Het Humanisme Van De Renaissance

Over [ Petrarca In ] onwetendheid die van vele anderen :

vraagt zich af of wetenschappel ke kennis jongeren mee dwepen niet veeleer
eigen waar
en een

↳ gebruikt Cicero als stem

zogezegde w sheid is , die nauwel ks verhindert dat de ogen van verveling dichtVallen
↳ =/ autoritair → eerder als vriend

gemeenschappel ke ( Cicero ✗ Petrarca) passie in en voor sociale effecten Van taal → Voorlopers humanisme van de Renaissance

De term humanisme '

van de Renaissance
"

term humanisme → Brief über den Humanismunll 945 ) Humanist manifesto 119331
Sinds midden 20° eeuw
regelmatig gebruikt in filosofisch hoek → bv :
,

↳ doelde op
"

die ( → ) autonomie echt bestaat '

overtuiging dat → wat de mens mensel ke autonomie t.o.ir omgeving
'
mens maakt , ,

" "
Italiaanse 15 eeuw periode van individualistisch geloot in ' maakbare
.
mens
'
beschikt de mens over
eigen lot ?
""
ook midden 20 eeuw → deel in tegen dieet interpretatie Van het humanisme
ging
↳ in 15 de eeuw wel deel dat zich Umaninta noemde = leraar /student in antieke letteren
'
echt humanisme '
pas in 118081 in Duitsland → bevr dende ideologie en cultuur die via de studie van
→
Lat nse 1- Griekse
beschaving zou kunnen worden Verwo ven
humanisme Van de Renaissance verschil aan
→ term wordt
gebruikt om te
geven " "
term Renaissance → pas
gebruikt om periode
14°1'-160''eeuw aan te duiden in 19de eeuw → Die Kultur der Renaissance Italien
↳
bepaalde eeuw lang hoe onderzoekers die
periode bestudeerde

Algemene achtergronden

1 status van het Lat n → sinds middeleeuwen taal Van

geleerden
→ Versie
Vulgata - '
lat nse Vertaling B bel ( H. Hiëronymus / → alleen z die lat n beheersten konden woord god begr pen
essentieel medium om inzicht te verwerven in de zichzelf daarin betekenisvolle plaats
→
wereldgeschiedenis te
→
geven
→
jargon van Universitair leven 1- taal voor verspreiding geleerdheid
2 belang christel ke moraaltheologie : → laatmiddeleeuwse
religie optelvroomheid → uitvoeren religieuze taken ( nodig voor goede relatie
: mens ✗
god )
↳
Vooropgesteld + geïdentificeerd door theologen 1- scholastiek

→ scholastiek =
christel k filosofisch -

theologisch stelsel doel ,

= Verbinden B belse boodschap ✗ logisch denken /de reden)
ordening Van wat vaststaat verklaring + bevestiging dogmata géén Vernieuwing
→
, , .

3 politieke 1- Sociale realiteit Noord -

en Midden-Italië: → Rome = centrum Christenheid ( na val WRR )

enorme
aantrekkingskracht HRR
→
R ke onafhankel ke
,
handelssteden

macht Veel Verminderd in investituurstr d

'

↳ 1300 -123 steden

grote autonomie plaatsel ke steden → meer dan zoooo inwoners

→ Westers Schisma deel vi. deel paus

=
paus Rome Avignon → christendom in 2

ke teken elite opzoek naar ↳ '

3
groei stedel voor elite → ontstaan leken elite bv Divina Commedia
gezag paus ondergegraven → geen
=
rem meer

→ traditionele Noord-Europese integratie clerus + Feodale

nieuwe basis voor maatschappel ke eenheid aristocratie in Italië veel minder
aanwezig
i.p.v. scholastiek
Retoriek , kennis en
geloof
ook beminnen ( wil )
1 moraal : weten wat
goed en slecht is deugd kennen ( kennis )
: maar

Slechte kennen ( kennis) maar ook verafschuwen ( wil )

geleerden : verbinden kennis met emotie

2 manieren van Verwoorden ( retoriek ) : Voorbeelden Uit de klassieke oudheid → hier vonden humanisten technische
regels + Voorbeelden spreekt schr fst l
→
Uitdrukking van engagement → eenheid eloquentie ( welsprekendheid Virtus ( morele w sheid /deugd ) en

lezer emotioneel
overtuigen het goede te willen
→
taalgebruik Sociaal relevant Italiaanse stadstaten geregelddoor r ke handelaars bedreven ambachtslui
= → = 1-

↳
juristen ,
notarissen rechters →
belangr ke rol
→ lokale scholen boden dictaminin / Kunst dicteren 1- neerschr ven )
opleiding om

lokale juridische cultuur , ( met b zondere aandacht Romeins recht oorsprong = interesse humanisme in het antieke Lat nse taalgebruik .

↳ taal = middel
samenleving te organiseren ( contracten )
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
r­
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
 Firenze = Centrum studio humaniteit in

↳ Waarom ? culturele leven over verschillende plaatsen verspreid

1
geen eigen Universiteit
: →

2 kanselierschap voor professionele humanisten → zo

krachtig mogel k beeld ophangen Van de stad
3 sterke positie ( tot aan Concilie trente 11545 -15631 ) ( Veel opties lokale vorm te kerk )
tegenover kerkel ke hiërarchie geven aan

lol ueciosalutati 11331 -1406 ) delen ia kanselier

→ werk van →
lang
↳ maakte Firenze
brandpunt humanisme Verdediging Vita activa ( politieke leven ) t.o.v.
: • Vita contemplatie ( monastiek leven

oprichting Florent nse leerstoel Grieks

•

sterk
geïnteresseerd in geschiedenis
'

→
leerling -
- Leonardo Brunni →
gaf humanisme sterk stedel k karakter grondlegger
1- humanistische
geschiedschr ving
↳ historia rum Fiorentini populi libri ✗ 11114121

Maatschappel ke inplanting Van de humanistische idealen

onderw s ontwikkeling deugdzaam karakter + dienstbaarheid staat centraal
:

↳ nadruk = ) taalt literatuur oudheid + Garten →

grammatica ,
retorica , dichtkunst ,
geschiedschr ving , moraalfilosofie

↳ 5 Kunsten ook in scholastiek maar -

) humanisme benadert die Kunsten als spreek technieken
↳ namen tekst niet ter hand als collectie isd eerbare uitspraken waarvan inhoud moest worden

filosofische
verzoend Via
logische analyse en
nuancering
↳ benaderde teksten als een medium waarin
afwezige auteur lezer toch raakt met z n woorden
→
Verwachten taal technieken te leren die door die auteurs werden
van 5 arten
gebruikt
humanisme = ook
pedagogisch ideaal
"
eloquent iatviriun →jongeren Universitaire studie ( laatste
"
→ ideaal in Lat nse scholen -
> werd Lat n geleerd → Voorbereiding jaar = retorica )

moraalfilosofie →
nodig voor Burgerplichten
→ studie retorica +

→
model scholen door humanisten plaatsel ke adel
oprichting → Vormen .

Civic human ism = term → humanisten zouden politieke Voorkeur hebben

gehad Voor antieke Romeinse republiek ( ipv latere Keizerr k )

↳ wegbereiders despotische politieke structuren

↳ voor moderne niet -

belang eigen stad eigen republiek , .

°
ook Umanista in Keizerr k / hofcultuur ( Vorsten te delen ) → Baldassare
Castiglione : it
Corteggiani ( 1528) humanistische handleiding voor succesvolle
hoveling
filosofen ↳
humanisten -
_ Tekst en taal specialisten =/ politieke goede manieren 1- bepaalde gedragscode

Historische breuken met teksten

en
omgang
→
Lat n dankz humanisten ⑧ dode taal → taal die wordt bestudeerd +
gesproken →
scheiding oorspronkel ke taalgemeenschap
door gevoel definitieve .

"

belangr k houding tegenover verleden

"
illustreert
"
contrast tussen Verschillende culturele werelden
''
Voor en na → ook toen + nu → nieuwe =

↳
teksten Van toen proberen begr pen vanuit oorspronkel ke culturele context
→ Zoeken naar
Sporen verleden → niet enkel teksten →
archeologie epigrafie
, , numismatiek

→
collecteren ( bibliotheken → als werk middelen )
,
inventariseren , reconstrueren analyseren , bestuderen context ualineren , historisch besef
, ,

↳ ↳ bv :
Ook bronnen (1- brede institutio oratoria
eigent dse verspreiding ) De

Belang uniforme teksten filologie 1- tekstkritiek

→ →

→ Grieks wordt
belangr ker → klassieke bronnen uit Constantinopel → b na alle Grieks Romeinse bronnen die
-
we hebben
vandaag → Verzameld door humanisten

Boekdrukkunst → belangr ke rol in humanistische

geschriften kunnen
groter publiek bereiken
Verspreiding →
↳ kon vaak
geen Lat n Vertalingen
→
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
 Ontwikkeling humanisme buiten Italië
'
al b midden 15 eeuw → humanistische tendensen
beginnen zich te manifesteren -
) Noorden van de Alpen
↳ handelsverkeer tussen Italië en West Europa maar :

Noord + West Europa stevig ingeplante nte Feodale + Scholastieke cultuur

• - -
)

culturele studio humaniteit in

→
toe-eigening →
eigen lokale vorm
→
theologisch referentiekader bleef veel stabieler → door
inplanting aan universiteiten → studio humanist in → moest plaats veroveren
↳
naast scholastiek

→
andere stedel ke context 1- behoefte
minder behoefte
pedagogisch curriculum voor stadse liter
→
eigen
in de Nederlanden : humanisme voornamel k
•

stads + hofcultuur :

'
humanisme
• moderne devotie als hefboom -1 Geert Grote Noor lokale -

inplanting
leken met scholen
'

gemeenschappen Van de Broeders zusters Van het gemene leven hielden zich eigenl k maar
weinig bezig
•
en •

hervormde August nen van de Windesheim congregatie → imitatio christi

•

'→ 3
Universiteiten 1- veel Lat nse scholen
→
onder deze
geletterdheid ontstaat culturele
uitwisseling tussen Nederland en + Italië → Italiaanse humanisten in bv Leuven +
omgekeerd
humanisme parallel gel kgezinden
= eerder netwerk Van =/ culturele beweging
↳ embryonale republiek Van de letteren
→
collegium Trilingue ( Leuven )
→
belangr k referentiepunt voor hoe eeuws humanisme in Nederlanden

→
trilingue =3 talen -73 B belse talen = Grieks t Lat n 1- hebreeuws

↳ Veel meer dan humanistisch onderw s initiatief → refter en tiepunt Voor breed netwerk professoren → onderw s is ook hefboom
hovelingen diplomaten , ,
Voor maatschappel ke
Collegio de San Ildefonso ( Alcalá ) Collège der Leeteurnroyaux ( Par s )
→
niet uniek -1 , , .. .

Verandering
Desiderius Erasmus
→
begrip in heel Europa → lieu ✗ de transit van drukkers ateliers =
natuurl k habitat
↳ stem die door heel
Europa werd ontvangen
↳ eerste die enkel door circulatie van teksten
man z n maatschappel ke rol kon opnemen

→
belang ad Font en -320 oorspronkel k mogel ke tekst → tegen Fouten in tekst door handmatig kopiëren
→
best in
geslaagd ideaal eloquentie te combineren met Piet an ( christel k ideaal vroomheid )
↳ Christel k humanisme → enorm
ingr pend → Erasmus kon zich op gel ke hoogte met theologie plaatsen ( theologie was belangr kste kennis domein
→
schreef : 1
tegen de barbaren

2 de
Adagia → commentaren (
grappig / op spreekwoorden →
gaf hem Europese reputatie van belangr kste humanist
3 Enlhiridion → humanistische equivalent imitatio Christi gericht op teken publiek

4 Launstultitiae → kritiek /
op op te Vroomheid
5 Novum instrument om → nieuwe
vertaling 1- aantekeningen Griekse Nieuwe testament

→ herdefinitie status van het schrift door Luther binnen spiritualiteit Christen =
problematisch voor eran man
↳ werd
in nieuwe attitudes die
vertaling speelde belangr ke rol noch voor Luther , noch Voor katholieken
→ '
erasmus kwal k genomen dat h
koos
Luther leerde distilleren uit de schrift

idealen Erasmus

evangelische boodschap
•

nastreven christel ke deugden

'

Kritisch arbeid
•
-

Filologische
humanistische op de theologie
•

correctie
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij
ij