Ciun :inieiii
fiovov To cioriCiivi rj) TO-jf 7r6'5aj svTt^evTij e»t~7rot o:iincs homines slratores non habebant, C. Grac-
ytvo-^rai Ttvc?. x)l7. y.cci «v0p'.)7roc of d; TOtouTOv Ipyov clitis,libera licpub. ui consiilcroi plobis commodis,
Ysthv-vj^-jzi ; id est, 'Av«6«)1civ significal in eifmm conciliareli|iieil:ilurumsibia'iimos, viasstravitmiillas,
l'vare, el equo ut insideut eques facere : inde uvc/ir coliimnas lapideas ad indicanda milliaria statuii :
6o>.tvff non vtodo ferrani nolal, cui pedes iuferenles A).).ov)s (^£ /tOovj e).aTTOv «Trij^ovTaj «^).ri),wv i/.v.xip't)()iv
eijHos nonnulli uscendunt,
eliam homineni, qui sed rrii oooO SiiOrjitsv, w; et>j (>«otw; Totj tTTTrouf zyjojiycJ
eidem rei inseroil. Anie Eustaihium Stiidas, qui vixil eriSatvetv e7r' «utwv (cj'j.^6urj>-j nii Sco;xivotj, Alios lupi-
lemporiliiis Alexii Coinneni prioris circa annwm Ciiris- des piiulum a se invicem divisos nb utroque via' lalcre
ti 1080 idem insirumenlum meniorat :A'v-i«eoAsuf -<«t ij consliluii, ul qui equos haberent, facilc cos ascendere
Traoa 'Pwaatotj Xsyou-Evyj (jy.Kla- Idque adduoto tnslimo- possent absque opera siralorum, tesle Plut. in ojiis
nio o\ auclinoanonymo (irmareconalur roSe Maiataf C Vita ; el quia lunc tcmporis scalae non fueriiil in nsn,
y>j/)«7af , iTTTrou (ivaSoXew? eTrigaivcv. Saliruisius certe nulla caiisa est cur Lipsius fluctucl, et ad in-
X''*i°'>
111 Kpi>t. do Criice, ct Ueinesius III Var. 2 recle ros- strumentum scansile vorba illa irahi posse oxistinict.
cribuni Mao-iravtTTa; ; ille(|ue por (iv«§oA£« non sra- Idein aiitem quod Gracchus fecil, diu anle eliam mc-
Inm, verum stratorem inlelligil, qiii dfirnino eqntim as- mor:il aliotibi Xenopbon.
cendenti maniim commodabat. Polybii lorta-so hoc Imposilo pede super dorsum ejus. Variant aiiclo-
fragmentiim esse, pulat vir illustris ; ex eo(|iie (j-TiTa res illius et posteriorum lemporum in describcnda
hanc desiimpsisse Suidam, exisiimat Reinesius scd : calamilatc, qua; Valeriaiium oxcrcuil, uii vidorelicet
recle Lipsius noiai, ejiis anciorem esso Appianiim , apiid B.irlhium nd Clniidianum el ad Siatium, I. ii
quippo qiii lib. de bellis Punicis p. 107 e(l.uliim;e, ita Tlieb., v. 715, sed ipsiSaporoin cervicom cnlcasse
do Masinissa loqiiilur Corpore quoque magno et ro~ : procter VictorisEpilomen, Passionem S. Savini.testis
busto £f 7o//«f Tro/j ftiit ; usq'\e ad morlem prceliis in- omni exceplione inajor est Lnctantius nosier. Vir
lerfuil, 'iTT-Ko-j ^e y/j>pig «va§o).i'.jf £7rs«?«iv;, et equnm eriidilus lam cx Vcieri Testamento, quam prof;inis
sine slratnre {[><'!aMw. roddiliir .siHe ephippiis) ascendit. auctoribus , illustral, morem calc;in(li deviclorum
Adoo ut Suid;R quidelTi «latc scal:e fuerinl iionniillis cervices ; aquo ex Coryppo imperalorcs roinanos iia
in usii sed illse in vorbis landalis nor]ua(iuani qii;e-
: picios fuisse docet :
rend.c suni, i um anlii|iiioril)Us tcmporibus plane fuo-
Ipsum autcrii in media viciorem pinxeral aula
rintinoognil:e. Leo imp.rognomonlo philosopbus, qui
ElTera Vandaligi calcauterncolla lyruuiii.
imperium mortuo paire Basilio Macedone, anno
adiil
888, lib. Tacl. r. 6, h cc inslinmenia (Hiain mcmo-
I Inde cnnaiiir evincore, baec verba : quamdiu
^ Nam
rai tt^ oj zi; iTi/'tu; oJo (Tz«>«f Tiiiof/'/.;, ad sellas *^ vixil rex ejusdem provincice , incurvalo eo, pedem cer-
:

du:i8 fcrreas scalas imo anlo eom Malirilin^, qnein;

vicibus imponens soliltis eral equum conscenderc, as-
vivisse voluiitanno49i iisdem verbis ulilur lib.icap. snta Eulropio atiunde esse, qui;un melioribus codi-
2 Taclicoroni. Qnin pi D. Hicronyini aeiaie, qui flo- cibiis iion invoniuiilur, al(|ue ctiam a Gr.eco inlor-
mit anno 4:j8 videntur h;e scal* in usti fiiisso iia : prcXe omis.s:i suut el posli|iiani allnlissol vari:is de
;

enim in Epistolis, lesio Magio loqiiitnr Si memoria ; Valerinni calamilate senteiuias, eiiam Enscbinn ad
non labul, se cum quiiHdam accepil lilleras jumeulum p.iries vocai, aiqno ex ejiislib. vii, o. 8, Ilist. ccclcs.
conscensurum, jam pedem habuiHne in bistapia imo ; vol polius ex Dionysio, quem iile sequilur, docet
Vossius de Vu. serm. 7, rrelus inscriplione aniiqiia
I Yaleri:iniiin ita in imperio consenuisse, ut ipse af-
antea me landaia, forlasse pauloanliqniorem earum 1'octus :etatc Iradiderit id regomlum filiis ; addil(|ue
Uium censei sed leve lioc argtimetiium esse
fiiisse : Eusehium rcm Romano noininc indignani, reveroti<
ex qnae monui, conslat. Alque ex his consiabil uti-
iis, lia suoruin principum vel negligeniia, vei alia de
.

qiio llugoiiem, i de.Mil. Equestric. 5, maleexisiimare cnusa, transiro, eoquc genere nemincm nesciie euin
iiuliani hnjiis insirumenti mentionem exlare, quarn saepius cum loto groge suo labi. Corie Valcriaiius
apiid Eiist:ilhi(im llo;iieri inlorpreloni. Notandum aii- diios lilios habuit GaUicniiui cL V:i!erianum, (Mnnqtie
tem diligenier Eiist.iiliium di(:cro,f/«osd«in id ferriim Augu->lum, linnc C.csarcin lucil, anlcquain in Saj o-
usiirpasse; ei illu.sireiu Salmasium exisiim;ire Leonis ris venit |iOlestalem scd lamoii apiid noinincQl
:

imp«raiofis lempore equiles islis scalis lerreis non aliuiu auciurem rcpcrio, v.^jii^riauum ila iii imperio
 ,;

481 NOT/E IN tA(.TANTIUM. m

consenuisse, «t aelalc affeclus id iradidcrit filiis. Nam A !uus ei consecralus fuit.: aiter vcro cnm frairo Gal-
prinio illo in iniperio non consenuit, seii aunos 70 liciio occisus esl adco iil mirer Baleriim Cadiisio-
;

natiis iinperator factus est;et ciini jelatcm ferret rum, et Arlabasdcm Armoiiiorum reges in epistolis
opiime, multisquc virlutibus prxdiliis digniis esset ad Saporem missis apud Trebellium Pollionem, ine-
impcrio, iion cerie dici poiesi propler jeiaiem impe- minisse luiitiim filii Yaleriani et iiepoiis Vaterianus :

riuin iiliis Gallienum licet initio priiici-

tradidisse,
palus Augusiurn, et alterum niiorum Vaierianuin
Cajsarem absens, forle ad bellum Persicum profeciiis,
creaverit. Dccepius proculdubioB;iriliius est a Cliri-
slophorsono Eusebii interprete, quem recte noiat
Valesius verba iaudala iniellexissc de Yaleriano,
cum ad Macrianuin, csijus proxiine nientio pmecessLt,
siiit referenda ; unde hodie ila ille locus vei tiliir
Macrianus vero imperandi cupidiUile flagrans, tametsi
itnperio indignus, cuin regiuni imperium induere non
posset, ipse corpore debilis, duos filios puterna in se
et filium imperatorem (G;illienum) habet, ct nepolem.
Sed hsc aliis reliiKiuo exculienda ; uec le poeniteat,
lector, consulere illuslrissimum Spanhemiuin dis-
vii et Joannem Yaillant, virum doctissi-
scrt;itioiie
nium in Numi>malis iiiipcratoruni prx'Slaniiorum ;
necnon noiam Reinesii ad iiis. xli, ciassis iii.
Jmpositopede super dorsum ejus. Alkenceus, lib. vi,
: pag. 256, nieiiioriai mandat. Cari.o iioniiuilasfoeiiiinas
accilas ab Artabazi et Meiitoris uxoribiis , K>twaxi5a?
esse dicias, (piia pro scalis iia se illis olfereb;iiil
(wiTTe errt rotc vwrotj ccj-m-ii rrjv K^a.^ia.rsvj yiyveirQat, y.vX

irmstaturos crimina imperio proifecit. Et quadraiit T/jv zaTaSaiTtv I-rI tuI; twv u.^a.^(Lv 6/ou/Asvats, ul per

lisec oplimo cuin iis qiiae narral in ipsiiis Vila Tre- earuin terguin in currum quo vehebanlur, conscenderent,
bellius Poliio. N.iin ille noii niemorct im-
quamvis et ex eo iia descenderent ; observat(|uc Casaubonus,

perii ex consilio, quod cum Ba-

cupidiiatem , tamen Eustacbiuin noiare post adducia Alhenaei verba, pag.
lisia habuit (de quo iidem videatur in (•allienis), ct " 1669, sua ffitaie id eiiam factiiin esse, et cum eqiies
quia staliiii manus
puiosaiis patere, iianc
ipsi dedit, non facile posset equiiin asceiidcre, aliqiiein sese iii-
sconam ipsoscommuni consilio egisse et ila Macria- clinasse, et cervicem ejus loco scakc, ve! stapedis
num posse dici iinperium concupivisse. Ueiitjua iiiisse : qui locus nos insuper docel, ipsius aUale il-

oplime etiam conveniunt ; iiani
iion liocin me seuex sum, ad exemptum equi'
(etalis esl : Cjeiorum nolaiida est Persannii Orienlaliiimquegon-
tarenonpossum ;luvandumest mihi frequeniius, eden-
dum deticatius : divilice me jamdudum ab usu militicB
reiraxerunt. Cuin aulem Balisia inleliigerel euin de
liliis cogitare, dixit Prudentia; se ipsius rempiibli-
; manuiim ampulavii,eosquesub inensa sua coUigeremi-
cam tradere : daret tiberos Macriunum ct Quieium for-
lis.wnos juvenes ; alqiic ita f:icius cst ciuu diiobus
iiliis, cuiictis militibus volentibus, iinperaiorc Sed
quia Valeriani C;«saris menlionem lam illusirem fa-
cii Lactantius, fncere non possuiit, quin Ei^iiomen
Vicloris exaniineiii. Licinius Vatcrianus, cognomciuo
Colobius, imperavil annos quindecim, parenlibus ortus
splendidissimis stolidus tamen et neque
ud usum aliquem publici ofjicii, consilio, seu geslis ac-
commodalus. llic filium suum Gattienum Auyusium fe-
cil, Gatlienique jitium Cornelium Valeriunum Cwsarem.
Macrianus dixii : Sed loruiii instriimentoruin usiim iion fuisse promiscuuin.
tiuiii ieritas ; qiiippe qui tanliim imperauirem lain
loedo alTeccrunt Iiidibrio. Ei liuc referenda crndelilas
Adonibescc, qui sepluaginta regulis digitos pednm el
cas coogil, lesle Jiidicum libro. Huc perlinel arroganlia
Seso-.lri5, qui curriii suojuiixit reges subaclos , ciiin
templuui, veliiibem ingredcretur, uli apud Diod.Sic.
lcgimus ; el denKjue Tamurianis non niiiius stevuin
factum, (jui Turcoruiii iiuj). JJajazeiliem ferreai ca-
vea: inclusum ludibrii causa ciiciimtiilit , queiiu|ue
eliamcurruiadjunxil, si lides habenda Mattli;eo Pal-
mullum iners, nierio in Chronico iiis. quod mibi utendum dedil
Henr. Copezius.Tfin/^cr/aH/s, ail, iucredibitis potenlice
Q 'imp. moritur. Fuerat apud Tartaros nalus humili loco,
el lantas vires adeplus ul supra duodecies centena lic-
,

Quotl de ingenio Yaleiiaiii dicil iile, saiis refellilur minum miltia haberei in castris. Qua muttiludine, at-
a Trislano inilio, tom. iii quem arbiirior veiis- ,
li itis betto Teucris {ilA el Turcos alibi vocai) eorum
sima monere ; deinde Yalerianus non regnavii per impcralorem catenis vinclum aureis currui ,
qiio vehe-
annos quindecim, sed ad sdmmuin per annos sex. buiur, quasi triuinphans adjunxerat.
Factus eniin imperaior septuagenarius, lesie Treb. Quod cum fitium. G;illieiium, qui Christianos per-
Pollione, et quidem anno Cliiisli 253 caplusijue a seciiitis iion est , unde a Dionysio Alexandrino apud

Persis fuit an. 259, Fulv. i£iniliano el Pomponio Euseb. VH 25 Hist. Eccl. vocalur o 6<nMTepos xat
Basso coss.; notantque viri enidili, euai crudelissima fiX'Moi7spos , retigiosi.^isimus Deique amantissimus ini-
niorle oldisse, a cervicibus ciite ad irnos pedes de- peiaior.
tracia Saporis jussii anno aitalis 77 ijuai cerle tol Direpta est ei cutis. Morluo sciliccl; id quod etiam
imperiianiios exctudunl, licet Cbroiiicoii. Alexandr. tradil Petrus Patricius in Excerpiis Legationum, no-
eidem etiam quauiordecim annos tribuat. Erroris tanle Valesioad Eusebium, cap. 24 0rat. Constanlini.
Joiis forle peleiidus esi ex iis aucloribus, qui scripse- Adeo ul inale Cedrenus narret, vivum Valerianum
ruRt, Yalerianum ei Gailienum loiidcm aiiiios iiiipe- excoriaium fiiisse : wo SaTrw/Jou ey.§o<.pdt STskyTWSv
rasse ; qiiod cuin de Gallieno verum sil (quippc qiii etjiiistra Bartliius ad lib. ii Tbcbaido> Slatii, vs.
cum patre sex, soliis novem annos imperium lonuii) 715, haiic historiam in diibium vocel. Valeriano vivo
alii id etiam de Valeriano
inierpreiati sunt. Treb. ciilem fuisse detraciam tradit eliam Agaibias, lib. iv.
Poliio loquilur in Gallienis ; De aiinis aulem
ila N;iiii posiqiiam narrasset, Nachoragam a Ciiosroe ea

Gattieni et Valeriani ad imperium pertineutibiis adeo V poeiia luissc alfecium, et fabulis adscripsissct Marsy;c
incerta Iraduntnr, ul cum 15 annos, eosdem impe'- iiisloriam, adjicil, S;iporeiii, qiii iiinlio ante Chos-
rasse constel, id esi, Gattienum usque ad quiniumde- roen lempore legnavit, biijiis supplicii iuictorem :

cimum perveni&se, Vateriuiius vero sexlo sil cupius, atii euni valde injusttim, piiecipiiem ad iram et crudeli-
9annis, atii decem eliam Galtienum imperasse, in til- t;item; et mullas hisiorias tesiari, Valeriano liaiic
leras millant. Neqiie aliam poiuisse iiieniem esse au- pceiiam ab ipso irrogaam fuisse.
ci<iris Epitoines, paiet ex iis, quaj niox narrat : Re- Siiigularis Dei. Id est, unius, et qui solus Deus esl.
gnavit annos quindecim (iiiiniruiii Gallieiius) cum pa- Lib. v c. 5 Inst. euni vocat sngutarem rerum condi-
ire septem sotus octo : umie GoUienus in Episiola lorem; ctcap. 14 libri ejusdem ita loijuilur : Quijus*
Dionysii apud Euseb., vii, 25, vocalur TraAawf afxa liliam ceram dcfendere, Deoque singulari servire cuepis-
pao-t>£uf y.(/.i viog. Quod auleiii addii, Gallieni liliuiii senl.
Coriielinm Yaleriauum Cas^jreiii a Valeriaiio esse Coniinentis universa.ha de mundo loquiiurCicero,
factum, id alii ineliori jure ad Valerianiim Valeriani II deNai. tleor. : Mundus omnia complexu suo coercel
Jiliiim referunt, qui alia, (|uain Gallienus laaire, vel el coniinei.
Mariniana Geiiilus, a patre abseiite Caesar esl a[ipel-
lalus, leste Trebellio Poilioiie ; cum conira P. Lici-
CAPUT Vil.

nius Corneiius SatoninusValerianus Gallseiii filius natu Tres participes regni fecil. Non simui, vel eodem
liiaior a paire sii facius Caesar. Hic paire vivo nior- tempure. Nam Maxtmianus Hercidius assuu)plu$ es(
 483 GISBERTI CUPER! 484
in consnriiiim impt^rii. pi Aiijiti^di? Iscliis an. '28.^ a A imiini lecoiisct, ciijiis pirle CPniidir Ma-
iii niitifiii;i

nioclcliMiio ; illitiiit; :iiiil)o .ni. ii)5(lonsl;(iiliiiiii Cliio- xiMiWLS. Non. Ca:s. iii alicia vero Puincipi Jiventiit.
nim i't Ciileriiim M ixiiiiiaiuiiuCaesar^^srociTnnt. Piito Sed (orte illeadG:ilcriuiti rcforeiidnsest, cujtis nummi
eniin onari; Lliiiropiiiiii. cimi, oau. 13 lib. xiv Uercii- lalibus inscri|iiionibus oniaiitiir. Sed cl C(Hs.'o-m etiia
liiini C;i*sareui, cl cii». 14 eiinuli;m cx C;>'sare .\u- vocat Manieniiitis, c:ip G Paiicgyr. queiii Trcveiis
«jiistiiin crcaiiiin ossi" iiarrai, Jicot ciiiu sctiuauiur dixil : Vidimns tc, Ca:s!tr , eodem die pro licpubl. el
Orosiiis, \ii, 2'», el x ilislor. Mis-
I'. Oiaconus , lili. vola suscipere ; ol mox : Vidiinuf tCy Casar, et in
celiu*. Krral eiiani aiaior EpitoiiicsTcmiiiUiiii» apnii ctiirissimo pacii knbitii. Ycriim oraiio dicla esl M:ixi-
S4-:iIi;j., p *77 . ol noii saiis caiiti; srribil, Henulimi» iniaiio ilercnlio Aiigiislo iiiidc ct eiim, cap. 4, (ra-
:

laciiiin esse 3c«7£)six; /otvw.ov incunie icriio aiino trein Uiocleiiaui vocal ; e( cap. D eos virtiilibus fratres
imperii Uiocleliani, cum illad facimii sil kal. apnii- esse dicii. Sic c.p. i : lievcra eiiim le, sacrulissinie
biis, aii. i8.'», el l>ii)cli;!i;iiius iiiiporium .mlicrii 1:2 iinp., mrrito (luivis tc, luuinque frairem II. imperii dixe-
k;i|. ilec. ^yi. uti cIikvi B.iiiiziiis in Clinmologia. ril condiiures, i|iiuMeilc ncqiiaquam Ca^sari coiivc-
Iiidictionnni. lil csl, tribiilormn , iili <locei idein ,
niiint;-et cuiii cap. 'i el cap. o naricl vaiias liercu-
pliirii)U9:|iie c.vemplis rninai nuciri^c iii Clo.ssario. lii qiiidcm dc Uurgtiiulioiiibus, Alaman-
vici<iri:is, el

iiirr.i c. 51 , Indiciiones auri el argenli; vidciilmiiue nis, Cbaibonibus el Enilis, noii potuil nisi impera-
iiiilio cxlr;» ordineiii imiieiala; luisse. Taiv^il iiaiic tori cl Augusto bic panegyricns dici, quia nciiles ill:e
rem Viclor, c. 3t) de Ca^saribns : tlinc denique parii siiperalic snnl aniio ^»7, Dioclcliano Aiig. u\ ct
Itiiliie invecinm iribntorum ingens tnnluin. Nam chiu Ma.ximiano Atig. coss., ei quia Maximianus, ex scii-
vmiiis eaiiem fnnciione ,mofula(fue (Al. moderalaqiie) ,
leiiiia crudilorum, factus cst Angiisius aniio iSG, ciini
U(jcrci,(iiw extrcitus ulque iinpemtor, qui seinper, aul '
Ca^sar an. 285 forcl crealus. Undc app:ircl to Caisiir
mdximu parte adcrunl, ali po<scnt pensiowbus inducia auciori pancgyrici non esse secundi lasli^ii , sctl,
tex uovti. AUerius, llomil. ia Avar.,p. i8, iT:iru'/y.v.i:v, niore aiiliquo, primi vocabuliim.
appcll:»!. Frater ejits M({ximiuiius. Opliinenotai cl vcrissinie
Mulii pra^sides. Nolabilis valdc locus , quippe qiii Baliiziiis, .Maximianum fratrcHi dici Dinclutiani, noii
ins»?rvii mtilium ad cogiiosccndiim iniiium divisiimis (pii;i iisdem paire, cadcmve
p;ireiiiibiis, vel codeiii
uniiis proviiiciic in pluie^, iiuie singiilaj siios pr.nesi- inatrc geiiiii eranl scd quia eraiil imperii consortes,
:

dcs b;il)i-banl ; el digiia b:i'C vciba sunt, qtire aliiis, vcl ambo Augiisti. Atque nl illi dicebanlur fraircs, ila
cui pliis oiii esl, diligentcr illusiret, qnippe (pi;i: respeclu Caisaruin dicebiniur patrcs, etconlra lii illo-
proculdiiblo iucein magnam accendciil lam ccclesias- ruin fitii qnemadmoduni palel ex cap. 20, qiio pnc-
licis, qii.im proraiiis aucloribiis. clarum i»uju.s moris vesiigimn coiilinciur. Quin cl
Civiles aclus rari. Id esi, raro lii jiidiccs lUibas pri- Diocleliaiius atqiic .Maxiininiaiius respeciu eorum ,
Talonim dirimcudis opcrain dabaiii scd dc crimini- : qiios ex Cu!saribiis feceranl Augusios, pulres vocaii-
Lus airocibus cogiioscebuit, ad inoi- daiiin:ibaiili|uo lur; uii paiet ex iiis. 7, pag. 17tJ, apud Giut.
toiii liomines, vel pruscribebanl. Cap. 21 cuusus leves

atque civiles dixil.

DD. NN. DIOCLETIANUS ET
monela. Pro adificio, in quo monela, vel nu-
Ilic
MAXIMINIANUS. INVIOTi. SENIORES
mini si^nabaniur, vox bxc sumilur. Amin. Marc.
AUGUSTI. PaTKES. IMPEaATORUM
ixii, lil Quod arain in monela, quam regebal, evei'-
:
ET CJiSAKUM. CONSTANTIUS. KT MAXI
,
tistel. Sidoii. iii carminc dc Narboiie :
( •
MLMA.NUS. INVICTI. AUGG. ET SEVERUS. ET
Salve,N3rbo, polens saliibritate, MAXUII.NUS. NOBlLISS. CiESARES. THERMAS
Porli.s, poriicil>iis, toro, iheatio, FEI.ICES. DIOCLETIANI. AUG. IKATRIS
Dflubris, capiloliis, monetis , NOMINE.CON^ECRAV. C.«PTIS. /EDIFI
Thermij, arcubus, burrei^, inaccllis. CliS. PKO. TANTI OPERIS MAGNITU
Aliimonetum dicebant, uti docei du Cange. Diocle- DIXE. OMNI. CULTU. PERFECTAS.
tianum aulein luulla prieclara exlnixisse opera, ex KOUANiS. SUIS. DEDICAVERUNT.
li«c ioco, et ex iberinis ejiis IlDinne coiisl:il , qncb
nbsolmc biocleiiance vofaulMr srboliast;e JiivcnaliS, Qiia in iiiscript.observandiim prnfterea, Diocictiaiiuiii
verba 'audal Ferrariiis
Ciijiis El. G Jnxia nggerein i :
cl iMaxim. lli^iciiiium posi dcpiisiliiin impcrium etiain
primus posuil caslra Sejanus, id est, super Diocleiianas, Aii^'uslos, ct deniipie Diocleiianiiin ab Imp. ctC»!sa-
quiv dicin sunl castra pra^lorin; nain ultra lias llier- ribiis, qiioruni paulo anle di<'itiir palcr, appeliari fra-
in;i3fuere illa taslra. .Sic Vopisciis iii Cariiio, c. 19 trem. Alqiic ul liiec ioqiiendi forina illiistrcliir p;>sl
lesiatur, U'>n);c Diocloliaiiiim sccnun , qu:u conlla- Baluzium pltiribus, noiandum cst , reges .sese invicem
gravcral, inagnilicenliorcm reddidissc. //•«/res.ippellasse. Sapor ajiud A. Marc. xvii, 5, Coii-
Arniorum jabrica. iii qiiibiis vcl omiiis , Ycl liiijiis siantiniim Csesarem nominal fratrem snum; iilemqiic
fiive illiiis gen^^ris arma fabiicabanliir. Sic in Noliiij» alios fecissc, tani cx sairis, quain (irolanis auctoribus
imperii ni;igisier o!(icioriim in Occideiile pru-esse fa- probai Valesiiis. Et lini Uomani quam Gra^ci res aiii-
bricis ocio m Gaiiii-* dicilur Argenloralensi arinoruin :
in:U;is, voi inanimalas, si inodo ejusdem origiiiis, vel
oninium ;Matisconensi f.iiqitinruu ; An(justodanensi lori- * similcs ioreiil, iion alilerdc.Mgnarc solebant. Noti siiiil
curice ; Suessionensi balisturia;, el sctilaciK, et clibanuriee, saceidoies, frutres Arvates dicti cl in ins. occiirrunt :

fratres fabriles, qm scilicei cx iiiio coipme labroium

CSVCT VIII.
siitit. C:triliaginiciises et Pbiiippus cuin :Macedoiiibii

Quid frater ejus Maximiaiius. Nimirum llerculiiis, iii fiedcre apud Polyb. vii, 2, sesc vocaiit filou;, v.u''.

qni Diocletiano f;icius eral consors impcrii elAu-

.» oizstojf y.'A cf.?jtlfvj; noluiiKpie esl yEduos ei Batavos
,

gii^tiis. Nuin Crsareain dignilalcm gcsseril, inagiia a Hom:iiiis eo bonore di;.inatos e.sse ex panegyriris
iii cr cruiiilos lis cst. Ktiiropius ix. 15, l\ Diacontis iii et iiisciipiioiiibiis : id quod et civilales alia» lecisse,
Histnr. Misc. , Hngo Flori:ic. iii Ciiroii., aliique, ex Aiislide ct Dione Pnisico not:ii Ilardninus pag.
Tnslan.,t. iii, p. 5iy, el Anlon. Pagi, p. I'i7, nic- 4S7,quomoiloapiid Polybium eti.un cap. 2.*!, Exccrpt.

inori;c mandaiilcl conicndiinl, Ilcrciilium C:esarcin Legat. sese ciini Soleiisibtis oiiiiii-
lilioilii lcstaiitiir,
factiim essc , aiilciuam Aiign-lns creaiiis est. Scd dos Argis csse, inier oos osse c-r/-
el iiidc u^s/.fiy.viM
\icior narril, Diocleii:inum , ubi cornpcril IJigaiidas, •jfj:v/.'j ; cl Carlliago alqite IJiica Terlulliano lib. do
poputaiis agris, pli-raaqiie nrbinm teuniie, Muximia- Pailio, soiores vocaniitr, qiii;i ainbiC a Pliainiciltus
uuin .sTATiM iniperutorem jusiinisd. .Vl li;ig niilas ab co coiiilit:e l'ureb;inliir. Uci iiiaiiiiii;aas eodcm coiisaii-
C;rsaic sii:ieiali.s c^se, ciiniiti scribiint; dciiidc CV'. giiiiiiliilis iioinine dcscriptas esso, docel Mcl.i i, 5 :
lanji dignilas iii nullis ipsiiis iiumiiiis, fjuos coilegil Montessunl alti, qui continentcr el quasi deindnslria iit
Me^taburbu, apparel Franciscus qiiiJcni Angcloai ordinein cxposiii, ob numertiir- septent ob siiniliindiiie m
 : :
: ,:

485 - KOTiE IN LACTANTIIM 486

uc Maxhnianus Cw-
Frntrei Mrajifur. Sicfiim veierrs crodiilerihl Koplira- A. Obfiuwf.oitmntiiis, et Galerhia,
lein f.t Tigtiiii eotleai foale iiasci, ul vel palcl, cx l-u- sares assunmniurjn regnum^
caii.ii, ^2-:;0, iiiJe /(•«ira, vci quod pliis e.>l, (lemini iSarseus, rex Persarum. Dlocleiianus anle Pcrsas

dicii siiui. MaiiiCil. ia Geiiollil., c. G: Vobis RUenus, vel viceral, vel ilij paccm ciini ipso lecerant; naiu

el hler, ei iSilus, el cuni geniino Tigris Eupliraic. Li- Mamert. iii Pauegyr. qiieiH Maxiniiano Herculio ante
viiiciiis genhnum Euplualein iiiierpreiatiir, «lui in Me- j|)sius quinqtieniialia dixil, c. 7 ita lnquiiuj' : Credo
sopitlaiiiri se cuiii Tigritle coiijiuigil, c;clerotiiiia ilidein, ophmain illuin ferhiemque Sijriam velul am-
scor.-ini tliieiis verum
(leminus diciiur, qiiiA liideiu
:
pLexu suo icgebut Euplirates, anlequum Diocletiano
Johlibus oriujr ; uiiLie EiiunMiius eliaui, c. ^l, Orat. sponle se dedereni regnu Persurum; rursus, c. 10 ;
rjuaiii pro scliolis restaur. Iialuiit, eos gmiina Fersi-
Hoc eodem modo reX illc Persaruni, hunfjuaih se anle
ilos flaiiuna apjteilat. yisniiijiiaui si {jui.s liic nialilriuos dignalus lioniinem confitcri, frairi sno supphcal, loluin-
inielli'^ers,. ijiiouioiio Yiigil. (jenhnos serpenles, (jue, si ingredi ilte dignetur, regnuni suum pandil; et
{lum&s
M.iiiil. geininuHi curdmein »i«jidi,eialiadixeruut, iiul- ipstim llercuiiiiiu ad Eiipbralciii beila gessis.se, baiid
ius rfpugiiaiurus sim. Aput! Slepliaiiuni pr.elerea diibie colligitur cx cap. 2. LUide ei cap. 5 Geneibl. :

Euiilirates et Araxe.s «Sclfoi dicuniur.quia e.\ eoiJeui Prcetereo Francos ud pctcndam pacem cum rege ve-
Aruieiiiic niontc oriiiniur; el auctor i\I. Liyiuol. nicnles, Partliunujue vubis muneruiH miraculis blan-

uhl^'!/. cxpouit o|A£i«; eo(pie sensu vox liaec usurpa-

dieniem : de qiiibus niuueribus etiaia in aiio Peuegy-
lur /Eliaii. ii, Var. xvju el xu, 1. Lucinnus priicterea rico loquitur, c:ip. 10.
asb^iilaliouen» lacit a5j)/f/jv calunini:i.>;
lib. (JeCaluiii.
Avi sui Saporis.S\ :ili(is setjuilntir. Sapor fuil ata-
Pelroii. pauperlaiein sororem boncn nienhs; Maniaiis vus Narsei. Sciiicet Sapnri successil lilius Ilormisda-
lodices sorvres ; aliiijue plures iia lotjuuulur. B tes ; bunc exigui teniporis regeiiiexcepil Yaniranes,
Qiii csl dicius. ilaic ila disliiiguo : (]ui csl diclus qui cum tribus annis regiiassct, reliqiiil riliuni ejiis-
Ihrculius? non ab eo ; nec enim... iransiala
dissiinilis iiem uoniiiiis, annoriini sepieiii el decem regeiii :
inlerrogatjoiiis iioia, Maxiniianus auleiu lieiiueiilcr illum seculus est Vararanes lertius. cogiioinine Se-
iii Paneg. cl lapidilms velusiis-vocatur Hercuhus; in-
,
gansaa, quia paler Vaiaraues genteni eaui devicerat,
qtie niinimis ejus cernilur liercules, ei Y iiiuh U ercu- uli videre licet apud Agitliiam, lib, IV. *fcrlii Yara-

//a, uli videre licel apudTrisian, Spanlieniiuni eialios,

ranis liiium Eiudiii Narsen iaciuiit, ct ex eorum
Effodereniur assidue lumiua 6enains. Yirgiliuiu senlentia proinde Sapor ejus aiavus luit. Sed lamen
suuni expres»sil no» iiarral Agatliias, iNar.sen Var.irane lerlio liiisse
* geniliun, quamvis euiii exeejjerit ; el si vera L:ician-
Poslquani ailos leligii. fluctus, et ad squora venit,
tius scribit, Saporque INarsei avus iuil, poiuit esse
Luminis eflosbi tluidum lavit Jude cruorem.
gcnilus Hormisdale, ipsique propter infaiiiiani avuii-
QuaniiuaiH hie pruprie , ilie meiapliorice lofpnuur;
culus, posteaque filii ipsius prseiaii suiit. Narses au-
jilrine 52 Collisa inier se duo Iteip.
ui Yellcius, 11, :
leai nosier regnasse ab Ag.itbia dicilur aiinos septem
cupiui, elfossunique aUerum liomani imperii lunien, i.
nieiises quinque quod cerie verum esse iiullo iiiodo
e, l'oinpeius: ubi tanittu Scivippius nialiei e{[usuin.
puiest, si jam regnum Probi lempttre oblinuil. Vo-
Ut auicm Lacuiniius proccipuo-> Scnatores vocal lu-
piscus, c. 10 Viiai ipsius ita loquilur Ferlur eiiam :

mina Senatus : iia etiau» Prud. ilyimio 2 mpi Sxsf> epislola illius, repudialis danis, quce rex Partltorum
Ipsa et senatus lumliia, miserul, ud JSarseum talis esse. Casaiiboniis iiolat,
Quondaui Luperci et Flaminiis, bunc Narsemn fuisse Armenia; i*egulujii, jussuin a
Apusloloruui el u^artyrum p
^ rege Persarnm, vel Partboruiu Uxc ad Kom. Prin-
Exoscttlauiui' luraina.
cipem dtferre niunera, el mentionem de lioc facere
Cicero 11 C:tiil., Lumina civiwis,
Tibe- ei Vell. u, 99,
Aur. Yiciorem iu Diocletiano. Vicloii certe nulliis
riuin ulterunl Heip. luinen appellant. Pacato, L.itiiio
aiiusNaiseusiii Dioclel. niemoratui-, quam liicnosler,
c. 16 Paneg. bini Tlicodosii vocaiitur sfes oculique qiii Persaruiii re.\, et a Galeiio Maximiniano victu.>fuii
i{i»ip;i(»/., ei cap. 40 piiccipui senalores, senalus lu-
Kjiide saiispaleisuperque, male virum dOclissimum et
mina ; el Agauieiiiiion Euiipidi, ilec. Sil, [/iyiffTov lenipora, ei perbonas coiifiindere, elmale exisiiniare,
"cW.flat «paoj: Aiiipliiaraus Adraslo apudPinj,, 01. vi, Narseam Vopisciiaiidari Yictori in Diocletiano, Pro-
p. 47. (j-zpan.i'.; ofjc/luog ip.5.g. Quin et ad res aii;is pleiea illiiiu facit Armeiiiae ieguliim,cum t;inien mibl
b:i'C loqiieiidi 1'urina iransiaia esu Albeiiae el Sparia
eiiam rex Peisarum videaiur esse sed confiiudi ciim :

Jiislino lib. v sunt duo Gnvcice ocuh; et Piutarciius
in i*olit. iianat., Lacedsenioniis delelas
.Ailienn.s
iKin esse, nt; Crxcia lierct£Tcp6'^S«\ao? quo perlinet
Pliilonein Jud;euni alicubi scribere, Albeiias id in
Gra;t;ia csse, quod pupiila iu oculo, et in aniuia ra-
lio. Cicetoni lib. U! der*j.it. Deor. Corintluis et Car-
,
tliago dMO oci//i one muriiinm, Pindaro, ii Oiymp.
Agiigentuni S',/t).i«s' 6'^6«\aof, eldenique viilaCaiuHo
carai. 27 diciiur peninsularnin insutarunijue ocellus.
Ad corrumpendqs mores. liccte vidil, queniad-
niiidun» ex veisioiie palet, doclissimiis Biiriiettis,
scribi debere mares; et iioc etiaii! lra<lit. Yiclor
Qutppe Hercuhus iibidine lanla agebuiur, ul ne ab ob-
sidnincdrporibus (jthdcm aihmi iubeni coinprinieret.
Eelicilalem iniperh. Qiitt; in variis impp. iiuniinis
occurril iit ieniporuin jehcitas, et pcrpelua Fehc. sw-
;
cuh iii !iiimiiii;3CoiuiiiotJi,Geta;, Caracalla^ei alloruui
iiiio in uiio pereleganier felicia lcinpnruin. f elicem
Igitur ila se et beutnin, uti priftceilii, fore piilabai.
Vararane, ipa Probi temjiore regnabat,si vera nioiiet
a
Agalluas.Nam siNar.^ensdona aiiulitad imperatorem
:
Roin. et ita legati muuus obiit, non est verisimile Pro- ,
biim ad ijiSiiiii pnejciilem episiolam dalurum, nec
possei dici accepisse Ulleras, nec terlius esse ei paceiu
fecisse ; (iWM omnia ivgi Persarum, vel Parllioriimcon-
viniiinl. Forle Casauboiiiis ante ociilos babuit, ciiin
hxc scriberel.Narscum, quem S.ipor, Nar.selisnoslri
nepos,misil ad Consianiium anno 3o7, iui legimus
apud Amm. Marce!.. xv!i,5, qui tamcn iion dicil, euni
D
Ainieiiice regiilum fuis.-c. Euiropius prx-lerea Nar-
:
seum, vcl Narseteii, vel N;irseii nostrum lACMavum Or.
nhscUe el Sapuris ; <\mii ciiamesaminaiidum esl. Aga-
ihias iiarrat ptjst N;irseum rcgnasse fjiium ipsiiis llor-
niisdateiu (qui avi furte nomeii gessil) perlolidem
aiiiio.s et nienscs , illumque cxcepis&e Saptirem
filium postliiimiim, (jiii imperavil pcr aiinos l\x, et
post morleiii ipsius iniperium ad fratrem ipjius Ar-
Et laxerxem esse deiatum quai cerie ego vix capere
;

sic beuhtudo pubiica, occutril inira, c. 48, beulissimi possum. Nam si uxorem gravidam iloiiui.sdates reli-
Casares ajiiid Nazar., cap. 1, el uit. Paiieg. bei!ti.isiinii quii, isque rcg!iare dcbebat, qiieiii rcgiiia esset pari-
vicioria, 0^2, benhludo urbis, 33, el beahssunuiH sa;c:i~
tura, uti Agiiiiias i!ieiiiOii;i; inandal, cliirum uli(|Ue
lum apiid Tac, c. Agric. Quibusex locis paiet, alio est, iicc pluies Hormisdati liiios, iiec S-.|)ori fralreiu
sen.su To^cflfHs vcieiibussunii, (luani bodie (ieri solot. fuisse. Uode et Persse cuiii ex Magis inicllexissenl,
CAPUT reginam liliam el snccessorem daiinvini, ciiaiin ulero
LN IX.
ejus iiiiposiieiuiit, et iiifaniem necdum iiatuiu regem
Maximianus.
Alter vero iNiniiruiu Galerius cx qui-
; creanml, (pii luil Sapor ncpos nosiri Nar-ci. Errat
bus liuiuiiiibus niale duos Cije;»ar«s ikcil Joruaudt^s cerie Ciievrxus iib. tv, c. 5, cuui Sapori, qui Vale-
4»7 r.BnEaxi r.iiPERi 488

riaiiuin vlcil, el iiidigiu* aileo liuhiiil inotiis. lam A eamiiiio ad lii>ioriam re^.oicit Amin. Marccll. iv, 41,
fclit oiii>'ii riiliiiM: nato :iccidisSc
pottMiliie iiitndun) uhi Galcrins ctiain non Cwsar, verum pnrpnrnlui vo-
scrihil. Nain illuil nequaiiuuin luiic Sapori tribiii po- c:ilnr; quia scilicet ilii qiiicreabaninr Caisarc.^,
lesi : verum ad alleniin, nui vixit lenipore Jiiliani, purpnra induchanliir, uli vci pateiex c. 19 Lactanlii,
rerereiiduin e^l, uii vel Agalhiani inspicieiili patebil. el Amm. .Marcell. lib. xv uiide Julianus apud emn-
Nurraiiu hxc, ul dixi, rraliein piaiio excludil; ei dem XX, 5, mililes :dlo<|uensCiosar, sesc purpuratuin
coiiciiiari hx>c non possunt, nisi dicanuis, Artaverxeni iiomiiiat. Sed si andimus V. Diac. x llist. Misc. pri-
concubiiia tlorinisdaii geniium, cl plnsi(n:im scptua- nioni prxliuin G;ilerius secnndnni hnhuit ; indc inter
genariuin regno aJmolum csse. Seil inirum esl, Sa- Callimcuni ct Carras cungrcssus, pulsus cst, postea-
pori fralrein successisse, cuin duos lUios rcgis, id esl, qne relicilerin Armenia minorc pngnavit, Narseuni-
Saporis nusln , inemorcl Amm. Marceli. x.vv, I. (|uc vicit si vero Hiigon. Floriacensem, Galerius;
:
'

Qnod si ponamus. illos diem siiiim ohiisse, nec Sa-
porein posloros reliqiiisse, iia Artaxcrxes fralcr ejtis,
licel ex cuiicuhina geniiui, ^uccedcre potuii, *quia
lilii ex concubmis geniti a rcgno eranl remuli
quamdiu jusii el legilimi liberi supercssenl, uli ex
Herodoio nolavit Brissonius. Claris certe vcrbis les-
lalur Agathias, posl Sapurem per qiiatuor aniios fra-
Ircm ipsius Arlaxerxem regnasse, ei hunc exceplum
cnm duohus jam pr:\:liis advcrsus Narseum coiiflixis
sel, tertio coii^ressii victus, aniissis copiis, ad llio-
clcii:iiium rerngit, pusiea meliori foriuna usus. Cxte*
rnm dignum est, Diucletianuni lain ar-
notatti valde
roganiem e( tam iinmanem fiiisse, ut Cxsarem vel
passus sil, vel jusserit ante carpenluin purpuratum,
id cst, putestatis sux insiguihus ornalumcurrere. Si-
inilia cxcmpla historiu: conservant. Eutropius vii, 5,

fiiisse a filio iiiJem Saporo dictu. .Atqne liinc etiam iiarrvit, muUos rcgcs ex regiiis suis veniise, ul Augusto
** obseiiuereniur ; ei liabitu Uomano, togalon seilicel, ad
paterc arhitror, Horinisdani, (\n\ nd Conslanlinum
Magniiin Ingil, noii potuisse esse Sajiuris long:i:vi fra- veliiculuin, vel equum ipsiui cucurrisse sed lioc vo- :

treiii ; id nuud lamen plerique blruditi, ct Heiir. quo- luntalis erat, :ilienim iioena hahehatur. Galha apud
qiic Valesius ad .Amin. xvi.18. tradii, <|ui cum Rega- Snct. c. G. ad essedumCuii imperaioris pefxx. passuum
/d/n ilicit fuisse, ut Ztizimns el Suidas /{ff/is /i/m/jj millia cucurrit qui tamen eral nohili et veleri pro-
,

sed ncmo eum Hormisd.iie, Narsei iilio, piogeniliim sjpia oriundus. £l hnjus arrogantiie exeniplum cliaiii
scribit. Scilicel Narses qnaluor lilios liabnil. AUunar- pnebci Epicletus episcopus, iii Lihellt>l*reciim, i|iicni
$eu, Horinisdaiu, Honnisdateni. Ada-
iinoiiijiiiuiu el Faustinus et Marcelliniis impeniturihus Valcntinianu
iiarses oh crudcluatem et s;evum dictum(i|nod lamen Theodosio et Arcadio ohinleniiil. Deniqite cum pro
aliud esl ah co, qnod llormisdas pri>jecii) rcgno ex- (idei inteijritate pcrsistit (lUiliiiiainis) hunc Epiclelus,

cidii; Hormisdas pmpter Jaciaiam Marsyu: liisturiam, airox ilie ei dirus de Centuiitccllis episcopus, unte rlie-
inorluo paire Narscie, el pulsu Adauarse, in vincula dant suam currcre coeijit ; ei cuin diu ctirril, iic in via,
conjeclUi esi, quibus arte uxoris liheraius ad Cons- rupiis viialibus, suntiuincm fuiidcns expiravit. Nec cui-
tanlmuni M >^num aufngil liormisdali tradilur reg-
: quani iiiiruni videii dehcl, Galerium paruisse Dioc!e-
imm, qui alterum fraircm anonymum exc;ccavil, iiii li;iiu); nani Cu;i>ares in Aiigusiorum plano erant pu-

videre apud Zonaram liCel. Viilenlur lanicn Vclerci
censnisse* llormisdam fralrem luisse Saporis, nepo-
tem Narsei, uii ve) ex vcrbis Eulrupii paiet. Nec
cerle omnia in lanta hislonu: caiigine lii|uitlu salis
ciuciJari possunl. Kestanl duo illuUranda, cum quo
iiimirum bellum inteslinuni gesscril Nurseus, el num
a Galerio captus sii. L)e priori re ita loquilur Ma-
raeri. c. 17 Genelbl. Ipsos fmas, ipsiunque reyem,
: iiienius in Oraliunc, quam pio rcstauranilis scholts
atcilis Saccis, el Hussis, el GcUis (vel Ceiliis) pelit
fraier Ormies; nec respicil vel pro inajcnlaie quasi
regem, vel pro pietatequasi fralrein. L\\iiiciu6 scribtl
Ormisda, el Euirupium iiolat iNarseum racvre avum
Saporis et Ormisdoe. Se(tsi lempura inspicimus, pa-
tebil facile, £u(ro}iii HunnisJam locum
non poase. Oiclus esl Panegyricn*, nli
patet, ante celehrata qumqneimaiia llercnlii, qua; in-
cidernnl in aiiiium "2^8 vel seqnenlem. Nam si Nar-
ses per septem tanlum amios ci ahquol incnses reg-
navii, ut Agaihias memoial, si
Kruditi censeni, sequitur nccessario, cum inctjepisse
rcgnare aniio 293, antc queni Panegyricus illc pro-
iiuntialns esl ei dciiidc hoc hcllum intesiinnm iN.ir-
; caniein » Pr.cda autcm ingcnti putitnm fuisse Gale-
testaie. ili illis aniiunas, nutarios, veliiculatioiiem
prjcbehanl, oUiciaquc domus C-Jcsarum cx eorum nu-
ln pendebaia, uii ex variis Ainmiani Marcell. locis
p:iici, apud qncm ptopterea Julian. Cses. sese vocat
C ipse appuritorein fidum.
Cum prwda ingenti. Elegaiiler de liac, atque alio-
rum impcraturum et Ca;s;irum victoriis loquttur Eu-
liahuii , cap. 21 < Ihi foriissimorum
: imperatorum
pulcherrim c res geht;*: per diversa regionnm argn-
ineiiia reculantur; dum calentibus semperque vc-
nientihus victorianim niintiis , rcvisimtur gemina
Persidos numiiia, el Lihy.e arva siiicntia, el cunnexa
hic bahere Kheni curnua, cl Nili ora ninitiriil:i ; dmiique sibL ad
ex iniliu cius bjcc sitigula intueniinm animus ailingit, aul sub lua,
Diocletianc Angusie, dementia, i4<]gyi>luni furore po-
silo (|iiicsceiitcm, aut le, .Vlaximiane invicle, percnlsa
Maurorum aginina fuiminantcm , aiit sub dexlra tua,
uhiil amio 302, uti Dumine Conslanti, Ualaviam Brilaiiniamque si|uali-
dum capnt sylvis et lluciihus cxerentcm , aut le,
Maximiine C;csar, Pcrsicos arciis pharctrasque cal-
.

sclis avum, vcl patrem cxcrcuisse. Alierum,Narseum riutii, ;ilii ciiani omnes iesl;inttir; et iiotaniluni iin-
himiruin cuiii uvorc, liberis, sororihusquc a Galerio j» primis, auctorem Suv«';wy/ir to-Topiwv a Scaligero edi-
capiuni luisse, i;oiaiit£rnditi auclurcsque scnieuli;e
; lum, p. 393, narrarc, euni rcvcrsUin fnissc ,'5a/,«vTta
hu.ti faciunl Eiisehium inChrunicis, el Eulropium. Sed r:Z'Ki:n^r,yj.vj'j. {/m^v. "/(.(/wv Twtoiv v.f/l na.fjyxi^L-wj. Dio-

Eusebius sciihii, Gali.-iiuiii, superalo ^urseo, el uxo- cleliai.iim tunc prumiiii vesie cicalceis )tOot,- ivtuiotf
rUmt, ac liberis, sororibuscjue ejus cupiis, a Diocleliuno /.C/.1 x;9jt'.> y.£zoiTix/3u£v&t,- usnm esse, cl cunulcm jns-
iugenti Itonoie susceplunt esse; ct Kiilrupius, Galcrium, si^se, ut si.rcto saliiiaiidi vcleri inure, adoraieiur.
pulso ^uneo, cusira ejus diriputf^se, uxores, soceros, Sed Eusehius iiiitium hnjiis moris rcterl ad aunnm
liberoi cepisse : uiiiic certe cvinci inillu modo puicsi, 205 viclum vcro iN;irs(Heui ad annum 305. Quin cl
Narsca in poleslatem Galcrii veiiisse. :Nariaiid lameii ante Diuclclianum Caiinus geiunuis in culccts liubuit,
Viclor Anrelius, qnem inirur viii>> tlDCii.; pi;(;tcritnm geiumulii jibula usus esl, et bullco scB\)e (jcininaio, leslc
esse Dciiique ibtdcm y<irseuni reijein in duioneni sube
: Vopiscuc. 17. Iniu aiite Carinum Aurcliamis, ^e^fm/s
gii, siniul liberos, conjuijcsquc, el auliiin regutniAdi-mmte ct uurutu omni veste, quod adliuc fere incognitum Ro~

iradileliain Clievran-lih.iv, c. ?. lli.sl, .Mnndi. Vcrum muitis muiibus videbaiur, usus esl, (|i:cinaiimodum ill
uicrque errnvit; ei ex aliis oinn;i)u-, ii.sioricis, necnon Yicloris Epiiume iegimus; adeo ul hujus iiioris auc-
Lai.LiiiliOiiOslio, claie|t.lel, ivgeiii lng.i elap.Mini esse. tur iioii fucrit Diucleti.iiius, (pii tameu gemnias :iu-
Fugaioque Narseo. I'rimo lainen viclns fuit Gale- gore cl Oiunihus vcsl.hus addcre poiuit. Tristanas
rius, uti ex Vicioi e, l«ufo, necin';; iheruiiyuiu cunstat, I. III, p. 325, e.v E!itro|.iu iii<t:,t, Uiucietianum lihia-

quorum liic ila loquilnr (jalenus Maximiuuus vicins a rum lcgnmeiUa ex senco el pni pui;i haliiiissc, se
[iaruQ ante curpeniuin Dioiieiiani purpuiulus cucurrit; cluiuisant meme de bus de soie et de pourpre, ce dit
 : ;

4S9 NOT/E IN LIB. DE MORTIBUS PKBSECUT. CAP. IX. 490

Euliope; id quoti laineii .npiul enm ailliuc qn.-cro.
Maimbiis ingenlibus. Pra;lcrca Peis.-c compuisi
sunl Romanis cedere Mesopoiamia ei Transiigrilanis
regionibusquinque, teste RufoFcslo; i|nas,mor(uoJu'
liano, Jovianiis illis rcddcre coaclus es:, uiiapml Am-
mi:imim xxv, 7, ubi eliain Maxim. Galerii meiilio fit,
legimus. Nulalu insuperdiguum esl eunidem xxiii,5,
A ^''a/cT/o factus imperalor ; cslqiie Dacia Aurcliaiii,
•iti reclo tloccl Baliizius ; cl pulo Iianc .inic ociilos
halMjisso aiicloreiii Expos. loliiis iiiuDdi a Gollio-
fiedo ediluiii, cap. 6. uhi sciibil , Dacas hubiiasse ah
ea parte Dnnubii , ubi Pannonia el Tliracia sunt. Epi-
loine Vicloris, qiiam P. Diaconiis seqiiilur, iiarrai
Arinenl.iV-iuiii orluni Dacia liipensi , ibiqtic scpultum ,

iiairare Juliano adversus Pcrsas hcilanti ohlaliim locuniqiie ub co lionmlimmm cx vocabuto lloinuUc ma-
iuissc leonemmoriuum, non sccus ac anle Maximiano iris appeUatum Supeiioris s.Tciili criitliii Daciani
esse.
iioslro oblali eranl leo cl apcr; nbi qnid porlciide- Traiisdaiiuvianain diviserunl in Medilerrancam , lii-
liiil Ikcc omina, dispulal, Juli.uio sciiiccl morlcm, pcnsemel Alpeslrem ; quae dislinclio, si vcra , scqui-
Galciio vicioriam. lur Arinenlaiiuui iialun) csse anlcquani «iiatcr cjiis
Diocleliauo liinorem. Qiii procul diibio noliiilregio- in Daciam Novam , vel Cisdanuviaiiam migrarci.
ncs iiovas adjicere Uomaiio iinperio, nc iiisolcniior Sed aeminem ex Veieribus adliuc iiivcni, qui Z>(4-
iiercl Gulerius. Viclor Adeo victor, ut ni Valeiius,
: c/a?/l//)(?5»ri5menlioiiem faciai. liipensiscl Mediierrnnca
cujus nutu omnia gerebnntur, incertum qua causa, ab- iiiemoranlur : veruin iilic lucruni ab liac paric Da-
miisset, liomani fasces in provincinm uovam ferrenlur, iiuvii, clquidem in Moesia cl Dardania , qna dc ic
Gausam, <|uam se ncsoire faieiur Vicior, cx Laciantio piuribus ago ad c. 55. Ha5 siini duae i)aci;e, qiias
iiosiro discere licei. S;:d lanic.u miriim csl Yiclorcm recensel Uufus Fesliis in Breviario Trajanns Dacos
:

talia Cradcie, cum cx iis, qna; ad hoc ipsum capui n sub rege Decebalo vicit, el Daciani trnns Dnnubiuin in
iiolavi , paieal Narscn Mcsopolamia, el qiiinquc gen- soto Barbarice provinciam fecit qiuv in circuiiu liabuit
,

lium (raiis Tigridem conslilularum dilione cessisse.
Quai ul concilicntur, slaiucndiiiti csl Uomaiios niliil
recepisse, nisi qiiod Tr.tjanus in pole^^lalcm rcdcgo-
ral. lilius sub iuipcrio ivncs Oricnialis super ripas Ti-
gridis esl iustilutus; el sub Dioclcliano Mesopoiamia
esl renilula, el super ripam Tigridis limes est reforma-
tus ita, ul quinque genlinni irans coHStuularum ditio-
iiem Homani atsequereulur : quce conditio foederis in
tempus Divalis Constantii reservala duravil, lesic Uufo
Festo. Nam Trantiigritana; regiones iu» vucanlur rcs-
peclu Persarum, iion respeciii Uomanorum, qaemad-
uiodum docuii Valcsius ad lib. xxv Amuiiini Mar-
celliiii.
Ex Marie se procreaium dici. Yoluil scilicel imiiari
Dioclctianum ci Maximiaiium, qui non lanlum dice-
hanlur Jovius el Hercutius, sed qui eliam Jovem et
Herculcm paircs suos faciebanl. Ilinc Mamert., c. 1
Paiieg., /i^rcuim appeilat principcm generis .Maxi
miaiii ; el mox i(a ioquilur
: Qiietn similtludo
decies cenienamiltia pnssuum. Sed Giilliciio i.r.pcrato-
rc amissa esl , el per Anreltauuin inmslnlis exndeRo-
nianis diiai Dacia; in rcgionibns Mwsin; nc Dardanioi
facKC suiit. Una iiarum Daciarum vocala cst liipensis,
quia Damivio proxiina ; allera vero Medilerraneu,
qiiia intle rcmota el inlerior crat. Daciain Noiwu
autem Istro proximam fiiissc palcl cx Eulropio, lib.
11 , c. 9 : Abductosqtie Itomatws ex urbibus el agris
Dacice in viedia Mcesia collocavil ; ct est in parle dex-
tera , Danubio in mare flnente , cum ante fuerit in Ik-
va. P. Diaconiis, iib. x llist. Misc. boc sctinitiir, ad-
ditque : In Mrnia mcdia collocavil , appcllnvilque
eam Daciam , qua; nunc dnas Mipsias rf/D/di«; qiia*.
verba inale liulrt»pio iribiiit vir illiisiris. Ilausta bac
autt^in smil ox Vopisco, c. 59 Anreliani , iibi illiislris
Satmasiu.s Uaciam liipensem el Medilerraneam rectc
in(erpre(atur. Nec obsiare dcbei Aurclianum a Vo-
pisco , Eutropit), jx, 9, Jornandc , aliisqne, dici or-
ipsa C tum esse Dacia liipensi ; <|uia iiidc videiiir sctpii jam ,

stirpii tua;, ac vis tacita natura; ad Itonorandum ttata- anic ipsius impcriuui Daciam, cjusve pariem,'/{f-
lcm Romie diem lam libernlem facit. Idem Genetli., pcnsetn fui.<<sc appetlatam. Nam anai brunismimi
c. 2 : Siquidein vos diis cssc genitos , et numinibus committunt auclores illi ; ct qu^R, nasceiuc Aurelia-
quidem vestris, sed multo magis virtniibus, approbatis; no, Moesia diccbatur, poslea appellata cst Dacia
c. 5 : Deinde prwcipue veilri pnrenles, qui vobis el Ripensis; indeque factum csi vetcrcm qiieiudam
nomina (Jovii et Herculii) e< impiriu iribuerunl, perpe- atictoreiii iradidisse eum Mossia esse genituin ;, tpiod
itiis muximorum opernm actionibus occupantnr; et mox miror non inlellcxisse Vopiscum , cum idciii dicant,
Jupiter vocatur Diocletiani aucior deus, ct ipse cuni qui narrant, Aurcli>iuum natum cssc in Dacia Ri-
ilercule, parenles dii auct. incerlus Pan. Ilerc. et pensi, et aiii, qui tradunt, cuindem gcnitum essc iii
Const. dicti, c. 8, non alitcr de illo loquilur : Hic est Moesia.
qui nomen quod accepit a Deo principe gencris sui Exuio socero. Nolanda est loquendi ralio clegtns
dedil vobis; qui se progenicm esse llerculis, non adu- admodiim. Nam exuert! aliquis, vcrbi causa socc- ,

lationibus fabutosis, sed eequalis virtiilibus coinproba' rum dicilur, qui soccri animum abjicil, scscqnc ut
vit. Scd miior lianc Diocleiiaiii et .Maximiani arro- socerum adversus genenim non gerii. Il:i cxuere lio-
gaiitiam iioii carpere Laclautium, cum camdem iii tnitiem dixcrunt Slalius el Quintitianus, id est , ab
Galcrio reprelieiidat. humana naiura quasi desciscere, lentm ct barba-
Roiiiulamtnutrem. Ita etiam Gaicrii Maximiaiii ina- rwn lieri : exuere foeininam Seneca, ep. O^; cxuere ,

irem appcli;»l aiicior Epitomes.Aurelii Vicloris. ad- principeiti, et induere rabidiim Itjrannum , ilnyino viii,
dit<|uc, euiii insoleiiter nffirmarc ausutn fnissc lualrem, j) 2 llistor. Eccies. ; exnere pairem, Vai. M;txinius ;
morc Olijmpiadis, Alcx. Magni crealricis, coinpressani £y.3uv«i Tov «vSpwTTov, Ilcsychius in Viiis Philos. ; ct
dracone scinet coiuepisse; quod liccl miilliiiii a Lac- induere proditoretn el lioslem, 'iaciliis, vi Aiinal. Sed
lantii iiarralioiie al^eal, a:quc lanicn hominis :irro- ita hoc loco iion potcsl exponi loipiendi ca ratio ,
ganliam arguit. Nomen aulem iioc cliam aliis mulie- iiuia Galerius non fuil socer, verum geiior Diticlo-
ribus dalum csl ; cl Petroma Romul\ occiirrit iu Unm.Qime exuto socero iiihil aliud cst <)uum Dio-
Insc. apud Ueines. Nonmm(|uam ea vox estadjeciiva, cleliano ab imperio remolo , vel postquam Dioclc-
uccurnmique iiomuia $reiis apud Ilorat., Romulascep- lianus , purpura exula , se imperio abdicivii, ct Ga-
tra aptid Prudcnt.,el Rotnula vox apud Grammal. vet. ierius impcrator; vel Augustus facius est , tunc de-
in Calaleclis Pilhoei. In principio aulciii capiiis mu- mum furere coepit. Noinm esi, purpuram , vel pa-
lier lucc diciiur fuisse Transdanuviana, et confugisse iudamentum purpureum fuis.se iiisigiie (:tm C:i sare;c
in Daciam tiovam. Et oiiservanda orlliograpiiia
priiiio quam August;c dignitatis liinc qiii crt*abaiiliir C;c-
:

iii voce Transdanuviana, cuni iluvius ille caileroquin sareSjVcl Augusli, dicobanlnr .siiii|>liciler iiidui
icre Danubiiis scribalur. Sed simililer plane in num- qui vero imperium deponebanl vcl deponere cogc-,

nioTiajani a|md Trisi. i, p. 3i)5, Danvvivs occurril, kmltir, exui. Lacianlitis, cap. \S Et eum tnisi ad :

non secus ac in inscripiione 3, ccgcxlviii, apud Gru- Maximianum , ut ab eo indiinlur ; ct cap. 29 /CrufKs ;

teruui. Deinde iioiiniilia de Dacia ISova monenda ille prwcipileinse de Iribunnti dedil. Vx ila opiiine co-
sunl. Memorauir cii^tiii illa .iiiclori Exccrjtt. Valcjii li,crol)unl soi|UCiiti;t, in tjtiibns l>it»t:K;liaiiuiii , iilpolo
Licinius ilacjuc , cx iNov.v Dacia vilioris originis , a privaluiii , />ioc/m iiomiiiai ; tnKCiiiic il;t icriboiida

i'ArROL. Vll.
491 GISBEKTI CUPERl m
jadii'o : Ihocies ( Ha emin anle iuipenum vocabaiur ) A nondum video illam Oiieniis nominc tuisse coni-
ctuii rem pvblicain probeiisam (juod si vcrum forot, cerle in ins( ripiione
;

CAPUT X. hudHla eiiani ab co iion disiinoiietur. Aliud igi-

lur Fioi'ij/(irt; orientnles. abud Oriens el Provincite
Ctnn iijeici ni piiUbus OiiciUis. h) aolilia diguila- Orieniis ; duplici seiisii possuiil iisurpari, iiempe
liiin ii"<s>) iiiiii'» louiuir yoiuia in
: jiuriibm OricuUs ; vel pro piovinciis iii genere versus Ortum remolis ,
ulii oniiies ()riei»l:tlis iiiiperii proviucin- «lesigiiaiUur, vel pro provinciis, qux Oriente propric diclo compre-
cujus iiiiporii Orieui pars luil. L'i aiiloin Litctamius , beiidebantur. Animianus recenscre sedicil orientalcs
ilu eii:un locuujs csl Trcl). Poliio in G;i!lieuis cx proviacias, quo certe nomine Mesopoiamia el i^Egyp-
einonilaliono S:iliiiasii : Cum OJemlus in Oiientis lus fueriinl comprebcnsx', licet ill;e dislinclaR siiit
yarlibuscepinsel iinperium : oJ.alibi: Ergo Mncrianus, ab Orientc, Orienlis slrioie sumpli propiiiciis
vcl
undiiiue culkclis csercilibiis,Orienlis puries peiiil; iiain quod diligeiiler uotiuidum fSl. Quia auiemLactanlius
iiis in locis Orienlalis iuipcrii puvs, Oriens dicta , liiscrte scribil Diocleliamim substiiisse in Orienle,
iiiieHigi Uobct, qnia eiini , vcl illiiis Orienijs parleui el aucupalum essc rerum exitus, poluit primo Anlio-
in poiCjt;it>'ia redegil Odenatiis , ipjogue niorluo le- clii-jc ((jiue Orieniis caput erai ) subsiiiisse, ei postea

luiii Zeuobia. Kt prociildabio o.a biqueiHli ralioimle .Ali^yptuiii peiiisse; vel poiiiis lempora distinguenda

»»xoria ,
quia priiuo OriPiii;iie iii.periijiu erat para suni, quia uirum(|ue bello adversus Persas accidcre
iiiipcrii Uiniani quolCacsares , vcl im-
: (iciiuic (piia potuit, sed non eodeiii .tiino. Nain eontra Persas
poralore-. eranl , in lol parics illud erat divisum el ; beliatum esl amiis 29i, 295, 29G et i97, el Acbiileus
lcriio, (|ijia Oriciis eti;ini pars loiiiis corporis eral. vicius esi ,uii eruditi censent, anno 293, adeo ul
Iiifra c. 59 Vciiern/ posi obiium Maximiani ad euin"
: anno uliimo, quo victiis esl victor ante Narse?,
Yaiciiit cum se pularel in pitriibus ejus lutiua moralu- Diocleiianus iu Oriente, el quidcm Aiitiocbice, videa-
.71*» ; id esi, in paric iinperii Uoin. (juain rcgebat. tur substitissc.
llooautoui capile liiilnjnium, el cap. 9, Arnicniani ab Scrulalorrerum fulurarum. Sic DiocIelianasAuFcIio
Orieiite disliiiguil uiidc digiiuii) (^sl iit inquiratur
: Viciori vocalur Hrjmjn<;»l/«m scrutator ; cunique prop-
qiiA' pidvintic eo iioiiiine vciicriivl. Viri erudili ob- lerca vicliiuarum exla coiisulerel, ct ita genlilium
sriru.ii judic.\iit tpiai \si.c pars ila vocetiir, puUul- diligenter deos colerel, iiinc piilo Kozimum ii, 10,
ipie illain vcr.>iis l*arllii;un Assyriain cl Aruieniain narrare eum noluissc rc.suiiiere piixpuram quia pro-
, ,

.Miiioreiii siiani fuissc Ej(f* exisuino si non omiics , spicicbal perlurbalionem roruMi 01« y.«i 7^ irtoi t6 Ostov
, :

.its.ilieni plorasipic refjiouos eo noniine fuisse com- uu-zicQTy.ii-j.--Jo;,ut era( vir religionis obscrvanlissimus;
,

)uehi'i)sas, qu;c iu Nittilia iiu[ierii rcrenseiiiur ; ut id est, diligeus deoruin cultor ci consulior. .Ai(|ue i(a
sual Paicestina Pli(enice, Sijria, Citicia, Cyprus,
, .\mmianus iJarceil., xxii, 1, narr.it, Juliaiiuni exta
Arabia hauria, Paheslina Salulurii, Palwstitia se-
,
riniulnm esse assidne, avcsrine suspicientem prmcire
cwida Plioenice Libani , Eupliraiensis
, Stfria Salu- feslinasse accidcntium finem. ,

tiiris , Osrhoewi lHesopolamia , Silicia secuuda. Ain-

, Sacra lurbata sunt. Id esi. sftcrincia rild fieri hoa
luiau. Marcell., xv,8, describilOrientalps provincias, poiueruni; iiialani oiucq iilis obiectumesL Yirgil.iii
iiicipitiiuc a Ciiicia el Isauria iude uarral lias re- Aiiu 407: :

jjioiies ab orbe Eoo mi)ulc Ainauo separari et Orieu-

.Ne qua inler saucios igues in lioiwe deorum
lis liiniletn in longnm portcnium et reclum ab Euphra-
HosUIis facios occiirrai, el oiniua lurbtJU
lii finniiniii ripis adnsque supercilia Sili porrigi Iteva (] ,

Siirucenis conurininanlem geniibus ; limiiiijue Oricnlis blagisler ille aruspicum Tiigis. Cerlc ila appeilal
iiitiiidil Cmiimagtui.iiii, liiiplir^ilensem Syriain , priiiiiiin aruspicum, qiiia Tagt's arlcin cam dicitur
,

I'|ioeiiiciain , Palx-stiuuu), Arabiam etCypruni adeo iiivenissc, tosic Cicerouc el :»liis; alfiiie adco aruspi' :

iil iii 00 ri(>iiiine ip?! iicn veniai Cilicia, Isaiiria el ciitam scripsisse, si lides babeiida Fiilgeiiiio, in Kxpos.
iMeaopnlamia. .Mtmiuil eiiiin Oncniis Basilius, lib. i Scriii. Aiitiqui: (|U()modo sui lcaipdris niedicos,
<1e Vii:i liiccL" llQh; ui avr/i .Vjzaov.xc, :?,; y.h i6)c.;
: rap. 35, C/jiroJici» el Melnmiiuin anliquis iiominibus ,

tj r.<>j.'j uiri/o-jijfn.; Lrbsta (^lconiumi esi Lijcaoniw, ab designal. .\ec insoliium esl collogiorum sacroruin pne-
Orieiilc iton procul diaitins .Lsi (lii taintnt vcrsus inagis sides luagislros vociue. Iii iiiscri|it. occurril Mayister
,

ucccdeas, el in ipso Piiidarnm Pltrgfiumque regionis collPtjii fralruin Arvaiiuin urdittis fnccrdoium dei ,

nditusiti: : ubi pcr AsUim ifiiplligcmla e.si Asia Miiior Solis invicli Mitlirai, el Saiiorum. Quin cl ipse Ma-
ad Heiiospoiitiim sila, ciii Lonium propior eral , gisler arusiiicuin iii bipide apud Keines., v. 15, me-
t|uniii Oneiili <illi°a Ainniuim mont^in rcuioio. Seil moralur
rmii Diucicti.inus o.ip. 'J dicnlur iu Orienle subslilisse,
L. fO.NTEUS FLAVlANVa
videiidum cst ubi ;csi»lem <»L;eiil. Atirel. Victor seri-
bil Jijvium Alexandriatu profecium esse , provincia
ii.vnvsrEX. avcc cc.
l'<)NTirr.V. DlCT.VTOIl
crediia Maiintiiino Ctv.-iuri ; ibique lunc lemporis
.\LI;.VN. U.Vti. PVBLICVS
Acbilioum (|!ii piirpuram sumpseral , vicil iil idein
, ,
IIAiiVspiCVM. OKDIM
Viclor. hi!irt»j»ii,sei Suidas in verb. My/nriujr,; rne-
H.vr.vsncvM. tx. p d.
nio:i» niamljnl. L.iclaiiiius, c. 1^6, iradii .M.ixuui- _.
"
nuri! al) (irimt^ ciirsus disposuibse, mox(|iie eum Neicio «11 Cra'<i bnnc voccm noiintiiiquam pcr
l.iciuu) ^'Sse </a<i('i* irt Snria cl ,Eyiip'.o fuil,uiiiU:
, -v.oKTzaAof exprosscriiit. Ceric apiid Euscb., lib. vii,
iiimirum venfir.)l; adco ui per Oriciiicnt , in (|uo sub- c \U llist. Eccles., colebralur Swkt/.c./.o,- y.ui to)v
stiiil lJii)C'.ftii;iuiis , vidcaiur debere iuieliiiji /tgyp- ar' kv/jizrvi y.iyo>v i/o^tT-JvayMyo,*, rpji Vi«leriailiiin
liis, cujii» ad raMiiiin .Nilum OrK^niis liiin-s .scse ex- arl perseiiuendos Cluisuaiios iuciiivit, ct per qiieiu
lendii, le<ie Amiu. Marccliuio. Valcsius, ad pjiisdem neqnaquaiii .M;!criamiin, (|uiposica impcriumarripiiit,
xu, 7, miralur /EgyfUmi iiiicr provincMS (Jrioiiiis inlelli'^i cum ValcNio posse exisiimo. Nam is diciiur
rcien.s(;ri omn cx Noliiia cl inmimeris auctfMibiis
. iiiisse K5^'j),t/.oj, id esl Raiionalis imperaloris el u-^roic,
coiislel .r'.)pium iib Orieiilis provinciis scjiiiicla/ii vel rpsis, iicmpc Valeriano et :irchisyii;igogo, cgre-
Cssc srd mir.Ti laii<li'm s*» dftsiissc 'nbiij pdsjauani
:
, {(lam graliam iciulisse: saiiem iiisi a!ia |ir;ccesserint,
didicit /Lj^yfiiimi el Mesopni^miam olim siib (lis(io- uii lix>c coiiliimi) ordine non iiarrantiir; id quod
silionc c«)mUis Oi ienlis iiiis<.c idque (Infi.rir vcli-rcui ; etiam Valcsii senleniia; iioii f;ivel. Sed tuiius est
Iriscriplioiiem , (|uaB sic li;ibei: j;. vivkcio. siemvio. inlelligcre ctmi prifslanlissimo Franccsco Spanbemio
puuo. DSLtvno €AK(;ii.i,v\o. i'i.\ciD0. c. v. cosim. Jud:curn, q;iia aicbisyiiagogoruin el in;igisli'orum
()i;»i;.\ris. UKSuporAMi.i:. Cerle AV/y/j-
.,(.\iti. et. nomen iHis propriiiiu crai.
tuiu :ib OnV«.'f scpriraiil Vopisciis in I'r()l)o cap. ; Profiini lioi>iine%. <'.brist!ani, (jiios proplcrca sacris
Lib(,i!iis l*rcciim .1 F;iiisiiiio riblflUis Vaienliiiuino , suis arcebnut Cciililes, quosque allieos, inipios ei
clc. p. "iO; II ivmo viii, 'i llislor. Lccles.; el proinde Irieli.iioses vocabani, quia deoruiu culluui damiia-
 : ;
:

493 NOT.^E IN LIB. DE MaRTlBUS PERSECCT. CAP. XI. 4i).i

baiii, uli cx Luciani rscudomanle el Arnobio A «t Cy])cle dea moniiuin vocaiur lUioecenati apud Dio-
coiislal. medcm, lib. ui, p. 514:
Milites co(ji ad ncfanda sacri ficia pyivccpit. Rccle
Ades, iaquil, o Cybele , fera monliuffi dea.
notal Bnlijziiis Euscbiiiin vn!, i, idtMii nieiiiori.X'
niandare, qui qiiaj hoe cdicuim
etiain maloniiii, Galorii igilur maler deos monlium, vel deos monics
scciita siml, originem cleganler {lescrii)il, quoeqiie coiuil; quod uliimum quis amiilccii raavull, nie
si
adjicere placei, ut unnsfiiiisque liide exeaijilniu c:t- ccrte iiaud fiel invito. Erai eiiim ilia Dacia oriunda,
piai. Sensiin ac moderate iii nos coepH aniinadvertcre ei fcrie Dacis parentibus genita, ibique educaia
(Ooiis), orsa primunt peneculioncab iis qui militabanl. uudc niiiil niiruHj essedebct si eoruiusuiiersliiioneiu
Cum vero sensu onini desliluii de placundo De& ne secuta esl. Nam coiisiai Ge.ias, sive Dacos, monian
cogiiaremus quidein, quin polius, inslar impiorum quo- qiiemdam instar numiuis cojuisse. Strabo, lib. viii
ruiiidam, res huiuaiias nulla soUieiiudine ac proviUen- Tzufjoc Siroig Cizxi; 6 tspsv; wvouk^sto Od;. Ji«t rd opo^

tia gubernari rati, alia quolidic crimina idiia adjicere- •Jntlsi/j-Qr) bpov, •/,«« 7r^o<r«70^S'Joy(7tv ouTwf. Apud
nius ; cuin pastores, spreta reHijionis regula, muluis Qeius saccrdosiUcitur deus, ei mous sacer exislitnatur,
inicr se contenlionibus deccrtnrenl , niliil uliud quam atijuciia appeUalur ; et Statium conjuraium vcrticem
jurgia, minas, aimulaliones , odia ac luuluas ininucilias celebrare ceuseut erudili, quia Dati licila gesturi ia
ttugere sludeutes, principalum quasi ttjrmnidcm quam- co moiUe couvcjiicbanl, el jurcjtirando sese obslrin-
dnin conleniissiine sibi vindicantfs ; lunc demum, juxta gebaiit (laauiquam .Slrabonis moiis ideo lautuni sacer
:

diclum Jeremiae, obscurnvil Dominus in ira suu fUiam liabcri polueril, quia iu Oi) sacordos iiabiuibat, qiu
Sion, eic. Ei iuiiiies (liristi;i»os luiliiia nU)tos fuisse, 0-:o,-, cxemplo a Zajnoivi suuipio , vocabalur , et
si sacrilirare nolienl, (iocet idein, c. 4, iibi nolaiulum • '

quia «vT|5woSv iilud yj^pm reliquis, rege ct lamuiis

czpv-oKiOy.pxo-J, qiiicumi|iie is rucril, miliies primo exceptis, essel aSy.Tov, uti apud eumden) legiuius ;
perseciitiim esse. Ijic proculdubio id jussu Diocleliani qiia; les cxcludil Dacos sacramento se obstriiij^eiiies;
iecil, siLaclaniiujuseiiuimur; si vero Eiisebium,.Ma- lortetiiie vox hpo-t vcrti dcbct lcmplmn, quouioda
-ximiani Galerii : nam 1. viii. p. 317, iradii Galeriuai Max. Tyrius, diss. 38, scribii Libyac incoiis .Vilaiiieiu
diu anie reiiquos iaiperalores, Ciirisiiaiios, qui in iuO«4em babiiuin fuisse upo-j, zai Oiov, -/«i opvj-j , y.cd
e.\"erciiueranl. et qui iii palatio versabaiilur, pcrse- uyuliiK; id esl, lemplum , deuin, jusjurandiuit et ii^
ctilum, illuiii(|Me iniscrandtc perseciilioiiis auctorein mulacrum. Quicquid sil, vcl dii montes, vci dii mon-
luisse. Ad sacrificia aiuciii coacli suni Chrisliani, lium suut iutelligendi apud Laclantium. Duin auleni
quia iiullum evideiuibus sisjiium erat dcoscolendi; liiiuc superblilioHcm ad animum revoco, faccre uou

unde et pif.tas in nujumis ccrnilur cum inslrunic:ilis passum (]iiiu primo (loicaiii buiuaiiiui) geiais quod
saciificio adhiberi solilis, uli docc!) ad lloiiicri ajjo- dii^eslas quidciu, sed laiuen riides ct iurormcs moles
ihensin pag. 288, quod quia racero rcifusal^aut Ciiri- iiij-lar Bumiiium venerari poiuil, qiKHb.iuc cumJeni

Siiani, ntltei au(iiobaul..\riiob.,lib. vi, e.Mrcmo: Quo- liouoreju cxliibuil inrorinibus lapidibus et dealbaiis
Tiiam satis, ut ren lulil quam
simulncra, inuiiilcr fiuul columuisquc, qiia; uuliain hominis pra; se
siipitilius,
mon&tralum esl de s(icri[iciis deinceps, de cccdibus,
; ligiiraiu rcrebaut. l'rupier ;i!giiiiK;iili siiuililudiuem,
tiique iminolutlonibus hoaliarum, de mero, ihure, deque quu! ea de re iiotavi, licet loiigiuscdla, uec omnia
(diis omHibus, quK in purie isia conliimt, poscil ordo uova sini, bae occasioue aiijici:uji, ui loeda ei vesana
quam paiicis, et sine iiUis circumlocutionibus dicere. supersuiiu omiiium tlarissime ocuiis p:ileal. Lapide^
iatiaccnim consueslis pnrie iiividias nobis liimultuo- G ioil"r. V(^i SAX/V a genlilibus honoie (li\iuo cullos, iii

sissiinas conciiare, appelUire nos atuf.os , et quod mi- coronaios, et adoratos luisso, cx .'\r!io-
esl, uuclos»
niine utiribuamus diis, pcenas eliain capiiis beUuarum bii lib. u coiislal Picturatas. velcrnosn in arboribus
:

crudelUalibus irro(jnre. lccnlan si quando conspexernm, lul/riculum lapidem,

el ex olivi unguine sordidaiuin, lanquam inessci vis
CAPLTXl. prmsens, aduUibar, affabar, el beneficiu poscebum mhil
xeniieiiie de iruiico; ubi videri possuui iutcrpreies.
Deorum inontiuin cultrix. Qiiifl !ioedeloci>senliam, Lucianiis iii Pseudomante notal Uutili;tuuiu, si quatido
patobil ex iis quse ;ul Coiuinbum tov u.y/.(xoivr.-t friisj. AiOov M.riKi.'j.ixhov ri COlispcxisSet , COuli-
iffTtyavoji/.svov
qufftex vjri erudili iiotis commode huc. iraiisferriuoa ntio in gdiiua cecidisse, adorasse, vola iecisse, et
poluerunt. Persuasus aulem nune sum leciionem prospera ab illo poslulasse. Et putu vero uoiare eru-
hanc recle sese habcre, ct Gaierii ni;ilrem niQntes ul dilioiie pru;siaule.<y viios, siipcisiiiiosos h^iuiines imi-
deos coluisse vel cerie praccipue adoiasse deos,
; taUiS essc Jacobiiui lapidem uugueuto pcrfundeuteju
quos in monlibus, lanquam se(iibtis suis, veisaii in Beibel, Gen. xxviu, qiii tameu, lesie Augusiino,^
pulafeanl: quales Mouteses deas in apographo Com- moreidoloiairiae iapidein uou perludii oleo, veiut ia-
modiani dici nolavii eiiain Iiigallius; (iuamvis prje- cieus illuin douin, neque adoravit illtim lapidem,
ferat Jie(|ue illi sacrilicavii. Certe Pahesiiiiie liiiitimi Arabcs
lapiilem pro deo colueruul= Alas. Tyrius, Diss. 38 :
MoTUes ei Deos dicitis.
Apc.^toi. (7e5o-jfft jy.ev, cvtivk 6e o-jta oidcc' to 6i xyoO.ux o
riludfiue vel posiium est pr& M ontenses, (momoHo jn »x Jt^ov/i&os-flVTST/jaywvo?. Apu(ieosdeiusaiiguiue,qtjein
los. 7, p. xLi Gruleri INemoresis Di,v.na estiVe»HorcnsJs; ^ ex majoribus djgilis, vel pollicibus foedus perculien-
vel iia ox morc loqueudi illius sxculi scril-iiur. Sic lium eliciebaui acuio silice, ungebaniur sepiem la-
iii mouiiuin occuiTunl apud vulgalaiu interpr. II{ pides in medio posiii. invocabanlurque Bucciius ei
Ucg. xx,ii5: Seriii vero regis Syrice dixerunl ei : Dii Urania, lesie Uerod. ui, 8.-Deum auiem, quem la-
MoNTitu sujii dit eorum, ideo superaveriiulnosr^ed pidis forma colebani, Bacchus, ul reor, fuit alio no-
melitis esl ui pugriemus in campeslribus. Jnlerpretes lxx miiie \z\jaupT,g diLius. Neque eniui audieinius Suidas,
siugularem nuinerum servani : 610,- apim &so; 'la- qui iiliid iiiulal iii 6vjg , id esl, fisoj "Aprj,-. uli obser-
P'/71a, y.rA oO Qio; xoukSwv. Syri voluiit siguiljcare vatum illusiri Bocb;iil.o sed Lauieu i!le recie siiuM-
:

deos, vcl deum, queu» Israeiitu) adorabmi, iii mou- huriiu^ ejiis de.>>cribit : Simulacrum uulcni cu lupis
'ibuu habiiare, et dominari; quemadmodum cauii niger fjuadralus^, «TVTvwTOf, nuUam (.itjiiram itubens ,

Uvidius aUusqualuor, Uilus pedcs duos, aureai basi iinpoailai.

Sic TeriuHiftiio in Apol. Ajabiae deus diciiur esse Oy-
Dii suuMis agcesles, ei qui doaiiuamur in allis
sares; ei apud llesychiuin legimus ^o-acO.prrj tov
MvjoUbus, imperiuru esl iu sua tecia Jovi.
A'6vj<7ov, N«S«T«to4 (iiiiu el Stepbanus
: scribit,
Neque laulum rfij fl(/res<es vocari maniiuni dii possunt, M\)C!olzii scoputum, et y.opxtfri-j Oi^i3AOTc.r(jv csse Arabia;,
seri etiainilli qui in monlibus colcbaiitur, ei alii urtmenque liabere «tto toO Aojo-ioou, iiiii deus ab
qui in versari putabautur, ui Diana, qnse iu inon-
iis Arabiiius colebalur. ClanssJnjus Yossius, vi, 59
libus feras agjtabat, moniivaga propicrea dicia. t>uin Idol. Gfiutium, pulal, iapiueiu-Tsrpayoivov iyias. Tyrio.
«03
lauJuUiiu ftiisso loci e\ceLsi vcilioiMu, vcl
quoil pnt iiuininc Arabcs coltioriinl ; qui:» Slci>hanus
c/cTiAr; y-xi wf>'jyti vocai, cl nn»\ adJti ciimcioiti, vtrl
llcriiuilauiii , clarc narrarc A-jo^aovj cisc tliiliiiu
'
jiigiiin, sivc allissiniuin Arahiar locuiu, proque mi-
inine linltiiiiin ab Ar.ibibiis pariier ac Daciiareuis :
in quibns notaiuli!) humani ali(|uti patilur vir (iociis-
simus. Nam
Sleplianiis (aiiluni nurral, cacuinen, vci
scopulum Aowipjj, nomen deo Dysarc
liabere a
ejusquc eimulacruiu, noii nionlem , veruin lapidcm
(Hiadraiuiii fuissc, ex Suiila edocii sumus. Kl tlc hoc
Arabum jninune \ idclur ©xplioandus esse I*orpliyrius,
lib. 11 de Abstii». : Aojpwtrtot 5« rvihpxCiui x«t Izoi
eieaoTCv tB'jof 7r«t3a w •jr.d ^uov sSaTtTov
cjf ?o«vr,i. Ouminii quoque, Aiiibiai popiiU, puertm
quotiiiniii Bacri^cabaul, qnem tub ara tfipeliebaiU, qtia
iimulacri itco uiebanlur ; iiain ciiin Arabum Ocus lapis
fiicrii qiiadralus, icsiibiis M. Tyrio ci Suida, cum ca
IVirina pluriinui arc sini, cuiuqiie ara illa loin siiuu-
iacri fuerii Arabibus, uibil cerie caitsa; video cur
tioii ita Porphyriu» esplicari pnssit. iixc aulein su>
]ierstiiio videlur eliani ad Sarucenos transiissc,
iicei lapis. quein adorabanU hnhucrii linenmcjita ca-
]iiii;s, si q'iis accuralius ilium inspicta-el, lesle £ii-
ihyinio Z.ygal)e!io iu Faiioplia aSylburgiocdiia. Quiu
into e( hodic M.-iiiuiucdani iii |inrvo lcmplo, quud
ab Adamo labutaiitur essc condiium, poslquam pul-
."^ns fuil p.iradiso, cl in quo Abrahamus,
Mnliomci prcces suas, eos seiiiiiiniHr, fcceruiii, co-
si
iunl et o<;ciibnlur iapidein Al^hajar Al-A.^tvad, qucni
vocani /irdc/itaii , cum<)(ieex paradiso Galiriuioin ad
Abrabanium iiuganlur porla:ise, inilio iiivc et
randidiorem , aii|iio ad iusiar solis liicidum ftiisse
sed nigrum fiotinu propicr pecraia hoiniuuin, uii
docet Chevrxwi in iiisloria niiiiidi. lU du lioc lapidti
nescio nn ioquatur Aiiionimts inartyr iii lUner. : In
parU ipsini tmnlis habeiit Sarraceni idolinn
sittnti tnartttoreuxH, quod eil caiididum sii.ul
permaiiet sacerdos iitdulus Ualntniica el paUio lineo.
Qiiattdo aiiiein venit tempus jesiiiiitaiis eoruin , percur-
retile hnta , antequnm sucerdos ingredialur ad diem
" '
festum illorum, inripit marmor itlud mulare coLorem ;
et duin adorant idoltnn, fit tnarmor illud iiigrum sicul
pix; conipUtoque tempore fesiivitalis , teverlilur in
prislinum eolorem, undeel valde admiraii sumus ; proul
illa vcrlia ab aliis laiidantiir. Alqiie ut Arabcs, vcl
ismseiii;», pairixrchas male iiniiati sunt i(a Pliiu-
niccs lapides consecrarunt, quus Balulia, vel lianulos,
leste Oamascio apud Pholium, vocaruiil idoinque
iionien Grxci dcderunt iapidi, i|ueni Rlica loco Jovis
rmgilur Salurnn dedissc dovonindum, q>.iemadiiioduin
cx Hesychio, Prisciano el aliis, dociierunt Selde-
DUi, Vossiiis, Uocharius, Salmasius ci Keinesius
qiinm ad hi.<iloriaui respiciens Lycophrou in Cahsaii-
«Jra, p. 70, Jovom a()pcllai 5i<7zov fAr/to-Tov, lapidein
maximtim; iit cniiu iiotat Trclzos, AtTxov Si tov Aia
).£'/;'. ota to-; AiOo» Tov or/Tt Atof Otto Pi« j anuifiyv.-JtjOiinK
'
y.oLi Oro Kjjovov xaraKoOJvTa. Piaeterea divi lapides
occiirruni apud Lamprid.iu Ucliugab., r. 8 Lapides, ju vulxaiissiuio, iisi esso
qui divi dicuHtur , cx proprio leniplo Diuna Laodieete
ex (idijlo sno, in quo Oiesles id pusuerui, iiffeire voluil
S;ilmasiiis arhiiraliir divos lapides fiiituve iit adyto
Diana: i.aodiccii.-c et Cataubonus notai lupides divos
; saciuin lapidem scrihil,fiii&sc Llv. xxix, 1 1 , qu:iinque ex
appollari ramo-issimiiiii illnd siuiiilacruin ah Oiesio
r,t Iphigonia e Taniioa ablaiuin. Uuhoniiis ii, Elccl.
51, diviib fraires, id csl, Caslores iiileliigii , quoruin
toiirphim Ilomitianus insLiuravii sod simiil fiieiur
; csse , al(|iie aniiualaiu divinitus, lueiiiorisu niandal
nninium sihi pendero, ainpiiusqiiu csse dciitierau-
diiin ; et post to lemplo liiiit sonsiini, inlcrsoriiqiio
To siiiiulacrum |>oKt Laodicccc. Certc tii lapides noii
polU':riiiit es.<^c in adyto Di;ina:, iicijue quicquaiii
comtnunc hahcutruni dcat islius staliin, ncc ad Cas-
lores qiiennl iillo modorefcrri; quia discrle propriutu
leivplum divis lapidibus ti-ibiiitur , ol quia Lanipri-
dins agit ilc iiovis diis, quos iloiu;iui ex nlii iiibihns
trAiK>fi>rrc voliiit Ileiiognltalus. lioc aiiitnadvcrlcits
rri&iduus, (. II, p. 524, arbilraliir divos lapides
GISt^KRTI CCPERl 496
racumcn, A "uUos alios cssc qiiain iriRijiia iapiilos ,
formi (jiia-
draui^ulMri, qiii IMiaiis iii Acliaia circa simulaoruiii
Mcrcuiii stabani, nomiiia dcorniii
(|uiltus(|iic siii^itlis
craiit iiiiposila, lcslc i^ausania, Ub. vii. Scd quoininns
Cl liaiic explicalioiicni aui|ikcli pussiiu, facil prupriinn
lemplum, iii quo<iii'i lapides lueruiit posili. Tciiipluiii
qiiitJcm aucturiutc liis iapidibus irihuil
rausaiiia:
Tristanus veruin apud cuiu uiliil lalc ropcrio,
:
quippc qui laiilum narrat, Pliaii^ a<|uaiii cssc Aler-
cuno sacram, funti noiuen llauia, incolas piscibus
parccie, qnia eos sacrus dco csse exislimanl, cl propc
ipsuiu illius sii;num lapitlcs ferc Irigiiila puii^itos cssc
(|uadraiigula foruia. Qiiid igiiur? Pulo hos iapides iii
w yfiHivxKt Orieiiic el Syria qn;crciidos esse; et, sive scribas
divos liipidcs, sive cuin itluslri Salmasio vivos, inlel-
ligidcboic liwtuhs, quos »ou niodo t|it^|*v3^ov5 li%y;
vucaruut Gro^ci , vcrum do quibu3 cijani inuUa
niira uarrabaiit, uli vjdcrc iicct apud Pbolium in Da-
niascio, qgibusqnc in Orieiito, tlclio^^abali palria,
alicubi, et llicrapoli proprit^m, lemplum fuit
fortu
exslruciiiiii.£i cxcidissc, vci subinieliigi (id quoU
Obrechliis nrbilraliir) to simulacrum, sivc signum,
satispaiei cx rclativo id, quod cx>icroquin ad iiulluni
pra-.codeus poicsi coniuiodc rcferri adco ut iia ;
Lampridii verha distjiignuuda inca cx opinioiic sinl
Lapides qui divi dicutitur ex proprio lemplo, Diatm
^
Laodkca (sigduui) ex adyio suo, in quo Oresics id
Isinael ct posucrai, ufferrc voltut. Scd ui pcrgaui, obscrvaiKJiin)
ooiare Diououi Chrysusiu-
diligeiiicr, vcrhis discriis
luuiii, orai.12, luullos harharorum paupertatc, vcl
qiiia artcni sculiiioriain ignurahaiii, inojUcs doos
iacic C\isliiiiassc, y.v.i o$vS/^« ufjyu., ^i iurnp^oiJi XtOoi'?, sive
: informcs lapides ; el scriburc Pausauiaiii in Achaicis
suleuinc fiiissc anliquiliis Gnccis upyols )i6ot;, rudi-
bus lapidibu.^, civft «•/«/f/e/.Twv exhibern Ttp«f Ogwv ; el
iu Corintlii icis ciiuidoiu niriarc , autc a:deui Dian;u
suum po- Aui«taf j;ioerc /iOov y.a)>ouf*«vov Upov^stipcr quo iiovciii
ttix; ibi Trtiezciioruiii viri Orcsteiu a tiuilris c;i'dc purgariiiit.
Pruiiiis prxierca ii bS, incmoria; mau^at iu iiyuuia-
,
C sio Ahyd> lapidctik suo leiiipore cultuui fuissc, iiiodi
cuin quidciii, S(.'d quciu iti nicdio lcrraruni casuruiii
(o solc neuipo) Anaxa};or;is praHii.vcral : aliuiu culi
Cassaudria', qii;o Poiithv.a vocalii cst; cl Aua.vagoiani
alio toinporo ilcruin pr;i'di\issc sa.\uiii c soic ca-
siiniiTi; idque facluin essc iiiii*rdiu iii Thraci;je partu
nd M%oh iiiiiiicn, c( lapidcni isluin oslciisuni fiiissc
vehis iiiagnitudine, colorc adusto. Cuin lalia igitur
:
fcraiitiir de Aiiaxagora, iiiliil utique iuiruiD esl
Aiuin. Maicuil. ^2. 16, soriiierc illum proedixisse la-
;
pides e cwlo lapsuros ; niirorque Piinii vurba uua oc-
currisse doctissiiiio cuiumcni.'iioi'i., qui i^crihit, cuin
Amiiiinno racore Philosiratuui ci Tzelzcni, scd cxieros
oniiicsnarrarc, Anaxagoiatnpixdixisseuuuinlapidciii
:
l;iniuiii casuruiu. Nani bis id prxdixit, e( uirauique his-
toriaiiL, vel fabulain coiijniigorc |ioiuvruiit ilii, quiscri-
huiil lapides casuros pruidixissc phitosuphuni ; vcl
&i scuici id factuui cssc iiahucrunt persuasuin, po-
tucruiiipluiali niinicro pro singulari, inure loquendi
: qiioniodo cliain Aiiiia., cap :
8 libri cjusdcni iiarrat AiiaxagQrain il^gis-Pulaniii, 'uianiis
pru:dixisse lupides ex citlo casuros; (|ui lameu (aii-
luiii uiius fuit. OiTcrt insupcr se maier deum, quaiii
iiiaudita^pcromnia vasliiatis polra,ciii tiotiieuAgdus,
in liiabus Phrygix, cuiii lapidibusa Pyrrha ct Deuca-
lionoin orhom niorlaiil)iisv;t£uunijactalisiiifoniia(ain
Arnuh-, iib. quinto. Monsigiiur,cui orlumsuum Moti-
tana, vcl o^sto; Sso;, sivc Uliea, dehcat, Agdtts fuit
vocaiiis; i|iiod vocahitliint rcsiiiueiidum essc Isidoro
rensct Uoiiics. iii Var. Lect., 17, apud qiiem in
Giossis scribi(ur./l^n(<ir, vol, uti Yuicanius edidii,a6»-
dir lapis. Uectc qiiidem vir eruditissiinus reprchendit
Darlliiutu, (jni in Goritiauia huiic iapidoiii qn;ori(
sed nialc Agdir, Agadir, vel , si iucorruplus Arito-
bius, Agdum lapidein cssu, ilcmqiic doaui cultiiiu iii
siinulacro lapidis graudis itigri c Pbrygia Huiuaii)
 : ;: ,, ,
,

497 mjJE IN LIB. rvE MORTinUS PERSKCUT. CAP. XI. 493

tnnsvecto, firlillMliip. N.im /l^rfjfs noii fnil Iftpis, ve- A l^xidni:) verl).i Ex proprio templo Dimcs
ememlal :

riini petra, vel i)i<in<> inaiidii.^B vnstiutis : (leiiide Lyce(e, illain Laodiceie ex adijto suo, in qiiod Orestes
Abdir, Abadir , Ahnddir esl lapis S«tT'j).o;, uli noia- posuerat , auferre volidi ; el inlclligil hipidem qni,
tiiin csl eriiiliiiscx Pri^ciano, qiiiita loi|uitiir lil;. i : lesie Pausania. anie a*dem Diana; Lycacae jacebat
Abdir genus lapidis ; lib. 5Abadir deus esl : dicilnr
: et sacer vocabatiir nddiiqiic Laodicenses Diaitn:
;

el lioc Hoinine lapis ille, quem Saturnus dicitur devo- simulacrnm Braurone avectwm impetrasse a Sfloiico,
rasse proJove, qucm Graici BatTuXov vocanl : lih. vi illudque signiim doa» csse, qood olim e Taurica Ores-
Abdir qnoque Abuddir o SaiTv>.oj, hujus Abnddiridit.
el lcs et Iphigenia snslnlcranl. Sed primo aliud simt
L:ipisau:eui,qui Denmniiiier esseexisiim.ibauir, linea- divi, vel viti lapides ; aliud lapis Tnvzene jacens ante
nienla facici innliebris viileiur hahiiisse ;
qn.T* eliaiii tempium Dianx Lyc£:T! : illi suiim sihi teinplum ha-
Saraceiinrum lapidi Iribuil Zygabcnus. Prudcnt., bueruni hic vero ne in tempin quidem, seii ante
;

llyin. le.v. 155 : .-i^dem aiierius numinis posiius fuit. Deindc Pausa-
iiias non docet statu.im Dianse, quseex Braurmie in
Lapis nigellus cvehcndus essedo,
Persiam asporiata, cia Seleuco Laodicensibus Syrire
MuUebris oris clausus argenio sedct
data fuit, esse Dianam Tanricam ; quin imo variis ar-
nisi hic sensus
sit poet.iR , capsain .nri^cntenm, ciu la- giimeniis lib. iii id refellit , docctnnc Diana: Or'
pis erat inclnsus, rcliilisse r^K-.icm iiiiiliehrein
ille ihire simul.icrum, quod in Lymn:eo, Laconici; agro,
ila nlclansus fuerit argenlo inuUebris oris; qtiod rogo colehalur. potitis illud csse qnod ah Orestc ct l|)hi-
erndiiiores cxainiiienl. Lapis eliam iiiil dfns Alaga genia barbariseratahlaluin. Neqne otiam mihi placet
balus, ciiiiiqiic llorodiainis, lih. v, lacil >i0rj tiiyiTro-j »qti0(l .nddit Gulhcriiis simtilacrtim prisci operis
,

/«TwOsv Tzeptrjtsp-ft Irj^ovTK ci; o^yTTjTa ; addilque zw- Praxilclis fuisse iliiiis marinore fclix et clarus
qiii
vOitS^ osse illi (7;^vi'ji«, i't f/.£).aivav ypoioLv, osleiidi in lialiehalnr. Nain cnm Praxilclcs teinpore Cn. Pora-
lapiile eiiiincniias iKnintilias, ei foriiias vel Tjftoy?, peii Magni vixerit, niique Diana^ Taiirice simnla-
solis iiiiagiiicin osse litunaii.i arte non riihreraciatn, criim f:ifere noii poliiii; et Pausanias iii Alticis scri-
:ic tandeiTi e coelo cecidis^e. Doti« liic cerniiiir in bii, Branroiie esse Dianas Braiironia; saceilum , et
ntimmo Hcliogabali, iiisignisque lapls est aqiiiia et simnlacrum, Praxitelis opus : sed adjicit ; xat to
tribus stellis apud iihislrem Spanheiniiini nd Juliani upy^uirjv ^oavov e<7Tt£V hpz-jpr7m, "Aprzy.i^, t!n; is^ouat,
C:csarcs. In iiummis proterca Seleiicensiiiin Pieria» )} Tau/>(xri : iindc p:tiel alitid anliquiiis longe signum
Syi iic, qiii in lionorcm Tnjaiii pcrcussi siint, reprae- ibi fuisse Diait:e Taurica; ;
qtiaj cnm nnn disliiigueret
senlalur nioiis, ciijiis cacuinun foraiiien bahel, vcl vir doctns, in errorem lapsus est. Sed ui pergani,
lapis in inedio leinpio iiositiis, ciiin ins. zeyckAcioc: Si:ldenus, ex Suida ei Hesychio, ohservai Apolioius
iinde non iniinerilo exi<;iimaiit erudilioiiu pra>sian- 'AymsM; statiiam esse, iapidem basi circuhiri, in co-
les viri, Jovcin Casium exhiberi, vel mnnlem linnc nnm dosiiientein : verum itli, non secus ac Uarpo-
crediliim essc Jovcm Casiiiiii, quippe qui /<?rcij am- cralio, Schol. Aristophanis, Stephanus, Auclor M.
:
blln in subliiue, lcsle Am. Marcell. xxii, \i, porrigi- Eiym. ctEtistachius, p.l6i>. uno ore Iradiini 'Avutsa
tur, qiialis plaiie iii nnmmoexhibelur. Iti Pliili|ipi pa- arain esse ante fores h
irxv^oi'^!. ziovor, vei xiova ei?
tris nuiiiisnialc cerniinr quoqiie lempliiin, ol in ejiis O^V ).1^70VT«, OV i(XT«ITt TfOO TWV BlJpM'J, VCl ZWVOElS/J
ineilio rupes, vijl inons, cum ins. kAITHS APTEMIAOS ziova s««'»OH ApolUni, vel Bacclio, vei ambobus ; si-
nEiTAlAS; quse haud v:.nuiii iiidiciiiin osl rnpein niniqiie ex .iis palct .Apollinem 'AyuiaT»jv ei.^A^ytEa
llam, vel moiilem peculiari hoiiore ciilitim , cl C dicliiin essc, id est, 'E^ioStov, vel viaruin priPSidcm :
l)iaii:esacruin Aiisse. In nlio (jaracallu; lapis rolnn- sed. nondura discore ex iis auotorihus potui Apolli-
dns et in acnmcn desinens teinplum medium occii- ncin tali forma ciiltiim fuisse; quin potiusconlraiiuni
pat, cuin ins. KOIN. AEiiiaN ; i|uod Harduinus posi- pianc tradil Macroh. i, Sal. 9 : Etenim sicut Nigidius
tum putal pro Aiiif.jv, rcferlque ad Diiim, iirhem De- qiioque referl opud Crwcos ApoUo colitur, </s« 6upato,-
,

capolitan.Te regionis in Syria, cnjns IMinius cl Sleph. vocalur ; ejusque uras ante {ores suus celebranl, tpsum
ineininerimi, Trislanns vero el ilolstoiiius ad Diam cxilus el introiins deinonstranies poientem. Idem Apollo
Arabi;e nrbcm ; rcproseiilariqiie puiaiil Venerem, aptid illos el 'A^uto-Ty? nuncupalur, quasi viis proiposi-
quam ca forina cuilam fuisse ex Cleniente Alexaa- tusurbanis. llli enim vias, quce intra pomoeria sunl
drino, Maximo Tyrio, Arnohio, Dione Chry.^oslomo, «7utaf rt;>pe//an(;nam diserte Apollo ab ara disiin-
et Pausania doceiil. Sed Venerom non "noniinant guitur. Pausanias prfcterea, iib. i Megaris scribit ,

Clemens, Maximiis Tyrius, Arnohius, Dion; el cele- esse lapidcm , irupsy^oni-jov K-^p«iii.a<>; a-;^waa ou ^is-
lirant tantum ^iScv, >i9ov t;t/o!>7&jvov, vel informein yxlric, illumquc noiiMiialiiin fnissc ApoUinem K.ctpfjov;
lapidein ; ad lapidem quadra-
pottieruiitiiue respicere el in Corinlhiacis niemorat Jovis Mjt^ixiov et Dian.c
lnm ab Arabibns cullum, de quo ante niemini me nc/.rp(ou; simulacra aulla arie facla, iHius Tru^ajxiot
jigerc. Vidil id forle eiiJiui Trisiaiiiis ; ulqiie evinoti- hujiis vero coiumnjc, vcl xiovi eixao-fiiva. Sic aut^or
lel lapidoiii hunc esse Venerein Uraniain, addil Phoronidis apud Cl. Alexandrintnn Junonis Argivse
Paiisaiiiam , lib. , narrare Aihonis lempluro csse
i statuam, nova, vel coluinnatii non aliarn ob causaiu
Veneri llrani;ie dodicatum. qiiam ferehant Parcarum nominai, nolanie Scaligero ad Eusehium. Bacchus,
voluslissimam, dans lequel il y avaii une pierre faite en ,.. eodem Clemente
Clemenie teste,
tesl€ columnac eiiain fornia cultus;
forine de Herme, ou borne. dont Cinscriplion nuir- " qood Dickinsonus, oap, o 1(», Delph, Phycni. ad co-
qiiait qne c'eiaii reffigie de Vdnus Uranie. Gncca jta Itimnam refcrt, qu^ie in veiori foedcre Mosi, ex quo
sosc liaboiil Ovpa.viug «."^(aImv. TeTpa-ywvov y.aTa TKxiTii
".
Bacchum fecerunl, el Israclilis praeiuxil; nec iinme-
qtiibiis in verbis cgo nulluui lapi-
/ai Totf 'E/jpats- : riio idein Ck-mens iradit elim columnas pro simii-
dein ac^inin:ituminvenio, scd Veneris sialuam quci- liiciis Cllltas Trph) y oyv ax^tSw&jjvat Ta» twv
esse :

dratam ad instar Hcrmarum , id csi, eam capul iia- «yaAfitaTwv (Tyiast; xiova? terTavrs? ol 7ra).atot, lasSov
buissc, et rciiquum corpus luisse quadratum absqua TouTovff wv «.ft^piiicrri/. ToO QeoO. Ei huc eiiam referri
br:icbiis, elc, quoinodo Ilerin.t: fieri solebant. nuc fossci discus, qiiem pro soli; Poeonfts eoluisse in
oinnino pertin<-l Veuus Papbia, cnjus simulacrum, larpocrate doceo ; hiic Penates Lavinii, qiioruni for-
lesteTacito in Ilisloriis, non e/figie humana , sed con- mam et figuram scribii Timseus apud Dionys. Hal.
linuus vrbis Inliore inilio, tenuem iu ambilum melce lib. I, esse x«puxta eSwpa rotl j^a).xa, ^otl wpa^ov
modo exurgens, et ralio in obscuro ; cujiisqiie staluam Towtxov, caduceos ferreos et cereos, et testam fictilem
iiidli alii rei assiniilari quam TrvpaaiSi >evx^ ,
pos.^e, 1 rojanam : nisi quis t6 xsjsaftov maiil vertere lucer'
scribit Max. Tyrius, 38, qualis ei illa cerniiur
diss. Ranicum Baudelotio de Dairual., tom. i, p. 199, et
ih nuramo Drusi apiid Patinuni, Ti.njani apud Trisla- hiic tandem pertinet Saxonum idolum Irminsul, de
ntim, ei aliis aptid Jac. Giithcrium iii, 5,de Jure ?|uo peculiari iibro egit Meiboinius. Hic autem in~
1'iiniif., qui male h.'ec numismata ad DianamPapbiam onnium lapidum saxorumve cuUus diu duravit
refert. Eodcm loco vir eruditus Lnmpridii paulo ante ipsaque plebs christiana in pagis eo infecla fuit>
 m r.isBRRTi nrPERi m
Ivo Carnoleitsis, pirl. cap. 38, referl eapiu coii- ii, A sinio.lftgoiidiim) ct soto stauctilo lUjni iiiformis rcpne
citii .Naunriensui, qiio fuiidilus effodi jubeiiiur lapldcs scnlalur. l*er stipilcm crucis intelligil lignuiu criuii
quo$ in ruinoiis locis et sijlvesiribus veneranlur ; et reciuin, qiiorl ooOtov ^j^.ov vocai Jusiiiius; inaleque
cap. 67, caput ctH;cilii Agnilioiisis, qiio siatiiiliir liiiie nrbitraiiir Lipsins cruceni aliqiiando solo arrec-
pericrulMidtiin essc, si aiiquis loia ad arbores, vel ad tario ligiio coiisiilr.sse, qnia seiisiis ejl uoii debcro
foutes, vel ad lapidcs quosd nn quusi ad allaiia facial. Geiitcs luirari Clirislianis cnicein iii prelio csse, cuiii
Alqiie ex iiis ^alis suitfri|iie paiere arbilror Grx-eos, ipsi sub fonna siipiiis, vel si:iliculj, alquc adeo iccli
bvrus, aliusqiie popnlos, lapiiles iiiforuics al tiaoi p:ili (|ni |)arlcm crucis facil, Atlivnis quidein colaiil
,

coiuisse. Ntiiio JispicieiiJuiii est, ouiu eo cliaiii vesa- Palladein. in yEgyplo aiiiein Ccrereni sive Isidoin.
iij.e pro^icssus sii Koiuuli populus, ei geiis lOi^ala. L'nte codein capiic dixcr.U Terlull. : Crucis qnalilas,
5l:ilrein ileurae.i Klag;»baluui eo> coluisse, ui ei bijii- signum de ligno : eliam de matcria colilis peues von
est

JcsiiiixiskC, iii):unie>>l:si.'(i iJ ago, uLexaituiieiii imiiii cuin cljigie. Quaiiquani sicul vcstriim Itiimana figura esl,
.il ijuod iiumen veuerali sinl. Cerie
j»aiiiuiii c.t foriu i
ila el nostrum sna propria : viderini iiuitc lincainenla

Tri^laii. 1. 1, p. 4'27, iidIui Joveni dicluj» csse e-cixctov, dum unasic qualilai; viderit forina, dum iptuin sil Dci
111)11 suluiu qiiia iu suininis uioitlibns colei>aliir , ^eil corpus. Ilis (Joclissiinus Golbnfrediis vcrbis coinpoiii
(|iiianiuus , vel riipcs exi^iinabalur Jupiler ipse, qui posse a;siuin inqiiirenliuiu exislimal, iilruni Terliil-
levera crjl Jnpiier cognoiiiiiKilus L.'(/;(.s , Ciceroni liani lempore cruci superaddila .^.it imngo crucilixi;
lueiiioiaius, ejusque vesligiis alii aiilii|uarii celol>res addiiqiie eum iiiler nalioiium et Chrisliauormn cru-
iiisisluiil. Sed iiibil iiuc porlinei Roiiianns veluslissi- ces apeiie bocdiscrimcn ponere. illasuimirum fuisse
viusriltis. uii Apuleio vocatiir, juruiidi per Jovem la- cuni effixie hiimana , bas siia pro|jri:i ligura, iiuii iiu-
pidein : vel sanctissiinuin jusjurandtim, ul illud appel- niana efligie , noii liiieameiiiis liumanis , sed aKv-
bilGeilius 1, 21. N.iiu qiieuiadinoduni docueruiit c.k '/)ki<ju=vk;, simiilaci iiudas : qii;r, ccrie quid sibi ve-
Feslo cl I*oIyl)i(), Turiuibus el Sauctiu-;, lociiiio cst iint, vix capio. Nani olbnicos deoruni sii()ruui aliquLiii
eilipiica; ei ipii liiu illo jurabaiit , lapideiii siiiceui cruci aflixiiin coluisse, vel cruci lionorcin (oxcipieut
leiiebajii, ki-c verbj dicculcs i>i sciens fnllo , luin :
alii forte ^'Egyplios ,
qiioruiii in liieioglypb. nolis
iiie Owspilcr, siUva urbe arccque, bonin ejiciiit, ul eijo figiiiM iiislar crucis appaici) habuisse, nou pulo apud
huiic lnpidcm ; uude palel Jovciu lapidis foriua a Uo- Palrum vel alium queinqu.im reperiri : iiec certe illa
inaiiis tuiluiii .11011 fiiisst-. llabueiual l;>ineii ilti lapi- est nicns Terliilli;iiii ; vcruin is ila nrgu neniatur :
«libiis ijiroriiiibus iioiiiireiii ; uli manali lapidi, vel pe- Chrisiiauoruni criictMii slgiiiiiii de ligno essc; genlilcs
iriv quw crui , FesLo doceule, exlra portam Capenant eiiain eoleve qiiod (/(,' )Hu.'mrt, sive cx liguo faciuin
juclu wdcm Mariis, tiuani cuni. proplcr nimiain siccila- est aiqiie iia aiiiboriiin eamdem esse qualitatem ;
:

lem urbem proiralierenl, iusequebalur slaliin plnvia,

in geiitiliuin qiiidem ligna repryesenlare figiiras huma-
euinifue, quod aquas tuanarei, m^nateni lupidem dixere. iias, id esl, slaiuas esse (:nicein vero linbore eiiam
:

£l ut iapis qui Anaxaguia pra;diceii>e e sole dccj-

, ,
/iguram , non huitinnnm veruin siiam cl propiiirn ;
,

dil , ciiliiis luii Crusluiniuo , lc>l(! Li-

: ila iu agr.o quo pertiiiet scribcre iMinuiium Felicem iii Ociavio :
vio xLi, 9, lapis, (|Hi iu ^ucuiii Mariis cecidii , s;icef Cruces eliam iiec colimus, iiec oplamus. \ os pUmc qui
b:ibiiiis e>t ; si iiiodo de eodcui, ci iioii de alio U)(pii- ligneos clcos consecrdtis , cruces liqneas, ut dcorum ve^,-

liir iilfiu c:ip. 15 In ('.rnstuiiiino avcm sanguiUcm

:
Irorum parles, forsiuin ndoratiK. ludc .iddil Tciliillia-
{qiiain vocani) sucruin lapidcm rohtro cecidisse. Ulaii- nus iiullam rniioiiein habendain essc liiieaincnloruni,
lem .id aiiud ujenibruin uie converlaui , nolaniluiii C vel Slalifas pricfercndas csse triici.cuni sinlcx gno; I

Kcnliles eliaui &ii].(Ucs nudos yl deos coliiisse (|iiu ; subjicilqiie, si deiitus esse liic diljffeiciuiam, niliii la-
perliiienl Itasiie , de qtiibus ad ajjOilieosifl llouifri men a crucis arreclo sli|)iii; dilTerre Palladern Allicam,
egi. .SiiiKilaeruHi ciiain Di iii;e KfJiesi.e cum jirimum qux" iiescio ai) illafuerii, quani e bgiio Atitocliilionfis
ox ccelo decidit, vel ab Am izoiiibus consocniiuni esi, postiisse icfcrt Eii>ebiiis loco lauilaio. l^Vcquens au-
fuit trunctis notal :id Cusebiiim
acuuis uliiieus, iilt lein Inec siipersiitio in;igris, iii quibiis Teiniinus
Scuiij^ei quoJ si \cnim ( ali.) ciiim senlil l^etiius,
: lorina lapidis vel stipilis colelialar. Trius iios docci
cap. 3U (K)lili.ssiuii iibii de Ajnazonibiis ), nuii s.iiis I*rudeiil., iiCiiiilia .Sym., UiO.')
caul* Peliu-> Fsbcr i, scin. .>, siiiiulacrum I)i:in3ft ab Uuiiiur el furis reililu, el. ralione culendi
Amazoiiibu^ veiialricis aiitiqtia ci soliia liguj-a Aiisse ExercfT^; iiianus uou p(Euilel ; el iajiis illic
coasecraluiii scribii; et .x-ijiie inale Oslendeie coiia- Si stetil auuqiius, (lueiu ciiigere siicverat error
lur Diatinin Lpliesiani noii liiibsi; iiiulli-i innuiniis ct t^asciolis, \ely;allin;e iiulmoiie rogare,

venibus exsiruclam : quoj taiiien :uleo cl.iruin csl,

Frangilur el nnllis viokdur Termiuus exlis.-
ul ueiiuideiii probalione indigeal. Sed, ut ad rcin re- Alierum vero biiniil Ovid., ii Fast. :

deam , audiendus cst Arnob. lib. vi, adv. Geiiles :

liideiis icinporibusPersus lluviuni coltiisse
priscis
nieinoriatiu ui indicani scripla iiiformem Arabas lupi-
dejii, acinacem ScylhitE naiioncs, lumum pro Cinxia
'riie.spios liynitm lcurios (alii legiiui Canjus , cl Ca
, ad Varr. i de II'; Uusl.. Bartli. iv, Adv. "1 , Voss. ii
ryam , v©l Caiyitydeni Dianam 'a L.TCoiubus cult:ttu
jnteiiigiiiil ) jno Diana iudoluluin, 1'esbiniinlios silicem
pro dciiui mn're, pro Alarie Iljmunos liaUain, \iirro-
r.is ui iuduunl .Musa' ; aique ul Aetldius memorai, uiile
Msurn discipbuumiue {iclorHin , pluteum Sumios pro
Junouf; H abslincii»^ a risu cum pro diis iinmorlulibus
tiqitliiilii htiininuin , et forniis
^;i;ti vcrba (iitrissiuie anilem
sunerslitionein
)iobi« ob ociilos ponriui. Sic Clemens Alex. Cinxix
v«l Jiinonis siruuiacruai, -oiy.viov i/'./£.<o/A,7.i/ov; D.ana;,
§>Xov u-j/. i'.'yf'/.'jpX:vi\ JiiiiOnis, ff/.vwy. , uii erudilis
observaiuui', apjieliai , nequc aljier vei Jiinonein Su-
ir.i:iin, vel Miiiervaiu Liudiaiu dcscribil Calliniachus
Jipiid Lus<b. 8 i'i'.L-p., queHiaiiiuoduin eriidile do-
11!,
«o: Vo!isius ad Cnlulluni, De iiujtiscoinodi staluis
clc.;;iiilt;r lo(;uilur Terluii. i, 12, ad IS:it. S\ de hcc
di/lereiuiu inUrcedii,quando distinguuitlur a crucis .slipiic
1'ullui Aiiica , el Ccn-s Pharia qute sine forma , rudi
poio { Wn eniin cum Siepliano le Moyne, viro ftoeiis-
'rermine sivc l.;pi.s, sives cs dcfossus in agro
.Sli['es, ab aiuiiiuis lu quoqueNuinen babes.
,
Tibullus I, 1, vocat stipitem dcscrtum ( quem alii
cineitdanl, aiii explicaui, itii videre licel apiid Sciil.
.p^
". 21, llarm. Ev.n). Gipban. iu liid. Lucret., Jac.
^ Locnsein ii .M:sc. 18, cl poela; coinmentalores ) ei
deuaciatuin slinilem, frudenl., in Uyni. ilomiiiii mai ty-
rfs. Ejusmodi slipilein ;(ppe!lnbnnt deiubrum. Fesius:
Delubrum fustcm dclibratnm, hoc esi dccorli-
di< cbaiil
, culnin, quciu venerdbanlur pro deo. Dociissimus Vos-
suppliculis liumanis '! siiis puiat jiostronia verba esse l*auli, qui ubique
lianc boc agit, ne Gcnliurn religioni Invere videatui-; ef I;-
cet ab ca opinioue ncquriqiiam siru alieiius, lanicii vi-
deor iioiiiiullos scrttpulos movere posse. iNani cum
delubium non usurpetur nisi de resacra, vcl loco re-
ligiobo, niiiil dixissel Fe.slus, nisi uUiiiias lidjecisset
voces; et docoriicaius , oiniiis siipes
oiiinis lustis
quocumque in loco,quaciiiiique decausa defixus (/<•/«-
bram e.^sci. .Mas.iiiriusSnbinus apud ServLum ii A'^n.,
: S!25 . dctubruui iiilerprei:ilur elfKjiein, a detibraiione
corlicis , quia aiiiiqui fclicium urboruiu raiiios cortice
,
detruclo in effigiem dcoruin formabanl. ipsc Sei \ tiis ad
lib. IV, siuiiilacruiii(/t'/«(irumdici iioial a Mbro, hocesi-
 : : ;

501 NOT>€ IN LIB 1)E MORTIBUS PERSECUT CAF XII! 502

raso llgiio, laclum , quod gr.Tcc ^oavo^ diciiur; et A fesla, nisi qurc posi priKin illa lempora , de quibus
noniiulli apuil Ascoiiiuiii tandeni plaiie cuin Feslo loquilur Ovidius, iniroducta siint. WequB tarnen
(Servii oniiii loca vAIaxu de stainis possuii! «^nponij la- pnto uliimos quinque febniarii dies Tormino s^cros
ciiint. Sunt eliam qui delabra Itgua dclibraia , id est Juisse; nam illud si veiuui forel, quinque, inio sc\
dccorlicaia, vro siinularris dcnruin niore veieruin posilu dies Termino dicati foreiil. Quir. et Uionysius Haii-
exisiimenl : ned tiiale ; ubi (jiiod dicit . morc velernm, camasseus s/(»t«7(t diem vel rtp.iw.-j xv.y-iyj, lib. n, ,

Festns vidcaur exuriinere per venerabunlur. liinc ia pag. 13r>, termiiialihus Irthmt;' el Macrob. i Sal.!
Qlossii Dcluljrum ex|)lic;iliir, Kx&w^v-jta, '^'jxvm, irj^.Or.- 13, Roinanos scribit non confeclo [ehruario, sed
et ;ilil)i iwwj, dclubnnn. Ad li:iac siipersiilJonein post vicesimum et lerlium dicm cjus inlercalasse ter- ,
fj.'/.y

eiiain tierlinet liasia pro Marle Uonianis ciilia lcsli- ,

minaitbus scilicet jam pcracfis demde rciiqiios (ebrna- ,

Imis Ariiobio el Pliilarclio; ei ncscio aii tude ^ii ex- rii dies qui erani quinquc , post iniercuLnionem sub-
,

plieaiidiis Serviiis ad m jEu., 525 Quo$ tauicn vena- :

junxisse. Et /ictione ijujidarn dies teniiiiialium dios ,

tes ahi ApolHnein elNcyjlnuam lolnnl; niii .Asialaf. csse, aiitii uitimus liabebatur Varro, lib. v, L. L. Termi- :

el in regiu posiios tradunt. Nain vei le^endiiin tlasia- nalia qiiod is ttics unni cxireinui coniiiliaus. DuoiUci-
,

tos, (|noinodo Pt'/(«it'ji describit Dion. Halicarnasseu-;, mus eniin mensis [ebruariiis et cum inlcrcalaiur, in- ;

vcl Hastas, el posiins; el inlellii;eiidse swnt liasta' fcriores qn,ncjuc dics duodecimu deinnniur niense : \U
Marlis, quas in regia coHocatns e«.se lestatur Jui. Ob- ut bi (jiiinque dies una ciim diebus intcrcaluribus
seqiiens. Et h?ec quidem saiis erunl ad f<edaiu illus- lebruario non iuerini jtnnuineraii,
trandani siiperslilionem, et noniiulla aucloruin lora Profectus. Optiine exislimal Colunibus scriitcu-
illustranda; speroqiie xvpnim lecloreai lioe, qu.ilc- duin esse privfecius ; \un\n(i enim imperalor iiiia iid
cumqne es!, boni cousuUuruni. B Ecclesiani ivit, uti patel ex seq., ipsi vero in spccniis
Leorum cidlrix. l!a Siatius, v Sylv. 1, 105, Priscil- cl praifeciuin prcelorii irilelligendum essc conssai e\
lam vocal propriam cullriceni Cwsnris ; et iii iiiscr. ducibtis et tribunis qui ipsum coinitabantur, neciion
apudGrutcrum Cullores Herculis, Juvis, Larnm, alio- ijide,quod miliies pratoriaiii lemplum dirucruiil,
riiinque deorum occurruiit, qiii sigitilicanl sese illos Acie slrnnia. YelIcgenduiiU(/5;ruf/a, vclul sln<mci>'
deos pra?cipua reiigioae venerari. Oeos anlein in lum proinstruinenluin, uli docetDu CangoniGlusiario,
sumaiis iiiontibiis euiios el ,3oveni iiide 'A-/.p/.tov dic-
,
ilaeiiani .slrucre pro inslruere posuerunl.Sedcls/j/urt:
lum esse, euindemqne in Siii) riKcoruin niiinino occur- acicm dixii Virgilius aiicubi , si bene .fnensini.
rere, docui ad Apoiheosin; et rein libi gralissiinam Fnnum illud cdiiissimuni. liiiiio Clirisliani privalis
iorc, lector, spero, si coiiiniunieem tecum iii.srripiiG- in aedibiisad colendum L). iN. J. C. conveiiieb;inl, uti
nem eles^antem adiiioduin, Sinyrna iiuper ad me curn satis biiperque cx INovo Testainento paiet, iu quo ei
aliis praeciaris missani, quse ejusdem Jovis meiiicriaiu Piiulus, / ;id Cr>r. c. iilt. celebrat .Ecclesiam, zwi olxov
eojiservat 'A7.'j/«s z«i ]l(&iar-/.a).i<r. Sed postea noii prohibentibus
impeniloribus vel magistsatibus etluiicis, propiei
F.K. TOr. EIS\X(-)K.NTOi
ViATOS. EHI. XON. iU TON imiltiludiiiem qiKi; (juoiiriie (Jbristo noinen dabul,
.iK*AiON. Eiii. ov.inior iii singuiis urbibijs exirii.xcruiil domos laxas et gi'an -

TPAI.-VNOr TOr AiNCini.i.TOV des, cx Kuseb., iib. vm

iiti c. 1 Ilistor. Eccles. ,

EN TAI2 ITPATHriAir conslal, iicc non ex iioc Laciaiil:i luco in quo ec- ,

TAI2. M.VPKDN. lOViVUiN

clesia \ocMtn- editissimum iiiiitirum adificinm. Qumi ,
vior. K\i. n.wpoi.
ituieii! paulo aiite dixii uiultas uc tnagnas domos ec-
Ad ApoUinem Milesium. Hnjus oraculi videlur tunc
C
ctesiiim abomni parte ciiixisse , ila videiiir inlerprc-
temporis fania magiia fuisse. SicLicmius coiitra Con- tandum, ecclesiain undique cinclam fuisse a domi-
Staniinuin bclialuriis consuiuil, tesle Sozomcno, iib. i, biis privalorum , ila ui ilia conspici nou posset ab
cap. 7, -roO AtSvfxKwv \\.-'Su.',rjr,; Mileli oraciiiuni; ainbuhiiitibus per plateas (juod [iroculdubio iacluut :

quod auclor Hisior. Tripariil;e iia verlit Dicant ;

ad eviiaiulam gcnliliiim iuvidiam quomodo el bo- ;

eum lunc expertum divinuUO)ient Mileli Geminique die antiquiora inoiiasteria undique cingi domibus vi-
ApoUinis. Caeternm liinc atqiie ex A. Marcellino, deinus, ila ui eoruiii amplitudo conspici nequeal.
qui XIV, 6, narrat Sereniainiin funiiliarem suum ad
templum fatidicum misissft, ;iliisque aueioribiis palet CAPCT XIII.
oraciila ex leinpestnle nondnin plan^ coniicuisse; vcl
Tormenlis subjecli cshcnt. Ut cniin ex jijre Komano
fraudessacerdoium omnium adliucoculis non paiuisse. constat , onincs ijroinihcue lorqueri non poleiar.t :
CAPUT XII.
umle et cap. 21, veluli rcm insolitam notai, Decu-
riones el primores civitaium cgrcgios el perfecti^simos
Dies aptits ei feiix. Qui sciiicet non foret nefastus , viros tortos fuisse,
aler, vel infcli.v rebus agendis. ISotissiinum esi Gen- Oiiuiis aclio ccderet. Non improbo; quia yiid/t'.'a ca-
liles diebus nefaslis, orninosis, sive .if)gypliacis iii- ,
lcre , calcre in agcndo , cl- crimcn f«/t're dixit V.i-
hil egisse sed illos, si quid aggredi vetleni, elegis.^^e
:
(ei'0 ; sod tamen valdo arridol valeret . ul Juriscon-
diescommodos aiqtie felices; quam in rem nonnulJa, siilii loqiiunliir.
eaquehaud vulgaria, si id ageretur , in medium af- Liberuiicm denique ac VQcein uoii liaicrent. idt esl,
1'crre possem. D de iiijiiria, aduitoiiis, et cseieris ciuuumeiiis agore
Ad septimnm Martias.Nnn monerem rem vul-
kal.
puto
1101! posseni , iieqiie apud jiidicem queri. IScc
galissiinam sciibendum niiniium esse diduelis lille^
,
Laciaiitiiim nispicere .servorum libiMialem , uii arbi-
ris, n. d., id est, unie tiiem nisi viuercm el idcm vi-,
traiiir Kaliuins. Eu.sebium nunc qtiidcin a Ridiino
tiiim superesse cap. 17 el 44. Qijam vari* auloin de
i*ecie interprctatum psse arbiiror; nain &? iv owsTr/^j-
initiu Diocietianes! persecntionis genteniie sint, vide
proouldiibio .siiiit serv! ; et qui ot h ^.'/.TU.i.y.i^i: dy.E-iy.i.i
apud Veiseriin) in nolis ud conversionem S. Afrai.
aliiii Eoscbio dicuniiii', milli ccrie alii sunt (iuaiii
Vt t/Ka.s/ lerminus. Et sacra termino fiebant nnense
imperaioium ministri, (|iii in famiiia , iii paialio
febrtiario, qui liabebalnr ultimus anni unliquis lem-
erant , <iiiiqiio serviurit ,
quamvis servi non sint pro-
poribus. Ovid. 2 Fast., 47 :
prie it.i dicti.
Sj»d lamen atiliqui ne niiscius ordinis erics; Victorius Cotliorum ei Sarmalarum. Quos scilioet
Priiiius, ul esi, Jani iniMisis el aiiie fuit.
\iceraiit : mide
Dioclel. ct M;iximiafii
in nummis
Oui seiiuimr •luiuuiiii veteris fiiil uliimus anni
occurrit Victouia SAKJiATiOA; el Coilios ab iisvioios
Tu quoquesicioruiu, Teninoe. finis eias.
fiiisse patet ex Mamerlini Ceneihliaco. Vuit iijili!!'
Et quideiii Ovidius vid«!ur signiliiiare, post (ermina- Cbrisilaiius ille signilicarf! imppralores es Ciirisiiu-
liii vel sarra Teiniino peracta
, iiuliuni ainplins eo , nis pessumriatis tttulnm.«^ibi debere adsciscere u! .

!inno diem deo alicui festnm agilaium fnisse. in ka- a Cotliis Goiliici Sarmatis deviciis Sarmaiici
, e.\ a
lendJiriis certe. post. lerminalia nullf» meiuoraniur dicebiintur. Et quanquam Eusebius videaiur laudare
to: GISRFRTI CUPF.RI 50*
li'Miiiiicm Imnc, ogo l;\mon ftiUilror mo!i<tr:i snilirc A milii , bona liTloris venia , cril Januarius cpiscopns
LnclAnlinni, qni sonliil illnd non rede fncium csse. Sibariensis ex mss. scrihiint, Salarien-
, vol , nl :ilii

Leyitiiue coclus.C>:\\\o\\\ui el Sngiiuirins in «ie Crn- si.s, iii mcmoratus.

Meiidiiz;i tcslalnr iu codice
illo

cialibns niariyrnnt nihit niononi de tegiliine coclis. Koclcsiic Tolelan.c logi Januarius de Fibtaria, cl
bgo nunc pnlo cuni lenio igne, qu:ili carnes assari lubutaria; lecliouem<|iic cam non icmcre improbnu-
solebant, primo cocinni , imic exnsinm ruisse; quo- dam scribii, cnm Fliniiis teslclur Calagnrrim /'"«-

miido in (llirisiianos s;vviissc Galerium palei ox cap. biilariain n vcierihus mmciipnlam csse. Ego igitur
21 , nbi tnler alia le^ilnr, per multuni diem decocta judico scribi dehere Fibutaricnsis ; i|uia Luilpiaii-
omni ciile; nocndo ex Eiis*:!). 8,6, qni sigaiiioanlcr di:s iiinn. 22ti ndveisnrioriiin
inimeii discrle scr- id
dicil Pclruni qiicindani iiitlar caniium, qua: ad cibos v:il : Insaiicibns satlus Fihulaiiensis esl fabulnria, quuin
paraiiliir, iijiie asxatuin , vol , uli Laclaniins loi|uiUir, Miiuri vocnni Xeryal, sedes cpiscopulis. .Sic in conci-
coctum [uisse. El il;i certe , leijitinit: , coniinod^ cx- tio Hiibrrtlano xiv loco coiilinnni Junuurius rpisco-

plicari cnm (jilninlio (Wlosl : quainiiii.iin iicc iis ro- /;;(.; Fibulurieusis : sic in (luitiusdain codicibus^ Lt
pir.;iia\eriin ,
qiii expiiiiunl, stTfOJc/iiiii lcgcs qii:is iii.lc cim.sLil ordine Episcuporum noiniua iu
vcl nlio
AiiijiisiiUiloraiu ; qnoinodo i('(/i(<i>uoii oieu.u Polro- noniiiillis cndioihiis |'.osil;i ruisse, vel iiumerum xiv
nio csl , n'iii Inrialores cx le>;e cl mnre p;i|.rsir:e inulniidiim csse in xvii, <|i:o luco in cdilis Jaiiiinrii
porrniulebniiur, iiii ducuil Gjouovius, vir d clis>i- iHiiis iKinien rccen-io.inr. Landat cliaiu huivc locum
iiiiis, ad Sl.iiiiMii. (>oiiz:i!cx iii iioiis ad
sed nou aui'
illud Cdiioilinm :

mndvorlit onm ad Januarium , (|iii mcmoralur, pcr-

CAPUT XIV.
n liiiore malcipic inde evincere coualnr, ulira episco-
;

Occitttis miiiislrh. Fnrlc posiUim csl pro per occii /- pos rdalos, ctiain Fibulariensein iiilorriiisse el suU-
los minisiio&; vel iulelli!;cnili siinl miuisiri cl domos- scripsisse coucilio.
tici Diocleliaiii, i|uihns in^ciis cl iinu aiiimadvcrlcii- Cum omnibus suis. Nimirum domcsllcis, lihoils,
lihns , palatium iiiccndi fccil. servis;<|uin mox sequilnr, «<'«: minns in caterum po-
Ditos impertiiores. Alqui unns tnnlnm impcralor, pulum.
nller C;osar cral : qiuid iioinudum diligeiiter, qnin Pleni carcerts eranl. Nolandum impriiui», Euso-
ojiisuiodi lo<|uendi r:itio apud alios cli:im occuriil,
biuin,lib. viii, cap. 6, scrihoro, iuiiio per.^ecuiiouis
el qiiia siniililer Eireliius cos nppcllal ^KTt/ia?. imnnmeros chrislinuos iieci daios esso, scd mox
nccie c.vlcroquin hoc dislinv^uil Laclaulius, ca|». 18, edicluin ruisse pi-o|M)S»ium, ut omncs eecleaiarum
uhi Dioclelianns (]:iloiiiiin Maxiiuinianum, qui C;cs.ir anu>.liies vincii cnrcGribns iuoludcreutur, quia nlii iii
er:U , alloquiliir Veriim si nonwn imiiernloiis cupircl
:
Meliiena, alii iii Syria imporiiim arripicbnui , et cnr-
adipisci, impediinenlo niliil essc, iinin omiws Angusti ceres episcopis, iireshylerls, dinconis , leciorihus nl-
nuncuparentiir. qiie cxorci>iis fnisse icplelos postea aliiid eiliclum :

Omnet suos. Mesl, nnlicos, qui ip.^i sorvicliniit :

fni^se |>ropositiiiu, ul q:ii s.acriiicassol liher •ahiroi,
cap. 15, domcslicos vocal. Oltscrxandum aulem qiiivero id rociisussel facere lormculJs gravihiis af-
multos in pahiiin ruisso , (|iii ('dirislu iiuinen dedo- licorclnr. Vnlesins, cx Lihanio, uolavii euin, qui iu
ranl ; ean;i|ue gra liam fccisse Doininiiiii uoslrnm rrii- Syri:iim|icrium nrripiiii. Eugeutuui dicinm csse scd :

delissiiiioriiiii pcrsocnlonin) niilicis, nli|iic adcn ingens histnric dainnum esl, ignornre iins qiiid iii
proxiiiii.v. iin l). rnnliis Episiola ad ri)ili|>|ii'iises
Mclitcna, vcl .\rmeiiin minori^ gestum sil; el uiinam
extroin:i mcmorni , tojj «'/iwr, tojj i/ t;^,- UMTv.aog *-• huic roi succiirrissei, qiii omnin probc scire poiuii,
(ti/.iu;; el nolitu diijiiissiiiia siinl Knseliii verlia , lil>.
Lactaniius!
VIII, c:iii. I llisi. Ecclc.<. : Arifuinenlo csse possit im-
iVe c«i /tfiMfre. Id est, ne judices fortc dareiU sen-
peralorum beiiiynitas ertja uostfos , quibus rcgeiidas
tcntias scciindiim Christianos, <|U(hI legihus cral vc-
etiam provincias ctmimitlebanl, omni sacrificandi meiu
tiium, itii patcl ex cap. 15.
eus tibeninl-'s ob sinqulurem qua in reHgionein nos- ,

Iram a/f^cli eranl benevotenliam. Quid opiis csl di-

,
A Hirt/orKm pr(T'ce;)()s... Id es( r>iocle(iaiii ci ller-
ceredeiis, qni in inipirulurum palaliis versabanlur? cnlii, qiii eranl Aiigiisli, ciim ipsc tuiituni et Galerius
Quid de imperaloribns ipiis qui domeslicis siiis , eo- ,
foreiil Ctcsares : twv z/sstxTovwv posses diccrc cuin
ruiuque uxoribus liberis iic servi^, cii quti^ reliijiuiiis
, .
Eiisehio, iih. ix, cap. i. \:i cerie Conslanlins Chris-
suoi crniil , tiim verbis qnain fartis libcre (xsequeudi li:inis vnlde l:ivil; ct iiiGatliis, Briiannia vicinisqne

loram senielipsis polestalem driternnt , ipsis ob lianc locis iion vidchaliir conirn legcm chrisliauum qiiem-
fidei lUii: tibeilnlein ijturiari , ac \sc oslentnre itnodniu- (iiiair. essc, uii lesiainr Cnssiod. lih. i, cnp. 7 llisl.

vwdo pennilteules. .\lqiie ila idcm vii , 10, sciihil , Tripnrt. Lihclliis Donaiistarum npiid Optatnm Milcv.
Valeriaiiiiiu siiininopere inilii) coiniilexnin C.hrislin- ConsUtntiiio oblnlus 7'um« pfl/t;r t/i/er c(eteros impe-
:

iios, liil;iiiii;ne ejus dnmnni plcnam riiis.^^e OsoTiCuv ,

ralores persecuiioiiem non exercuil, et ab hoc facinore
iia iil i/:/'f.Tt'7lv. Osov vidercliir essc. immunis esl Gattia. Nam C(Hisl:)iitio Gallia el Rri-
lannia obveneraul. In G:illii is forlitcr circn Liii''< -
CAPUT XV. nas puguavit, mullosqiic Alnmnnuos ocoidil, loslc
Sacrificio pollui coegil. Qnid milii lioc de loco vi- n ^''"•opi-MX,15, unde et (;a//ifl.M /fom(i)u« legibuired-
didisse diciuir Vopisco, cap. iiii : tibi cerie liii- 18 L:if
oalur doceo ad
doaiur aii cap
cap. 1

Fer (/Ko.s patatinm. Id cst qiii maxiina ancioritnle mani nliquid palitur Casaul>ouus, qiinndo nolal, Coii-
,
siautium nosiriiiu bello Pcrsas vicissc.
ernnl aiind imporatoreni; ciijiis rei iiisluria Aiigiisia
.snlis mulin cxcnipla pr;ehel alque ita , quondam, ,

iioii capiendiim csl dc longo tcm|ioris intcrvallo,sc(J

CAPUT XVI.
Jirovi, q 10 sciiiccl cdinuni pricodcdiat. 7Mbutum. Qiiem adversaiium inox, et cap. 1 vocnt,
Pietbijleri ac ininislri. Id esi proshyleri cl diaconi. uli ibi docui. Solebant autem inartyres qui rorlitcr
J->idorus apud Graiiaiiiim : Ili ( levit;K ) Cra^ce diu- tornteiilis resislcbant dici diabotum vinccre, quia illc
coni , laline ininislri dicunlur. (^anon 18 coucilii llli- dux et imperator eorum esi, qui Christi Ecciesiam
heritani agil de sacerdolibus et viiuislris si mcecliave' ,
pcrscquuniur : quo pertinenl visiones narralic in pas-
rinl. Caiion 7>o de epiicopit el minislris, utseabuxoribus sionibus SS. Perpet. et Felic, quarum Perjiciua, cum'
abitineanl : qiiam iii rem plura videri pos.sunl apud inducre nollet habilnm sacralarum Cereri, dicilur
G:isp. Zieglennn, lib, de Diacoiiis el Diaconissis Ec- capul jam Mgyptii, id esl di:iboli, catcatse.
cles. Tbleris, el apnd du Cange iii Glossario. Sul- Noncandidos equos, aut immanes etepliunlos... Sci-
picius Severus ii,45, gcneraliter hac voce iiiiiur :
licelet olim, etuinc candidiequi triumphaiilium ciir-
Kquidem lioc exeaiplum non lacitus prwtcrierim , le- ribiis jungebanlur. Ovid., i Arlis :

geiidunujue Ministuis ecc/esiaru))t ttbenter ingesserim.

bed qiiia concilii Itliberitani mentio, iltustrandus Qiialluor in niveis aureus ihis equis.
 :, :

mn notj: in Lin. dr mortibus persecut. cap. xviii. 506

lliwlft iis qumMgas nlveas tribiiil Clind. v, 127 Bolli A 1'iemiiim ad ni|»lyohon Leodiensi», el Ilenr. Norifinm
Gilici: iti disserl. do Volis Occonnalihus. Sokbant aulem
inipeniinrcs, sinml ac imperiiiin iiiibant. consulalum
Qui ca|)los rcgcs oiveis egere quadrigis.
stimere : iinde forte to cons. in Aiireliani iiummo
ot Pl.tulns Asin. 11,2, 13, qundrigas albas. Excm- <ro)isu/«))i notat, qiianiquam aliier illiim explicem in
pium a Camillo, cui l.inico id rictniii invidiani cnn- gemma Angiislrca ; iiKiiie eodem soi potesl vocarl
flavit, quia .lovem solctnque imil:\ri vcll(i vidcljalur, DOM. iMP. ROM., qnia Aiirolianus solem magna revc-
auclorcdc Vir. ill Plnli.rclio. ci .iliis.
lesiilius Livio, reulia, leste Vopiscn, pro^equehatur. Atquc hat!C
Ni'c aiidio
Freiiishemium v. rl., ijui ;id Florum cl evplicaiio eo magis ainpleclonda videtur, quia to
Ciirlium commcDl.Tlur, illud Cnmillo iiividiaiu nou COMS. in iiiimmis inioidiim Consulem dcnoiat. Sir-
coiiflasse, {iiiia intcr solemnia triiimphi ruore eqiii mondiis ad ep. 12 lib. ii Sidonii Ikoc cominentatiir :
alhi. Nani imstea illiid (|iiidem f;i<liim esitsod exein- Antica facies Valentiniani vnlliim exhibel, cum soliia
plum primiim a Camillo. lesfjiie insolila ipsi invidiam inccriptione : V. n.'pl.\. vai.entini.vnus p. f. aug. «/-
peporil. Ncqiie accedo cliam Pliilarcho narranli, lern 9ln.timum Senatorio hubiin in sella sedentein, ct
niillum seqiienlium imperilornm ila Iriumphasse volumen ejus in dexlra, in lcevn scipionem cum aquila,
oiiin ex liisloria Uomaiia conlrarium f;u;ili opera noinine hine fl(/.sm/;ro pethonius. maximus. o. c.
.•

evinci po sit. CONS. qiiem nutntiinm pliirihns illusirat Willliemiits

Non
candidos equos. Qiioriim cxomplmn, iil nio- libro hiudalo. Vox autom h:oc fcre iisurpari solei,
a C:iniill(>; dt; <|uii ila loquilur Liv. v, 23 Ma-
niii, :
qiiand') ciim pompaci diosolemiii in publicutn vetiic-
xiinc conspectus ipse esi, curru equis albisjnncto urbeni r» baiu iinpcralores ila cap. 19, ubi iiarrat Dioclelia
:
•

inqressus; partmKjue id non civilemodo, .ted Itumnnnni num ol Ilercnlium impcrinin deposui.sse, el novns
ctinni visuin.
Jovis solisfjne equis (Sclieffeiiis v. cl. Atigiislos aiipie C;nsaros cr.-asse : Ciim liaic essenl con-
lib. cap. 18. do Rc Vrjliic. rescrihil Jovi soUqne
I, stiltitu, proceditur Cnl. l^liiiis. Dioclelianns aulem no-
equis) a^quipnntri dictalorem, in religionein eliain Ira- nniii Ni(.oin<'(ii:e, ci ociaviiin coiisulaluin Rimu% iniit
hebant; triumplmsque ob enm unain waxime rem cla- iiorcnliiis; himci|iio ad an. 504 observat Baluziiis
rior, quam qrnliorfuil; el c:\[t. 'i& Cainillus mulio : per :rslatem fuis.se in Canipania. Ei qtiidem Noi:u
nieliore laude, quani cuni Iriuinphantein per urbeni fuil, uli videor afdrmarc iiosse ex passiuiie S. Feli-
vexerant equi, insignis justiiia fideqne. Jovi albalas Itos- cis :post dics auiem duodecim jussil eum prwfectus
tias immolalas Varro (nc alioriitti lcsliinonia advo- prwiorii posi iinperutores navigare ; ftt iiiox : Jejunus
cem) .luolor est apiid Geil. x. \n, eiusdeiiKiui! cnr- aiiteni venit Nolnm. Nani lic«>l celebrcntur imperalo-
riim apud iV.r^.is ah albentihiis equis iracliim fiiissc, res, pr:r.ie<liisqu(; (-1110 :id anibos miltere voluerit, la-
Curiiiisiii, 5, Iradil. Ei ejus coloris cquds soli eliam iiieii llerculiu soti oblatns luit Folix, quia Diooletia-

sacrari solcre docei lios olesaiis loctis apiid EraKis- iiiis Nicmodi.i: agebai : rccloqiie passionis auctor,
Ihenem (quem, iit hoc idiiter moncam. diligenlor proctildiibii) volitstiis, edictnm, qiio Christi:iiii pcrse-
s.Tpe seqiiiiur scholiasles Germaniri) c:ip. 15 Catas- (jiii jubenlnr, scribil proiiitilgatnni fiiis^c niooleliaiio

lerismnruin : Hic e.il liriclilhoniits, Vtdcnm et Terrtv octies el Maximiaiio scplies, coss. idesi, aii. 505, nou
fiUus. Uunc, ut aiunt, Jupiler, cum vidisse.t primnui anleni 5Ui, iili in or;i liliri uoialiir, quo iillimo gtadii
inler hoinines equos currui jitnxisse. admiralus est, suppiicium Felix obiit. Sod diniouttas iiigeiis oritur,
"nt
T« ToO KvviuvMv l-izomnaxo Sifpdc/.v, xiTtoZjv^xg
ri)Xvj qiiod Felix (licinir essc dccollalns a. d. 18 kal.
uTTTTouj isxfnoug quod currus Solis simnlacium invenis-
; G feiir., (|uia an. 504 ilio tnense iicrotilius adliucRonuo
set, jiingens equos ulbos; et hoc ad «luadrigas referl erat, ihique Aprili ingressiisosl aiiiium imperii vigo-
Scholiastes laiidatiis, Jiic primus curru» honiines equis siinnm, notanie liaiuzi<):(|ni nodtis (piomodo sotvi
junctis docuU siniiles qumlriga: s&lis (acere : qu;ilia possit, vix vidoo; nisi poii;)mus initio anni 50.'>
cii.itn ny^'iniis iradil iii Poot, Aslronomico. iierculium adhiic in C:imp:i:iia li;esissc, ci tunc neci
Terriculan lyritnnira: poteslaiis... est, lerrores M datiim fuiese Feiicein : (juod velim alii, qnibus pliis
ita cap. /»7 eii.iiii locnius cst; cl Lucilius apud Laci. olii est, diligeniiiis exainiiieiil.
I Inst. 21, si fidcs habenda B:irihio ad Slat. v, 68 :
Per circuitum ripiestrigai. Ileinsins, virainplissimits
'lorriculas, Laiuias, Fauiii qiias et dociissimus, inc iiioiniii olim scribi delicro, ripa:
Pompiliique
Insliiiiere Nuuko... nistiia;, vel llistricw ; qiinmodo .tO/cii/MS pro /<is/n°-

qiias ille inieipreiaiur idoU.quse terrorem injicie- culus. Spania pro llispania, el alia apiid Salnnsiiim
liant piicris, vel aliis. Vernm in ediiis circiiinfeiliir
ad Tei'luliiani Palliiim iiiveniunlur qiiai eincndatio :

TerricolMS
si vera, iiou recia. Dioclotianns Nioomodiain jietiil
Luinia.fi; el illiisiris (iiielius iii Den».
Ev;|iig. rescriUii Ttnricolas. (|uia Lnmio! turres et
via , veriim circumivit liltus illiiis rogionis, vel His-

periiiws Solis dixit provorhialiter Terluliianus.

lria3. Vel iiilelligciid:i erit ripa Dauiibii, qtii Ilisier
cii;im vocaiiir, iiii nolissiinum osl. Certe circuiiii
IJnijulw... Eranl iusitruinenla ft-rrea, qua; uiignes
asiiiiii rofcrehaiil, undc el id nonicn acceperuni; qui-
iisns esi; et ita eiiam Viciorde C:irino loquitur, (|ui
hus i:ini:ih:iii(iir honiiiie-i
iii Galliis eral : Illyricum pi-opere Itulios circuitu petit.
iit pliiriuiiim iu eciileo
exlonti dc quibtis prtter Gallouiun;, Magiiim. alins-
:
CAPUT XVIIL
que, egil Fenaiius i. cap. 6 Eleclorum. Clare Pr«- D
deiitius, llym. m[ji s.Tef., v. 537 :
.'> Conflixerat nuper Maxiiniano sene. Vel Graecos sc-
quilur, vel excidil particula cum ; vei scribi debet
lile ongularum duplices Maximiano ssni, quoinodo ceriare aliqui dixerunl,
Suicos pererrai osculis.
Virgil : Ecl. 5
Duiilices dicit, quia una unguladuo sulci una vicc du- Moniibiis in nostris solus liiii cerKil Amynlas.
cebaiitur.
CAPUT XVII. Apud Catullum legimiis, noli pugnare duobus ; et apttd
Am. Marcell. xv, h congredi burbaris
, ini:\m[im\\ '.

Nonns Consulalus... Zozimus ii, 7, biinc scrihil possit siibaudiri parlicnbi cum.
incidisse in aunum cenlesimum priinum, posiquam Jam fluxisse annos quiudecim... Vidctiir excidisse
Severus liidos sjeculares celehraverai lempiis vero : quibus, ut scripseril L;iciatilius', Jam flnxisse annos
qiiibiis debehaiit celebrari , in consiilalum Coii-
illi
quindccim qnibus in lllyricum, eic. C;eteruin niliil
siantiiii el Licinii lcrijum ; iisquc iiidis ne^leclis, iiiutanditin e.st cum B:iluzio; nain Illyricum slricte
iuielix fuisse liomauiim imperiiim. Qui locus diligen-
snmpium non fnil ad ripam Daiiiibii, verum ad mare
ler propicr lemporis iiolam observaiidus est. Adrialiciini, qitod el iiide Jllyricum dicilnr: deinde
Procederel consul. Vox propria, uti docuil Balu- noii inodo Illyriciim. sed toiiis ille tractus usquo ad
zius iiide iiiiiuinmo apudSpaiilicmiuin,diss. 8,fei.ix
:
Poiiltiiti Galerio cominissus fuit. Aur. Victor; lUyrici
PitocRssus cos. VI. Aii«. vcl Aoo. cos. VI ; cuinddo Wil- oru usque ad Ponli freiuoi Oalerio commisiai alqve
 507 ciscKRTi camw 508
Curpus <l liHii.irna^ ad iJanuiiiuiu ii<'(iifatile^ l>Oil lic- A tissnnu uxnr, coquC clogii) coiijiii^es loslanlui nioi-
biillaluin \tiima licit. Scio (|uidci» lilyiicaiii SPS« liiam. tel moiluiiiii, coiiiiiieiiier. sancie ol piidirc
loitge i'.itO'|uc evtoiittisse iii<i. et inn.vinio soi|iiPiiiiii'.i*i vixisse. Nei|Uo eiiim oriidito viro ftssciilior, qui in
leiiiporiliiis ; tjocfiliiiic id illu.>:iissimns aniisiei l'e- inscripi. Graiianopolilaiiis arbiiratur V;ileriiiin qiieiii-
Inis J» MarcJ
in di.ssert. de Loiisl;iulmupoliiaiio l\\~ darn Valoriaiiua uxorpin su:un conseorassc, camqufi
uique iin Baln/iunt enienduticiiem sii;uii
IrlarcliHiii, propicrea s.\Ncr,v5i vocarc. Nain nihil aliud boc epi-
dtlendfere posse sed quid «piis praeier jieteaSjinlem
: ibeloii sigiiilioal, qii»in iiiiiliercin cnin casie vixisse;
Hliquid iriiii:iie? quomodo Caiulliis Junoiicni n;>iiiiiial s^unctiim coiiju-
Eral auii'iit iLi.viiniuiio jHiiis }luxeu:ius. Hcroiilio ijcin Jovis.
igiiur iialus fu.i Ma.Xiiiiiius. :^oJ Irisi., i. iii, p. 576, Qui enim mc privalus conlcnipsil. Alqui iani digniiate
e.t Jul:aiii orul. I, p.ig. 9, iioiil Eiiiropiam inieriu- aucius, Iribunus ordinis [iriiiii, cl siiniil (iiius Cfesa-
guOiii si M;ixoniiiis i.iaiiis liliiis csset , responJisso riseral; qnaleni ccrle noi liodie pricunim iioii V(;c;i-
iiluin stbi ntituiii i?sse
ax qniidum Sijio: quod Si veiiirii, renius. Locus luuio in rem osi elrganussimiis apud
Maxeiiiius nuii fiiius. sed privij;fius llerciilii, vel Her- llurai. lib. iii, Od. 8, (|ue.'n viros crudiiissiiiios non
Oulio supposilus luil. Sed iiilii! pgo (juideiii l.ileapiul s.itis iiitelicxisse arbilror
Juli;iniiiii reperin i^^iie iflniuin mpinor;il iionnalloi
;

lum.sse sose AVgligcns ne (pia populus laborol,

Orient;iliiiin .iviiiin Con.stinlii, Cons-
J\irce privaius iiiiiiiiiiuoavore, oL
lnniini M;tgiii liln, iivo inalori)0, i.l esi llorcuiio. coii-
Doiia prffiseniis rapo houis liorie, cl
jiigcin dedisse; tpii;» scilicci Kiiuopi;! ei;il Syr;i, et
Linque sevora.
cx ea Faustain susuileral llorciilius, (>oiistaiiliiii Magni
oxorisn <jii.i de re pUiribus ag:ini :id cip. 59.
:
B Mariias kalendas colcbrai poeia, quia iis prope occi-
Solilus sil adorare. Scilicol Diotlotianu» ailoiari sus iuorat ab arboie, uti patcl cx ii, 15, hoil.itiirquc
sese priinus voiuit, cnui .inie iinper.iiores s.iliitareii- ,
M.cconaicni, ul amiivorsario illo dic sese proptcr sos-"
tur. Eutropiiis i.\. I6; liui^urij liommio yriiHus rcgiic pilciii amiciimexliilHret, iiiillalque cur:is civiies supcr

cvnsuelu.linis fvrinnin viagri ijuum lloiuuiia: libcrlulisin- urbc idipie eo ii>:»gis, quia l>aci el Caiilabri victi,
;

vexil, udorariijHC se J!is.->it, cum unlc eiiin runcli saluiu- Medi ot Parllii iiiicr se infcstis aiiiiis cimcuircbaiit,
reniiir. llieron iii Cliroii. rrimui, Diorteliuirua adoruri
:
ctSc_\tliai parabunl domiiilioncm. iloec cum it;> scso
sc ut deum , et yeiiiuhis calcea^nenlisqucinseri
vcstiiius liabeaiii, ailjicit parce privalus nitininn cavcre: id est,
:

jus^iit, cum uiite cuiii oinnes ttiiiiertt >res tnore juelicuin ne iiiiiiis s:iliili uibis aique adco imiterii inlciiuis sis;
suiuiarenlur ; el chUinijdem vurjnircuin a privaiu liubiiu vcl ac iiiiiiiiim, iitiilibi loquitiir, soUicitus nrbi liineas,
plus liabercni: i\ii:\\i:\ cliaiii npii.i Jdnwirideiii, cl :iliOs cum, noii .^is iniper.nlOr, eipenos quoiii sil simuiia re-
ieg.is. Uioclctiaiii nrioies prociildiilno .'«cciiii siiii! Her- ruin, sed pritHitus. Soilicct poslqiiani Romano rcs ad
Culiusct Galcriiis; iico rideiiir cii!p;iiuliis csso .Ma\eii- uituin dchua esl, oirincs alii, licol maximis ciignii.ali-

lius, quod diviniiiii impcraloribus rcdderc

Ihihoichi biis boiioribiisquc oriiali , rcs|eclii priiicjpis privali
iiolueril, nori niinus scilioi.-t :ic Maccdoiies, qui ila . dicebanlur. Hoc cst quoJ Claudius apud T;ic. ii
eliain adul.iri Alexaiiflro .Magiio nolucrniu adco ul :
A., ol, idciiliiein inierrogal, an ipse imperii compos?
non vidcjin, qii.iro huperbv.m ei coulninaccm ilUnn ln-c an SiUus privaiu.^i es.Kci? id cst, iiuiii iiondiiin cssel
lespectu vocel Lactaniins; nisi lorlo inos adoriindi a facius iniperator? Sic privatu spedaculu apud Sueton.
IHoiicliano incoepliis in consucludincn! abicril, ei Ner. i21, oplinie iiiierprclantur Torientius el Casaub.
Consta-itiiio filiisqiio etirun usilalus lueril. P qu.'C ab aliis, iicei niiigisiratus forciil, quain iinpcra-

Ltritiue inviius. Mem

iradiuir in Kpilome Vicloris lore, edebanlur; eodemque .sensuTac., c. Z>9,Agrico-
Is lilaximiuiius carwi uuUi uutiuam [tiil , uc palri uut laiii jirivulnm appoliat, licel cuia iiiqierio Uril.iiinius

socero quiitem GiiLrio : ubi le^onduiii essc Muxentiifi oblinerei. Libcia 1-icp. is privntns diocbiUur, qiii noii
coiistai e\ Diacono nouiviique Valesius ad Lx-
i';iiilo ;
eral cum iiuperio, vel illud dcposucrat, licol alios
cerpia, qu:* cuni A .Maicell. ediia sunt. iionoics obiiiicrcl, uti cx Sucloiiio, Ca;sarc, CiCcroiie
ConsiuiitiriHs... iMhil uiiriiiii hiiie lavcro Dioclctia- CL aliis ooiistiii; cuinquc C;csarcs vel i!iipcr;Uorcs soli
nTuii, qiiippe quem paicr Coiislantius Nicowiediani ad impt;riiini oblinereni, reliqui mundaui sicjua ferrent,

eunt iiiiscia'.7r«to; ^('/•,5-cy.ivov, eruilieiidum, tesi.o l'r;ixa • uti elcgaiilor canit Staliiis, atquo adoo )u;igistratus

goia apiid Pliiiiiuiii ; vo) iii in iiula itnporaloris, et sub jurisdictionein a l*rincipc accipereiU, recte ilU privuti
oculis qu;isi ojiis, diinjenlisniiiinm el solerlissi- dicii sunt. Parce igilur, M;ccenas, ciimad le cura iin-
(lupiii
muin firincipem \ovm Kiiliopms, addiscerci qna; ipsi perii non pertincat, scd ad Augiistuin, tania semper
quaiidoqiie ad iniper.iitdiiiii liiliira es.>oiil iieccSSiina. ciira providcrc, rio quid deiriiiionli pojiuliis Uoiiianus

Alii onni o/;.s;.-ie.;j lurraiit riiisse ; ct ccnc lalis oliani

jwglifjms ;iccipiat. ^ieglijeiitcm populum interprclor,
liabcii poiuii. lixci^rpla V.ilesii Uic igiinr Censlanli- :
salutis su;o iiegligenteiii , dcsidi* dedi-
olio , liidis ei

nus nulus llelcitn inuire vHtssima in opptdu Naiso, atijue lum. Molum cst Tacitiini Aiuialium notare
initio

educlus, ijiiod oppidum poslea macjiiijice ornuvti, lil'

A.uijusUi.in, ubimilitcm donis, populuin unnQiiu, cunctos
teris minus insimctus, obsei upud Oioclelianum ct Cu- dulcedine otii pellexit, munlu senalus, magiHlraiuuni,
lerium, sub iitdein lorhterin ,l.s/u miltiucit. yuod jno- leijuin, in se iraxisse, uuUo adversanie; el Juvcnalein
culdubio f;i<jliiiii njii. ciiiii Galcrins :Mlvor.>iiS iNarscii Sat. 10 caiieie:
bellarei, ei Dinclfliaiius /i'.gy|>liiiii rel)oll:u»teiii rc-
D . . . . Jaaipridoni ex quo su8V;igio Hulli
cuperaiel. Nam corfiitcin cuiii Diocloliiuio ii;csisse V'oiidimus, ofliigilcuias, nain ipiidabat olini
legiinus in l*olii,a s.4iiciiiruiii p.oiruiii .Mclntphanis liiiporiuiii, tasLcs, legioiios, oiniiia, iiiinc se
CoiiliiiKl, alqut! diias lauLuiu ros an.^iius opUil,
el Alexaiidri apiid I'hf.l:niii, p. l-iOd: Se anteni vi-
1'auein ct circonsos.
disse (iiarrat) CoiistuuiUium l-j Tot; i'jiooi; Tj/.oOv-ra in
Pali£iiina, cuin Dioclcliafio A:iiiijplo bellum iuferenii Notandum insuper privatum inierdum milili oppoiii
adessel; quod belluin movcrai seditto : \tl quod cliain ct liuicsignilioarc pjgauos, vciqui
nomcii noii iiiiliiiw
Iradit i'aulus Diaconus lib. x, ncc iion Luhcb. lib. i, dcdcrjnt. Ipsc Laciaiitiiis lioc mc (iocuit paiilo aiite :

cap. 19 de Viia Coiis:aiiiiiii qui ct eufii a scsc ibi ; probis tnonbus, el comituie sititjuUiti, a miliiibus ama-
Visuni fuisse iiicinoriaj ii.andai. rclur, n privalli el opiiirelur. llnc ociabioiie iuccre
Saiiclissimus udote.^iceus. Id c.-.i, iiitcgr;o cl probic iioii possuiii, quin Ciccioncm sinuil ilUisliom. ilii, qui
vil.i;, qui scrfab;u jiistitiani, et luoriiius iMnis jincdi- de Jurc pontibcio scripseruiil, quiiTuiil, luiin Ponli-
lus eral. Apul V.U. n, Dc, eo sensu Piirnpfeuis VDcaiur fex iWax. veieris llonia; privalus sii; iiiuU.us(]uc cst iii

suiiaiisimus ei iirwsliinusiimui rir ; ei cap. iJ9, iiino- liao rc cxplicaiid.i Murcius ad 1 Catii., in qua Ciccio
centia iTnniv.s, ^uiic^ilale prccrijniHs Plininia iii ine- il;i An
vero vir umplisHimus t. Scipio, i'on-
loipiilur:
Uiiiiii lani e:v aiicifinbii.s (loain in.>criplioniiiiis alferri lifcx (iracchum inedtocrilcr lubefaciunlem sia-
Max., Ti.
posscnt c-xcii:pl.i «ed iUud essct oiio suo hbn;i. [ii
: tiim lieip. iMUVATCS interfccii? Ego, ut qiiaestiouciii
his »ul«iusx|je occurruni Sanciissimus muriiua. sanc^ Murelo. Gutberio ei liosio rcliuquam, arbitror cum
 ,

S09 mJM IN LiR. DI- MORTIBIJS PEUSECUT. QP. XIX. 510

rriiilra flucliiare , el Cio.iTOni iiun(|iuun vciiisso in A i<j'lur, id es!, cognornen AnHenfrtW; rnntnvii Diocle-
nien(oin (iiccrc lioc loco Ponl. !\!. essc jirivatum : sed lianus, illumque, relenlo (interii noinine, vocavil
P. Scipioncni f|ui poslea facliis csl P. niaximns, se-
, Mu.ximianui)i; idipie vniiiiii cmsu, quis spcrahat cnnr)
dilioneni Gracchi conipescuisse, cnni aiiiiuc essei pri- ac cr;u Maximianits, ciijus
lain liduiu sibi fiilnnini,
v;i(us. Sic clare eun!, el absque anibagil^us, privaunu nomen alleri debai, Heronlius, de cuju<; fideliiate iia
facit, de Onic. ISec plusAfricnims siuijularis, etvir,
I : loquilur Vicior : M a.ximianum stadin liduin amicilia,
el iiiiperalor inexcidcndn Numantia reip. profuit, <iuaiii qnanquam seiniagrestem , mililia tainen uUjue iagenio
codein teiiijiore P. ISasica vriyatiis. cuin Tib. Grac- bonuni, imperalorem jubei. Iri lilpiiome laniCn, caius
cliuin inleremit. El licei Apjiianiss, BA. Civ., scril>at i uulli, ne palri aut socero quidem Vulvrio, fuisse diei •

Ronianis duccni fuissc Scipioiieni (lont. nia.vitnuiii, lur. Sed cuin Hercniiiis non fuerii liiiiiK Dioclotiani,
/c.t TT^oiTO, K\)zoi; liiy.TTo; upyj.sovji liyju.svo; iiec G.llcriiiin habucrit soreruni, li.'geridiim niiqtie
t^-fipyj 'tyi; l^o'j '^opvO-io; ^Ly.miM-j o SanLy.u; , el Giac- est : Is Maxentius carus unlli unqunm fuit ; uli supra
chani)S co ssissc lanioviro, vei 7.c/.t' «^iwc-w «v5ot ccrAcJzoi, niemini iiie inonere, docuitque non inodo Yalesius,
inilii lamen conliaiiuiu plane veruni viilciiir, ei mnjor vcrnm ctiain Baluzius.
esl Velleii anciorilas, qiii ii, 3, Si.'niiii P. Scipinneni : Hominis causa. Gorrnple ul jam iniiuimiis, pro
,

Nasicaui privaluin el lofjaluin Uxc fcci.^se, alcjiii'. ob eus ominis raMsa.Licm anteni vitium oliam esiapitdSchol.
virluies primnin omnium pont. niaximum abscnlcin esse Jiivcn. ad Sat. li, v. i42. Stcrites muHeres febru-in
fiictuin. Conipescuil igiinr Scipii) seditioiieui privalna, tibus Lupercis sese offerebanl, el ferula verberahunlar.
et proptcr lain cgrcgiuni ficinns ponlilkaliiin ina.\i- Uoc iiumiiie, qui, etc, ubi scribe ; verberabanlur, lioc
iTniin nieruil; ct quia eain dignitatem paulo posl ,
oHiide ; r/wi. iieliqua absqiie mss. ope uoii vidcmur
adepins esi, auctores, tenipora iion satis riic distin- '
'
Sanai'i posse.
gucnles, euin sciipseiHini Graceiinn» occidisse, cntn Mcus esi afjinis. Laxo sensu h;ioc vox sumitur pro
ponlifex niaxintus foret. P. Licinins Crassus dives sororis filio. Occnrrii efidetu in nnninia, qiieiii vnlg;i-
pont. max. bello contra Aristotiicurn gesio prriit. vit du Caiige in t^aiuil. Ry;£aut. imp. m.vxf.ntius. divo.
Epliome Livii 59: /*. Lieinius Crassus cos., cuin idem coNSTANTto. ADFi.Ni : eral auiem Maxentins fiMterex
pont. max. cswl {quod nunquam aiilea faclum ci-at), nialre Flavia; Maximiafi<c TheodurrR, uxoris Con>
exirn Italiam profeclus, prniio victus, ei interempius ^l:iiUini.
est. Et i|uidein coss. Appio Claiidio el M. Perpenna ,
CAPUT XIX.
tcsic Juiio OI)seipienie, cap. 87, id esi A. 11. C.
Dcxxiii, cuni anni) priore Crassu.i fiiis^ci consul Kalendh Mniis. Hccie noiai Baluzius hunc vermn
codeinque in helluiu essct profeclus, qiio ipso aniio diem esse, quo Diocletianus el llerotilius iiupciinnn
eum aiii etiam periisse volunl. NuHo igitnr inodb po- dcpuSuerUiii. Firuial id aliquo luodo Eusebins ; unia
luil Scipio sediiione Graccliana, qu;e repressa esi cuni iiarrassel Ifioiiysiuu» dccollalinii fiiisse a. d.
anno 620 vel G2i, ponlilicaium mnximuni gererc: kal. April., addil, h tc^t'^), idest, p^r, voi circn id6m
sedocciso LicinioCrasso, primum is houore ipsiohla- tempus., luulationem factaiu csse imperatoruui. Er-
tus esl, cl quidem uhsenli, quippe qni, ul invidiai sub- ral igitur idatius iu Kastis, {|ui illud accidissc scri-
Iralierclur, pn speciemiegalionisin Asiatn ablegatuseral, l)il lialendisAprilibus potuiinon s;»us))one iuicl-
: el
qiieinadiiiodnm testaliir auctor de Yiris liiuslrilius. lexissc Euserjium, illudiine ev tovtw, ad lcul. Aj,in7w,
Fideliler prabuil. INiiniruni stipendia, annonain mi- utpoie proximas, reiniiose sed ex Lactantio paiet :

litaren(,qi!:im j)ra't«irfaj« vocanl anctores varii. Du- C ti*^ h>i!^iori leiupDre hoc iiilolligendiiiu esse. Zozi
hiiavi, fulcor, iiuiu legi possit pncfuit : sed prioreiu muiu idein narrare iiOt;ivit Coliuubiis, (iimd laiueii
explicatiorioin nie haud iiiviio ainplectilur Colunt- nuUibi apud cum cxiai ; et puto viiuin el. non cft-
bns qu;iinquain loca, qn;e Liudat, sibi adjuiiciaai
;
pisse ttttiuzii mcntem, quippe qni scribit, inoiidiuu
halK-anl rciii qtia; pruibebaiur, quaii;i ei npud Tc- quifleui esse apiid Zozimuiu et in Fasiis Idfitianis,
rent. , Ciceron., Hor;)i. aliosijue occurrunl. ,Sed ut ubi isia coiiligissri dicitniur Dioo!eii;iuo i.x ft ;\l.'*xi-
pncbere lioc loco absoliile poiiitur, ila ot pnvbitores iitiaiio viii eoss. die kal. aptilis, Sed pulo viniui pr?c-
in codicc Tiicodos. dicntilur provinciales, qui ai)g:i- cbiriiin iunucro Zozimum itnitare id accidisse Dio-
rias ct vehicula pr:cbohaiil ad citrsum piiblicutu in clet. IX el Maxiulauo viii coss. Idaiiiiui vero cosdeiu
cerlis proviiiciis, cxplicauto J:ic. Goiholiedo. cotisules ct kal.. apnlcs ineiuoraie. ['rieteroa Maxi-

Jnduatur. Niiuiruui purpnrain, qu.e signuiu erat inianuni octavo suo consuiatu scse iiniierio exuisse
impeiatoria; ei Cx'Sareaj dignilalis. Ita c. ^20 cl 23 leslaiur etiain ;inctor panogyiici ipsi et Coiisiuniino
contrario seusu ahsolute exuere dixil, pro iutperiuiu dicti, C. 8, qui etiaiu mox nos docoi Diocletiauniu
depouere. tuac valeiudiiie ct aunis laborasse, MBxiuiiaiium vero
Nomea ex parte mulaveral... Locns hic ohicurus, Intftgris solidisqno fuisso viribus.
cl, si qiiid video, corru(iius est ; it;i taniou, ut le- Priores in>litum.., Sic prior civiiaiis in pnssionc S.
vissiina niiilatinue iii iiiiegrutu rcstilui possit. Dicit M:iinm;irii anud Mabill. iv, Aniial., p. 9i, (triorcs
igititr Lactanlius Galerium Maxiuiianiim aflinis sui scrinii in cod. Tiieodos. ei ['rior loci, prior scltolcv, ei
I)ai;e vol Dazge noinen iuulasso, qiiia el ipsiiis noiuou apud da ("aiii;e i:) Glossario occiirrnnt.
siiuiria
aute luuiaverat Diocletianus uude .scribi), (luein re-
; Coinmna cHih Jovis i,ifiau. Solehaui veLf;rOs in locis
ceiis jusseral Ma.ciminum vocari de suo nonune. Naui publicis, et celebriUile aliqoa cr/lurnnas soiemnibus ,

et ipii Dioclelianus nomen ex parte mnlaverat cininis erigere, illisque vei deorurn. vel irriperatorurn sialuas
causa, qtiia Maxi niunns jidem summa reHijione pra;- iuiponcre. .Mulii.s iri pxeniplis lirmari, si id agerern,
sccbat. Scilicct Galeriiis .Maxinii;inus aule <liciiis fuit posset sed mouebo lanlunri Cousiantinopoli co-
:

Cateriusel (•oi^noniinatus Ar;)ii?.'iia//«5, quia^ ortus \.;\~ iumnfc, qiue hodiequo ib'! exlal . luiss-i irnpositam
reulibiis agrariis, paslor ;iriuontoriiiu fu«rat. Inde Marciani iniperatoris staiuam, addita hac inscrip-
hoc illi cogiionico tribuiiur ab Aiir. Yiclore in ("as- tione, leste Spoiiio :

sar. ; His de causis Juliuin Coniilantiinn, Galej-iuiu^.Maxi'

mianim,cui coguomen Armeniario erui, Camares crea- l^KINCn^lS HANC STATUA.y M.iUOI.VMI
vitiel in Epilonie : Constantiuin el Galerium Maxi- CKKME TolU;AiQUE
miunuin, corjnomenio ArmenUirium, Cassares creaiit. TEUEIUS VOVrr Q.mO T,\Tl.\:VliS OPUS.
Nam qiiauivis nou tradat (S.ileriuui ai-le
di.serle Vir crudiUi? arbitrat!ir i;or Marci;iiii Viisi, quod co-
adcpiam Cfflsaris potestaieiu ArmerUuriam fuisse luniu;c iiiiponitur , qii;idr;ilo inuiiuui , ei cariaver
appellalmu, tamen illud aiYirniaie non ditbiio quia ;
forlo siih coliiniiu fii:sse posiiuiu ; sed vjdeani erii-
ve!"osiuiile non est alii|ueni aiisurum fuisse euju diti, nuui poiius scribi deboai Foruiiu^iic.aiitem ilic
ila cognouiinare, postiiuam ad id honoris fasiigiiiiti forle jovis stalua fuil collocata, qnia Diocletianus
eratelaius : licet non diffilear, mox iu eadem Epi- Jove goititus volehai vtderi ; Jovius propierefi dictiis,
tome eum, jani Gffisarem ;
sic appelluri. Lxparle uli noussimuni, Trisianiis. i m, p. 3^2, videiur i«t-
;it GISBERTI CUPERI 512
iiiirreDinclellinnm piirpiir^m ticiMisuis^ic iii lomplrt .\ di-ret iwieniatis, loslo A. M;ircoll.l. xx, c. 4, ulil ell:iin
Juvis. CiTlo scriliil otnii ci M.i\lini:\iuim iisns cssu iiol:indiim C.csaiom Jiilinniiin lcsiari se nunquani
bis verl<i<, ciim purpiirun ileponcrenl llecipc, Ju- : dindenia habuisie : iiiidc ccrtc minim esl euin in
piler, quod opiatii. Ce que Dioclilian /t< a yicoiu^Uie, immmis aillmc C:rsnreni di.ndcmatum cerni, nisi ille
el ilaxiinian d itilun, dant ie lem\ile de Jupiler, usans sigiialus ftierii co ipso lempore quo dicliis fiiil Aii-
tout denx de cet lermet : llecipe,e\c. Sed :iiicior pa- gusiiis, qnin , leste eodcm, lib. xxi, qninquenuuUa
iteg., c. li, uiiiJe ne lempti qiiidem
li:ec peiit» stiiit, jdin Augntlus edidii: vcl porms lioc adscribi debeat
memiiiii ; el deiiulc Masimi.mo solo lii(|iiiiur,
lie monet:irtis. Cicleroquin Conslanlius.Clilorus, Con<*
nulU incjilioiie DiocleiiAiii lacia. Eumenius tamen, stnniinus. M. Licinius Jimior, Grispiis, Const:mliuus
c. 13 paitegyi ici Coiislaniiiio Uicli , hatid obscurc Jtinior, Ci)iislaittiusct DoceiiliusCxsaros, in nummis
iniiiiii ilerculmiii qiiidem C:)|)iloliiii,
iii Jovis, el :ipud Dti Can<je occurruiit vol ndiati, vel hiureali,
leiDplodeposiiissc imp<M'ium. Naiu postquain l:ui(ias- vel niidl cnpiin; iiisi qiiod constantinus jun. nob.
sel Dioclfliaimm, qinid imperiiim resiimcrc nnllct, CAEs. otiam (Jindcm:ilc, sed goramis iion ornalo, cia-
addil Uiiucerijo iHum, qui abillo fuerat (rnier adsci-
: gniiir in nuiiimo uno. Di:iilema antom primus Ro-
lus. puduil iiiiilari : huic illuin in Capilotini Jovis manorum iiii|icralorum stimpsisso dlcilur Caius C;e-
teniplojurnue p«siiiluil : non mirum.quodeiiani qenero sar, vol. Ciligiila ab Aiir. Victorc : /*/''"'«» diade'
pejeratil, id e^l : llerculiiis iioii imiliiliis csl Dioclc- inQie cupiii intposilo, Doniiiiuin se jussil appellari: scd
liaiium, et ipsiim iiceiiiluil se jurasse in leiiiplo Jovis mnjor Stielouio babcnda lides , qiii s^cribit ciim non
Diocieiiano scsc ipsiiis exemplo b ma file impcrium raulitim abfiiissc quin diadcma sumcrcl, spcciemmic
deponcre. Gesia autcin lixc smil:>b Utncnlio Medi principaiiis in n^iii fm-mnm convenercl, Cup. 22.
bni. neijuis forie Uoni:im intel>ig:it, propter Jovis " Quiii el oblitiis sui Yiolor in Epimmc, Anreliano
C:>piiolini mentionrm. Nam, excinplt» Rom:c, ctiam iioc irilmil: hleprimus apud Romanos diadema ca-
capiiulia in nliis urbibus fiicrimt: (piod dc Cupnn les- piii innexuii ; cnm()uo Cedreniis moris biijus
:ilii(|ite

lalur Sueloniiis iu lib., c. iO de Tolosa, pas>ioS. ; Consi:iniiimm Magmim faciant auctorem , vel diccn-
Salnrniiii apudCliilfltiiiiim. etAdo inmanyr., p. 195; diim est cuin Yalcsio, ad lib. xxi, Amm. c. i, Aure-
de Ravenna, idem, p. 118; dc Auqusionudo, Kiimen. lianum non perpeluo usiim eo fuissc, venun in fcsiis
in oral. de Resiil. Scliolis ; do Coriniho, P-msanias : dtmtaxatacsolcraiiioribus dicbus ; Conslanlinum vcroi
quam iii rem vidori etiam polest Yolsoriis, I. iv Rer. primiim porpeiuum diadema gesiasse, idque exinde
Aiig. el in coinmenl:irio, :id convcr^ionem S. Afr;T>. iiiier iiisigiiia Aiigiisii imperii fnisse babitum, nec
Coliimna aulem grxcis arrikn dicitur ; qnse vox frc- C:esaribus concossiim v<.'l Aitrelianiira diadema in-
:

qucnlor etijin tlaluam nol:U,idquod s%pe viri erudili ncxuissc capiii absque gemmis, Consianiinum vero
nouobservnnl : in Anlliol., I. iv, c. 8, lit. sii tiy.ow.^, iili gemmas addidissc , quomodo cerle in nnmmis
otc.,occurrit opigmmma Posidippi tl; (j-rTJ).rjv '.O.sGctv- orn:itus occitrrit. Aureiianiis non conspiciiur diade-
5oov ToO M«/£5(ivo;, qiiod ninlc veriilur in coluninani miilc cinctus ; uisi quod Trist. l. iii, p. ^l i, nuinmura

Alexandri id i|iiiid mirandmu cerlc, qiiia poet:) cc-

: Iniidcl, cii]us in nna area conspicilur Yaballathut,
iebrntki.tiiiam Alexandii a Lysippo raci:iin. bic cTji- in nilera Auretianus, puU^lqne illc niim-
it:i oriiati;
"krfj kj.oi%vji.^a, quam celcbral IMiilo iii Axiochn, iion
' mum liimc percussum cssc Orientc a Yaballaibo,
in
|into reddcndam esse (-oi»)ii;)H/ii, vorimi si((<umii Ama- ul iiidic:)relt-e imiicrimii Anretinno siibmiltore, illud-
zonit ; qiiod vitiiim ctinm iiiierprclcs IMuiniolii (om- ((tie ^igniiic:irc diudeina, quo itomani nondum capiia

miitniit in viia Tbosci : iYdiit is liippotijicn vocal Q siiorum imperntonim boc temporo cingebnnl. iii.

enin, qnani Tlieteus hnbnit,
vero aiiint lianc cum Tlieseo pHi^nanlem occubuisse
jacuto n ilolpndiu Ininsfixam : /«i TrvvTTriAflv Trc/.puxo
Tnf '/fii o)ut/;ri«f «!&ov STri TK-rnrj x£iTO«t ; ei^jiie sla-
tuaiu eain, qiioi cst juxla telluris Olijmpi(s adem, po-
tilani este : male vulgo roiunfiam imposilam esse.
Huic purpuram Diocleiiuimt injecil suani. Nimirnm
Mnximino D.)z:c, sive D.iiai. Yoriim bio iiiterri>g:irc
erudkos libcl, num inlor purpurnm impctaioris ol
non Auiiopcn. Quidain niimmo , qnem similem planc pnblicavit Patinus,
Auroiinnus coi-onn Inurea cingilur, et Yaballatbiis
diademaie. Scd anie Aurelianum Antonius C.iracall.t
dindemate usus cst, si inodo nummis GraM-is li.des
bnberidebct; Trislanus enim t. ii, pag. cdidil Wu
unum in quo indc cernilur triremis. cl ANTaxEl-
NiANHc cEYiirAc, inlra TArcoT MiiTi'on. biiio vcro
Caracnllo ex ojiis scntciiiia diadcmate cinctus, ct
ATT. K. M. ATI'. ETIIPOC. ANTaNElNOC llisi diciimilS :

purpurnm C:cs:iris aliqii:itn difforeniiam fuiMse cxis-
limcjil. Ceric contrurimn
suadet bic locns, q ii:i
Diocleiiantis Aiigiistiis purpurasua iiiduil Cii^sjrem
Maxlminum; et inde iierum res qutcsitii digna est,
(|U0 insigni impernlores a Cspsaribus fnerint dislinoti.
boc Tarsenses pro moro Orieiitatium reguin fecissc,
, ncc di;idom:ite C:iracallaiii usiim esse unqunm. imo
anlc Cnincallam lloliog;ibnlus dindemn, et quidcra
gemmntiim usiirpavil, iili iiolat iUuslris S;ilmasins,
p. 370 Exerc. IMin. Diadeina, ait, reiiium fuscia erat
:

Nam lara Cxsnrcs qnam imporatores eiinm diade- candida ei lala: tales erant sacerdolum infnlce ... Dia-

maia gestasse ex nmnmis patet, docn(;runl(|ne iilus- dema Romanorvm imperutornm tale fuit, quod primus
Iros viri Spauliemius disserl. 8, et dii Cangc, nii- Ueliogabatus gemmatum usurpavit : diademale post
niero 16 dissertaiionis de inferioris xvi Numismatis; Julium Ca:sarcin lUi lentacerat Caligula ; posl Diocle-
ita tamcn
, ut interdum Cxsnrea dignitas dnreitir tianum vero omnes gemmalo nsi sunt. Velim corle vir
ToO ot«<5r/(/aTo;, mi ex Cbrysostomo noial illc: I*
•/_o>pii maximiis boc nos clariiis d(>Ciii>sct. Ilcrodiainis qui-
qiioinodo Domi-inus rex Syri:e Myrinem S:imiiim dcm Hcliogabnli cnput lib. vscribit cxornnssc (TTsy«-
bnliiiil y/jfVMvov t^'jj To-j otaojjptaTOf , tesie Allicna;», lib. vov li.fjot-j 7ro).yTi/.wv /poiu BivjOL<TiJ.iwv, et coronam pre
XIII, ei (|iioinod(» IMiiiosiratiis, lib. vii extroiiio, i-j tiosorum lapiduin coloiibus jlorentem; cl alibi eiimdem
Kc<i7«ooi (7/i,'j.a':i, Opponit ubi Jii-
Cl ij oiaHrfjLcr.rt : b:>.biiissc impositmn dg elSo; Oiupni o-TS'fav/iv '/p\)'^<^
lianiim scnliil in habitu Ciesuris vixisse annos quin- y.'A liOoii Tzoixilrcj Ttaiot?, coronam ad linra'. formnni
ijue, posl Conttaniium vero cum diudemule dnos ei di- aiiro lupiltisque preiiosis insigneni.Sed oon bijl boC
midiiim. Uiide cl3ris.>.ime pnlet illo temporc Jiademi pt-opric d^iadema: deinde gcssit illud lloiiogab^ilus,
s'ilis Angustis fiiissc rcservnliim; (|iinm|unm cxlent non ut impcralor, vernm ul snccrdos doi sui utl vei ,

nmnini iii qnibiis Juli.iniis diadoinatus ci;rniliir cum llerodi:)num inspicionli pntobit. Sed ul diadcmalo
itis. n. N. Ji;i.UNDS NOB. CAF.s., qnos ex aliorius pnr- rclicto :id ptirpnrnm revertar. arbitror primum con-
lis Iiiscriplionis voT. v. mult. iiliimoCx'snrc;c digni- siare Diocletinni tcmpore iiibil ad niiquem Augiislnm
l.itis auiio itcrciissos fuisse constnl; c.cleroqiiiii iii vel C:esnreiii decbiranlum oixis fuisse, qnam purpii
plerisque Cuisar Julinnus al>S(|uc diadcm.ite velcoron.t r:c iiijcctionem; et si dlndciiia eiiam illi rei inser-
Iniirea cernitur. Unde et Jiitinnus ciim vivoCoiistanlio viissei,illud Lacl.intium silcntio ijon prclciiiurnm
amilitibus Augustuscreai-clur, dindemnlc, vel lor.jiie, deiiide p«r;)ur«m insignc lanli fnsligii fms^e. inde
quia illnd non adoral nd maims, coionittis fuii; nii Consiantino, quem mililes, mortuo patre, Augusiuni
cornnnluf speciem sitliem obfciirnni svperioris pra;ten' leccranl, Galerius purpurammiitit, nl ultro adscivitse

S15 mJM JN Lll}. \)E
illuiii ia societalciii vidcrclar, cap. 2o iiiliM ; clMaxcn-
lius patrisHO, poU dejiosiluni iinperiuin in Cainpaiiin
moranti, purpiirum miuil, cl bis Auguslum iioiiiinal,
rap. 26. ilinc qui sese iniiteiio exueUaul purpiiraiii
tradcbam viclori : iljid. Dedil se ipse, veslemquc el
purpuram (id csl, purpuream vcslcni, purpuicum pa-
ludauieiilum) eidem a quo accepcral reddidil; rursiis;
Non invilo populo, qui eral concilutus, _M axeiUium pur-
puram indneruiU : trimiriiin niililes, qiialia eiiaiii vi-
deri possuiil cap. '28, Scd iiola
29. 52, 47 ct 50.
bacc sunt de li.ic purpura vidcri iioiiiiulla pos-
; et
sunl apud. Kad. Forneriuia, v, 50 Uer. Quolidi.i-
iiaruni.
In palriamque dimitlilur. Id csl, Dlocieam, propc
Salonas DaliiialiiC oppiduni, ubi pra.'ci,aro olio coii.
senuit, uti iioial vir doclissinius. Diocleain ceiie pa-
iriaiii fuisse Diocleiiaiii iradit Aur. Yicior, ciiiii(|uc
sccutus Paulus Diaconus, lib. xi. Veruin euni Salonas
concessisse scribunt Eulropius, lib. x, el Zonaras :
adeo ul in palriam possil exponi, in Dalaialiain, vcl
Salonas, iiti iiunc cqHideni inilii videlur. Aur. Yictor
cerle Diocleliano , Ueiculio, Galerio el Conslanlio
Ulyricaui scribit fiiisse palriam. Conslaulinus Por-
phyr., 1. II Tbe 9, Diocleiianum oriundum facil aTTo
Ttvoj xwpiow SkXwvkj ; et vel Salonam vocat xofAvj
quia a Sclavis liinc lempoiiserai vasiata etdclela, vel
designal agruiji Salona; vicinum ; vel x''»^'^^ signili-
cai urbeiii, et ila Salonis ipsis nalus essei. Zonaras
Ciiim ita {oquilur : Aio/krince.vog iv 2«).wvi T:oht rfiS
Aa>/>i«Tiaf oifqit», nrtf h
«iiT.-7) y.v.1 TTKTjjtj, qu;K niiui-
rum urbs eral ipsi palria. Dioclea aulem, vcl Diocla,
vcrsus Epirum siia, ei loiigc a Salona rcinoia ; iicc
pulo, plures co iiomine urbcs fuisse. Salonani con-
cessisse Diocletianum nou jiiodo paiet clarissime cx
respouso quod Herculio el Galerio ad rcsumcndum
imperiuni euni ia iiorlauiibus dedii : IJiinam Suloua;
posselis visere olera nostris manibus insliiuia 1 profeclo
nunquaiH islud tenlanduw judicurelis ; vcrum cliam
ex palatio Oiocleliani, quod propg Salonas fuil, quod-
quc boUie SpaJMio dlcitur, uii claic doccl Sjiouius o
p.u,74tfi.T:rts , nec iion Georgius Whclcr, cques Aiiglus,
qui diligcnlissimc iltud dcscripserunl. Uuiu el iu
Iioc palalip, vel bac villa laortuus es( Diocleiiaiius.
Ilieroiiyiuus iii ClnMu. Dioclelimus Itaud procul u Sa-
: paritcr utque nomiiie Oioclea, quorum vocabuUs, donec
lonis in vilia tuu SpalatQ (aliis Aspalalo) morilur, cl
soius omniuiH privaius iulcr deos referlur. Qu:e verba,
si ub liierouyino omuia prufecta .suni, ceric anie
plus quam (piiidringenlos aunos palaiium boc Spala-
lum, vel Aspalalum di^^tum fuit. Sed niibi ialiiiiia-
lein Ilierouymiani lcmporis considerauti vidcbatur
iionuuuquam voccm eaiii 01-%, ut loquuntur, libri
adscriptam csse, ct indc inicr ipsa aiicioris verba
lucuni suum reperis>e ; ali|uc id a vcru iilieuuin co
iniuus videtur, quia Euiropius, a quo Hieroiiymuiii
hxQ. liausisso iion absque raiione suspicatur Scaligcr,
scribii Diocleliaiium privaium iu villa, qua luiud pio-
: cieiiaiiibistoriamagis illuslrari possii.Observo igitur,
cul Salonis est, proecluro olio consenuisae. Occurril
lameii el cadem vox iu Noiiiia iuiperii. Procurator
Gifnoccii Jovensis Dalinalice Aspalaio : adeo ul iis re-
puguare iioliin, qui vocem lianc (|uadriiigeiiiis aiiiiis
vclusliorem laciuut; nisi eam (juis censeal biccliam
adjeciam expliiaiionis causa fiiisse. ilabuil igilur
Diuclctiauus propeSalonas viliain vcl palatium suuai
ibi inorluus, ibiquc forieeiiam sepuiius est. Amiii.
Marcell. xvi, 8, sepulcliii ejus niemiuit Vetamcn •
purpureum a Dioclcliani sepulcluo furatus quibutdum
consciis occullabni. Eniditissinius Yalesius
forniccs cameras subierrancas elegunli operc
el
slruclas, Aspalaibi Coasianiino Porpbyrogcneuc de-
scripias, sepulcbrum ipsum Diocleliani esse; quam-
r[uam luiius mibi videaiur csse censero isias pal.!-
iii totiiis esse reiiquias, quod vaslissimum fuisse ex
Sponio constai. Nequc modo Dioclciianus ibi sc-
pullus, vcruui eliam iiiter dcos rulalus fiiit; et arbi-
tratur Vale.>ius vel.iiccu )iurpuroum ia ejus sc-
pulchro posiiuui cunsecruiiouis certisstmum indicium
«sse. Scio Eulropiuiu atque liieronyuium nurraro
,
; ;,,
MOlUlBfS PliUSKCUT. CAI'. X!X. 114
A nulli posl iialos b.juiiac^ pi\clci'<|uaia Dioclciiano
coiitigisso, u/,cumprivaiusobirel, iiilcr dcos lamcn rc-
fcrrclur : scd itoii video, qualc itidicium purpureuin
paludamentuin ejus bonoris prsubere potuit, cuiii pu-
tius id vcl Icclulo ferali, vel scpulcbro fuurit imposi-
tum, ad indicanduin eiim iinperalorcni fuisse. Dciiidc
niiriim mibi admodum vidclur uominem prxter iaii-
dutos auctures dc Diocletiani cunsecraiione iO(|ui
iicc eaai vel iii luiiniiiis, vcl iiianiioribas occurrcre,
cum cajicroiiuin vivi imperalorcs pieialem suam iiis
mouumentis in dcfunctos teslari solili sinl. Quid
revera dicam iuc dc rc, vix babco, cum milii vcro-
similc non vidcalur Coastantiiium vci Eicinium buiic
botiorem Diocleliauo luibuissc quippe qui putabant
;
cum Maxcnlio nc iMuximinu favisse , u(i p;ilct ex
Yicioris E|)iloine , ct quorum Coiisiantiiius ctiani
passus csl ipsius piciuras una cuiiiMaximiaiii piciii-
ris delrabi, lcsle Laclanlio, c. 42. Galerius laincii
Maximiiius npud Eiisob. ix, iO iiist. Eccl., Diocletia-
iium ei Maxunianum vocat QeiorKrovs, qiiod nou in-
U commode Yertiiiir per Divot: quauiquam iia poluerit
appcllari a Cbrisiianorum iiidem pcrsecutore, bono-
ris (^usa, liccl coosecralus iioa fiicrit; qMi boiior
laiiicii Maximiano lierculio, si niodo is inteHigiiiir,
ct iiiin potius Galcrius Maximiaiius, a Mnxentioiia-
bilus fuit. Ut aulom ad patriam Dioclcliani rcvcr-
tar, arbiiror cuni naiuni esse S.iIouis, vcl propc Sa-
lonas, sivc iii agro urbis illius suburbano , quia di-
cidir in palriam suam a Lacianlio rcvertissc, et (|uia
consiat cuin prope Sabuiis, dcjiosiio impcrio, priva-
lum vixissc. .Scd lanicn Victor Diocleam mcmoral,
urbcm Epiro proximam Dioclelianus Dalniaia, Anu-
:
Uni senatoris liberlinus, matre pariler alque oppido
nomine Dioclea, (juorum vocabuUs, donec imperium
sumerel, Diocles appellatus. Nullis ambagibus ulitur
Viciqr, ciarc(]ue dicii Dioclciianum vel Diociem a
niatre ^i opiiido, in qtiu naiuserat, noineu suuni
traxisse. Quid oppoium ncscio
taiu vcicri auctoritali
fcre; nisi dicamiis nominis dcceptum
cognationo
Q Victorein, vel verba luxata ei loco suo inota csso.
Saiic buiic scnipuluni de iiibilo non esse alii inccuni
iilarbilrur, scuiicnt, qiii Paiili Diaconi, qui ubique
Viciorcin seqiiiiur, vcrba iuspicient: Malre, oppido
imperium sumerel, Diocles esl uppcUatus. Longc iiinc
nlius cxoriiur.seusus; et i'aulii!n si sequimur, Dio-
cleiiauus iion eril natus in urbc Dioclea verum :
inaier ibi ediia oras idem nomcn
in dias luminis
gcssit, ct ab ca, iit el oppido, unde fnit oriunda,
lilius Dioclcs fuit appellatus ; poluitquc cum mator
projie Salonas, vel in ipsa ea urbo parerc , licol
oriuaila forel Dioclea.
Sed quonium iiova ediiioLaclatifii adhucsudatsiib
pr.clo, f.icerc non possum quin iis quoc dc uiija
Dioclea iiotavi nonnulla addam, m fortc itidc Diu-
cx urbe iila oriundam Diocleiiuni matreni, atiosqiiu
iii ea naium esse ipsum Diocleiianum nnrrare. Scd
iiUercedii Consianiinus imperaior; isque, cap 29, dc
^ administrando imperio , scribii z«(tt/)ov i\io-/liiuv
qiiod suo teiupore T.ufju twv Am>yiTt«vojv babilab:itur,
u Diocletiano cxstritcium esse ; et cap. 55, regioucm
Ato/lica nomcn iiabcre a castro ibi a Diocietiano ex-
strucio, quod babitaloribiis vaciium lunc etiain Dio-
clca vocabaiur. Uuia ei ca|>. 31 ncciion 55 icslaiur
Diucletiauuin i\oinanos raultos Koma cxitos in Dal-
crcdil luatiacoilocasse; et proculdubiuiuuc ctiam Diocieam
exstruxii, vel poiius eucoloniam ir.iduxit, locumque,
cx quo lualer crat oriunda, ornavitac ampliorem red-
didit. UlciiimConsianiiiiuscap. 50 scribii Satonam
caslrum esse epyov Atox).v3Tt«voiJ ^«o-t^ksw; , cum lamcii
urbem eam consiet long»; vciusiiorcm csse, alque
ndco eamdein a Diocleliano nonnisi ornari, aiigeii
vcl muniri poitiissc ita eiiain Diocleain ab codcm
:
principc oniaiaiu et auclaiu fuisse existimo, qiiod pcr
fondere Latini, perxTi^ctv ct otxooopetv Gr^eci exprime-
banl. Sod ci illud obscrvandum, eodcm io libro bi^
 515 GJSBEUTl CllPEUI 516

inoDiionoin .Uy.ahui fi*ii. N:nn wp. 20 impcrolor A Augustis, uli docel Baluziiis ad cap. 8. Incertus auc-
ii)ei>i(iral DiccLliniiuin toj 'Asr&c/iTW v.a-s-w^ '.ir:p lor Panegyric, qui csl dictus .M;ixiiniano llorcuiio ct
rujjezKrj utxoiv ra.iinviOiTxt f.riiriij/sse ; Itnbuisse ve- Cniistantino, cap. 5 divinum tuum, Maximianc, ;«-
:

liiii duimiin ihud, jjroiiruim autinn el palaliaibi ledift- dicium, qiii lniiic libi jiire adoptiotiis ncjiolem. inajts-
eastc, fileraqueeorvin p<:riissc: sapcresse i-rKjyjrr-Ao^ 7oj lulis ordine IHium, ciitnn gen('rum esse voluisti ! Scilicct

x«5-t;o'>, (< Unnpluin S. Ifoinni, ijuod fueratctibknlHin norculiiis adoptavcral Conslauiiuni, pairem Coiisiaii-
imperaloiis ; subur e^se roiundos fornices, eosque lini, qiii iiulo ipsiiis iicpos crat faclus ; uli m;ijcslalis

fiiisselusiodias, intjuas saiicios iininanilcr a se crucia- ordiiie liliiis, (|:iia Cusarabeo

crealus, vel quia ab co
tus conjicicbal ; casirum lioc non exslriictnm exsc ex la- tuiie leiii|;orisreiuiiitiaius fuerai iinpcrator : quod iii-
Ure, ncqueenclioreqo (inaleita qu:cd:uu esl), std ex lu- lerdum faclum fuisse ex Inscriptioneveieri ad cap. 8
pidibii^ quadialis inlcr se ferro iic ptiiinbo liqiwfaclo doceo. Maviiiiiniis, apiid Iviiseb. ix, iO Historiic Ecclc-
coaijiuenlatis coiunmas comphires cum episiij-
; :ise ibi siaslic.e, Diucletianum et M;ixiniiniiun> vocat &£toT«-
liis, iuquc its vutuisse Dioclerninum exstruerc foriiifes, To j,- yj-Au.;, quia ab iis orat faclus Civsar.
tl lcfjere oppidum, superque illos fornaces doiuos Ifina-
CAPIT XXI.
rum uul uinaruni concnineruiiouum (nam iu\ pulo
Grxca voiTj;! rt- ddeiiila essc), iiKcnin autcm urbis nun Tanquam familia utanlur. Id esllanquam.servis, qui
ftnbuisie rriii-arcv, ncqiic propuaniiculd, sed muros so- per fainitiam desigiiatur. Ph;cd. Fab. 58.
lum alius {'.'M To^tzi,- ?'^)TK7'ji-/''J>) '" 'l"ii*us Ibrainiiia .'Esppus domiuosolus cum cssirl familia
erBiil ad einillenda. r.:>|iiic 50 iiLTum scribil Salo-
;

inim AspidHilium a Dioiiletiano exslructa, el liic cjus

cl .. id esl, ciim niiliiim alium scrvum Iiabercl qtiam
pcluuum [uis.^e. liortnn eg(» cerle noniiiilla fabiilis .+]sopiim ; F:ib. 415 : frusla jactat fainilia. Scd nola
aiif:iiiiic;;u i|a esso cxisiiiiio. .Nain priuio louun iir- iia.'c suiil. Uogiis aulom Pcr.->;iriim oiiiries suiidiios ut
b»?m fonrn-ibiis lejjiTC, el iis doinosiinpoiiere Dioclc- so.rvos Hxisiiiiiassi; ilocol imiliis cxempfis Brissouius
lirintiin volnissc, vix csl verisimilo deinde qii;ie dc : lib. 1 (jo Ilegiio Por.^aruni.

mariynim cruci;iUltiis narraninr vana sunt, cuin ne- Jlonores adeniii. Foilc idco, ul lorquort possonl
mo Veleriim luenu^rcl Diocleliaiuim, posUpiain Salo- cuin c;cleroquiii Decurionos ei lionorati viri iogibus
rr.s dcposila purpiira coiicessil, iii Glirisliaiioss.i>ujs- iU>manorum a lortura foronl cxcm;Ui, iiii notai atl
Se Pi lainlciw duliilo vald«!, iumi AfpaUitliHin signili-
; luiiic locum Baliiziiis. luiloAmiii. Marccil. xxviii, 7,
cei parvum Pnvleroa observandnui (jOii-
palaliiim. de Valeutiiiiaiio His illc cognilis cfferutus, ut eral vi-
:

siiiili.nuni Porpliyrojj. c.oO Diocleam facere propin- tiorum inimicus acer uiugis, quam .wverus uno prulo- ,

qiiaiii oppidis Dyrracliii n^ionis, niilluni illi alind eo quio in hujusinodi causas, quas arrognntcr proposito
nuiniiii^ nieniorari, cl proindu iinain laiilura sic dic- nuijeslatis iminimila; miscebut omnes quos juris prisci
,

co iraclu fuissc.el landem

lain urbtMii proouldabi<> in justilia, Diiorumque arbilria quwstionibus cxemere
Consianliiiiii, Gonspntini Magni palrem cap. 53 , cruenlis, si postuiassel uegotiuin, atatuit tormentis af-
(onsianiein perpfliio nppeHaii; ibideiiuiue narrari, (ligi. Veruin, cain posica legati nobililalis decrclo
cum. cuni esstfi T&tCoOvor, coiitra Sarmalas ad Halyn niis-.i oraronl ue deliciis supplicia sini grauiora , ncva
Duviuiii jus.^u Diucleiiani cxerciiiiin duxisse, aiqiie scnalor quisquam iiiusilato et illtcilo more torinenlis
adeo ipsuiii, aiiicquain C csar vel .^iigustus Uerei, exponerelur, emenduiuni esl crudele prwceptum uli ,

iii Asia niiliiasse. idcm loqnilur; toriique honorati tanttim sunt iii Cri-
Orientem catcaiidum.M c8lvaslanduin,perdenduni, C miiie maiesiaiis, quemndinodum docet Yalcsius, cl
coiiciiicandiim. Ei iia loijuebaniur de gente vicia, anieaum t^ornerius, iii, 8, Ror. Quotid.Sic Lauipadio
cni prupierea iii innninis iuiperaiores pedinn plant;>s ;ii)lata prius fiiil digniias pncleciura!, aiiicqu:im lor-

iiiipoiiiiiil. Calcure >7'''ii'em, Jusliiiiis, lib. xii cxtrcino; tiis Amni. Murcell., lib. xv quam in rem
esi, teste ;

calcuic iijrannos, Corippus ; ra/ca/Y nnjr/em, Juliiis ])lura possunt vidcri apud Laiiglauin, lib. xiii,c. 1
Firinitns (apnd tineiii duriore nielaphoraetiam calca- Semesirium. Et liuc perlinci aliquo niodo locus elc-
re uiidas sub r.inis iegilur) diserunl. iluc respicit gans qni exiai iii Libello precuiu {''austinl Sed :

Ovid. )v Trisl. 2 : Cleineniinus licci uon esscl christiauus , taincn exlii-

,

bens rcvercntiain noniini episcopatus, in co tna.xime

Criiuims en eliam lerUr Germauia [assis,
homine, quem videbat ralionabililer et fidcliur obtinere,
Kl iluvis iavicil sub pcde nicusia scUel.
respondit Osio : Non uudco, inquiens, cpiscoputn in exi-
i:il. II EI.2. cx Ponio: lium tiiiltere, quandiu in episcopi noiuiue perseverul
sed da lu prior senteritiam eum de cpiscopatns liouora
,
Nco iJeuignala esl abjecUs IlhrJs arinis
dejiciens, el tuuc deinum cxequar in eum quasi priva-
cx-xirfiiro faiiiulo vcrlicc lurri; pedciii.
tum, quud ex praicepto imperatorum fteri desiderus.
Prudonl., lib i conlra Sym., v. -i65, el lib.ii, v.748, Lusoriitni. Sciiicet lusus baliebalur cum ursisaliis-
^iiniliiiT loi|uitur; et quoinodo Maximiims Orii-nlcm qiie feris besiiis pugn:iie; eraiiiuo iltud inier juvouuin
perdidtrii ci vasiaverii docel Laciantvu5, c. 38. cxerciiia. Inira c. W
; Sub ubieutu exfrcitii ac lusos
fcris illuin El forlc lusoriuin Iiinc nomen
objeceiat.
CAPIT X\.
liabel, quia bomines ad id excrciiaii cum fei is (ju;»si
Nalura uiliii esset. Qiiod ei inde paiuii, st Orosio
D liidobanl, et eas irrucnicssallibus aliisvc modis frus-
fides liabciKb, vii, 2.'), qnin G:vlerio ccgsil llalia el irabaiitiir, uti ciarlssime pruci ex Dipiycbo Leodiensi,
Afric.1, coiilciitiisiiue fuililisp^mia et Gallia. Seil iiudi! pl iis qua; ad illud iiolat Wilthcinius, cni addi poiesl
ii>«c liaiiscril Dioclelianus sibi cl
illc igiioro, cian Biileng. c. 29, dc Ven. Circi.
Galcrio rPtiniicrilOrienlein laic 5umptiim,Conslaiitit> Afferri nominatim jubcbat. Nomiiia scilicet sua ha-
autejr. derierit Drilaniiias, tii::paiiias cl G;il!ias, Maxi- bcbaiit ha; fer.-c, quomodo apud Marcell. 1. xxix, una
niianu vcro llercnlio illyricum, Itaiiam el Arricam, ursarum, quas Valonlianus alebal vocabaiur Micn ,

tiii conimpjiUtur iliusiris Anlistes P. de Marca initio uurea, altera Jnnocentia. Est gemiiia apudLeonarduut
flis?criai. dc Patriarcli.Tiu Con^^laiUin. Sed apud So- .\ugusliiium , pr;rcipiium Urbis Aiitiquarium, par<.
craicm, qucm
laudal, niliil aliud re|icri(),quam Dio- ii,N.32. ju qua cernitur iionio llagelium lent:ns,
cieti;ifiiun .Nicouii'di;c Ta ^jv.TU-tv. sive regium. con- , coque dcmulcoiis ur.sam ipsi :!SSi!ioulcm, cum bac
Sli(ui«se. Vicior ila dc bac rc ioquilur: Quasi puriito lijTYXl mapkeaaK, ei supr.'»
iiiscriptioiie in circnilii:
iiuperio, cuncta,quw Iruns Mpet l.alliie suiil,Cotislun- dursum quoi iim lioc nonieu propriuni
liestia», iJiriiXH,

tio commiasn ; Africn 1 luliuiiuc Heicuiio, Itluriciijue csse ursa>, aluro vero liomo bcsiiam circumducens
ora nd usque Voiiti freluin Culerio : ccelcra Valerius bonain fortunam videlur cxopiarc. Ei ita eqtios no-
reieniacit qiue clar^ doccnl, Orosiuni doriniiasse
;
iniiia singulos sua iii Circo liabuissc, e\ Sueionio,
plane cum li.xc scriberel. Dionc, inscripiiouibus velustis lani a Gruiero quain
AV (Hiurn nominarel. lla (^sarcs vocabantur ab Sponio cdilis cunstat.
 ,, ,

517 NOT.^ IN IJB. DE MORTIBfJS PKRSFXUT. CU\ XXlI. 518

A'o;f plane comcdeudi, scd absorbeiicli. Sciiicel nrsi A du'ins binas parlcs a;^qna!os (acii. lo iioc iimpiiillie.n-
laiiiline el s(n-i)Cio s;inguiiiciii corpus cont-ii- , el ila tr(i uuplex diaiiioler ost uiins in liililudiiioiu :iUcr
: ,

iiiorc solfni : eos rccte .Tcceii-

iiikIc «laofio/sots- Grypirw in l(/iigi!udinorn diiclus; inide fattum- ul niolis illa
scl Euscliiiis vii!, 7 Hisi. Kccl. Obsorbere auiem dividoreliir in quatuor p:irlcs «.qnalos qnod iieri :

eiiaiii npud riatitiini Triic. 2, 7>, 50, occiirril Quce ; iu ligura proposila liqiiido apparel. Rationeni aulom
obsorbenl ijuiciiuid vcnil iiHra fessuloi,; ct Mii. 5, 2, reddil Dio : h' f? 6).tyo'j r.'A-JTv.yJJ)s-j nrpv.yjf, rv. dripiv.

'ii, quid eniin obsorbui. Nam nhuis calcbu, cunbnrcbal ixzp.ipi.dij.iw. pv.o-j v.y.o-jriCT,rv.i undkjue ex : quo fucilius
gut:ureui. Sed (juia ursorinn nieiilio, (ciitalio oxpli- anguslo loco bellua divisce in parles qualuor joculis
c.iie uiiiini et alleruin passionis SS, Pcrpetna; ct irajicereniur ; vol ut vorlendiim rcusco, qno fncilius
,

Feliciliilis lociini, qui eleganles adinodiiin, nec saiis, undique brevi lempore. Cictenim niorito quoeri poiesl
quod sciani, explicali suiit. Coininoduin iinperalo- qua landem ratioiie siicciaiores confeciionem fera-
roin XipliiliiHis ex Dione narral venalioiiiljus el coii- rum videre potuerinl, si peridromus a suiiimo ad
feclionibiis ferarnm opeiam diligenleni dedisse, auiiie iinum cx tabulis riierit coinpiiclus. Nain h ea foriuiX
inlcr cielera his vcrbis uiilur ; ^uilriiz-co yiy.^ t6 Bicr.- fiiit, nullo modo spoctaciilo iioniiiies frui poiuere.
rpov TTKv (7U|/-rl/.TQ£? Tti7J ot«/x£Toot? Tjjv Tc ri-uiyTi-j mpi- Duio igitur, vel hunc peridromiun alque diainelros
Spoy.o-J zyjjvci, y.v.l Sr/.o Tsy.wjim vllvilc/., W ;| oXiyov non adeo alios ei inferiora sedilia vacua reiicla
,

TTKVTK/^oQcv mpvy^n T(i Oripiv. y.ctJ.ipi7[J.i-JV. pWJ kx&vti- liiisse vol diameiros quidein in alinm erecios, peri-
;

(^mvL. 'Eral eniin divisiitn tliealruin oinne conuexis qui- dronii vero parleni inferiorem visiii porviani, enm-
busdiini diawelris tecium liabenlibu^, circa ((uod inaii,i- que laiitniu iii snperioro paric fiiisse fictuni iia ut ,

bulari poferal, ac scSii bifuriani secantibus, quo (acilius Couiiuoduscircumire, el liesiias jiicnlari, spcclaloros
undiciue cx angnsio loco bclluw divisoi in quaiuor par- " vero ouiiiia ocuiis haurire posseiil. Cuui lioc Com-
lesjacutis irnjicercniur. Lucas llidsteiiitis, vir paucis . niodi inslitiito i*(j)j/t's, qiii iiuidiintur in p;issioiic,
c.oiniiaraiidusj censet do poniibus
Xipliiliniiin loqui niliil commuiie habont; aliiiiiiqi;e coruuj usiiiu fuissu
anipliiiliefilri, (juoruin ineniio iii passiono SS. Perpc- luce meridiaiia claiiiis docebo, ea taincii lege ot con-
lii;K et Fciicitaiis, ad (]uaiii liA-c aotal < Quod paulo :
diJiono, ui de eoruin origine, ou;»; plaiic igiioralur,
anle ponlis est ineiilio, videliir insUlulo Coininodi nihii in nieditiin allalurus siin. 1'ONTESjgilur fuerunt
(acliun, ul in .\iiipliillicalro ponli^s esseiil. Rcferl labulala allevala in niodum poniiiim, ila ul niia pars
enim Xiidiilinus in Coniinodo liuiic iniporalorein lerrani tangeret, allora vero peUibiis ligiieis, ox aliavc
per Ainpliilhealri arenani i>ontes striixissc, ul iiide luaieria factis, allevarolnr, iii quibiis d'amnati ab bes-
lcras coiificerel. i Sed insliluliim ConiinciJi niliil (iasstaiuebantur vel consiriugebiiuiur, ut inajorc
coiiHiuine Ciim liis ponlibns hahere persuasns siim, impclu lerifi in eos ferrentur, el dilaceraiio seu vexd-
spcioipie id alios meciim exisiinialuros, qni Dionis tio, ul loquebaiitur, ab omnibus posset oonspici.
ol Passionis anliqnissimoc verba coiiferre alipie exa- Nuila lum erat ampbiibealri divisio, sed in ipsn arena
niiiiare veliiil. Coniinodiis eiiim amphiliieainiin di- pateiite, omuiumqne oculis oxposila , Po.ntics erant
\isii crvp.7ri^xT(>£f Tt(rt S(K,u£Tjoo£f , id esl, iiiler se junc- exsiructi ad hunc feiiiie, ui opinor, modum. Firmal
lis, ei in aUum, qu;e amphillieairi
ereciis labiilis, cerle cxpiicatioiiem lianc Passionis auctor : El cum
arenani in quatuor uHjuales paries ad hunc iiiodum ud ursum subslriclus csset in ponie, tirsus de cavca
soohant. lias namqiie macliiuas cx ligiio fuisso saiis pyodire noluit ; \d cst, cum niiiriyr vinciiis in iionlo
iiidic;>t t6 Ti-yiyvyf/.t, qnia ea vox de oa maloria ferc deponerelur, ui ursiis in ciim impctuni ficere ct
seiuper el propiio usiirpalur. iItj/tv-; ofv7.KTwv, com- (;;
Sievire posset quod pauio iinie, apro svbligure el
,

paclitia (edium siiiil forcs , quai ex pimibiis tabiilis subministrare dixil ha(iue cinn apro subministritrelur,
:

(Oiiipinguiilur ; nrr/av., ]>e{)iiin uiarhiua lignea iii ,

veiialor potius, (]m illum apro subliiiaveral, suffossus
ainphiliieatro.de (|ua inulta salis inoiioeiuul erudili. ab eadeni beslia posl dics muncris obiit; id esi, dum
Di;imolri insupor cingebaiiliir (jxiyn 7:ipidp6;xu, quo iu ponie, vol corie areua doponeioinr vinctus, et of-
siguifical Dio iii orboin aiu|)hiilic;iiri pi»rticiiin cssc foneliir apro diliiiiiaiidiis. Atijite iiic r>ON'S in oadeill
lociaiii laciam, pcr quain circiiiuire, el cx (pia bes- P;issione pulpituiu appellalur. tlaque in commissione
lias jaculiscoiiuiiodissiinccoulicerepoleiiii iiuperi.tor. spcctacuii rcvocatus. leupardo cxpcrius , eliain super
iMiile iiilerpros leciuiu diameiris Iribuit , ill!id(|uc puipitum ab urso erat vexatus ;sive, in pulpiio vel
pliiiie a meuie auctoris alienum osse seipioiis schenia poiiic positus , priuiuin a loopardo, inde ab urso fuit
palara faoiet. voxatus , id csl, inorsiis, biceralus; qno sensu liico
A. Ainphiihealnim. R. nipi^poy.oc. C. D. priiinis vox soiol usurpari. iNaui Arnobius aique Lactanlius,
dianietcr. E. F. Alier dianieter, qui ainbo se inviccm lib. yii IiiSlil. vexalioncs bostiis Iribuunt,
Cra'cique'
in anguios reclos sccaut. Ciim rcm ily.-jBu.6-j rw
Or^p^M-j appolfint. Quin el «s-

Firmat lioc plaue Ilcrodianiis, iib. i de eadom re cendere respeoiu horum pulpilorum vei iiontium ,
,

vcrba fiicions T^i ni Ko,oifi.6(5fj llEiMAPOMOS kykaq /«-

:
mariyres dicuntur, nli palet ex eadcni passione :
Tt(7z£'Ja(rTo , oi; p.jj c-JnrcMrrJ Totj Or/pioic nv.yop.fJOi Caleri quidem immohiles et cum silenlio ferrum recc-
itvSuvcivot, rjcJ^JVj 6i y.tl va. v.cr<vvJ.ovi «/ovTi^cuv suTo^taj perunt, mullo magis Saturus, qui, ut prior uscertderal,
mfipiiiv; -zvpiyjjno ojt^tv id esi, intorprote prior reddidil spirilum : asoenderat sriiicel iii
[i.v'/\o'j ri , pul-
Angelo Poliliano cuin speclnculi dies adfuil piluiii, vel pouiein. Quamquam inboias ire
: i]b'i nolun
pleiio uiiipliitkcatro exwdificalus Coinmodo pcridroinui " posse eiiain spoJiarium lioc !oco inieibgi; quod cum
fuernt, per qnem decurrere in orbem possgl, ne cominus tucrit insiar cavern;e subierranca^ ( Cassios
Severuii
cum besiiis pugnans pericliKiyelur, sed superne ac dc specmi, Plinius sca^vum receptacuium vocani ), cuin-
lulo loco t(>ln jaciendo, jaculandi poiius sciciilium, (|ue Saiurus ex eo per gradiis pervonerit in' iliea-
quam foriitudincin oslenliiret ; al paulo posi ailipsniu
,
iruin, non incouuuode flstc«(/iss(? diciiur, Ihec mea
iii orhem cuircnlem superne jnculis couimli^ise nobi- iiiic de rc seuieniia ; (piam lameii mutare paralus
lissima snimalia : nipiOi'jj-j yvw^sv y.'xTw6-j-<'Ctv. l'eri- surn , si qiiis rneliora doCPat.
droinum , seii poi licum eliam llerridinniis uarrat :
CAPIJT XX 11.
,

scd addit prielerea Dio, y.at Uyji Tspoutrtv vIWj.v,

ac sese bifaiiam secav.iibns ; vel , iil ego reddcrcm Lanc^^ti emcndabdnlur. Ul giadii poena
hoiioraiior
ttc sese ivquaiiler secantibus Siofniin loouius ostAris- qnani seonris ila lancea omer.dari videiur
:
lionoia-
lOleluS lib. Yl Polilio. oi/a '^i-jrizui ^)iy.-/.T^rip,t.oj
: 'Ehv ..
lius fui.sse, qiiau!fusiibus castigari; arbiirorqueet
&i judicium w^iHaUur in duo liiiidaiur. ISoipie oorio glariinm el Ifuiceaui mililiic suam originem
debere.
alia seclio poiest inielligi, cuin pauio post dicat ;mi- Non pulo iHoiei! apud Apul. lib. x huju:-) moris /nen-
nialia quadrifariani fuisse parlila , et diumcior vi.v li-:uiciu IJiui. nli aibitraliir vir docliis; et por ilisci-
usnrpflur, nisi ciim tolum in duas paries dividiliir /v/;iia/inl)i iniel!:go discipiiriam miliiareiii cuius^x
.

W(|ualos, i!i facili opera paiei ex diameiro globi ter- rirjeseriplo excrcilUR ambuhns ila sarcinas suas com-
fesiiis, aiieiuinquecirC(i!ornm, pcr qiioruin ceiuniin ponecc uebebal. In passione saricjarurn Perpeiu»
919 CISnKUTl CLM'i:ul 520

cl KeliciLilis ^cAla inir;u UKi^niUiiJihis in xisioiic A dii paniuiii nsiicr.il,

uli rccle e.v Liicano iiolut C«'
coiispiciiur a IVipclua , (ujus in liiurilins oinne suuboiius, scd siib iiiipciatoribus usiupaii ('cepta
ftrraiuenlorum genui eral infixion ,
gltidii, lanccic, ulquc licloics scciiri uiebaniiir, iia iiiiliics gladio
hami , tuacliwra: : seil li;u l;iiicc;K iiloi) iMCinoniUur oerviccm dainiiulis dcmcbunl, adco ul liic mns ali

liic. iii piilu, i]uia iiii mariyrcs iioiiiiuni|iiaiii ii-;iii>- iis viilcaliir oiiginciii suam duxisse. Milcs dccoHniuli
rigcl>;iniur. i'usliitiain aulciii li;rc vox ;ib llis|)aiiis arlifex iiiemoraliir Siieloiiio iii C;tlig., c;ip. 52, ct
desniiii»ia csl, lcslc Gollio , xv , 50, rrci|iioiis .\nioiiiiius Caiaculla iulcrfcciorcui I*Hpiiii;iiii incic-
cjiijnsus essc cccpit ; iiiiliics(|wc iiOiuiulli, qni ii;t pavil, qiiod eiiiii t^ci uri )icrcn^sissct, non gludio, lesle
armaii eianl, LMiicearii iliccbunlur, uli palel cx No- Dione, cl Spariiaiio, ciijus h;cc siiiit vcrbu : I'apiiiin~
lilia iinperii, el iiiscripl. 3, ccccxcv, Grulcri, in
p. nus securi peicussus esl, ct a militibus occisus ; qiio (ucto
qua prafcclus Lanceariurutn Mc-
viclelnr ineiiior;iri. percussuri dixit : Gludio oporluil le exeiiui meumjui-
iniiiiiel eorum libellus precuui F;iusliui El ;>n- : suiH : uiidc h;iud obsciire palcl inilitibus gladiiim
iiium (luidem vexat per publicas potcslates : ila tU uli- fuisse (irdiuarie in usu, iHiusqiicpd^niim houesliorcni
(fuoiieisoimn inteniveita nocle raplum per iancearios habilaiii, quum securis. El licet decoliatioiiem bonnm
tieurbe sustulcril. bl aulc tciiloriuin pr;erccli cas- mor/em vocelL.tclaiitius, qui:i molliur, lamen tl illa
troruin lancea rigcbaiur , leslc Otueqiicnlo, lib. polesi cnicialiis suoseldolorcs hubcre noiinuuquaiu ;
exircnio «Je FroJigiis, fonc , ui illuU ab aliis iiiici- quundo scilicci iniles, vcl sccior colloruiii, iil Ciccru
iiosci possei. in Oral. pro Uoscio loqiiiuir, plures iclus iiilerl. Lui.
Bonani iiior/m.Occurrilct liujusiuenlioInP. Syro : Pacaliis, cap. il Nisi vcro vcl levior mmtus ulicna,
:

sed in ediiione cjus uliiuia luale scribilur qiiam propria, vcl (ixdtor mors piivala, quam publica,
" vel longior pccna (crro incnmberc, el corporc vulniis
Boaa mora esl boinini, vilx qux exlingiiil iiialu.
onerare, el reciperc inlcriium slatiiu tvtuiii qtuiin sup-
Nam vel legi debcl liora, vel »jior«; el iii genere Sy- pUcium dividere, pupiitein (lcclcre, cermcm extcndcrc
rus liiorieiii bnnani voc;)l, qua>. aiii|ucin iniseriini el ad pliigam (ortdssc non unum. Iliiic pccimiuiii dubuiil
inreliccin c vila lollii. Clarissinius B:ilii7,ius eli.iui licioribiis (iumualoniin proximi, ul ictii uiio, lcvuiali

inter bonas niorles reccusel sirnngulaiionem, quia lio- cruc^atus gi-u'.ia,ipsi>cupiii uufun-cui.qucmadinoduiii
miues qui ila viiain iiniuiil abs<|iie crucialilms ci c\ Ciccionis Orul. ^ iu Vericin consl;it. Atquc ox
torineniis nioriunliir. Laclanlius, c. 50, appclial in- eo lo(;o, iion secus ac cx Sueioiiio iii Vil:i Calig., c.
(orme lelum, exemplo Virijilii, el lurpem aliiuc ignomi- 50, dicinius populum lclu iioii siimpsisso iu carui-
niosam moriem, respeclu dcdecoris quod ejnsinodi iicciii, si plures iclus d;imiiaio inlligcrei, iiiio posicu

e.\iluiii sequebalur; el a-vi incdii scriplor Wiiichin-
dus mulum mortein libio lerlio Tres duces gentis
Vngarioe capli, ducique llenrico praseniali, mala »»o)<(?,
u< digni erant, mulctati ; suspendio namquecreimerunl
iiam siraiigulatioiiem, ct laiem suspeiisionem, iiiio
lcge vel coiisueludiuc sancilmu fuit, ut <ai-uifc.\ posl
:
lertium icliiiu fcriie ampliiis iion audercl, si rules ba-
beiulu esl hisloria; passioiiis B. C;ecilia;, Valeriani,
Tibuilii eiuliorum, qiiam liosiiis cdidii, cujusqiio
pag. 20 hiwc verba hguiilur Quam cum spicuiator
:

eodemque loco uuusqiiisquc facile

b;ibendas essc, lertio iclu percussissd, ciiput cjusumpularc nonpotuit;

cunredei. Ei jam oliiii Hoinerus exlrcina Odyssea X : sic autcm seininecem eani cruenlns airni(cx dereUquil :

p.r) •/.aO«pov OovaTov vocavil. quando quis suspensiis nam aptid vcteres lex eral ei iui/joii/a, ut si in tribus
siraiigulabalur iiolnli|ue Eiislalliius x«Q«pov dKvaTov
;
percussionibus iton decollaretur, amplius perculere non
exisiiniari tov 01« iiyo-Ji, aioiaw veio, vel deiesia- C uudebat.
bilcm, Tov «yyoviftatov ; (iurnn 111 reiii itlem omniui) Causidici sublnti,jurcconsulti aul relcgali aut ncciiti,
videri debel ad Od. A, pig. 1678. Aiile Eusialbium Recle hos dislinguil, qiiia illi c.iusas iii foio vcl jiidi-
eaiudetii diflcrenliain obscrvavii llesycliius, eiiinilem ciis agebuiil; lii vcro de juro rcspoiidcbaiil, uii vcl

lloineri lncum explicans : M/j uh 5vi /.cSc/.pM 6av«Tw St' cx Ciceroiie patcl, ei Holouiuiiui libcllo, iiiicm ;um-
«yyovnr. 6«<vaT0i oiiz £'(7Tf/«5ao6f , cdl' Sia ^ifovg. oGsv consullum iuscripsil.
OTjoi evayi?0'j(7t Tot; «7r/iy|a;zivo(ff ; isquc iios ilisupcr Litlcra! autem inler malas artes hnbilo!. Per malas
docet sirangulatis ne qiiidem pai-culaliini fuisse. arles iuielligo magicus, qiia2 iuiperulonim cdiciis
Xenopbon, lib. 11 dc Ezped. Cyri exlrcmo, cxdcni cranl vciilic, quaj vocauliir artes inaUc, cl uries Dar-
Meiioiiis Tliessaii nai rans, clare leslalur boneslissi- ri««Jo? uli docco.ad Homeri Apothcosin, p. 271:
,

mam niorlcin babilani fuisse, capila prxciderc : Sed Artes tecretas vocai A. Marcell., xxiii, G, artein Alra-
necatts jam ducibu* ca:teris, et ipse a rege morlis ptena ciam Slaiius, i Thcbaidos. Puiaveram olim a Pniclo
mulclalus esl, non ille quidem ul Clearclius, el duces in laudalionc B. Chrysosloiui magiam vocari aricm
cceteri, quibut prcecisa sunl capita, o^yrip y.x/J.iazo; 6a- Midce : sed nunc ani|ilcclor unicu quod luihi inier
•*aT',)v £oo/ii tlxtt , qua mors esse vidcbalur lionestis confubulaiidum sugijessil spccialae iiobililalis virJoh.
siiiui : sed ui Itomo sceleratus , anno toio cxcrucialus ab Haarsholtcn, tunc leuiporis Frisioruiu uuiniue ad
vivus, tandem expirasse diciinr. £l Sciieca alicubi confessum prxpoteiilium geiicralium ordinum delc-
tcslalur 11U//0 genere liomines molliut mori, quam gla- gatus ; ceuseoque upud cuiii scribi dcbcrc Artemida
dio secla ceivice. Al conlra siraugul:iiioiieni morlem nudavit, vcl (ugavit.
infamem et fasmineam vocal Laiinus Paculus cap. 28: j Judices mililares, huinanitalis litlcrariim rudes, sine
Quorum alter posl amplissimos niagisiralus, el purpu- ^' assessoribus. Id csl, iuu-sides, proconsulcs, diices,
ras consulares , el conlracliim iiitia unam domuin comiies, aliive qui iii provinciis iuilitia; pryceruiit,
quemdam honorum senuluin , viia sese abdicare compul- dicebaiil jiis provincialibus, non adhibiiis usscssori-
sus etl; alleri manibnt sutellilum Lriiannorum gula biis, vcl jiircconsiiliis, iiii anlc heri eliaiii ipsis ab

domi (racta, el inusla (cemincw mortis injauiia, ul scili- imperaloribus solehut, docenle Foriicrio, lib. iv Kcr.
cel Hialuiste tir (crri amanlisswms viderelur laqueo per- Uiiol., cap. 10. Hi craul quusi consiliarii indicum
,
ire, quamgludio; alqiie ex Tacito et Sueionio ob- unde iii liis. vcleri C. Culpurnius Asclepi.ides dicilur
scrval clarissinius Si hefferus iiiulieres boc genere , assedisse magistratibus pop. Homani : qui Asclepia(les
supplicii afTectas fuisse. Pranerca noiandum obiicr cum dicalur fuisse medicus, videnlur el alii, quani
Tac, lit). XVI, Aniial. exlremo, nbi narral lentiludi- jurcconsulti, esse adhibili ; nisi pouainus cuin .simul
nem exitus gravcs cruciaius atiulissc ei qui veuis Juri operaui dedisse. AU|ue ex boc lemporc puulaiim,
iiicisis moriebatur, non dc Peironio , ul arbilrulur ut opinor, consuetudo iuvaluii, iii judiccs ordiuarii
Baluzius, sed de Palo Thrascca loqiii. vel civiles iiegligereulur, ei caus;B deferreuiur ad
Bonam mortem. Id esl, facilcm, absqiic crucialibus judiciuin militare ; quod legibus latis prohibuere
ol lormeuiis ; quo sensu venarum seciionem bonani Coiistaiilius, Arcadius , llonorius et Murciaiiiis, iiii-
moriem vocari cap. 26 obscrval Ualuzius. Videlur pci-ulorcs, uii docel GoHiofr. ud lom. 1 Cod. Tlieol.,
ctiaiii iiciiesiius inbiimn fuisse gladlo quuni sccuri p. 8G. Suidas iii v Ma^tpTvos tradil eum facluiu iaipc-
percu»sum vitam Uuire. Exirema rcp. nojiduin gla- raiorcm, confcsiim amicos oiuues, qui Aicxandro fa-
 :

m miM IN LIB. DE MORTIBUS rERSECUT. CAP. XXIY. 522

miliares fuerant, qulque aOveS/sot vel assessores a
t>eiialu vociinUir, reniovisse; dumqnc
Orienle re-
gnurct, mnlta nefaria facinora pcrpctrasse, Christia-
nos persecutum esse, ei tandem in (;ravisslmum
morbum incidisse, camcm insiar ccrac liquefaciam,
A Justino, Floro atque aliis : qulbus adde Serviurn ad
in Eccl. 6 Virgilii, et illustrem Salniasium, pag. 787, de
niodo Usurarum. Verbuin hocarenx' commissionihus
eliam fuisse accommodatum, eosque vexatos dici a hcs-
liis , quos vel cornubns, vel ore laedehant, Ita ut iiou

corpus iiicendio quasi flagrassc, ita ut ipsa luimana occiderent, docuii Holsteniusad Passioncm SS. Pcr-
forina dclcretur. Unde patet ct illum assessores re- peluse cl Felicilatis et forte per vexulionem apud
;

movissc quod tanien iia accipicndum est, ut eos

: Sucion.,Tib.. c. 61, tormenta dehenlinlciligi.
tantiim rcmovcrit, qui Alexaiulri erant amici. Haiisit Parvulis adjiciebantur anni. Vel hoc racluin esl, ut
priora biijus narrattonis Suidas ex inilio lihri 7 Hc- possent torqueri, quomodo Lips. ad Tacit. v Aiinal.,
rodiani ; atqiie ex eo priinuni logi debet inihxQivTei, 9, uotat, puernm quemdam a Triumviris in proscrip-
vel electi ; dein/le respiciunt iila Maximinum, qiii tionejussum csse togam virileni sumere. ui jusia
Alexandrum Severum excepit sed quai de morie : vel potius ut tributum penderei. Naiu
fiosset inierfici ;

iUius 6ci|uuntur refercnda sunt ad C. Yalerium Maxi- egibusimperatorumcautum erat, ut qui, verbicausa,
miniim i)azain,de quosiinilia plane narrai Euscbius, annos decem non haberent, quique plusquani scxa-
llbro IX exiremo, el Lactaniius,C3p. 49, velad Maxi- ginta nati e.ssent, iributum capilis solvere non leiic-
miajiumGalerium, dequo agilurcap. 55. rentur, uti patelex l.iii, D. deCensibus, f. ivei vi Cod.
CAPUT XXIH. Theod. eodeni, uhi potesl videri JacohusGollioriedus.
Pecunice pro capitibus. Lactantius hoc capiie valdo
Censiloribus ubique dilfnsis... Ita, cap. 'i6 el cap.
n perstriiigil Galcrium M:ixiinianuin, quod Coiisilores
6 : Non tamen liisdem Ceusitoribus (ides habebatur. •" ipsiusjiissuomnia perqiiirerciilet exqiiirerciii,
rclcrl-
Qai scilicei in provinciis cen^um agebant, Censiiores que, agro.s glehallin ab ipsis diniciisos fuisse, c tc. , tan-
noii Censores dicii : uiide in Iiiscript. Ceiisitor provin- quaiii illa oninia Uinc primiim inlroducerciuiir; qiiod
cice Hispanice cilerioris, cl aliarum proviiiciarum in
tameii longe aliier sesc habel. Nam Ulpiaiais, qui Ha-
iisdeni l;>pidibn$ Censilores occurriint. Erant autein driani lemporibus vixit, lilno de Censibiis scribit,
iii mbibus, vcl civitalibus, debobanique iili, qui in ayros, arva, vineas, oiivas, pratuin, pascua, sylvas fo'-
agris haliiiabant, cum liberis et scrvis eo veiiire : duas, vitium numerum, servos, eorumque wlaies, olftcia
nnde liebat, ul fora omnia urbium, vel civitatuin, el uriilicia, lacus pisculorios portus, suliiias, iiiqiiilinoSf ,

plcna esscnl servornm. grcgibus, nlque in civilatibus
urbance ac rusiica: plebes fuerint adunalte, quamudino-
dum mox lo(|uitur Lactantius.
Animalia otnnis generis scribebantur. Id est, annota-
bantur, in tabulis eoruni referebantur; et significan-
ler alque proprie loquilur, nam vcctigal, quod pro
pecorc pasceiido dabatur libera Rcpublica, scriptura
appellaluin fuit : iiide ager scripturarius esl pascuus,
lesle Festo ; et pubticani vocantur scriplurarii, uti
fuissc in (alji^ulas censuales relata, adeo iit iiiliil novi
introdnxcril Galerius, ei vcl culpandus sit ob niiniani
accrhilatem, vel quia rcm iiilermissam rcpciivcrit,
vcl quia hoe trjbuluni in proviiicias introdiixit, qua*.
ante iliud non solveranl. Proplcrea insolilum quasi
iiarrat, in civitalibus urbanas ac riisticas plebes fitisse
adunalas. In civitalihns censilorcs, iil aiite monui, ta-
bulas ccnsuales conlicicbani, annotjhanUirqiie ibi
agri, qui in lerritorio siti eraiit, uii patet ex 1. v, § 2, D. 1

liolutn est. Qiiod aulem addidi ulim, Judxos pro ar-
boribus vecligal solvisse, uli lioc loco jussu Galerii
viles et arbores fuerc numeratce, niinc muto, putoqiie,
Juven., Sat. 3, v. 15, in genere perstringere Honia-
noruin avaritiam, et religionis veteris conteinpiuin,
qiiippe qui Caniceiiarum sylvani locarent Judxis.
Suspendebantw... ^huirmii ex equuleo. Prudent.
nynino Homani martyris.
Incensus his Asclepiades jusserat
Evisceranduui corpus equuleo eminus
Pendere.. '.....
Idem alibi
Miserum pulaiis, quodretortispendeo
Exlenlus uiiiis
dcCctis., alquesimilitereliam rusticorum fiicrc:inno-
talacapita, qui inierriloriooppidi aliciijushahitabani.
C NequeiaincnvideoiiuidnovietinsoliliintroduxorilGa-
leriiis, nisi L:ictanlius narrel,cives ci rusiicos coactos
fnisse capilis censum promiscue exsolvere, ciiin ante
ab h.ic pia-slationc Honorati el Decuriones forent im-
muiics, et in Orienialibus provipciis ipsaeiiam plebs
urbana, uli docet Valcsius ad .\mm. Marccll., xvi , 5,
cui addi polest Coniarenus, cap. 18 Variarimi Lec-
tionutn.
CAPUT XXIV.
Feris illum objecerat. Leoncm fuisse, recte ex
Praxagora noiat Baluzius, hujusque rci meiiioriam
in nuiniiio coiiservari, cuiii Trist. scnlio, t. iii, p.

PassioS. Taraclii Dispoliate eum, cingite, et suspen-

: 528, qui idem narrari a Poinponio La,'lo tradii,
dite. Riirsus Cuin suspensus es, consenli, el sacrilica.
: id(|uc eoiii ah alio (piodain aucloic, (|iiaiii Praxa-
Quic loca bina ciiin Laciantio plaiie convcniunt, non gora, haiisisse putai, qni forte liiit Zoiiaras, apud
8CCUS ac alter Ainin. Marcell., xiv, 9 Eusebius ob- : qiicin etiam eadeni hisloria rcperiiiir. Consian-
jecta lidenlius ncgans, susprmus in eodem gradu con- linum auiein leoneni vicisse corps d corps ita ut cmn ,

stantice slelit ; pro quo ideni, xix, \%, dixil Div. uli-
que udlnerensequuleo. Corrnpta vox, Equuieus, ul ar-
hilror, csl apud Adoiiem in Marlyro!., pag. 58 Dein
catenalus et inexiliu)n direclus est, in quv rursum diu-
tius (uslibus ctjesus ; sensus eniin postulal, ul legatur,
cqimleum. Qna raiioiic autcin lorii el suspeiisT sint
mariyies noxiive in equuleo, videre licei apud Ma-
giiim, Galloniuin, aliosque.
Filii adversus pureiites suspendebantur, fidelissimi
qnKiue servi contra dominos vexabantur. Id esl, liberi
siispcndehantur in equuleo, ui coiitra parentes lesti-
nionium dicereiil ; eos nimirum non rccte buna sna
: comprimeret, nec arinis forei inslruclus, apud Piaxa-
goram iioninvcMio;potuilqiioita in numinispingi,quia
:
jy
cxeiiiplo Herciilis h;oiicm vicit, qucm labiilaris liisto-
riairadil leonem peclore pressisse, uli Statius canit, vel
bracliioruiiinoxihus iiuduiiielisisse.
In ipso cardine. In ipso puiicto, qiiia ipsum iiiane-
bantpcricuia,(;t(juia patrcmadliucviviiin visuriiseral.
Acceplia tnandatis... Q>ia.>, ul piuo, ad ('onsuuitiiini
patrcin fcrret.
Nudalus ei cnrsuspublicus. . Id est, equos in iis nnl-
los esse, quia pra^cedit, sublalos per maiisioncs inultas
fuisseomnesequospublicos.Fior,, u, 15 Operis por- :

prolessos esse, caindcmqne oh causani servi per :ili;i tus nudulus. Cic, 13 ad Alt. : ISuda prcesidio. llac
01 |iroculdubio graviora lurmenla inlerrogabanlur : de re ila lo(iniuir Auclor Epiiomes Vicioris Uic cum :

f|uod elegaiiler Laclanlius expriinil per t6 vexabantur. juvenculus u Calerio in urbe Homa religionis specie lc-
Vov enini hsec habei usuni ingenliscahiiniialis ; cl ut neretur, fuyam urripiens, atque ad frustrandos inse-
Gellius, II. 6, loquiiur, qui (erlur cl rapitur, et liuc el quentes pubtica jutnentaquaqua iter ayeret, interficiens,
iiluc distraliilur, is vexari proprie dicitnr ; cui addi po- ad Pulrein in Brilanniam pervenit ; ubi inale Cunsian-
lesrAsconins iii ii Verriiiam. Lact;int., c. 27 : Nunc linuin Roiiia; luisse ohsidein scrihit. Errat etiam P.
pojmlalor ItaliiB liosiililer omnia vexasset, id esl, diri- Diacoiius, ciiiii lib. 10 narrat Dioclelianuiudolo peri-
puissei, vasiasset; ooque sciisii frcquens ea vox est merc Cousiantiiiutn voluissc, quia scilicci euin iniei-
i Patroi,. VII, 17
 W3 GISUEriTl CUPtKI

•ct lu aniiny, eicor|>i»rI? rol.oie. 3lt|ue iitg<*nio circu A Glo<s Modii .evi. liuomoiJo, luHtauiai uiicr/is, taured-
•'ruJiiioiieiii prolicert: vii!i-h;»l,et Jcpipheiiilebal.liiiiic tos iwsta, oi ulia «lueruiil.
fmiiruin lyrannidis tn cjus ilojimalis «lcsliucinrciu. t()/«s/ii/Winu»Ji'fj(j, non imperator^m , siau erul fuc-
iNam li.cc oninia Galcrio coavcnidiil ;ncc crcdibile lus. sed Civsnrcm. Non
conveniuiil auciorc» Miiif|ue ;

cai, nit)cicli»m'»n iii n^iias^e, (juiiijio dui cuiuGnesa- dicuiit, cum imperalorem , morluu patre, aiii vei'0
rciii f.uero voluit. LIiulc cliaiu errarc arliitror Pliilos- eiim C.cs.ireiii l;inium a luililibus esse factum. Prio-
l<»rgiiiia. I , S. ubi scrihit, C.oiislaniiiuun lugissc T»jy rcm scntcntiam seiiuiiiir L«tclautiiis Eusebiiis lib. ,

trrt*o-/Aiiv iiio/^DTiavov, jusiiiias DiQcletiuni. VIII, cap. IT). Socraies Ijb. i, c. 'i. Seil Zozimus ii,6,

Vix lacrijniai tenebai. Errai igiliir auclor Excerp- Iratiil, inililcsConstanlino Wtt.iijupog uiwj tribiiisse; et
lurr.u» Valc.sianorun»,CHm scribil, Galeriuin Cojisiau- Excerpla Valcsiana leslantur , eum oiuiiium militum
tiniim palrl rcniisisse, posi<|uatu causa lueral viclo- consetisu Ca:sarein essecrealum; neque alia tradil Ku-
r..*\ «luaiu (le Sarmalis reporlavii. nicniiis, cap. 11 Panegyrici quem ipsi Constaniino
PenenH ud palieni.... Prpciil (lubio P"boracJ ii» Bjpi- Augustodixil foriunata , et niinc oinnibus beatior
:

tiniiia c]L inorhu decuiiibenlau), el post quarlum ab lerris lirUannia, quw CoastaHiinum Cwsurein prima vi-
:i'lvtMitii ejii^ (liem morluum, i|li arbiiratur Ualuzius. disli ! Ou;o ccrte iion pronuuiiassel Eumenius (qui vi-

S.;it abil iiitlc iiiuUuin auc.lor KviXMplorum, scribit- deaiur eliam cap. prx'cedcnle) si res aliler sese ha-
<iiio, Couslanliuuii) siimma fciliimlioat- vercdii post se bni^sol. Idem se^juitur licet posicrionmi aeiatuin
,

irunculis Alneslrnnsijressinn ad palreiu Constaniiuiu ve- scri|itor, liugo Floriacensis, istjue narr.il in Clironico,
Jtiise apud lionimiam , quain Galli prius Ccst^riacum Constantium ordinasse Licinium Cccsarem llispnnin-
vocabant ; fiosi victorium autcin Piclorum Constantiuin rum, ei fitiumsuum Conslunlinuin Ca;saremCn(linruni;
i)ittrein Eboraci nioriuuni esse. Krrai is lainen procul- nund prius tainen a veriiale aliciium esl plane. El
tlubio, iicc iiiGulliis, verum iiiBrilanniispalremsumn C;vsarein fuisse Constantinum res est ceriissima ,

:ij{rum ot inorli proximuui invenil Conslaiilinus, uli nummi(iuc illiid lestinlur, imtuibus noii modo C;<;sar,
alu uoo 010 testautur oinucs. Deimio Consian- verum eiiam lil. Augg. dicitur, tjnomodo C;csares
lius , ex sentcnlia cruiiilorum , anjjo Cbrisli 303 vocatos fui.sse consiat. Digna sunt pancgyrici Maxi-
trjiccil in Driiaiiniau) coiiira riclo» bcllalurus, et iniauo Uerculio ei Constaniinodicti verba c. Qimm- i") :

aiiiio 300 8 l».alen(briini Augnsij dicm suuiu

a. (i. quum quid cgo in le wtatis luw potius, quam gruvilatis
ol)iil Eboraci. Sed liirbat hoc valdc Euuicnius, vei nonien usnrpo? cujus lanta maturiias esl, nl cum tibi
alius aucloi Panc^yrici Consiantiiiodicli cap. 7 Jani :
pnler imperinm retiquissei , Cmsaris tamen appcllntione
tune eiihn a£leslibus suffratfiia ad snlutem licipublicv conietUus expeciHre malueris, ut idem te, qui iltum, de-
vorabaris, cnm ad lemjjus ipsuni, quo pater i>< BrilaH- clararet Augustuin. Siquidem ipsum imperitim hoc fore
niam tranafretabal, classi jum vela fufienli repeniinus putcliiius judicubas si id non licbieUilarium ex succes-
,

tuns (idveulus iUuxii : ul non adu&clus cuuu publico, sione crevissel, sed virtulibus tais debituin a summoiin-
scd (Uvino tfuodani advoiasse ciirriculo videreris. Nain perulore nieruisses. lii (luibiis verbis nest;io qiioinotio

ei is bauii obscure imniii, Consianiiin)in u»a cui« vir erudilus admodum invenirc poluil, (/os( jiMpHrti
puire Consiautio ex Galliis peiiisse Bj'i|,;iniu:ini, vel 1'austa; Constantinum', cum eipater iniperium reliquis-
(Mimcunspoxisse palrein vela lacienlein ; vid(itiir(]ue set, Caisaris tameii uppellalione contcntum fuisse. Neque

taUa noii diciurus fuissepra:senli Consianiiiio. si vcra cnim ea inens panegyrist;c, ncque boc loco loqiiiiur de
iioQ forcut. Narral igiiur eadc.n fejc Panegyrisla, iis, quac posi Faust;e nuplias acciderunt setl narrat, :

qiKe Excerptorum auclor seii vicloriam de Piclis

:
C ^"•"^'^"^'""'".cum ipsi a patreCoiistamioessot relic
posiea rclataiu plaiie rcjicii, quia ex codeni ci se tuin imperium , iioluisse Atigusii nomen aceipcrc :

queoii capiie consiai, baud inulimn Conslantium sed Cx*sarea diguitaie fiiisse contcniuin ; iit scilicci
pos.l liliiaijveuluin supervisissc, docenlqne illud pr;e- idem illiim dicerel Auguslum , qiii patrem illo boiio-

cijiue bxc verba Dii bonl, quunla Conslnntium Pinni

: rislasligio OMiaver;il; id csl, Maximi:inus iiorculius,
cituinin excessu suo feticitate donasiis ! linperalor Irans- qui etiam in ipsis lilix' Fauslse ei CoiistaiUini nupliis
itum faclurus in coeium, vidit quem relinquebut luere- oum creavil iinperalorem. idem inilio Panegyr. Sa- :

dem. Qua; aliis concilianda reliiiquo. cratissimi p>incipes , Maxminne {velis nolis) semper
Per munns Irudidil. iii Poliiia SS. Pairum Metro- Augusle, et Conslantine oriens Imperator , milii tamen
pliaiiiselAloxaudriapudPlioiium, pag. 1406 lcgimtis, cerlum est ea privcipue isto sermonc complecli , guai
Coiisiantinum sacrisClirisliaiiorum a paire iiiibittiim, sunt liujus propria talitirc , qua tibi Cmsuri addilum
Cisarem abeodem renuntiaium essc, ela moiibunilo nomen nnperii ei isiarum coeleHium nuplia^um festa
,

^«Tt/ix, vel iinperatorem. Sed Pliotius scribil, se ncs- celebrantur. Coiistanliiiiis igitiir lactus Augustusnup-
cin;, uiide ista bausta sinl; quia sciliccl iioveral, a liarum lempore; el obscrvaiidijfu oljiter, (juain gna-
voril;ilc aliena esse.. Narranl eadem Acia,qu3; Con- viter Panegyrislcs aduielur liiiperaloribns quando ,

sianiiiis iiioribiindiis :id rilium vcrba b:ibwerii,qu£ si dicii , Cotisiaiilinum expeciasse, ul ab eodcin, qiii
revera ita gesta suiii, liicem inde liaiid levein caiiiet palrem Coiislanlium creaver;ii Augusluni eliaiii ,

rrquiestittv quaiii Coiisianlium accepisse, nos docet

,
Augustus diceretur. Nam lioc iii nientom vcnire iiou
E;jcl;imius. Proptcrea ibidem tniditur Constrmliiim , poliiit (ionslaiitino, quia Maximiaiius ijerculius, cuui
iiiorluum Csse anno teriio perseculionis (juod la- : .. Coiistantius mororeiur, depoMlo iinperio privaius^i-
accuraiam ininnis coM)pul;i-
iiien ita sc noii liabei, si ^ vebat in Campania, vel, uti Euiropius narrai, in Lu-
tioiiem nam inilium pcrseciilionis incidil in Tenni-
;
c.tiiia. ^iiiod aiitcin iii Epitoiue Vi^^loris, cl apud P.

n;ilia vei :23 leb.uarii diem anni 503, inde ad Mar-

,
Oiaconum iiiilio lib. xi leginius , Conslanlinum Cx-
lium aiini 300 sunl aniii Ires al Constanlius obiil a. : sarcin csse faclum ooilcm lompore, quo ilia digniias
d. 8 kalondas Aiigubti anni 300, cuiii jani agorctur collata luil in Scverum et Maxinjiiium, crror certe est
aniMJS pcrseciilionis (iii;irliis. manifcstus, iili (!tia:ii oplimenotavii IJaUi^iiis ad cap.
Sunctic religionis rcsliiuta. Vcl scribendum est res- i^, ciquod Acla .Meirophaniset Alcxandn apud I'lio-
litutio, vel ciim (.lolumbo restitiiia:; adeo ui vere Con- tiuinii.uiaut, Constantinumadmodumjuveneinapatra'
>>iantiiiiis lie-ilitutor Ptetigionis Clirislianw possil dici. creaium fuisse C;i'sareni, aiilo a ine rermaiuin luit.
Iia Resiiintor orbis vocaiitnr
Aurelianus cl Cariis ; Sed Camarem... Non inale Balii7.ius veteris kalenda-
lleslilii.lor excrcilus Probiis; Pieslitutur monetae Alex. riiverba, vm lial. Jan. Natalis Invicti , referl ad il-
Sevorus; ciin alio Aureoli iiunimu occurril LEt;io. i. liid tcmpiis ,
quo Coiistunliniis a Galeiio Cx.sar esl
MI.-HKI-.Va. KKsTITLTA. nuncupaliis, liccl obstarc videatiir, <|Uod Conslantiiis
CAPLT XXV. morluus sit niense Julio anni 300 , st;ilimq(ie Con-
giu;>tinus tn(>rc soleniiii laiirc;iiam im:igiiicm miserit
Lamcula Qua; indo noinen accepit, ut
inutgo ejus. ad Galcriu;ii, ct lanien priinum ab eo ul (>u:saragni-
pulo, qiiod l;iuroa cingebaiiir corona. Vido Moiirs. in lussilmeiise Deccmbri aiini cjnsdem. Scd, ut dixi,
(j.oss. Gr.cco-barbaro v : /'xCVyirov , ct Du Ciinge in non displicei itxc coiijeciura, pra;ferrique illa dcbet
 , ,

525 NOT/E IN UB, DE MOnTIBUS PERSKCDT. CAP XXVI sae

explicniioni Peiavii; vir enin) iHe ertKliiissimiis nd A pue cst, Eiisebium, I. viii, c. H. Hisioriaa eccl . tr.ti
cxlcoiiiain Orai. iv .liiliani. iniclligil Iiulos iii lioiio- rarc, Maxcnliiim ioiiiosiniuJnsscseclirisiiamiin cs.se,
fciii solis iiivkli cclcliraios. (lcrtc sol inviclus sa"pis- £7:' upic/ticr. •/.(/! /oi.d.Y.ziu. roO oni>.oj 'Pr,)v«i&)v, ul iiiorrm
simo in iiuimnisncciirrii, cl iii iino Viclorini .'ihsoliilc gererel, blnndirclurquc 'popnlo roniaiio. Nam indo vi-
inviclus \()(-M\\\\ Sed
inaximc lioc Jnciiin liaiicro
si dcor aflirmare posse, chrislianornm niimcrmn iiii;oii-
possel, non lanien vidcn, f|iio scnsu iVa/a//s Solis m- lcm iioc tcmpore Rom;c fuisso, et forie cos acniiles
cerelur deinde si in iuiiic dienr liidi in lioniirom
: , superasse.Neqne onimaliain caiisam invciiirc^quam-
Solis ceicbrali rejiciiinlnr, Satnnialionim dicni ulti- ciimque in partem hac vorsem, possum, cor chri-
mum proxime ii sequciiliir, qniiius ConsluUiiii lcin- siianonim graliam caplaverit novus impcralor, (|ni
poribiis octavum acccssis^e gralis cqiiidem affirm;!- ellinic;« suitorslilioni erat devotissimus, cl clirislia-
lur. N;im uliinuis S^^ilnrnaiinm dies est a. d. \ ka- nos odio prosequebalur.
lendas jantiarii Nalalis Invicli vero incidit in 8 ka-
: Caslra quotiue prwtoria suslulcrat. Ea diminula fnissc
londarum earumdem. Cnm aniem eo Nat;ilis Cj^saiis a Diocleliano ol Herculio, vel ceric illo, docot nos
Coiisianiini forle ccielirains sil, seqiiilnr, Solis liidos Aurelius Viclor: Uerculius tibidine lanta ugebalur, nt
incidisscin Dkai. jan. Hoc cerle dic in kalendario no- ve ttb obsidum corporibus qnidem animi labem cmn-
t.ilur munus consj/m»!«<, illoqne indicari vidclur, niil- primerel ; Vnlerio parum lionesia in amicos fides e.ral,
la gladiatornm inunera ampliiis eo anno fuisse ccle- discordiarum sane metu, dum cnunlialoribus posse agi-
hraia; et cum Jiilianiis dicto loco scribal, post r.go- tari quiclem consortii pnlal. Uinc eliam quasi Inincalce.
iicm Soli§ io iKmorem celebratum nefas fuisse niimn vires nrbis, imminulo Prwtoriarum colioilium atque in
c-zj0/;&j77wv 6c(/.(/«Twv exiiibefe , sus|>icio milii oboria armis Vulgi numero ,
quo quidem ptures volunl impe-
est, iiidos lioc die Soli sacralos fuisse ex inslitulo, •* rium posuisse ; cujiis loci luinc sensuni esse pnlo,
vel Juliani, vel allcriiis imperatoris ; nsm ullimiim Diocletianumrarocum aliisimperatoribus.fiiisse, qiii;i
Saiurnaliiim dicm proxime illi sefiiicb^iUiir : 'a).)k, discordias ex congressibiis motuebal. nec iis habc-
ait, Toli Kocivtotj (Z(jt ds^ivrv.ioig sOQu; ffuvaTrret v(«r« Italfidem consortium posse coli censuissc per alios,
;

•/.yylov Tu. |l),t«; et paillo aute, nfidrri; yto[t.rm(f.( z-j- qnossibi invicein miltebanl; el imminuisse militum
Gif.)g y.tro(. rny rt}.zur(/.iuv toO Kpovo\) riuifjviv (ita lcgfn- pr.Toloriaiiornm numernm, qui;i limebal, nc illisaliits
dum lorle) TTotoOpiEv 'H)a&) tov irsptyavio-TKTOV Kyohv. uieretur ad ipsi bclluni inforcndiini. Et nola ex Eu-
Sed hocc velim alii diligenlius examineni; optimeque tropio est Dioclcliani suspecta prudentia. Per in urinis
id la^ere polorit dignitate ct doclrina illusiris Span- vulgus iorle inieiligi possenl coborles iirbanre,qii;«
liemiu.s, qui nobis Julianum emendaliorem promisii, lunc temporis ex vulgo Iect« videnlur; voi ciiin Ci.
cl quanla is eruditione pcseditus sit doconl satis su- , Baluzio legendum esl inermis vutqi, quia et vnl"i
perqu? iii ejusdem imperaloris Cicsares nolae. magiia mulijludo seditionibus cansam prebcre .soleu
Quod aulem bic impcrator iVcit, adsorihil GaIi,iio
CAPUT XXVI.
Lactanlius, nisi ille postca cliam imininuciit pr.-jHO-
Maxentium Honi(v faciutn imperatorem. Eutropius rianorum numerum. Nam licet narrct, eum casira
lib. cap. 2, scribii , Maxeniium liaud procul al)
X , prwioria suslulisse , non lainen illnd ex oinni parle
urbe JM vi//« publica moralum fuisse. Fiiit Romse villa verum est, quia id posiea fecil ConslantinusMagims,
publicoi. in Campo Mariio ; eraique domus ampla , in teste Zozimo ii, 17, aique ab eo imminiitam valde
qua exlerariim geniium legatis lautia prsebebaniiir pncfcctornm pr*torio potest;ilcin fiiisso, docet Valc-
uti Illa hic non dcbei
docenl Nardinus ct Donaius. ( ] siiH ad Ainm. Marcell. xiv, 9. ConstaDtinus atilem oa
iniclligi sed prteiorium, vel villa, quae publica, ut
, sustnlit , quia mililos praeloriani jussu Maxonlii
reor , voc.itur, quia ad imperaiorijs et rempublicam Romac certo tempore obvios (psosqne occiderant, el
pertinebal; quomodo jiimenla publica djcuniiir, qui- ingenlcm stragem edidcrani, tradenlibiis Euscbio
bus cursus piildiciis peragebatiir. Nam Epitopic Vic viii,ii, et P. Diacono,!. xi,ot quia apti eraiil loven-
loris nos docet, Maxenlinm liiisso in vllla scx witlibus dis faciionibus. Victor Quos (sciialiim el pleboin)
:

(ib nrbe discreta, ab ilinere Lablcnno ; eademqiio verba in lanlum pnetorianis cwdem vutgi
afjficlaverat, uli
reperias apiid P. Diacouiim, qni lamen et viUam ap- quondam annuerii ; inox
odio prcetoria- le-
: Quorum
pcliat pvlflicqin. Sic in via Appia fuit .ili.t via publica. giones ac subsidia factionibus aptiora quam tabi ,

Auclo,)' fixcerpt(,)riim Vales. pro Maxnilio filio cvoca- liomw, subtata penilus, simul arina alque usus indu-
tiis illuc venit Uerculius, ijiti pcr perjmimn Sevcruiu meuii miiilaris. Non videniur aniem mulli pra-loria-
decepiuiJt cuslodiic trrtdidil, cl caplivi habiiu ad iirbem norum militnm snperfuisse, cum Conslantinus eos
per,duxit , et in vitla publicu Appiiv vio' Iricesimo mil- sustiilit, quia cccideruiit magnam pariem in pr;p]io,
liari cusiodiii (ecit. Eiilropius qnoque, x , f, narral, (pio vicliis Maxenlius iia enim mibi inicrprelaiida
;

Conslantiiium Magnuin Nicomediiv in villa publica videnlnr esse verba panegyrici aucioris incerii, c. 7 ;

obiisse. Inlerpres Graecus reddidil , h Ntzojy.r30£ztj Uosles teriiti, fugalique, et angusliis .Hulvii ponlis ex
ZOipiM; non secus ac sciJicei Pliilarcbus c;edem a clusi, exceplis lalrocinii itlius prlmis aucloribus. qni,
.*Milia liictam fuisse scribii ev /jopi.'.! pny.pM, id est, in desperaia venia , lecuin qv.em pugnw sumpserant,
,

ti!7/rt p,i((>/)cu
; qiiemadmodiiin Laliiii loqiumtur. Nam texere corpoiibus ; nam piuHorianos inlelligo, qui
/Mpiov sigi,lific;it non modo agrnii,i, vcruni etiani vii- -Maxenlium leceranl impiiialorem, cl qui cxdibus in
Jani , vel agro extra uVljcs cxstriiclam; el ^
domum in Romanos fuerant grassati.
qiiandu Conslanliniis Porpli)r.,uTlioni.9,dicil, Dio- Tres Cwsares facere von poterat. Ohstanie scilicoi
clciiamim oriundum ess.e «tto rm? /j,, pio-j it/^Awog Diocletiani legc, uli oplime explical Baluziiis ci)ji!,s
indipMj-e potes.t, euin in agro, vel villa piope Sidoiias, Jogis, vcl dispositioiiis mootio, (!. 18 Quod aiilcni ;

eo ipso jn loco, ubi posieaexstruxit palaiium amplum,
iialun» 1'iiisse; qua de re videri po.ssunt, qu* ad cap.
19 noto. Cerie sic Maximi.-i.nus llerculius baiid pro-
cul Siroiio p;datiiim exslrnxit in loco , ubi parentei
ejus exercebanl opera mercenaria, tesic Epitome Vic-
ibris, cl P. Dia<^oiio;etConslai>linusopi)idun! Naisiim,
Seipiiiiir, salis visum est scmcl l,icisse quod noluii.
Conslantiiiiim rcspicil,qiiem inviiusCyesiirei^iadmisi;.
Sefcrum arccssit. Victor nariat Sovcrnm casu aa
nibem (nimiruniRoinam) /iiis.si,', ci jossi-sc Caleriuin,
ul urnia in liostem fcrrel piopcre. Cerlo Sovcius lla-
iiam obriiiuit, poluiiqne ad urjjom fuissc sod inii»? :

iii quQ ndLns atqnc educaius erai, magnilice ornavil, \idpliir arofessiuis iii lllyriciiin a (ialcrio, ([ui eiim
qiiemadmodijni in Exccrplissa'pKisi:tiiii..iis iegiinos (iiiic liortatuK esl ad rcci|tieiidimi iii)j'oriiiin.
:

Constayilinus noius Uclena maire cilissuna in oppido \d reripienduin imperium. \\.k\\x. niiiiiruni, (jiiod
Naiso, atijue educiws <iiiod oppidum pmuii uiiuiinlice
, ouin OccidoiiiO (f-ssoral Severo Augiislo. qiioil/|uc
ornavit; uiii si quis ruscrihi dcborc jndMiirel, Ueicua orciipavoral Maxcniius a niiliie inveioriano fac/us
nialre, vilissimoin oppido Naiso, vitUiitem ccriegene- iiTti>ei:ilor Al si /.o/ininm soqutmor, Sevcrus luil
ris ab llolcna lolleret. laniu.n (";a;sav, noa auiom .•\iigusiiis, (luia ii, 10, nar-
Ronuv facinm imperaiorcni NoJrilii dignurn praeci- ral, Galeri«jin aegr« (lilisse t« cwI tCi iiL-Mcrupi iiZiip;»
527 GISUF.UTI CLPtni 528

7iviu£-K«. bctl lallilur ; et quia per breve adnjodiiin A Atigiisiiiscral f;iein Dioclctiaiio ctiamnnm im-
lonipus in sumnn^ lastigio fuil oonslilulus. cuni pro- peranie, b;ibuerai, uli patet ex cap. 7 el 8, cl aJ
cuMubio ("lesarom vooal. Capilc onini pnvcedenlo di- qiiod legenduiu nunc vocaius crai a (ilio Maxenlio,
scrie Lacianlius scribil , Severum Auguslum esso cap. 28.
crealum, ol iiuiumi ejus inscribunlnr, imp. c. sevekls. Aderal ibi Dioc/es. Notal vir doctiis, nerciilium
y.r. AC»i. Trisianus, lom. III, p. i37,noialeum facliiin nnnc equidembona lidenon impcrassc iiuiic tamcii,
;

lni^sc AugusUim conseusu Ci)iisiaiilii aUpie Galcrii
vcruiii, uli t:x Lacianlio constai, morluo deniuin Coii-
suiiliu, Sevorus Augiisltis esl raclns a Calcrio, cuni
iiilellexissel Coiisl;iiUinum purpnra induliim fuissc
: potius fpi;im Dioileicm, niuncrum senarium implerc.
Ccrlc Diocles, vel Diocletianus, scx principibus an-
nuiiior.Ari non poiuii; <|uippc qui nunqiiam pnrpurain
rcsnmpsil qiiod lameii iil laccrct, adborlati cuin
:

:i miruibus in Brilaniiia. Num autem, acceplo boc rneraiil i!crculius, el Galcrius , tcstibns Zozimo
riuiiiio, sialim Severum dixeril Augusliiin Calerius, ci iLiitropiii. Al contra llcrciiiius boiia lide ini-
;in vcro id jiriu um fecerii, posiipiam Maxeniii cona- pcrabal : iiam Maxentiiis Aiigii^tus ipsi purpurain
tns intellcxil, diibiiim esl. sianiibus pro uiraipio sen- iniseral ; el imperaior secimdo lactus, dixil etiain
lciuia viris eriKlilis. Kx Lacl;mlio coiisiat Severum Consianiiiiiim impeiMtorem, qiii Cxsar lanliim crat.
Augiistuiii esse crt!:uum, cuin l;iiireai;i iiiiago Con- Fateor viiu imperii pcnes alios qiiam llcrcuiiuin
^ianiini ad Calcrium essel perlala ; cl Zozimus lc- fiiisse: scd i.iinen illi boc rcspetlu coinparari Diocle-

staliir, 1. 11, c. 9. Maxenlium Augiisium csse faclum, tiaiius noii polest.

ciiiii Rom;t> l^ilis Coiisiaiiliui esset exbibila :
iiii;igo iinperium Liciuio darcl, $ubsliluto in Severi loco.
.lUtU ul
;»(it'0 biiic paieil,
llt llllll- non •llMi*.
J/.IIV-II', iix^l» mulliim iiilcr sesc discrc
..N^. ..^.^v. v........^^ -j Ergo
u. |^v# .^..im... Augustus »..«».«
Licinins ..*..]^l..7iu.7
staiim «.VI .r facius ^y^m
est ,; IIUIII,
ii;ini, iili
,I|A

pare viros erudilos, el utriimqiie eodein loie icmpore " constat ex cap. 25, Sevcrus a Galcrio imncupaius
iititiiisseaccidcrc, iicel nihil ncccssc sil credcre, Ga fuii Auguslus. Auclor anonyiniis dc Vita Conslanlini

lorinm scivissc res, qua; Koiii;e gcrebantur, cum Se-
vcrum reiuiiitiarcl .\iigusluin. Nuiiimos observo Se-
veri C;c>aris capiit repncsciuare laureatum. Severi
Vfio Augusii gaicatuiii, ad indicandum forle, eiim
simul ac .Viigiislus factus csl.conira .Maxenlium pro-
U'clum foisse qiio pcninct Angusli Seviri iiummos
;
iiiscribi, concokdu, vel fides mihtum, qua; iii C;csa-
reis ncipi;iipj:iiu apparent.
Venis ei inci&is. t^rrai igitur Polilia SS. ratruin
Mctro|)hanis cl Alexandri, in (|ua apud 1'boiium, p.
1407, scribilur, Smnim morbu extincluni esse ; el
jiirtc buic Severo iribuitnr. qiiod Sevcro successori
iNigri ronveiiit. Si cxcerpla Valcsii scipiimur, jugula-
Uis fnii, idipie iioii siatiin, sed postea, uli palet ex
verbis, quc modo lauilavi qiiicquc eliain nos do-
; cinii patris
sciibit, Galeriuni iii lllyrico Licinium fecisse Cxsa-
rem ;ciimqiie sequimtur Trislanu^, t. iii, p. 482
(ubi cliaiii nolat Licinium imperaioris liluluin post
Galc-rii morlem suinpsi.sse (iriiiio, quod valde a voro
alieniim est), Oisetius ad Tab. xiii, et Aiilonius Pa-
gius in Disscrl:tt. ilypaiica. Vcrum ex Lactaniio,
prxseilinupio ex cap. 20 (iilii diserlis verbis iiarnit,
Galcriiim Licinium veteris conlubernii amicnm, et a
prima militia fainiliareni, Ccesarcm facere noluisse, ne
(ilium nominaret, ut postea in Constaniii lcciim nuM-
cuparei XngHslum alqne fratrem), iicciion ex iis qu:R
iiolat tlciir. Norisiiis in t^xplic;it. Niimmi Diocleliani
et Licinii, p. 5S, contrarium viiletur verum esse. Iii
iiummo tameii apud ^lradam cernilur TtpoTQu.-o Li-
laiireata. cum epigrapbe licinius. nob. :

ceiit liercurniin decepisse Severiiin, ci jiisjuraiiduin c^s, ;ab allera parle, concordia. avgg. dd. nn. jet.
violasse. Ei iii alio apuil Arigelonum, c;iput ojusdem laurca-

C tiim, el D. N. VAL. Lic. LiciMUS. .NOB. c. Norisius loco

CArUT xxvu. laudato notat, Liciiiiniu ima siinul Caesarem et Au-
Vrbe munila, el rebus coepiis inimicis. Locusnon guslum csse designatiim , idquc aperie satis ex
iiiodi» diflicilis, verum quid video, corru-
eliaiii, si Eusebio et ex numioorum inscripi. paicre. Quod si

|.liis. Forle le^endiim est, rebuscaptis iHJmJci, id esL,

vera nolat vir doctissinius vjderi alicui posset, nemi-
rcbus, qiias ab inimico Scvero ceperat, diligenter iiem Augiislum csse ilio icmporo facium, quiii anle
insiriienstH miiiiiens. iueril creaius Caisar ; cosqiie qni Augusli creamli

t/('iisi/i<i non Iwberel. Id esi, rcs ad persequen- eranl, dicis lanimii cansa, nno eodemque lempore,
diim iieccssarias. Peirus Damiaii. apud eruditissi- qu«> Aiigusii renunlinbaniiir, Ciesares csse dicius. El
iia Licinius, in Severi lociun subsiitulus, factus crit
niiim du Cange in Glossario : Calcaria, scutica, el si
quijeuUa equitandi sunl ulensilia, id esl, instrumenla. Augusius scd ui omnia rite peragerentur, ante in
:

cum Ca.-sarea dignitas furl coilala. Idem de Maxenlio

CAPLT XXVIIl. sonlieniium csse apparel, cujus nummi etiain inscri-
bunlur : m. val. maxentius nob. C/ESar. Liciniani au-
erant, qui Severtim reliquerant. Sen-
Qiiia milites
lem laudali nummi evincunl, Scaiigcnim iion salis
iiis posliiiaiomiiino, ut lcgalur, quia miliies eraut
caiite iioiare Licinium iii nunimis non dici Nou. CvES.
jui, i\ui Severum relitiuerani ; id(|ue vcrum esse pa-
Quiii et Liciiiium simul Csesarem alque Aiigiislum
lel cx cap.4i et simiiitudo litterarum voccni eam
esse lacium firmai, si particulaet inicrponatur, Yi-
cxlric.irc puiuit.
Clor Aiireiius : Hoc acrior Galerius, adscito in consi-
(ib hnmeris purpuram.
Ijhipuii Si laline loqui vo-
iium Jovio, Licinium vetere cognitum umicilia Coe-
liiimis, dicoiidum forel deripuil, id est dc corpore 1)
sarem creat el Autjusium. Parlicula et iii cditionibus.
filii detraxil cum contra diripere signilicct in Iru-
;
faieor, non apparet absorpia (amcn fortc fuii ab
:

9ia coiicidere.uii doceolib. tvObserv., c. b. ItaOvid.,

ultima syllaba vocis pra^ccdenlis ; nec puto Yiclorem
c. 7;
obiiturum biisse aiitc memuriu* mandare, Liciiiium
Velamioa Progno Ca;sarem esse faclum, si ccnsuissct eum primo Ca:-
Deripitex bumeris sarem, lunc vero lemporis Auguslum essecTeatum :
dcinde ratio loi|uendi exigit, ul scribere dcbuisset
Vi'-gitius: Tergora deripiunl cotlis. Apud Socraiem,
Yictor, Liciniuin Ca'sarem vetere cognitum amicilia
ubi de iioc co:ialu llerculii agilur, iegilur, unoieaoii,
creat Augustum, si iiidicsre voluit , Liciniuin tunc
quod commodissime verti potest, perdere.
temporis Augusium ex Ca^sareesse faclum.
CAPUT XXIX. Francorumgens.... Doctiss. Balnzius notat Fran-
Cum eo dispularel. Id esi, sermocinaretnr, di.sse- coruin limitemcirca Danubium fuisse. Sed illi prope
rtTei, cum co agerel. Cic. iii Fam., 8 lluque me : Klieuum, quem proculdubio ir.ijecil Conslanlinus
(irbitror Synnadis pro tribunaii multis verbis dispula- babiiarunt : inde late diflusi , uli palel ex Tabula
visse; Oral. pro Cxlio Scitotc, Judices, eus cupidi-
: Peutiiigeri , el variis auctoribus ; deinde si ad Danu-
iiilet uique liiec sludia de quibus disputo, non fuciie irt bium babiiarunt , iion poluii intra pancos diesfines
eolem ltomi>ie esse posse ; et sa:pius aiibi. eorumiiilraie Constantiuus id quod lanrieu ipsuin,

E.vciusus u suo. (juod nempe, ante(;uam secuodo fecisse constai ex boc capitc. £t huc vel aiio teta^
 ;
, ,

m NOTiE IN LIB. I)E MOUTIBUS PEIiSECUT. CAP. XXXH. o50

poreConstaniiiius Francos vicil unde ii) ejus iium- :
A piaestabo, vel dare poiero, si tollis omnes fructus.ex
ino capiivus sodel, addita inscript. gaudium roman. quibus venditis talia mihi comparare debeo ?
el FRANCiA apud lilustr. Spanliemiun).
,
CAPUT XXXIL
CAPUT XXX. Nec Ccesarem se, uec lertio loco... Ita fere sese ge-
ril Maximinus itli ante feceral Gaierius ipse , qiicm-
QuiV< seinel abiii impune. Simililer plane Phsedrus ,

Fab. 8: admodum patet cx cap. 9 et aliquo modo obser-

vare possumus Talionis legem id csi, ita eum a ;

Impune abire deinde quia jam non potest. Maximino Caesare vcxatum fuisse, uti ipse vexavc-
rat Diocletianum ct Ilerculiuni. Galcrius Maxiinia-
neque aliier Terentius, Cicero, Calullus el Seneca
nus Augusloruni primus crat , Licinius secundiis ;
loijuuniur.
Caesaresque babebaniur Constaiitinus, Maximiniis
Vidiise somnium . . . Propiie ioquilur ; uiide fre-
et Maxeniius sed coacius tandem cst Galeriiis, uti
:

Snenler i» Iiiscrip. ex yisu. Interpres vulgauis lxi

ex fine capitis paicl quaiuor imperaiorcs nume-
en. I , posl duos amos vidil Pliarao somnium.
,

rare, iia ut quinque simul forent Augusti Galerius, ,

Eliso el fraclo stiperbissimo guUiire. llluslralurus
Licinius , Conslantinus , Maxiiiiinus , et Maxeniins.
niorlein Herculii vir doclissiinus iiolat, pessime Sui-
Sed quo loco Vlaximini nomen fuerit posilum, non-
dam scribere, Diocielianum a senatu jugulahim esse,
Maximianum vero se suspendisse. Certc Diocleiianus
dum certo constat ct ille nec (^aesar , nec tertio
;

loco Augustiis , nominari volcbat : tmde clarum uti-

non esi jiissu Senaius juguiatus sed tamen Hercu- :

^ que est eum censuisse secundum locum sibi de-

Jius, pennisso moriis genere, suspensionein elegit;
^ beri, nomenque suum posiGalerii nomen ponenduni
uti clarissiuie ex hoc Lacl;uilii capite constal. Tra-
esse. Mortiio cerle Galerio priimis esse voluii , uli
dit idein etiam Suidus ; adeo ui cur carpaiur non
nos docet Euseb. ix , 10 Hist.JllccI. x«t:rpMTOv eau-
videaiu : crrat lamen, quod Maxiniianuin Ilcrcu-
SHspendio viiam vocet y«fxgpov
Tov Tai? niiix.ig «vayopeyetv primum locum in lilulis :
lium, (|ui finivit ,
atque honoribus vindicare ; recteque nolat Valcsius ,
vel Generum Diocletiani quippe qiii fuil Galerius ;
Maximinum sese in operum Inscriplioiiibus publico-
Maxiinianus. Libcrum autciii inoriis arbiiriuin muU
ruin slaluarumqiie primum nominasse , quia anle
tis olim perinissum fuisse, saiis supcrque e\ Taciio,
Cousianiinum et Licinium crcaius erat Cxsar. Ei
Suetonio et aliis consiai.
hinc ad veram caiisam dcveniri forle posset , ciir
Morte ^nifjV. Massili;»; scilicet; noialque recte Zozi-
Maximini noineii in edicto apud Euseb. viii 17,
mum Baluzius Maxiniinuin ct Maxiiiii:inum
, qiiod
non reperialur ; quippe qtii noii lcrlio , sed secundo
,

Ilerculiuni confundeas liunc scribat Tarsi inorbo ,

post Galeriuin loco nominari volebal. Qiiod si la-
exlinctuni fuisse. Idem vitium^coniinitlit Socratesi,
2 , nec non Cassiod. i, 4 Histor. Tripartila; Hinc :
men edicluin hoc proinulgattim est commiini lilulo,
uli docei Laclantius, cap. 56 id est prescriplis iiu- ,
ejus ( Maxentii) palcr imperandi cupidine voluil filium
minibus Galerii , Consiantini Licinii , Maximini ,
regno privare quod facere nequivit : post liaec au'
,
et Maxentii oinissa Chrisiianis sunt ulti-
loric a
tem Tarso Cilicice morluus esl.
moruni nomina , qiiia non nisi parumper deslilerunl
CAPUT XXXI. eos persequi : vel iila omisere Galeiius, Consianiinus,
et Licinius, quia non satis firma cum iis erat aniiciii:>;
Quo! promiseral, redderel. Locus liic admodum diffi-
cilis esl : et vi" video qiiis sensus illi insit. Videiur C et forie, quia Maxeniius etiani liiem de loco move-

dicere, Galeriu..i exactiones graves fecisse, ut vicen- bat , quippe qui anle Coiislantiiiiim, Maximinuin , ct
ijalia , quae promiserat, splendide agere ei celebrare Licinium , a Praetoriauis erat factus Imperalor. Po-
posset. tuit etiain ediclum ad Maximinum et Maxentium
Securem alleram Et liic mihi vix salisfacio. milli, ut illtid praeposito suo quisqtie nomine ptibli-
afflixit.
Si sensus est , ut exislimat Columbiis , GaieriuiU caret ; el missuin fuisse inde constat , quia Maxi-
iijflixisse , vel inflixisse secureni altcrnm provinciis, mianus in Oriente, quem regeb;U, piomulgare illud
crediderim facile Lactantium novam exaclioncin noliiit, tcsie Eiisebio ix, 1 ,
qui poliiSt videri.
designare et ab ea alteram, cnjus ineniio cap. 25 , Dispositionem suam servet .... Id esl , quod slatuit,
dislinguere et sic in nomine t^ic^nna/ium niitil aliud
;
quod decrevit , qiiod quasi legem pncscripsit ; cap.
crit, quara quia vicennali;! jam nominabanlur, deque i 8 : Debcre ipsius dispositionem in perpetuum conser-

iis multus sermo es^et, ci pra;parabaiitur qiue ad ea vari ; cap. 54 ; Quce pro lleip. seinper commodis at-

celebranda erant neccssaria. Lacuna foric ila siip- que utililnte disponimus. Inscr. vcltis QU^E. forma. :

pleri poiest : cogilabat, et ul is qui jamdudum, olc. INTERDtCTI. ET DISPOSITIONIS. SUB. GLAnil. FERICULO.
Officiorum omnium mililes .... Eo lempore ofjicium CUSTODIENDA. MANDATUR.
signilicabat comitalum, vel hoiiiines, qui viro illiislri Tollil audacius cornua... Mftjores animos siimit,

parebant : iinde in Notilia Digiiil. officium viri illiis- audacior lit, .iique superbior. Ovid. i Arlis, 239.
tris prtefecii prcelorio Orientis, princeps, cornicularius
Tunc veniunt lisus : tuuc pauper coi^nua sumil.
alibi officium virorum illuslrium prwfectornm prwtorio
,

per lllyricum. Pr;clerea ips;c etiain dignitates co iio- ]) Idem IV Trist. 9 :

mine veniebant : Sueloniiis , Ner. 15 : PraHerilo

Jam feror in piignas et noiiduni cornua sumpsi ;
quwsloris officio, id csl qu.x^store; Ins. 1, ccci-xi.
Nec mihi suinendi causa sit uUa velim.
PERFUNCTO oiTicio pr*:fectijR^ prvETorio ; infra cap.
48 , ad officium tunm , u\ cst, ad le jiidicem. Undc Eodemqite sensu Micyllo in Luciani Gallo diciiiilur
omniuin officiorum mililes iioo niale cxponi possiinl xipa.rcx. Sfjat.
omiiiuui niagislratuum milites, quosmox vocai mili- Auguslorum. Verissiina pulo iiionere Colniii-
Filios
tes judicum. bum ctnullus alius victus conlumacia Maxiiiiiiii di-
;

Area. Iii qua sciliccl friimentuin purgabalur, ct dis-
cernebaiur a palea. Videanlur rei rusticae scripiorcs.
Spe fulurorum. Nimirum fruciuum, qui in agris
crescunt , et quibus sese alere poiemnt.
Prcestttbo. Id est, exhibebo, dabo. Ita prwslare cer-
tam sMwiJiani apud Suelon. Dom. c. 9 ; Cicero , vix
videor quod promisi prceslarc posse inde prcestalio el
leqalorum prcestatio in Jiire. Videtur auteiii Gaierius
vestes omiiis generis, lapetia aurum eliam al(]ue
ciliir esse a Laclantio, quaiii Galerius idaxiniianus.
Constantinus autein el Maxenlius revera filii erant
Auguslorum, unde ei ita appellantur ab Euiropio, x,
5, Maximinusauiem Daza , novus homo; cni tamen
puto hunc tiluliim eiiam fuisse datum , quia neqita-
quam est verisimile Galerium eiim
,•
,
qiieni ipso Ca;-
: sarem fccerat, pra^terilurum planc.
Incampo Marlio proxime celebrato... Lociis bic
, suas dillicnltales habet nec capio, quid sit celebrare
;

argentum exegisse ad oinandam viccnnalium pom- CMnipum Mariium. An significat habilas miiituin de-
pam. Iiide euin inierrojjai Lacianiiiis llnde hoc tibi : cursiones ? an vero armHusirium fiiisse faclum ? Sed
531 ClSnEP.TI CUPERI 532

lioc relehroliiin non ftiil iii cAinpo Mnrlio , vcrum iii A queiui!> , Maxiiuiniim Dazaiii, velietnenti a^gritudlue et

res;i<iiie Urltis xm , ulii a P. Viclore nicmoraliir , Vi doivribus inlernoru>n visccrum correplum, nniissis quO'
cus Armiltiilri. Dtiinle annilu^lriuin ii:»ii si»oilavil quc morbo luininibus et tunc magis ijuul adveisu»
,

oiiiiteiii oxej-ciiiiiit , sod latiluiii iincUui, i\nx. , uli iii Clirisiuni coiiinuserii videntem , vivendi (inein fecisse
ol)scrvaliouil>u> doceo , urma vocaiilur. Vario, lib. V lata prius tege pro tiberlute Cliristianornni.
de L. L:il., .\rniilustiio circuinisse ludentis itncilibus CAPUT XXXI V.
annutos. l*r;eterea . .M;i.\iiiiii)iis uoii er.il ruiittu; , ve-
ruiii iu Orieiile-, iili ex ra|>. 5ti |<atel; uiuie disdmus, Aique Q<ia; etiam in nummo occtirril
uiilitate...

itli.is iirbos osem|>1o lt>m.e cli;im campos Muriios lia- cujus iit area cerniiur iiiip. laiireatus ct Mwi-
uiia
liuisso. Puto igilur, miliics oituies iu uiiuiii riiisse MiANUS p. F. AUG. iii allera mulier stolata , singulis
colleclos, vel exerciiii , vol aliorius lei praiia , diciti- mauibiis leiieits singnlos globos, et , utilitas pubi.i-
que il!uut fiiisse solemiiom; cl prapiorea l.,acl:inlium cv. apiid Aiidream Morctlium iii [lererudilo specimi-
ditere, Campuin Muriium fuisse ceUifratuin. Ll ila iere ne l!iiivers;e Uci Niiinmari* Anliquae; ot nola est sen-
celebinic usylum lo^ilur iii Kalciidurio , i|iiod cum teiiiia Ca>sii apud Tac. xiv An., 44 Hnbel aliquid :

Ovidii Faslis odiium esl Temptwn (actnin est Cur- :

ex iniquo oinne ntaqnum exeinplum, quod conlra sin-
m^nii. Celehrafur ustjluin ; ijuod Ovidius si itoiiiiiil- ,
gulos utililaie pitblica rependitur.
las edilioiies s.equimur, iia expressil vicini lucus ce- : Juxla leges veieres et pubticam disciplinnM... Id esf,
tebratur asyli ; pro quo lleiiisitis rescribii Uylerni jiixia leges oliiit latas , riiusque usu rccepios , vcl
ol celebrareasylum sigiiilicil, diem illiim colere. ijuo pr;»!Copia qu« lioc lenipore observanlur. Plin. x, 82 :
Itumuliis asylum :ipcruii; celebrare lucum llylcrni .^Si qui autein se conlra ,
disciptiitani meain gesserint
celebrare sialuui dieui in Itonorcm iiumiiiis, quod lu- " staiim cocrcediitur.
0.0 iili pro^sidebal; el iu cclebraiido campo Marlio Ad bonas mentes redirent. ad bo- li dicuiitiir redire
|)0iueriuil eliain sacriiicia M^rli oblula ruissc. uam mcniein, qui soulcntiis mclinres pruvis relio.tis,
amplectuniur, et de errore In viam redeuiii qunlcs :

CAPUT XXXI». Ciceroni in epist. ad Famil. dicunlur redire ad sani-

tuiem, id esi, ad meliora consilia el 60»« rttens eliain
Percussil enm Deus... n. Jobi 7, pkrcnxsii Job ni- ,
;

cere pessimo ; Exod. ix, 15, pcrcutiam le et ponutnm 01 curril apud bonct mentis soror est paiiper-
Petroii.
tos : qtio verbo sigiiiiicai , divitibus raro saitam men-'
lunin peste ; el Jercm. xxx li, occurril insanabilis ,

frnctura ei pessima ptarja ; moxqiio soqniiur plaga tem iiiesse ,

quia pieiufnque cohumpuittur liixu
,
nliisque viiiis.
eniminimici percussile, castigatione crudeli.
Cancer invadit, Gaiigrycna iiti ex medicis lalinis ,
Ki per diversa varios popitlos cengregarenl... EoSe-
Cclso ct Scriboiiio, iisque qu« in Lexico Scriboniano biusvertit, x«i ev Sta^ypot? 5i«»oj3a ;r).rj6s3 avmyiiv ;
itoial ttliodius, palet.
quod inlcrpretaiiiur, ei m
diversis sectis utque sentcn-
tiis diversos cogerehl ccelus: cum ego leddere iiialini,
Cesserc vmgistri... Peiitum est ex Virgilio , scribi-
que debel :
et in divcrsis tocis puto(|Ue etiam Lactanlium d(»crs«,
itiiiiirum loca, vel oppida, siiitiliter ditissb.
Cessere uiagislri Uulti periculo subjugati. Id esl, niiilli tormenlis cl
Phyllirides CliiroD, Ainylliaoiiiust]ue Mclainpus, pcpnis , qiKC ex legibus nostris lolorare dobebaiil,
uti driceopag. -l Ai^oihenseos Homeri. snbjiigaii, Clirislo uuntiuiii remiseruhl ::'mulli bliaiii
Dat Apoilo curain. Id est oraculo suo prrvscribil , . C abs(|ue tormoiitis illud fecerunt ; si niodo detitrbare
quj! romedia dobeanl adbiberi el consulios sa^pe ;ib ;
eo sensti, quo piilal Du Caiige, ii.^urpatur. Loc;\ eniiii
a-gns fleos eorumve oracula fuisse, ut ijisis medici-
,
qiix afTcrl, polius notant disjiccre lurbam colteclnm ,

nam lacercut, noiius est, (]uam iit probari debeai tu :

seyregare , quam detourner. Piius expiessil EusebliiS
vido Aristidem variis locis, et M. Anloii. Pliilos. per xivStjvw vTcoolrfit^i; ; allerum veio per raoic-
lib. V. § 8. yjiijxig, id esi deturbati ; vel qui nieiu tonitentnrum

Sedes tota... Ita etiam infra sedem (luentem par- se ad Cemilos coiituleruiit. Nani TapaTTeiv ut iiolissi-
,

tom curporis, qiiu sedemus ei per quam ojiciiiniur

,
muni , sigitilioat lerreie, consteriiafe ,
perceltere , ei
excremeiiia, .ippellat. Graici similiier rvjv eSpcf.v dixe- deturbarc , dejicere. Cic. v F;im., 7 ; Sed Itbc scilo ,

riini, uti p.iiel ev llesycliio in v r«(jMc>t3o(70f,v5<t. tiios tetcres novos ainicos vehementer tillcrii
hosles , ,

Odorilaiein... Nuilii» damno leciioiiem Ikiliizii percutsos, aique ex mugna spe deiurbaios juceYe. Alibi
odor sed iiiininiiim a vulgala rcceditur sorip-
tcier :
Suuin quenique scctus de sanilate ac ntcitle deturbat.
lura, si legitiius odoritas tetra. Sic occurrunt priori-
,
^ectjlirislidnornin Deum observare. Aut l';ill()r, aut
iiis, cominodioritus, supcrioriias iiolaia Meiirsio oap. ,
li:ic rospiciiiiil plane li:oiescs hoc s;»:culo, vel pi;»'t e-

7}i Avit. Pliiloiogici ; nec abil uberiias iii niimiiiis denlibiis nal;is; dc qnibus poM alioS ph5eclarc agit
iibvia , el alicubi meiiiini mc logisse </'//<.'rira$ pro Frid. Spaiiboiiiius ibcoiogus apud llatavus celebei-
,
,

ditlV.icnlia. riiiius, liilrod. ad Chronol. el (lisioriam sacrain, cu-

Inxsiiinnbile... Id est, luniimerabile. jus iiimc seoiiiida pars ma<;iio ciim fi uciu et voliijila-
Corporis umiseranl speciem. plane Siiidas : Aau- te aberiidilis cvolviliir. Nam iiiler alias fuerciiiuila:.
Il i

!.o-ic,'.< oi '//.ov-.rojjtivM Y.'M Ta oTTa, t. qu^: Clirisiimi , vol Christiaiioruin Deum, habi-bant
«^Ta 7vv-:'/;,oy«'7av
'l^.-ci i?a«vavw'Jr,vat -/ai tov yj,.r.i,.Y.-f.ox Tn^ av0/i(»7riv/,; ludibrio; et iioscio qu:e portouia religioiium siiii liii-
jaoow,,- :'Cum nuie.in incendio' iitngno fhuirnrei , ipsa gebaiil uli <!X Augu&tiuo , Epipliaiiio DaniaSoeiio, , ,

elinm ossu loslu snnl ita ui liumana: furina! jignra pta- ,

Timollieo presbytero , aliis(|ue palet. Edicluiii auiem
ne deteritur; naiu liojc vcrba (le .M.ixiniioo , vei G.lc- hoc dillicullalo-> siias hab(;l uiide brcviter quid iiiilii :

rio Maxiiiiiaiio , noii M.ixiiiiiiio .\lexaiidri hcveri siic- de 11110 cl altero looo videalur supponam. Por h»c
cessore, inioliigeiida (!*so, diicui ad cap. iH. veiba igilur, qui parcnlum suorum reliiiuernnt secium,
.Aunum perpetem. Id csl, iiilegriim , loium; eo(|iie iiilelligi deiiere piilo Chrislianos, ijui geitiiliuiii pa-

!;Ciisu v<ix Iiec occiirrii :ipiid 1'iaiu. iit Aitipli. ; Jus- rciilum el M;iioruiii sui^rum superslilionibiis tiiiiitium
liii. v, 7 ins. 2, (.LXiv, adeo iil iioii s>ili»caulo 110-
;
rctiiiboraiit inde addit , eus se reiocare voluissc ad :

l<?l Festus, iila solos poeias iisos esse. bonain mcnlem , sive iacerc, ul iieruui deos colereni,
yovi doloris urgeniis... Vol C,r;c(Mh iiiiilatui (|ui ei leliciaffi seclam ampl(!ctf-reiiliir ; addilque ralio- ,

[Hiitiliviim pro dttivo abioliln pouci*» solfiil ; vcl neiii quia sciiicoi laiila «vota, vel slutlitin, .Hive de-
,

rtliijuitt vilii loUitColum-

liiei, (juod iion IrKUiiiiiKjdi; mentiu eos invasiial ul pro arbiirio sibi quisque re-
,

bus pcr nova vi doloris. Cjfleriim ilnymo, viii, 5J

, ligionem ci ouiiuin liiij^erel et lelinqiicrei instiiuta ,

scribil, 011.1111 Miuiminum (iia Calcrinm Maxiuiia- primoriim Chrisiianonim qui scilicM uno oiG , uno- ,

niiiii vocal) subito inllatis viscenbuf. distenluni ,

puire- qiic corde Doum colebaiti. Hincadjicii, se jussi.sse ,
(nclisque posimoduni vulneribusuerme^ ebuUiissc, ftnlo- vlad veleium se iiniifuia conferreut; id esi, ul relio
remqne irrloLerabdem fx/»al«5se ; et fine Cdpids se. lis tflm (liscrepniibus senieniiis. deos Cemiliuni co»

533 mtM IN LIB.
ierent. Hunc piilo verHm horurn iocoriim sensnm
csse; el licel anle suspicaius sim, lia:c verb:», ul
ilia veterum insliluta seiinerentur , tfuoi
parenies eeriun constiluerani , respicerc
Gciitiliuiii suficrslitiuiicii) : laiiieii, rc
pciisa, iiiiiU) seiiiciiliam , el nrbilror cum
praslaiilis erudiiiuiiis viro, laxari tbrisliaiios , cjiiod
derccisseiii a prisca iiia pareiiluin suoruiii simplici-
taie , ct plurimas scclas essem divisi. Al quod se-
iii
qiiilur, ut ad velerum se inslilula conferrenl,de geiili-
iimii supcrslilioiie eapio, ad quam Christianos redu-
oere leiitaveral GaleriiiS.
Indulgenliatn hosO ai/<... Vox pnipiia, aique in ipsis
nummis obvia ; signilicat autem clcmeiitiam benevo-
lcnliaiiHjue impeiaioniiii , sive lii reniiiiendis reli-
(jiiis, sive iii iargioiidis el cOiicedeiidis rebus quse
pciebamur. Meuisiuseam puial nalam AininianiMar-
cellini teinporibus, qiiia is iib. x\i ila ioquiiur : De-
niifue id eum usque ad imperii finem et vila; icinius si-
inihter observasse, ne per indulgeniias, (iuus,appellanl,
tribuluria rci concederel rciHjua, Sed iiiliil talc iiide
doccri posse eiistimo, quiu Ammianus Marcelliiius
laiitum dicil, reliipia tribulorum si reniillcrentur ab
Jiiiperaloiibiis, rem illam indui^eniias , uli levera
eraul, dicl;im luissc. Esi eiiim vox lioec apud ionge
vetiistiores juclores obvia; el notai graliam vei re«
niissjonem , (|iiain imperatores largiebaiilur. Sic in
nummo Caracallaj legiUir, iNDULCEiSTi/E
apud Trisltin. toin. ii, p. 169, qiii poiesl vidcri
alio Severi aug. i.\ caktha. Jlinc Eu-
, iNDUL(.t;.NTi,v
meiiius iii Paiug. iniperaiores sx-pe vocin indulgen-
lissimos principes ; et Anibrosius Oral. iii obiium
Tlicodosii annonurum exitjcndarUm relaxutionem ab
, a Serdica, idquod lacil Eulropius, vel inorlmim Scr-
eo piomissam, scd iiiorlc pr.i!venio non
vocat indulgenliarum liwrediliilem.
Conveniicuia sua... Ita caj>. 15 et 56 el 40, iibi vo-
canlur \qca, adeiuce convenire consucvernnl. iACcro
Orat. pro Domo et pro Sesiio utilur liac voce, pro
coetiiet (•ongregatione.
Alia uulem cpislola judicibus, clC. Vei signilicat
Clirislianis per jiidices ceila Joca aKSignaluriiin ,
quibiis coiiveniaui, vel iiiand.iliiriirn
quid in iisag.iiiir, et iil provideant, iic (]u;c coiilra
rempiiblicain consilia incani. Ea eiiim iege ipsis ba^c
libcrlas daliir, uli patci ex iliis vcrliis, ita ul nc ijuid
conira disciplinum ayimt; id esl, coiiira pricccpta im-
|»eratoruiii, conira impcrium coiilra leges- x\pud,
Eiiseb. CSt, Mdxt fJLoBh uTTEvavTiov rri,' i7rtTT»if/,/i3- a\iio-Jc;
KpaTTiiv , (jiiod iion satis bene reddi ercdo , ilii, ui in-
Itii conirarium disciplince suce deinceps facere coijantur;
ciim ea comJilioiie libcr.tas Clirislianis coiio.cdalur,
iie qnid in leges el coiistiluiiones pecccnt. In priiici-
pio eodem senso dixil, Tviv Sriudtyio.v iTzia-zny.rtv'' t/Iv
Twv 'l'cu,v.«i&jv ; qiiod Lactantio esl, juxta ieyes veleres
et publicam discipiinam IXomanormi.
heum suum... Libera rcpublica, Komaiii deos suo5
rogabanl pro salule reipubiicai , uli vel palciex
lib. 1, c. 10' et 22. Vedcii, aiiisqiie auctoribus. Pri-
mus fuii (^ii. Pompeius Magnus, pro cujus s.iliiie
universa Italia vola suscepil, lesle eodcm ii, 4-8. Posl- ]) [>oluil
quam imperii visaduniim ruitdelaia, procjus eliam
saiule deos rogabani. iili doccl idciii lib. u cxlrcmo
Seii. 1 Coiisul. ad Polyb. l*liiiius liiie Paiiegyrici,
.\risiides, toni. i, p.ig. 50, el Julius Firmicus, lib. i
Walhes. Chrisliani idcm imiiati oplimo morilo ; et
Ciiristum ei.iam pro balute imperalorum, licet gcn-
tiles loreni, precaii suni, idque ex pra^^ceplo D.
Pauli, I Timoib., n, 2, (jood coivfinnaiur v. 7, c. xxix
Joremia?. At^jue lioc eos lecisse, doceiil Tbeophilus
ad Aulliolicum , lib. vii. pag. 70; Aihcnag. Lcga-
tione pro Cbristiaiiis exircma; Passio S. Cypriani,
pag. il Passio S. Victoris MassUieiibis a Colomcsio,
;
viro erudito, edila, Tcriull., c. 50 Apologolici, el
denique Dionysius apiidLuseb.,iib. vu Hisi. Eccles.,
cap. i, ubi narrat, Caliuin uccidissc toj? IzooJi «v-
$o&.;zo'js 7:spi. rHi upr,-jr,c u.^r.ux) y.c/.l ti;; ^yieioi.c irpzG^fj- dii, includitque illi Moesias el alias regiones; el ex
ovras itpiq tqv Oew qui eiiarn videfltufcap 1t libri
• noiitin imperi? paie!, per Uiyricum ocio prwsides
, ,
DE MORTIIJUS PEaSECUT. CAP. XXXV. 5.7
A ejugdem. Sic hodie idem faciaiil pro imperaior.biis
non Tiircorum pairiarcli;c Griecoriini el Aniieiiioruin
forsilun ptimi leste hicautio in Viia Maliunictis IV. Vcterem toosac-
eliam ad tudinem eiiam retincrc Jigypiios nunc Cbri.siiauoSj
ililigeiiiiiis per- et ortliodoxos pro iiiiperaioribus Arrian;t li.vrosi
DniuZio , infeclis leuin prccatos esse, constalex Liiuigiis Cop-
licis, ncciion ex Cyrillo Calecb. 4 el iitloris Arimi-
neiisis syiiodi ad Constaniium missis; qiiod utin;u;4
hodie itonmiiii, qui se Chri.stiaiios pviini ordiriis Cl
loci volunt esse, obscrvarenl !
CAPIT XXXV.
Horrenda qualis fuerit paiel cx cap. 53,
/«f6e...Qua',
reCteque notatBaluzius, siniilem nisioriam de Jii'
ibi
liaiio, qui avuncidus Aposial;K fuil, narrarc Juaiii!..
,
Cbrysostomum. Idcin dc eOdeni Juliani» traiiii iqd-
Josiratiis vil, 10, sed vermes omittil; (juos tameii re-
censct anclor Passionis Tbcodoriti prcsbytcri Aniio-
chia- apud .Mabill., loin. iv Aniial., p. 155. Caleruni
obscrvaiiduin, Maxiniiani bujus,licct crudclissimi
B jirincipis, siaiiiam lempore Jiiiiani Anliocbi.i; adbuc
visam fuisse. Amm.
Marcell. xxv , 10 Nuv.i et Ma~
:
xiiniani tlutuu Ccesuris, quiv locaia est in vestibulo re-
gice, ainisii repenle spliwrumaream, forntalinn in .^jic-
dem poli , quam geslubui; qua; vcl ibi semp^r iiian-
sii , vel reposita fuil ab inlcnsissimo Chrisii hoslcs
Juliano.
lECf.ND^, Consumpius est. Oliiil aiiiem Serdicw, vcl pi opc eaiu
: iu urbeni in Dacia mediierranea, uti nolal B;iluzius aii
ca(i. sequens. Verum nulla in Dacia Serdica, et ili.^i
urbs Thraciai adscribeiida esl. Neque lanicii crrant
anclores, qui Galcritim vel nalum in Daciu non iongc
prajstilair) ,
dicx' fuisse, scribunl. Nani, uli anlc docui, Dacia u!-
tra Daijiiljium sila fuit proviocia Uomauoruiii a Tfa-
jaiio lacia ; postquain illa defciidi noii poierat, Aurc-
lianus provincialcs in alterain Danubii rip.aii iran.s-
tulit, ei regionem illaiii Daciam vocavit ciijiis par.5
,
Daiiubio viciua diccbatar Ripcnsis, iiiterior vci o Me-
S6 diteriunea. SicAmm. Marccli. xxi, 10 scribil, sum-
p
^ mitalcs JEnn et I\hodoijes lilifrios intencindcre ci
iii
, ul obvervcnl Tliracas, liinc vicinas medilerrancis Dacis el Serdiccc p
inde Tliracias det>pecluntes el PliilippopoUin^ civitules ani-
pius et nobilcs ; quai ccrte iioii nisi de Mcesia , vol
\icina rcgione, exponi po.5Sunl. Itlein, xxvi, 5, /Efjui-
liuin scribit relalionem accepisse Anloiiii Tribnid ,
aqentis in Dacia mediierrahea miiitem; qu;c ilidem in
Thr;icia, vcl Mcesia, uli ex seqiientiljus paict, i\\ix-
rcnda est. .Maccdonia; urbcin sr.HDiCAM dici ab Am-
miano, lib. xxxi cxtremo, Orielium seculi alii cen-
scnt : sed nibil lale apud cuni reperilur, uli cx ipsK
vcibis paicbit. Ob.^^essi vcro apud Uadrianopolim.....
egressi mcdia nocte, vitatis aggeribus pubiicis, pci ne-
morosact devia, pars Philippopolim,exindequeSerdicum,
aiii ad Macedonium currcbunl. iNain tantum abest, uS
Scrdicam Macedoniuj adscribal, ut contrarium polius
piane anirmcl; ct si alii petierunl ab JJadrianopoli
lVlaccdoiiiain,alii veioPliilippopolim,etindcSerdicam,
cerie S..'rdjc;i ab Aminiain» .Maccd«ni;c adscribi iion.
<niiii inio ab Hadrianopoii IMiilippopoiim , et
:
iiide ad Serdicaii) nostrain versus Occideiitem reclis-
sima via csl, cuin Macedonia adMeridiem sita liicrit.
Noiaiit eiiain crudiii iSicctam Choniatcin Scidicam
ineinorare ad Isiri ripam positain, et pioinde a Mcdi-
terranea nosira diversam sed ego taiitum iiivciiio :
apud eum, pag. li) Hiinnos, mperalo Islro ; Lranit- :
iobam vaslasse , et Sardicu.n spoliasse : iiide ccrle
cviiici nequaquain potest, isiro iiiius nominis urljcm
iiiisse imposiiam, Cuin noluiii sii, quam mnliuin iti-
neris genles illa; brevi tcmporis spaiio faccre sidilaj
sint, quippe qu;e nulli alii lei , quani agendis pijcdis
inleniai cssent. lilyricoSerdicam adsfribil Suciaies u,
20 Hislor. Eccies. Sed ncc hu;c a nobtra diversa est
quia lliyrici uomen lunc lo.'ige laieque patebat rNam
Appianus usque ad Tiir.-^cia; fn^ntes Illyricum exten-
K55 GISBERTI CCPERl 836

fuisse Tliessali£, Epirl vcterls , Epiri novje, Daci;c A tum Colonlam ,Otcelin; Cnrpudanum, Byziam, Sardi-
Bip«^nsis. Mopsiae priina?, Pr*valilaiia! , nard;»ni;« el cam, Tcrtum, PhilippopoUm, eialiat.
MacctioiiiK Saliiiaris ; el Rulus Feslus decem et sepiem yicomedia; mensis ejusdem... Nullns dubiio , quin •

proviniiiii ilii :i(lscribil : adco ul iniriininon sit, illius scribeiidum sil, Nicomedi(e mediomensis ejusdem, sivc
tciiiporis :uiclores urbem liaiic Illyrico adscripsissc. inaii neque cniin cilius comniode poliiit proponi
;

Jnio, si consiileraiiiiis pncfccium pnrlorio Illyrici Edictuin Nicoinedi;>i, cum Serdicae aegrotarel Gale-
prxsedisse duabus diivcesibus Macedoniceel Daciii\ el rius, illudqiic ibi proposituin fuit ante hunc nuntiiim
Daciam complexam (uisse quinquc provincias, Daciam accepluiii, pr. kal. maias.
iledileiianeam, Daciam Ripensem, Moesiam primam,
Dardaniani Pra'valilanain, ct parteni Hacedonice Sulu- CAPUT XXXVI.
taris, a|>p:irebit ricile, Serdicnmetiam in Illyricolate Frelum Oiaicedonium...Qmd eliain fuil limes impe-
siiiupto liiisse. Coiisiat pr.Tlerea atque a viris dociis rii Maximiiii, nli paiet ex cap. 45.
nnooiainMi est, lllyricniii dividi in Orieiitalo cl Occi- Scribendiim omnino osi lilulo,
C'oniin»)ii lulelo...
dentalo illud complexuin fuisse p:irtes duas, Moe-
: uti olim miseiam ad Gulumbum. Nam coinmiini iiii-
siaii) ei Tliraciam provincias undeciin, Moesiam pri-
; peraiorum nomine data hsec liberlas fuil Cbnsliaiiis;
mam sive siiperiorem, Pr.tvalin Dardaniam , Da-
, , et inde sequitiir .Maximini etiam atqiie Maxentii no-
ciani Ripensem , Daciam Mediterraiieam , Moesiain inina ediclu fuissc prxposita, quso tameii hodic nun
secuiidain sive inreriorein , Scylbiam
, Thraciain, , apparenl; qua dc re vide qu;e nolo ad cap. 3i. Post
Hoemimoiiiiim; Rliodopen et Europam , Ulyricum hoc edicturn Chrislianis pacein d;Uam esse, non inodo
vero Occideiilale comprebendere partes quatuor ex Laciaiiijo , veruin eiiam ex Euseh. c. 9 de Mar-
Rhaeli.iin, Noricum , P:innoniaiii et Iliyrin ; proviii- " lyribiis Paluisliiia-, ubi Maximini stvvilia innltis des-
cias novcin : Rh;cliam, Viiidcliciam Nnricum Medi- , cribiiur, paiet. Nutandum aiiieni Muximinuin vix
'

lerraneiim, Nuriouni Ripeii.'>e, Pannoniaiii prini:iiii, sex integros nicnses abstiniiisse a perscquondis Cliri-
Paiinoniam secundam, Saviam, Valeriaiii ; etiii llly- stianis, el edictum in Oriente, cui prxerat, nou pro-
ride populos Japodas, Libiirnos cl Deliuatas. Sic e\- mulgassc sed ducibus lanliim suis mandasso, ul a
:

cnsari poierit Zoziinus, ijui scribil Liciniuiii ei M;ixi- perseculione Chrislianorum absliiierenl ; Pracfocliim-
iniiiuiii aciedecertasso iii lllijriis, cuiii lainen ex Lac- quc prxiorio Sabinum scripsissc senteniiam iinpera-
tantio ei aliisconsiet , pugnam eain piii;nalam fuisse toris ad provinciarum pr.xsides; primuin deiiiqne
prope Perinlbiim, vcl Horacle:im Tlirari«.Nolanlpr;c- quod fecit, fiiisse, Cliristianos a convenlibus qui ,

terca enidiii.ex Cedreno ciCurop:ilaie vidcri. iinoox arcere. Tiluli auleiii coiii-
iv Totj y.oi(jinrripiois fiebant ,

liis veliistiore Piocopio, iib. iv yEdif., Serdicam jnxia
Nossuin Seiviae esse; et Si;;onium, lib. v Occiden-
talis impcrii cis Islrum in liaoia Medilcrranea iiiter
duas Moesias eam constitnere. Priores ;tuotoros con-
sulcre iicqiico : sed Sigonius non alia a ine soiilit.
quia nrboiii eam cis Danubium collocat, ct ila Da-
ciam iransdanuvianain excludit; et Dacia Aurciiani
fuit iiiter ulrasque Mocsins, ei complectebatiir elian)
Dardaiiiam, vel Serviam, el forie Tbracia; parlein
prebendebaiil numina et honures. Suet. in Tib. c. 50
scribil. lilulis Tiberii udjiciendum esse, Angusti et Li-
vio! (ilius ; el apiid eumdem in Doni. c. ull. Senatus
decrovil, eradendos ubique litulos, et abolendam omnem
memoriam eyis.
Sacerdoies maximos... Racie ad Euseb. viii, 14 notat
Valcsius, ante lia'C tempora upyttpia? et sacordotos
provinciaruin fuisse ; idemquo niultis docol Spanlie-
:
C mius in Disscrt. nec omiltendus insi^nis locus qui ,

nisi dicnmus, Dard;iniam Tbraci.^n cliam nomiue ve- exsialinChronologia Monachi Allissiod. p. 39 Erant :

nisse. N.im ego uiiani lantiiin Scrdicam agnosco in etiam lunc, icinpore Cominodi, in Britunnia viginti oclo
Thracia positam iiiide in lapidc apud Giut., ii, p. dxl
: : Ftamines, id esl , pontifices paganorum necnon et ires ,

NATio.NE TnRAX. civiTATE Serdica; el qiiia Thraciae archiflamines, quorum potestali cwleri judices morum
forlcpais Daciai pOitei Medilerraneae accessit, vel, nl Qtque fanaiici submittebanlur. Uos deniqueexprceceplo
dixi, D.iidania cliaiii Thraci.o fuit annumerata iiide , apostolico idololatrice eripuerimt ; el ubi erant flamirtes,
in Tlirai i.i et Dacia .Miiilitorranea; ot quia Iliyiicum episcopos, ubiarcliiflamines, arcliiepiscopos posuerunt.
lorigo l;iieqiie sose exlciidob;it,
indc iii Illyricodicitnr Quaiiqu:un ignarus non siin qnain diffiotillcr fidcs
,

fuisse exisiiinaruntque eruditi plures eo uo-

sii.i ; lalibus inoiiai:horuin narrationibus adhibenda sit,
jnine urbos celebrari ; qiiod t:iineii a riiiiono alioniiin
est plane. Sic lalc lllyrici voce iititur Viclor, cum
scribil, Diocleiiani), Ilercnlio, Constanlio ct Galerio
lUyricnw palriam fuisse ; qiii:iGalerius iii Dacia prope
Scrdicani, Diooletianiis iii Daliiialia, Hcrculius prope
Sirmiiiiii, nati sunl; ei qiiamquam Consiantii nalalis
ignoreiiir locus, proculdtibio tanien in iisdein regio-
nibus goiiiius fuil, qiiippcqni ex Helena etiam in urbc
vestigialamon ibi reperiuntur, genliles habuissesacer-
. doies provinciis vel urbibus iuipositos. Per fanalicos
antcin intolligo sacerdoles, vel hoinines diis consecra-
tos; qiiomodo in inscript. Fanalicusab Isis Serupis;
F^anaiicus ex vico BelloncB, elde wde Bellonce ,occui-
runt.
Per oinnes deos suos facerenl... Id esl, oinnibus diis
sacrificareiit. Mira loculio qu.o nescio an alibi sit
,

Naiso procreavit (Joiistantinuin, teslibus exccrptis obvia cap.

Valesi.Tiiis. IIxc ita coininentatiis fuerain , cuin incidi
in tabiiiiiii geu^raphicain Sansonis, iii qiia vir liarum
rcriim poritus adinodiiin lllyrioum dolineavil. Aiii-
inailvorii auicm, cuin Sardicam coilocare ad Uuviuin
Cebruin a p:irto Haomi iiionlis, qua; versus Dardaiiiam
et inare Adriaticuin cst; ciiin coulra in Tabnlis Pio-
lomuji illa conspici:ilur ab ca parte montis ejusdem ,
qiia; versus Proponiidein jacei. Kt sentenlia lirrnari
vidctur por Aiiiiiiianiiin Marcell. queiii diceiitcin au-
diviniiis, siimiiiilalos li:enii ei Rlioiiopes liinc vicinas
essc Mediurraneis Dacis et Serdicce : inde Thracias
despectasse etPliilippopolim;tl ita nulla Thracia; pars
continerotiir D.icia Mediierranea. (Juicquid sit,una
per singulos dies sacrificare.
; .seq. dixil
Jure suo... Libcre, nomiiie iinpediente, ex suo ar-
'^ bitrio.Cic.iiad Alt.,2; Flor. i, 17, et iii,17non aliler
loquunlur.
Ex aliioris diynitatis gradu singulos quasi Ponliflces
superponerel... Sacerdoies Maxiiui ex primuribus ci-
vitatum crant lecli, prycoranlquo reliqirs ejusdem
civiuilis sacerdotibus : at luti proviiici:i; iinpositus
eral Poniifex ; isque eligobalur ex viris niajore digiii-
taie , iiti cr;int pr.csidos, <|uam qua primores erani,
praeditis : id quod etiani clare docel Euseb. vut, 14,
et IX, 4, \\\)\ sacerdoles maximos ispeu;, Ponliflces vcro
ap/ispitt.s appellal. Per primores auiem conimode in-
lelligi pussuni decurioncs vel inagistralus miinici- ,

lanliiin Serdicu fuit. Et I'toloinaeus diserte, lib. iii
c. 11, eaiii i£nio montc incliidil; iiaiii primo scribil,
in proviiicia esso rrx (jol-:v/i//.; ~pog piv t«?? Muc-iatj vmi
ivj .Vt^ovTo opo; cipyoy.i-joi.; «no (i-jTJLW, pi ceiuras juxiii
palcs, quomodo primores civitatis occurrunl iii 1. xvi,
D. de Usu et IJsuf. Sed observanduni pontifxcem pro-
viiiciu; imposilum etiani s;cpe vocari sa(^cr</o<m ;;roi;in-
cice qiiemadinoduni paiet cx leg. 46 Cod. Theod.
,

Moiuani Hlianique, elcirca monicin Aimum incipientibus dc Decurioiiibus, qiia imperalures constituunt, a so-
ab occasu ; et inior eas nuinerai Sardicam ; ct mox Us adoocalis, eorumque consorlio, dari debere provinciee
inter civltaies Thracia; .Mcdiicrrjneas recenset Dcul- sacerdotem; ui)i videaliir Gotiiufredus , non seciis ac
 : ;)

837 miM IN LIB. DE MORTIBUS PERSECUT. CAP. XXXVI. m

tom. viejusdem Codicis p. 254. El huc pertinenl Faleor tamen aliam esse eorum rationcm, quos Maxi-
^ minus, tcste Lacianlio, insiituil quippe qui reliquis
AsiarclicB , de quibus consuli possnul Salin;\>-ius ad ,

Solinuai , Spanhemius in DisserHiionibus, An- omnibus praefuerint, cum alii tantum provinciai Fla-
guslinus ad Modesiinumde Excusal., Goihofrodus de mines vel Saccrdoies possent esse appellaii, qiiia
,

Inlerdicia Chrislianis genlilium conimnnione, Grolius coinmunc provinciy. sacrum curabanl. Sed reslat Sa-
ad N. Test., Rubenius dc llrbii)us Neocoris, cl dcni- cerdos maximus cxplicandus. Quemadmoduin igilurex
que Harduiiius, pag. 4*22. Nunimurum liluslral., qui Lactanlio, et iis, qiiae annolavi , paiel, sacerdos

omnes viri eriiditissiiui mullis liac dc re agonl. lis- «itfxirtiMsdiclus est, qui reliquis in civiljtibussingulis
addendi sunl Galatarcliw, qui Communi Galaia-
qiie saceidotibus , veluti caput erat imposilus; nam per
rum pra^erant, et ludos solemnes curabani. Exsiat velcrcs sacerdotes intelligo.ndi sunt , qui anle conslilu-
eorum mentioinInscript.,apud me iiicdiia,eiAnc;yra^ tos maximos Sacerdoies in urbibus, vel civilaiibn»
inveula. iiiis sacra faciebanl. Imperalores ponliftces maximos

dictos esse , notius est, qtiam ut vel moiiere necesse

r. AIA. «tAAOYUNON
ZOTAHIKION. All. r... sit : praJter eos, ponlifices, vel sacerdotes maximi raro

AATAPXHN. TON occurrunt, licet apud Grsecos '^py^upslg frcquenlis-

rNOTAION. KAI. il • sitni sinl, etnonnunquam eo vocabulo designenl pon-
KAIOTATON lincaium Maxiinum imperaioruin et aliorum, uii do-
*AAOriAN02 ciiil praidare illustris Spanhemius disserl. vi. Apnd
ErTrxiii
Reines. Ins 58, CI.-5, servat memoriam mulieris sa-
TON. rArKif
TATON. DA cerdoiis maximse :

TPflNA. B LABERIA. FELICIA

4iErrrK.r<
El apud Grutcrum T. Flavius
3, ccccx. ct 1, ccccxv
Caius Anlonius (ea enim noniina vir ille tulit, ul ex
integrioribus Inscriplionibus alibi dncebo) dicilnr
fuisse TcckaTupx^c ei 2t6aaTO(j)KVT»)?. Sed quia Galala-
rum melropiilis luit Ancyra, non ingraiam meLcciori
rem faciurum spero. si aliam, eamque eleganiissimam
inedilam Inscriptionem, quse ejus mentionem lacii,
supponam.
SACEIIDOS. UAXIMA
:
MATRIS. DEUM. M. I.
Sed arbiiror cam ila vocari ; qnia aelale reliquas
superabat; vel qiiia prima in Collegium erat adoptatj.
Festus certe ullimam rem Roma! in usu fiiisse, les-
tatur. Minorum ponlilicum maximus dicilur , qui pri^
mus in id coUecfium venit; item minimus , qui novissi-
miis ;nuomodo et virgo vesialium veiuslissima, maxi-
ma fuit appellala, uli docuit Lipsius vir cerle eru-
,

KAAnorPNION dilissimus, et qui plnrimum Atitii|nitatis sludia illus-

nPOKAON. EK. zrN travit : qnanqiiam ejiismodi poniifcx , sacerdos et
KAHTIKON KAI mAP
virgo veslalis , reliquos eliam absquc ilubio dignitate
XON. KEIAIAPXON
EN. AAKIA. AHlinNNOS.
atque aucloritate anleccsserit. In Cejdialedio, parvo
ir. rEMINHX. AHMAP Sicilia; apud Himeram fluviumoppido,eliam sacerdo-
XQN. iTPATHrON. PU tem Maximum fuisse docet nos Cicero Act. ii in Vor-
ME. EniMEAHeENTA. O rem : Ceplialedi mensis esl certus, quomense sacerdo-
MIN. HfEMONA. AHria tem maximum creari oporleut, et ex seqiientibus palcl
NOI. A. AeHNAS...
^ eum aiinuumex civibus, ei iiicomitiis populi eleclpm
ANTrnATON TAA... G fuisse ; isque iia non ab a;tate , verum abauctorilate,
AI. nPEXBErTBN. KAI. ANTIIYP
THrON. BEATIKHS. U MHTPOnO dictus fuii : quomodo Fesius tesiatur, alios putare Pr«B-
AIX. TU£ TAAATIA: 2EDAZ lorem maximum dici, qui maximi imperii sit, alios
TH. TEKSAraN AN vero, qui aitalis maximx. Eidem Curio maximus dici-
KrPA. TON. EArTHS. IftTH lur, cujus aucloriiate curiw, omnesque curiones regun-
PA. KAI. ErEprETHN tur; ejusque forle respectu alii dicti curioncs minores,

Verum ut pergam, mulieres eiiam provinciarum Sa- qualis celebratur in Inscript. 4, pag. 305^ apud Gru-
cerdoles fuere creaiae. Inscripi. 8, pag. cccxxi. leruin. Augurem maximum etiam receiiset Joannes
Andr. Bosius in pereriidiia dissertatione De Pontific.
rORCI.£. H. F. maxiino Romse veieris, cap. 2, sed euin , ut verum
MATERN^ falear, nondum vidi a veieri quoquain memorari
O. SACER. DESI cerle apud Festum in V. maximum prwtorem, non
P. H. C. ET. POSTEA reperitur. Atquc ex iis quidera patet, maximi titu-
0. SACERD. C£SAR. M lum sacerdoiibus daium fuisse nonnullis sed il- :

TARRAC. PERPETU* lud dignum est examine, num Romani prseter pontifi-
L. NUMISIUS cem suum maximumaiios ita appellaverint,sive Romx
MONTANOS sive exlra Roinam. Sentil id Guthcrius put^Uque ,

VXORl. in inscriplionc veteri memorari P. Vergilium ponlifi-

eem maximum Sabinorum : damnal lioc Rosiiis, ei ar-
Nam Siglas p. h. c. cxplicnnt docli, Provincioe Hispa-
Dbiiralur, l\einesiiim secuius, hic scriptum fuissc
nite Citerioris. Et notatii digniim e3t, hos provincix-
POMT. MAi. hoc esl Majori, vel mar. id est , Martis.
sacerdoies nou videri fuisse omnium, qui in ea pro-
Sed ipse Rciiiesius pos.lea senlenliam vidctur mutasse,
vincia colebanlur, deorum sacerdotes ; sed unius, cui
qnia pag. 445 Inscripl. nolat, bunc Vergilium ponti-
loia provincia sacra faciebai ; ei maxime quidem
liceiii maxiinumdici inler snos, etiu collegii) ponli-
Augustorum qnemadmodum docei Rubenius : unde uli inter iiiinores pontificcs ,
ficum niunicipalium ,
iuscripiio 10, p. cccxxi, interpretanda est
Romae eiiam maximum fuisse quem tanien Rosius
:

C. SEMPRONlOi SPERATO. FLAMINI. DIVOROM. AVGG. vel putat simpliciter maximum csse dictum , vel no-
PR0V1NCI.€:. BjETIC^.
mine scribae ( ita eniiu dici minores ponliliccs noial
aliovcquopiam adjeclo. Quicquid sil, rarissime cerle
qu« insuper videlur docere, speratum fuissc Flami- prseier Romanorum puntiQcem revera maximum, alii
nem omnium imperatorum, qui inter Divos erant re- poniifices maximi memorantur. Summum ponlificem
lati, vel qui ibi colebaniur; similiierque apud Vicio- invenio apud Prudenl. Hym. 10. Trepl irsf. v. 243.
rem, per Africam decretum fuisse sacerdolcm Fiuvice ubi roniaiius marlyr alloquitur Asclepiadem :
<;e«tj; t|nia scilicel Consianiinus Flavius vocabaliir.
Speclalor hui uin ponlilex summus sedes,
Hiic perlinel Flamcn Auguslalis in Bceiica perpeluus,
Flumen Provinciw Hispania) Citerioris, el siiiiiles, qui qucin pnto poiiiiricem provinciae luisse; eidemque ce-
in iisdein lapidibus occurrunl, quique nos duceni, lebratur stmimus sacerdos :
proviiiciis imposilos Flamincs , vei sacerdoles fuisse. Siiiiimus sacerdos nempe sub terram scrobe
 5S» GISnERTI CrPKIU hw
Acu in profundiim cnnsecrancius mergitur, A ^ov.xxiTnf^PwuaiwvTro^eTjia» aWorptov; eaniqnc conspi-
Mim iatuiaiur tuaiu, ei ob Romanie civitnlis atienationem, ul vcrlil Por-
tus.eiiinmilii videatiifSuidasdicerej pOMiambancriiis-
Quibus versibus pun>iiiceui nirixiuuin) de^orii)i :ualc
se aHenam n diitciplina liomanorHm, tel non usilalani in
arbilrinliir Buieiigonis, Kcin •sins p.ig. ti-i^i, cpi!»l.
rep. Homana; idqiiod cerie veriiinesl unde iiiiusi|uis- :

«l pag 77 liis. Syiliiiigiiis ;ul Zi)/i«niiiii I. iv , c. 5(i,

qiio st:iiim cof;ii()'.cere poteral et)s Cbrisiian(">s esse.
iiuc iion oruililis>ini'.H vir |iii^. 17i (!eiiiii:)|i|iiiii'uiii
In PoliiiaSS. P.ilrTfiii .Mcttoplianiset Alexandri :ipiid
Fisniiiiruin cuni jUDiifiuj illc sacinlos sil s:u-oi'ilus
;
Phniiuln legimns Paphnulii qui inioriuit conciliu
,
,
Cybcles, vel niatiis dcoruin, (irinius, (|ni eo iHmio con-
Nic;oiio , jiiSSll .Mruimiani roii atrToyoiyro-j de.tlriim.
hccrabuliir; el de iii.-J >.:icris PnuJuniimn .igcro cxis-
oculum ertttnm el siniitri ctihili ncrvos incisds riiisse;
,
liiiiil eli:iiu illusiris Stilniusius ad lli^l. Aii^.
zat Tj;v ).«t«v svEu,o6z67T>iffiv «yz'J).r)v sed lioc vcrion- :

Sinyuloi tiuasi po)tiilices... Vu\o inc docuisse lios

dmn cral, ct nervos sinistri popliiis incidil, quia a/zj'"Ajj
ni:iiiires luisse si^ccidolibiis iii ci\ii.ilibii- co;isiiliilis; -
laiii flcxuin popjilis, qiiam biachii, vel ciibitnm si-
iiibili|iio tibstul illds muxiuio»' , lios vcio siiii|)licilei'
giiilicat; el Luscbiusposl verba inodo laudata disorlc
pviitijices appellari. N:im poniilicis noincii digiiius sciibit , dcxtros Chrislianis ocnlos elTossos , cl too,-
sciiiper li:ibtiun) lnlt ,
quain sacerdotis; illutli|ue gc- ).5'toj;--6'5«rzaT«TfI)v«'/?fj).cuv candonte ferrofiiissc dc-
ner:tle , lioc vero siiuci.ile esl undc non absi|iie ra- :
bilitaios. Notatu insnper iion indi^nnm cst Eu^el). ,
lioiie VelleiMS ti, .')'J, Pontijicnms sacerduiinni di\it.
IX , .^, ot posl eiim llaymoiiein vin, .'>, ii;irrarc, ubi
Inio elpoiililcx in;ixiinus noiiniiii(pi:un poiitifex :ib>0-
de liac Maxliiiiiii persccutioiie agimt , Sii/iM/tJooruiu
lule ilicilnr ciGr;ocis 'Ap/tco;J,-, oinissa vo-
li^iliiiis,
poniilices in odiu el nccetn Cliriiilianorum conciiulos
ce aiytTTo;, u<i doccl pi';ecl.ii'o iiliistris Spaiilieiniiis » csse : qnod ul uiiqua jtisla ratione vidnctur fieri . con-
ilis^cn. b. Sic Gcta iii iittnimi:^ inodo poxru'. inodo
ficla essc acta qnxdam veltU upud Pilutum de SalvU'
ro.>T. M.vxiiii s dicilur; el h"» naiilill.e iiuiiinio Cara-
lorc nosiro liubiia, in quibus adverstts Cltristinnos omnis.
c;illa voc:iliir Anto.n. r. Xcc. POnt. in. v. v. Cns.
blaspliemia consiribitur. Uiide seqiiitnr ficla l»a>c .Actu
apud ccitbrcin aiiiii|uariuin el erudiium Joli. V;til- lui.se A. C. Stl exlremo, quia posiGalcrii inoitoin,
laiiliuin : et Ciceroiii in oral. dc Ariisp. Ke^p. P. qiia; incidit in maiuin ejiiifdein anni vix sox mohscs ,

Lenlulas cos. dicilur ponlifex , qiii erat po^ililex nia- a pcrseciniono Slaxiiiiiiiiis abstiiiuit.- Sed eoriini Ac-
xiiniis. Et iit luuscbius Lactaiitii ponliftccs api»o:lat
lornin aiitca fieri meulioiicm iu ^ctis prasidialibus
up/ispixi, iia poniifices noiiaiiler appellat Fluiarclius Tf.raclii, Probi, el Aiidronici oap. 9, putat V.ilesiiis :
iii Numa. No'jfc« 3i zai zr,j rwv XayttrA'»-*, ti'j; rrovrt-
Jniqnc non scis ( ail inaxiiiuis praisos ) qncm invocus
^/tZO; xa>.lO(Tt, 5t«T«(7lV Z«t Z«T«7Ta5'.V «TTOOtiJOKTt, /.ixi (Jitislum , Itotititiem qttidem fuisse fuctiim sub cuslO'
,
^«riv «JTov £v« T'j"jT&jv Tov nfjf^Tow ysyovivat Jiitti eliatn '
dtu l*oniii Pilaii, ci ptuiHum
Acla pas- cttjUs exstatii
,

sacerdoium, quos poiililicei vocatii ascribuitl iiisiitu- ,

sioiiis. Gcsia li;i:c Maximiaiio iii,
.siinl Diocl. iV, ol
tioneni Nunice; niiinltjue ipsuin iiiltr eos poniificetii coss. sive.iiino Cluisli 290, el si cadein Acia inlcl-
inaximliin fuisse. Torquei iiic nic locus quia viri erii- ligi deboiit, corlo ill.i pnecesscrunl porsociilioncm ;
dili ccnscnl, Pliiiarcluiiii n:irrarcNaiiiani re^em (lon- iiiipio tompora coiiciliol Valcsius scnbcnduin piit;it, ,

liiici^iu in:iximiini riiisse; lirnviupiecuruiu opiiiiiinuui Diocleliiiito IX, ,y(/.iiiti/rt«t) viii, qiiia in iUis Aclis (it
Zozimus, Sed mirari soleo illud iiieiiiori;e iioit
IV, 3(i. iuciuio pr.occ|iti iiiiperaioi'nni,qno onmos jiibebaiiliir
inaiidasse Dionysimn ilalicaiu:isseiisein , Livium, diis immorlalibus sacrilic;irc, cl «iiiia pnoscs cap.
aliuiiive auclorein Plutarclio el Zozimo veiusiiorcm ;
Q dicil, diuiuriiiim el aliain pacem priiicipcs pr.cslitishC,
et Siixpicubar nouiiuinpiani , apiid euni scribi dobcie qii.c iioii oral Diocletiano qnariuiii consiilc. Noniini
TQ TT^owTov, id esl, ipsum initio uiiuin e.x iis fuisse. Certe illc coiisiiluiimi gessit :in. 504, ci sic quoqiic Pilali
non video qiiomoilo alias vox £v« lo( uin li.ibcrc pos- A( l.i :iiite fuorc conlicia
.Maxiinini poi secuiioiieni
^it; et Liviiis, quod :»p{irime iiuc facil, scribil i, 20» oujus taiiioii inilioAcia
suppositiiia odil:i liiisse
li;cc
NiiiQani >/)«M)/t pluriittu sacraobiisse, ea maxime ,
quai disei te liadit Eiisebius. Pulo igitur in Aclis Taraclii
nunc aU Dialem Flaininem ;;£)(m^>it ; idcimpie ciiui iioii ics|ii('i ;i(l illa Acla Pilali scd vel pnosidciu Ma- :

aliis te^tuliir, Nuiii:iiu .Marciiim, .Marcii liiiiini , d xiiiuim iiiiuicre ipsam S.Scriptiiram; cujus, iioii Ptluii,
latribui leclum poiililic<'in . eii|ue sacia oiniiia ex- scd Clirisli, cx bi^loria lilleris a Cbrisiianis niaiidalu
• scriplu cxbignaiu(|ue ;iltribiita es^e a Nuina roge. Ne- conslal, oiim cruci ailixum csse; vc! ad Acia, quuj
quicquam me niovci Zoziini aiictoritas, quippcqiii ct IMlatiis ad Tibcriiim impcraiorein dc passioiio. resur-
alia ibi inulc nariat, cl iiomiiie Sumx decepliis csse rectioiio , et iiiir:iciilis Clirisli iiiisit, ct ad (pi;e pro-
poluil. vocaiil Tertiiliiaiiiis, Eusobiiis aliiipic. N;uii si iier:i-
Candidischlamydibns... Siillcct caiididicoloris vcs- ri;i, qiuoab impiis Cl scoicsiis illisChrislo Iributmliir,
tes iiidiieb.nitur saccidoics, exceplis iis ipii inleris scciera iii Aclis Pilati tiiuc lecla fuisscnl abEllmicis,
opeiab;inlm' , uti iioii-<-!iniiiii ost. El sic in spcci« prooul diibio e:i Maxiinus noii reticuisset, nccdixisscl
docci Porpliyr. iv, 1!» dc Ab.il. T:pofi,-:u; Jovis iii t:iiituiii, Clirialmu lioniinem cl puiulum fuisse.
Creia iisos esse cjii>niiidi vesruiiciiii^^. Silius lib. iii , .4i(ric«/a'.., Id esi, aures Pocta, Auriculus asini :

iiacerdoti veslem niveam iribuil; IMinii-< Dniidibus can-
didam lib. xvi. c. iili. ct .\p:ileins ;iiiti>tiiibiis sacro-
ruin candidum linleamen liii. xi. Atquc ul clilamijA lioc J) nuws; nolunKpie e.-l illiiil Cicerouis, auricula infima
loco Iribuilur .succrdoiibus,ita ei idi^n facil A|iiiloiiis
libru laudato El hnmeris dependebat pone lcnjum pre-
:
liosa clilunuida.
Confcssoribus elfodiebiinlur ucnii... Frcquens lioa
suppliciuui, ul cl iriincj.ac iiunus . pedcs , uarcs , in
ilistoriu Lccles. .Scd ubservaiioiic digniim c.<>l, Eusoi>.
viii, 12, naiT.ire i:i rcbus Diodc.iaui , iiiipcr:tlorcs,
postquiin jiidiccs lormculorum el buiigLiiius saticla&
Midu rex liabel; Ariiob., lib. vi, p. 240: Nunc vero,
qitia cernuni ora , oculos , capila, huccas, diiriculas,
moUior. H;cc aiitcm su|)pricioriiiii gencra apud Per^as
iii usii fnisse frcqucnli docct lirissonius; cl aucior
.M. Ltymologlci uy.p'o-:r,piuCivj indc deducil, qui;i faci-
norOsis velcrcs -zu. «z/i« t&Vj wtojv abscindobaiit.
GAPIT XXXVIL
Ul quisquis ud ca:num vocalus esset, inCjuinatus inde
alque iiiipu.rtis ubirel. Jani inoiiui ad cap. 11 uli ox ,

ccperal, jussissc ul oculi Clnistianis eruerfnlur, et

, CoUimbi iiotis i>alcl)il, ha;c ud idolotliijiu rcrorri do-
ailerutii crurium deuilnHreinr : (iiiiu el idciii incnio- bcrc camdenique oh ralioueni absiinuisse Cliristia- :

rLA:maud4relluyinoiiciH viii.l hist. LccL, ci Suid.iin !ios ab epiilis, quas Galerii inalcr Koiuula cxliibcbat.
illud rclcrrc ud Uiocieiiaiuini cl Maxinii:iiiiiiii ip^ius Quid dc his :ipo.sl(»iorum lempore staiulum siuquid-
gcneruin, qui luit Gulerius, i|ueiii(pic, iiii c\ s.;'|ii;;iiii- qnc Paulus ad Coiinlbios scripseril, s;iiis superque
bus patct, cum M ixiiiii:tiio llerciiliu cimluiulil. Viclos, ex Novo LoRficre consini. Geniilos, cuni saorilicareiit
u'ilfmitltiludineCttiiiriiinornm,fiiji occidebauli'r,fdictuiii diis suis viciintas quidcm iiu«^r:is aiue :iras statuo- ,

promulifusse, ui omuiUuaChti^^itauia^qjolrii/o: invenircn- lirni, casqiie diis sacrabanl setl tanieii non lolasof- :

lur, (If.rleroculits cfloderiHur, non iolum propicracerbi- lerebani; vcrum pars earum iiiserviebai aiiiicis exci-
taiem doloris, sed eiiam pr<9tiier iijnominiam, ml rpoln- riendis Val Ffacc4is> ii Ai^on v. 347 ;
 ;
,

5il xNOT.4-: IN Ml!. Di: M(>nTlDUS PRIISECUT. CAP. XXXIX. oi%

Sacris dum viiicilur exlis A VIII,ii, narrat. Maximinum dili.ssimum qucmque pa-
Prima fnmes ternis el avilis bonis sptdiasse, TT^ov-ro-j? iO/ioM'; >:aJ
1(1 cst, I aniiijiis, quu? ex sacrificio siiperfiierniU. Ipsc cwRoJ?' y^ptiimrw tolc u^j aOrov ;:o)«4f.v tiibiiisse
dciis, ciii sacruni erai facliini.oxisiiinabaiur coiivivas Exiiuniiire aiiieni vestibus el nureis nunmiSy niliit
pasccre; undc eleganiissime Arisiidcs, lom. i, p. 97, qiiam nliquem rclids
aliuil esl, iJlis privare, aba!i(|!io
Sanipin vocat i(rTi«Too«, iili opiiiiio explicat Saliiia- ea» aulerre. Est lanien tinni litcdiio, et iiescio an
siiis in oiiserv. ad JuS Ait. cl Rom. Kraiu' lamen lio- •A\\h\ yihwji. Expungere nomen, esl (lebituin solvere;
inines parci, qui reliquias sacriricioruni sale condic- eximncfi pauperes dicunlur, qu.mdo iis soltiuir, quo(J
bani domum relaias ; alii , qui eas iiiaccllariis ven- graliiilum proplerCbrislum debet Ecclesia, iili docet
dciwnl, uti i>os docet TlieoplirasUis, cap. 23 Cliara- clariss. Gioiiovius cap. 8 Observai. in Hi.sl. Eccics
clerum; alii lioncsiiores, qut, ad evilandos si!mptii?,vi- expunclus nianipnlus, qui iii catalogo mililuni dele-
ctimariiin partes :iniicis miliebanl , qiiemadmodum tus, et sacraiiienlo solulus : cxpilncicB ralioncs a!>o-
ex Tlieocrilo et I*iaiilo doeiierunt erudili. Sed qui lilae suiit et delcl*. H.»c omnia iiihil coTiimime ciiui
cis dividebal non fuil dicliis E.odMY.pizri; iili arbi- , Lactaiitian^ plii*asi liabetil; etquan^juanii aticui videri
liaiiir Caslellanus in pnelal. Synlaginalis de Fcslis posset, legi debere emumjerent , quomodo Tertfut.
Grajcorum \erum id ipse sacrific;ins per cerluni
; Phormionc scnem emnngere vr^ento dixil, tatnen piito
lioiiiiiiem, ct servum foric, fccU. Coiilra Kk>/,jx/-.j- Laciauiiufn scripsisse expmifjerent , qtiia similiter
TJ3? fueril quiestor peciinioe publicu'; cl licel expeii- plane lcculns esl Papinianiis iii 1. xv, D. de l«e
sariim, quie in sjicris publicis fiebanl, curarii liabue- Mitit. : Ex causa desertionis notaius, ac resliiutus,
ril, accepcriique laliiim viciiniarum pclles et iciiijuias -. teinporis, (juod in desertione fuerit , inipendiis e.tpuu-
iioii Sccus ac sacerdolcs, obscrvanle Sclioliasle Ari- " gilur.
.siopliaiiis , tameii inde nequaquam; iulerri polest Nescio an ayendas... Lego, &n nofi agendas, quod
euiii sacrificiorum divlsissc, et ad sacrifi-
reliqiiias ironice dicii Lactaniiiis.
caniium amicos misisse. Porpliyrius, lib. ii , § 8 de
Absiin. lesiatur, suo teuipore animarium noniiuilai CAPUT XXXYiil.
partes sacii(ic:jjaS, cyclfcra cpiilarum toco fuisse -/«- : Per singulas ariiis... .Augusto idem oijjicit Anloiiiiis
QixiTBp r^usT; vOv ini twv i^im-j «Trap^aaevot y<xp, tk 1qit:k apud Sflet. cap G!) Conditiones quwsiias per amicon,
:

ouirx riOipLsOu; ei § 27, |>iilal liomines, cum antiqui- qui matres fiimiUtts adulias wtate virghies denudfirent
et
tus fruciuum primiiias diis offerreiit, el reliquos atqne perspicerent ubi CasaubonUS notat, seivos
:

comedereiil, eodcm exemplo de aiiiiiialibus sacralis servasque iiiidas ab emiiloriims fuissc inspeclas; qua
tamen sacrificia, iii quibus nelas crat
giislasse. Kiaiit voceet SeniN;a lib. i Conirov. iiiiUir.
edere iminolala. Idem Porpbyr. ii, Omnes enhii H : In aqua necabutUr tauquain majcsliilis critnen csset.
:

in lioc consenserunl llieologi , w? ojts «TTTiov h Tuig Noii quod poeiia ipajestaiis essct snbmersio ;
l.iesae

KTzozporxioic Suiria*» Tf7)v Qyojxsvwv, 7.v.0v.prjio\.g Ti XP'""* scd quia crinicn illud tapuiile eiat, no» quidem ex
T£ov ;
qnod in ad inaluni alhiuod aver-
sacrificiis, ijuoe lege Julia, sed c.v htgibus posleriorum imperat(»runv
lenduni fiunl, ea quos inimolantur non sunl coniedenda, Nam cum lege Juiia i (»na taliuni lorel exiliunu ."-eu
sed expialoriis uiendum sil. Absiiuebaiit aulem ab ido- aqua! ct ignis iulerdiclio, idqiie etiain cx Tacito pa-
lolbytis piinii Clirisiiani; el praaer exemnia mpla an
ab aliis leat, Paulus tamen jurisconsultus suo lempore scri-
allala, vide Adoiiem in Marlyr., pag. 89 M8 el m, bil, humiliorcs hesliis objici, vel viros exuri lionestio-
m
, ,

181, Analecta Mabillonii, lom. iv, pag 152, <iiii lo- C capile puniii ; et inde sequeniibus lemporibus
cus singularis el elegans adinodum, el pag. 1/^1; al (vixil Paulus sub Al. Severo) poena capitis iis irrogata
coiitra iis vescebanuir Nicolail;e, V;jleiitiuiaiiique, esl, qui crimine la-sai inajesiatis teuebantur.
uti testaiitur Epi|ib.iiiius ct Anguslinus.
In cceteris quoque inafii.Uri sui similis. Arbitror de- CAPUT XXXIX.
signari Galerium Miiximi;uium iiisi (luis putei scribi; Quam nupei- appellaverat malrem... Inieilige Vale-
debere mdgislris suis, quia niox Dioclcs el Mdximia- riain Galerii .Maxiininni ,
qui Maxiiiiiniiin D»zaiii
iius memoranUir. adopiaverat, viduam. Sed opera; preiium erit brevi
Ilinv fumes, agris... llaiic ctiam niciiiorai Ilaymo, quasi in tabella exhiberc, qiifi.s uxore» Dioclciianus,
lib. vui, cap. 5, scd alias alTerl causas., Herculius, (ialcrius,:iliique habuerint, quiqm: ex Iiis
Ilapiebantur ad sacrificia quotidiana, quibus eos... nali siiil, «i ila lux ciarior variis Laclaulii lo«i8 »1-
1'utabam aniea, t6 eos reierri deliere ad «(yVos ; sed fulgcat.
iiunc illud damno, quia sequeuiia contrarium eviu- Serenam h«bui5SP
ilioclciianum iixoreni noinine
cuiii plane. Ncc displicct Colunibi suos; ila ul auli- 155, Tiislanus el abi.
testantur Ado iii iMai tyr., p.
cos inteliigal Laclunlius, vcl domeslicos iniperaioris, Eleutlieriam eamappellat Val(.>sius; Afexdndrani nVu :

(pii sacrificiorum reiiquiis tam piobe saliabanlui, iit scd vocatam luisse Priscam docel Lactantius cnp. 15,
annoiiani vel viclum, qui ipsis d.ibalur, tanqiiam vi- et priores omnes erras^e videntur nisi dicamiis eaiu ;

lem spernerenl. Perlinet el iiic lo<ius ad idoinlnjUi bina vel pliira ii-omina habiiisse. Getiuil Diocleiiauu»
illiipie similis fere inveuilur apiid A. MarC(;!I. x\ii, ex (^a Galeriam Vuleriam.
12 Hostiarum lamen sunguine plurinio aras crebriiale
: G.il'riiim Maxiiiiiaumn quod atlrnet , ilii (ialeria
nimia perfundebat (JulianuS), lauros aliquolies ininio- t» Valeria niip.^it; limic ciiini Dioctetianus adoplatiMn
laudo centenos et innumeros varii pecoris gregcs
, jiisiiit, rejiudiat;! priore uxon'-, eain ducere iiKli"*]uo ,

atesque candidas lerra qua'siias et mari : adeo ut in gener DioiUiiiini dicititr capite il). Fuil steriiis iiiide :

dies pci\.e sinqulos miliies ccirnis disientiore suqina victi- Caiididianuni, Gaieiio naiiim cx concBbiua, quciiii|iie
lantes iitcuttius poiusque avidiiate corriipii , tiumeris
,
inipositi transeuntium pcr plaieas ex publicis aulibus,
vbi vindicandis potiiis quain sedandis co^wiviis indui-
gebant, ad sua diversoria portarenlur. Per annonuin
auiem inlclligcre debcnius, carnem, oleum , viiiiim,
Irurncnlum, ex cod. Tlieod. dc Erogal
uli disciuius
ad quem videattir Goiholredus, ut
iniliiaris aiiDon;*!;
el Salrnasiiis ad Uisior. Aug. (|uibus addalur Zo2i-
iiius n, 9, cx quo paiei unum piierecium Aiisse carni
suillic pianori;iiiis pr;3ebeiid;e.
C;esarem iaccreAirluit, uli patel cx caj». 20, adoiila-
vit, qiicmadmndiim nos docet Laciantius cap. 50
Idem (Licinius) Candidianmn, quem Valcria ex cen-
cvbinagenitumob sterilitutem adojilaverat, necari jussit.
Morti proxiiiuis Galerius eam cum filio C»iidi(li:iiio
comineiulavit Liciiiio, stque in inanus tradidii, caj».
35. Sed Licinimn r(»liqi)ii exacerbaUiTH, ul ari»iuer,
qiiia ipsi nubere uoilcl, ei se «imi inairc credidit
M.'ixiniino, cui lainen non salis bene cum marito
coRveneral, consiai ex cap. o^ Caiisam aulem
iiii

El e/jundebunl passim... Ilu^c ila scribenda esse ju- arbilior latere iii his liujus eapilis ver-
relicti Liciiiii
dico annonam. El elfundebat passini sine deleeiu,
, bis : Venfrai post obilum Mariiniani ud eum Valeria,
.%ine moao, nim diviles universos... expungerel ila ut . cum se puiarei in parlihus ejus tutius mornturam, eo
h : omhia respiciani Maximinum Eusebius cerle maxirne tjuad habebal uxorem. Licinius scilicei erai
 54S GISBtlKTI CUPERI m
innupliis, qiiippe qni poslea Conginnliain , (]on>it:m- A tcriim in Politia S5. Patriim Metrophanis cl Alcxan-
lini bontreiii , in iixoroin tiiisil; el vorisiinile nilino- dri apud Plioliiim Maxciiliiis vocatur ao3>yi5oO; Ma^t-
duni est, Valcriani :ib co ilc ('oiiniiliio luisse appclla' |:4(»veii. Adscriham loium locuni , qiiia milii valde
tini illaniqiie oodoin, t)ut> Maxinumim rojocii argii- esse vidoiur inlricatus. Severo morbo extincto, l.ici-
mcnto nsain csse </Miri uefas erat illius uominis ac loci
: nius, qui sororcin Couslautii conjugein habebal, impcra-
fceminaiH siue uiore, siue eseuiplo mariluui alterum , vit, reliquam Orientis partetn Ma.viiniunus tenuit. M«-
experiri. Net|ne enim video, quain aliain ob causain livTio» 3i Tvi xaT« 'fwajjv flSX»^ «SsAyioou; wv Ma^t/xta-
tain sigiiilicanler dixissel Lactamiiis, eam se crcdi- vow' xai y«p 6 ^iv rjv M9(^i,u(«voO t/sot£,60u, o 3s \io-
disse Maximino, eo maxime quod hubebul uxorem ; et x),>3r(«voO Maxcntius vero liomiv imperabat , fratris
.

r«m, iiii sese liabcbul, narrare ausus noii csl, quia Maximiani filius. Et hic quidem eral Maximiat\i prio-
inicr Consiaiiliniim el Liciniiim liiina eral amiciiia, ris, altervero Diocletiani /ilius. Ego certe vix mc hinc
cuin hic lihellus cdilus fuil. Cuin igilur Maximiiio exlrico, speroqiic alios invcnlos iri, qui nodum sol-
eliain nubere nollet, pellilur ad eo in exilium ciim vent;neque eniin lecliim milii, Mnxciilium naluii)
maire, relegaiurque in (|uasdaiii (ieserlas Syri;e soli- fiiissc iVatrc, vel sorore Muximiani. cum gcnilus sil
tudiiics, nec prccibus Diocleiiani veiiiamconscqui Herculio ei Eulropia Syra. Suspicabar iioiinunquain
oap. 20 el 41. Tandeinquc Licinius illius ma-
piUtiii, locuin corruptiim, et verba iransposila esse, et quidcm
Irisque Prisc;e capil:i Thessaloiiicae ainputari ju^sit, iniiio legi debcre, M«5i;xtvof iT.il'/t aStXfi^oxii wv Ma-
cap. 5l, cujus verba corrupia ibi emendabo. Noian- ^(.ixtavou nam Maximinus Orieiiicm leiiuit, liiitquc
;

diiin aulem, Adoiiem Viennensem, 105 Marlyrol.
scribere, liliain imperaloris a d^Bmonio
Diocleiiani
vcxaiam, aliiue a S. Yilo tiralione curatam, imo p.
70, eamdem vocari Arleniiam, ct a Cyriaco libera-
tam d.cmonio, ac bapiizatain ruissc; moxquc ipsiim
addcrc, ipso leinporc Maximiiiuin inlerlecisse soro-
rein suain Artemiain. Quibus si qiiid veri inest, Dio-
clelianus duas rilias li;»bucrit, necesse csl siqiie
illa, qiia; occi^a diciiur, eadem cuin priore Arlemia,
scribi dcbei Maximiauns, nimirum Galerius'; i|iiippe
p. sororc Gnlerii Maximiani genilus : dcinde Maxentiiis.
diciiurliliusMaximiani, nimirum Hcrculii; aiter vero,
^
" vel Galcrius Maximianus, lilius Dioclcliani , qiiia al>
eo adoplalus, et iiliain ejus habebat uxorem.Sed ni-
hil cerli dcriiiio, aliisijue hxc rclinquo exculienda.
Maxentius, si Trisiaiio crcdimus, uxorem liabuil
Magiiaui Urbicatn, liliam Galerii ex priore conjiige,
; cx qiia Romulum vivo palre morliium consecrntiim-
que, el ulium liliiiin gcnuit, qui cuin matre dicilur
vixisse ndhuc duubus ante cladein diebiis imde \v.\- :

qui sororem ejus Valeriain habebal in inairimonio, iicgvrista narral Maxentiuin nnte biduum palatioemi-
suamque polesl dici occidisse , inlerficiens uxoris grasse, ct cum uxore et filio in privalum domum sponle
su:e germaiiain. Sed ui verinn faiear, iiaud niagna coucessisse.
(ides ejusmodi aiictorilius adliiberi poicst. Scvcrus (ilium liabuit Severianum, uii conslal ex
Maximianus Hcrculius uxorem habuil Valeriam cap. 50, iiomoii uxoris el parontuin incdgiiilum.
Ettlropiam, quae anie ex liomine Syro genucral 'iVieo- Tristaniis nrbilratur, cum gcniiuin esse sororc Maxi-
deram, vel Flaviam Maximianaui Tlieodoram, qiiae miani Galcrii scd Zozimiis ct Aureliiis Viclor, qiios
:

nupsii Consinniio Chluro; Herculio autom nupia ge- lantum de Galerio Maximino, Daza niilc
laiidal, illud
nuit Maxentium. imperium dicto, commeniorant. Ki si hoc ruissct ve-
Coiistantius Chlorus, cum Cajsar creareiur, rcpu- ruin, non pulo, Galcrium Mnximianinn illud siiciilio
diare coaclus est ilelcnam, vel coiicubinam, vel con- oblilteraturum, cum alloquerclur Dioclctianum, el
jtigem, ex qua naliis ipsi erat Conslaniinus, poslea a G ciiin eo de Cxsaribus crcandis ageret, cap. 18 ei
renim gestarum gloria Maynus dictiis; ct in uxorem 19.
duxit llerculii privignam Theoiloram , qii:K ipsi C. Yalerius Maxiininus (|iiem male Haymo, viii,o,
poperit Dalmaiium , Cunstantiuin , Annibalianuni, Severuin Maximinitm vocat , nauis fuii soiore Galc-
Conslanliam Kulropiam, cl Anastn.siain ; ({iiarum
, rii Maximiani. ICpilome Yict : Galerius Maximinus,
uiia nupsii Licinio, iiii patct ex cap. 45 Ul uudivit, : sorore .\rmentarii progenitus, veroquc uomine ante im-
Couslanlini sororem Licinio esse desponsum, existiuta- perium Daza dictus : iiide Galcrius Maximiaiius cuiii
vil af/initatem illam duorum Imperatorum conlra se cap. 18 appcllal affinem suuui, et P. Diacono dicitur
copttlari. El quia Tlicodor.T viiricus erat Max. Ilcr- filius sororisGulerii ciii lainlf;n niale Maximus voca-
,

culius, Constanlius C!ilorus,~c. 29, t^jiis ^t^/ier

iiide liir.Trisianus scribit, Zozimum cam faccrc sororem
vocatur Ul Consta)ilinum imperatoreui generuui suum
: M:iximiniti Iterciilii sed apud euin nihil taleiiivcnio,
:

(propter Faiislam uxorom) geueri filiuui, dolo malo qiianqiinm idcni Iradani Ilofmaniius cl Moi-eri iii
circumveniret ; id cst, Consl.intii Chlori filium, qiii Lexicis suis. Uxoris iionien igiioraiur c;ip. o9,etipsa
Thcodoram, privignam Hcrculii, diixerat in iixorcm, in Onmlem pr;coipitaia esi, c. 50. Sustulit ex ea
qiixquc, iion inaier, scd noverca cral Constantini. Maximinus filium cl iiliam Licinii jussu occisos, ibi-
Consianlinus Magnus ilerculii Maximiani iiliain dcm. Scd lamen, c;ip. 47, filios illi, non filium et ii-

niinorcm, Fauttam nomiiie, dtixil in uxorem ita : liam, Iribuil. At halendis moiis, id est, una nocte,
ille

cap. 27, Panegyricus inci-rti aucloris, el alii idque ; aiqiie uua die, iSicomediam alia nocte pervenit.... rap-
cum prinia illius uxor Minervina diein obiisset. Qiios tisque, /iliis et tixore, cl paucis ex palatio comitibus,
el qnot libcros hai)ueril, notuin satis csl, doceiiiue pelivit Oricntciu. Qiiin el cap. 50 lilius cjus maximus
prscclare illustris Du Cange. ^ inemoraliir : Ipsius quoque Maximini filium suum
Maxcntius liliusfuil Maximiani iitTculii atqiie Eii- viaximuiii agetitetn iii aiinis octo, et filiam septennent,
Iropi.^e. Eum pueruni valde land:il Mamcrl. «;ap. 14 qua' dcsponsaerat Caiididiano extinxit. Ycruin si plii-
P.inegyr. Sed profccto matnre ille elucescnt dies , cum re^ liiios liabiiissel, non (MmIc oUlitus fuisscl Licinios
xos videal Uoma victores, et aluirem sub dextcra {iiium, eos inlcrimcrc uinle prinre loco fiiiorum noininc
:

quem ad honcitissima^ artes omuibns iuyeuii bouis ua- lorio eliam filia veiiit id quod faclum fuisse, ex jnit!
,

tum felix aliquis pru:ceplor exfecial , cui uutlo lubore civili palcl ; Mnxitnus esi nomcn proprium,
oi altero
conslabit divinaui iut)uortalcmquc proqeniem ad sludintn iiisi dicamiis, nalu miiiorem in fuga fuisse morluuin.

laudit hortari. Eiim tanieii suppositum fuisse llerculio N:im diios Maximinuni lilios habuisse vidctiir clarc
orie EulTopice, i.enere mariti auimutn Inbornnlis auspi- docere Eiiscbius, lib. ix ilislori:e Ecclcs. cxtremn :

rio graiitsimi partus cwpti a puero Iradiml F^pilomes ,

ToTJToef «rraTi Tr^jos-JTiOsvTO y.ai ot Ma|'.^tvou 7r«i5£f, ouf
Vicioris, ct Exccrpl. Vales. auclor, el P. di:iConus. «3« yui Tfl? p«fft>(x:flf TtfAfl; TJjj ti i-j -nivct^i. v.c/.i ypafM;
Idein (loccl incerii panegyrici, cap. 3 Ipse deiiique, ; uw.0i'7zo)g 7r-:7rotflTo /otvwvoyf. Adjecti stmt liis omnibus
qui pnter illius credcbatur, discissam ab kutneris pur- Mitximini liberi, quos illejaui iuiperii consorles , ctli-
puraiit dtiirahere couatns : ecoc crt'ditus ; crgo non ve- tulorum iitque itiiaqiuam pariicipcs feccrai. Scio, jrat-
rus p;iler uiide inox cap. 4, ,Maxi;nliiim Maximiani
: 5«? in gonere libcrossigiii(icare, ci complccti posst;
iuppoiituin vocal; idemqiie Julirinum liMilerc piilabat tilitimliliimquc Maximiiii sed addil eos in labiilis :

Trisianus, quem lamcn errarc docui ad cap. 18. C:c- picios, imperiique cousorles esse facios ; tpijc, ut
m miM IN m. DE MOUTiBUS PKIISIXUT. CAP. XXXlX. m
pulo, iii non cadunt, nec quicfiuiim ad iioc elu-
filiam A iacujin cssc, ut iioiinnnfiuam in ninnnmenlis yeliistis

deiuiiini leluni iiivenio, nisi dicanrjs, Euseliium plu- corpus integrum condiluin esic, leganius.
rali pro singulari nuniero usuin csije. Atquc liu;c de M.
D.
iinperaioribus, eorumquc uxoril)US et iiberis, nio-
L. IVLII. EPIGONI
neiida iiabui ; judicavi(jue, uoii ingralum lectori fu-
VIXIT. AN. XXVI. M. V. D. XII.
Inrum, si el vultus illorum, aliorumque persecnto-
CORPVS. INTEGRVM. CONDITVM.
rnm exhiberem,
jiciiujiios Laclaiitiani opusciili inilio
M. IVLIVS. HAMVS
ut ita nno quasi intuiiu unusquisque sibi ob ocuios
PATER. FILIO. PIISSIMO.
poneret horrendas persecutiones, quibus illi Eccle- C. IVLIVS, UAMVS
siain,el merilas poenas, quibus eos Deus afflixit.
DIS. MAMB.
Magnam Urbicum non addidi, qiiia Eriiditi dubitanl, L. IVLII. MARCELLl
num Maxcnlii conjux lueril. Licinium adjeci, quia a NEPOTIS. SVI.
Laclanlio memoralur; et quia postea Ecclcsi.im per- VIXIT. ANN. V.
sccntus est , locuni suum inler Perseciitores liabet. DIEBVS. XXXXI.
Consianliiium in inedio laljelUe dopingcndum cnravi CORPVS. INTEGRVM
ciiicium patre, matre, iioverca et uxore qnia Con- :
CONDITVM. SARCOPUACa.
stanliiis Clilorus favil Cliiistianis, et qnia Constaiiti-
nus lyrannoruin viclor, una cum Licinio pacein Ec- Nec cerle displicet doctissimi celcberrimique viri
clesiii; dedii, quain lainen hic postea, ul monui, tur- seiiienlia, qui pnlal, catacumbas a Genlibus facias,
inque iis cadavera posita fuisse: sed non a^gre eum
Inardeicil. Id est, libidine accenditur : inardescil- B lalurnm spero, si apponam, quid hac de re senliai
que luendo. Joaiines Bapt. Doniiis in libro, (|nem De Heslituenda
Noudum luclus tempore implelo. Quod fuil decem salubritaie agri Rnmuni inscripsit. « Arenariae, ait
mensium, poslcaqueex Lege Graliapi, Valenliiiiani et pag. Crypla) aniiquis teinporibus ad extrahen-
^'i,
Tlieodosii, faciuin esl niensium 12, iiti notarunt eru- dam areiiam in usuin xdiflciorum excavatae, quod
diti; adeo ul h;ec acciderint anno 511 excnnte, vel hodio diversa raiione faciimt snp(;rne effossa lerra,
ineunte512, quia incnse maio aiini 511 obiil Gale- nt in pnsrniationibiis solel, laiii mull;£ exstant noii
rius; el quia nuper scribit, eam appellalam a Muxi- in proximo lantuni, ac sub vineis urbi propinquis,
mino matrem, el tepidosadhnc mariii sui cineres esse scd etiain longius, et in oinnes fere partes ad mare
queriturYaleria,"^ nie iiaud iiivito.baec unno trecenie- usqiie et nuwilcs Pra^nestinos ; atque ab alio coeli
simo et nndecimo ascribciilur unde simul patet,
: cardino in Etruriam eliam loiigissime ( nec defuit
quamdiu fere illa apud Liciniuin niorata sii. quibusdam abditiora quxdam ac penitus sepulla ve-
Inillo ferali liabiiu... lii esl, nigro unde paiilo : tcris a:vi miracnla riinandi sludium ), ul totus .hic
ante, adliuc in alris veslibus eral mulier ; qiiamqiiam Lalii ac Tuscia; snburbuna; tractus, cujus infimuin
Lipsius ad Taciliim, et eiim secnlus Kircbmannus n, solum uiiiiis lophaceiim et sabuiosum,
iiaiur:c est
18 de Fnner. exislimenl, siib iniperatoribusfceniiiKis peiiitiis snllossus,ac piope pensilis existimari possit:
in luclu vcstes albas induisse. Veriim illiid esse undo iit, ul vix iinquam inicrnis flalibus quatiatur;
patet ex llerodiano ei Phitarcho: sed poluit liic ita iongi, ei inuiliplices, ac multifariam inter se
inos Dioclcliaiii tenipore abolitus, vel non omnibus, impliciti subierranei meatus quoquoversus patent,
imo el ceriis tanliim casibus observaliis fnisse. G ut imniensi cujusdarn labyrinthi speciera praebcant.
Tepidis udliuc cineribus muriti... Ergo \hximianus Jlujiismodi crypla*, sive cuniculi, Arenaria: etiam
Galerius rogo imposiius, iiloqne tempore cremaiio siinpliciler dici3e,!eguutur in veteribus SS. Martyrum
adluic in usu apud Genliles fiiit; nisi quis lignratam Actis Calacumbw aixAm, quod s.-evienta; lyrannoruin
;

loquendi formam csse, censeat, veliique siguiticare
tantuin Yaieriam, maritum suuin niiper morluum
esse. Cremationem per Antoninos sublalam esse
cap. pbiiosophi Capilolinum iradere,
13, M. Aut.
probare olim coiiati sunt eriuliti : sed eornm error
castigaius esl ; el nihii certe lucus ille nos aiiud
docet, quam Anioninos, inaxima pesiilentia exorta,
de sepiilcris exlrucndis aliquid cavisse (jiiod tamen
qiiale fueril, cerlantintcr se haiiim rerurn peritis-
simi viri, Salmasius, Casauboniis, Jac. Gothofredus,
ct Obregihus, quorum GolholVedus mihi non plane
aberrassc a vero videtur. Sed si
Iianc opinionem non refcllerent, certum uiique
eara adniilti non posse propter sequcnlia exeiiipla ;
qiioruin non miiiiina sunt Consecratio cum rogo in
nuinmis L. Septimi Scveri, Carncail.T, t;t Ca-saiis
P. C{niic!ii Saloniiii Yaleriani, iiiii Callieni Augiisti,
ohvia, necnon Galerius Maxiinianus i:rc'iiiaius. fCgo
persuasus suni, cremalioncm lapsu tfeniporis aboli-
lam ; nec inale arbilror censere eruditos, Chrislianos
niagnam hujus muialionis caiisam fuisse, qui, ut
pcrscciilione, iiinocens Cbrisli plebs suhlerraneis
liisce locis inierdiu potissimuin deiitescercl, cubarei,
cibuin caperet, sacrosque convenius baberet. Ab his,
tanquam a geiiere species, dislant Ccenieteria, qu;u
Urbi fcre propinqua sunt, ac militaribus viis adsita
( mulia enim supersunl ) laxioribus, sed brevioribus
spatiis dilTusa, Sacellis, scpulcliris, "^ris, atque id
: genus ;cdiiicaiioiiibus luculcnter ornata ; (jualia ferme
nonnulla quoque fueruni apud Eihuicos subterranea
inonnmenia, quie et comJitoria dicebanlur, opere
laleritio parietibus in ambitum suflulta,iiiqueis crebri
Capiiolini verba loculi cuin urnis, atqiie ossuariis ad unicam fere
esl, familiam specianiibus. > Ilxc est viri erudiii adino-
dum dc iiisce cryptis el catacumbis sentenlia, quam
examinaiulam relinquoerudiiis, qui Roin.^e liabiiant,
et agrum ejus suburbanuni iiispicere possunl. Neque
D taineii ar'iiir.j!\ Vuticulos cw.n his cryplis, vel cuni-
cuiis quicquain haberc cominune. Nam fuerunt
primo exlra p.iriain Esquilinain in unu loco, cum
conlra calacuinb:e el cryptai illai arenarix repe-
riaiiiur in ambiin Romse deinde verisimile nequa-
:

ioquitur Felix Minucius, nuUum damnum scpullura; quam excavalam fuissc tcrrara,
est, tantis suiiiptibus
timebanl ; sed ul veterem el nieliorem consuetudinem ut ibi viliorum homiiium cadavera sepelirentur; et
humandi freiiucnlubam. Macrobins vn, 7 .Satiirn. deiii(|ue aliud pulcm, ciijus diminutivum puticuluSt
sciibil', suoscecnio, id esl, iiiiperaiiie Tiieoiiosio Ju aliud catacumbce: ilic paiei, h;e vero sub tcrra sunt;
niore, ureudi coryorn defunctorum usum nuiUun fuisse. ct in looo, dicebalur puticuli, plures puteos
qiii

Ipsam cremaiii»nejn non fuissc vetoris instiluli, fuisse, clarcdoceiil Varro ctFcslus, etipsuin pulicu-
G-^ntisque Coreuiliic priinum Siiiiam dietatorem cre- lorum noiiieii noii aliud videtiir suadere. Fcstiis
nialuiii e>se, iNiaius ei Cicero iraduiil. Qniii cl Do- noial, puiiculos untiquissimum genus sepullurce appet-
iniiiaiii leiiiporehunialionein.a nonnuilis usnrpati-m, tatos esse, i]uud ibi in puieis sepclireniur homines, et
vel cadavera luissc condila, patei ex Slatii Sylvis, ilia verbi niliii miiii aiiud innueie vidcntur, quam
ubi Priscillae fnnus descriltii. Cuiiiqiie in dies magis cadavcra sciobibus ir.iposita cl lerni obruta imtiqui-
inagisque accresceret consneludo vetus, hu-
illaqiie tus, scrobesque illas puiicuios :ippellatas fuisse;-
luanior ipsis eiiaio Geniibus viderelur, hinc puto indeque Varronem ejus iiominisrationein reddilurutn
Ul GlSIitliTl C.llPERI Ui
scnbtire, (fuoil ibi in liutns (ibruehunlnr humines; ui- \ nd poulilicem Cybeles. qu»iiii iinimnni .Jiclun» fuisso
mirom l''ir;i. iit hudie i>olt:i. Si /[X\nm riallntn a|iuii nii ca|t. 50 ilocni. iNain el Terinliiiinus
, lil>, de rr«5.
V«iri>nt»in se(|iiimiir, projecla ibt fiitn' iiidavern, et ;idv. Il.cicl. iioii alilor lo(]iiiliir: Qii!U?qiiud ei xunt-
locun u puliicendo tlicUis; \d quod ciinni roslustdocol iiium ponlificein iii unis nuptiis ynic inid sit,
slniuit.
Verliis l:\iKl.ilis ni<»ilo sujjjiin^ehs: Qnalis (nerit lociix, iieqiiaijuain verisiniib^, esi. imperaioroin Hoinaniim
qiin nttitc caditvera projici iulant exlra portain E.nini- poise inlellitji ; et si vel Flaininem Diulcm, vol aliiiin
linam : qUiV ijuo t ibijiutttsiereut, noineii cssc factuin jionlilii cni Tcriulii;)niis
ponliftcem inaxinnim appel-
Vttttculi. Ei lain .iCliiGalli. (juain Fc.niI verba dncoro lajii, cum diiere dcbuissiM sinnmnm, uli lecil PiMj-
viJenlur, (;:i(J:\ver:j uo )|indejii tuisse lcira obniin, dcHliu.s, C(<n'lonaiiduin illu I iiuii esl, Hiinc auioni
sed uiniinn projocl:», siccaiid:i el (onsiiinenila per regcin scvculi vocil. uoii (iiiia ciln)ic()rui,n piiiiccps ol
afrpin. Ccrlo hoe (iniul plaue Horal. lib. Sal. 8, i iiiipucraloi' erol : sed (}uia caput qii:vsj siiperslilionis
iilii iiortos M ecctalb. i|ui iii txiiuiliiii el Puliculis genlilis, ijudiii pu;o persarH/Kyii (iesignari ; cl niillus
ttifrunt, describll ropugu;ili(), si ijuis intolligerc velil poiiliricein, vcl
Fjjiuiiioiii (^ticnidiiii, ')ui in Afric;) erat iniposiliis
A.SI iiuporiunas volueres io vertice arnndo
Terrel lixa, vol;it(jue iiovis considere in liorlis.
sacerdoiibuji, vcl (jui .s^icerdos, sivc iioiitifex provin-
Huc priiis uiiijuslis t-jecla cndavi^ra cellis ria) eral.
t.oiisorvus vili purLiuda locabal iii iirca,
C.VFIJT XL.
lloc inisert? ilcbi siabai coiiiiuuiie hopulcliruin^
l';ui(()l.ilio S.Mirne, Noinfiilanoqiic iiepoli. Vestalem famuiam Viriiiiiem... Eleganler fumula
Uilli; ppd''.s iii finulo, iroceiilos cifipus iii agruin
_ dew vocatiir, qii.o ilii consecrala osl ; ul llecaLa* i|e-
Hi'Jc (Jakil, li.ercdcs inunuuioiiliiiu nc soipierelui'. »* dca apud Val. FJac. vi .'502 , :
Niini; lic(!( KxijuiUis liabit.iro saliibribus 3l(|iie
Ag^jtTo iiiajiricu sp:ili,tri, iiuoniodo irislcs Moqiii! illo. ni:ii,'istram
^lbis iuforiuein spoclabant ossibus a^riuu. Sealiet, cl raplu famuUc dolmsse puijeiido.

Nani inilo discimiu priino, scrvornm corpora cs lilein VI , 045 :

arcis, i|ii;e locabintur, ejccia : deindo, inliin;e ple-

Faniulainque ferebant
Lis ibi etiain fiiissc S(!pnli;l)r:i; el dcriitjii , iissa cada- Pliasidis inlo;iso ucwiuiaiuain criiie parenles.
veniiii (lisporsa iii eodoiii loco jaiiiisse <|n oiniii:i
sii.kIlmii, iniilia cad;ivcr i eum iii locuni esso projecl Riirsus vij, 5bC :

c\ iiiill;*, vel levi tcria oI)riil:i, coiiibiisioruinqiie furle

Mox famulaj monstrata seges, qua lampade Phoibps
reli(|ui.is, 05S:i nempe ci cineres, noii fiiissB condil;i,
Sub deciina juga rcelauietit,..
sed iii :i;;ro rclicla. N.ini el iislriii:e publica! ibi fui!-
jiint. Porpliyr. :id 01. v. Ilor ilii notai in regione yEiiomao npinl Knscliiuni, v Prepar. pocla vo(\Tliir
iiiigeris, quw esl exlrn porUn EsquiUnas, solila fuisse \lvji7'7)v Orca7:f.>v,q lia illis sacralus quasi est : inio Fly
paiiperuin corpora vel comlnni, lei projici ; olC.oin- pcrborei ,'vel 'lay-or 'T-£r,(5()oir,)v Apolliuis Qif,u-(,jv di-
inoiilaior a (.'rifpiio cdiius, iioii niodo puticulos ciiiir Pindaro Olympiad.' iii', quia eum prj-cipue C(>-
vocal fessas, atque Jta soiiloiiliam moain piaiu! liniiat: lobat. Oratut; suni famulwVencris apud bcliolia.sl. Sl.a-
veniiii eiiaiii ilii fni^so .•ciibil ustriii.nn piiblioani. lii ad lib. ii Tliob. (itiod ncscio quare mniaiiim eal
A puti-ii, ail, fossis ad sepelienda cadavera paupriuin Biiriliiiis; ideinijiie noiucii laiidein datiim osl anima-
lociis diclut est yulicuH; erant q":«Mleonmi jussa ovoquobanlur uii aper Ca
liic eliain ustrinic pii- Q j''',"''. ;

fc/i(.u'. Hos igilur pH(irHi'o.s arbilror iios possc ap|)( lydoiiiiis , Ovid, viii, Mot.im. -1^1.
l;ire 6cruh'S, fosias, vol B-lgico idioin:ile cuylcn,
Esl infeslae fainulus viudexque Dianx.
groeven. (Jii;e oiniiia si aliis displicueriiit, cgo ccrtc
cniiiiniiu luanus iradilunis sum, si melior:! fucro jNoc aiio nominc voiiiobani aninialia diis peculiariler
ediKlns. coiisecrata ; (|uoni()do oycui, 7:zrj^iY.'/Jn[jc/.;, el wzvirTS-
Sinemore, sine exemplo... Nonio igitiir Au^usia, f.rj; , Ajiolliiiis Cco«rovT£,- ap|)ellaniur /Eliatio n ,
5f ;

riiorluo imperatore inariio. aliori ad lioc us(|ue tem- VI, 19 ot xij , -J. llislor. Aiijmalium.
piisiitipsil; id (|tiod ex lii^luria etiaiii pal<>l satis l\on miiius Auguslw pro,riiiia. M csi ,. qii:ie Tquc
superque: nec oiislal Siaiilii Mcss.irma, iNoroiiis orii Angustae, :ic altera,
f;imili:iri:> seinpor cuin cju:e
i'\or iiliima, (|ii.iiii quidein Oliio malriniuuio ilesii- o:i agebat. Ncqiie eiiim puio , to ;;roa;iHirt respicejo
navoral, lestc Siiet. c. 10 Vit.i; ip>iiis $cd ilbnl, : :id ^r.i.liiiii ali(|Uom cop;j:ingtiiiiilalis , qiioinodo lie-

iiiorle inlerveiiienic, contracium noii fuit. Voiiim qiiciilissinie iisiir|iaii!r ; qnia vocos non ininus respi-
|ir;ecipuo notandiim erudiios exislimare, Torliillii- ciiuil fimili irititcm , ciijus incnlio pr.ecedii.
iiuni Iradero hxliorlal. ad piidiciiiain rap. I."5, iinjie- Nc litpidibns obrualnr... Jiidcus neiiipe, ciii \)(^p\\-
raioios, inpole poniilices nia\imos, socuiiibis nnpii.is liis ,
proptcr falsuni ,.
qiio;l (liclurus eral, loslinio-
cx loge iioii poiuisse adire. Fluminica, ail, univira iiiiim , eiai inresiiis; el biiic ;eq.uilalciii :ic diligen-
esl, qua: el Fliiininis lex est. !Sum duo ipsi Ponliftci tiani Jiiiiicis ironicc laiidal Laccintins, euin,qui (|iiia

maxiino matrimonia iternre non licel, qnod unque lc^lis iiitain gravi caiisa csse dcbobal, (lofendcbal ab
ri.onogqiniui gloria esl ; ol lib. i, ad iixor. c. 7 .Sa- : iiijtiri;i populi,
leidoiium viduitalis ei cwiibnlium esl upud natinnes. *
Quw inssus Foric liaec ila supplcri dobeiil,
Pro dinboli sctlicctwinuluiidiie, regem sivcuU ponlificeiH jussiis II uidla bcsiiii, vcl a jndice neforin, vel siinile
iiiutiniuin rursus nubere iti-fas al. Jo.niiios Aiidr;i;as (|iiid; iinx loriociiam iiKsliiis disiingticieliJi", comeji-
iJ-jsiiis cap. 2 disscrl. d(i poinir. max. vcioris Uosiiue tur initocenlcs , el duci jubenlur-

priore locu rescribil, jamcum ipsi, elc, iit il:i scili(;e), tluercnlur. Niinirum dii.K illiC nobilcs fft'iiiinx ,

rclaiioneiii, quan» to iSain liabet ;id pr:,'!ccdcnlia, qu:e Jndienm icfollebaal. Ft il^ apiid Fu<el). vjii, o,
tolloicl: dciiidc regem swculi explicil, qiii suniina niiliies le-jiiiius piigiiis cocrcuisse Cliristianos , nc
poiestate iiiter elhnlcos erat, lioe esl, inipeniloroin, loqiioioninr, iieque dicerei)J,sc iicc sacrificasse, ncc
({•li pontllic:ilii inaximo fiingobalur. Scd loi siiiil sacrilicaiiiros ; qiiod etiani repelilur, oip. I dc Mar-
imperaioruin exeinpla, qui plures iixores li:il)iieruiit, lyi ib;is P.il:esliii:c. Ileos aiUeiii ei tiiii-iiiilos propric
lit vel necossc sil dicere, eos legoiii sprovisse, vel el absoliitc dici dud, qii:tii(li) ad carcereiii vel locuiu
aliler huic loca inierprelari debero, ina\iiiie ciim Sii|iplicii dediicebanlur, noiissiinuin csl.
iiii-|iiaiii icgalnr poniilici inaxiino, libora ropiiblica, [iene, l\\\\\\ frcqiioiilus in
iniriuv. inscriptioiiibus
hccimdas nuplias fuissc inlcrdiclas. .M:illfi:i igiliir velusiis, (|iiam inaiiiiiin ab iixoro. el uxoroni a ma-
viros criidilos scqiii, iiiii pcr punlificcm ntaxiinuni rilO bene mereniem, bciie mcriliim, ct inerilum nomi-
inlellif,'iinl Flaininem Dialcni, i|!i(;iii mnxiinuin, iiompo nan , eaiiiu; loqiiendi forin;» (icutiles leslabantur amo-
Fiamiiiiim, (iuemque univirum liiisse, inciiioii;c rciii crtiijiig:ilcni
o^andal (jellius x, la. Rcforri iujc ciiaiu ^ossel fortc Proinoii vnliiuti modu... Varie coiiaulur erudili
 :, ;

m SUrXAL IN im hL MORTUiUS flCRzJf.vlvT CAF'. XMf 550

bnnare imno locuni c^a, us(|iif! dinu alii i.priiora (iro-
; A (lynoscH , /i\'>..\-.' Je)>rciienuii , stutaui ei imucjines in
iciaiil, eoniin vcsiigiis iiisistens scriliondum pu!o venii; et cap. "ii , {M'r Siaxenlii ei M.i\irr.iiii irruuiines
Promoti mUilari modo insiructt , nl veliles et sagiltdrii ,
simul locutas , fioo widenlur ali:i; quam pict;f in cly-
proseijuuntur. Nccessaria milii \ideliir inserlio parti- peis posse iiitcllii^i : ijij.aiiii)iam pro!>e s,ci;!iii, ip.^-cqiie
rnli' iil ; quia non dicii milites prosecnlos esse no- , adeo ddcuerim , vweiti niingo dc signl? ctiajn vel sia -

hiles ill.is sed promotos inslar velilum ei

innlieres : tnis ex inarnioje aliave maioria factis usiiipari. Slc
s:igitl.ariorH(n armalos. Promoli siint oKiciales judi- E/uscbius de Hcrculio |t>qa<;ns vki , 3, scribij. Tij £:7t
ciim , ad gradum ali(|nein promoli , ut patel ex I. ij 'ziy.-nyfjcf.fj/ot.; y.c/.i '}.-Jo^!.t.iy.:7K^ licjccias fnisse; Ct cjc^jiai
rod. Tlii-odos. ad 1. Jul. dc Anibilii; viderique poiest han<; in reui iocus eiegans apini euindcm ix, Ijl ,

Jac. Goihofrediis ad 1. ii ejnsdem codicis de Faisa Uislor. Ecclcs. Cov.^iV.i ''. icvi eip : zhjly,j «'rrov z«t twv
Miinet;i. Qiiod si pr.cier promolos militari modo instruc- «VToO TTaiSoiv xaTii ttc/.cjiv ivrlxti^ro TroAtv : Hed et imfi-

!i)s affnerint veliies et sagidarii , commode, zo ut gincs vel piclurw, quoi ipsi lilem^iiie ejusl lofjniinr de
(iinitli ,el pio veliles cliam lcgi milites, polesl; qiiia Wasiniiiio) honoris causn posita. /jir singnlas prope vr-
id si se<]inmnr, non miliics dicuRlur mililari modo bes visebantur, fdi^L' e mbinm dejicui^ conlrcuiwaiic sniit
inslrncli , veruin prometi fuisse, alioi inutites rrddiKe , obitiernlo nigris coloribu.') vnliu :

Nec adnllero... h\&~v.i\ nimirum, qui falso coi^am feVO|0f,«VTWV Ts" QlJiUr.ii a~f^GOl ilg T»// «VTOO T/.;jl/)v (J£KVcU-
jmlice pcr (ormenta inlerrngaius, confessus fiicrat, "ZilV.llV.-J rU(;v.-'jX'jl? flTC-iOLIi-JOt. (TVVsTiHrjOVfj ; &lalii(C fjno-
.se cnm n61)ilibus foeininis rem Iialmisse; at(]n.j it:i que quolfiuol lioiion$ ejns cmiS'i creiia: fherant, dcjecKs
sese ipse adnlierum lecerat et lircc verba docenl ve- : siinitiler ii«iue cimtritw. Ul Ijacl.iniiuj iinurfincs ft stfi-

rom essc, qiiod capilc pr;«cedcnti narral, -nmjVffs Xa- i

tuas ,
i!;i Euscbiiis (iislitii'Jiit yfjo.'j,(/i (tl v-jnr^iu-jzc/.^ :

/mrt* afficlo adullerio damnatas esse. Caitei lun obser- ifna^ininii(|ue aiias dciraGiias ci if«io jilisa.s, ajias voio
»an(la poeiia , ([na adnller ei adnlteia affecii siint; iiigro col/ire obdiiictas fuisse sorijnl; inox(|ue iiarrai,
eam neippe capilalein esse. Lege Jiilia poenam adul- Maxiinini liberos nllbno suppircio a Cicinio essc allcc-
lcrii reli'g:iti<mc:n , el ex b^ge Conslantini ^ladio in loS Jj mfi y.rA r«f fiurjtMy.-^; tip/jc r-tt; re ij iri-juit. v.t/.i
:

cos animadvcrsnm seniiunl dociissimi Jiiris-

fiiisse, ysacpKi? (>cvaOi(7swc Tren-otijTo zojvwvoyc : tinos illfi jam
foiisulli. Sed ciim lex Coiislanlini. qnos esl \\x, cod. imperii , el dedicq.ii(^}(is , vel consecrationis , in tabulis
ad I. Jnl. de Adiilt. lata sii aniio Christi 520, b.Tee picits feceral CQiisorles , WJ; lociis iile vcricndus esi.
vero accidcrinl .•»niio 512, seqiiilur, lianc poeifam ty Ilaymo viii, 4, Ijistor. Eccl., priora
iia rcddidit :
raiiHi M:ixiniini ingenio adscribi debere ; vel pffinani Jpsius vero tyrfinni ii)iqijines sculptas vel picius jiree- ,
,

c^ipilule-m anle Constaniini iegem in aduilerc-s fnisse cipitari jnbenlur, vel atro fuscari, aut coloribus obli-
slatuiam, terari : quae versio lamcn, iiii ex Craecis puiel non ,

salis felix esl. Ad pjcturas pertinent crnnino cjypci,

CAPUT XLI.
qiiibns depicli imperatores. Siiel. Doin. c. a.")
iii

Sena- :

In (luosdam Syriw solitudines. Qiia in Syri:e parte lus adeo lcetatus est, ut, repleta ccrlaiim turia, scaJas
liie fueriiit, difiicillimum sane diciu esl cum rcgio ,
eliam inferri, clijpeosfiue el imutjines cju<i ('h\ cit, inia-
jlla loiiee laicquo sese exlcnderil, ei ma;^na liabuei it giaes in cl ypcis depiclas) coraiii detrahi, et ihidem $olo

dcscrla. Anctor vit.ne Damasi nnum eorum memorai ti/Jicji juberet : qni locus nos docel , cl) peos ilios i^i
F.o aiitem tempore, fjuo B. Daruasus Eeclesice prweral, panetibus curiaj, altiore loco, fiiisse suspensos j et ifi-
B. Ilieroiuimns vir fnlgore scientiw et i^ancta vila lau-
,
'e non immerlto Lactantium el Sneionium scribere,

dubilis , in ea orieiitalis plaijm solitudine ,

qme Stfrifm i^aaijincs detractas fuisse. iSequc aliler ioquiiur Jnsti
jitnctn iiarbariiV finc deterrniuat ; iibi forle Barbariam nus .xxxviii, 9 Tiaic populus slatuas et imayines ejus
:

;ippell;it Aribian^, vel n^giones, qiias Saraceni inba- dctraliil ubi simililer staiuw atque imauines distin-
:

bitiibaiit; ipse cnim Hieronymus ila loquitur in Vita giiunlur; id quod eiiam lacit Veniileius Sjiiurninusjnris-
P. eremit;!^ : Inea ereini parte qum juxta Syriam Sara- ccosuilus 1. VI, D.adL.JuI. Maj. Mod(;sl., i. vii, § 4
,

me monaclios ; el solum Barbari-

cenis iunyilur, vidisne D. eod. et Suet. Ner- c. 2i, quoniin VenuleiasiJa lo-
cuni atque adeo Barbariam sigiiificasse eo tempore
, , qiiilar Qui staluas aul imagines Impcraloris jam cou.-
:

regioncs Romauo imperatori non parentes, notmn secratas conjloMrint, aliiidve quid siinile aduii.seriuf,
cst. lege Jutia mujestalis teueniur. IJinc disfimus, imagincs
MilHarem ae polcnlcm virum... Id est qui magna coiiU;iri poliiisse, id est , ciypcos in quibus iiijpcra- ,

valeiiai aucloritaie m^ignisqne hoiioribus vel digiii-

,
lorcs piugebaiilur, ex auro vei argtnio ssnpe lacijos
laiibus erat (niialus; quo sensu etiam c. Ib, potentis- fuisse; qiioinodo clitpeum aurrum Claudio senatuiii iij
simos eunuciios dixi.t. curia collocasse narrat Trebejl. Pollio d,einde, sXa- :

luas vel imagines imperaioium solemniier collocaJa.s

CAPUT ^LIJ, el consecratas, coqiie modo sacras ac religiosas fa(>
Senii Maximiani slatua;... Id est, Herciilji, qiii , et t;isesse ; nini, tcsli; M;irciano, lib vii D. ad L. Jnl.
niocieiianus SENioiiKS ACGiiSN vocantur pai(. 178
, Maj. § 'i Severus et Antoninus Poncio rescripserunt ,
:

Insciiplionuoi Grutcri; et ipsiiis Maximiani Herculii non videri ccntra muje.stutem fieri ob imagines ('.a'saris
niimmus iMscribiiiir, i>. maximiano. beatissimo. sen. nondumcousecratus, venditus.HcO .'lac oc,c;isi(iJie inler-
AiJG. SiatiKC autem eorum qiii exuebanlur imperio, rogarc erudiios (>i<t..v.i, qicim pulenl
placcl, ijii.iiii difforen-
fiiisse uiiit;r(;ii-
i^uicii:, itiisat:
.,.•,.3

dcjiciebaiitur; undc lioe rebellionis initiuiu Irciiucn-

,

© liam int<'r «y«/.p«,

z/./jXjKvScti-vTK, alque iMer u ruj.uuro-oi.o-/
ter. Vide A. Marc. siv, 7. et «VJptKVTOTiO!
:oi'>j. i'oiyPiiis in Excerptis dti \ ii t. el Vi-
El imfifjines cum (juo piclus esset, delraliebantiir.. tiis, pag. I4<i8, Ed. ult. ea distingiiit, iibi do l'riisia
Mnx idem narral Laelaiilius Et quia senes ambo «ir : Mcei)Iioriuni spoliaiitc loquitur : fiVvAijo-: oi y.ui to-J.;
mul pla-umque picti eranl. Hinc snspicio niilii oborta, (/.wpM-jrug, y.ui. ru AtSjva ti^v c^^.oljxurotv; SKituag deo-
levc hic iilcus lalere, (|uod stiblaium elegauiissimum rwn iminortqlium spoliayi acdiripere cvepil , uii verlil
dabit sensuiii. Disiinguit igitur Lacianlius inter.s<«- crudiiissimus edilor, qui iBmfcn noii iKicrprelutur
c\ m;uiiiore, ;cre, auro , ;irgciilo, aiiave
tucis., qii;e /iOtvK Toiv uy(/j.uLurr,rj i^itcr «v-
, nec qu;e diircreniia
maleria diiriore crant liict;», ct imagines qn;e in ta- ,
(jfitivTiz; aiquc Ei (cite ego
uyu/.y.aroi. fuerit, doccl.
biilis vel ciypeig depicKH!, in templis, ciiriis, aliisijue iiullam ralioiiciii invt/iia! possum, curPriisias spolia-
locis piiblicis, dedicabaiilur : umle pulo lcgi debere, vcril t;inium, alqnt: adeo absudciit j.iOiJu ayaA- rw
Et iimiyines cum qnoque pictus esset dcirnltebaulur. , l/.u-r.yj, rcliLlis argenieis ei forte ani eis nisi dicamus :

Hiccad Uerciilinm pertiiicnt scd ipiod sc(|nilur, : siatiiascxpretiosiortj m.Jl.;r!a J'aciasPcig;ii!iuni fuisse
a:gre habuit Dioclclianum el qniu smes uinbo simul , depoitaias, curri r»ojlisagios iliorum iiiv:iderei; nam
plerumfjue picti erant; inde eliam cjus iinaijine.^i, uon >/f/tvo: V6)v £<'/5'Xuo<.'.^v indicare vidcnliir, aJia etiam si-
slqtuw, qiitid iiolaiidum, dcpoiiebaiitnr mia cum nua- iiiiilaci';i codtiii in ioco fnissc. l)islin,miit igityr Poly-
ginibus Herculii. Sic cap. 44 , iiitcr staiuas ct ima- liiiis i}'«"Ap!<To; oiliiue u-jorjiu-jru,; coriiaKpift ariiliccs
jj'iiies distinguit Constantinus Maximiid perfidium
: qiiasiplane JiversosnobJseJibii)elS.cholia5WA Xheonjrj,
 Ii5i CISBERTI CUPERl 55%
a»l Idyl. 5. V. iOa. AJo Si fam npv^iziku; . tov ftfv A aliiiscsl, (ini 1'oinjieii lempori) Iloii»* lloniil, el (|iicm
spov iv5otavT07rot6v tov 5s viwripov iyolfia-
, inale Loydius, ilormnnnns , cl Morcrins conrnudunt
TOTTOtOV. OVTO» 3i iv STTC AlJ^tJTOio-J TOU ^aO^USWJ, ITeOC ov cuni statuario nobili, ei cui iribuunl opera memorala
^rjctv 6 ©loxpcTo,-. Errabo forsaii , si sitiliiaiu «yctXua- Plinio xwvi, .->, i|u.c vciiisiioris oinnino sunt. Dein-
TOTTotov ileonini, ovSjOtavroTrotov vero hoiniiitiin sigiia de illc Praxitelcs iion luit slaluarius , veruni calator
fuisse. Seti tainen illud vidclur ali(|iio inodo affirmari urgenli , qiicmadniodum patcl cx codeni Piin. xxxiii,
posse. Nain non inodo Suidas aya>.uc<T« inlcrpreiaUir 1:2, ei Ciceronc lib. i de Divin. qui euni lamcn noii

Ta Twv Oewv fi£;:*>-,uaTa vernm eiiain lias voces ila dis-

: appcllat argenlarium ; uli non satis caute facil nupe-
Uiiguil Pausaiiias lib. i. p. 31 Kat &;&iv Eiprrjr); cr/aX- : riis Inierpres, adduocns niox Ciceronis verba cum

lutTa xicTat xai 'EaTtdii , avSoiavTE j oe oaXoi t6 zai A uto-
>^uxo» 6 TrayxoaTtaTTT;;. Necjuc lanieii asscverare veliin,
vel ipsuin Pausainain, vel alios auciores Grajcos ,
hanc seniper dilTerenliain ohservasse ; scd niliilomi-
nus arbilror illos qnaiido b.is voces lani clarc dislin-
guuni ciiaincredidisse.eas significassc res a se invi-
cein divcrsas ; ouin ca^leroquin salis riiisselinemorare
oyaWTa vel av5ota'/Tci>. Hcrodolus eiiam i, 131 de
Persisloqueiis, conjungilayait/aTKxatvrjoJf /atiSwtiouf;
undc baud vandin arguiiicnUini duci foric poiesl
uyu/.uu-:a diis fuisse attributa.
A6Tr./'a;,A;;oi/iniietOio«i/«j,occurritinv()cibusA"7a).|ia
'An6yXu-jo;, et AO?ivTiof illaque oinnia jinigil in voce
;.
pnore, ubi liaec verba, x«i To-Ttv uyodiiu BSuvy^uTfi;
if>vu.uiaicA>; h AvTtoxsta, reddit iiilerpres, Lst eiiam An-
liochia: simulacrum vaslatiouis
ac abominandum : ({uod ceric nequaqua^n
poicbt. Nam piiino scribenduin esl iv 'A->Tt6/£ca, vcl
potius A'-moxo;; idcsl, in ea voccoccurril illud siinu-
lacrum; el in voce A"-/rioxo; Suidas memorat Anlio-
cliuniingressumvssc Sancluarium, alqueincu crexis-
se ^ptov xui iiSco^ov ^Si^yyaa iprjfiwo-iwj, id cst, sta-
luani alicujiis dei, el proculdubiu Juvis Oiyinpii, cui
teinpluni Ilierosolyiniianuin sacrabat (|uae staiua
erai abominatio vastationis. Ei «ya).a« ordinarie pro
siatna deorum vel beroum poni solcre, docei Eui^ta-
lliius ad II. A pag. 45G n«^at6f Si Ttj ypufsi ovTwf
: :
"Aya/fia o\t rjv^rfiu; t6 6iwv vj U pwwv, hCiJ.u xotvwf ; iJ
esl Antiguus quidam commenlatur ita scribil, Siyuliiu,
lioc loco non signiftcat, ut solel , deorum vel licvonm
staluam, sed in genere usurpatur. Aliam lunge diUercn-
tiam iiiler ^oavov, ppizu; Cl uyuiau , slatiiit Ainino-
, culius et Galerius, impcriuin rcsumere
inagna iiiicr argenlarimi el argcnli calalorem fuerit
difleronlia.
Viginli annoruni felicissinius imperator.Karel. Vic-
tor Diorietianuni imperusse viginti quinque aunis scri-
bit : sed proculdubio f;illilur ; elaunos , quibus iinpc-
rio dcposilo privalus vixii, ctiain nnineravil. Nain a
Christi 505, purpuia se cxuit, murlnusque esla. 51-2,
uii claredocel Ualuzius; adcu ul audicndi non siut
Zozimus II, 8, el Suidas iii voteAtox/£Ti«v6f, qui .scri-
bnnt, euin annis taiitum iribus posl abdicalnin inipe-
Apud Suiilam uyul^a. riuin vixisse. Sed quid Trisiano liet, qui Viciorein se
" Ciilus, Dioclelianum posl impcriuni deposilum super
luisse scribit annos noveni, l. iii, pag. 525. IIoc si ve-
ruin lorel, jain idem Viciorscribcrc dehuissei, eum
iinperasse annus viginti nuveni. llxc, ul upinor, ver-
el soliludinis manifestum ba anle oculos habuil vir cruditus, Vixii annos sexa-
verum esse (jintaocto, ex quibus communi liubilu prope novem, eyil.
Lucus cerle liic diriicultales suas habct ; quia si to-
luni Diocletiaiii vilani inspicimus, pigs quam novem
annos communi habilu, sive privatns vixit. Putabaiu
nonnunquam scribi debcre quadragintu novem, et ex«
iritani fuisse notam numcralein priorem ; quibus si
addantur viginti aniii impcrii.jam vixitannos octo el
: scxaginia. Scd Viciuris vcsligiis insisicns P. Diaco-
iius, lib. X exlremu, meinurix' niandal, Diocletianum
vixisse annos sexaginlu octo, c quibus post imperium in
communi liabitu prope novem exegit. Signiiicanler ad-
dii, post imperium ; ;ideo ul nuniiulli vidcanlur cen-
suisse, Diocleiianuin per lut annos vixisse, postquam
sese purpura exuil, qnod taiiTcn verum esse non po-
tcsl. Noluil aulem Dioclelianus, liccl id suaderent llei-
unde eum :

nius ; illuilque scriljilcsse t6 ijio-fiivov ).i9tvov rj iAt^/civ- e^icgic laudat Eumeninscap. 15 Pancgyrici Conslan-
Tt-x>v, sculptum, ligneum, vel eboreuni; allcrum oior- lino ilicli : < At cnim divinuin illum viruin qui pri- ,

lali simile, CBneum, vel ex simili materia factum uycuuu niiis iinperium cl p:irlicipavil, ct posuit, consilii et
vero porinum, sive lapideum ex lapide poro (cujiis facti sui jion poenitet, ncc araisisse se putai, quod
Pliiiiiis iiieininii) vel ex alio marmore factnm simula- spoiite transcripsil. Felix bealusquo verc, quera ves-
crum ; adeo ui aya/ua ad marniora rcstriiigal ; qiiod
tia lantorum principuin, colunl ohscquia. Scd et ille
si verum, pussil videri Polybius \i6au twv uyu/.y.uzuv niiiliijugo fultus iinperio, el vcsiro tegitiir laetus uin-
sinipliciter posuisse pro statuis marmoreis, iiullo re.s- braculo, (juos scit ex sua slirpc crcvisse, el glorias
pecui habito ad ir/u/uuru ex alia pretiosiorciiuc ina- yestras sihi jusle vindicat. Iliinc crgo illuni, qui ab
teria facta ; quod aliis, quihusplus olii cst, di^cutien- illo rucral fraier ;iscilus, puduil iinitari huic illum ;

duin relinquo. Theocrilus Praxiteli, qui cx Scholias- in Capilolini Juvis lcinplu jurassc poeniluil aon mi- :

ta'sentcntia Dcinetrio rcgi a:qualis lial, tribuil cra- rum, qiiod ctiam geiicru pejeravit. k

terem. Fame atque angore confeclus est. Alios narrare,

Dioclctiaiiuiu essc exiinctuin murbu aqnx intercuiis,
alius vcnenu, Suidamsuspendio; alios ipsi lingua; pa;-
i?T»» Ilfa^-.tlXm;. . . .
dorein, et ex laucibus erunipeiites vernies, ac sanicin
qnicraler ciimscul|)tiis et figuris exonialus fiicrit, vi- iribucre, iioi;il ad lioc cl ;id cap. 1, prcstantissiinus
(leaiit crudiii, niim ;iliqiia iiitcr<iv5jit«vT07rot6vet uyul- baluziiis. Sed ad c;ip. 50, obscrvat idcm , Suidara
fiaTorrocov differciiti;i iriiic possit invcniri. n;irr;irc , Diocletianuin a Scnalu jugiilalum essc
iVKliie ita u-/uy.uuro-o>.o; e;sel ccelaior, qiiia Scho- M;i\imianum vero se suspeudisse, qiiud ccrtc meino-
liasles observat Praxiielcm jnniorein craicreni euin ri;c viliu adsciihciiduin csl. IJnde auicm hxc Sui-
fecisse. PraxiielcSslaiuarin3el«pX«toTipo; vixil Olyin- das hauscril , igiiuro scd noii meinini , qucm-
:

piade 104, teste Plinio xxxiv, ^, qui cjusdem etiani qnaiii Velcrum narrare , Diocletianiim vel .Maxi- ,

opcra rcccnset xxxiv, 8, et xxxvi, 5. Sed nuni is De- inianuin jiissu scti:ilus jiigulaium., sive occisnm
meini terapora atqiio Piolcinxorum prinioriim, sub fuissc vcruni consiat, Ilcrculium liberu niurtis ar-
:

qiiibu<> floruit Theocritiis ^itligcrit, iioii uliquc cons- bilriu ipsi a Constantino relicto, siispendio viLiin
t:it ; lierique poliiil ut aliiis ab co Incrii, quciu Tlieo- nnivisse ; iiiido opliine ei convenito Si «TTiTrvt^aTo. Alii
crilus cralerein c:el;»S5ccanit. AUjiiciia ay«).:i«TOTroi6; incmori.i; maiidant , Dioclciiamim //.c/.viiTa, furore
essel calator ; et aya).iiasighi(ical /.uu.iiTzi.i^M/., 7r«v i^' pcrcitum obiisse, uti cx Euscbio, et oraiKiiic Consian-
t» Ttf (c/u/j.i-ui v.uX '/ui-pii. '.
al contra u-iopiu; de signis tiiii apiid cuindcm,
el Chrysostomoin or.ilKinc dc S.
vel slutuis solis usurpari solct; vcl
st:iiueiidum esl B;ibYla, Ilcnricus Valcsins. Eiischius vin, 15,
iiijlat
Praxitelein vixisse usi|iie ad Demelrii regis tempora, scribil, Diucletiaiium pust |ierucUi viccnualia in diffi-
ca;lasseeiianiupcra quxdam ; vclConiatam paslorem cilem morbiim , voo-ov oOx aiciiav, incidisse, et de
illiiis menlionem inlroduci a Thcocrilo ,
f;iciciilein raenlis si:iiu dcjecuim hiissc sed non narral eum
:

qiiia m^igiia viri rama eral, et iit cxiirimercl pastoris obiisse fuiibunitum ; et Cunstaniiiiiis, c. 25oratioiiis
liiiiplicilaicm. A Praxitele auleiu veicri lon;^o (iivcrsus nicinoiiaj mandal, Dioclciianum 5ta rfn af'/s6(rvy/3f
 ,

Siia miJE IN Lin. DE MORTIBUS PF.RSECUT. CAP. XLIV.

6>.(/Av, ob vllium insania;, vili quodam clansum domi- A Dioclelianuni iii jEgyplo npud Ale.xandiiam cepis.se
ciliu poenas dedisse : quoii oraiorieni.igis, (iiiam veic et interfecisse Acliilleuin, qiii pnrpuram sumpsorat.

diciUMi esso, persuasus suni; et (juiciiuid sit , Con- Addit Orosiiis eiim crudeliler vicloria
iisuui esse,
slantiiiiisn()iini(Mnor;il,euni iurore correpliiin oliiisse. Alexandriam diieptioui dedisse J£gypliiin iol;ini ,

Clirysosionius, faieor, (esialur Diocloliantini fy.ay5VT« proscriptioiiibus caedibusqiie foelavissc. Quin iiisu-
periisse seil poluit rlicloruni more rem e.xagerarc ;
: per Alex:iiidriam videlur caslcllo coercuisso; ii;;iu
poliiit etiam ad inoibum, rujus Eiisebiiis memiojiein Victor, episcopiis Tuunuiiensis, ita loiiuiiur iii Chro-
facil, (piemiiiie (lescril)il Liclantius, c. ,'7, digiium nico : Exilio mitlilur (nimiriim Viclor) et carceiis
iiiteinieie. Neque enim (icrsuadcfi possum, L:iciaii- ca.-ilelii Diucleliani posl prcetorianum carcerein irndi-
tiiim.ohliliniim fiiis-e iueiuoria! et poslcrilaii con- lur ; et lioc .'\lexaiidri:e accidisse paiel cx scinieii-
secrare fiirore percilum obiissc
Dioclolianum si , tibus : Tlieodorus, unle fali episcopi Africani,
Victor el .

hoc veriiin foret; scire ille reni omneai poiuil,

el de carcere ejiciuniur, et post disputaliunes in pvwio-
ulpote illoriim lciiiporum a:(|ualis. At qui tragicos rio continuas dteruin l.S, ad aliam cuslodiam monnsle-
incritosinie pcr.^eciilorum exitus descriltit , narrat rii Tabenensiolarum, qnod est apud Canopuin, i2 uiil.
lanliim Dioclelianiim in odiuin vilw dejectum , el procul. urbe klexandria., mitiuniur. Hoc iiioiieiuliim
iib

proculculuni injuriis , fame atque angore confectum esse opor;*; pretium duxi, quia hoc in libeiio tolii-s
fuisse; qu';e verlta nibil aliud souanl, qiiam, iit paiilo Diocletiaiii inenlio occiirrit; pnloque scrilieuduiu
anle loijuilur, ivgritiidine duplici contccium morien- apud Victorem e^^e , curceri caslelli Diocletiani post
dum sibi esse decrevisse ; omniaque, iiua; lioc capiie pratorianum curcerem traditur : quaiKjiiani illitis

nairanlur, evincmil, Diocletianum dolore et angore, " ict;ilis Auctorum laliiiilas ad nornnin reiligi iicqiia-
qui t;iiitiis fuil, ul el cibos rcspuerei, vilani finivisse, quam possii.
aique adeo, queniadmodum Vitlor loqiiitur, niorte CAPUT XLIII.
consinnplitm esse per fonnidinein volunlaria ; q\m
scilicel, ul sequiiiir, siispi?ctabal neceni dedecoro- Conslantini sororem... Unde Liciiiius apiul Photiimi
sarn iindeel venemim bausisse diciliir. L;iclantius,
: iii Aeii.; .Melrotihanis ei Alexandri, pag. 14U7, vocatiir
cap. 17, morbo, iii queni posi peiacia vicennalia iii- ett' u(){}.fri yxuSiioi Kwv(7T«vTivov.
cidil Diocielijnus , scribil , eum demeniem faciuin IJiriu.ujue inuujihes simul locantnr. Niiiiinim in cly-
esse, iiu ul cerlis lioris insaniret, certis resipisceret. peis iioii seciis ac Diocleliani el Maxii!ii:iiii Merculii,
Sed sese balicre poliiil, diim niorlso ai;it;itiis
iioc ila cap. pr.ccedenli, ubi videaiur noia. Sic iii niiinmo-
est, uii iii multis lioiiiiiiibus observ;itur poliiit illud : rum varioniiii uiia p:;rie binorum iraperatorum vul-
eliain per aliquod lenipus, imo pcr omneui rcliqiiain lus sa;po juiiclos videmiis.
viiam durasse sed laineii vari;« res, atqne adeo
:
Quasi nccem patris... Kecte addit quasi, quia eiini

mois ip-ia , conlrarium vidiMiiur suadere. Noliiit iion amaverat viviim ; ei Heiculiiis ieceral qu;e
cii

eiiiiu resiimere purpuram, liciH Merculius et Calc- (•erl(! aiiiorein omnem oL revereniiain susiulissent,
rius id eiim rogarem enixe; illisque sapienier res- uii palel ex cap. 18el28. PraHexius igiuir aiiiioiuiii
pondit : llliniiin Suloiuu possilis Visere' oleru uoslris fuil pater; iiec aliani idi caiis;iiii a Maxenlio arhiiror
manibus iiisiiLulu! Frofeclo nunquam islud tentandum coiisccralum fiiisse Herciiliiiin, iiii nunimi ie.st;iiitiir,
judicaretis ; qiiod C;iri!Uli accidisse non absijue ,
(jiii inscripti sunt, uiio. m-vxi.miano. se.\. oi'T. roKT.
ralioiie cxisiimat Baliizius, ad cap. 2'J. Scilicet eo a iicijiie euiiii piitn, hdC atium, quuii fiiium locisse.

Galerio M;iximi;iiio acciiiis eral, ui qiiod aiite uon C Senein tiunc intcstabilem... lla eincndai, me liaud
leceral, pnesenle iHo imiienum Licinio darei et ,
inviio , Baluziiis ; ;ilii discordiinn intestabileni dici
ciini eo de suiiim;» l\tpublic;i, et de creando Lici- inalo c.Kisiiiiiant.
nio imperaloie, id iiiiod doeet clare Vicior, coii- CAPUT XLIV.
ciliiim liabcrel ;
quod ulitiue non lecisset, si ille
de meiilis statii fuisset dejectus (]uibus addc Eii- ;
Quod reaiionsum acceperat Maxcntius quiiiein
iropium scribere proeclaro eum oiio comenuisse. iniiiosimulaveral sese Clirisli;inum esse, ies'e Eu-
Nanaiio auiem Conslaiuini, (luamvis rem scire po- S(d)., VIII, 14, sed postea satis superque docuil se

luii, videtiir cJm niica salis esse capienda. Naai non anile^ Ceniiliiim fabiilas amplecii liocqiie eliain ex ;

puto euin.de inorie Diocletiani io(|ui vcriiin iii- : accepfo responso ab oraciilo absqiie dubio, et ex
nuere laiiiuni hiinc ex iiiorbo demenlem iactiim
,
consuliis libris SijbllHni^ paiel. Sed iiriirinii , imo
deposuisse iinperium et iiiclusum viti domicilio
, plusipiaiii miriim, Lnctaiiiium iiihii narrare de sce-
pamas dcdisse peiscciiiionis; ei deinde iion vile lioc leribus ejus , libidino, Magicisiiue ;irlibus , qu;e
fuit domiciliiim , vel £iiy.o;T«yp6v/-,Tos ovatitl; : ;ist iii- omni;i gr.iphice dcpiiigil Euscbiiis, vui, ii, illiiisque
geos spleiididiimqne palatiuin, uii saiis superque vestigiis iiisislens Ii;iyiiio, viii, 2, P. dnicitiuis, lib.
Sponius, loiigiori vila dignissimus, iii lliiieraiio os- undecimo, et Poiiiia SS. Patnim s;(piiis laudaia
leiidil. Qiiod si quis lamen Dioclelianuni post de- apud Pliolium. Quin el ipse Auielius Vicior leviter
posiium iniperium, modo sanuin, modo menlis nun ibla laiigil Ilujus nece iucredibile qnnnium Uetitia :

coinpoiem, per lot.im vitam fuisse censcal, insania;- gaudioque Senalns uc plcbes cxullaverinl, quos in
qiie omnia adscribat, qii;e narral lioc capiie Laclan- lantuin affllctuveral , uii Prwionanis ccedein vuiyi
lius, nullus (iiiidein ego repiignabu, Videtur tauieii ^'quondaiH unituerit ; primusri'ie instiluto vessiino tiu-
niihi s;ai3 i.igins pocna fuisse, ;eslu;uiicm, edere ininnni specie pnires uratoresiiue pecuriiam conferre.
nolenlem, suspiria diiceniem et miberam morlem , prodiqcnti t^ibi coijcret; ubi non inale eriulili rescri-
linienteni, aiig(tie, et, iiti hiisebiiis, lib. viii, ex- h[i\i\,ninneyuni specie : sed iiicaiile advooaiU Slienas
ircino Scribit, ij.ciy.pi, xai £7ir{)vv7ro"aT/j ro toii (Tw;J!.aTOi Aii"Uslo(H C;iliuid:>; oblaias. Nani j)er luunera inlel-
obire. .Aiqiie ila cii;im Maxiini-
(itT^tvjiK, diein .-uiini debenl iudi , spc(:l:u(ila, (pia- edvm de-iliiiaverai
lis,'i

nus ac fugalus, angore aiiiini ac nuHu

a Liciiiio viclus
confugil ad inortem. Caileiuin, nescio undc bauserii
Jornandes Dioclcliaiium in Cappudocia dcfunclum
esse;ei piilo eii;iin, non absque laiione enidiiissi-
niiim Baluzium redarguero Vietorem , ipii narrat
Dioclctianum miiiaces litteras Ciinslaniino el Li-
nragiiihca, eoipie noiiiiiio peciin'as corra(ieb;il et exi-
gchat i!iiiiieiisa>. Miiiius est efain P. diacouuo iii
n.irrandis criidelitatibus cl hbidiiiibiis .\iaxeiilii : ad-
dilque ;igros rclictos esse, ct ouiiii sliidio araiidi
serendiiioe cessanle, magiiam fameni Urucm alque
;i omnia lnca invasisso; qiioe conveniuni iis qu;o ,

ciiiio accepissc, el idco su^pectaiilem necem d(^Je- M.ixiiiio i)a/.;o adscribii Lactanlius, c. 57 el 58. No-
corosam venenuiii liausisse. INam ([uamvis, ul fero farios iiisupcr .daxonlii iiioresdepingil Auclor iiicer-
.semper, Victoieiu seqn.ilur P. di^iconus, lib. x, cx- iiis paiiegyrici Co;isl;iiilino
(iicli, c. -l et c. 1 i, uUi

t.i^eiiio , noii pulo taiiieii L:iciautiiiiii pr.elcrilnrom eum ri/issimwfJi liominem, stultutn ac nc(juain uni-
iiisioriam, qii;i; maxiiiie not:ibiiis foro! iu nananiia mid vocai ; nociioii Nax^irius, cap. 51, qui oainiiio
Diycleliaiii morie. C;eierum, :td cap. 9 oiiservu videalur.

IUtkol. VJI. iS
i5S
P(triturum eue, ii Toleruri poicsl : lorie i^-
iiieii excidit t6 te, et scribi debel, periiuruiu esse se
si
Ue Mauris alque llalis... SciJicel iii Africa Alexaii-
der iiiipoiiuiii arripueral sod vicil euiii UuTus Yo-
: laniia oliam iiilit, uli Steplianus de Nicepborio me-
lusinhuj, prxreclus pru^toriii a Maxeiitio iiiissus,
, morat. Dio, lib. xl, et Strabo., lib. xvi, meininerunt
lesiibiis Aurelio Viclore, t:tp. 59, el Zoziiiio, ii, 15.
Ilic autciii Alexandor viiieiur obsciisus luisse iii iirbe
Tirta. Victor: Tum per .\fricam sacerdolium decrelum
flavite (jeuii, Cirtie(jue oppido, (fuod obsidione .\lex(in-
dri ceciderat, reposito exoritaloiiue nomen Constanlina
indilum ; \d esl, quod o^ipiduin Nuiiiidia: v;ist:ituiu
ei dircpiuiu fuerat, cum iii eo obsideretur Alexan-
der, i)ui piirpiir tiii suuipserat. Poiuii etiaiii ilia lida
iiMiisissu Iiiiperaioribus et obsessa aiqiie eversa
, liis: Poslridie vero (Priisiis), copiis ad Nicephorium
luisse au Aioxaiidro, quia Zn/iiiHis scribit euin
priino coiigroasu victuin, captiiin. el iiiux straiigiila-
liiiii ruibso. Prioreiii laineii soiiieiiliam anipioclilur
Trislonus, l. 111. p. 4<i0, uli ox liis ejus verbis pa-
tcl : Les(\uels ( \'olusinnus el Zenas ) eianl detcendus
*^
en .\lexandre dh la premiere rencon-
.\fri(}ue, defirenl
Ire, el lc poHrfuivirent fnijanl de si pres, (/«'//s luttrap-
perent dans Cirla quHs prirenl de force ct sou-
, ToNtxr/^ostov, « x«r:v>;</3j, reslitiiorct, rospoiulet ille,
duin Ceiningiereni. (^\i\cqmd sit urbs vaslaia re-
siirroxil, el Conslaniina! iioinen accepit. Vir erudi-
lus ad Viclorciii Auielium noiai, eaiu eli.iiii diciani
fui>se Niceplionum, quod ab .\lexandro .Magnu ibi
insigiii parla victoria illuslris cssct ; addilque eain-
dein yisibenam Conslanlinam iii .Nolilia Iniperii ap-
pellari. Sed .\lexandor Alagnus nuiiquain .\rricaiii
vicloriis poragravit : doinda JSicepliorium luit in Me-
sopotomia propebldessaiii, teslibusSiepliaiioeiFlinio,
v,i4,quiillu.l abAloxandro.Magiiocondiiuin fuissetes-
tatur, vi,2(i:7*i vicinia Eupliratis Siccpliorium^utdixi'
vius,quod Mexander justii condi propter loci opporlnnila-
/em.Si .Vicep/ioiiuni, quemadiiiodinnSlopliaiKis.oleuin
seciiliis Suidas scriiiuni, Constuntinx nonien luiil, vide-
tiir so(;ui, eain ante vocalam Amidam fuisse, el Con-
slnntina: noinen aecepissc a Constaniio, Conslaniiiii
lilio,cum adhuc Cxsaressel; qnii euiii.Viiiidam
iMaj^iii
mulaio nomine dixisso Constanlinam claie lostatur
.\niniiaiius .Marcell., xviii, 8 et 9, qiiod tainon erudi-
lione prjeslaiiles viri iion videntiir aniniadvorlisse.
Siul ut noii hogo yicepltorium, quia id Iradil Stoplia-
iiiis, dici poluisse Conslantinam : ila cerle iiiiiit coiu-
inune liabcl cuin Amida, vel Constaniina laudala
Marcellino. Nam IS iceplioriun^ siliim fuit
tcin, iiti Plinius ei Plolomaius, v, 18. Sed
doceiil
Amida, vel Conslaniina Anuiiiani fuit vicina Nisibi,
Tigri imposita, tosie Procopio, lib. i, Porsic. vel per
fossani ex Tigri ad eani pervoniri poloiat, uli apud
Aminianum iegimus; qutbiis addi possuni. qu:e nolat
Bocharlus, vir suiniuus, pag. 21, Ccogra|). Sacrui
adeo ul Stc|)liaiii verba iiiliii cum Animiani iiari';ili<)ne
comtiiuno habeant. iNisibi vicinam esse hanc urbem
palel quoqne ex Xolilia, quii)|)e iii qii:i vocalui- ISisi-
bina Consianlina, forie ad ailerius, ve! aliaruin in eo
Iriclu Conslantinaruin difleroiitiain quaruin una, si
.Stephanuiii sequiniur, fuil yicephorinin ad Kupiira-
leni sita aiiaqne loiigius inde reiiiola iiiArabi;i Pe-
; lam, maxime a .Micipsa, qiii eo Graccos colonos de-
irxa, uli p.itet ex snbscriplione concilii Coiislanlino-
poliiani ,
qiiaiii cnin codico caiioiium a
edidil illiistris Polielicrias, ct in
Iron episcopi memor;iiiliir, Elpidius Dionisiciisis, Clii-
lon Constaniiniensis, Lranins AdratenUs, vel Adra-
nensis, et Severus Sfupolitanus. El quaniiuam Con-
&laiiiius nuinoii illius mnlaveril, laineii volus cliain
relinnil Prucopius apud Photium nicmuriu; iriaii-
; et
d.il, .\11asta3iiimperalon.i lempore Ainidam a 1'ersis
fuisseobsofSiin ejusipie iiicolas liiie Excorplornm
; a niari posit:ini esse, idenlidein afliriiians : (|uod ul-
vocari K',/yTT'/.vT'Atov5, persuasus suiii. Nam Siiepho-
rium lioo loco iroii po-so inlolligi, clainni c>;i.le o.sl,
qniu inde Daras petiil Cliosrocs qiKeoliani iijii jnope ;
Nisibiii, ei ab.Vn^i^lasio iiiipoiatore dicla csl .\imsl(t-
tiopolis : iiisi lainen h;cc oppida luerinl valde viciiia,
ct alleruin .Amidce, ;iltoruin Cunslanlinee nonieii tnlc-
lcril. N.iJit iii laud;ita snbscriplioiic rcccn.^cnlur cpi-
GISBERTl CUPERI 35C
\ iCop\proi)incia: Meiopetami^B, Muras Amidensis,Jol>in
nut ..Einarensis, Uatlies Coustanlininncnsis : quam-
quani noii dilTilcar Balhen altehus urbis poluisse
esse ejiiscopuin, qu:e Constaminw iioinon in .Mcsopo-
etiain Nicephorii; atijiic ex hoc patot iiliid circa
Carrlias fuisso, Jovemque ISicfphorium quein niemo- ,
iat Spartianus initio Hadriani, ab ea iirbe nomen ha-
bereconseniKrudili; dubitavitque vir maximusiinalia
urbs lioc nomine sil Jovein titmen Nicephorium a
:
loco dici censot. Si;d iMcepiiorium ia\l eliain locus,
vel vicns prope IVrgamum, innllis lemplis oi staluis
deoruni illusiris. Poiyb., in Excerpl. de Virl. el Vi-
addiictis, teinpla omnia vastare, delubrauc statuas dco-
rum, ac imagines spoliare ac diripere cwpit; rnili|iie
simul luciis coiisitus ab .Kumoiie rego undo rh :
Nr/ry^popov «/tq? memortU Siiabo, lib. xiii. Palol id
r, eliam ex regis .Maccdonix' responso ail T. H;iniiniuin,
apiid Polybiuii)., lib. xvii.Namcum legis Allalilogaii,
C. 2, peliissent ul to T>ij- A^ooStr»?? tejCov «zi^/c.tov /«t
,
cap. t) : Sicephorium el Veneris leinplum, qiue sunt
,
vastdta, cum nequeam aliasininleqrum resliluere, plan-
tas el liorlulanos niitiain, qnibus locorum cullura sit
futura cura;, el Ca;sarnm arborum incrementuin ; qua-
lia narr;il eiiani Liviiis, lib. xxxii, c;ip. 55 ot 54, ubi
Veneris tempium simililer a lyicepliorio disiiiiguilur.
Ilinc videor ariirniare posse, lucuin a templo prima-
rio, qiiod potuil riiisse Jovis Nr/r?y6/30j, noineii acce-
pisse, el. amhiiu, vel Trzoifiolri, coinpiexuin luisse Ve-
neris aliorumquc deor'i;ni toinpla. Diodoriis cerle
Siculus, p. ii9i lixcerplorum, niemori;e mandalPhl-
lippuin evertisso ri rzpi t6 Dsy/aaov Uf,u, t6 tz Ncy.i)-
5t6o«ov t:o),vt«).W5 y.v.~z<7y.zj7.(T^VJ0v, y.v.l t' a).).a y).yy«ff
£;)^ovTK 6«'jotc<?o(/.;v«f ; el iteriiin, pag. 557., Prusiam,
bilbyiii^e regein, spe capiendi Allali fruslratum, t6,
r:p6 rr,i 7r6/Eo),- zifxfDo; t6 x«).ovaiVov Nl/.r;^6otov, xKt Tov
Q vsojv ci)rru|»isse, /.c<t tov,- «v^otavTot?, /at t« twv (^-wv
tov.-M, y.xi TO TTSjOtoo/iTOv Tov 'Ao"/),»37rtO'j, et de-
y.'/7.).ij.r/.
niqiio t-pi 7t«-;t5i:, tenipla omnia diripuisso. Quod si
qiiis igitiir Joveni Niccptioriiim hinc nomen habero,
eumilenique iia appellari, quod Vicloriam manu te-
nerel, (pialis Ireiiuoiiiissime in Grdiiconim ct Uonii-
norum numisnialis conspicilur, censeat, pcr me id
ad liuplira- cerle licct. Sed ut ad Aurelium Vicioiein rcverlar,
noial insuper vir eruditus, Straboni Cirlam per V.
scribi, el V'i)//(i)j, ab Alexnndro condituni oppidum
memorari Marcellino, lib. xx. Iii edilione Casauboni
KtoTa scribilnr, quod leviusculum esi : verum Virta,
ab .Vlexandio Magno coiidita, nihil cuiii Cirta noslra
: cominnno liaboi. iioc fuii sita in AlVic^i, sed in exire-
iii;i .Mosopoioinia, uli vel Ainmiannin inspioionli paic-
bil. Ciria autem Ariic;e, Constnnlina po^loa dicia fuit
urbs olim celebris, liecjnm quondam domus, procul a
mari sita, tCiie .Mela, lib. i, cap. 6. Ct Slrabo, lib.
;
xvu, eaiii etiam loc;it iv us^jry^Mu., urbcmque scribit
esse munilissim;iiii, el optinie omnibiis rcbus instruc-
duxit. Eain poslca sub Aiabibiis flornisse, suo tem-
Pitliu.:o resiimio pore cclcbrein fnisse, (^onsianlinduque iiomeii reli-
qiia Pr jvincia: Bos- iiero, iradil muttis Loo Africaiiiis iii Dcscri|ili()iie
Alric*; idemijue inihi lostaius esl Legalus inipera-
loiis Marocci, qui noii ila pridem ad pi';opoleiites loe-
deraloriim Dolgaruni ordines missiis luil : ijri)eiii
magiiam, ainplam, splcndidis antiijuisque uidiHciis ol
niunutnenlis, qua^ iiiscripta siinl liltoris iiicognilis
(
gruicis pi'ociil dubio et latinis ) reforlam, et loiige
liiiium eliaiii Siraiioiiem ei iMelam iiariaie modo vi-
diiiius. Sed siiuiii liiiliat vaido Sallu-jiiiis, urbemque
ni;iri vicinarn laccie vidotiir, c. 21 U. J 11^.-01 ih. Itue- :
rim Itnud longe a mart propeCirluin oppidnin nlriusque
consedii exi-rcilns : quuj (iuomodo coiiciii;iri queanl,
ogo vix video, cum et hodie Condamina loiige a mari
sil rcmota, nec duplex Cirla \a Alrica luoril; licet

S57 NOT^ IN LSB.
illiidarbilredir Danapus ad Augusiiiii cnp. 69 de Hae-
resibus : quod miror etiaiu oci urrore iii Sirnboiiis
indicc, ciiin apiid ciiiii nibil lulc icgauir. Et qiiia pa-
ruin baic urbs cogiiila csi, uoii iii;^i;iiMu lue libi, !ec-
(or, rein faclurmn existiiiio, si eilypuui cjus apjio-
nani, quem debeo amplissinio Wiizio reip. Amsielo-
daineusis consuli, queuique cum viro illuslri com-
iiiunicavil iion nemo, qiii per ires iii ea anuos dura,
at posica Tuueti spleudidissiaia loriuua, iicci Cbris-
iianus foret, usiis est.
Cousiaiitiua igitur montis prope inaccessi vertici
imposila, qui muniiur insuper lapidibus 10 vel 12
pedes lougis, i vei f> lalis, roluiida, cl ejusdem fcre
ac Roterodainum maguitudinis est. ./Edilicia pio geii-
lis more el gcuio parvi momenli s-iinl sed rudera
el columnae marmorcs, quaj p;jssim a fodientibus
terram eruuntur, perlissima iudi^ia suiii oiim illa
splciidida et magnifica fuisse. Qwdia cliam fueruiil
Leonis Africani lcuipore. JEdificia, ail, pasim iump
luosissimovidere licet ; (iiiale sunwium esl lemplum,
dvo coliecjiu, iria aul qualuor momsleria, aliaque id
(jenus complura. El bic iocus revocal mibi in meuio-
jiam urbem eam luisse olim metropoiim Numid!.T.
Ciinon couciiii Alileviiani 86, De Archivo el Mairi-
cula Numidiai : Dein placuil oinniius episcopis qui in
hoc concilio subscripitirunt, ul rnalricula el archivus
Nutniiiia', el apud primam sedcm sH, et in Melropoli,
id esfy Constaniina : de quo Canoue muliis dispulat
Saai. Petitus, iib. iii, cap. 1 Yar. Lection., cui adda-
lur oinnino Ludovicus du Pin, vir cerle erudilissi-
mus, Wssert. Historica i de aniiqua Ecclesia Disci-
plina. Distal Constanliiia Tuueio 45 vel SO, Bona
20 vel 25, ct Aigeria 70 miiliaribus Cermanicis ; qui-
biis faciendis ab uliima profeclus iirbe quatuordecim
impeudii dies is qui bicc cuni Wilzio commuui-
cavit.
1. Turris alla, ex quade nocie iucernae dcpendent
ardeiiles.
2. Casiellum ad luendum exitum veieris
j-
quam solam urbs
, , • .
adiri poterat, m
.
media urbe ex-
siructum.
3. Via, vel iniroiius urbiS rupi incisus, lam lalus
alque aitus, ut eqiiis et c:imclis per eum in urbem
ascendere potuerinl. Nuiic sordibus rcplctus est, qiiia
gravenimis onus incolis iiabcbatur alimenia plurimis
liicernis dc die el nocle ps :cbere quippe sine quibus
; Lactanlium, si aliter se ilia piane baJicrenl. £t ipsi
hic adiius nullius usus esse poterat propier te-
iiebras.
4. Castella, vei duplex ^xitius murus turribus mu-
nituii, et defeodendi adiJus causa extrucl«s in exte-
riori eraiit du^ porl:v!, qua; ducebant obbqua via ad
un;(m, qu« in iiilcriorimurG erat,poia)n»; per quam
porlam ad iniroiiuiiiin iirbem rupi incisum dabalur
adiius. Fuisse duas vias ad uibem Leo Africanus tra-
dil : SunlCjue du(B lanlnm vive urcliimi(B, quxin nrbetn
ducunt : quarum hwc exoriente, illa vero ex occidenle,
palet. Portas quo(]ue habet maximas, ampUwnuis, aUjue
eleganles. Sed «ijTo^TTrjv noster suo tcinpoie lauluui
b.iiic memorat; et uisi situs obsiarct, binae bic vi* ad
biiiasexieiiuris iiiuii poilas ducere potuisscjii.
5. iiodieriius ad urbeui aditiis, qucin Ture;»! ex
ruiuis veterum a:dilicioruin fccerimt ; sed qui adeo
difliciiis esl, ui pcdibus taiiium uii, iiou aiitem equo
quis vcbi possil adeo ut Turcre ct incola; necessc iia-
: El arbitror i\m absipie ratiouc ccuscre ciudilos ;in-
be;(iii de camelis et cquis dc.sccnderc, eosque ducere.
6. Casiellum, quo iiovus aditus dcfcjidilur.
7. Ualiica aquue calida! corrupla fore , el in quibus
nuiic pauperes corpora sua purgant, niulicrcsijueope
cerli i;eiieiis teir;c, (pi;c vim ciiiis lixivi obtiner.
qu;imque tofill iiouiiuiuil, liiica vesliiiicntJ et alia,
rcdduiu nilida. l)e bis balucis lo.|uiiur procul dubio
Lco < Ad fliiiiieu quibu.^dam gradibao dcsccuditiir
: vidisse in c«;lo
fupi iiicisis; iu ipso aulcm numiiie domus (|U;\;dam
esl rupi quoqiie sic iiicisa, ut teclum coluiiiii;c ct ,
muri uiiam lantum elficiani partcm ; bic Conslaalinai
niulieres panniculos abluerc soient. Esi quoque huic
, ,
Dli: M0RTIB13S PERSECUT. CAP. XUV. a58
A oppido viciiuim quoddam balneum aquae calid.c, qii;e
inicr rupes lluondo dilfundilur.
8. Mobe aqiiari.e, quas e.Ksi.ruxoruiil Maiiij a Ca-
rolo V cx Audalusia ci Grana.la ejecii.
9. Eoiumdeiii Maurorm» borti ci viridaria. Leo
Africanus « Habel lluvius, qui in ea planilie iineicr-
.
fluit, borlos ulrinque feracissimos, si rccic cclurea-
tur. 1
10. Calarracles » quem facit fons pio^je (irbem
Orieniem versus exoricns, et muliaiu viiu aquai eji-
ciens; qui urbem, qua Sepienirionem s|icci:ii, cingit,
et monimcnli locoest,atqiie in profuudam admoduui
vallem magno cum slrepilu sese efluiidit. Lco Afr.
« Rupibus altissiinis ciiigilur: buic fluvius Surct^iriaie
; siiblerfluit qui et rupibus cliam ciaiidiiiir, adto ut
,
fluvius profundissimus «na cum rupiltiis uliinque
,
quamdam praibcal.»
posilis, Constantiiiii; ceii fes.sam
11. Rivus, vel fluvius, qui ex fonte prxdiclo ori-
liir. HiEC omnia, uli paiet, fere conveniunl : sed mi-
j, rum Leonem non facere mentionem aditus in urbciii
veteris; nisi forle eum inlelligat jier (iradus rupi ia-
cisos, per quos ad fluviuin dcsccndebaiur. Scd iiicc
suliiciant.
Mauris... lUi eliam in excrcilu Severi fueruni, ct
procul dubio cum reliquis militibus ad MaKciiliiiiii
u-ansgressi suiit. Zozimus enim, 2, 10, scribit Seve-
rum St« Twv MauoBvc-iwv zccyuikrM-j vcnisse ; ncc nu-
rum, quia exerci'tum Hercubi babebat, (jui, testoEu-
tiopio, bettum in Africa prefli^javil domiUs Quinque- ,
gentanis,et adpacem redactis: cl iios Mauross insuper
aiixilMaxcniius unde dicitur , suum proprium de
;
Mauris at<}ue Itaiis cxcrcitum nuper exiraxiase.
Maxmtiuni miliiespra;vttlebant. liaud obseure indi-
cat Laciantius , inilio non salis fclicitcr pugiiasse
CoHSlantijnum : at contra Eusebius, ix. 9, narral euia
piimam, secundam ei terliam aciein !.yraiini vicisse,
el ita accessisse ad uri)em Romam diiiiioaiurmu cuim
ipso Maxentio. Et queinadmodiim cx paiict;yiico
.
Coiistanliiio dicto patct , primo diiiiic;ilum siib ipsis
Alpium
,• ^^f' P^'' C jogis, cap. 5, inde iu canipisTaiiriuatibus, c.
e, leriioad Veroiiam,c.8, landeiiiqueadl^onicm.-ilul-
vium;quaminremeliam videri|ioteslNaz:irJus,cap.l7,
21 et sequeniibus paucgyhci sui. Aique ita Orosius,
VII, 28, mirrai Maxenlium sa'pe nmliis pra:iiis faiigu-
lum tillime ad pontem Mulvium victum et inlirfectum
/b7's«c. Nequetnmen puto inlia memoria! maudatmum
adslipulatur Politia SS. Palrum, apuil Pboiium, |>,
1409, qiiippe ubi diserte narraliir Conslaniiiium ,
cum permovere nou pe»ssel Maxeuiiuiu ut a per^ccu-
: lioiie ab.siineret
, bello cum agressum essc; ei priino
haud procul nhfuisse qnin succumberei : y.'A <7\i!J.7:).v.y.zi;
p.iyjn, Ta rpwTa f;i£v k'^'fjg '/ivsTat, t6 Iv.^il-j zo -.^Trov,
iitiCra)ca sonaiit; el indc de cruce iii ccelo vis;i vcrba
facit, qiiomodo rem lcre eliam narral Laclaniius.
Quimjuennalia lerminabunlur. Qn\d de boc luco seii-
tiaiil erudiii viri Baluzius ct Pagius, vidc in ;iotis ad
bunc locum, lector, ei pag. 248 Dissert. Hyp;iiic;e; ol
inde disces ambos censcre, scxio imperiianiioe.\acio,
D iiicunte septiuio, Maxenlium occubuisse. Firmat illa:u
seiiieiitiam auctor Paueg. Coiistauiiiio dicli, caji. U>;
El cousmnpto per desidius senio , ipsum diem naialis
imperii sui uUima ca'de si(jnarct, ue septcnarium illuui
nuiaerum sacrum et religiosum vel inchoando violuret.
iium sexlum imperii vocari quinqueiuudia, (juia pri-
mo illiusaiiui die ceiebrabai.tur. Sed non vacaiiiaiic
iii rem diligcntius iiiquircre; lolamquc baiic dispuLa-
lioiiem iis rclimiuo, (|ui tam in Galliis, quam ilaiia ,
summa cum eorum luudc illi iucumbiml.
, Vommoniius in (jideie... Laclaiitiiim si seijiiimui'
cerium csi Cousuuiliiuim vigiljuitcm lioc signiim uou
scd nolo maicri.im cxainiiiarc, qua;
:
a tol cniditisvirisc.vcussa esl; lu videErcd. Spaubc-
mium, aiiliquiiutis ecclesiaslic^e pciitissimum viruni,
iu Introd. Clirouologica, el Jac. GoLliofieduui, ad lib»
I, cap. G- Pliiiostorgit. Scrii)endui» aulem ia sequcri-
559 GISBF.UTI rnPF.RI m
libus, iiii tiionui obiier atl Disscrialioueiu de Uiiliuue A *'• |>1;hk'; noc puio rcm laiUi cssc , iii propleren iios

qu;uii priiicipes ex iiuiiiinis c:>pere possuiil. C/jm/uHi criiciare vei taniilluui debeamus. De monogr;inimato
in sculis nolat ; iJ Csl. Chrisii iiomen, quod cxpriine- anlcm Clirisli in nummis expresso agi; illusiris Dii

banl pcr ilu;ts priinas salniaris vocis lilleras. Non ali- Fresne, Niim. 24 dissertalionis laudala;; (\\}x iit ele-
ler luquilur PruJeniius conlra Symm. gantia siint, ila tanien noii piito cnm saiis recie ex-
plicarc gcinmam in qua illiid cerniliir, el sinnil le-
Christiispiirpureum gominauli texlus iiiaun»
gitiir Sal. Do. n, Alex. Fil. luce. Neqne eniin illa
Si^iubai labarum..,
iillo niodo referri pmest ad Alexandrum Mainin;ca;

iil esl, Chrisii nomen, Ciirisli inonograinina. El si filimii sed ad Alexium, quo noniitie varii posteriori-
:

LjcUimiiim soqiiimur, fuil illiui ad liiiiie inoduin biis ifnipoiilins imperaloresfneriinl. spoctai; el LucE
composiium ,
quoiiiodo sa'Cu!o IV, T) seqiiciili- seque coinmodo seiisu oxpoiii potest LuciiBiT, iil iia

biisqiie. Cliri'iiani)Ssi;inas>eobser- ^*^ v:iiBaro-

siniul qiiasi voia suscipianiiir pro Alexio imperalori';
lilio. Qiiainquani nec Llget respiiain , quia illiid in
nius iii Aniialibiis, el Gasseiidus In I Noiiliam
aliis niiinmis apnd Ciioiilinm oiiviuiii esl. Prxiorea
Eccles. l»iniciisi>. Nt'C nlitcr occurruni priiiia; diviiii
in .Maxcniii niimmis cerniiur Clirisii monogramnia,
noiiiinis liller:c in nunimo .\iiasiasii apud .Vrscliola-
pag. 277, sed
aiiiid eiimdem
iil veriiin fitoar : ,

numducem. Tal>. f.xvn. Alii criKein, ego vcroChrisli

inihi noqiiaquam
vcnsimile, ejiis niimi.smalis divi-
fit
iiomcii facio; nuia Clirisius, iiiiu autcm criix, luuiidi,
iiuincliaracteremindiium vel impressiim fiiisse; et, si
«luiper gltibiim designaiur, salvalor est. Poluiletiaiii ralioiiem temponini inire placet, uullo id modo iieri
iiionogranima illud lale tuissc ,
potuii, cum in ipsa illa acie, in qua primo Constanli-
B iius signum hoc praecedereexereilum jussil, perierit.
Puio igitur decepimn esse Chourmni, ei id Maxentio

qiMa simililir ii; iiiimmis Consiantini exprimilur et

* ,
adsciihere, qiiod fccil Magneniius, cujus nummos iia
sigiiatos fuissc consl:it, docetqiie saiisilluslrisMedio-
barbiis, qui et aliiiirr niimmum Magnenlio iribuit, quem

idem Choulius, p. 187. Maxeiitio ,Tssign:il. S^ulaveram

quia Euscbius, lib. I, cap. 25 de Yiia cjus, scribit pri- ab illii&iri Du Caiige etiani Delioriim nummnm lan-
iiias Chrisli iiominis lilieras fuisse labaro intexlas dari insignem isto monugrammate, eiimque suppnsili-
/t«(Tou£vov ToO p y.x-:v. t6 {/£T«iT«Tov; quamqiiam et tiuni esse ceiisueram sed nuiicilomum animadverlo,
;

lia;c Nciba de priore ligura, quam opiiior Lacl:i'iiiiiin vinim oriidiium nihilaliiid significare, quani in gem-
iimuerc, possinl rorle interpreiari, ciim liileia Gixca ina (\\\Ji super capiii Jovis exhibel Chrisii mono-
,

P, si eain mediam linea scc:it, sil decussata. Certe a gramma, cerni capita Jovis, Apoilinisel Dianx, iili
rei veritiiie aberrai piane erudilus Disserlalionis liis- illa orciirrunt juoi la in niimino Dcliorum apud Golt-

loric* de Visione Cimsianiini auctur, ct iiiale arbi- zium, Tali. 18, qiiare liic mc qiiideiii projicrassc nimis
iratur, vulgarem circnmllexi acceiilus nolam adliibi- libeiis Inhens coiilileor. Qiii aiiiein faclum sit, ut divi-

lam £uisse ad hunc modum ,

num iltud signum Jovis capiii sit imposilitm, diflicilc
admodum diciii est; nec cerlc hinc mc extrico. Nain
inscriplio addiia Vivas in Deo F., id esl, Feliciier,
clare indicarc vidctur hanc gemmam a Cbristiaiio

quod non opus esl muliis refeliere, cum certus sim

* Q scuiptani fuisse : nisi dicamns deorum capitibus ino-
nogramma et Inscripiionem postea adjecisse Chris
tianuin qucindam, igiiarum lorte (|uorum capila fi-
renl. vel ut rem prolanam iia quasi iii sacruin usnm
virum illiimseuientiam suam reliciuruiii. si nunimos converteret. Nolaiidum autom monogramma in nuiii-
iiispiciat, vei in hmcce notain incidat. Finem hic fa- inis occnircre, qni non modo ante Conslanliiium, ve-
cerem iiisi adjicere placerel ea ijuje ad iiluslrandas
, riim ciiain ante (jhrisli advcnliim saliitarem signali ,

crueiiim nmnuilaruni formas ad Columbum t6v jixa-

sunt. Nam Scaliger ad Kusebinm, elHnperlus iu ora-
zKotTr,v miseram. quia nolis ipsius inscria suiil. Illae lore liislorico Ploioni;i i Apionis laudani numisma,
igiiiir ita sese liabent. cnjiis iii nna area ccrnilur capul cornihus arielinis
ciim diademate; in altera vcro aqiiila ungnibus ful-
nien relineiis jiixia esl cornu copi:e ; infra pedes ali-
:

lishicc nola; in ambitu nummi irro.VEM.UOT BAEI- ,

AEQS; el iioiamessearbilr;iniurXPHSTHPlOX
illi lianc
oracnli Ammoiiis, Cyrenis, (|uariim ille rex eral, vi-
cini. Vellem e(|uidein ejiismodi ul nummum inspi-
,

ceie possein (|uippe qui cerle inler rarissimos ha-

,

bendiis esi ; et, ui illam inlerpiclaiionem iion respuo,

ita iiiemini me alicubi legisse notam liaiic in .num-
niis ante Constantinum perciissis designare noineii
'^ nionctarii qnod lameii, ut veruin falear, diilicullates
Non examinandis qua» notai Caroliis
iniinorabor iis
:

de Infcrioris xvi ,\uiuis- suas liahel. XelPsimiliicr sibi fere juncl;e occurrnnt
l»u Fresiic in Disserl iiione
in nuinino Decii apnd rristan., t. ii, p. 595, in quo
iiKuis, 11. 23, sed nionebo lantum in criice,qu* nola-
legiiur
inr liilera A, superiorem lineam iraiisversain deno-
lareiabuiam, ciii inscriplurn fiiit i^Saraevf lovoai^jv;
.nlieram vero lignum cui maiiiis h. N. J. C. hieriint
BA;]^ATO,
nrtix:u : iu ea noiatur litlera B, suprcmaiii et
,
qu:<;
Chrislum in sculis notnl.... Non qiiemndmoduin
inediaiii endem plane sensii accipi debere; inlimam ,

vero lineam &igiiinctrc locum cui pedes aflixi Sal- moiiui, CliriUi efrigiem , sed monogramma. El teiii-
valoris fiiere iu lertia. quani designat lillera C, ea-
:
pore Prudeniii nonduin illiid eiiain liebat. Hym. ii,
deni denoiari sedcruces decussatas, ni vocai.t, me-
:
Tte/Ji Irif., V. 98 :

disp. |ine:n iransversie innueie loca in qwilnis clavi QuodCsesaris scis, Csesari
Doininicas manus ob peccata noslra pcironiriint , et Da, iiempe jusiuin poslnlo.
dpiiiiiiie iiltim'* 'riicis, noiatcc liilera I)., orbein snm- Ni iallor, haud ullam. luus
Sigual Deus peculiiain.
miim' refereiidiim esse ad tiliiiiim , binos Iransversi
Itgni el inlimum ad pede«> iransiixos. Ra-
ad brachia. Nisi ha^c referenda sint ad tempora Laureniii qui ,

lio haecomnia snadet, licel lempus, qno lalis eflln- mariyr obiit aiino 254. Sed nec Prudeniii reiale id
gendi cruces mos iniiium sutnpseril, ignoium mihi lacium esi, quia primus imperaiorum Graecorum Jus-
 :

561 NOT^ IN LIB. DE MORTiBUS PEUSKCUT. CAP. XLIV. 562

tinianus FUiinolmetus ,
qtii regnaie coepit anno 685, A f^<^li decimum iidem Tribuni Sexlius Licinius de de- et

iia nummi>s .signavil. Kl rerie Du Caiige ia liisseria- cemviris sacrorum ix parie de plebi: creaudis legem per-
lioiie sirpius lauilnla rejici! jDannem Daina^ceniiin, luLre. Creali quinqne palrum , qnin^jue plebis; qradu-
qiii scrii)il, ConsiaiUinMin niiinino indidisse t6t= olio«- que eo jam via (acta ad consubttum videbalur ; qnod ila
voyavji G-/)u.slo-j toO loixripiou (TTKU^ou, y.v.i QcKvSjOtzov interprelor, ut qiiiiifiuo quindecimvirorum liierinl Pa-
Xot!TToO yr^apv.y.Tripx sa/wiuWs
ij.ztol Toii tSioy ; id est, iricii, qninque Plebeii senaiores ; ne(|ne enim mihi
crncis, quodin coelu vidcral signum, Chrisliqne Dei lio- fit verisimiie iioc sacerdolium unicuique ex plebe
viinis imuyineni cuni sua. Nec pulo Cnnslanlinum Et senatores fuisse pontilices, sarerdo-
daiuiii. luisse,
SiiiicKiruin vullibus nnnimos sJi;nasse, iicel id tradal lesque ul plurimiim.constat : docetque velunusCic,
Aiidreas Maniora iii Hisloria insiil;e Corcyrse, Yene- 4ad Alt., 2 : Adhibeniur omnes ponli/ices, qui eranl
liis aiino iG72ediia, Exhibel enim nuniinuin, ciijiis senatores.
in iina arca cernilur Consiaiiliiu capul, nec laurea, Hostem Romanorum..., Ambiguum est hoc, ut ple-
vel alia coronacincunn ; in allera vero Corcj/ra sancia raqiic talia; et si Consianlinus luisset victus, procui
virgo et inarlyr siansin tenii>io, «-t palmani in vicio- dubio illuin appcilassent hoslem.
ria' sijinuin nianiiius lenens, ciim inscriplioiie kOPKT-
Corcyram faciunl filiam Ceiciliiiii,
Ponsa lergo ejus scindilur. Mulvius, ut videlur, cu-
PAIQN : (jiiani
principis scnaiusCorcyrBCoruin, iid Ciiristuni convcr-
jtis ante meminit. Yictor liac de re ila loqtjiliir : Dnm
ccesa acie (ugieus sese Roiuam reciperet , insidiis, quas
sain opeia Ja.sonjs et Sosipalri, discipuloruinS. Pauli.
hosii apud pontem Mulvium locaverat, in Iransgressu
Sed coinmiine cuin Coiistaiiiini ha-
niliil ilia 7r|50Toy./ii

bel vnlui dfinde sihi siiaviior iniponunt , qiii lalia

;
Tiberis intercepius est ; el drbilror eiim narrare de
^ ^,'.'« ^"a-n Miilvio pontc in lliivium ^^'xenliti.n coct-
credere animiim inducere •^ possunt , cuin a veritaie
dissc. Muiviiis pons i:iclus est a M. yLiniiio Scauro,
alicn.i piane sinl
Nou tesie Auctore de Yiris Illustiibus, et prociiidubio la-
Quo signo armaius exercitus capit (errum
pideus luit (luod si per bunc fuga sibi consulere vo-
:
haiic, sed aliam rem iniram, aniinasse Conslantinum
luit .Maxenlius, verosimile adiiiodum est poiilem
ad instruendam aciem, el praelium ineundiiin narrat
fuisse injiissu ejus scissum. Et, (juamquam lioc a ra-
Zozimus, u, 16, noctuas nimiruin «Tret^w Tr^flQct advo-
tione aiieniim sil , tamcn ea via Maxeiitium conatimi
lantes niuros implesse, illudqne conspicientem Cou-
sibi consulere mox iradit Lactanlius Ipse in (uijani
staniinum jussisse TKTTsuQai Tor? oiy.sioig, quod lingere
:

versus properat ad pontem, qui inlerruptus eral, ac mnl-

polueriinl Ethnici , ui alii|uid.opponen'iit visioni , h lHndine (ugientium pressus in Tiberim deliirbulur. Ce-
TovTw viza; et liinc eliam fortee-it, cur in ejus nuin-
iebral eliam Prudeiaius, conlra Sym., ponieiu eum-
i
mis coiispiciatur noctua basi insisieiis ciijiis a lateri- ,

biis siinl hasia , clypcus ct galea , cum inscriptione

dem
Sapiektia principis quamquam commode li.econinia
: Muivius exceplum Tiberina in siagna tyrannuiii
ad Miiiervam sapientiae prxsidem deain possint re-
, ,
Prscipilans,
ferri.
distinguo Cum- Et Auctor inccrtns Paneg., cap. 17, scribit niililes
Cumquerepenie popuhis... liaec sic :

Maxenlii ad primum impetum exercitus Conslaniini ter-

que repenle populus ( Circenses enim natali suo ) el edila
rilos (ugatosque, et angustiis ilulvii ponlis exclusos in
voce ila nt subaudialur erani ; neque lamen im-
/luvium abiisse pracipites. Sed Eiiseb., ix, 9, tesialia*
piobo To edebul Columbi.
Vocalis quibusdam Senatoribus . libros Sybillinus in-
Maxeiuiuin Tiberim scaphi? junxisse, ciimf|ue per
spici jubet.... Noiiiiii esl Sibyllinos iibros inspectos ponlem inde factiim fuga sibi consulerc vellet, pro-
priis insidiis periisse; id quod eliam memoriai inan-
esse a Duumviris , inde a Decemviris et tandem a ,

dal Praxagoras apiid Pliolium , et piuribu.^ narrat

Quindecimviris sacris faciundis. Et Quindecimviros
usqiie adTheodosii lempora niansisse, euiiujue sacer-
Zozimns, n , 15 et 16. qui possiinl vid(M'i. Ensebium,
ul soiet, sei|iiitiir Hiymo, viii, 5 Muxentiumque ty-
doiiiim cum vc.lcris super.^litionissacris abrogasse, ul :

et Sibyllinos iibros sub Honorio per Siiiiconem com-

bustos esse, iioiariinl eriiditi.Hoc laiiien locoMaxen-
lii jussu, non Quindecimviri , sed quidum seualorts li-
bro.^illos inspiciuiil : unde
rannum congredi purantein cum universis navtbus, qui-
bus fluvium slraverat, demergit in pro(nndum. Qiiin et
Epilome Victoris, necnoii P. diaconus tradunt litiiic
poiitem paulo superius a ponle Mulvio el Maxeniiiira
forle iiflirmari possel, vel ,

lapsu equi in projundum deinersum esse. Sed qiiyd lapsu

tanc temporis Quindecimviroi non fuisse aniplius, vel
iibros Sibyilinos consullos fuisse ab illis, quos inipe-
e(/M/scnbuni lyrannuni cecidisse in niimen, id apud
alios non reperiiur; nisi idom signiiioare censeamus
ralor eligebai. Sed pr.iis venun essc vix polesl, quia,
notnnle illuslii Saliiiasio ad ilist. Aug., Conslantini Excerpta Valesiana iii quibiis legiinns equo euni
,

proicipitaium luisse. Zozimiis narral tigna pontisnon

Magiii teniporibus id muneris oliam quindecimviris
iribiiit ipseLactanliiis, i lnstiiiit , cap. 6, Vopiscus in
potuisse siislinere niulliliidinem liigientiuin el rnpla
Aurcliano, cap. 19, Pontijices Sibyiiiiios libros ir.- fiiisse; et Poiitia SS. Patrum apiid l^lioliiim, p. 14o7,
rupiuin esse |ioiit(!m lallaeeMi, mu.ppuy-i_<7Yi; aOTOt?
spexisse ex decreio senaUis el jussu imperaioris do-
yecjiTjpx; (Tscro'^i(Tfjt£vr55-. liinc paiel salis siiper-
Alijiie
cel. Agile iifilur. pontilices ,
qua puri , ijua mundi , qua
sancti qua veslilu animisque sacris contmudi, templum qne qiiid slbi veiint Vicloris verlia , Maxentiuin
li;cc
.

ascendile subselliu laureala conslnuiie veteranis (aiii iiempe insidiis, quas hosti apud ponlem Mulviuin loca-
, ,

verat, iutcrceplum fitisse. Ille igitnr de .Miilvio, vel dc

le'^nni venerulis) manibus libru.-i evolvite ,
(aiu rcipu-
blicw,quce snnt oeierna, peniuirite. Alijue arbilratur vir
ligiieo potiiis ponieiii (liiviiim decidii; el forle Mul-
viiini ponlem internimpi ul Consiaiiiinnm ad
fecit
idem eiiidiiissimiis quindeciiuviros, ciim iniilli eoruin ,

insidias pertraherot, si transiro Tiberini, el inier pu-

eliam poiililiccs essenl , noliiliMri t.onnae puniijices
giianiliini, vel ante piignam, Itomain occ.iiparo Nollet.
esse vocaios; eos laiiien , non iil poniilices sod ut ,

qiiimleciniviros cnram inspicieinioruin et scrvaiido- Non lamen slatini submersus fnit tyraiiiiiis, scd oipio
vecius, cimalus esi evadore; (|iiod (piominus lacero
ruin iibrorum Sibyllinorum habnisse. Sed hoc loco
Lactantiiis quosdam senalores memorat qiiai ijuomodo :
posset obsiabai aliior et abrupta ripa. Aucior Pane-
conciliari possinl vix video , nisi vcl anipleclamur
,
gyrici, cap. 17: Jpsum autem illum cum etjuo el armis
in!>ignibi's (ruslra cunaium per abrupla ripw uUerioris
vatioiiem a meailatain, alios niminiii:, (jiiani quindc-
cinivlros, si imperalor juberel, liliros iilos insiucere
id,mi Tiberis correpium tjuryile devoruvit.

potuisse ; vel iiisi polius staluamus hos stMiulores Vroierreiur. Lege j:)rti££ri(;(r,nimiium exerciuis.»vel
eiiam fm-^se. LjHiudecimvirvs quoinodo allocntio Ulpii ,
miies Maxeniii paulo ante Muxeniiani miliies oc-
. nii
Siillani apini Voiii^ciini eu.im suadere videior, ponii- ciirriint; Kactaiiliiis veiit, Maxonlii
nisi signilicare
fices ilios ex sciiaiuriini nnmero fnisse. Narn ardi- railites primo inipeiu exeicilu» Cojisianlini lerrilos
quitus ex patribus Dccemviri crcabanuir, et poslea fugaiosque fuisse, uti loqueniem audivimus modo
eiiaiii parseorum duiiidia ex plebe. Lib. vi, 42 : iJe- panegyriciauctoreni. Utuniur cadem voce non modo
56o GISHERTl CUPERl 56i
'IVreniiii» ct Plrtnlira, venimeiiam Virgilins, xtl yEii., A Apollinem ; ei ScpiiniAnuni arrtpcreoccasionem
liiiic

qnein imitari solcl l^:>r(aiitiiis. boiniiifts invitandi in siium hospitium : quo tamcn
Piittut nominis litnluin... Vartc tlurdiabani anlc; meliiisii utcntur, qui prandinm secum attulerint, vcl
ri , liOfl iHitaverim liiinc liiuliim to .W(Uim»s e^se po- qui ea hora venerint, cuin prandiuin sumitur ; at post
tiiissr, qiiia i(a in laimntis el Inscripi. r.f>iis(nnlintis prandlum hospes prospicere debet ubi maneai, id csi,
\oca(ur, nio\ Lncluniins narral Maximiiiiini
el (]uia pernociet.
convicia iocn mixta adver.ms iinptratorem Mu.riinnni Acceptu in dcdiiione Periniho. Rccle notanl cruditi
dixisse lamen arbilror niliil aiiud inilicari,
, iiiino Perinthum esso lleracleam , quam paulo ante narravil
«;inm C.onsiantini nomen ex Senalus decrelo prinio fuissc ob>essam ; oamqiie urbein illud noinen tulissc
loco posituiii ruissc, qnia iJem Lactaniius scribil, observal Am.fniamis .Marcell., xxii, 2et 27, 4, necnon
nominis litulnm sibi rim/iciisscqund
Mu.Tiiiiiiiuin prinii Procop., lib. I llist. Vaiidal., quibus addatur oinnino
otiaiiiEosebiiiin Lradtire d»coo ;kti c<«|>. 5i. Kl jure id Trislanus, t. ii, n. 80.
Maximnius videlnr f:icere po(ui:i$c, quia anie Cun'' Dislantem mitiiibus... Aliorum conjectoris insislens
slaiilinnni Cjesar cr.il f^ctus. lego, millibus lotidem ibidemque collcclis. Vir liociis-
,

sinius nolat hoc circa Itesislon accidisse liuncijuc

CAPUT XLV. locum primuni occurrere iii Itinerario Anlonini eun-
,

Quam cum majcime.... Pktcel nonnunquait» ad mi- tibus ab Heraclea Hadrianopolim. Mgo inlliner., p.o7,
nulias de^cendere. Particiila) quam cum maxime et invenio , inter Trajanopolini et Ileracleam recenser»
lenipus deiioianl, et siniul Irigoris inieiisioi>eiii;adeo .il^ro.5 ei locum aTraiaiiopoli abesse
liesislon, illiinique
iit dical LacUutius, lunc teinporis in.ixiinum Irigus n 2o niilliapassuiim, liunc "1^2; ita,si priiiiamansio fifit
fiiisse. S:«p^ tamen addilur ro nu/ic; el tunc iiiliil licsislon, sccunda ccrte mlApros, qulaiUvique paria
:)liud, quam iiili;ndil el augel. Cic. pro Clucntio : Ha- milliaria Iribnit Laciatilius. Sod ille iion T/vyrtiiopo/i/n,

ter i]u(e mulios jitm umos el nnnc cum mn.xime lilium

, ,
verum AdrianopoUm iiictnoral; et Auclor Iliiicrarii
intereuiptuuicupil; paulo aliterlibride Senecl. Cuuiu- :
alia longc loca iiiierAdriaiiopolim ct Heracleam iiobis
ruinillusiriumfifuuscumque defenili, nunc quum tna^ime describil; ut p. SO Osiudizum, liergulas, Driziparam,
:

conficio orationes. Nazar, cap. I, Paneg. Jaciut qnippe :

Izirallon; p. 51 , eadetn cmn Hcraclea recenset; ui ct
se nunc cum m(uime ; et ante eos Terenlius Pliorm. : p. 73, IladrianopoUni, Osludizuin, Burdidizum, Bergit.-
A'.qui opiis est nunc cum majime. las, Drusiparum, Tiratlnm, Pcrinlhum, Hcracleam : ai

Ceininali$ muusionibus. Id egl, ut una die (anlum conlra, p. 75, ilerum nobi» annuineral TrajanopoUm,
iiin'>ris lacerel,quanluni dux maiisionus a se invicem Cypselam, Apros Ilesislon Herarteam; adeo ut inilii
, ,

dislabant , nec in prima scd sccunda requicscerel. ,

qiiidein videaliir, Campuin Serenum, cap. soq. memo-
Vi.e regi.B disiinctx' eraiit in Mansiones et Mutalioncs: ratum, alibi quxTendum esse.
in Mansionibus pei-noctabanl, ita iil al> una inansione
ad aliani dici itor essel: in Mulaiionibus veio e(|uos CAPUT XLVl.
riiilabaiit.etde die relicieadi scsc causa subsislebanl. Per prwoositos iribunosque..., Nomen pr(ep»sili gc-
INani Manere Veteribus signilicabal pernoctare. Sen. neraie valde esl, uti docet Gullierius in lib. deOlliciis
111, de Ben. 16 Quam invenies lam miseram, lam sor-
:
donius Augiisl;e. Hic prajponunlnr iribunis sed la- :

didain, ut ilU satis sil unum adulterorum par? Nisi iin- inen Vegetius, ii,12, legionis priiiia; coliorti scribil
tfulis divisit lioris, et noii sulJicil dies omnibus; nisi apud pnecssc iribuiium. rcli'pias vero atribunis, vel pr;c-
(iUum yestalit e»l, apud iiHum inunsil, id est, pcrnocla- C posilis fiiissc icc(as. in inscriplionibus apiid Gnitcrnin
vit. Cic. de Div. Conclave illud, ubi erat maumrn.-i, si
I :
occurruiu prapoi,ilus cohoriis expedit'ionis Cermanicic,
ire perrexis.iel prima nocte fonitit ; pro qiio lib. u,
, prwposilus lcgioim. numeroruin lendenliumin Pontum,
dixit In eo conclavi illi cubandum [uissel; quoinodo
:
et vexitlalionis Pcrinlhi; adeo ul nemo peccaiiirtis hii,
et ioquidir Siictonius in Aug. 72, 78, et Calig., c. 55. (lui boc loco prcepoiitos majores iribunis faciat. Sic in
liinc manniones suiit loca in quibus ali(|nis pernoclai. in^criplione apud inc incdila :

Eo fcen^u iwiimunes saliorum occurrereinlnscriplii)ne

vetcri doceo, lil». iv, 2, Observationum. lliiic iion b. M.
niodo mumiones a inulf<(i(^ni6/(.s distinguniuur iii coiiii e CANDIDO
C. IVL.
Theodoiiano, Uinerario Burdigalcnsi ct alibi ve- , : p. p. Li;(;. xiu. CEW.
riiin etiam man^yio pro ilinerc totius (iioi usurpalur HEP.LDES. EX. TES
Pliniu \u, 14 l///nsio/iit)U8 octo stal thurifera u inonle
: TAMENTO. FECE
gxcelso. Eraiii autetii liju man<ioiies sediiicia ampla ,
RViNT.
adco ut iiriporalores in ipsis cuni coinilalii Kuonon-
I)i»nqn:iin pcrnoctarenl, nti coiislal (,x Ambrosio iii de Nain duplex P. P. significat pr;cposilum cl male Iii ;

Obilu Vaieitliiiiani, et Suet. Tiio, et Vopisco, cap. 55, indice Gruteriano noniiunquam cxponuninr liae sigl;c
Aun-l. Veriiin juiicta ipsis fuere eiiain liorrea , vel per proifectns; ct pejits in Inscr. vi, p. 277 Pro Prw- :

hoiTCoruin u^iim pra^slabanl, ati|ue ibi recondcbulur lore , ciini sil imporaloris Caii titulus p«/cr p/i/n(B :

iinnona inililaris, militibiis diMdendu eunlibus via quomodo cti, p. 278, cxplicari dcbet, in qua qtiidem
miliiari inexpcdiiiunein qiiatn aiinoii:im copias man- T) lcgitur el exprcssuin est Pro. Pr., sed non ad impe-
;

£{/»ium vocat l.uinenius. Sed loiigiiin iiiinis Ibrel liatc ratorem, veriim ad M. Aurciianum Valenliiiianum rc-
vcrba elucidarc; ci inonebo tanUiiii siinileni loquendi lerlur. Sed lioc obiter.
ralioiicin invetiii i apiid Jiisli i. Yictus Neoplo-
xiti, 8. Prieliumdiei lud. Maiarum.... Sel diei positU(n est
letnur. fid Aniipairum et ('.ralernm profuLjil, hisque per- pro die, vel sciil/ciKltim diem.
6uudel u/, conlinpiili.^ mansionious Ucio ex victoriu el , ,
Campus.... quent voro.nl Serenum. Hunc ila diclum
securo fnga sua Eumeni >>uperveniunl : deinde cxstare puto, non qiii;i vcniis, sed qiiia arboribus frulicelis-
inscripiioneni cicganteni apud Spon. , oOi, Miscclla- qiie carebat, eralqiu; planiis. Talcm c.impuin mOv.fjrrj
neoruin, in qua vox man/?re eli.un occunil : moiov, purum campum, arbilror vocari ab Enseb., iv,
10, de Vii;i Ciinsi;inlini, qiii jiissit ut mililes nonduni
.MEr.CURItS. HIC. Lt'(,Ri;«.
Clirisliani f:icti diebus doininicis iti eum pro-
singiilis
PlliiMirTIT. APOLLO. .^AI.UTEM.
cedcrcni ,cl simtil otnnes, signo dato.prcces ad Deuiii
SEITlM.iNLS. IIOSI-nilJ.M.
futidcrciii. N;ini liic cainpus procul dubio luil planus,
- C.VH. i'r.A:SDIO. QOI. VL.NEIUT.
iicc ;irboril us alii.-.ve rebus iuipeditus; in quo etiam
MELIL'S. UTETUft. I'OST.
IIOSPES. fUI. M.V.NEAS. PKOSHCE.
mililes arinis sesc exorciiisse arbiiror. ac pu- Pwum
lentem campum dixil Livius, xxiv, 14. Scd facit screnus
Obscura iIla,fa!aor, csl; el, si quid liumani inea e.x- frt//i/j/(.s, ul inonere debeain , serenam mitiliam inibi
Ttlicanda palior, alios seqnar nu iiora diKlus continiio. ciiain leciaiii cssc apiid lauluin biac, lit> x. liistoriye
F'il'j y^':iMy 1,-fir ho.^jclio insiqnc iKi^ijC .Mcrcuriimi Ct -Mibijcil Qui (Carausius) vilissime naim meiw: initiiirr:
 ; ;;

565 NOT/E l.N Lin. DE WOUTmiJS PliKSKCUT. C.W. XLIX. m

ordiue fumim etiyegtam fueriil comecuUis. Qualis militia A qucmciimque aua proviticia vicacium. Sic iii ftar-
in
'" ..---.-: •-•
serenu sit, luleorme
'
noo capere, iiisi quis exisiimel,
'
liljHS Orieiuis luere vicarii qualuor, Asiaria; (JioBi:e-
respectu Imperalorum eam ita dici, qui Screni Do- scos, PoiiiicTe, Tliraciururn, Macedonise, de qiiibus,
mini vocantur columna, qii;e adliuc bodie Gt-nstau-
in ui ei aliis aliaruni proviiiciaruin vicariis, vidcri po-
tinopoli conspicilur. Et perpendant eriidili, num po- lesl iioiiiia ii»perii. In iiiscripiioiiihiisa Reincsio edi-
tius rescribi debeat slrenme, vel sfmv!' miliiiae: quod lis incnioralur Flavius /i«/ws Sabinus Voluaianus
ulijmum erudilo amico in mentem venieb;il; iia ut vicurius Asi(e, ei Virius Nicomachus Flavianus vica-^
Carausiiis dicaliir famam sibi acquisivisseex diligeiili rius Africa'; aique iii litieilo l*recum Fauslini, p. ^4,
obscrvaiioiie di«cipliii:e miiilaris. occurrit vicarius Uispauice, h\ genere aulem vicariui
lu Uirgicndo tenax... Yictor JSamque illi (Gonstan- : vocalur qtii alierius vicein geril, vel alteri servil
prwler modum magnu civiera ; liiiic (Licinio) par-
liiio) Ila servus vicarius, lesle lilpian», scrvil servo ordi-
cimonia, et ea quidem aqreslis taiUummodo incral. El nario. vicakiijs sli'Ba cocos in Jnscripl. xn, 580, qui
Auclor Epilomes sciiijjl eum avaritiw cupidine om- coijuis prjuest ioco iliius, qui in eos imperinm liabe-
nium pesiimum (uisse. bat ; el vicarii noslri id nomen habenl respectii prae-
feclorum pr;elorio, qviorum viceii»
vel praesidun),
CAPUT XLYIL adminislrabaiil uiide Sexlilius Agesilaus /Edesius
:

A paucis metebatur. Id est, sternebalur, dejlcieba- in la()ide anliquo vocatur viCAniu.i PR;EFECTUR.r, per
lur, uli falce succidimus gramen. Exempla adfert HiSfASiAs; ei c. iG Lactaniius memorat llieroclem
Coiiimbus ; el cxlat aliiid opud Teriuiliaiium in line ex vicario prwsidem, (|ui male a Gallis rcddiiur pri^
Apolog. : Nec qnicquam profuil exquisilior crudclilos siderd.
veslra ; magis seclas : plures efficimur,
illecebra est Ad jus
corporis eorum. Ilajc sml bonaecclcsiustica;
. .

quolies meiimur a vobis ; semen esi samjuis chrisliano- el locus bic clare evincit, ante Constaniini .Magni
rum. Ei apud Sil. Ital., I. xiii. legem ecclesias cliristianorum bnna, ut vocanl, im-
mobilia posscdisse. Juliaiius id proiiibuit , iiti lesia-
Ruit obvia in arma
lur Ado in marlyrol., p. 108, illique certc adstipu-
Scipio, et adversum motit iusaiialiilis agmen.
lati luissenl Faustiuus et MarcelliiiuR, quia iii lihell»
Deus snmmus... Oplimo jure ila vo(,alur neu* nos- J[*recum, p.21, ila loquuntur Sed ideo nomiuis isliiis
:

ter : sed Geniilcs eiiam summum
Maximo , qucm igiiorqbani
Ib. S16 : quam posscdisset Ecclesia, ut apostolico more rivcns
El triplicis mundi sunomuni
ubi baec notat Scholiastes Dicit Deum demoqorgona
summum, cujus nomen scire non licei. Inftniti autem
pliilosopliorum magorum Persce etiam cvnfirmunt, re-
vera esse, pneter hos deoa cognitos, qui colunlur in
templis, alium principem, et maxime Deum, ccelero-
rtim numinum ordinatorem, de cujus genere sint soli
sol atque luna ; ubi reliqua possunt videri, (juie ele-
gantia sunt, et quae emendare conalur Baiibius in
nolis ; cui addendiis Fr. de Cordoua, qui c. "^^ !)i-
dascaliae nnilliplicis, pro demogorgona rescribit de-
miurgum, id esl, opificem, demogorgonemque Boc-
catio originem suam debere exislimal scd male
dubilat quis velustior sil Lulaiius, an \iiro Boccu'
liust cum nihil certius sit quam illum anle bunc
vixisse.
CAPUT XLVIIL
Securitatem publicam. Quae in variis apud antiqua-
riosuummisoccurrit; uti Erizzum, p. H0„-iI5, 4G9,
407, 539. Trislanum, 1. 1, p. 630 ; l. ii, p. 469 ; Pa-
tiiium, p. 75; Tbesauri, Vaillantium, cujus libriim
de coloniis avide expeclamus, aliosque. Apud Am-
mianumiMarcell., xiv, 0, eiiam memoratur Pompiliard
securitds iemporis.
In traclatu liaberemus... Id est, consultaremus, et
deliberaremus.Vide huc pertinentia in Clossario sse-
pius laudaio.
Quod quidein divinilas...
simpliciler de Deo etiam cum omni dedecore querebalur
aucLoriias, ue il-
, usurparunl. Stal. iv, possessiones Ecclesia; lollerentnr ; quas utinani nuu'
lis
(idem iulegram inviolal/ililer possideret.
quem sciro nefaslum est
,
Jui eorporis eorwn.-. Edicium boe Maximini per-
: miiiit unicuique deum eolere quemcumque vellei
cumque singuli fere Gcnlilium dii baberent sjbi dc-
volos bomines in uaum corpu.s redactos, binc simili-
ter de cUrisliauis ioquitur, quippe qui numini mnjes-
lalique £>. N. j. c. crant devoli. lii lapidibus veiusiis
occurrit collegium /ESCUlapii, et UYGiiE naucleius,
QUl £RAT IS COLLEG. SERAPVS, COLLEG. lABBUM VENEUIS ;
C de quibus alibi dabilur propediem» disserendi iocus
Atque uli haec corpora arcas suas et agros, mide
sumpius faciebaiii, babebaiii ; iia eliam cbristiaiii
bona sua possidebant ; qui lameii omiies rediius om-
: nesque eleemosynas in pauperes erogabani, nec iis
oliosos venlres alebanl.
Ueaiitudine publica... Et haec vox solomnis alquo
adeo in ipsis nummis obvia est, ac notat tranquillinii
ct felicem rcipiiblicte vSlalum. Ikatissimum sccculnm
dixil Tacit., c. 5, Agric. ; beatissimos Ca^sares Naza-
rius, c. I ct ultimo ; beatissimam vicloriam, c. a'^, el
bealiludinem urbis, c. oj Panegyrici.
Prolato programmale Itio... Siguificat prcesidem
proviiiciae scripio publice proposito siguificare deberc
se tale ediclum ai) iiiiperatoribus accepisse, jussum-
que esse, ul islud atiigeret. Locus hic certe mihi
observandu» esse videlur, quia iios docet impera-
lorum edicla in provinciis non fuisse proposita, iiisi
simul lest.irenlur piicsides ejusmodi edicta ab ini-
Scribendum pulo, quo peraioribiis ad sese missa esse idque factu ncccs- ;

quicqiiid divinltalis in sede coeiesti. Vide Columbi, viri

D sarium fiiit, ui arcerentur supposililia cdicia qiiibus
doclissimi, notas. El iia loqueiiantur Geniiles, quia provinciales ad res novas iiicitari a lurbuieniis homi-
quid proprie essel summuiu numen, quis Deus, du- nibus poluissent.
bilabant, atqueiiiter sese disputabaut.
CAPUT XLIX.
Fro quiele lemporis... Ut siib imperio meo quies
et pax sii ; nmx : Quo etiam in lioc per clementiam Sequenii autem Licinio... Pulaveram scribendum
v.ostram quicti pubiicce consulalur. Iii iiummo .Maxi- csse sequentc aed nuiic arbilror Maxiiiiiuum con-
:

miani apud Trisian., i. iii, p. TH-l, coiispi-

Ilerciiiii cessisHc scqueiiti Licinio, id est, eiim expeciasse, mm
cilur dea, una manu rudcm, aliera Sjiicas icneiis ; sed fugisse, siiiiul ac Licinium venirc el approjiin-
et QuiES. aug. iiioque emblemaie denotalur prociil- quare cum excrciiii cogiiovit. Gicero,ide Orai. Qui- :

dubio qiiietem scu paccm abundaiilia; et annon*

, bus ego, ui de liis omnibus rebiis dis^c.ram, cum con-
caiisam esse. Amm. Marcell., xik, II : El quietem co- cessero, ilind tnineit oralori tribuam et dnbo ; ipii incus,
lentes lamquam salutarem deam, iribuluriorum onera si loqiiondi formam species, plaiie simiiis huic La-
mbircni, ubi potesl videri Valesius, ctaniii.
Vicarium posiulent... Nomcii boc generale est, Dextrorstim perrumpentibus omnia vicloribus. Maxi-
adeo ut pro cerio aliirmari noii possit quod imuius minus, post ciBsas inier Heracleam el Hadrianopolim
lcarius hic gesserii. Sed tamen eumerraturum neu- copias, aubigit primo JNicomediam, inde in Gappa-
tiquam puio, qui .M:iximiniim designare cxislimel dociam. lesie Lactaniio, c. -i^.Quocum oum sequc-
 >67 GlSBERTl ClJPERl 5GS
relur Liciiiiiis.Taiirimonlisangiunfts occupal ; e,lqtii:i A ev Lalina lingna in Gr.TRcam trnnslatum oonservavit
Liionies ojiisimxli iihiqiie iion suni pcrvii, crolidoriiu luisebius loco landalo, cn]us(|i>e etiam meminit
f^cilt' cer(uiii liioiim dcsigii:iri, el qirulem per qiioin Ilaymo, lib. vni. v. 5 ilist. Eccl. Sed mirum hujus
Uiliri poieral ('.ilicia, ciim Tarsiim M.-ixiiniiiu-> rngisse rei memoriam iiiillam Lacianiium conservasse.
«licatur. ApiiJ liv. wxv, i.'. AnliLU-lium lei^imus .-i/i- Deleslabili tjencre ntortis efftavil.... Eum M<jyJ.<it<a
tiocliiaiii ie rccepisse per Ciiiciain Tutiro inoiile siipe- GavxTfo obii-se seribit Ensebiiis, ix , 9, ot Ancior
rato. .Mexander, apiiil Jiislin., XI, 8, limens anguslius Epiloines Violoris, sUvplici morle : (luud iilane ciim
iii3!;iia celeriialo Taiirum traiisceiidil, ei rarsiim Lacianlio cl Kusobio pugiial. Simj>le.t mors iis iri-
pervciiit; easqiie an^jusiias opiinie describil Ciirlius, buitiir, i|ni ahs |He loriniMitis i?ravibusque cruciaii-
III, 4, e.\ qao insMper discimus Aloxandniii) eliam bus iieci daiiliii-, nli italei ex Siiet. Cies. c. 74. Uiide
vx Ciippadiicia (^iliciam petiisso, el illas pylas sive Prudent. llym. 10. n^.pi^izs'^. v. 877 :

poruis (i.l qiind el iiliis exemplis lirmari posset) fuisse Teiniit.eii)us igilur aiile iiarteni qiiani[iiaiii
appeli al.is. Liciniiis aiitem aliud itor leiiuit, et ver- Truncaro ferro corporis supersliLls ,

sus Pampliyliam Tauruin superavii iiiide metuens
Maxiiiiiiiiis, ne fuga excludereiur, Tarsuin se coiitu-
lil, Orieuti scilicei ei ^Egy;ilo propior fuluriis.
L't solenl hi, qui lioc uliinio se (arere arbitrantnr.
Ila certn iu prflium riiere volueniiii Nnnvuitini ; ciiin-
: Ne inorle Mm|>la crimiiiosns niulliplex
Ciidal, vel uiia porlidus csedoobpetal,
Quol iiieuibra gesiai, lol iiiodis percat volo.
Sed .M.iximiiins {j;r.ivissiiiios dolores, licel ab alio
non illatos porpessiis esi; puioqiie aiictorem illum
,

qiie id facere non posscnt, sese ipsi occideruul, Flor. monein simolicem oppuiiere illi <|u:i (|uis ab alio lol- ,

II, i8. Juba magiiilice epulatus, siiper mciisas el po- » liiiir, el idem boc esse, ac si dixissct, iion straiio
**
ciila J'elreio se iiilorlicieiiduin dedit, iv, 2, et Caii- gulatus, iion capito iruncatiis csl, venini sua morte
labroriim nouniilli, poslqiiam extreina videni, certa- obiit, ulcuni(|Uo illa lueril crucialibus plena. Viclo-
lim igiie, lerru, iiitcr epulas, vonenuqiie pra;cepere reni seqnitur P. Diacunns imo lam lideliier illud ,

inorteiii, iv, II. Qoiii et boiniiiibus suiiieiitia jiidicis facit, ui etiam ipsiiis exeinplo Sicvissinium liunc ho-
dainiiati<, quo forle respicil Laclaiilius, ol glaili ilo- minem biudet euinque scribat luisse, orlu quidem,
,

ribiis, d.ibiiur ultiiiiacocna mibceilanea, ut viirielate atque insliluio pusiorali vermn stipientissiini ciijusque
,

cibnnim .sese replereiil, beiiequc poii formidinem ac liiterarum culiorem, ingenio quielo, avidiorein vini,
nioriis abjioereiii. Juven., sai. xi : quo ebrius quoidam corrupla inen'e aspera jubebat;
quod ciiin pigerei fnctum differri quce prcecepisset in
,

Sic veniunt ad miscellanea ludi,

teinpus sobrium ac maluliitum statuisse. Sed aiia lon^e
L'bi coininenialor : Miscellanea, sibi gladiatoruin, id nos Laclantius docet ; ol paii possiiui religioiiis
est , uiiinia coena ; addiique ratioiiem ; Ideo miscel- gentilis liomiiiom laiiilare illiiis reiigionis propu-
luneu, quia oinnia, iiiice upponunlur eis, inisceiit, sic gnaiorcm fortissiinum sed lalia nequaqiiam Cliris-
:

manducant ; quam
poetae inierpreiaiionem licci alii, tiano condonaiida siiiil; el forie Viclureum culiorem
iiec foi te immttrito, iiiiprobenl. el licel iioii vcrosi- sapientissimi cujusque ac lilterarum voc.it, (|ui.i Elhiii-
iuile t>il omnes gbidiatoruin cibos in coena, quam cis pliilosophis et sacerdoiibus, quos Cbrisliauis
iiliiinam essc pulabant, mi.\ios fuisse, potiusqiie va- luiigo sapientiores essc judiciibat, iavebat, eosque
rieiale ciborum repleli siiit, taiiieii Sciioli:iStes ino- colebat.
rem illuin videlur nnbis ronservare. Apud Alhe- Efjlaoii.... Sepultus fuit in Cilicia, et prope euni
iiicnses darunatis, vel quiEr^t 6«v(/tov, ad inonem, du- C casu coiiditiiin fuisse infeusis.simum Cliristi lioslem
cebaiilnr, licebat se cibo vinoque replere, ul-vj y.oCt Julianum memuriui mandal Philuslraius viii 1. ,

otvoO vt.T,C(Jirt-jyx, leste Siiida, in v. eiTrotj t« Tot«, et

Appeiid. Vitic. Cenl. i ; Prov. 75. Ei besliariis, vei
CAPUT L.
ad bcslias dainnatis, datam fuisse cuenam Uberum, Valerium Qiiis hic fuerii, ne divinando quidem
eosqiie pridie antei|iiam pu;;narent, lantissime coe- asse()ui possum , cum uemo aliiis ejus faciai men-
iiare coiisuevisie, patei ex passione SS. Perpciuae el lioiieni : id etiam recie observavii Baluzius.
(|uod
Feliciiatis, necnon ex iis, qu.c in pra;l';itioiie monel Nec pulD liuc quicijuam periinere, (juod post iiarra-
llcnr. Valesius, vir celeberrimiis. Qnin el liiic vide- tam Miiximiiii mortein scriiiil P. Diacoiins, iib. xi :

liir porlinere inililure prandium, diciuni ab eo. qnod Valens inlcreu in Orienie ab exercitn Imperator appel-
miliies ad bellum, id est, praeliuin, paref, tesle Pol- Intus ab eodnn Licinio inorle ninlclutur. Deinde
,

lioiie in Gallienis. Alexundci' qui apud Cartliaijinem imperator esl factns,

Ciiiididaiis ministris Lego , cum cunditalis. l\\ a Constnnlini exercitu jugulalur. N;im licet Valens
aliis alioqiiiii loquendi Scrip-
fMriiinlis, illius a'l;ai.s pos-ftl simul appellftliis luisse Valerius, laineii ille
loribiis omittiinr bjKC particula. .vioi.i anus Marcoll., liuic tempoii iioii cotivenit; ot pliisquim somel aiic-
XV, 4, congredi bnrbaris dixit, uti doceo ad cap. 18. lor isto in liis iiarrandis liumani ;i|iquid |iatiiur. Nain
Sed qiiia Aiiiini:iiii nienlio, noniio apiid eunidcm, 15, Valeiis eodem loiiipnre iieci iioii fuil datus sod a :

7, ad diimnanduin , pro ad umanduin scrihondun'. osl? Licinio, post cladoiii ad Ciiialim per Consianlimim
Jn discepiando jusii.^simus , nulura benevolus, licel acccplaio, (Aos;ir osl ':ioaliis, el occisus postiilaiitft
uuctonlalis causa servandw accr qiiibusdum videbulur Constaniino , curri paoom oidem daret. uli ex Vic-
el incliiialus ud (imandum. .Mibi cerle illud vidolur,
j.
^ lore el i*;iiilo Diaooiii» docol Trisliniis, l. iii p. 47i, ,

quia ucer el amor n<n bene iiic coiivoiiiuni ; el cx qui timoii iion salis c;iuto ex iiMioni iiucioribns no-
eodom capilc constal I^eonlium absijiie inoris bo- lat, V:ilonlom rebellasso coiitra G;iieriuiii i\l;ixiniia-
niiiies dainnasse; lianc(|uo emeiidaiioncni necessa- nnm. Esi eiiim lioc a voritale :ilionum ; ei Galerius
riain el veraii» iudifabai clarissimiis Coliimbus. M:ixiiiii.iiiiis jam dieni suiiin obieral, onm V;ileiis a

Cundidalis mmiHiris Ita scilicot lidcles iii Apo- voloiiio .\iaximiiio Cw.sur ost creatiis iili cx Excerp- ,

Calypji aliiiiqiie. idque oplimo merito vesiinnlur,

,
lis V;iIosianis consi;il, ViCtor ot P. Diaioiius
licot
ad iiidican>l;iiii viuc piirilatem atijuo inicgritaleni. eum imperuturciii appciient. Quod sequilur, Alexun-
Prudenl., IJym. 1. TZcpil-^zf. v. 67. drum u Consiaiitini exercilu jugulutuni esse, eli;>m li-
dei liisloria." rcpngiial. Nam viclus ille fuil a M;ixcn-
Clirislns illic candidaiis prssidet cohortibus.
tio jior pr;ideciiiiii pnolorii Voliisi;imim el Zoiiani ,
lil iLrono regiians ad alio dauinyl inranioa deos.
uii videni iicel apnd Zoz. '1, 14. adeo iit Iii duo iiiliil
Cfirislum subinde deprecans Idom Iradil Euseb. commiiiie cuin \ aleno noslro Iiaboant; queni iiiis-
IX, 10, extieino. insjgne antem liuc oxeinplnm iios qiiani invfiiiii arbiir<n-, (picinipie .soliiin cigiiosc^re
docel conscicniiani Siovissimorum eiiam periccu- possiimiis .Meiainorpiioscos Ovidi;in;e ronicdio. Ut
lonmi iaiitmn valere ut ipsos illa reos fatiai. IIuc
,
enim iilc canii Iphidcm vir<:iiiein in inarcm esse
periinel Maxiniinnm , postquam viclus es^el a Lici- niiiiat:ini opi^ Isiiii^ , ila suspicio inihi iionnuuqiiaiii
iiio, in;criaicui Clirisiianis concessisse edicio, quod oborlacsi, Valmuinwx Valeriain ope Criiices um-
 ,,

^69 NOT^ IlN LIB. DE MORTlBUS PERSECUT. CAP. L. 870

tandnm esse. Mirum hoc proculdnbioaliis videbittir, A pisse eadem quce feierant ^ mos capite sequenle Ya«
<j-iiiii cap. sefiiieiUe Lacianiius V:iieri;e iniirleiii p!ii- leri;K nec non niatris ipsius Prisc;c nioriem descri-
,

ribiis ei):irrnt. F;scil id, fateor, L^ict.Tnlins sed piilo : bit, Quid ijjilur? Prisca et Valeria vel (Jiris-
tmn eadein illo capitc. , et in principio reruin qii:is iiaiKC fucriint, vel iTs favenint ; ulque iliiid seii-
vicliun M.ixiininuin agniressiis ost Liciiiins, olji-
])f)st tiam, lacil ipse LacianiiUs, cap. 45, ubi ila loquitur ;

ler narrare; niiiiliiiie lani ordentcr iilc de^^ideravlt Fwcbat imperutor (bioclctiaiius)yrtm non in do-
sr(fo
iiniiin »1 possel Valeyiam e me.'io lollere. N.'C video meslicos tiinnim, sed in omnes ; et primam omniunt
ciii iraius potiierit luisse, nisi Valeri;«, fiuic ipsiiiu /iliaiu Valeriam, conjugemque 1'riscam sacrificio pol-
S|)re\erat , uli patei ex cap. 39, cuiipie ob injuriani lui coegit. Neque eiiim Dioclelianiis eas coegissel sa-
absque dubio erai. Alque biiic esl nl,
lll:un infesliis crilic:ire, nec Lacianlius scripsisset easdem sacrificio
j^uspicatns nunniinqu:»m sirn, scribendiihi iioc luco polliilas fnisse. nisi Cliristianse fiiissent, vei in eain
esse, primis Valeriam quam Maximinus
in et,
suspicidncm apud Imperaiorem incitlissent licet ,

conveiiiuiit iidinoduni sequeiilia (|uia iiarral Vale- , aperle eorom iilacila amplecii non auderenl. Gentilis
riam Candidianum adoptasse. Aique nt inox Candi- eiiim nou cogitur ad sacrificium
nec lalis proprie ;

diani inoriem in spccie describil, (|uem dixcr;it ne- sacrilicio veriim «juidem is qui
;iollui poiest dici ,

catnm fuisse, itu eliani capiie 51. Vaieria; malris-' tilnisto iioMicn dedit, cl ;id superstilionein ejiiraiain
«pic iiisius Prisc;»' iiilfriliiin onarral, iicet ilkc cuin redil. Sic eodein capite cogere usur|iaiur deCliristia-
Canilidiaiio inlerfeclye nou fiieriiit sialiin posl old- !'is, (jiios in leinpla com|iulsos cogebant sacrilic;ire :
liiin M;i.\in)ini. H;cc coniinenlaliis liier;iin, cum aiii- ISec minus iti. cceierum jwpuluni (a (|iio scilicel discie-
iiKidveiti erudiios Augtos ita etiain liniic lociim veiMl presbyieros cl mimstros) persecuiio violenter
eiiieiid:isse; quos a me anle inspoclos non fuisse li- incubuit. Nam judices per omnin tenipla dispersi, nni-
qiiido lestor. venos ad sncri/icia cogebant. El Prudenlius, llyin.
Et in lionore linberi vidvbalur... Quippe qni filius Tzept Srsy. "2, v. 5()7. ciiiii Jndyeam plebem inqnina-
csset G;ilerii M:ixiniianr ex concuhina suscepius, et tam fuisse aureo bove ; et noliiis esl, (iiiain ul piobari
adoptalus ab uxore ejiis iegiiima Valeria, iilia Dio- dibeai, ad am(iiecieiidam gentilcm religionem nibii
clcliani : qiiae oiiines rcs cerie .Tniinos ipsi addere aliud iiecessc fuisse facere, (iu;iiii diis s;icrilicare, et
poleranl. IJnde cniii Niconiediae , quifi sedes iinpera- aris ihus injicere. ilxc iiiea opiiiio iinn;ilur variis
loriiin erai sese efrerrel allius et supia priv;itum ,
, Actis el iiisluriis, qii:e apiid Daroniiini, Trisianum,
jnssu Licinii occi^us csl ; quia in suspicionom , ul aliiisquc, uxorem Diocieti;uii faciunt Cbrisiiaiiam,
reor, venieb;ii rerum novaruin , el de purpiira su- licet verum ejus noinen ipsis latuerit, et mulia ira-
menda cogiiabu forle; id qiiod mox objeclum fui«se daiit qiiae a verilate aliena sunl; id qiiod eiiam obser-
legimus Severi;iu(), Severi fiiio. val Baluzius. Sed ki Cbrisli;ina; fiieriiut, quid landem
Pr» Valeria ,
qtiw volens Licinio in omnes Maxi- c;ius3e esl, cur illud non iradai Lacianiius daris ver-
miani licereditales jure suo cedere , idem Maximino ne- bis, cuni conira .Mariyrologia a. d. 17, Cal. Sept.
qaverut Lncus adniodum inlricalns; nain si Va- n:irrenl Serenam (id iionien danl Diocieliani uxori)
leria voluit Licinio cedere in oinnes M;ixiniiani liae- niartyrem obiisse. Marlyriuni, nt verum fatear, mibi
redilaies , neiiuaquam verisimile est illam cnm ma- videtur reliijuis Mariyrolo!;iorum erroribus adscri-
tre sua euin relicluram et se crediluram Maxiinino, ,
beiidum esse ; nec veidsiniiie esl Lactantium illud
mariti sui si non inimico, at cerle non ;imico, uti pr;elerilurum, si tam illusiies fceiuinae propter Chris-
paiel ex cap. 59. Certe b;cc noii cobierent; et locum C lumcapiie iuisseni puiiit:c. Quiu et illiid plane reji
depravattiin esse propterea existinio. Liciniuni nar- cil sacrificium idoiis oblaium ; qnod iicei coaclu: fe-
rai Laciantins omiies ,
quos meinorat , lanqiiain ma- ceriui, poslea ad bonas nientes forte redierint, cri-
iuin metuisse, seqiie luiiores credidisse lorc cum meiique pudica el vera poeiiilen-
illud lacrymis, viia
Miximino Valeriam , malrcmqne ejus
: sed excipit tia delevcriiit,lau.en utCbrislianae occisse noii sunt,
Priscam Licinium exemplo aliorum reliiiqiicn-
, qiiae quia Licinius liberlalem Cliristianis cdicit) dederai, et
tes, nolueriint etiam esse cum Maximino, ciii tanien nondum animuin induxcrat iimoxiam lacerare geii-
reliqiii sese credebanl. Pulo igitur scripsisse Lac- tem. iNam scriptus hic iibellus fuil, anlcquan» bel-
tanlium quo! nolens Licinio... et sic optime (|u;idra-
,
ium iiiter Coiisiantinum el l^icinium oriretnr, cuin
bil &eqnK(\s idem Maximino negaveral; quod certe
, pace frueretur Ecclesia el iranquillitale, uli ex fine
verum non foret, si illa Liciiiio oiiiuia daie vobiis- cjus clarissiine paiet iiec «oii ex initio, ubi iiarrat
;

set. Noluit igitur Valeri:i Gaierii Maximiani niarili sui Deiiiii excilasse 1'iincipes, qui tyrannorum nefaria et
bieredilales Licinio cedere; qiieiii persiiasus siim eam
cruenlaiinperia rescideruiu; id esl, Coiistantinu.m et
ante diiclam Constantini sororein iu uxorem peiiisse, Licinium. ILcc ita commentaius fueram, cuiii postea
quia lam significanier l>act;inlius (iixii aiiLe eain in menlem milii venit verba, (|uibus tradil Valeriaui
,

putaise sese lulius moraturam apud Maximinum quia ei l'riscaiii siicrilicio polliilas esse, posse a Laclaulio
,

uxorem Imbebal. El hanc nie;iin senteiiliam lirinal ut Cbrisiiano dici, et cogi eo seiisu usurpari, ul cap.
niiriiin (inanlum ipse eapiie seqiienle, iibi sciibil, eodein ud sacrilicia cogebant ; <iuaiiqiiai|i, iit vcruni
pudiciliam el condilionem ipsis exitio fuisse ; id esl fatear, b;cc vuccs vim iepugiianiibii-> ;ill:itain esse
periisse, quod Prisc:i erat Diocleliani conju.v, Vale- _ dcsigneiit ISain judices per omniu lempla dispersi, :

ria eoruni filia, et Galerii Maxiiniani uxor ; quoiliiiie *^ uinversos ad sacri(jcia cogebam.
ba^c liiijieraloris vidua iiolneril vel Liciiiio, vei Sed prius maier eonuu in Orienlem prwcipilata
Maximiiio nubere, el abs(|ue more , ac absque oxcni- est .. Qii;c inea lioc de looo sii senteniia , vide
pio ad secumlas niiptias iransire. L;iudat igitur ii- sis, leeior, in notis Coliimbi ; qiiu; ibi reliiKinenda
iiislrissimas foemiiias a piidiciiia Laclaniius. iil licet esse ceosui, qui;i coinuioilc liuc Iranslcrri uon potue-
eas poenas dedisse dic.it. lamen videatiir lam acerbuiii ruiit. Nc lanKui plane sierilis sim eo iii loco ubi ,

casiiin miscrari ; Diiclce igiiur mulieres cum ingenli celebris iluvii meiiiiu ocourril : niedecinam conabor
spcciuculo el miseraiione tanii casus ad siipplicium et facere Josepbo tluminis Sabli:ilii imMilioiiein iacicnli,
,

ampntalis capilibus, corporu earum in mure ubjecta lib. vii Excidii cap. "24 'Pei f/iv •^^Kfi y.s(TOS 'Apy.uMg :

juni cap. 51. Niiliibi cerie eas carpit , vel leviier

, Tv; AyplnTcx iot.i7ilsi.ixg y.v.i 'Pa^j^Kvatocs'. "E/ct Se 0«u-
iiulical, Dioeleti.>iiun) vei Galerium iVl;isimi;iiiuni ad p.xa7r,-i/ t^£Oi'flr«. TToAuff yxp wv oVs psi , Y.<x.i zara r/iv
perseijuendos Clirisii^^nus ab illis incii;ii(is fiiisse ; id 'jiopxv oO cr/^oJMlo; , ensna. Ss irv.g sy. twv vnijywv iTvilsi-
quod lainen non oblivi^cilur auiioiare de Homula 7r'xiv , e5 7iaspoy> «.pi.dpLov , cfipo^.» r^cf.pv.^iowdcv opv.-i ~6-j
Galerii Maxifliiani maire, cap. li, qnomodo eliani Tonov , eifJ' (,><jT.sp o\j<)s[/.La.<; •^s-Jop.iMr,; p.s~v.to\r);, o/jtotoc"
M ixiiiiiiii uxoreiii propier mersas Oionie casl:is foe- Y.oc:v. T/jv i636f/./iv sxoidwin, '/.ui r«vT//V o.si tv>v Ta^r,v
iiiiii:is lioc (Mpiie persiriii^'il. Oiiin ei ab iiii|tiis es cc/.pi^jM; zs-ripv.-v&.r. 5tc<'^u)>«rT&)v. oOiv ovj y.v.i Sa6Saxr/6v
peisecuioiiijiis e^s sepaiai; ii;iio ciiiii ca|i. oO nar- «Oirov •/sx/.vj/aTiv , kt.o to? lepig rwv lovoaiojv efioowri? ,

rassei omnes impm veru el justo Dei judicio rece-

, ovT^j,- 6vQ,u.a(ravT<r ; jd e?t, uiierpreie lUtUiuo : Is (hiit
571 GlSBEKTi CLPtni 57'2

nudiut iiiHr Aixa* el Hupnanaias Agrijjpce reqni civita' A Foenai dedit... Nou opinor Laciaiuium vellc signi-
let. Hiibei autem qnoddain pecuUare miracHlum. xViint (icare eas nt noxias punilas c&se, scd tatiium murlc
rum tit, quiindo ftuii, plmiiHU», neque nii\ilu seijnit, periisse violonia.
tamen intt'rpotiiii sex dicbwi a fonlibns Jeficien$. tic- C.\rUT LIL
cuin exhilfcl locuin vtdeie. Deinde (/u<:(i '>uHa miilU'
lione facla sepiimo did siiniiii exorilur ; uKiue hunc Qiia; oinniii, elc IIxc ermil planissima, si disrm-
ordinem euiu semper obicrvare pro ceiio coinperlmn ^ii.is, Qitw omnin {ieiUndum fidem scii:ntiwn loquor)
etl. inda eliain SabDuticus appeliautseit, a sacro Ju- iia ut gesta sunt mandanda litteris credidi.

dceorum sepiimo tlie sic denominulus. Lucus revoii iu- VAara per {lenles Joviorum el Ucrculiornm cocjno-
Iricalus, ei, ex soiiioiiliii Cas;iiiboni, jaiii aiitt> Ilurii- uiina, quo! priinum a Dioclele ct Ma.rimiano insolenter
nuni curriipiu:>, i|iiiu oiitnos lUbiiiiii Joiei)li:i ativer- ussumpta, ac postmodum ad sucressurcs corum tntns-
saiiiiir, el Sal/bunium Ihiviuni dj^i tuiiluiiduiii, iiuii luta, vilucrunt'! Alii i;i;iiur post Diocieiiaiiiim cl .Maxi-
(jiiod iiiidiis scpiiiiia eviti.erel, seJ i| lod co i|iiiesi:ia iiiiaiiiiiii Jovii alquc llerculii co^itomiiiali sunl. Sinc
liie; qiiod el jjcii Piiiiius xwi, II, lii^i- Niliiralis ;
Galerius Maximinu.s el Liciuias Jovii fuerunl dicli,
,

In JudiVa rivns Sabbmis omnibui siccaiar. Siii/.elius, iii nii docei Valesius ad Kuseb. is, 9 llisior. Ecclcs., ct
disscnal. do Israciiii» Aiiiciic. arbiuaiiir nuviuiii Tristamis, t. iii, p. 433, qui tameii luiminum elegan-
ilium iioutcn Subbiiiici juKta Josculmiii noii exiiidt; tissiniiim non saiis bcnc cxplicat id quod : facit
accc|)isse iiuod quavis sepiiina ilie i|iiiesc;it, sed
,
Hcur. Norisius, vir doclissiinus,iii cxplicaiioue Num-
quod siiigulis S;ilib.iiis iii^igiii qiiul.nii iiiiUalionc mi ubi simul docel Coiislunlium cl Coii-
Liciiiiaiii ,

gaudeat. .Vlinasse Uraei ii;i verboriiiii geiisuiii

lieii siaiiliiiiim Herculios fnissc appcliatos ; qiiod eliaiu
f>
iiivcrtit, iil Pliuio per oiiiiiii rospondeai; Isii icus voru iucnior;it auctor panegyrici Maximiaiio cl Conslan-
Cas:iiii)oniis poucoruin vorboruiii irajticliuiie, cl iioii- liiio dicli, cap. 8 Ilic esl qui nonien, quod accepit a
:

iiiilloruiii oiiiissioiie, cornipluin rcsiiliiil in Excrc. Deo principe itti, deilil vobis (ConslaniiiKi)
generis
adv. Bjroniuin- Yenim ego nniia vcrba omissa csse qni se progeniem esse llerculis non udulutiouibus fahu-
persuasiis siim: ci iia resliiiicliam ilia : oO ayu\a.lui losis, sed a;quatis virlutibus coinprobuvii. Alqiic iu
i^ rfJ.-OU-J upiOwv : i-il.-'X oi ~'J.; eZ ''Ifi "T/yOiV (771- Eiiilomo xp'jjr,j-j p;ig. 277, Mii.viminus Jovius irriyv.-

).£t7r-.)V , Ctri^.ij^i — «jOatJtOMTlV OOVJ T'"iV T07TOV. ilS' (>)7T7Sp occurril; ctGalerius Maximiauiis iii-
vjc7T«7o,- KatTizo

c\iOiui'2; yjvoujviif ^tTx'>o//j;" , o^otof z«tm /. p.i'x) lclligoiidus csi qiioiiiodo vice vcrsa, iW<aliJii»ji«s
:
(

Tnv iSuofir,v j/.oto&jo'. id esl, feratuique impeiu non

;
noiiitunquain ab auctoribus nomiiia li;t^c confuiidtiuli-
leni per spatiwn sex dierunt : inde totua ab ipsis fonti- bus, vel librarioriim vitio, .VH.tiniia/iHiappellainr.
but deficieni, ticcum prabet spectandim alveum ; el Delcvii eu Dointnus... Reciissimo itu Ueiis iiosicr
liine, quati nulla facla eaet mutaiio, simiiis poii Si-pli- vocalur, quijipe qui oplimojure oinnium reriiiu Do-
mum diein erunipii. Naia dum scribit, iluvinm Subb;t- iiiimis cst. Oedcniiil i:imcii et Geiililes tain spletidi-

ticuni pusi sexitiiii iliem siccmn luisse, et posisopii- diiin cl t;iiii illuslroiu lilnhim diis deabusqiio suis.

mnm, siiiiiicm, ut aiite goplimum diuni iiluiii, cru- Apud Griiicr;im, vi, G8, occurrii KiPios ASKAHinoi;
pissc saiis clare docel enm oinnibus Sabbatis (jiiie-
,
ei iii iiuiiiiuo apuii ll.irduinuui, (dioi; iJ.i'/v.i n-jpiQi

visse et «iccuiQ fuisse. Scd erudili judiceni,, qui lupv.-i;, tili liaiid absque ralioue iliiiuclis lilteris le*

nobis jamdiu Josoplium proinisoruul emciidalioieia essc suspiciuir vir cniditus. Solem Dominum
gcuiliiiii

laiigo. Laiinis, Gr.cci.^quc AiTTroTrjv dictuiii fuisse, docui iii

llarpocr. pai?. 115, et per DoaiNUM i.NvicxtM apud
CAPUT LL C Gniier. xi, 100'«, vel sol inlelligi debei. qui s;cpc In-
Valeriaqucijue per variaa provincias quindeciin men- victits vocalur, vcl deus quom (^ommodianus in- ,

sibus plebeio rullu perviiyulu... Vidcndiuii eH uiido sinictione 13 Invictum absolule appeilal, qui A(jdes-
hiijus vagaiionis epocba repclcnda sit. Licinius tis erai cui robitr inviclum iribuil Arnobiiis, et qiioin
;

an. Cbr. 313, kal. iiiaii vicil Uaximinum. a quo ,

cmii Mitlir.i vel sole confuiidi observat lligaUius : vel
tempore , ni errores Yalcrido compuiamus , ne- dciiiiiue iia aiipcllalur Deiis eo iii loco cullus. Nec
cc66e'cst illam occisam es^c mcnse junio vel Ju- dea; carueruiil lioc lilulo. Kvpi//. "Ap-zy.t;, Domina
lio an. 7>\i. (Juod si vcio cos iiMnierare incipimus Diuua; occiirrit in ^ns. xm, pai;. 1000 Gruleii ; Do-
ab eo t«mpore, quo in evilium missa cst a Maxi- MIN/E iii alia pig. J, Albse Julia; reperla, pcr qitas

inino, scquiiur e<im liaud n^iiilu post

aiiiio 31*2, foric Dea; Mutrcs dcsigiianiiir cl Dohi.na Uo.nou in ;

viclum Alaximiiium nc£i luisso daiain; quo corli; i

ins. III. png. 100, quod iiotaiidum, quia Ilonor cst

a ratione. alioinini iion esi, qnia imprimis \'nle- masciiiini gcncris, et is lamen Doxina (si iiiodo
riam, si tdiijeciura mea vera, »hr,nv cnpii^bat l.ici- niill;c liiiea; inlerioruiil) vocaiur, quia iiiicrduin iiis-

nius; et quia fiiaiii Laclaulius, c .'9, diserie tradil, tar de:e tlliiigcbiiiir, uli coiisUit cx luiinmo Galbx,
Maximiiium ipoani cum inalre in cxilium releyusse, qiii iiiscribitui IIo.nos kt Yiiitus. Virgilio lib. ili,

nec in tocutn ceriuin, sed huc atque illuc prcecipitem .^11. v. Ii3, non alilcr Cybele, vel deuuJ iiialcr,

cum luUibrio extuibusse quod inrorlunimu diim illa

:
vocatur :
&ubire cogiiiir, certe non nisi plcbeium cuiliim in- Et juncti currum dominsesubiereleones.
duta luit i|uaiiquu!n noii diflile.ir, t^i perviujutu vi- _^
:

*^ Et quanquani nonnulli apud Scrviiun arbiiretitur

deri signilicare eam non jussu inipcratoris, seil sua
ipoiile, el ad eviiandos perse<;niore8, modo in lian<', Cybutem leonum dominani dici, iiolat tam>'ii idein
niodo in aiiani pruviuciam, s<^se iransliilissc. Qnod si eaiii propiic doininain fuisse uppellatain. Dominas,
libelius bic in edilus csi »ialim pesl viciuiu
liici;iii uil, deas diciutl ; ut ulibi
Maximinum, anio beilum <|Mod aiiiio 314, inier
et
Consiaiiliiium cl Licinium orliiiu cst, comniodo liiga Ili dominani Ditis ihalamo deducere adorli.
b.ec a Maxiniini decrcio rciieii polesl. lllo bello vic-
Sane doiiiinam proprie malrem deuin dici Varro el cw-
tus fuii Liciiiiu'! viii id. oci. ejusdom aiini, pacem-
leri affirmiinl nu>n el ibi l*roserpinain ideo a Virgilio
;
qiie oblinel iradiln lliyrico, CL ;iiiiio doinuiii 319, ad
doininain appiUlaiani. quod ipsa terra esse dicainr, sicitt
doos redit; vl poiius se sc;iiiicr licniileiii liiisse o^-
el iiiater denin : inox addil, Ilanc enmdcin (licmpe Cy-
t^^iidit, projiosilo ediclo ne cpi->copi liab»;reiil coiici-
boloii) l'.ram appe.ilari, lioc est Domimin. Non aliter
lia, Cliristiinosiiue pcrseqniiur. Qiiod si ipns existi-
caiiit Gcnnanicus iu Arateis:
niet, posl priuiuiii quoJ inlcr Coiibianliiumi ci Lici-
iiinin iiiit bclimn, iiuiic liuriiui a Laciaiitio ediium iJictsei excrceul iJ()[uin.'c f;imuli Corybanles,
essc, viilcb.l illc fac.li opera, cjiip uaialijs ad.^cribi
dciiere lcmpoii, quod iiiler riiuios 311 ci .')10 ii;lor- id cst, faiiiiili inairis dcuni ; idcmipie cpillielon Ju-
cedil. Nam puce frucbaiur Ecclcsia, cnm li.cc mc- iioni atqiio Diamedat Valcrius Flaccus, Jib. iv, v. 355,
oiorix inaiidarcntur. ctlib. VII, V. l'Sl, Argonaut. Quin et Arcades deain
 : :
STi mJJE IN LID.
siiiuina veneratione coluerunt simpliciier AifxnoaKii
«liciam, uii Pausaniae L vjiipniet.Inierpres, p.499,
e.\
eain lacil Proserpinam ; procul dnhio qiiia Cereri
coiijiiiigilur, et quia, pag. 516, ejns filia essedicitiir
sed laiiien ibi siinul clare a Proserpina distinguitur,
Nepiuni(|ue ei (lereris filiadiciiur; eiscribit insuper
Pausauias se non audere ig toOi,- u.rehTTsp<i-jg ^okwjjv
nomen liiijus deje qna; cerie docenl satis superque
: cogebant. Uilima bsec verba e.<piicare obiler conatus
cam Proserpinam non fuisse. Veruin licet Gcniilium
dii itacognoniinati sint, nosier tanien Deus optimo
jure Dominus esi; qui ut eos dejeeit et calcavii, ita
spero eumdeiu tandem respecturum populi lideiis
airocissimas calamitaies, et pacem reddiiurum Ec-
clesioe verae per loium orbem terrarnin. Iniperatores
etiam Roniani domini appellati sunt, uti est nolts.<;i-
mum nec illud monerem, nisi viderem Gasp. Gevar-
; paraia coniinuo erant iis qui Cltrislisni habebanlur,
limn ab lib. i Sylvarum Slatii exlrenuim non satis
bene interpretaluin es.se Claudianum. Nam cum do-
cuisset Doinitiaiiuin, Trnjaiiuin, aliostiiie Dominos
diclos fuisse, addit se mirari Clamliaiium, lib.
deL;iud. Sliliconis, signaie scribeie iiomanos priino
oninium Domini appcllaiionem Stiiicoiii tribuisse liis
verbis
Publica sed nuuquam tanla se gralia fudit
Assensii, quis eiiiiu |>rince|)S hoc oinnibus egil
Oljsequiis, sese doiniiium palrernque vocari,
(Juod Ubi coutiuuisresouaul convexa diebus?
Macte novis consul liUilis, Mavorli.i plebes
Te doniiiiuin Bi"uto non indigiiaoto faletur,
El quod .adliuc iiullo poluil
lcrrorc cuacta
Libertas roniana pali, Sliliconis aniori
Delulit.
Sed hanc Claudiani mentem fuisse vix puto quin
polius arbitrnr eiim canere populum coactum quasi
et invitu.m ila principes appellasse; id quod cerie
sequitur, si proJ>abiieni admodiwn ileinsii conjeciu-
ram admitlimus, Princeps non omnibu» emil obsequiis;
et eumdein popnluin sua sponie atqiie ex affeciu
Sliliconem dominum vocasse vei Sliliconem pri- :
mum cousuluin fuisse, qui dominus a populo nojui-
nalus sit; quod cerle /irniant sequeiitia,
ipsum restiliitorem liberlalis Brulnrn id non SDgre la-
lurum, quia scilicel Slilico, iicet dominus appellare-
tur, pareuteni tameu populi agebai.
Amplissimo viro paulo vcct van winssen, Celsis uc
prwpoientibns Trajectina: dieeceseos Ordinibus u Se-
creiis, s. d. gisb. cupercs.
Si nova Lactantii de lHoriibus Persecutorum editio
absoluia ioret, iiasce a me liaud fcrres foric liiteras,
vir amplis.sime ; nam cum varii priestaiitis erudilio-
nis viri praeter Bahaium et nie (id qnod vehemeii-
lem in inodum gaudeo), iibellum Juinc illustrare ani-
muin induxerini, vix dubilo quin eoruin alicui ip
mentein venerii, quod pracipuuni earniu capiit erit.
Pauca verba sunt, el in quibus prinia fioule vix ali-
quid observatioue dignum seseoiferl: unde el faclum
est ut, cum Notulas meas digererem, non animad-
Tj drgphucta { uli rccte re.scriiiendmii censet J. F. Grono-
veterim quod nunc ad le coguoscendi causa niilto.
Conslal igitur Genliles coegisse Ciiristianos ui
sacrificarent diis, nibiique ab iis exegisse aiiud,
quando eos verae religioni nuniium romittere coge-
bant. Pluriina iiisioriai ecciesiastica;, p.iSsioiium, Pa-
iruinque loca boc teslantur satis supe»>que. Notuin
est quod Eulaliae dieium esse caiiit Prudeniius,
liymno 'Kepl Sts^. 3.
Haec (tormenla) rogo, quis lubor est fugere
Si inodicum salis eminulis,
Tliuris et exiguum,(Jijjil!s
Tangere, Virgo beiiigua velis,
Poina gravis procul abfuerit.
Dioclelianus apud Lact., cap. 10 Jru (urens, sacrifi- :
care non eos laniam qui sacris ministrabanl , sed uni-
VCfsos qui erant in palalio jttssil, ef. in eos, si detrcc
OK MORTIBUS PERSECUT. CAP. LU. 574
A tassent, animadverti ; datisquc ad p<Bposttos ItlteriSt
etiam milites cogi ad nefanda iacrificia, prwcepit ut qui
non paruissenl militia solverentur. Cap. IS Furebal :
crgo impcrator jum non in domesticos tantum, sed in
omnes; ei primam omnium filiam Vateriam coniugem-
que Priscamsacrificio pollui coegit. Et mox Namju- :
dices per omnia lempla dispersi uuiversos ad sacrificia
fui ad cap. 1; sed ui ilia non damuo piane, iia aliquid
majus 61 annutaiione digiiius in iis vidctur Fecondi-
tuni esse. Nam existimo (iliristianus lam acerba peN
secutione pressos uua cuia Geniilibus deorurn lem'
p!a frequentasse, non ut cos ador.arenl, iis sacriiica^
rent, vei aliqua re bonoreni cmentiiis numinibus
baberent, se4 ad evitanda tormenia el pceiias, quie
Christoque ejurato, diis sacrificare nolebanl. Diocle-
tianus certior factus quid rerum gereretur, jubet
omnes qui in tempiis roperiebantur sacrilicarc, id
m quod nequaquam iiecesse eral slatuere, si nulii aiU
Q quam Geutiles lempla adibani; aique ea via f^ctum
esl ul Clirisliani qiii cruciatus effugere conabaniur
delegerenlur nnde ei mox seqiihur-.Pleni carceres
:
erant, lormentorum genera inaudila excogitabantur. £l
procul dubio Ciirisliani (lersuasum babuerunl sibi
iliudliciiisse facere ad evitandain persecutionem, et
lamen fidem Cbrisio daiam se posse servare; quia
nequaquam consilium iilis eral leinpia iuirantibus
idoia colendi. Nonjam dicain-, Nicotaitas mulla do-
cuisse absque diserelioae faeere el immolala idulis
,
vesci et in templis esse, et publice omnia (ommuniler
,
«^eiv, queniadniodum loquitur auctor Indicuii de Ila^re-
siiius Judseorum, qui vulgo Ilieroiiymo iribuitur sed :
:
videor animadverii.sso Veieres disiinxisse eos qui
tempia idoioruin colendorum causa adibuut, ab iis
qui eo animo eadem non frequeniubaiit. Caii. i con-
cii. eliberilani ita se habet P/ccwii inler eos, qui
:
post fidem baptismi saluiaris, adulta cetate, ad lem-
plum idololatrurus acces$«rH el feceril, quod est cri'
men principale, quia esl summum placuil nec in
scelus
G fiiie eum communionem
,
Distinguuntur eniin
accipete.
quibus docet Cbristiani, qui templa adeunl aninio idola adorandi,
ct qui iiliid faciebani et sacrificabant; quod uiruin-
que cuin Christiani qui sese a perseculionibus libe-
rare conabanlur non fecerint videor baud iniinerito
,
affirniare, eos nihii cum aliis coniraune liabuisse,
nec de illis loqui canonem concilii. Sic canone iii
distiiiguuiiiur Fianiines, qui munera quse in hoiio-
rein deorum celebrabanlurdederint ianlum,elq!ii8a-^
crilicaverint siinul : hem Flamines, qui mn inmoia-
verinl, sed munus lantum dederint, eo quod se u funes-
tis abslinucrint sacrificiii, plucuit in fine eis priestari
communionem; Cau. lv, sacerdoles, qui tonlunt
cl
corouam porlaut, nec sacrificunt, nec de suis sumpti-
bus uiujuii adidola prwstant, placuiL post biennium ac-
cipere commvjiionem. Et exemplum elegaus csi apud
Cyprianuiii ep. xxi, uhiCaRdidum Ai!cusani,ulCesirien-
sisrescribit, vocat,quia pro se donanumernvit, ne sncrifi-
caret. Sed tautum ascendisse videiur usque ud triu fata, vei
vius, jjiaeclanii vir erudilionis, cap. 14 Oi>s. in scripio
res eccies.),ci inde descendisse ad drgpliacla, sciiieel,
ubi coram pneside sacrificare cogebaiitur Chrisiiani,
qnoque licel ascenderit Candida, excusalur tanien a
Cypnano, quia sacrilicio sese non poliuit. Et quan-
quaiu a peccalo, mea ex sententia.neqtjaquam imniu-
nes siiii qui eam ob causam Genliliuni lempla in-
irani, aliqiio tanien modo excusari posse videutur,
quia id non faciebatit aninio idola colendi. Sie Canon
?
41 concilii laudali perniii.it ulfideles idoia in domiini»
suis habere possim. Admoneri placuil ^deles ul in.
quanhan possuitt proliibeant ne idola in domibus suis
hubeani : si vcro vim meluunt servornm , vel se ipsos
pnros conscrvcni; si non fecerint, alieni ab Efclesia.
habeaniur. Ncc absque ralione est qiiod nolal Ai-
baspin;ens, verba ista hauddubilanter asiruere, con-
tiiium illud (i^riicillirais perseculionum temporibus,
 »75 GISBKRTl CDPtlu 570
aiqiie ailco anle Con<ia ilinuni convocatuin; nam iio- A ^ qn;' gt^ns illa posl c:iplivitalei>) Bnhylonieam averso
niinis ilel:iiitiiieni i)or sei vos siios lieri iioii exlior- plane luil aninio. ILec mea de Lactaiitii loco cl in-
ruis^eiil, si iiii|Miiiiia!i> proposita pouii^seni aii arlu* scriiiiioiic veteri siMitcniia, qu:im si approbaveris,
iriuiii ri-ligioiuiii i|ii iiiiliboi aoiplecii ei iHLM-i. Qiieiii- recte 111*". hiiic scribemlre epi>tol.e borulam impen-
aiJinotiuin igiiiir dunii siiae liiieles pt^rsecnlionis tem- dissc existimabo siii !.eciis evenial, c.\ ine inea fal-
:

pore :dol I liilienj^ |n)tiieriiiii . el permiilere nl si.Tvi lat conjecliira, nihilomiiius l:«l;ibor me lioc ogisse,
ea ;i.lorareni ne sciliici ab iis aciiis;irenlur, ila vi-
, quia dolor, (|ucm ex cliai}ssiiii;e uxoris niorle re-
denlur persuaMiin iiabnisse sese Getiiiliuin (eini>la peiilina ccpi vix consolabilein inili^ari videlur, duin
frequciilare poluisse ad evil;iiidnin perseciiiioiiem leoum colloquor ; at(|iie h.ec eaindcm c:iusa non pa-
nec i>oier:ini in iis facile disiingui, i|iiia loca eranl tiiur iit linem lilieris impuiiam : sed jubet qiiasi ul
am|ili^siin:i, poriicil)us esoriial;i, aiiisipic OjicrilttlS, unam aui alteram noiam adjiciam , i\\xji reliquis
in i|uibus :iii)l)iilarc poleranl, earuin rcriini iiiliili|iie juiigi delieiit.
ageiv, qnas Geniiles lacere cnnsiieveranl coienles Ad
caput 9, posl legimus, addo : Alque buc respi-
iiiiiiiina su;i, i lijiie co in igis, quij lii s:i^pe lempla cit .\ugu3iinus lib. iv, pat^. 'ii), de Civilale Dci, ubi
adibaiii saliiialiiri l;inliiin deos, nec sempersacriiica- deiim Terminum ridel. Aliud esl eniin iiun cessisse,
banl. Nolo jain dispulare niiin recle au secus fece- aliud uiide cesseras reJisse. « Qiianijuam eliain
riiii Cliri-iiaiii. aiit (iiain grave peccaluin hoc sii
;
puslea in Orietitalibus parlibus ILidriani voliiniaie
iiec eiiaiu imjuirere quo piaciilo leiieanlur qui ex miilati sunl termiiii impei ii Roinani. |lle namqiie tres
iiosiraiibii-i, videiidi ihuluin i,'ratia, eoriim Cloisiia- pioviiicias nobiles, .\riiieiiiam, Mesopol:iiiiiani, .Assy-
iioi nni lempia iiilraiil, in i|uil)iis slaiii:e el siinu !acr;i j, riam Persarum •conce.--sit impcrio, iil Deiis ille Ter-
iioii (triiains Liiidim , sed culiiis eiiaiii graiia dispo- miiuis, (|iii Romanos terininos secuiidum isius lue-
siia suiit. Veruiii iilod f;icere uo;i possuin, i|uin iiio- batiir, el per illud pulcberrimum aus|)icium loco noii
iieain Genliles nihil aiiud e.vi>gisse a Ciiri:>tiiiiii-;, cesserat Jovi , plus Hidriaiium regem liomiiiuin
qiiam ul sucrilic;ireiil, nulla l:icli ciira, quo aniini) quam refjeiii deoiiim timuisse vide.uur. Receptis
lioiuiiies deos siios colcreiiH'). Honiin iiiinini e.xcm- (|iioqiie tempore proviiicijs memoratis, nosira
alio
plum non iiiiii:ireiiliir ponliiicii, ipii s:icris snis iiiilia- |ieiie mcmoria, retrorsus Terminus cessit, (iiiando
los esse e.>[isiim:iiil omnes, qiios, vi, inelu, poRiiis, . Jiili;iiius deoriim illormii oractilis deditiis, immode-
lormeiilis cogmil corum psrlicipes lieri, cum Julia- rato ausu iiaves Jussil incendi, quibus alimoiiia por-
iiiis aposlil.1 coniraria sw)seril, vciueriti]ue ne qui labatiir. elc. •

aliquem Clirislionorum aut iiiinria afjicerenl, aut con-' Ad c:ip. Veteres disissc certare alicui et
17 tiolo
lunieiui, ijLr,oi axovTaj rpo," 0'jaiav j/.xstv, n>'q>ie um- similia; ;ilque hanc loquendi formain observo eliam
tos ad sdcrificanduiH Iruherent, sed ut (jui 6ua spoule iiilnscrip. occxxxix Gruleri :

ad accedereut prius piacarent deos A7roTooTiotio'j,-,

ara.%
CERTASTI. MLLTIS. NCLLUM. PAUPER. TIMOISTI.
et exijiationibui , quce ipsis usitala sunt i)unjarentur. ,
INVIDIAU. PASSUS. SEMPpR. FORTIS. TAOUISTI.
Nam meiiorem pariem nostri, nnimum el meniem,
iion corpus sibi iioscil Deus. .Sed libel hac occasione El apud Apul. I. i.v, pag. 143 : Cum vuierem canes et
inscriptionem vclerem :id parles vocare, ex (|iia vi- luodo uuujnoi, el iiumero multos, et unis ac leonibus
deor allirmare posse. Jud:eos persecuiionis lempore ad pugnandum idoneos.
vcl imntiiim remisisse religimii su:e, vel eti:im cjiis Ad cap. 55 aniiot;ivi odorilaiem, priorilatein, elc.f
:

evitand>u caiisa fecisse iionnulla, uiide Geiitiles pcr- C inveniri,' quibus wMq indulgilatem. Junius Philargyr.
SMasuiii habere poteranl illos iion amplins Ju<i*os ad II Gcorgic. ISove iudulgcntia dixit. Veteres eniiH
essc. Inter inariiioraOxoniensia.mim. xxviii,ct apnd iiidiilj5il:item diccbunt, ul Cxlius in vii Consuetudina :

Reiiieiiiiim ii!,iiiim. lxviii, exslat inscnpiio qutie uxiiris indulgitale Uberum.

com|irelieiidit eoriim iimiiina, qiii pccmiias oiitule- •
.\d c:i|). 56, posl ad Hisl. Aug., adde Iia Isidis sa- :

riint ad evornand 011, iil videinr, gyiiinasiinM Smyr- cenloimn priniiis vocaiiir suvunus, vei priinayius, vel
ii*;ei inier illos recenseutur Jmhei, ot ttots' lovWot, pnvcipnus sarerdos, Apulcio, lib. 11, pag. itJi, iiGii
M. .K., id est. ex seiileiilia viriiriim eriKliloriiin, qui el "261. Ed, Elm.
nuptr ii/fufre JuUtei, minam uiiuiu. Vcriim niilii vide- Ad cap. -iO Observo, quo sensii homines, vel ani-
bilur iioiiiiiiii(|uam reddi haic verba debi-re, qui niaiia dicaniiir fuinuU et BipiiTovzig deoruin. Psyche
quondain juerunt Judivi. lliec :icta sunt Smyrii^e lem- apud .\pul. lil). eamdeiii ob causam Cere-
V .Metaiii.
pore jVdrfaiii imperalori.-, ipio i;ravi^simam Judaji remrogatpT fumulorum drnconum pinnata curricula;
e.\cii;iruiil sediiioiiem ei rclieliioiiem, duce Barclio- el PI:iio sesc voiare solebal to?; xjxvot; op6(5ouAov,
diebi, (>s<udi)-.Mes>i:i. lllos vitil Adri;iniis, lol:i Ju- icsie Oiyiiipioiloro iii ejus Viia, qiii;i cygiu in luiela
d;u;i vastaia, el occisa esl niiser.i' gs-niis miiiiiiii.lo Apoilinis, vcl ip.si die;iti er.ml, ipseqiie geiiitus pula-
siiic numero ; cunique perseciitionem ubsque diibio l):ilur eo deo. Pr:cterea sacraii diis, vel eorum sai ris
passi siiii p>;r lniiim imperium Komamim, iieii p.)- iniu;ili fainuU diceiiaiilur. Api|l. lib. 11: Pro liiiic me
luil fdcili 0|>era ut noiiimlli Smyniensiiim Deo min- qtwiiue peti maqno etiam deo famulum senlire debireni^
lium reiiiiscriiii, el Ccniiiinm supcrr>lilioiicoi fue et scrvire iisdem ; ilem : Teque jam nunc otsequio re-
riiit ainplexi, vel aigtmium ad oriiainiiim Kortuiiaj p. liijinnis noslra' dedica. el niinisterii juguni subi vulun-'
faiiiim (•ontiikriiit, ii. piiiarenl Gentiles, co-. iii ipso- tarium : itnm cum coeperis deo! srnire, lunc niagis sen-
rmii caslra lraiisivis>e, atiiiic ila sese ;i lormeiilis li- ties fruciitm luce libcrlatis. In Inscripl. xii, .528, fa-
b':rarciil. .N iin Jud:K(>s b.md difliciilier iali:t ex iua- Mt'L\ B\ccHi occnrril; cl Augustiiio lib. iv, cap. iO
gislroriim siionim seiiieiiiia t;tcere poii>iss.', p;iiet ex de Civitale Dei , vesiales virgiiies dicuiilur ancillai
iis qii:i' observ.ivit Jacoims Capcllus iii libros .Musis, Vci7(E, ^linid mirilice Lactaiilio coiiveiiit. Slrabo, lib.
pa-,'. 019 el Si'qiiciild)iis. Nec saiie video cnr iiiinain .\ii, 1, 557, scribil Aiiieii:e lempium Mr/joj iuisse,
dareiil in oriiaiiim tciiij^li Juii:ei, qui nuper affiure, toIWj; Uoono-J).w; liabens ; ei pag. 577, Aiilincluio
cuiii noii sil verosimile Jiuixo^, qiii alio liabiialiiiii ad Pisidiain 'a^^jniv-jri-f M>ivo? hj>y.WiJ -r:\riio; 'iyvifstx.-*
coiices-,eraiit, vel ;ilio ses.'^ contiileranl, colhtiuros UooWSlw), cognomine Arcwi
id est, sacerdotium Luiti,
.•tii'|iiid ad Smyrn;e ieiii|>luin, vel ide;ii
aedilic;tnduiii (lililii AT/aio,- vocalnr. elSalinasioad II. A. 'Apxulo;)
p-u;'.laluios palam iirolildri auilcreiil sese Jud;eos
si inuliiludinem liabens llieroduiorum, sive sacruruiit fa-
esse; cum imiuunes nequaquam ab idoiolairia foreni, mulorum, quo notniiie .sacerdoies eis;ici&li voiiire
pOsSiinl; el pag. 5.i9, SUHbo jeooSoy/.ov,- el tiosaj
disliiiiuil. Verti autein i/rjvo^ Luni, idipie eii;iiu
{') Atrox c.iluinnia. Cor inij.rimi.s pxigil Kcclesia cailio-
lici, se(i illiiij .vr.ii.iri noo polcst. Ni-miiiem
rogit. Al |.riii-
p:ig. .580, faciendiim arliiiror; ik^c piito menscm ali-
ciop.sejus, qiii non aitie causa gladiuui (jorianl . rebelles, (jtiem ab cultum fuissc, scddeiim Luuiim,
iis popiiiis
fliscordiaruni s<>miiialores. coiiiiiuiaces, itirliulenios, ut qiii iii nummis .\!itiochi:e ad Pisidiam, ne quid da
K. P. socielaii peruiciosos, meriiis aflj.:iuui [>oeais. aliis urbibus dicam, ceniilur, quiquc eiiain in iiiiii^-

S77 miM IN LIB.
mo Olbinnoriitn, Quorutn Pamphilia liiit,
nrbs in
equo insidel. Videri possiint qii.T? p;)?;. 17 Harpocra
lis iiolo, ul)i Diospolin voco Armenin; nrbein qiKC
Straiioni DiopoUs dicidir, qiiod moiiendum duxi. At-
qiie inde siim)! cniistnldi, ntiijue Mensem in Aiilio-
ciiensiiim niiinmo, «li exislimant Krudili, non nie-
j)iorari, sed rescribi debere Antiocliensis non aiilcm
, de iniperaionim conjiigibiis lo(|ui, sed errorem illnm
JHensis col. C/Es. antioch., id qimd obiier in Harpo-
crale niomii, el eiiam pbuet Hardiiino in Anrirrbe-
tico. Atque, si fasest sacra misccre proianis, Ciiris-
liani, ipsique Apostoli Soulo». Xpto-tou vdcanlur, et
episcopiis iii Ins. ix, 10i>5, famulls chhisti.
Adcapul. XXXIX et pra'cipiio in pra-falidne ago de
combiislione cad.ivernm, ncciiou dc! corporibiis inle-
gris coiidiiis. Poslca obsersavi, Apulcii tempore bu-
maiionem eliam in usu fnisse nli clarissime nateiex
, tecuin
liistoria pueri qiiem veneno e medio suhlaium piiia-
baiit, cum conlra poii<mem snponferani ipsi miscuis-
set medicus, iib. Meiam. x. nciiuie magnam Geniiles
religionem teni!i--se, corixira inlcgra ul sepuiiune „
niandarentur, vel iiide [latel, qnod cadavera in aedi- ^
bus collocata servarent diligeiiter, ne magae ali(|ua
membraindeauferreni. Narrai id midtis Apul.jib. ii,
p. 124, et addil Elieni, et quod penc-pranerieram, si
: d. 7. id. Jui.
qui non iniegrnm corpns inane resiitneril, quidqnid inde
decerpluni dimimdumve fuerit ; id omne de {ncie sua
deseclum sarcire compelliiur. Qnod sivc veruin, sive
fictum sit, innuii lainen curain qiiae tenebai Genliie.s,
ut corpora integra Conderentnr , toiique ad inferos
venirent. Hinc lib. iii, il!a Lucii irlstiiia, ciim in ju-
diciiim ob caedem vocatns esset, ei riiu Graeciensi
ignis et rota, (umomne geuiis Uagrorum, qnibus sci-
licel conscindendus Ibrel, inferebantnr. Aiigeiur op-
pido, imo duplicalur mihi moestitia quod inicgro sal-
,
lcm milii mori non licnerit. Hunc lib. vii, cum iii asi-
iMirn transformaium castrare eum vellent, el ipse se
prauipitem dare, vel inedia mori statnii moriliirus : quu' ad nielius
equidemnihilominus, sed morilurus inleger; ei landem
lioc eiiam paiei ex pag. 11)9 iibri ejusdem. Cadaver
disjeciispnriibus landem (oium repertum, wgreque con- Q
cinnalum ibidem lerrw dedere.
Ad idem caput observo nullam Au^ustam, morluo
imperaiqre inanlo, ad secundas nuplias transiisse. Et
extat iianc in reiii locus elcgans in concilio Tolctann
XIII, celebralo anno Cbrisii t)85. Nani lituUis capi-
ttili qiiinti ila sese habet: Ne, defuncto principe , re-
liclam ejus conjungem aul in conjugio sibi quisquam
aut in aduiterio audeal copulare, uii coiisiat ex notilia
concilioriim Hispaniae qiiam anno 1680 edidU Jose-
,
pbus Saenz dc Aquire quamqnam cerliim etiam slt
;
oniiies reginas hanc rcgulam nec olim nec nuiic
, cum dies iile naialis solis nuii iminertlo dicalur,
observasse :uli vel exempliim Pytbodoridis iios do-
cel apud Sirabonem, lib. xii.
Ad cap. ^fi. addendnm est, Apui. lib. x. Met. iiiit.
prceposilum meinnrare, qni miUe crmalorum ducatum
suslinebat eumdenique
, pag. 244, vocari Tribunum.
,
Noiavi ad caput .^0, Priscam el Yaleham , uxoicm
alqiie (iliam Diocleiiani, fiiisse Cbrislianas, vel certe
Cbristianorum religioni favi.>se postea animaiiverti j) serttenlias meas pmb.-nii ve! qu* ui exaiuiuenlur
: ,
pr;c( lare erudiiionisvinim llenr. l)i)dwelliiui, (lisseri digna sunl , ad ordiiieni capiuiiii disponam
Cyprian. XI, num. 66, afiirinare eas Cbristianas
fuissc; uii ex (^jus verbis, quai sequunlur. paiel.
i Quin et in ipsis Imperaiorum palaiiis liberi versali
sunt. Ipsae eorum uxores, ei liberi, et servi erant
chrisliani. (Tales fuisse coiisiat Diocleiiani iixorem
Priscam el liliani ejusdem Valeriam, Maximiani au-
tem Galorii uxorem.) His ea, qua; reiiginnis suae
eraiil, lam verbis qiiam lactis libere exequendi
coram semetipsis potesiatem dederuni. Binis vir
i>
hariim rerum calienlissiuuis aucioribus niiilur; ilii-
qne iaciunl iil persnasiim habeal Aiigusias eas
Chrisio nomen dedisse. Eiisebnis alier est, lii». viii
cap, 1, Hisl. Eccl., alter Laclanlius, cap. !5, cujus
verbis el ego velnti fiindamenio ad eaimiem rein
proliandam iisus siim ad caput 50. Sed laineii Eu^e-
bius mihi noii videtur verba fiicere de iiiiperaioiuin
cuiijugibus, sed de uxoribus doinesiicoruni , vel au-
,, , ;
DR MORTIBUS PEUSnCUT, CAP. LH. 878
A liconnn vel eoriim qiii in pf»lalio versahanliir. iiii
,
unde dnbie paiebit si quis Graeca consnlere velii
,
umie ipse eliam iisiiem verbis iisus suin cnp. ii, ad
probandiim in palaiiis imperatorum geniilinm su-pe
Cbrisiianos fiiisse et qiiidem eos primos bonores
,
gessisse. Ciiristopborsonus pulavit <dim Eiiseb'iim
casiigavii Valesius iii nolis. Moiieiubini aulem cen-
sui i)odwel!iim niiie ine animailvertisse Augiislas
illas fiiisse clirisiianns ne qiiis forie exisiimel nie
,
aliernis in\enia iiiibi viiKiiore. Tesior eniiii me
verba illa ciim noiulas meas digererem , non ob-er-
,
v.isse, iiPijue ine aiia omissnrum fuisse viruin
pererudilnm eo nomiiie iaiidare.
Hu;c .suiil qiiaj milii in meiitein veneriinf, qua-que
iil comniunicarem fecil amicilia , fecii (ami-
liaiilas quae milii simmia et siiavissiiiia tecnm in-
tercedii. Quod
si typrgraplins, vel enidiii piitius
,
quorum ut audio , nolas expeciat , longiores inoras
,
iieciuiii, lorle aiteras longiores(|iie litieras a nie fe-
enim maleriam omiiem peniius adeu ex-
res. Ntqiie
haiisi ,non de aliqnibns rebiis proiixiores disser-
ut
latinnes coinponere queam. Vaie. Hag.e Comilis . a.
Vix bnita lisec erat cpistola cum ecce ad me af- ,
feriur Antonii Pagii viri erudiiissinii et diligeniis
,
tempiiruin leslauialoiis, Criiica bisioriio-cluoiiolo-
gica in Aiiiiales fcminenliss. Baronii. Ciinique i!le mi-
rum qiianiuin Diocletiani ei imperalnruin, qui cum eo
regiiarunt, tempnra illuslret, luiim eril jmiicare an
(lOii benc relius siiis coiisuliuriis lypograplms sii si ,
illa ex (qiere , quye Laclanlio elucidando inserviunt,
excerpia ediiidiii novae adjiciat. Milii certf isiiid vi-
deiiir apiiriine uiile atque eruditis accepliim fore;
,
cnm quia lilier iilc non omuium manibus leriuir, tuin
qiiia ii:! iij nnum cnrpiiscnliim collecia foreni oinnia,
aureum bunc intelligenduni libellum
iiecessaria siini.
Delaiigaius jam es lectione lam loiigae el verbosje
G[ii^U^i'K- sed laineii te missum facere nequeo, el
veiiiam precor, si allerain seque prolixam priori an-
neciain. Virum igilur erudiljoiiis praeclarae mecum,
ad aiiniiin Cbrisii 306, seniire siimina ciim vnliip-
lale perspicio , Goiistanlinnm Magnuiu iii oppido
INaisso, noii auiein in Brilanniis naiuni ; ad annum
302, Priscam el Valeriam chrisiianas fuisse; ei de-
nique eumdem ad an. 306, natalem invicti referre
ad Solem. Nec ccrie ergo minc (juidquam caiisa; vi-
deo cur non seiilenlia Pelavii quam eiiam Har- ,
duiiius iii Anlbirrelico anipleciilur, seijuenda sil
qiiu sol luiic primum ad Sepleiilriouem ab Austro
cedit, uii Jiilianus oral. iv ipse docel; et arbilra-
lur liarduiiius in bnnc diem nalalein Cbrisii Homte
primum iianslalum esse , ut dum Gemiies profanis
rilibus vacareiii , sacris stiis Chribtiani libere ope-
ram darent. Sed commodius niihi viiJetur ul alia ,
qiiai mihi iu libro Pagii observata sunt, quseque vei
ul ila ,
oniiiia facilius invesiire, aujue de iis jiidicare possis.
De Domitiani perseciiiione ago ad ea|iui Lacuinlii
3 , inque ea sum opiuionc eaui nec iongain , nec
graveii) fuisse. Pagius conira existimat Domilia-
num anno 13 imperii decrevisse persecuiionem ad-
versus Chrisiianos , eain coiilinuai:im ^;ino 14 et ,
aiiciam occasione quiuqiiennalium anuo 15, qiio oc-
cisus est in cubicnio, te>te Sneionio, non auiein iii
leinplo Jnvis, ev riiJ Upoi Ai6?, iili scrildi aiicior Chro-
nici AlexaiKirini. Si'iii(^niiam suam ut lirmet vir eru-
diius, i^cribii , in Ciironico iaudato sub cuss. iib. ix
Aspreiiaie ei .M. Arreiino Clcmeiiie le^i
, Brulius :
narrai niagnain Chrisliiiuorum copiam ab 14 Domi-
liani onno sublaialn el mnriijrio aljeciam; el deiiide
ob.servat, l.nsebiiim qui Biulii h;sloriam legeral ,
,
iii Ciiroinco iinrrare iiicoBplim es.se (lersiciiiioncin
annoChristi 95, idemqueeuminHisiuria coiiUnnare,
m CISBERTI CUPERl 580

ei cap. 17, lib. »n de porsecuiioue snh Doiuiiiano A Ad cap. 9. observo anle vicluin a Galerio Maxi-
,

posiea, cap. 18, o^ieii(leie lau-

lo.ini, nu.Ttiuc luibei iiiiaiio Narsenm, 1'ersis eliam supeiMio^ fuisse a
niia uuciaiu esse. Sed Cbionici auc-
emu hoc anno Diiicleliaiio, vel eos cum ii!o p;tcein JVcisse; ct llei-
lorem uoii esse ex accuraussimis scripioribus uli- culium videri cum iisdeni bella gessisse. El Diocle-
i|ue consiai. nam bosce coss. seiiuenles coiijungil lianum quidein bcib^sse cum Persis probal :ul annum
Vvinitianum Xlll , et FLivium CUmenttm ; Atinenaiem 28i), Antoniua P.igius, sectiius Norisium pr^clara^ ,

ei Lateranum Uomil. XIV, el Uemeniem ; tlonique

; ilidem doctriiiu: viruin. qui videatur cap. 4 dissorl. i
Valentem et Veierem. Pruais coss. assignai persecu- de nuit.isiiiaie Diocleliani , i|uiquc ibidcm obscrvat
lioiits iniliuiii , illoque lempore scribil aposloliun iMaxitnianuin tlerculium iuitu|uaiii cunlra rcrsaspu-
Joannem iii Palmuin relegalum esse el Doinilia- , gnasse; id quod eliam i'agius ad an. i'J7 sequilur.
iiuMi slaiiiissc Oavidis genas e mcdio loliere se- ; Conliarium quidem (radit nnctor Cbronici Alexaii-
jjuenlibus lirulii verba suppoiiil el reliquis binis ; drini iitiue etiam iiiitie Constriiilitim scribii ciim
,

aniiis ne persecultonis quideiu meiuionem facil. Si-
inili.i iudicare dcbemus de l.usebii (Ibronico. Et
quamquaai , ul Brulii scquamur aucioriialeiii , per-
secuiio potuerii anno ii incoepisse, illa ;£que ia
exilum, quain in principiuin anni illiun rejici potesl:
qtiod si voruni esi , non mulium
crudilorum seiiienlia discrepabil.
ex rap. 17 el 18, lib. m
Hisl. Kctles. Eusebii pio-
bare eoiKUiir, perseculionem iiicoopUiin an. 03, el
luiciam an. 95, illud ego netiuaquam quo sum slu-
pore, capere possum. Nam Eusebius eapiu librorum
per nniios non disposuil ; deinde scribit te/cvtcovtx
Cbrisliiinos perseculum esse Domilianuin, id e.sl,
Persis bellum gcssisse , quem in errorcin incidissc
quuque Casauboitum ohservavi ad cap. L:icianlii 15.
El forle i& auclorem Cbronici secuius esi, qui ita
loquilur p. 6-i*i . t'ers(X mammo beiio a Constaulio et
Masimino Jovio Cmsaiiifus deuicti suiil. iino Constuii-
ceilti.a c*ierorum (fus numquam cmn Persis hfillavii , ei Nicomediiu
Sud «luod 1'jgius Coesar creaius liUittiu Oecidentem peiiil; allcr quo-
que Ca:sar, iion iiuximinus , veruiii Calerius Maxi-
" mianui diciu:> fuit : quein errorem el alihi ia QDdem
, Chronico, vel i;rtTop.a j^p6vo.v, uti Scaligero vocalur»
occurrere, doceo ad cap. 52 Laciantii. Sedtamon M:i-
, nierlinus, cap. 'i 1'anegyrici Ma.\iiniaiio Augusio
dicti, ita loquitur : An luas res geslas enumerare coua-

sub eilreinum viiie lenipus. Capul 18, ad baic priori boi , qtue le prima signa iinperaloriis auspiciis iiunuju-
aniieciil his verbis, ivToJTi), nim. Siw^^f» vel pcr- , rarint, quce caslra dominum habiiura susceperinl, (/UK
seciiiione; ei deniqne illa ipsa verba, qutbus Pagius bella deduxerini , quce victoria- ituxerint? Ibo scilic^t
pta;U probari aniio 15 persecuiienein aucum esse vcsligiis viriutis luw coiligendis per toluinisiri limitem,

l«iii»ribus eliaiii junguniur* indicaiilque eo anHO jicriiue omiicm, qua lendit, Eupiinite^n , el ripus pera-

Clirisli:iu»s pci-secuiione vexaios luisse; qnod iiiibi grabo ilfieni, el lillus Oceani. tixc verba, faieur, nii-
lirnium adinoduin arj^uinenium vitlciur, auno 15 in hi signtficare videbantur llcrculium ad Euphratem
innoxiam geniem grassari imperalorem ctupisse. cum Persis bcilasse; nec mulo sed id factum anle- :

Nam, cum dixissei Scripiores eliam eibnicos non quaiii Imperaior forei , etcuni in aliuruin Inipcralo-
diibil.isse meinoria iradeie Chrislianoriim mariyria, rum castris mjtitabat ; et .Mainerliiius bis verbis bre-
addit : of/s x«t t6v wxi/iov sr «ix/3t6i; ir£<7oy.riv'/v70 viler enariat quomodu vitani transegerit Maximia-
(fui quidem eiiam tempus ipsum persecuiienis (iccurule iius, aniequ;nn inipcrio adinoveretur , ct quaiviriutis
notuvcruiit. Al quod illud tetnpus luil? uon cerle su;e pryeclara specimina dederit. Nec quidquam eviii-

atinus 13, non 14, aed quinlus dccimus; scribnut cunl »iu»t.')a, quibus Parlhus, uli cap. 5 Ceneihliaci
enim, anno principatus Domiliani qmnlo decimo, Fla- (] legilur, blamiiebalur Diocletiano et Maxiiniano , qiiia
viam Domilillum Flavii Clem^nlis, ejus qui tuuc tem- N;iiscus id fecit , postquam foedus curn Diocleliano
fuit , ex sorore tieplem !i;«a cum percussii, uii patet ex cap. 10 l'anegyrici, qiicm lau-
paris fiomw contul ,

aiiis plitrimisob confessionem Christi in insulam Pon- davi iloc eodein modo iiex ille l^ersaruin imnquam se
:

tiam fuisse daporlatam. Neque pulo Eiisebium otnis- anle diijnatui homiiiem conjiieri frutri tuo (Diocieiia-
,

surum Inisse narrare, si iidem scripiores inemoii* 110 ) supplical , tolumque, si ingredi ilie tligneiur , re-

mandassenl, perseculionem jam anno Doiuiliani 13 (fiium suum pandit, offerl ; interim varia miracula exi"
incoepisse , vel decreUm esse. iNeque lainen , quem- mice pulciiritudinis feras iniiiil , amiciliiv nomen iinpe-
itdiiiodum anle dixi , illis plane refragari animus irare conientus , promerelur cbseijuio. Nain de iisdem
esl ,
qui anno H
ceiiseiil Doinilianum jam iii Cbiis- proculdubio inuneribus loquilur. Nec obsial Maxi-
lianos grassalum csse. Nain Dio Cassius, lib. lxviu, niianum Ilcrcubuui in liis». vocari Persicum Ma.Ti-
poslquam narrassel P';ibium Clementem vraTrJ- iuum , quia illud cogiiomen cx Diocleiiani vicloriis
ovT«, contntem , el Fiaviam UoniitiUam inorie allcc- obliiiuit, qui a victoriis Uerculei Gev. Muximus etiani
los egse, illaio anibobus criiiiine «TeoTrjToj, inipitlU' diclus esl , nolanle Noriiio , cap. v Disserl. i dc
lis ( iu enim de Chriaiianis ioquebaiilur ) , adjicit numism. Dioclel.
Domiiianum t« iUi ?'«' »^""0 seqiiciiie, coss. Caio Ad 18 disputo num Dioclelianus consecra-
cap.
V^lenic ei C.tio Aiiiistio, occisum esse. El aniio pr*- lus Aniniadvcrlo iiunc Anl. l'agium ;id aa.SlG,
sit.

ceilenic ali«>s eliam Chrisiianos vel relegalos vel , cx loco Euscbii a nie laudato adslrucrc eum a Ma-
reci dalos cise, ox varbis, qu» Flayi:c puiiiitillae xiiniiio inler deos relaium esse.
)ii>toriaiii sequiinlur piilel : (T:ri-Ayjiti oi uv.yoi.-j Ad cap 42, p. 4y4, examiuo quol per annos Dio-
i'-/7JAU!/. a6t«TV)T0?. j^»'
,

f,^ yj''. v^Uni. ig tk tojv Ivjoatwv D cieiianus , abdicalo iinperio , privalus vixcril; quic-
/,^r) t50/f//v*T!7 roAAoi /aTSdtxaT&JiTicy. /at ot u.:v a~»- que ibi noto ila relingenda sunt. c Signiiicaiiler ail
Oetvov, 0« 5i T'J>v/ojv ric-iajv £r£:i/!07i7av. lllatum ambo- post imperium et per lotidem aiiiios eiiiii, abdic:«ta
,

bus, l^leineuli et Doniilillae ,

crimen imptetatis iiuo , piirpara, si aniuini, quodicm suuia obiii, illis annu-
crimine pluret eliam nlii ; Judaicos riius (iniplexi inoramus, Diocleiiaiiiim superstitem vixisse iii cou-
damnaii sunt : «cciso ett , pars spoliata
quorum pars iesso cbt nani aiino cccv. privatum sc ipse lecit, el
;

fftculnaibus per Judaicos rilus inleiligcnda est

: iibi aii. cccxui. obiil , iUisque anibobus pro inlcgris
Chrisli4n.i religio , nou inodo apud Dioiiem , veruin compulatis aniii novein coUigeniur
, uli docel l'a- ,

etiaiii apud anctorem Oiympiadiim , qui scribit illis fjius ad :hi. Chrisli cccxvi. Noluil autem , elc. )•

illatuin esse crimcn "lojo«t<x.v.oL.. Nam Jitd;ei et Ciiris- Ad «apui MaxirnianuHi Ilerculium a filio
idciii

liani ita Dio loculus esl

confundebanlur; ei ibrte Maxenlio cotisecialum esse observo. Firinal eam
quia Domiti.inus interfici jussil , qui ex David;s seiilenliam Aiilmi. Pagius ex numnio apud Mediobar-
slirpe oriiindi erant. El quamvis conccilerem t:ini. biini, qui inscribilur.
ciio iiic<episse porspxulionem, lamen non »jiiiicrelur
iitde illarn vel longain , vel gr.ivein fiiisi^c ; niibique DlVO MaXIMIANO P\Ti'.l
iiu!lum fcre dubiutn , Domiiiaiiinn crudeliiis in alios MA.XENTIVS AVC. F.
gras>atuin esse eoque pr.fcipiie sensu ixtssc dici
,

portionem Seronis de crudeliiAtr,. Et lianc ob causam, non autem quia a Consiauliao

 m miM
gcnero erftt consecraius , Divus
Befgerum 3, 23. a CoKSianiino juniore vocaiur
servante eodem aiibi : IMP. U.
imp. c^s. fl.
constantj.no. p. f.
a.vg, nepoti. divi. cons
tajjt. avg. pii. filio
XXXIII.
Nifii dlcaftius C!) tunc temporis desi'
voce nihil aliud
gnore voiuisse imperiiiorss vivos , quain quorum
iiieiitioticin iaciebaiii, niorluos esse; quo sensu exis-
tmitibaiii, ad cap. 19, Diocleliiinum et Ma.\iuiianum
vocari Ojwt^tou? a Galerio Maxiniino apud Eusei)inin.
Ad cap. 50, Valermn inutanduin esse in Valeriam
docui. Tagins ad aii. 506, ii. 15, el314, \±, Vuleriiim
Vtdenlem a Liciiiio iiuerfociurn fuisse scril)il. Verum
vix dubllo quin rarx* erudilionis senlcnliain siiain
iiuilaiurus sil, .si iiiciderit in ea (|U;c de morle Va-'
Itiiilis noiavi. Qiiod ad nuinniinn atlinet , qui apud -n VENTVTIS..
Gollziiiiii Graece inscribiliir ATT. K. nou ( apud I'a-
giuiii Ipgiuir por) OTAAEP. OT.iAENC CEB. L. A.
Oiibiuin v:il(!e esl, num ad Valeiilem a Licinio oc-
cisum referri posjit, quia aiins eideiii Gollzio roc('n-
setiir ninnniiis, in qiio cx ejus opinione ilie vocritnrj
AT. KAI. r. OTAAEW.. KT. CEB. L. A. El, ui vcriim
fatear, opiare:n siiminoperc mc iilos nunimos iiispi-
cere, et nianibus tractaie posse; suspecti milii enim
admodum sunt, cerle unus ex iis , qui Valens nostcr
nimquaiii Aiigiisliis, verom Ciesar (anluin luii.. Quid-
qiiid sit , Valenlem tunc temporis a Licinio noii liiis-
se iieci dalum sed post geslum cum Consianlino
, beros, pace jam Ecclesia; data, fiiisset nominaius, si
primuin bellum quod incidii in aiinum Chrisli o!7,
,
apcrlissime coiislai, cum qua; capite illo narrai L:ic-
lantiiis, adscribriida sint anno 514, ipso Pagio li:i;c
ita digerente. Qu;c aiitem ad cap. fiO. de Valente no-
lavj, iia , rog') reiingas; l'csiin:;tioiie cnim facium
, iiujiis versionem secutns sim ad cap.
est , ul non saiis meniem ait(!iil:ini ii;ibuerim ad ea
quie Trisianu-; noiavit. « Nam Valens ilux limilis
( inale apiid P.igium scribiiur miHits) l)aci;c eodem G videantur non satis valid:e ess(.'. Ensebiiis igiiur
/ •. I- :,
lcmpoie neci dalus non fuit, sod a Licinio, post-
'
quain a Goiislantiiio ad Cibalim viclus fuit, Cies;ir
esi crealus; el cum ambo pugna, qua^ in campo
Mardiense, qui inler Piiilipjios el Hadrianopoiim vi-
dotiir fiiisse ,iterum succiiinberent ea comlilione
Constaniinus paccm cuin Licinio fecil, ut Valens
privalus lieret et occidcretur quemadmodum ex ,
Excerptis do vita Coiistanlini, Zozimo cl P. i^alricio
notavil Tristaii., T.3., p. 472., (jui etiam recterepre-
hentlit Victorem, P. Diacomim et Occonem quod
scribuiit, Valenlem robell:iSse coiitri (ialerium Maxi-
mianiim. » Nam quamvis illud apiid priores duos
,
non inveiiiain, veriiiii tamen utiquc esl Valentem non
|)oluisse rebellare contra G:ilcr. Maximianiim qiiia
ille diem smiin obieral, cum Valens a Licinio (>arsar
crearetur. imperatorem eum vocant Vicior et P. Dia-
conus; et si eiim Aiigustnm censenl esse faclum er-
ranl ulique : vei statueadum est illa :ctatc impera-
toris titiiium promiscue et Augustis el Cuesaribiis tj iibere prolileri religionem cliristianam
fuisse daium ;
quomodo observante Pagio, INunie-
, Dorotiieu eum qui erat Prajposiius cubiciili, iiti docet
riamis appellatur Imp. C. M.Aur. Numeriatius. ISob.
C. in nummo veteri. Puiaveram lamcn iionnunquam
luisse Niimeii;mum lunc lemporis noii Caisarem, sed
Augii.-lnin, quia hic uiiicus foiel numimis, in quo
Crt^w appclbiretur Imperntor, quern liiuluin iii aliis
nuiiimis , vei liiscriplionibus, non viiieo Ca-saribus
iribui, si excipias Ins. 7, cclxxv.
IMP. Q. IVLIO. FILIO. GaLLIENI.
AYG. ET. SALOxNIN.E. AVG.
Nam lanlum (^;c5:ir fuil facius. El qui apud Trisia-
nuui, toiii.5.. p.<i66. insoiibilur imp. noMVLvs, aujiu!
a Mediobarbd rclcriur ad i'iiiuiu .Maxeniii, .{ui re\eia
Ciesarobiit, a Tiisl;inf) adscribitur lioiiiulo Aiigiii-
lulo diclo, (pii a patre Orestc Augustns, vel lm|ier:i-
tor esl faclus. Mec videlur obsiaie Numorianum ap-
peliari nvbilissimmn Cwmrcin; nam euui liiulum Au-
IN LIB. DE MORTIBUS PERSECUT. CAP. Lll.
in lapide apud Nicol.- A g^^li noimuiiquamservarnni, uli patel ex inscripl, iv.
, ob- 278.
AVR.
CARINO
\'\l.]
NOBILISSIMO
CAES PlO.
FEUOI. INVICTO
AVGV.%T.
PONT. MA
XIMO. TRIB.
!'0P. P.
P.
COSS. PUOCOS.
Faleiquc hoc eiiam ex mimmo apud Medinbnrhiimt
in quo C. Yaleiis Hosiiliaiuis Messius Quiiitus dicilur
nobilissimiis Cwsar el Anguslus : qvi.-mtvs. no. cak.
VALENS. nosTiL. AVG. Sic Vnlusiamis, P. Lirinins Va-
ieriatius Ilcrodi:inu8 fiiiu.'^ Odeiiaii, llcremiiamis
, ,
Maxepiius cl (kuisciniiniis Wagnns in nunimis appel-
lanlur imperatores AVcvhTi et simul phincjpes jv- ,
.-^u idem capiit 50, observo Valeriam et 1'riscain
ciiristianas fuissc, vel vaide (^lirisiiaiiis favissc. An-
loiiius Pagius idem censet, illudque eiiam Cx Eus(.'bii
lirmare conalur liliro viii,cap. Hisioria; Eccles., i
pr^eferlque ad anmim 302 Ciiristopliorsoni versio-
nem Valesiaiioe,i. Mihi ilerum ilerumque Gnrca Eu-
sebii verba examinanli nonilum coustare potesi eum
Je imperatoniin uxoribus verba facere, quia sequen-
,
lia plane contrarium suaiienl , in quibus Dorotlici et
Gorgdiiii fii, mentio, cum ccrle ne dubilandum qui-
(!cm videatiir quin Eiisebius Auguslas earunique li-
per verba haic yo-.uiruli y.v.i na.t.ai eas intellexissel.
imo, ubi diligeiuius Eusebium inspiiio, nescio qui
iial ul existimem, nec Cbrisiophorsonuni, uec Vale-
siiim liorum verboium seiisum pet'cepis.se, quamvjs
14 Lactaiiiii.
rroponam rationes meas, a quibus tainen aliire pa-
raius sum si lueliora alius doceal, vel si Erudiils ,
narrat chrisli;iiiam religionem maguuii gloriam et
.
•
libertalem apud Gnecos et B:irbaros conseciiiam csse
aiile Diocleliani persecuiionem il!ud probari twv :
y.paro-jvrw, id esi , imperaiorum benignii:ite erga
Clirislianos qiiippe (jiii iliis daljanl twv eevwv vysfJLo-
, ,
vitxg. Postqiiam it:i de Imperaloribiis disseruissei, ad
alios tr;insit ri Sot Trsjst tiwv KaT« To'J? ^u<ti\i-mi/s :
liyzi.T> oixou; y.ui Toiv eTrt raotv «Oy^ovTwv; qu* uilima
veiba Chrislopiiorsoiius el Valesius inlerprelantur
, de ipsis imperaloiibus
,
Pagius, de Hs qui omnibiis ,
imperani. Al ego illa iia verlenda censeo Quid opus :
esl dicere de iis tjui in Impcraloris palatio versantur ?
Quid de iis qui omnibui prinfecii sunt? Et inlelligo
per bos v.pymix; , Pnclecios Praslorio, vel polius ,
Pra^posilos cubiculi, siinilesve, qui reliqiiis, qui in
palalio versabafitur, el in coiiiilalii Principis craiu,
pr:eeranl. lios ail Eusebius fuisse Clirisliaiios, el
,
doinesticis, uxoribus, liberis et servis jiermisisse
, lalem fuisse :
,
Vaiesius lalemquc Goigonium aitum iiidem in pa- , ,
latioPriefecium, ct reliquosqui ciim ipsis propler tov
ToO Osou ).oyov p;trem gloriam sunl conieculi; et (an-
dein addil, tov? za6' ixao-Trlv iY.-xlrmocj o.ayjitrv.; vel ,
Ecclesianmi antisliles, niagiio in honore ftiisse TraoK
TTi/^tv iirtrponoi; y.v.i viys^aocriv, apud omnes lam privutos,
qtium pfovinciurum reclores ul verlnnt, ciini inter- ,
piei;iri liasc verba debeaiit, apud omnes prociimiores
Autiustoruni et prwsides, rel reclores proeiuciarum ;
qiiomodo in iiisi ript. ii, 595, Au(ii!iiis Julianus vo-
c;iti!r y.paritj-o; inirpoTo; twv SsSc/.ittwv, el 4-59 T.
Pttrciiis {^roelus Ei^izpoTCo; lipii.ovii.rr,; Stix ^Aiz^txtviizs-,
h.bj.>j.w.;, AiYjpitxi;. Ei «Itiiiia lji'c Eusebii verba salis
milii equidom eviocere videnlur eiiin nmi de Impe-
raioribiis, sed de iis qui j»rima dignitate in eorum
pahiiiis ei:mi, el domesticos regebaiit, lo(|ui firma- ;
luniue idem cap. vi,,u]»i agii -nspi to,v /xt« rovg ;5«o-i-
5«3 GISBERTI CUPF.Rl m
>{xo'j,- ofxov; , de iis qui iii palatio ver$anlur, recon- A liHinilur : Clirislo tenipliun fnccrevoliiit, cuniqiie iiUer
S«>li|lie lUllleiU TO'j; ieuyi TOV ArjOoOeOV p«Tt/ txov? 77«t- deos recipere. Qiiod el llaJriaiius coijiiasse j\riur. qui
£k; , id Csl, cubicularios , siii.ilesve, qiiihus Dort)- leiiipla iii omiiibus.si/ie simulacris jusserat
civiluiibus
tlKCiis prx-eral : ((iii, tnnielsi suninii iioiioris |ii\ei'u- (ieri qiuv liodie idcirco, quin iton liubent iiumina , di-
,

gaiiva :ib iiiiperaioribns oniati es-<cii( , nec iiiiniis :ib cunlur ADUi.VM , quiv iile ad lioc parusse dicibatur.
lisdeni ililigereiiliir qiiuiii (ilii, prolirh laiiien el lor- Niinctiiii llidri.inus id ai;ii:iveril, iii pluribus piobal
nieiila pro (.Ilirisiiana reli^ione |>a(i volucrnnl ; el nia;:ni noiuinis vir, 1'. l):iniel llneiius, in Pneparat.
iiiuxailL>'>riilb<'iiiiia(queG<'rg')iiiiiiiis:i'aiigii!:i(i)sesse. Kv:ii)gi;lica , iiidc a ratione alii-nuni iion est ipsuiu
El accipe (aiideiii q'iod iiiilii, diiin li:i c scribo, in (;biis(iaiiis lavlsse, ei concessisse ul palani quasi
iiieniem venil, quud si prob:is, lis pl:intt oinnis e Ciirisiiiiii coiore el adorare possenl. Quin el eccle-
iiiedlo sublaia forei. Cap.ti., uli di.\i, iiieiiioral _S«of sias siii» priiicipe extriictas fnisse censenl
Traj;iiio
Atxo-jj Traioa;, cubiculiiTios princiijis; el liiiiin eril jii eriidiii Husebio, lib. iii c. 57. Eadem tem-
conlisi ,

diiare, iiuin cap. i. pro i-ri volui rescribi debeal irti peslaie (loruii etiam Qiiudratus, qui cum Phiiippi filin-
Trato^t ip-/^d-jzw. et subiiitciligi C'>minodissiiue polesl bus proplielica gralia illuslris fuisse memoraiur. Prce-
^ao-t/titot; . qii.e vox prccessil. El qui;i cnpiie 7 eiiiii- lev lios alii quoque coniiilures eodem tempore viguerunl,
doiii ordineiii seqnilur, iiarnitijue priiiio conslan- inter Aposlolorum successores principein obliiienles
li iin et inartyria ^oLid.iy.w rrziScov, inde ipsis pr.elec- locum : 01 y.od a.Tt Tn).iz&iv(^s ovTij QeojrpsTrsr; [iabfixa.i,
toriini Uorotliei ei i.orgonii, ei deiiiiiiic AiUliiini T0'jf xaTc/. TravTa tovtov twv exxXflctwv 7ra6ax«T«6Ar)6ivT«s'
episciipi, inagis niagisque
'
conlinuor iii ca opmionc, 'jTio T&Jv ATroffToA^.w 6s£/£),io'Js £Tri'dxo56_uovv qui ulpote :

ac piKo Gor^Diiiuiii etiam pr:efcciiirain iii \y.\\.a\ii ndiscipuli tdnlorum virorumudmirubiles ptane ac divini,
ssisse, et furie ejus sive filiinn, sive nepoiein csse,
gessisse «cf/t;s(ar«)ij (laidainenla, qme variis in locis Aposloii

qui (eniporc Co.islantii Augiisli , tcste Aiiiniiaiio prius jecerunt, uddilis adificiis exstruxerunl. Uiuntur
Marcell., 15, 2. Gorgonius eii;iiii riii( vornius, cuiqiie boc argtiineuio Poiitilicii , iii variaruin ecclesianiin
Ihiiiami Cwsariani cura comniissa erat. Nani diio liic- proboiit aiitiqiiitattmi sed iiiilii teaipora Traj.ini :

runt pra^positi sacri cubiciili , Aiigiisli scilicel c( Aii- consideranli verisiuiile iieqiiaquain esl l^^uscbio tale
gu.>la;, uti paiet ex I. v (2od. dc Prcposiiis sacr. qiiid iii iiieiileiirvenire poiiiisse. Trajauus nolebal
ci>l.ic., ac ulraque dignilate OorDtlieiis et Gnriinniiis III iirbibus //e/«?ri(js, vel SDdaliiia, sive corpora con-
polueruiil esso orn;iii qiiaiiiiii;iiii niilius rcp.ignavo
: sli(ui , propier factioiies qu.e ab illis passini excitn-
liin, si qiiis eos ali >s iii psilaiio lio:iores gessisse baiiLiir, iiti patei ex episl. /*'2 et 43. lih. x Epist. Pli-
exis(inie( ; iiU'» acquiescain e(iaii) plaiie, si ciii con- liii. Kodeii: ioco linbehaniur Cliiisiianoruin coiiven-
jeciiira h.cc. neqiie eniin alio loco nieas habco cnieii- lus, tima Geiiiiles eliam coll gia sacr:i ct iiuiniiii
daiioiies, displiceat. :ilicui devuta h.ihebatit; et indc Plinius, el sine du-

H.cc simt , vir aiiiplissime , qose teciim communi- bio etiaiii :ilii pru^sides eos coire veLabaiK. N.nn cuin
care voliii ; (unniqtie niinc erii jiidii are niiin d.giia lv\> 98 n;irrassel Cliristiaiios cariiein (Miristo quasi
illa sint olio meo, ai(|ue adeo tuo. Vale plurimum. i)ei) dicoro, sacraineiKO se ob^lriiigere, iie lairocmia,

Haga-Comilis, iSJnlii 1689. iie a.liiluiia ciiniuiiiiereiit, cepis.se cibum pioinis-

cuiiiii t;l Quod ipsum (uccre desiisse
iiiiKtxiiiiii, addil :

Ampiissimo voetio S. D. Gisb. Cuperus. poit ediciuin quo secunduin mandala lua lielte-
iiieum,
ruts esse veiuerum. Ueinde obsianl ejusinodi ;idil:ciis,
Id qiiod eveniurum soepe praedixi , si Laot:inliiis Q vel ecdesiis, Cltrisiiaiii soliii slato die ante lucem con-
diiiLius iiiteroperarnin inanns ii;ereret, nniic lactum venire, iiii loquiltir ideiii Secmidus; ei liiip. Tiajanl
esi; cl ecce lilii aliam noiain, (pi:im lyp(igr:iplius ali- docieiuin, conquirendos uon esse Clirisiianos :side-
ciibi facili opera ca.'teris adjicere poteril, si modo tu feranlur el nrguantur, puniendos. Ciiiii enim Getiiiles
diginm eam judices, quo: publici juris (ijt, vir am- iiiaxiiiio odio prosequerentur ClirisLiaiios, iiullauique
plissiiiie. 01 c;isi(;iieiii omiitereat ros accnsiindi , illtid iitiqtie
C;tp. \-l. Hepente adhuc dubia luce ad ecclesiam cotiiniodissime facere putuisseiil, si in oculis quasi
profeitut. Moiiui Cbristianos prinio iii priv.ttorum (iviciluni conveiiireiil; nec ei;o tain abjecie do prii-
aeilibiis conveiiisso, pnsiea eosdem itidulgt.-iKiiius et . denlia cl pie(a(e vcieruiii Cbrisiianuruin scntio, ut
cunniveniihiis Iiiiperaloribiis, doinos cxtriixisse aiii- crt*d:iiii, fOs sese videnies voleiKesqtie gravissiinis
p|;is in qtiibus Ciirisiuin D. N. publice t|uasi et pa-
, periotiiis objecisse. Pr:u(ei'ea muiiuuienla veleruin
laiii colehaiK. Eiiseb. viu, i, scribit Chrisiianos lios doceiil, ipsaque teiiiporiim coiitliliu afliriiial
propler iiiiuiiiieraliiiein lidelimn iiiidiiiiidini-in iioa coiiveiii.->se Fideles in |irivaiurmii a>dih;is, in coeiia-
Ciiliti!iili>S TOif Tra/Ktotf oi/.'ioorj.ri'J.'/.7i, Vjozia.^ lig 7ric<- cnlis, in ponicibus, cryptis et coeuieLeriis; quin el
TO? tivi Tzaia.; rui r.ot.zi; sx Or,'j.i).'.w, exiniXisse ix- num s.eculo lertio (eiiipl;i vel ecciesi;e fiierial adliuc
x).7}7ia; ; addilijue iapsu (em|iuris e;i qnotidie , ne- subjiidiie lisesi;qtiaiii iti reai videri potest rarje
mnie iiivideiiie, iu majus ei inelius ivisse adeo ut : vir erudiiioiiis Frider. b|ianlieiiiius, iii Historia Ec-
por 7ra)«(a o(/oooar)txaTa haiid iiiroinmiide iiileiligere clesiasiica. Qtiid mtiltts ? ego persuasus siiui iiiter-
possiiiiits privaturiim , vel cei te (.Ilirisiiaiio-
duiiios preteiiiEusebii, qiit(|uc ciiiii &eqiiuiiiiir, viros pr;c-
rum qu;e iiitiil a privaiorum xdiliciis
(Oiiveiiiicula , claros voiba (>ru:oa iiei|ti;i(|tia:ii miellexissi'. Neqiie
diirciebaiii ; et per ix/)//Tiaj e-Josiaf stj Tr/.aTo;, a.'di- D cnini de ;i;diliciis lo(|uilur sed comtiioiuorat cos, :

hi'ia majura qux* non l.nii loiig;i qiiam i;i\a et am-

, qui ex Apostolortiiu successoribtis vivebanL , ecclc-
pl;i er.iiit, eL tn quibui Cliristianos Detiin suuin co- i:i:iruiii liKid.iuioiiiis ab Apostuli.i jaclis su|ierstru\is-
lore iiiiu-.(|UiS'|iie scire lere poierai. De boc geiiere se, vcl Cliris(i:iiioruin lideni cuiilirniassc, iiiitlli>s

Xiliriciorum lotpiitiir, cx iiiea opiaione, Lamprid. ia (.Ihrisliaiios lecissc, el corutn cocluni vol ix-/.)./i<7iav
Al. Severo, c. 49 (jum Chiisiiani qnemdam locuin,
: :i(ixisse. I'!t potiia li;ec loi|uendt r;iiioest ;il) .Vpostuio
qui publicut fuerat, occupasip.nt, coitira Pupinarii di- l*aiilo, tiphes. ii , 2il : I-^TToi/.oooa/jSivTs; sri tw Oaf/i/.iw
cerent , sibi euni debe.ri ^ rescripsil mrliu.i esse, ui quo- TcJjv Attotto^wv z«i n oo'j^>3Twv o'./To; «/.&o'^CiJVt«io'j aOTOti ,

niodocumifite ilitclt< us coliitur, quam popiiinriitdedatnr. I/,(7o-J XoiTToO , siipvrwdi(icaii ««p.r funddmenluin
Naiii (|u.<iiiviscl:ir:i ;rdtlicii iiteniiu i.tilli li:ii, veru- aposiolorum ei propiiela:uin , ipso hauiino ungidnri lu-
simile (amoii admoduin est Christinaosi;') in lococon- pide Clirislo Je.->u. (jiio Si'iisa iTror/.oOoai'') Cl ot/.ooorx/)
veiiticiiluiu exs(riixisse , ci>ia ahsijue aicdi ia unuiii s;epe iu Nuvu Fa;deie usurpaiur ; huc
atlcu ut niiier
coiiveaire ex iudtilgcntia iiaperaioris pos->eiil; el ne i|)Si qtiidein s;igacissiiiio Valcsio lueniem ve-
iii

iiide hinc diicetnar ttiiic Chri::tiaiius log:i liabuisse, nisse. Ki (luaiKiuam h;co lia sese ii.beaiK, censent
in quilajs Itbi-rc c<invi:iiiebaiK, e( que oiiiniuia pa(e- lameii CL :illir!iian( p.iniiQoii siib l)iimi(i:ino el Tra-
haiii uculis. Uuiii et lioc sub lladrtano ip^i> coiices- j;iiiu oonsirtic(;is luisse eccle^ias, ct similis niulis
su.ii liiisse alictii vidcri iios->it, quia ideai l.,aaipri- ujiera, i|Uali;i lindie coinimiis. .Viiiiiicius Feiix iia lo«
(lius, cap. 45 Viiu; ejusdem impenioris Severi iia quiiur iii Oct.ivio : Cur eteniin occuttare el ubscondere

585 IN LIB.
quidquid illud colunt tuagnopere nilunlur? cum lio- A.
nesla semper publico gaudeanl , scelcra secreki sini.
Cur nullas aras habenl , lempla nuHa, nuilu nota si-
mutacra? Noiat ad hoec verba vir erudilus, qui ruiper
de vera Seiioiium crigine christiaua coinmeulatus
est pag. 40 : < Qux^ suo tempore vcra fnisse, quan-
lum ad publicos convenlus, cum iii Chrislianos caede
et inceiidiis cuncia lerverenl , nullus ambigo : sed
exlinclis INerone et Domiliaiio, sub quo figiuius aeram
jnaugiirationis Ecclesiyc Seiioiieiisis, Saviniani san-
guine Chrisio dicalae , et pacalis lanlisper rebus,
neiiiiiii diibium , oxcilalis superius impp. ediclis, c
lalebris cryplisve Chrisiianos emersisso, in quibus
pro reverentia sacrorum suorum, el sui lulela legi
fas eral , el ecclesias vari.ne slructur.TC seu basilicas
nemiiii non nolas suis usibus jniblicis erexisse. »
Varia hic observanda suni; et T quideni a;lns, qua
Minuciusdicitur vixisse. Iirms quidem ailas incoria
est cumqtie scripsisse .-;ub iinem Marci Anlonini
,
ceiiset pererudiius Dodwelius pag, 55 dissertai. „ enim ioquendi forma novum icdificitim involvit , al
Cyprian., eumdem Alex. Severo posleriorem facil
Balduinus, et siib illo imp. eum lldruisse cen.set
cardinalis BoUarminus : al iiemo pnvter virum il- ,
lum docuun , inveiilus est qui euin Doniiliani Ne-
,
roni.sve lemporibus assiguel. Neque enim video, si
haec non ost ejusseiilenlia , quo paclo ita argumen-
tari possil suo lempore Caecilius vel iMinucius vere
: videoi' binc affirmare posse , Cliri.slianos in locis,
dicit Cliristianos nulia lempla habuisse , quia per-
, ubi marlyres sepiilli erant
secuiioiiibus iinperalores saeviebant in gentein in-
iioxiam : atmorluis illis impp. Nerone el Uomitiaiio,
iilud verum non erat , quia ecclesiie exsiruebanlur.
Deinde si ecclesia Senonensis iiiaugurata est Dorni-
liano •tiincipe, sique lunc scripsii Minucius, sequi-
lur eumdein errare, cum tradit, Clirisiianos lempia
vel ecclesias (ir.ec enim eodem loco sunt viro docto)
eodem imporatore non habuisse, adeo ut haec qui-
dcm «o-yo-TKTa sint.
11. Caute addit , quantum ad publicos conventus
ut scilicel laciie nobis simulacra et imagines illo
sieCuio oblrudarcl , quae lamen cerlissimum Cliris- G v, cap. 1, aliisqne aucloribus , eadem forma piocul
liajlos. lune ignorasse plane ogoque nullus dubito,
; dublo fuerunt eiiam Ciirisiianorum basiiic;e ; potiie-
qnrji Geriiilesmitius aeluri iuissenJ cum Christianis,
»1 simulacva colulssenl , vol memori;e causa liabuis-
«ent : quin et e re erai eoruin non occultare iniagi-
iies , sed per eas graliam Genlilium aucupari , qui
hicii.0 admisisscnt , et publice imagines coli
illos
passrliiissent ,
quia siui rmxissent eas similes deo-
ruin suorum simulacris esse, licei alio colerentur
B)Qdo . ncc Ihus in aras injiceretur.
\\\. Eeclesia Senonensis non poluit inauguraia
essesol>Do?tiiliano, quia Christiani. uli modo pro-
bavi , Iwnc lemporis iii privatis aedibus , pobieaquc
in aediffciis a privatorum aedibus, aut non,atiipa-
rurn tJiversiscbnv.cniebant, quas a ooeiu Christiano-
ruriiui congregatonim vocabant ezxAKjuia?,
iis
dem et torm otxo-jj, et a precibus Trpo-
£X}().t3<7iwv
Postea cum jam liberior Clirislianis
o-ey/tfl^iwv 6l'/ou?..
viia erat, basili.Ciis exslruxorunl el quidem id fa-
:
ciebant vifj primaiii opibusque afdueutes , quando
Christo nonn^ "dabant idtiue absque invidia Centi-
;
lium facere. poierant , qiiia ii|orum eliam primores
dornos siiJis babHicis exoriiabant, uti docel Aloxaii-
der Donalua, e.l quia i» basilicis homiiies convenire
solebani. Nani ^silicie erant aedificia niagiiilica
columnis multis' suffulla, el plano teclo , in quibus
mercaiores non modo merces suas vendebani , ve-
rum eliam judii ia exercebanlur, et forle eliam iion-
nunquam reciiaiiones liebant; nescio cniin quam
valde mihi placet ita Juven. Sat. i explicarc
Froiiionis plata.ni, convulsaque marmora clamani
tjeinpor, et assiduo rupliK icctore columuae.
rATUOL. Vil.
,,
DE MORTIBUS PEftSECUT. EPISTOLA. 586
Nain qiianivis joo>7/cms etiani possit inlelligi , lamea
noii a rationc falienum esse ad basilicas pnvalorum
decurrere , is, uli spero, judicabit , qui perpeudere
veht, quam commodie ad hanc rem ill.it; fueriijl.
Quicquid sit, coMSlai in basilicis publicis , et lorle
eiiam privatis , magnamsempcr hominum iiiuliitudi->
nem fuisse, sive in iis ambularent, sive sermones
csederent, sive alind quid agerent ot iiide est , uti ;
reor, quod in iis eliam conveniebanl Chrisiiani. A.
Marcell. xxvii, 3 : Constatque inbasilica Sicinini , ubi
ritus Chrisliani esl conventiculuni , uno die centum Iri-
ginta seplem reperia cadavera peremptorum. Euit pro-
cuidubio hsec basilica a Sicinino quodam consirucia,
et forte cedibus suis juncia ; in qua Clirisliani ipso
perseculionis lempore , aliud vebili agcndo conve-
nire poliicrunt, el Chrislo carmeu dicere, quamquc
alii basilicam Liberii vocant , non lani quia Liberius
papa iilic ecclesiam sedificasset, uti eomnienlalur Va-
losius, quam quia iilam in ecclesiam converiii. liia
,
" -
lera autem nequaquam et hoc-" '•
faotum lui^ise palc!,
;
'
'"•
ex actis Serolini laudalis Hugoni Malhoud. Urbis tio-
bilis viri qui fuerunl ejus parcntes cl propinqui , con-
,
sti'uxerutU niirifico opere basilicam super euin pulihrcs
oedijicaiiotiis , quam B. pontifex Polentianus postino-
dum ecclesiam consecravii in inemoriam martijris. Et
primo basilicas, lan- ,
qiia^ni :edi(icia publica sive privala fecisse, quia ejus-
modi operibus urbem exornare licitum eral; el eas-
dein basilicas in ecclesiiis fuisse conversas |)OStea ,
easque nomcn habere ab ejusdem nominis operibus
aliis, non autem ila dici , qiiia Chrisio licgi toelo-
rum dicatie sunt, iiti nonnulii censent. Cum auieiu
basilicie Ilomanorum fuerint planae, queinadmoduni
palet ex nummo Lepidi , qiii inscribilur, .-emilia n.
basilica , M. LEPiDUS uiiKECiT, ct altero Trajani cum
ins. s.: i*. q. u. 0PTi.M0. pr. uasilica ulpia , addilis
basiiicarum illartim forniis , nec non ex Vitruv. lib.
runliiue iis iccla fasligiata iinponi , cum ex illisec-
clesias facerent, iil iti Genlilium templa eorumque
splendorem imiiarenlur.
IV. Quia Clirisliaiii vel in privalis .'cdibus, vei
conventiculis a privaiorum :edibus neqiiaquam diver-
sis, exteriorem formam si species, convonerunt , oL
cum lompla Gentilium splendidissima loient , inde
dicit Ca.;cilius , eos tcmpla nulla habere. Opponuiitur
enim templa et conventicuia ; et ita nihil obsial, (|U0-
miiius Christiani , curn iiaec scribereiilur, libere con-
veiiire poiuerini ; ncc necesse csl Minucium ad Ne-
roiiis vol Domiliani toiiipora referre. SIo Galoiiiij
apud Euseb. vui 17, oa vocat otV.oys- i-j oi; o-jv/j;ovto;
,
ab iis-
el apud Laciant. oip. 48 loca ad (jiuv convenire coti-
sii^ue/a/it ; ideiiiquo Lielanlius V. 11, lust. Ariiobiua
aliique cani;t;«//CM/a. Mqne leiu;)la el ecclesias Oiipo-
nuiit (Veqnenler Palres; el illa Geniilibus, has Clais-
Q tianls tribuiinl, uli Jocueniiil eiudlti.
Y. Quae laudanluc jmperaiorum edicta, parum
argumeiito inserviunt-, qiiaeque Ma-^iiiiiiaiii, iila iongo
lempore posiquam eociesiam Senonensem conditam
opinalur vir erudittis, coiidita et promulgaia sant;
etquidem illo, quo Ciirisliani extra dubium amph
ediiaque ;edilicia uti ex Lactanlio palel et lof ie
, ,
eliam basilicas liabuerunl.
ilaic mihi , vir ampiiNsime et in rnentem veiie-
,
: runl ; ei facienduii) uiilji essc putavi ut ea tecum ,,
ulpote eleganiioriiius &l(Kliis valdo dedilo, commu-
uicarem. Vale. Iiagci:-Coin. It). Nov. i(j7*j.
.('->
Wi PaULI BAUDRI m
PAULI BAUDRI INOIVE
IN LIBllUM

DE raORTIBUS PERSECUTORUM.

Ecc»* III. i tflniJwn, pnuVi^* \ccm\ cAWwnew novain A jiis iraclalus inierteniu, Ktndem aliqiiftndo ab inveic-
ii!»'»l!i Dr IHorlibus l','necuioriim, (\\\nn\ ieslii«iiueis ralo crrorelibcramur de .S. Pelri 25 :innoruin ponii-
piMcrssrsse noii \nimorllo incciin» divcris. licaiu. liisuper pcrsecHiionum in Ecclesia seriem et
p-.issib is
N;iin .luainrtiii o<l, cuin incorpla esl, parum inieresl lciiipor» disringuiniiis ct liclilia niarlyri», qire Dio-
;

scire; ac niuUa oneris ioci rem !i')ii lacetil. Setl an- cleliano liuc usipie aiiie ociaviim cjus coiisiilaiuni
(iacer (licun vix coeperam ciiin libens, «J pouiis-
. , impuUibantiir,(leiergimiis ot e.xplodimus. Deinum iiri-
s.'in, cunsilin HoiMlii, Snnum pveimilur in
p:iniis<;eiTl l»i'rii Uoinaui sialiiin . per feralia illa teinpora lidc
nmiuin. N("|ii.^ lirec milii l;»ntum ralio erai , qiiod de iiislorica enarrala, niiiic piiiniiin oblineuiiis; ei pur-

ptimo ii'£r.'nii partii a'^erelnr (|tii pr.TP cxleri» liaiid .

piiram, qu;iin sponie d lyriiiinis deposit;iiii ven» cre-
dcb^al leiiiere in Incem promi : sH mwd (>i-;Herea didimusj «gre, nec sinc lacrymis dimissam inteliigi-
<)l)s;Tv;i5?eui, ariliiiiin esse indioare, lm« el (lirnciic , inus. Ubi iiniic reapse» pr;iter aiireum libri preiiuin
)i. lesiiiiaiilibns varia cxcidanl , <\n7c
relingi inelius ct grave ile preiio iudiciiim , qii.e dixeranni». anlo

p.'Ssint p'T oiiiim; iii vel ipse s^vmiiis experliis sum oiniiia cernis, ui is Jjactaiiiio. poliiissimo stccnli lei-
in

J.iijtis eiliiioiiis ciirriciiio, nrgeniibiis conlni spein el lii et (|iiarii scripiort adjiidica^U'; rotnnde fueril a
,

voiunlaiem lypDgrnpiiis. Accedebai iniixime, (|iioil in reverendissimo qiiondaiu Osoniensi episcopo, Joan-
libro, quempro virjli parle ihiislian^iim suscepera- 1)0 Folles prnifaiioms auctore
,
liim qunni miser:* :

jiius plurinia eranl obsciirii.siina ,

hiiic iuile loca oliin pt ad li:ec propemodiiin lcnipora fu«rit egregii
,

(piiC, iit ejiismoili nlia , cnmparare soleo

lenobrico- loeliis condiiio in |iliiriniis; icriio porri», in qiias laa-

.«sissimis illis speciibus, in quibiis qui ea subeuiil, iii- dcm lelicesniamis el iiiedendi pei itaj pervenerit; ac
h.l priino crimiii sed iiliquiil laiulcm pliis minus
:
j^
iiosiromo qaid exiinii brevitcr coiiline:il. Nos quod
,

vijiiit, si iliifiii* im;norenliir, cl inieiilis oculis pa- ailinei, el qiuiiiltim liic licct agerc de rebus, de qui-

lieniei' ili^^picinni. Gloriari eiiuideni noliin ine, iia lenle bus tilibi siiis locis egiinus, vcl erii pauU» post o(ipor-
ine.litaml'), rcin saii- acu leliEtisse, quod aiunt, S('U, luiiius dicendum, crcdiuins quulcin, propicr auGloii-
l;ilciii ilieroiiyini ad !.iliiluin iaiidaiain, sed
111 plaiiins loquar, reUcilcr viilisse, qu;R in laiiiis le- iiia.ttime

i.ebris laliianl. Apagc sis. Pcrr.iro nobis l;Mili(m su- iuoplcr indiceni, qiicm iii propiiinn u«.uni ctKpinius
iniinns Scil si noii snrcc.^sii, el eapropter jure uitum conoinnarc vociiiii, phr;isiiiiii, rerumqiie, qiias liic
,

illud frequcniiiis nsurpandum csi; aiiclor ei Lactauiiiis conimiuics hal)eiil , iion possc
incliiis librum ciiiquam ascribi, quum Laoianiio; iicc
Aulvidct, aul viilisse pulat |)t'r iiubila luiiam, audcnius lameu ob :>.li(i, qii:u ud euiiulcm liiiiii iii no-
laviiuiis, reii! scciiriMsextraomncin diibiiatioiiisiikaiu
vi)lfl)fl«n omnino, sluJioso leciop, lui meique gralia (•onsiiliiere. Sed quod ad erroreiu dcdiuiurno illo S.
ci si minui» ceria spes aderai. prosperi 1'elri pontilicaiu meiiior;iiuui modo ul vcieiem, et quo
buce««ierc ;

cveniiis, Miiquc propli:r I'eiri e.venipiiiin, ()iii, tcslanle laiidem crrore lilicr:tii simus snbjecii operis iiiler-
piissiMU) cursus coiiiilc Joaiine (i/i lCvong. cap. xx), vcniu, oper;u preiium esl accipere, i|uid mibi novjs-
plnra inluiius esi in Cluisli sepulchru, qnam Joaii- siine evenerit. Posiiit lotidcm syllabis iii Chroiiologia

viilcbalur periculuiu ^iia lccbnica ad aiiiitim Christi 5.1 Dioiiysiuai vir ina-
iies, qui procucurrerai, iiuIIuih
csse in mora. Eo tna^-is ,
qiioil s;»'peauiiiefo, iluiii giii laboris IMiilippus Llibbciis, obbCuralioni:m solis, dc
iiaiic eJilioiiem viilebar aliicii^sc, iiuideic iiie con- (|u;iirescv,inge!isl;oM;iltli;T!iis,.MaicusclLucas inemi-
iin«er.H aliml agendo (inm avl alii iiu(j(|iie, ne iies- iieniiii(.U«///i. XXVII. i;') ; Marc. xv,33; Luc. xwu.ii)
rias, 9«;piusiulC, el, <ii aiiiici ex |i;irlc iioriinl, bcrio
^ conii(iissc (iie 3 uprilis itliHs aiitii, sicul locum a'.ieiiuli-
fiiirttus ilianibs»), inciilerc, iiu|uaiii,
coiiliiigoieliuim- buspatebil ; coiiienililqiicsiiniliicrdisertis.siniis vcrbis

provi«,'\8 C;e(:ilii narralionis ci)ii(irin;ilioiie» aul ex- in bac ipsa liictibiiitioiieel;irissiiiiusToiiiardus,f'/ir/s-

|)licatioiies. Sed nimis moraoiur in velunbus r«- luin ccvte vnlqarii 53, el (jnidein mcusis ISisun (He 14, sive

inoris. meitsis (iiirilis die, 3, mici /'«m.S(? «/'/j.rMin. Ego vcro nu-

Ameum ciseopuseuJum, ad qiiotl lam nnilla, qiiu; dius leriius, ciim cicdercm valeiudineni quam anie ,

bfC volmiiine louiiueaiur , scripla siiiil, in.n Oiiincs ircs fere inenscs gravissimo inoibo afuisi, rccuperati

iiiuJo, i^iu scriiuerc, vcruin cliain qui lcgenuit. siiie befle iniegrim non posse, si ulili>reclio abesset, coepl

ullii propenioiluin cxcc+jtiom; sunl coniessi. Qumi qii;crere, quis veieriiiii dicias lenebras curii teriio die

jiire-auleiis tiuu re», qu;i'' gr.ivtssim;?, luui :iuctoris .anrilis, ei emorto:ili siniiil Jesii ('lirisii conjimxissei

dictio. (pi c jcre NCinpcr lei»:> et ficjj.ms , loiiiulntur. uiruiii pseu.lo-Oiouyiiis Are.»|)agiialf vel illius anno*"

Se.i iiobilis iii pi.cs-jiitia pr.c

c;t:icris (uniiibii.s lesti- laior Ma.vimus'/ vd ejnsdeni p.iiflphr;>stes Pacliyw*-

iiiouiis, (pion1ai»Vsi-ni'-et 11110

<roinp!-Nu p!cr:tqne :id rcs' rel libciMS lladiiani Phlt>gon'? Vd qui Phl«^on-
rcii) pt;itiiiC»iiia allin'^'it ,
pr:i-f;ilio cdilioiiis priui.T! liin ci tt',; rt; cilaninl Kusehitis et Piiilogouiis'i? vei

Oxonieiisi* ,
qiinin ld';irco panlo fii->iiii (lescribemus. (|iii iliius Dioiiyisii vit;iiii si ripseruul , Motliodiiis el
I Kxirili'Mniis, iiiqiiil. I.actaniii iio*iri libruni de fili>r- .Mcliipiir.isies? ac .•>!<£ (Je ;»l.ivS ouinibiis, (|ui quociiin-
libiis pcrscciiioruni, auro coiili;i ;esiiiii;iuiliiiii, ipiriu ijiic uoii:iiie iu nioiileiii ct uiaiius venir.'po!cr;iiil. Sed
iii-r aiinos (li;sidcr;itiiin t;rii(litissiini B;ilu-
pliis iiiilbi t;:iid jilura.'' qiiod iiuicc tpKcrcb^im , iiiisqiiaiu (lolui

zii sUidio niiperrimc recepinuis. Eui!i'|iie niaic iiiiil- loporiic li:icleiius; ct tpioil di; priiuo l'clri in urbeiii

lal':m ct l.i( iiiiis s;epius hiuicum, pariiiii c\ iiosliis , a;lvcnl(i (|ii;i;rcbaiii, iii ui;irlyrio lliouysii .\reopa.i;i!tc

p:iriini (biciissimoriiin virorun., ciiiscopi Asaplioii.-is, pcr .Mciiioiliiim , :iut, iil iilii iiialuiit, .Mclhrodoriim ,

cl I-a ci Vossii ci.iajccluris subiiule icaliUiiiiius. llu- •:oiilra .speiu, ct secuiiduni ipsani Pciri Lanssciii Je-

i
 :

589 NOT.-E IN LIB. DE MOKTIBUS PEKSECIT Pft.flFATIO. 590

suit:e iritcrprei.jilioneni, sic iiivotii < Aniio, iiiquit, oc- : liiisse meliiis nosira ciira coniinujiicari cmn dottis
lavo e! ocliiigeiitesinK» posL iialain Roinaiii , cun! iiu- viris, qiiam &i proxinie nd veius exeihpliir cuderc-
pcnuiii adeiuus esset iNfro Cxsar , (ininius ab An- liir,revocalis obeam rem iu sua ioca (juibuscunHjuo
giisU-, B. Pelrii» ;iiiosti«!us cmn aliis ciiaiii aposlolis lectionibns, qiia-; in nolis primus el eiarissinius eiii-
iiii.^isus, qui Evaiige,iiuiii iiiiivorso orhi pr.tdicaiel. Is !or Baluzius tesiaretur abjeciasa se lui&se iit corrup-
post inulios aiinijs pra-dicaiioiiis siia;, siipreina iirl»6 las ; neque enim aliter manuscripliim codice!i>, qui
Uojna occtjpaia cl delocia, ilji (liviuitus pr*iiicandi Parisiis servaijalur, fas erat coiisuiere, A( <|uid /i,o-
jiinnusaccepif, uU|uasi veriexel priueeps sauctoiiiiu ror? Tanlum jinis iii aiienuo» opiis per (iiieras ro-
apostolormii ia ordine ninncris aposioiiti laclus, pn- ganti concessuni nou e^t. llinc tibi iiune anie mi~
iiius certamiiiibus
Roni;c iii eorum ijiia} CUristiis , iiia Parisieiisem ediiioiieni piuam |uiiaiii, sicui pri-

perpessus erat, sociiis ac p:iriicep.s ficrei. Urhs eniin niuin prodiit, aul in iis soitim, quai Ualuzius ipve
illa, queiiiadinodiun in in:is,'iiis erroribiis versabalur, iiiui;ivit, iiilerpolaiam, quaniuni ad auctoris ouiiles-

sicinajoribus reinediis egebat , ut coni»«lur ; ut uiii tum renovamus. Noli ergo, cuui, verbi gr.itia, iii i;.
gravissioius eral error, ibi «liaiu inaxiina graiia bri fere liinine pro scrii.Uira ma;iUHcripli,</i(i iUustrad
abiindarel. Di.'inde tynniiiis et iiiipius Nei"o, qin se eiimC l)co, jacenl, exciistini de iiiiej;ro repei ies ex doc-
lyranniiii su;o lerrani ei niare subacluruin sperarei, tissimi viri correctioiie, (iid advetbuli erantOeo^juccni,
rurorc cfuilelii.ilis 6\ix , viijtio ainenlix' in raliieni reni alio rererre, qiiam quo dixiiiuis.Jani de nolis.
ad.ic?;is, in Ciirisli servos cxarsit, ac quarlo dicUno lilarum, ut in lolo opere viderc est, iiifiniia; bre-
iijvuunlci iitipeiii sui aiino beiilos l^etrumel Paulum ini- viusculaj suiii, aut ji'>ii sallein Jongiores, qiiam ut
ffna jiiorie coiHlsumavit. a Qui ceric locus , ot obiter conmiode subjici possenl lcxlui, quein vi»cant, Con-
.s,cpe alia alibi , non inexpectaio lantiiin inirilicequc ira vero aii.v, iiec o.iinino paiicai, inveiiiebaiitur,
confinuat, aposlolum Pelruiu liomani^cum juin Neio quibiis nequibat idein iocus assigiiari , sive qnod
itnperarel, advenisse, ul in!'eriii>i Iradetiir capite se- lusiores csseiit escursns pliiloiogici, sivc qiiod, iicet
ciiiido sedperspicne osiendil. poiuisse iios carere
:
ali<]iiaiii aucioris diflicnJiiiteni piessius discuiereiil,
l;oc iibello de morlibu» perseCiiKMiiiU ad illani con- ipsic quOiiue proiixioresfmeiit; sive dcnique quotl
irariam upiiiiojicni abjiciendani , ciiiu jain eain Uq^ ev siiigulis ejiisiiiodi disquisiiioiiiijus, vel piuribus
iiiodium secuti polueriinus daiiinare. Ei vero si ex simul, lacile esse videretur Cafciliaiias di-iserl;ilio-
Jletbodio aposloius Peirus iinperaiiie jan» iNerone, ,
iies ad Cypriaiiicarum , ct liodwelliaiiu; de
iiistar

ad pr;cdii:audim! pcr ti>linn orbeni EvaiigeUum ciim IUlHi Siriyn in prolegomenis, ac pr.cseriiirs iii se-
,

caeieris apuslolis missus est, el in urbc Roma aiino cuiida Jibri parie touliccre, Sed jaiii, iii id fieret,
lantiun Ncrouis 14, posl ai)nu4ilialani priius aiibi per tria inagita corpora, non probaniibus viris gravissi-

niullos au»a.s cUristianam verilatem capiie plexiis, mis, ncc piobaturis eiiaiii, opinor, aucioiibus, qui
quonain ilk pacto putuiiannos pliirtis, quain circiier vivt-reiit, discerpenda eraiit iii pailcsac particiiias

sex, aut sepieni , episcopum Roinaj agere? Ad rem iioue, dico, doctissimorum virorum Baluzii, Cuperi
prapius acccdiinus. et CoUimbi. Quare mox, miilaia seniciiia, singulas
Pluiimi& piacet, ut cinn forle noviis aliquis liber,
ul licuil iiit.-gras (jani eiiim siias ampJis.siiiius tupe-
riis ab iilis Coiiimbi sejuiixeral), impiimcDdas tra-
Yeteruin, qualis nunc no^icr, cx utiico, nec beiie sa-
no iiianu.scriplo codice imprimendus esl, edaiur per (iidiiMUs lypollieiis, iiiiniruiii iil exoiiiiiibus ac Dod-

omnia sicut exlal cxaralus, nc cul vel ulla parie rci welli disserl:ilione de Hipu Striga, cuiiitisque simi-
verilas occuUelur, aut perpiibJicalas iii aucloris ver- C qn:« liosiea inveniri posscnl, el (|u;ilcs deiiidc
lil>"S,

bis ii:»indarum et, I;ictmaruiii loco lectiones mi- revera prodieruiit Parisii^, aiiiK) 1090, ciiirissimi Toi-
iius liceyt dc uovisi cogiiaie ; eveiuunim scilicei iiardi iiot;<! iu nosirum lilielliun, ac ifitclissiiiii Uui-
alias, iermc liileris pronunliavil Joau^
uii loiioi-.iA iiiirti pr;cfalio ia Acta m irlyrum
sicut aii, siiicera,

!i(!S Krider. Gronovius vir maximus ( in Observuiis el selecla, .jion selum poslerior pais luijus editionis

ad Ecel.siatil. Scripiores, cap. .S, pag. 72), ut signa oonstiirei, scd ad illam piiiiiK loco editam ea suo

ad saliitein et ver;im auclori.s nianum idonea de- ordinc delutaipie rationc in priori loino iierenl, qii;e
siiit fiiluruiiKiue npn raro , nl prioribiis aliqim- Gallis siiigulari noiiiine dicuniur dos renvois.
,

riim couiecluris ab aliis pio-

mc-liores nei)ucaiil Neque vcro nostuiic lemporis ignorabamits, qiiaiUa
poiii. verba suiit : « Elsi no:i laudem au-
liliiis
indo laliuiii soges poslmodum oriiura lorel, Scd
(iaces conJRCturas quibus noiimilii vcierem scripiu- piicler quam (|uod j;im propo.siier:iiiiii.:., iie iiiiiiis esi-

i-am nimis transrormaveniiit et meinbraiiis liun-ere , sei arid;», aut imporiiiua,

ali.juiti senijier, si quis

lutissimum sii, tamcn si iiuid ilhcaspcri, cl .scabri, daretnr locus, pra;mitu.'ie, unde el noiiiiun.iuam sa-
et seiilicosi exliibeanl , id non tam inalo, quia Miiiii- lis ievia psM-miss;» siini, voiuimiis le ciio ac iacile,
cii (isse ccrtum baheani» (ligil (|tiippe de Minucii Ke- priorciii (ipeiis piirlem lcgendo, piisse, verhi gralia,

licis dialoj;o conira qilia ex eo,

Pagfmos), « quam siiiiul legcrc, si iiberel. aul res posceret, Joctoruin

qiiod auci()ris fiiorii, posse, iion dcspe-

ficiliiis eltei iiolys, (pi;e ad lijjelli seriem, vei ;id eadfm auctoris

rem. Noii suiit enim Ciidices antiipii sine mendis loca Doclissinuis pono oijservaliones,
siifccirviii.

eiiam prodigiosis ; el pncciare nobiscum agitur, (jdas liodie priiiium simoi colieclas (.'dimiis, [.on an-
cum sign:i aii satiilem et veram aucioiis manum sa- liipiiiiu modo preiiiim coi..meii<liU sed Itoc ampliiis :

tis plani siml ac ceria reliquum ineiis divina, plu- :

superpondii de novo ad iilas accedit, tjuod, ut vuljftj
rimimiipie doctflD.cVliidium, ei percogmia scriplo- eveiiil m
secundis cdilioiiibas. siias iii;igjiopei'c dv.s;-
li.s iiidiiics ac nalura pncHtabiint.i Et (piod coiiii- ti.>siiiii Cuperu^, Toimvrdus, sive ;io\a
viri i>ai!iZ!U:s

iionlcr sul.>jicit ; t.vique in co ,

quod no;tiuiii esl, annoiaiido, sive voter;v rcicniiaudu, bive (ienique
cvenil pei-.sieptN laie.ai- iH laliainuF, .niieiinique li..s
,
aliler dispoiieiido prout coiirerenlibus liqucbit,
,

iilieras >iipra vulgiim iraclamns sed et miilla in- :

adiiuxcriiil. Quin:im eniin libi nunc cuncla Ineiitis

lerim eruimjs pr:i'clara ; mquc olim inijisas censo- indiGaremiis?

i-isaiterius oot^iS co':Ieg:i plenimqiie levabal, et ad- In :iit(rain p^iiiem congcssinius oniiiia quiC au

ver.Nus tnbuisuiirpro iiitercessione vim iiitenianlem ancloris inieliigcniiam diver.-imode cogitaia, vel l'a-
;il:fis liusilio erat triiiumis it:i si i|u.'0 niaie conci- :
ctenlia, coiiifxiiii subjicicn.lii stipcrt-rant. Et auleai

li;iveriin!is, cxoriltir atqiic exislilex h..c ip-o ordmc, sunt. priiiio, qiiie erudihs^imi ei aoii.ijsimi pavjtor
enicude!. Deni nse leiopus agit viri Jo tiines Cenrgiiis CiM-vius, i!!ustris iiic lot giii-
.Hii nostra pi!(!i'ri!;t

;ein q;iod liotiic tioi! esl, cras ciil sic vita iriidi- :
viiiiii ci cxi|ui.^ii,!rum jucuiiraiioiium p:iren^ ac ,
;

!M\f ll;f.c, inqoam. :idco imi: ab.-iicrrere debenl, Eijas Boiiererus, a (jiio etimia (iUiitj.ie in dics mc-
rilo c^peciuveris, e proprio peim iioiiis llagiiaiKibui
at Priscorum libri, uosiro simile>> ciim
ciiiiciis suis

viiiis bona ii.le repncsonieiiiur, c.l palrmi sit,

delicre de(;i'omjiserui,i : d.sir.dc, q»:v a c!ari:.sii«iis TiiOiHit

co tiiagis reprujseiuari, Kuiic aiitcm, quui eadera oaie. Peti'o Allix. ei P:iu!o Coiouiesio j.cr ByUeiei-
provMis seaiiebaia, pulavevani , opusculiiJti iion pc- iism i!;>»trum, iiiun auiuic iu A.ijjiia dcgerei liCiii
m PAULf BAUDRI 59^2

giiissimo impolral:», quiii el niJ\iiuA.m jwiicm labo- A auclunim nomina suis noUs,.^cuin licult, subjunxi-
liosc ilcsi lipin accepiuius : leilio. luiiiics noUiUe. miis. Ac dciiiquc, quoniam e.\ iiulla irium aiiglicariiin
quas iJein Ci)loiiicsius sua qiio>|ue niam>,ex Vossiain ediiioiuim sat pcrspicne patcbai, <|uos iioiiuSpareii-
exciiip!aris iiiaiginc ciiriosissiinc cxprcssii, cl ad iios tos noiul:c, qua: plerisque umiiibus paginis subjecl:v
ilcniin pio sua bciievoleniia per euniileiii aiuiciim sunt, agnosccrenl, editiones ipsas pro nolularum pa-
iraiismisil ; Uuu quae aliunde serius ocius liumaiiis- reiitibns nominavimus. Tanto inagis, qtiod licel in
simi Toiiiariii beneficio, aiit bibiiopohu noslri opcra, priore Oxonieiisi, qu£c cxHeramm Anglicarum maier
a ili)Clissiniis viris Jacobo Tollio. el Abbaic a S. lli- esl, reverendissimus prxfalionis aucior anlea nomi-
lario. cammico IJellovacensi, liabuimus dcniiiuc,
: natus simpliciler scripserit, sese Lactantii librum dc
<|uid.iuitl ipsi pouiimsis proprio niarle, el cx jam edi- morlibns perseculorum, utpote matemulctulum, ettacu-
lis ;.lii)riim laboribus conferrc. Ac sane, cum inler nisswpius liiutcum, parlim ex iuis, varlim doctissiiuo-
illos, lam propler seinclipsas, quam propler addiias rum virorum eyiscopi Asapliemis, el haaci Vossii, coii'
nola.*, anglicje ires ediiiones nullo paclo prailercun- jecturis subinde i'esiiluisse, hund solum v. g. iioii suas
daj foicnl, emincrcnliiiie ilideni proplcr talia vcrsio- accurate disiinxcril a Vnssianis, sed Sparkianas ali-
ues duic laudalissima;, una Galliea clarissimi Mau- quot, ul facile essei probare, praeler oinnem expec-
croixii, canonici Uhemensis, el allera anglica Gis- lalionem aUmiscueril; quiii el complures, ut legitima
Lerii Bunieli revorcndissimi lioiiie episcocopi Sa-
, mibi suspicio, Galeaiias, cum non paucas ia Galei
risbcriciisis, qnin cl poslremo crudilissima- Dodwelli apographo, quo nos vir clarissimus pcr Bolicielluin
disserlaliones Cyprianica-, necnon doclissima Tagii nostrum lieavit , baud aliter deletas iiivcucrinuis,
Crilica in .\iinales Baronii plurima li;ibercnt
,
qujc , n (|iiatn ul sua quisque solcl daiiinare. Addc Cauiabri-
ad ccrla sequeiuis opiisculi loca commodissime rcler- gieiisein editionem, eisi plures ei insint iiptula; qiiaiu
renlur, quid aliud libi, obsecro, iii liiijus gftiieris li- duabus Oxonicnsibus, anonynii utiqiie esse ediloris,
bro'cralexpeclandum, qnani ul ideniidcm ea opcra seu kSso-ttotov.
laudari, aul describi ccrneres? Ad alia, qu.i; reslant, Dc caiicro, scio nus, qtianlaciimque fueril reiigio
fesliiiainus. A iiobis, non dinilemiir, editae sunl in- iioslra iii isiis, panm) proculdubio rcligies()s visuni
coiisullis prorsus clarissimis .lacloribus, disserlaiio iri iii vcrba suspccia rcddere
locis, ubi U)iies C;ccilii
de Ripi Slriga, prxfalio in AcU mariyrtini, alque tentavimus, vel aliorum coujccturas ac scnlenlias,
singula insupcr, qu.c lol locis ex Dodweilo el Pagio prulalis conrirmalisque pro viriii nostris, In dubiuin
excerpsiniiis. Se>l ne inuliis, iiux' jam anlea facla vocareetevertero. Sed ver4)q dixcro ; ul in religioiie,
fueranl scparalim jiirii publici. el ad rcm nosiram primomm Ctirisiianoritm cxemplo,r£%io^crucfi noia
quoyis paclo speciabanl, nnllatciius iniquiiin, aul biimus (1) : iia itec cruciiim in aucionbus; ei ut il<^-

iiuirbanimi putavimus, cliam insciis, qui vulgaverant, rum in religiuiie vefiuucm ^upru omaia sectamnr
recudere el adunare, licet inienluin viros doclos sic qtioque sciiipep in rebus criticis cl scieiiliis.'Iuii-
iion leviier inlcr sc coinmissura sint ; ila eniin ine- lare lu, vcl iiostrLlaboris dfspendio, si' peccayipius,
lius aliqnando ubi \eiilns laieal paiealve appariiu- Nec cniin noslra 4tobis ipsis oracfila sunt, el Uiil oiu-
ruir.. iNcc lacendnm duco, priinarium recudeiida; nes verilaii debemus litare : atqtie ui s:cpitis nosntet
prxfaiionis auciorem fuissc aiiiplissimum Cuperuin, libere ei candide, occasioiie dala, in ntusoey reprc-
qui inopinaniem iypogra|iluiin dc ea re ad niajorem hcndimus iia per alios ab erronco iramtte iii yiain
:

veri disipiisilionem monueril. Auine nos quidcm li- rcduci, candor cl ratio beiiigne adsint,,Ubeiiiissi-
si

tulnm il!i de iluliUudine marlijrum pene iinposuinius ; C me paiimur, ct magnopere gaudemus. Quin confidc,
pr:ecipne quod (ob snppriihcnda sUulio suis locis si, allaia mo.io potiori :iucloritate vcl rationc, cur
iionniilli, in qnibus Ruinartus singularilcr ralionem liic aul illic aberraveriin oslenderis, le taiiiam a mc
reddidil novissima; sn:c cditionis Aciorum Marlyrmn) graliam inilurum, quanlam a lc.i^iilam vcllem,'si vcl
superfuuira csscnt laniuinmodo, qujc ad mulliludi- propter soias dociorum noias, guas lanlo numero
nein inariyruin toiis viribus asscrendam facerenl. partim rccenles, partint velcies conegimus , el jani
Scd iie forle videretur illius pruifationis ralio teinere nunc dcnium vulgaviiniis, feliciter libi tutoque ab
a nobis inierpolata, velus lilulus servaUis esl, nec oinni parle cssci exclamandum :

aliud quidquam, sancle possuin dicere, ex lolo opere Uaus homp nobis cuuciando resliiuit reni.
:ibjccium, qn >m dura illa inier criiditos, el ul mini-
Scd quam verenduut quantumcumque xslimand^e
inuni, inlcr utriusquc pan.is bomiiies coiilrovcrsia,
,

siiit, ul id operis, iii novi suppciant mss. codices,

liwfeiici appcliaiio, qna Uuinartus aliquolics voluil
possii perfici Vaic; acduin mcliora . spero, moli-
!

adversarium inramarc, ei pro ijua nos liumanius inur, aiiimos adde, si poles. Nam iit iionnulla, quo-
cerussimam, iif^c invisain doclissimi nuncupalioneiu rum ratio divinaiu facilis, non pra^loqiiiinur ila nec :

subsliluimiii, ant aliquid lale. Accipc iiiinc in liunc

omnia nostra denuo dicam, valde commendabilia
,

modum cum nobiii vcUisiissinii cc(lesi;e Pairis ino- cssc volumus et amal/mms semper, ({u:c meliora vi-
;

iiumciiio amplissiinam omniiim colleclioiiein, qii;e

debimns el probabimiis, sequi. Nosiris porro, quod
ad ilhid qiKihiodotumqne pcrlinebanl cl si iniiius
;
peiie cxcideral, iiotuiis longioribusvc aitimadvcrsio-
diligeiiliaiii aliquam in ea re, propicr lantas procra-
iiibiis, noincii nostrum
subjungiinus. Sed vulgo
noii
slinalioiics qnai inlcrvencruiil, incmorandain esse
exislima':, audi sallcni ampliiis, quaiita fidc suuin
D figiira crucis prx'(ixa; cain eiiim lypographi plurimis
locis omiserutit.
cuiqnc iribiiuim voluerinius. Priiiiuin omniiiii!, cum
primx* panis aniinadvcrsiones, (pias ab aliis accc-
piinus, iioii oinncs simii! iii iiosUms iii;iniis vencrinl, Viio periUuslri alque reverfndissimo D. EmmanueL!
Sed qu edani cilius, quad:iiii Uirdins, priores passim A SciiEi.STnATE , Ecct. D. Pelri canonico, el Vati-
priur. loco, iiisi ca-.u poslerioriim ccnsiir:c csseiil, canw bibliothecw piimo cuslodi, Jacobus Tollius S.
collocavimiis. Poslen, t,iii;iul:i qn;c niKlecumqiie de
•

Laudem,qu:c pniTlarisstudiis tuis aique coiisum-

scribcnda eraiii, laiila cura dcscripsiinus, ul ne ip- malissiiiia: Eccles. Historia eruditioni, vir peril-
iii
so.s quiilf ;ii abljiivoruin circnmdexos ei advcrbiorimi
itisiris ac reverendissime, debeiur, in commodiora
tjr.ivcs omiscriinns, qnolics adliibilos fiiisse vidinuis
icinpora occasionemque apiiorein differain. Nunc
adoclis; iinllis vero ailiiidciimiis. qnolics conlra ab
paucis animuin lantiim ineum oslend;im luorum in^-
illis cuiii Jo, Frid. {jro\irt\\(}(liiObsenalis udEccles.
moiem meritorum. Plurimum enim tuse me debere
Scripior. ciip- 14, />• 152 el teq. ) eUmcnturiis, vel
candidissima; iiiimanilati ac bciievolenlioii lultens pro-
uueris, vel e'.iam seiiibus relicti fuerant ; servata iiimi-
liieor : dolere vero maximopere , qiiud nec iibi,
ruin iiiiicciqiic siia scribendi meibodo, eliainsi ci
iala accuralioiic diio plerumque diversissima scrip- mn
(1) Vid. Terlullian. iii A|)olg. cap. IG. 'lortuU. dicil
liir^e prorsusquc insociabilia iii lioc libro
KeiiCra, clinslianos religiosos crucis non esse, dicilUiies eos pulari
coiispicifruda forcnl. Posica rur.)Um, siutlio5c (iiioque (qui crucis uos religiosos puiat), nec refellit, sed explicat.
NO' NOT.E IN Llf!. DE MOJITIBIJS rrnsiv<-i!T, TITl'L. )94

ncc nmicis cateris, (iiinnim nimulmissimum

ani- ^ cisi vi\ digtnc ill;n siini. f|nnn conspeclum tiiiim siib-
mi h\ me propensi .THecinm iliiioie nico Ilalico ex- eaiit. Siim enin opcra liiMHiilii.-iria raplim ei absijiic
perlns siiin, inciiUj^sim.Ts, ac Jnil.is, (iiiaiilas ciipio, lihris iii gralinm :i;ulci liildiojiola'. Iirf^viler ciwi.scrip-
roferre gralias iioij i:<:oal. Srii (ie liis posi vi(i(jro. t;r. Veriimumen crodo, qiiia meie sunt.
iiiacitnras
Ttio vcro noiniiii, vir perilliisiris ac reverendissime, Me eiiini am:is : (piodporjicimim facias, rogo.
iil

hoc, qiiidqiiiii cst, incanim in Lactaiiliiim de Morti- Vale. Dabam Amsieiodami, aiuio 1688, posirid. lial.
biis perseculoriim noliiiarum, iiiscriptum voliii: (am- decenihris.

PALLI BALDRI NOT.*: i»)

LucU Cwcilii. Paiilo aliler ms. codex Colherliniis.
Neque eiiim ille Cacilii per ce, qiiod Columbus per-
peram ponehai, sed Cecilii ciiiu e simplici, ui monuil
disertis verbis clarissimns Baliiziiis, oculatus teslis.
Aiqneila nos in prima hiijiis edilionis pagina, el ab
hac deincops iu islis nolis, p:irliin ciiriosic cujusdam
Donali ante et posi reddilam Ecclosi;r' p.icem pie-
(as , simiilque Coliimbi ad istam tilnli pnrliculam
obsorvaiio, ne hiiic etiammim discodanins. Nam ,
Hodie saue, quod Colnmbiis monebat, Ponliftci ro-
mano addicti, confessores vocaiil uiiUis quidein per-
B secutionum turbinibus acfitalos prw reliquis lamen ,

simplicilatis gralia, parlim qiio inelitis possint, qui inortalibus, tit isti uuluinant, vilw saiiflilate conspi-
V(denl, hoc opiis Laclanlio ahjndicarc parlim deiii- ; cuo$. Sed, qiiod lacnil vir dooliis, voxatos illos ve-
qiie, qiiod CeciUi sci iptnra per e simplex, (|u:im velus teris a,'vi confessores (ijiisdom .Tlalis Ecclesi:i non
inemhrana suggerii, li;iiul ea sii fursan, ex (ina C'(i- minoi"e sanclitale ciim in acie, liim ?« pace, volebal
(itii pcr diphlongiim dfbeal cudi. esse pr;editos ; ipsisijuc ea de causa coroiias, vel ex
Loiigiiio cerle rhetor illc, qui primiis mf>L •j^l/ons opere candidas, vet ex passione virluiisfjue consumma-
scripsit, vncatur per|)eiuo Ks/i/iof, non K«r/i).wj el ; tioiie pitrpureax obliiiendas proponob:il. Sciunt qui
singnlis l(K'is, qu.T pliirima
sunt, iatiniis iilurum in- Cy|irianum legerunt, quo respiciam ; et verba ipsa
lerpres, quem
ciarissimus Tanaquillus Faber, vir he;iti mariyris suo deincepscommodioi-e locodcscri-
olim, si qiiis<iiiam alius, cmunctic naris, cateris ira- benlur. Interim, fuisse Doiialum noslrum, dum in
laioribus pr:ifcrebal, diiigenler Ceciliim sine diph- flde Cbrisli viveret, miiim c sanctioribus Ecclesia;
(hongo reddidit, non Ccecilium per primam diphlhon- confessoribiis, clamaiu ipsummetOpusculi initium cl
giim. Ei, quo magis iirgeam, apud Dionem C:issiuin, flnis. Principium eniin esl: Audivil Dominus orationes
lib.XLU,K£zO,£Oj 6 Mupy.o; illi quoquc pr;<'lori Romano tuas, Donalechnrissime, quas in conspeclu ejus per omnes
lioiiieu esi, qiii primus omniiim rois rou Eaiaa/io;, iil koras tota die fundis : clausiila vero fei me extrema,
lo(piiiiir,resisiereaiisiis,non auiein, KKe/i)^(o? ;
quam- Tu prwcipua, Donate charissime, qui « Deo mereris au-
qnamibi loci, semperque alibi, Kai(T«po? scripserila diri, Dominum deprecare.
Romanorum Cwsare, mn Kso-aoo? ;iiemqiie iiauil sc- De cseteroconfessores , si Bcckius ad Ecclesiai
,

mcl Ata^tof, ab eoromdem JEmilio, imn 'EfiiAtoj, Gcrmaiiicse marlyrologiiim essel audieiidiis , fuere
p
el At).£o;, ab eorumdem A^^lio, non
"E)itof. Imo, qiKMi
-"
pi-oprie ner ea tempora Clirisliani , qui inierrogati a
pr;ecipuum^ Ceciliam Prognen, Cecilium Dexterum, judice, Chrisinm coufessi erant ; neque tamen vel carce-
Ceciitum Saturum, Cecilium Feliceiu, Quintum Ceci- res, vel tormenta, nedum ipsum supplicitmi morti$ sen-
lium, iii ipsis Romanorum lapidibiis sine liipluhongo semnt, a sola sua igitur Jesii Cbrisli confessioiic con-
reperies apiid Grulerum iri insciipticmibus. Utctmi- fessores voc.ili. Sed Uxc nimis z«S(j)ov dicla; adeoque
que sit, nentrum scribeudi modum anonymus edil(ir faili primo de circeribiis viriim doctum , manifeste
C;Sniabrigieiisis seciitns est sed iitnimqne iii Cwlii,
: ostendit caput 35 islius operis , ubi mislor Thmc :

aliqiianto, opinor, contidenlius mulavil qund ideo : apertis carceribus, Donate cliaiissime, cum cwteris con-
dico, ([uia e duobiis mss. codicibus, iisqne noii viil- fessoribus e custodia tiberatus es , cuin tibi carcer sex
garibus, qiii Baluzio pridcm laiidati Ciieranl, palel unnis pro domicdio fuerii. Eii eiiim paiani , si null.-»;
haud iiisoleiis esse, ul i;aci;iiilins Caxiiins voailiir, aliunde suppeiereiii aucaoriiaies , confessores non-
jion Coelius. iiunquam in custodiam conjectos. Deinde vero de lor-
Firmiani Lactanlii. lla edilio L;ilina Paiis., Oxoii. meiiiis (pioque errasse pari do causa Beckiuii!, appa-
ei Aboensis, cum una a!(|ue alicra tr;il:itione. Sed rel rursus ex islis htiins ;iU(loris vcrbis Verim quid :

omnes t:indem, ni paulo liherius el iiicaulius, saltem opus est illa narrare? prwcipue libi, Domtte charissime,
ex meris conjectuns. tn veleri enim rodice, inqnit qui prwter cwieros lempestalem turbidw persecutionis
Baiuziiis, iln siwpliciter conceptus esi lilulusiitius ope- expenus es... Novies cnim lormenliy. cruciatibusque ya-
ris : Lucii Cecilii incipil liber ad Do)ialum coufcssorem riit subjectus, novies adversmium gloriosa confessione
de ^iorlibtfi Persecutorum. Quam Lectionem si iii fronie Nihil adversus te verhera, niliit unguta^ni-
vicisti...
hujns (]iioqiie pagin.Te non \idcs, scito nos jam priiiid- j) hil ignis, nihitferrum, nihil varia lormeutorum genera
goiiiiam, iit sic loqnar, Baln/.ii editionem simirna iide raluerunt. Cave igiltir confessorem wel confessores^
ropneseiiiare, aut <iuam iitique in iis taniuin qiiae quando nominanlur, aliier accipias,
in veterunriibi-is
ipse mulassot,ciipieI)at a nobis inlerpolari. At nulla quam vnriae rerum et personarum tte-
, temporum
6io-T(io-£tc requiruiit. Maxinie cum prceier iria
iio!)is, quod ;ul lilnlum, muiatio a viro docto missa. prisco-
El veierem illiini Cnlbertime scliediU quod speciat, rimi coiifessornm genera , quae ex antedictis colligere
habuisiisiiporius a nobis, ubi licuit, ne in matas oras primum nempe
facileest, simpliciler inlerrogatorum^
proisus ablegaretur. Yide nunc Columbum, col. 389, secundum conjec/onjm in carceres, lenuim tormentts
sed miilio magis Baliizium coi. 500, (jui varia doc-
,
vexatoruin , duos insiiper eorumdem ordines Cypria-
lissime de Lactantio ipso, de ejuspairia et similibus nic* epistolse nobis commodum in memoriam re-
iradit. voceni. Uuum illorum quibus, quod in Chrisii con-
confessorem. De quo plura cap. hujus
Ad Donalum fessione persiarent, exilii poena soleiotiiter indicta et
iiosira pa-
libri XVI , ed. Oxon
et Cant. Recie. Sed pliira ad- inflicta fuerita judicibus ; uti nuperrime in
iria (01 fortissimis fratribus nosiris, seu
Verbi divini
hiic cap. 35 et 52. Vide quoque supt-a Baluzium,
sive aliis. Exulto lceius et gratuior^
cul. 501, el Columb., col. 389. Imo faciunl hujus prdseoiiibus (1),
fortissimi ac healissi.mi fralres , cognita fide
ac vtrlule
gioriata el
hae
vestra, in quibus utater Ecclesia gtoriatur,
(1) Anlmadverlendum eslPaulumBaudri, ciijussunt
mper quidem, cum confessione perstante suscepta pcena
nolie, ad reformatnrum religioiiem pertmulsse, .ic proinde
loca Scriplurse Sacrae juxU rerormaiorum versiones cita-
(i) Seu potiu.s perse«>toribus, saltem in Eucharistia
visse.
 m pAUij BAtmni m
confesmres Clmsu fcciiexlorres Cypr., ep. 9.
(it, lytcp . \\» ciiiiirario si-ruifir.iliotiis voc.ihnlrt ^irix»; , Iftlinos
AllcrUD) vci*!) i'i>ruiti , q\u i)i>ii a jiiilicii)ns (|iiiil(Mii vero vitus usurpasse ceriuni esi.
scd a Oco l(Mii:>li 01 proliaii , lioi; csi , ail iJ per »Jivi-
H.Tin proviJciili;)!! ailJucli, iit privaiiin t'l coran» 060
CAPUT Pfa.Ml]M.
ueliberanduiii I.ab..'ieiil , stune Jfscrereiil, aii l)i>ini- Audivit nominns oration/^s luas. Coiislnns
eral ve-?
niiM) , Doiniiinni -i<>.|ui et roliuqiiere tnr.lehaiit. mi leruni Chrisiiaiioniin opiiiio rcnissioia p(»rsiinT , iiiio
SiVrnlo renHniiiiviTnnns, cum bapliznti sumus : sed sio , qiiiJiitiiJ coiifcssores cl marlyrii candidati a Oeo
nnnc verc renunliaviiuHS S(Scnlo , qnando leulnli el pro- pi-(iisscni, iinpetratuiii iri. Iliiic nosier cxtnimo lioc
lati a Dco , noslrn omninrrtiniifenles, Doniinntn sccnli lihro Tu pnvcipue, Donitlc clKirissimc.qni a Dco we-
,

s.uiiMs, et fule ac tiniore ejns shnnm ci vivii^iiis, Cypi'-, reris audiri. ICrijp oi Lapsi alii)|iu!, iis Jcprccaioii- ,

cr>. 7 socessii Jata . fpiein ip^c .>iiUi , nuo se siiitili

,
hus ulebanliir qua de re iiitor episiolas C)|iri:ini
:

pacto pcisi-cutiiiiii siibJucerct elegcrat. ,

nonniilhc exiatit nolabiles , ei in llisioria Kcclesi i-
/)' miirlibuii pers>'cntornni. En suin;iio oiinilariim stica con)|)Iura occurriinl excinp|a. Qiiod ad pbra.-in,
oJilHiiitiin riiin ins. coJiee conseosu qiiale sil liujus eodein uiodo incipitet llomiiu.s aJ Lycen :
Jiliri arKuineiiliiin. Nisi quod iii Al>nciisi , p. 78, Cd- AuJivcre,Lyc(j, Jii nicijyojlaj dii
luiiibiis iia descondat Incipiunl notCB in
aJ suas iioias : Aijdiverc, Lvc.(>
h. Cicl. Lucl. i'irm. librum de l*ersecntione seu de ,

Mu.ilbus P^r.svcu/orHHi, re.spiciens nenijie aJ ilia Hic- estque <ia inler animi exul'.aniis cbaracieres rofe-
reiida, ciiju&gaudino) ploinsstmetiKpriinil.ToLLius.-—
loiivmi. Frcciilpiii el alioruin loco iihi scripluin ,

css.:'aL.iciaiiiio,/).>PmfculJ0He/:7>rum««Hmle^iintis; Aud i)om. oral.liias. Lo.|UftnJi geiius bauJ dtihie e

r mcdio petiluin. Yel , si inavis, e lota veteri vidgata.
iinile stnliiii Coliinibus o;ietcraqiie docl» 'uin tiirba
<oiligcre 110:1 tiiiliiiavil, lnijiK litiiliin) eiiani prideni
Cur eniu) pnlius ex isto .M;tcitab;eornin cominalc ,
Exauditit { Deus) oraliones veslras , et recencilieiur vo-
luissc siinplicii.r De Pcrsecuiione, nec posse igiliir
bis, qiioJ Coltimbus suspiL-al)aiiii:, (luam ex iiilinilis
b(>c quoqiie arginneiilo opiis ipsuni alii cuiqiiani lej;i<
!inicliibui, (jti:i!ii Lact.uitio; scJ iniiriDinn salis praj-
cjuiinodi lociUioaibits , quihus sacri codices reterii
.lidiiiin. iNoii irmiiis liher /^i^ Pmi^^u/JOJK' conlinno li-
Siinl? pu|.;i e.v isla , Lange Doininiu ub impiis el
esl ,

ber esl De Moriihus Perseciilorum.hk, v. gr. 'fcrtu|- uraiiQiies JHstaritin cxaudiei^ Pruv. xv,^9. lino,quam
liaiii, (|iieii> iiiem el in eoJcin opere Hieronyinus lan-
e P>a{mii qoiuintilim <:v. comiii. i4, ubi in line, pcr
ijiia;ii He
Veiseculione ins< ripiuin iaiiJabai neycu qiii- /crme nU liic
oiniiia , Andivil ( Dominus ) oraiioueni

(leiii de {'inseciHornm Moitibus Jisserit . sed t?x pro- corum? Qiiod autein in<oJ(> yir ci.irissimns (ic Lnpsis
lionebal , ilios «sos fuisse enic2i;issj:iic conriissoialms
ie«so />.; iufi-i in ;;(rj>^ou//o/ie jjiii el liodiernus libri ,

la]ii|u.un Jeprccaioribus apiid Detitn, ni csse in eani

itiiilus ei unicus. U»-ire. slricie toi|iiendo, iiil pro-
,

rein iio!.il)ii<;i aliqiiin cpisiolas inler Cypriaiiic;is

jiihwii, (iiioiiiinits Liiclttnlii likcr de Peneculione paulo ;

po.,t ab codeiii Hieroiiymo Ciiiiiinenoniius, vel De

ravciit ci •>(iiii(.'d»ui t )i>Mi uego , vigosima seciinila ,

deciina lertia ct dcciina (niarta ediiionis Paiiie-

Fiiiiu quo'|ue in persecuiionc cum Teriuiliano iMCia- ,

lia.i!.-){.
vcrlt vcl Dc Cair^is pcrsecuiionum
, aiil bi (|»r.c alia ,

liiiJMs geiicris in iiientoni VLnir« possiiiit niiiiiiiie :

qnoniaiu iii e:i confesi^or Liicianiift
Priiiia 'iiiiJein,

ai'!cm lie iii'.>riiin obitii, (;:ii Kcclesi:iiii cliristi:iii;iii( d paco oii.iiihu» lapsis ex inuriyris P;it|li prxuciiio
:

daifi aJ Ccl(;iiniiiii sci iiieiis, Oiimes, ail, quos Doniiims

iJCoiisl.iiitiiiiiin ii?i|iic i<ieriiit per^eculi. Alistl niiiil-
*- '" """« tr'i>rii<J'ione arcessire dignmui est, miver^i c:^
o.niiius , iit ex istls conjecluris .ilbiin velim cgregic
jSbcrendain biiscipcre, com,uiclo univcrsis paccm mnitsmMs.
iiciiiiiii ut de sitigniis cOKilcui.
Dispiilo esse iii Hittronyini et alioniiu
i iiiKiiii , iion Allt^ra atiUttn, quoniam pari4|;r in iila i^cciiiUJuiii

verbis, llabemus (Luciantii) De Persecuiione liiirum melioros Cypriani posi

(!dili'>ne>, Cyprimuis jpst',

Hnuin, iiiiilc liquido eriiilili o->teiidanl qtiod voliinl do liniic iiluliiin, Ad Cierum
de lup&is cl caleeimmenis ,
neviicui cciinn\unione exeunt. Qciuri enduin )iut», iii(|uii,
gCDniDO liiijiis libri :i(iclorc. Alias ciiiii) siciileiiiu ,

l'uiss(; Lactaiiliiiiii conccdimtis Iiaiid iuvili

iia p:iii- :
frairibus noslris , de iiiiisis ioqticns, vi qtii tibeHos a
nuiriyribus accepcrnnl , ei />r<t'ro^fll/u« eorum upad
ler dtiplicem f>iissea|iud Vetercs libclli liiuliiin, noii
ausiinus ncgare. Ijninn sciiiccl De Uorlibiis Perse- ,
Deum adjuvnri possunl,...
culoTuni quoiiiain i|iia ratioiie plerique ex priin^cva; Pustrcnia vero, qiiaienns in e» quoqae Cyprianus,
,

£ccic>i.!; pcr.seciiioriljus viiam liiiierinl, lctigii. Ai-

lcruin vero, De Persecutione ob persei uiioiicm ii-
lam nl ila dicam, /kt" iioy^-ii-j , seu de eiiiialcm,'le
,
quin cl iii totiJem rorc vcrl);i Jcsinciis, rcscribuiisqui!
,
ad Clcriim dc cis qni ad pac< la i'dslinalj:iilt, Quoaium
signi/icuilis, ail, quosdain imnnni«raiQs c&se, ei eoin-

<]ua pra; caeteris oniiiiinis Jis.s«rere sluiJuil, qtiainquu municationein acciiiiendam festinanier urgera, el deii-
adeo a capiie '10 nsqiie ad oi, scii uiiimiim, narrii- derastis in liac rc fnrmain a me vobis dari , sutit plene

lam videreesi; qiiio el po.-<iicino iliocapiic persiric- scripsisse me ad huiic rem proxintis liiuris ad vos factis

lam bis verbis: Vicioriam Domini cum luudibus fre-

crcdo ; ul qui Ubellum « piarlyribus «cceperunl cl ,

quentemus diurnis nocluritisque prccibus celebretnus , auxilio eorum adjuvuri aiiud Duininuin in deiiclts suis
,

nl pncem posl uunos decem plebi sutv diilam cpnfirmet possunl..., Scd til brcvis sim, vidcanl lanicn scdtilo

in siecuium. Vci potius, De Persecutione id esl de ix , ,

ciudiU. ailipultiniurnc reupse rolUo ultiuia Juu Cy-
xariis ncr.sccutiii.ibus in priores Cbrisli;(ii().s nsqiifi pnaui |oc;i. aii lamiim m specioui. Moua eniip Sii|il
.iJaucinris tci.ipora
ipora exorlis
exorlts co niouo,
nioJo i\(uio de Loti- : , "^"l"'« ••'ctms, iii luUor, in iiH-oque adjimn poseuHi
benecim plus semcl, simili loco, pa-
'iitlaiione n\)\i.\
icg:iiiir,(piam udjuvan possunl ,ii\<.\\i paulo anlc desi-
;'
dcriitlis dnri, ct iM|ra, pclinrani dnri, poslnlailii dari
rilcrquc de Consolaiione philosoplnce apitd Severinutn
B<icliuii> , et d^ I''uqa in persccuiione apud Tcrliillia-
qiiod mox AgiiccrlcCypriiinui» de qijibusd.'iii
p;i|cbil.

1)11111 apiis^iiiie De consolalionibus, al De fuga in

lipsis, moJi) iibellos ;i iiiariyribus :icccpc-
<|ui ri 'D
,

rienieciuionibns , exponi qucuiit. iaiil, seJ immQderaii erftiil el coinmuiiicaiionem fcsti- ,

nunler urqebani, -seu ad puceiufeslinabmi, ut l0!|uil«r

Qiiidqiiid tit, doccnt p!urin>is exemplis Baiii^ius, cpisiol;c iiliiltis; iUt qniiiusqiic ;idco vix aliu>i quid-
col. riOi,, Cnperus, coi. 471, et Columbtis, col. 300 qiiau) slaluciidiun videatur, quam (^iiuJ siiggcriiiiuit
quam elcganier, cl inelioriiin aucioruni iinitaiioiic, Iioc e.-<l, cos sibi episii)l;>s -i (naiiyribus vei coufcsso-
noslcr irt firiore tiluio (losuciit Dc nmriibus, jiuincrQ ribuspusl pcrlidi;^ su:i;iii('iiiora omiii arlc seiiiis ocius
Riiilliludiuis. ."iej quQd viri dpclis,simi obscrvarc, ni compurassc, siaiimijuc Jtagitassc iinportiine ab epih-
frjljor, oblif.i iiuiit, iJi.KOro .si;i|ili paclo Gia'ci EiV.Qcri cojiis.aut :i!iis Ecclcsi;c ei iccoricili;iiioiiis(liviii,i; mi-
fiujKtvji , liifinli morleis; 6x-ji-fjj; r^tM/Jjxuj^ , morles iiistris , :id 'jiios i|l:C ();ib4nltir cpisloia.', ul aiixijio
absurdm; h
Cy.vy.TWf TroV/a/ii; , in moclibus scepius : ma)'tyrum ooiifc.s.iiiiiiiiivc^, (|iii cas scripscraui, jxcrt-
ilcbri<;i autcm D'N7."in'n*i2?2, ad verbum mortescc- . renliir qpud Doininutn in deliciis suis ; id ej»l, i>i sibj
•iotaiio)iiiin,kd csi, agpriinas. \'lmc iil alibi (jir;vcos eormn prccibn.s :ibiiegaiio siia condoiiareiur. ci ntl
 ,

Sfli NOT/E iN Lin. DE MORTIBUS PERSECUT tlAP I. 38?;

sniiclam siinui etichniisiiani lideliiimqiie piicein nd- A iiis veriils : Qua iempeslaieemuis ieresacromartyrum
niiilerentur, ventiiri eiiam cusn ea pnce siio leinpore cruore orbit nifectus est : quippe cerlalim gloriosu m
.'1(1 Domioum. Hoc ergo priiDimi oiiiuii;mtlis|iicial eiii- cerlamiiiu rucbuiur, nndtoqne uvidius tum marlyriu cflo-
dila (ioctorum toiiors. riosismoriibus quarcbaitiur, quain nuuc episcoputu^
Deinde vero, si nosiras foiie miinispfohaverilemen- pravis anibiliombus uppeiuiilur. Ouod et idc»,- exem-
daliones, caveani nihilosecins (|iii[uis Cypiiiini iectio plum pr;e sexcfMilis aliis aUene visnin esi , quia /m-
noii iiitillum familiaiis esl, i;e ToHii vfri.a.simpiiciler pesias qua, secundum Siilpicium Severum, cer(«n'.'n /?i
iiitell'.g;miul sonaiil lir.cesl, (juasi lap.si (iiiidem liSi
;
yloriosa ccrlamina rucbalur, el murlyria (jioriosif. mor~
sint apud Demii coiiles^oribus laii(ju:iiii (iciiiecalori- libus quwrcbuiitur, c;i ip.-:i cst do i;ua iiic, Audivil bo-
biis, sed lioii |);irilcr apud Ecciesi;e pr;x;i'eclo^. .N;iin miitus orationes iuas, JJonutc charissime^cicterorurHq-'''
lapsi ad coiifessore> liiioqiie recuirt b;i:il, nl apuii lios frutrum liosirorum qui gloriosa confssione, et qii,i>
jiivarenHir.Nec coniessorcs Diiiim uiiicc hipsoriiin deinccps cuin isiii vere :id decciuialem I>ioci<'tia!ii
:

caiisadeprccabanlur, scd sacrose^iain j^cclesiitut poe- perseciiuoi;om receiis iiiii(;im perlincam el ani!; :'l- ,

nilenli;i'7rco£ir-wT«c. iiinc inCypii^ini cpisti»]a aii mar- lala Sulpilii \crba, i-roxiine apud auciorem leg;n;4r :

tyresei coiife^sores, (|ui lapsis pclicraiit p;icem daii Post (Valcriiinuin) interji^ctis aiiiiis fere qidnquaqintii
(is eiiMn litiiiiis undecima^ in cdiiione rameiiana} Diocletiauo cl iU,i.i:im!uno iinpeianiibus, acerbissinui
Cu»i vos, imjuii, ad nie litUiiu:^ direxcrili$, quibuA exa- persccutio e.rorta, quw per \0 contiiiucs annos plibcm
miiiari ileaideria vtslra, el quibusdam iapsii) pacciti duri Dei depopuliita csl ; ui :iiiii pa!;uii cjusdcni lempdiis
jiostulaMs. Ei rursum in 15 ()u;iiu imido, ul ad Cie- simulijuc sijjnilicaliDnis Cccilio nosli^o ac Siil(i)(io
,

rum (le lapsis el ciiieciiiimeiiis, ne vacui coinmuuio- j. Scvcro, gloriosa confessio, ^loriosue mories, glo>i<)>u
ne exirent.conscriplam iaudavimus, Quouimn, iiiquit, certainina, diiquibiis liic, aul ilio, siiis locis.
vidco lacidui!ein teiiiendi ad vos noiidmi esse... occur- Pri) ftdei su(C mcrilis. Coimiibus, coi. 390, Oiiiiicm
renduin puiu frulribus nosiris... ul munu eis in pueni- jikii-e meiili raiioiicni conaiurab llnjus ioci si-iiicniia
ieivium imposiia, veniuul ud Dominum cuin puce, quain remoyere. Quam rccie aulem, disculioinus, Deo d.in-
dari marlyres lilleris ad tios factis desidcranerutil. imo, (juaiidoquidem ad iiliijuot Yetorum
le, alibi, ei fiisc ;

menioraiiis siipr.t Luciamis suam ad Celerinuai cpi- doctiiuaiii do buiwiium operunt nierccde el mcrJis
siolam clandens, Jdco, aii, fraier, peto, ul -iicul kic , iioiia lido iiilelligciidain , vcijja li;cc, cum CiCleiis 'jUi
cum Doiiiinus coiperU ipsi iicriesiw pacan dare, secun- iius cum vcre insignia suiii.
ci)ii;crei|i,
dum preecepUim l^uuii, el nosinivi iruciatum exposila Qnwsierutit. JEd. Oion. cl Cant. quwiiverunt. Sod
causa apud episcopuin, el facla exomoloiiesi {?iu>neriu non opiis fuii ii.uiaiiuiie. Maiinstriplicnuiii.sscriiuitrii
el Candida), habeanl p'icem, uec tanium Itai, sed el quas ipsa (|U()q;ie rcci;t csi. Lacuiinius (ic Yil;i Reala, cij:.
scisadamnmm noslrutii perlinere ; iion obscure orans, \'i yoii iinnioriiditalem sibi, sed moiLinn peccutt^ r
: i

i!t qnam jam ipse p;icem cum reiiquo conie^aorum libidinibus quwsicrunl; clsimiiiter qnwsicris, quccsicriii ,

coetn iNumeri;« el dedisset, Cticrums ralam

C,indid.i.' quwsiise, apiid iduiicos aiictores <!ccui;uiii, cl ii.>s!,rr
facerel iutercedeniibiis itJKHJc ijuinidam, quoiies per
; iufiM, deinio ciun ipsis quwsisscl.Qinrjid ,^ciiS'iin. Ui:-
tempus iiccbal, elneiii Ecclesiu! jura vidcrenlur ui- vcronili cpisctjpt, S;irKsl)criC!i.>is vcisio csl, ivha /!.;»'(
tro invadere, conlessoribus apiid episcopos, eliam ucquired io lltcniselves, ad verbiim, qui sibi acqui^ifc.-
ciim pax iapsis a coiilessui'il)us fueral dimissu ; quod ruiil. Opliini;. iNoii eiii;» Cecilins, qui... i^ibi... .v/cf-
noiandiim. riini, {cmporo pr.cseiili, de cniilcssoribiis adliui
ul
Donate ciiarisiime.Uii n{iSter,quol\es iiiinc Donaium C quwrenllbus \n mcniom nobis vcnirc (ipi.rioiU sod :

compeilat in iioclibro, (juod q(i;>(cr f:^cii. Conier cap qui... y,bi... (iuad,:runt, tciiiiiwre |)r;i'lerilo, ut dt^ i:s

It), 55 et 6;2. iNec obliviscere il.i liuoijui; compeiiaii soliiiii dcccat co^iiare, qui oHin quwsiccrani, nec um-
a Lactanlio, caj-ite 2'i i)e ha Doi, Doii.iium iiium, pliui quwrcbunl ; iioc esl, qui juni qund quwsierani ,
cui id operis nuiicupavit. lioc oniiu L:)cianlium bu- ttcquisiverunt, quoad jus saliom. Et inm osse piMlor
jus aiiciorem esse iiiter cu;!era su idiiie polosl.
,
Iiujiis ;iuctoris morcm, quwrcndi \cr\tu\:'.\u itcquirendi

Qui confessionc scinpilcriiuin stbi corunam

(jloriosa siguiricaiioKC adliij)ere, lestatiir ciput 18, ubi de Dio-
pro fidei suw meriiis queusieruiu. Huc porliucui iiltima cleliano : llle vero aiebat ci indcceits {jore) si poil
verba Laciautii Epiiomes, ul possit J)co judice pru lun'am sublimis fustigii clariiutcin in iiuiniiii^ vila lc-
virluiissuoi merilis, vel corotiuui jidci, vci prwimum nn- nebras decidissel ct minus tuium, quod in iuin loiitjo
,

morlaliialis adipisci. Caj.e.
Gioriosa confessiom;. JNun luodo vera ad eonfosso-
res gloria ex illa animi foilituuine, qua iuiciiiaia ia-
belaciaiida) coiislanliaj suii; tormciilacoiiiemiuiiaiU,
redibal sod el inaiiisac lmmaii;i a jioiiiiuiiis eapia-
: arceiiir advcrstirius
baiiir, qiiue in i'roieo saise a Luciano
Ea-
dcm voce ntiiur uoslcr capile l(i JSovies adcersu-
rium glQriosa confessione vicisti. Oppoiiilurauicm ijio-
riosa confessio quac magno animiimpetu cl ;irdo-
illi,
ro, sed iiicousiilio ac lemoiisrio suscepia , po>ica iii
lormeijiis deiiciebai. IJude laijso-um trisle iu Ecciii-
sia prisca nomen, uec Oiiseuis igmibiie exemplum
est. Scd et ideo (jioriosu dici:i videri possit, (juod ca
(3cf;j eoo^K^tTo, uti esl apmi fe. Juamicut,EvaHg. cap.
XXf, 19. iOLLJUS.
Firmat sane uliim.im exposiiiouemTerliiiiianica is-
ta inlerrogalio Quomodo nuuiijria jieri possenl in cjlo-
: dum, Eccc dcturtnttis liis oinnibus adcers.iriis. Allix.
riam Doinini, si tribuio iicentiain seclw compcnsiircmus'!
INe ct banc qiioque iiova) proplieli:« iioi lalioiioni ex
CDdeiii i'ertiilii;iiio additcam ^olite in lcciulis, nec
: Quod de pag.inis geiicralim observut vir doctus ,
in ttborsibiis, ei fcbribus nioliibus, opture e.xire, sedin
marlyriis, uti qlorificetur qui esi jmssus pro viibis. Sed,
iit quod res esi dicam,veieiir v;tide iil Cocilii luculio,
imperio mullQrum sibi odia (luwaissci. .\|aiiifcatej pro
ucquisicisset, uli suo loco coiili:in:il»imus.
Addctur. Legondmn Idrle, arcclur. Vije sub iii.eui,
J mpeius diuboii a populo suo arceut. Eodom motio liie,
; id est. diubolus. lln Uolierollus
dorideitir. ciogio digiius , «m-
iioster, vir Duiio iion pr.i ciari)
: iiiiimquc adcocuindocloruin, luiu boiiorum, quibus
iiolus esl, dolicio;.
Addiliir his omnibus adversarius. Non potcsl hoc de
j^
paganis dici , (iuorum Dulla f:tcta nicntio ; veruui ad
oraiiones referendum csl Donati ci iiliorum irairmn,
qiiibiis audiiis additiir a Dco advor.^;.iius, id est,
diaiioliis divina giaiia oeiceiur, el ipsorum prcoi-
biis dovicliis. i\I;iiim taniou iiic iogcio, Lcce deditur,
voi traditur, his omnibus advcisurius. Tollic's.
Ecce luidetur kisomiiibus adversarius.iAy:d'.\u\ iogeii-
Ecce uddeiur. Coriign, Excideiur , id e?l, deslrije-
tur, Ea voi e sic alilii uiiiiir Lactaiiiius. Gale.
iuillaiii l;iciam esse eoruui mciiliouem in toto :iiiicce-
dente li!>ri coniestii, i!a spoci;itii!i da Pcisoculoii-
busveinm os! ut iie in libri (jtii-iem liiulo q;iaicm , ,

qtn sempiternum sibi coronam quwsierunl , signilicel apud ilieroiiymiim repciiri pwliiil, vcl iaiitiKuiii i)o •

(onfessionem Dco gioriosam, ac non piilius, ipsi.uiiel niinemur. (iijem Siipi;i iicmpo \i.limus esse simpiici-
coiifessorilms. Mibi .'-alleiu poslcrior sciisiis iiia!iis pru- lor De Persccutione; iiiiaie iKdiOiii ad eos Iidc bico
,

Jiauir. Alijue ita, ineo ilerum judicio , noster iiiiVa , rospici ali eriidilis. AgiVur proculduliio do pieeiliiis
cnj». 4/i, qniupi Sul{*iciii» Sevflriis liii. iiHisi- Sacra; Doisaii ejusmie --imirnim. Ncc (luidquam prnliKbihn'-,
m PAULI BAUDRI
qiiAtn liunc auclorem al» exaiiilili:;
euruin oralionibus seinel exorsum
oradoncstuas, cic, volnisse slaliin osiendere.quibus
ill;e in rebus fuissent exauditx*, Ecce his omuibus ud-
vcrsanus... flinain soluin exemplo iiliquo ToUius os-
lcnilissel, t6 addi , seu addi adveYsarium sumi posse
pro comrceri et devijtci! ^mu quia niillum atiiilii, oin-
nino non possuinus, quin cuiii eo ile ista interpreta-
tiono diflidaiiius.
Addeiur. Ila'c csl nis. codicis lcctio , qnain secutac
sunl odiliones omnes laiina;, excepla Aboensi, ubi,
in;itato seii de induslria seu lortuilu lempnre , addi-
lur , pro adddur , lam hic , quam iii noiis excusum
icperiinus. Sed ulrumqiie hatid dubie consnlto fac-
tuin. Nam Oolumhi explicatio congruit Additur, in-
qiiit apponiiur. Nec alilor modo Tollius ot
id est ,
,
Hoberellus, sii;i qnisqiie ratione, pcr pra:se;is, quain-
vis iiidicta qiioi|iii; c.^usa, legebant. Prior sciliccl«(/-
dilur , vcl dcditur, vel traditur ; posleiior vero arce-
tur. Laudo, ipsosquc eiiam iralaiiones, (iu:b per prv.-
tcriliim converienini. Nnm cum iihri iiiiiium sil
.\udivil /Jominus orutiones luns, co ipso debuil multo
poliiis afferri coniiiieiiier ab aiiciore cxem|iliim pra.'-
sens vel prailcritum isiius exnudiiionis. Ecce additur,
quanicxfinplum cjusdem rei fulurum
aiitaliquid ta!e,
atque incertum, Ecceaddetur. Kt pi-yelerea si ad ea quo-
qiie,qua,'proxime seqiiuntur,respicimiis, proxime se-
(liiciilia siiHt, fi' Ecclesia rursum exurgil,mu exurget;
ilemqiie, el majore gloria lemplum Dei fabricalur, noufn-
6r(ca^/(ur;qua-ambo liaud iiiiiiori iiidiclo
luiii fiiisseiii principio peiiodi vcrbuiu quodpiam prae-
seiitis lemporis, Udnfiituri; praesentis igilur verhum
libeiitissimt; prxiulerimus. Tantuni, dum liis indubie
dccaiisis viri docti,quoshonoriscausnsuperiusnomi-
iinbam, supradictas corrcctiones velul vulgataj lec-
lioiii sufQciendas proponunl, aul sufliciunt, nos pro
symbola noslra nialumns legere abdilur. Eccc abdi-
tur liis oninibus adversnriub ; \:\ cst, ecce omiiium il-
laruin orationum eflicacia diaholus, cui cx ab^sso
contra Cliristianos prodire fueiat concessuiii , dcniio
in abyssi tenehras detriiditiir et abdilur. Abdere, pro
abscondere , reirudeie , el abditus , pro abscondltus ,
retrusus , Ciceroni , iiilcr alios, quovis conjiigalionis
el consiructionis gencre frequcnlissima sunt.
Audisrie hsec, Ampliiarae sub tcrram abdilc
ait ille , F.pigonem in Quacsl. Tuscul, et
v. gr. posl
orat. -2 in Verrem
Simulacra deorumjacenl in teue-
.
bris , ab islo relrusu aiijue abdila, de Veire. El qviod
inagis esl non solum cx Kvangi lio didicimiis, roga-
,
lunt qiioiidam fuisse Uoininum iioslrum ab iiiiegra
d.nemonum le!:;ione, nc in abyssnm ire juberenlur : sed
Joannes siib fincm Apocalypsis Deinde, inqiiit, vidi
augelum descendtnlem c cce.lu, habentem claveni abtjnsi,
el catenam magnam in manu snn qui apprehendil srr-
penleni illum aniiquum, qui esi diabolus et sutanas el
vinxit eum ad mille annos ; conjecilque in abyssum ,
quam occlusit et obsignavit super eum ul non seduce-
ret amplius gentes , donec con&ummarenlur anni illi
viille posl quos oportet eum solvi ad exiguum tempm;
,
qui ergo pcriiiiititur interdnm lerras ei auras car-
CCTC Sdliitus peragrarc, inierdnm vf^ro abilitur de-
,
nno in ahyssuin inviins. Planc iit apiid Yelleium
Patercnlum, lib. ii I\equc Itic prioribits in occnllando
: tiones iniperatoribns non subjeclas. El eo modo (o-
fclicior fuil; abditusque carceri cum consciis fucinoris
inortcm dignistimnm viia sua obiil. Deiii(|ue, potuisse
liunc aiicioreni eflic;'ci2e oralinniim, de quibus loqiii-
lur , omnia ista Iribuere : Ecce abditur his omnibus
adcenarius ; et rcsliluta per orbem iranquillitate , pro-
fligala nuper Erciesiu rursnm exsnrgil, el majore gloria
teinplum Dei quod ab impiis fneral eversum, niiseri-
,
cordia Domini fabncalur , ipselihii coiophoii probat,
ubi noii iiiiiiori ponipa, Tu prwcipuc, Donnie charissi-
me . qui a l)eo mereris uudiri, Dominum deprecnre, tU
mise^icordiam suam teivel famuUs suis propitius ac mi-
lis ul omnet insidias atqne impeius diaboU
coo
frcqucmissiinis \ t^iio nrceat, ut poresccntes ccclcsias perpetiin quiclc cus-
, Audivit Dominus todiai. Ncc iniruni ciim mulio ante Jacobiis viam
,
pr*ivisset, lcsiando, orationem fidci salvare iiilirmuin,
el Eliam licet nostris affcctibus similem, oralione ortj^
,
visse, ul non plueret super lerram et non pluisse ««•*
,
, nos tres et menses sex ; tt rursum oravisse , et cofluin
dedisse pluviam.
Adversarius. Quod conlra Colnmhi soiitentiam arf*
saiiioH lioc liico intiinctantcr de diabolo iiitcllexi-
i't'i
inus, perpiiiere iios haud soluin doclissimoriim viro-
riim exempl.i eodem modo accipienlium , sed praeci-
pue gravissimarum rationum momeiita , qu;w in eain
rcm ex liujus scriptoris siylo siippeliint. Prima nempe
c cap. 16 dcsumpta, et aliata jam a perillusiri Cupero,
:
col. Al\. Altcra nnlem, quod alihi de Cbristianoruin
perseciitorihiis Occilius nosier disserens,illosquidein
Cidversarios Dei numero mulliiiidiiiis vocaveril, ct
Miximiiium Dnzam , cap. -45, unum de adversnriis
Dei : at nullum laiidem uspiaiii humanum pcrse-
cuiorem vocnverit Unloi; adversnrium. Tertia dcni-
p ipie , qiiod dum Columbus adversarium , iioii de ullo
insigni lideliuin persecutore inielligil, sed conlra de
aliquo peiscculornni adveisario eos cocr-
siiigiilari
teiile el punionle, reclnmeiit valide pnucis post vcr-
sihiis Ikcc verba Excitavil Veus principes, qui tyran-
:
norum nefaria el cruenla imperia rescideruiti cam ibi ,
non priiicipem liiinc , aut illum , sed principes , plu-
raiivo nuniero, liabeamus itcmque, quod nec capiie
;
48 lilier.T de restitnenda Ecdesi simpliciter inchoeiit
»
sunt, adliibi- CumfeiiciieregoConstantinusAugustuSfCl quae i>osiea
sedecontrario:C«»i/(e/ici7er lani ego Constanlinus Au-
gustus quani ego Licinius Augustus apud Mediolanum
conve»)s$£»ius, eic. :ndeo iit manifesto nullus humnnus ct
siiigularispersccuiorumullor perarfuersflriumhocloco
siiinielligcndus. Non, inquam, Coiistantinus, vel Li-
cinius sed, utdictiim est.magnusrideliiimpcrseculor,
:
dinbolus; quod infia optime conlirmat Cuperus.
Per or/icHJ.Miiiim quaiilum inlcrse dilleriequeant,
iiccurallus pensitando, p£r orfcem, quod hic habes,
C ei pa oinnem terram, ipiod cajjilo proximo in alio
argiimenti genere occurrit; ilemque peromnesprovin-
cius ei civiiates , qusc allera ejnsdcm capilis luculio
iii eadem materia.
Ibi eiiim , quoniam de Evaiigelib Clirisi? per omnes
provincias ei civilaies cum lidei obedientia spalio 25
? annoruiii pr:icdicaii agilur, iion modo iiil vctat, sed
econirario, sicut suo ioco paicbit, locus ipse, et
plurimx' Patrum nuctoritaies commonent , posse et
debere , verhi graiia, pcr oinnem lerram, omiicm ler-
,
ram liabilahilem scii babilalnm laic inteiiigi; hoc est,
lioii solum qiiidqtiid inlra ini|ierii Koniani liiies con-
linebatur lum.cum amplissiiniini cral ei i:i culmiiie
,
siio, ut ab .\uguslo .'id Tnjaimm scd, excmpli caii- :
:
sa , loiam insuper Scylhiam, indiamqne, quarum ,
cilra omne dnhium, neutrn iic qnid :iliiid dicam
, ,
,
iiiiperii pars erat, cnm Ncro imperarc cxorsus esi.
, Sed hic, cum de amissre per orbem iranquillilatis
resiitntione sermo sit, nec ea tandem publice iran-
, -p.
qiiilliiatis amissio aliuiide originem duxerit, (|uam ex
imperaiorum decreiis contra Cliristinnos, neque jam
corurn dccrelomm ulla vis fuerit cxtra imperii Roina-
, iii limiles, idcirco sane orbis vocnbuio or/im me>'e
Romaiium , id csi, legihus imperaioriis pireniem, in-
,
iclligere oportct, nequaquam vero cunclas illius por-
,
tum orbem videre licet a Jtiiio Firmico ad orbem Ro-
tnanum restiingi bis verbis supra quam dici poiest
iiotabiiibus , Doininus el Auguslus noster tolius orbis
imperalor.... Constantinus scilicet Maximus, .... Ro-
manum orbem salubri gubernalionis moderamine sus-
teniai. Ne el adjiciam iiaud aliudad summum sonarc
TTv.TXJ Tr,-j oiy.ovuivriv hoc Lucae loco ( Luc. , II, 1 ),
'E?7j).6» ooy (jlv. 'na.^M KatffWjOOf A\iyovijro-j, uTroyfiafevOai
TTKo-av Triv oi-M-JiJ.ivrcj. Iiiio, sicut cgregie haud iia pri-
dem observaium est, iiuiln olirn »lia de cnusa coiici-
liis oicumenicis id nominis indebatur, quum quia qui
u populo ad illa vocubanlur et conveniebant , veniebant ei co^
 — ;
; :
;

COl NOT.-E m m. DE MOUTIBUS rERSECUT. CAP. I. 60i

gcbaiilure singulis illis pnrtibus genenlioribiis orbis A lociim bis verbis exorsus
cilii Excidisse videtur vo.c
;

habilabilis, qua imperaloruni poleslali el jnrisdiclio- PRRCiBUS, aul alia simiiis; qnam si reslituas, pienior
iii suberant. sermo erit, multoque concinnior , paulo post breviler
Piofliguia nuper. Yide Colunib. , eol. 'i91. aiinotabal : Nonniliil dubitaiionis tamen injicil II Afac-
Templum Dei. Illud lemplumNicomediaj erat. Mau- chab. I, 2. Utcumque habes quoque certo ceriius
sit,

CROix. —
lNici»meclije scilicel , quod a Diocletiano el eadem ellipsi apiid Teriullianum, iibro de Fuga \n
Maximiano eversnm fnii. Editio 0\on. Eaque loiidem persecuiioiie Qui niei confusus fuerit, pro Qui mei
: :

fere veri)a Baluzii in prima -editione, quamvis ad causa confusus fuerit ;,moxquc itidem Etegoconfundar :

alium iocuni. —
Nicomedia; scil. (ubilimc agcbalLac- ejus coram patre pio Et cgo confundar ejus causa
,
: ,

lanlius), quoda Diocleliano, eic.f uli modo. Editio corain palremeo : undestaiim pleniore oratione excla*
Cant. Aliier, nec immerilo, accipiunl ampiiss. Cu- mans.:Fe/Jm, ail, qui persecuiionem pasti fuerint
perus , col. 472, el Baluzius, col. 302. causa nominis rnei. Adde ex Latinis auctoribus llora-
Fabricaiur. Verbum huic >>criptori lamiiiare. Sic, lium in de Arle poetica canentem :

ciip. 3 : Cum
multa mirabiiia opera fabricassel; el Serpit humi tutus nimiuni, timidusque procellae.
cap. 7 Qucecumque fabricandis operibus necessaria
:
Id est, inquiunldocti, limidus causa procellce; cxGr.ie-
et cap. 36 Ut Christiani ueque (abricareni...
:
cis vero, Homerum de Junone narraniem , II. U,
Priucipes. Consianlinmn el Licmiuiii. Maucroix,
Recte. —
Courer iiifra capul 48.
V. 56:
Humano Imc cgregie
generi providerunl. Perlinere
nunimos, qnos impcratorum proviUeniia laiidat doc-
i\e ^ ad verbiim : Soiticita enim eral Danaorum , quan-
*^
lissimuR Ciipcrus, col. 472, nemo qui locum adibil , doquidein eos morienies vidcbut ; pro : Sollicita enim
negaveril. Quod liic vcro insuper sive ex iisdeni, , erat Donaoriim graiia. Qiiid? quod recta el plana ra-
sive ex aiiis humanum genus de impeiio Romano
, tiocinandi metliodusvideturomninoexi|.'ere, ut in dif-
inierproiaiur, firmni quidem vaiide (iuoe nus paulo ficiilimo islo Pauli ioco ad Galitas *o?ou^.at ufjia?,
:

anie ad reslitulam pcr orbem tranquiiliiatem oliserva- lj.r,7Tr,}; ei/.ri •/.v/.OTciay.c/. £tV vy-v.g. riveaOs wr £yw, ot«
vimus. Sed male, pulo, ad vastniionem-terrce el hu- y.ayoj wj
•upets', a5£).»ot, Ssoy.at yfiwv Aposlolus Simill ,

mam generis kversiouem, de quibus in iine capilis 2 eiljpsis generc Sso,aai Oji/iiv scrip.serit, pro, 5so,aat
accommodareniur. uawvlv€za, seu /aptv ; lioc sensu < Omniiio, fraires, :

Humauo generi providerunt. Yideretnr excidisse propier vestras illas legis ceremonialis observaiiones
copiila qup , liisi ssepe iia iiosler loqiieretur. Tollius. ego vos mihi meluo; ne scilicet inveniar landem frus-
— Gaudere ilium asyniletis constaiiil infia ex dicen- Ira laboras.se apiid vos, seu erga vos. Eslote vero si-
dis ad cnput 38. Sed liic, ni failor, eliipsis copula; cut ego. Id ipsum, inqiiam, vos qiioque inihi timele
paulo diirior esl. qiiia ego ipse qui mea causa vereor, ne incassuni
Placidus aer, Lucretiiis in primo : apiid vos evaiigeiizavcrim, illud etiam vobis, lan-
'

qiiam vos ipsi, metuo, nou mea proinde causa tan-

Placatumque niteldiffusoiuinine cceluni.
lummodo solliciliis, sed vesira quoqiie. Par pari igi-
TOLLiUS.
lur referie; cl ne mei apostolaius merccdem quoad
iV/<ni: placalHs servorum suorum Deus.... Deesse vos amitlaiii, mea causa veremini >.Scio '^€LffOa.i. Gra?-
vidctiir precJnis, verbiim aliqudd
vcl paticniia, seu cis longe freqiieutiiis essc orrtre, quam vereri , sed
consimiie. Canl. Conler Columb. co!.
F.d. Ox. el ,
C apiid Plutarclium ulique non semel pro vereri reperi-
391, et Cu|>., col. 47"2. Nuuc plncatus servcrum — tiir ; puta in lioc Apophlhegmate, SeiffQat Trept ^iov ,
suoriijn. Deesi forsan vox geiuitibus. Coi.omesius. oj foSuirOM, De vita vereri, non mcluere. Imo, quod
— Locus de quo, mea scnteiili:i , non tinice disjii- niagis ad reiii, fiesychius aperlc in vocibus SstffOat et
ciendiim, qui.l ei cum majore verisimililudine de- yo«?era6at non distiiixil inier 8iLT()<xi, et svey.a, sed ea,
sii ei «iippleri debeai; sed ame omnia, desit ne ui nunc nobis !*aulus, pro iisdem liabuit. Confer de-
ei rev^ra aliquid? aii inia polius lillera redundci? nique novi Eoederis loca , ubi svsxa yel x.^--
tot illa
Si eiiini ex niie vocis placaius lilteram s, veluti pcj, relicta sunt subaudienda, qua; et quolidie sup-
ex seijuent' vocabulo servorum imporiune, ut syepe plentur abinterpreiibus; exempli causa, Maith. xi, 1
lil, progriiiium exsriveris restriiiit iniegro sensu, M£T£§yj Tou StSacrzjtv, Digressus esldorendi gralia; Luc.
JSunc placatiiservorum saorui'i Deus jacevtes ei afjlic- xxtv^^t^Eto-^^ve^TOu /y-ctvat cr\j-j a-noL; Infruvil nianendi .

los cmesli aitxiHo sublevuvif ; iu Qbi,nunc servoiuin i:aH«a CMm m ; et sic de rcliquis, qua; iiilinita sunt.
suorii-n f)liicat!one Deus , el i\r>;v. postea , quomodo Qui adversali erunl />eo j«cf «r. Iia edilores omnes
apud Cicer«jiieui Qua; luin subiio facta deorum tanta
: post Baluzium, cum iiou levi, uii mox patebit, secu-
placutio ; i\W\ qiiod piacfl/um noster , pro plncatione rWwe.—Adversaii. Lege, insultali. Isaacus Yossius ,
adliilmeril.Sed ita infra Iracialu, cap. 48, noii Iractu- ad uiarginem sui excniplaris. Qiiia nempe a Baiuzio
lione. Ll Terlnllianus conculcatu pro conculcatione didicerai, aniiquam iecii<inom csse iilustraii ; quod-
usiis esi his verbis iTuncerit Hierusalem conculcatui queeam uuidem cum viro clarissimo inendosam exis-
nationibus. El apud meiiores scriplores ejulalns et timans, aiiier uiique inular.daia ceiiseret, cpiam cuiu
ejuialiu, si^iiificalits ei signilicatio , consoialus et con- eodem iii adversati. Rccie s:ine. Nam etsi suam_ Ba-
soiatio, expiicaius el e.xpiicatio , ne pliira congeram, D Itizius emeudatiouem ceriain niincupaverit, liquci
pro!iiiscua siint: Quare possit forsitan hic lociis mc- tamen, Vossii conjecluram iniilto magis ad priscuiu
liori jiire eesiseri iiiter reduudantes, quam iiiter mu- codicem aceedere, uuam Baiuzianam, quse sic incerta
lilos. Nillanien affirmo, evndere incipit. —
Qui ado. erant Deojacenl. Haec esl
Addo tanlum, si defectivis potius videbitur annu- editoris ciarissimiconjeclura. In ms. fuii, Qui iilustrftti
meraTidus, lorle etiain deesse pilius cansa, vel gratia, erantDeo jacent. Propius aberit a vesiigiis veleris co-
quam precibus, vel geinitibus, aiitaliquid lalc, ul seu- dicis, si scribatiir, Qni insuitaverant Deo jacent. Di-
sus sit Nunc placaius servorum suorum gratia Deus.
: cuiiliir aliis insuliaic, qui eos omiii afliciunl contu-
Nimiriim, quod simillima raiionelibro ti Macbaltifo- mciia, et hahent iiidiguissimc. Caesar apud Sueto-
rum Et meminerit { Deits ) leslamenli sni , quod locu-
: liiiim, cuin gementitnis adversariis adeplus esset quai
tus est ad Abraham, el Isaac, el hicob servorum suo- coiicupii.sset, dixit , ex eo iusuiiaturum omnium capi-
ruin fidetium, positum fuerit evidenler, pro el memi- tibu.<i. Nicolaiis lleinsius o /xaxa/stTs?? coiijiciebal , Qui

neril lestamenti sui quod locutus esl ad Abraham, et iliusilaverant Deo jacenl. Cr/F,vius.
,
Plurima pro- —
Isaac, el Jacob,servoruin suorum fideiiumgraiia; uti el fecto veierum !oca celeberrimi el erudilissimi collogie
in Gi';ecis, r.^h^ 'ASoa.vM., -mi. laaciz, xc.t lc/.y.t}>^ tojv suspicioriem conlirmanl. Minucius Felix, Hoc insuliare
5ov)/jv avTOy rwvTTKTTwv, pro, TrfiorASoaau., xaricaax, et iliudere est, viciis religionibvs smijf<?. Claudianus,
xat 'i«/.oa§, TrTiv 5o-j),«v aCiToO twv iria-UM-j x^p''''' ^^i^^e iiisuitant omnes profugo... Et similia insuper non
Jiliud, opinor, volet}:il Columbus, cum ad iiosiri Ce- pauca apud Vulgaium iiiierpreienj reperias.Sedquid,
co> PAULI BALhfll «04

si Miiiilornintis nil si»))piio«Mi)ulii|iioi sy i tlt.iniiii w.m^ A iiifiraiHm iicccpimua. Kt nosier riirsn.. cap. 14; Dio
posiiioiieiii re«iirra:iiii8 ? nl, pro Qui Ulnsiiali craul cleiiuntis... excariiilicari omues suos protiufs fnncepil.
t)eojaceu>, legtinr, qui iliu»er(itit Deo, sirutijaci-nl. i\occntes 'iuiiuus profntlcruiil. Kornni, (|iiiliiis itl ;io-
ficrie st?i)<«iis oril pl.iiiissiiniis; el lcgeinliiin e>so ciil(M-il,ni)niinaie(:iMi>elHnliizii)s, col.5ii"2. Kl liic niic-
alibi non *li<siiiiili iikmmoJo ctepit, pro cupile, iloin- torpoiTO siiniii liirtnione in rinc c.i|iilis4!t : tioreiileni,
que coyilnlioitii ,
\iro conlinjionis, vir ipse iii:)^iuis, iii |nii, spiriluut ilclestubili geuerc mortis c/fjirj/ ; siij».
qiicin iitoilo I:mi(I il>:in), :i<liuoiit>lii> iiifVn ciiiii IK>iii- Miixiniinns. Noli ;inieiii iiir.ii|ne lnco per uocemes aui-
sio, vpI pro Hirin-io. :.<! c:\p. 27 <u 29, qo;»' vitle iHr(seiiiO(;<'u(t;/ijspiriliinileve(ini(li;ilelii^ere,i);\iiir. i.
sis. Ailcio, ii(> fnr$nn, iil olini nfln iieniini, sic lil>i c.VicrubiHs iic noceus tit! lyr.innt) iNitoik^ (•(>niriii»iriilnr.
qiio<inf»noslrn leo:io idi*> niiuns ;irritle;il, titnnl ;ili- D^stuUrtiteiiim pivnus eernm Deus. l.»e cjnsiniKli pn'-
«inanio caneris qcT ;iil«>ei|iiiiiili:r io(;til;i>nil)ns delti- uis .-eciiniiiini ilicoidgiani, geiiiilcm (juam cliris-
l.iin

liorsii, po-sefneili! ii ttn.i peritnlo i;eMiinain iiiKinuhiiii tian.iii!, viilc C.olnml)., col.,^01.

(;r:i<l:iliononi, Isin (|iiiiiil iiO\:is |h:r.sCi nl 'rniii, i]iMili Qiiibns et posteri tiiscereul. liililio Aliocnsis, tjuibus
quo:itl eaniimleiii |)u!i.as, isio |inciua(:itosci : (iuHLi.i- posieri dtscerem, sine ci>|iiila ; (jiiod inclins.
SKRANT DiO 4ACK.NT. (Jui IClUldilin XimCiUIH
... tllUli Mortein impiis ac persecHtoribiis i«rrtf/«)v. Coliunlii
EVERTERA.Nf.... riiina innjuri crciDEni.xr. Qui jiisivs cdilio irrotjare : qnoiiioilo npiid .Arnoiiuiiii iriotjarc
EXC.VRMFCWER.V.NT.... C(l'!i'SlibllS !'LaG1S Ct CKLCuri- pvenas capitis; oL apud Aiiibrosiniii, irrotjure itijurium,
BUS iiicrtiisnoCi'tii-')i toiiiiius profudcruni. Inio, rncilliiiio irroij.ire viin, irrogure urma snis principibus, irrognre
etiaii) lieri piiisi, u! initi!) perioiii non .'trunn iir.igm) sibi iiimius, el sic de aliis a viro suiiiioo .1. Frid. Gro-
illo ei Dei nuininc inlellocliiin voliieril
zrr' jqo^i^y.v g novii) nos observalis ubii|iie, nl paiel, pro tn-
;iiite :

liic scripior, i|iihiii bominiiin nosiriiin Jesiini (^hri^ lerrem^rtein ttfltrre peenns capitis, injcrre wjiiriain.
liiin , de t|iio sciliciH siiiiillinia p;oi >iis rnliine TtM*- inutim , i^l qn;j! rolitina sniil.
lullianus : liecila , itKinil, Deum diiit^c . Qui capil De quo ejcitu tesliiicari ptacuit. Quod liii: deest
capia/, Chnstiiin cilr;i onine:ii dnljii:iiii»iien) hac voce orndili haclciiiisin vnli;;i(isedili<Miibus v;irie .Mippleve-
indigil.ins, citni e)i .M.iiiliici Kv.icj^i-lio Jesuni dixis!>c niiil; scilicei ed.O\oii. siil)Sliiiiii(;<;n/ni; C;iiilaiir. »jo-
seinel : Qui potest cip^re, copiui, >il c. rtissiiitiini, ct bis: CnptMMis (lUiMnlaiii, si Coltiinbi» cr<!do!idn!ii, inif^e-
locjis elinni Teriuili.ini iiiieger feinl, i>t'M'« t-liriila^ n'«;r.'im ; Ciipcrus i|'se, impiuruin ; Coinmlnis, |)r:iu.i
virginem siwntam. yemo quteslnm «7« ea fuciut. liaxtibi, conjt.-ciuia, crudelium principum; Cnbunbi .suj>p!cu).,
frater. durit forsilaii ei inlolerabiiiu vulenlur. Sed re- Oyr.ii))((M »ii( ; Coinnibi eiusdein aiteniin !>uppienicii-

cila Deiiin di.iisse : Qui Ciipil, capiiti id est, qui iion Inu), swcissimornm principum.
cnpii disredui. AMini, si rcin ipsiiiii speciciiiiisKliinicos De fiuo e.uiu... Ltge, De iinerinn exilu ( korreudo )
ei Ecclesiii! clinsuaii.i' pi^rsccni')!»;^ illiisi-,b'.; qnoii- tesli[icuri plaruit. Snpcrbonini scilicel el impioriHii
tl:iiii in Cbrisliini, (jnoues iiiipiiiiii ;|iiiil Inbcb tl ji» nri, jii inciiitiiti , ciirisiiiiiii noniinis piM.scciilornm ; i|nibiig
vcl h.cc ejusdeni Teriulli;iiii vcrbn in .Aptdngt licD :ip.>''iiaiionilin-. sup'jrbiaiii cnni ii)u.\iiiit!iiolal Uiocle-
osieiiiliinl Sed tiora jnm Dei nosiriin istii civiKite
: li wii (M .Mi);ii)Vi<)iit, (.'.iin oh :id.-cil:i cogiiDiniiiu Jovii ct
proxiine editio publicnta est, ex (iito guidam in frustran- licrcuiii, liiin ob indiiiiiciu:i .uir;i!:i, cui'(>n;ui) gein-
dis bestiis merceiiarius iioxius picturaiu propotuit cuin inalaiii, ndor.ilioiicin, etc. Scd cl Galcui .Ma.\i!iii;ii)i

ejusmudi imcripiionc : iiigciis ei iiilol«r;il)ilis laslus luil |to.^l devictuiti Mar-

OEVS CHr.lSTIvVORLM ONONYl^IIITIS. se.i, do (pio iiosier iiilra, tap. i). jiniiieias auiein oiu-
Eral a>iribui usininn , ultero pede iingulutus, librum G uibtis coniinuiiis fuit : iiisi (iiioil .Al;(xciili!is c;i;ieros
gestans et togatus. liistmus d nomen , et formam. De viibMnr siipcrasse.ToLMLS. — Nos, piiinuiu cumniilia
plirasi autcni, nc de rt» i|;s:i dicam ainpliiis. habcs sii iaciiiia in (nannscriiilo pf.-sl tle quu, .sed iaiiUJin
verbi graiia.Lnc. x,\ii,6."> Ki virt qnitenebunt Jei,um, : |)o?i (>.ri/«, nil i:ecesie puiamus ex de qtio lacere cuiis
illudebanl ei , cceUentes; el xviii, 11 Spreiil autem : Tollio, de tjuorum.
Hlnin Uirodes cunt ex^rcitu stio, et iiiuiiil iiiduiuiu Dciiido vero, (jui;i illud Colherlini codicis va-
vesie tilbu. Qiid'/ i|U(td ioipiendi liCiuis. (|uo Itunc cuniii noii vidiintis, nec sciiiius atico (juoi iiUerariim
.uictorcm iii^uiii ossi! suspic:imur, iiidir ipsi fortc iii b;l capii.x, quicve iiilerarnm vesiit^ia in co rciiia-
inciiiein vencril, qnod posi Jiid.e oscninm pli;uis;ro-r ,
nc;iiii, n.)i) aiideiiius (luidein ex int criuliioriiiii sup-
runi sarcnti>tiiiiit|ne .saicli.lcs. ipii eoosiulo in Josiiin pleiueiilis uilum l:iiii'|u;im iiidniiiialiiin e.i gcniiiniim
de COinp.iclo illn.MManl, uu:c;i liriiie vociila iii lerrani pr.«: caMcris clii^cic. Scd lice;ii inlerim aiiiiiio nnsiro
dejecli , aliqu.iiiiliti iuinii slnili j icnerini. CnufiM' oin- csse :iij |iriniiiin, ant simile, iiiciinaiiori, sive ^^uod
iiiiio .M;tiili. XXVI, -28. cl Lnc. \\ii, 47, .58, cnm Jo;iii. sil sinip|icissuiiuin,sive (|uia, ciiii) vox proxiine pr;*:-
xviii, 3, 4.5, G. M..iiil't!:^ii)iii saiii in cst noii i(!pii- cedcns sii persecutoribus, et litiic aitcltni c.XHut ulij)i
gnaru seijiiiMiiii isia, qui lemplum sauctum everteriiiit, pro luurie nsurpeiur, dixeiil ila cxpletus, De guQ
ulfioic (pix per I ictt:in) ()uot|ue, nec illepid;ini linjiis e.vilu eoruin, pro De i^uu morie perseculorum, (\m ipse
Ciirisli iC8|ionsioiiis imitationem polnerinl e.Yanri, leiiiie libri (iliilus, cl ad (|iicni (iroiiide Cecilimn
Destruite leinplum lioc cnm de lemplo sui corpo-
,
iio>l,nini voluisse rc.spiceic pliis(|ijam vcrisiinile esi;
ris, Jo niu; obscriatum e^l, Inqncrelnr. Coiiler
iil a l.icicnie pia;scriiiii mciilii>iii.'iii Joiniic Sirisbcriensi
supra1, col. GtJl. .\(!C nos deniqno t|uitii|iiaii) cnni tv opustMiWa se <ie i'.'.i/^< /»/i«/(//on<((i in.scripli. Ei qiiod
a tonje. liira, Qui illuieruui Dco , slnUi juccnl
nosira superest, exiOun hoc lnco i/!(>r<<;//< .signilic^iie, Jjbmide, ,

agirnns vcl propoiiiinn.'), ipiid iioii pariier p')ssibile i!l c;clei'a tace.iiii, :id.-)lruil aiier isie, Ciipilis 60 j\j-

sit conitas^e cbiri.^siinum llcinsium, cum ligercl, liil lale uieiuens { Cwididiauus ) occisus e»t ; el ^ Vaie-
Qai illusHnverant Deo, jaceiil.l.iViUiiu, si de laiii vi- riuje.rhuejusuudilo, proiinus fugii. Lbi exitu, id est iii-
liosrc lranspo,-.ilioiiis crigiiic el lan-is (|ii;csiio sii, morte.
iliibie, obttu, —
De qtio exiiu ieslificari placuit.
l'i>rsan, diciiiiiis iinii raro, ijiiod Culb riuium Codi- Ue (juorum exilu paucalesiijic. Gale. De quo cxitu —
cem descriptnm
iuiiid .iliundc liabc:imiis qnam ab ,
persecuiorum, tilc. Ali.ix. —
Dequocjciiuscriplohoc tes-
CXi'mplari, in i|uo nnus ^diqnis vcrsiis dcsincrct iii .'(/.AbbasaS. nilario,Cai)OiiicusS.Pelril{cllovacen>is.
Qni illux-, scqiicns vero i:iciperct pcr erani, vox an- Ul oinnes qtn procul moli fuerant. ila ms. coilex el
lem striiti coiitiiino pOi^t onussa Inissei in c<iiiie,\tii, universue siinul cdiiiuncs. Oxoiiiensis l intuin et Can-
dein paiiio iiCi^liui iiiiiis in iii;irgiiie ail^cripla , vc^rbi l:ibrigicnsis, iiiia paj^.iia, nioneul eUicDiiari posse, ut
grali:i,eregu>iii: f.-ic tvj i//;/s- ;adcoiil pr;cceps erinc- omnes qiti procul [remoli) fuerunl. Aul si mavis (addil
riidilus lilnariiis, pio Qui iilus,runi Dcc, siralijncent, iii ?ei|tiei)iibus poslerioi) lcge ui cmnes qui [pcr&e- :

perpiTini Qui Dro jiic-:i:t cnli) fiit'runt;i\\U'A ei in piMiTiadopusciili calccm re-

Qiii teinpiiiin suiicuiiii

illH.-,ir'in eranl
, <Mc. Yidi: Cui)., col. Al'l. ot
.'."iscrispcril.
pei'.;.s, licct minus ;i'qu;i cuiidititiiic proptisiiiim. —
Bal col, 502.C(.nf. qii(»i|i;e iiosr.uu ii(>'ta!:i, col 6Ul. Qu\ procul moii. Lcctio liirbala. Scribc, qui procella
,

Qui ju^los e.xfurni[tcavernnt. ll:iCiccrol. iu, Dc N,)t. moti. .^i.Li!i. —

Uoii. Lege, nali. Vossitj;). -— A'a</,
impiam, non HOi?)iU<i'iii!«(f» acciiraiissiimi» oivrf''^ ::-,:
'Jtor,: /i)/fU7!rfi(MihcmocrUiuninCuprio itiiuniiorxcar-
 : — — ,

m NOT>E IN LIB. DE MORTiniJS PERSECUT. CAf. 11. £06

Cdlomesius nos pro suo in hon.is liUeras siu-
ciirnvii A iii.. .. dls. Rcpannd;!^ biijnsioci jjj^ctnriic inia f««-
(lio ficri corlJOKes ; (juod ct vdIcIi.ii (Uiriosius obser- liini pro tnanilms eriidilonim erat, in
raiio liacicmis
v.ir-i, iaed ialior, aii rcccpJaii; loctioiiein viri (^ocii Ai jam wcr. pliircs ii) po.«ternin non dee-
[p(?rdeHj(/j,i.
siiiccausn soUicilanl.Oinnino, movcr>i apnd Pldaimn, nmt. ln...dis delendisatic.Fovi^^.in in \exrinden\dis,
Ciceroiiem, et niios, amovendi. vcl removendi sigiiili- ul c:ip. '2, id)i excindere ac deiere eimul jimgmiiur
calione occiirrero, exira roniroversiani esl, el esse a Laclanlio. Colomksius. /«.... d\i. lu \punieii]Uti.—
deliel. Plauius, v. gr. Move abs te moram, id e:-i, Gale. — /)( \e.X£cindfn]dis. .Allix. — In \pleel€n]di.i.
liemove, vel Amove tnoram abs la. Ad lu^c. qiiod pro- ABB.VS a S. Hilario. —
llaiid displicel nniiijodns viri
cul moveri, pro, longi; a suis scdibus tnoveri, remo- docii, qii.'r per sc opiima. Scd forte et*am igiliir iit
veri, rWc<jf«ri, lalinissiine dicalnr, vei soii ..^eqiieulijs \cxiiuiiiten]dis delcndisque\e%ere: oporltnbil. Nain no^-
Virgilii ver.siis idoiioi lesies si;iii : ler cap. '«(), vicioriam cepisxei, Cfirisiiauorum
ul si
Atquo ideo lauros procul, alque in sola rc.legant nemen exiingnercl fiindiiusque delerm. Ve) foru; ilo-
Pascua, nim, iu \eradcH]dis delendisque. Nani idem Cflpilc
Confer eodem libro ultimo, delevit ea Dominus et erasil de terra. Aut lor-
Ipsa proeul nebuiis obscura rcccssil, silan (Jeniiiue, in \expugnan]dis delendistjue propter
,

Tertio, qiiod mniio graviiis esi, posi ca^plain soniei iiaec Laciaiiiii veilja iii Epilome, ud expugnandam
deciniam perscciitioncin, mn<>iia pirs iidcliiim pro- delcndamque sanctorum gcntem. Qniolijuid in:iliieris,
scripta et in exiliiim miss."\ tiiCMil. Idijiie inm icsininr vel hiiic oiiiier pius saiis periculosa; appiirct, qnain
gimplicilcr episioia iMaximini apud Eiisehiiim roscri- sit op4is a!c;c. liinlci» et miitilis vtslcrnm locis ad-
Lenlis inlcr alia ad Tyrlos Qnod si qiii in deicslando:
-n
dcro qo.L' mclimi jiire dces^e vjdeantnr, cnin cp-
suwvanilaiis eyrorc adltitc persiani; ii quam lougissinte lima dcmum ineilipdiis ncqueal csse lutissinia.
a vestra urbe el lerriiorio seclusi, siciti petiisiis, abi- Osteudcret. Multo pncslaret, opinor, legere oslen-
gantur ; s'v tto/aw TrorJOfoflsv zfi^ oi/.;-:ioc/.; 7:'j).i'.)g vm deril. Tolnm lacnm relegilo. Osleuderel est, si. —
fCi^i.y^MWj, zK&wj y}i;tw(7«rE, u-!TO'/^(,)rji(T'JhzE; s.hlv.^jri- Qn.v. hic in nis. codice dcsideranuir, cdiiio Oxon. ei
Tw<7«v sed iirniai jiaMlo pnsi iusilio di.^ciiiiis Eusc-
: Caiiiahiiiiiicnsi.s it;i s^wUmnnl.osleiiderel : [quodclarius
bins ipse his veriiis llujusmodi igiinr lillene in om-
: futurum] est, &i. CoiiimiHis vcvo iu limic moduni .os'
nibui provinciis adversuin nos ]iropositw suul ; rci'jrr/. tendrrel [reete autem
el ortline sermo iueus processn-
ovj >:«6' r,a'7)v ^{«TaTrc/.cc.viTrao/iav ivr^Tfl/.tTeiJT;. Pl';n- rus] est, si. et qu.c
poslea. r Vidcant, qiii possuiil —
lerqiiam iii J)c Yila Coiisi. tiiias iiiius impcrati.ri-; !o- docii, annon scripiiim fuerit a iihrarin ostenderef.
ges meniorat idem liisioricus, qiiilms, ali noa pnrie, \Quod el melius succedere poi]<isi, si aiit aliqnid
Oinnes qui Dei culium nc fidem prodere iiobiisseiu, el
,
l.Ac. —
Ustenderel est. OstcHdcrii Gale. —
ideo crudelibus judicum seulenliis quocmmjne tempure Osiendcret. \Ad lioc operw prelii<tii] esi. Xlu\. Os~ —
damnali palriam exlraneo so!o coiuinuuissent, pa-
,
lcndere \Jigiiulus\esl. Abbas a S. liilar.
Iriis fundis restiliiereulur ; ali allera vcro, qitoiquei iii a jirincipio c.v quo e.sl Ecclesia fonsliluta qui
ilidem in insuks ftiissenl relegaii, ibique monlium as- Distiiigue omnino ciiin Colninbo, si a principio, ex
perilaiibus et circumfuso niari conclusi, seipsos siiis ({110 est Ecclesia conslituta esl, qtii fuerint audores
propinquis el nmicis redderent. Elinfra dcniqne nos- Ojiasi plene scripserit nosler Cccilins, si a principio,
lcr i|)se Cecilins : /ii s.-HK/fl, inqiiii, icrrore cnniple- id csl, ex quo Ecclcsia consliltita esl , qui fuern>l, elc.
renlur, pro):inci(V qnotiue in frusln concisw, mulli priv- Yohiileiiim dicere, iii infcriiis p.ileiiit, scquidein iis-
sides ei pliira officia singulis nginnibns ac pcnc jani
Q qne a primordiis Ecclesiw, poi' apostolos landcmcirca
'''"
civitaiiitus incubare ; ilemraliounles niulti, el ma(}\slri, iS'er()!iiaiii [irincipjiius iiiili:i omnihns niimeris consli-
• • • .

el vicarii pnvfcctorum, quibiis omniiius civilcs aclus itd- lutct, repcliinruni, qiia; ad anciores pci'sec!ilionnm el
nioduin rnri, sed condemnatioucs... et ])r(>S'.ripiii)nes iljorum poiuas faccrcn! sed tioii pai iier usqne a pri-:

frequeutfS. Uiide ei cnp. 5i Ailernw Dci pieiait (jra- : mordiis Kcclesiie consiiluendcv. ciijns fiiiidanicnio ,

tias, .i\l, agere debemns, qni landevt respexil in tcrriini, aposiidi slaiiin a (^hrisii asccnsn jacere coeiierinit. el
qiiod gregem suum partiiii vasialnm a lnnis rapacibm, ver atinos "Ih, usque ad principiutn JScroniaHi imperii
pnrlini vero dispenum, refirere ctc recoilitjerc dujntau^ l>cr omties pruvincias et civitaics viiserunl, ul capiie
esi; haiid ;dia, de cau.sa Ecclcsiam Uii (jve-
iit lu|ii.'.'|, pioxime spr|iieiiii locnUis est.
gcm partiin dispersnm ei tnndein recoUcclum voc:ti!S, Qui fueritti. Ua>c esi ms. codicis,cnnctaruniqn0si-
(iiiam ca, de ipia menliooem injicere opcr.r. prciium nin! edilionnm Ahoeiisi;uiteriorum conslantissima lec-
putavimns. Quare non ad alu.s procttl molos, si quid lio.(jiiaproplerqiii(isibi velit inlVa Coininhnscnin isfa,
in im\judicii, hic loci i'(isi)Cxeiii, i]iiam ad lideles il- qiii fiierint, niiHus capio. iMisi si^qnod phisquam veri-
!os, primumproscriptos et re!(^galos, sed Conslanliiii siniile,su;eipsinsedilionii»err(neintypograpli!cumpi;r
posiea ediclis revoc:ilos, qiios diximiis; qnorumque incogiiamiiiin pro priscae schedae scripinr;» accepcrjt.
:>dof) iii gr-aliam scrihcro Dc moilihus persecutoruin Aiiciores... et. Pusi auciores , cxcidisse piiiai am-
fiicrit aiilc omnia ;i;.,'gressus, iit (|uui Dci virttilc ct plissimus Ctiporus, taiilnruin .'^celerum, vel periccutio-
ni;ijcstaic, iliis al>5cntd)us,.conira pcrseciitores cciila itis. Asscntitiir suo ioco de aUeruua resiituiioue Co-
luerani, rcsrirciit. Yide Coltimh., col. 50-2. liimhiis. Scd praUnlit liimen postca persecutionis. Siiii-
Yel ipii p turi siini. Nec uiio _ plciit edit. 0x011. ct C;uilah., Kcclcsiiv pencciuendtc.
inodo docii sccundam iiaiic lacunam complevernnl. " .\uctores .\'.uUires persecuiionum. Allls
. iiem :

Seiiueiites conjccinrascicdiimus Cupeius osl nos fu. : Gale; cl Ahiias (!noi|ue a S. ililario. Siqiplc, fu- —
Prim;i!va Colnmims coiijcclii!;! osihac aberra. Ed. , ciendarunt pcrscciilionum. Sic Laciaiilius iib. v, di^
Oxoii. ei (^aolahr., prinio suppleineuto. rocul i. Al- Juslitia, c:ip. 2, dc llierocic, lacilo licel nomiiie : ///('
terum e;iniiii(|cm siippl.,'menlo,<;j-.wu. Vo.ssins, ostluic auciorimprimis fiicicniUe persecutionis fuit. Colomesi')S.
fit. — VV/ qitl p iuri siiiii. Ycl hi eos ccelestis judicis, cic. Yidii Coiumi)., col. uiij.
qui post nasciluri sunl. Gale.
qui postea futi.ri — Vel Ei iiiiibus picuis in eos ctelestis judicis severitas
Ai.Ltx.—- Vcl qiti post noi venturi iuni. Ai!n.vs ;i
siiiit. vindiriitwril e.vponani. quibus pwnis in eos
Iino, ei
S. liilano— i\os cx istis ^npplemcnlis, nonnisi pii- (a.'les!is jadicis se vcritas viiidicaveril, expouam. CALtc,
ininn cl nliimiim digiia q(i;n ;Uiciuiaiitiir cciisfMnns. IL CAPCT
Scd possini lorle alia. nlriipie inm dis"imilia, poslii- Exirctnis lemporibus Tiberii CUrsaris. Laie di.liim.
ininio recMpi; pul:r, vcl qui p[ostca vii:\iuri sum. Vi- N.un ah cvoinu, ()iiem bie aucior suhjicli, ;id(d)i!uni
quihus visendi ms. codicis poie^ias iihora est.
•icaiit, nsque Tiberii C,i\sarjs, anni oclo integri, si p:iUGulos
Pcndct enini rcs loia cxsupersiitihus liiicrarmii duc- dies cxeineiiiiiiis, einuxcriinl; crucilixo scilicei, ex
lihiis.si (ini restnnt. ndstri scriiitoris seiilentia, Jesu Chri.slo du(d)us Ge-
Quaicuus vinuimac miiicslalein. Yide B;jl.,coi. 502. rninis coiisulibus, niorluo antem Tiherio sub coiisn-
N(>sterinieriiacap, o, subliueni, M<>jc&iatem Deimyu- lalu Cn. Procnli Acerronii, ^l C, Pontii ftiigrini. Imo»
lari- 'nninat. sine nlla diviiio.' vjrluti.s uieniione." ci) muiiinn incliiia/nus. nt lioc loco, p^r exiremn
(»7 PATfJ n.MDRl 008

li'inpcra TittTiiC^iffr/?. intCliigeiVjJi» poiius (licnmiis A diias. Siijjildein iidemdies pro naturali (ino proce-
estreuui viuv Tibfrn fvnfiOra^ (^iiia iiiounto (luoruiii (iiint ordiiu^ diii possiini aiiie k.ilendas. Siji iiiien-
Geniiiioruin oonsukUUv aiincs' iain loios sexnginta daiiir ad ratiuncni illos iiuiitennKii, qua' secunduni
iiovoni ei amplius »ixerat, (luani exireniit ieuip<^ra Bomaii;e designatioiiis couipuluni a kaleiidis auspi-
ejusimperii, quia ejusdei» coiisulalus iniiio Tibeiius calur, niiiil obstat, (pioiiiiiius posteriores re-
iiilcr
;iiinuni iinperii laniuininodo decinium (iiiiuluin riierat censeantur, giadu ii IVnMido. .Mqiio iiide est,
reiro
iiigressus, el iin|u'ravit ailiiiic postea aniios octo, (liiod ciira oiiiiie coniradiciioiiis perit^iilum juxla ha-
qiia jain ralionc diclumest. Aliter lamen revcr. epis- bori possit, iitrunivis dixeris. Gdilja Oaimi. cl Canta-
copus Sarisberiensis, el piliiissinix' \ersionis Paris. Lrigiensis ex ea.
aucior: (juare nil pronunliainiis. Baiii/ii lociis, ad qiiem novissimaH oDservationis auiJ-
Ut scriptum legiinus. Nuin Cecilius iioster iiinuere loies re.s|M\\eriint, cxlat supr.i, col. 302. Et certuin Psl
vnll illa, (\nx iiarrare incipil, a se lecta apiid Lac- qiiiilem, adduci ibi a naluzio lesiiinoiiium e supra-
tanliiim libro !V Insliiuliouuin, cap. dObisverbis: dicti Paiili moiiiimeniis ad probandum idein valere ,

Cujus Tiberii C;i^saris anno quinto decimo, id est, anie diem kalcndarnnt apriiium. el posl diem kalen-'
duobus Geminis consHtibus, imle diem decimum kalen- darum aprilis. Sed nec agit rtcta et pruiario vlr
darum Aprilium Jiidwi Cliristum cruxi nffixerunt. clarissimiis de iiostri C;i'cilii IdCiiiioiic, verum de
Profecto, vel ad ea ipsa Laciantii verba rospe."kerii illa jiirisconsiilii Paiili, ciiiii asserit, liomanos nun-
necesse e>t. (]iiod cont^ndeni indiibie, qiii lioe opus ,'juam a knlendis
dfnominavisse dies, qui sequuntur
LacLtnlio ubjudicabunl; vel ad alia cujiisvis alius posi kalendds, sed eos lanium, qui .-^utecedunt, ila
scripioris aut plurium, qtmd perlendel qiioiiuc sine neaipe Marcollum Fraiicoliniim de indiisiria refu-
dubio clarissiinus Baiiiziiis. Al si jani nd Laclaiitiana " laiis, qui coiiienderil. non posse in Paiiii veibis per
illa, ibi (|iiidem lectiini lueril a iiosto auctore, uiite posi iliem deciinum kalendarum [ vorbi {^ratia apri-
diem decimum, non ante diem septimam, quud noii liuiii ) iiilelligi uliquem dierum mcnds lHartii:sQA
paucx ediiioHeselcoilices nianiiscripii prse selerunt. disi rie decimum diem posl katenda.s aprilex , id est',

Sed Lucius ergo C(vcilius Lacianlius Firmianus \m\ uonuin mensis nprilis, Nec praelerea illa sola ratio a
eril germanus hnjiis operis parens, sed quilibel alliis Balii/io ad Francoliiii coiifulationcm :5llata esl: sed
solis Lucit appellaiionibiis indigilatus. Siii
Cecilii lubc qiioqiie de Baluzianis hypnthcsibus belle et
vero, inagis probabile.alia cujusvis scrip-
qiioil niilii spoiite mauans, quod cum seciinduni Baluziuin Lac-
loris verba ei loca nosler potius ob ocmiIos, quain laniius e:imdein rem duobus in locis reuilerit, et in
Riiperiora Lacianlii, habuerit, lum sane poiuerit uno quideui dixerit anie diem decimtm kulendarum
facile Lactantius, et libros Insiitulionuin, el hunc aprilitim, in :iliero vero posi di.'m declmum kalen-
De moriibus perseculorum pariler compnsuisse, bisque daruin aprili,s , iiide pateal, utriusqiie dicii sensiiin
adeo ejusdem rei in diversis operibus ex aliorum deiiere esse eumdem ; nec dilferie igitiir a se invi-
nioiiiiinenlis meiniuisse. Sed inde tamen, veiimus cem apiid Panliim anle dient decimum kulendarum, et
nolimiis, Halii/ii argiimeiiluiii ab uiriiisque loci cDy post diem decimnm kalendarum, (\»3i conlra loto
«ovia desumpluin niaiiebii seiiipc! nquo iiiliniiius, ccelo distarej Fiancoiinus ainrmavil. IIoc in graliani
quod si maxiine ante diem deiimum luilendiirum Apri- vcritatis puiaviiniis iioii taccndum ; simuli|ue ne res
tium, et posi diem decimum ktilendurntii Aprilis syno- per sc ooniroversiis implicaia, intricalior adhuc
nym.i sint, non omr.ia laiidem ext-mplaria inanu- evaderet e\ snperidri aniioiaiione arn|uaiito minus^
ficripla typisve exciisa in superiori Insiilulionuni Q quam dccuil, acciiraia. Vide itornm BaUiz.
Ttrjifi/ \t^be^nl anle diem decimum, sed bona pnrs De reliqiio, quod ait, nec leviier probai Colunibns,
anle diem septimam ; piita.cditioBasileiMisis, un. lhZ''A, post diem decimum kalendariim aprilis locyjiionein
Aiituerpjeiisis, an. 15s7, Lugduno-Baiavica, an 1052, esse elliplicaiii, qiiamque pnssimus siipplerc, posl
Caiiiabrigiensis, an. 1685, maniiscripliis codLX exorluni sive incoeplum diem dccimuin kalendarum
Eniiiiiinuelensis, in ejus prx'l'atiiine iaudalus ; ct sic aprilium,\ii ea, de qua agitnr, dociornm dispHlalioife
de reliquis. niaxiini momenti
est; quia si revera quaiido()ue post
Cruciaiusest. Accipe non repugnanler pro crucifixus diem decirnum kalendarim significare polesl, ei debet,
esl; ctgiMvissiinisauctoriialibus, quasin eamrem am- post exorlum diem decimum kalendarum, lum iliuil
plissiinusCii|ierus,col. 47:2,et"Coliimbus, col. 593, al- palain nullaleiiiis inlelligendum de die viginti (lua-
tulenini p.iiere,non isiain soliiin exlibro vHegesippi, tuor iiorarum, seu civili, constante ex teiiebris ct
cap. 18, adjici Eorum quoque qni abierant proximi,
: liice, qniqiie iiomanis a media nocle incipicbal : .sed
crnciubnnlur, nnt cruci njjixa vleroriimqiie cadavera siricie de ea parie diei civilis, qiiam Veieres a pr;e-
snis, qui etapsi fuerant, ostentabanlur ; sed hanc pr;c- cedeiite el conseiiuente noctedi.stiiigiiebant, el modo
cipue 1'laiili in niilite glorioso, acl. ii, sc. 3, vss.7,8 : diem, modo lucem appeliabanl; ac diem quideni, v. g.,
Marli;ilis, cum cancrct
SC. Meliio. — PA.Quid rneluis?— SCNe herclc hodie
Phosphore, reddedicni. Qiiid gaudia noslra moraris?
[<|iianium hic fainiliariuin est.
Ciesare veiiluro, Phosphore, redde dieoa.
Mtiximum iuimlum iTuciiUuai iusiliamus.
Lucem aulcm, cxempli qiioque caus.i, Cicero, cuni
Ilii eiiim, sicut optime Taubmannus
observavit, '^ scribeieladLeiituliiin, Hcccscripsiud 1(5 /.(?/. Febr. anle
maximum in ma'um cruciatnm, illudast qiiod Plaulo tucem. Sicqiie facili iiegotio habebimns, qiiomodo de
alilii mnxiniam in malam crucem diciliir. Oslendilqiic uiioeteodem diccivili, pula decimokalendasapriles,
aili'0 isle lociis, purioris etiatn taliniiaiis fuisse di- Uomaiii proprie ^ilqueopiime diccie potucrinl, Anle
vcri'. crucrCfri, \iri)cruci affigi, ei cruciV/re, pio cruci- dirm decimum kalendarum apriUum, et posl dieni
/ijjA^c. AHeruiii porro huic Plauti geniinum,' si iioii derimum kalendarum apriiis. Miinirum anle diem
eii.^un dTserliorem, pulo iiTeolim vidisse in ejusdein decimum kalcnd^trmn aprilium lioc sensu, die decinio
C()irtfiMiis. .^pd iiiinc nort occiirritad manuin. civili aiite diein iiilegriiin el civilem kalcndaruni
' diem decimiim kalendarnm Aprilis. Libro ve;o
1'oil aprilium , ipsomei dii; kalendariim annumeralo : post
Jnsiitut. IV, h:er babet Lacianliiis: Anle diem deci- diem vero decimum kalendarum rtpri/j.s lioc allcro
muin kalendnrnm /\prilinm Judici Cltnslum cruci sensii, postcxorlani liiccm ilici civilis decimi, dicm
affixerunl ; \[-^ iit huic loc"» videalur e di;imeiro ad- iiitegrum el civilem kalendanim apriliuin, ipso quo-
vers.iri : (|u.iiii lamen rei)ui|cnanli:im null:im csse, que kaleiidaruiii die |iiilalo, anieenmis, si nempe de
roiitendit Baln/ins, cil.'ito. e Pmli jurisconsulii libris re posl solis orliim f;icta loiiui accuralius vclleni,
lesiinionio. Ali;iiii vero iion addit ratioiieiii, nisi ((iialis iuit prociildubio liuic aiiclori noiniiii noslri
qiiod Riim;ini nnnquam a k.'ileii(iis (lenoininaveriiit cnicilixio, (piaiii inlerdiii accidisse celeliris illc,
dies, qui sequunlur post kalendas. Qiix quidem raiio inorientc Christo, solis defeclus, aliaqiic tam niulla
evoliil.i magis et «'xposila facile lias conciliabit divi- F.vangelii loca dubiiare non sinunt.
 , —

m myjE m lib.de mortjbus persecit. cw. ii. m

S«iJ au Caerit igitur JesusChrisliis die oliin d<;oinio A adeo nl, .iperta seinci, >.ut pergit, t ea porl.i,^3»lil
kiilendarum apriliuni, id cst, ^igcsinio lerlio Marlii passioiiem in anmim aerae cliristiaiiae trigesimum pri-
crucifixiis? Respondeo, aliiid esse scriptoris nieii- miim, aiii inajinuin irigesiraum secundum conlule-
leiu aperire, vel salteni divinarc quanlnin possis, riiit : } coiligente etiam inferius loiidem verbis Pa-
aliud vero eadein cuni ipso seniire; ei nos quidein gio, t cx eclipsi,
Christo palienle visa , an-
qiia;
fuisse hactenus de priori soliiciios, sed velle tinnc num passionis deierminari
non posse aliuni ,
de posieriori Umxc praiicipue oi) cans:>in sTziyja, quam anniiin .-ei-c ciirisiianaj
vigcsimum jionum, >
qnod iicet in pr;vsentia niaxinie cuin iis Yeterum quo duo Cemini cousuiaiuin gesserunl. Nos qiiod
lieceulio!iifnrpi&4laciaiiius, qui Clirisluin dnobus Ge- atliiiei, jamdiidum saiie eamdem, quam Pagius, scn-
nifliis consulibus cnicilixum fuisse, exisiiniaiit, ia- It^niiam sequimur sed nec propier laudatam ab illo
:

men ipsissiirii Palrcs, 'itti iilius
Geminoruin coiisiilatui allegarunl, liaud e.^^m oniiios
ad cuuidem dieni ve! eodein iiiodo referant scd
, :
iiosier, verLii gralia, ad post diem deciniuin kalendu-
rnm nprilis; Luciaiiliiis, pro ediiii)!iinn divcisitale,
iiilcrdum ad anlc diem decinmm kalendarum apriliuni,
inlerduin ad septimum; Viciorius Aquiiaiius coii-
slanler ad seplimum ; Terlollianns autein et Aiigiisii-
«us suo qiiisquc paclo ad oclavum kalendui apriies.
Ex quibus quis unquani, qui probe cunclas roi dif-
llicullales altenderil, visurum se liquido quid t^it
uulce.verum, sperare audeal? iSos sisUenj liactenus
i;on vidimus. Et si Pagiuin ad auiiuni Periodi su;c
CraKCOrHoman* 55:25, num. C, adivcris,
opvitor, cnr vel sciri unquam posse quid
aailius, desperes.
Kaletidarum Aprilis. Maliin Aprilium. Sic eniin
prisci loquebantur, ct i.osiereliam alibi
rali usus est. Toi.lius. —
Vulgaia ieciio poiesi op-
liipe servari. Nam utcumqui; frequenlius liic auclor,
et caRleri forsan Veleres kulendarum aprilium, et
,
hujdsincdi alia scnpseriul, quam kalendarum aprtlis
maii , [ebruariif el sic de reliqiiis, Poinpeius tameii
olim io sua ad Domitium cpistola knlendarum mariii
usurpavil, non Murtiarum. El Cicero ler ad Poinpeiuin
pari pacto in unis iisdemi|ue iitteris , kal. marlii
et ad AtUcum id. Maii, id. Quinlii ; inio atilii :ui
,
eumdcm, et in una siinitiler epistoi.i, non. maiis,
et kalend. maii promiscue, idqae bis; ci rursiis
denuo in alia modo id. muias inudo idus maii ;
, ,
ul appareat ulraiiujue loqiiendi raiioiiem fuis>e ab
Antiquis indiscriminaliin adiiibitaiu nec esse hic
adeo quidquam lemere immuiautiiim. Pr%cipiic cuin
infra capjte 44, kalendas novembris , non novembres
legamus, obstentque liaud ieviter -illaia jam e Cicc-
passionem duoruin Hieronymi auctoritaiem, nec quod rursum ex iis,
()U3s su;e de ilhi eclipsi coiiciusioni pncmisil, liypo-
ihesibus raliociuationibusqueadslrui posse credamus
rem ila esse, ut ponii, de aniio Clirisii emortuali.
Priiiio enim qiioad Hieroiiymuin, quoniodo ei passio-
nem sub duobus Ceminis consulibus accidisse , po-
luii esse persuasum, qui in De Sciipioribus Eccle-
siaslicis, annum posl passionem Dominivicesimum quiii'
tum cxpiicat per secundum iVeroni*:'' Omiiino sianntis
dcinuiii posl pa.ssioiiem Domini vigcsimus quinlus ftiil
" llieronymo secundus imperii Neroniani, non ergo
Clnistiis sub duonini Geminoruni cojisulalu inense
Mariio, vel Aprili, in crucem actus esl, quia ab illo
cril eiiain, consiilaris ipsorum potestatis lenipore usque ad an-
sii vcrisi- numimperaaiisiNcronis secuiidum vel leviler iiiitiim,
. aiiiiisuiil toti vigi;iii sex, cum quinque, ant sex aiii-
plius inensibus. Sed ei contr», onm suo Eusebio in
nomine plu- Ciiroiiicis, Chrisius p.ilam passus aniio decimo oclavo
iniperii Tiberii Caesaris a morie Aiigusli, constilibus
Cn. Domiiio Alienobarbo el M. Fiirio Camillo Scri-
boni.ino; quaniioquidem si quis ab illius anni paschale
,
:innos, qui proximc ad Neronis usque secundum
fluxcrunl, numerel, annus reapse vigesimus ijuintiis
posl passioiiem Domini cum secundo INeronis, ali-
((iiantulum sailem provecto, deciirrerit. El inde est
igilur, (iuod cuiii priscos opinionis, quam usquc ho-
die cuni Pugio in hac re luemur, diices puiemus,
Jiicronyniiim iilis aniiumcr.ire absiinemus. Quiii nec
eum modo, sed iiomiDatiin quoque Paulum Orosium,
C coiilra disertam Columbi senieniiam, quia scilicet
cum Oro.siu£ lib. mi. ii: ipso capilis4 primordio scri-
,
bat, « Tiberium Csjsarom annoab Urbecondila 7()7,
imperimn posl nioriem Augusti adepitim esse, > sub-
jiciatque in sequenlibiis, < Christum aniio (imperan-
lis) Tibcrii deciino sepiimo sesc tr.ididisse passioni,

ronis operibus loca quin cl recepta noslri scripiiira

,
el fuissc suflixum paiibulo, > ea nunquam passio ca-
kaldndarum aprilis ne quis capile illo 44, novembris
,
dere possit consulalum duorum Geminorum, hoc
in
anliquum esse pluralem adjecliv:ii formx accusali- esl, in annum vigesimum nonum ycrae Dionysii sed ,

•viiin pro novembreis vel novembres iii ineiilem in-

, ,
ducal conleiidere ricci aiioqui Sallusliani
, isliiis
exordii iiiler alia meminerim Omnis homines, qui
sese sludenl proistare cteieris animalibus, summa opc
mii decei... Scd iri re dispari dispar facile ralio essc
poicst.
Duobus Geminis consuiibus. Ita ex aiiorum Yeterum
numero, quos quidem in eam rem diserios videri-
mus, Tertullianus adversus Judai:os, Laciantius lib. iv
Insiituliouum, Sulpilius Severus lib. n Hisloriie sa-
,
iii illam lanlumniudo xtTKreiscj, qua, duobus post
aiuiis, Tiberiiis C;esar, collega yEiio Sejano, consul
: quiiitum processit; proindeque in annum ejusdem
sera:irigesiinum primiim.
De eclipsi vero, quae sub Christi morlem conspecla
(iiam Thallus, Pldegon, atquealii imiuineri tenehras
liorribilcs, quai luuc lemporis lerr;e iiicabuerunl,
£x/.6ty(.v rAtoy nomiii;irunl, iique iios posl se, recla-
manie Syncello, quoad ioquendj genusrapienl),
licei
(luiiiam pariier, si vcl iria Africani loca, qualia lau-

CTX. Augusiinus de Civiiaie i)ei, Prosper Aquiunus j.

dat Pagius, aiicubi Gr;cce apud Syncellum leganlur,
in Chronicoex usilaliore, uli U)(\n\Hir, iraditione, de- '-'
noii poterit alius aunus passionis dcierminari, quam
niiiue coiuerraneus ejus Victorius in canone pasclia- xr£ chrisiianjc vigesimus noaiiis. Certe Pagii in eo
Ir : quanquam jure merito, ul tie Prospero tacejiin, aigumento magnus aucior, ne ei uiiicus dicam, Julius
Bucliorius, Labbaeus, aique alii mireniur, « cur Yicto- Africanns cst, qui cum apud Syncelluni aflirmantc ,

rius primun^ suae Periodi aimum, id est, Juliaiium Pagio.dixerilin uno ioco, eam eclipsin anm i, (Jlym-
septuagesimum teriium, Chrisii vero vuigarem vige- piadis 202 accidisse, in aliero autem , anno 2 0/j/»?j-
simum ociavum, cum Geminorum consulaiu paria- 202, lum porro in tertio, unno 2 Olympiadis
piadi.-i

verit, quem in sequentcra primum incurrere saiis 202, eclipsin a Plilegonle numeraiam coniigisse; in
constet. > Sed ei Christum duobus Geminis passum primo, impiit Pagius inendum est legenduniqUe
,

esse, inier Recenliores asseruil ciarissimus
in disserJatione Hypiiiiea, p. 199, et nuperrime in
CriEica Aunalsiim Baronii, ad aiHiiim suaj Periodi
Gr«co-R(iman:e 552-5. imO;
« Veteres Patres, .-'kugustinns, Hieronyinu.s,
cum Gonsiiinln duorum Gcminosiim anno ;craj
n«29gesu) iiligisruiit. Ei Eusebius inler priinos fnii,
qui moriem Dominicam ab co aniio removerit scd
Ciii Epiphanius imesi 51, aiiique posiea adhx-sere;
Pagiiis anno i OlympiadisWl, et conimunem Oiyinpiadum
disposiiionem Afiicanus fiiii secuius. iii sccundo
vero et lenio nuilus occuntil error, ait idem Pagiiis :
ait ilie ibi loci num. 5 : sed Afficano Olympiadea aniiiitue Olvmpiadici bien-
niiiqiji-!, nio citius, qiiam aliis cxordiuiitur, iia ut aniiiis 4
chribt!:i- Olympiadis 201, ex vulgala metliodo, el annus 2
Oiyiripi^dis 202, ex propriis Africaiio c.nlculis, con-
, currerini, ac in niediam uiriusque pariem inilium
consuuilas auoium Gcminorum iaciderit. Oniuia
en PAUU BAUORi €1^
[•I.iiic.
o>"^ <"! <"%<>• ("i '<^s ipsa nieliiis iiuelligamur, A Aii. An. Consul. eo Afric, scc. Viilg. oo.
sicuii ii) diajraininaie subjecto viilere esi :
l rli. ajrm runid. au. Pag, yn.(^- eiau. (•tn.l.
couil. Clnisl. iyui|). s<^r. an. ser.
Aa. Aa. Cons. gcsg. Alric. »n. Yuljj. eo- Var. viilg. ;i(!)aD.|'riiM.
al> «ne iisJ. aii. Ohinp.spr. nuiul. el 7so: Oljmp.ilOi.
Trl). Chrisi. ab an. l ab cod. an. I M. Licin. Cras.
tvMul. (oniin. OKiiip. sor. L.CaliMtrii.Pis.
01. eOi.
Jul. .\fric., an. 1 ineip.
sec. Fa- 7«! 3« Ap. Juu.Silaii.
gitiin ,
|ii'o- P.Sil. Ner.
pna, bi:u, Mi. i iilcip.
iiu:i |iro 8110 TJii i9 C.Fuf. Geinln.
niiirc Afric. L. Rubcl. Gc-
vulgar.tolo niin.
bienn.aiili- an. 3 incip. Oi. 202.
cipabai aa. t iricii>.
71i5 30 L.Cras.Lon^iA.
770 25 C. is. PiJlio, M. Viuic.
C. Aul. Volui. an. 4iucip, an. 2 iucij).
Ol.iul.aa. 781 ."I Tibt^r.Augiist. V.
1 incip. L. .£1. Scjan. f
777 2» Sex. Cornel. Ce- dosin. dcsin.
jf
tbp{(us. •;• C/(itstns meuiiie hoc uwio cruci(ixus, secundum reld-
L. Viicl. Var. viuin ci aliofi.
aa z iiici|>.
ColliginitiS
iiarine ni alia in sijb^idinm voccnliir,
77y 'Ja Cii. I-t!Ul. isaur.
inaxirnc iria, ol nl (|ii;c l\'if»iiis Alricaiio irilinil loca,
M. .\:kiit. Agrip.
Africani sint, iiierrtcax scnipcr fore viri docli argmncn-
an.5ineip.^,;^V{j;.j,,_ imii, <{uo ab cMraordinaria ilia solis delectionc dc-
77!) 26 Cii. Coni. Lenlul iuinpio iiijuei e credidil, passioiiem ad aniuim ?ci rc Dio-
fiet. nysii vigesiiiiuin nonuni proprie al(jue unice perlinere.
C. Calvi*. Subi. Scd ciige ccce opporlune, si vel c;clcra, (|u;c iii
,
an. 4 incip.an. -2 lucip.
cam retn cdiium reconsPagii in aiinales Ba-
diii :iiiic
780 27 M. Liciu. CriW.
L. Calpuru. Pl^i.
roni.mos volmncn piibrice disscrueramiis, ei per i;i-
01. 20i.aa.an. 3 iacip.
biilas eliani Clironofogicas, quo niajor jioslris di.spu-
1 incip liilionlbiis lax alluccrct, digesscrainiis, (iu.T(]ne ailco
781 28 Ap Jun. Silaii. fuisse ;ib ipso in.ignam partcm confiraiata gavisi sn-
P. Sil. .Nerva. niiis , ei dc quibus lamen nllimain no<.(rain (aindiu

ao. 2 incip.aa. i iacip. sciilcniiani lcrre snpersedimns, donec piTcclaras ."ili-

({iiol cruditorum lucnbralioiies in contrarium pius
782 2D C. Fuf.Gemio.
L. Rubell. Gemi-
iiiinus lacieiilescoiii{iar.ire ei perpenderc poiuerimns,
t j- f
iiUof deMU. dcsia. oiiiiiia cl singiila , <)U.id non pulanins, niiiil iorcnl,
C ecce, in({iiam, nncle vel niinc obiter lota siia Pagii ar-
t"rt ^^ £ribi'.s ."s^.s crucibus ivinui Cliri'Ai morteni ud ,
^'itiiicnlo cKicacia postliminio sai la leclarnie serveiur.
dunnttn Gemiiiornnf cousnldtnm, allera ad iDiiiinn scciin Ajiiitl Hieionyiniini^Jtilio.AlricaioCliristusnonr»/?!©
dum OliimpiadviHyi, lerliii ad (mnuui qnarium Olijmimdis .cimpliciler secundo Olijmpiadis duceuiesiiuw secundai
'i'>l, refen.
pc.sius est, sed anno siiniil quinto decimo Tiberii Cwsaris.
El priiiiiim igitiir, iiujuioego, cx co ijuod seciinduin
Ai esiii, iiu{tiit) cj^o , ruinros, (|ui itobi» forlunaliiv-
A!ricai)Uin, Cbristus rtii«o (juinioileciino Tiberii Cw-
res Uc i{u>l>UaagiUit', Alricaiii luca in Gr%ca
«.injjula,
siiris liiil critcilixns , sefiuitiir, velis nolis, C.lirislnni
Syncclii Chronograpluu^ rcperiuul. INos eiiiin haclenus
imn aniio icraj l)ionYsiaii;e trigc>>imo piinio, quod Ke-
niispiaui priinuiii poiuiiuiii iiivenire, nisi in lalina
plerus ;ic Peiaiiiis volibinl, cl di;igramnia secuiulnni
vcr.sione pagiiia; 523, scU (|iiai cviilentor sil inendosa,
in spccieiii cviiiccbiil , niorlumii esse scd vigesimo
,
ciiiu iiro Laiinis isiis , ud Tiberii C.aisiuiis aimuni Mt,
iiono, <iuoil P.igiiis posnil, ct cx Pagio iirimum dia-
oiii olijiiipiadis iOi aiino (jUiirto iC^jnuii.s eU, Gr;rc;i lia-
gramina projioiiit ob ociiios, R;tiio csl (ividcns, iiui:i
beaiil, ui/ci; i-/.-ri-j y.v.l 5i/.«T0u Tt^soicj hvJ^iv.r,^,;,
iici!i})e nuHiis anmis qiiiniodccinius Tiberii C:c«aris iii
j-irj r.-j '0'/.j'j.7:'.Mo; c-o iTo; 'iiJ-tr.'0-j, ;i(i vcrliuiii,
aiiniim ;ci;c Dionysii trigi'simiiiii prinium cadere po-
u.sLiue ad sexiwn ei aecnnum 'liberii Ciesaria , f/i/i fuii
tcsl:!Ucadit idein recia in vigesiiniim iiontuiiejusdeni
Olijiujiiiidii 20*2 unnua secundus. Qmuiiui) iiilnri sinl
ar.c.si amorle .\iigiisli,iitviiign solcni, iniiiieraveris-
posita, i|u:uitiini iil^;l, (jiii Pagii iii>!iria du rcperlis
Et riirsus cx co quod, sectifiiliiin .^fi icanuin, Chii-
semcl Alriiani lu<i;i prorsus aii^rdlicnl , l;t|jten (|i:i<l
stns «Hijo «/'«(«/ quiniodecimo Tiberii C(CS(iris, et SC'
oruii ilpipbaiiiu-i, uosir<ji{Uii ^accnbiKeplcMis el lVl;i-
cuiido <Mijini>iadisdu(cntesinini secuiidiv pasnns est, con-
v;us Jp ;tiino p'i.SsioiiIs stiiisiTiiii, niillu.s i^;m)r;il; " sciiiiitiir iiitriier invictissinio, pergo ego, Jiilium AlVi-
(iliiisliiiii litfiupi; iitorlc ^fflVciuai lni.s.sc i^d anni). ([111
t;i!itiiii, iibiciiiin|!ic loci (iiiiisti morleio ad amr.mi 2
in :tir.) UJoriysiaii.i tri^ic-^iiiiii-i priinns esi. Kl «iiiid^si
ipsiitn volcits,
()l\iiij»i;idi> 2(W reiulii, iu ii [iniare, «f nioris cst,
iv;itiir i-x ir.itni;ii -i!Cl;il"ril)ii.-> iiliiiuis ni
(JlyinjiiiHias, scd inodo sibi |troi rioci iieciiiiiiri, eo.jiie
illiic ({uoijuc c^idiMii AlVic^tiii iuc;i i;;ilciiiis perli:>cr^
vcre, 1)11001 iirinins orbi lilicralo iiidicavil Pagius, id
i.lTiinui, 'jiioil (N V!ili5,'iiis liyi oilicsiUtis annus secuii-
ilis oIyinpi;i(h.s jiii.t itics.iiiiu scciind;;- iinriO ;Cr;i' Dio-
I si ,
quo Aliicaiiiis rcceiiluiii iiliiis ct ciijusciiiiiqiie
aliii.s Oiyiiijiiadis iiiiliuin biennio soiet aoievcricrc.
iMsijiiT irigf.s if.o priino cs parie r^tsi.ornk-rit, et
lt:iiio iiiiiciii iiianilesia, iiiniiriim, qnod iiiillnsdcnno
tdein l:tincn ex pfTiiiiririhus Africnni siippunlionibus
qiiiniodcciniiis uniiiis Tibcrii C;i'saris possil dici ciim
qij'rtrliJS ••jnStJfiit (JlMi!|)i;itlis exlitcrit? rrofecio c\
sei:uii(lo()iyiniiiadi.^20ii ViiigiiritcriiHnieraiidoconcur-
iila tunc cclipsi uwniis reru: Uionysii filii..s, (juaisi vi-
ri^se. Alc"iaraiiiitiiloiicci!iiiisTibcrii!il).\'igiislioliiiit
Ije.-iiiius nuitu.N coiisiilnlus tn.jril iniiins Itoniinic..^
rrncili.xionis; idqi.R, <|UOd iiiiigis psi. sine iiil:t veiiitj-
l(»iiis lcre coiiciirrii < iiiit ;Uino 2 (^lyinpi;t(lis 205, ex
oitlinariis Alricaiii a!iiici|)tii'iiiibii5 P:ii;io ob.-ervalis.
niiiiAiricuii corrfciioiiC; c.i i|t»m)i aiiris I'agiur« se-
()ii;e cu:ii it;t Peiavii
siul, itiaiical, iil patui, 'joiii.ra
quciido. Heiii , si iicduin sai p<;i spiii^a psi , scfjiicus
01 sni siiiiiliiint .--Oiilciilianj, iioce.^sc (ibiistnm ev csi
tliiigramina claratii ei eilij^serialani daitil :

^ciiuini.-> Africaiii lesliiiiuriiis iiilcr secollalis passum

ssc anno ;ir.<! CbiistiaoU' 29, duobiis GemJMis coit
iitilibu^. Nvc coniniitlcnjitini adcO; sicabi .•'evera ii!-
 ,

6i; NOT.K IN Lin. DJi MOltTilJfS PERSECUr. CAP. H m

vciiin.!'jr Africtniis cnuom
Syncelluin scrip- flpiul A esset, qiian^Io suani jlH Chrisliis iestirie(;iioiicni tiia-
8is3i', qw.v. Pl)!e;ion :i|ii!d Knschitnn iii Chroiiicu !;»- Jiiresiani focil, el Abi, ait, ud fidtrcs iiifo.s; dic illis:
liiio, Solis sciliwt de(<'ciioiiei)i uuujnnin et inler . A^cendo tui Pnirent vieum et Palrem vfstruin, ei ad
omnes excdienieni imno 4 OlijiiiinaUis 202 factaiu cssc^ lh'uin meiiin ei Deum vesirum ; ab allera vero, secnn-
aiil aiiquid iale, ut non coniinuo recordeniur corri- duin MatliuBuiii (cap. xxviii, 8'. muiieres, ipiibus
geii(!iiin apnd uudinijuo, I'ac;ii jinilationc, innw i Christus suos pedes ampexalis, Iie-, iii(]uil, uc fru-
Olijinpiddis 201. Aiiotiiii nunqiKun syciiiM coiiconla- tribus mcis renunliaie, ut in Gaiilwnm ine isiic visuri
rt'l Juiiiis AfricaniiS, jwa: uiif|iiain iiuor .Iiiliuni Afri- vroficiseanlur, a septiichro jam iongo, (jtiaudo id ad
riiicgontein convenirol, aul, (luod oiniiinin
caiiiini el discipulos rnaiidati acceperuni, abessenl; ei denii|ue
pe&siinuiu forei, Africanus foret respueuiius, dieere- secundiiiu (lisertissiniam Marci aflirmalioiiein {ca}>.
fjuc liabercnius ob Plilegonlis, Josephi, Dionis, el XVI, 9), Christus, cuin resurrexissei niane, prinio posl
alioruin loca, Ciirisiuni anno aJiatis 37 labenle fuisse Sabbaium die, npparueril priinum Marice Magdulenw
crucilixurn; (iu;e setitontia sciuper erit absurdis^^iina, iiis, iiKiuam, de causis diccnda ilh mihi piaiie vidc-

iili alibi, Deo dante, ostendeinus. Sequenda igiiur lur ei vidisse piima omnium, durii soia sepitlchro
indicaia niodti Pagii nu-liiodus, in Plilegoniis, vcrbi adcssel, Doiuintint nosiruin e mortnis redivivum, et
t;r:ilia, loco ;ipnd Euscliiuiii, itenujue in (^unctis Afri- liaiiuisse quoqne prima oiuuium tanc lemporis «laii-
c:uii, aspcciu aiieunl. Sed dum
iin.T; aliorpiiiii |)rinio d.iliuu ab illo do sua rcsurreclioiie discipulis indi-
lii ea de causa criiicmn Annaliiiin Baronii pag. 27, camla. Ad phrasin (iuod aainei-, Kaclantianam esse,
nuni. 10, pt |ing. "2.S, iiuni. 15 el 1 i-, i|uand() voles, jnonot et j>rol»at nuiiizius, col. 503.
adilii.s, iios ad ampliorciii ilcisiin tiilius rci cIiuMa- Quos meins coiiipreliensionis. Vitlcnlur Aposlolt, ro-'
lioneio, lcrtiuin libi (iiagrainuia, (jno nielius licebil collectis posi ]iriiiiani ilt;iin fiigiini animis, poslridic
locii, c.\cuili, rc lua essc, censcnius.
.; et tcrtio convenisse iu uiniiii, et soiliciios irisies-
di<;

i''i (juiid bic f>orro (liccilio nosiro. no de aliis hi- (]iie liujus cspoeiasM; caiastiopiion. Vido
iragoediiu
ijuar, concise duobus Geniinis consiiiibus dicluui esl, cap. XX Joisnnis. ei Luc c xxiv, ubi Clirislus Uiero-
id Dpiu! Tcrlu!l!;ii!u;i;picMius (;xl;it his veibis : Qucc i.i>lymis, ipso rcsuireciioiiis die, ctiiiiCieojiiiS cum so»
pnssio iierfecia esl sub Tiberio CK^iure, coiisulibus Ru- dali appariiionem Chrisli discipiilis uude^zitn aiiis-
betlio Gemiixo ct Hufio (leinino. lA bene sanc, (|iiiul qtie iiarrareiii. ad ipsos iii eceiiacuium accessisic
islo niodo consultiui cognoiniiiilnis coruindeui no iiarratur, in (piod melu Jiul.eoium coniuleranl,
se
jnina nMJoris pci^picuilalis et accuriliouis ergo vo- ineluseranl(|ue, iiwigna sane el lanuuii nou iiiexuica-
lucrii, aiijiccri;. Poslcriorcm laineii non liufmm, uti bili a Mallli;i;i .Viaici'|ue diver»itate, quortiiu illc
uec Vusnm,scd Fuftnm iisisse appcllatuni, o.v f.iuii- prolecios in Galiheau! (ii.seipulos ad illnm nionlem
liii (juippe Fujia, nos liodie viri (loctiores coiiiinone- tradit, (jiie-n Jesiis indicarai, hic ppslt;a Chrisluui
facitini; nec aiiter forsnn scrip.-civu Terlulli;uius. discipulis !i|)n;iruisse Iradit, qiiain lii duo, quid sibi
Pessime tHi([ne K[ii|th.inius, (pii iii Ibcresi .oi, ex aceidi-.sei , ad ahos reioleraiit. Tollius. —
Qui ea
uuico illo consultiiii bof cst, pari dupli;x iVccril, ciincta, (puc ani.<;cedeiiS viri clarissimi obboi'valio
uiiuin cx duobus Gcininis, oiieruin autoni ex llufo et coiiiplecuiur, uiio ut ipseiiiituiiu, simuiijiie tainiuaiu
UubeUione. Imo nce simpiiciier Terlulliaiiits, (.?;i(C evcnta iriuin dierum Juiianorum respexeriiit, hoc est,
passio jrerfecta est suh Tiberio Ca^surc, cousitlibn^i Un- diei jiassitMiis, (jiio siih vesiioram Jcstis Ctirisius se-
bellio Centino Ccinino : s;'(i ]ir;iUi're:i in se
ct liufv.) puicliro eoiuiitns csi ; posieii.fpio loto jacuii sepui-
f]Uei!iil)iis, aprilinm ; iii y.uu i;lcii (jinid ila
die 8 /.'
)/. ("] liis ol resurreciioni^, (juo itiueesceiile revixil; naa
:

fcrt ejus loios, uoiier CiUitra posl dicm deciiniun ka- illi priorem 'lollii dilliculiai^-m, hatid mugnum modi»,
lendarum ujirilis, lii]tii;;il. l<;l:iu nosiri ~:zr,i.oyj.yj iioii ct tiinlum tion inexiricnbilem, ul eam vocavil, sed re-
fuisse descrij/lain ;i 'ir;rliiliiaiiO. sci! cx alio ijuovis vera iiisolubilcin repcriout. il.» (piippe, ex MailhLeo
s;i:culi priiiTi, sijcundi, U^rlii, .'{uaitive inoiiniis jiCrip- ;('((/). XXV)!!, i, -1, Ij. Ij, .'\j;!!i.ioii iilo ipso die re.-ur-
lore, scii iiiuribus. .^b aniplissiino (IniKjru jiiuriini reciioiiis, (fiii) iiiuiieres :Cilo,
nriin:t Jtico ;i.')geius ail

nominauliir ex lis, (lui da Clirisio sitb duoi.-us Goiui- euntes diciie discJpnlis efus, quia resurrexii, et
inijtiil,

nis crucilixo non conscnliunl, sed varie iu contiaria ccce prwcedit vos in Gnlilaam ; doin Jesiis ipsi; pauto
scinduiuur; ci Columbus, suo ordine, uu:iiii altpie posi ad casdciii (i/.iif/. \i}} : Abite, renuiUiaie frairibu.^i
rdieram e pr;ccipuis eorunideni ojiinionibiis iuior aiia meis, ht cant in CaliUt',am ; ibi ine videbinit, prolccli
afferl el cxjiouit. iiieriiil (miiies in G;ili!;e;i!i!,iii !nonSeii),qocoi (;)S coii-
Duobw» consulibus, ctim resnrre.vissc!...
uentinis dixer;ii Ch;i>tiis, iliuiue ij!.iiuinu;ii \iii(;ru)l !;l adora-
Loiige melius ediiio Abocu-is, rc/sr/. •iT/.y.v.rl p^isl veriiii, Ai coiii.r;i, ex aliis ovaiigoiis.is, jaiu vespera
coHsutibus [losila. iiiiijitc adeo primaui huius c:i{)ilis cral {Lnc. xxiv, H',), 5i> ; Joaiin. \\,o, 7), el cirna'
"1,

periodum ciaud''iis, el seeuudaui iiiciio;iii.« : Extre- baui Apiifioli {Marc. xvj.lij, ni jaiu oiiau: c(jeiiave-
mis leoiporibus Tibciii Ccv.sacis, ni scriptuni lcijimus, raiit {Iaic. x\iv, 4i, <:!), tpiandd so Cisri .!os oorun»
buininus nostcr Je.sus Ciirisins a Jiu!a'(S cruduins cst eoilogio primiim exliibuiL Qu^iULionaui i^iiur pro-
posl dtem deciinam iiuieiui.truin aprilis duobns Cciuinis. , f'.!Cti 00 iiic in G;iiii;(Min. ei Chiisliiiii iii comliclu
consutibus.Cnm resnrrc.cis^et die iertio, Ci)ncjri'rjr..ii): ai- slbi inoiiio coiispicaii 01 veneraii'.* .\ii pit-l eoeiuuii
scipulos, (juos, clc. iN;im ei pii.^t disciputos, dissiu^jiiii : deuique, (juia non ai;!<;"? S^(j anlo c(>.'i:!!ni non alia
tjuod (ecii qtioijiie Caiiialirigiensis. Cifiiipie iiontiiiile. iiivSis cumii oausa ia Gu!il;i;.!n per tiuiiioros siguili-
Congregavit Uiscipuios. Dalo scrLcel duabtis .Manis c;ila fuenit, (juam ul ibi Ciiri..-tuiii tonspiccrent. Cur
pr.cct>plo, iili diseijiulis re>r.ri"eciioiieiu -«uaiii iniiiea- ergo pcsl coeii.iiu, (pii) jitiu eum tempii.-^e videriKii,
rent, iiioncrentqiie, ui in Galihcam aiircm ijisiii.i iii G.iliiicaiii visendi gt^iiia exiv::;s';!!i.'- Quorsuiu,
islhic visiiri, M;iliii. ., xwm, iOK). iMareos enim dic»), lani iii!em|)(;sia- piofcctio? Opco p"eliuui ila-
jam . coiigieg;ilis stiiiervenisse Chrisiuni leii;!! eaji. 'jue, quoiiiam :i.;ii igiiobiiis uodus esi. iiioum, occa-
XVI, 14, tilot Lucfls c;ip, xxiv, 56. Toi.i.iis. — li^ibel siodt; d;ita ,
\>vu viriii Siilvamiis.
aii(]^nd ta!e Tiieouorii.5 iMct ichiia in linro H:sl. iloio., Ciiri-tiis, si <jiiid ('eTiiiiiisis, die iciiiiirreciioiils se-
Ut« seilicei : Kt/.i -T:[.Sno'. uh, iltquil, Zo^ o;j7'lY'>v«f.^iv nicl {^laiili. sxviu. 2,5.7) :(lqiie iioituii [ibin. iO)
v/Vixs; y.r/.i to;c "o^Kj- fcvroO y.rjo^rrtrTanoci xKT/.crjrv.uO-jro. per ;i!!Os iiiai.dari ajiosioturuiii faiiiili:e Jiissil, »l
cTTEtta fl aovK orttKCiTc/.i.. f/£7« oi tc.vtc. tm
'Mc.ytixy.riVr, zl: r«),e).at«v sui eans.i videiuii iiroiieliCereHlur; qui
X0j0\/®OM.';) hhp',}. Ac }>ri>iinm quidi^ni iiiulierculis jnia- (puiiiiain do a morttiis sus 'ilalioiio dubitab-ant,
ejiis
lim mu(ienhus) dunbus visus pedibus illce cont- est, cam per toiiiui ilioni dare se co versus i;i vi-ani neglexe-
pretieiisum ampiecicremnr Inde soli Mugdnleitie esi . jiinl : (}u;>m<it;re;n venil landoni ;i(i ipsos Chrislus dc
compeclu$, posiea Petro ilti suinino : qu;e clarissiini c.ocle ; n(;(pie iHi anipiiu» co die, tiUove c pi-oxiimj
efiiloris.[o3ni!is Meui-sii veisio esi. Sed cum ab una sequeiilibus, oi) diciiiin Chrisli ju.<sum in G:ilii:eain
parte, sceuuduiu S. Joamiis Evangclium (Cap. \s.. ire Cf>gii;iveruni, .'oul^o iiiinus couleii(iorunl. Facluiu
H <' sffj.), .Maria Magduiena so!a ad scpuiciitiun i(*. crg<> ticniisii} .^1) i.!S post ocio ad luinimuin dics-
 615 FALLl BAUDUl G16
idque sive cx casu mcre foriuho, ui vulgo loqui- A ui ail primam aposiolorum aliorumve idcredulitaiis
mur. sive poliiis ex novo Clirisli mandalo. Courer gnilicaiioncm Cleopas, el qui cum eo nire redibat,
Joaiiiiis XX, 19, 2t>, cum xxi, { el seq. El Ctirislus, ibique Clirisiuin snis ipse quoque oculis conspexe-
dum id iem[>oris in GaliLea vers:ireiilur, injunxil rai, Irigide conlicuerinl, vel .id alia omnia, de ^ilii fact;e
iliis, nun al>sens elalinrum opera, sed ipsc et coram, appariiionis veritaie ei graviiate paruin solliciii , scr-
ul ad se in cerumi Galil,e.i; nioniom cerla dio, sive inonemconverleriiil. Poiiiis ilaqneeiiainproreinierilo
eliani hora convenirenl. Alque ea vice uposloli :»,\- iiisiilerint, ileinque qiii ipsis in coenaculuni iiiiraiKi-
gislri sui diclis obiemperantes in moutem (•'n/i/trtc bus, Cliristus vere resunexit, et a Simone visus est,
piofecli iunl, quem eis prcescripserat, Mallli. xxviii, IG, dixcranl. yuainobreni verlcre equidein, ni snpra,
el ad (|uem cxteroqui cum eliamnum e loiiginiiuo ucce- iion dubilaverim, Eadcm autein illis bquentibus, id
derenl, plerique quamprimum Jesum viderunt, adura- esl, agitantibus ei dispuiantibus, Chrisius ipse consli-
veruut, coinm. 17, quidam vero ubntinnerunl (ibiJein), titin medio ipsorum.
quod an is reapse foret, hcesitarent, visu nimirnm reli- Verum isia nos longius abduxcrnnt ad ancJorem :

quis minus polienies, nec ejus resurreclioneni, quain iiosirum redimus, qui de Cliristi discipulis inquioiis,
lot ccriissimis tesliinoniis confirniaiain vidissent, in quos metus comprehensionis ejus in fugam vtrleral,
dubimn denno vocanies, sed solain cjns pr^seniiam, nullaienusapostoiorum metum, ne Chrislus coinprc-
de qua ni sibi pl missime consiaret, nolebanl ei ipsi henderelur, inlellexil, iianieosnDnnisi posiejns coin-
liomini, queni slriclim
observarenl, el alii
ocuJis preiiensionem aufngisse, ex Evangelio cerluni est
coram se ui Jesum Deum
venerareniur, religiosuin
el sed meliim sane iisdein ex ipso conipreliensionis
ulluin extiiberc honoreni. Confer Joan. xvi, 4 el seq. evenlu oborlnin. Vide Malih. xxvi, 50, 56. Adde
Adeo ul illud jain nobis, quod lolies a cinoiioJogis quoque, quae nos inlVa ad niim. 36 notabimus.
sacris usurpalum inciilcandum venial, Distingue
esl, Fuerunt.LQ%K\ fueranl. IJonrRELLUS. .Adeo in ea —
tempora, et conciliabis Scripturas. Aliqnalenus utique re dociissimo aniico iioii repugno, nt ita ipse seni-
inhociearirunienlo clarioresfuluias, faieor, si quein- pcr puiaverim einendandnni indnctus scijicet lani
,

admndmn apnJ Lucam xxiv.56, iegimus Taura : prtecedentibus verbis Congregavit discipulos quos
,

0£ o-^rcov ).«).0'jvrwv , ccko; o IJiTov, sVrr, iv u.iiT'x> a-jTwv; melus comprehensionis cjus in fitgam verierat (leni- ,

H(ec autem ipsis loqueniibus, sletiiipse Jesvs in medio pore plusqiiam perfecio, non lenipore perfecto ver-
eorum ; iia verba Mailb;vi|foreiil : Oc 5s £v3cx« u.v.Br,rui tit) qiiam isiis maxime Lacianlii lib. iv Inst., cap.
,

fTroog-jOuTav d; xiiv TaXuacav ;i; xo o/io; oj STa^KTO 20 Discipulis iterum congregatis, ScriplurK sanclai
:

a-JTOi? avTo; 6 'ijjaoOf.Lndecim auiem illi discipuli litleras, id esl, propheiarum arcana palefecit, qmc
profecli sunt in GalHceam, i« montem, ubi Jesus ipse anlequam puteretur, perspici nuUo modo poterant. Nam
conttituerat eis, ul udeisent. Verinn, ne quid aliud di- neqiie etiam ibi reperias poiuerunt. Sed islani forie
cam, eodeiii quoque facere hodiernam leciioneni, correclionem praeripuil ulrique nosirum Colnmbus.
Demo vcl mediocriter gra^cedocius negabil. IJaud enim aliier exciisum hoc loco in editione
De ista aiitem altera quxslione, qui veriim sit, Aboeiisi ac nosirye onjecturae legenduin forunt
,

Chrislum Hierosolymis ipso resurreciionis die ad licet ralioneni fruslra qiixM-as in ejusdem noiis.
discipulos in coenaculum accessisse, diim Cleopas el Ordinavitque eos. Ordinali jain erant a Chrislo
sodalis, quo pucto sibi Christus apparuisset, undecim Mallliici cX, sed reslricla missione ad JiidKOs. Ut
apostolii aliisque narrarent, iradenie in contrariuin igilur ei Genlibus verbuin Dei priedicaretur, nova
Marco, Christum non ante discipulis apparuisse,quam C rursus ordinalione iiidigebanl, qiiae se ad 7:«vTa T«
illi duo quid ad alios retulissent, ecce
sibi accidisset, £'0-;yv extenderet, Matih. xxviii, lO; Lucse xxiu, 47.
isluin ciiain noduin, ne, cnm opus est el possunais, ToLLiLS. —
Unice probo, toiusfiue, iia me Deusainet,
Uisiorix sacra^ desimus, sic extricamus. Ex .Marco posse gaudeo hiiic agnoscere viruni celeberrimiim, me,
(cap. xYi l"i), C/i)is(us duobus e
, ftdeliuni cceiu rus qnidquid hactenus ab ipso disscnliens animadvcrle-
euntibus apparuit alia forma , qiiain .'>ii(e niortcm rini, iuilla vel maligniiale, vel invidia lecisire, absil
consueveral. lidem auteni, si ad Lueam nos confe- sed ex solo suinmoquemeoerga veriialcm sludio et
rimus {cap. xxiv), vix Jesuin h rrt -//acret toO acrov candore, ut litleratis licel ac criticis. Ca'ternni, uti
cognoveranl, ct e ?uo coiispectu evanuisse viderant, noster, ordinavit eos, iiidubie jtro eo, quod Pauliis,
cuin sinc mora Hierosolyinam rediere, ubi congre- Christi ministros dispensatoresque mgsierioruni Dei
gaios invenerunt aposiolos, eoruinqne socios, qni consliluit , dixissct , aul aliqnid tale ( vide cniin
dicerenl Vere surrexil Dominus, sequc Simoni oslen-
: Epistolam priorem ad Corinili. cap. iv, comm. I) ,
dii. Aique ibi tum Cleopas et sodalis, qure sibi quo- ila Suelonius Vespasiano cap23 : Quemdam c caris
in
que in via elincoenaconligisseni, narrarunl, loqucii- ministris dispensationem cuidam, quasi fralri peien- ,

diqne (inem co lemporis arliculo fcceriint. Sed jain lem cum distulisset, ipsnm candidainm ad se vocauit,
si ad M.ircum reverlimur (<:«p. xvi, 12, 13, 11), plu- exaciaque pecunia, quantam is cum sujfmgatorb suo
rimi ex iis, cinibus ista recitabantur, qniqiie similia pepigerat, sine moru ordinavil, boc est, ul p;tlcl, dis-
priiis ab aliis audiverant , nec credidcrant iic , pensatorem
Floriacensis insiituit, vel creavil. Hngo
Cleopie quideinejusquecoraili fulem habnerunl inde- narrat, Couslanlium ordinasse Licinium Cwsarem Ilis-
;

que de istis omnes dcnuo ac magis magisque disse- j)

rere ac colloqui. Ei dum ita illi, inqiiit Lucas (cap.
XXIV, 36), lani quosClcopas ejusqnc socins convene-
rant, qiiain ip^nnnnet cuin ilineris comile Cleopam
inlelligens, eadem loquebantnr, stetit ipse Jesus in me-
dio eorum ; ul simul Clirislus sat diu posl primam
Cleop.e ei «odalis narrationem sese vivum coiispi-
ciendumqii^ aposiolis repnesenlaverit, el duin nna
adhuc omnes de meinoralis a Marco apparilionibiis
inter sese agereni et discepiarent. (Juod si pluribus
opusesi,iri.isunt, quiclianctoiamsolulionem compro-
bant. Ununi, rajTa, ciim gravi acceniu, non hoec, sed
eadem. haud raro apud idoneos auciorcs sonarc, pro
Tc< «jra scilicet. Alteruin vero, nnllos iii antiquio-
ribus Novi Teslameiili manuscripiis codicibiis oc-
cnrrcre accentiis nt proinde si loci sensus. vel veri-
; sallein
tatis coinnioda reqniiani, laiii faciie iii iis lcgere
qucas rajTy. cuni gravi, quani TaOra cum circuin-
llcxo. Tcrtiuiu dciiiquc, ncuiiquaui vcrisimile cssc,
paniarum : quod etsi vir siifnmus alienissimdm pro-
iuinliet a vcritale, exempluin taineii csi certissimum
locnlionis, qnam liic h;ibeiinis, licet in recenlioris
aivi scriptore. Terliiiiii alfert e Lactaniio Baliuius.
Testamenti Sovi solemiwin discipiinam. Id est ,
Daptismum. Ilujus eniin collalio in veteri Ecclesia
solemnis erat lempore paschalis ; qua de re non-
nnila in noli» ad Ausonii carinen paschale. ToLLiui;.
—
Accepit de lola novi Testumenti discipUna claris-
siinus inierpres Galliciis (.Maucroix). Sed, ul opinor,
male. Primo eniin hand aiia atiingii iiic scriplor
in antecedeniibus, quam qii;E a Christo post resur-
rcctionem facla sunl. Al ne.iuaquam, verbi gratia,
EU' harisliam posl sui ^nscitaiioneni a morluis ins-
lituil (Id anle mortem pra;stiieraij, sed baplismum,
quoad oinnes genles, Malt.xxviii, 19. Et
pr:elerca, cnm in nostro aiiclore, posl, Ofdinuvitque
eos et instruxit ad projdicationein dogmalis ac doc-
trince siiw, rursumque poat proximum disponens Tes-
617 NOTyC !N UB. DE MOATIBUS PERSECLT. C.\P. 11. C18
lammli ^ovi soleihmm discljirr.Knn. coiifcsUm se- A nns, cl apnd ounes Ecclesias.Dominicumspecialiler onn
qiiaiur, Quo officio rcplelo, circiiinvulvit euin pyocella Penlecosie sua Pasclinilffcndal. quibus soli.-i ])cr /ninum
nudis. et snbtractnni ocuHs rapnit in cceium. Ei inde dicbus ad fidem conjluenlibns gcneralia baplismalis
tiiscipuli... dispersi sunl per onisieni terrnm nd Evan- Iradi convcnii sacramenta.
(jelium prcedicandum, sicut illis Magister Doniinus iiii' Quo ojficio-repleto. Maliin inipieto. Ideo Clirisliis a
peraverat quid priimiin oinniuiii manircstiiis esi
;
Paire in K^rras misstis fiicral.. Tziaro; rf nou.fju-jTi.
qnaiii to Ordinavit eos, et inslruxit ad privdicuiionem «TJTOV, ad lleltr. XI, 2, lilii ei a7ro7To).o? yr/.i v.fiyj.zoi-j;
doqmatis ac doctrina; suie, illud ipsissiiiKini esse roi o//o/.oy/.aj rrMyj ;ippellaUir. Toi.Lirs. — il;ib<"t iin-
qiiod mnid M;iUha'uiii legiinus Et nccedens ad cos : giia C;illit;a pluiiin^is i.sUiisniodi ioctiUones. Qii i|irop-
Jesus locutus esl^ dicens : Dala esi milii omnis aucto- lcr, et qnia siiiuil iiinnita dicendi geneia Ltiiinis ac-
rilas in ccelo et in icrra ; profecti ertjo discipulns fa- cepia ri^rorre debenms, vix niendnm eqiiidem tm re-
cile omnes genics ? Poste;i vero qiiid clariiis (iuaiii ro plelo siibesse assentiri ansim; de olficio vero,qiiid hic
deliinc disponens Tesiameiiti Novi soleninem discipli- sonei, adi Cnliinib., col. 395.
nam, illud pariier esse qund apiid eiiindeni Alat- Procella nubis. Pjjto&c/.wtjpov hoc Lact;intii, qni iiJc
tliaptnn proxime ocoiirril : Bapiizantes cos in noinine artis, quain doceb;tl, non obliius cU, rcspondctiitie
Pairis, et Filii, et Spirilus Sancli? Ac denique quid aliqii;tnluluin rw a-jzfipero, quod osi apnd Liicain,
lioc evidenliiis qiiam to Quo ofjicio repleto, circuin- C. XXIV, ol. T0I.L!t'S.
volvit enm procella nnbis, et subiractum oculis liomi- Dispersi sunt per omnem terram, ad Evangetium prw-
numrapuit in ctelum, iii ipsuin <)ii(ique denuo esse, dicandnm, sicul iUis Mugisler Dominus inipeniVi'rat, eic.
qiiod apud M:ii'cuin srripltini esl (cap. xxviii, 1!) ) : Locus, si qind auclor per omnem terraui, inoxqiie per
I>
Postquam hcec loculus esset, assinnplus est in coelum : omnes provincias ei civilaies inlellexerit, cnpiDsins. ut
Jipiid Lucnm aulein i:i Aciis : Et cum licec dixisset, licet, et <d) ante dicia iiecesse esi, scire velinius,
adspitieniibus illis , elcvalus est, et nubes susccptiim valde niiialiiiis. Namsunl discipuli per oinneni
di.^persi
eum ubstulil ab oculis conoit. Per illaiu ilai|iie ^isci- terram, iiicipil Magistcr Duminus imp?.-
ilk-, sicui eis

plinam, (]\m hoc 'oco solemnis el A'oi'i Testamenli
vocalur, haud videmns quid aliiid melius, non qni-
dciu propter ClirisU iiislilulioiiem, vel praxin pri-
mulorum Christi;inismi (eniporuin , sed ex usu sse-
culi, vcrbi gralia, quarli,
bebat, possil intclligi quam Baplismus.
raveral. Alqui IJominus ncn injniixenu aprisiolis ut
per solas geiiles Uom;inis suitjectas Evaiigclii ratisa
dispergereniur, sed uiad oinnes sine ulla limitalione
popiilos «'0 niimine abirent. Hinc apud Matiiiaium,
quo no.sler Cecilius scri- xxvm, 19: Profecii, ait, docete omnes genles: upiul
Marciim vero diserlius {Cap. xvi, 15) Eunies in :

Cave modo, etsi liurdegalensis Ausoiiii versus tnundum universum, prwdicale Evangeliuin omni crea-
Paschales incipianl : tura:; Bedeniplcr scilicel lolins miindi, noii iiliii.s
unice porlionis qu;e Botnanis pirebal. Et iinsler
sancla saluUferi redeuat solerania Christi ,
ergo, cnin dicit aposlolos jain iiide aii assuinpiione
et olim in Thessalia.tesle Socrate, so//s diebu$ Paschce I)oi>iini dispersos fuisse per onnieni lerram ad Evimqc-

baplizarent, et secunduin Zonaram, solerel Ecciebia in lium pncdicandum, sicnt eisMagisler impcraovrat, liim
tiiagno sabbato baplismata celebrare , nec jjoslremo de iisdcm conlinno post, et pcr annus 25, uaqae ad
aliorsuni abeat Basiiius, Ilomil. in S. Baptismum, ne prmcipium Neroniani imperii pcr omnes provincias et
ob ejusmodi ioca baptismi coliationem exisliines noii civiialcs Eccksiw fundamenia miscruni, oinnein totius

alioanni lempore usitaiam fiiisse solemniter in prisca C orbis lerrain baintaiain, oniiiesipie pariier oniiiis
Ecclesia, quain lempore P:iscbaUs. IMerisque enim iii terr;« provincias (.1 civilales l;iio seiisn intellcxii, iion
locis, qiii in Paschate baplizabant, baptiz.ibanl eliam im|iei ium sliicie Uoniaiiiim, oninesve provincias ct
in Pentecoste, et alicnbi dio ijuoque Epipliani:fi, iino civil.Ues orbis simpliciltT Piomani. .Atiiut! iia prorsiis
Epiphanice, quam in pascliali tem-
^tHHi^riosius in die ii) o£a)i;s£ de Legibiis Theodoretus : Nostri illi, inqnit,
pore, ex Decretis Leonis
iit pap:e di.scimus, tit. 7. I piscutores ac publicani, sulorquo ille nosier ( o o-zuto-
Tantumqiii ila die Epiphaniw, seu, ul alias loquuntur, T6|:/.of, Paulo bac voce iiidigilaio), ttt;ir//6- naliunibns
Epiplianiorum, vel inlerdnm eiiani Epiphaniarum, pro lcijem evangeiicam dciulernnl. Neque soium liomanos,
ritii sibi a pnedecessoribns peculiari frequenliiis tin- quique snb tiumano vivunt imperio ( y.ui tovj- uto toO-
gebant, a praedicio pontirtco damnati siinl, ulpoie qui Twv isy.ovvrv.g), sed Scytlias quoqae ac Sauromalas,
irrationabilem novitatem usurparent, ail ille, et confuso Indos prceieri^a, Jiihiupas. Persas, Seras, ihircanos,
iemporis utriusque myslerio nullam esse differenliimi Britaiinos, Ciinmerios el Germanos, uique semel dica-
crederent inler diem quo adoraius est Clirisias a Magis, lur, omne honiiuuin gcnus, nationesque omnes induxe-
el diem quo resurrexit Chrislus a mortuis. Ouin inio, ruiUCruci(i.ri lcges accipcre.
jnquil 1'elrus Blesensis, Ecclesia sub anathemale in- Ad(l«', si pancis ad spt!ciali(ir;i qircdam descendi-
terdixit ne aliquis die Epiphaniarum baplizet, si urticw miis, Si^yihiam, verbi gt^ilia, al(|Ut: Indiani niinqiiaiH
lus necessilalis non intcrcidat. Eorum vero supersliUo, censas fuisse subNeronis dccessnre Ci.uuiio inier ini-
qui Thessalis illis, de quibiis paulo ante c Socraie, porii Romani provincias, ei esse e c;etcris Patribus
similes, nolebant nisi ev tw niaxa accedere ad Bap- qui, ulcuiiKineex parie [ii^eudonyiiii. noii iiiodo Plii-
lismum, a niillo quidem,' iptoiJ noverim, concilio, j. Ufipnm post ascensionem Sdivuloris Evangelium per
vel Ecclesi;e Uomanne episc0|'0 insigniier ccndemnala ^ annos lantum viginli el unnm Ccnlibus per Scythiam
esl sed prx-siricia cst lamen a joanne Chrysostomo,
: pradicasse scripserint ^ iiideqae per revdaiioiiem iu
homii. 1 iii Acia Apostoloriim. Oni anteni diebus si- Asiam reversnm esse : de Tliouia vern, Evaiigeiium
mul PaschaUs ct Pentecosies baplizire solebanl ii , finsse ab iUo prwdicaium Parlhis et Medis, et Persis,
diem PaschaUsalterosolcmniorem exisiimabani unde : Hircanisque, Baciriauis, ei Indis, tenenle scilicet Orien-
et,.forsan solemnis nosiri loci disciplina xkt' £>^oyjo'^. tatenipiagam, el inierna Geuiinm penetrante ( lorige
Tertulliaiius Dein Baptismo solemniorem Puschu prw-
: oniin pr;i fereiid;i Fiecnlplii leciio, <|Ur.m sei|iiiiiiiir,
stat, cuni... passio Domtni, in qua tingimur, adimpleta Isidorianse ) : sod .|iiiiiiis, qnod magis est, Philippus
?,st...Exinde Pentecosle ordinandis lavacris loei.issiiinim, anno {'i Olandii crucitixus fueril et lapidibus obruius;
seu, nt alii legunl, lalissimum spaiiinn esl. Ac denique iino esse qiii snb .Vlelilonis Sardensis iiomine iradide-

consueliido qua uierque dies bapiisino consecrab:!-
tur, nobis videiur faisse omnium usii;ilis-ima, recepta
qnip|ie ab Ecclesiis Airicanis, secundii!» Ti;rtuliiaiii
lestiinoniuin anteallciliiiii ei de qiia discrie Siricius
in episiola decreiali ad ilimeriuni episcopiim T:irra-
conensem Sequitur, inquit, de diversis bapiizandorum
: fuisse anie principium INeroniani imperii loiige nltra
lemporibus, proul cuiqne iibiium fuerii, impfobahiiis et
emendanda confnsio. cum hoc sibi privi.lcgiinn el apnd
riiu anno secundo ab ascensione Domini ajiostoios per
orbem divisos in exlernis provinciis Evangeliuin pron.ul-
gasse , qiKuunique proiode oniiiiiini senienlia. si ii<ni
; plane eadem qu.i; hnjus sciipioris, s.illeni qiiam si-
miHiina luerit necesse esl, lioc esl, Chrisii hdem
Uomoiii lines annunlialam. Jnre ;ui injniia longnni
, .3ssei dii-(j'.iir;:re cl f|uoiisq;:e iandcn iiiii! lemporis
:

Patrol VH. 20
«;i!
PALLl BAUDRI 620

rfTvems^et neino uh.im.vu lorsan panln priidcns de- A « ILijns Tractaiiis iolervontu , tandem aiiquandr»
|iiiiie3';<.lo')i!, in r«s oti-oiir;» p-' (-1(10 i!l;i sibi iuvi- jh invcur.ilo crroro liberaniin, doS. Pelii 23 anno-
cem n.l.cr^iiiiiir, *'x.'nii>!» iiiu*», v-<;'il"«i« nosi.M-, iiic rum poniillo:itu.> (I'r.i:f,".iio ciiititmis OxiJiiii-iisis, sou
l.ni; i:iis.^l.i:)S. lil). m llisl- l-co'., f::«p. 4. colialo cuin vcriiii |iiis.>iiiii oi lovcrondi . dum vivorcl, Uxonicn-
ul.i :;» i'>ii L-ecii!.li; Orig^nes. itrn atv> "i8. i:) Mul- sis epi^C'>pi, Ji>:innis Felios, cujus , uli iuoriun
a«her?iis Jtnl;eo? ;?ecl. ilo na- saiKliias o.^ccl!eiis, el i;i paupores beiic- efl"iis:ssinia
thaMuu ; l'--.i;«l!i:'.iiti,. ,

liviMto ri!»i->;i, snl» liiieu»; ac dt-niiiu^i A-.igti-iin-.is iii li!;e;itla , auimi iii proniuvondis nioiionluis
u!iru>:(i!ic

epis.».-la ail H>?!;vc!iii'iH,<r.i.T; tx lo»esiuia

^bLli^^ivl pi'> iJHori-i ardor, jusiam sempcr a «:o vcncr:Uio;iein

(juonic J.mi s;\iis sii erijo ;\oci(.ris uosiri

acske lia]>'!L'i.mi i(a memoria i»il a;lcruuiu prccor bciio
:
oul
inciileii!, c:!i)ite Ur.in*» torlio iiicliiss adliuc tlccl.">rai!- dio'.;i.
)

ti;jin, {iro vjriii :ir>.?ruis30. « tlial he ijives of Saiui Peler's co-

Tbft aeoouni
Maaiai.':-! Donilnm. Uo coiUroversiiim.
t.lirislo, ciira niiut; l.) Uomo
cuis of ilio Fablo of liis beiiig ihere
,

Qn\n: :i!:iUiii sine dnl'io Coln-iil.iS liiiujiqne vo.^om for sivo .)nJ twonly yoars. » {Prtcfalio qiiam revercn-

lillera iii.ij"-«''"'J iiiolio;ni. S<'d id nihili. Aliciijiis dus ipse quoqiie jure. ineriiissimo episcopus Surisbu-
\»ro i!..)uieiili c>t, (iiio'] ita .V(i[/isirc tfens ile eodem rieiiiis
, Burnctus, suajolimvirnitculw tralaiioni , nec-
apui] Lii-l-ii;lii:iu oct:tiriv.i liis Vfrl<i;'! : />/^(fipM/j per duin prcesu' pra:jigi:i>at\. Qu:e fcrmo sOH;iiit
,
: Quod
pi')vinc'in disjicni \una'itiienui Edi-siiV ubirjue pome- Laclaotiiis in noc libro do B. Potri in urlioiii lioinaiii
r:iui, (achiuss cl i]>sx in uomme
tunqisiTi Dri magna el ailvKP.iii reciiat, oumem sorpoiKli ampiius poiesta-

prue i>i,:redibdia miiuniltt. SiC ev.im (innanlur qua; a toin pr.»'. idit fabuLe qiia ipsuui fio!ii;c 23 aniiis se-

noljis siijra, c<tl, fiOo. aii lnij::s coiijeclnr.s fulcimen- j

r» disso img:i!;ai!lur.
lu:n aliaia sunt Qui iHusenml Ueo strhU jacenl.
: i Eiuobiiisin ChronicoPoiri in urbem Romani ad-
_

Et per annos 2;> uxque ud vrindpin-n .'S eroniani im- vonluin roicil aiino socimdo Claudii (luaiii sonlcii- ,

vtrii. (.'.\»ii:«i;>l r:)Uo. N:«iii liuic sciiplori Jesm Cltris- tiaui secuius osi Uarouius. Sed , ut iuquit Valesius
tns po^l diem dccimam iiuicndjrntn aprilis cruciaiu'-: esl in iiolis ad E:jsei.imn !ib. n cap. iO, seiiienlia lucc

danbHX ('.eminls comidibus ; ei snli iijtioiii, commoratnH rcfelli vidouir cx .'\ciibus Aposlolorum ; ex .luibuj

cuni diicipuiis dicbua dunvtxul iU posi resnrrectiotwin, constal Poirum in .JiidaEa ac Syria sempor mansi.5sa
j;iit in ca-him rapins. Fa mde., scfui.ilutn emnttein, usqiie ad ullimum annum Agii|>p;c regis, Qni cuni
anosiott per omnm
terram dispe^si, per anno^ 2r> usrjue Ilioro.^olyuiis Potrum ia vincuia conjecissel , p:iu!o

nd pnncipinm Seroniani impcrii Kcclesi(f 1'ii.nduinenta post diviisa eum insotiuciilo juslilia , ostiiicuis esl
wiaeiunl. kU]u\y ab ar.ni leinporc q;io siil) (Jiiorutn ('.;ciareoo, ui relerl Lu(.;is. Cuin igilur aiino quarto

O^inlnoiiim consalaiu iebii» Chrisiui in coelnin re- Claudii morluus sil Agripi.:i , ut iiiter onmos ccnve-
f.eplus esl, ujijue ail priniordia priiicipalns Neroois, nit, 1'oltus .iiiio buiic iiimi.u; Uomam prolicisci noii

aiiiii ciun iiieiisibus 5 .;t a!i piot die-

latiluin siinl 2'; poiuit. Sed Aucioi Ciiroiiici Aiex^mdrini advoniuiu
n 15. Seii isi.sifr nuiucruin, ul soiet lion, romn(l;)vit. Polri in urbem IUmi;im adlmc tardius rcfort Siribit
Disiiiiyuii porro non male posi pjr mmos ib eijilio ciiim Panium venisso Hioroa'>!y:u;uu ob controvei'-
Al))eiisi.=.. ii;«bei'iue cionplura JJalnzius, nec piuvi siasrf dt circumoisioiie amio soxto Claiidii coquc ,

nioiiit:riti, a.l f.t(lein vorba, col. 505. aiino colebratuiii osse conciliuni liiorosolyuiitaiiiuh ,
ter omna proyiucluf el civiliila. Id cst , si verna- aposiolis noiidiim a so iiirioem disjor.ctis. Iluiue ex
cula M.ucroixii tvai.uio ;uHiietid.> sil , p<rr om«,;s pro- ojus seiitoniia, P(;lrus nou aiiie' aip.ium 7 Claudii
vincins et C)viir.ici imnfcii Uortiani. Nec dnbilamluin C liomam pro!<jclus csl. beoiiitio LiLiaiitius lib.de
qisiiicui (piiii i:ilVa, ctp. 2'. CVjishs tii provincias Morlibus Porscculoriim, c;ip. 2,ail Pctiijni , cum jaci
e« ciiilaici semel mi.isns de ceiisu in pmvincias el J\ero imperurti , Uomam vcnisse, qiUL o^^iiiio vero-
civiial-s iinieiii Koin.ini niisso p;iri niodo sii inlelli- similior vidctur. iNoquoenim iii ChroimKigia pontili-
g(^iidus, nec quin p.triicr, cap. 7, per coucisas in cia Ensobio magii;i li;lcs babonda ul iiircriiis osteii- .

frusla prooincia», ac propenio-

.sinqulasijut rcgiones , doiuus. Prcoslai bic Laclaiilii cilati vcri'a in medium
dim civitaies muUis prcetidibns ei pluribus o\jiciis op- alfcrre. ApObloli pcrnnnos i5, usque ad piiwipiuin
vresiin, iiilel!!gt''iil.K ijuoipn; Yenianl iir.perii Uooiani yeroniriniimpcrH, elc... Cumque jum ISero impcraret
provinciu; . rt';:!tiMi'S el civilaies. Sod ipio id iios , l'elnis Roinain advenit, e.\.c.... Ex liis viginti quin-
hic s;ino, ob amo dicla coi, noo poDSiinius non i>)8, que aimis qui ad pix'dicationem oiniiiuni aposiolo-
,

siipplere poiius cx prfoedciuib.i» omnis terux late , rum ex ;cquo perlineut, orta videiur opinio de 25
|otiucr..lo', siculi iccen* oliscrv^ibannis ; i)a «l deni- aiiuis (pii volgo iribuuntur S. Peiro in scdc Jioiua-
qii«. queo);)dini>(iuiii a|ni;l iio-tnnii Ecciesia consliluia iia, Qui Ct;iudio iiiipoiante Peirum lioiii;tm vonisse
uiio ii;0(io, c. l , sub iiiiom .eliiitcro, c. i^i, circa volimi, coguiili.ir duplicaro prtiioclionoHii i;]u» in Cr-
nieiiiiiiu, (lcbet yecipi, sic :'.pud euindeiii uno Itx o bcin, elduplcx iiom cjus cum Siinone iM:;iio coiia-
vfr omiits vrovinciax ei , altero vero ubique cmtma incn commmibci , prium quidcm tomporibus Cb.idii
in prouiricius ei ciiiiateH pio locorum n.ilura res di- ,
deiii priiK^ipatif JNeronis quod tamen a mhIIo Vole- :

veisas i.o!iiio!ent. Adrte ('(O.c lioc ipso capile, coi. 6i6, rum prodiluin , ut ait lialuzius in iioti:-. ;id Laclaii-

;i.J vocein jwuiiuin , ilcnKiiiC ool. r5r> el 635, ail liuui. flanc eliam seiitonliam luentur P;)pobrocuis
iramiotuin {\ironem} el tianslulos {duoii proplietas) in Conati! cijionico - liisuirico ad (iaialogum ve-
dicenius.
D lcrum ponlificum , ct Ludovicus Du four in obscr-
Lcclesm fundarneiita riuscriint. \i6(: oniinno cl \atioiiil)U» inss. a(l Ciironologiam poiiiilici'im qu:iS ,

L^iciHi.iii *fe;'':i . M'i* -^"P'''

'•'•'• '-^'^' cxscripsiiiius , iiiociim prosu:( Ijcncvoliiiitia commiiiiuavii. tyVagiui

ei H.iluiium col. 503, Coluiiibimi.col.SlH, lias vores. iu Crilicu \imal. iuivon. p. 59 cl -iO ad onn. Per. Vr.
jarrt yef) unpci^ne!
Cunii^ue f'cirus Fiuniai-n adve- ., Hnm, ;->'jr)6, jiiDii. oeti). l)l;i uiinam pariaccuraiione
ni(. Lii iibi lefior, locum queni coniia flaroniiun
, loctim PapobiOLii quem iii animo iiabcliat intiicas-

CJBterosque iiitionicros ei .ici iO!.'S diiiliinia» .S. l*ctri sct, JN'is Oiiiiii imllum haciemis in dicui coualu , ncc
in urhe Roma c.iihediK defeiiMocs
vene piigiiacem in cjns Appemlicibtis, pottiiuiUS ropiTii'o, iii qno
ei f.iyicimu (!ic»;re possiimus.
Har.mids emm, iii Au- i'iipcbrociu.s duplicom eamPolri in Ijrbcm profeciio-
nAliULis 'rtdaimuiri ChriSM *'*. unni. 1." Omnium , : nem coijfulcl. vcl simpi. ilcr negei. Elco!ilra, < I)j-

inquil iesUrporiiu cvrlum. e.ifihrr.lumque huOelur, jain cam igiiur, iiujuit illo p;ig. 1i!, ntim. 4, Petrum qiii-

unno secuiido ejusdrm (('iaudii) .\iiyniti l'flrnm , dem I». iitHii! voiiissc 2 aimo Clf.udii ( 'ju;e res Eusc-
cposiolorum pnncipem, venisse l[oli'r(rh. ,\t nosLcr iiiom dccepciil }, scd jr.^cv.ilonte fipud impcriiloieni
contra: 1'etrui Hofnain uduenii cutn jam Sero inipe- , {5r;ilia Suiiuuis -M.i^i mt)x ro.liiiSt- in Syri;im ,

rarel. llmcqiie ^dco post rf-pefumi vtiig,il.M)ive se-

,
ibiipio uKiiisisse <;'Jo;i(i uivin;) ridiiionitu (siMola-
mel hyc Ufjus i.'rnviri illa docltTUiii i.:»m praiiTSlaii-
,
plirasli trodimiisj, vol sua piopria spoiile iit^ruift
\ium qM?iio pouliiiciortim ludjria
.
(pi.jc paitiiii sub , Uouiam reverlit llaquo opinaii volo sub ini-
lic^rfl, paniu) iiiduare properamu'». iium aiin; ^O Uomani advoliisi.^ fiposiuii.im - clmensc
 ,

621 NOT/f. 1:'^ LIB. DE MOnTIBlJS rERSECUT, CAP. II. 622

Janu.irio ibidcm Cailicdram sibi el successoribiis suis A 1<J, quaiii ad tnodo rocilila qiiJC meii-lacii
suspicione
consiiliiisse;. » du{)lic:Uo proinde ibi loci a Papebro- non carciit. Sive dcniqiio, (tuod eisi P.ilres foiis va-
do rciri iii t]rl)eni adveniii ,
qnemadnioduni inoris riorum miracuioriim iiarrationibus (idcu! bahcre dc-
csl,r|iiin el uiroqiu; ad (tMnpoia Cl.uidii relato; imo, buerinl, s;e))ius lamcn qiiaiii par iiiit, etiani fabulosi.?
piiore osqae ad .iniMjm posicriorciliius secuiidiim ,
ac(iommodaverint , uii oadcui cxcnipla jtius satis os-
arilcio niin inferius (ni;nn ad deciinnm. IJbinain lenduiit.
ergo P;<pel)ro('.ii roiisciiSus cuin nos-lro scriplore el Yeruni onimvero, qutccuiiique deinuin ioir.iculjlnos-
Pagio iioiieiitii)us relriiin Roinani nonnisi Neronis ler dicere voliierit, Palrcs ccrlc, diim
dtibiii, sou <juis

priiicipniu venisse ? Sed in eo forsaii ex nienie Pagii maUl apcrte fabulosa, pro vcris sine iikiIo doit» ;iiu-
.igiiosci debet ,
quod quidquid Papebrociusdegemina pleclebunlur, cadem (pioque, quod decuii, (iiviniiu.';
Peiri sub Cl.>udio iii l!il)Cia profeclionc sl.ilucril, edila credcbant. iNec aiitcr dc vrro mirncuio Pctriis
non ideo Petruni RDinsn: 2f) anuis poniiliceni sedisse in Aciis, id cst posl cclobrem iila:)i p:i.uperi.e cujus-
ciiin vulgo agnovcrii, scd (juindecim lanlum, inle- dam ab uloro claudi S)iialioneio ; Viri Israclilce, qitid
grumqne adco , ul ipse lo."uliis esl decennium exor' , miramini de hac rc? am quid irilcnios ocvlos in nos ha-'
bilauli uummo viginH qnhiqueannornm subliaxent. At betis, quasi propria potcnlia vjI pietale eP,'eccriinus ui ,

si iia est , locuins ergo fiiissei paulo aliier quaiii hic umbulel ? Per fidem in nomcn Principis vitw hnnc
fecit clarissinuis J^agius. Nolam porro Baluzii ad ,
qnem conspicitis ac nostis confirmavit nomen ipsius. El
qiiam rcspicicbat, cxlal nostr.u editionis col. 503, Orosius similiier dc cuiiCiorum aposloloruri! iiii.racu-
ad ii.Tc verba per annos 25. Kl ob eanidcin longe
; , lis Pilalus... ad Tiberiuin iinpeyaiurem aique ad se-
-.

aniePagiiiiTi cdiiionciOxonieiisisel Cajitabrigicnsis : uatum rvtulil de passione et resurrectione Chrisii, con~

f Rx b«)<; loco cos rcdaiguif Bjiuzius, qui viginli " sequenlibufqnc virtnlibus, qucv vel per ipsum facta; fue-
quinque aiiiios 1'elri) assigJianl qiiibiis Ecclesiic P»o- tunl , vel per discipulos ipsius hi noniine ejus fiebanf.
iiian:v pr:vs'derel, cl cuni excussa sib; vidcrijilomiiia lino, pr;x;c:jeieris omnibustestimoniis. pra;f:itio jtiiii, sit •

fiTc stiblerfiigia co rcdacli sunt iit dupiicem Pelii

,
aiunl, Africani in Mistoriam Abdioe aposlolicam Ve- :

profeciionoio in Uoniam iiomminiscantur, unam ruin utrum magna apostoli osiendisseni prodigia i?i po-
Claudii lemporibus principalii Nerouis alteram ,
,
pulis, nn minora, v.on ha'c (ragiiiiati liuman.s sunt ad-
coiitra omnium fidem qui de ea aliquid liiieris
,
scribeuda, sed a nobis fideliter conjilendim, quia opc-
inandaruut. t ralur ea unus alque idem Domiuus Jesus Chrisius , qui
Videaniiir nunc , si quid rcstiU , Cuperus ci Co- in eis pcr bonam voinnlaiem et sensu^ purilutem iia-
lumbus siiis locis sed omiiium nia.viioc, «uaiido in
; bital.
rei verii.atciii peniuus inquirere libebil, docia mo- Converlit mullos ad justiliam. Loculio desumpl.i, ni
bcrciilc ct laboriosa clarissimi Frider. Spanbcmii de fallor, ex ista Gabriciis ad Zaciiarian! de Joiunne
temere tredila Petri iii iirbem Roniam pri)fcctione Baptisla , ut convertat... incredulos, vel, ul aisi ina-
disseilaiio ucc non iliuslris Salmasii iraclalus do
, luiil, rebelles ad pru.dentiam jnsionm. Ijude et crunt
Primatii Pctri. fortassis qui prinio iniuilu censcafU jniii/u/?). nil hic
Peirns Romam adrenit. Yide de eo Pctri advenlii esse iiliud quam eajn ijisani jusiorum prndcnt.iam.
Scaligeruni ;id Novum Tcslamenliim. Tollius- — Sed meiius procul nuno jusium nomiiu^
«iubio quid
S'"al!geri locus esl ad isuMn .loli. xviii , 31 ; "ji/--iv oO/. itiiciligorc opovteat,doccl ex Lacianlio ci Sulpicio
e^jTTtv K7T0ZT£i-j«r. ovo£v«. libi mirum qiianla mjh Soveio Biiluzius., col. 303.
diLiiim coufidoiilia , scd s-^^rrj/Jx et sagacitase vir Q hcoquc icmplum jidele, eic. Hoe csl Ciirisiianorimi
suiiiiiius, cui niiiifiuam noster innouier.it, id ip.suii) corpiis. EdilioOxou. ci Cant. Optime.
fere lolidem vcrbis , quo.l ii!).>ler olim dicturus crai, Q:in road Neroneiii dehia. iia iiio agit Lacianiiii.s,
occupaverit s;ib !iiicm in bunc moijum A Chrisii j.'t : ut ijonam in co fidem desidcrcm. Longe enim a!i;i
coiliim receptu ad qunrtum anmim Neronin cerlo cer- r.itiofuit qiiam qua' iiio ;!iferlur. Fac.ia^narmjiie per-
lius est Pelnun Ronicini uon venisse, sccuti^i ul iiiconsii; iirbis iuvidia in Christianos deri-
Et cdiiis tjuibv.sdummiraculis qua vir!n!e ipsiMs Del, varctiir. Scd nec lenipira coiigruuul : imo, ui p;!ucis
diUa sibiub eo poiesiate fuciebai. .^k>lius ante onmia dicain, manifeslc b.ec falsa siirii. TGi.uuti. — Rccle
cum Aboeiisi ediiione distiuxcris, el cdilts qnihn.sdam saiie, quibus Cornclius Tijcilus cl Siiipitiiis Sevcrus
jiiiraculii qmv vinulc ipsius Dei, dala sibi ab eo po- lccli lueiiiit, visique magni, aut auclores , ad soli
leslaie, faciebat.... Qu..c bic auieni sccundo ioco de- quo5 iiceat alieiulere T;!c:tus cnim ue Romtc inccn-
beant niiracula iiUcHig! , ingenuc dicara, non mibi dio ad annum Ij. C. 717, qiioC. Lecauius ct M. f.ici-
cowi,i;U. Sive q^wa quidqnid Arnobius, Sulpiciu.s Se- nius consulos caiit, dissorcus Sed non ope humana, :

verus, Ccorgiuii Mciocliila, ali|!ic alii, de Pelri mi- in((u;t, non lariiitiombus prir.cipis , aul Deuni placa-
raeulis apiu! floinaims pilraiis spcciaiim rceilenl v.icntis derrdebal infamiu. quin jussum incendium crc-
nosicr ad iii! lale sed de «juii)usdam taiituiii
dcscendal ; derehtr. Ergo abolendo rumori' ISero suhdidit reos, el
mciniiierit gcneraiiiii, cdilis quibusdam miraculis qua^siiissimis poenis a/fccit quos pcr ftagiiia inrisos vul-
Sive posica, (piouiam dum Arnobius et Snlpicius gus Christinuos o.ppeUabat. Paritjuc modo Suipiciiis
Scverus nonnisi Simonis Magi de coelo in lerram , !revi;ri!S Abuudantc jam Chrislianorum multilvdine .
:

ormu Dcum Pelro, vcletiam Paulo, prcecipilati, men- nccldit ut Roina ince/tdio conftagrarct, Nerone aotld
tii'm;ii! facitml , adjieil exerle Ccoigius Mclociiila D Autium constiiuto. Sed opinio omnium invidiam iiiccH'
fiiisse in rjits prKsiigiuwris vcslibuio canent catence al- dii in principeni retorqncbat, credeba:uri;uc itupcraior
liyalum (jn\ 'juosvis ad dominum injnssu intrantes da- gloriam inncvaudu: urbis qaccsisse. Neque uUa re effi-
voraret : voluissc autem aliquando Pelrum ad Simoneni ciebal quin nb eo jussum incendiuin putaretiir. Igiiur
Mufjunt adirc: luncque jussisse cani, ut prior iiitraret, vertit incidioni in CiirisliariOS, actceque ia iuno.rivs cru-.
et voce Itununia Motfni.co de Petro pvo fimbns slanta delissima: qawstiones ,
qntn et novm mortes excogitalrr.
uuuc!uret:id vcro coulcstim focluin fuisse a cnae, cunc- ( ferarum tergis contecti twiialu canum intcnrcnt,
i>i ,

tis qui in wdibw^ eraiii obbiupefuclis. Sive lertio , Mulli erucibus ufft.xi, aut flanima usii : pkrique in id
quia ciim i:iH rniracula f:ilsul.im iiierc re.ioIcaiU rescrviiii, tu Cum dr.fcissel dics in usum tiociaini lu'
(unde et primsiii! doclissimus Cuperus fabniani '\r\\v.\, mini'y nrercntur). Ihic initio in Christianos twviri ccep-
lainetsi aliero prob.ibilius, appcllibil), Ciirisi.us auicn» ium.. Pa igitur anilio. Scd vcl iiidc priino pius saiis
niiracula loni^e Jilius naturiie promisib.jcl <^i!iliim iri Ii;|iu:lCorncjiuin Tacitiimc, Suipiciuus Savcrum non
per apostolos, qu:!i-(pie illi adeo edideniiit ioiy {\\\.t , e.-.se in hiic neg;)t;o nisi pro uuo el co.ieni liouiine

et Paire» cdila csse ah .npostolis (redideruiit, sicut numeianiios, quod quue iu Snlpicii > orbis uncinuiis
vcl ex eoruin iiOiiiiliis et coimiiontisriis ad Acl;i ajOO- inclusiimis, Siugala toiidem fere syil;\b!s apud T?ci-
slolorum liquol iidcireo, inquam, adiuoduiTi possii>iie tum, posi illa iw.ii c.v ejos Aiihiiiibus descripsimus,
sil, Ceciliuin nosirum lespe.xisse polius nd aliqua me- leg;;!itur; quod idieo antc omnia observatum voiu-
lioris aol« iniracula tamquam Uoniie per Petruai fac- iiius, ne quis nos nunc leinporis propier <>lri«Tn!]ue
 m fAVU UAUDRI m
gcinint pio|.iie cro.lal nnrliui;aio prenii, iun\ iMiiiM. \ <7TCiV V.'XC/~-JCif,Ttt.'irii EffTJ^OyjTi/V V.-/r'>')l. O"0l'll"l lOOdo
1'oslea v»MO, si in;i\iiu • jriMJiiiia uig- lemnr , ccMie vorsiiMiciii s»l idoncam ox Hicrdiiyino dcscrihoha-
aRnosiCfl, scio. ipsc Toliius iiniHinain i>iiiiiis>o lnino iiiiis. aiiiem Eccl''si:islie;i 'E-ji^Ei '5i apx
Iii Histiiria ,

aiictorem in ni>l"riain Sicrani Siiliiicii Si^vtMi inci- Tot,- r«Tt... id est, iiitorjrclaiile Heiiiicii Valesio ,
« Verim» hoc umim
dere, e;unnuei lfg'.-ro. Qunl il:»V (>nia niMnpi' ipscimu ailinic iili docr.it qiiod ciel(M'is

ToUiiis Ijoc «',niil<|irnt o>l nperi^ uiiiipie l/icl.iniio acl- ejiis in litulis adserilicrctnr , iil scilicot primii; Uo-

scribii,nec ij-.nnai qiio UMiipiMC fiit rii cn^criplmn ,

niaiioriim iiiipcr;itoriim liostis chrislian;o. religionis
nimiruin, ciiin noiuliin» Liciiiius s;uviri> co;pis.sel iii dicerilnr fuissc... Sic igitiir oinnium dixiiii Nuniinis
Chrisii;\n'is. id (pi'>il :ii;no (lonuiin arc niviiiysii 3-iO hosiium pri.iiccps cl aiilosigMamis Nto iii i|Kos iipo-
a"j;ress'is c.nI : iicc (pnuisqiio p:iriler L;ic!aiiliii8 ;i!la- Slidos s.cviii I , al)S(pie ulla ilerum inceuilii coiiiine-

lein proiluxcrit. iioc csl ;i(l luruiin cir-

:«l suniiiiiiiii iiioraiiiinc, uiidc isia Ni^roiiis perseciiiio e.\arseril.

ciier 3"26 : nfc iH.SMOino posl qiicin (leliniie aiiiinin

.
Prailerca (juid Orosiiis, qnein utiinsqlie cladis
,

Uislori.iin siiani Siilpicius Sivcnis ;i!)solveril, iil csl ciim llieionymn, ct eodeiu quoipie, qno Hleroiiymiis.
nou anlc (piailrinj,'eiilesiniuin, coiisiilil)is Siiliconc cl ordiiic, mcniiouem fecisse , ccrlnm osl ? An ei Ncro
Auicliano, (icidginla rerine ani.is po^l iinuiein Lac- ad perscipieiido-i lidolcs, iil iiiceiiS;e IWhis invidia
iii Chrislian 'S icloripiereiiir, prornpii? Minimc gen-
lanlii. Sicqiie luilla hacieiiusin nosiroScriplore mala
fides. tiiim sieut omiiihus, qnihiis vol seinel capiit sopti-
,

De Tacito aiitim, ipii snh x\(lri.ino priiicipe .\iina- niiiiii liiiri septioii fiierii lecluin oonstahit; uhi ,

les snos exiiralial, n;e iiiuni leg.Te polnit mistcr f.e- netnpc Orosius posi longam Neronianoruin facino-
cilius. Scil qnid, si eiim lamen niinqu;iin viilcril aut riim cmiinerationem (el in quorinn extrcmo agininc
lei,'erilqui(leni. veiiiin ojiH,cum oporlull. noii memi- urbis Homa; incendium aiilo oiiinia tuin impcrnla se- ,

nerit? aul eliain lcgcrit, prolienne illiiis nieinioerit, natui vis in^jens sestertium ad expensas mox plurimo- ,

quando ea dc (piibns asiilnr scribercl , veriiin aiins rum Senatomm spoliatio deliinc oinnium negoliaio- ,

sequi malucril aiiclores? Aii, qnidqnid cx islis iriliu^ rnm e.rpilatio , proxiine aiiiem permuliorum ex iisdcm
dicaliir, jnre lantlcm liona (ides de-icieiahiliir iii iios- senntoribus ccvdes, dein (wrro iutegri ferc cquestris ordi-
Iro, aul manil>sie falsa eriml qiii; hic loci legimlnr? uis deslilutio, ac deniqiie matris. fratris, iororis, ii.toris

Prolecli» di\erii cmii viro dorto qiii volol , mihi, ul parricidia, ca'terorumque omnium cognatorum et pro-
res e>se video, rcligio est. Priinum enim Siieloiiins , piiK/Konirn /n/iM/a(io Cdinpareni el reconscnliir ) sia-
scriptor aiqnc. ac (piisqu;iin arms gravis ct idoiiciis , lim siihjiiii.^it : Auxit lianc molein facinorum cjus te-

jla incensain fuisse a Ncruno mhcin Roinam,cl (liris- tnerilas impict'ilis in Deum. Nnm priinus Roma; Cliris-
tiaiios siili eo ptMsccuiioiiem p:i>sos csse cdminemo- liaiios siippliiii.-i et monibus affccit , ac per omnes pro-
ravil, utnoi» modo noii iilriusqne evciilns nu nlioiiciii viiicias piiripcrsrcuiioue excrucinri impirnvit ; ipsum
feceril coiijuncliin in nno entlcmqiie c:ipitc, vcl prio- quoqne nomen exlirpare coiintus , beutissimos Cliristi
ris uVi.iue eventi :ili(uhi a:;lc poslerius, et t.-.inqiiiim apo.-itolos , Pclriim cruce, Paulum gladio occidit;
ejus qnod posteriori occasioiicni pra-hnerii, ut contra Orosio proiiiili; toiaiii (^liristiaiiorinn per.scculioiiis
piislcriiiris c;>piie dccimo sexio im ininnril in huiic caiisam ciilpaiiKpie ila apeite soli iNeronis in Deum
niodnm : Afflicti supplielnClnisiiani, (fenus liominum ex rcrum serie, (ju;iiu
impietiii :ibsignaiiic, ut si qiiis

superstilionii nov(e nc waleficm; prioris vero capite conficore vcllel (iliristiaiios

P'>sl iliiim cxliihiiinius, ,

demnni iricesimo ociavo. Iiis vorhis Sed nec populo iiiisse s(;cu!i(Jiim Orosiiim ad verleiidam in eos com-
:

aui moenibiis palriw perpercit. Dicenie quodam in ser Q hust:n Urhis inviiliain a Ncione vexaios, posset idein
mone commimi. simili, iino mclioii jnre, illuc qiioque Neroiiis p;ir-
ricidia tralu-re dc quihiis scilicet propior in dicta ;

Orosii TTcpuo-ri inenlio fit.

Jmo, inquii, iy.w ^-Iv-ro», planeque ila fecit : namquasi Adhiec , (Imn de causa proptor quam Nero Clnis- ,

tianos perscciitiis cst Tacitus et Orosius a se invi-

offemus defornutale vrlcrum cedificiorum , el nngustiis ,

flexuriaque vicoruni, iiiiendil urbem tam pnlam, et iiiiic ccm taiii divcrsi aheiint alio cliam Pseudo-Hege- ,

deniceps, Siicionio, nt hreviler dicam, ne laiililliiltim sippus lectores snos duiil, Neroiiein qnippe idcirco
quidem innnenle in alieriiiro loco Cliri.siianorum adversus Cliristianos insurre.visse Iradens qiiod Pe-
,
,

persecmionem nalain esse cx illa Uoma; conflagra- trus et Puulus , Chrislianorum doctores , virtute suo-
ruin operuni ISeronem sibi adversuin fecisseni ; lioc
lione ; sed tradente sojmn goncraliter in primo,
Christiauos (ifflictos fuis-ie sub Serone ul liominiim est ut poslea loqiiiiur, Simonem Magum imperatori
,
,

genns novce r.c nialeficw, si Uiis placel. iupersiilionis. tililem el reipabliccc necessarium , suslulissenl.

Deiiido, (piamquam iii Laiiiio Euschii , vel poiius Posireino, qnod magis esi , e Tlieodoro Meto-
Ilicroiivmi Chronico, uler(|iie casns divcrso ordine chila , Neio longs ctiaip anle Roma; incondium
reciietur . inccndium taiiien Hicronymiis liaud alio (^hristianos fuorat iiiS(!Claiiis. Accidit enim ea dades

refert, qnam ad annitni 10 Ncronis hac iiolula .'Ve/o, C. Licanio e.l M. Licinio consulibus , ait Tacitiis, quo
;

VI simililudinem Trojcj ardenlis inspicerct , plurinuim tiinpore , nioncnle Suelonio Noro animm oeiatis ,

pariem Homance nrbis incendit. Cl»ri>tiaiioiniii vero agcbat 27. Alqui secuiidum Thcodorum Metochi- ,

per.--oculitinem qiKil spociai, ilhim ad aiiniim deimim l'jm , pnst Clnudium Nero... imperium ii annos lc-
*^ niiil. El liic impurissinius i~Crj ficet tii/.x /.xi l^^zrv. uv,
cjusdem Neriniis i i, ha.^qnendeo simplicissim nar- i

ralione posleriiali tiadit:iiii reperiiniis 1'rimus A'no TTf WTO? ToO Si.f,>yy.o'j ^',o|aTo, aunos !>eplemdecim natus ,
:

super on:nin scelcrasun eliam peniTulionim inier Cliris- primus persecuiinnem inchoavit. Nec qiiisiiu;im lamen
tinnos fatfTt. in qua Pelrus el 1'uulus i;lorii)si'. Rmmeoc- ii;icle:iiis ipiod iiovcrim, bon;im (loriiin omnimn G- ,

cubuerwu : ui maoir. si'» Hieriniyiiius incciidium el doiii (Siieionii diro, Kusehii , Hiernnymi , Oro«ii , el

persccutionefn laniftnam res plai e ili>jiiiicias rclule- sic de c:oieris) (iesiderare se in hoc negotio testatus

jil, .oua» lae iinllnm li;ihiiisse ad so inviccm c:»us:i! et csl.

effcciiiitTyETtvexistim^irei. Qiiod mclius tarnen liand QiiiC cnm iln sint, absil ut eam magis huic Auc-

diibie iiiientgiMnus. nos jam a Latii o, ut Ita pergam

.<;! loii dcesso snspiciri velimiis , mulioqiie niiniis affir-

dicere , llicr"iiyivii ('hronico ad Gnociiin Kiisohii iii:irc; qii.iinqnam (iori qiiidein facilc queat nt non

Chronicon, vel cjiisdein ciiam Lnschii HisKirinni Ec- in:ila (iiio inalas inerces ab ahis acceperil , easdem-

closia^-tic^im , in qna fi)i>se eiim accuraliorcm (lunm quo postoa uii horias in hoc ip.so opere exposucril.
,

- Qiiid pliira? Dcliros et deliramentn ipscmel slreiiue

in Cltrriiico viii exiini:i: crudilioiiis n^n injiiria |)r<
,

nuiiciant. conti;lcriiii»s, so ins qiiippc Noroiiiaii;(; cxplodit siih lihCiii liiijus capitis. El iiiilio qiiiiii|ua-
per<;cciili'»Mis iiiontioiiem in Clironico primiiin his gcsiini secniidi Qu(V ownia iiniuil, sccundum fidem : ,

verhis re|iertiiri Ni'o'->v Jri 7:«7t to?? «a'.yriv.«7tv e/.\)r'j\J

:
scieniium loquor, (el) ita ut gestn sunl mnndiindn lil-
teris crcdidi ne aul memoria tanlnrv.m rcyum inlcri—
Tov TrcCjT'.'^ v.o.~v. /'i(/'.^Tiav&/v iviOii^arc» oi.n/^uvj , trjiv.v. ,

Uirooi /.'/ D91.VA0; 0'! (tdizctxoi «rroffTo/.^^t T-J) vrreo Xo'.- rct , aul si (jui^ hisloriam scribcre voUiissei , non cor-
 ,, ;

C2{J NOT;E IN LIB. DE MORTIBUS PERSECUT. CAP. II. 626

ruitiperet verilatem, vel peccata ittorum adversum A pitim el sacrilegmn ,
qun&i dictis insigniter nocentem,
Deum, vel jvdlciam Dei (idveisus illos reiiceiido. Ec- imligilal. Lege iiiodo :

(\u\s vero i!ioli<>r;i boii:i' fiilei iiidicia iii ullo Auclore

De piscibus b»jams,
reqiiiiai?
Bajaiio procul a lacu monemus,
non coiigruunt, instat vir ciarissi-
Aiciiiiii tciiipora
Piscalof, fiige, tie iioeeus rocedas.
miis. Esio vero, iiKjuio ego. Nuin id perpeiuo cer-
Sacrispi,scil)us lise tiatanlur und;e ,
lum el iridubilaliiiii esl argunieiituin in:d;i! (iii«:i nec ,
Qui iioruiii diip.iiiHun, (n;\nu!in|iie lambuat
quoiultique eli.uii noii vnlunlnri;»; c>.-jiT-:opmi7.gl Oni- Illatn, qua tiiltil csl iii orbe iii;i.jus.

iiino.liiuid iiiinus piislerioris, (]ti:ini prions. Sod QuiiJ, qiioil iioiniiu liabpul cl aci niagislri
pneieie:» non convenire tenipora, cuv d;ibiinns? cum
» Vocein qiiisqtie sui venii citaliis.
ne quidem qiiid isla sibi velii obj<:ciio divinemus Hocquondaiii Lyhisiinprobus profundo
el iitd.; alias videaiiiur n 'n inale conijruere , (|iio(l
Dum pr;cdatn calaino IremtMile ducit,
Raptis luminilnis ropeule caecus
qu;c hc qtialuor ad doctrin;in> lemporum-perlinenli;)
Captum nuii rioiuil videre piscem,
a noslro CL'Cilio ponunttir (Pelrum, (|iiandi) jain Nero Et.niiuc s.icriiegos perosus hamos,
imperabat, Roinam venisse ; euindem posiea inUltos Bajanos sedei a J lauus rogator.
ibi adjustitiam coiiverlisse; Ncronemdeinde priiiium At tu, dum potes, innocens recede,
omiiium post Ecclesiam seinel consiiiiilam perseciilum J.tctis si!ii|'licibus cibis in uiidas,

esse Dei Servos ; denique servos Doi Peirinn et Pauliim El jiisces venerarcdedicatos.
fiiisse Neronis jussii in ea perseculione interemptos), (Marl,, Ep. lib. iv, ep, oO.)
haud soluin isto pacio inter se cohxTeanl quolquol
siini, vcriim singnla insuper talia sint ul nulium B Quare sint igilur qiioque, c. l : Nocenles aninue, quas,
qui juslos excarnificaverunt, coeleslibus plagisel cruciu'
cx iis lilii aniio ccrlo alligetur ab aucloro , possinl-
libusmeiitis profudcrunt, aninvc iinpiae et nefari.e quse,
qiie adeo, servala dicli ordinis ralioiie, tani beiie ,
nec verum Di;um, irc ejus servos veneratiie siut
si sii o()us, ciiin lioc ,
qu.Tin ciim illo .inno connecli,
itemqui!, c. xlix :.Nocens spirilus (juem Maximinus
id csl, verbi giaiia, Peiri iii urbem Ilomam adven-
delesiabili moriis generc cfflavit, spirilus impius et sa-
Ins cuin .iimo 4 iinperii Neronis si a Ctiristi in coe-
,

criiegus.
lum receptu ud (jUdrlitm uiiiium Neronis cerio cerlius
Excidendum. Editio Oxoniensis et Canl., excinden-
sii Petritm Roniani non venisse , (\\i(>d oliin poneltat
,
dum. Sed sl;ire inanubcripli codicis lectio oplime
Josephiis Scaliger; tiinc qnipfie Pelriis belle hiiic
poicst. Vide Colunibuiii, coi. 394.
Scripiori cuin jain Nero iniperaret, llomam adve-
,
Delendamque justitiain. Quid jam nosler proprio
iierii, vel cuin primo uiiqiie Neroiiiani imperii, si se-
per jtistiliam inielligat interpret;iiur capite sdqiieiili
cuiidiiin recentissiiiiam !';igii seiileiili.iiii, pnw?(sPe/n
his verbis Posiquaiii vcri) ad perseqnendvm juslutn
:
in urbe lioma sedentis annus cuin prinio imperoniis
populum, elc, (|uin et islis capitis iv Exlitil post :
PJeronis inclioondus est quia tunc (luoque egregie a ,
annos plurimos execrabile aniinul Decius, qui vtxaret
iiosiro ; Cum jam Pelrus lioinam
i\ero iiiiperaret ,
Ecclcsiam. Quis enim jusliiiam, nisi mulus, persequa-
advenil , scripltim lii^ril. Uno igiliir verbo, ni. exeiii-
tur ? Jusiitia iiaque liic loci Ecclesia est, seti jusius
pli c.TUSa , ItiCe meridiaiia claiiiis oslcitdalur, Pelruin
populns, (luein el niox, hoc ipso c;ipi!e, popittum Dei
nunquam fuisse Ronice , qiiod non videtur contendoie
et servos Dei appellari videliis. Nortinl. rlieloruin filii,
Tolliiis , vel nullam unquam exiitisse sub Nerone per-
qiia orattonis ligiir;) scelns \)ro sceleslo lioinine, et s\-
secutioiiein , quod Tollitis non negat, aut Petruin et
Q ntili;) sexcenla i)tii)iidie iii i|iiil)usvis aiicloriiiusofien-
Paulum nunqnam csse sub illa mariyrio affeclos, (|Uod
d;inlur. Sed hic quidem vix ulltim, opinor, isio Pe-
a ncniiiie , opinor, polesi probari , tenipora , meo
tri exeinplo aiUius esl C^rlosnovos ac lerram novam
:
jiidicio, congriieiu seinper liic iod quanluin satis
,
secundum promissum ejiis expeciamua^iii qiiibusjusli-
cst.
li'i habiiiil; qiiipjie ciun ibi (|UO(|uc iitsiilia, iit verba
Damnata velustate. Non ul veiustaie simpljciler, et,
j.iceiil, iiil aliiid sil quam justus Dei populas. \i niiiic
quod aiunt sine .Kldiio Sfd ut vetuslale erroris
, :
ubinaiii, si noiicoiisiiinnviiarn, lentalam ^allem fuisse
quoniodo iocutus est alicubi S. CyprianiiS. Aiqne ita
dicemus isiiusmodi j/(s/(/iVEde!elioiieni aNetone? Aii
s;eciilo Majores niKSlri, daninata vclusiate
siiperiori
Roino' solitiii, ciini (ioctissiino Dodwello iu disserta-
errorum Ecclesice Roiiiaiid' ad eanip^c religionem ,
lionibiis Cyprianic^s? .\iit ntim vcro nbique per ini-
«oi'«m de qiia inodo iiosur Cecilius, iransiveruiit.
,
periuin roinannni, cuiii criidilis.-inio pariler PiJigio, iit
Eant ergo, qui nos iMajoiesve noairos dminasse vc-
stia Annaliuin B;ii()iii:iiioiiiiii ciilica''' Oiiiiiiuo, qtiiii
lustalcni cl:iniilant. H:il)enius, (|uouini exeiii|)lo,
noster, ex Pagii senienlia, K6i(7/(e ver omnes imperii
plaudeniibusque purioris Ecclesi;c Paiiilius, glorie-
roniani provincias dicere voltienl non dubiiainus ;
inur essi! Novaioics, Nov;iioriiiiive liJii *.
ob haiic scilicel or.ilionis serieiii : Qun re nd Nero-
Vt crat execrabilis Inrannus. Sic cap. iv exe' ,
nem delatn, cnm animndvcrteret, non modo Ronice. sed
crabile nniiiud Decius, de iinperalore Decio.
ubique quotidie magiunn mullitudinem deficere a cultu
Ac noceiis. K\\ leve iiunc qiiidem, lioc cpiliielo
,
idolorum, et ad rcliijioiumi novum, damnata vetustute,
sigiiificari j;ini inonuiinus; nec imtneriio, liccal di-
trnnsire, ut erat exicynbitis uc nocens tyrannus, pro"
cerc. Nam tyranno , ei omnjum
|uan lyranno
pi;ctei<|uam omnium n.iie
forte ^,-;-,,,, ^^ excidendum ccekste lemplum,delendamque
tyraimorum niax.mo Neroni iribuiiur,_ pr.«cedu de ^
j^
.„^,,.^.^„^ ^^,,^j ^„j„^ .en.iium exciden.lum vide.iile-
eodeni elogiiiin ;i!ieriuii e.Vi'crab!lis , id est omniurn
btiit iVeroiii tienipltiui Cfcleste. (Ielend:iiiue jtisiitia,
elogioriini odiosissiiniini. Etden^que : Nec lanien, ait
quam ubi ncigiiain qitoiidi<- niiiliiludinem aculiuido-
Ciccro , ul lioc fugiendum esl ( ebquentiam scilicet
lonim deliceie intelligebal, cl ad religionem novain,
ad boiiorum pesteni pt^riiiciemque convertere) , item lia-
damnata vclusl;ite, Iran-ire ? Aliiui, sccundnm no-
bendum est rcti^ioni , nocenleni aliquando , modo ne
slrum, Nero id nou nwilo Rom^, sed ubique (jiiotidie
nefarinm inipiuniqne, defendere. Quo ex loco cuni
accidere animadverlebat. Et ubiqne igiiiir, non Romae
noceiUem (luando.iue de nefario et inipio apud Roina-
taniuni Nero, sei unduin eumdem, prosilivii per sua
nos dictuni esse, nemo iton videai, et apud nosiriim
edicla, el per pncfectos ad deiend;iin jusiitiam.
loties jii/D/j, impicc manus , sacrilegi , et siinilia de
I Sed enim, inquil Dodwellus, non aliorum certe
Persecutoi ibus occurranl , qiiid cbirius qiiaui hic t6
clirislianorum illa potuit esse pcrsccutio (|uam eo-
nocens iJem csse alque nefarius , impius, sacrilegus?
rum qui Romae versarenlur. Nam ulcuimiue iniquos
Eii tamen , quominus dubites, elegiiulissimum Mar-
perseculores existimemus, (jui Roma aberant, in illos
lialis epigramma ubi aperlissime eadem vox im-
,
nulla eral vel specie tenus verisimilis laiio ciir in"
teniaretur urbis incendium. Aliam ila(|ue pcr.secutio-
Ergo, fatentibus
'
Novatores sutilellNovalorum (ilii.
ipsis,
Prasians Ecclesise apologia relii*io Cliristi semel
loiiiaiiffi
nem comniii)iscanlur necesse est quani illain, cu-
couKiituta, erroris essenliuliler nescia, novilaiem ia fide jiis meminil Tacitns, si qiios alios pra;ter quani Romcu
seinper darauavit cliristianos in ea passus comminiscunlur, Al quo
c:7 PAl'IJ «ADDUI m
i':-ii!» (aiiilem iiloneo tesiimonio fuisse cftiilirma- A snl;» : « Qiioi^ iiii»riyrium,aii, annnM^qHcntirooU^i;
ItUtll. I idoo [110 pcrs 'oiiiio, qii.w hoc anno lioma; coipit, in-
Vemui ec(;e, nl Irnc niori'o cxordiir. pn;c Piigins lr;i illnl ieii!|pii« iit alia.^ provinci;is propa{<;ila : ni,
ad isla nnperrim.; n^siKindoril •
t DoiInsoIIus, iniinil, q.iod veri'-iiiii!iiis, cdieluin iu onines slatim provin-
iiiun II , iiM5io i,') , Disscrtalionis ('\|»riine:c W, ti:is niissiini fiicril. >

agnojcit iniiiltMn ingpiiieiu iiiuliitiulinMn iii per.secu- Ei nns jam, iii dc nostro ipuu|ue aliquid cunctis
lioiit" Neroni.Mi.i pa«sani , sed eoniin innluni cliris- isiis addainiis (i|uatenus iiimir'>iu validc confirmaiit,
ti:iiioriin> q'ii Ronir versabanuir ; ciini i|ui Roina Neronsm :id cxi ideudiim ubii.o Dci pnpiiUim proru-
alier.iiil in spccio lcniis verisi-
illos n'ilb Ossel vel pisse), iiico miniis iiaboie Dodwoilum, qu;i: iis rcge-
niilis i;\tlo fuv nilenlarelur urbis inceiuliuin. Sed ral, ariiitramiir, (juod, duin piiguai, tiij//"iu vel spccie
lovi-. l!:»*t ralio. Neio <iiiipi»o, linn vero fliritli;iiii, tenus verisimilcin fuissc ralioucui cur Clirifliniii, qui
aiirliir inci^ndil ; iiK-onue fdiilnm non tanlinn ad Roina aberimt, uibis inccndio niv/HeroUKr, secine iiie
clirisii.inos Uoiu.x' ;igpiiic> vexaiuinp, scd :id iinivcr- ob T;»cili :iuctori 1.11610 pniiit, primo id iiicondii No-
saui .seriau» per unp.Tiiiin rcinaiiiun :ilt'>ltiul.iin ronianoB Clirisiiaiioriim perseculioni pr;iivisse, do-
einissiiiii, ui c.\ lii» de Morlibiis per-
L;iclanlii, lib. inde auiem eideiii simul vexationi occ;>sionem dc-
sccuiorn;u , r. i, vorbis inlelligiuiiis C.um anhuad- : disse. Al praDlerqu.ini iinjus si riptoris bypollieses
verieril (iNero) tton modo Roww, sed ubique (juoiidie nianiresto :ib illis Tacili divcrs.c suiii, (niilia quiiIo
magiiutit wnUiliidincrn deficere a chIIh idolorum.. pro- anle e Suetonio, llieronymo, Orosio, aique alii.s, ad-
sil'Vil iid erciudendum ctr!e$ie templinn, cic. H.v.c ita- duxiniui, qux vel Neruiiis perseculioncm incendio
«juc persociilio uo;! l!tcu!i<, shI iinivcrs:ilis fuil. Noc anleriorem faciuut vel posteriurem quidem, sed
,

rererl, quod Taciius de iis qn.-e in provinciis adver- B quam ab illo ortain uon diciml Et, ut maxime an-
sus cIirisli:iiio.i; scrmoiiein non b;\beal, cum
gest.« teriorem fuisse noit conicndamiis, liatid videmus,
Suetoniiis 10, poisecutioiiem ad ur-
in Ncrono, c. faleor, quinam piilcbre ei perspicue osiendore quis-
l)cm Roruani nnii rcslring:U. Affecti suppi>cii$ Chri- quam v:deat, impossibile esse, nl posl Komx inceit-
siiiiiu.geniis unminum supers.iiiiouii novce ac vudeficar, sionem Nero (ideles ubii|uc per imperium romanuni
inquii, Siieloniiis. > ll:«c ergo cl loiidem vcrbis Pa- solo eliri^tiaitismi nomine fueril perscculus aiil si ;

giiis iii dicta Criiica, suo loco. iion solo. llomas landem ut incendii rco«, |iropier
Iinnio, oiim siibjcctarn iuscriptioiicni Grulerus in- Tacili lostimoniiim, ubique vero. et re nala, tam-
ter aiios, el Jo.^-jplius Sc:»iiger, ip^c lamen di', cjiis qmm homiiiei maleftce superstilioni addi.:tos, propier
sinooriialc dimilaus, pro«ii!eriiit, eamdemqiic illc iii al;a alioriim loca, licel reapse ulrius'iuc culpK in-
riiinis p.igi M;irqne>i:e, in Lusiiania, liic vcro in His- sonles, Prorsus iili Snsis M;iidoc.haeum ob ncglectuin
paiiia, toco Pisverg:c vocato, exiare mouuerinl : $alutationis officiuin, omties auiem Juda^os, occasioiie
daia, per ceiitum et viginli scpiem provincias im-
NBKO.NT CL. C.\:9.
perii Assuoriani lamfiunm hominum ncniouem, qui le-
AVG. rONT. MIX. gps ab omiiiHm getilium legibus alieiias habcrenl, tie-
OH. CBOVlNC. 1,.\TII0:\1J1.
qiic regiis purerenl eUictis, Araan Aftsueri nomiue dc-
LT. niS. QlJl .NOVAM
cjovorat interliei.
Or.NERJ. IIVM. SVIF.R
Ni)tamlu!0 sodtilo, qtiod siiperesl, nostrum quidsin
STlTlii.V. IM-.Vl.CAB.
deNetoiie, Prosilicit ad excideridim coelesle tcmplum,
pviuaTAn;
(] dekndamquc iHgiiiiam, dicere; nciiliquam vero, exci-
velut Sc;iliger edioii: dii, \el dg/ei'». Voluit eiiim reveru cxcidore ct dc-
lere. Inio, ul cum Oros'0 loqiiar, ipxum quoijus uo-
NtRO.M CLAVDIO
men exliipare conaius : scd frusira; qu;?? ul soik post-
C.VSAP.l AVG.
ca Diocletiaiii, nisi .'lUuui fortassis linom Noro in illa
lONT. .M.VV. OB
asseculus sit Provincia. do, »|ii;» allataj iuperius in-
PROVl.Ni.IAM LA-
scriplioiics meniinerunl. Yideani qui nuperrinio iiii-
TKOMI<VS r.T HIS
inismaliliijs el similibus iiiscripiionibtis de //temj,
OM NOVAM GE-
quaiti vucaiit, e.TM';i£<({ gloriali suiit, antton iucassum
SER: H'.MANO
quoquc ad excidendum coelesie toinp.ium prosilivo-
SVPFRSriTIOriF.M
riiil.
nCVLCARANT '
Et primus omnium (Nero) penecuius Dei servos.
pvrcatam. Rotunde dicaiu. Nil minus verum, si rcs ipsa spccic-

ragiii.4 s,up.'rioribi»s conlia Dodwelliim argiimcntis tttr, ct ad sitigiilaria, qualia liic scriptur snlijicit,

non c.nntontiis, liaud simpliciler pr:Rtoroa Scaligcri cxempla attendamiis. Cur illi criim Nero primtis om-
dc dicla inscriplionc (|id>it:«tionoiii in co vanitali;, ar- nium, tion dico ciim Eusebio imperHlorutu, nan» id
iio.s!er nubpiam addidil, vol iiinuit sed primus oui-
giicrc, qund nnli.im plano Scaligcr sii;t sibpi ioiiis ;

ratinncm in mcdium ailuloril ; sed coiiloiid'ri' si- nium einipliiilcr, adcoijue /ioiji?««ih, Dci servos pirse-

iiiiil i,uii(|i!am eiiam cmn fuiid^imeulo p.sse afferri. cutus esl? Quia, iit bahetur in Keqiiontibiis, Pelrum

Qniii el ileio atibi ohaervare, in i!la sine dul.io in-

cruci nd(ixi(,et Paulitm inlerfecit. Alijui longcanle:t,

scriptioii.-. genor.ile:n, quam posuit, Nermds iti om-

" buU Tiberio, Ijcrodes Anlipas Joannom R:iptit.taiii
itiiquissime d'M;ol!avcral; el sub cOiJcm, vel,
jies ubique cliiistianos (nndcliialcm idcirco l."ngi, alii
tit

qr.oi! ibi ( liiisii:ir;a rclifi'^, qnojnadodum oi a Suoio- viilunt, 6ub r.aligtiia, Jiid;i'i Sicptiaiuim lapidibus
iiic r.icjiis cit ilo, ei iii anii.ina iiisitriptiono. Dioclc- obrtierant sub Caligula aiitcm, vel, ut rursiis aliis
:

lian;> dicia, «K/itr'>r(.'(0 ox ca itaqne

apiollcitr . el phicet, sub Claudio, Jacolm-., Jo;innii l'r;iier, ab llo-
iteduceMdfm non lar.iiim in llispaniis eiusmodi do roile Agrippa luerat intcriecius, el Pctruj coiiieotiis

pr.tslrata C!iri;.ti icIi'^ionc lropa;a fit.s^-c erci ia in vinculi. Imo, si a tiingubiribiis islis quoritiiidam
;
/ideiium marlyriis, aut vcxationibtis ad getieraliores
scd d i:i .iliis provmciis «.iinijitcr f;iciitalum cs.^c.
Prieerlim cutn Orosiiis ;^iiliro, ail P.ii,'!'is, ix, vcnsrn r.cfcloHiai perseculionas iransierimus.Tiberii, vel Ca-

Hp^itv-Q ;l;cor.dum eiat, c- ~, viib-.rKJumfiuo, ali;ii, oiir ligul;c ceilc, ki quis cum vitlgo maiit. principatu, ip-

iubicola ab ipso OiUiii ^erha l.iiiloporc a vuigaiis soiiue (iie qiio Stepliaiuib illc pretottiarlyr lapi.iaiiis

«dirtonilius initioel in line difroraiit) de .Norone^cii- csl, Facta esi, ait Liica» in .'\clis ( cai). vjii^ 1), per-
;>soril : bei\i",vy, mw':bus flfiijitHs suis hoc ctiam nddil,
secuiio magna udvenus Ecclesinm qtue crat liieiohc-
(jund pri'iiusUoiutE C.hri^tianos ^upplicHi el mortihns Igmis, el omhes dispersi simt per regioncs Judccee; el

offrcil. pcr omnfi, provinciar, pcr.;e:nUon? cxcru-

iic
Samarice pncler upo\iolof, : iindc Gcor^iiis Syncelliis
Cia^^nmjhravil, ipiumqu»q'^c nomen i xtirparc r-jnalus, ad antc.im iHnndi 5."ij7, iMviisa! vcro liicarn»iionisr»7,
ualiiiiinoi apcit:'tua Velrurn (r-.ia cifixil, Paulnm jfnpcrauii-i autcm Tmcrii 20 aul 21 : lloc anno, in-

cupiic giudiosecuit. tbi eiiam denuo pagit-s proclaii- (luil, pert.ect.uioncin Eccksiatn eoccitalaf ftdedum ple-
 ' . ,

NOT^ IN LIB, DE MORTIBUS PERSECUT. CAP. II 650

yiqne r/i.-;/?«-sJ nurit, dispersione
fid quos., fiddium in A ob quse non iniuria videri pcssit «Ci iptur.i nnondam
cotntilulorum prcefixo tittnlo,Cfi(liolii:am Epislolain Ja- fuisse, et Pauiuin (jMio interlccil. Ui-mo, (juoti P.tii-
cobas \rutc.r Do>nim
_- scripaii. Quitl quod pe
icripai:. Quid periiiuslri linn glndio poriisse, colio sciiicel tieciso, commujiis
"' -^. >r ,

Cupero, iienHjiiB Lip-ii> ad Taciti Aiiuaits, videnliii' sil Yeteruni senteiilid. Alieruin auicm, qiiia cum
noii iinoioriio Oliristi.iiii,
V qiii
,,... , siiij
.,..., Clinidii»
, --..nia:
Pi: de- ntisier oratori:»s log«>s oaiiuoiii, et ia ajilecedenlihus
gelKMit, Jud;cis iliis aocenseiidi, qiii a Ciandio uiiiic* inanyrium Potri inciaori.i!s iiisiinnioiiMiin siinul
Ji;i!>ili suiil, id cst, qij!.>s Ciiiudius, Luca (Act. Apost, iiiariyriincmiiiaveril, Ptlrum cruci oflixil vix po-
xviu, "i ) ei Siieionio lcsiiiMis Roiua cocgit e.\cedero. luerii non coniinonlor, et Panium ^jtadio inierfecit,
Cur ftrgo utruinqsie uiolmii Ccciiius nosier noii nsi- 3ul(jicere. Pr;oscrtini. cnui ex e.iusiiiod! reguiis apud
mer.^^vit persecuiiones, nec aliler taiiden» in
inter Suipiliuin Soveiiiin leiiamus Piuilm ac Petrus capi- :

speciem de Neroiic locuiu?, qiiaiu ciun de eodeni lis dninnali, quoram uni cervix fiiadio desrcii',, Pelius

Sui;'iciu5 Severus. < Qui, noii dicaiu, ini|iiii, reginn, incrucem subiaius est : pnrique niodo apiid Orosiiun :
sed oiniiiutu liuiniuuuj, et vci iunnaniiiin lR'Stian.nu (Nero) bcalissimos Lluisti !ipos'olus, PeliHm crUce,
sordidissiinus, digiHJS exstilii, qui perseculionein in Pauiiun (jludio occidil ; riu-sumqih-? iiidcin apiid
Clirisiianos priuius inciperol. v Nempe quod liic auc^ Pseudo-Hogesippiim : Aller cruce, (dlcr (jiiidio nccci-
lor i nequaquan» iinperaiorum alinruinve ijuales- tui esl; Giaice autoiu apndThoodorum Metocliitaui :
cuiuqiie perseculituies, eoruniqiie poeuasjain iude ab O Nspcov Tov nirpov j(7Tc.'jC6ja"£, tov oi )l«v).ov (i/.« ^r^/ov?
Ecclesia poil Ciu-isti AssuiUjitionein coiisliluend.i e.\- iJTeAstwo-sv. Terliuin doiiiiiuo, ()Uiini;un l.inluiii abest
ponerefuerii aggressus » sed Utiilum < a princi|»io,
: ul Latinis t'airibiis interficere, vei inierfui cwU\ lo- ,

ex quo esl Ecclesia constilula. i Ex hoc aiitem s>e culione speciaiiter et propiie fif<'t'o//(!iv, vci decollari
ciindo Ecclesia Ciuisiian;» liaud anle constiuiKi luisse signilicont, ut ii coiiira (juaiidotiuo, verhi gr;itia, in-
cenijcnda est quam posiquam, (ipostoU per amios 25, leriiccre breviier, pio crucifiijere posueriul , noiinuii-
usqne ad principium Neruiiiani iiiiperii per onuies pro- qu;un aulem pro prweipiiuri in flumen, et
inlerfici.
'jiiicias ac civiiates fundumenla Ecclesiie misernnl. Et mergeado necari. ieiluiliaiius de Syiiagoga , qu:ie
noslro igiiur scriptori Nero optiine, c;fiteris CKlero- (^hrislum, (|uod omnes uQrunt, securi non foriil, sed
ruin perseciuoruia per illos 25 annos vexatio^iibiis crucilixit OftiHis, inquit, Sijnaqoga filiorum Jsrael
:

de industria pi'it:ieruiissis, diciiur/irnJius o»nii((!»i>d cum (Jesum) interfccit, diceTUes ad Ptlaiurn, ct quoe
seruos perseculus. 8upple, posl Efctesium semet consli- scqiiunlur. Laiinum vero Eiisehii Clircnicon do Qui-
tiHam. Viiraucioritale, qua; fiostr;» sit niajoi', uigeri? rino miirlyre, quem iotuni, hoc esi, non prius decoi-
Extal apud'Angustiuun"j de Civilale Dei, iibro ,\vin, latiiiii, etbiiici iii nuviuni prujcipilarunl, el hi poslea

ciipiit 5il, cuin Ikjc leniniale t An credendinn iit, : vei illi ineigtndu inioreii;eri!ni. s {^iiirinus, episco-
quod quidain putant, iiupletis decein persecutioni-. pus Si;!sci.iiius pro Chrislo glo.:'i(iSC inieriicilur.
,

bus qua» fuerunt, Ruiliuii superassc, praiter inideci- Nain inanuati niola ad collunt lig;ii.;j, o iioiiic pra;ci-
iiiain, qu;8 in ipso Aniiciifisti leinpore sil lultua. i. piialus in fluvinm diulissime Eupcrnautvit, et ciiui
L>».gei}lud: CA an aiiud nuans qtiod jam inoiiuinius, specianlilms collocutiis, nc suo lerrcrenliir ex(;uip!o,
opiis sil faclo. tecuin cogiia, cnu) ;ul li;cc veiioii.s vix orans, ut mergeretur ohlinuit. s CogiiOiit inieriin
i Priroam (p«rsecutioneni) computanl a Nerone. . eriiditi, ni nioiesuiin est, an hoc ipso, quod itai/((er-
Sed. qnid.
. . qni hoc seniiunl, dicturi siint de
. . (icere \\\ cracijigendi el submergendi signilicatione,
persecutioiiO; qua ip-e Doniiiius crucilixus est? lu iii;iijanle niuiirnm a geni'rali,qua pro occidere ei e
quq eaui suniiiumeniposituri? Si .'iuleni, iiac cxcep- (J i)(M!o totture usuipaLuivi iuveniinn.s, non
poiiiiur,
la, exislinianl conpuiaiidiiiu , lainqnisia i!l;« nuine,- potueril (juoqiio aucior, iiegloctis rigitiioribus
hic
raud:e sinl, quye ad corpus poriiu.?iil, non qua ipsiim ()ralO!'Uin pi-;t;c0|)!is, iWerfecit, sino iiila gladii nien-
capui appelitum et occisum, quid agfiii dc ill;i,
e.^l liiiuc, de Paulo securi c^osk ;s(JtiiLere.
ijuae posiea quaiu Cliiisius itscendil iu coeluiii, iiie- ISec iaineu ubiii impune. Siaiili phrasi ns>sier inrra
rosojymis l';icta est, uhi jjealus Sioplianus iapidalus de sone Maxinjiano : Quia scmd abiit impune, etc,
esl, uliiJacobus, IValer Jo;innis, .gladio ti-uc!dau!se.<i, iniiio cap. 55.
ubi Aposiohis Peiriis ut occiiler^eiur incli;)-u> esl, ot liespexii enim Deus vexutionem pGpuii sui. Pauci,
per Angeiufn liheratus; uLn Saijliis, qui postfca Pau- credo , fdliuii hoc loco ad istum Exodi cap. iii. 7 :
ius factus, vastabut Lcch-siani; ul>i ips.^ quoque jam Vidi , vidi ufp.eiionem populi mei si !!i;ii jaiii ex ses3
,

lidem qiiam pcrsequebaiur evangelizaus qnilia la- iniello.\erunl, ifuiic a iiio adniouiii nog;djiiiit. Eo ina-
,

ciehal esi iwssus, sive jier Judaaiu, sivo per alias gis (juod , cuin olini 70 !nlcrpi\;tes ilcbr;i'a vorha
geiiles, quacuuique Cliristuni fervonlissime priedica- reddiderinl, l5tov etSov x-i.-i v.KKw^tv toO a«oO .•.tov, Bo-
bat? Ciir ergo eis a Nerone videiur ordiendum, cuni /a superiori sa;culo illorumtralalio!ioiii(Aot. viJ,54),
ad Neronis lempora interalrocissinias persecutiones, exprosserit in hunc niodum \idi, v\di vexaiionem :

de quihns njmis longiim est cuncia dicere, Ecclesia
cresceiido pervenerii? Qiiod si a Rtigibus 1'actas per-
seculiones in nnniftro cxistiinant esso debere, Ue.v
fuit Herode.s, qui etiam posl ascensiiin Domini gra-
vissiinam iecit. i Haotcnus ergo Augustiniis.
El primus onininm (Nero) perseculiis Dei servos.
Neque euiin illud vcrum est, (piod illi Martyrologio-
populi mei, quae et lOrsati veieris edilionis Iial.e ver-
sio erat. Eitare cerle eliamnuin plurih;is iocis rc.xu-
iioiiis vocoin iu Vuigala, diiriorcquo sensu, quod ina-
gis csl, iioc est, pi f;r«i'iori affltCtioni' <'l perseciiiioiie,
_^ nemo nisi injuria du!)itari_'t. N.tin ajiiid Jereiniam,
•*^
cap. XXIX, 18, V. c. de Sedocia eiu.siiue jiriiicipiiius ,
Datw eos, ini|uit Doininus in vexuiionem affiiclionem- ,

ruin MenologioruuKpie consarcinalores puiant, t;\m
niullos iinpoiatorum fuisso persi^cutoies. ^hii scripsit
iiib Coiistanliuo Laclantius, paucos ante Pioclelia-
iiuui iii eo liersecutoruin :iiho recciisuit
que omnii>us rcijnis lerrce. Sicque alibi aptid nosiiuin,
vel Suipicium saitoiu Sov'''Uii!, no de .'iliDruin iesii-
inoniiN sim S!-!iicilus, vexalio cl vexaliones , pro/;i;i'-
Norortni seailiouibus ; item^pic vexare ol vexari pro persequi
: ,

'iunlaxat, Uoinitianum, Decium, Valerianum, atijuo :iul persecntiouem piili. StiipiciiiS eieniiii ipso (pioijue,
Aurclianum. Convenitque, pro tetale sua, cum L;iC- iib. Hist. S;iC. < Visiiiu est inihi ait iJOit absur-
I : , ,

i:~i:)iio Terldlliauus; neceiiiin atios iile anle se iiiiani diiin , cnm usquo ad Chris!! cruceiu apo.^totoriiniqu^j
qiios Laclaniius perseculorcs impcralores agnusoit, :ic!us per sacram Historiiiui cucurrissein , ciiani
Neroiiem alijue Domitianum. Doijwellus. «.'Ccidiuin HierosolynKK, vcxuiionesqiio populi Cliris-
Petrum cruci adfixit. lioc iu Pctro supplic«.i geiius liani, » otc, docom, qiias vdcanl pei^ccnilones iii- .

Joaiinos, c. XXI, li), confiiinare vidotur, respiciims lciiigens. liiido. pOatinMin, libion, do Ki:ti'iilis diCtMO
ad Chrisli verha, ex-cv=t? -r«i yur^yx coy. Alias enim aggres-iiS, ot iitl iju;i'rl:iiii usfjue progiTSsus, Quarta ,
jJt ToO 'Cwj-r^id^v.i 7.KtTov 'j.r.O:jitj^'j oTro^J t«j ou diler ge-I. inqnil sub lladriano pirsccaiio numcrutur , nioxqiie
,
,

niis moriis sigudicari non poteral, sed (luidein in simiHiCr (leq;:iiiia F-.ub Aurelio, Anioniui filio, per- :

carccrem el vincula coiijeciio; eliain absque capiiali seciUio qniiii aijilalu ; soxtam deinde vexuiionis no- i

supplicio/roLi.!U9, — Ei Pauium mwfeci^ Tria surii. tniiic, lciiiuiuau! pr(..'i'«;ussYnO!ivmo. indiailiU hi^ vor-
(mI PALM RMIDRI 632
l»is : Scxla, Severo inipermie, Chrhtinnoniin vexatio A :iiiveiiiarel. deulipie, qui reni ila tum finxeriint
F,t

fuit. Vexatiotiis ;ili:is votahiiliiiii \n ista Terlulliaiii cl crederc coeperuul, ii tliiplici de caiisa iiequai|uani
unrtoric morbiiiH si.;;iilif;)re iioti i^noiaiiius : i IMc- Clirisii;ini , veruin iii;tnircsie elliiiici er.int. Una,
r>«»i»e h c i>|iiiN ( ex"ii»(>li>i,V!,e<»s ) nt iiiiltlir;iiii>iiem qiinuiaiii iniiltonini (|ui(tein ex cttiiiicis inieres.se po-
siii :«ut siiff;igire, ;iiii lie ilii* iii diciii il,ireiie pijt-su- ler;it llngere, Ncroneio
adhtic superslilem , luis-e
iiio, pu loris iiia;;is i)u-iiioii>s i|ii;iiii saliHis; veiut. iioii vero paiiter Cliri&ii:iiiiiruni. Alicra auleiu (piist ,

jili i|ui iii pirlibtiS veieniiiiJii» ilins corporis coii- Tacitus iii iillato loco luillain pt:inc Ctiri^tianoruiu
Inrta vexalione. eoiisirieniiiiii ini'(leiuiuin vitani. i iiientioiiem facit, sed Acliai:e taniuiii cl Asi:t!, in qui-
!!>cil (|iii(t ciiique loco coiiveiiiui aiieiiileu(iuin. bll dc hus plun-s Nt;rom;in posi ejiis cxiluni vixisse liiixe-
cxlero , qiiiii iii eo, qm iiobis VL*re pr;v: uianiliiis, riiil, crcdidcriiiiqiic : iintle p:itaiii iioniiisi ethnicos
II oster vextvioiwm popuii siii p^is^ivo sciisti, pro vexa- debcre iiitelligi cnlligeiitiuiii t;st. Qua; cuin ila siiit,
tnm suiiin popiiluin , id |iie de Eccli-sia l>i-i (-tiristinna ubi j:tin iioster , oro, vel ileliri , de qtiibus inox lo-
(l;x<-rii, iuiltos ainliijjemii locus .-si, tain ot» h;cc ver- (lueiur, Clirisliani laiii splenditle inenlili siini?
la cap. 4 : Extilit tfiim execriibile tniiniiit Decius qiii Oiiiiiiiio si, ul dccet , de fictiouis :iucloribus anle
vixaret bxclrsiam el ista simut J n;ui!:e cap. xxsi ,
, ouiiiia qii:t'^lio csl , luilla istitis ciilpa; porlio vel in
Z7) Ero cis in Deiim , el ipsi eruni nillii iii populum ,
: hiHie, vel iii illus conjicicnda : sctl , ul liqiiel eih-
,

qiia* C(Mlis>ini' ait iiivi loetleris li.leles pt-riinoiit ,

iiicis inipiilanda loia qiiaiil;i csl. Siii aiiiem postea de
(|ii.iin (]ii( (I (le ala (piavis iuierprei;ilioiie , noii (licaui lide , qiue crcditaiu cerle; ipiin et
liciioni
, hahita
(.-
gitare, stitl viil si'iiini;iie , lorct alisurilissiintiin. lll cuiii iiisi^Miivalde i-iuiTpM adinissaui fiiisse eain fa-
»ii- siipra pissivc ((iiOi|ue : Qiios nwins compreliemio- bulaiii a dcliraiiiibiis iiosiri Cecilii Chrislianis agno-
l>
)ii« ejusin fu inmverteral, jiro Quos, eo coniprclienso, sciiiitis. Sed priino, nosler nec lictioiiein , nec im-
incijs in fnijtini eijerat. «sroov adtniliebal ; credeiisque, iiiio verbo , Neroiiis
Dejecti.s itiuiue fnstiiiio iniperif. Cave, lu^ ol» pioxi- siiiiol dehiiicli cadaver iiiispiam appariiisse, iiegabat
ine.^eqiienlia, ac devoluius a stiinmo lyrannus iinpotens. aliis tani Neroneiii nuiiqu:iin priorc Christi s^cculo
,

legeniliiin nect^ssar.o credas , Dejecius

liic jtariier ohiisse, qiiatn eiim adtiuc s;«;culo qiiarto alicubi ler-
•tdiiuc e fiistigio imperii. Sa'pius euini posl id verbi rariiin superfuisse, adeo, dum ulruiiKjue negarct, ab
i(i iiH'lioriliii> .\iiclurib;is l;iiiiiis vel pruiposilio (/(^ , oinni splendido mendacio alienus, ul pro ipsissima
ex , eleg.iiner relici:i esl suh:unlienila. Cicero
ora- iii verit;ite coiitra vaiias iia;iii;is pugiiaret. Secuiuio ve-
lioue pro Mtircna llis hoedinis pelliculis prartura de-
: ro, (|uod ad ejus sequales ulriiistpie fabtihe defeusu-
jcctus es! ; el 1 iii Ves r. Pollicitus est qnaniuin vel- : res eoruiii sane causa loiige iiiiuus favorabitis. Sed
,

lenl pecuniiv si we wdiHtate dejccisseul. Ibideni alio

, lamen ipiud ncio fere posi Ncronis obiluin mensi-
loco, dejicere lionore vepcnc^ , uii ci apud Liviuih bus pliir&s in Achaia cl .\si:i clhnici , nimia quid(;in
ptns seiiiel, crediiliiatc, sed nutla uliijue egregie meniieiidi deli-
Nnsquam repente coinpariiit. Fahul.L'. .Miror auieni beralione, Ncroueiii adbuc vivere, iii aniinuui indu-
Ciirisliiiiios veiercs lain splcndide iiicniiii solitos, celianl, (ideiiim, piilo, nientiri iitillo pacto voluis-
qiioniiii iiieiid.icioruiii si coule.vcrc caialoguiii iube- seul, ul falso deli.iiic iiieiu cxlerrerenlur) quidiii iLi
rel , lol:i iis phitistra iuipleri posseiil , al<|ue uiia (juoqiie cjiis :clatis Chrisliani , ct inde alii; i» aiii-
cuiii Sihyiliiiis carniiiiihus :id aiiiis veiiilas niitli. inuiii iii(iuxeriiii ? Per crrorein , inquam , polius
ToLLius. — Licel (|u.c liic el proxiinc iiuoiiiie dt.; .\e- quarn vera ipsoium cuipa. Creduliias error est magis
roiie, iioii a iio.siio soli.tn Cecilio , seti a (|iiil)U.sdain C quam culpa , scrihehal pliin IManciis Ciceroiti^ et
pr;eiei-ea Clii i.^iiaiiis , ejiis, iiii iiit poiiere velai ,
quidem in opiimi cujusqne nieniem fuciUime irrepil
u;qi)a!ihiis diciinlur, t;i!ia sint ul ea cgo siiic. uiora ul vel liic , uhi de Cliristiaiiis seriiio esl , cnvere se-
f.itiulosissinia esse, viro doi lo coiiced;ini; veltein iii- dulo oporteal , uu illos splendide nienlitos esse dica-
hilomiiiiis :icrciii i»l:in) iii iioslruiii ca^leroi.que :iiui- uiiis. Lt qiiaiiio igiuir amptius uhi de islo auctore ,

('piion-s ucclesiasticos Scripiores ceusi)f;iiii noii strin- agitur? Qui ciim (ictioiieiii , lictionistiue iippendicem
.xi^set, aiit iii ;i'.iain satleiii occasiouein iii:igis tf.ipor- saiinis exceperit, id uniim evidcnler peccavil quod
liiii inidisititissei. LNain iiuiicquidein, si noii uiidii|uo, ei pro! c;etei is riiinori fidein siiper Neroiiis exilu pu-
liaiid pannii lainen laiii iiu^tri, quaiii (|iioi niiivis l.iveril adtiibcudaiii , (pii oliii) Neronem nus(|uaia
iiisiiper veteriini Chrisii.inorutii caiidoreiii lioiinieui- siibito coni{iaruissesparserat iii viilgus, quciiique do
qiie tueliir T:icili loiiis , (piiiii Coiunitius ex
iiisit.'iiis Ncronis cadavcre .siiie diihio inleUigemJuni eltinici ,
lihro II cap. S;iddiixit. lies toia, quoiiiaiii noii
llisiur. qiioiuiii iiiicreral a^quivocalioiie ahuli, ad Neroiiein
iiitlif^iia esi qtia; paiiL> ai cui alius expliceUir, sic liabel. ipsiim pau!o post ejus iiiorteiii quasi eliamnum vi-
Lx lioc scri)>lori', Sero, seu , ui ver.us dicaiii , Yiim relulcr;ini ci (^hrisiiani poslea coruin exem-
,

yeronis a scse interfecli cadaver nusijuam rcpenle com- plo aliis de cau^is. Adde (|uod , cuiii eiiain Komae, e
pnrnil, ui m
sepultura- qnideni locus in letra tain iiiaUe Siieioiiii toco pleiic iiiox describendo, iion defueriiil,
bcsiioi iipparer,^. taqne reapse el unic.c ip.Mus seu- qui vel post Neroiiis fuiiera mudo ejus imagines prce-
leiiti:). Conlra aiiieiii , ex \\\ii quibusdani , ({tios per- icxtaias in Rostris pro(errent, niom edicta , quasi vi-
striii\il, Clii i->tiaiiis , iioii Ncronis c;id;ivt'r j;iiii ex- ventis el brcvi magno inimicorum malo reversuri , haiid
liiifli, sed Nero ipse vivus vidensque. nusijuain repente pos.-eni ilii alilerNertmein iii vivis adhuc esse dicft-
j^
loinparuit , et cerium in locum translatus, vivus ibi re- |-i;, qiiaiu iiiia alfiiiiiando, eiiin , dtim niorc inajoruin
servaiiis e^t. T;iciliis vero in iatidaia 1'iricope : Sub ptiniciulus (pi;erereiur , derep(;:ile evaiiuisse, eljiis-
idciH tenipns, ;iil ( facia iioii loiij!;!; anle ineiititiiie sa- ta , ipia; nalivo Ncronis corp^n-i solula fiiisse puta-
rr;iiiiculi OUioiiis, (|uod iiicripie cxercilns, hoc csi, iciiiur, iionuisi supposiiilio lacia esse : neque porro
uiiiis Vespa.ii;ini, aller .Mucuini, oci:ivo ciniiter nieii- talia afliriiKire, quin vivenlii>us victurisque postea
se :ib ohiui .Neroiiis accepcranl ), Achaia aljiie Asia (ilirisliaiiis pliis ;ci|Uo facilioribus tales dc Neronc
fiihomcln exterritic velut Nero adveninrel, lario su- , fahiitas credeiidi as^ereiidi(|iie occasionein darent ,
per cxiiH fjns rnhiore, eoque pluribus eum vive}-e (in- qiLiles iii lioc cajiile nosler poiiit, atit oppiiguat.
gentibui crtd,ntibu.'>qiie. Quaro priinuiii Kiiiiiiiiiii , ex Ui ne scpulturai quideni locus in terra tam malm bMiai
Tacilo posi Neronis niortem sp.nsi fuei unl v;irii
. apparerei. Coiitra Suetonium, qui docet cum'funera-
sii[ier ilia niuiorcs, iinu-que alujiiis iiiler c;i:ieios lum fiiissc iiiipensa ducciilurum miiliuin. Ed. Ox. et
Liijiisiiiodi , iil si ciii ejiisocc;isi()iie vivere adhnc Ne- Cnni.
roiiciii liiigcie lil>eiel, posscl lacile :ipt)d niulios (i- Iia dictsc ediiiones e Baluzio, ut videre esl supra,
deiii iiivenire i)eiii(le, (jui id fiiigtMeut, oclavi», plus, col. ZO't. ^ieqiie veru iieganduin quin
Suelonius in
niinus, nicnse , (|uam ohieral, inventi siint. Tertio, Neronc, finem capitis 49, el iiiilio quinquage-
siib
conipliires siiiiul rc|ieriii qui iioti iii.xlo lahulam sinii disertissiiiie habeat < Nihii pi-ius ac magis :

r.iii te.>piii'ieiil el coiifnt.ireiil, ^ed lid,; adco hona (iNcro) a coiiiilibiis cxegerat quam ne potesias cui-
Bdiiiiiicreiit, ui niiserriine exleriereiiiur, velut Neto (luani capiiis sui licrei ; sed ui quoquoinodo loius
 ,

633 NOT^ IN LIB. DE MOBTIBUS PEBSECUt. C.\P. II. 634

freMiareliir. Promisil lioc Seiiis, Galhs liljeriiis...

Funeraitis esl iinpeiisa ducenloriiin milliiiin slragu- Ralioiiem conjecturne sii;j*. bauc afferl qund Eridanus
lis alliis aiiro inlcxlis, q-iibiis nsns knlendis J.v ab .^scliylo et Apoilonio in Argon. pro Pado, Padus
iinarii fuenil. Reiifinias JE^\o^<'. el Alexandra unlri-
itidiMii pro Illiodaiio usurpetur, qiiein Iialiam peiens
ccs ciim Acie canciibin:» genlili Domiliornin nioini- C;csar Iraje* ii. Scd qii;iniiuaiu h;ic conjectiiia oraculi
menlo condidornnl, ijiidd iirospicilur e caiu|io Martio sciisum forie assequaliir, ciim Laciauiii menle non
imposiiuiii collc iiorioi nin; i nec quin pariier inilio coiigriid, quidisfrie liec deNcroneiuteI'igit. Anontj-
qiiiiiqiiagcsiini
Irigesiiiio a.'talis
sepiimi li^gamns
anno, die quo
: «

quondam
Ohiil sccundo et
Ociayiain
nttts Auctor ediiionisCaiilabrigiensis. Laclaniii inen- —
leiu miiiiiuur conlra viri revereiidi emcndationem
inlereineral. Tanluinque gandium publice pnebuil nt appellari et urgi-ri. Quippe ijuia nou Lactanlius , vel
plehs pileala loia iirbe discurreret. Et tainen non de- nosier, iili soleums diceie Ceciiius, sed qiios obiier,

fiieriint, qui per longnm leinpus vernis ae.siivisque Ciisligavit deliri ii stinl, i|iii iaudala Siby!I;i; carmina
floribus liiiniilum ejus oniareni. > Sed (|uid miilia?
deNeroni! iiiieltexcrunt. Quare noii lisec procul dtibio
Isla , qiiod qnis forie opinelur, Cecilium nostnuB
luerii pricsianlissimo Jainbliclii commeiilaiori sen-
cum suo ut ne sepullura; quidein locus in terra lum teuiia, debere cos versus cx Sibylls nosiriqiie simul
malae bestice uppare,el, jienilus non jngulanl; qnippe Cccilii uicnte de Julio Cicsire nccipi vcrum isia, Si- :

cnm Siieioiiius uno icnore posl Imc ullima < I^l :

bylla! oraciilum lecla :id Juliiim C:cs:irem periinere,
tainen non defiierunl qui per lungum leuipus vernis
ci fiiisse laiiien, sccundum hujus Scriploris narralio-
aeslivisijuefloribus lumuluin ejus ornareol, addideril,
nein, qiiu.sdam ddirtis, qui quodSibylla de Julio Cae-
ac modo imagines pr.inexlatas in rosiris prorerrent,
g sare v:iiiciiiata eral ad Neronem per|)eram relulerinl;
modo edicta, qnasi vivenlis, ei brevi m:iguo inimico- iit stare quidcm pos-it opiime eatenus coujeciura,
rum malo reversuri quos ergo Neroois luinuluni
; »
()uam cuiii reli(|tiii deinccps memorandis vir claris-
pro mero Cenotapliio babuisse, perspicuum esi. Uiuie
siiniis Siioexomplitri per tloclissiinum etcommunein
ea nosiri, qua dea;j;ilur, narralio non solum non pe-
siiuiil iiiriiisijue uoslri amicum liliam Boherellura
sed juvaiur.
riniiiiir,
dcsciibi huinauissime passnsest :sed quas denique se-
Tam maloe besuce. Orosins simili modo de Tibcrio
rius ex Aiiglia accepiinus, quam ut hacieuus noimul-
Csesare Kx mausueiissinio princ{pe swvissima besiia
:
liirum cx, iis ineniioneiu iu lcmpore el loco polue-
exaniL Et Paiilus ipse, qiiod janidudum a viris niagiii riiiius facere, legcndanimigilur quando seuiel nobis ,
nomiiiis dicium est uon aliuin iniiuebat leoncm,
,
inviiissiiiiis siia sedc exciilcruul, ad liujus tanluin
quani Neronoin, iii boc lnco secuiKbc Episioia: ad
libelli calcem. GauJemus interim, posse viruin cele-
Tiinoiheum (nap. iv, 7), Ereplus fni ex ore leonis.
berrimuin e\ receiis dictis iulcliigeie, quam recle
Hinc, iit caeleros pnctermiiiani, Eusebius ..sppuo-Qjjv,
coiiliderit iioii futiiriim qiiiii simus candidi cuin ,

fijcriv, £x aTOJXKTOi /jovto;... TovNir-oJvct TauTy; wJ soi.zs

opurieiiit, ipsius cogilatii.iiuin iiiierprctcs.
Zi7. To muqOm^ov 7T|ooc-si7rwv id esi interprelanie Va- ;
A tinibus. Excidit vox terrce. Est cniui iii Graico,
lesio, Libcrnliis sum de ore lconis, Neronem scilicel ita
£z TTs^oKTwv 'y«t/;?. ToLLits. —A finibus lerrce esse ven~
dcsignans propwr animi crudelilalem. i*lur:t addereve-
lant uos, qiia; .supra a Baluzio, co!. 3^2, et Ctipero,
lurum. G.\Li: . — Nec de causa. Pbine
alia, ul liquel, —
assentior. Nam niodo, qtiod ob praiceden-
non seiiicl
col. 473 observaia siinl quoj lu ergo stiis loc?^ ;
lia^videri possii, sed bis vocein yairjf Grjuci Sibylla-
consulfr.
rum versus exliibeiil.
'franslalum. Quu? Mira enim hic noslri brevilo-
C Ul quia primus pcrsecutns est. Malim Ul qui Eccle-
quenlia, eiista se<|Ui£Slio, velis,
lectiiribus. Kespoudeo
iiolis,

in fmes lerree, propicr

ubjicilaltenlis
sequen-
siam pcrsecuttts est. Tollius. — Ego vulgaiam leclio-
nem h:iud iiiiiiandam cciiseo. Nam licei noslcr boc
lia. Pcrge legcre.
ipso capiio scripscrit Primus omniuni perscculns Dci
:

Vivunireservatuni. Yide Baluzium ad haec ipsa verba,

servos; et c:ip. "2 Pu^tquam ad pcrscrjnendum jusluin
:

Cuperuin ad islain perioclien, Adventum... nefas ; Co-

populum inciiatus; ei ilcruiii paiilo post Senatus ila :

lumbiim dcnique ad banc rursum , Nusquam iepente

nomen ejus persecnius esl ; rursuinque (caii. 4) Quis :

COniparuit.
juslitiuin, nisinialus, persequainr? ei si qiia suiit alia
Sibijlla dicentemalricidam profugum. Nonnulli per-
deinceps hujtismodi exempla,iJ esl, in tniibus ra per-
suasum Neronom ipsum vcl anlicbrislum
liahiiere,
sequi cum subseqiiente Vcl pr;ceuiile proximc accusa-
fore, vel iisdcin leiiiiioribiis pcr OcciLientoii! saivilu-
livo iiliquo couiparcal cxlal tandeiu in fine capilis
:

rum, quilius ille in Orieiitem grassantur. Es C:isau-

noni lociisalier ei, de quo iiunc iiijilur, plane similis,
bono Baluzius. Sibylliui versns ab eodem cilali sic se
hoc est, ubi idem verbtiiii f/^io/jdf, quod aiuul Gram-
habeiil :
m;uici, posilutii reperiiiir; ueuipe liic -.'Qnam vero cau-
sam persequendi hubiurii , exponnm , ibique ne ipsi
4>i(<Yuv v)Si viov (Credo rtiSCr. v-uv) 6V' <no;A« i/cfiiiYifl^uv, qiiidein rollioaliud qiiidqtiaui legere io meutem ve-
0; ^iajav yatav xaSiXiT, xa\ itavta jif.«TTj72'.. iiil.Adde, Iiiiic Sciii>ioti famiiiarc fuisse, £tc/<?si«
pfr.sccjucuvssiinplici /><?rs('rH/or(;jit vocabiilo indigilare.
Sic editio Oxoniensis cum Cantabrigiensi : nisi quod vir
doiliis, qui posleriorein ciiravil , inclus;im uuciunlis
Miiic, verbi gralia, iu iilni liiulonil, nisi De Morlibus
conjei-Luram prajlermisil prorsus, memorat:if|iie cju3
Penecutorum; mcrtein perseculoribus irro-
et C;ip. 1 ,

gare Imo, ul videliilur iii seqiiciuibiis, solet nosier ea

joco ;dia, cujus auclorem noii iioininabat, nos vero
jam indicabiinus, ct loqiieniem indiicemus verba siiie accii.salivis a lliiberc, (pi;c sibi accu>alivos
, eam sibi
adjiingi inaximopcn! posluiaut, piila agere. facere.
quoque displicuisse, testalus cst.
Adventum... nefase.^il credere. Advenluin... uefnsesse
Hjti S' lxr.t(ixi»j Yai*;; h<jt(iox-.o'vo; iv^p.
credere. Edilio Canlabr. iu verbis aucloris scd ;
iJifJY<av f^ii

O;
voiv o;'j ffTo.ua [Jitfawifi^uv,
meiida procul dnbio tyiiograjihica. Advenlum {quod —
nefas est credcve). Editiu^^Uxon. el Cant. iii Nolulis
Lego secundo versu : ciim e:» quiini reprijeseutaums parculbesi. Adven- —
fum : quod nefns est crcdere. Cuperus , sine paren-
<^t'JY<i*v IlpidavoS i;v ffT0j4« (AOfjJtvpil^ov.
Ihesi. — Adventum non nefas est credere. Abbas «
Padusoritnrcx Alpibns. Hunccum Eridano euiudem S- Hilario. — iMalleni eu.nidem , til libeie dicam ,
faciiiiit .^scbyliis ct Apolloniiis in Argoii. et cum adventum. Atii qacd nec' fas est credere. Iia quippa
,

Rliodano qtioiiuo confiiiuiunt. Inlelligoque oracnliim diias dcliiorum classcs bic auctor perslrinxerii,
de Julio Ciisare, qui ex Gallia per Uiiodamim et Al- Unain coruui qui crassa et rudi Vliuervii posue-
pe.s in lialiam descendi bil mrpoy.-mo^ Ca'sar Ju- :
rinl , INeroneni jam olini, ul eum iiostro loquar,
—
.

lius. Gale. Aiitiimat vir reverciidus lioc oracnlo lr;in>!aium , vivimi(|ue ab co leuipore in lcrrye
dcsigiiari juliuni Cu'sarem, qua; ullima vox .Maliici- liuibus reservaiuiu , iudidem iv Tn rov aewvof ffuv-
Uam tr ei!»ic putat lcgcndum ;
rj)j(>/, veniurum , ul Eccte.siam persequatur , et
w."] PAiJLf nAiinRi
Ani!.liri>'il prnemlal rtdvenlum. .Micrnn vero illo- A immuinbimur { I Cor., xv, M, 52). Ne etiam di(;am,
rum (}iii
, n-in lotnni {ir.pi.l \ra, qinJ (['lidem pnia- rinn infrequens fiiisse Palribus ad eamdcm itiiimam
renl.tibserv.iiioiii», sed r.^vora tiiiili, oonlirni:iliiin tHbuni respicero in scril)endo. Terliilliamis, veriti gra-
iveriiil in liiinu nioduin ddos i|iiiindaiii projdi la^, : lia. in ile Aniina Quo ergo uiiinuun e.r.lialabis? In
:

iioc cst, EiiDihiiin ot Eliani irim-ilutos fuisso vivoi in ctrlHm. Chruio adhuc sfdeute ud dexieram Pairis?
e:» loea, nndo dio Judicii ri-vorsuri ««iiu :id c)iinioiiiMi ^'onuiim Dei jussn per lubum archangeli andilo? iVon-
Chiisli s:ih(.'liiin ac seinpilerniini i:i nllinia liiiia, cuiii diiin iUis ijuos Domiui aiivenlus in sivrnlo invenerit ob'
dc-.(;en(lere cavicril. iiiclioiiidinii; nec :i!iter di;iljo!o, vium ei, ereplis (poi. rnptis) in aercm, cum histjui mor'
cuin nd vasialii-iiLMn lorr c ei liinnui jjenoris ovorsio-- tui in i.hristo priiniresurijent ? ]l:h ctiim liunc locun)
neiii veniet, Neriiiion» pr.eituruin, (•jti>i|!i'' prxciirso- legiiniisot (Islin.Kuimns. At cur potiiis apiid nnstrum,
reiii fore. Ajjiiosi.o, no» ila phirihiis cooji-.inris uec- i« «//imn K( /)(/»((, quam ut in ttliiina luba? P.tTlim^
du;ii siio loco projosilis nili, uiiimn iit jain illas cx- propiorlucuiiani,puius imlla pars anle innltima vide-
ira coiilrovcrsian) pro virdi siiiliii.-riiiuis. Suilad cas liir, (iu;c(iiie tola post occirrit : pariiin \eio proptor
fosliiiuinus, el plenun iiii'M'iin ciii(|uo puloslalem Laliii;e liiij?ii:c in(iolem, cui ejiismodi iiieCiiriescs iisi-
biMS iioslris syiubulas pr.iforeudi iibeniissiaiQ la- tat.T siiiit. Sic eloganterCiocro conlra V(»rrem, p^re
cinius, ut duain, ])rit ut vere dicam ; el iii cpislolis ;id Alti-
Slcut duoi Propheliis vivo» esse tran%latQs i» ullima.,, cum, ipsi ut probcm,
()ko(^ vcrcor, similiicr pro
.'i/»i

initium Cliiiiii tauctHiit nc sempitiTmin, ium deiccii- Quod iptiprobem.

vereor, ul libi
di-ic cceperit.... prOiiniitinnl. Looiis f(Bdo iiuililns ct In ultima initiHm Ch^itli. lu Uitima ei Jiidicitiin
(tb5i:iirns,(incn!iiiieadoi>,o.v el nO:jlra (iuo(juc aliurum ^ Chtisli. Ahb.vS <i S. liilario,
sealoiilia cxplcluin el illiisiniiuinsubjiccre oporajpre- Iniiiuin C.hristi sdneium et tempilernum. Id est, nt
linii) }iidicavinins, (]no cnjiisi|iie nu'.iite:i) de lola bi bi)ni viri pmal>;(nt, regnmii Clirisli miileiiariiim.
pericope sc:iiel et lacilins, Lccior, pcrcipias, siinui- Cujns inatiis persuasioni.s opinio, qtKC cli.nm apnd
qiio mcliiis ehi^^cre (iuo:is, (juain s.'q;iaris. Ex edi- pltires Patritm oiitiiuiil, ex his Pauli nd Corinlh. xv,
tionibus Ovonicnsi et Canl., < Sicul duo.s propliei:is, 23. "^4, 25, lliixisso videlur : 'A.rcKoyv ( scilicct
vivfls esse uviii.^lalos in ulliiiia i>vcula ijyu'CHr<- ly. Jirpriyj «V(/.iT?KfT-6>f) Xot^TTO?, i'-ntiTO'. r/l tOV XojrTToO.
suios iiiiiium Chrisii s;incium ac senipilorniim £v Tvv r7«j'/0u(Ti«< njrvj. KJtk to t3"ao?, oTav TrK/oc/.S'^) t»]v
ciiin dcscoiidcrc saiiclia >>tiis corniiatui pronuii- jSajritAitKv TfT) 0;o> y.'A ll«TCt, «Tav zaTapyyyCJj tzviv.-j io-
liatil. » — Kk :im,)lis3iino Ciipero, < Sicnt duos (ini-
.

yJiJ, y.'j-''. r.v.7'/.-J i^ri-jrjM-j, >««t o-jvaaiv. \H 'jup C-JriiV fir/.-'

plii;tas vivos esse tr.iiislai.os, el in nliimo aivcuIo cn).z-Jivj,'/.y^pt' 't^j-j 'j.-j h-7\ r.i/.^jt'/^ tov? tyjjy,'j; -^tzij tjvj
iiiiliiim Clnisii sanctinn ac Sfmpiiernum. cuin dc- TTftiiKc «vTov. PrecoJii' eoim r, Tra&ovfri'/ Christi t5
sccndore coe^erit, yrtixcssuru.-i [iroiiuiui.uU. » — TE/Oi, iinem mundi,cum Iradiuiriisc.-^i Doo cl l'a-
s«;ii

£x CoiUnibo, < Sictit duos propliolas vivos es.se tran.s- iri rea;itiim, aique ipse ei vrroT«yrj<j-£T«t tu> u7T0Ti[?«vTt
latos, et iii iiliima (lUfiic iniiium Cliri-tli >'aucliim (A-JTrli T'/. r.'/.-jx(/y nl ait coiiimali? 28. Iiii>^r eum -a-
UC seiiipitennim cum ui.-sceiiderc ca^.perit pr(c- /oo-j7tKv ro tD.o» imerccdit -h Sv.tnlii'/., id cst, regnmn
— Kx
, ,

cur.iHros promiiiiiaiil. > Coluiubi) , codt;m ChiisiijCuins re:ii'.i lemiioro y.r/.T/ry/fiiTci. TTr/uu.v «py^ri-j,
alia raiioiie, i Siciil duos proplioi.is vivos essc irans- ClC, -/.y.i (Jr,T=i. TTivTKj Tovf lyfjpo'j; -JTro TOJf Tr65«? «0-
iatos, ct in tiliima ucculn , iniliina Chrili sanc- ToO ci crit advorsarius ulliuius ip.sa inors
, sic iit :

tom ac scinpilormim cum do-.ccndero cttiperil, rc- dein soMv/cr viciuri sitil olccii, el iiiorlcm po^it vic-
diturus proii;iiiiiaiil. » T.x nosira scnieniia , — C loriam Chrisli ignoialuri. Ex lioc if,'itiir !oco Volcrcs
< Sicut diios proplioias vivos esso (ranslatoji, in nl- illud reguum Chnsli iii terris expiscaii .smit. Tem-
lima ul thbci p/;iiiiciiim Clui.ui i><kiictum ac scm' |ius vero uiillciiarium cx Apocalypsi Joaiinis \x, ,

pi!erniini , cam descondoru cu;pcrii, indiQcnl vel 5, iibi (li;iii(!lii'. ;ib aiigclo viucliis diciuir ;^iAia st'-: ;
privcinanl, pnjiuinliant. «lcotnm. i, ubisancti m;iriyrcs, et <|ul sigmim bes-
Trantliiiu.i. iNoii quidojn in terroe /1»«, quomoiio li;e nOM admiscrc, 8v.iro.i\;7r/.i dictinlur ,a£T«c Xpi.rr-zw
pniilo aiile trunilncum e.splicmmua : sod c' 'iiuju/o, sivo T-i yi'/.!// ETn, rclii|iii vero morliii miniino revixisso.
in C(J'.'!(m,aiit,(|;!.id tUnin cudeni deUl ivduc, in /\i- ilii vcio rcsurrcclio saiicioriim /^ri/yir/il/Klom diciiur ;

»ft.'/..5i«Hj ; adlmc aiil-.'i

vcl si inavis, v.fui ',(i (jHvj. (elixi\ne tl 8rt/ic(H.* ,
qiii ejus fuerit pnriiceps : (|uippe
Quid eiiim de duobus, (pii liii; siiie diibio iiilclliK»U' iii (|U!)S mors aliera p.i!('Sl;ilcm non sii habitura.
tur, pmpiieiis Eiioclio el liiii Thc->biio sciiploros Quod appriine coiivcnil ciiiii illis l';!uii, ubi iillimo
sacii eonimve iolerpreies, ali^qite homines id gonusy dcviciiiiti .iubiictuiiKiiie iri iiiortem lilfil. I.>uos illos

l)i; Eiiociio : r^a/iji/d/u.* e^i in l'nrauisuiu, vcrieniiil pro|ili!'las qiiod atiiucl, llemicliiim pr;ccur- <!t l'.;iiam,

liiui|ircs Araii. cl Latimis, ii!o lleiir, xi, '», liii; Sy- syros Cli:i->li ad rciiuum mili(!iiaiium <icc(clo (iosccn-
viac, XLiv, 1,^ : frnnsidius fuit iii cwtain, liidtcl Yaia- dciilts, !ii tnilii e cap. xi Aiocal. pctiii vidotilui", ubi
blilS (Gcil.. V. 2i). Av;Z'J>-/<ja-: too,- to Gjiov , o'>;v «.J';< duo ii^sles memorantur i^ui poieslaiem bubcbnni
-zi/^iTj-',-* y.j7'j\> avxy;y,'/'jcy«-rtv. Dncesfii uU Ucuiii,uuUe claudofidi cojiiim ( nc pliiat i.iuod tliam pr;ccipiie
nec eju.-i uiorliin, eu ftncin cui{!,cri\if.eYHnl , iiniuit Jo-. rcspicii) ci aquaruin iii sanguinem inuiaiidiiriim ; (iii;i:

sepliiis(i!b. i ud Kliam voro Tbcs-

Aiit., c. 4j. Qiiiiil duo cap. 17, Oiv. Insli-
Caciaiitiiis iio.^icr (lih. VII,
liiten UcHus uon ex dccetsiouc vilii\ i-^-d e^ irim>>la-
: liil.)iinil:inlitm homini, seu proplicl;e m;ii;iio Iribiiit.
j.
lionc veuiitrus esl, nec corpori restiiueiidus, dc ijuo uon Sctiiiiiur landem pusi devicttim lriiim]iii;itumqi:c ili;»-
etl cxm\i'.us : scJ mundo reddendus, d( (juo est irans- bolum, principatiis, impcri:i ct polcsiates, de iiuibu.s
liUus,dii ck-^uiili^simo Tcrluiiiamisiit librodc Anima, Paulus, sivc po^ilGo^; et Magot,' ccclcsii iKiie absiiiiip-

Scri[ilura aiilem .Sacra

Ucg., i , 1 1 ) Asceiidil (ii : IdS, ul ost apud ,l();ii>nciii xx, 8, 0, judiciiim ex-
EliaK pe/ turbinem lu tiviuin : uniJciU iMaccli., ii. .'>S : iroimim, sivc secuiida resiirreoiio, cum lcrr:i, maro
c' iiilcimim suos morluos dabmi'., iique doiii
qiii
ll/iy,- iv Tw ^.'i/(>>y«t vijViV vi;x';j urjit.fiyOn ;'ji>; %i( "iv
VJOuJfJ. d;iui:iaii fiioiiiit una cttm morle cl iiiforiio in laetim
In «/«i'Ha... Qiiod liio nequft smcula, iicque letale, ii^nls coiijicienUir, qiKi' sccunda mors cst. Ex Itoc

cimi dociis iiiodo Ia'idali5, sod ui luba 5iif.pleiidum Juaniiis viso lol cn.il;i suiil homiimm vigiLmliiim
put.iveiimiis, c:i;isa su,ii lam (pro pioximc dicomiis i-omnia (d nimm legisse libro vii, cap. lii, 17 Cac-
ad vocem ;;ii/(.i)/i,<.|uam islo i:i piimis itposloll lof tis : taniium su(licii), ui nou lam muUa cM;lim')i:i iiilor(>-

n«vT£r ni-j ou /.'i>.'j.rfjt,-'u:}.t'i'A, T:a.-j-:ti ui ui't.'xjr,iihikthiA rum port;i ./Jineidos scripior enii.-orii, aul llermoiis
ev «Tou'/., sv fji.-rn it^^yxf.Lri'}, vj to if/yj/.To itv./.tti''/-/i. nostri pcr onmes genics ac populos dispcrsoriiil.
lilii

e«y.rrt7;/, y/o, /«i ot Vs/ooi i/zp^Jri^j^jjvx'. ayO'/jCTOt, y.9.i. Scd dc liis ali.is ubi;rius. Tollius. -- Uocic, iminio
r,ij.ii; vij'/. or:','/.-'}'/.. ^on nniui;* tjnidein obdfriuieinus ogo modo duiis smuil mciiiiucrit vir docii::.:;;-
,

seUumnci luulabiinur in mumento, in irtu oruli, inul' intiseiiodare difticuli;i!cs, qiiib'is seutenlia, qu;ini so-
tiiua, !cii. ut vuljj iiiis iiuerprcs , in luba. nomwnu (jttiiur,luboral, quusquc hacieaus iulactaa prof.sus
Cuneieniin lubn. ei uivrtai t'esurijt:nt incorruiiii, et nos rcliquii. Cnam. qua raiiomj fuiuru.ni illuii regmmi
 ,,

C7.7 NOT.E IN LIB. DE MOnTmrS rERSECIIT. CaP. Ij.

Cliiisrs mnicnnrinm, ad viroqoo «ii:im siu-

qiiOiJ ipsi, A dicenlc, vorbi gr.Tia, Siiolonio iii Nevone
lii'>raiii!:, :

plissinic hic aiicior rospip-TC vibiis est, vorari qucai ijliriiuint.. se... qvonti d\e laiKm inicv ioitos can-
s-

fonifnode inilium Cliristi^ ciun j;im per io'. sau-iil;! tatnnun eniairia fjiKV jumnuiic sibi roni^mni oponeft,
Christusiii oojIo ei lerris ;id dcxiram i'auis seiiK-! 0!) quam in(iu))se au(:tiiril;<l.em Laiirfunius lliui^lVirfus
el;>t«s ct considens rcgnaveril. Altcraiu \('i'o, q!!iii.'jii': ad (aiccfT) dispiiia^ioiiis Oi'igeuic:c de rrstirrcclionft,
vero parilor nossil inilii so^ipiteini apsicHalio l)ono e Gr;Dci>; inlerproiattiscst, ilvinicion, sen iriuni-
(;i!;iiii

sensiieidem rcgnocongruere. Qnid eiiiin sampiternum plialh; Euirnpii aliorifnhjiie, nl opparet , uuditorum

imtinm in e;i rc, qnai noii :?iteniuin iiiiliiiiii lialiilura acclainatio in Adnnurniii viriori'; Umdcni ceiebrata, o cii-
esl : sed qii.ilcs resreliqii;n, lioc es!., (liixiiii) ac eva- vine owiiiqub r.npieiiliu cl iutcllificniia ornaie, eic,
liidiiin, fiiieinquo adeo post ntille iiiinos 1 Ego certe, Tiiii) auieni, posl iniiiuin (Jirisli Sfiiiclnm ac scmpi-
qiiiniealiter in sumiiio ulriusque viri claris&iMiJ de teruum, sequi proxime iii nobiro Ceciiio, cvm de-
utraquft diliicuitale siientio exlricare noii jsossem, icendere ccap"yil. M
h^ccuilimaveriia liiuiupiaiu possc
Cffipi janidiidimi vilii aliqniii in vo( e initiuin snspi- idoiiee , nisi ad fn!uri!ui Ciiristi e CJf^lo descftusuni
c;iri, ei, qiiid si pi)tius cpiuiciuin icgatur, dicere : loiics iu uovo Ft lero meiii(ir;!liiin rcfoi ri ; nec quid-
nioxquequ;im multa co facianl, sigillalim aspeclaro qiUHU j;im mclius cum gloriosa iila Ciiristi descensio-
in hunc modum. ne quadrare, qiuun liiiic lubain uliinuim, ciijus moil;)
Narrare primum oiiuMum Joaunein in Apncalyiibi, e Paiiii Episiolis nieiniuiinijs, illmc vcro vAcahuliiin
vn 9-l'2, vidisse .se olim post alia multa, qii;y
,
e/)i;!i<'('i(m, cnjiislot lillcrT iii vocc iniiiiun .iccnrrant.

sniculovuui ]:ipsii evonlura oranl, turbaiu imdtuin, Dt.iiiqiic, .'legari saneab.^piistoloiii prioread Thc.-i-
ijuam numeritre neino jwsict , ex o:iinii'us (icniibits , el j. saioiiiccnses (cap. iv, \..>), !oro niiqu!!!!! ut ii quos
fribnbns,el pojmlis, ct lii^fjuis, qni (inlesolinni e! Agnniii dio jiulicii vivos «lcprclicndtU iti ifii-ris, prns-
Ciirislii-^

slurent, stolis amicii cav.didis, pnlmns pektunles in mu- renianl itlos, qui in I)o'iiii>o liocesl,
obdormicrinl ;

uibus, et macina voce ciamantcs: SoIhh Deo noslro, ijui «bvi;nn ei prioros in cffluin sed negari
rapti, eaut ;

Agno. Omnes uulcin Ancjdos, qui

sedet in Ihrono, et nu.spiamab eodeui, aiit;il) ^tlioquovii scriptoresacro,
ipsiquoque tum temporis mcircnilu ilironi, ct seniorum, Enoclium el Lliam, (jui vivi oiim in cfulos lranfel;i(i
€tqU'iluor animalmm siiirentfprocHhuisxe ad ea vcrba suul, cx iisdem oodouujiiedic in Cinisiicomiialu do-
ante solium in (arAes .^«a.s et ndorasse Deum, dicenles : sceiisuroSi ut ejus siiit pra;vii ac pr.pcur.^^oros; el oo
Amcn. lienedictiQ, et (tloriu,et f,aincniia, el grai.iarum niagis igitur ddiris quos liic auclorsiiggillat, iiciiis-
,

aciio et honor, et potentia, el robur Deo. nostro in sw- se assercre rem ila fuiuram, addorecjue insupor eos-
cu!a sccculorum. Amcn. doui iii Httima lulia hiudatiHU Cluisli opiniciuni , aiit
Ist;is porro uironuni(«G acclaiiiaiiones, cmn pjlm;c aliquod ia!f, pr;cceiitiiros. Sicqiie noslra laodom de
a pvioi jljus goslaieulur in inainbiis, uou miiiUi ve- )ioc lococoi.flala souteittia est , iulerim dum meiidra
ruiu esse srrwtxwv, quamc;iniic;i iii;) jiuiuiaria el lau- doceamur.
reaia, qu;« Vetures vicioriinis cancbani , et hmMx Cum desccndcre ceeperil, SicHh. vu , i9 t Tuuc ape-
vocaljaiit. rittnr coelum uiedium iutempestn et lenebrosa nocte, ul
Deinde, fuisse ilia qoidem i)!eru;nquo, ul vel o Sue- in orbc lolo Inmendescend^mli» Dei luniqun^n [nUjurnp-
louio iii Julio Caesare couslare polL'sl, iinpurissiina pareat. Et mox
Cndelrepentc fjlfidius e c(sIo,hI sciant
:

el, si non semper singnla uaius lauluui diei, adsaui- jnsn ducem sanclce militicc descensurum, et descen-
nium ccrle paucissimorum scd eas rursum, de ipji
: dtt, comilanlibus .'{nysiis. in mediuni lerra;.'Toiuvi
jius agilur, acclamationes sanciuiu aij oinuii paile G Auclorem nosiriim scili<.:el accipicr.s, quasi loiidem
iTii-A-AiQv esse, el vere ealenus sompitoruiim, quod ho verhis scrip.scrit, fuiu Chrisius deicendere coii^rrii. Nil
miiium bint, qui, sicul paielex aoquculijjus, Deum in maj^i.s prob;). iNaiu qnid isia vcrbi graii.i, coiislruc- ,

omne wvum in ejus tempio colenl. lio Coluiiibi :Ci))(! inilinni Clinsii sancinm acscm;ritcr-
Adiiico, inier caitera, q-.ru Apo.stoUis iu prioro ad num raiperii descenderc? Pricseriim si por sanoiiiiu ,

Thesjalonicenses cum ipbo Cliristi do coelis dosconsu ac ^efiipitern-iim Ciiri^li ii;iiiuin Colnmbo^ nil alii:d ,

conjunxit, nominari uiserlissime, ~/i'Ai-j7p.y.. .Vuto? o ut vorisiuiile est, qu.iii! reijunm Clirisd miUenariinn
K-jai.ng iv v.sA£-JcrfA«-i, ev 'fiwji} ocp-^y.yyuov, y.oii i-j Qv.i.-^vfji intolligobat, Non soloiit s:tiio regn;t, re§norui!ivo iiii-

Q-.w, zxTaCvjs-eTW arr' oupc/.voO ; ad veibiiui, Jpscnici lia hiiuiinum ritu movori, desceiitioio ct ascoiideie.
Dominus cuin celeu.^miale , cum voce Arclianiieii, et tu- — Cum desccndere ccepcrit... pronunlianl. Curti dcscen-
ha Dei descendet c caeio. dere cceperu, uinev.irinvos proiv'.niiani. A.OBASfl .S. //;-
At allu^isse tine dubio Aposloluiu, cuin iia scribe- larto. -.-- Qui quem sousmn ex lioc loco ciiiii illis suii-
rct, ad geuus illiid celcusniamin quod miUlare vocare , pit;meiitis eiicituu! cupia! , vollom iiidicai^sol. Nou
e.si, quodquea viciricibus quoi!d;im coiiiis c.uitabati.T. euinr assequor.
i Siipor muros Babyioiiis lev;iie siguum, augeie cus- Veniurum pulanl..., cvTiCr diaboli ac praivins sit.
todiam, lov;ite cuslodes, pr;oiar;ile iu.sidi;iS, quia co- Eu lirevitor, i:l h.Tcc bicuiia oxplela fueril hacto-
gilaviiOomiiius, elfooit qiia^ciuaqiic iocutus osl con- nus a (J'iOi.is viris : yeiilurnm pvUint nt qui pro;-
Ira habil^ilorcs Babyioiiis. (Jui liabilas, supor aqicis cwsfn-. Kdil. 0.>ii.n et C;jnt. — ynUmt
v'cK.'/!r«JH (lai

niiiilas, loc.ipies in lliosaui is, veiiil fiiiis tniis pedaiis jutiinis prcecHfifOr. CiTEUiiS. — Yenlurum putanl nl
pracisionisliuc. Juravit Doininus fxcrciliiuui per ani- -j-j prn;cursor. Allix.
aiamsuam :(JiJouiam ro)jlobo te liominibiis «piabi bru- ihanimi grneiis. Non joiii Biricle el iinpropric ut ,

ciio, ot supcr le- c*?.'5iU)/i« c;iulabiiur. > (Vulgal;i c;i--. su[>ra pro itnperio Roniano acc<?pl; , id osi, pro
,

pite Li Hiere!m.B, 12, 15, i4.)Q!iaiiq!i;mi si vel in;ixi- cunctis nrovindis oinunjue Unimi, qiieniaduioihiin <it!-
meP;!uli!s.a).)./)yooizwi-ad iila Velcruni cclcusnuit-i, scii iiniiur lacite imperiuiu Jlnmannin ;\!» Aurelio \ icio-
hortamoiita, quai m
ovarani c;ilc;!lione, alias :iiiiem re his verbis Adev runciiv prorinciw omivfquc lloma
:

in romigaiiouo aiihibi!);intur, rospexissei, Ccrimn fit iiiUrilu ejus exuliavU : scd suiopti cilra
conirover.Mftm
logi aliiii apiiil Viil^;iiimi inttiprolem do piioribns ,
proprie pro lolf) genere finuiano, uli l lo-
l;)tissi!i)o ct
ceieusma quasi calciiiitiHin coiicincliir adihvsus omncs rus(lib, IV llistoriw Uoin.! Uiiinur. R\l,cuncta aUiuc. :

lialntaiores terra' , ilier., xxv, 50; et iloriim .xi,v(!i coniinm lolins rj"neii), immarii aa! pn.x Inil, ant pactio;
oT> iSeqnaqwun cakatoy une soiituin celcusinacun-
:
cuiu Tion oninos '.«ntiuii ;eiti»».s iniolbiioret^qiias oiim
tubit. INaniica vcro, son qua; qiioudam remigfbiis Ain^ustus ad occasum et mondieii'. p?cav<'r;)i iiem- ,

d;ib;>nl«r, el spociab quodam nsu xs).-J(7;.-.«-k Uiir.c;!- quri ad sepieiilrionein iitira ilhouuiiiaiquc bauuliiuni,
pab.mlur, cani inierdiiiu soliia fuisso per Sympho- et ad Orieuloiii iuira Tauntm ci Kupiiraloin, poi.uli-
niacos pueros, oi per ass:un vocem, idcst, voce pro- qneprt!iiid£Roma;!i iuiperioiubjectas, sod ilbts oua'!;

laiam, testis est Paedianus in libros Ciccronis de!)i- ro!ii[uas qii*, ut poriiil, imr.nincs crtnU impern, My-
vinaiione. th.is, Sain!at;is, Seras, indos , Parliios, 0,0! omnos lu

Pr;elerea vocem epinicinm, licot origiue Grft.-cam , a/jTii ad imperium Uomanuni iii pafc crani Vido
usurpari quaiitfyque Jaiine a melioribus scripioribus lucum, si vacat
6S9 PAUM BADDRI 640

CAl'UT iir. A nonus regnavil Domiliamts^ ann. 1,'),

Titi fraiei' junior,
iHOis. f). Sed mirniii , ni olini Knscbius pro sTn ts,
Posi Itunc. Neronem nenipc. Uiide roliiniio, iuiijo- |:/^v«f j, scripscrit t-zri tt, r,:iiox; s. aiinos qnindecim,
risqiie ptM-jpioniuiiis gralia, Aiii^litn roverciid. epi- dies quiiiqne. Xiplulinns ciiini c Dionc in Domiiiaiio,
'sropi S.iris. \ei>io, .4//e» AVro, ad xeibiiiii, Posl :Vi,- Et/oviry^yjTS 5s (AoatTic.vic) izn TtlvTi x'/t (ii-/.'x, y.xl riu.i-
roiieiii. TT-ivTj; impertivit anitns iiuindccim, el dies qhinqne.
P'/.^
Inierjeclis aliquol aunis. IIoc esl, trcdeoim. Aimi Ac pnctcrca, ab idiluts Sciilemb. aiini ;cr;i! Christi
eiiiiii loiiilem iiiicgn, qnin el cuni iribiis iiisn|ier nicn- Dioiiysian.c 81 (|iii!ins 'Tiiiis Domitiani dcccssor,
,

sibua diei>iis'|iie, a deririia die .juiiii , (]iia Nero aiuio vivcicci iiiijicrare dcsiil, ns'|nc :id \\ kalcnd. Oc-
;vrie Clnisli, \ii'garis sex.igosiinooolavo iiiiseii- per- lob. amii cjnsdem :ci-a> 9(i, qiiibiis Dumilianns viiani
iit, iisqtie aii ilieiii iiei.iiiKiiii qii.-uiani sepieinliris cl impcrium cmn inorlo comnuilavit, puiaudi laiitum
qiia allcr, ile ipio inox, lyrAiiiiiis aiuioChiisti Uiony- vcniniit :)iiiii 15 et dies 5, si\o ad sninmuin qiiod ,

siaiio ocU)gosiiiio priiiio re^nare e.xorsnscst, ia|isi Poiavio placebal, aiini 1."} dics <). luio, Uontitiaiiuin
sunt. unnos quindecim impern^se Kpiiome Anrciii Vicloris,
AUer non niinor tyriinnus. Dvniilieji. Crillioa M:ui- (inno iinpcrii dcciiiio ijuUito occisum /'((isst' SiuUonius ,
Croixii Iralaiio. iii margiiie. — .inotlnr Tijrdnl, Do- r£vT£zc<i(k-/a £'t-:o-£v ir:i'/:p<xrmoi.<; ipsc i|UO(|ueEusol)ius
niitian, uot tnucli injerior to liiin. Aiiglica reoens laii- (|nod;ini loco, si|ic nlia mciisium xlicrunivc
qui ,

dala, Doiiiiii.iiii iinmine, comnieiilnii vico , inscrlo cxcnrrcrinl moniiune, scripto rclicpicrnnt. Scd nu-
auctoiis verliis. Doiuilianus, culvuni dixil quem lioina nicrnm prociil duliio joiuiidabani Confcr latinani
yeronem. Kdilioiies Oxoii. el Caiil. cx subjcclis.credo, Enscbiani Cironici cditioncni, iti (|u:i ad an, Dom.
Aiisonii versibus " 97 cernittir decimiis soxlus Domitiaui c rcgione no-
laius; qiiod is ncmpe itiivcril, etsi pcrmodicc. Addo
El Secutus
Tiliis imjierii felix brpvitate.
vel liinc itumcri roiUMdationem in Aurolii Victoris
Frater, queni Calvum dixit sua Uouia Neronem.
loco, de qno agiiiir, patore, (|Uod pro disertis istis
Faveiit omnibus iiisioria ^-ccle^instioa el pnifaita, illius vcrbis, Domitianut^... iinperavil annos quindtcim,
quippecum Galliam, Oiiio-
o pioxiniis Neronis posl cxtot alibi apnd cumdoni in libello de Cx>saribus :
iiem et Viteiliuni succcssoribus, pula Vespasiano, Pasnns luit... anno... dominalionis circiler quinlo de-
Tiio, Ooiiiiliano, Nerva, nullus sit praner hoinitia- cimo (piod non sim|iii(i'.er pro plus, minus, quinto
niim, cut (|u:e liuc c^ipiie iiarraninr,coiivoniaiii. Coii- deciino, commodc accipi polcst, scd \\TUpaulo plus-
fer Haliiziuin, col.oOi, eiCoiumb.,coi.o9.5, pra^cipuc quatn quinto deciino. ob Xipbiliiii Idcuiu modo .ld-
vero Enseliii capni a Baluzio indic.itiim. ductuin.
Tyrannus. DomiliaMum eodem elo;;io Anrelins VIo- Donccimpias manus ndversus Domimm iendcret. De
lor sic infimavil Jyitnr nwlu cnu/e/ifa/is (Domiliaiii)
: anno, qno Domiiiiuius in Clirisli:inos sa;vire coepil,
el conscienliie sztce conjuravere plcrique...adscila etictin niagna csl inier Cluonologos oiiinionnm diversilas,
in cousiliuni luranni uxore Oomiiia. quornm alii ad aiiniim ai;c Cbrisli vulgaris nonage-
Orlns est. Pro iniperare cwpil, no^siri scilicel scrij)- siintim,' alii ad nonagcsimuin priinum alii ad noiia- ,

loris loculioncm de niilali die OomitiaMei impcrii ac- gesimiim tertium, alii ad iioDagesimuin ((iiarium, at-
cipiendo, noii de iiativiiaio Domiiiani (iriipric dicla. quealii dcni(;iie ad nonagesimum (nrtnlnin iilius pcr-
Alquc ila faclo opus esse, cx eo iiisignitcr a(iparol, scoulionis primotdia (pioctiinquc tuodo reforuni. Et
quod laniuin abesi, nl Doinitianns posi Neroius obi- C eam (luideui controversiam non infirmis, ul videba-
tuin fueril iii iil jain annnni .'t.Malis
liic*-m suscc|itus, tur, rationibusdirimerc lioc l.ico ingtiiliam Dodwclli
agerel Sfptimnm, cum Noro morie occii-
deiMiniim contra I*agiiim cl c;f.terosproposuer.iinus, ros((uejani
biiit. Coiiliriiiai(|ne adeo egregie,-si (piid jndico, liic diii crat confecla. Sod ipiis crit linis, inqiiiunt, si ita
locus, noscio qno iio ab anii)lis.>imo Cnpcri» pi;e-
1 perrexerimus ut cocpimns? Daiiduui ijjilur dcinccps
lcriiiissiis, illiu^ seniciiliain, ijna deiial.iiiiioCoastaM- pliirimisnoslris ip-pSwy.nxi;, ut qu;c rii Ininc aucio-
(ini soio disjiiilaiis conlcndit, vooes orlus et oriri rein fu:^ins aiinolavimns, aut obscrvaro adliitc volcba--
adhiberi non r.«ro singiiiari eleganiia de iis, (pii ra- mns, iii jiauca (|uaiilnin (iori poierit, oontraiiantur.
ges (iunl, vcl imperalores, aul (j;c-aics. Traclai infra boc argnnicnluin Ciiporus iii prioio ad
Qiiicum exf'rcei c( invisaindoiiiimilionem. no^.irjv niiui- inagniim olcganiiorum Mns;iriim ctillorcin Voelium,
riim £(f 77o)"Ao-Jf s77i'j2izv'J_oi.svo; Mu.oTnrv., vjy. oAtyo; rerwv p:>g. 9 el sci]. Dodwcllns vcro in disserialioiie Cy-
iiti P^m; ir.'/.": owly^ Y.v.i £7Ticr/f/.4JV «vopoJv Kt.rfiog o'i prian., xi, ntim. 10, ct posl cuin Pagius ad annos
[ur ev/y/ov rotTs'.>r «rozriiv.jv, (/.'joio-j; tz «W.ovf sVt- Chrisli 90. mim. 5. 6. 91, ntim. i, 93, num. 2, 94,
fccviii u'j'i^c; ml; •jzip 'i,'» ho(jiv.'j i^r,>j.w\i fxiyxtg, 7.7.1 num. 3, 95, nnm. 'i. Dc [ihrasi auicin, quam bic no-
•zaU Twv ov7i«Jv «7roSo)«rj «vatTio»;, tll loijui lii.et post ster adhibet, Cii|ici um vide, col. ^l-^.
Ku.seli!iim (lib. iii llist. Eccl., cap, 17). Hoc esi, si Tutusqiie reqniivil, donec impias mnnus advcrsus DO"
Valesii versmncm iinitcmnr )hUta in multos crudc- : niinum lenderel. Proximus posi Noroncin Cbrisiianos
litalis siiw spi'ciiiiiiia cdendo, nec pnucos nobiliurii nl- persecntns cst Domiliaiuis.... Atsane mulli esse non
qiie illuslrium lirorum iirbis liuiiiieinjusie inti-rimendo, poierani, ijiii in ca (iicrsecutioiic) coronaii snnt. Erat
alios pTiVterea iniiunieritbilcs iumiiuv dignitaiis viras, p. enim ei [.'erseculio !)rcvi«8inia, til vix tuuun annum
tunielsi insonies, exilio t/ buuoruni proszripiiont mulc- ^ implcrc Staiini cxiincium, inniiit Lactan-
polticril.
landii. —
/.jt.rcere aniciii domiiiuiionem, nl id obiicr reqnavildonecimpias manus aduersus
tiits.T/i/us, inqiiil,
niunc.nm, iina esi cx toi.ulioniiiu-^ ilijs quas e L:Uii:is Dominum tenderct. Postqunm vero ad persequendum.
ni:ij(ircs nostri Caliicas feceruiii, el qiiaiium inliui- justuiii populnm in^linilu divmonnin inciltilus est, lunc
lam csse apud nosimlcs mnhiindincm supeiius po- tradilus in maiius ininiicoruin luit pienus. Dodwkllus.
ncliamiis, ne fatile Tollioconccdercinus, debere quo Ad persequendum justum populum. Kxpiical quid
officio repleto in quc ofjicio inipleto innlari. siipra pcr delendam junitium intellcxeril. Verlit il-
Ceruicibiis incubavii. Sic c. 7 : .^lulli pramides et iiislris inlerprcs Anglicns ilie lioly seed, id esi, Sanc-
plnra offtcia siiiijulis reqionibur, ac pene jam civiiatibus lum senien, quomodo scse olim Jnd:ci appellilabant
inciibare; :n\ t|ii c verb.i vidc TolliiiMi. Coiifci" c:ijiile (V. l Esdr. ix,2,ct IIIE^dr. viii, "71).
15 : In ceelerum populum ptrseculiu ciolenler irtcu' Luii pcenns. lu de codeiii Domiiiaiio, et in eodem
buii. argutnenlo apud Aurclinni Viclorcm Pcp»ia.s luit :

Quam diuiinsime. Annis vidclicel l.^et niensibus.'», qxiinlo el quadrnqe.vmo anno viue. No(|ue aiilcr Lac-
sigrccus Ku-cbii caiioii Cliroiiicui.' laiinnsi|iie llie- , tantins de Anticiirislo Et ctiplus, landeni sceleruin
:

ronymi, ct utroque opere Joni^c po^icriur Join iiides suorum luat pienas (\)e Viia bca!;\ i'. 19).
audiendi sniit. Kx pii"ri quipjie, verbi gralia, 'Pw- Jnierfcclus domi. Id est, ad
in palalio. Viiic d cla
fxw„'j ioKTt/i^jffjv Aoy.jTtav6; st/j u , (A^vc.f e ; iii cst, capnt 14, Doniilianum aiitcm fuissc occisum in pa-
voncriie ci comnionente Hieronyiuo. Homunorum lalio, qnod ei in nrJ)C lUuna pro donio eral, el ubi
 ,, ,:

611 mjM IN LIB. DE MORTIBUS PJiUSECUT. CAP. III, m

adoo inlcr cclera cnbabnt
nieo jiuiii i;), , nort e:st, A nncimu ustnio, nuil» oril oinniiio p,i'.scciitii). lla enim
quotl tlii!)iloiiir ii.n KMtropiiis, JtiniMndes, SnL'io-
: jlloscissis igitiir actis lyranni ( DniHiliani ) iiuii

iiins ot Xipliiiini Dio rein umnimi consonsn cnnlra niodo ii) >t:!tum prislinnm Eoclcsia rostilutaesl,sed,»
Aiexamlriiii (^iirnuici aiiclon-ni nairant , .sccu 'dijm elc. V.x qnibus conlorr.inoi sui verbis intolligimus,
(piem, laininnie aiiic nos Cupcro, Ditniilianus h toj lonija Cijpriani pi.v quiinis sii iimitihus includenda.
UoMtov Alo;, in juno Jcvin iiiit Irucidalus. E conlra- DoDWELLUs. —
Onine qnod {fJomitinnus) constiluerat,
rio enini inU-ifccUis e^t snorum coiijuratioiic in palaiio, Roinnni irriimn fecerc. Joriiandes, iib. do R-gn. i

:iit, verl)i gratia, Euiropins; nominaniiijus ciiam Siicc. Et qiiod liic porro iiosier dc aciis lijranm re-
speciatiiispartir.i Suetonio, pnrtim Zosimo, pilalii lo- scissis loijiiiiur, id supra capite i noii dis.^imili lo , ,

cum, ulii cedcs patrata, cnbicutum Domilinni ad do- culionc, vel sonsu, iyrannorum impcria rescindere
tnum Patntinain [per:inenr.),iiitjuo volebnl inierdin, uii (lixcrat. In siaitim prislinnm Kcclesia restiiula esl.
consuevcrat, rcquiescerf, [ci) ud cnjns jannani Puitlie- Quam ciio id post Domilianmn conligoril, babuisii
hius [lamqiiam), cubicuio priVposilns ademt. inodo diiobiis verbis ex editionibus Oxon. etCnt.
Eiiani mcmorianontinis ejns crasi !>.?;. Aurcliiis Yic- niim. 17, inIiio:lr;idil voro fiisius Biinzius col., 305.
lor iii C;vsanl)Ms ; Senmmi tjlndiatoris more funns Mutti ac boni principcs. Nec boc e.v (ide liis!ori;e.
( Domiiiani) ferri , seu, iit in Epitomc, elferri, raden- Sod montiondiim erat, ut |)ersccutoribiis omnibus
dumque nomen decrevil. Quod quomodo racluin liicril, lrisli'in nbiigisso niorlem probaret ciun Timj iiius et ;

sividero et probe nossocuiiis, on lil)i insij,'!!!; oxciu- .\(iloiiiiii liaiiipiillissiiiio vit:i dotiinti siiil. Yidc sis

pluni Crilica ilistdrico-r.lironologica Pagii cuin viri S;irisl)orionsis Polycr;iticuni (lib. viii. pag GiGctscq.)
dociissiml Annotaiionc : ToLLUJS. —
Aliiul viiumdocium, cuin h;ec scribe-
ret egissft
, parimi abtuit quin dicereni. Sive qiiia
A. P. R. C. CCCC. XLl. ,

inultos ac bonos principes proxiiiie post Domitiamim

Roiiiaiii imperii clavnm lcnuisse Zosimus, pneler ,
EX. S. C. LlDI S/ECl]L.\RES FACTI.
Eusobinm el Laclanlium qiii j.ini a Bilnzio in cam ,

Eo in marniore Duniiiiani nomen non legiiur, qiiia ,

remlaudaii, leslalus osl bis verbis «Domiiiaiiusper- :

lit inquii Suolonius iii Domiiiano ( cjp. 25) sona- ,

empiiis a Stopiia!ioliberio....4b boc tcmpore viri bo-
lus Doiniti;ini cradendos nbitine lilulos abolemlanuiue iii {c/y8ps; o.-jvfuA), |irincip;ituni adcpii, Nerva. Traja-

oninem me.moriam docrovii. Pacius Adde no^iiuni — iiiis et post enin Hadri;inus, et Antoninus Piiis
, el ,

(ca[i. 52 ), oxclarnaiiioin « Ubi siint inodo nuignilica :

par illud (r.itruni Viirus alipie Lucius. , Sive doindc );

jila el clara por gi;i!los .iovioriini el Hercuiioruni co- quuniam,ulutmaximeTr;ijaniisel.\iitoiiiiii tran(|uilla

giioinina, (ju;i; primum a Dioolote ac M;tximi;uio inso- morle dofiincl! sint , qiiod certe nollem uegasse
lenter assumpta ac postiDodoiii ad successores eo-
,
baiid id imigis utique nog;ivit noslor Cecilius, qui ne
runi translatavigueruiU? Nompe delevil ea Doniinus, 7&'j quidcm de illorum morie, seii bona seu Irislis ,

cl erasit ds terra, quainquani id quideni alio sensu,

i»
liieiil , mominit; <piiquo proiode nonnisi sumina in-
qij;ini lioc loco. jiiria vidoaiiirdici posse nieiitiliis, ut persoculoribiis
Cum mulla mirabiiia opera fabricasset, elc. Eccc oninilius tristom obligissc inorioni probaret. Pra;ser-
secundum Cassiodorum in Clironico, non accuralis. lim cum iiec Tr^ijanuin, noc Anioninos, nec ullos
,

simam lantuni illoruin openin! reconsionem post Eu-
sebiiim cujns siniilis caialogus iaudatur Colnmbo
, ,
col.Syo, sed sub quibus ctiam consulibus singula
lacla fuerinl;. (piod ab Eusebio praitermissum , seu,
ut Ycrius dicam , possime conliirbatuin.
h.sprenas
His consulibus miilla nia^nia et relobcrrima Ro-
i
jnae facia suni; id est Capitoruiin, Forum Iransilo-
alios a Domiliano iisquo ad Dociuui iinperatores Ro-
niaiios in numcro peisecuioriim posiiorit, sicul se-
^ (p,eutia (iriiiabiiiK. Ai ecccid ipsiimTollio displicuisse
niinc cogilo, (piod oosler, iiiqiiini , Tiaj;inum el An«
loniiios, qiii ab Eiisebio et aliis inter Ecclcsia; perse-
el Cleinens. cuiores coiisoiiliir, i)o;ios conira principes vocaveril
haud iiiiiciaiiie nimirum viro clarissimo , fuisse illos
Roni;iiiis cxterisquc etlinicis qiiibiis imperarunt
,

bonos, sed neg;inie iuisse tales Cliristianis; nec aliam

rium, Divoriiin porlicus, Isiiiin, Scra])ium, Stadium,
siL'i don!(pie lingenle pr;eclari iilius elogii causam ,
Horrea pipcraioria, Vcspasiani icm]>lain Minci va ,
qnain inalam hiijiis Sciiptoris (idem , qui qiiod iis
fllialcidica Odion. » ,

trisiem conligisse obitum (islendere iioii possot

Domiciunus IX, el Ctemens II.
meiitiliis sil fiiisse bonos. Quasi vero probandiim
<i His consuiibiis iiisignissiiiia facta sunt Roiiiie sumpserit ?)ift</Hrt semper edi a Doniino- exempla in
,

opera; id cst Forum Trajani, Tberniic Trajma; el persecutores ac iion polius , adversarios Dei saipe di-
,

Titianae, Senatus, Ludus nialiitinus, Meta aure.i (jnam scclere suo recipere uiercedem , ut siio iji-e loco
Mela sudaiis et l'aiitbeon. > loquetur. Aut qu^si ileium ex Eu>ebii scribendi mc-
Nobilia monumeniu fecisset. Vellcins Palerculiis de ibodo, apud (|ueni Adrianus imper;ilor Justini verbis
P. Scipione yEiniliaiio : Fecit sna; virlulis monumcn- IJiiyta-ro; xat k-ni-fxvi-rcATog, maxiinus et itlustrissimus
ium quod fueral avi ejiis cleincntia;.
, vocalur, qiiiipie alias eumdom Adriaiium non cum ,

Ut neque imaginum neque tilulorum clc. < Sena- , , Siilpicio Sevoro. < D.onionuni simulacra in lemplo ac
iiaius adeo beialus est, iit repleia coriatim cnria loco Doiiiinica; passionis, porimcnd;je Chrislianoriim
iion icrnperaret, quin niorluum conUiineliosissimo lidei ciiiisa, consiituenieni > indnxit, sed e conlrario
atqiie acerbissimo acclamalioiium goiierc laoeraiet,' dSoreni Granii liHoris iii Clirislianorum grati;im dalis
scahis ctiam iiifei ri , clyjieosiiiie ot imagines cjus coinmol!im;j)inioitacoiiim(itum,«iUstaiiiiiproconsuli>
corani detralii el ibideni sol aiiligi juberel, novis- Asi;esciihere, «noii esseCliristianos sine objectu cri-
siiue eradendos nbique tiluios, abolciidamquo omoein ininum coiidomnaiidos, > qiiique posliemo iiullam
inemoriam dccernorel. i Edit. Oxon. et Canl. e qiiariaiii , Snlpicii rilu , peisecutionem siib Adriaiio
Suotonio, post lialuziunt, apud quein plura vide, nuiiieravil, scd qii;irlam suam usque ad M. Aiitonini
col. 505. el L. An. Commodi lempora memorare distiilil, se-
[iescissis itjitur actis ttjrnnni. Quod siib Norva con- quainr, nientitum esse in his omnibus Eusebium, nec
tigit. Kat 6 Kipovcf.g tO'jj t£ y.prjoixiwv; in uasffsia, boc nisi mala nieiite res Adriani tractasse. Fuorinl ergo
CSl Clirisiiaiios , cf.<f-oy.t y.c/.l ^o-og (jHv^^ovrag zaTrjyy.y^. potiiis et Cecilius nostor, ct Eusebius, bon;e iii isiis
Editiones Oxon. et (J(int. ex X'pliiliii() scil. po--l Dio- iidoi Scriptoi-es sed (piiiius gravi a!i(pia de c;iusa sin-
:

nem in Nerva. —
Resiissis igitur aclis tyriinni, nori
•
< gul:e CbristiaMoriim voxuionos nnn vis;E sinl in
inodo in siiilum prisliniiiii Eoclc>ia rosiiliiia osl, scd persociiiioiium calalogoin referondse noc singiili ,

etiam niult'» cbirins ac floridius eoiiiiii Sud eiiim eiiam imperatores sul) quibus et ex illorum quan-
,

posiea longa pax iiipi;i cst. ivviilit oiiiui post aiinos doquo iniperio acciderimi , in pcrsecuioriim aib.)
plurimos execrabilo aiiiuial Dccius, qui viiv-irei Ec- seribendi. Pio.no quemadnQoduni ipsemel Sulpicius
clesia'm. > Si Luciaiiiiuui audiiuus, a DoiniiiaaQ ad (lib. 1! Histori» Sacras) : t Sa.ie imn, inquit, Licinius,
M PAULI BAlinUI 644

r^iiia adrprsiim Consiniillniiin Jo iinpcrio cerlayU, ini-

*' ••• •
A Aposloli ox noslri Cccini hypoihesilnis Evangeliuia
lites siins lilare prxcoperat .ii>nnonlcs , njilitia ro- ; j^jjj^.Neronis dDmiitalioncin pra-dicaveninl ? Allir-
jiciibai. Sd' id iiilor povst*rn';')nf.s iton coni|inln(!ir ; inaro (Ir.licl Pitjrins , posl illa, (|n:>; in Crilica sua ail
:idcn nsl.;vioris r.cgolii fuil qnan nl aa Ecclc-iariin» aiinnin Doinini M. linni. 2, (ain in maijrinc, qnarn
vnlntTa p.'rvt'.'iii-l. > Scn, nt inpiins<rr mi, (voinodo, alihi, ol>scrvavii. Scd cgo qtiidcm ncgarc noti diihi-
dnni llieioMyc.iu.' in l'!i:on'co dv:cein Ktclosin> pcr- la\eriin el ncgare alias dchcl ipsemct Pagitis, ijuo.
;

s<;tii(ioi'»*s 11* pic a.l Licinii lcmii'>ra loconso.t, .'^nlpi- n'am Laitantics qnt^in omncs et Paglus ipse cnm
, .

cnis in llilnria Sacr.i iiovr-n lanlnin niimcrai , quin Ciinclis vcrum linius lihii p.irenlcm esse censcnl,
noc sin^julas easd^^m cnm nicrcnyiniani*, imo, illain c( nos qiioiiiit' oredimus, libro lertio InstitutiQiiuiii ,
Aiireli.ini inter alias pntcrmiKens ,
qiiatn lniic auc- cap. 23, di)Cirinam Antipudum aspce exagitat, nl
lori i-ruen(:i Atircliiini srriDia .ih niia parip, tiliailera sint proinde inier Yctcfcs ne j im Autrn.stini et alio- ,

vcro crmidia eji^xdcm [acln insijj;;i';!ii niorilo rcddi- riim auctoritatcm ,

conger.iin
qui l*agio ne^itent ,
dcrniil; liam! ca prcpter Uinien inalix^ (iilti ac(ii<:itiis, Ap()*(olns ad extrema nnmdi climati perrcxisso. Ll
ijiod ad Liri'\em el irrilum AnriMiani iinjiclnm sinc iiico n(ar insiittiio, liabet nliijiiid iii liunc locum
(l!il)ii) respe\i'rii, i cni iie pcrliccre qwidem qu.i; co- naliizius, col. "(Oti.
giiavcrit licnit, prminns iiitcr initia sni fiiioris ex- iV«//M dcnique nalio , elC. TTrj/jSoAtxrTif liscc dicta
linclo >. ul r:Osler brevi loiiiietiir. siinl.ct interprttlrttione ienienila. Casterum , non
yullcs hiifiiicormn iwpd.uipassa. Nott qiiod nilpror- loqui(ur, ubi Ciim aliler fcre lib. v, cap. 15, :

stisa i>.):niiiiniid)i(nadDcciiimiiSf|iie [uerit perpossa. vero , iiiquil , ab orln solis usqne ad occoiuin ]ex
Tassa ciiiin, v. gr.. S'il> Trrijfmo.snh Adriano, snhSe- i\ diviiia siiscejiln sil, el rtiiiiii.s sexus, oinnis aitas, et gens,
\cro,.snl)I'iiil!ppi~,iil\idereesiapiid L'jsciiinm atqnc el regio unilis nc paribm aniinis Deo servinnl. Tollii^S.

.liio-» sed i)iii'd i iip';!^» in ill;im pcr ca lcmpoia lacli

: NiiUa deniqne naiio. Pra:siarel,opiiior, ex veieri co- —
iiiilli f.ierint. id es(, iiMncs el levioris jiiomend fjni- dice le^ijerc, nulla der.iqiie DeiunVo, oh hunc Aposloll ;

(|:ie, ul tnm nosiro diranius, non "bslileiint, qnomi- locum ad Koinanos. iii, 29 A» Jndirorum Dcns lanlum ': :

iiiis < Ecc.lcsi.i amhassimnl in Orienlcm ct Occidcn- ISonneetiieuliytu? Inio el (»VH/inm. Indeqnippc nulla in
ie:ii pi>rrigcre pos.v;l maniis: > sic;it omnino iii iMii- iniindo iiaiio, qu;w iron sii l)>ri naiio, Prscler quam qiiod
lipp.i» T» lius, Nitlir isliv sinit, .'lit, exxustitiones; non cnm |>crr(^xcril Parnlus : Quoniam quidem nnus csl
qnod inil!i prorsi:^ cx; iisidonioccurrcndtim sihi esse fhus, (jni jititttficfibil circuincisionem e.x jide, etpr(vpV'
vidcrcl. sc(inniiliir enim conliuuo lics, < mcus ami- M«)>j ;wr /fd«;/«, eo ipso nulla nalio poluil tam leris
cus c^(. S'i pairia priiis. M';us: cogiialus : t .sed qnod morihus vivere , qii:« noii os;el Evangeiii pnwlica-
ipsins judicio, tres illa^ v.in»; esficnt acnauci; et sicnl tione l).'i(|(«o cniiu milescenda ad jiisiiii;« opera.
Jdein ilcrum Pliilipp. 15: i (juid csl aiiiem, sceie- .S'i(jfej>fo/)i;icH/m.Talecsi apud Lactanlinni, 'icVila
rjte, qiiod gcmas, hoslem l)ol;\b;llain jndicauim a heata, c. 27 : ii^uszi^me sapienliam cimvern rclicjione;
seiiaiii, iincm luorlineni oninino esse iinlliiiii piitas?? ct (le .Jiistiiia Suscipcre leijein divinam; cl
, c. V) :

Non qn0(] tcnilcr .\iiloiiiiis nnllutn esse crcdcre.t Sc- in Epit')tn>!, Susciprre quem Oeus viisiL
c:ip. nlliino :

iia!u;!< in iiib'.', vcl in orh>.;; cam onim, nl .scqnitur , Si'd enim posten loitfja pa.i rnpta esl. Posleu, id esi,
< sihi c;i!isani bolii gcrcndi proponcbit, ut seiialuin siib Decio, siciil patel ex soqneiuibas. Lou^fa aiilcnL
fimdilus delcret; » sod tinod nnlia essel sen.Uiis atic- proinde c&l annorum circiter ct-rifum el quiiiqunfjimu
torilas :i|)ud .Vntoninm. D;i reipsa vide I)oilv.olli dis- Iriusii, (!,Tve taiUnni , ut qti;« supra dixnnns sunl ,

sert. Cyiirian. si, niiiii. 17 ci seq. usquo ad 25. Qnid ? C nc hic pacem «v TraT/; £.'.-/;.)j3-i« lir/Jdzv inleH.gis . Iioc
qiiod |:orinaiia hirie noslri scripliira fueril, nonnullos i;.<>t , nltissimum in (oln Ecclesni, qiuilis apud Eiisc-
i'iiinicuruin impeius jiatiu; idest, pauculos, nec valde hiiiiit poiiiiur ah .Nerva cxtiiisso.
Hogesipi)') suh
gr.ives. rsam r.oslor cooira dt: pace, qo;iin levcs aliqiioi pcr-
M',itHS suii? in Oyicnicm el Occldr:ntcin porreril. sccuiioc.cs qnindoi|UO tuibiriiiit, loqniiur, el cu-
Lusebms (lih. iv Oisl'>ri.« Kccl. c. de rehiis ad
2 ), jnsmodi lulco li;ihciial ob oculos Sulpitius Severus
Ti;ij ini imperiom iicrtiricnlihu.-» dissf;ro>;s Kat tdt ui-t : ciim scrihcrct ; lnierjccds deinde avnis 8 cf 30, pa£
Cfmsiinnis fuU iiisi quod incdio leinpore Maxiiuinns
.;

07-Vj.irjfM '/:/),',;:'/. 'i-!:'.\Lz''.\'n i/J-tpv. -r.'>-/.',Ti/,i '

» Ac Sor- HonnullarHm ('.crlcfiiiruni rlericoc, vexnvit : uhi paccni
valoris quidom Ecclesia imigis
tioslri dociriiia at'|uc fiiginta et oclo aimortjm hami meram ao coiiliiuiam,
ac ma^':s iu dips cinoresccns conliiuus incrcmcniis , Sftil iiliqua vcxatione iiilorriihtam vides, vo'>:ai!loeliam
au<.;tb;ii'ir. ^ Itlein rursiis(eo(i. lih. c.vn), scd jamdo rolundcnicronymi (.^lironico eam pacis suh Maximiuo
:

Adriani tcinpovibns vcrha iacienS ll-//, oe /a,7.7rcoraro)v ' iiilerruplioncio, sexlam Kcilesia; persccuiionem.
Toj K-yK oizci jy.iv/<v v.r:oiTi./fj',-j(7'irj
fltz/j-j ff,>,\-jxi'''''fj

v/.-/i-OTi.',ci. x'.\>:f(.'-'ii',',%
"^fi-J

~i ik '>T.'rj '.', ^'ov v:j'1'Ajt:' t-4

cmvr IV.

,'h'j; rr,; tli riijl-.irhijgL -«(«t Xpcrrov
K'j/>tov
TTi7r5-.>f...iPorro Kcclesiis jaiii pcr univcrsnm oibt^m
iiisiar il.^rissimorum siderniK ri)lgcii!il;us, et vigcnlo
apii<l t'ilum hominum gcuus !ide in D uninum ac Scr-
vatorem ooslium .jcsum Lhrisium.) et qn;c, deinceps.
1)
^uod ;.!! loculinucm, adi i.-is (Joluoumm, o!)0.
Vl yi n iiuilux cssel lerrnrum anfjulus (;tr. Nolchat
K.nilil cnini iiost muios. phuiinos. tJ est, post annos
-.iv.^jv l/jroOv
plurimos trani|'tiiliiiatis. iMai i;boixii's, ui sonat qiii- —
dcm Gallica cjns versio. Indubic ob loncjii- pacis mcn-
lioiiem rcceiis laclam, qu.iiii liic aiii|uaieinis ^.Trci toO
/ocjoy repeiendam piilavit. Scd iuiegia igiiiir locu-
lii- >Oj'Cti-iida foici b"C iiiodo : posf nitnos pluri)nos
louuoi pacis, scii Iranqtniiiialis iiu;c meiii Tr^^JXo^Mjyioc,
, ;

crgf) .,iiperiii& bic .sciij)!or, cum de Cloisli discipii- cutii qtii pncem ditil vhirimorum annoruin, longuin
lis siaiimpo.si cjus in coelm)! iisccnsioiicm dispersis 00 ipso j:accm extiiisso priiat. Malltjiu ila.iue po.^f
inoniiononi l.uorcl, iilo.^qno Ncnme neciiim re- nniuis plurimos simplicilcr dii clapsis pturions annis
,

gnanie, Ei^dc-iam pcroinncs proviucias a<; civilalos ac(^ipcrc qiios j;im porro cenium et quinquaginta ,

fiiiidnssc ;)d'lerci, iniclligi (jn:rii de lol;i lcrra hahi- trcs fuissc di.\iniu'-.
lahili sine ni[;i iitiiilUii.ne l'.Hpior/'l!ir ; itd aliiitvU, .E.r^: rabiie nniina! Oec.ius. Haud a!ia arte Neroneiil
plu^, iiuiitis, lerrariim imgulos in Orionle cl Oc.i- !:iici,ih;)i iio.-;i':r (col. IV'0). Sed iiliud planc diversura
denie excipic!)ai, adques ne quidem siib i')(o Noio- Guperus hahel rie fccii jvroxiinis, cl. 47.1.
nis imporio roli^iioncm (>li(is'.i pencdnssc piit;:bal Quis enim juslitiam , ftlc. r.editad loquondi genus,
r.DnmillaMiiie iiidou) ferissiiiias Daiitjiica . c][iK .oon- q;(')d aiilc ONplicdiniiiK , cujic-qwo sijniie aptid Lac-

jiisi diu posl .Ni;ioncm i)i;i toliiim s'K"(c|>e:iiit , el liiiiliimi his vorhis ; fJ-cc .-.'jeoe cauho vraxipua jusii'
ad jn.-iiiio opcra miiisiiolncla; sin! ; nndo ci i!i;e tinin persejiiicudiniuHs rrgibns fuil. Yi(i.;ndus de rc-
noslra; suis loci.s rcalrictionc.s , tiuo seiv-u, lat", cuin bquo Coimuhjs, col.oDl).
rid Auctorii vcrha de omiii lerra aute Neroii«in Ad iilud priiuipaU'. fwiltgivm. An quo scnsu princi-
zjrrf/tuiTuijr; dis>seroremu5. pnle )u\iirthm priiiiuiH et prfcipiium esl Seu. qii'.) '?

cud iiuui iahcni iu Aujciica gcucraliier suiiipia viiihi gr;(iia, Uo;.ua.ii'jruuj Impcralorum poieoias vo-
 NOX^. IN L!B. DE MORTIBUS PEUSECUT. CAP. V. 04G
o!,'^ n Tre'>e!iio PoUione mrixhmim in tenis cnlmen, CAPIJT V.
et inlVn a ru>.-;lro sHbrtme fiiatKitiiin? Ihwd crc.lide •

riiii , sed ijuo i>«lius principulitt uucloyiiit^: ot priiici- Non undiopQsi, eic. Id est. non miillopost Decium
piilis ZiMKHiis loge dc causis crimi'iatii>i:s ,
uoiio jn imperalorciii. —
Versio nuriUca. Anno a-riX! Chrisli
jiiOpric prtncipis nucioritaiem ei nolioriem sigiiiiicoiii. oommuiiis -rSl ; Dccius Al.Miili, qux M'esi;c civilas,
.irciiii(!a jiaiiigiapho : « iloc soiijniiiiOiio iit inijiis- periit; i(li;uo >jii fint" Novemlnis aut iniiio Deceni- ,

liiiidi vir;)s \i'e qiriqii,^ priiicipis aiHlilori lieeliil ul , Ijris.nt Ciaiissimi Pagii observjtliisiiibus conslaro
(.•

inteMlaiiiiti .'ipiul se crimee. si pulehciiiin ((ierii ,

poiesi. Aj'no aulcn! ejusdom a^r^tj 2'iG , (jucd imiili
3(1 piineijole.ii reierat. iv)li(Uiein : ulliodis ;iuleiii voimil,VL'l ad summum, iiil P^igins malnit, ^257,
laiilis i:;fcreii(i;e (iiguilalibu'? rnotlus iioii uisi iii |.iriii- Yaieriaui pcrseculio coepla. lievera igitur lion mulio
ci|iis resii.ieijil urbilrio ; » et rursum paulo posl : In posl Decii iiiirriiiim Yajtjrianus simili pcr.-o^iiiendi fu-
Iwc nnnuiue rasu super coercetula hujmmodi accu&aUnis rore fui! correplus. Tai.liini per-.ecurioncni , qnain
cativniiia . non iimnerilo consiUeiidu crit priucifalis aiiiio C!iii>li 25'2 Gallus el Vtdusiamis sub fineiu
.

(iiiciorilas. meusi.s Jiiiii! commoveruiil. noster, (jiii aliquot alias

Furere proiims conlra Deum ceepit. Siatii!i or[ui- liiciiit, siliuuio q.'ioqiie, uil pai.Jl, pra:leriiiibit. Seit
deiii a siiscepio iuiiierio incxeptam cnuvtiu ah eo per- eam , merito Pagium exscribaniiis ncQUc Eu-
ut iiic ,

seoiiliDiifciu. Quasi hujiis rei gratiu f.rovcclus essct sebiusin Clironico , ncque Divus A^Uijnstiiius, !ii). xviu
ad il!ti',i jiriiic.ipule fns!ia;iu:!! , furere proliiuis eoii- de Civitate Dci ci^p. 51 (poiius 5i), neijue Siilpilins
,

Ira Oeuiii co:;pil^ ut protiiius caderct , iiiijiiil Liictau- Secerus unincniruijt loc^dcm ijiiijiiie ac Huime solmn ,

lius. Et ad Aiexaudriiios uiius ideuique iiuiiiias re- exciiaiam luqtie Eusebius in Hisloria ninriijrcs sub
;

inlit ei succossissc ia iiisperio Deciuii!

, ci edi- ,
" (iullo ei Volusiiina passas niainorcvil. Imo, jJCrj^Ciite
disse p"rsecutioiiis edieia iji-e Dionysii Alexau- ,
eod.'jm , OroHus ,
qui lib. vii , dccein persecnHone^
driui Episiola 00!islal ad Faiiiiiiu Auiinrliciuim. nuibas Ecclesia affticla «f i?i dcceni placps (jiiibus per- ,

INeinpe Koui;e f:ii iiisc s-jli riueju an. Doui. 249, 'pio cnssa est .iEijyptus confcrt , septimani piag<ini snb
circiler meiiseiii Juiiuui iiuperare exorsus ; ei iiriiei G.itlo ei Voiwjiano deducit ex pesliicntia ijuce otniie
oiriniiiin capli suut ciun soeiis Moy.ses , et .Maxiiiuis, propeniodunt geuus hoininuin ei pecuduin neci dcdil, iion
et Celerimis, ip«o adliuc Ii(!iii;c ver.saaie i>;eio. vero cx tonnenii.-i Eidelibu:^ infliclis. il.^i-c ergo Pagics,
DopwsxLCS diisert. C)'priaii. xi, niim. 53, e quo cl
,
Valcrianwi. SiCnio" nempe;, qtii anno Clnisii t57>,
(juiiuiuc pri:xiiitis, cailcra qure ad li;Uie Decii per- slaiim posl Galhim el Volusiaituin imerfeclos , ah
secuiiouein speclant, peli pos;suiii.. exe!'ci!.ib!is Norici^ ac PiScmieis clectus impeiiilor, et
Ei qunsi liiijas rei (jratia proceciaH estnH ad ilidd niox Augustu^ raclus. Iileai allas non soli!i!i P. Lici-
priucipule [af.i!giuin furere prolinus. fla lutrr.iiiic ,
iiii Valeriani paK^r, scii simut P. Ci.rm-lii \'a!eri;tni
.,

Aiifiiii:-iio Maix-eilino, t Ca;sar Gallus es »nualitri; ni- Saioiiini Vidc Pi.^imn ad aimum Clirisli
avns L-xlilit.

iiiio miseriarum, iu 'etrais indul;;e (aut adulia') pri- 23i.), iiiim. 5,4,
ad nun. "255, num. .". et Va- '•). —
initiis , aJ pi'iiicip:ile cuImeFi iii';pei-ai.o cullu pro- leriunu.i. Qui iniiio principains sui Oiga (iliiislianos
vectus, uiira !>--r!ninos polestalis delet;je procuireiis se iieaignissimum praislilit, dei:i vero tum liac indole
,
asperit.iie \\\n\\A cuncta rGeJ:ib;it. ? forlunaiii eti:nii miilavit. Edit. Oxon. et C.unt.
iSnin profeclus adV'^rsuiii Cui pus. Consi;n!ii:ius iii Impius Hi««rts in Dcuin inteniavit. Capiie 5 Doncc :

oratioiie Siuicioiuin ctieiui!i Cetas&Wi'. Goilios, Z.j-

;id iiiipins rnanus adrcrsus Dominiirn lend-irei. Est.iiie
simii:< Sctjthus. Oii;i'. res il;; coiicilinri poii;3t ul (iuia ,
() prior lociiiio aj.iid Viigiiiiim el Taciiiiin aliosquo
Carporuni Cotii<.iuinque eiulem origo enit, ei ijuia perlrequens.
iiiriijue nri.pi.er Istrum fluvium sedes iioheljaut, facile Qunmvis brevi leinpore. Id esi spaiiodiririim circiicr
eorurn iujiiiiii.i piu*mu!:n'eiitur. Ediliones O.ron. etCaul, annorum, ex P.tgii calcLiio, quem boiuim jiuiatmis.
e IJ;iitizio, fjuoiii pliira videsisaniioiaincin iiienm rem. No;i qiutd bicmiio tantum Vaicriamis imperavcrii;
Adi(|iio(iiieCiipf.'rum, coi.iTa.ctCoIumbum, coj. '390. imb.cf.eral eiiim aniiiim irnperii seiilimuiii qu;iiuii3 ,

Siaiiiiuiue circuiuceiiius a barhari.'-, ele. Moriis mo- a Siiporc capliis cst sed (juod cuio revereiidissimo :

diini ita iiari'al Zo-imiis :'ro'J oe riWo-j oi.y. rov tjW-tos.- cpisfopo Sarisb. breve, de quo a;;iti!r, tenipns acci-
£7r' «cOroJi,', id est, Scyllias , opiJ.ftsu.i. tw /isxiw (7r,!//,v4'.v- jjiciiduiii cicd.ji!U!s de dui;iiio!U' p',:r-.ecuii'Miis, j
o-
TO?, KYJow Twv ^''irrwv u.TTipt<7y.i7TZ(Ai5 i7rc).^wv, iynv.yii.; tins qii.'tm ciun .Maucrijixio de duratii.ne imiieiii. Con-
T4 uiui Th (ji"J v.\)r(o (ivvikp.il tw nrf/.S:-, v.a.i rzy.Mrc/.yfSvj fer Dodwelium. Oissev!. Cyijr:;u!. xt, num. 59 et
^izo -zw.' p().[j^Uf^wi «'«JVTtuoy.sVOs. p.ixo. xw(j-j-j'j-jr(.yii z-jtw GO.
(lisffiir.firi, ^i.c.'fj-fih (yMiyoa Bvjrfihro;:. Kdilioucs O.wn. iusii sunrjidim. Miiilmn pro iempuris brevlfate, mul-
e! C.int, Uiiii pro pa:mru!ii (fuatiiate iiiieliesit. Dodwellus. —
Nec .iepallura quidem polait honorari. Maliuf, nese- Alii alilei , ui. e.v codem patct, qni tibi adeundus. ScJ
pullura quidem, nam ii.^ec vulgala loijuendi ralio; et (jUem, verbi giatia san^uiniun vir docii.nsimus iii-,

sic cap. ne perjictrc quidem quce cocjiiacerai li-

{j : illi Sivn fuijse coiilciidit i!i /Egypi.o ntlra ediai nwdntn^
r.uii. ^'ateudm!! tameii, c. 7, priuri jntcto uccurraie .- (jiio.'; Valeriaiiiisad Si'!^'iUim misit, et ciijus summam

Cum dhperder^i oimia, iieca Deoqnidehi niairus poluit iioliis ii> epistida ad Sii:;(:esMin! Lonserva- CvpiMuus
disiinere, ilemqtie apud Lacl;tii»i!iifl. da Viia
quidai potitis el pruprie fiisu^ diciuur ex sjieciali l>c;ila, , vii,
cap. 1 i Q;ii verii ambiiior.c iniTiM , aiil ainoic po- ^^ rescriplo aii A\'^y,.h pra'(ecuim ..Smiiianum? Dispu-
:

teiiti.t; i^nnanimati, ouine sludiua! saum ad iioiKrres v.a t:iiim i:x s(;!o V;i!eri,!iij ;id Sci;;tfum cdicio Dod-
ricipiii-ondos coniuleruu», nec si .-lOio;;! quidem ips-iim v. clliiS pri<iter ilkid, iiuo et rjnle illnil, ijuod nrbi : .'<i,

gcslemus in maiiibus, fidem conmiodaiji.iiii j quin et fiom;;o,seuad suiitmiim ftariit; propiituii fiiii, quam-
;

npud i^imium (lii). via, c. 56), de ursis < Procedunl p!u! i!n;t alia ?.(! proviuoi:^i um p:'aisid«>s ab ct.-dein Va-
;

\ere, sod niares priepingues cujus lei caiisa nou ]en;mo iriiporuiorc; m\.ssa lue.ianf , ui cx dicta Cy-
;

proiiiptfi esl, ijuippe iiec somno quisleui sugiualis pri -m cptslolaccrtum est ; in qtia, pos( descr.iptr.iu
pr;x'ter H dics. ; 6ed
de iiis, inler eonsullits ;i mc Valeri tuei ad s;i.nalua! edicli suiu.uam frequiiur ; ,

niia, m;igiu:s Ci';eviua sie respoiidit. Recte te vidisse S.ibjccil etiani Valeunnus mperotor orationi s;'Ce, id
pulo, cini; reseribeiiiium oeuse»., ne sepullum iimdeni; csi Li;gi exeinpium iitierarum quiis ud pra;side$ pro-
,

et sic quoquo rescribeiiumn iu c;ip. 7 et Plinio, et vinciarudi de nobis, hoc esl, iii gciicre do (".luisiianis ,
Lacijtiui;) do Vila Le^^ia. Si:pe liiirarii ooiifijdeiiiiit fecii. Et, quod m-jgls esi non modoapud Cnisebiuni ,

v.e ei .>!.<;, ciiii) ismoii .suus cmqmi locu^ sit piaprius. ..•r.4(yi)iii'ira!('i,!.iiis .-LuiiiiaiH!) -;-,:,- tv.v SjC^/cto.v /.iji-j-
-Mcmii!i, GiOitoviwm vari.'j ioca i« Suslonio sic tjuu- <.-s6.'.-
,
qnasi ad vei ijuiu aic:ss. .\.i-(^usi.oruiu juisionis,
que correxisbe. (j1r.4:vic.s. •Mi se miss* meniiiiit sed id !t;sciipiuai div(;rsui!i ;

lii hosieirt Dei oporlebai. Soppie , esse. iulssc ab 60, quod ad SiMiaium Valeiiaiiiis i;ii-ii.du;e
VQiu>.rii'i:$. JJc-^ v:uuour.i. — MAHce.o»»;. — Periiiiiy rcs iiuerali-dS moneni : una , quod iliud .lii SeiKil-m»
alijue "^cripium rjcrit a nQiiTO,.tiuUi'iit>us. boiuis Vaicriaiii fuerii, 3J epistoiafu (iypfiaui non uud
 GO PArLi BAUnni 6i8
looo .TiiIU'OrImii^ ; iltml vcro ad ;rinili»nuin no') so- A sciiice.l impcralor in cnptivilrthm ductwi a Sapore, rcijc
liiis Vaifri;iiti , Si-ti .\i;giislt>rr.in , iti esl , Voler"i.ii;i ol Pcrsiiyum. non gladia , sed luuibrio oinnibus vita; suiv ,

G.iUi«'Mi ; aliora ai;l«un , ijiioii ox Aiiniisioiimi /AiJ- dicbns mprila pro factis pcrcep-l ; ila ul quoliescumquc
?!( .1«! .Eiiiili:iiiiiiii iiii^^s.) . lielMierll illi- :iiilo oniiiia rex S\(ipnr equum conscndere veilcl, non mninbus suis,
Clirisiiiiiios sn;i' provinci;c iii (|iionul;iiii Liiiy c looiiin scd iiicuyvato dorso, el in cervice ejus pcde posito, cquu
rclesiro, qua do re ne YcrhiiJii qiii-
n>^!iiiiie (.«'plirii memina tcnirel. Galf. et D.\lv7.ils cum variaiilibus
deni iii Cyiirianici Valeriani atl soiiauim reseripio ; l:iine!i aiiquol lcctiouibiis non spoincndis.

nec injiiri:! sano, cnio e;i res ail yEgypii juMfoiUini lloiiiuniiin. Tlic lioniaii Enipcrour. Id cst , Roma-

spC' i:iliter peninoivi, noii a;l Seiiatniii , et j:iiii Va- mmi imperalorom. Vcrsio Aiujlica.
lcriamis de Lliri^lianis , qiii iii provineiis do;;eb.»nl Ilonuiuum. Snpplc, licijem, ktzo toO xojvoO. Qiiod no
ad earnin pr.isides sciipsissei. .Acta piiblica confes- diil>iianl.'r facias. vide ul ianidinluin Trebeilius Pol-
sionis DiOiiy-ii el ;iliiirii:ii ajpiid E;iscl>iiiin .Emirwi- : lio pr;fiverit Valoriamis, inqiiil, viclus esl a Sitpore,
:

uui pnvfi^cttis d>xU : YiJeo vos iinjnitos ase simul uc lieije Pcn-arum.... quem cum qhrim^a! vicioria; successn

shtpidos, (jui clentcnliiun Augnsiontni niininie xenliittis. iniiiu.<: lionorifice quam decerci , supcrbo cl cUilo aniuio

Quanwbrem non niniiebilis in hac nrbe : scd niillemini dclincret, ulque cum liomanorum n-gc ut vili el abjccto
in piirtes Libijiv ud locnin qni dicitnr i.eplifo. Hnnc nia^icipio toqneretur, elc. lil Cr*ci crgo lam .-Xiij^-iisios

enim locum iv. t?.; v.i)v'j<7V'i; t&iv isfiaTTMv r^u'7.v, iwiiu soii imper;ilores ,
qu;iin Cassare? ab Aiigusiis divcrsos
Auguslornm jMKdonu» elc(ji ; ail iinem igiiur siMgniare sexoiities fix7t).i«5- vocarunl : ita L:itini (|iim(ue noii
:ilit|iitid ivscriptniii -iliaiuin fuerai nli iiuper;itoril)iis, raro posi piimi et sccumli saeculi impcralores, Au-
Cl qiii proiiide sanguinem, qiiem fiidil paslea copidse j. gusiis el imperaioribus ce(juin nonicii dedeninl; (|uin
in /Egypto. fiitlisse merito ex eodem Aiigiislorinn et ;ilt<'rum iii spocieiii niiilto niiiins iiobile, uli mox
mandaio cen^emlus esl. Plnsipie ndeo sungniuis, ne videbimus.
iinnc alia alJeram Valerianiis fuderit, quain Dod- , Iniposito pedc supcr dorsam cjus. Pbrasis, ciijiis
wello visiini. niilla iiuiic iiiibioccurrunl excmpla, nisi apnd Viil-
{,'/ esset posleris doctimenlnm, eic. Sic supra cap. ,
gataiii, ulii, vcrbi gratia, II Reg. xn, 50 Et diademu :

i : Disiuleral... pwnas eorum Dcns , ui ederei in eos imposiliim esl supcr caput Dnvid ; el Act. .w , 10:
tnayna et mirabiliu exenipla ,
quibns et posteri disce- Quid icntatis Deum , iinponerc jugum sufier cerviceni.
renl... Denm... moriein diijna nllione snperbis , cl im- discipulorum.
piis , ac persecniorikns irroyare. Illud esse verum dicebal. Loci seiisum iion assc-
.Adcersarios Dei sa;pe,elc. Aiidin' nt, e\ Inijiis aiic- qiior , nisi innuat Lacianlius iilud a Sapore cxpro-
toris livpolliesibiis, dignam .<iuo scelere mercedem Dei brali vernm esse, Valcri inuin sibi esse, maiicipii
hostes , sa.'pe recipianl? Firinit crgo
uoi\ seiiiper, sod loco, utpoie qui scal.-e vel stapedis vicem prseslarel
valide loeus qiia; «upra a nobis conlr:i Tolliuin
liic iion ca uliqne , quai Roinani in laboUis depingiinl
dispiilaia sunl. Poluisselque adeo Trajaiiuin e.t Anio- boc esl, deviclos Persas triuinpliosquc ab itlis reporla-
ninosnosler, vel si inaxinie iranqnilla morle obierinl, /os. Edii. Oxoii. ct C;iiil. a qiiilius divcrsiis iion abit

Eccle>-io per.Neciiloribus accousere , si qiuc sub illis clfganiissiiii:e versionisParisiensis auclor. M.dim, —
perseciitiones conli^'eriiiil ab eorunidoin cdiciis ina- lllud esse verum spcciuculuin dicebal ; qnomodo ca-
nassent sed quoniam aliiinde ort;e siiiil, idcirco illi
:
,

pile IG llic esi verus irinmplins cum

: etc. Gale. ,
—
per noslrum in bonorum priucipnni calcrvani fueninl lilud esse verum diccuui. IN;miriiui, quod pedem dorso
relali. Qiix cum iia sinl vellein to S(vpe cianssinii , C V:il<;riani iniposuissel , ati|ue illiid eli;iniini loi|UCns
interpretes non suppressisseni. premerel. Tota enim serics oralionis csl, et imposito
tlic caplus a Pcrsis. Qiio aiiiio Valeriauus a Sapore pede super dorsum ejus illud esse veruin dicebal ,

caplus fiierii, liactenus in coiilrovorsiam vocaiuin... »0/1 quod in tabulis aul parietibus liomani pingerenl;

Ceriumest, curn;nli ;iniio Cbrisli 2.j9,Valcriamim ad ut aii cum landem utriusi|uo corporis siliini, iioii fic-
mancipii forlunam , iil Zosimi vcrliis utar, redaciiun liliuin scd reipsa constanlein, Ci-cilius nosier posl
,

fuisse , incboato se[itiino imperii anno... 2esi:iie cir- Saporciu resi>exeril (juo Sapores Valeiiani dorsum,
,

citer ineunte. Pagils, qui omnino vidcndus. — Cap- iuclimire so ol terga pr;ubere semol jiissi suo pede ,

Ins e>l sub 2C1. Dodwei.i.os , Disserl.

fiuem :inui calcabat. Indinu le milii, ac lerga pra:be , aicbat igi-
Cyp. 11, num. hi). V?ler;anus, iit Cbristianos per- — liiriinperiosiiis rex Pers;iruin Koniano. Quodcum dic-
Seciilio.ae commoia, slalim a Sapore, l'crsarum rcge ,
tuiu laclum Yalerianns pr;oslaret, iiedcm illico Sa-
capilur. lliER0.Nviii;5,inClironico, ad annuin air;c sii;e pores ejns dorso imponebai, IIoc reriini esf, inqiiioiis,
Domini 268 secuiidum Scaligeri eiliiioiicm. Sed iiou non quod in tabulis aat parietibiis lioinani pinguiU.
unico errore. Videsupra, num. A, ei Piigium suis Qiiasi dixissot : Ausi sunl aiiqmind;) Komani ttii Per-
locis. s:is sibi boc paclo subjeclos dopingere. Sed ill:i ad
Si (]uando libueril. Si (fuando libuernl. Ediiio Abo. iibitiim eflicta eiaiit , cl iiiere imaginari;). Al qiiod
scu casu, seu coiisilio. Nibil eiiirn ea tit! re Coliiinbus jam libi , lerg:i pncbenti, pedini impoiio, id pura
in suis nolis. — Liiinum iiiagis , libcrel , vel , quod vorilas , Valeriane. Sicijue loia , mco jndicio , hu-
propius ad veleris scriplnr.im, Ubuerat. ToLiJUs. jus loci diinciillas binc orta , qiiod auctor non in-
libri
— Posieriorein malim conjociuraiu. iN;ini nec .ilitcr j^ tegra seu ipsissima Saporis verba , quic jam , credo,
fere , cap. 21 Qnoiiens deteclaii Ubueral. Cngilavi *^ attuliinus , rcpricseiitaveril , verum inlerpolala , et
:

eii^m pienioreni lorle nosiri iiiamim luibsc, non. si

,
quibus iisii.^ sii pro suis.
quindo Ubuerai n>il Vrluculum ascendcre , anl equum , Exprobrans ei cum risu. Mullum, ni rallor, lucis el
cnm geinino, uul , scd cum unico, ii qnando libuerat clcg;iii;i:c alTerri possii bis vcrbis, si cuin proximc

vcliicutum , eic. prcceilcnlibiis ac sequenlibus conneclnniur in iiiinc

Veliicutum ascendere , aut ejiuum. Iia sine pra-posi- modum Itlud verum esse dicebai exprobrans , el cinn
;

ri.sK, non quod in takulis elc. rScqno ailco dubilo

lione Tereiiijus ascendere nnvem; C;isar, ascendere
,
,

ju(juin; el ini hic d' nique Livius ac Sueionins , us- qiiiii ipsissima sil aucioris manus iii ii;iud, inqiiam, :

ctndt^e equum : qiiimvis pra-posilio in talibiis adlii- scripsoril Saporem Vule.riuno exprobrwise cum risu ;

b«ri Soloyl, cl Livius ipse alibi ascendere in cquitui nam isi;i sme
loculio obscura, ei minus Litina; sed
dixerit. id quod Valeriano Sapores dicebat , diclum illi fuisse
Inclinwe tibi, ctc. Qiiam conlumeiiiim ullro dissi- cxprobrando, e.t ridcndo sunul.
miilalTreb. Pollio, liui a!i:im iion mcmorat COiitume- Diijnisniiiie iriwnpliuiwi. Hoc esl , ui mcrilus eral.

liam, nisi qiii-d S.tpores cum Roiii;ii!oriini rcize ut Sic onini digiius el digne velerious. Nosler capite i
Di-.ii.iii mortein dujna ultione persecutoribus irrogare ; el
vili el abj.-ctt> mancipio lo(|uerelur, i|ii.isi inlra verl;;i
solum slclisset boc dedeciis. Kdit. Oxon. clCanl. — boc ipso adversarios Dei sivpe dignam sceiere suo rc-
Iticlinare sibi... iuilropius, in Viia f'onlii mann-crip- cipere meicedeni. Ali.is, iiidignissiive foret lcgeiiduni.
la , es bibliolheca dociissiini I'- Puieaui Valeiianu-^i : Jriumphaiu>i auienj, propter seqiieniia, ad memoriam
 — ;
049 miJE. IN
darissimi iriumphi videlur ornnino per irimiphum
duclus sonnre. Nec alio , opinor, anglica versio rc-
ferenda, Being thus led aboul in triumph.
Aliquandiu vixit. Vixii in ea serviinle Vaierianus
usque ad annum 269, auciore Clironici Alexandrini
lesie, cni hac in re lides liabenda Ilis coss. ( Clan-
:
dio nempe el Palcrno ) Valerianus Auguslus a Persis
oppressus periit. Pagius.— Niniiruni,ad an. Chr. 259,
(|uo Valerianum caplum luisseaSapore, Pagiocerlum
esl.Fuilque adeo Valeriani servilus decenianiiornni.
Cum filium haberei impei-atorem. Seniorein scilicet
Gallienum, (lucni jam ab anno Chrisii 251 consortem
imperii feceral, eiqui, capio paire, sumniam lerum
solus per inullos annos adminisirayil. Quo hac an-
glicae Iralalionis verba perlincnl Thot he had a Son^
:
upon whom the Empire had devolved by his inisfor-
/M/i«;.Adde Balu7,.,col. oOG.
Servitutis exirem(e. Eodeai proculdiibio sensu, (ino
extremi ingenii homo apud Livium, pro homineingenii
infinv, et exlremi homines, pro infimis ac humUlimis ,
occurrunt.
Nec omnino Id verissimum. Et Bac-
repelilus esl.
triani tamen, atque Iliberi, et Albani, et Taurosctjthce,
ad Romunos duces scripserant , auxiliu polUcentes ad
Vaterianum de captivilaie Uberandum, ul scripio
quil Trebellius Pollio in Valeriano seiiiore.
Direpta esl culis. Senienlia Nicolai Heinsii fnit
scribendum esse derepta esl ei cutis.
tinisest diripere, ul diripere agros, urbei; aliud deri-
pere, quod est detrahere, uuferre, ul mnllis Oilendit
vir ille magnus in iiolis ad Ovidium, idque probal
fide et aucioritate vetustissimorum libroruin. Grje-
vius.Confer Cuperum, col. 482, eiBaluz., 306.
Infecta rubro colore. Qu^ils peignirent de rouge.
Maucroik. —
Tanqnain nosier , picta rubro colore
scripseril. And both it and ils being leinctuied mith a
red colouring. Versio anglica. —
Periiide jain ac si
apud nosirum tincta rubro colore legalur , nec de soia
Valeriani cuie, verum de ejus iniestinis (pjoque aga-
tur. Quod posterins veteor, nl facile cuni islti narra-
tionis complexu conciliari possil, et exuta visctribus
pellis, infecta rubro colore, utponerelur.,.. De cx'le-
ris, vix ausin» quid poiius sequar eligere. Credo la-
nieii secundam jtraeslare interpretationeni ob hnnc
Plinii locum : ilulieribus etiam palpebrm infecta: quo-
dammodo : tanta esl decoris affeclalio , ut tingantur
oculi quoque.
Infecta rubro colore. Uli donaria a^ukii.ura. soiebanl
minio obduci. Qua de re Servius ad Virgilinin. Ruber
enim color diis sacer, propier igneam eornm naiu-
ram. Tollius. —
Accederein libens viri docii sen-
teiiii;je, iii proxiine sequereuir, ut in templo barbaro-
rum deorum ad memoriam clarissimi iriumphi ponere-
lur. faleor , ad memoriam clarissinii
Sed ex verbis
triumphi mihi anie oninia suspicio est indutum
,
fuisse purpurea veste Valerianuni ea die qiia de illu
triumphavilSapores; quo iieinpc asperius Valeriaiio
iiisullarel, et se de imperatore iriuinphum agere
oiniiium oculis ostenderei. Nam nec aliter Christum
imrpiirea vesie Romani mililes, cuin ei impeiisius il-
ludeie vellent, induenini. Dcinde vero suspicor quo-
qiie iion alia de caiisa placuisse Sapori, ui Valeriani,
landein inorlui et corio exuli, ciiiis rnbro colore iii-
liceroiur, quam ul clarissiina; illius diei nieinoria in
|i(;r|ieiuuin duraret, ijua Valerianuin in triumpiio
cduxcrat piirpuraium. Confer Raluzium
verba. Col. 506.
Cum exuvias capli principis. Non quo
apud Virgilium, lib. ii JEu.,
. , , , , . Exuvias indutus Achillei
sed qno proprieapud eumdein exuvias serpeniis habe-
iiius in his versibus :
Cum posilis novus exuviis, nitidusque juventa
Volvilur.
Ilemque apud Plauium exuvias bubulas
l*,vTi;oL. Vll.
Lm. DE MORTIBUS PERSECIJT. CAP. VI m
A vel peile biii>u!a ; el riirsus apud Aclium in Bachiis ;
Tunc pecudiim exuvias iaevo pictas laleri accommodans.
Qiii lociis an qnod jam pr.Tccessit, iufecla rubro colore^
aliquatenns illuslrai e qneat , judicent docli mihii :
iion videtiir , sod pertinere polius ad picias veterum
vesles. Et de reliquo , quein iiosier paiilo anle impe-
ratoreiii tacile rfjfis iiomine donavit, excrte nuiic prin-
cipem appellai qiiod prima, uti dixi , specie lunllo
:
miniis habet nobiliiaiis. Sed id noliio Valeriani cap-
livitati tribiieie.Latiiiis maxima felicioruin impci^t-
toruin dignitas et polestas nonnuiKiuam primipatus
dicla, ipsique principes nuncupali. Hinc nosler «apile
3 Multi ac boni principes Romani imperii clavum rc-
:
gimenque lenuertint. Iiidcquc m(>x cidein , cnp. 4, de
fasligium illud princlpale. Sed ct
illorum vi:t^o-/7i .
ila apiid Pliniuni el alios, Ctaudii principatu el JJivi ,
Augusii principatu pro Ctaudio et Divo Augusto im-
perantibus. Denique , de ipsissimo nosiro Valeriano ,
cum jain caplivns esset, Balertis rex Cadiisiornin ad
B Saporeiii scribens :Ca/;<um, inqiiit, Valerianum princi-
cipem principum non satis gralutor ; ut vel inde pa-
teat quid ex ca^ca ct prava Eliinicornm adulalione
princeps, cum de Romano imperaiore diciiur, sonet,
idem scilicei, quod de Dei Filio in Apocalypsi {cap. i,
reli-
5) , Princeps regum terrce. Apage sis.
Apud deos suos ceinerent. Sexcenta sunt in LaiinO'*
riim libris exempla, ubi apud me, et in wdibus tneis,
Aliud enim La- nnuin et idem prorsus notanl. Atque ita iiunc apud
deos suos, elin templo barbarorum deorum, quod recens
pncccssit, eodem mihi redennt.
Facere... adversus majestatem Dei. En quod supra
diximiis, facere, apud nostrum absoluie, hoc esi, sine
accusaiivo, qucin rcgat, reperiri. Neque aliter in riiie
Ciip\iisQ,'contraDeumfecei'unl. Qiiod utminus mireris,
sciendum t6 facere in utroque cxempio nii aiiud csse
qiiam qiiod quotidie nentraliter dicimus agir, Grsdci
fiMC 7ro).eT5iJ£o-9«e qno el sensu hic auctor, cap. 9,de
:
Maxiniiano loqnens, cxinde insolenlissime agere coepit.
Singularis Dei. Vid. Cup., col. 482.
p
^ Coniinenlis, etc, ibid.
CAPLT VI.
Aurelianus. Quinlilii , seu, secundum ilieronymi
Clironicon, Quintilii linperatoris, qui die imperii de-
ciiiio sepiimo inierfecius est, successor; idqiie anno
Chrisli 270 mensenovembri, aut insequenti. Eumdem
aiiipiot locis L. Domitium Aurelianum Indicnli consn-
liiiiinominaiil ; modo etiain nonniilhc iiiscripiiones,
Vaterium Auretianum, a fainiiia Valeria, qua ipsi erat
gcniilis. V. Hieronymuin in Chronic. ad an. Doni
271. Crilicam Pa^ii ad an. Chr. 270. nuiii. 3, et 271,
nnm. 1, Peiaviiim deniijue De Doct. Teinp. ad annos
Chr. 274 ei 275.
yutura vesanus, etc. Auretianus, quod negari non
potest, severus, trucutentus , sanguinarius fuit princeps.
Edil. Oxon. el Cant. ex Fl. Vopisco. Adde Baluz.,
col. 507, et Columb., col. 397.
Quamvis caplivilatem Valeriani nteminisset. Si quis,
-. unde id iiosler sciverit, cogitet rogare, rcsponsio in
*^ promplu. Poluit meminisse, quia res erat adeo recens
non posset non reooidari mor-
el illuslris, ui illius ;
luo quippe novissiiiie Valeriano apud Persas posi an-
nos decem captivitatis, seu, (|uo(i eodeni redil, anno
denium Chrisli 269. Vide supra,col. 448.
Irani Dei crudelibus factis tacessivit. Nnn intentata
ad eadem igitur duniaxal perbccuiio ab Aureliano, quod claris-
sinio Dodwello visum esl, sed execulioni mandatu, ut
igitur sensu loquilur et mullisprobal Pagius in Critica Hislorico-
Chton., ad annum Chrisli 272, num.5el6.Conferan-
lur insuper quartusque: quin et Baronius ad
tertius,
annum Chrisli 275, num. 9, 10, et275, nnm. 4, 5 et
seq. ubi, si Don innumera ilia marlyrum mitlia recen-
senlur, quos Leo Magnus in ociava siib Aureliano
perseciiiione passos esse posuit, nominanlur sallciu
plurimi, coruinque poeii.x, ex fide Mariyrologioruin
et similiuin scriptoruin ancioriiatibus.
, pvo corio ,
Aurelianus... iram Dci crudelibus fitclis tacessmtt
21
b»t PAILI BAUUiU C5i

Vrrum Hli itt perfireii tfunieni qua' coijitaDtrtU iuuii : A Qrti hcus est Thrnrio'.. Scd qiiis tocii.s? Vn hoitry,
»:il proimusiiUtn iiulia sui. (;u)v-m< {^jniuiua eU Kdio iiit Maiicioixiiis, id esi, pagus. Pnftiverai Forrarii
1:111 iiai|iic iiidulijetuiix ciiiisenl /Egypliis Gallifiiiis LcxiioiiGeographicum : CtWiop/uMWti»» Custelnovo,
.

an. Ooiii. 272 .aci;uruli&siiut<, ijistanifl soleiiuuuio utipsum nomen Grarcum signilicai pagus Thraeia, ad
pft>ohali..._IriJe iieino esi ne iiersecuiioiie suspccuis Propouiidem, inter Bytontivni... Herucleam... ubi rt

iK.|iic ail Aiireliaiiuui. Euiii uinioii ipsuin pra:ieriui»it Aureliunus ifnperator inlerfectUi eil. tette Euiroyio.
Severus, vir alioqiii rabulis adiJiclissiiuus.
Snlpi^c-iu-^ Vopiscus mansionem focavit lit ve^bis modo alhllis :
Ei invrilo quiiioin iilt). Inteulata cniin (luntaxal erat de ciijiis vocis signiricaiione dicetur suo loco iii se-
:tb Aiiieliani», nuu iiein e\eoulioni niaiulaia. Id satis. queniibits.
III riptnres illis leuiporiUus pio.\iml
inifosie iiuiicaiil st Ab atnicis hileremptus. Edit. Ox. et Canl. ex Vo-
I,;»cl.iniiii5 oi Eusebius. Eci^uid illis L.iciaulii verbis pisco: « liicidil auteui, ut sc res rataliler aguut, ut
ilariiis? Veruiii iHi ne per[icere iiuickin quw cogitaueral Mneslli^uiu queiu pro notario secreluruiu babuerat,
lunii: ned pruiinui. oic Siiniliiir Eu»ebius Jti ottdeu) liberluin, m
quidam, sUiim, infonsiorem siW niinando
Aureliaiio... r,inri7i '^o-Au./.^ ^)."; wj Sicay^uov v^iiamv redyorei, quod iiescio qoid de quOdam suspicatus
ivix^.vetro" TToVJc.Tt ^v rasi ~'x^i TVipi "roiJTOu Aoyof. csscl. Mttestiiotts qui sci>el Aureliauttm iieque friis-
Mi/Aovra $s pow, •><ai ^^^iSov ciTriiv TOt> xaO >jaa>v yftui/.' tra niiiiarisolere uetjHo, si miuareiur, iguosceie,
,

fja(Tiv vroSTjoisiowiVOv 6£ta jiowjQ^f^l i^

fitiTsicrtv ctxrj , bicvc nomiiium ronscripsit, mixlis iis, quilws Aure-
«•/zwvwv Tfl; Ey^otoriTcwj.a^JTOv aT:oSc(7,uoua9(...linpulsUS Maiius vero irascebalur, cum iisdt^ qdibus iiibil aspe-
il.ii|iic eial iliiiitax ii .\ureliaiius, ui [lersoculioneiu ad- riim cogilabat, clc. i—
Qiiem VopiFCiis xMncsllieiiin
vor^us ('liriNlian.tr. A;.)ininoverci; et dcea ruuiorsoluiu, » vocal, ,
}» Zozinio *'E|0Os dicilur, tiwv e^wOev ^eoopevtuv
i|iiasi dt; re iion^I^uui ad e.tituin porduiia ferebaiur. * '

u-K0-/.pi(7iM-j |:x»)vyTfl5, TeTaypteliof , Uli olim ad priiUUin

Ms).)ovT« eliain ilii^it, el edictis o-^^tgov jtTTstv •j-ko- Zozimi iibruin annbtaviniiis. Eeedeiti editiorta. Aiide
c, 7.6£o-;,u£vov, a l)eo esse occupaiunu Nonduiu igiiur Colnmb. , coK 397.
poisecutioueiii excilaverai: vixduni etiaiu siibscrip- Contra Deum... feceritnl. Vefsio ingliCa-: fhty
-crat ediclis, cum a Ueo piinilus est. Couslricio cu- acted agninsi God. —" Ad veH}uirl^ Egcruiti coitiru
bilo Deus couaium ejus roprossii. Noiulum igitur les Deuin ; 'luod illa qu;e a rtobis, iii fiue capifis 5,
eral ullra conaliiiu pcrducli : niiudum etiam plagaui dicla suiil lirinai. Coiiferalur Coluiiibu^, «oL 397,
iiifl.ikerat, quaiu fuerui elevaio bracluo uiiuatus. Sallussius iion dissimili raiioiic de vetCribus Rftma-
UOi>W£LLUS. uis Oplimus qtiisque faecre, quarn dicet^... malebat.
:

Verum ne perlicere (/uideiu, etc.froducjt (liiinc)

illi

Ljclaiilii locuin Dodwcllus, aiique; $i {Aureliano)

CAPUT VIL
!> rlicere quve cogilaveral non licmt, unrailil Larianlius, Dioclelianus. Qui anno Cbrisli 28*. tftale enlm
r.ullox ilaaUii eiua dccr(fo i<if>.os piartyrei, fuisse neccsse Scaliger seiius, iuiperator renuntiaius est id.iue, ;

est. Veruin, ei lit>c ip^o loco, et sc(|ucnlibus, Dod- noii PallftbiK.^seu die 21 Aprilis, ut quamfiluriniis
vveltl sciiteiilia jugulatur. Lacl;\uiius eniiu, qiii islis anic Pei.ivi: Doclrinaiu leiuponiin |>€rsii:isum fuil,
leiiiporibus ruit proximiis, dicit qiiidcin Aurcliauu ii, sed dic 17 seplembris , si cum I*agio auctorem Cliro'
ijuje cozilaverat, perlicoce iion polnisse, nou vcro ei (lici Alexaudrini libent sequi vel 12 kal. Deeembres,

illa inchoare .11011 licuisse; persecutionein vero iii- id csl, tlie 20 Nov^mbris, si Dioe^eiianeanv Balluiii
(•!i(lSs>c slatiiu subdil sodproti/iusttUff^Hififliiui/^uroris
: Cbronologiam 'tinvtuleris. l*elavinm aiiti m,' itb. Xl,
t.r,'i«(;/H« eit: iion ilaiiuc aule eju^ iuiuuiii, scd aule- C dc Docl. \em|». c. 30; denique Pagii Crilicaiu' in
(|inui caiii pcrliccreei^d liueiii perduccrc possct, quod Aniialos Bafoniiad anniini Clirisli 284, num. 3 et 4.
scqueiilibus verbis unigis cohrifiriai Nondum ad jiro- : Qtd scclerum inventor et maloium macliimHor.
vmcias ulteriuies cruenla ejus scriplet pei'veuerant, et M\ucROix Hlauvuia prince, ei auleur de lous nos
:

jiiin cxuenlui ipse liuini jacebal. Perveneranl ergo ad maux. —

Qiiasi poslrcma litijus loci vcrlia sint, el
pK^yiiicias viciiii^jres Tliraci», ubi inierlecliis cst. opinium noslrorum malorum tnacliinator. Versio aii-
Qiiibiis etiam verbis Lacianlius conlirmnt quod in glica : Tlial «'«» the Coittritir of ull our itite iHtseries.
(.brouico ct upud Orosium traditiir, iiiter
Eiiiiebii,^ — Pcriudc eiiauiatqucrocepla lccliosil, InveAlorpcs-
de^reluiii persecutioiiis ei Aureliani c%dciu aliijuod iremortmomniim noshrorum thatorum. Ocouifuiit, opi-
tviuporis spaiLutii iiilercessisse. P&Gius, apud qucm lior, »iiib»iralf»tloiiesdirficuUati,quau»adcaput9,col.
pluta in eaiu rem digua lectu. 666, langetTolIius. AddeCol.,col.397. L-.ieiaiitius iit
Sed proimus inter.iniliusui furoris «xtinclusest. Oc- lib.dc Mortibirs Persecutorum caj). 7, (luibufinoribus
cisus Aurelianus uiio aut allero iiieiise, ul videtur, Diocletianus imbutus fueril, nos edocct.... Dioeleiia-
postquam perseciiti<)ui5 cdicluin eiuisit. I^agius. — nuin tameu prioribus imperli annis Cbrisliin» favisse
Uicvisftimae igitur eatenus, tjuu et illaiu nomine ap- toslalur Eusebiufl, \i\y. \in, car>. 1, ubi iiuaiilam glo-
pMilavit^ duoruinque adsuinmuinmensium. Sed,-pcr- riam anleperscculiouem aiiiio302 cxcilala«u «eligio
gtiute viro.docto, eadeiii post .Vureliaiii iiiteriiuin pcr cbristiana consecula esset indicans, ail: «ATlumento
aliiiuol mcnscs, id c.U, per sex m«ii*iuin interrii-niim esse possit iniperaiorum bciiignilas erg.i i^osiros,
duravii ; ei quicumqac Cbrisliaui niarlyrium tuiic quibus regendas eiiaiu provincias coiiuuiilebaiii,
pissi suul, siib Auroii;«iui iii Marlyrulogiis passi di oiuni sacrificandi molu eos liheiaiilcs obsiiigularem.
cuuiur, (juia vidolicci vii luie ejus docreli occisi. Ita "^ qua in religioneui nosiram alfecti eraut. betievoleu
crgo rursuiii. pAt.its. tism. Quid opus est dicorede iis, qni iii imperatorum
Ad provincias ulierioret. id est, ultimas. Thracia palatiis versabaiiturV QuiU tit iwperaiortbv» ipsis,
ciiim iioitdum a unsiro n(>miiiata est, ut possis cum etc. i quae liuc referaiiia. Pagius aU nnnum Chr.
Pagio provincias ultra Thraciam titas inlelligere. 'im, num. 9.
Miucruixius, Anx provincei les plus eloign^es, eudem Orbem terroe. Quem mox Diocletiani regnum appej-"
ntjbiscum seusu. lari videbis, ei qui pmiudft sinipliciicr de Iniperio
Sciipia. llic e*i, tditia qute Maucroixii versio, Romano iiileiligondus, uli Cfvox OrW« pwilo post
vol, edietu conlra, CnTitiianos, i\[ije plenior ep?scopi siiie addiro posila.
Sarisber. inicrpreiaiid. SciJo tautum vitb'ri ejusmodi .lwtfri(i« el timidilate. Avarltlac exeinplar (tcfturrit

sciif/tacap. 10, iiuui.2'i, alio noruiiic liiteras vocaribis a|)ud Muineriano^ ciiiu apiid Tungros
Vopiscum iii

vcrl)is,(/ai(«(/ut' ud piuynsitos lilliiis,elium miiites cogi diverlCrctur. Editio Ox. el Caiti. Arieri Vtipisci —
iiU iiffiindaiucrilieiapra.-cepit ; u\>\ kgu .^u:en<)laviiuus. lociini Baliizius. col. 307. Vin' bi<;~T«") ihsigoe
Coenofruyiu. Scd cuin iter facerel, upud Coenophru- Diocletiaiii liiiiRruatis aigiinieiiiiiin? Pergequae nos-
num.niwisiviiem qv« eilinler lleracltam el Bytanlium, ler dicil It^gerc. Tres enim, inquit, panicipes regni sui
muliiiu uotarii aui, ei mauu Mucnporis inierfectus est. fecii.Katio.si qnac ulla uiiquani, peieinpi()ri3 Coufer
EJi'io Ox. cl C.ini.ex-Voiiisco. Adde Baluz.,col.307, Aurclii locuiii uiox adduceiidiim Quoniam bellorum :

ei Columb., 397. moles aci-ius urgebai, cic. llem clarissiioum Sneviuia

 —
65> mJM IN LIB DE MORTIBUS PEUSECUT CaP. VII. 655

ad capiil 8, num. 6, Postfemo. qu!» ad iionum di- A Laciantiiis. Dodweli.iis, m dm. Cypr. xi, num. §3
cimiis.col. 66i, el ad iO. ool. 668. Mttlii prmides. "Vide Cup. , col.4S2, et Coliimh.,
Subvnlit orbem terra. Acta laiin» psessionis SS. col.SlS.
martyrum Taritclu, Probi, «t Andronici, «luos siiU -
Officin. Pro, cfficimi. Edil. Ox. cl Cant. Confer —
Dioclctiario eX M.tximiano Hercwlio seriiis ocitts Cangii Gtossarinn», v. OffidUrti: et rrfytivrnm infra.
passo» «sse cerlum esl-r «IVIaxirtiu» «lixil , matedicis capiie 8. ^^ed oiimino deber^ hic in^*»ri(ifis nr<!inis
principes, o maliiiu. capat, ^ni diumrnain et alm:im olficia tnieiligi osiendit, cmrv .-iniec^edens nientio pv(p

pacem prjipsliienint. Andronicus dixil, Kgo inaledixi sidum, (piii)iis stilicel o/ftd(i illa sut>cranl. tiini coil:)-
et nialedico pote^laies et saiiguibibulos, qiii stvculuin lus P(dlionis locus iii duobus CaHiiinis, nbi pidaliuo-
everterunt. t Quod ciim maguo animo, viveiitibus ruin o/ficiorum prft:fecU et lUffffislrl sic conimeniornM-
iis principibus, el apud pracsidem Romaniun diclum tiir : * Cuin irel 9d liortos nofniinis siii,omnia palatiii.i
fuerit, majorsano liuicscriplori, dum post utriusque officia seqiiebantnr. Ibanl «t prjiRfectr; ct magisiri o!-
innrlem similia affiriiMl, lides esl habenda. ficiorum omniiim adhibebantnr. »
Tres eHlin pariicipes regni sui [ecii. Maximtaiiuin Jncubare. Sic el Hb. vn de vita Btf;>ta, eap. 19: Si
cogn()meiilnllercuiiuinannoCli.28S, Consianiiinnco- quidem capto mimdo cum magnis lalromon exertitibus
gnomenio Chlorum, Galerium MMxiinianiimcogno-
et ineubabil, el supr.*», cap. m
: Subjecforum inmeHceni'

meiilo Anrtenlariuin anno -iOS. Ediiio Ox. el Canl.

, eibus incubavit quam dbmissime. Florus I. ii, t. 6. de.
Adde Ualuiium, col. o07, Cuperimi, col. 482, Co- Scipione: Sic faclum esl, ut hha^enlem aKfne incu- ,

lumbiiin, col. S98, el Pagii Crilic^im ad aiinum Ch. banlem llaliw exlorquerel Hannfbatem. Sf^t |tiiiru
292, (fiio videficet, ^eciundiim Pagiiim,non sequenle, « video olarissimum Colmiibiiin jani ad caput terlium.
"

Coiisfaintius Chtorus et Galerius Maximiaiius a Dlo- c

col. 395, congessisse. Tollius.
cleliaiio C;ie^res facli. Raiionutcs. Procuralores princlptini, (piorum ciirii
/f^«|hi siiJ. TaiKniam ^arecjis proprie dicli dilione erat, ul in provlnciis bmia cadiica et vacaini.l fisco
el pdtestaie agaliir, noh vern de iniperatore, qui vindicarenl. P^dilio Ox. et Cant. Rationales eosdiMu
orbem lerrce adiniiiisirahat. Sed quia, uljanl vidimiis, revera esse alque principum procuraiores iierspicin"
Romani imperatores, lerlio sallem s;cciilo, reges vo- oslendit Lampridiiis iii Alex. Severo his verbis Isb':. :

cali, idcircoeliam (luandoquc illorum diiio ac polestas aliquos voluisnel vel rectnres provinciis dnre, vfl nrit;-
regiii nomeu sorlitaa sunt. Aurelius Victor de ejusdcin positosfacere, vel proeuratores , id est, rationales oidl-
Diocletianl iinperio: Celebrato regni vicesinio unno, nnre, nomina eornin proponebal. De iisdein ratioinili-
vulentior curam l\. V ahjecil. Confcr ex Ilierony- bus rcperio iii codice i ad liscnm peninentes cauvr,^
iniana Eusebiaui Ciironici versione, Tiberius Diusuin ralionalis decidat, omnibus coiiens^ionibus prohtbin
consorlem regiii (adl. Iiem PliiUppus Pliilippum
, dis ; » et alio loco < RalioH»lis iioster, si res qu:e a
:

filiuin snum consortem reg)u fecit. Imperium sine (i<!CO oecupala! sunt Domiiii liii essc probaveris jus .

cireuiiione intt^rpreles nostro loco reddiderunt. piibliciiiii seqiieliir. i>

]n qualuor partes prbe diviso. En qiio paclo, ex Mfufistri. Vide Coliimbum, col. iOO, iteinqtie di-
Aurelii Victoris pericope verc insigni Quoniain : ceiida ad caput 14, niim. 18.
betlorum moles:.,.. acrius nrgebat, qnasi parlito inipe- Vif<irii prcefectonim. Non e.i erat vic;triorum pr;v
rio, cuncla quoe trans Alpes CaWue sunl, Constantio fectorum urbium regiarum poteslas, nthis idem (|Mod
commissa ( Ilnec piiiiia pars) Ajricu, It^liaque; praifectss liceret quorum vicein tuel^anHir Ergo ;im-
H erciiUo {hxc secuinia); Jllyricique ora ad usqueQ, plior hic nunc poti\^tas dala est , qtm voluiitai!'iii
Ponli freium, Galerio (cccc lerliam). Cwtera Valerius Principis ex^eifnereniur. Toi.uus.
retentavil. Hic quartam liabes. Vide an non ilaque Quibrts omnibus. Leg endum Torte , «w^ (jfwi/^Hs o»?»

Hispdnia Valerio Diocleliano inler alia cesserit. hHiiis. Gale.

Quam priores principcs habueranl cum soti , elc. Civilei aclns. Id est, acl.". in civiJihuH eiHh^is dec!< -

Tralaiio anglica : Tlie former emperours. Id est, loria; et ita mox condemnaiiones et proscriptinnef, }>i ,»

priores inaperatores. Oplimiis Comiiieiiiarius. Pio- aclis decrctoriis condemiiaiionniii el proscripiiomin,.

inisdu.ie enim apud aiitiqnos imveraloris ac principis Qdi (ijusmodi acta faciebant, actmrii et acluala (iiirij

appeltationes, eiiam cum de impcralurum maximis a veteril)HS. Aurelius Victor Tantum aciuaiiorum...
:

loqimutur. Confer d(( ta ad capiil 14, iium. 10. in e.vercilu factiones vigent. Glossa^ l'hiioxeni el :tlio
ActfpUnlihin. Aiiglica vcrsio Ofthosc ivho recdved
: nim, Aciuarius , j-Kny.vrjimxojpxffj^ TTpa.r.riy.ig. Aclua-
/uspai/. ffoc eSt, eorum()uiscipeiidiaabeoaccipiebant. lu seientia irpa.y.zv/.rt. Confer. tup., col. 485, el Co-
,

Piirt/iitHi. Eadcm : Of ihose wlio paijcd his luxes. Inmb., col. 400.
Id e^l„ iilorum (}'Ji imper;iia sibi irib ita solvebanl. Sed condemnationes larriuin, etc. QfjOiiiodo litnluin
Ertdfmiiale inrfiVnoHimi.' Sic apud Sparti^inum in condemnaliones et proscripiiones? M e^t, qiioinodo ml
Caracvlt.H, enormitas Stipendii; ei in Viia S. Cypriani aliud, qiiam condemnalKntl el proscribeb:».!! si. , m
per Ponfiuin, enorniila^ spaiU loitgiorh ; ct in Tbeo- sequjtnr, proscripliones (requentes solum er:i;,i ? f-]!.
dosii Novellis. Palatince e'xuctionis,enormitas ; deniqut!.. ruiiiuS, qiiomodo tan.um condemnationes et pio.icrip-
apiid Jui. Cap^ioiiniim in GOfdiano lerlio, de Phi- tiones, ubi civiles acliu fiiisse ;ippaiel, et^i admodiiiu
lippo Aralie, qui se in novitate utque enormilale (oriu- raro»? An legendum, quibus omnibus eiviles actus ad-
n«.' non tenuil. modum rari, sed condemnationes et pcoscriptiones fre-
Indiciionuin. Tributorum. EditiOx. el Canl. Adde qucntes, sine <aHi«m ^ Abossel cerle tola loci difli-
Baluz., col. 307. cuiias. Sed enml, credo, qnibus id :idverL)ii videbi •

Iksererenlur agri. Vide Baluz., col. 507. tur poiiiis r.upiy.y.ia, nl in isia Justinl Pei ioche In- :

Kl cuUura^ l**orte scriptiiui, el cuUa rura : quaii- ffrati civisofjiciim e.tislimaiis (Trogus), si. cun: uni-
quam nec vulgala lectio malaest. Tollius. niuui gentiiim res qesUis ilinslraveril , de sotu tanluin
Provincice quoque in frusla concisce. Reliqnil Au- pntria laceai; eisi loca b;tud perfectesimilia sini.
giisius Senalui impeni Breviarium, quod (pialft Proscripiionet. Ea tox lain de homiiiilui-. in (!xi.
fuerit e\ Slrabone. el Tacilo, et Plinio inlclligimus; lium ejectit), qiiam de bonis coruui lisco ;idi|irtis ae-
nec uifus m^moraiiir imperatoriim, ipii pi ovinciarum cipi potest. Touuus.
di.slril)i!tionem ihnovarit usijue ad IIatfii;iiium. .Mii- Kxaclioues. Vide Culunib., col. 400.
tata eq'uidem nonnulla :ib Iladriauo discimus ex Hwc qiioque. I.,cgendunj , Haud qiwqiu\ Ali.i.\. —
Appiano. Sedquamcumque tandem ilte provlnciarum Imo pottus, Nec quoijue, ijuod a vctcn (Mdice niimjs
disiributionem reliquerii postcris, ea nirsus perm.iu- recedit. Alquo id januUu aiileipiam viri docti-simi
sisse videtur usque ad Dioclctiauiim. Novam eiiiiu coiijecluram vidissem, mirabar, uiamiei noruiil, uo
ille cum suis Caesaribus provineianim partilioiiem miiii in meniem veuisse, adeu emcndali» fuciiis trat
fecil. Provlucias, eo impwanie, in (rusta coiicisas el iiecessaria.yuaiuaiu enim ad Diocietianc^imrcipu-
iradil in aareolo de Persecutorum inorlibus libello bliCcC gubernaiioaciu ptiriiiieatia aouiiuaaiur ci tc-
 6n5 PAULI BAUDUI 656

tens^oiurinaniecedeniibus? Anrcs uIId pacio lolera- A timatiir, et ideo verticotorit esse deinulationis , salteni
Mles. ut nostcr caialogum pertexendo addere potue- sccundiiin veiustiores ediiiones; fatendum enim ei-
ni, Hcec quoque lolerari p )ssunt ? }il\mn\6 sed res e : cusuiii fuisst) in recenlioribus muiationis, propier iii-
coiitrario piane intolerabiles; puta < cnormitas in- solentiam vecis forsiiaa inter alia. Mirum certc,
diotiMnuin, perpelux rerum iiuiuineMbiliuin exactio- editorcs nuliam fecisse meniionem priscx lcctionis.
nes , et iu exacliotiibus injuri.i» non ferendce : » uiide Liciium consuetudine. Vide Baluz., col. 308.
liqiiit, sulijicienduui statim fuisse i nec quoque to-
CAPUT Vlll.
lerari i ossuni. »
Quid frater e]ut.^eu\\ie Diocletiani. Pagius, ad ann.
Ad
hiis
i-xhibindos mililes. Id csl, ad pr.Tslnnda inilili*
siipendia. Pai.ius. —
Ilein Editiones O\oii. et C;iiit.
Chr. ;201, num.i. — Recte.quainquam id noiiien us-
que ah iniiio capiiis 7, sit rt^poieiidiiin.
u Baliizi>>, apud eain rein, ool.
qiiein alia eliani iii

.108. —Ad esliib. mil. Exiiibere Laiinis poslerioriim

Fratcr ejusMaximianus.
sii|iii(teiii
Non nalura, sed imperio
Diocleiiaiius D.iiniaia, .Maxiiiiiaiius P;inno-
;

lemporuin esta/tr?, iuj»«?/j(are. Jusiiii.i.xi, 10 Misere :

iiia oriiiiuliis luerit.Diversum sanguinem, inquit M:i-

vilunt exhibenUni ; hoc c^[ ,m\sere te suitenianiem Gr;T^- .

iiierliniis in Panegyrico, < affeciihus miscuistis. Nun

vius, qui et libi Yideiidiiseadcreadc.iput 1 1, nuiii.2.
forliiila iii Tobis geniianilas esi sed electa. > Ed.
Variis iniquilal'bus. Sic Salviaiius, liii v : < Quibus
Ox. et Caiil. —
.Maximien, son associe a CEmpiri, Mau-
,

enim aliis rebus Bacaudce

iiostris, nisi iniprohiiatibiis judicuiii, etc.
facii snnl, iiisi iniquilatibiis
>
CRoix. — IJ ost, Maxiinianus cjus iii iinpcrii admiiiis-
iraiione socins quncutn aiigiica cuncinit translatio:
Legem preliis. Vide Baliiz., cul. 508, et Golumb-, ;

His Colleague in ihe Enipire, ejus in imperio coliega.

col. 400.
B Gonfer Baiur., col. 508, Gu[>er. 483, Golunib., 401. ,
])oncc lex. Vide eosdeni, ibid.
Qiii est dicltis Herculius. Glaudit hic priDiam biijus
In exhibendis oper. et arlif. ei ptauslris omnibus
capiii» peiioduin M;iucroixii versio : Maximien,son
qiiivcunique sinl, etc. Copulam excidisse pulo. Vide-
associe a CEmpire, quel rapport n'aoait-il pas avec lui?
lur eniiii Laoianlius scripsisse < In exhihendis ope- :

Giaiidit quoqiie edilio Aboensis islo pacio Quid fru' :

rariis, et arlilicibiis. et plaustri.>, uninibusque, quai-
ter ejus Maximianus, qui est dictus Herculius? Scd
cunique sinl f;ibricandis operibus necessaria. i To
li;iec qiiidem ex optiiiio pia;monstratore aiiipi. Gupero,
i]ue ahsorp.^ii syllaba sequens in qucecumque. Nun
qiiein videsis, col. 485. —QuJes/rfif/us We/cu/ius. Coni-
lantuni coacti fuerunl operarios, anilices ot plauslra
pendiiiiii Hif-lorix' Roinaiix a Pompoiiio L:eto vuig:i-
exliibere, sed eiomnc aiiiid instruiiienluin, quod re-
tiiiii, iihi ei rein pluribiis exeqiiilur: < Cognomina sibi
qiiireb.iliir ;«d opcra condenda. Gn*;vii;s.
iiididere (Dioclcliaiiiis et Maximianus). Diocletiaiius
Ommhus qucecumque. Ei hic copula deest. Lege
Jovius, .Maximianus H^rcutius appellatisunt, velul ille
Igiliir, otiini^us^u^. Tollius.
Jovis, hic iierculis hseres. > Sed aiiicr, et magis cre-
Hic basiHciV, liic circus, hic, elc. Pro /iJc, legendum
dibiiiler .\urelius Viclor in Cx's3ribiis < lluic (Maxi- :

ubiijue cred.iiii hinc. Gale.

iniaiio) postea cuttu numinis, Herculei cognoinentuin
Vide Gup. col. 483. el Columb. col 100.
//ft /HO/icru. , , .

accessit , uii Yalerio ( Diocleliano) Joviuin unde :

liic armorum. Vide Cup.. col. 483-
etiam niilii.iTibus auxiliis cxercilum praesian-
longe iii
Mnijna pars civilalis exceditur. Fro magna parle ci-
libiis nonien iinposituin. > .\dde Ciiperum ad Qui esl ,
vitatis eicediiur. Kxpulsi namque cives privalis :i'di-
diclns, col. 48*^; el Coliinihuin, v. Heiculius, col.401.
iiciis.qiioruin urc.e in a:diiioalionesprincipis cessurx
Non dissimilis ab eo? Deie inlerrogutioiiis notatn.
erant, lamquain urbe capi.i, excedere cogeiiautur, et
alias sedes qujirere. Tollils. Magna pan civ. exced. — C Gale. — Kaiiidein meriio iranslatam hinc voluii Gu-
[lerus, loco recens laud;ilo ul posiqiiain hic Scrip-
Lcge, mayna parte civitalis excediCur; aul magna pars
;

civitalis excidiiur. Ali.ix. — Excedilur. Exedilur. Gale. lor ad .Maxiinianiiin llerculiunicuoiislaiiilerrogationo

transivcril Quid frater ejus Maximianus, qui est dic-
:
Jicmque Ailixius, aiiu loco.
liis Hercntius? sibi ip-ii hrcvitcr responderit iVon t/is- :
C'iii<a/is. Niconiedix, qu.im Diocletianus Roinae
similisab eo; hoc csl, iion dissiinilis fuitaDiocletiano.
sludiiii xquare, ut infra. Edil. Oxoii. et Gant. Ad-
AVc enim pof^ent in amicitia lam fideli cohcer^re,
iiipuiaiiiur Translaiores , qiii ne vocis
doctissiuii
nisi pssel, etc. Oratorie dicium, pro Nec enim potuisseut
quidem nieiirmerunt, sed cjiis loco Nicome-
civilalis
in amiciiia lam fideti coliitrere, nisi fuissel; et quae se-
diam posuerunl. Conf. Baluz., col. 508.
Ita semper demenlabat. So madly expencefnl was he.
qiiuiiiur. llli eniin non vivebanl amplius; oplimeque
adeo versio anglica : Nor could thei ave been cemen-
Vcrsio anglica. Ad verbuin, Adeo sluUe impendiosut
eral. —Dententabat. Insaniebal, inlinila sciiicel a;di(i-
ted into to cntife a friendship, if ihei had not been, elc.
Fodem redil M;iucroixiana. A
c.>ndicu|iidilalc.ToLLius. —
Nec;ililer lereJI (iucroixiui.
moins que d'avoir tes
meines inclinatwns, tes memes pens^es, tet mimes di-
Addc Cupi^.ruin , col. 401 , in Goiuiniii Noia :id hunc
locuni. — i[>e/)i«j(aoai.Ande/««j/utu/uryALLix,qiiialibi sirs, auraienl-ils vecu duns nne ti parfaile inleltigencc ?

la:iie!i roluiide, legenduio dementubatur. — quiu .\liiii,

Nec enim
in Gaiilin.:
possent in ainicitia. Noluiii
Nani idem vettealque idein
illud Sallusiii
notle,eadeinum
iiosier (.uin|iOsituiii demutabal, pro siinplici mutabat ,
firma amicilia eil. Tollius.
<>b adliibituinrecen» nixfari scripsent, tion diiiiium
In uiroque, etc. Vide Bal., col. 510.
est, in linnc < Qiiud ila aulem
sensum. Diocletianus
j. Hoc solum di/ferebani, quod avarilia minori, elc.
plus seniel opera jain pcrfecta diruel)at ac inutabal
Quodavaritice minori. Edilio Aboeiisis, ciini Oxoiiietisi
inde ortum, qitod ia Nicoinediain studcret urbi Ko-
atiriil684ei Canlalir. aniii sequentis. Legeiidnm «1»«-
moe cox'quare; » ut primo loco frcquenies Diocle-
riliw. Vo.ssius, cui niux adstipulabuniur aiiir
liani circa sii:i xdilicia muiationes memoraverit
Hoc solum differebant, quod avuriiia minori, etc.
«lein porro illarum causam atiiilent qiiam dixi , ,
Subesse hic loci menduin ciim Baluzio suspicor;
fcamque valdo planain el idoneam. Demutare ideiii
luxata esi enim verboruin struciura sed assenliri :
qaod niutare. 1'iautiiS :
noii possum viro doctissiino, qui ideo corrupla h:i'c
. . . aut si demutanl mores ingenium tuuui
censel ac depravaia, quod aliassecum pugnarel Lao-
promi!f/a/U,velint//iu/(i/i{,utepra:cedenti versuapparet: tanliiis, qui shbinde scribit, non admodum diiigcii-
.Sive iinmularfi vis ingenium ir.orihu.s.
lcni fiiisse Maximiaiiiim iii coiiservandis opibus qiias
Sed el verho demulare, nomine de-
ejusqiie verl/aii ei Africa et llrspania opuloniissiina; provinci;n suh-
muiatione, soiutde oralionis Auclore? ii.-^i sunl. Apu- ministrabant. Quidni eniin rapacior Maximianus, tc-
Ifcins, ni«i qnod seiisu ab eo, quem hic sequiniur nacior Diocletiaiius liaberi pi ssit? Prxseriim cum
paiiliiin diverso Quamqunm, ait, lelerrimum os ivum
:
Maximianits fucrit fei'ut animo, avariiia crudetis; al-
viintmum a Thietla Iragico demulel, hoc csl, differat. qiie hac saltcm parte coti>,ortoiii iiiiperii viceiii. Lo-
IMi.iiiis vero demvtaiionem in e:idcin prorsus sigriifi-
cum iiaque ita restituo, donec dc iliiu:> seiisu inelius
raiione. qiia tnMaiio a Latiiii.s iisurjiari suicl, adhi- coi.siilerit : Hoc solum dilferebant, qxiod avarilia; mi-
h«;ns :^iutlum aniinui {cama:(eone) pavidiui etse exit' nori, id est, Maximiano, attiio fuil plus [majori verg

657 NOT^ IN LIB. DE MORTIBUS PERSECUT. CAP.
minui, sed plui timidilatis), plui vcro animi, non ad
bene faciendum, ted ad male. Ila iit inlermedia verba
umh inclusa, et a prxcedentibus sejuncla, videantur
niilii sensuni illuni suppediiare, quein hic lociis pos-
tulnl. Edilio Oxon. .nnni 1680, a qua tralationcin an-
glic.im non nisi verhis discrepare dici poiest. Epi- —
scopiis Asaphcnsis iegit Quod avaritice minori altero
: Africain, vel Hispaniain recidanl. Deinde, cum Aurc-
fuil plus, ied plus limiditatit: majori vero minus, sed
plus animi, eic. Qiise quidem lectiodisiinctior esi sed
ei admitiatur, sibi non consi»bit Lactanlius, quippe
qni Diocletianum infra describit tnnquam in omni
lumiiltii ineticuiosuni aniinique disjeclum. Sparkius
in edit.Oxon.ai>nil684,itemqne in Cantnbr. posiiil»,
qu:e niodo ex priore Oxoniensi repra;scntaviinus.
Lociiin linnc corrupium ei liisaiiim esse, qiiicumque
in iioc libello einacuiando elaborarunt, videre, va-
riisque usi sunt remediis. Forte scripsii Laciantius :
Hoc solum differebanl, quod avaritia major in altero
fuil, sed ptus timiditalis ; in altero vero minor avarilia,
ted plus animi, non ad benefaciendum, sed ad male.
Noii ausim prxsiare Iianc inanum csse Laclanlii; non
laineiriongius aberrare ab ea liaiic ioctionein mihi
persiinsi, si prxcedeiiti.) inspicias, et qnx seqiiunlur.
Diocletiani dicit fuisse roajorem nvariiiain, sed et
ninjoreiii timiilitalcm. Inde in oapile pr.incedenli
dixit, illum orbem terrce simul et avarilia, el timidilate
subverlisse- Propler iiiain limiditatein ires iii|consor-
liiiin imperii adscivit, qui inuliiplicaiis exerciiibus
exiiauserunt imperinin Romanum dein subjicil nvn-
; hoc est, velut Africa, vel Hispania; et inde postea
ritix exempia. Muximianum autein ininus nvarum
fuisse, sed prodigum : animosiorem auiem in ageiido
niale, niiniruni in IoGupletiSi>iniis scnaloribus iiilerfi-
ciendis, et virgiaibus abducendis. Vidi postea in ca-
dein fcre sententia doclissimum Colunibuni esse.
GrjGVIus. — Lego : Hoc tolum differebant, quod ava-
ritiee minori altero fuil plus, $ed et plus timidilatis : ma-
jori vero minus, plus vero animi , non ad bene fncien-
dum, eic. Gale. —
Ei. nobis quoque lioeai ad hojus
loci iiilellecuim ac resiiiutioneni conjecturis iiidiilge-
re. Quid si igilur minori ei majori noliilai antiquilus
fnerini, qu:c ex ora libri, iibi priinuliitn de more ad-
scriptio essent, posiea in aucioris verba inalo faio ir-
rcpserinl? aiicior vero ab origine scripsisset : 11 oc
solum differebant, quod avarilice in allero fuil plus, sed
plus limidiialis ; minus, plus vero unimi, non
in allero
ad bene faciendum, sed ad male? Tunc cerle proiimn
luerit prius allero de ininori, scilicel fruire, poslerius
autem de mujori, pariler fralre, accipere ; ijuod ag^at
cilra controversiain liic Scripior de UJocleiiani) et
Maxiiniaiio ilercuiio tanquain /'rairifxis; pronuni ili-
dem posuisse confesliin suis locis in inargine minori
et majori, niodo ccrlis Veteruin fundainenlis super-
struens Annotator crederet, Diocleitiinum fuisse iiii-
iiorem nalu, Herculium inajorein. Fundaineiiti vcro,
quse nunc poliss^iinum liabeo ob oculo», duo stiiit.
IJniini est, ex Cassiodori Chronico, D ocleli,.niim et
Maxiinianuin Herculimn eodem anin^ ob (elatis dcfec-
tum purpurain deposuisse; postiiuam videlicei, nar-
ranie Euiropio, Diocleliann^j auctor fuissel Hercuiio,
ut in privalnm vitam concederenl, et staiionem luendce
Heipublicw viridioribus juuioribusque maudarcnt. Alte-
nimnutem, qiiod ex Zozimo, non tnnluin Maxiinia-
mis Hercuiiiis moriesiinplici obierit «que ac Diocle-
lianiis, sed prior pliiiihiis aiinis. Quaui freqiieiiU;r
porrocon^pieiaiilur docli, marginales iiolas in ;iuc-
toruui verbn perporain irrepsisse, nemo nescit; et
erit, credo,exeinpiuinreiin;uiifeslissimum in proxinie
seiiueiitibus. Sciinus alias ex Yicloiis Epiloine, Oio-
cleiianum vixissc annos sexagintu octo; Maximiaiium
vero Herculium mlate lanlum sexagenarium interiisse.
Addaiitur Bainzius, col. 311, el Coiuinbus, col. 401.
Subjacerenlque opukntissivice provincioe vel Africa,
vel Hispania. Quid? si soIn,verbi gralia, Afric.i bulj-
jacebal, siibjacebaninc piures diiissiinye ptovii!ci;e,
ac iioii potius miica laniuni? Ferrei ergo inaiiuscrij)
tus codex Subjacereutque oputentissimcc provincid'
: Coiifer Balui., col. 511
Africa ei Hispania, feicui clarissimis interpretibus
:
VIU. 63S
A coiitra illius, el Aurelii simnl Viclo^-is auctorilatem
legere in mentem venit. Aui ferrei saliein : Subjace-
rentque opulentisiimce provincice vel Africce, vel Uispa-
nm;, in genitivo cnsu. Vcruin vulgaia leclio eju^inudi
est, ui posiqunin initio, noii uiiitis, sed pluriuin pro-
vinciarum meiitioneni injecit, iiloc snbito in iinicam
lius Victor, qui deC;i'saribus sub iniperatorc Juliaiso
: scribebat, probe noverit, quasi parlito imperio, cuncia
quce trans Alpes Gatlia' erant, fuisse ilonstanlio com-
missa, Africam Jtaliamque Herculio, Illyricique oram
ad usque Ponti fretum Gaterio : ccetera vero Valeriuni
{Diocletianum) relenlasse, (et inter qiije igilar Hispa-
— niam pntare oporlet) (|iiis credai, iioslruin Ceciiium,
(jui Maximiani Hoiciilii temporibiis mullo vicinior
extitit, paria nescivisse ; scu, qiiod idcinest,non po-
luisse utriim Africa, vel Hispaiiia Herculio prreter
Italiam sul)j;icueril, invenire cl dicere? Scripserat
ergo simiiliciler, ut res clamitat iVaui ctm ipsam iin^
:
perii sedem leneret, subjacerenlque oputentissimce pro-
^ vinciic, {.\k\cx scilicel genernlis, in qnn plures rniiio-
res provinci:e coiitinebaiitur) non erai in custodiendis
opibus tam diligens, etc. Sed ad voces opulentissimcc
provincio!, nescio quis longe post noslrum natus, et
qui, quns pr.iecise provincins nosicr inlellcxisset,
igiiorabal, aul non sntis meminerat, et lociim laincii
sibi, vel aliis volebat oliiter iilusirnre, notaveral per
compendiuin ad mnrgiiicin, vel Africa, vel Hispaiiia,
confecia el exnrala in libri contextu lcclio, ad quiiu
haec annotainus. Alitcr tameii, quod falendum, viri
docti, ut sequenlia osteiideni.
Dodwellus in dissertaiioiie xt (iyprianica de Pau-
cilate inariyrum, iiuni. 75, exisiimai, nuilos mnriyre.s
in Hispnniis lioc tempore fiiisse, qaod eas Consiaii-
tiusregerel. Viclorcnim (i« C;i!saiihiis, qui scribil,
Italiain el Africain Maximianio Herculiopnruisse, do
Consinnlio nit:j3«asi pariito imperio, cuncl-a, quiv
trans .Alpes Gattia; sunt, Comtantio cummissa. Qunre
Q cuin Hispaniam aliis disionibiis Vietor noii acceiisue-
rit, pulat Dodweilus vir eruditissimus, liispanins,
Brilannias et Gnllins Conslnnlio C;esari credila;s
fuisse ; iiuleque inferl, niillos in His|»;iniis mailyres
fuisse, cuin nuiluin ;iccesserit Coiist;uilii ediclmn, ci
Urluci inngislr;itiis, cuin gladii poU'sl;ito citiereiit,
nuUos niariyrio coroiiare posseoi. Verutn Victoris
verba ciliila lantmn osiendmu, Ciinslanlium G:illi;^s
rexisse : Hispanias aiitein Mnxiiniaiio Herculio siibdi-
ins fuisse, doeel Lnc.nnlius lib. dc .Morlibiis Persecu-
toniiu, cap. (S « INniii cuni ipsam linperii sedem te-
:
nerel llaiiain (iicmpe llerculius), siii.j;icerentijueopu-
ientissiin.e proviiici.ie vel .^frica, vel Hispania, noii
eraliiicuslodiendis opibus taindiligens,qiiar!im!Uico
pi;iSuppelebat.»Pagiiisail annumCluisli 503, nuin 10.
/Vo« eral in cuslodiendis opibus lum ditiqens. He
ivns not so carefut in ilie mmuujnnieal of his Treasure
as was necessartj. Versio ani^lica. —
Id est» non crat
in oustodiendis opibus lania, quiuiti Ofiortebni. dili •
geiili.i. Possit siinplicius tam diligens, pro valde diti-
^ gens suini. H;iud raro eniin idoiici nuciores eiegaii-
ter lam, pio valde posuerunt. Pliniiis, 1. va Hisl,.
Nnl., c. 49 M. Ciecilius llufus el C. Liciuius C'di'us
:
eadem die gcniti sinit, oralores (juidem ambo, sed lam
dispari eventu ; ubi iie ;iliud qiiidtMn uiuiioam tain
diipuri (lueal esse, quniii vatde dii>puri. Plauuis jiaii-
ter in Mostell., aci. iv, sc. "2, v. i»
Feroceni facis, qiiia te herus tam aiiiat.
Ad quem versuin jure mcrito Taubmaiinns, tam,
id est, vatde : quod et conlinnal iaudalo Plinii loco,
alqiic aliis.
Nondeeraui tocuplelissimi Senatores, elc. Anilicimn
satis notiin»,Vopi>co taftrcine.lJicilur pnc
-
Aureliano
terea hujus fuisse crudetilatis, ut pterisque scnaloribus
siniutalamingererel fuctionem conjuralionis ac iijvanni-
dis, quo faciliuscos possetoccidereMdh.Oxon.ciC.-Mil.
Qm subornitiis indiriis eic. Hoeseiat uiilM ;njua
,
wo PAUU BAUUKt 6«(>

li(»c eapn^pler ck isio itilw alios Livii

loro, «^uem A CAPUT iX.
•Aplicandjuri cr^iiiderno» -.Ad invidiam {Hnrcv tnlvto) Aiter vero N aximianus, etc. Pottr ce tiui e*l de Ga-
]ui€nd/i!n, l. /fotos ti>»brneienitt in M/roiiiTu subvrnaios lerius, qendre de DiocUlien. Maucroix. — Laline. de
iiimittibus iiiirntiiixii: Uw csn aA CTjniiiiimiiJiii. proiil Caierio, genoru Uioclciiaiii. iNon inale, iuad alios
Iitmeii l'rr»]n«ii»er t.tct^nnii i;.sa rrimiualit esl. sivo liisioricos respQxerinius :s6d iiaud i(a for.san, si ad
ifiminuin aiewvitio. S«il niidiis :iliuii(ie iiiulio nielius iiostnnn. Quod tU expticem, ruil cerle aifcr iUe NaM'
sivlvi p.ito.si, u( jam vidrlMX. —
^u^at7jari vidicia est
'
miuitus, ad (|uein i«tii ikostri properat itariralio, vo-
sidornaK' Tftdirof. bic roxjii^a, |»w> conjuijibits ; ser" calus sa-pis>ime GttUrius nb hi&tortci« latinis , quo
'•liii, pro f^rvit^^vffinn, pru iis, //«i ftiHffuutur oHicii$, ipsu'11 Hiolius a MaKimiano iierculio disiiuf iieieui ;
<i mille taha, 4]ii)r facilo possmii coiigeri. MiuliW idqiic, sive nuinen «inMii Maximiaiii iidjunKcrinl, sive
iii:s. Snctrtiilui, \i'i^M fjrJlia, in \n<ju>.l«. caixiija »*- 11011. Criori inndu, apud Eulropiiuo libri ix, lcginiiis :

i-.isrrm, pii> ir<w$i/««»riii iem«^t.'j;<Ha. (Ju.cvHj"*.— Asii-
piilaiur VMsin .lUi^lir.T. Actusid- bif svnw WitHn$et,
t'ta( were suborned lo swear acfaiusl f/iem , ©lc., id
rsi, acnisnli a .«.utiormlis aliqtio» ifslibus.
KffoHcreniur atxidue lumina senalus. jHsltiiu* dc
AtlieniiS a f>ace<i;i'HM»niis caplis eadem lerc plirAsi
iitimr. F,l iiosXiT, I. V, c. M
Manusei deniquc au-
: ifue Vimti freium (jn/^no (oniiiiijsit. S«ui,quud videiuf
fernnlur, elfodiinilur ocnli. Inlra, c. o*> llaquecou-
Diocktianut M aiinritmuni Uercuiium ex C^esure feeitt
Aitgitituni. Maximiiinus Valeiius in Daciu haud loiifie a
Sardica nalus ; et rursus apud Aureiiuui Yicloiein
iicet diverso ordine, Oalerium iimximiaiium, cui co-'
{inomen Armeniurio erul, e(c. Putleriori vero ralioflo,
npud oumdcni (iipcnlis inlei'jeclis : lUyriti «ra ad ui'-
.Mancroixiii.s iion obsLTVnsse, 3C£iditn«scio4]uo paolo,>
:

frssonbns effodiebHulur oculi. T«llius. Addo liduz., g iit a 6'a/L'i'iiappellationehic scriptor ifer totumlibruiu
lol. 311. «t Cup., coJ. 4S5.
' absliiiuerii ; o( vel alios dislinctioois, Ue(|ua agiliir,
Jamiibido in homine pcsiJ/Vni.Rectellciiisinslogcn- charactercs adhibucril, pula in proxiinc sequeiitibus,
iliim vi(iit :/rtm libido in bomine pestifara, eic. CJ».cv» qHem sibi ifenerum Uiocleliauus asrivei-at, capite au-
A'OTi modo ad cor*iumpe\idof iiiorcx.ciCiSensusoni iHa* lein iU, Sltximianuo Coesur., et sic de eo^leris vci :

sis niiiiliis.si It^^eris mnres. Kt licol'gfa»l:iiio vide.iiiH' nullos, iii ciiiii oapiie 19 Erui, inquit, lucus ailus... :

nunusooiignia .1 ci iniinft So^l^miiiBud laptus virgiiiuni,
.i[iiiilhi>in»fios lamen hoccriiiicnilloniaju&babcbiiur.
—
nuBNETrs. Longp:tniiM|u.nn Siri^lifrieiisis essel cpi-
scopns, aCsnltjicicnilani p.mlopost Coluniesii iminlain.
in eujus sumino MuxiiHinxiu ipse purfnirum mnipse-
ral, quod ad Caleriaiuim M.iximianuoi pcrliiKnv mi cx
rcbqu:! libelli sorie {»:iiebii. Aique huc itltimo iiiuda'
(lc duui)iu> ainiiii Ma.viiiiiaiiis JuiiaiiMS.ioiptTalor lu

ciim caeicris accipisscinus.ConferCup., col.485. Ni*- C»'.saribus —

Deindc DiocUtiumis secuin. dnfiens iluu- :

iiil ccriins conjociura piilclionini;i di<(:lissinii Burneti.
Ck. —
Eo niagis, lico;it lioc addlTo. cpiia, si rem pro«
piiis coiisider.iveniniis , anrloris gradalio noii «inipli-
ciicr a erimine Sndomice ad rapim iwrijmi/m procedilv
']uoil aIiqu;inlo iHniis innuil viri cebiberrnni l(i«iiti(»,r
sod (( rri(H»Mccorriip(orw/n mariHni ad crimen vioiaiarum
nnbiVuim filinrum: ul liis ftdeo MaximiBnus, rcm «iim
ois lialiomio, viiii intoTrei mmpii)»» miniine, (jiios
, Qtteut sibi (jenertim Diocletiaiius, elC4'Eutro|iiusV
1101'ipc sibi prius vol (irece, vol pretio, alii>ve lcno-
miuna* duos, el avum weumConsuinaum ;uh\ iiiilla
alia vide£ utriiisquc Maxiniiani noQiiua.Adde li:ilu2.,
coi. 51i; ei Cup., col. 486.
Qm
aniiu veio is, de quo nunc sermo, Maxi*
miniius, adunUiis itierii roipubiic;e reginiiiiiu Uiu->
eicliaiio, e( Ca-sar fucius, dicluin supi»i, qunntum
satis «si, ad capui 7, iiuin. 7.
I. IX ilisi. roin. Z)'0(;/(;{ianuj HaxitHutnumliercHJ :

fiiiiis coiiciliassel. Corrumpere ccrle eo seiisu iiiinus C '»«'« exGtesare fecit Attguslum : Consiantium et Muxi-
esl quam violare ; prjesorliio, (|i»rtdode viulaiiipri- mianuin Caisnres... ulque ut eos eliuinf tiffiititule con-
nioruin IKifthus agitiir, iiti iiiinc. Neqae aliter •ine jungcret, Conslantius priniijmiin. Uerculis T Ueodorain
(liildo (li-tingiienda apiid AHrolium Vicloroin, mairi' accepit, Galerius, filiam Diocleiiani Valeriam^
mvnin nobilinm corrapii, de Cnrino, qui militarium n«- ISoH his dusdus laiilum, elc. Ordo et seiisus snnt :
pasiiffeclibtit; etconslupraiis tip/ens<f«c, deVn iorino.- Pejor {(uil) non luHiutn hi» duubus nuiUs (.principibm)
— Pro mAr«s,fn«»vslegondiini esse s;iKa(issi»ne ndor«'» quos tempora nosira sen»erunt>, sed omnibu6 qui fuc-
lus e.^t ;tini( us noslcM- Joannes B;iil«'ly SulTolcieiisii , ruul. Cuiilor dxclissinios li'ant»lu(«i'fS. Uis duubus: —
:iiCliid'acon'is, vir clarisstmus. ideinqa(i rcveiondis- Id esl, Maximiano ci cjus socer:»» pr^out^ ekpiiearc
siiiioarciiicpisfdpi) (jiiiilniriensi a sacrisdiiiueslicis. A stiiduil in siia versione Maiioroixiiis.
(iii<» diviTsus non abit reverendus diiclorliunieius iii Uitie bestice. Vide Bal(iz.,col, 312.
.iii},'lica 3na Irbelli iiiij»i*lranslaiio»«. Coi.OMKsuis. Efferita». Ijcgeiiduiu, el /V('(la«. iildilio 4)xu-ol C;ii|t^
Vernm etiam ad viotundus prim. fiL Vir criiO rea|»se ItiMn Vossiiis, Bbberollus,Caie. Addo etiaiii Cwlumb..
T'/ tl; ufrjiini.TrrJ 7:avT'jiwf it.ni\'fi,^, ut liiquiturde iilo eol. Mi.
Julia;i.i-« impcraior in Caesarilni». — /n tlie debau- Cuni mater ejus. Ortut parenlibut aqratiis^ifiaiitior ur-
> iiinqditufihnrs... .\iiglic.i versio. — Aiiribus, opiiior, inenloritm, unde ei coqiiumen. Edit: Oxv et Caiil. tx
parcetiS, «•iiin \ox violandas lioc loco inuli(» plus notefi Epitoiiie Aurelii Viclirris.
Feliciiuiem impeiii. Vid»; (>iip., col. 48.^>. " • Transdanuviane. Coleroedilionos, Trunsduiiubtnnti.
.Si/i/?i(/»//i,e(CMpid/(tt/imei/(E»ii/ii/(/(?rir3flrt'/.liimore.? Vid.OMiiiiiio (iiipe: iini.ad li.i% vcrba^i{oini</((»»( i;t((<r«ffl«

p«steaEccl(?siam po,r«eciilu.s e.si/PAOics,

Ii'iinii)t.s;qtii n /11Duciani novam. Id esl, l>aciani j%pr(;liaiii ; ntv
:).l a.iiiiitn Chr. 291, n. 2. —
.S<'/iW(/'»ii. Cio. apuilNo-
^ niiruMi flaiu Mn«sia' parieni, iii q(i«ui Aurelianus po^
:!!iini Gruves emm (lontina- rogiluiiohvin libidines in- piilos lrans4ulcr.it, .quos c,\ Dacia Tr.ijtini abduxe-
—E
.

fuiita quiPdnni coijuni, aique imperant ; quai quia exple- r.it. .. M. iix. Ht Caiit. liaiuzio scilicct, apud
ri, uiqne snliari nnllo modo poxsunt. nd omne jacinu» im quem roliqiia vide, col. 5i2. Viileauir (^uoqiie Cupc-
pellHnteos, qui iiletgbrts suts iitccnduitlur. 'loLtuis. rus, col. 'isti.
Vii Dtictu:u novam. Adi Aiionymi ExcerpLa deCoiti-
Consianlium. Inlellige Ci)i»stonliun» Cbloriim, iinum
(pios oapile "3 num. <>. Diocleliaiiiis stantiiio, p.6M,.lib. i CALii.
cx Iribiis iilis,

rcci5S«iui regiii. Tr?.s enim parli- A»»>(«. 'CcgeHiiuUi, Am/u; Danubio. Editio UsoiK
dioiliir p:irri'ip''S
•:i]i2s rcfjni sni fccit. Art qii.c verl^a, qiii< id amio sin- aniii IG.Stt. p. 108, iti Enieiidauoaibus qu:e seriits
Occurrcbaiit.
^'tilis po^lClirisluiii iialumcoiiiigcrii, iioi:iviiiius.Con-
fcr BaJiii., col. 512 ; 01 (Joluiijh., coj. 402. ConffiqeriU. Legc, confxtgerit. Tolum. "-Nil nt-
'

fo.Hso. Tcreiilins :

Uruefn. Euiu.iienipe, (fucxnc^ipUe 7,.uuim^ 8. Di»-

cleiiuiius iiarcawir quatuuf p:irics divisisso ; ui
Ui . ('v'r(V)t>lor, siiitu puoi' naiuj osi l';iiiitiliilv.

quaiuiir parles orb>e diviso, Vide noUi.s. 'l'lu xvliole eiH' Dcos (juwso, ai sil suporsics, quaiiuo^pildem ipsc elsl
[ingonio hon^,
pire. Veij4>i^ :tnj[Jic<c id. Biiti ^oium imperiiuu : seiiSp
Curtiqae Tiuic verilns est oplumae adolesceuli faoere
optiiiic, si ipiid vidi^o, cxpresbo. AtcepiL coiilr.i dtJ
'[if^uriani.
tuio .ieu iiuivcrso (errarum OFbe Maucroixiu» U\!inc :

de ommijmlo u i:jui Cnnivrrs l'bi poii WM, a Leibla ad reddendanrt 5ui voU railft-
 ».

661 NOT.£ IN LIB. DE MORTIBUS PERSECUT. CM\ IX.

ncm adliibUiim, non veriiui jjf^sed, veriius eni legjs :

A Eiiiropius, 111). ix Dum (^Ciifvni) belium advcnum
:

quia iieinpe ibi loci cmi pro quomum usurp;iium. Sos-'
ler alibi siaiili p;»clo : Cum lib^tuleni poi)uli Romuni feire
nnn.pblernt, prorupit : ^w). iy. loco Iriisira aliquis ex
C(nuai|i!ii loqueAtli gc.iiereemcii(lari \ellei,
Alibi rursiim .Cim iiid^.- •.jtAbi niliil prwler nomen.vide-
bat accedere, respoiidii,.elK^ non , videret. Aiii hica.
Slatu. ta. AboejJiS. Siaiun. Cowl'. Coiuinb., ct)l. 402.
— Hecliiis, Slatus ceisui,.ixl ei ajij viJere. Tol.
Sarmcktts gerit, nuntiaLo Persarum tumultu, ad Onm-
tem profectus res conlra Persas nobiies gessit.
Aurelius Viclor, deinio iu Ctesaiibni, i i (Jiioniam,
non posseL cogiiita Probi mori<;, burbaroruin quiqiie.opiwrlune in-
r)<)seraH( ^Cariis), misso ad muiiiiiieiuuipGallixatajorc
(ilio, Numeriaiii coiniiaui in MesopoUimiaui pergil
prolinus, quod ea Perst^rum qiunisolemni bcUo subest.
Noslei' deuiquc, cap,25 < Censiis,. ait. in inoviu-
:

Curo imjens.Wde Balii/., col. 515. cias el eivilates semel luissus, oensiiocibiis ubiqiie
Actibus. Ses .actions.. )i\vcMis..
. Qiii ita sine — > diffusis et omnia exagilaniibus , hostilis
luuiullus et
dubio illos corpqris ino4us gesLusijue inii^lligelial, a captiviialis bonend.Cbpecjes erant cj/mlior-;?(/)!..<(«.»(

qiiibus Doiialo iii Tcrotilimii Sceua uctuosa tiicta esl, rendacaprivitaichostilcuitumuliumco;;Mkw(,iw".i;fl/uia;

qucs imgis in gestu, (fuara ip. orutiaue constiiuta. hoslilis lumullus possii e.-ise, quam
bogiiie bcllum. »
Meluebal acerrinui. L. i JStQ.yAiU melus acex.oal. Gal. Quice nec dubilandnm credimns quio.hoc eliain ca-
,

Narseiis rex Persurum. ViJeaniiJiss. Cuperi Episl.
1, ad anipliss. pariier Yoeiiuui, col. 180.
Conciifitus dooieslifis exemptis, elc. Beifig uacoura-
ged by the success.lhal kis Crand father Sapores Uud
against Valerian, versio anglica. — Ail vcrbiiin fere
animalus prospe.ro siicccssu oxpediiioiiisavisiiiS:ipo-
riscoiiira VaJcrion.ui'.i ; opii.iiKi parapluasietsejileniia.
Avi.siii Saporis. Vide Cup., col. i$ii.
In omni tiimullit i)i<'lu«/o.sus. Tumtdlus, cx Ciccro-
nls Philipplca vm ; <, JVMiurbalio laiiia est, iii major
tinior orialur, iiiulc etiam uoiMcn diictum est itinuil-
lus. 1 Qua; verba ;ion mediocriler illuslrare iucipiunt
hunc loeuni, iibi Diocieiiani limiditas aique, ul ita , narratiir, abiisse, (luidui Diocletianum ni,ei.iculosuiii
iVicam, 'meticuhsjlas,ni)i\ tautinu cum omni lumuttu
pite Narsei expediiionem luinuttus voce complpi laiui
Animiqut^ 4isjecliis. Rccle darissim.us. Coiunibus,
Uejectus. Nain animi disj,'cius idem esl., quod disso-
iuius animi, siiic inleniione animi, el cura rerum ne-
: cessariarum. Tollius. —
Idem videruul viri doctis-
** simi Bojicrellus, Gale.
^on ausus est okviam lendere : sed hunc, elc, Vel-
iem, qui uiox vix n|)tim unquam wajojjs animi prin-
cipem Diocleiiaiio exlilisSiO, allirinabunl,, probari-ul
ex idoncisscriploribus, ansum idluissc Diocieliaiiiiui,
quod uosier ncgat. Nain si iliuii nequcuni ostcndcrc.
et consl.'\t coniia cx Aurelio Viciore, rein, nli bic
1'uisse credemus, cl animi dejeclum i Ilis lcmpcsia- :

iunctu, sed exomuf luitiuUu orta apparel. .Al poluilne libus, aitergoAurcIius Victor. jiiterim Joyio Alexau-
Narsei expediiio, ad occupanduni Orieniem cuin ma- driam profeclo, proviiicia credita I^aximiano C.csari,
gnis copiis advcniafUis cl iKbiaiiiis, injumuUuum iiii- uii, rcliciis (inibiis, in .MesQpotaraiam progrcderelur,
mero poni ? Probe, iniiuan», Roinano-
si non cx illo ad arcpjidos Persarum impetus; » el rursum paulo
runi usu, (juo jam iitde a Ciceronis lcmporibns lii- posi, indicansque veriun icmpus susceptaj a Galerio
muUus v.iilgo aiiijuid niimis yuaiu beUum cl prceUum Persicifi expediiiouis : < Qiia? ierr,£, iiiq|jil,. cum
signilicabal (Fiorns cuiiu 1. m, 18 : Sed liic tu- acrius rcposcunlur, belJum receus susceptum esl,
muUui mugis (uit, {juutn bdluin ; Curlius, vi, 5 Tu- : grayx?. admodum perniciosuniiiue per lerras, qti.is
; >

multus niugis quain prwlium fiiit; laudala PUilippica : dicit < aerius repetitaSifuisse,» .^gypti ierras inlelli-
BelUnomen pouendum in sentenlia uidum uo}! pnta- gens, qiias Valeiius Diorletianus liaud .alilcr. post
labanl ; lumultuoi a.ppellare malebani) : sallcni e.v lia
Q siiperatum semel Acliillonm, lepoposcil- quaui jE-
!oque.ndi coiisuetudinc, q^a vclusliorei rioinaiii {,'ia- gijplum lolam proscripUoniOus ccedibusqu^ f.a:dando, ul
vissima sua l>ella, llaiica sciliccl el Gallica, lumuUus mlia ex Eutropio audiemus : per bcttum snilciti grave
specialiter, ob majorem timorem ijni cx iis j.ojniio admodum perniciosumque, quod, duin itlce.repeleban-
Romauo oriebalur, vocabanl. Ratioues sunt, qwd lur, susccptum est, .siguilicaiis bclluui Galeho contra
priniiijji Cicero..iu epislolis ad Ailicuin, mu.\:imum, Persas commissum, iii eo grave adinoduiu ct jicrni-
iliudbeUum Parlhicuin, quod iu sno procon- Cilicii! ciosum, quod a Persis prima vice Caterius graviter
sulaiu inimiuerc rcipublie*. videliai, tumultus uo- vexutus fucrii. iMn si quis rcgerendum credai, ca ipsa
mine. priscam Homanoruiu loqucndi coiisueludiiieni de causa Galerium conira l'crsas missuui fui>so a
ad alia be^la quain llalica el Gallica exiendendo, ap- Dioclctiano, quod ipse adversus Acbilleuin, qui ^E-
pellaverit. Verba suut < liodie (Partlii) bjeinaniiii
: gypliini iuvaserat, profeclus esset primo, insiiuiu :

Cyrrbcstioa, maximnmque bellum impendei. Nam el scmper fiiil a naiura principibus majoris aniini, ui
Orodes regis Pariborum Jilius, in.piovincia iioslra
, sibi majores hosles pro|»ulsandos debeJlandosque su-
ftfsi;nec duJJUai Dcjoiarus. cujus filio pacta est Ar- iiierent. Carus, ut jam ex Eutropio audivijnu.5 diiiu ,

tavasdis (ilia... quin cuui oranibus copiis ijise priina betlum adversum Sarmalas gerit nuntiulo Persuruiti
,

.•cstate Eupbralem irausiiurus sii Quo auiem die tumuttu, ad Oriemem profectus, res contra Persas uo~
Cassii litierae victrices in Senaiu lecitaiie sunt, eo- biles gessit. K^ debnil oioiii tempore Dioclclianus
dein meui iumuUim niuuianles. > Deinde auiem, si .i^Egypiiacaiii expeditionem ignobilem ceusere pro:
subjccta nosiri.ei.aiiorum loca vel levissime confe- Peisica. Ex Aurclio liuippe Victore, hellum Pcrsi-
raiitur, sippHKiihil Persicum nostri lumultum, lioc esl, cum < Quod iiUcrca dum acrius .-Eg^pli lerra; per
:

illaiu iSiarseiiub Diocleiiauo *ot|>edilionem, qiiam vi- ^ Diocletiamim lepiiSctMiantiir, susoepluiu esi, fuit bel-
detur hic scripior mej-is tumuUibus aiinumcrassc , ab lum aduiodum gravrt. Sed in .i^gyilo Acbilicus iacili
Aurolio Vicloic mudo Pcrsarum impetus, i«.odo Per- negotio fusiis. > Deinde vcro, si ad lauiJala, yicloris
saium gravem Qrientis coiicussum, modu rotunde bet- vorba, siniiilqtic cum l*agio ad Eumeiiii pane^ricum
luin nuiicu|j:iri ei rursum id, quod Eulropius videlur
; Cunsiantio Cuesari postvicloriainBrilaunicain i|iciun),
siu|pticiter Pejc^arum snjf.Caro tumtiliuiii noiuinasse, iiemque ad Idacium, el auclorem C.l^rouici Alcxan-
appeilaium futsse abeodem Aureiip Persi^um betlum, dnui, Libauinmque. ut oportet, atteiiderimus, vet
qui Ucsopolamiani inpasissent, .i-Egyptus jam tuin piane, posilo fmore, qui(^verai, et
Noslev in, loco queiTj, prse manibus habcmns : eam lautum Diocleliauus, debcUaio Acbilleo, pro-
< Diocletianus,,ut erat.iu mnni tumultu meiiculosus.» scriplionibus et ca^diLiUS uoiliiebat, quandi.i.,proviu-
Aurclius Victor in Caesaribus i EnUein lempore : ciam credidii Maxiiuiano Cx-sari nt, i'elictis jinibus,
,

Orieniqm Pers&t, Alricaui Jiilianus el ualiimes Quin- in Mesopoiauiiam prolicisperelur ad arccndos Pcrsa-
quegcnlan;ip graviter quaUetjankt... ,¥a. tjuoniani betlo- rum impeUis.: aul si nt;cdiuii peiiiLus. quie.vei-at, lota
rum mules, dc qua supisijiw.uiemwravinius. acrius cerie pacaia fuerat louge antcquaui vere .jsuperaii
urgebjit... Illyrici oru a*i usqu^ PouU. fielum Gal«ri« fuissent Peisai a GaJerioir «' DiocJeiianu^,,Jdyieu in
(couunissa).... pfoyinciaquecr«diiaJWaviuiian<>.r.aisari, Oriente subslitii., quo jaui scjisu dicenuis.
uii,,ie.Uais Anibiis, in M(4SQp,9iamiam progrederelu.r, Pcr Armeniam misii. Pers;e MesopolaiBiaju imperii
ad arctixdoi Persfnuin impetas. » Romani provijiQianj , Invaseranl. Unde^, narrantc
 w% PAULl BAUDRI 66i

Eiuropio, priiiiiim Galorii Maxiniinni pr;rliiin» cum j^

Porsas Galerio Caesare victos fuisse,
a si nunc salis
illis inlerC.illinicuin Cariasquc faclnni osl. Jam aii- video, demonstral.
lem ciim Diocleliaiuis liini sibi c\ Consianlio, qiinin
.
Hcverstts , eic. Anno Christi 302 ut ponil quidcm
(luohiis Mniimiaiiis qiia>i pnnireinr iiiipotiiim , vir clari^simns iii dissorlationibus Cyprianicis. Sed ,
Galerio Illyrici ornm aii iisijuc Poiili freUini coiiimi- dum hunc cx cxpediiionc Persica
Galerii reditiim
serai; ila ni GaleHus non moliiis conira Porsas excr- Dodwclius Cyprianica xi, num, 68
in disserlalionc
ciliiiii niovore |io-sei, rflinqiiiMulo fiiK-s, qiiam per (iiiio70), in aiiniim trecentesimum secundum dif-
Arincniam, cui routigua oral Mcsopolamia in qiiam , fort, :i rocio iramite deviat, ail Pagins in Critica sua

ii irrupxfr.ini. Alia vide apud Baliiz., col. 313. Hislorico - Cliroiiologica ; rejicitquc ipsc ad annum
tpse in Orienle subiiitens. Loculio iiaiid dubic val- Cliristi 207, qiiem adisis.
iiuin. i,
de omplialica scd qna ^ ni admodum fallor, liuic
,
Cum pr.vda, olc. Vidc Cuper. col. 488. ,

Scriplori neulii|nam proposiium fuil vel Armeniam , Sibi attulit superbiam , Diocletiano timorem. Me-
per qiiiin Dioclelianus Galeriuin adversiis Pcrsas tucnii scilicei ne successu nimio claius Galerius
,

inisii , vel Mesopoiamiam, irruplionomin quam illi coiitumcliam sibi ab ipso factam aliquaiido iilcisce-
foceranl, ab Orienle disUnguere. Dc isla quippe cx- relur, qtiod eum , rc male conlra Persas gesia, ad
peditionc Aurelius Viclor, Orientem Pence quatie- carpentum sunm per inille passus currcre coegissei;
banl ; el Euiropius simililer JSarseus Orienii belluni
: uli ei post accidisse, noster inferiiis dncebit. Tollius.

iufeyebal. Nosiro itaquc proposilum poliiis Dioclc- Diocleiiano timorem. Ab ea potius, ni fallor^ su-
liaiii pusill.iiiimiialem acriler arguere et osiendere, perbia, quam, ul niodo legebas, Maximianus sibi at-
qni diim Orientem Persw graviter qualiebant ( addiilil tulit.Namque illa, sicut proxime sequilur, Galerius
eiiim id adverbii Aurelius )»non moveril Alexandria, B in lantos fastus posl hanc victoriam elcvaius ett , ul
quo profeclus eral , et qilae ipsa quoque On>;if/s, jam detrectaret Ca:saris nomcn ; el inde Diocletiano
aut, si qiiis malit, Orienlalium proviuciarum nominc misere timendum erat, iie brevi Galerius Augusii
foniprehendebaiur, legaium uno verbo, conira , poiestaiem invaderet, eamquc, propier mcmoratum
Persas misisse conicnlus, (miiu dcbulssel ipsc obvi:im Tollio curriciilum, vel suo socero eriperet, quod
iro bosiibus ul boc denique loco ipse in Oriente sttb-
: posien factiim. Aliier etiamCuper., col. 489.
sisienx idem soiiet.qiiod ipse in ipsissima scde belli Vljam detractaret, etc. Iia quoque edilio Aboensis,
Oriente pcdem procul el immensum ijuautum ab hosli- el nosler iierum, capitc 10, si deiractassent. Reliquu:
bus figeus. Credo Lainen, nt ingcniie dicam, scripluin omnes,Jdc/rfc/flreL Videndus, vel, si nolis, Coiuinbus,
poiiiis fuisse co seiisu, ipso in Oriente tubsistais col. 10"2. —
Ul jam detractarei Coesaris nomen. Qui
qiiam ipse, ut bacienus ediUim : i Oriens auleni in hactenus igitur neque in epistolis ad ipsum missis,
disposiiionc imperii Romani, ne nos nimis Onentem Dtiqiie in aliis saluuilionibiis, neqiie postri;mo iii

exiendere videamur, eas provincias oinnes comple- comniuni sermoiie imperator vocari consueveral,
cliliir ab ipsiiis Vespasiani lcmporibus, (|U3e a Thra- quod valde notandum. Nani ex Pagio, Cwsares qui-
ci.T per iflgypium et Aslam minorem usque ad Eii- dem atmo Chrisli 197 tiondum tmperatores nuncupa-
,

phraiem ctTygrim perlinent, » iiiquit illustrissimus bantur. . . sed ab anno insequenli, proindequc 198,
.

de .Marca in Concordia, lib. i, cap. 4. Confer Noli- quo Severus Quinquennalia exhibuit , Cetam, aliosque
tiani impcrii, in qua inler provincias subjectas olim deinceps Ca:sures , licet nec tribunitia potesiate , nec
rrafecto Orienlis, iEgypius, ei ulraque Armcnia, et imperio proconsulari exornali etsent, imperatorcs
Mosopoianiia recenseniur. Q appellalos fuisse, certum est, inquit x«e6).ou vir doc-
Aucupans exilus rerutn. Idem hic valet aucupari'
tissimus. At hic conira Cecilius noster dc Gale-
exitus rerum, quod inilio capitis 10 scrutari {sacrifi- rio, qui Narseum anno Christi , secundiim Pagium,

ciis ) res (uturas, el venlurn qucerere. Dodwellus dis-
serlalione Cyprianica xi, num. 68. Malim t6 a«cw-
pans siinpliciler pro observans sumere, vel ob haec
Ciceronis verba : Cmi?j prasertim tum muUi occupa-
tionem { L. Syllce ) observenl, tempusque aucupentur^
ul, simul atque ille despexeril, aliquid
liantur. Quo in loco quin observent el aucupentur sy-
nonyina sinl, vix ullus, credo,poierit dubiiarc.
Prxstarevidelur, Jnjidji««5u.s.ToLLius.
llle insidiis.
Qui^uj nios,elc.Niniirum uxorc, peilicibus ei fami-
liaregia.'Mosliic anliquiisPersarum, dequo videCiirt.
in Viia Alexandri. Conf. Coliimb., col. 402.Tollius.
297 superavil , ut jam detractaret C(ssaris nomen,
quo se nimiruni Galerius antc eam victorinm pcr se\
circiler annos non recusaverai appcllari. Sed res
aliunde ex lioc auctore niulio ccriior. Is quippe in
proxime sequentibus : Qvod (nomen, ]uqm\, Ccesaris)
hnjusmodi mo- cum { Majcimianus) in litteris ad se dalis audisset,
truci vultu ac voce lerribili exclamabat, Quousque Cw-
tar ? El ex capilc 18, Diocleiianus Galerio socerum
ad imperii abdicationem cogere volenti respondens,
aiebat, indecens esse, si post tantam sublimis fastigii
clarilatem in humilis vitw tenebras decidissel Vc~
rum si nomen imperatoris cuperet adipisci i]ui , illiid

DifficiUter. Rara sunt Ibrsan bujus adverbii exem- ilaqiic bacleniis non obtinuerat, itnpedimento uihil
pla. i*(on desunt tamen. Cicoro, lib. iv Academic. : esse, qnotninus omnes Augusti tiuncuparentur. Imo,
« Ciir non fiiiam ut valde verisimile ? Cur dcinde Galerium haud aiilc vocatum fuisse imperalorem
non ui diriiciliter a vero internoscalur ? > Idcm alibi, qunm piirpura soccrum exuissct, disertissima hujus
eodem libro « Quoiiiodo auiem sumis, ut si quid
:
capiiis af(irniaiio csi sub iinem his verbis < Sed : .
^
cui simile esse possit, seqii.iiur, ui eliam diflicilitcr D difJTero de factis cjus dicere, iic confundam tempora.
j|
inu-riio.sci possit? » Difficile crgo el difficuiter frequen- Po.^itea ciiim, quam nomen imperatoris accepit,
tiora lantuni. Glossx-, verbi gratia, Pclixenietaliorum, exuio socero, tum demum furere coepit; y qiionim
difftoulier, 5v7zo)a>;, ouryjc^it. indubiegcnuinus ordo Postea enim, quatn,exuto so- :

Fugatoque Sarseo rege. I*rimus lamcn conflictus cero notnen imperatoris accepil, tum demutn, elc.
,

Gal(*rio noii adeo feliciter ccssit. < Interim ,'inqnit Quid ? qiiod si, iil operoe pretiiim cst, singula capila,
Baplisia Egnaiius, adversus Narscum , Pcrsarum re- in quibus noster ante Diocl^tiani abdicationcm de
gem, (Jalofiii'; infclicilor primo, niox repiraliscopiis, Galcrio Maximiano jam Cscsare facto loquitur, cuin
ira ctiam animos illi facienU;, quod ad Diocletiani iilis, iii quibus de eodem Galerio, posl depositam a

c.irpenium posi cladcm acccptam per mille passus Diocleiiano purpuram, mentionem facil confcran- ,

pedes currerc coactus esi, egregie vicii, Narsco fu- tur, paiebit sanc, Galerium Maximianum pius scmcl
gato, ot cjnsis magna ex parte Persis, pellicibusque imperaioretn noininaium fuisse a nostro po.st dictain
cum gaza omni rogia captis.» Edit. 0.xon. el Cant. Diocieiiani abdicaiionem, uti capile, veibi graiia,
Alii aliler. Nam Dodvveilo, vcrbi gratia, Jam dvobus 24 nuoquam vero anle eamdcm ; sed vel allerum
:

praelii» superntus fuerat a Narseo Calerins, ciim Nar- Maximiantm quem ,

sibi generum Diocletianus ascive-
spuoi Gal«riiis vicissim superavit ol fiigavii. Caciera rat, ut hujiis capitis inilio simpli- ; vel Maximiamm
qufRhiicpcrlinent, peieexCupero.col. i87,e Baluzio, ciier, uc seincl capite 20. Ei in decimo noiio bis
col.3i3,etePagio denique, adannumChrisii 207,qiio vel Maximianian Cwsarem, ul in linecapilis 10; vel

665 NOT^
postrcmo simplicissime Cwiarem, iii semel in siii-
gulis capitibus 9, 17 el 18 bis ad calcem undecimi,
ler (tenique in decimo quarlo. Qiice cum iia siiit ,
vidcal clarissiiniis Pagius quo pacio undequaquc
, maxiini deniqiie nHiuii asseverat, id unice agil, ut om-
rerUim sit quod illimitale posuit, Cwsares ab anno
C/»!.s?j 198, licel nec Uibunitia poleslale, nec imperio pro-
coiisulari exornali essenl, fuisse imperalores appellalos,
citm l:im miilta in conlrarium faciaiit apud iioslruin
de 0(1 ipso Maximlaiio, qui , ex P;igii caicuiis, Cyesar
crcalus ann. Cii. 292, et Irihunilia simiil poiesiale
diMiiiliis. Nam nos quidem verl)a
Pioclclianuin ct Galerium Maximianum adiiuc Ccesa-
rciii pcrtinenlia, duos imperalores domi suw pene vivos
esse combustos , conciliabimus facile suo ioco ciiin
iis, qiiaj luic usque ex lioslri loculionibus observa-
vimus. Vide ergo qua; ad capiil 14 diconiiir.
desnris nonien. Cesar etait le presoinptif heritier de
VEmpire. Maucroix. —
Qnasi dical Qiii Crcsar erat,
fiilurin iinperii li;eresceiisel)aliir. Adi, siplura ciipis,
-
clarissimumBaluzium.(M)l.513,eiamplissiiiiiimCiipe-
ruin, ad luiguloque Narseo ; eumdem in pr;efalione,
co!. 301, dociissimi deniqiie Norisii epislolam memo
rai.e Praefationi subjeciam.
Insolentissime agere coepit. Dictum jam supra, qiiid
hoc sil id ipsum nempc. qnod viilgo apud noslrales
:
// commeufa a agir tres-insolemment. Ncc aliler ferc
c:ipile21 Et quia id aperle jubere non poterat, sic
:
agebal, ut el ipse liberlatein hoininibus anferret. Est lan-
tuin, ubi codem scnsii se superbissime agere reperi;is.
Jiilius Capilol. in Gonliano 3 : Suscepto igilur iinpe-
rio, cum Plnlippus se contra Gordianum saperbissime
ageret, etc. Nec ab eodem dicendi geii(.!r(! receiluni
ejiisdem yerba do M. Antoniiio Philosopho. i Pne-
fectus feriarum latinarum fuit. In quo honore pr;('-
clarissime sc pro niagisiralibus ageiitem... osiendii.»
Vl ex Marie, se procrealum. Paiilo aliter, nisi f|ii(id
de insolenlia idcm ferat, Vicloris Epitomc : i llis
insoienier affirniare ausus esi, niairem, more Olyni-
piadis Alexandri Magni crcairicis, compressain lira-
coiie semel concepisse. » Ox. et Cani.— Magis
Edit.
igitur ad rem faciaiit, quse supra ab eruditissimo Cu-
pcro ad luinc locum noianlur, col. 489.
Romulam matrem. Abea Romula, lanquam a proavia
niaiernanomcnfuii,secundumPagium,Romiilo,alleri
illi Maxeniii (ilin, cujus nuUibi,uti loquiliir, menlio.et
quem alias Consianlini jussu occisnin liiissc, existiinal.
VidesisejusCriticam.ad annum Chrisli 312, iium. H.
Adi quoque de eadem Romula Cuperum, col. 489.
Exuto Socero. Adiri et liic debet Cup., coi. 490.
Et contemnere omnia. Uli consuevernnl sciiicet,
qui insotenlissime agunt ; quod Galerii vitium fuisse,
h nosiro paiilo ante poneb:>iur.
Omnia. M:ilim nomen. Gale.
Diocles enim ante imperium vociibatur. Cum rempu-
blicam, eic. Locus male afTeclus. .Maiicroixii, ui ex
ejus tralatione ap|)aret, distinctio et emendatio est
I Diocles (iia enim Diocielianus ante imperium vo-
cabaiur) cum rempnblicam : » et qu:E posiea Dio-
cles ( cV/ajt le nom que portait Diocletien
n^^tail qu^une personne priv^e) se servit de tels conseils.
Non damno. Sed poiuit cliam auctoris manus essc:
Dioclelianus, Diocles eniin ante imperium vocubalur,
cum rempublicam, etquyedeinceps. YideBal,,col.513.
Contemnere omnia. Diocles enim, etc. Isla non co-
hyerere bene, viderunt docti viri ; puto qiioque recte
correxisse Galeum, conlemnere nomen. Sic aulem lo-
cus videlnr coiisliluendus : Contemnere nomen Diocli.
Sic enim unle imperium vocabalur. Diocli, pro Dioclis,
est qiioqne apiid Ciceronem, act. v in Yerr. , ut apucl
Cornelium nepotem, Themistocles Neocli /itius. Sic et
Arisioteli dixeruni pro Arislolelis, Ulyssi pro Ulyssit,
Cl sexcenia laiia. Gr.evius.
Reiitpublicam tatibus consiliis et talibus sociis ever-
lerei. Et hoc f:ilsura. Vix enim melior, reipublicajve
milior, ac prndentior, et m:ijoris animi princeps Dio-
clcli:ino fiiii, excepia illa moi.ne. crudiiliterque exer-
thx persecuiionis labe. Tou^ius. —
Aliquid est sane,
: : ';
IN LIB. DE MORTIBUS PEHSECliT. CAP. IX. 6C6
A Lecior, quod hic uliro virdociissimus coiicedii. Sed
qnia, ([uando Diocloliainim fuisse alias principem op-
timuin, lleipubHca; utilissiinum , prudenlissimum , ac
nem nostro fidem abrogct, vide, oro, uler niajnrem
mcreatiir Tolliiis, an bic scriplor. c Dioclelianus » —
lesianie loiidem verbis Euiropio < obsessiim Alexan-
dri;e Acliilieiim octavo fere meiise siiperavil, eum-
que inlerfecit.Victoriaacerbe usus est tot.nm ^Hgyp- :
tiimgravibus proscriplionibus caedibiisque fceilavii. »
isla capilis 14 ad Qiiibus qiiain simillima legas apud Suidani, vocc
^ioylzztmog, et inhumaniora eliam a[»ud Baplistaiu
Egnaliiim in Diocleliano et Maximiano Auguslis.
< Qiiid hoc esse dicam, » exclamai jam Vopisciis iu
Aureliaiio. i tam paiicos bonos extilisse principes,
ciini j:un lotC*sares fuerint? » Mox addens i !N'am :
ab Aiigiislo Dioclelianum Maximianumque princi-
in
:
... pe<:, qii;e serics piirpuratorum sit, indox publicus le-
nel. Sed in his opliini, ipse Augiistus, Flavius Vcs-
pasianiis. Tilus, Cocceius, Nerva, divus Tr.ijanus,
" diviis Adriamis, Pius et Marcus Antonini, Seveius us
Afer, Alexander MamuKcse, diviis Claudius, et divus
Aureli;iiiiis. Valeri;inus onim , cum opiimus fuerit,
ab omnibus iufelix apparuit. Vides, qu;cso, Teren-
tiaiic, qiiam pauci sinl principes boni. i At ibi,
qiiod valde noiabile, non tanium Diocleiianus inter
bonos noii numeratur sed manifesta ejus rei causa
:
est, quod ille, utex antecedentibus liquet,clcineniia,
imperalorum dote primaria, fiierit deslilulus. Nani
.Aurelianum quidem (pergit Vopiscus, ad divum suiiin
Aurelianum, queni paulo ante inter optimos putave-
rat, ro(lieiis), i miilli ncfjiie inter bonos, iieque inter
malos, priiicipcs ponunl, idcirco quod ei cleinentia,
iiniieralorum dos primaria, defueril, t ut jain aperlc
non ca exiilerit in DiocIeti.Tno bonitas, qiiam innuit
ToHiiis, ciim sol:»in molnc crudelitcrque exercilae
peiseciitionis labem iii Diocleliani vila cxcipit.
Deiiido, ex iila iiiipcrii pariilione, qua supra vidi-
mus Dioclelianum Alricam Uerculio com-
et Italiain
G ini,,isse, inveclum purti tribulorum ingens ma-
llalice
tnm, iiiqiiit dissertissiine Aurelius Victor in Cicsari-
biis. Nam cum oinnis eadem fiiiiciione, mnderata-
(1
qne .ageret, qno cxercilusatquo imperator, qiii sein-
per aiit niaxima parte aderant, ali possent, pensioni-
bus inducta lex nova. Qu:e saiie illorum (emporiim
modcslia tolerabilis in pef/^ciem processii. > Et ex
Eiitropio « Herculius propalam ierus, et incivilis in-
genii, aspcrilatem suam etiain vulliis horrore signi-
hcans, naturjc siioO induigens, IHocletiano in omnibus
esl severioribns consiliis obsecutns. n Talibus igilur con-
siHis tulibiisque sociis, iil noster loijuiiur, Dioclelianus
rempublicaiii revera everlebal, perniciosus, inquam,
reipiiblicic cimi illis, si vel niaxime futiirus luisser,
ulilis reipiiblicac absipie iisdein. Urgeri enim hic loci
societatem , ad quain respicio, aperlissinnim est
qiiod noii videlur atiendisse vir clarissimiis. Confer
Andronici responsionem ad i^igypti praefeotuin supe-
:
rius allaiam. i Ego maledixi, ei maledico potestaies
, quand il
sanguibibulos, (jui s.x-culum everleruni.
D et Pryeterea,
»
auclore nirsum Eulropio
Hic (Con- : i
sianlius) non modo amabilis, sed etiam venerabilis Gal
fiiit;priecipuequodZ)iof /e<janisuspgf<rtmpruc/en/jant
lis
et Maximiani sanguinariam temeritateni iinperio ejus
evaseraiil.sNeceratilaqueDioclelianusprudentiavere
laudabili, cuin eam Eutropius sanguinariai Maximiani
temerilati conjunxeril, ac inalo sensu suspectam prU'
dentiam vocaveril, hocesi, suspiciosam, sive qua; seni-
pcr nescio quid misere suspicarciur et timorei adco ;
ul qiii eam evaderont, pro felicissimis haberemur.
Posliemo, quod Dioclctianus tres regni siii parli-
cipesfecit, id, si Aurelium Victorem consuliraus, id-
circo facluni, quia bellorum moles acrius urgebat. Nec
fuit igitur inagno illo animO Diocletianns, quem laiJ-
dabat v. gr. lloraiiusin Augusto:
Cuni loi sustineas et tanla negolia solus,
Hes llalas arniis tuteris, inoribiis orues,
Legibus ciueudes ....
 t)67 t'AUU BAUURI 6(>8

»ed caiiira racnie vere piisilLniima et (|iue inipai ,

A opiiior, bic loci in pariibui Orientis cum elariss. inier-
essei oneri reipublicx feroiuio. AUcruin iiifru quin ,
prelibus accipcre generaiiler de Orienle , quain ul-
ei gruvius, ad eam rein argu'inoniun) alTereiur z p;irteui divinacc , ulii inonio-
I.iin specialtiui Opieiilis
iioliis, capile 16. randa proxlnn» saci iliria , po^ceiile iiinido Mipersii-
Cum pro tcelcribus suis niltil iion uiereretur. ViJe liosoque Diotlciiano , facia sinl. Niui ei iiu in
quiil ai.-cr.biia$ odii , quid asseni.iii>li priiuipiOus li- Saraceiiiciii , pag. \(i ediiionis giiaiu SylJiuigius
biiju pussil. Qtiure iii illis, ({ii;e seijuuiilnr, picris- procuravii, iui; A«jx«axoj, usque Dnnti^cum ; ei i-ri zk
(|ue ca oosiio tides h ibeiKia e.il , ({ua: Euseliio in uipn AauaTxov, contra partei Damasci, ideni pror^us .

Yila Consiaiilliii , aUiue i|i.i parie UislDri.c b](.cie- aiii proiieiiKHiiim valenl. YidcCua., col. 4i)l.
ijiaslica! qiix' C.oiisiaiiliiii lempora oo:iipleviiliir. Ui erai pro timore, etc. Nonuuin ergo Nursenin
ToLLius.
,

—
viJe poiiiis liuo pr;econcepu
Iqio vero
seinel opinio feral. Nam qnoil , iiarraiililius Aureiio
Viclore , Kniropio atque aliis , Oii^cleiianus. iiiiiUo
, superaverat Gaicrius, vel eapio|)i(ir fuerai li«;iorili-
cenlissiuie accopliis in Mesopoiainia a Diocleiiano ,
, ,
quando quoijain nosler referel in Oiieiilis parlibus ,

pcrseciiiioHem , se prinini onviinni LuUgulma

aiite coniigeruni id esl, quaiido Diocleliaiius.ad (oi jic-
;

posi Domitiaimnique Doininum palani iiici pasius , et cuduin iniuiolalioiies recurril ,.ul ventura noscerel.
adorari ae , appellarijueuli Deumjussil , iuvni eliaiM, — Oinniiio maxinio eral in ineui Diocleliapus cuin ,

secunduin E'ilropiuin ijebeilaio Aeiiiileo loiani , , jain duobus pruiliis buperaius.iuisset a Narseo Gale-
.iHgyplum iiedibiti fcedavit ; (piod iili pnelore.T les- ,
liiis, ul proiiide a'd nalivain sibi superstiiioncni
le Anrulio Viciore , parum lioniista in amicos fides du.veril es^^c confugieiiduni. DimwKLL., iiM^rf. l.ijp.
cr.il : (lcnifiue lol iila inliiiinana et aspera ob ijua;
, ,
XI, uiim. 08. — Piu tintore. Possil .ei prw!.timore legi.
Oioclcii iniis ,
qiiando ea facer(5,decri'vcrai , et suam ** Mirilicc vero Lacianiius cuucia Diocietiani lacta iii
siiuiil scveritaiem itliena invidia volebat cxplere , ller s-equioreiii pravamque parlein deiorquel. Qiiod nia-
culiijin pra^ Qx-tcris iii consiliuui advoc;!iba\, quid giiiis Alexander, quod Ca;sar Jiiliiis, quod ojninii cl

cuncia ,
precor, esse possinil nisi soelera , ei qualia rortissimi principcs ac diices ex more solemni jocc-
liic pers^iiuguntiir, lioc est , Diocleiiaiio propria, riiii^ id iiiiic iMiqiiam liniorii: argiimenium viiio
fUDi pro sceteribus ntis non mereretur. niltil veriii. Milii sane a liiuore alieoissinius luisse videiur
Aifde «luod, de Diocleiiani si vel nositr planissiuic piocleiiaiuis , (|iii sc viriule £ua ad ipsum suiunii
sceleribiis esseA ineiiiiius.uou oiniiem eapropier fi- iiiipcrii fasligiiim, coijue non iuviuis el
adniovit
dem aiiiiilerc dobjrcl in r«?liquis. Aiu inilla cerie in coacliis, quod simile licei hoc Lacianlins
vix ver.o
poslerum debebilnr Livio, .Salinsiio, Cornelio Ta- iia ir.idal, sed spoiile ac volciis, conieiiipia rerum

cilu , cl similibus. Qiiid ila? Qiinnl.im in(menie . liumauariiin v.inuaie , qiiod niaximianiini csi , abdi-
Vupisco, nemo Scripioriim quaiiiuin ad liistoriam ,
cavil. ToLLiLS. —
f)e v/ri dooll eujendalione^ vidoM-
perliiiel non aliquid lueril meiiliuia. Me coittra di-
,
diis supra Colunib .col. 402. Videat veroTolliusipse,
ceule nemiuem scriptorum (juanlum ud hisloriani
, ,
(juod ad rcliqiia aiiincl,.qiiidoccipiaCConlendilcmin,
pertinel non uliqitid esse mentilum ; prodenle (/ui«
,
Dioclcliaiiuiii solenini more, non melu, fuisse imintnen-
eliani in ijuo Livius, in qtiu Sallustius in quo Corne- ,
lium scrulaiorem ; cuiiideiuque inaximo animo , non
lius Tacitus in quo deniqne Trogus manifestis tcsiibus,
,
iiiiiore , imperiiim ubdicasse. Al coiilra ;\iirelius.Vic-

convincerentur. Lociis csl in Aureliaou siib inilium ,

tor 111 C;c^aribus, Dioclclianeam illani iminiiienliuin
fcre isqiic , ul vides, nou ad r^m lanium , sed val-
,
sci iiiaiionem , cl impcrii simul aJidicaiioneiii oum
dc nolabitis. Q inetu consocians: t iNcqiie laiinin , iiiquil, cum lixc
Summa feliciiale r^^itKvi/. Baluzium vide.adhaDC ( llcrculjus ei Valerius Diocletianus
; agercnl , exira
verba capiiis 17 , feLiciias ab ee recessit, col. 3-21. vitia futruiil : quippc llerailius... Valerio paiuiii

Quainvero causam perseijuendi Itabuerit. Firiiianliir h.iiie.-.la in ainicos fidcs eraj,, discordiacum sane
qux' de coiiciso islo ioqiicndi geiiere superius dixi- utetu, dum eiiuniialionibus posse aj;il;uj quieiein
mus simili Terlulliani brco in libro ad Scapulain ,
, pulal. llvic oliani quasi ironcalfu viics ur-
c;)ii.'»()riii

cap. .1 : Airius Anlouiitns in Asia cum versequerelur bis, iinniiiiuio piatoriariiiu cohorlium aiqiic in ar-
iiiitanler,otiincs illius civituiis Chrisliahi anle Iribuna- \ulgi uutiieio. Qito quidein plure&vqlunl inipariuiu
iiii.-,

liaejus se munu fucla obluleruiit. posuisse. iN,imt)uc i.nminentiym scrululor, uUi lato iii-
lesiiiias cladcs
ci quasi fragorem qucindani imjutu-
CxVPUT X. ,

dere coinperil iluiuaiii celebralo rt^iii vicc-

slaliis ,

Cttm agerel in partious Oricntis. Forli! Alcxandrix : siiiioaimo , valeuiior oiirain H. P. abjecil, » Quod
sed et forlt! qnoqiie alibi seii in yEi,'yi»io, scii rxlra , quidiiuid diceic possil Tollius , vcl Aurelius ipse iii
iCgypluiii. Licel cniin ex nosira senlenlia , Diocle- beqiieiilibu.-», luoiiculobi luil aiiiuvi , nuc jiliiis deni-
liaiius Alexaiidri.i; , aul .si miiiiis forsaii iu ea Mi-lro- qiic, quciu Uoiiiiiu.-. iu viio suo luagnaniuio roquire-
poli , alitubi saiicm iii /tgyplo de.nerel , qiiaiido bat , oiiii. caiierol inlur alja :

Gjlerium jussil per Armeiiiam (•.xcrciiuin diiccie JusLuui ei lciiafcni firoposiu viruin,
conlra Pcrsas , iion pcipeliio uliquo posiea Alexan- Si fraclus illabalur orbis,
dri^e , .^gyplo coiiimoralns esl ouod pilcl,
vel in :
Impaviduio fericut ruiiia'.

nl ca3ter.i oiiiiiiaiii jiiimuin cx co (|iioii poslrinaiii , ,

Scruiutor rerum futtiraruni. VideCup», €01.492, el
^
narrantc Entrupio Galerius priiuo pra-lio piilsus ,
^ Colnmb., col. 402
(^s-el a Persis , ct .id Diucleiiaiimi) prorecliis , Dio- Et in ji-cortbus eoruin. Legc, £<jr««i. Bohkkei.i.us.
I lciiaiio iter facienti owirrera. l'ulsus igiturel udDio- -- llcole, cuiu pra.'cesscrii , imnwlabat pecudes ; iiec
cletianum profcius, cum ei occurrissel, clc. Tnm cx obstel per Ennii versuin ;
pi) cliaiii qiiod ,
pergi-iile codem , locus , iii quo jiost Pecudi darc viva uua naarilo,
illi Galeriiis, puls • vicissim l'ersaruiii regc, ci iu (|jiiu pecus , pccudii , ut nomcu teminini generis in
'iltimas regiii soliCiidines coacio , lionore luaguo a u.-iu fiicril apuil oiuues.
Diocleliaiio exce|)liis cil^lucrit iii .M-^Oiioiaiuia Tiinujuuiain miiUitrorum,i)U'.. Ex hoclocuarsuuien-
.silns. ( Mox (aineii... coniractis copii.^... rnrsuscum liiui ducit Bal., col. al4, gcnniiium hunc cSfe Laclan-
Narsco... in Armcuia m.ijori pugiiavil successu' in- lii librum co qiioil .^iiuilia
, (icciirraiil liliro Ii^sl. ly,
geiiti... Piilso Narseo... ipsuni in ulliinfis rcgui soli- c;ip. 27, qua; sic ii.ibenl : i N;iiu cum diis hids im.-
liidiiios COPgit : qu.ire a Diocl^iiiiuo , in .)}esopola- molaiii , :>i :ubisl:il alii|uis sii^iuil.iiii rronicm gerens,
»;iia ciini pr csidiis /u/u morantc, ovatis rcgrcssiis, saora iiullo ntoilo litant. ucc responsa poiesi conr
iniicnti lioriorc suscciilus e.sl. » Sive j iin aule ;ille- sniliis redderc valc.>. El \txc .^;cpe cauh;i pr.i cipiia
fiini ifuid pr.iliiiiii Dio' lcliiiiMs iu .Me-opoi;imi:im jiisiiliam pcr-cijiiciidi rcgibus fuil. Ciim enim.
iii.ilis
venissei ; sive , ijuod ma:,'.s cri.-did-jriin po.51 aii.li- , qiiidaiii niini^troniiu nuslroriuu s^riiiicauliluis do-
laiii Galcrii vicluriam , cl iiileroa dum Narseiiiu in niiiiis assislerent , imposito froulibus signo,deo5
uliimuin regnum propellercl. P/xililcrii iiaquc, iliuruin fugaverunt , nc posseni in visceribus bestia?
 ,

^9 NOT^ IN LIB. DE MORTIBUS PERSECDT. CAP. X. m

riiin fulura depingiiffi.
' '
Quod
cuin intelligereni arns- ^ maihematiciis, etaruspex, et alipies)-IlleifsePatriar-
cha ,cucu ^gyplum veiierii, ab aliis Serapictem adO'
'

pioes , iiisligantibus iisdeni lixmonibus, qui.biis pro- '

secrant , comjuerenles profauos homines sacfis iii- rare ab aliis cugiiurChrisuiin. » Origenes, hom. 7 ia
leicsse , cgeruiit priuoipes suos in fiirorem «t , Jostie; I Sed el ilii , <iui (verlji caiis.a) cuin Chrisliaui
expiigiiareat Dei toaipbim. » Editio Oxon. aii. 1680. siiit, solemniiales Genlllium ceiejiranl, aniilhemfila jii

Quod lamea argumeutiim aon esi lanti roboris , Ecciesias inlroducuiil. Qni de asirorinn cuf.sil^us vitas
ui siia soliim vi huiic libiuui Lacianiio asserat , si- iioniiiiiim el gesta perfyijrmil , qui vdilalus avium , et
qiiideni , iil recle moiiet vii- iloctus, alius quisjiiiim C;tieia i»iijusmodi,(juae iii secnlo piiiis ohservaliaiiiur,

h.TC potia^rii Lactaatio mutuari. Ediiio Oxoa. an. iiH|nirunl, de Hiericho ajialhcmii rnfenml tn Kccle-
1G84. siain, ei polliiunl casira Doiniiii.>'\ide ouiiij, oro, aii
quidam minislrorum. Locus haud pnriua dirii:
'i'<ii» ijui de Clirisliaaorumgrege licere s"i3)i lliocleiiani im-
cilis si de supplemeiito , quo nuac opus est , cogi-
, iniilalioiiibus adsislere arbilrali sunl, non iicerc sibi
tare atiente volueriinus: nocossario enim vel aliqui iisdem miiiisirare, in aniiiiujn facile induxeriiii. Nos-
ex DiocUliani minislris iatelligcadi quulenus lales ; ,
ter cerle iion contradicit.
viil uliqui.sacri^ciorHm niinisiri ,
proprie lCKiuendo; Imposummi fromibus suis, elc. Hoc esi» irjlerpi-e-
ct alierutVi (|<tidem^ Dominum siaiul ^cieiUe^ ^ sm lanle Ls^cianlio in laslilulioiubus^ Signj^»»» ianguiuis,
chrisiiani^ 'lum quidum vniniiLraxum sci/iHtes fiom- id est, cruc'is,qu(V sanguineni fudil, in sua fronle con-
nuui, elc. jcripseruni; aul si plaiiii^, el cuin Teriniliano rii:»xi-
Si priiis , Iioc es^t , s| poiius quidam ex Diocleliani ma;i| purjteiii, n|avis,/rpn/?;ji, iynposito digilo,sipnaculo
minisiris, vei auiiciSx Ui ialorprijios acce(*ei iinl {Qud- ig crucis triverun!,,. 'rer.lullj^nus enim in Coij^na nuruis :
qucs-uiti;de,^soffifi€rs , qai etaient ckreliens, < Ad oiiinem, ait, progressum, fiique'promoluin, ad Mw-
CROtx. :— BiU spme ^f hiHCOuriiers, ilmt were cliris- omiieiu adiliim ot oxiluin , ad vcslitinn el caloeat^im,
lians^ Tf^al-^fJ angUci») , qiiaui quidain ex veria said- ad lavacra, ad niensas, ad liimiaa, ad cnbilia, ad se-
ficior^m fMHiistrjs,, .nou repugnaui saue allata aiod^i dilia qiiacumqiie {seu, quod mallm, qUiucumqiic) nbs
,

L;ict;iiilii quidaiu mifiislroruin noslrorum

vcrlia;, cum coiiversatio exorcel frqntem crucis signaculo tcri-
,

sacrificaniikus d«mitus assiueunl. Sed vero seijueiiilia nius. » Ubi duni non ex iina.sed miillis, el antiqiiis-
i.sta iii bocc;ipit(; videainr graviier adversari ; Tunc siinis, gravi:jbiniisf|ue aucloriialijbus hotlicrnaiii illain
ira furens sacri /icare uon eos luntum qui sacris minislra- lOiClirislianorurri consneludinem, nemini iion ii6laii(,
bani , .\cd uuiinei^sos qui ef.aj^t in palatiojujsii. hmlis
.
januliu iii Eoclesia obliiuijsse vides , cavc,^lQclor, ac
eiiim, qui aacrif-i minisinibanl ; non, qui Diocleiiuuo mi- qui iHislriiin abeo inore abslineiil, esse libi eapnipic/'
nistrabant : t^nde in superioribiis, quidam minisirorum peniuis exlra Eccliesiii', siaum pulentur, veldicanlur.
scieutes Duminum vjy aJiud quidqu;im esse (pieatit
, « iliijiis (|uijtpc,(Jiscipliiia; siiegem exposiules Scrip-
qiiaai.aoaiiulli e sa< liricionun aaaislris proprie die- luiarum, nullaiu iiivonies, » pfiigit coiilineiiicr Tei--
lis , <!o magis (|uod ibideni cerauiitur adsistentcs immo,- iHllinnus. Elquoil is porro ad dicii litus dereiisioapm
knti; ;Uque ca propler Comico illi P.seuilo S<isi;ic siiiii- deiuio suiijici), < Trjditio libi praciendeiui' aucti-ix,
los, cui Jupifer apud riaulani in Ampliitriione: coasuetudo conUrmatrix, el fides observaiiix, > id,

H.-ec curila siiil noslros, qni sibi frontcin sigiio criicis noii
iiiquaiii, hi

Fac sis, |iroinde ad<i<*, ul iiic vcllc iatclli^is, .

lerunt, lidei reiiiintiasse evinccret, advcfsarios quo-
Auiue uL luiuislres milii, uiilii cuai sacrificeai. qiie coiivincerei cjiisdem rei; qnippe qni pliires alias
C veteris Ecclesiae discipiin.a.S ibidein loci memnraias,
Sin vero jhtn de s;icri{icioruinminislris, eivque
alque eodera TermUiaiii ratiocinio defensas ima ob-
Christiairis, hunc locum accipftre oportel, quoinodo
servenl. Ubiaam eaim ii liodie < inf uuibus, vel adiil-
impeirare a seipsis (ideles poiiiei unl, iil cjusmodi s;i-
tis ler mergilalis, biclis el laellis concortliam prjipiis-
cris miiiisiraiem? Sed de liis riirsum, col. sei|.
laiidrimporrigunl?» veliilie Doniiiiicodegeincutis aibi-
Scicntcs Domifmm.
qui quis essel Ooiiiiuiis
Id esl.
rare nefas duciinl? i Et do liis laiiien rilibiis Teriut-
Josus sciebaiit, et iii illum (juoque credebaiit Chris- :
liaiiiisuon iiiiiiiis disorle : ( Harum et aliarnui cjiis-
tiiaii, uiio verbo sicul recie inlerpreies. Aiqtie \i!\
,
liiodidisoiplimniin si legem exjiosliilesScripiiiraium,
Jipiid Laciantiiiiu De Vit;i Beata, Jndicabun-
c:ip. 20 :
nullain invonies. Tradilio ijbi pi3elctidctiir auclrix,
tur er^o qui Dciim scierunt : pro quo paulo aule, f/iri
coa-ueludo coiiliniiaU'ix et (ides observ.ilrix. » Fa-,
sunt in Dei religione versali ; el conlraria l<x;ulioue,
tcaniiir ergo vol iiigraiiis,qui se y.otz'' zifix^'* Catliolicas
cap. 24 0'" boininum mundi Hesdeiwiir. Noqiie abtcr
:
nominaiit, cos omnos noii a|ieiios essc neoessirio a
iii novo Foedcro, sive Gru'Ct loiitcs, sive viilgatiis iu-
Clirisii lidcqui singulariim pnmilivie Eoclesia! dis-
,
l<'r|ires adcanliii', act. 15, t6v na5>ov xtx ,, ejTi(7T«a«t
ciplinaruHi iradilioaumve iioluat essc obse^vatores.
Paulum s'ci0 ; el Kayw oOx rfSsw kjtov.
Jo;ra. i, 31, 33,
Sed h:ii'c obiier, ei iit duobus verbis auclori G.dlico
Viilgala doniio,E< ego ntsciebam eum. Qiiie el fort isis
sic salis rocciiii (l) res|tondei-eniiis(2), qni Neopliyios
c;iu.s;i, ciir iioslor eo, quo fecli, iiiodo fiierit loculus.
illos, quos vocant, cailcrosque Prole^lantcs liaiid ali-
Ceilum saiie, quod hic clarissimusGnevius obscrva-
ler |)oss('. Cailiolicos dici aulmnai, quam si crucis si-
,
bal, pro, Ego nesciebdm cum , disissc eullioros scrip-
qiiod
gnuni fronlibu>i suiii itnfHinere didiccrinl. UliUir ,
torcs, Igniirabam euin. Conicruis Ncpos in Ari.stiitc,
T) siijieresl, e.i ipsa locutloiie Gra'C.us auclor Tlico-
Jiespondit.se ignorare Arisiidem. Suol(Miiiis iii Viiellio,
doi etiis , liis;ol-i:o Ecolesiasiicx: , tap. 4.
iib.
111
Scisciiatites qimnam csset. Nam ignorabniur. Addo
Vt'.rb;i.sunl EzJivwv Oe (siipple SuqxmMv) y.sii. Tfj? (7uv-
:

viri ;iuiicissihli cxemplis TereiitLi lociini cx l^uiiuclio:

r/Jo-jg (jiui/rufyius. crr^if-KVEyToov , vjva^izKfTE toCtov ( Iw-
iuofesoslendi luos.
(Juid, istite ignoraljant. Posl.(|uaiD eis ^£«v6v) To oioff z-niOilvui t^ p.6TW7:w toO (itku^oO to <jyj-
Et collaudavi sccundum facla el virtutes luas, y.£tov. rCum isli vero Dxmones soliia Sjiecie appA-
Iiiipelravi. .rutssoHt , coegil Juliaiium timor imponere fronti
Ciim ttdsisterent immohinti. FJieinu* sane €lirisli:inis criicis signum. i
indignissimiim scd et) magiscredibile, quod ad im-
:
Immorlalc siqnum. Hoc est, si Maucroixiuin adire
pcratoris anlam perliiierenl, etodiosiora etiairt «d- voluerimus, adorandum signum crucis. Ita eiiim ejus
versio Qaelques-uus de ses offiViers
: qui etau-nt
fene iii promplusil. Ailriaui epistobi ^ipod Vopisouin ,

chre(ieiis, ei qui assisiaient a ces ceremonies prqfa-

in Saliiinino Atlriaaus Augiisuis. Sei visiiK» f]os.
: <

S. /Egypiiim quain inilii laudabas..,. loiarr? didrch; {i) Libellh tiiuka.eiil LfSfhoaneiirs ile la- saiinte rrolx,
:

Ipvem, pCiidubin, et ad onini)i fam:e moiuenla vo!i- par rEcrilure ol par les r'ci-fs, elc, j.our la ooii-
jusiilli-s
version des proU^slaiHs, pour rinhtructioii des nouveaiix
taiilem. llli, qui Sfirapiii coliirii, Clirisliatii suot; et
ooiivcrlis cl\,tmv fedificalion d« lous |es caUioliqucs. A
dcvoti suiit Sorapi , ipii sc Chiisii cpiscopos dicuiit.
IJoideaux, 1650.
Nemo illic archisynagogus Jud;eoruiii nemo Sania- :
(2) Inanis respoosie quis enim discrinien uon sentiat
:

riies, ncmo Christianorum presbyler non mailiema :

iuier USU8 illos , qubrum bt iuUiffer/sntes, iii^ verofiiystor
'1
\^$iti6» artiwx: non aliples' 'Itoc cst.auinon sit rluni principalc rpligionis «xjiuniens.
 671 PAULl BAUDRI 672
n^j, marquerent leurs (ronli dn signe udurable de ta \ pacio dxinoncs fugasse, poslqtiam a Divino qiiodam
croix. Scil quis ferii? < liiiiiiorlalcest.quocl per se fuisset iii idolorum templum pcrductus , aiqiic ibi
non esi capax inurlis, aul quod procuraiionc allerius seduciores da;moncs ad arioli invocaiionem terri-
a inorte (kTcnilitur, > inqiiil .Macn>bius in Soninio bili , ut solebant, specie apparuisseni. Videndus
Sciinoni^i. GIdssjc aulciii Pliiioxeiii ct alioniiii : 7m- quoqiie, ne nunc plures nomincm, Lactanlius , lib.
morlalet, oSijuroi; immorltiUd uOvrjiaiu; immorlalis, , IV Instil. ca)i. 27, cujus bona pars supra ab aliis esl
afi«v«To> ; neniine vero us-
immortalitiis, uOtn-Jxaiiit.. A allata.
piam immortuli", adorandum, scu
vel immorlale, per Sacra lurbnta. Vide Cup. , col. 492.
Troo<T>:-jv»jT6v exposiia (1). Dcinile, Crncef: (2) nec co- Trcpidabanl aruspices. Hoc est , caput inanus , to- ,

limus. tiec oramus, ail exerie Miiiucius Felix iii suo lum deiiii|uc corpus circa viciimain inotitnbant , el
Oclavio; ct Aiiihrosius pariler i ilaheal Ilolena , : cum pcruirbata qiiadam fcsiinaiionc agitabanl , ut
qiiu logal, undecrucein Doniini recognoscal. Invenit soliias in cxtis notas viderent , quod mire Galli di-
erp) lituiuin llegcm adoravil, non lignum utiquc,
: cercnl una vocc : Les Aruspices se trimoussoienl
qiiia hic geiitiiis eslenor, et vanit.is iinpioruiii. Sed .nbsque discursitatione lanieii sicut maiiifeslum crit
,

adoravit illuni, qui pependil in ligr.o, scriptu» in ti-
liilo. I Qux si vere "Ambrosius de ligno crucis, Mi-
niitius auicm de omnibus sine cxcepiione crucibus,
ut diibiiare noii licet , pronuntiarunt , quanto magis^
de signo criicis vera suni. Abstinuisset ergo a sua
Iralatione Maucroixius, qiiam nemo paulo xqiiior in- ^.
(idam esse, el a nimio partium siiidio profectam dil- "
Ciebitur, qui de inolis jaindiu circa crucis adoraiio-
iiem coniroversiis vcl pcr iransennam audiverit. .Sed
ad r.-m propius. Ex Lactaiilio t Fiiliiriim esl in
priiicipio rogni «aiicti , ui a Deo princeps d;tnioninn
e scquentibus : qiiin nec iiccessario cum (ormidine ,
ut ibid('m ostcndemus; quanquam longe verisimilius
sit, veritos fuisse aruspices , ne quas in exiis notas
qu;erebant , non invenirent. Sed liic quidein ad na-
livam vocis signincaiioncm attendimiis. Paimericus :
Trepidare esl (estinare, el satis agcre , ac... circum-
agi. Varro lib. iii de Re riistica, cap. 16: Exi~
mendorum (avorum signum sumunt ex ipsis , cum plc-
nas alvos liabenl , et cum illus geminaverint , ex apibus
: conjecinram (aciunt, si intus (acianl bombum , et cum
euiu ac foras Irepidant ; pro quo iiilimo vcrbo cuiii
,

vincialiir. Sed ideni, cum mille anni regiii, lioc est, sit apud Aristolciem v.aslahai [/.i.-iil'7^v.i s^to-Jo-aj, /at
septein millia cceperini lerininari, solveiur denuo, el tl-jiojTo.;), Gneca vox elcganter per verliginosam
custodia emissus cxibit ; ahiiie oiiuies sonles qii.i! ,
agitaiionem a Tlicodoro Gaza rcddila est , exeundi ,
tunc eruni siib diiione juslnrum, conciiabit, ul inle- ingrediendique vertiginosa agilalio. Acccdat noii levis
raiit bciluni sanci;p et colli<;elur ex oniiiicivitaii ; conlirmalio exFoslo, ei etymologia. Trepit, ver-
orbe populus iialionum, el obsi-
tcrrae iiinumenibilis til , iiiqiiit Kesiiis unde irepido , trepidatio. quia tre-
:

debii el circumdabit civitatom tunc venict novissima
ira Dei supcr f^cnlcs cl debollabit eas usqiie ad
iinum ac primum conculiet tcrram quam validis-
; Laiiiiorum vertere offendimus. Quod ciim ita sit
sime ei a nioiu cjus scindentur inoiiics Syri*. et
,
siib^ident colles in abruplum et niuri omnium civi-
latuin oornicni, ei sl;itucl Deiis solem iridiio ne oc-
cidat, et innaminabit eum, el descendet x'SUis nimiiis,
el ;idu.slio inagna siipra perduelles, et impio» populos,
: pidalionc mens vcrtitur. Trcpit il;i(|ue a Gr^ccornni
,
TpiTT^yjcst, apnd (juos revera millies t6 Tpirit^, pro
quidni inde quoque trepido et irepidalio tanqiiam to-
,
lidem frequentativa , lioc cst, lamiuam trepito o.l
,
trepilalio, et quasi lalinc dicas , versilo et versilaiio ,
orta siiit? Ita ul, inquani, ab origine prima trepidnre
per d, pro trepitare per t exaraluni iiil aliud fiierit, ,

Pl imlircs sulfuris , el grandines lapidum, guUa)

igiii> , cl liqiiosceiit spiriliis
poiM cuntercnlur in gr;tndiiie, cl ipsi se iiiviccm g!a-
dio rericnt; et replebuntur nionies cadavcribns el
campi opcricntur ossibus. Populus auiem Dci Iribus
ci C quain se buc ei iljuc frequeniiiis 7piTTtti>; qiiod (jiiia
eorum in calore, et cor- psrpetuo fcre meiiculosl bomines faciunt, iteinque
non raro qui ali(|uid feslinantius aguni , binc poslcu
. Uoin;;ni Ircpidare, pro timere et feslinare usurpave-
riiit. Sic certe Varroni ex usu Lingu.e proprio <>pii-

illis diebus sub concavis terrae occnliabitur, donec ira
Doi ackersus gciites cxtrciiium jiidicium lerminei.
Tiiiic exibunt ju»ti de laiebris suis, ol invenicnt om-
nia «adaveribiis, aiqne ossibus lecta. Quiiiaveroin
extrema loiiiis orbis iiccessilale ac itla';a luli sunt
fiilnri, tanium erunt, qni sigiium veri ei diviiii san-
guinis in summo corporis
sigiiiim Lacianiius alibi immorlale cuiii noMro Ceciiio
appcllavit. t Sed (inoniam neqiie (d;enioncs) accedere
ad eos possuni in iiuibus ccelestem iioiam vidcrint
, ubi nialc nuperrimus Inlerpres TTK^KyjOK^ij , paverent
nec iis iiocere, qnos signum immorlale munieril, lan-
qiiani iiiexpiignabilis iniirus, lacessiinl eos pcr bomi-
nes. > M.inilc.^itmn itaque, quid aiiibo, si non uiius,
aed diio snnt auct<»rei per immortale signum cruris
inlellexerini; rem ncmpe, per qtiani, boiioriim Pa-
Inim jiidicio, Dei popiilns conli:i iiiorlcm ioinporalem
nioque sensu , foras trepidant (iictnm fiicrit, pro scse
in omnes partes converlunt, vel moHtaut, ut foras
exeaiit. Puiclire etiam poterit apud nostrum t6 trepi-
dabunt aruspices id , quod jam dixiinus , noiare.
Vide cap. 12 et 17.
Ad Varronis locum dc voce trepidare pertinet illud
siii nolaveriiil. > Qiiod jain Plixnfri , lib. iv , fab. 5 :
Cum victi nmres mustellarum excrcilu
KugororiL flarcios Lircuin irepidarenl cavos;
prope cavernas obscuras , cnin sit angiisios caverna-
rnm inlioitiis irriimpere fcslinantes. Sic et Sallust.
Jijg. 67 : Trepidare ad arcem oppidi , uhi signa et
,
scuia erunl. Gr/Evius. —
Atqiiideriint 4rMspia'.s? Mau-
jx croixii enim vorsio sic habel : Lcs Sacri/icaleurs
ilonnis s^ecrierent; id est, Sacriftci atloniti excla-
,

etxtcrnam posset piotogi, illis faleor(3), non M , niarunt. Panlo post vero in eadeni , t6 Magister ille
crediinus sed cum sine conlrovcr.sia nec ipsimet
: aruspicum Togis transferlur :Tagis un des Augures;
adversarii Lact:inlio dc omiiibus qiuB proximc e ,
Tagis unus ex Augiiribus; el ittanglica deniqiie neu-
libro vii In.-^tilutioiiiim sliidiose ;idduximiis, fidem ba- tro loco similcni alterijiri iralaiionem legas, scd
beant condonenl iiobis neccssc esi, si nec Laclaii-
, lianc in ambobus, Tlie Diviners , Divini.— Harjuga ,

lium nec noslrum

, nec siniiles dc immorlalis siii
,
auclore Festo, dicebaivr lioslia, cujus adliverenlia
signi \irliilc audimus quanliim copiiinl. impiciebanlur exta. Aruspices itaqiie , scu polius
Qito faclo , (ugalis dcemonibus. De ejusin'idi signi cum aspiralione, Haruspires, id proprie Divinoruni
poteiitia vidcrc possunl , qiii talia aiiianl Tbeodo- ,
gcnns fueruiil, qui ib harjtujw aui , til alii scri- .,

retuin inter cseieros , libro ui Ilistoriaj Kcclesias- biint, liarngw id esl , bosiiai conspcciu fuliira prae-
,

licjc, cap. 3, ubi Julianus ille Apostala dicitur siniili dicebant : qnod prorsus ciim iis , quae sequunlur,
convenit. Sed quotiiain jamdudum voces llaruspicum
ol Haru.^picinfB apnd populos obsoleta) sniit, malne-
(1) Inepla ratiocinal o.
runt procul dnbio cl;irissimi inlcrpreles iioliora vo-
(2) Soliiarie siimpla.s.
(5) Ergo Paires eiiam priorum saeculorum, (luos conlii-
cabiila. licet minus propria , adliiberc , qiinm bar-
meliosK lionos palrps vocal, idem sentiunl ac iios; iisduci- bara , do verbo ad verbuin verlcndo. Cnpcrcin laii-
bus quos nobis ccdil glonaruur. tuiu a vocabulo Augurum abstiiiuissei posieriore
 ,;

673 NOT^ IN LIB. DE MORTIBUS PERSECUT. CAP. X. 674

loco Maucroixiiis; quippe cum nunquam Au^uks , A leriissuiiimovendos curavit. fdeo Valerianum Ma-
llaiuspicuin rilu , ex immoialarum avium exiis i'u crianus Magus ad persecutioneinadegil. Ideo Diocle-
tura pnicdixerini , sed ex iliarum voiatu , aut caniu , lianum suus quoqiie, quem appellat Lactantius, Ta-
vcl denique gustaiu quaiido puliis galiinaceis e
, ges. Ideo Juliaiius Babylam niarlyrem e Daplme tol-
cavea dcproniptis esca porrigebatur, ut inde iripu- lendum curavii, quod Christianps invisos diis suis
dium solistimum foret. Cicero ad A. Cecinam Non : censuerii, ut proinde nulla sua sacra posseni, nisi
iyitur ex aliiis involalu , nec e cuntu sinislro oscinis , sul)latis Christiauis rite procedere. Dodwellus
,
,
ut in nostra disciplina esl , nec e tripudiis solislimis... Diss. Cypr. xi, num. 30.
tibi auguroT, Profani liomines. Pervulgata illa sacra racientinm
Nec solilat in exiis notas videbant. Id esl , exempli iwimlA : Procul luiic procul ite,profani. Tollius.
,

graiia , exta cum capite. Colligo ex Cice- lioc loco Adde Ciip., col, 492, ei Columb., col. 403.
ronis : Cvm enim Irislissiina exla sine capite fuerinl , Tuuc ira furens. Diocletianus nempe; etsi de Ila-
quibui nitiil videlur esse dirius , proxinia liostia litatur ruspicum niagistro agaliirin pioxime praeoedentibus,
swpe pulcherriine. Eam vero notani prse plnribus , el ne seniel quidem hactenus nominatus sit Diocle-
r|uas tacile forct adducere , ideo aliigi , qiiod ideu) lianus iii hoc capile, qiiod salis noiandum. Sed quid
Tullii locus , qui ejus meniinii, tacile moneat , non facias? Ita poscuiit necessario sequeniia, uii nemo
liiatum fuisse quoties illa nota desidcrabatur in im~ non faiebilur. Hincque mcrito Maucroixins quo om-
moiaiis hostiis. De litatione autem el inmolalione nein lollerei ampliibologiam : DioclMen en fiireur
agendum niux iu sequeniibus. ct post eum
pariter versio anglica Vlpon wliich
:

Quasi non Ulasse^u , swpius immolabant. Lilare T. Diocletianbeing enraged.

ergo el immolare , si aocuratius loqui vclimus, a se
Sacrificare non eos tuntum, qui sacris ministrabunl,
invjcem diOerunt. Firiiiat Piautus in Poenulo, act. u.
*ed HHifmos, etc.Maucroix Commaiida nvn-seulement :

Di iUum infeliccnt omnes, qui ijost hunc dierii a tous muis encore a lous ceux qui se trou-
les assistauts,
Leno ullam Veneri uii(|uam immolaril hostiam verent dans son palais , de sacrifier. Id est, haud cunc'
Quive uUum ihuris graimai sacriticaverit:
tos duntaxat, qiii aderant, verum eliain universos, qui
Nam ego hodie inlelix dis ineis iralissimis
Sex immolavi agnos, nec polui lamen in palatio reperti sunt sacrificare jussit. At priino,
,

Propitiara Venerein facere uii essel milii. wiiii oliiii non qiiicuiiique Gentilium sacris aderanl,
Quoniam lilare neqneo abii illinc illico saciis minislrarenl , iieque eliam hujus loci inilium
Iratus... de iis omnibus qui sacris intereranl, loquaiur, sed
,

Idctn paulo post, iu eodem actu : de iislaulum , qui sacris ininistrabunt, jani hinc ma-
Si hercle islhuc unquam raclum cst, tum me Jupiler nifesle latius palet, quain debiiil, viri docli versio.
Faciat, utsemper sacrificem, nec uuquam lilem. Deinde vcro, cuiii, ex eadem, Diocletianus ira semel
Cicero denique lib. ii de Divin.
, Quid? cum plu- : accensus non oinncs snlum, qui primo sacris ad-
ribus diis immolatur, qui landem cvenii ul liletur ,
fuerant , sacriiirarc volueril, sed, nemine deinplo,
aliis , aliis uon iitelur? Et vero immolare, seciinduin universos, qui iii iMlaiio inventi siint, a|qwre;it aii-
Festum , est mola, id esl ,
farre mollito , et sale lios. lem in coiuiai-ium e capite quindecimo Diocleiia-
tiam perspersam sacrare : litare aulein , propitium fa- ni fiirorein non in oinnes, sed in solos doinesticos
cere, uli recens Piaulus cxplicuil; vei , facto sacri- Sieviisse : « Furebal ergo imperalor jam non in
ficio numen piacare, qiuc Macrobii verba iii Saiurna- p doniesticos tanluin, sed in oinnes; ct primam nm-
iibus. Et laincn iiaud r:iro titare pro Minplici ^ niiiin liliam Valeriam, conjugenique Priscam sacri-
sacrificare inveni;>s apiid Patres. Sulpiliiis Severus de (icio pollui coegil : » iiide rursuin iierspicuum cst
libro Levilici qui toliis csl iii sacrilicandi ritiljiis
,
noslri loci senicnliam exlens;iin hiisse a Mau-
prsescribendis Exin , ait , Leviticus liber sequiiur,
: croixiolongius, qiiam oporlcal. Poslremo, in univer-
in quo litandi prmcepla iraduntur. Idein alio loco , sos iilos, de quibus agiliir, id esl, qui Dioclelianei
mulloque dJsertius : Rursum {Hebrwi) corrupti longce sacrilicii tempore in palatio eraiii, et a Diocleiiano
pacis malo , idolis litaverunt ; <iuod iia vcre pro sa- .sacriiicare jussi sunt; jiissit ideni, ul verberibus ani-
<;ri/icat)(;run(, absque uHa propiiiationis et impetraii madverteretur, rcciisasseni; sciiuilur ciiim :et in
si

voti noiatione proxime sequalur,

accipiendum , iit eos, si detractassent, verberibus animadverti. Alqui noii
moxque aderat paena peccantibus , pracedat aniein omnes, seu non oinnium ordinnm hornincs flagris et
paulo ante synonyma phrasis, profano ritu populus verberibus excipi consueveranl ,. cum dcliquerant;
idolis sacrificare ocecepit. iiecvel leviter verisimile, eani pcenam in Dioclclianl,
Magistei- aruspicum Tagis. Dociissimus Balu-
ille verbi gratia, hli:mi Valeriani, conjiigemve Priscam,
zius hxc autumat oralorio niore dictaesse, eo quod aul aulicoriim, qui imperatoris aulam of-
illos etiani

Tages olim npud Tuscos maxima inclaruerit arus- ficiicausa frcquenlabant, vel nobilioribus domestico-
picii fama. Edit. Ox. el Cant. Tages tliat was sel — rum lurmis jirajerant, fuisse decretani. Quare ob
over the Diviners; Tages qui praepositus erat Uivi-
,
hnec omnia, et quia quoque in principio fere hiijus
nis. Ver.>io anglic;i. Adde Baluz., col. 51 i, ei Cup., capitis nientio lit quoruindam ininislroruni, qui im-
col. 492. — Tagis, ediliones Parisicnses ;
Ila ainl)ne niolanti Diocletiano adsistebanl : t Tiim (|uidam mi-
Lniina, dic» , Baluzii, et G:illica Maiicroixii; (|iii- D nistrnrum, cuni adsislei ciU iinniolanii ; » neqiiimus, ia-
bus addenda Aboensis. Cyeter;c , Tuges. Priorom leor, qiiiii nuiic sequenlia isia t sacrilicaiv non eos ;

ieclioiien) tuetur Columbus, col. 403. Secuiid:im au- laiituin, qiii sacris sed univeisos, qui
iiiiiiisirab;iiil,

iem,si, ui censeo, ad aniiquiun illum Tuscoruin eranl in pabtlio jussit, » peili;iere putcnins ad om-
Haruspicem periinet , sequeniia loca delenduiit. nes ei solos Diocletiani ininislros, Iioc sensu : Tunc
Fuigentius cLabeo, qiii disciplinas Hetruscas Ta-
: ira furens Dioclelianus iioneos sulum c suis ininistris,
gelis et Bacchetidis quindecim voluminibiis explica- quorum alii Clii islum scieiiles, alii igiiorantes adsli-
vit. I Cicero, lib i de Divin. i Sed quid plura? Or- : teraiit hacteniis imniolanli, sacrificare voluit el coe-
liim videamus baruspicin.Te.... Tages quidam dicitur git : sed ctreliquos oniiies qui ad eaindem minisiro-
in agro Tarquiniensi , cum lerra ararctur, et sulcus rum iamiliam pertinentes hic illic in palalio variis
altius essei impressus, exlilisse rcpente, el euui af- rebus occupati repcriri possent. Yidc vero (|uain
faius essc, qiii arabat. Is auteni Tages, ut in libris recte, si hi-c ila suiii;iiitur, scriplnin poste;! fuerilca-
csl Etruscoruu!, > ctc. Tum paucis interjcciis « Si : pite 15 : < ergo iinperator jam noii in do-
Fiircl<ai
aiiiem homo illc Tages fuil , quonain modo pi;iuit iueslicos taniuin, sed iii omnes, primamquc oniniuin
lei ra oppressus vivere » '!
liiiam , » etc.
Ail idcirco, non respondere sacra, quod, elc. Idem Si detractdssent. Eaindem exhibei leclionem edilio
Jiiliano imperatori dixit Aruspex. Gale. Magicis — Aboensis. AUjt^^ si delreciassenl, lcgiiiit.
operalionibiis Chrisliani adversissiini hiibebantur. Verberibus animadverli. Maucroix // condamna au :

laeo A!e:(a»der pseudoinaniis Ciirisiiauos a suis mys- fouei. —

T;iiiquam aucioris verba essenl, pagri»^ $eu
C7S PAUU BAUDIU 670
«ir^if aedi. Nec flliier iraiatio angUea : anii ardined A p.')iicis&imos rorsiian ClirisliaiHis fuissel snscopi» ,

thost t« be wbipprd wlto sUottd refnse lo do il l>lein lantnin eiiim qmdam setentes Doniiimm Diocletiaiio
priirNU> srnlio, T'?1 oh lociwu c;Vii*is -I. iil>i itisleiisio Riicrifi.are iiM>J|iienli ad>liler.')nt, inaliiisse pcr$eciiti(!-
itiin vorberaiioi.e r.onj»ii><*i.i. l>isicn-os eniin Af nvie iiis iiiiruini arceftserc a miruiiui f^rseeiiii.onc, quani
fiii<isesHrvos, qnniitlo II 'iiris, aui virgis cedeitdi eraut, vel soliJTDiocleliani lillor;« ail piseposiios dal;« , el
(|uis, i|<ii vel uiium Fbiuiuii ie):oril, igiioi^atul? Adtie, eilicloruni ii.ituiam roferenles, tanlo alleia illa do-
a|iii<J EiiseliWJin, iil). tiii Hisl. blcel.., cap. 3 iti «fu» . niestica persecuiionenoti»>rein et Oniiiibus modis nic-
tlc v;\riis ceriamiiiiim j;enoribiis« qiiibus loarlyre», inorabilioreiii reddeb:inl, qiianio puhlicata priiici-
swvieiiie Dii>clelMni persecnliorte, certariml, liisseTit, puiii odicia privatis eoinmdein niandatis iiotiora et
inciilioitcm (•«'ri iionnulloruiii , i|ni flajj;«llis cuiK'i:>i tiulahiiioia«)int. .\dd«> Bal., eol. 5t,S,et Ciipi 493.
siiil :uiv p«9Tt^w «txi?»u.5v»f To nCiJM , o «i, elc. Ut qui non paruissfnt niilich so/u; lla , siciil siite
,

biiiisiint ud pftKpiiiiio* liilms. lio\\ uu) itiii|He ho- e Siilpici» S^viro iii alia le laiidavimiis Licitiius, quia :

iniiii, quod apiTiii po>nii Dt>Uweiiu!i, curani persecti- adtetstim CoiisutniinHiii d^iiupeiio certavit, milile» stios
lionis il'iiis, qu:c iii inilitcs enurceJtiia eial , r.uinini- lilure prwccperui ; abnuenles , niililia rejidebuC. Seil ,
sil iinpeMlor, seil plnriltiis. Lo iiiii|i-, qu<rti cuiii Eu- <|U« iiitiie inagiia inier nostrinn el Sulpiciihn Sevo-
sobii ^erUi, t|uilui)i vir doclissiinns inuixn» est, isla rnin di«vcrepaitli:i , id inier ptrsecuiioNts non ompn
sinl 'fli,- 7«^
: i »T/35<T07ri5i|BX'^f 6 xi; itot» i». ««r>of taiur, pergil iiulpicins adco res ieviuris negotii {uit ,
;

u.c.-:i n^/fcJTov 'an-)(Up** "^''^ i««t« twv ffT^«T=v;*«twv otw- <^ua»R ui aU ;^l e coii-
Ecclesiiiritm vulnera perveniret
ycx'7>. fcius^Uus •|Ui«len) iii iis .1«! verlniiu iiical: i Slr:)- irario, sociindiim iiosinim siail mox vidtbimus ,

to|ieiinrch:un nescio quein , ciiiii |aiinuliiiu caepissei . iil«« iiiier alia D^ucleiianns (^ersefjuendi Chrisiianos
inililes pejseqai » ct qu.x" jiOjtea al ijOii panler , priiicipium fecissc dioendus esl, (piod dalis ad prav
« enm 'SlnlopcllarchXin soliim fuis^e pr.eposilnjn, posiltis liUeris, miliies ad ncranda saerihcia cogi
ail qneVii nmclcliannS litleras oa Jc re niiSciit. » pr.cccpevit, ul qiii iioii paruissciii , »t»uctorar*;niiii'.
PrajtosP.as. Nornen id (|nidein dignilaiis liiitilaris^ Ut qui ;t<Hi, ele. Emi&sa iiaque suiil advopsus mi-
et pwst trihnhos. (jni TainC'il pfjcrant cohurli perinde liles persecutioiiis edlcta, 'iionilum lamcii san^uina-
ae Kd. Ot. elCanl.
irfbnirf, Aiix genfruux — d<: ses ria. Iia eiiim sequHtir : Hticlenn^i fui'6r ^jits et ira pru-
(irmiei. M.vLCROix. Vide Biliiz., col. 515. cessit , nec uinplins contra leaeni aut rcliijionr.in l)ci fc-
Lille^ts. Iloccst, si (|Ui.s volii, Kdiclis. Edirti) ciii;n, cii. I'a;so;staineu aliijnos, ftfel iion, uro .Iiiiocji:aloiis
i|ii;t; n [HdcTeliano posl lias ad iniliiares pra>|iO!)iIos edioto, at pro ininistrT propria' s:evilia docel Eu.so- ,

riltiTiriinaqnavTjl^^ilin in Cllrisli;ino5 inissa snlil, et biiis : sed ita docel iit innuat oinnino l'iiis>ift paueis-
,

qn'>niin p.-rmimi nliis seifiel in lioc opere ediclum vo- sinios. UoDWELLfs, in Diss. Ctjpr. xi, n. 0.
calnin esf, Kuscitius, iih. viii lli-l. Ecil., cap. 2, Itaclentis [uror cjus ct ira processi/, elc. Tiiiic lein-
iiomifiavit feiinpttciloryoay/lv ei yf,cr.y.av.7(A , vel ad poiis iienipe, et in dictis jitler.is. Poslea cnim lctige
siiniinnnl' Sxtd.cM ypu.uij.y.Tu : (pio iil,ulncc ulliino graviora Diooletiani edici.1 , nec. in solos niUiiaiiies
luco VilesiiiS dnhiiaverit voriere : Sed iion mullo Cftrisiiaiios, sed inoinnes lidelcs condita suitt, et .A
posl nlia; rufsiis Uitcrai superveuerunl. Maliin ipoC ali- proviiiciarnin priefeclos niissa ila ut, si <iu.iiidiiquo. :

i|nid di>criiniiiis ponore iiiler////crfii.< ud pi(/;positos,de ex oplinia doolissiini viri ,lo. Frid. Grouoviii obs.r-
iliiihiis nosier hoc loco, et «(/?c//(*n, de quo ideni, c;i- vatioiie , to hactenus , non /josJ/u<c.valel, ca laiidem
piiihns 13 el li significaiio liuic loco miiiline pos.siCconvcnire, sicul
Eliam mitites cogi, eic. Priiiiiiin pcrsecnlioiiis gra- C seiiiienti.i denionsirahiinl
diiin iii nliilites hiisse tr^dfl Ku.sehius lii llisinri:i, ex Deiiide. l\)^l dccrclam scilicet militnm persecntio-
Clirohico oinnino intenigendus. Ad aniiiim (enini ) ncni. Fagiiis, ad an. Cli. 302, n. 1.
Diocler!.ini 17 nnin. Abr^iliami 2!2I7
: < Velurins, : Inierjcctu aliquanto li^nipore. Annis iiempe qualuor,
inqnil, iha^ister iniliti:p, Chrisiiaiios inilitespersciiiii- Dccepli eiiiin viii dootTssimi, tuii autuinarunt , Lac-
tiic; panhiilni ex illo jain lempore pi-rsecntionc ad- t;u!lliim iiidicarc , mintiini perseculfouem aiuK) 502
Vorsiim xios incipiemes. i Bfeiilii(> ^iiitehoivin pouit oClfeplain, seqiicii'ti(|jie adveryjs omne» Christianos de-
edifio Pontaci; iriennio ProspiM' A(jiiitanus, el acia orelam iuissc. ^ani in h^o Uisl.ori;i cxprK^aiida E^use-
.Marrdli centuflonis, si tamiiii sincori sinl illius anni bius ci Lacl:iii(ius inlcr ^e coalereiuri , allerquo cx
iii aotis'Coss. P.iusius et Galliis"; quod negat Anio- altero oxplicaiiihi> iii paiicissimii (mippedlsseiiliiini.

niiis P^i. 5ed r^cto oniiiliio coiislitiiil etlitio Scalige- Ciiin ilaqiie Eiisohliis in ChrOiilco miiiliim peisiion-
ri.nna. Convtinit Citim Laclantius, qui oinnia ordiiie tioneiii ciim aniio Cli. 218 diserto conjung:il , cl in
iem|)(Tfis accurlitissimo disjiosiifl Quic ciiim in Ilisloria iiidiiiot eii:un , inter inilium poriioiiLioiiis
coniraritjm profert c.ic actis MarcettidoctissiinnsPagi^ adveisiis mflites ci persccutioniS uuiversalis, aruiiiot
ea certft snspeCta Sunt. nec ciliii L:iot;uilii (ide ull;i ex .'innos Oiixissc, iion dubiiim, qiiin hcc L'.t(..t(iii'.ii de
parte' Confercnd;» DoDWEr'.LuS. PerSecnlio ad \ ei siis
. — Diiicleiiiino vcrha deiiidc ( hoc csl, ul jam iliciuiu ,
•

Chri*linr»Os a mitriiBlis CEuit, nt iion taiilum Imiso-

( posl dccretam inililum persecurioiicni inleijeclo ) ,

hiiis lii Chroiiico deV^xnJ mililie inagistro loijiiciis, oliqaanto lcmporc iu Billtijiiiain vcnii , do iuiopallo
,

et iii Historfiljviii, cnpitihiis 1 ei i, si-d eii;un

tib. riliqiiol .'innorumj iioii \cro dc inicrv;ili»» ;ili iuoi n.en •

LartamiiiS, fle^Morlihus persoc.,c;ijiil;hns9 ei 10, tx siuin iiiterjirelauda sini. i^voiuo, ad annum Cli. 30"i,
lib.
icsiairur... Cnm vero Velurins niililes anno 298, n. Zct 4.
persi.qiii Cicperit, ea persecnlfo auie euiii aiiniini uou tn liilhyniam vcnU hyciuaium. DioclciiaiiU'. iiCmpc;
PXr.iLs, ad an.Clir. 2t)7,«um. 5.
C(rtili;;it. idiHic" iii urbem Niconiedieiisem ,
qu;i.' sedos rejjia
Pcrscciilioydvorsiis miliics aiiiio 298 iuchoaia, iil eral , qi!o suh hujus auni ftiiein
{
inieiiijc 50il) , SiJ

rcctc Prospcr iu Cliroiiico. Idem PagiuS, ad An. Chr. contiilil, et ubi pcrseciitio iiriiversali» advirsps Chri-
298, n. 2, et 302, n. 3,'(|uos videsis pmplor i;ilio- siiiiu Qtiodenim nou t)iiUim|i^ronius,
isdeslinaVa fnil.
neS, (ib qiiasconiruDodwcltuih coiitetidii, iiiarlyniim sod Pctavins iii {ib. de Doct. Tenip. aliique pliircs
ei
.*. Marcelli ceuiiirioiiis iion csse ab eo aniio leniu- viri docti pcrseoiirKmis Diocletiaiicje iir^^iuin in, hmic
Vcndum. —
Sod hic occifrrit ^iliiina diflicullas ; iitnim aniiuin 302 contulere ; lihcr Laclaiilil de Morlibus
scilicet recte scribere poiucrit inier alios Knsebius per.iecutoruin coiitroversiam laiidem ilircmit , el V.i-
Diocleiiani pcrseciitionein orsarn primnm fuisse ab iesii seiilenti:iin ccrt;im esse ostcndil. Is qu'\ppe in
lis qiii mililabant, £/.T'I<v i-j in^c.-iiv.i; «oi/.'f'7iv y.cf.^rup- iiotis ad librnnl viii Eu^ebii cam aiiiio laiitum 303
/ou-fvov To-j 5'.«yaoO, cum ex iiostro Cuecilio, iiicho:i- coeplini adco solidc denionslravit , nl inirum milii
v(;rii verins ab illis iniiiislris Dominiiin scienlibus , acciderit , post ejiis nolas iii lucem emissas , invcii-
qiios Diocletiaiius sacrilicaro ju^sil ct adogil. PiO- los fiiisse (jui coiilrariiiin scnserint. Pagius, ad an.
spoiidere facile esl, coepi^se ilbiin qiiidcnt ab iis Dio- Ch. 502, n. -,. .\d,le lialuz., col. 315.
cletiaiii rniiiisiris sed En^ehiuni, (luod ea res tu-
: Maximianus quoqae Cwsar. Galerius MaMmian. Aa-
multuarjo cKjuasi inlra privalos puricics, tuiii ei in glica vijrsio.

i
 ,;

«>77 NOf.E IN MB. f)b: MORilBUS PERSI-XUT. CAP Xl. m

Inflaumatus scelere advenit. Sic Laclaiiiiiis, liU. vii ^(^onvivia cnm amicis el privata commumcayi l , el pu
Iiist.,cap. 1 in(luntimii,amore potenlia;. Sic ibiilen»,
: blica; nec uUum sucrificiui>\ per vicarium fecii,nisi cum
cap. i7, «l apu(i uosCruin , cap. 14, inflammalus ira : leger fuiL .

seil sic pr«cipue Cicero de Verre : Ipse inflammatus Dajtibus. Lcgere malebat Dainumibua clarissiiQu&
scelere, et ffiroife, in forum^venit ; et ;>lio loco Proce- : CI4LE. ^Quaiequideliam Maucroixio iii aniiiium ve-
dit iste upeJite eprfetorio, inflammalus scelere, furore, Disee ^&picandi locus esl, cum verlerit.rVi »e passait
crudeHlate, peu de jours qu^elle ne sacriflat i ses diviniieM 'fabn-
SenemvanMtti. Id esi, Diocleiianuin, ui aiiteeeden- leuses. Idest, fabulosis iUis numinihus sacriftQabal fiene
lia o.s(ei)<iiiiUquein et deiiiceps modo tHConsidera-
:
quotidie.
lnt9, senem , o>o'do senem languidum, mudo etiain sim< Vicariis snis epulis exliibebat. Snbet>se inendum sus-
pliciler senem , appellari vidfbis. picor, licel iliud \>ol dissimulaverii, vel iilro pra;ler-
Principmm fecerat. Livius siniili phmiiPrindpiuin miscrit Ba].H/.iiis. Paiiia iiiutaliojic tegi |M>tet>l, titia-
conjnrationis factnm ab Uurmoniiv... nuptiis. riis suis epiilk^ exkiiiebat , iiisi il islud iiiavts, vicuriot
stios epulit aUltibeltal; aiteruirtini eniiiv admittenduni
CAPllT XL vidotur. rUii. Ux. £1 CaiU.
Eral matei' ejns » eic. Lcgo : Erat maler ejus mnlier Vicariis suis, eli'. Lege, vicarios mos epuiis exhibe-
adiiiodijim Siuperftitiosa. Quce cum essel deorum mon- bat ; id esi, in codem vico baldlaiucs excipiebai. Sa-
tium cnltri^i^^apibus, ei qiiic deinceps. Allix. rislieriensis in Polycraiico, I. tiii , c;>p. Si : « Qua-
Mater e^s. Id Maximiani Ciesarii, de quo no-
esi , propter doce eliain coliaiiont;s facere pagano$ ad la-
sier paulo aiito. Naiii ut nd senem vanum lie (|iii> , lia miiiistoria, paganornnique vicos offerre primilias

idein postea, ref^iriaius, obstat undiquc bistori;e,ra- frngnm. » Vicani ij^ilor, qni iii istiiismudi vtci» babi-
lio 01 yeiilas. —
La mere de ce prince. Mauchou. — tabatit. ToLLius.
Ilitc esi,,:n«aij?ri|pi«s priucipis, nianente elianmum rei Vicariisstiis. A ses damesliques. Maiicroix. 14 est,
obscuritate el arjfbiguilute. Addc Baluz. cpl. 315. suis domesticis. — Uer Officen. Aiiglica versio. Iloc
Deorujn.moiil^um etc. Locus coiuamiiiatissiniiis.
, esu, si Salviani voce uti WcqH ^ suis officialibus. —
Scio quid viri docli.afleraiu, sive ad ilUiiu emeiidaii- Regcribo vi<Uimariis inis. C.\lr.
Vicariis suis. ,

diiiri, sive ;id explicandiini. Cerluni est ul flumiiia,
arbor^s, Ifrram , sic el montes deos esse babilo^ et
cujtos. Nolus est Deus Cannelus ex TaciW) ftl ^uelo-
tiio, de qui) disscrtationcm pererudilam odidil iiliis-
, Epulisexliibebat.L6^miim\,epulas exhibelfut. GxLE.f
Almx.
Cltrisiiani abstinghanl.Les diretiens eviiaienl sa ta-
ble. Maucroix. Hoc esl clirisliani abstinebant ab eju$
,

trissinius vir Gasp:ir de Muntoza Marcbio de Agro- , mensa. —

Malim ego, ui anlecedentia sunt , subau-
poli , jqui inler summos llispaui:e proceres digaitaie dire cnin aiiglica versione, ab iis eptdis. Tlie ckris-
variaque ei dilTusa doclrina eminet. Notum promon- lians would nol nssistat tliose enterlainments. Sed cur,
loriunj iuSyria, quod propier banc causam diceba- puias , absiinebani ' An propter ipsamet idola ,
tur Ss^jO jrpoaunQv. Valdj^ lamen dubito sic scripsisse qu.e credereiit fsse aliquid iiti Paulus in priore ad ,

Lactanthim quis enim omnium montium deornm cul-

;
Cor. X 19 , loculus est? Ant num vero quoniam eo-
,

iricom iUam lUAilierem !'m>sse ^ibi persuadeat? iiai[ue nini judicio observari adhuc deberet in Ecclesi.xce-
censco, sc^ipsissc L^iclanlium Pf.aimontiumcutlrix. Sic lebre illud decrelinn aposloliciim dc ididolliylis el si-
Cybelen vacariaMecoenaie.jam anie vir Ampli^simus milibus Visum est Spiritui Sancto et nobis niliil ultra
:

GisberlusCu|)erusannoiavit;aiilde^ruiHma(nsc«//rJX. G imponere vobis oneris <fuani licec necessaria ut absti- ,

SeqiieiUia vciba eonlusa sunt, ul inult;> n\\\ bujus U neatis vos ab immolalis simulacroruni eic. Atl. xv, ,

belli. Sicvero mibi videnlur rQfiiigeiida, suoque resii- 28 2'J. DJfficile prQCiddubio rem divinare. Scd si
,

tueudaoiiJini<:«,Eralmaterejus deie liiontiumculirix. prius, causa certe abstinentlai necessarlri 1'iiii el ae-
Qua3cuijicjksei raulicradmodum superstiiiosa,s;vcrifica- qiiissima. Nam si , ex Apostoli pra-ceptis (I Cor., t ,
bal pone qnotiiUe, el dapibiis .u epuiis s«is vicai^os 27 et seq.), propler allerius conscientiam, eui nOn
exliiiQbal. > Qnm
veieresgentiles sacra fecisseiil, ex beiie persuasum est Idola niliil esse , debet aliqiiis
parte, qiiam non adolebanl ,,epiil3§ insiruebanl , ad absiinereab idololhytis, quanto magis proptcr suatu
qiias inviiabant , quibus volelwiU beue quod fecisse : propriam?
fore quoiidie siipersiiiiosam jllam Cybeles cullricem, Sin auiem posiepius, adeo non tejnobanlur saecbli
et ideo quasi bisdapibus aliiisse vLcaiios, cuia quibus qiiarti/irfdi^sab omni idolothytorura esu proplerauo-
degcbatj n^wat Lacianlius. Vicaui sunt, (jui in eodem stolorum decretum temperare, ut quia jam per nniim
vico babitant. Qua; vox apud Livion» ei Cieeronem etalterum soeculum eyersa fuerat Judreoruip respii-
lcgitiirn Exliibere esi alerQ, Jusiui. ix, 2^: < Aibeas blica, neque amplius babuerat Moses, qui jlluin de
incl^mentia^n cjoeli, ier,r;e steriliiatem causatbs, i\m mure oppidatim singulis Sabbatis iegerent et cx])0-
uon p:4irimoniis diies Scy.ibas, sed vi.\ alimeniis ex- ncreiil, cassuin pridem eo ipso evasjisset illud de-
bibcat... » Idcm, lib.avvi : <* \(iiam sljupri patieii- creium, ,nec Cbrisiianis in relinuum ob=ierva|idiim,
lia eiUibuii» > Sic et locwii sunl veleres jurisconsulli, baud alib quippc innixum fundamento ab Origine
ni exenjplis osiendil ille digiiilale et doclrina ilhistris prima, quam isio, qiiod Mosi ab a>iaiib(is anliquis
Jaeobus Bongarsius a4 locuin priorem Justiiii. Ga*- j. zaTK mh-j suppeterent, qui ipsum pradic^ireiU , lec
VJIJS, liibnempe per singula.Sabbala in Syn;igpgis. Symeon
Deorum monlium cuUrix, Aml une devotion- parli- exposuit quomodo pihnuin Deus renpexerit Gentes,
,

cidiere potix les dieux deg monlagnes. Maucroixii ver- ut sumeret ex ipsis populiimnomini suu ; elliuic rei
sio. — dsos montium ; ia
tioc eil^4.pecialiler colebat consonant verba Prophclarum... Quamobrem ego cen-
quem sensum iralaiio qnoque anglica , was parlicu^ seo non esse oblurbandos eos qui ex Gentibus ad Deutfi ,

larly addicied iQ tlie devgtion of the Gods of llie moun- se cmvertunt. Sed ud eos scribendum, ni nbstineanl a
tains; neiilra proinde bunc locuin de diis montibus poUutis pcr siinulacra,ct scorlatione et suffoiutisretuSf
sed de. diis tnoiitiutn inteiligente : qua de re at({us el sanguine. Mosesenini ab tctalibus anliqais oppidalim

aliis videndus supra Cuperus, col. 495, Ba!., col.317, habel qui ipsuin prcedicent, cum in Stjnaqogfs per sin-
et Coiumb., col. '^Oo. gulaSabbalaleijatnr {Act. xv, 14, ac seq.). Qiiarcciim
Mulieradinodum superstiiiosa. Quie cum esset. Malim |)ost istam Jacobi senlenliam patealHumi|uam fuluruin
Qiue cuiH esset mulier adinodutn supersiiliosa. Gale. fiii^sc, tit iiitirdicereniur CUrisliaiiis idoIiViliyta , ni
Quce cnin esset. Excidit nonien urbis. Forie an ea tol ili;eMosis Iccliones,sed cxpo^iliones qii;e a priscis
yicomedia fuoiit. Tollius. lemporibus iiiio qiioqne Sabbalo per omnos urbes et
Qu4i: cuin esset dapibus sacrificubat pene qnolidie, ac synagogas usilal;e fueraiit, adinic post ipsam Cbrisli
victtriis Lociis esl apiid Julium
suis^epuiis exhibebat. ascensionem sine ullo divii);c providentiae
in cot;I(im
Capilolinum Antonino Pio, quein, quia lorsaii ali-
in obstacdlo perseverassciU, sequiiur necessario, li-
quid.lupis alierre potesl buic pericopaj describam : , cuisse Ciiristianis ab iuicrdictionis ob^ervalione
679 l>AULI BAUDIU 680
ab^linerd simul ac de^iil Moses iia liahere, qui ipstiin A Ostendensquam, clc. Mirum iion peliissi! hoc loco;
legerenlel explicarenl in syiiag<»gis quoil longeanie : (juibus hiijiis libri Ikdes snspecia esi , unde Inrc
Diocleliani perseculiuneni conligil. Sublala scilicel anciori noslro not:i fucrint, cum nemo. queniadinu-
c;>usa, lolliiur elTeclus. Qn;e res uiique, l;un a Pairi- dum pravedcnlia inoiieni, admillerelur, et omnes de
biis. quain :i Grxcoruni Kcclesiisininusaniiniidversa, solo summo slatu reipublicce tractari arbitrarentur, uli
mulliplicesilloscanones ususqiie proiluxit, de quibiis reccntissime positnm. Sed parnta erai responsio , si
breviler Suicerus in Tliesauro Ecclesiasiico voce qii.Lsivissent. Nam Diocletianus et Gale-
, i|iianivis
cuua. el nos alibi forsan rnsiiis, ^i vixerimus. riiis Maximianns nemiiiom diu ad sna consilia admi-
Hinc concepil odium. Quiaei lacile vaiiain siipersli- serinl, admissi lundem judices puuci etpauci militares,
tionein exprobrabaiil. Vide iiua; nos ad Lucianiim de quorum plucuil sententiam experiri sicnl palebit e ,

Caliimnia in liaiic senlenliain congessinuis. Toli.ius.
Ad tollendos humines. Brevis lociiiio, quales isl.ne
Jusiini, sxKvm , 1 : Mylhridales parricidia ucce uxorit
autpicalus , sororis alieviun Laudices filios cujus vi-
rum... insidiii occiderai, lollendot natuit, id csl, occi-
dendos, niulaio vcrbo, ne idem s;vpius nsurparei ; ei
paucis interjectis, per eiimdem, filium tolli ]>osse, lioc
est, inierfici, per quem interfecertilpalrem, posteriore
verbo jain prius declaraiile. Pleiia plirasis rnis-el
ad loUendos e medio homines, vcl de wedio vcl ex
'
rerum natura. Livins enim verbi graiia, lib. iv Belii
, advocatis illis sen Judicibus, seu Militaribus, unnm
Punici, Thrasone sublato e medio ; Cicoro anicin pro
Roscio Demonsirant
: perfacile himc hominem de
medio tolli posse ; et nirsus ibidem i\onne videiiiur
hunc hominem ex rertim uiituru suslulisse? Sed ei alii
quaiidoquc sinipliciter lollere, pro emedio lollfre, scu
occidere diierunl. Vulirata, Jo;in. xix, 15 ToUe ,
scqiieiuibiis. Qiio facto, iion inodo plus quam probn-
bile esi Didclciianuiii, cnjiis animus a sanguinoleiiia
Cliristianorum persecutiDiie abliorrebal, et cui eliam
severitatem siiam aUena invidia explere velle solemne
cral, coepisso ante omnia exponere in eo ccDlu, qiii-
biis, ulihic, ari^niiiciuis tentasset per totam liyemem
Galerinm a perseqnendi proposito defleclere, et (|u;b
sibi consianter regessissel Galerius ; dicerent ergo
, landide, uirius raiiones poliores esse crederenl:
, veruin v:ilde eliam verisimile, exlilisse poslea cx
alii|iicm vel pliires, ({ni erga Christi populum henc
atVecti (seniiebani enim nonnuili liaud toilendos
: rtiisseClirislianos) rpin tolani noslroCxcilio.autaiiis
snis denique ramiliaribus serius ocius retulerinl, a
qiiibus deiiiceps ad hiijus Scriploris notitiam perve-
: iierit.

loUe, crucifige eum ; el iiicertus auctor apiid Suelo- J nquietari orbem

LU supra, capite 7
terrce. Hicor- :

nium Neronis inipielatem , qui matrem iniciemit, bem lerrce qnod ntiobiqne interpretes de
subveriii :

et iEnene pielatem qui patrcui huinerisTroja exluiii, imperio Homano accipere uii decuit , non oblili ,

eodem verbo notans : suiil.

Siislulil bic malrem, suslulit ille patrem. Fundi. Pro, et fundi; uli saepe alibi copula decsse
videtur. Tollius.
Quod srriptor qnasi imitatns, sctiln loUunl
liic
lUos Ubeiiter inori solere. Hinc voccs spontanesn :
inquil capite 46, pio attoUunt seu e lerra alloUunt
Chrisliauus snni, mori volo. Qui Inror piiis eo usiine
el in noslro deinccps. hostes retigiimum publicariiut
iiiCMlnil, iil .Mensiirius cpisciqiiis Carlliagiiiiensis iis
loUendos esse cemueruut, id al, iuierimendos.
Sdos Dioclclianiim, ot
negaiidum censerel martyrii
hoiiorem, qui iiicon-
llabito inier se, elc. lilc
siilto se inorti obiulerint, Edii. Ox. el Cant.
Galerium Diocleli.mi genernm, inerilo intelliguiit
Illos Ubenter mori. Imo morlem, eliam iion iiilcn-
Balnzins, et ambo inlerpreics, cum, nl pioxime de
tatam , appetere. Vide ea de reTertiillianuni adver-
Bomula niaire M:»ximiani Cxsaris , halnicrimus, C
,

sus Scapuiam, aliosqiie iilorum temponim Scripio-

Chrislianorum asuis epuUs abslincntia concepisse
illani e
odium adversiis eos, ac fxlium suum adtoUendos homines
res. Toi.Lius. —
Sabinnin .(Egypli pnerocium cuiu
assessoribus , cuin (luidam (Christianus) cedere non'
incitasse, cerium sil lameii, ne Bomnlam (|iiidein adhi-
iiihil cruciaiibus seiisimqne remiltere videreuir de
bitam fuisse ad id consilii c.ipiendum, enjiis nunc
pristina aiiiini ririnilalc, rcprosserunt nlii eodein
hisioria inclio.iiur scd babitum esse revera lan-
:

tempore ad subseilium accurreiitcs, seseqiie Cbris-

lummodo inter senem, sc» imperatorem, abiina parle,
tianos , nemine inlerrogante, conlessi. Idque ipsuin
id est, Dioclelianum, el pra:cipilein hominem, Oesa-
G;ilerio ad persecutionem stininlanti opposuit i>io-
rem, ab allera, hoc est, Galerinm Maximianum. Hinc
Diu scnex fiirori ejus clelianns , (|uod Chrisliani Ubenter mori solerent,
paulo posi , singulari iiumcro :

DouwELLUS, diss. XI, iium.92.

repugnaeitf non eorum; ei itenim in seqiientibus :

5j palatinos lantum ac miUles ab ea reUgione prohi-

Nec lamen defleclere potuil pra^cipilis hominis insa-
beret. Omues qui in palatio miUtanl, possunt appeUari
niam, absi|iie nlla inatris ineiilione. Qiiod autcm ila
Pulaiini, inipiil Sclioliastes Jnli.ini anlecessoris
hic locus de consilio ver totnm hijemein iiiter Gale-
apiid Cangiiim in Giossario, voce Palatini. Sed cnm
riiim el Diocletiannm h ibito loqnilur indicio esl, ,

hic Pfl/a</)(i a mi/i(>7>»$ disiingiiantnr, patei dc aiia

Mnximianum Cansarem in Billiyniam quainpriiiiuiii
signincalione cogiiandnni esse.
advolasse, cum eo Diocletianum scivil venisse hye-
Palalini, itcrgil C:iiigins, proczres optimatcs palatii,
matum qua de re rapntd(;cimuin sub fineni.
:

qiii primores pitlalii iii viia sancli Genulplii pnlatini

Per totam hyemem. Anni scilicct 302, secnndnm ,

Pagiiim, cujus hx'C verba ad dictiiin annum iium. t» priucijies apnd poelain Saxonicuni, an. 782, palalinus
,

senatus apnd Claudi;intiiii, dc (|ii.irlo Hononi consii-

Z : Hoc anno per lolam hyemem de Christianis persc-
lalii, proceres pulalii in Charia Boberti rcgis Fran-
queiidis actum.
Senex. Id est, int'rpretaiite M;iucroixio, Dioclelia-
corum an. 1029 appellanliir ; p:iul(» pnst addcns,
lianus : DiocUtien r^sista longtemps elc. Recte. ,
—
PaUuini dicti sub inipp. Bomanis, qui ivi privalae el
largilionaies litnius e.vii^ebanl , de quibiis est (iluliis
Nam de .Maximiano llcrcnlio, altero sciie ex iinpcra
iii utniqiie codice, De PaUitinis sacrarum largitionum
toribus, niilla hic loci (|u«siio esse polest. Eraiit
qiiod ei siatim e Scholiaste Jiiliani anlecessoris con-
enim per ea tempora in imperio Romano diio senes
fiiin;il, apud qiiein f;n/rjii;ii dicunlur, qni perlinmt ud
•/ar 5?o>.ov, Valeriiis Dioclctianiis, ei Jlercdins Maxi-
inianas, uierque Augusins el impcrutor. liinc ca- comitem rerum privalarum, vei ad comileni sacrarum
Agentibus consulatiim seuibus (tmbobus octa- lurgilioniim. Veruin jaiii, si iioc loco perp'i/(J/iH(;$nihiI
pite i'l :

vum et teplimum; t\.CA\). 20 3fa.ri»)ii(i^iMi (iniellige,

:
aiiud qnam palalii proceres, aiitcjiisiuodi comiles iii-

Galerius) poslquam, senibus expulsis, quod voluil effe-

tellexerimus, quid illislicimagislriseljudicibiis,quos
(juoiiiam hoc loco de solis Diocletiano et Ga- iiifra videbinius in pabilio Dioclcliani? Cap. i4 omnet :

cil. Sed
Irrio .Maximiano.cujns potissimum ratione Diocleiia-
denique qui eranl inpiduliomaqisiri, dalnpotestale, tor-
qiiebaut; elcap. i7 LucIhs repente in palaiio, moeslitia,
iiiis senex enit, sermo esl, noii dubitavit iiosier Diocle-
:

quod i9 lacryma',judicuiii trepidalio et sileniium. An, inquam,

liannin siniplii iier sencm vocare; el cap. ,

timili de causa ilenibii. nolebat eos Diocleiiamis iillo pacto a Christjana reli-
gionc prohibcri, sed niagnQ!> laiiluui palalinos e\ i»i-<
Eju*. Hocest, Maxiiwaru. Versio anglica.
 ;

681 NOTyE IN LIB. DE MORTIBUS PKIISECIJT. CAP. Xlf. 683

Al lioc absuriluiu. El rursuni, si hic loci pa-
liles ? A aniio 50 1, si Euschio crcdimns, cdicla sceviora, qni-
laiinonm nomiue solos palaiii procercs vel u(riusqtic liilS TravTai 7ravo»jy.st tovc y.UT». Ttoki.v Gvctv Tc Y.v.i o-ttsv-
ordinis comttcs inteliigcre debcmtts, nc minimum qui- Seiv Totf £i'5<i)A0tj iy.ilvJzxo. Qiio lemporc Tinioilicnni
detn igiiur cogiiaverii amplius Diocleiianus dc do- iradit Ensebius posi innnmera tormcnia landem ic-
incsiicis ct minislris, a qiiibus pcrsecuiionum incboa- iiui ac lcnlo igni fuisse consumptiim. Plane ha;c
vcrai ; qux non minor absurdiias. lu pra;sei)li;i ila- cdicia Galerium sapinnt ancioreni, queni Lactantius
qtic pcr palatinos denotari putamus, ci omiies Dioclc- ail vivos iUos cremari vohiisse qui sacriftcio repuynas-
tiani dorocslicos, tanquam tolidem paiaiii incolas, sent, ctiamnum imperium adminislranlc Diocleiiano.»
et qnotquoi insuper digniiate aliqua ad paiatium pcr-
tinenie ornati erant. CAPUT XII.
Defleciere. Maiim fleclere. Sic mox : Nec siquJdem Felix. De bonattgure. Maucroix. Id cst, boni omi-
flexus esl luipeiuitor ttl accommodurel assensum ; ct nis Auspicioux , Versio anglica ; hoc est , auspi-
:

capitc XXV : Nisi eum amici ab illo furore flexissenl, catns.

ubi contra deflexisseni prsclulerim. Tollius. Terminalia. Terminalia, inquil Varro, quod is dics
Praicipitishominis. Id est, inconsidcrali ; proqiio anni cxlrcmus consiiiuius. Dnodccimiis enim nicnsis
sine circuilione Maucroixius Galerium, qui hic ceric fuit Februarius; et cum intcrcalaiur, infcriorcs qiiin-
perstriQgiiur ct intelligitur , interprelatus esl : Toutes qnc dies duodccimo demuntur mcnse. Fesltts. Tcr-
ces raisons ne pouvanl flecliir Copiniatrete de Galerius : minus deus, secundum Yarroncm, a T. Taiio conse-
dequo intcrpretaltoni.s gencro diximus paulo anlo cralus esl, sccundum alios a Numa Poinpilio: nl Ito-
ad cap. 9. tnatii contcnli propriis aliena tion concupiscerenl, NtanK
I^
Nam erat liujus malitice. Ilinc apud Vopiscuin iu lege cavil de prwdiis terntinnndis. Edit. Oxon. cl Canl.
Nuraeriano vir audil caUidus cl consilii sempcr atti, — TerminaUa.The Fesliviitj ofllie Cod Tcrminus. Tra-
nonnnnquam effrontis. Edil. Oxon. et Cant. laiio anglica. Id est, Festuni dci 'lerinini.
In consilium mulios advocabat. Scd, si ita esl, Ad septimum kalendas Mariins. 23 Janvier, Mau-
Suare nosier post scx septeni vcrba Admissi ergo : croixii versio : 23 Jannarii, crrore inani-
id est, die
udicespauci et pauci militares? Putainus scriplum festo lypothelarum, coqiie prorsiis inioleraliiii, pro
primilus fuisse in consilium alios advocabal , id esl,
: 23 Fevrier, nt vel e sequentibus doctorum observa-
alios quai^) .seipsum. Favent proxiine sequenlia, ui lionibus constare potest. — Witliin five datjs of ilie
aliorum culpce ascriberetur quicquid ipse deliquerat end of February. Interprelalio aiiglica; quasi dicas
—
:

ncc obstat purior laiinse lingucc genius. Cicero, lib. 1
Offic. Nos aulem quantum iu ulroque cjcnere profece-
: Marl. Coepil itaquc pcrseciilio dic 25 Februarii, ul
rimus aliorum esto judicium : lioc est, aiiorum quam
mci. Adde hujus locntionis elegantiam in consiHum
alios advocabai, ul aliorum culpw, cic. Quid ? quod
in mulios, si prima litiera , tanquain ex fiiio pnie-
ccdeniis vocabuii consilium lcincre repelila, abjicia-
tur, non obscura apparent vestigia lectionis quam,
ni fallor, restituimus, vcl quam dociis saliem cum
nostro scrupulo proponimus. Hactenus enim nemini,
quod videam, haererc hic loci coniigil.
Adntissi ergajudices pauci, et pauci militares. Ul iiic
scxlo die anlc finem Fcbruarii. Ad septim. Kat.
palet cliain cx cap. 48 cjusdem libri. El ccrliim Im-
: jus pcrscculionis non lanUiin amium, scd mcnscni
ac diem Laclanlius lihio de Mort. Pers. posi ion-
gam lol sx'cnloriini ignomioncm nos docuil. Paghjs,
ad annitm Cli. 502, tium. li.
Ul qtiasi lcrtninus impouerelur liuic rctigioni. Mcns
auciorisapertissima. Sed qnis cuin co lerminuni im-
ponere, pro finein iinponere nsnrpavil ? Mihi cniiii
C cxempltiin dcest. Quainvis termint^in imponere forlo
ncmo dixerit, ut /inem imponere, patcl tamen Lactan •

mcrito judices a inililaribus, iia, qiiod codeni recidil, lium Iioc loquendi genere alludcrc .'ul voccm tertui-
judices a militibus capile 17 distingnuntnr iiis vcrbis : tialia, qiiibus hxc persecutio ooepta est. Cuin viderct
Judicum vultus alacritate mutari. Non defucrunl qui auiem id Ioi|ueiidi genus essc durius, idco illud ciiiol-
suspicareniur ceiari morlcm ejus donec Cwsar veniret, liil vocula qttasi. GRiCVius.
ne qtud forte a miHlibus novaretur. El cccc lamen, c 7//c (iii'5 primMs, elc. E.\ Yirgil. iv .^ncid. Balu-
capile l^i, Judicestnilitares conjunciim ct eleganlis- zius, ad niarginem prim.T; ediiionis.
sime de unis atquc iisdem pcrsonis : Judices tnilita- Et ipsis et orbi terrayinn. Id cst, imperatovibus ei oin-
res, liumanitatis listerarum rudcs, sine assessoribus in nalionibus, secu:i'.!i;iu Maucroixiiim ; liicc c;iim
tiibtis
provincias immissi. ejus versio aux etnper^u/s cl a toulcs les naiieus. Mc-
:

ToUendos esse. Qu^il faUail exterminer. MA.i'cnoix. liiis vero cuin angnoa f.^tlaiioiic aceepcri.-; , quasi
Et qui aliter sentiebanl. Ita oinnes cdilioncs, prcc- auctoris vcrba forenl, ct ipiis ci univcvso inipeiio : not
lcr priinam, in qua, cx ms. codice, rcpcriiur e< qun- enlij on lliem, biU oii thc tvyoic einpire. Qiia dc re p.\.i
liler seniiebanl sed mcndosc, uli primus vidil el mo-
: aiiiii saiis dixinius.
nuil ipsemei Baluzins. Agcnlibus consutatuin scnilnts ambobus octavum ci
Ilominis. Id esi, Maximiani. Versio anglica. seplimuin. Anno scilicet 503, quo Dioclcliaiius vni
Imperaior. Rotundc el clarius arnbo inierpreios, ei Maximianns vn consuies processerc, qiioque idoo
Diocletianus. pcrscculio cerlocoepii. Pacius, adAn. Ch, 502, nuv:.
Misitqtie aruspicem ad ApoUinem Milesiiim. Ilanc -^ ri. En nonnihil lucis aniplius c Maucroi.sii veisionc.
'-'
hisioiiain nanai Eusebius in lib. ii dc vila Consian- Sous tc littitieine consutat de Dioctctien, ci le scplicme
tini, capitc 1. Pacius, ad An. Cli. Z\ii, nitm. 3. de Maxiinien Hcrcutius.. Ilocest, siib oclavo «.oiisii-
Traduclus esl itaque a proposito. Nimis concisc, laiu Dioclctiani, el scplimo Maximiani llcrciilii, pio
iiloplime viderunt inierprcies , qiii ambo, eisi non quibus tralalio anglica in tlie seventh r.nd eighih
:

obscurum sit nd quem haec debcanl referri, tamen
quia utiiino ioco mcntio facta est Apoiiinis Milcsii,
ei proxime ante aruspicis ad eum missi, supplendnm
idcirco in sua tralatione vcl vocabulum Imperaioris,
vel proprium Diocletiani nomcn putarunt. Aitisi fEm-
pereur fut contraint de ceder. Maucroix. Upon tltis
Diocletiani tjelded. Traialio angiica.
Cum Cwsar vivos cremari vellei, clc. Crudclissimus
itaquc Galcrius, ei dc quo meriio, licei aliis verbis
consulate of ihe ttvo ancient emperors ; lioc csl, iii
seplimo el ociavo consulaiu duorum seniorum inipc-
ratornra, mutato, ncscio quam ob rem , ordine qtio
noster ulrumque consulatuni nominavit ac nunicravit
simul.
— Senibus ambolius. Recic, scd nondum lamcn de-
Ulrunuiue probo exCassiodoro, qui ad dc-
crcpilis.
ciinum Diocleliani coi)Siil:auin,idest, (iiiein diiutops
DioclclianusaniioCh. 5tjT inivii, licic liabei :

Dodwellus :

Dioclct. X. ct Ma.ximus vu.

Naiii si iiic mali cst quidquam, hcm illic cst huic rci ca-
put. Mdximanus
Ilis coss. Diocldianus NicouicdiiC, !\U'-

l^QCUSSiiui viri vciba siiiii : t Succcsscrunl dcindc dioUini pttrpuram dcposucntnl vb wtatisdrfcclmn.Vio-
2->
Patrol. VII,
 685 PAULI BAUDRI 681

1)0 iiorum ex lil>ro ix Eulropii. cujus verba

suni : A pertincnl dnrc Pagii conclusioiics, haud illaudabiles
<Ciiui... ingravescenlo xvo, pariau se idoncuni Dio cerlc iicc iiuitiles nostris hoininibus, quanqu^m
,

cleli.iniis luoderando impLMiu ossc seniirnl, auclor nccduin niraqtie lldei caiididissiinae. Una esl : « Oc-
lierculio fuit, ut in privaiani viiam conccdereni et , dibilc iiaquc iinagines pinim a Ciiristianis usurpa-
siaiiouea» lueiid>« reipublic.x viridiorihus junioribuS' las fuisse priinis lerc qualuor sjeculis, ocrauae ne-

que iaaudareiit, cui fegre collcg» oblemperavit. >
Quid? quod uieniue noii paucos annos poit deposi-
lani piirpnrain vixerunt.
Ail tA-cicaiam. Fuil hic loquendi mos jam sxculo
quarto posi C.hristuiu naluui induclus nl EcclaiiV
nomca Laiiiii Gr.ecique Tatres de rede Christiano-
rum sacris dicala usurparent. Naster paulo posl
Eccittia ix palalio viciebalur. Eusebius, iibro vii Uitit.
fauda daMUonum ia idolis rcligio, ci Chrlsiiani no-
miniscrudelissiinavexalio cursum suum tennici Al-
lera aulein : i Qiiare in controversia de im8^Tnil)us ,
citerioris Ecclesia; poiius cxempiorum el insttluio-
,
ruin , quan» anlitpiioris duci raiionem oporlet. » Qiii
jtriorem locum adibunt videbuni cur in islo qui-
: dem argumcnto aliquanio plus bonx fidei voluissetn
in viro clarissimo reperluro , qni gratig scilicei addi-

Eccl. : e3»Tr/.vo; o rfiOJ E-tT/.o-o; ^.fV.v.ii {'Slix.ijiwj) dcrit iinaginc$ lainen anle quinlum sceeulum hi usu
TTQTi/Oiv UC (j-Jiuiui, '/.'xi t7j; ).*6(>)V i~i T»,V aliquo fuisse , (inuinvis non promiscuo ac frequenti;
'^-'f^^
KkgAlimSJ T:ioi',:i. JtVw Tc ttoo,- «vTfJi a-.iiv.i T^ji quod Hullo exemplo probavil.
i-V/tiffuy.Ti, eic. il.ic esl, vertenie Valei^io Tlicolec- ; Simulacruin Dei qucerilur. On cherche Hdole du
»u< cmluiii episco})US ad .Varbmni accecieiis, cl scnno- Dieu (1). Maucroix. Ad verbum Qucerilur idoluin
ciuando loiigius eum abslraliens, prehensa manu, ad Dei. liene hahcl. Nan) idotum igilur eliam verl Dci
cccUdam perducii. Cuiiujue inierius ad ipsum alif^re _ simulacrum esi. Quare videanl qui ad tuendas uendas Sa-
cum s<a.>iuii«i<,ei qu.-E posiea.SimiliaexcmplainEu- ^ crosancia! Trinitaiis imagines verli volunt |n se-
sehio, L-i sxculi quinii scripioribus fre(iueniissiuia cundo Decalogi praeceplo A^^Cii faciei libi idolum , :

suni.Tantum.iisdcmsajculis qiiarlo elquinio, Chris- quoniodo vel cum &ua inierprciatioue probare pos-
liaui Lcdcs suas sacras lempta ijuoque vocabaut. Lac- sint illiciia quidem esse idola hoc esl, rerura deo- ,

lautius , libro v lusi. cap. 2. < Ego cuin iu Bithy*

, luinve ojx SvTOiv ^mulacra
: sed probe Ilcitas esso :

r.ia oratorias litieras accilus doccreiu , coniigisset- imagiiies veri Dei, cuin noslro io<;o Maucruixius si-
que ui codcm icmporo Dei tcrnplum evertcretur... mutacrtim Dei, gummi nempe ^l soUus veri per ida- ,

Auyuilinui, Herm. 2ou De lemp. Quamvis saucla sinl lum Dei reddideril , ne.c alia voce appellaverii ad
leiuiila qu« vidimus dc lignis eilapidibusrahricari, marginem imagiues qua& ait Fagano$ credidisse ,

iaiiicn pius apud Deum preiiosa sunt lcinpla c(u-- cxiare iu Chrisiianorum leoiplis il.s croyaient qne :

dis ci cori>oris n03lri...Tenipla de lignis et liiiidibus les chr^liens avajent des idoles daus leurs lemplcs.

liMinano ingenio componuiilur; tcuipla corporum ip- IIoc est, Credebant Chrislianos habere idoLa in sui^
.sinscoaleslisarlificismanu fabricantur.i. Et promiscue templis. Quid ? quod qua.' habcbant i(|oIa JPagani
imperatoret Theodosius el Y alcnliniunus Augusli An- illa nequaijuani -wv ovz ov-wv, s^d twv ovtwv innagiocs

liocho l'P. i P.Aleant summi Dei teropia

: liinentibus ; essc iKirsuaii eraut.
nec sola aliaria ei oratorium icmpli circunijectum , Scripiurw Teperice Inccnduniur. Unde rialum es^
qui eccleai >s quadrip;irliio inlrinsecus parictuin sep- iradiioris vocaljulum adversus eos qui pceuarum
tii concludit ad tuitionem confugieiilium sancimus
, metu S. liticras judjcibus imperialibus tfadlderc,
cssc pioposila > et sic sccfius in sequeiUibus
;
Edliio Oxon. aiim 1080, iicm Cani,:tbrigiensis^
Profeclns cum ducibas. lla editiones omnes, prajlcr n Daiur oinnibus praeda. Polius dtmlur omuiu prtedw.
Ox,oiiicnscm anni i6lS4, el Caiiiabrigisuseni anui se- Tollius.
queiilis, in quibus, ad ecclesiain pri£leclus cum duci- Hapiiur, irepidalur, discwrilur, Trepidare crgo eo
iui.huo qiii illariim piimaiu procuravil Spnrkius seusu quem supra teiigiiutis aliquid a discurs.ka'
oplimc au hiinc lociim. Prius, inquil, legebatur pro- lione diversum sonai, sicui ibidcm observavimusi ul
feaus, cuni qu.i voce nihil occurril quod coiigruat. irepideiur adco in uuo loco nisi si etiaiu quaado- ,

Profertif^ cum ducibus. Nullus esi sensus. Legen- que circa eumdem iocum , discurraluc vefO pec plu-'
iluin ergo o.st prwfecius , eic. revcr. episc. Sarish. ra. Firmat Tercntii vcrsus
Buriieiiis, ciijus adeo versio , ihc Prcfcct, el quai
pOsioa. —
Profeclus. Legc nrwfcctus. Sic cap, 16
Trepidari sentio, cursari sursutu versum

nicn.io fit Fiacciiii Prafccti. G.vlc. Lcgo Prccfec- — quod manifcsiiikSiuiiim iuvehlt irffid(tiionis distinc-
tui. AtLix. —
Ad ccile-.iam prwfectus. \ide Plinii lionem a cursaiionibus , tauquam longo miiioris mo-
cpist. ad Tiajanuin , cl Jusiiiium Mariyrejii in Apol. lus a majuri. Sed prjeterea, jplanissinic etiam trepi-
Tollics. daiur noiinuiiqiiaiii sine ulla foroiidiuc, quemadmo-
Les officiers du
Pintioiiulibus. (isc. lI\ucrioiX. — duiii insuper ad caput deciinum posuimus, p. 603,
Tlie kcceiveis. Tnlatio aiiiilica. cuui iis de quibus nuiic noslcr, rapitur, Irepidatur,
Simuiacrum Dei quivritur. Ui inlcr P»g.»nos <jui ,
daia piius luerit Diocleiiaiii noniine secuprissioia
nou posbC .'•iiii; simulacris ane. tdi- praidaudi r^ipieadique poieslas. Dutur omnibui pra;da.
puiahjiil itinpla
lioOxon. et Onl. —
iJii- a liomaais sub Pompeio,
liapUur, irepidaiur. Firmai paiiier aiuc laudata Var-
i^xpiignulis
l>XpiIHnull5 llioroiolyiiiis. Toi.i.ils.
lllorOioiyilllb. 10I.1.1L.S. — Ex jmc
hnc
t»* umu-
indu ^. •"•"f
apiuni wvi^.uanw
ri)iii$ •»""" cerlo tcmu»
quas t^cim
irepidalio , nuaa nuUus
cerliiis i»uiiu»

J»ie loco Tacili : Piomanorum piimn.i Cn. Po/ii/;<?/«s

*^
'»:«o'* "'t^lus inceisil, cum iii alveis suis foras Irepi-
Jndaoi domuil, tempiumqu^' jure riciorite iii(j>essu.'i est. dani,quim cuiii eosdem imrocunl. INe et i&la Livii
Inde viilqalnm niUlu intus Dcum effiyie , vttcuuni se- eodcm rcieraro : 4 Quid ? quod hostes per summui»
—
,

dcin et inania nrcana. Simuiacrum Dei quwritur. oiium insiFUJievant aciem, reparaverani animos, &ia-
Sor thal the Chri^tians had hanl compositis siiis qiiisquc ordinibus nobis luuc
Kpi^cojMis Sarishericiisia . ;

rintj imaiieiin their lempl^s, us Laciantius hiiiuelf les-

rcpentc irepiiandum in acie ii^iruenda erat. kst U&-
de 0>iyine tnwis hb. ii, p, 0'^, G6, 07, 107, rim pauto posl : Al ne illo ipso quiderri dje, aut con-
lilie», ,

sule, aul rcge uptanle, puguatum est Rege, quod

bul the he.itliens haviiig iiiuiqcs in nll tlicir tL'mplcs ;

iicc fcssos, ui pridie, ex via, ijeque lrepidaui.es in

ivere readq lo conceivc ihe like of ihem. Id e«t, noii
acie iiisiruenda , el vixdum cimaiiosJlos aggrcssurus
qu')d Clirisliani ullas hahcrcui iiiiagiiies iii suis
<iiii; Consule, etc. i Uecle noias Irepidare sscpe
lcmplis-; leslalur eiiim coiiir.iriiim Laciaulius ipse
lib. ii, etc, sed, quia cuin iii
accipi siiic lonniiliais uolioue. iNam trcpidare &«pe
de Origiiic erroris,
r.lhuicorum fanis iiD.igines cxiarcnl. idcm cst lumuliuari et ali oiuni ixirle nili ad ingredien-
,
cuncii
(luia aii.i cgrcdiciK^lum aiil iiivadcndum, cl magna
l.icilc Kihiiici in :inimutu de (.iiri3li;iais induxcrinl. , ,

— Stinulaaiim Dei quwritur. Bcne, sed iion iiiveiii- \i aliijuid iiifestaiidum. Ck^vius.
liir; quod .alde noiandiim. Niilluiii enim numinalur (a) I.oqiiilur iii niente rag:iiioium, el apposite ad illo-
proxime ia calalo,.;o reruia repcrlaruni , sod so1;l* riiiii sysienia. Lmlc infirmuni iirorsus hinc cruilur argu^
scripiuric. Scrivtura' repcrio' incendtmiur. lluc — lucnluui
685 N0TJ5 IN LIB. DE MORTIBUS PERSECUT. CAP. XII. 686

Rnpilur, lyepidatur , discmrilur. Maucroixiui : Les A Slililx, trecentis ferc stadiis a Theopoli, in ipso moa-
vm ramssenl, leiaiilrei se pdinent de craiiile, lex autres lis verlicc conditum viserit.

fuieiH. Quasi priinum Lnlina sinl : Alii rnpere, ulii ter- Utrum ignem potins supponi opiirterel. Poiius quaiu
rore exummari , alii diffugere; el quasi (Jeinilc jam in quid? Yideiur enim ea vis esse hujus adverbii , et
lemplum Nicomedise Clifisliani sumrao mane conve- communis usus loquendi apud Laiinos, utnon potue-
nisseat, atque eorum alii prae lerrore, revulsis fori» rit hicauetornon scribere: « utrum ignem poiius sup-

Lus, exaniniall sint, alii vero i» fugam imc illuc acii,
quo el reliquae redeunt Iralationes. Sed ut prajicr
jlfa, qu.ne anleadversus isias hysioiheses oliiier nola-
poni oporiero»,, quam eamdirui, t vel, quod maiim,
« utrum illani diriii, an igiiem poiius snpponi oporie-
rei ; quare quJn aUcruiromodo aui consiraili iegenduni

vimus, hoc araplius afferamus, aucioris veiba neuii-
quam sunt llapitur, Irspidalur diffu^itur; detur ve-
: ,
nia verbo sed Rapitur, irepidalur, discurrilur, ut
:
ijaud proprie ad diflugientes homiaes porlineant, scd
ad dibcursanies. Adde quod Nieomedienses Chris-
liani adeo nondum ea dic iii EccJesiam suam conve-
sit, non dubitamus.
Incendio facto. Lallnissime diclum. Cajsar de Belio
Gall. : EtKtnlum inagris vastandis incendjisque faciendis
Imtibus noceretur. Alia qiioqiie exenipta in prompt».
Prwtoriani. A considerable Bodij of tlte Cuards. An-
glica versio. Id est, raagna manus siipaiorum etpro-

nerant, ut necesse fuerit revellere fores, quod nec-
dum fuissent aperlaj. Dicerc cuim rcvulsas fuisse,
quia inlus Chrisiiani religioni sux, clausis januis, va-
cabaiit, absurdum foret; parlim quoniam nulla reper-
lorum intus Christianorum meniio fii in noslro loco
post forium revulsioiiem , Sed Scriplurarum lantum-
tectoruni iniperatorii corporis.
Tumen (vel fanum) iltud editissimum paucis horis
solo wquarunt. to tamen ferri non posse hoc loco, qui
Latina doclus est non ignorat, ne dicam, editissinmn
desiderare nomen aliquod. Non probo tutamen, quod
^ alii subsiiiuendum censeiit. Cogilavi scribendum esse

niodo ; parlimauieraquoniam,cum Nicoiuedia: Chris- cutmen iltud ediljssimnm. Culmina enira sunl lempla,
liani templum propalam ct permitiente magistraiu ct oinnes sedes ediiiores, qualis erat liocc ecclesia.
hacienus habuissent , nil causae erat cur coeius suos Juslin. XXIV, 8 : c Advenisse Deuiii, eumque se vi-
clausis foribus celebrarent ; paHiin denique quoniam disse desiiieniem in iempiun\ per culminis aperla
apertissime ha;c tria, Rapitur, irepidatur, discurritur, fasiigia. )i Idem xxviii, 3 : Ubi dies adveniare coepii,
Mon ad diversas, sed ad easdem personas periinent, «diiissimisque culminibus nrbis oriens splcnderc. j

liocest, ad illos omnes quibus daia fuerat prxda ; ut Slaiius in Genelhliaco Lucani :
proinde mulio potius veriendum credam Gallice : Les
Dices culminibus Keini vagantis
Uiii Tavisseut, les aulre& &e iremoussenl, ies autrcs cou-
Infandos Doiuini noccntis igiies.
rent dega el dela^ quam quomodo Maucroixio iiiler-
preiari placuii. Dociorum lamen judicium esio. CtUinina Remi suni lempla , ali:nquc domus, qiiibus
In allo enim consliluta Ecclesia. Forlassis casu, scd ignem iminisil Nero, cum Romam incenderei. Idem
fortassis quoque consilio. Nam ei eiira concilio Juda:i IX. Theb.
Synagogas suas in excelsis locis, etsi haud ila suevis-
. . . . seu jarn sub culmine fixus
Skent ab inilio, conslruebant Geniiies vero magnara
;
Excubat, antiquo seu pendet gloria )hco.
parlemsuorum lemplorum. l)e Judaei3,res cerlissimae
permuliis Juns,ul iiadicara, Raljbinici canonibus, qui- Hecest, seu exuvins leonis cnpii suspenderunl in
Lus praesci'iplura ul in altissimo urbium loco Syna^egw
, tempIo,5ive inluco. Exempla sunt elalia in prosnpiu.
(edi^(nentur,eeequecedifmi mterii ea:celsiores ; ad imi- C Gr/F.vius. - Temptum Maiicroixius mliliciutn
taiionera nirainim lerapU ilicrosolyinilani , quod iii Burneftus m
sna quisque versione suppleveniiu.
,

—
monle fucrat conditum. GeKiiles auiein quuil attinel, Tamen itludeditissimum, elc. Pio lamen, quinrepoiien-
GroBci, verbi gratia, in exeeUis ac puris iocis iEscu- diim sit temphm,
nulliis ambigo. Conjcciuram nieani
quera sanilali pr^efecerani, coliocabant.
lapii tcrapla, stabilitiim Lactanlius ipse, lib. v , instit., cap. 2,
fit

i Cur ^vculapii fanura exlra urbem esl? * quserit ubi sediliciura a Chrislianis cuUui divino dicaiura Dei
riuiarcbus in Quaesiionibus IWraanis. <^An quia ?a- lemplum appellat. Sic etiam in limine hujus iibelli.
lubrius cxtra quam intra ui-bem d^i put»nt? Nain . CoLOMESiLS. —
lbi(i. Tamen iUud ediiiss. Potesi. vui-

Graeci quoque uou absurdo locis purts ei subliiwbiis gata lectio defendi. PrjeftTani nihilominus tandern,
posita liabeni ^sculapii sacraria. i Et Vilruvius : pro quo lamen aliquando posiiuni usurpatumqueme'
i /Edibus, iiiquit, sacris , quoruin Deorum maxime raini. Sed el templum illud ediiissimmn noii incom-
in tutela civitas videiur essc, ut Jovi, Junoni ct raode legi possit, vcl fanum. Nam to tiiiamen vix Iiic
^Unervx, in excelsissimo loco, undc raoeniura iviaxitna —
leeum invenist. Tollius. Tamen. Legendum culmen,
pars conspiciatur, are% dtsiribuaniur. > vel cacumen. Gale. — Tamen illhuL Ibi est biatus,
Al incredibile, dicet aiiquis, Cltrislianos ulla simili aut corruptio. Allix. — piane iia seniio. Inceriuiii
de causa Ecclesiam, c[ua de agitur, in alto consti- vero miris modis, uiruni poUus. iMiiii olim, quod
tuisse. Faieor : sed potius igitur (si quid inea re vo- pijsierius arrideret, non displicebat legi fanum, quod
lueris de indusiria Ltclum) quoniain priore.<s Chrisiia* el Tollio iu nientein venit, aut Latinis liiteris Grsecum
noiuin ccElus iv yTrjjSwot?, hoc esl, ut vulgo transfe- temenos, id est, templum; necnie hactenus utriusque
ruul, in coinaculis, ad v«rbum fere, iii supernis, cele- y. cenjeciurae poenilet. Nam quod Fanum pro Gentitiuni
braii fucrial. Yid*i Act. j, 12 et seq., ilein, xx, 7, 8.
^ templis Christianos proprio vocabulo usiirpasse, posuit
Alalim cgo causara i» incerto prorsus relinquere, vel Ducaiigius, id , quaiiqiiam mulla Voicrum loca in-
boo ipso, quod sicut non oniiu tempore Jiidaei Syna- nuant, perpeluum non est. De Judaorum lemplo,
gogas suas ia ex.celsis locis, neque seinper Geutiles Christianus interpres iibii n. Macch. xiv , 35, pro
sua faua in allo extruxerunt; Yiiruvius enim , ut Gra;cis islis, iav u.ti ^i^rpnw p.oi xov "lovooa TraoaSwTs,
alios taceam , coniinuo posi illa quae supra iaudavi- Tovos Tov Toii ©soO oiY.o-j zig tcs^io-j TrotJvaw, iia^c biibet :

nius :i Mercurio autera , ait , in foro, aui eiiam , uU iSisi Judum vinctum iradideritis, istud Dei fanum
milii
Isidiei Serapi, in emporio; ApoIIini pairique Libero, in planitiem deducam. Et lam dc teinpio corporis
secundum tliealrunt; Herculi, iii quibus civiiatibus Chiisti, ({uan; de Hierosolymiiano auctor opusculi ,

non sunt gymnasia, neque ampiiitbeaira, ad circum; deiKonlibusSina ct Sioii adversus Judaosconscripii:
Marti; exlra urbem, sed ad campiim; ilemque Yeneri, < In ciijus, inquit, Templi (Salomonici) sirniiiludiiieiu

ad poriam » ita nec Christiaoi perpetuo sua lempla

; Jesus cariiem suain csse dixit, diceiis Pharisa;is ;
in cacuininibus moniium sed inlerdum quoque iu
, Deslriiite fanuin i.slud , el ego in tribiis diebus exci-
imis vallibus, interdum qucque in iiitoribus maris et tabo iiliid. El Pharisaji diccbant : Qiiadraginla sex
iluminum , aliisque locis coUocarunt, quemadmodum annis aediiicaium esl fanum islud ci liic. iii tribiis ,

jamdiu monuil Hospinianus. Tantum itaque consiel, dicbus excilabit illud? Dicebat auleni Jesus funiiiu de
otiam ab Evagrio, meniionera factara fuisse TefAsveu;, corpore suo. » AddeexAldhelmo, seu verius ex Gro-
seu viw, id est, tempU, quod steculo quinto .Simeoni novii Observaiis iii scriptores ecclesiasUcos :
C87 rAULI BAUDUI 683

Noscilis <\ood tcmpla Dei sinl ilia voslra ? A xiiis •.

Toiis cetix '/m' fa''saienl profession dc la ji7jV;'o«
chrdiieniie ;
quoti|iiot pioiilelsantiir rcligioncin cliris-
Mcmbr.inx :
lianain. Kl siinplicius adbiic Iralalio anglica , Tlie
Cliriiiiaiis, Clirisli">ni.
Nescilis quod faoa Dei, cic.
Tormenlis subjecti esscnt , elc. Anlca ilaqnc iit a ,

Dc noininc aiilcin lcmenos, quac allcra noslra toO ta- verberibns, quod supra langcbainns, sic a lormenlis
Mje/i einenil.Uio C5I, nou
^olcl qiiiileni id voc.ibiiluin jininuiics cranl varii boniinum ordincs cl gradus.
nisi Grxcis iiucris ol apuii Gnccos pio leniplo occiir- AJversni eos omnes actio culeret. Iino poiius nd-
Tcre; piiia, ap"*l Dioncm Cassium dc llierosolynii- versus ebs omnis actio calerel. Gmk. Qh.tj cniciula- —
lano, liis vcrbis v^io toO riaevovj toO OsoO «txv/voaivot, lio non inibi lanlum pr^terca, sedctclarissinio auc-
pro U''»i/'/o /)i'« 4ui )nopugnanics ; el apuJ Evagrimn, lori versionis anglicx in animum vencral , ui appa-
dc lcinplo 'KttoOojvto Tiusvof tovto-j
SiincoiiisSliiil.x :
rcl ex liis verbis : AU aclions tvere to be reccived
Sij ToO iyiov 6cv.(7«a0at,CKpic6aj« viderc teiuplum tancti againsl ihem. Ni eliam insuper pro calcrel , hoc cst
itlius. Scd, uno verbo, iiil frcquenlius in scriplis Pa- acrius urgerelur, legendum censuerii va/eretcuni am-
iruin, qmiu Crxcis voccs lalinis cxaralas rcpcrirc. plissimo Cupcro. Nam id quoqne anglica verba pr.c
Joannos Frideric. Gronovius, Observ. ia scriplorcs se ferunl. Fuit ei cum suspicarer scriptiim priini-
ccolesiasllcos : « Ccrda, iiiquit , veui cyclns scribi : tus fuissccum majore cmphasi, a</versus eos omnesom-
viiU auloin cJc/(i«, qiiasi conlracluin sil cx circulis. Hit aciio caleret, vel valerel. Neque aliicr sanc cunc-
Miror ralionen». An diflicilius erai pelere a Graccis lisoccurritur exceplionibus in vcrbis, qux proxiine
cijclus, quasn orama, cl protii», ct telra, ei liUjUaraodi praicedunl : < Carcrent omni honorc ac dignilaie
iuniunera? » Laciantnis, lib. vu Iiisuiut., cap.2.i, qiia B lormeniis subjccii essent, cx quocumque ordinc , aul
deanaslasi, projjiMt dc avaTTas-ct, idcsi, resurreciione; gradu venirenl
cl ilcrain paulo posl Auustasim morluorum fulnram
:
De rebus abtalii agere. Supplc jure , ul in notissimo
csse consentiuHl, pro ava-xraTtv, codcm scnsu. Nostcr vcrsu
infrn, cap. 25 Apullo el Ascl.epius orantur, c\ GrffiCO
:

AT/)./j'to;, pro Laiiuorura .€sculapius. Idein aperlis-
simo, capiic "2, epinicium sanclum el scinpilernum, pro
t7T«vt/'.ov. Orosius,lib. vii, cap. 7 , de Neroiic:CVricfi*,
citharistas, irttga'.dos el aurigas sa^pe sibi superasse visns
est; noii pro Ccrito^ , vel Scenicos , qiioinodo priiiice
Faslus erii, pcr qucin jure licebil agi.
Alio cnim sensu , quanqiiam siinillima phrasi, nostcr
infra cnpitc 50 : lle.^pondit itla... non posse de ntip-
tiis in ilto ferali liabitu agerc. Sed iit^liic agerc, pro jure

ediiioiios t'creb;uil sed pro Cert/cns.lGr.-ecis ri.ow/.;,

: ayere cl in foro, ita modo actio , pru forensi aflione
Ml gcrnianus istc Hicronyiniani Cbronici locns osien- iii islis, adversus cos oinnes actio calerel. Hincquc mc-

dil "Sero in Olijmpiade coronatur, cericas, citharistas,

: rito vcrsio anglica , mighi nol sue for thefis or ro6-
traga:dos, auriijat vario cerlamine superans. Passio SS. beries.
l'crpeia:e ci Felicilaiis, C^HercHisti fef/"o/i,pro t£/vov. Quod ediclum quidam, ctc. Hisloria apud Ensebinin
Alibi in scqiienlibus Pridic qnnin piKjnaremus, video
: occunil lib. viii Hisiori;« Eccles., cap.6, (poiius 5).
in lioromiile, pro in opaac/.Tt. Alibi rnrsuni et illuin Niilla i.iincii niagis, quani liic loci iit nominis mcntio.
:

conlra /ligijplium vidco ui afa volutaiUem, pro iii ^.yr,; Edit. Ox. ct Caiil.
;ilque ilcruiii deinceps : A«t/iDijnKS vocein unitani dicth- Quidam. Un particulier. MA.ucR.Quasidicas /io«io — :

fm ; A.jios, Agioi, Agios, sine cessalione; uyi.cg, u/t'j;,

p quidain priuatus ; quod minime cum Eusebii verbis
"""'"•>:
convcnil : '"-• -•- ao7j,u.wv
Twv oOx -'--: -'•>'-'
- - uWv. --: -^ -^- '!

«yeo,-. Confer inilium orationis Cypriani pro Mariyri- z«t«y«v zaTa •

rt?, za.s
l)us; iiom ejiis, qtiani sub die passionis sux dixil : nc iv TM ^tw vsvo/uitorfjtf^af yTrjoop^af £v5o^OTaTwv. Sed vi-

jam equum Lucrclii duratcum, iJ esl, oojpaTJov seii dcndus oinninu de ea ro Balnzius.
ligneHin ; Piinii ptotflta, hoc csl, T:po'Ju.zu. seu oves, el Diripuit. Lege deripuit , iil infra , cap. 28. ToL-
sexceiiU alia id gcnus laiidem. Yerum hic locus puiius Lius. —
Diripiiit el conscidit. Roferri huc non incoin-

forsan muiilus, quam corruptus.
CAPUT XIII.
Postridie. Dic videiiccl 21 Fcbniarii. Euscbius la-
men, lib. vni , cap. 2, scribii proposiium fuisse edic-
lum mcnsc Mariio , appcicntc dic feslo Doniinicx
passionis. Aucior vcro Chronici Alexandrini die 25
Marlii ipsodie paschx. Vcruin hxc sic conciliatBa-
,
luzius vir clarissimus, ut primoedicinm illud propo-
sitnm fiicril Sicomedioi, ulii agebat Laclanliu», vc-
mode potest Simconis Metaphrastai narratio de Po-
lyeucio, qui impcrjntibus Decio et Valeriano , illo-
rum contra Chrisiianos edicliim c Nearchi manibus
accQptum perlegit, inier iegendum conspuit , et lunc
demum in frusia minuiu confregit , ventisque manda-
vil.
CttJM irridens dkeret tictorias Gothormi et Sarnia-
tarum prwpotiias. Hocest, ni fallor, imperatoresxque
barbaros esse, ac Goihos Sarmalasque, equibusde-
viclis sibi liiulos compararuiil. Edit. Oxon. et Cant.

lul in civilalc regia, dic 'i* Februarii; deinde mis-

— En se moquanl des surnoms de Gothiques et de Sar-
snniad cx'(cras i:iipcrii civilalcs; moriscquiilcin Mar- matiques,que les empereurs s'arrogeaient. Maucroix.
lio proposiiuni in co loco, ubi luin Euscbius iiabila- Ad verbum , cognomina Gothicoruin ac Sarmatico-
mcnso ..y.,..,
lol, cl in Pal;eslina ...^..c.. Alexandriw , vel
Aprili; ...v*«MM,.ii, ,^, -^ fun qu»*. sibi iinperaiorcs arrogabaiil irridendo. ,

alibi , ipi^o die paschae. Quain conjecluram ceVlam ^ — »

And raltied ihc empcrors, wUo hud pul amond their

csse inox oslcndo. Pacius , ad annum Christi 302 ,
"""'^s. '/'«' ^''ey had triumphed over tlie Goths and the
Sarinalians , ilial they ncted like those whom they pre-
Vtopositum Proponcre ceque iil proscri-
cst edicluiu. lended ihiii tluij had nubdtud. Versio anglica. Quasi
bcrc cst ; publicc .iffixQ titulo, dccrclo aiii alio dicas : Ei impcraloribus, qui in cdicii sui pr.'cfalione
.srripto aliqnid signiricarc. Symbolos proponere, apiid sc de Golliis ct Sarmaiis triumpbasse inier alia glo-
Justiiium , lib. n , csl in^criptionos in publico loco riali fuerant, iliudcbal, quod hatid aliter agercnt

poncrc lcgciidas in cippis. Sed ([nis li;r;c ignorai ? quam ii quos a se subjcctos esse jactilabant.
Gr/i:vius. —
On pnbtia un edil. Maucroix. Ad verbum, Privpositaa. Lcgo : proposilas. Ironice diclum. Id
cl iil hodie Inquunlur piibticalum est ((tio cl modo ; est, Chrisiianos, quamvis subditos, jam locoesse
Versio Anglica, Anedict luu» pubtislicd.
,

Propouere — («oiborum ei Sarinaiarnm dcbellandorum. Doherel-

in pnbtico, el iu pubticum, dixorc inlcrdiim melioris Lcs. —Firmarc possit ediio Aboensis , in qua jam«
a;vi scriptorcs, pleniusqiic. prideiii non prwpositas, scd proposilas excusum. At
Ut reliijioiiis illius liomines. Qtiam nofiler scilicet ne ncscias exiinius et conjuiiciissimiis collega Grac-
,

{l<>inam