ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

1. Πως πιστεύεται ότι η επιστήμη της Γεωδαισίας μπορεί να βοηθήσει την Ελληνική Οικονομία;
Ένα από τα αντικείμενα της Γεωδαισίας είναι η ίδρυση και η τήρηση εθνικών και παγκόσμιων γεωδαιτικών
δικτύων από σημεία ελέγχου.Τελικά δημιουργείται ένα παγκόσμιο σύστημα αναφοράς συντεταγμένων που
παρέχει τρισδιάστατες συντεταγμένες σημείων σε εθνική και παγκόσμια κλίμακα ώστε να αποφεύγονται
ασυμβατότητες όπως για παράδειγμα στον καθορισμό ορίων τόσο σε τοπική όσο και σε παγκόσμια
κλίμακα.'Ετσι, αν για παράδειγμα ανακαλυφθεί κάποιο κοίτασμα πετρελαίου στο Αιγαίο, τότε η εκμετάλλευσή
του θα γίνει από τη χώρα εντός των συνόρων της οποίας περικλείεται το κοίτασμα. Επίσης, τα σύνορά μας δε
μπορούν να αμφισβητηθούν από κανένα κράτος.

Με τα γεωδαιτικά αυτά σημεία μπορούμε να παρακολουθούμε την μετακίνηση φραγμάτων. Την εγκατάσταση
τεχνικών έργων, την κατασκευή σηράγγων κ.ά. Είναι προφανές ότι η σωστή παρακολούθηση, κατασκευή και
λειτουργία των δημοσίων έργων συνεισφέρει στην οικονομία της χώρας.

Αντικείμενο της Γεωδαισίας είναι και ο καθορισμός του εξωτερικού πεδίου βαρύτητας της Γης και των
διαχρονικών μεταβολών του. Η γνώση του βοηθά στον εντοπισμό κοιτασμάτων κάτω από την επιφάνεια της
θάλασσας με τη μέθοδο της δορυφορικής αλτιμετρίας.

2. Τι είναι η δορυφορική αλτιμετρία;

Η δορυφορική αλτιμετρία είναι η μόνη τεχνική που μπορεί να καταγράψει τις κινήσεις των παγκόσμιων
ρευμάτων(υδάτων). Είναι μια τεχνική κατά την οποία ένας γεωδαιτικός δορυφόρος, εκπέμπει Η/Μ κύματα
προς την γήινη επιφάνεια, και ταυτόχρονα καταγράφει τους χρόνους άφιξης από τη Γη. Από τις
χρονομετρήσεις αυτές, μπορεί να καθοριστεί η κατακόρυφη απόσταση (ύψος) των δορυφόρων από την γήινη
επιφάνεια, με ακρίβεια της τάξης των μερικών cm, σε ύψος 800 km περίπου.Η αποσταση αυτη διορθωνεται
επειδη ο παλμος διαδιδεται στην Ιονοσφαιρα και Τροποσφαιρα. Η δορυφορική αλτιμετρία, μαζί με τη γνώση
της δορυφορικής τροχιάς, μπορεί να αποκαλύψει την τοπογραφία της θαλάσσιας επιφάνειας και κατά
συνέπεια τις ανωμαλίες στο πεδίο βαρύτητας της Γης που αυτόματα συνεπάγεται και κάποια πιθανή πηγή
ορυκτών.

3. Ο δορυφόρος ERS-l είναι ένας δορυφόρος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Διαστήματος σε τροχιά
780 Km επάνω από την εmφάνεια της Γης. Σε τι εφαρμογές μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο
δορυφόρος αυτός. που σχετίζονται με το αντικείμενο του τμήματος Μηχ.Ο.Π. και ποιές είναι οι
ακρίβειες των μετρήσεών του;
Ουσιαστικά ο δορυφόρος ERS-I είναι ένας δορυφόρος αλτιμετρίας. Με το δορυφόρο αυτό μπορούμε να
βρούμε την υψομετρική απόκλιση της στιγμιαίας επιφάνειας της θάλασσας από το γεωειδές. Η απόκλιση αυτή
εκφράζει και τη λεγόμενη τοπογραφία της θαλάσσιας επιφάνειας. Γνώση της τοπογραφίας της θαλάσσιας
επιφάνειας χρησιμοποιείται στην ανίχνευση κοιτασμάτων. Ο καθορισμός του υψομέτρου του δορυφόρου από
τη στιγμιαία επιφάνεια της θάλασσας γίνεται με ακρίβειες της τάξης των cm, ενώ της οριζόντιας θέσης με
ακρίβειες των 80 – 160 μέτρων .

4. Περιγράψτε την τεχνική που χρησιμοποίησε ο Ερατοσθένης για να μετρήσει το μέγεθος της
Γης.
Ο Ερατοσθένης μέτρησε την ακτίνα της Γης χρησιμοποιώντας μια απλή τεχνική.Επέλεξε έναν
μεσημβρινό που διέρχεται από την Σιήνη(σημερινό Ασουάν) και την Αλεξάνδρεια. Θεώρησε ότι κατά
την μεσημβρία του θερινού ηλιοστασίου, ο ήλιος είναι ακριβώς στο ζενίθ στην πόλη Σιήνη έτσι ώστε ο
πυθμένας ενός πυγαδιού να φωτίζεται απ΄ευθείας από τις ακτίνες του ήλιου. Ο Ερατοσθένης έκανε
δύο παραδοχές: 1) οι ακτίνες του ήλιου είναι ευθείες γραμμές
2) λαμβάνοντας υπόψιν ότι η απόσταση Ήλιου-Γης είναι μεγάλη, τοποθετεί τον ήλιο
στο άπειρο. Άρα οι ηλιακές ακτίνες φτάνουν στην Σιήνη είναι παράλληλες με αυτές που φτάνουν στην
Αλεξάνδρεια.
Την ίδια ακριβώς στιγμή στην Αλεξάνδρεια ο ήλιος ήταν λίγο πιο χαμηλά απο το ζενίθ, και έτσι ένας
πύργος δημιουργούσε σκιά. Μετρώντας την γωνια της σκιάς ως προς την κατακόρυφο(πύργος) ο
Ερατοσθένης συμπέρανε ότι ο ήλιος ήταν κατά το 1/50 του κύκλου(‘η 7º12΄) χαμηλότερα από το ζενίθ!
Πίστευε επίσης ότι η Σιήνη είναι ακριβώς Νότια από την Αλεξάνδρεια και συνεπώς η επίκεντρη γωνία γ
της Γης θα σχηματιζόταν από τις δύο ακτίνες των πόλεων. Η επίκεντρος γωνία αυτή θα είναι το 1/50
του κύκλου.
Έτσι μπόρεσε να υπολογίσει την περιφέρεια της σφαιρικής Γης πολλαπλασιάζοντας την απόσταση
(Σιήνης-Αλεξάνδρειας) με τον αριθμό 50. Η απόσταση των πόλεων μετρήθηκε σε 5000 στάδια. Η
μέτρηση έγινε πιθανόν από Αιγυπτιακούς κτηματολογικούς χάρτες ή απο την απόσταση που διανύανε
τα καραβάνια. O Ερατοσθένης έβγαλε ότι η περιφέρεια της Γης είναι ίση με 5.000*50=25.000 στάδια
και για άγνωστο λόγο τα μετέτρεψε σε 25.200 στάδια. Το ακριβές νούμερο του σταδίου δεν είναι
γνωστό, όμως υποθέτωντας ότι ένα στάδιο είναι ίσο με 157,5 m, αυτό αντιστοιχεί σε ακτίνα της Γης ίση
με 6.316.859m η οποία είναι πολύ κοντά στην πραγματική.
Ωστόσο η τόσο καλή μέτρηση οφείλεται σε ένα βαθμό και στην τύχη γιατί η Αλεξάνδρεια δεν ήταν
ακριβώς βόρεια της Σιήνης αλλά και 300km δυτικότερα οπότε το τόξο που υπολόγισε δεν ήταν
μεσημβρινός της γήινης σφαίρας.

5. Τι είναι η κίνηση του πόλου;

α)Ποιες ειναι οι κινησεις του αξονα περιστροφης της Γης σε σχεση με το στερεο φλοιο της και
σε σχεση με τον αδρανειακο χωρο;
β)ταξεις μεγεθους σε διαρκεια 10 ετων και 12 μηνων.γ)γεωφυσικες διαδικασιες που διεγειρουν
την κινηση του πολου:
Η κίνηση του στιγμιαίου άξονα περιστροφής της Γης σε σχέση με τον στερεό φλοιό της, ονομάζεται κίνηση του
Πόλου και οφειλεται κατα ενα μερος στη μεταπτωση και στις συνεχεις ανακατανομες της μαζας λογω
γεωφυσικων και μετερεολογικων διεργασιων.Η κινηση του πολου αποτελειται απο 3 συνιστωσες:
Κινηση Chandler, Ετησια Κινηση, Κινηση μεγαλης διαρκειας.Οι κινησεις του στιγμιαιου αξονα περιστροφης της
Γης σε σχεση με τον αδρανειακο χωρο ειναι η Μεταπτωση και η Κλονιση.Η Μεταπτωση οφειλεται στο
εξογκωμα του Ισημερινου και η Κλονιση ειναι η ταλαντωση του διανυσματος της περιστροφης της Γης σε
σχεση με τη κινηση της Μεταπτωσης.Εχουν περιοδο 25800(πλατωνικο ετος) και 18,6 ετη αντιστοιχα.

6. Τι είναι το γεωειδές;
Η αδιατάραχτη επιφάνεια που θα απαντούσαν οι θάλασσες αν δεν είχαν υποστεί παλιρροιακές έλξεις
από τον Ήλιο και την Σελήνη, τις ατμοσφαιρικές διαταραχές, τις μεταβολές της αλατότητας του νερού,
και τις μεταβολές των κυματισμών και των ρευμάτων.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
1. Ποια είναι η αιτία της μετάπτωσης;
Ο όρος μετάπτωση περιγράφει την βραδεία κίνηση του άξονα περιστροφής της Γης ως προς ένα αδρανειακό
σύστημα. Έχει περίοδο 25800 έτη και ονομάζεται πλατωνικό έτος.
Η μετάπτωση οφείλεται στο γεγονός ότι η Γη, καθώς περιστρέφεται, αντιστέκεται σε κάθε δύναμη που
προσπαθεί να μεταβάλλει τη γωνία κλίσης του άξονα περιστροφής της. Η δύναμη αυτή μπορεί να οφείλεται
στην επίδραση του Ήλιου, της Σελήνης καθώς και στο σχήμα της Γης. Εξ΄ αιτίας της λόξωσης της εκλειπτικής
το εξόγκωμα του ισημερινού έλκεται από τον Ήλιο και από την Σελήνη καθώς και από τους υπόλοιπους
πλανήτες και τείνει να ταυτιστεί με το επίπεδο της εκλειπτικής. Επομένως ο άξονας περιστροφής της Γης
μετατοπίζεται με την πάροδο του χρόνου διαγράφοντας κωνική τροχιά.

2. Ποια η αιτία της κλόνησης, ποια η περίοδός της και το max πλάτος;
Η ταλάντωση του διανύσματος περιστροφής της Γης ω, σε σχέση με ένα αδρανειακό σύστημα αναφοράς
ονομάζεται κλόνηση. Η κίνηση της κλόνησης οφείλεται κατά ένα μεγάλο μέρος στην περιοδική κίνηση της
Σελήνης γύρω από τη Γη, που οφείλεται κυρίως στην μη ταύτιση της σεληνιακής τροχιάς με το επίπεδο της
εκλειπτικής. Η κλόνηση εχει max πλάτος 9".21 και μια περίοδο 18.6 ετών.

3. Κεντρικές κινήσεις
Οι κεντρικές κινήσεις προέρχονται από πεδία κεντρικών δυνάμεων. Ένα πεδίο ονομάζεται πεδίο κεντρικών
δυνάμεων με κέντρο το σημείο S, όταν η δύναμη που αντιστοιχεί στο σημείο Ρ, με διάνυσμα θέσης r ως προς
το S, έχει τη διεύθυνση του διανύσματος r και εξαρτάται μόνο από το κέντρο S. Δηλαδή, οι κεντρικές δυνάμεις

θα πρέπει να είναι της μορφής: F  F (r )er όπου er είναι η διανυσματική μονάδα κατά τη διεύθυνση του
διανύσματος r.

4. Τί είναι η μετατόπιση του πόλου μεγάλης διάρκειας και ποιες οι σημερινές υποθέσεις για την
αιτία της κίνησης αυτής;
Η μετατόπιση μεγάλης διάρκειας είναι η ακανόνιστη μετατόπιση της μέσης θέσης του πόλου προς τη
0
διεύθυνση του μεσημβρινού λ = 70 W. Η μετατόπιση αυτή έχει πλάτος μερικών marcsec/ year, και περίοδο
305 ηλιακές μέρες.
Οφείλεται: 1) στη μετάπτωση εξωτερικών δυνάμεων
2)στις συνεχείς ανακατανομές της μάζας της Γης και
3)στις γεωφυσικές διεργασίες.

5. Τι είναι η εκλειπτική;
Εκλειπτική είναι το επίπεδο που ορίζεται από την τροχιά της Γης γύρω από τον Ήλιο.

6. Θα υπήρχε μετάπτοση αν η Γη ήταν τέλεια σφαίρα; Γιατί;(Τεκμηριώστε την απάντηση σας).

Αν η Γη ήταν τελείως σφαίρα δεν θα υπήρχε καμία μετάπτωση, διότι αν η Γη δεν ήταν πεπλατυμένη και δεν
υπήρχαν τα εξογκώματα του ισημερινού δεν θα υπήρχε η έλξη στα εξογκώματα που είναι και η αιτία της
μετάπτωσης.

7. Στο κεφάλαιο και έξω από τις ερωτήσεις μπορούμε να σημειώσουμε:

Κοίτα σχ. 2,5 και 2,6 σελ 40-41 (σημειώσεις Μερτίκα)

1) Από το διάστημα κάποιο παρατηρητής θα μπορούσε να δεί τις ηπείρους, τους ωκεανούς και
τους παγετώνες
2) Ο άξονας περιστροφής της Γης δεν είναι κάθετος στην εκλειπτική
3) Ορίζουμε ως ισημερινό της Γης τον νοητό μέγιστο κύκλο γύρω από την Γη, ο οποίος απέχει
εξίσου από τους πόλους και του οποίου το επίπεδο τέμνει κάθετα τον άξονα περιστροφής της
Γης
4) Ο ισημερινός της Γης είναι κεκλιμένος κατά 23,44º σε σχέση με το επίπεδο της εκλειπτικής και
αυτό ονομάζεται λόξωση της εκλειπτικής.
5) Καθώς η Γη περιστρέφεται γύρω από τον ήλιο, η διεύθυνση του άξονα περιστροφής της Γης
παραμένει σταθερή.
6) Στο θερινό ηλιοστάσιο(21 ιουνίου), το βόρειο ημισφαίριο και λόγω του ότι η θέση του βορείου
πόλου γέρνει προς τον ήλιο, φωτίζεται περισσότερο, και έχει περισσότερες ώρες μέρα από ότι
νύχτα.
7) Στην φθινοπωρινή ισημερία(21 Σεπτεμβρίου), ο ήλιος συνταντά τον ισημερινό, και η διάρκεια
της μέρα είναι ίση με την διάρκεια της νύχτας.
8) Στο χειμερινό ηλιοστάσιο(21 Δεκεμβρίου), το νότιο ημισφαίριο κερδίζει θερμότητα ένω το
βόρειο χάνει.
9) Η υψηλότερη και η χαμηλότερη θερμοκρασία αντίστοιχα δεν παρατηρούνται κατα την θερινή
και την χειμερινή ισημερία. Στην καλοκαιρινή ισημερία η μέγιστη θερμοκρασία καθυστερεί,
επειδή η επιφάνεια της Γης θερμαίνεται συνεχώς αυξανόμενα και συνεχίζει όσο η θερμότητα
είναι έντονη, ακόμη και όταν αρχίζει να εξασθενεί, μέχρι το ποσοστό που απορωφάται να
εξισσοροπείται με το ποσοστό της θερμικής απώλειας. Παρομοίως η χαμηλότερη συμβαίνει
ένα μήνα μετά την χειμερινή ισημερία.
10) Ωστόσο οι θερμοκρασιακές μεταβολές στο νότιο ημισφαίριο έχουν μικρότερο εύρος γιατί οι
ωκεανοί τείνουν να ελέγχουν και να μετριάζουν τις θερμοκρασιακές μεταβολές στην
ατμόσφαιρα.
11) Το σημείο της εκλειπτικής τροχιάς της Γης το οποίο βρίσκεται στην μικρότερη απόσταση από
τον ήλιο ονομάζεται περιήλιο. Στο βόρειο ημισφαίριο οταν η Γή βρίσκεται στο περιήλιο υπάρχει
χειμώνας.
12) Το σημείο της εκλειπτικής τροχιάς της Γης το οποίο βρίσκεται στην μεγαλύτερη απόσταση από
τον ήλιο ονομάζεται αφήλιο.

Νόμοι του Kepler:

Οι νόμοι του Kepler εφαρμόζονται στην περίπτωση που το κάθε τι, είναι ιδανικό. Στην πράξη
αυτό δεν συμβαίνει και έτσι υπάρχουν τροποποιημένες σχέσεις του Kepler που περιγράφουν
μια ρεαλιστική τροχιά στο διάστημα. Η κίνηση αυτή ονομάζεται διαταραγμένη κίνηση.

Ο Kepler προσπάθισε να προσαρμόσει τις μετρήσεις του Tycho Brahe για τις θέσεις των
πλανητών, στο θεωρητικό μοντέλο του Κοπέρνικου όπου οι πλανήτες περιφέρονται σε
κυκλικές τροχιές γύρω από κεντρικά σημεία όπως ο ήλιος. Οι κινήσεις αυτές ονομάζονται
κεντρικές κινήσεις.

1) ΠΡΩΤΟΣ ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ KEPLER:ΝΟΜΟΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΨΕΩΝ

Θεωρεί ότι η Γη αλλά και ο ήλιος έιναι υλικά σημεία που κινούνται σε ένα πεδίο
κεντρικών δυνάμεων και ένα αδρανειακό σύστημα αναφοράς συντεταγμένων, που το
ονομάζουμε σύστημα του Γαλιλαίου
 Δηλώνει ότι οι τροχιές των πλανητών είναι ελλήψεις των οποίων την μία εστία
κατέχει ο ήλιος
 Η Γη απέχει κατά 5 εκατομύρια km λιγότερο από τον ήλιο όταν είναι στο
περιήλιο
  Η γραμμή που συνδέει το περιήλιο και το αφήλιο παριστά τον μεγάλο άξονα
της εκλειπτικής τροχιάς και ονομάζεται γραμμή των αψίδων.
 Η απόσταση ΟΑ(σχήμα 2.9 σελίδα 49) ονομάζεται μεγάλος ημιάξονας της
έλλειψης και συμβολίζεται με a.
 Η απόσταση ΟΔ ονομάζεται μικρός ημιάξονας και συμβολίζεται με b
 Ο λόγος OS/OA= ε/α, όπου ε=OS, δηλαδή η απόσταση της εστίας που
βρίσκεται ο ήλιος από το κέντρο της έλλειψης ονομάζεται εκκεντρότητα και
συμβολίζεται με e.
 Ο μικρός ημιάξονας b είναι ίσος b²=a²(1-e²)
 Απόσταση από τον ήλιο μέχρι το περιήλιο: a(1-e)
 Απόσταση από τον ήλιο μέχρι το αφήλιο: a(1+e)

ΤΡΙΤΟΣ ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ KEPLER. ΝΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΡΜΟΝΙΑΣ

Δηλώνει ότι τα τετράγωνα των περιόδων (Τ²) των πλανητών γύρω από τον ήλιο είναι
ανάλογα των κύβων των μεγάλων ημιαξόνων(a³) των τροχιών. Δηλαδή αν αΑ και αβ ,
οι μεγάλοι ημιάξονες δύο πλανητικών τροχιών Α και Β και Τ Α και ΤΒ οι αντίστοιχες
περίοδοι τότε:
αΑ ³/ ΤΑ ²= αβ ³ / ΤΒ ² = Σταθερά
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

1. Τι είναι η περίοδος Chandler και η περίοδος Euler; Που οφείλεται η διαφορά τους:

Η περίοδος Euler ισούται με 305 ημέρες. T  I1 . Αν υποθέσουμε ότι η Γη είναι ένα στερεό σώμα και ότι ο
I1  I 3
E

άξονας περιστροφής της εκτελεί ελειψοειδή κίνηση γύρω από τον κύριο άξονα αδρανείας της, τότε η περίοδος
θα είναι η παραπάνω με I1,I3 η max και η min ροπή αδρανείας της γης και 305 = περίοδος Euler.
Η περίδος Chandler = 430 ημέρες οφείλεται
α) στο ότι ο άξονας αδρανείας της Γης δεν ταυτίζεται με τον άξονα περιστροφής της,
β) στις σεισμικές παραμορφώσεις και
γ) στην ατμόσφαιρα.
Η διαφορά του (430 – 305) ημέρες οφείλεται στην ελαστική Γη. Δηλαδή για τον Chandler λαμβάνουμε υπόψη
τον ρευστό πυρήνα, τον ελαστικό μανδύα και την κινητικότητα των ωκεανών, ενώ για τον Euler αρκεί να
θεωρήσουμε μόνο την στερεά Γη. Άρα στο ότι η Γη συμπεριφέρεται σαν ελαστικό σώμα και όχι σαν στερεό.

2. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της κίνησης Chandler;

Το 1891 και 1982 ο Chandler ήταν ο πρώτος που μπόρεσε να αποδείξει ότι οι κινήσεις του πόλου δεν είναι
τελείως ακανόνιστες αλλά περιέχουν περιοδικότητες της τάξης του ενός έτους καθώς και 430 ημέρες περίπου.
Το πλάτος της κίνησης Chandler είναι περίπου 200 marcsec ( 6 meters). Η κίνηση αυτή μπορεί να θεωρηθεί
ότι είναι μια τυχαία μη εξαναγκασμένη ταλάντωση που φθήνει με χρόνο απόσβεσης της τάξης των 10 – 25
ετών.

3. Μια συνεχής παρατήρηση της κίνησης Chandler δείχνει ότι παρά την παρουσία ισχυρών
αποσβέσεων αυξάνει σε πλάτος από καιρό σε καιρό. Ποιες είναι οι πιθανές αιτίες για έναν
τέτοιου είδους μηχανισμό διέγερσης;
Πιθανώς υπάρχει κάποιος μηχανισμός διέγερσης, δηλαδή εξαναγκασμένη ταλάντωση. Πιθανές αιτίες για μια
τέτοια συμπεριφορά εξαναγκασμένης ταλάντωσης της κίνησης Chandler μπορούν να οφείλονται στην
ατμόσφαιρα και στις σεισμικές παραμορφώσεις.

4. Ποιες είναι οι περιοδικότητες της κίνησης του Πόλου; Τι ονομάζεται Πλατωνικό έτος;
Πλατωνικό έτος ονομάζεται η περίοδος εκείνη (25800 χρόνια), στην οποία έχουμε μετάπτωση, δηλαδή κίνηση
του άξονα της Γης ως προς ένα αδρανειακό σύστημα.
Οι περιοδικότητες της κίνησης του Πόλου είναι οι ακόλουθες:
 Περίοδος Chandler = 430 αστρικές ημέρες = 14 μήνες. Απόκλιση 200 marcsec ή 6m
 Ετήσια κίνηση (περίοδος 12 μηνών). Απόκλιση 100 marcsec ή 3m. Οφείλεται στις μεταβολές της
ατμόσφαιρας, στους ωκεανούς .
 Κίνηση μεγάλης διάρκειας. Συντελεί στην ακανόνιστη μετατόπιση της μέσης θέσης του Πόλου
προσεγγιστικά προς τη διεύθυνση του μεσημβρινού λ=70°W. Η μετατόπιση αυτή είναι μεγάλης διάρκειας και
έχει πλάτος μερικών marcsec/έτος. Περίπου 305 ηλικακές μέρες.

5. Είναι δυνατόν η σεισμική δραστηριότητα στην

θαλάσσια πλευρά της Δυτικής Κρήτης να απεικονίζεται στην κίνηση του Πόλου και γιατί;
Είναι δυνατή η απεικόνηση γιατί η κίνηση Chandler εξαρτάται από τις σεισμικές παραμορφώσεις.

6. Τι είναι η μετατόπιση του Πόλου μεγάλης διάρκειας και ποιές οι σημερινές υποθέσεις για την
αιτία της κίνησης αυτής;
Η μετατόπιση του Πόλου μεγάλης διάρκειας, είναι η ακανόνιστη μετατόπιση της μέσης θέσης του Πόλου
προσεγγιστικά ως προς την διεύθυνση του μεσημβρινού. Το πλάτος είναι μερικά marcsec/έτος, η περίοδος
περίπου 305 ηλιακές ημέρες και προκαλείται από εποχιακές μετακινήσεις μαζών στο εσωτερικό της Γης,
στους ωκεανούς, την ατμόσφαιρα και από γεωφυσικές διεργασίες.

-5
7. Αν η μέση γωνιακή ταχύτητα της γης είναι ω= 7,242115*10 rad/sec και το ω ελαττώνεται κατά
-11
Δω=1*10 rad/sec ποιά η αντίστοιχη μεταβολή στο μήκος ημέρας (LOD).
Η περίοδος Τ συνδέεται με τη γωνιακή ταχύτητα με τη σχέση
2 2 2  3,14
    86120,10 sec  23,13h
  7,212115 10 5

Η νέα περίοδος   2 6,28

  86164,112sec
   7,212115105  1011
Άρα LOD Τ – Τ’= - 0,114 sec.

8. Ποια κίνηση θα εκτελούσε ο άξονας περιστροφής της Γης αν δεν ταυτιζόταν με τον κύριο άξονα
αδρανείας της Γης και η Γη εθεωρείτο στερεά; Ποια η περίοδος της κίνησης αυτής και πως
ονομάζεται;
Στην περίπτωση που η Γη ήταν ένα στερεό σώμα, τότε ο άξονας περιστροφής της θα εκτελούσε μία
ελλειψοειδή κίνηση γύρω από τον κύριο άξονα αδρανείας της και θα είχε περίοδο Euler(305 μέρες).

9. Πως καθορίζονται οι συντεταγμένες xp και yp της κίνησης του Πόλου;

Η αρχή του συστήματος συντεταγμένων για την παρατήρηση της κίνησης του Πόλου είναι το CIO, δηλαδή η
μέση τιμής της θέσης του Πόλου κατά τα έτη 1900 – 1905. Ο άξονας των Χρ είναι θετικός προς τη νότια
διεύθυνση του Greenwich ενώ ο άξονας των Υρ προς τη Δύση. Οι καρτεσιανές αυτές συντεταγμένες x p και yp
συνήθως μετρούνται σε arcsec όπου 1arcsec= 1'' αντιστοιχεί σε 30m στον ισημερινό.
Οι γωνίες που χαρακτηρίζουν την διεύθυνση του άξονα περιστροφής της Γης σε σχέση με τον στερεό φλοιό
ονομάζονται πολικές συντεταγμένες (xp,yp). Η xp μετρίεται κατά μήκος του μεσημβρινού λ=0º, θετικός προς την
νότια διεύθυνση του Greenwich, ενώ η yp μετριέται κατά μήκος του μεσημβρινού λ=90ºΝ θετικός προς την
δύση. Οι δύο αυτές συντεταγμένες καθορίζουν τις διευθύνσεις ενός επιπέδου πάνω στο οποίο προβάλεται η
κίνηση του πόλου.
Το γήινο σύστημα (x,y,z) καθορίζεται από τον μέσο γήινο πόλο και τον μέσο μηδενικό μεσημβρινό.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

Δυναμικός χρόνος: Διέπει τις κινήσεις των ουράνιων σωμάτων σε ένα πεδίο βαρύτητας.
Το σύστημα που έχει για κέντρο το κέντρο μάζας του ηλιακού μας συστήματος και στο οποίο έχουμε
πρόσβαση με την θεωρία της βαρύτητας ονομάζεται βαρύκεντρο. Πρόκειται για ένα σχεδόν αδρανειακό
σύστημα αναφοράς. Ο δυναμικός χρόνος που προκύπτει από αυτό ονομάζεται δυναμικός χρόνος TDB.

Ατομικός χρόνος: η θεμελιώδης μονάδα του είναι το sec στο SI. Η ημέρα στο SI ορίζεται ως 86.400sec και ο
Ιουλιανός αιώνας ως 36.525 μέρες,
Ο ατομικός χρόνος επειδή είναι συνεχής κλίμακα παρουσιάζει το εξής πρόβλημα στην πρακτική εφαρμογή. Η
περιστροφή της Γης σε σχέση με τον ήλιο επιβραδύνεται με 1 sec/year κατά μέσο όρο. Το πρόβλημα
ξεπεράστηκε με την εισαγωγή του χρόνου UTM που συμβαδίζει με την γωνιακή ταχύτητα της Γης. Ο χρόνος
UTM έχει την ίδια κλίμακα με τον TAI, αλλά η αρχή αναφοράς του αυξάνεται με ακέραια βήματα 1 sec. Ο
συγχρονισμός της UTM με την TAI έγινε στην 1 Ιανουαρίου του 1958.

Αστρικός χρόνος: Αποτελεί κυρίως το μέτρο της γωνιακής ταχύτητας ενός σημείου στη Γη σε σχέση με ένα
ουράνιο σώμα. Ουσιαστικά μετράει την ταχύτητα περιστροφής της Γης γύρω από τον άξονα της ως προς τα
άστρα. Η διεύθυνση αναφοράς καθορίζεται από πολύ απομακρυσμένους αστέρες έτσι ώστε αυτή να
παραμένει σταθερή στον χώρο.

Ηλιακός χρόνος: Ο ηλιακός χρόνος είναι το μέτρο της γωνιακής ταχύτητας περιστροφής της Γης σε σχέση με
τον Ήλιο.

Διαφορές μεταξύ αστρικού και ηλιακού χρόνου: Παρατηρείται ότι η Γη χρειάζεται λίγο παραπάνω χρόνο
μέχρις ότου ο ήλιος διασχίσει τον μεσημβρινό ενός τόπου. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο όταν η διεύθυνση
αναφοράς είναι κάποιος απομακρυσμένος αστέρας. Εκεί η Γη κάνει μία περιστροφή 360º. Ο επιπλέον ηλιακός
χρόνος σε σχέση με τον αστρικό είναι 3min 56sec. Στην διάρκεια ενός έτους αυτή ανέρχεται αθροιστικά σε 1
ημέρα. Άρα ένα έτος απαρτίζεται από 365 ηλιακές και 366 αστρικές μέρες. Για να είμαστε ακριβείς η αστρική
μέρα έχει διάρκεια 23h 56min 4sec.
Στην καθημερινότητα μας χρησιμοποιούμε τον ηλιακό χρόνο. Αν χρησιμοποιούσαμε τον αστρικό θα χάναμε 1º
ή 4min ανα ημέρα.
Παγκόσμιος χρόνος UT: Πρόκειται για τον πιο κοινό τύπο μέτρησης της γωνιακής ταχύτητας περιστροφής
της Γης σε μονάδες χρόνου. Ορίζεται ως η ωριαία γωνία μεταξύ του μεσημβρινού του Greenwich και ενός
μέσου ήλιου (πλασματική έννοια) ο οποίος βρίσκεται σε ομοιόμορφη κίνηση και τροχιά επί του ισημερινού. Ο
παγκόσμιος χρόνος UT είναι ηλιακός χρόνος.

Παγκόσμιος χρόνος UT0: Όταν ένας σταθμός παρατήρησης(αστεροσκοπείο) μετράει τον χρόνο UT
χρησιμοποιώντας αστρονομικές μετρήσεις, τότε ο χρόνος που προκύπτει ονομάζεται UT0. Εξαιτίας της
μετατόπισης του πόλου σε σχέση με τον στερεό φλοιό (κίνηση του πόλου), το πλάτος και το μήκος του
παρατηρητηρίου μεταβάλλεται.

Παγκόσμιος χρόνος UT1: Με παρατηρήσεις από άλλους σταθμούς είναι δυνατόν να διορθωθεί ο χρόνος
UT0 και να προκύψει ο UT1. Και ο UT1 είναι ένα μέτρο περιστροφής της Γης, παρά χρόνος και ίδιος για
οποιαδήποτε τοποθεσία. Ο UT1 δεν αποτελεί ομοιόμορφη κλίμακα μέτρησης του χρόνου. Καθορίζεται από
ανάλυση παρατηρήσεων απο την υπηρεσία IERS και δίδεται με την μορφή διορθώσεων ΔUT1 στον UT. Ο
UT1 αποτελεί τον χρόνο του ωρολογίου της Γης,

Παγκόσμιος χρόνος UT2: Αν ο χρόνος UT1 διορθωθεί για τις εποχιακές μεταβολές της γωνιακής ταχύτητας
τς Γης, προκύπτει ο χρόνος UT2. Ο UT2 δεν έχει κάποια φυσική σημασία.

Ημερολόγια: Είναι ένα σύστημα υπολογισμού του χρόνου με βάση τα περιοδικά αστρονομικά φαινόμενα της
περιστροφής της Γης γύρω από τον άξονα της, της περιστροφής της Γης γύρω από τον Ήλιο και την
περιστροφή της σελήνης γύρω από την Γη. Τα ημερολόγια όπως το Γρηγοριανό ημερολόγιο, το Ιουλιανό, το
Εβραϊκό,κτλ χωρίζονται σε μέρες μήνες και έτη. Η ελλάδα χρησιμοποιεί το Γρηγοριανό ημερολόγιο από το
1923. Για να απλοποιήσουν οι αστρολόγοι τις εργασίες τους χρησιμοποιούν τις Ιουλιανές ημερομηνίες.
Ιουλιανή ημερομηνία ορίζεται ως ο αριθμός των μέσων ηλιακών ημερών που έχουν περάσει από την 1
Ιανουαρίου 4713π.Χ. Στο Ιουλιανό ημερολόγιο οι μέρες αθροίζονται η μία μετά την άλλη χωρίς να
αναγράφονται μήνες ή χρονια.

Μήκος της μέρας(LOD): Η περιστροφή της Γης γύρω από τον άξονα της σχετίζεται άμεσα με τη χρονική
διάρκεια της μέρας όπως την ξέρουμε στην καθημερινή μας ζωή. Αν παρατηρηθεί πως μεταβάλλεται μέσα σε
24h σε σύγκριση με μία ευσταθή κλίμακα όπως η TAI, τότε προκύπτουν οι μεταβολές στο μέτρο της τιμής της
γωνιακής ταχύτητας.
Το μήκος της μέρας είναι η διαφορά της διάρκειας της μέρας(όπως ορίζεται από την γωνιακή ταχύτητα της Γης
και που προσδιορίζεται από τον UT1) και του 86.400sec. το μήκος της μέρας εκφράζεται πάντα στην απόλυτη
κλίμακα του ατομικού χρόνου TAI.
Άρα το LOD είναι η αύξηση της μιας μέρας του χρόνου UT1 πέρα από τα 86.400sec.
Μεταβολές στο μήκος της μέρας μπορούν να ταξινομηθούν σε τρείς κατηγορίες:
i. Μεγάλης διάρκειας μεταβολές
ii. Εποχικές μεταβολές
iii. Ακανόνιστες μεταβολές
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5
ΣΧΗΜΑ ΣΕΛ 124 ΣΗMΕΙΩΣΕΙΣ ΜΕΡΤΙΚΑ (ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΝΑ ΤΟ ΚΑΤΑΛΑΒΕΙΣ)
 Μέχρι στιγμής είναι ξεκάθαρο ότι η Γη δεν είναι καθόλου στερεό σώμα. Έτσι χρειαζόμαστε
τουλάχιστον δύο συστήματα αναφοράς για να περιγράψουμε τις κινήσεις και την επιφάνεια της. Και τα
δύο δεν πρέπει να περιστρέφονται στον χώρο.
 Το ένα σύστημα, [C:uvw], είναι ουράνιο με αρχή συντεταγμένων το βαρύκεντρο του ηλιακού μας
συστήματος, C, και ονομάζεται σύστημα του Κοπέρνικου. Τα ουράνια συστήματα χρησιμοποιούνται
για τον υπολογισμό των τροχιών των πλανητών και των διαπλανητικών διαστημοπλοίων. Η
διεύθυνση του πόλου καθορίζεται από την Διεθνή Ένωση Αστρονομίας αφού γίνουν οι αντίστοιχες
διορθώσεις για την κλόνιση και την μετάπτωση. Οι μονάδες αναφοράς του συστήματος αυτού είναι το
sec[second] και το m[metre] στο SI. Οι διευθύνσεις των αξόνων καθορίζονται σε σχέση με αστέρες
που ονομάζονται κβάζαρς.
 Το άλλο σύστημα , [O:xyz], έχει αρχή το κέντρο μάζας της Γης, είναι δηλαδή γεωκεντρικό σύστημα και
ονομάζεται σύστημα του Γαλιλαίου.
 Οι άξονες του γεωκεντρικού συστήματος είναι παράλληλοι με αυτούς του ουράνιου.
 Τέλος χρειαζόμαστε να ορίσουμε ένα τρίτο γεωκεντρικό-γεωδαιτικό σύστημα αναφοράς(παρακάτω θα
το ονομάζουμε γεωδαιτικό),[Τ:XYZ],που να περιστρέφεται και να περιφέρεται μαζί με την Γη. Το
σύστημα αυτό λαμβάνει υπόψιν τις κινήσεις των τεκτονικών πλακών και ονομάζεται στην γεωδαισία
ITRF.Το γεωδαιτικό σύστημα ITRF υλοποιείται από συντεταγμένες από 200 και πλέον σταθμούς
παρατήρησης οι οποίοι είναι κατανεμημένοι σε όλη την υδρόγειο. Οι συντεταγμένες των σταθμών
ITRF υπολογίζονται στην επιφάνεια της Γης με ακρίβεια μερικών cm. Ο ορισμός του αναφέρεται σε
συγκεκριμένη ημερομηνία αναφοράς. Το ITRF αποτελεί σήμερα το θεμελιώδες γεωδαιτικό σύστημα
αναφοράς.
 Οποιοδήποτε σύστημα αναφοράς θα μπορούσε να οριστεί από τις τρισδιάστατες συντεταγμένες ενός
πλήθους σταθερών. Οι σταθερές αυτές θα πρέπει να αναφέρονται στο κέντρο μάζας της Γης Ο,στον
άξονα περιστροφής της Γης καθώς και σε κάποια συγκεκριμένη χρονική στιγμή αναφοράς.
 Η ταχύτητα του φωτός είναι c: 299.792.458 m/sec. Είναι πάντα σταθερή και είναι η μέγιστη ταχύτητα
που μπορεί να επιτευχθεί στον κενό χώρο.
 Ο μετασχηματισμός από το γεωδαιτικό σύστημα στο ουράνιο περιγράφεται από τις παραμέτρους
προσανατολισμού της Γης. Πρόκειται για τρείς γωνίες στροφής ως συναρτήσεις του χρόνου και
ονομάζονται γωνίες Euler.
1) Δύο γωνιακές συντεταγμένες του στιγμιαίου άξονα περιστροφής της Γης ως προς το ουράνιο
σύστημα και οι οποίες περιγράφουν την μετάπτωση και την κλώνιση.
2) Δύο γωνιακές συντεταγμένες του στιγμιαίου άξονα περιστροφής της Γης ως προς το
γεωδαιτικό σύστημα, οι οποίες περιγράφουν την κίνηση του πόλου.
3) Μια αστρική γωνία που μετριέται γύρω από τον στιγμιαίο άξονα.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6
1. Ποιο είναι το ακριβές και πραγματικό σχήμα της Γης;
Η μαθηματική επιφάνεια που προσαρμόζεται καλύτερα στο σχήμα της Γης είναι το ελλειψοειδές εκ
περιστροφής του οποίου το μήκος του πολικού άξονα είναι κατά ελάχιστα μικρότερο από εκείνο του
ισημερινού άξονα.

2. Ποια μειονεκτήματα παρουσιάζουν τα υψομετρικά και οριζοντιογραφικά δίκτυα;

Επιγραμματικά μπορούν να εγκατασταθούν μόνο στο 28% του φλοιού (στερεού) και όχι στο 72% της
θάλασσας.
Πλεονεκτήματα Μειονεκτήματα
Οριζοντιογραφικά Καλή ακρίβεια οριζόντιων συντεταγμένων Κακή ακρίβεια υψομετρικών
Βρίκονται σε κορυφές
ψηλών βουνών
Υψομετρικά Καλή ακρίβεια υψομέτρου(τάξης cm) Κακή ακρίβεια οριζόντιων
Βρίσκονται κοντά σε οδούς συντεταγμένων(τάξης εκατοντάδων
άμεσης πρόσβασης μέτρων)

3. Ποια είναι η διαφορά σε μέτρα μεταξύ της επιφάνειας της θάλασσας και του γεωειδούς; Που
οφείλεται;
Η διαφορά αυτή ονομάζεται τοπογραφία της θαλάσσιας επιφάνειας και φθάνει μέχρι και 1rn. Η διαφορά αυτή
οφείλεται:
1)στους ανέμους,
2)στη μορφή των ακτογραμμών
3)στα ρεύματα
4)στις μεταβολές στη θερμοκρασία
5)στην αλατότητα.

4. Θα υπήρχε μετάπτωση αν η γη ήταν μια τέλεια σφαίρα; Γιατί; Γιατί όχι;

Αν η Γη ήταν τελείως σφαίρα δεν θα υπήρχε καμία μετάπτωση, διότι αν η Γη δεν ήταν πεπλατυμένη και δεν
υπήρχαν τα εξογκώματα του ισημερινού δεν θα υπήρχε η έλξη στα εξογκώματα που είναι και η αιτία της
μετάπτωσης.

5. Ορισμοί
 Ελλειψοειδές: είναι μια ομαλή επιφάνεια που ορίζεται μαθηματικά
 Απόκλιση της κατακορύφου: για ένα σημείο P της φυσικής γήινης επιφάνειας, αντιστοιχεί μια κάθετος n
στο Ε.Ε.Π.( ελλειψοειδές εκ περιστροφής) και μια κατακόρυφος k που είναι κάθετος στην αντίστοιχη
ισοδυναμική επιφάνεια του πεδίου βαρύτητας(γεωειδές). Η γωνία που σχηματίζεται μεταξύ της κατακορύφου k
(κάθετη στο γεωειδές) και της καθέτου n στο Ε.Ε.Π. ορίζεται ως απόκλιση της κατακορύφου και συμβολίζεται
με θ. Η γωνία θ είναι διανυσματικό μέγεθος και μπορεί να αναλυθεί σε μια συνιστώσα ξ κατά την διαύθυνση
του μεσημβρινού και σε μία συνιστώσα η, κάθετη προς την προηγούμενη διεύθυνση του μεσημβρινού (W-E).
 Γεωειδές: είναι μια επιφάνεια που ορίζεται με μετρήσεις φυσικών μεγεθών και απεικονίζει τις μεταβολές
του πεδίου βαρύτητας της Γης.
 Υψόμετρο του γεωειδούς Ν: η διαφορά μεταξύ του γεωειδούς και του ελλειψοειδούς κα μετράται από το
ελλειψοειδές μέχρι το γεωειδές. Υπάρχουν περιπτώσεις που μπορεί να είναι αρνητικό και κατά συνέπεια το
γεωειδές να βρίσκεται κάτω από το ελλειψοειδές. Ν≈h–H
 Ορθομετρικό υψόμετρο Η: το υψόμετρο ενός σημείου πάνω από το γεωειδές.
 Γεωμετρικό υψόμετρο h: το υψόμετρο ενός σημείου πάνω από το ελλειψοειδές.

6. Γιατί η Μ.Σ.Θ. επιλέγεται ως καλή προσέγγιση της επιφάνειας του γεωειδούς;

Η Μ.Σ.Θ( Μέση Στάθμη της Θάλασσας) επιλέγεται ως καλή προσέγγιση της επιφάνειας του γεωειδούς γιατί
1)ανήκει στις χωροσταθμικές επιφάνειες και έχει βρεθεί μετά από καταγραφές, με συνολική ακρίβεια ± 1m.
2) η θάλασσα καταλαμβάνει το 72% της επιφάνειας της Γης.

7. Με ποιές μεθολογίες και τεχνικές καθορίζεται το γεωειδές;

Οι μέθοδοι καθορισμού της Μ.Σ.Θ. συντελούν στον προσδιορισμό του γεωειδούς με ακρίβειες της τάξης
του ± 1m. Αυτές είναι:
1. Με καταγραφές της Στιγμιαίας Σ.Θ. σε ένα σύνολο σημείων που βρίσκεται στις ακτογραμμές. Με τους
παλλιροιογράφους καταγράφουμε τις μεταβολές της θαλάσσιας στάθμης σε αναφορά με κάποιο σταθερό
σημείο Α πάνω στην ακτή. Συμβατικά ορίζουμε ως σημείο αναφοράς, τον αριθμητικό μέσο των παλιρροιακών
καταγραφών, που συνήθως αναφέρονται σε μια μεγάλη χρονική περίοδο όπως 19 έτη.
2. Με ωκεανογραφικές μεθόδους. Η επιφάνεια αναφοράς για την ωκεανογραφική υψομετρία είναι μια
ισοβαρική επιφάνεια σε βάθος συνήθως 1000 μέχρι 4000 μέτρων.
3. Με δορυφορική αλτιμετρία (δορυφορική μέθοδος).

8. Γιατί το γεωειδές δεν μπορεί να είναι αναλυτική συνάρτηση;

Το γεωειδές είναι μια επιφάνεια που ορίζεται με μετρήσεις φυσικών μεγεθών και απεικονίζει τις μεταβολές του
πεδίου βαρύτητας. Δεν είναι ομαλή επιφάνεια που ορίζεται μαθηματικά όπως το ελλειψοειδές, συνεπώς δεν
είναι αναλυτική συνάρτηση.
 9. Η στιγμιαία εmφάνεια της θάλασσας είναι πάρα πολύ ασταθής σε σχέση με την ξηρά.
Μεταβάλλεται συνεχώς με το χρόνο υπό την επίδραση των κυμάτων, των ανέμων, των
παλιρροιών, των ωκεάνιων ρευμάτων και άλλων παραγόντων. Γιατί όμως η μέση στάθμη της
θάλασσας χρησιμοποιείται ως επιφάνεια αναφοράς για τα υψόμετρα;
Η μέση στάθμη της θάλασσας στη διάρκεια μηνών δε μεταβάλλεται πάνω από μερικά δεκατόμετρα και οι
ετήσιοι μέσοι όροι στη διάρκεια δεκαετιών δε μεταβάλλονται περισσότερο από 10cm.

10. Πότε η ακτίνα καμπυλότητας της μεσημβρινής τομής Μ ταυτίζεται με την ακτίνα καμπυλότητας
της κύριας καθέτου τομής Ν;Τι είναι ακτίνα καμπυλότητας του Gauss και πως καθορίζεται.
Η σχέση που συνδέει την ακτίνα καμπυλότητας της μεσημβρινής τομής Μ με την ακτίνα καμπυλότητας της

κύρια καθέτου τομής Ν είναι η ακόλουθη : . Επομένως, για να ταυτιστούν θα πρέπει

φ=90º=> cosφ=0. Δηλαδή, οι δύο ακτίνες ταυτίζονται στους πόλους. Η ακτίνα καμπυλότητας του Gauss
ορίζεται ως το όριο του αριθμητικού μέσου των ακτινών καμπυλότητας ενός απείρου αριθμού κάθετων τομών
που διέρχονται από ένα δεδομένο σημείο Q της επιφάνειας του ελλειψοειδούς.Η ακτίνα καμπυλότητας του
Gauss R για σημεία του ελλειψοειδούς εκ περιστροφής ισούται με τον γεωμετρικό μέσο όρο τωv ακτινών

καμπυλότητας της μεσημβρινής και της κύριας καθέτου τομής. R = M *N .

11. Αν για ένα σημείο Q πάνω στην επιφάνεια του ελλειψοειδούς εκ περιστροφής οι καρτεσιανές
συντεταγμένες δίνονται από τις σχέσεις:

xp   cos * cos  

 
rQ   y p   N   cos * sin   όπου Ν ακτίνα καμπυλότητας, e εκκεντρότητα, φ γεωδαιτικό πλάτος,
zp  (1  e 2 ) * sin  
 
λ γεωδαιτικό μήκος, να υπολογιστούν οι καρτεσιανές συντεταγμένες για ένα σημείο Ρ που βρίσκεται
h μέτρα πάνω από την επιφάνεια του ελλειψοειδούς αναφοράς.
Για το σημείο Ρ ισχύει: rp = rQ + h η όπου
rp : το διάνυσμα θέσης του σημείου Ρ
rQ : το διάνυσμα θέσης του σημείου Q
h : το γεωμετρικό υψόμετρο
η : το κάθετο διάνυσμα από το σημείο Ρ στο ελλειψοειδές
Οι συντεταγμένες του κάθcτου διανύσματος η δίνονται με τη μορφή διευθυνόντων
συνημιτόνων ως εξής:
 cos * cos  
n   cos * sin   Οι καρτεσιανές συντεταγμένες του σημείου P σε σχέση με τις ελλειψοειδείς
 sin  

 x p   ( N  h)  cos * cos  
   
συντεταγμένες (φ,λ,h) είναι οι παρακάτω: rP   y p   ( N  h)  cos * sin 
 
 z p  [(1  e 2 )  N  h] * sin  
 

12. Ποια η διαφορά σε m μεταξύ της τοπογραφίας της επιφάνειας της θάλασσας και του
γεωειδούς; Που οφείλεται;
Η διαφορά αυτή φτάνει μέχρι και το 1m. Οφείλεται στην κακή πρόβλεψη παλιρροιών και στις ωκεανογραφικές
και ατμοσφαιρικές επιδράσεις.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7
1. Ποια είναι η σημασία του καθορισμού του πεδίου βαρύτητας της Γης για την Γεωδαισία;
Το εξωτερικό πεδίο βαρύτητας της Γης αποτελεί το σύστημα αναφοράς για τις περισσότερες γεωδαιτικές
μετρήσεις. Το πεδίο αυτό πρέπει να είναι γνωστό ώστε να μπορούν να γίνουν οι κατάλληλες αναγωγές των εν
λόγω μετρήσεων σε συστήματα αναφοράς που ορίζονται γεωμετρικά. Η ανάλυση του εξωτερικού πεδίου
παρέχει πληροφορίες για τη δομή και σύσταση του εσωτερικού της Γης. Διαθέτοντας τις απαραίτητες
παραμέτρους για το πεδίο βαρύτητας η Γεωδαισία καθίσταται η απαραίτητη συμπληρωματική επιστήμη προς
τη Γεωφυσική. Εάν η κατανομή της βαρύτητας επάνω στην επιφάνεια της Γης είναι γνωστή τότε, σε
συνδυασμό με άλλες γεωδαιτικές μετρήσεις μπορεί να καθοριστεί το σχήμα, μέγεθος της Γης καθώς και οι
επιφάνειες αναφοράς. Για παράδειγμα η επιφάνεια αναφοράς για τα υψόμετρα, που είναι το γεωειδές, δεν
είναι τίποτα άλλο παρά μία ισοδυναμική επιφάνεια του πεδίου βαρύτητας της Γης.

2. Αποδείξατε ότι οι δυναμικές γραμμές είναι κάθετες στις χωροσταθμικές γραμμές του πεδίου
βαρύτητας.
Ισχύει ότι: dw  g  d r  cos(g , d r ) , όπου dr=Στοιχειώδης μετατόπιση

w= Δυναμική βαρύτητας
g= κλίση του δυναμικού βαρύτητας
dw= ολικό διαφορικό
Αν κινηθούμε στην ίδια χωροσταθμική επιφάνεια τότε dw  0 . Άρα g  d r  cos(g , d r )  0  cos(g , dr)  0 .

Οπότε πρέπει το θ=(g,dr) να είναι 90º ή 270º. Άρα το g είναι κάθετο στην χωροσταθμική επιφάνεια. Σύμφωνα
με τον ορισμό των δυναμικών γραμμών, το g είναι εφαπτόμενο σε κάθε σημείο τους, συνεπάγεται ότι οι
δυναμικές γραμμές είναι κάθετες στις χωροσταθμικές επιφάνειες.
 3. Είναι οι χωροσταθμικές επιφάνειες παράλληλες;
Το dW   g  dH

όπου dH = η απόσταση δύο ισοδυναμικών επιφανειών

g = επιτάχυνση της βαρύτητας
dW = το δυναμικό βαρύτητας
επειδή το g μεταβάλλεται σύμφωνα με την παραπάνω σχέση, έπεται ότι για σταθερή μεταβολή dW το dH
πρέπει να μεταβάλλεται άρα οι χωροσταθμικές επιφάνειες δεν είναι παράλληλες. Όσο πιο κοντά βρίσκονται
τόσο πιο ισχυρό είναι το πεδίο βαρύτητας. Συγκλίνουν στους Πόλους λόγω ισχυρότερης βαρύτητας.

4. Να υπολογισθεί η τιμή του ελκτικού δυναμικού(V), καθώς και η τιμή της έντασης f για ένα
σημείο που βρίσκεται πάνω στην επιφάνεια της Γης. Δίδονται R=6371000m και GM =
12 3
398.6*10 (m /sec2).

G * M 398,6  1012 m2
V   6,26  107
R 6371000 sec2

 V  V 2 V 2 G * M
2

f    ( ) ( )   9,81m / sec2
 x  y z R2

5. Γιατί χρησιμοποιείται το δυναμικό W για την περιγραφή του πεδίου βαρύτητας της Γης αντί
για την ένταση g της βαρύτητας;
Στο δυναμικό W αντιστοιχεί ένας μόνο πραγματικός αριθμός σε κάθε σημείο του χώρου. Αν
χρησιμοποιούσαμε την ένταση g της βαρύτητας θα έπρεπε να γνωρίζουμε τη διεύθυνση, φορά και μέτρο του
διανύσματος της βαρύτητας g για κάθε σημείο του χώρου.

6. Είναι το διάνυσμα της βαρύτητας g σταθερό πάνω στην ίδια χωροσταθμική επιφάνεια και
γιατί;
Αν η επιτάχυνση της βαρύτητας g εκφραστεί ως ο λόγος της διαφοράς δυναμικού ως προς την
απόσταση μεταξύ δύο ισοδυναμικών επιφανειών
dW
g προκύπτει ότι το μέτρο της βαρύτητας δεν είναι σταθερό από σημείο σε σημείο και
dH
πάνω στην ίδια ισοδυναμική επιφάνεια.

7. Αποδείξτε ότι η συνάρτηση του ελκτικού δυναμικού V είναι αρμονική συνάρτηση.

Για να είναι αρμονική συνάρτηση θα πρέπει να είναι συνεχής συνάρτηση, όπως άλλωστε και οι
πρώτες και δεύτεροι παράγωγοι της. Τέλος, θα πρέπει να ικανοποιεί την διαφορική εξίσωση του
Laplace. Το δυναμικό για ελκούμενο σημείο Α(X,Y,Z) εξωτερικά της μάζας που προκαλεί την έλξη
δίνεται από την σχέση:
 VX= = * = =-

Vy= = ∙ =-

Vz=

Η δεύτερη παράγωγος ως προς x της συνάρτησης του δυναμικού V είναι:

Vxx=

Και η πρώτη παράγωγος Vx και η δεύτερη παράγωγος Vxx του δυναμικού είναι συνεχείς συναρτήσεις, οι
οποίες μηδενίζονται όταν η απόσταση 1 τείνει στο άπειρο, δηλαδή lim Vx=0 και lim Vxx=0. Αν στη συνέχεια
αθροίσουμε τα δεύτερα διαφορικά της συνάρτησης του δυναμικού έχουμε:

Vxx+Vyy+Vzz=
Επομένως, η συνάρτηση του δυναμικού ικανοποιεί τη διαφορική εξίσωση Laplace άρα είναι αρμονική
συνάρτηση.

8. Δείξατε ότι το φυγόκεντρο δυνανικό Φ δεν είναι αρμονική συνάρτηση.

Η φυγόκεντρος επιτάχυνση δίνεται από την σχέση fe=ω²p όπου p η κάθετη απόσταση του σημείου
από τον άξονα περιστροφής της Γης, το διάνυσμα και το μέτρο του οποίου είναι:

p= και p= =
Η κλίση της βαθμωτής συνάρτησης Φ που ορίζεται ως το φυγόκεντρο δυναμικό, είναι τέτοια ώστε!
Fc=gradΦ. Επομένως, το φυγόκεντρο δυναμικό Φ ορίζεται ως:

Φ=Φ(p)=
Μετά την διπλή διαφόριση του φυγόκεντρου δυναμικού στην παραπάνω σχέση προκύπτει ότι:
 Δηλαδή, η συνάρτηση του φυγόκεντρου δυναμικού δεν είναι αρμονική συνάρτηση επειδή δεν
ικανοποιεί την εξίσωση του Laplace.

9. Υποθέτοντας ότι η πυκνότητα ρ είναι μια συνάρτηση μόνο της ακτίνας από το κέντρο της Γης,
κατασκευάστε ένα διάγραμμα για την βαρύτητα, από το κέντρο της Γης μέχρι το σημείο στο
οποίο μηδενίζεται.
4 1 M
Το διάγραμμα σχεδιάζεται βάσει της εξίσωσης: g  G    R 3  r    2 με g  G  2
3 a a
με α = απόσταση από το κέντρο της Γης. M  V  p  4    R 3  p
  
3

Στο κέντρο της Γης είναι μηδέν γιατί αλληλοεξουδετερώνονται οι δυνάμεις έλξης.
Αν α ≤ R  τότε το διάγραμμα αντιστοιχεί σε ευθεία.
Αν α ≥ R  τότε το διάγραμμα αντιστοιχεί σε παραβολή.

10. Να υπολογισθεί η τιμή της κανονικής βαρύτητας

0
για μια περιοχή των Χανίων με φ = 35 30΄06΄΄.
Να υπολογισθεί η τιμή του γ για ένα σημείο στον Ομαλό, με υψόμετρο 1484m.
Ο τύπος της βαρύτητας είναι:   478,0327  (1  0,052740414 sin 2   0,000023271 sin 4   0,00001262 sin 6  ) gal.
0
Κάνοντας τις πράξεις για φ = 35 30΄06΄΄= 25,50166 = 0,16462047 rad, έχω γ = 471,0344 gal για τα Χανιά.

Όμως, d    1  1   2   2  d  dh  [  1  1   2   2   '  [  1  1   2 2 ]  h .

dh M N
  M N M N
 '  0,82075.
Για τον Ομαλό στα 1484m είναι:  ό     ' 174,8552.

11. Τι είναι το κανονικό πεδίο βαρύτητας και πού οφείλονται οι μεταβολές της πραγματικής
βαρύτητας g;
Το πεδίο βαρύτητας για τον εξωτερικό χώρο του ελλειψοειδούς αναφοράς ονομάζεται κανονικό πεδίο
βαρύτητας.
Οι μεταβολές της πραγματικής βαρύτητας g έχουν τρεις αιτίες:
1. τα διαφορετικά υψόμετρα των σημείων μέτρησης
2. την επιπλάτυνση της Γης
3. την ακανόνιστη κατανομή των μαζών εντός της Γης

12. Τι είναι το mgal;

Το mgal=0,001m/s² και είναι μονάδες βαρύτητας.

13. Μεταβολές πεδίου βαρύτητος Γης.

1. Μεταβολές λόγω υψομέτρου: η διόρθωση στη βαρύτητα για την επίδραση των υψομέτρων καλείται
αναγωγή ελεύθερου αέρα.
2. Μεταβολή λόγω επιπλάτυνσης της Γης: οι παρατηρούμενες μεταβολές της πραγματικής βαρύτητας g
μεταξύ σημείων στον Ισημερινό και στους Πόλους αποδίδουν την επιπλάτυνση της Γης. Σύγκριση των
παρατηρούμενων τιμών του g με τις τιμές της κανονικής βαρύτητας δεν περιέχουν μεταβολές λόγω
επιπλάτυνσης.
3. Μεταβολές λόγω Ακανόνιστης Κατανομής των Μαζών: Ευρείας κλίμακας ανωμαλίες απεικονίζουν
ανωμαλίες της πυκνότητας της Γης σε μεγάλα βάθη, ενώ μικρής κλίμακας ανωμαλίες αποδίδουν την
αλλαγή του σχήματος της γήϊνης επιφάνειας και ακανόνιστες κατανομές της πυκνότητας κοντά στην
επιφάνεια.

14. Γιατί αναπτύσσουμε το ελκτικό δυναμικό V σε σφαιρικές αρμονικές;

Με τον τρόπο αυτό έχουμε τη δυνατότητα να υπολογίσουμε την τιμή στο ελκτικό δυναμικό V σε οποιοδήποτε
σημείο του εξωτερικού πεδίου βαρύτητας της Γης όταν η συνάρτηση της πυκνότητας, p=p(rb), του σώματος
της Γης είναι άγνωστη.

p(rB )
V = Vr = G    dv .

l

15. Ποιες είναι οι συνιστώσες του πεδίου βαρύτητας που επιδρούν σε ένα δορυφόρο; Eίναι το
διάνυσμα της βαρύτητας g σταθερό επάνω στην ίδια χωροσταθμική επιφάνεια;
Οι συνιστώσες που επιδρούν είναι:
1) η επιτάχυνση της βαρύτητας,
 2) η φυγόκεντρος επιτάχυνση,
3) η μετάπτωση,
4) η κλόνηση,
5) τα γεωδαιτικά μήκη και πλάτη,
6) το γεωμετρικό και ορθομετρικό υψόμετρο.
Αν η επιτάχυνση της βαρύτητας g εκφραστεί ως η διαφορά δυναμικού dW δύο γειτονικών ισοδυναμικών
dW
επιφανειών προς την μεταξύ τους απόσταση dH ως: g = gradW   τότε αμέσως προκύπτει ότι το
dH
μέτρο της βαρύτητας δεν είναι σταθερό επάνω σε ισοδυναμική επιφάνεια.

16. Αναγωγές της βαρύτητας: Για να είναι συγκρίσιμες οι μετρήσεις βαρύτητας g με αυτές της
βαρύτητας αναφοράς γ θα πρέπει η μετρούμενη g να αναχθεί στην επιφάνεια της θαλάσσης. Οι
αναγωγές αυτές εξυπηρετούν τρείς σκοπούς: (α) τον καθορισμό του γεωειδούς, (β) τον προσδιορισμό
της βαρύτητας σε κάποιο άλλο σημείο εκτός της θέσης μέτρησης, (γ) την μελέτη και τον προσδιορισμό
των ιδιοτήτων του στερεού φλοιού της Γης. Η διαφορά της ανηγμένης πραγματικής βαρύτητας, g0,
στην επιφάνεια της θαλάσσης και της κανονικής βαρύτητας,γ0, ονομάζεται ανωμαλία βαρύτητας Δg.
Δg=g0-γ0

Για να επιτευχθούν οι αναγωγές είναι απαραίτητο να είναι γνωστή η μεταβολή της βαρύτητας. Αυτό
επιτυγχάνεται με την βοήθεια των βαρυτήμετρων. Η ακρίβεια των οργάνων αυτών είναι της τάξης απο 1 μGal
μέχρι και 0,0001 μGal. Ο διεθνής οργανισμός βαρυτημετρίας τηρεί τράπεζα πληροφοριών με μετρήσεις από
όλο τον κόσμο. Τα δεδομένα αυτά δείχνουν ότι υπάρχει διαχρονική μεταβολή του g όχι μόνο σε παγκόσμια
αλλά και σε τοπική κλίμακα.
Οι μεταβολές της πραγματικής βαρύτητας g οφείλονται σε τρείς αιτίες:
(α) τα διαφορετικά υψόμετρα των σημείων μέτρησης
(β) στην επιπλάτυνση της Γης
(γ) την άνιση εγκάρσια κατανομή των μαζών εντός της Γης.

17. Αναγωγή του ελεύθερου αέρα: Η διόρθωση αυτή για την επίδραση των υψομέτρων στην τιμή της
βαρύτητας ονομάζεται αναγωγή του ελεύθερου αέρα. Κατά την αναγωγή θεωρούμε την μάζα μεταξύ
του σημείου μέτρησης και της επιφάνειας της θαλάσσης αμελητέα, εξού και το όνομα αναγωγή του
ελεύθερου αέρα. Η επίδραση της επιπλάτυνσης επίσης θεωρείται αμελητέα. Στόχος είναι να
αντισταθμιστεί η αύξηση ή η μείωση της βαρύτικης έλξης εξαιτίας της απόστασης από το κέντρο της
Γης. Επομένως θέλει προσοχή η εφαρμογή του τύπου καθώς αν πρόκειται για ένα υποβρύχιο που
είναι κάτω από την στάθμη της θάλασσας τότε το πρόσημο αλλάζει. Κανονικά οι παρατηρήσεις της
βαρύτητας θα έπρεπε να ανάγονται στο ελλειψοειδές, όμως δεν υπάρχει καμία διόρθωση γιατί η
απόσταση του γεωειδούς από το ελλειψοειδές θεωρείται αμελητέα.
 dgFA= =0.308h[mGal/m]
18. Αναγωγή κατα Bouger: Η αναγωγή ελεύθερου αέρα όπως είδαμε παραπάνω προϋποθέτει ότι δεν
παρεμβάλλεται μάζα μεταξύ του σημείου παρατήρησης και στην επιφάνεια της θαλάσσης. Η αναγωγή
Bouger θεωρεί ότι το τοπογραφικό ανάγλυφο στην θέση της μέτρησης υπάρχει αλλά είναι τελείως
επίπεδο και με σταθερή πυκνότητα. Η μάζα αυτή προκαλεί έλξη στο σημείο μέτρησης. Τα παραπάνω
δείχνονται με την σχέση:
dgB=2∙π∙G∙ρ∙h[mGal/m]
οι επιδράσεις της επιπλέον έλξης από την μάζα θα πρέπει να απαληφθούν, επομένως η διόρθωση
Bouger θα πρέπει να αφαιρεθεί από την τιμή παρατήρησης g.
ΔgB= g - dgFA – dgB – γ0
Παρατηρείστε ότι η αναγωγή Bouger εφαρμόζεται μέτα την αναγωγή ελεύθερου αέρα.
Αν κριθεί ότι η ομοιόμορφη πλάκα του Bouger δεν είναι ικανοποιητική εφαρμόζεται η αναγωγή του
τοπογραφικού αναγλύφου. Προϋπόθεση για κάτι τέτοιο αποτελεί η ύπαρξη δεδομένων του
τοπογραφικού αναγλύφου. Ουσιαστικά η διόρθωση αυτή έχει να κάνει με τις αποκλίσεις του
τοπογραφικού αναγλύφου από την ομοιόμορφη πλάκα του Bouger. Η συνολική διόρθωση λόγω
τοπογραφίας υπολογίζεται ως το άθροισμα των επι μέρους επιδράσεων της μορφής
dgT = dgT1 + dgT2 + dgT3 + …
Λαμβάνοντας υπόψιν την διόρθωση τοπογραφίας, η τελική βελτιωμένη διόρθωση Bouger είναι:

gB = g – δgB + δgT + δgF

Και η ανωμαλία Bouger:

ΔgB = gB –γ0 , όπου γ0 η κανονική βαρύτητα στην επιφάνεια του ελλειψοειδούς.

19. Μεταβολές λόγω ισοστασίας: Διαπιστώθηκε ότι η ανωμαλία Bouger όταν εφαρμοζόταν σε
οροσειρές παρουσίαζε μεγάλες αποκλίσεις. Παρόλο που οι αναγωγές του ελεύθερου αέρα και για την
μάζα έγιναν, υπήρχαν ‘’κενά’’ μάζας τα οποία δεν είχαν ληφθεί υπόψιν. Από την παρατήρηση αυτή ο
Airy και ο Pratt συνέλλαβαν την έννοια της ισοστασίας. Ισοστασία σημαίνει ότι ο φλοιός μαζί με τις
ηπειρωτικές μάζες βρίσκονται σε ‘’υδροστατική’’ ισσοροπία (ισοστατική ισσοροπία εδώ) και
΄΄επιπλέουν’’ πάνω στον μανδύα της Γης. Στην υπόθεση ισοστασίας κατά Airy θεωρούμε ότι η
λιθόσφαιρα ισσοροπεί πάνω σε πυκνό στρώμα μανδύα, όπως ακριβώς το παγόβουνο στην θάλασσα.
Οι πιέσεις από τις ηπειρωτικές μάζες βρίσκονται σε κατάσταση υδροστατικής ισσόροπιας σε ένα
βάθος, που ονομάζεται βάθος αντιστάθμισης των τοπογραφικών μαζών. Το βάθος αυτό λογίζεται από
την επιφάνεια της θάλασσας.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8

1. Ποια είναι η διαφορά μεταξύ ενός τοπικού datum και ενός παγκοσμίου γεωκεντρικού
datum;
Ποιες είναι οι παράμετροι που καθορίζουν ένα τοπικό datum;
Ένα ελλειψοειδές που προσεγγίζει το γεωειδές σε μία περιορισμένη περιοχή της Γης έχοντας μία
συγκεκριμένη θέση και σχέση με ένα κεντρικό σημείο της περιοχής, αποτελεί ένα τοπικό γεωδαιτικό datum.
Ένα ελλειψοειδές που προσεγγίζει την επιφάνεια του γεωειδούς σε όλη την έκταση της υδρογείου και έχοντας
το κέντρο του στο κέντρο μάζας της Γης αποτελεί ένα παγκόσμιο γεωκεντρικό γεωδαιτικό datum.
Για να οριστεί ένα τοπικό γεωδαιτικό datum απαιτούνται οκτώ παράμετροι:
1) Δύο παράμετροι που καθορίζουν τις διαστάσεις του ελλειψοειδούς εκ περιστροφής όπως ο μεγάλος ημι-
άξονας a και η επιπλάτυνσή του f.
2)Τρεις παράμετροι για να οριστεί η μετατόπιση της αρχής των αξόνων του τοπικού γεωδαιτικού συστήματος
σε σχέση με ένα διεθνές γεωδαιτικό σύστημα συντεταγμένων .
3)Τρεις παράμετροι γωνιών στροφής για να καθοριστεί ο προσανατολισμός του ενός γεωδαιτικού συστήματος
σε σχέση με κάποιο άλλο.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9
1. Πως καθορίζεται μια ιδανική προβολή για χαρτογραφικές απεικονίσεις. Ποια προβολή και
γιατί θα επιλέγατε για να απεικονίσετε όλη τη Kρήτη;
Ιδανική προβολή είναι αυτή χωρίς παραμορφώσεις. Τα χαρακτηριστικά της είναι τα ακόλουθα:
 Όλες οι αποστάσεις και τα εμβαδά του χάρτη να έχουν τα σωστά σχετικά μεγέθη
 Η μορφή των σχημάτων να μην παραμορφωθεί στον χάρτη.
 Όλα τα αζιμούθια και οι γωνίες να αποδίδονται σωστά στο χάρτη.
 Όλοι οι μέγιστοι κύκλοι να απεικονίζονται ως ευθείες γραμμές.
 Τα γεωδαιτικά μήκη και πλάτη να απεικονίζονται σωστά.

2. Τι είναι χαρτογραφική απεικόνιση;

Χαρτογραφική απεικόνιση είναι η μεθοδική αντιστοίχηση σημείων του τοπογραφικού αναγλύφου
στα αντίστοιχα σημεία ενός επίπεδου χαρτιού, του χάρτη.

3. Τι είναι αναπτυκτή επιφάνεια;

Αναπτυκτή επιφάνεια είναι εκείνη η επιφάνεια η οποία μπορεί να μετατραπεί σε επίπεδη χωρίς να
γεωμετρικές παραμορφώσεις. Παραδείγματα αναπτυκτών επιφανειών αποτελούν ο κύλινδρος και
ο κώνος. Αυτές οι δύο επιφάνειες χρησιμοποιούνται σαν ενδιάμεσες μεταξύ της σφαίρας η του
ελλειψοειδούς στο επίπεδο. Όμως ακόμα και η μετατροπή της σφαίρας σε μια αναπτυκτή
επιφάνεια προκαλεί κάποιες παραμορφώσεις. Άρα η παραμόρφωση είναι αναπόφευκτη.

4. Τι είναι η σύμμορφη επεικόνιση;

Η σύμμορφη ή ισόμορφη απεικόνιση είναι εκείνη η χαρτογραφική απεικόνιση που διατηρεί την
μορφή του σχήματος αναλλοίωτη. Η σύμμορφη προβολή διατηρεί επίσης τις γωνίες αμετάβλητες
και για αυτό ονομάζεται και ισογώνιος. Εδώ, μικρές εκτάσεις εμφανίζονται με το σωστό σχήμα που
έχουν στην επιφάνεια της Γης. Καθώς όμως ο συντελεστής παραμόρφωσης της απεικόνισης
 μεταβάλλεται από σημείο σε σημείο, τα σχήματα μεγάλων εκτάσεων αρχίζουν να αλλάζουν. Ο
τοπικός συντελεστής παραμόρφωσης γύρω από οποιοδήποτε σημείο είναι σταθερός. Τα εμβαδά
σε αυτήν την απεικόνιση μεταβάλλονται ανάλογα με το είδος της σύμμορφης απεικόνισης.

5. Τι είναι η ισεμβαδική απεικόνιση;

Η ισεμβαδική ή ισοδύναμη απεικόνιση είναι εκείνη η χαρτογράφικη απεικόνιση για την οποία ένα
οποιοδήποτε τμήμα της επιφάνειας της Γης επεικονίζεται σε τμήμα ίσου εμβαδού στον χάρτη. Άρα
στην ισεμβαδική απεικόνιση τα εμβαδά διατηρούνται παρόλο που τα σχήματα διαφόρων εκτάσεων
και οι γωνίες παραμορφώνονται.

6. Τι είναι η αζιμουθιακή απεικόνιση;

Αζιμουθιακή απεικόνιση είναι εκείνη η χαρτογραφική απεικόνιση στην οποία απεικονίζονται σωστά
τα αζιμούθια για οποιοδήποτε σημείο ως προς ένα κεντρικό σημείο στον χάρτη. Οι απεικονίσεις
αυτές είναι συνήθως γεωμετρικές προβολές σε εφαπτόμενο επίπεδο στην επιφάνειας της Γης. Μια
αζιμουθιακή απεικόνιση μπορεί να είναι ταυτόχρονα και ισεμβαδική ή ισαπέχουσα.

7. Τι είναι η ισαπέχουσα επεικόνιση;

Ισαπέχουσα απεικόνιση είναι εκείνη που αποτυπώνει σωστά τις γεωδαιτικές αποστάσεις της
γήινης επιφάνειας. Κανένας χάρτης δεν διατηρεί την ίδια παραμόρφωση καθ΄ όλη την έκταση του.
Ουσιαστικά η γεωμετρική παραμόρφωση εξαρτάται από το εύρος της περιοχής που καλύπτει ο
χάρτης και το είδος της απεικόνισης.

8. Ποια στοιχεία θα πρέπει να υιοθετήσει κανείς προτού επιλέξει συγκεκριμένη χαρτογραφική

απεικόνιση;
Κρίνεται αναγκαίο να επιλεγούν εκ των προτέρων, τα ακόλουθα στοιχεία:
1. Να αποφασιστεί η φύση του επιπέδου της απεικόνισης.
2. Να επιλεγεί η αρχή των αξόνων.
3. Να καθοριστεί ο προσανατολισμός του ελλειψοειδούς σε σχέση με το χαρτογραφικό επίπεδο.
4. Να επιλεγούν οι μονάδες μέτρησης.

9. Ποιες είναι οι προβολές σε εφαπτομενικό επίπεδο και τι ξέρετε για την κάθε μια.
Οι αζιμουθιακές προβολές είναι οι εξής:
Α) Η γνωμονική προβολή, όταν το προοπτικό σημείο είναι το κέντρο της γήινης σφαίρας
Β) Η στερεογραφική προβολή, όταν το αντιδιαμετρικό σημείο του σημείου επαφής του εφαπτομενικού
επιπέδου με την σφαίρα αποτελεί και το προοπτικό σημείο.
Γ) Η ορθογραφική προβολή, όταν το προοπτικό σημείο βρίσκεται στο άπειρο. Τα σημεία της Γης τότε
προβάλλονται καθέτως στο εφαπτόμενο επίπεδο.
Α) Γνωμονική προβολή: (Παρατήρησε το σχήμα σελ. 308 σημειώσεις Μερτίκα). Αποτελεί μία από τις
παλαιότερες προβολές. Σε αυτήν την προβολή το προοπτικό σημείο είναι το κέντρο της γήινης σφαίρας. Η
σφαίρα εφάπτεται σε ένα σημείο Ο. Οι ακτίνες που διέρχονται απο τα σημεία Q και Q1 και προβάλονται στον
χάρτη σαν q και q1 αποτελούν την γνωμονικη προβολή των αρχικών σημείων Q και Q1. Υπάρχουν τρείς
περιπτώσεις γνωμονικής προβολής, ανάλογα με την θέση του επιπέδου απεικόνισης. Η πολική προβολή είναι
αυτή όπου το επίπεδο εφάπτεται στον Βόρειο Πόλο. Η ισημερινή είναι αυτή όπου το επίπεδο εφάπτεται σε
οποιοδήποτε σημείο του ισημερινού. Τέλος πλάγια είναι αυτή όπου το επίπεδο εφάπτεται σε οποιοδήποτε
άλλο σημείο της Γης. Η γνωμονική προβολή παρουσιάζει τις ακόλουθες ιδιότητες:
 Οι μέγιστοι κύκλοι της σφαίρας εμφανίζονται ως ευθείες γραμμέ. Επομένως, οι μεσημβρινοί
της Γης απεικονίζονται σαν ευθείες γραμμές.
 Τα σχήματα και οι διαστάσεις υπόκεινται σε σημαντικές γεωμετρικές παραμορφώσεις,
ιδιαίτερα όσο απομακρυνόμαστε από το σημείο επαφής Ο.
 Τα αζιμούθια των γραμμών, που ξεκινούν από το σημείο επαφής Ο προς άλλα σημεία της
σφαίρας απεικονίζονται σωστά. Τέτοιες γραμμές, στην ουσία, αποτελούν τμήματα μέγιστων
κύκλων. Επομένως η προβολή αυτή είναι αζιμουθιακή.
 Επειδή το προοπτιικό σημείο είναι το κέντρο της γήινης σφαίρας δεν είναι δυνατόν να
απεικονιστεί όλοκληρο το ημισφαίριο της Γης.
Η προβολή αυτή χρησιμοποιείται κυρίως στην ναυσιπλοϊα.

Β) Στερεογραφική προβολή: (Παρατήρησε το σχήμα σελ. 311 σημειώσεις Μερτίκα). Η στερεογραφική

προβολή είναι γεωμετρική προβολή της Γης σε εφαπτομενικό επίπεδο, και με προοπτικό σημείο Κ το
αντιδιαμετρικό του σημείου επαφής Ο. Κύρια εφαρμογή της προβολής αυτής είναι η απεικόνιση πολικών
περιοχών.οι ακτίνες από το σημείο Κ οι οποίες περνάνε από τα αρχικά σημεία Q και Q1 και τα οποία τέμνουν
το εφαπτομενικό επίπεδο στα σημεία q και q1 αποτελούν τα σημεία της στερεογραφικής προβολής. Η
στερεογραφική προβολή είναι αζιμουθιακή και σύμμορφη εφόσον m1=m2. Δεν είναι όμως ισεμβαδική αφού
m1m2≠1. Γενικώς διαθέτει τις ακόλουθες ιδιότητες:
 Είναι η χαρτογραφική προβολή στην οποία οι παράλληλοι κύκλοι της επιφανείας απεικονίζονται ως
κύκλοι στον χάρτη όταν η προβολή είναι πολική.
 Όπως στην γνωμονική προβολή, έτσι και στην στερεογραφική τα αζιμούθια γραμμών, που διέρχονται
από το σημείο επαφής Ο, αποδίδονται σωστά στον χάρτη, επειδή τέτοιες γραμμές αποτελούν
τμήματα μέγιστων κύκλων.
 Ο συντελεστής παραμόρφωσης στα μήκη της στερεογραφικής προβολής είναι μεγαλύτερος από την
μονάδα, όταν απομακρυνόμαστε από το σημείο επαφής Ο. Επομένως, τα εμβαδά και τα σχήματα
διαστρεβλώνονται στον χάρτη.
Η στερεογραφική προβολή αποτελεί μια εξαιρετική προβολή για χάρτες που απεικονίζουν ένα ημισφαίριο της
Γης.

Γ) Ορθογραφική προβολή: Η ορθογραφική προβολή είναι και αυτή μια γεωμετρική προβολή σε εφαπτόμενο
επίπεδο της σφαιρικής Γης, και με προβολικές γραμμές παράλληλες μεταξύ τους και κάθετες στο προβολικό
επίπεδο. Η προβολή αυτή δεν είναι ισεμβαδική και ούτε σύμμορφη. Αν το σημείο επαφής είναι ένας από τους
πόλους της Γης, τότε κάθε παράλληλος θα απεικονίζεται με την σωστή κλίμακα και ως κύκλος στην
συγκεκριμένη προβολή. Οι αποστάσεις όμως μεταξύ των κύκλων θα ελλατώνονται όσο απομακρυνόμαστε
από το σημείο επαφής. Σε αντίθεση με την γνωμονική και την στερεογραφική προβολή, στην ορθογραφική ο
συντελεστής παραμόρφωσης του μήκους μειώνεται καθώς απομακρυνόμαστε από το σημείο επαφής Ο. Η
προβολή αυτή είναι επίσης αζιμουθιακή. Χρησιμοποιείται και για την χαρτογραφική απόδοση της σελήνης
καθώς και άλλων πλανητών.

10. Ποιες είναι οι κωνικές απεικονίσεις και τι γνωρίζετε για την κάθε μία.
Οι κωνικές απεικονίσεις είναι οι εξής:
Α) Απλή κωνική απεικόνιση
Β) Κωνική απεικόνιση Lambert με έναν παράλληλο
Γ) Κωνική απεικόνιση Lambert με δύο παραλλήλους

Α) Απλή κωνική απεικόνιση: (Βλέπε σχήματα 9,24 και 9,26 σελ 316-317 σημειώσεων Μερτίκα). Στην
περίπτωση της κωνικής προβολής ο κώνος εφαρμόζεται πάνω από την σφαίρα, περιβάλλοντας την και
αγγίζοντας σε κάποιον παράλληλο κύκλο. Ο παράλληλος αυτός ονομάζεται βασικός παράλληλος. Η κορυφή
του κώνου βρίσκεται σε κάποιο σημείο του άξονα περιστροφής της Γης. Αν αυξηθεί το ύψος του κώνου ο
αντίστοιχος βασικός παράλληλος προσεγγίζει τον ισημερινό. Όταν ο βασικός παράλληλος ταυτιστεί με τον
ισημερινό οι πλευρές του κώνου γίνονται παράλληλες. Ο κώνος τότε, μετασχηματίζεται σε κύλινδρο
εφαπτόμενο του ισημερινού. Στην αντίθετη περίπτωση που το ύψος του κώνου μειώνεται ο βασικός
παράλληλος μετακινείται προς τον πόλο. Στην οριακή περίπτωση, ο κώνος μετασχηματίζεται σε εφαπτόμενο
επίπεδο στον πόλο της γήινης σφαίρας. Όταν υπάρχει ένα βασικός παράλληλοςη απεικόνιση αυτού θα έχει
τον σωστό συντελεστή παραμόρφωσης (m=1). Ο συντελεστής αυξάνεται όσο απομακρυνόμαστε από τον
βασικό παράλληλο. Όταν υπάρχουν δύο βασικοί παράλληλοι στο ενδοιάμεσο τους το m<1 ενώ στο εξωτερικό
τους m>1.

11. Ποιες είναι οι κυλινδρικές απεικονίσεις και τι γνωρίζετε για την κάθε μία.
Οι κυλινδρικές απεικονίσεις είναι οι εξής:
Α) Η μερκατορική απεικόνιση.
Β) η εγκάρσια μερκατορική απεικόνιση.
Γ) Παγκόσμια εγκάρσια μερκατορική απεικόνιση UTM.
Δ) Εγκάρσια μερκατορική σε ζώνες των 3º.
Ε) ΕΓΣΑ 87

Α) Μερκατορική απεικόνιση: Στον μερκατορικό χάρτη η γραμμή που συνδέει οποιαδήποτε ΄΄γειτονικά΄΄ σημεια
παριστά το πραγματικό γεωγραφικό αζιμούθιο. Το αληθές αυτό γεωμετρικό αζιμούθιο μαζί με τις διορθώσεις
για την μαγνητική απόκλιση, έδινε το μαγνητικό αζιμούθιο. Αποτελεί κυλινδρική προβολή, όπου ο κύλινδρος
εφάπτεται στον ισημερινό της Γης. Ο συντελεστής μηκών m είναι ίσος με την μονάδα μόνο πάνω στον
επίπεδο του ισημερινού. Οι μεσημβρινοί απεικονίζονται ως ευθείες κάθετες στον ισημερινό και ισαπέχουσες.
Οι παράλληλοι κύκλοι της Γης εμφανίζονται ως οριζόντιες γραμμές σε άνισες αποστάσεις μεταξύ τους, η
απόσταση μεταξύ των παραλλήλων αυξάνεται πλησιάζοντας τους πόλους. Εκεί η απόσταση γίνεται άπειρη. Η
προβολή αυτή είναι σύμμορφη. Όμως δεν είναι ισεμβαδική.

Β) Εγκάρσια Μερκατορική απεικόνιση: Η Εγκάρσια Μερκατορική προβολή έχει τον άξονα του κυλίνδρου της
προβολής στραμμένο κατα 90º σε σχέση με τον άξονα περιστροφής της Γης. Ο κεντρικός μεσημβρινός παίζει
τον ρόλο του ισημερινού. Επειδή ο κύλινδρος εφάπτεται στην γήινη σφαίρα σε έναν μεσημβρινό, η
παραμόρφωση κατά μήκος του μεσημβρινού αυτού είναι ίση με την μονάδα. Ο μεσημβρινός αυτός ονομάζεται
κεντρικός μεσημβρινός. Μολονότι η απεικόνιση είναι σύμμορφη, δεν διατηρεί την ιδιότητα της επεικόνισης των
λοξοδρομιών σε ευθείες γραμμές, όπως γίνεται στην απλά Μερκατορική. Άλλες ιδιότητες της προβολής αυτής:
 Ο κεντρικός μεσημβρινός, και οποιαδήποτε γραμμή κάθετη σε αυτόν, απεικονίζεται ως ευθεία
γραμμή.
 Όλοι οι υπόλοιποι μεσημβρινοί είναι καμπύλες γραμμές με τα κοίλα προς τον κεντρικό
μεσημβρινό.
 Οι παράλληλοι κύκλοι είναι καμπύλες γραμμές με τα κοίλα προς τον πόλο.

Γ) Παγκόσμια εγκάρσια μερκατορική προβολή UTM: Η UTM είναι μια εγκάρσια μερκατορική προβολή στην
οποία το ελλειψοειδές εκ περιστροφής χρησιμοποιείται ως το μαθηματικό μοντέλο της Γης και στην οποία
έχουν καθιερωρεί κεντρικοί μεσημβρινοί για όλη την υδρόγειο. Οι προδιαγραφές της είναι οι εξής:
 Ο Ισημερινός χωρίζεται σε ζώνες πλάτους 6° για αποφυγή μεγάλων παραμορφώσεων. Η Γη έχει
διαιρεθεί σε 60 ζώνες πλάτους 6º.
 Οι ζώνες που προκύπτουν αριθμούνται από τη ζώνη Νο=1 μέχρι και την ζώνη Νο=60, ξεκινώντας
από την ζώνη με μήκος λ=180º δυτικά του μεσημβρινολυ του Greenwich με ελάχιστες εξαιρέσεις,
επιπλέον χρησιμοποιούνται τα κέφαλεια λατινικά γράμματα για να υποδηλωθούν οι θέσεις στα
τμήματα της απεικόνισης στο βόρειο και στο νότιο ημισφαίριο.
 Το ελλειψοειδές αναφοράς για την Ευρώπη είναι το World Geodetic System 1987 (WGS-87) και
το European Datum 1950 (ED-50). Πολλές όμως χώρες έχουν χρησιμοποιήσει το διικό τους
τοπικό ελλειψοειδές αναφοράς.
 Κάθε γεωγραφική θέση στην UTM δίδεται με καρτεσιανές συντεταγμένες εκφρασμένες σε m.
 Ο συντελεστής παραμόρφωσης στον κεντρικό μεσημβρινό είναι m0=0,9996. Οι δύο βασικές
γραμμές όπου η παραμόρφωση είναι ίση με την μονάδα είναι προσεγγιστικά παράλληλες.
Βρίσκονται εκατέρωθεν (ανατολικά και δυτικά) του κεντρικού μεσημβρινού και απέχουν 180km
από αυτόν. Μεταξύ των γραμμών αυτών η παραμόρφωση είναι μικρότερη της μονάδας m0<1, ενώ
εξωτερικά είναι μεγαλύτερη m0>1.
 Για το βόρειο ημισφαίρι ο ισημερινός καταλαμβάνει την θέση του κεντρικού μεσημβρινο.
 Στο νότιο ημισφαίριο οι συντεταγμένες της αρχής των αξόνων είναι
(x0,y0)=(500.000m,10.000.000m). και στις δύο περιπτώσεις του βόρειου και νοτίου ημισφαιρίου, οι
 τιμές των συντεταγμένων της UTM αυξάνουν προς την ανατολή και προς τον βορρά και δεν
υπάρχουν αρνητικές τιμές.

Δ)Εγκάρσια μερκατορική σε ζώνες των 3 μοιρών: Η UTM είναι μια εγκάρσια μερκατορική απεικόνιση σε
ζώνες των 6º. Πολλές φορές αντί της ζώνης των έξι μοιρών χρησιμοποιούνται ζώνες των τριών μοιρών. Σε
αυτήν την περίπτωση η παραμόρφωση επιλέγεται να είναι m=0,9999 και αναμένεται να έχει μικρότερη τιμή
της αντίστοιχης UTM των έξι μοιρών σε όλο το εύρος της απεικόνισης. Στην Ελλάδα έχει επιλεγεί την εγκάρσια
μερκατορική σε ζώνες των τριών μοιρών, και για την απεικόνιση όλης της Ελλάδας χρησιμοποιούνται τρείς
τέτοιες ζώνες. Οι υπολογισμοί για το συγκεκριμένο σύστημα των 3 μοιρών γίνονται χρησιμοποιώντας το
ελλειψοειδές εκ περιστροφής του Bessel.

E)ΕΓΣΑ 87: Η χαρτογραφική απεικόνιση για το Ελληνικό Γεωδαιρικό Σύστημα Αναφοράς του 1987 (ΕΓΣΑ 87)
χρησιμοποιεί την κλασική εγκάρσια μερκατορική προβολή πλάτους ζώνης όμως αυτή την φορά 12 μοιρών,
έτσι ώστε να καλύπτεται όλη η Ελλάδα με μία μόνο ζώνη. Ο κεντρικός μεσημβρινός έχει γεωδαιτικό μήκος
λ0=Ε24º. Ο συντελεστής παραμόρφωσης για τον κεντρικό μεσημβρινό επιλέγεται να είναι m0=0.9994. η αρχή
των αξόνων θεωρείται η τομή του ισημερινού με τον κεντρικό μεσημβρινό λ 0=Ε24º. Η αρχή του άξονα των
τετμημένων έχει αρχική τιμή x0=500000m. το ελλειψοειδές που χρησιμοποιείται είναι το GRS-80 με
παραμέτρους α=637137m, και f=1/298,2572236.παλαιότερα η Γεωγραφική υπηρεσία Στρατού
χρησιμοποιούσε την προβολή Hatt. Η προβολή αυτή έχει αντικατασταθεί πλέον με την ΕΓΣΑ 87.

12. Στις σύμορφες ή ισόμορφες χαρτογραφικές προβολές, ποια ιδιότητα έχει η κλίμακά τους,
από σημείο σε σημείο και ποια σε διαφορετικές διευθύνσεις;
Σύμορφη ή ισόμορφη χαρτογραφική απεικόνιση είναι εκείνη που διατηρεί το σχήμα ή τη μορφή οποιουδήποτε
τμήματος της επιφάνειας της Γης. Οπότε, η απεικόνιση διατηρεί και τις γωνίες τετμημένων γραμμών, γι’ αυτό
ονομάζεται και ισογώνιος. Μικρές εκτάσεις απεικονίζονται με το σωστό σχήμα που έχουν στην επιφάνεια της
Γης καθώς όμως η κλίμακα μεταβάλλεται από σημείο σε σημείο, τα σχήματα μεγάλων εκτάσεων αρχίζουν να
παραμορφώνονται.

13. Ποιές είναι οι διαφορές ανάμεσα στην UTM, Lambert, Μερκατορική;

Παρατηρούμε αναμενόμενες πολύ μεγάλες διαφορές εξαιτίας του διαφορετικού επιπέδου απεικόνισης. Στις
UTM, μερκατορική είναι κύλινδρος και στην lambert κώνος. Το Ε μεταβάλλεται στη προβολή lambert και
παραμένει σταθερό στη UTM.

Σε μέτρηση αποστάσεων με τη μέθοδο σύγκρισης φάσης σε ηλεκτρονικά τηλέμετρα ποιες μεθόδους

θα χρησιμοποιήσετε για να προσδιορίσετε τον ακέραιο αριθμό κύκλων N;
Για τον προσδιορισμό του αριθμού Ν μπορούμε:
 να χρησιμοποιήσουμε μεταβλητή συχνότητα
 να χρησιμοποιήσουμε περισσότερες σταθερές συχνότητες

Στην παραλλακτική μέθοδο μέτρησης της απόστασης με σταθερή βάση b=2m το μετρούμενο μήκος
είναι πάντα οριζόντιο και ανεξάρτητο από την υψομετρική διαφορά των σημείων παρατήρησης. Γιατί;
Με την παραλλακτική μέθοδο έχουμε σταθερή βάση b=2m στο στόχο και μεταβλητή παραλλακτική γωνία γ .
Η ποσότητα που μετράμε είναι η γωνία γ .
Από την γεωμετρία που προκύπτει από την εφαρμογή της μεθόδου αυτής υπολογίζουμε απευθείας την
οριζόντια απόσταση και έτσι δεν επηρεαζόμαστε από υψομετρικές διαφορές μεταξύ των σημείων

παρατήρησης.

S=(b/2)*cοt(γ/2)

Αρχές λειτουργίας Θεοδόλιχου. Ακρίβειες προσδιορισμού γωνιών.

Το γυροσκόπιο έχει την τάση να διατηρεί τον προσανατολισμό του σε αδρανειακό σύστημα. Με την βοήθεια
του Θεοδόλιχου προσδιορίζεται α) η διεύθυνση του γεωγραφικού βορρά, β) το γεωγρφικό αζιμούθιο μιας
ο c cc
διεύθυνσης. Η κίνησή του βασίζεται στο 2 νόμο του Νεύτωνα. Ακρίβειες 1 – 1 .

Περιγράψτε λακωνικά τη διαδικασία μέτρησης της φάσης στον δέκτη του GPS.
Η μέτρηση της φάσης γίνεται συνληθως αφού η διαμόρφωση (code) έχει εξαλειφθεί από το φέρον κύμα. Ένας
δορυφορικός δέκτης λαμβάνει την φάση του φέροντος κύματος GPS από το δορυφόρο, την στιγμή της
εκπομπής Τα, την χρονική στιγμή Τ.η μέτρηση της φάσης γίνεται με αβεβαιότητα της τάξης του 0,01. την
στιγμή της λήψης ο δέκτης εγκλωβίζει το λαμβανόμενο δορυφορικό σήμα και μετρά μόνο υο κλασματικό μέρος
της φάσης.

Γιατί χρησιμοποιείται ο C/A κώδικας ώστε να συλληφθεί ο P κώδικας;

Επειδή ο P κώδικας είναι αδύνατο να συλληφθεί αυτόματα από τον δέκτη χωρίς επιπλέον πληροφορίες από
τον C/A κώδικα, καθώς και μία λιγότερο ακριβή μέτρηση της απόστασης από τον δορυφόρο μέχρι τον δέκτη.

Με ποιά τεχνική μέτρησης του GPS θα μπορούσατε να καθορίσετε την κίνηση ενός γεωφυσικού
σκάφους στη θάλασσα με ακρίβεια 1-5 μέτρων σε πραγματικό χρόνο;
Με κινηματικό προσδιορισμό θέσης. Εδώ η θέση προσδιορίζεται με χρονοσειρά της τροχιάς του κινητού
(δέκτη) και των χρονικών καθυστερήσεων του χρονομέτρου του. Αυτό επιτυγχάνεται με τη μέθοδο του
διαφορικού εντοπισμού, με ταυτόχρονο υπολογισμό διορθώσεων των απόστασεων δορυφόρου – δέκτη. Σ’
αυτήν την μέθοδο ο σταθμός αναφοράς μετρά ψευδοαποστάσεις προς όλους τους ορατούς δορυφόρους και
υπολογίζει τις διαφορές μεταξύ των υπολογισμένων και μετρούμενων αποστάσεων. Οι διαφορές Δp
λαμβάνονται αφού διορθόσουμε τις αποστάσεις για καθυστέρηση dT του δείκτη του σταθμού αναφοράς βάση
d Po 
της εξίσωσης P t   Pm t   Po t o   t  t o  , όπου Pm(t) :μετρούμενη ψευδοαπόσταση χρήστη –
dt
δορυφόρου, ΔPo(to): διόρθωση στο χρόνο αναφοράς του προσδιορισμού των to και dt: ταχύτητα μεταβολής
της διόρθωσης. Το (t) αυτής της μεθόδου είναι ότι και άλλοι χρήστες μπορούν να χρησημοποιήσουν τις
διορθώσεις αποστάσεων των σταθμών αναφοράς, αρκεί να βλέπουν τουλάχιστον 4 δορυφόρους απ’ αυτούς
που «βλέπουν» ο σταθμός αναφοράς. Επίσης έχω στατικό (στάσιμο δέκτης), απόλυτο (γεωσταθερό σύστημα
αναφοράς), σχετικό (η θέση του δέκτη προσδιορίζεται σε σχέση με κάποιο άλλο δείκτη που είναι στάσιμος)
προσδιορισμό θέσης.

Τι είναι οι ψευδο-αποστάσεις στο δορυφορικό σύστημα καθορισμού στίγματος ΝΑVSTAR GPS;

Η βασική μέτρηση του GPS δεν είναι η γεωμετρική απόσταση δορυφόρου-δέκτη αλλά μία απόσταση που
προσδιορίζεται από τα ηλεκτρονικά κυκλώματα του δέκτη, Περιλαμβάνει καθυστερήσεις λόγω ατμόσφαιρας
(ιονόσφαιρας, τροπόσφαιρας, πολυκλαδικές παρεμβολές) καθώς και χρονικές καθυστερήσεις των
χρονομέτρων δορυφόρου και δέκτη. Για τον λόγο αυτό, η μετρούμενη απόσταση ονομάζεται ψευδο-
απόσταση.

Ποιος είναι ο ελάχιστος αριθμός δορυφόρων GPS που απαιτούνται για τον προσδιορισμό μίας θέσης
επάνω στην επιφάνεια της Γης;
Στους υπολογισμούς προσδιορισμού θέσης, εκτός των τριών συντεταγμένων (X,Y,Z) ή (φ,λ,h) του δέκτη
υπάρχει και ένας επιπλέον άγνωστος, η χρονική καθυστέρηση dT του χρονομέτρου του δέκτη σε σχέση με το
χρόνο αναφοράς του GPS.Επομένως, για τον προσδιορισμό της θέσης (φ,λ,h) του GPS απαιτούνται τέσσερις
μετρήσεις αποστάσεων από τέσσερις δορυφόρους. Με τη χρήση τεσσάρων δορυφόρων μπορούμε να
υπολογίσουμε τις τέσσερις άγνωστες παραμέτρους (φ,λ,h,dT) με την επίλυση ενός συστήματος τεσσάρων
εξισώσεων (τουλάχιστον) με τέσσερις αγνώστους.

Με ποια τεχνική μέτρησης του GPS θα μπορούσατε να παρατηρήσετε κατολισθήσεις πρανών σε ένα
μεταλλείο υπαίθρου; Θα μπορούσατε να χρησιμοποιήσετε το GPS μέσα σε ένα μεταλλείο;
Για την παρακολούθηση κατολισθήσεων πρανών σε υπαίθριο μεταλλείο απαιτείται σύστημα με ακρίβεια
προσδιορισμού μερικών cm. Τέτοιες ακρίβειες επιτυγχάνονται με GPS μέτρησης της φάσης ή με διαφορικό
εντοπισμό είτε σε πραγματικό χρόνο είτε με επεξεργασία εκ των υστέρων.

Μετρήσεις ψευδο – αποστάσεων με κώδικες (ακρίβεια).

Η ψευδο – απόσταση είναι ο μετρούμενος χρόνος dt πολλαπλασιασμένος με την ταχύτητα του φωτός. Αν
λάβουμε υπόψη την ατμόσφαιρα, τότε πρέπει να θεωρήσουμε καθυστερήσεις λόγω ιονόσφαιρας (dion) και
τροπόσφαιρας (dtrop). Επίσης, τα σφάλματα στην πρόβλεψη της τροχιάς των δορυφορικών θέσεων μπορούν
να προστεθούν με κάποιο όρο (dorb).

Μετρήσεις φάσης φέροντος κύματος.

Τα φέροντα κύματα του GPS αντιστοιχούν στις δύο συχνότητες εκπομπής L1 (=1575,42 Mhz). Μερικοί δέκτες
GPS έχουν τη δυνατότητα να μετρούν διαφορές φάσης μεταξύ του φέροντος κύματος, που παράγεται από τον
ταλαντωτή του δέκτη και του λαμβανόμενου δορυφορικού σήματος. Η μέτρηση της φάσης γίνεται συνήθως
αφού η διαμόρφωση (κώδικας) έχει εξαλειφθεί από το φέρον κύμα.

Μέθοδοι προσδιοριμού θέσης.

Υπάρχουν 2 τρόποι προσδιορισμού θέσης:
1) Ο στατικός: στον οποίο ο δέκτης είναι στάσιμος. Οι παρατηρήσεις του GPS διαρκούν για μια εκτεταμένη
περίοδο, από μερικά δευτερόλεπτα μέχρι ώρες. Η επεξεργασία των στοιχείων γίνεται εκ των υστέρων. Η
προσδιοριζόμενη θέση προκύπτει συνήθως ως λύση ελαχίστων τετραγώνων για τις τρεις συντεταγμένες του
δέκτη 9 (φ, λ, h) και για μια χρονοσειρά των χρονικών καθυστερήσεων του δέκτη.
2) Ο κινηματικός: στον οποίο ο δέκτης βρίσκεται σε κίνηση (π.χ. πλοίο). Η λύση είναι μια χρονοσειρά της
τροχιάς του κινητού (δέκτη) και των χρονικών καθυστερήσεων του χρονομέτρου του.
Υπάρχουν επίσης οι παρακάτω τρόποι:
3) Ο απόλυτος: που αναφέρεται συνήθως στον εντοπισμό σε ένα γεωκεντρικό, γεωσταθερό σύστημα
αναφοράς συντεταγμένων.
4) Ο σχετικός: όπου η θέση του δέκτη προσδιορίζεται σε σχέση με κάποιον άλλο δέκτη που είναι στάσιμος
και βρίσκεται σε γνωστή θέση.
5) Ο διαφορικός.
Με ποια διαδικασία και ποια όργανα θα χρησιμοποιήσουμε για τον προσδιορισμό του όγκου
χωμάτων σε ένα ανοιχτό μεταλλείο; Χρησιμοποιήσατε διαγράμματα για να περιγράψετε την
απάντησή σας.
Με τη χρήση ενός EDM και ενός ανακλαστήρα, πραγματοποιώ όδευση που περικλείεται η επιφάνεια των
επιχωματώσεων. Από τις κορυφές της όδευσης φέρνω διατομές προς συγκεκριμένα σημεία (κορυφές) του
όγκου επιχωματώσεων. Κατά τον τρόπο αυτό, χωρίζουμε τις επιχωματώσεις σε κανονικά γεωμετρικά
σχήματα και υπολογίζουμε τον όγκο τους. Προσθέτοντας τους επιμέρους όγκους, βρίσκουμε το συνολικό όγκο
επιχωματώσεων. Ανάλογα εργαζόμαστε, χωρίζοντας το συνολικό όγκο σε n ισοϋψείς.

Ζητείται να προσδιοριστούν οι υψομετρικές διαφορές μεταξύ σημείων που χωρίζονται από φυσικό
εμπόδιο και επομένως, δεν μπορεί να τοποθετηθεί χωροβάτης σε ειδική μέση θέση και ισαπέχουσα
των αυτών σημείων.
1. Προτείνατε τεχνική με την οποία θα προσδιοριστεί η υψοτρική διαφορά των Α & Β με γεωμετρική
χωροστάθμιση.
1. Εφόσον χρησιμοποιήσουμε χωροστάθμιση, (λόγω π.χ. ποταμού) δεν μπορούμε να βάλουμε το χωροβάτη
στη μέση. Έτσι, χρησιμοποιούμε ένα τρίτο σημείο Γ που να ισαπέχει περίπου από τα Α & Β και μετρούμε
την υψομετρική διαφορά Α ως προς Γ και Β ως προς Γ. Έτσι προκύπτει η διαφορά των Α & Β.
2. Στις παραπάνω μετρήσεις εμπλέκονται αναπόφευκτα σφάλματα που προέχονται από την
καμπυλότητα της Γης καθώς και από την ατμοσφαιρική διάθλαση. Πώς προτείνετα να
εξαλειφθούν τα σφάλματα αυτά;
2.Για την εξάλειψη των σφαλμάτων, εφαρμόζεται η μέθοδος των τριών τριπόδων. Για να αντιμετωπίσουμε
την ατμοσφαιρική διάθλαση, δεν πρέπει οι σκοπεύσεις να γίνονται σε πολύ χαμηλό ύψος. Επίσης,
υπολογίζουμε τον τοπικό συντελεστή γεωδαιτικής διάθλασης κ, με διπλές σκοπεύσεις ή με αμοιβαίες
σκοπεύσεις. Έτσι, χρησιμοποιούμε την τιμή αυτή για διόρθωση των μετρήσεων. Για την ατμοσφαιρική
διάθλαση, οι σταδίες πρέπει να ισαπέχουν από το χωροβάτη. Για την καμπυλότητα, σβήνουμε τα σφάλματα,

(l1 ) 2
προσθέτοντας στις μετρήσεις τον όρο H 1  .
2 R

Θεωrώντας ότι το πραγματικό πεδίο βαρύτητας της Γης δημιουργείτε από ακτινικό πεδίο, να δείξετε
ότι το μέτρο του g ελλατώνεται κατά 1%gal σε αύξηση υψομέτρου κατά 3200m.

Ισχύει dp=0,308∙dH(mgal/m)=0.308∙10 ∙32000(gal/m)=9.856gal

-3
Ισχύει επίσης ότι g=9,81(m/s²)=981gal.
Στα 981gal έχω μείωση κατά 9,856
Στα 100gal έχω μείωση κατά x=1,004

Υπάρχουν ενδείξεις ότι το μέτρο της γωνιακής ταχύτητας της Γης συνεχώς ελαττώνεται. Αν αυτό είναι
ορθό, πώς θα μεταβάλεται η βαρύτητα, με την προϋπόθεση ότι η Γη είναι στερεά;
Γνωρίζουμε ότι W=f + fc όπου W:βαρύτητα, fc φυγόκεντρο δυναμικό, f ελκτικό δυναμικό.
2
Επίσης ισχύει fc = ω *R*cosφ. Άρα με τη μείωση της γωνιακής ταχύτητα ω έχουμε και μείωση του fc άρα
έχουμε μείωση του W.

Τί είναι οι συντελεστές DOP στο GPS και τί αντιπροσωπεύουν;

Το DOP είναι καθαρός αριθμός και υλοποιεί με αριθμούς την αδυναμία της γεωμετρίας των V δορυφόρων σε
σχέση με τον δέκτη. Ορίζεται ως αβεβαιότητα προσδιορισμού θέσης του GDOP όπου G = αβεβαιότητα
προσδιορισμού της απόστασης, δορυφόρου δέκτη. Αν DOP > 6 τότε έχω αναξιόπιστη γεωμετρία συστήματος.

Στα Λ.Κ.Π.Α. έχουμε ενδείξεις για μικρομετακινήσεις πρανών. Ποια τεχνική του GPS θα διαλέξω για
παρακολούθηση; Εξηγήστε.
Θεωρούμε σημείο πάνω στο πρανές και σταθερό σημείο μακριά απ’ αυτό. Ελέγχουμε με διαφορικό GPS τις
μετακινήσεις του σημείου του πρανούς ως προς το πρώτο.