Ang Hangin at ang Araw
Pumunta para makita ang
Payabang na sinabi ng hangin sa
araw: "Mas malakas ako sayo."
Mabilis naman itong sinagot ng
araw: "Hindi! Mas malakas ako
sayo."
Di kalaunan nakakita sila ng isang
lalaki. Upang malaman kung sino
talaga sa kanilang dalawa ang mas
malakas, napagkasunduan nilang
kung sino man sa kanilang dalawa
ang makapagpatanggal ng suot na
pangginaw ng lalaki ay ay siyang
mas malakas.
Sinimula nang magtago ng araw sa
mga ulap. Nagsimula namang
umihip ang hangin sa lakas ng
kanyang makakaya. Ngunit habang
lumakas at tumitindi ang pag-ihip
niya ng hangin ay siya namang
higpit ng hawak ng lalaki sa
kanyang pangginaw. Pagkatapos ng
ilang pagsubok ay sumuko na rin
ang hangin.
Ngayon naman ang pagkakataon
na araw. Lumabas ang araw mula
sa kanyang
pinagkukublihan. Marahn at
tahimik siyang lumabas at
nagsimulang magbigay ng
matinding liwanag.
Hindi nagtagal nakaramdam ang
lalaki ng matinding init sa katawan
at nagsimulang maghubad ng
kanyang pangginaw.
Ang mga Mamang Bulag at ang
Elepante
May anim na Indostan, na nais
magpalago ng karunungan
elepante, kahit bulag ang
kapansanan
Ang bawat isa`y nagsaliksik, para
sa karagdagang kaalaman
Ang unang bulag`y natumba,
habang sa elepante ay papunta
Ang malapad at matigas na
katawan, ang kanyang nasandalan
Sumigaw siya at yumukod, “Ang
Elepante ay parang Bakod!”
Ang pangalawang bulag`y
napahawak, sa sungay ng hayop
na hamak
Napaiyak at nagalak, pabilog,
mahaba at matalas na tiyak
Sumigaw siya at ikinalat, “Ang
Elepante ay parang Sibat!”
Ang pangatlong bulag`y lumapit,
sa ilong siya napakapit
At kanyang naramdaman, ang
mahaba`t matinag na may
kalambutan
Sumigaw siya at bumulaslas, “Ang
Elepante ay parang Ahas!”
Ang pang-apat na bulag`y inunat,
ang kamay niyang sabik humawak
At ang kanyang nasalat, ay ang
tuhod na magaspang at malapad
Buong tikas isinagaw, “Ang
Elepante ay parang Puno ng
Cacao”
Ang panglima ay napadampi, sa
tenga ng elepante
hindi niya maipagkakaila, ang
lambot, lapad at laki na nadama
Hindi na siya nakapag-antay, “Ang
Elepante ay parang Pamaypay!”
Ang pang-anim ay napadakot,
doon sa bandang buntot
Hinaplos niya at kinurot, pinisil at
kanyang hinablot
At saka niya simabit, “Ang Elepante
ay parang Lubid!”
At itong mga bulag na mamang
Indostan, nagtalo hanggang
hapunan
Ang kanilang opinyon, ipinaglaban
at pinanindiganan
Ang hindi nila alam, lahat sila`y
may kulang at kamalian.
Ang Kalabaw At Ang Tagak
Minsan isang araw,
Ang kalabaw at tagak
Ay nagkatagpo sa batisan.
Kapwa sila nauuhaw.
Bati ng tagak, “Kumusta,
kaibigan?”
“Mabuti naman, at ikaw?
Di ko akalaing ikaw pala ay
hangal!”
“Bakit hangal?”
“Bakit ka naparito?
Ito ay ilog ko.”
“Sino kang magbabawal?
Ito’y biyaya ng Maykapal!”
“Mula ngayon, ipinagbabawal ko,
Walang paparito kahit sino!
Ako ang hari nitong ilog,
Masdan yaring sungay na
maalindog,
Simbolo ng kapangyarihang aking
lubos.”
“Kung tunay ngang ikaw ay hari,
Lumipad ka. Subukin kung maaari;
Pagnatupad mo, utos mo’y hindi
mababali.
At kung mainom mo ang tubig sa
ilog,
Hari ka ngang tunay. Dapat kang
mapabantog!”
“Oo, pustahan tayo!”
“Payag ako. Gagawing alipin ang
matatalo.”
Ang lahat ng hayop at mga ibon
Nanood na sadya sa paligsahang
iyon.
“Ikaw ang magsimula ng pag-inom,
Sa iyo’y susunod akong walang
tutol,”
Sabi ng tagak na mahinahon.
Ang kalabaw ay nagsimulang
uminom ng tubig sa batis,
Nagkataong mataas noon ang tide.
Sa kaiinom, tiyan ay lumaking
parang buntis.
“Suko na ako!” sabi ng kalabaw,
“Hala nga, subukin mo, ikaw
naman.”
Uminom ang tagak na walang
atubili,
Nagkataong noo’y ang ilog ay
kumakati.
Nakita ng kalabaw na kakaunti na
ang tubig,
“Nanalo ka!” karakaraka’y siyang
sambit.
Mula noon mapapansing sa likod ng
kalabaw
Dumarapo ang tagak bawa’t oras
araw-araw.
Ang kalabaw ay kanyang
pinarusahan:
Pinag-aararo ng tumana,
maghapunan,
Samantala siya’y nakaupo’t
nagbabantay.
Kaharian
Noong unang panahon may isang
prinsesa na ubod ng ganda at may
isang prinsipe naman na naging
kasintahan ng prinsesa. Naging
masaya ang dalawa sa kanilang
pag-iibigan, ngunit may biglang
humadlang sa kanilang pag-iibigan
at ito ay ang nag-iisang matandang
magician sa kanilang kaharian.
Nagbanta ang matanda na kong
hindi mapapasakanya ang
prinsessa ay papatayin niya lahat
ng tao sa kanilang kaharian.
Walang nagawa ang hari kundi
ibigay ang prinsessa .Pero hindi
pumayag ang prinsipe at
nakipaglaban ito sa matanda.
Nanalo naman ang prinsipe at
binalikan niya ang prinsesa ngunit
nang pabalik na siya ay may
biglang sumaksak sa kanya sa likod
at yun pala ang matanda na
naghihingalo na. Biglang
nahimatay ang prinsipe at namatay
naman ang matanda. Pinahanap ng
prinsessa ang prinsipe pero di na
ito nakita pa. Ang prinsipe pala ay
dinala ng isang babae sa kanilang
bahay na labas na sa
pinaghaharian ng prinsessa kaya di
nila nakita ang prinsipe. Lungkot na
lungkot ang prensesa sa pagkawala
ng kanyang minamahal na
prinsipe. Pagkaraan ng ilang araw
ay namalayan na ang prinsipe at
nakita niya na nasa bahay pala siya
ng isang babae. Nagpasalamat ang
prinsipe sa babae at sabay rin na
umalis ang prinsipe pero hindi
pumayag ang babae dahil
natutunan na niyang mahalin ang
prinsipe, pero nagpaliwanag ang
prinsipe kung bakit hindi siya
pwede magtagal at naintindihan
naman ito ng babae at bumalik na
ang prinsipe sa kanilang kaharian.
Nang makarating siya doon ay
nakita niya ang prinsesa na
ikinakasal sa isang binata, pinigilan
ng prinsipe ang kasal, pero hindi
pumayag ang hari na itigil ang
kasal kaya inutusan ng hari ang
kanyang mga tauhan napatayin
ang prinsipe, nakipaglaban ang
prinsipe sa mga kawal ng hari pero
masyadong madami ang mga
kawal at hindi ito nakaya ng
prinsipe at biglang dumating ang
isang hukbo ng kawal na galing sa
ibang kaharian at tinulungan ang
prinsipe. Nakatakas naman ng
ligtas ang prinsipe at ang
prinsessa, at dinala sila nang mga
kawal sa kaharian ng Berbania, ito
pala ay pinamumunuan ng babae
na nagpagaling sa sugat ng
prinsipe,sinubukan lang pala ng
babae ang pagmamahal nang
prinsipe sa prinsessa at
napatunayan niya naman ito.
Binigyan ng babae ang
magkasintahan ng isang lupa at
bahay para doon sila tumira at
namuhay sila nang maligaya. Ang
magkasintahan ay nanganak ng
isang lalaki hindi alam nang lalaki
kung ano ang istorya nang kanyang
mga magulang at namuhay siya
nang tahimik haggang sa ipatawag
siya nang reyna nang kanilang
tinitirhan na bayan, hindi niya alam
na gagawin pala siyang isang
magiting na mandirigma ng
kanilang kaharian ng magkaroon
ng digmaan sa kabilang kaharian
na pinanggalingan ng prinsessa
noon, ay sumali dito ang lalaki,
pinasali siya nang reyna sa
susulong na hukbo para sakupin
ang kaharian ng Entaryuio
(kaharian ng prinsessa noon)
naging madugo ang labanan pero
sa kasamaang palad hindi sapat
ang mga hukbo na ipinasugod ng
kaharian ng Berbanya sa kaharian
ng Entaryuio at ang lalaki lang at
iilang kasamahan ang nakaligtas.
Kahit talo na sila ay di parin sila
sumuko at nagbantay pa rin sila sa
kaharian ng Entaryuio, naglakad-
lakad ang lalaki nang makita nito
ang napakagandang babae na
tumitingin sa langit nang hindi
nagiisip niligawan niya ang babae
at dahil gwapo rin at mabait ang
lalaki pumayag ang babae na hindi
alam kong taga saan ang lalaki
nagsama ang dalawa ng malaman
ng hari ng Entaryuio na may mga
spy pala sa kanilang kaharian ay
nagpadala siya ng mga kawal para
hanapin ito, nalaman naman
kaagad ito ng lalaki at pinauwi niya
ang iilan sa kanyang mga
kasamahan para sabihin sa reyna
ang mga nalaman nila at ang iba
ay nagpaiwan para lituin ang mga
kawal, marami sa kasamahan ng
lalaki ang napatay at ang iba ay
nakaligtas ang lalaki ay nagpaala
muna bago ito umalis pero nakita
siya ng mga kawal ng hari at hinuli
siya pero naglaban ang lalaki at
nakapagtago ito sa dilim
pagkakinabukasan ay nagpadala
ang reyna nang 10,000 na kawal
para sakupin ang kaharian ng hari
tumagal ang laban ng iilang araw
at maliit nalang ang pag-asa ng
hari na manalo dahil masyadong
marami ang kawal ng reyna
compara sa hari , natalo ang hari .
Akala ng hari na sisirain nila ang
boung kaharian pero nagkamali
siya ibinigay ng reyna ang truno ng
hari sa lalaki na, hindi
nakapaniwala ang lalaki at ang hari
sabay tanong naman nito kung
bakit niya ibinigay sa lalaki ang

trono sinagot naman ito ng reyna
na ang lalaki ay ang anak ng hari
na naglayas, laking tuwa ng hari
nang malaman ito nabuhay pa pala
ang kanyang apo. At nabuhay ang
lalaki bilang hari at ang kanyang
kasintahan bilang reyna sa
kaharian ng Berbanya, at nabuhay
sila nang matiwasay at maligaya.
Pagkaraan ng ilang taon ay
namatay na ang lalaki at pinalitan
siya nang anak, may mga kaharian
na gustong sakupin ang Berbanya
pero di sila nanalo.
Ang Kalupi
Mataas na ang araw nang lumabas
si Aling Marta sa bakuran ng
kanilang maliit na barung-barong
upang mamalengke. Nang
dumating siya sa panggitnang
pasilyo at umakmang hahakbang
na papasok ay siyang paglabas na
humahangos ng isang batang
lalaki, na sa kanilang pagbabangga
ay muntik, na niyang ikabuwal. Ang
siko ng bata ay tumama sa
kanyang kaliwang dibdib.
"Ano ka ba?" bulyaw ni Aling Marta.
"kaysikip na ng daraanan ay
patakbo ka pa kung lumabas!"
"Pasensya na kayo, Ale," sabi ng
bata. Hawak nito ang isang maliit
na bangos. -tig-bebente, sa loob-
loob ni Aling Marta. Ang bata ay
takot na nakatingin sa kanya.
"Hindi ko ho kayo sinasadya. Nag
mamadali ho ako, e."
"PASENSYA!" sabi ni Aling Marta.
Agad siyang tumalikod at tuloy-
tuloy na pumasok. . Dumating siya
sa tindahan ng tuyong paninda at
bumili ng isang kartong mantika.
Pagkaraan ay dumukot sa bulsa ng
kanyang bestido upang magbayad.
Wala ang kanyang kalupi! Napansin
ng kaharap ang kanyang anyo.
"Bakit ho?" anito.
"E. . .e, nawawala ho ang aking
pitaka,"
"Ku, e magkano ho naman ang
laman?"
"E, sandaan at sampung piso ho."
Mayamaya ay parang kidlat na
gumuhit sa kanyang alaala ang
gusgusing batang kanyang
nakabangga. Sa labas, sa harap ng
palengke na kinaroroonan ng ilang
tindahang maliliit. Nakatayo ito sa
harap ng isang bilao ng kangkong
at sa malas niya ay tumatawad.
Maliksi siyang lumapit at binatak
ang kanyang liig.
"Nakita ring kita!" ang sabi niyang
humihingal. "Ikaw ang dumukot ng
pitaka ko, ano? Huwag kang
magkakaila!" "Ano hong pitaka?"
ang sabi, "Wala ho akong knukuha
sa inyong pitaka"
May luha nang nakapamintana sa
kanyang mga mata at ang uhog at
laway ay sabay na umaagos sa
kanyang liig. Buhat sa likuran ng
mga manonood ay lumapit ang
isang pulis, na tanod.
"Iho ano ang pangalan mo?" ang
tanong niya sa bata.
"Andres Reyes po."
"Saan ka nakatira?" ang muling
tanong ng pulis.
Sa bahay ng Tiyang Ines ko sa
Blumentritt, kapatid ng nanay ko
rito sa Tundo. Inuutusan lang ho
niya "kong bumili ng ulam, para
mamayang tanghali." Naalala ni
Aling Marta ang kanyang dalagang
magtatapos, ang kanyang asawa
na kaipala ay naiinip na sa pag
hihintay.
"Tinamaan ka ng lintik na bata ka!"
Sabi niyang pinanginginigan ng
laman. Angbisig nito ay halos
napaabot ni Aling Marta sa
kanyang balikat sa likod.
"Napahiyaw ang bata sa sakit."
Halos mabali ang kanyang siko at
ang nais lamang niya ay
makaalpas sa matigas na bisig ni
Aling Marta. Siya ay humanap ng
malulusutan at nang makakita ay
walang habas na tumakbo,
patungo sa ibayo ng maluwag na
daan.
Bahagya nang umabot sa kanyang
pandinig ang malakas na busina ng
isang humahagibis na sasakyan. Sa
isang sandali ay nagdilim sa kanya
ang buong paligid. Wala siyang
makita kundi ang madidilim na
anino ng mga mukang
nakatunghay sa kanyang lupaypay
at duguang katawan. Hindi siya
makapag- angat ng paningin.
Pagdating ng pulis, ayaw pa muling
nag mulat ito ng paningin at ang
mga mata ay ipinako sa maputlang
muka ni Aling Marta.
"Maski kapkapan nyo ako, e wala
kayong makukuha sa akin." sabing
pagatul-gatol na nilalabasan ng
dugo sa ilong." Hindi ko kinuha ang
iyong pitaka!"
Ilang pang sandali pa ay
lumangayngay ang ulo nito at ng
pulsuhan ng isang naroon ay
marahan itong napailing. "Patay
na" Naisaloob ni Aling Marta sa
kanyang Sarili." "Patay na ang
dumukot ng kuwarta ninyo, "
Matabang na nagsabi ang pulis sa
kanya.
"Makaka alis na po ako?" Tanong ni
Aling Marta. "Maari na" sabi ng
Pulis.
Naalala nya ang kanyang anak na
ga-graduate, ang ulam na dapat na
naiuwi nya sanay nai- uwi na.
Tanghali na sya ay umuwi. Sang ka
kumuha ng pinamili mo nyan,
Nanay?
"E. . . e," Hindi magkantuntong
sagot ni Aling Marta. Nag ka
tinginan ang mag-ama.
"Ngunit Marta" ang sabi ng
kanyang asawa
"Ang pitaka mo, E naiwan mo"
Kanina bago ka umalis ay kinuha
ko iyon sa Bestido mo at kumuha
ako ng pambili ng Tabacco. Pero
nakalimutan kong isauli. Saan ka
kumuha ng ipangbili mo nyan?"
Biglang-bigla anki'y kidlat na
gumuhit sa karimlan, Nag balik sa
gunita ni Aling Marta ang isang
batang payat, "Duguan ang
katawan at natatakpan ng dyaryo.
Umikot ang kanyang paligid. At
tuluyang nawalan ng malay."
Bagong Kaibigan
May napulot akong papel.
Nakasulat doon na may
matatagpuan daw akong isang
kaibigan. Kinakailangan ko raw
sumakay para matagpuan ito.
Umuwi ako agad sa amin dahil
baka naroon na ang kaibigang
tinutukoy sa papel.
Sumakay ako sa likod ng kabayo
pero wala doon ang bagong
kaibigan. Binuksan ko ang binatana
at nakita ko ang aming hardin.
Maraming halaman at insekto
doon. Masaya silang naglalaro pero
hindi ko sila maintindihan.
Lumabas ako sa likod-bahay at
nagpunta sa dagat. Sumakay ako
ng bangka upang hanapin ang
aking kaibigan pero walang ibang
tao sa dagat. Ah alam ko na.
Sumisid ako sa ilalim ng dagat,
sumakay ako sa likod ng dolphin at
doon nakita ko ang iba’t-ibang
hayop at halaman, pero hindi ako
mabubuhay doon. Kaya bumalik na
lamang ako sa amin.
Gabi na ng makauwi ako. Mula sa
aking silid ay may natanaw ako na
maliwanag sa langit. Mayroong
isang bituin na ubod ng laki. Ahah!
Pupuntahan ko ang bituin. Kumapit
ako sa lobo at pinuntahan ko ito.
Pero walang tao roon. Mula sa itaas
ay tanaw na tanaw ko ang daigdig
na bilog at nagliliwanag. Ang ganda
ng kulay. Para itong bolang umiilaw.
May kulay bughaw, luntian at kulay
lupa. Naisip kong bumalik na, mula
sa itaas ay nagpalundag-lundag
ako sa mga ulap, ang sarap!
Parang mga bulak! Nagpadulas ako
sa bahaghari! Subalit wala pa rin
akong kalaro kaya gumamit ako ng
isang malaking payong at ginawa
kong parachute. Napunta ako sa
kagubatan. Doon ay nagpupulong
ang mga hayop. Hindi ko sila
maintindihan kaya bumalik na ako
sa amin sakay-sakay ng isang
elepante. Maya-maya ay kinalabit
na ako ni inay.
“Gising na anak, may pasok ka
ngayon”
“Nay, nanaginip ako na may
makikilala akong bagong kaibigan!”
“Oo, meron nga, doon sa inyong
paaralan kaya gumising ka na at
darating na angschool bus.“
Kaibigan Daw
Isang Hapon ,naglalakad ang
dalawang binatang magkaibigan sa
gubat .Masaya nilang pinag-
uusapan ang mga karanasan nila
nang bigla na lamang nilang
narinig ang kaluskos sa may
gawing likuran .Nang lingunin
nilang dumarating ang
napakalaking oso .Mabilis na
umakyat sa katabing puno ang isa
sa binata .Hindi niya naalaalang
pagsabihan man lamang ang
kasama sa laking ng takot sa
mangyayari sa sarili .Naiwan ang
kasama na di na makakibo dahil sa
aabutan na ng oso .Naisipan na
lamang niyang dumapa sa
kinatatayuan niya at magkunwari
patay .Alam niyang hindi inaano ng
oso ang mga taong patay .Lumapit
nga ang oso , inamoy-amoy ang
taong pigil na pigil naman ang
paghinga .Pagkaraan ng ilan
sandali ,iniwan na siya ng oso at
lumayo na ito .Bumaba sa puno
ang unang lalaki .”Ano ang
ibinulong sa iyo ng oso?” ang
pabiro niyang tanong sa
kasama .”Sabi niya sa akin,” sagot
ng binatang dumapa”hindi raw
maasahan ang isang kaibigang
iiwan sa iyo sa gitna ng
kagipitan .Hindi raw ganoon ang
tunay na kaibigan .” Naghiwalay
ang dalawa ,ang isa’y nahiya ,at
ang isa’y nagdaramdam
Nagbayad ng Utang na loob
Isang araw, masayang umaawit
ang ibong si Maya habang palipad-
lipad siya sa puno ng mangga. May
batang dumaan sa ilalim ng puno
at nang marinig ang awit ng ibon
ay kumuha ng bato para ipukol
dito. Nais niyang mahuli ang ibon
para ilagay sa hawla sa kanilang
bahay. Hindi niya naisip na
malamang ay mamatay ang ibon
kapag tinamaan ng bato.Nakita ng
isang langgam sa tabi ng puno ang
gagawin ng bata kaya mabilis
siyang tumakbo at kinagat ang paa
nito.“Aruy!” sigaw ng bata, at
nabitawan ang hawak na bato.
Narinig ito ng ibon at madaling
lumipad na papalayo. Hindi na nga
siya nakita pa uli ng
bata.Pagkalipas ng ilang araw, ang
langgam na kumagat sa bata ay
naglalakad sa tabi ng ilog nang
bigla siyang nadulas at nahulog sa
tubig. Malulunod na sana siya
ngunit may pumatak na dahon sa
tabi niya. Umakyat siya sa dahon at
nang ito’y mapalapit sa pampang,
madali siyang nakaahon at
nailigtas ang sarili.
Ang ibon ang naghulog sa kanya ng
dahon. Nakita niya ito nang lulubog
na sana siya. Naghintay ang ibon
habang pinapagpag niya ang tubig
sa katawan.
“Ayos ka na ba?” tawag ni Maya.
“Mabuti na lang at nagkataong
malapit ako rito nang mahulog ka
sa ilog.”“Maraming salamat sa
iyo,” tugon ng langgam. “Kundi mo
ako hinulugan ng dahong iyon
sana’y nalunod na ako.”
Nagbabayad lang ako ng utang na
loob. Iniligtas mo rin ako sa batang
nais batuhin ako, hindi ba? Salamat
din sa iyo.”
Isang Aral Para Kay Armando
Laging naiisip ni Armando na
napakarami namang ipinagbabawal
ang ina sa kanya. Madalas niyang
marinig ang “Huwag mong gawin
ito,” “Huwag mong gawin iyan.”
Sumasama ang loob niya kapag
naririnig niya ang mga ito.May
isang bagay na talagang lagi
niyang gustong gawin kahit
ipinagbabawal ng ina – ang maligo
sa ilog. “Napakabilis ng agos ng
tubig sa ilog. Maliit ka pa at kaya
kang ianod nito,” laging paalala ng
ina.Ngunit naniniwala si Armando
na kaya niya. Marunong naman
siyang lumangoy dahil tinuruan ng
Tito Manuel niya. “Matatakutin lang
talaga si Nanay,” sabi niya sa sarili.
“Ang sarap siguro talagang
lumangoy sa ilog. Mukhang kay
la’mig ng tubig.”Kaya nga, isang
araw, kasama ng apat na kalarong
bata, nagpunta sila sa ilog. Masaya
silang naghubad ng kamiseta at
tumalon sa tubig. Ang sarap
maglaro sa tubig. Wiling-wili ang
mga bata. Maya-maya, naisip ni
Armando na lumangoy sa banda-
bandang unahan. Unti-unti siyang
umusad.Bigla na lamang bumilis
ang agos ng tubig at siya’y
tinatangay na palayo, patungo sa
malalim na parte ng ilog. Pinipilit
niyang pigilan ang katawan ngunit
hindi niya makaya ang malakas na
agos ng tubig.“Ben!” sigaw niya.
“Saklolo!”Ngunit hindi rin magaling
lumangoy ang mga kasama niya.
Napamulagat na lang sila sa di-
masaklolohang kababata. Mabuti
na lang at may biglang tumalong
lalaki mula sa mga kahuyan.
Naroon pala ang isang kanayon nila
na may paiinuming baka.Nasagip si
Armando ng lalaki ngunit may ilang
sandali bago siya nahulasan.
“Salamat po, Mang Tacio. Akala
ko’y katapusan ko na. Nagdasal po
ako at kayo ay dumating. Dapat
nga pala akong sumunod sa
sinasabi ni Nanay.”Tama si
Armando. Batid ng mga magulang
ang nararapat sa mga anak kaya
dapat silang sundin. Ang isa pang
natutuhan ni Armando ay kapag
nasa panganib, tumawag agad sa
Diyos at ang tulong ay darating.
Ang Kwento Ng Pinagmulan Ng
maputi. Muling humubog si Bathala
Lahi
ng lupa at iniluto sa hurno.
Palibhasa’y ikatlo na niyang
Ayon sa matatanda, ang Bathalang
pagsubok ito, hindi napaaga ni
lumikha ng daigdig ay si Laor. Ayon
napahuli ang pagkakahango niya
sa paniwala ng marami ay amtagal
sa pugon. Hustong-husto ang
siyang namuhay na nag-iisa dito sa
pagkakaluto ngayon at
daigdig. Hindi malaunan at siya ay
katamtaman ang kulay. Ito ang
nakaramdam ng pagkalungkot sa
pinagmulan ng lahing kayumanggi
kanyang pag-iisa. Upang maiwasan
na kinabibilangan natin.
ang ganitong pangyayari ay umisip
siya ng isang magandang paraan.
Isang araw ay naisipan niyang
kumimpal ng lupa upang gawing
mga tao, sa gayon ay malulunasan
ang kanyang mga kalungkutan.
Iniluto niya sa hurno ang lupang
kanyang ginawa. Sa hindi
malamang sanhi ay nakalingatan
niya ito, kaya’t nang kanyang
buksan ay maitim at sunog. Ang
lumabas na sunog ay naging nuno
ng mga Negro at Ita.
Hindi nasiyahan si Bathala sa una
niyang pagsubok. Kumuha uli siya
ng lupa at hinubog na anyong tao
at isinilid sa hurno. Sa takot niyang
ito’y masunog tulad ng una,
hinango agad sa kalan. Ang
lumabas ngayon ay hilaw at
 Kung pati haba ng buhok Ay

idinidikta’t iniuutos Na sa wari’y

may gapos Na hindi matapos-

tapos?

Ganyan ba ang dakilang pag-ibig,

Malakas ang kunyapit, Walang

pagsalang mahigpit Sa kilos at

pananamit?
Kailan Nagiging Dakila
ni: Avon Adarna Kailan nagiging dakila ang pag-

"Kailan nagiging dakila Ang isang ibig? Kung hindi makahulagpos sa

pag-ibig?" sakit? Kung hindi makagalaw kahit

Kung mahigpit ba ang kapit Sa ang dibdib? Kung hindi makakilos

sinisinta’y mahigpit, At bawat pati na ang isip?

galaw ng liyag Ay may bantay na

katapat?

Kung nagseselos kahit sa kaibigan Bulag Ka, Juan

ni: Ariana Trinidad
Na wala namang kasalanan, Ang
Bumaon sa tao, Kuko ng pangako,
nais ay lakwatsa lamang At
At ngiti ng pulitiko, Na plantsado
sinehang may halakhakan?
pati kwelyo.
Kung pati ang suot na palda, Ay
Sa eleksyon lang nakita, Ang
pinapansin sa tuwina, Ang nais ay
kumag na kongresista, Pagkat
mahabang-mahaba, Na tulad ni
nakatago sa lungga, Ng kaniyang
Maria Clara?
malamig na kuta.
Tahimik sa buong taon Maingay sa Buy and sell ng gamot Ang trabaho

eleksyon Parang naghahamon Wala ni Ama, Na malilinawang Siya’y

kasing laman ang garapon. tagabenta, Bibili muna, Sa isang

Ang bulsa ng pagkatao Ng hayop Hapon Sa Ermita Ng gamot at mga

sa Kongreso, Ay nakadeposito Sa bitamina, At saka ibebenta, Sa mga

bituka ng bangko. suki niya.

Inumit na salapi Walang Buy and sell ng gamot, Ang raket ni

makapagsabi Kahit na piping saksi Ama, At siya’y kumikita Sa gawaing

Kalat-kalat kasi. tagatinda, Ngunit mag-ingat ka Sa

Bundat ang bulsikot Sa kanyang ibinebenta, Lahat ng ito’y

pangungurakot, Ang kaban: peke naman pala. Tubig lang at

sinimot. Sinaid pati ipot. asukal Lalagyan na ng timpla.

Tuso si Hudas Planado ang lahat Buy and sell ng gamot Ang gawain

Walang mga pekas Kahit isang ni Ama Nakukuha ng mura. Sa

bakas. Hapon na pabrika, Binibili niya ng

Ang hahatol ay bulag Bingi ang barya Ilalako ng laksa Sa utu-utong

katulad Kaya nakaligtas Ang lider madla Kahit peke naman pala, Pati

na huwad. na kaha hanggang karatula,

Kailan ititigil ni Juan Ang Buy and sell ng gamot Ang

pakikipagbolahan Sa bingo ng ipinagyayabang ni Ama, Ngunit ‘di

gahaman At roleta ng kasakiman? naman alam Nitong aking ina,

Nakatago sa kanya Peke naman

Buy and Sell ang Raket ni Itay
pala Hindi nagtatanong, Basta
ni: Avon Adarna
masaya na siya Sa abot na intrega,
Na galing sa bulsa Nitong mga kami’y maglilimayon Sa mga ilog at

tanga! dagat.

Buy and sell ng gamot, Ang Ipagmamalaki ko sa kanya Na hindi

propesyon ni Ama, Ito ang alam galing sa atin ang basura, Na

niya, Na trabahong maganda naglutang sa dalampasigan. Ng

Ngunit ang ‘di alam ni Ama May Kamaynilaan.

diabetes si Ina At lihim din sa Sa lungsod ko siya igagala Doon sa

kanya Nitong aking Ina Na umiinom nilalakaran ng rodilyo At sa gilid ay

ng gamot Na peke naman pala nagtayo Ang mga pabrika ng bata.

Buy and sell ng gamot, Ang career Ipagmamalaki ko sa kanya, Na ang

ni Ama, Ngunit lihim lamang Na mga nakatira Ay hindi nagtatapon

peke naman pala May lihim din ng basura Sa mga kanal at kalsada.

naman Itong aking Ina Diabetes Ililigid ko siya nang masigla Sa mga

niya, Tila lumalala Sa pag-inom bundok at gubat, Na ginawang

niya Ng gamot na tinda ni Ama. pugad Ng mga tumakas sa

Buy and sell ng gamot Ang gusto ni siyudad.

Ama, Asukal na pula Tubig at arina Ipagmamalaki ko sa kanya Na ang

Ang tanging laman Ng gamot na mga punong matatayog, Na pinutol

tinda Na ngayon ay kasama Ng at nililok Ay naging santong

namatay kong Ina Sa ataul na bantayog!

utang pa Sa Hapon sa pabrika! Upang siya’y malibang Makapag-

Ang Aking Pangarap unwind, ma-relax, At hindi na

ni: Kiko Manalo
makapaminsala Sa bayan kong
Pangarap kong magbakasyon
Pilipinas!
Kapiling ang hanging Habagat At
Ito ang aking pangarap. magtungo At kung mapagod,

huminga ng todo, Kumain muna

Kaygandang Pilipinas!
nga nitong halo-halo.
ni: Avon Adarna
Humakbang ng konti, sa Mindanao
Sagana ang bansa sa likas na
naman Itong Huluga Caves sa
yaman, Ang ginto at tanso ay nasa
s’yudad ng Cagayan, Sa Davao
minahan, Makakakuha rin, batong
naroon ang tayog ng bayan, Ang
kumikinang Sa gilid at gitna nitong
Bundok ng Apo na
kabundukan.
nagmamayabang.
Magandang tanawin sa mga
Mga mamamayan, kulay
probinsiya, Sa Luzon, Visayas at
kayumanggi, Sa tuwina’y galak, sa
Mindanao nga, Pumaitaas man o
iyo’y babati, May halakhak pa’t
dakong ibaba, Masisilayan mo’y
luksong mga ngiti Mga Filipino’y
tanawing may sigla.
lagi nang mabunyi.
Pagudpud sa Norte’y
Kung kakain man ay aanyayahan,
ipagmamalaki, Ang mga turista ay
Ang sinumang tao sa hapag-
mabibighani, Itong Hundred Islands
kainan, Anumang pagkain ay
na nakawiwili, Tiyak na ang
pagsasaluhan, May tuwang susubo
lungkot, doon mapapawi.
asin man ang ulam. Kahit na
Pumunta sa Baguio sa taas ng
mahirap ang mga gawain, Sa
bundok, Tiyak na kikilig sa lamig ng
dagat, sa lupa at mga bukirin,
pook, Sagada’t Banaue huwag
Tiyak matatapos bago pa dumilim
mong ilimot Sa mga bisita ay ating
Mga Filipino’y hindi man dadaing.
itampok. Sa Boracay Island, tila

paraiso, Sa Cebu at Bohol, ikaw ay

Ang bansa kong ito, bansang kailangang magpumilit, Na

Pilipinas, Na ang katangia’y may magsalita ng English, At dila’y

sigla ng gilas, Sinumang sasakop at mamilipit Kapag kausap si

magmamataas, Aking itataboy, Masungit.

hinga ma’y mautas. Mapalad ang mga walang

pangarap, Dahil hindi nila

Silang Mapapalad
kailangang pag-aralan, Ang mga
ni: Kiko Manalo
bayani ng bayan At
Mapapalad ang mga walang
magkakasalungat na istorya, Sa
pangarap Dahil hindi nila
libro ng akademya.
kailangang hagilapin, Ang mga “x”
Mapalad ang mga walang
ni Math Na kaytagal nang
pangarap, Dahil hindi nila
hinahanap Hindi pa rin mahagilap.
kailangang mamalimos, Ng mga
Mapalad ang mga walang
uno at dos, Sa ilang gurong
pangarap, ‘Pagkat hindi nila
nakasentro Sa pagtitinda ng tocino.
kailangang sagutan Kung ano ang
Mapalad ang mga walang
kahulugan Ng Statistics at Trigo Sa
pangarap, Dahil hindi nila
buhay ng tao.
kailangang mag-imbento Ng
Mapalad ang mga walang
matataas na grado, Sa nanay at
pangarap, Dahil hindi nila
tatay, Na umaasang ang buhay, Ay
kailangang magpasya, Kung ano
maiaahon ng mahinusay...
ang pipiliin Aklat ba o DOTA,
Silang mapapalad...
Facebook ba o Algebra.

Mapalad ang mga walang

Sa Huling Silahis
pangarap, Dahil hindi nila
ni: Avon Adarna
 ni: Kiko Manalo
Inaabangan ko doon sa Kanluran,
Luha ang kalsada na dinaraanan,
Ang huling silahis ng katag-arawan,
Ng taong nagluhod sa dinarasalan,
Iginuguhit ko ang iyong pangalan,
Ito ang hihirang sa kapatawaran,
Sa pinong buhangin ng
Upang ang dalangi’y bigyang-
dalampasigan. Aking dinarama sa
katuparan.
hanging habagat, Mga alaala ng
Ibig kaawaan, siya’y patawarin,
halik mo’t yakap, Sa bahaw na
Sumpa at pangako ay sunud-sunod
simoy ng pagkakasangkap, Ay
rin, Luhod na lalakad at
nagdaang samyo ng iyong
mananalangin, Na wari’y may hapis
paglingap. Ginugunam-gunam,
ang diwa’t damdamin.
sinasaklit-anyo, Ang iyong larawan
Sinasamantala ng taong baluktot,
at mga pagsuyo, Ang lungkot ng
Sa pagkakasala’y natila malungkot,
diwa’t dibdib pati puso, Sa kutim
Ngunit katunayan sa puso at loob,
na ulap nakikisiphayo! Sa pag-
Naghari ang bangis at asal na
aagawan ng araw at buwan, At
buktot.
pagkapanalo nitong kadiliman Ay
Nagtuos ng buti sa Poong Bathala,
nakikibaka ang kapighatian, Sa
Ang hangad sa kapwa’y kunwaring
pangungulila sa iyong pagpanaw.
dakila, Ngunit sa totoo’y walang
Ang iyong pag-iral, hindi na
pagkalinga, Ang puso ay ganid,
babalik, Kahit na ako’y lubos na
sakim itong diwa!
tumangis Pag-ibig na lamang na
Luha’y ginagamit sa buti at sama,
igting na nais Ang makakapiling sa
Kasamang lumakad ng lungkot at
huling silahis.
tuwa, Sa lubhang panganib,

Sa Ngalan ng Luha
makaliligtas ba Kung mananalangin
sa ngalan ng luha?
Sintang Pagkakaisa
ni: Kiko Manalo
Sintang Pagkakaisa! Saan ka
sumuling? Tila naligaw ka ng iyong
landasin, Narito ang aniyong
kandungin, Uhaw na uhaw sa iyong
pagdating!
Sintang Pagkakaisa! Saan ka
nagtungo? Hindi ba dapat na sila
ang humayo? Maraming nilalang
ang nagbabalatkayo, Nagkukubling
oso sa imbi ng mundo!
Sintang Pagkakaisa! Bakit
natapilok? Sa daang mainam ay
nakikihamok, Bumangon ka
ngayon, saka pumalaot, Haplusin
itong puso ng dito'y nanasok!
Sintang Pagkakaisa! Gising ba ang
dibdib? O sadyang nahimbing at
napasaliblib? Laksa ng langayang
maghari ang ibig, Ikaw na nga
sanang bahalang umusig!
Sintang Pagkakaisa! Nasaan ka?
Kubkubin ngayon din nitong
pagkalinga! Yakaping mahigpit ng
pag-aaruga! Halikan mo ang puso,
pati kaluluwa!
Sintang Pagkakaisa! Ngayon ay
nariyan, Ang hiwa-hiwalay na
buto't kalamnan, Nawa ay
magsilbing isang kapagkitan,
Upang mangagdugtong ang
sangkalupaan!
Rosas
ni: Kiko T. Manalo
Kung ang pag-uusap ay mga
kulayan, Malapit sa pula ang
paglalarawan, Bagaman mabini
ang pagkakakinang Siyang
kinahilig ng kadalagahan.
Ang rosas na kulay ay lamyos ng
lambing Na sa wari’y putla ng
dugong mahinhin. Ang tela ng
blusa na anyong bibilhin, Ang kulay
na ito’y siyang pipiliin.
Pagkat paniwala na ito’y anino, Ng Siyang nag-aruga’t nagbigay ng

pagkababae pati pagkatao, At malay, Kumakandili ri’t laging

siyang pangulo nitong mga baro, gumagabay, Ang ina ko ang aking

Pati nga panloob o maski na panyo. bulaklak sa buhay Si Aling Rosas na

Kung bulaklak naman ang pag- - ilaw ko at kulay!

uusapan Ang rosas ay lutang itong

kahinhinan, Ngunit mag-iingat may

tinik din naman, Sa mga panganib Talambuhay ni Francisco

Balagtas
ay kanyang panlaban.

Bigyan ang dalaga ng mga bulaklak Si Francisco Balagtas (Abril 2, 1788

Na tulad ng rosas kasama ang —Pebrero 20, 1862), mas kilala

liyag, Ang sagot na oo ay iyong bilang Francisco Baltazar , ay

matitiyak, Na makukuha mo’t tinuturing bilang isa sa mga

mapapasapalad. magagaling na Pilipinong

Mapasabulaklak o mapakulay man, manunula. Florante at Laura ang

Itinatangi ng maraming nilalang kanyang pinakakilalang obra

Kahit na ihanay ang ibang kulayan maestra.[1]

Ang rosas ang gandang katangian.

Unang mga taon
Ngunit bukod-tangi itong aking
Isinilang sa isang maliit na bayan
rosas, Na pinaghugutan ko ng
na nayon ng Panginay, bayan na
buhay kong hiyas, Sa kanya
Bigaa (Balagtas ngayon), sa
inutang ang mga lumipas, Nang
lalawigan ng Bulacan noong Abril 2,
ako’y musmos pa’t walang
1788. Bunso siya sa apat na anak
nilalandas.
nina Juan Baltazar, isang panday at Shakespeare ng mga Tulang

Juana dela Cruz, isang maybahay. Pilipino."

Labing-isang taon si Kiko o Kikong Buhay bilang manunulat

Balagtas (palayaw ni Francisco)

Natuto siyang sumulat at bumigkas
nang iluwas sa Tondo, Maynila.
ng tula kay Jose dela Cruz (Huseng
Namasukan bilang utusan kay
Sisiw) na kinikilalang pinakabantog
Donya Trining, isang mayaman at
na makata sa Tondo. Si Jose dela
malayong kamag-anak.
Cruz ay isa ring nagsilbing hamon
Kinatutuwaan siya ni Donya Trining
kay Kiko para higit na pagbutihin
dahil sa kasipagan at mabuting
ang pagsulat ng tula. Anupa't
paglilingkod kaya pinag-aral siya sa
kinalaunan ay higit na dinakila si
Colegio de San Juan de Letran at
Kiko sa larangan na panulaan.
Colegio de San Jose. Taong 1812
Taong 1835 nang manirahan si Kiko
nang matapos siya sa pag-aaral ng
sa Pandakan. Dito niya nakilala si
Batas sa Canones, Gramatica
Maria Asuncion Rivera. Ang marilag
Castilla, Gramatica Latin, Pisika,
na dalaga ang nagsilbing
Doctrina Cristiana, Humanidades,
inspirasyon ng makata. Siya ang
Teologia at Pilosopia sa edad na 24.
tinawag na "Selya" at tinaguriang
Naging guro niya si Padre Mariano
MAR ni Balagtas sa kanyang tulang
Pilapil sa Pilosopiya sa nasabing
Florante at Laura.
kolehiyo.

Naging karibal ni Kiko si Mariano

Si Francisco Baltazar ay tinaguriang
Kapule sa pangingibig kay Maria
"Prinsipe ng mga Manunulang
Asuncion Rivera. Nagwagi si
Pilipino" at sinasabing "William
Nanong Capule dahil sa paggamit kanyang asawa, Juana Tiambing at

ng kapangyarihan at salapi. ang 11 niyang anak noong Pebrero

Naipakulong niya si Kiko at sa loob 20, 1862 sa gulang na 74.

ng piitan niya naisulat ang tulang

Talambuhay ni Apolinario
pasalaysay na Florante at Laura. Mabini

Ang kanyang mga sinulat Si Apolinario Mabini ay isinilang

noong Hulyo 23, 1864 sa Talaga,

Orosma at Zafira, Mahomet at
Tanauan, Batangas; ikalawa saw
Constanza, Almanzor y Rosalina,
along anak ni Dionisia Maranan,
Clara Belmori, Abdol y Miserena,
isang tinder sa palengke at
Auredato y Astrone, Bayaseto at
Inocencio Mabini, isang
Dorsalica, Rodolfo at Rosamunda,
magsasaka.
Nudo Gordiano ang ilan sa kanyang

mga sinulat ayon sa english Siya ay nagtrabhong katulong

tagalog mix up. habang nag-aaral sa paaralan na

pag-aari ni Simplicio Avelino. Nag-

Huling mga araw
aral rin siya sa Paaralan ni Fr.
Nabilanggong muli si Kiko sa
Avelino Malabanan, isang kilalang
sumbong ng isang katulong na
gurong nabanggit sa nobela ni Dr.
babae sa di umano'y pagputol ng
Jose Rizal. Sa pagsisikap,
buhok niya. Nakalaya siya noong
nakapagtapos siya sa Colegio de
1860. Ipinagpatuloy niya ang
San Juan de Letran noong 1887.
pagsusulat ng mga komedya, awit
Siya ay nagpatuloy mag-aral ng
at korido nang siya ay lumaya.
Batas na tinapos niya noong 1894
Namayapa siya sa piling ng
sa Pamantasan ng Sto. Tomas. Sa
pag-aaral sa unibersidad, nakilala Gabinete at siy ng sumulat ng mga

niya ang mga taong nagnanasa ng batas para sa Gobyernong

pagbabago sa pamamalakad sa Rebolusynaryo.

Pilipinas ng mga Kastila. Isa dito ay

Naghinala siya sa mga Amerikno
si Marcelo del Pilar na siyang
noong tumulong ito sa himagsikan.
nagsusulat sa La Solidaridad. Ang
Noong 1899, sumambulat nman
kaniyang naging katungkulan ay
ang Giyera laban sa mg
ang ipadala kay del Pilar ang
Amerikano.Siya ay nagtago sa
kaniyang mga obserbasyon sa
Cuyapo, Nueva Ecija nang
Pilipinas at kung ano ang dapat
inaaresto ang mga lider ng
gawing reporma. Hindi siya sumali
rebolusyon. Nang siya ay mahuli,
sa rebolusyon na sinimulan ni
siya ay kinulong sa Fort Santiago
Andres Bonifacio sa paniniwalang
mula Disyembre 11, 1899
hindi pa sila handa.
hanggang Setyembre 23, 1900.

Ang kaniyang pagkakasakit ay Paglabas niya ay patuloy pa rin ang

pagiging paralisado mula sa hindi niya pagkilala sa mga

baywang ang nagligtas sa kaniya Amerikano kaya pinadala siya sa

sa parusang kamatayan sa mga Guam. Dahil sa takot mamatay sa

taong nahuli ng mga Kastila. ibang lupain, siya ay napilitang

sumumpa ng pagkilala sa
Ang kamatayan ni Jose Rizal ang
kapangyarihan ng Amerika. Nang
nagtulak sa kaniya upang sumali
Mayo 1903, nagkaroon ng cholera
na sa rebolusyon na
sa Maynila at isa si Mabini sa
pinangungunahan ni Emilio
nagkasakit at namatay.
guinalso. Ginawa siyng pangulo ng
Talambuhay ni Padre Jacinto PULITIKA O SAMAHAN NI

Zamora PADRE JACINTO

ZAMORAMatapos ang pag-aaral,

Araw ng Pagkasilang: Agosto 14,
kumuha siya ng pagsusulit upang
1835 Lugar na Sinilangan:
maging ganap na pari. Dahil na rin
Pandacan, Maynila Ama: Venencio
sa taglay na talino, madali niya
Zamora Ina: Hilario del Rosario
itong naipasa at nakakuha pa siya
Araw ng Kamatayan: Pebrero 17,
ng matataas na marka. Sa kabila
1872 Lugar Kung Saan
niyon, hindi siya nagkaroon ng
Namatay: Bagumbayan Sanhi ng
pagkakataong mabigyan ng
Kamatayan: Hinatulan ng
permanenteng posisyon dahil na
Kamatayan sa pamamagitan ng
rin sa kasakiman ng mga prayle.
garote Edad nang Mamamtay:
Nang magpasyang pumunta sa
37
Maynila ay naging katulong na
EDUKASYON NI PADRE JACINTO
paroko si Padre Zamora sa
ZAMORAKatulad ni Padre Burgos,
Cathedral ng Maynila. Dito niya
bata pa lamang ay kinakitaan na
nakilala sa Padre Jose Burgos.
ng hilig sa paglilingkod sa Diyos si
Magmula noon, naging hayagan na
Padre Zamora. Nag-aral siya sa
rin ang pagtutol niya sa mga paring
Colegio de San Juan de Letran kung
kastila. Hindi siya, natakot
saan niya natapos ang kursong
makipagpalitan ng kuru-kuro para
Bachelor of Arts. Sa Unibersidad ng
maipagtanggol ang mga paring
Santo Tomas siya nag aral ng
Pilipino. Hindi ito nagustuhan ng
pagkapari, nagtapos siya ng
mga prayle lalo pa at dumagsa ang
Bachelor of Canon Laws.
nakakilala kay Padre Zamora. Araw ng Pagkasilang: Pebrero 9,

Naging kura paroko rin siya sa 1837Lugar ng Sinilangan: Vigan,

Marikina, Rizal at Pasig. Nang Ilocos SurAma: Don Jose Tiburcio

sumiklab ang rebolusyon sa Cavite, BurgosIna: Florencia GarciaMga

isa siya sa isinasangkot sa Kapatid: Antonia at MariaAraw

naturang himagsikan. Kasama sina ng Kamatayan: Pebrero 17,

Padre Jose Burgos, Padre Mariano 1872Lugar kung Saan Namatay:

Gomez at dalawa pa. Lihim silang BagumbayanSanhi ng

inaresto at ikinulong. Hindi Kamatayan: Hinatulan ng

nakayanan ni Padre Zamora ang kamatayan sa pamamagitan ng

matinding hirap na dinanas sa garoteEdad nang Mamatay: 35 v

kulungan, bagay na nagtulak sa EDUKASYON NI PADRE JOSE

kanya upang tuluyang takasan ng BURGOSBata pa lamang ay

bait. Sa kabila ng kanyang pangarap na ni Jose Burgos na

kalagayan ay kasama niyang maging pari sa kanyang paglaki. Ito

hinarap ang kamatayan noong ay sa kabila ng kagustuhan ng

Pebrero 17, 1872. Sa harap ng kanyang inan na maging isa siyang

maraming Pilipino ay ginatorte siya abogado. Galing sa isang

sa Bagumbayan kasama pa ang magandang angkan siya. Ang ama

dalawang pari na sina Padre Gomez niya ay isang opisyal ng Kastila

at Padre Burgos. (First Lieutenant of the Batallon

Melicias de Ilocos 5 de Linea) at

Talambuhay ni Padre Jose isang Spanish-Filipina naman ang
Brugos kanyang ina na tanyag ang
katalinuhan at taglay na noong Pebrero 11, 1855. Kaagad

kagandagan. Katulad ng isang rin siyang nag-aral ng pagkapari at

ordinaryong bata, ang ina ang nagtapos ng Bachiller en Teologia

unang guro niya. Nagtapos siya ng noong Enero 21, 1859 na taglay

elementarya sa Vigan noong 1849 ang pinakamataas na karangalan.

ngunit sa murang edad ay kaagad Noong Agosto 11, 1860, isang taon

siyang naulila sa mga magulang. matapos maordenahan sa

Dahil sa mithiing makapagtapos ng pagkapari, muling nag-aral si Jose

pag-aaral, nagdesisyon siyang Burgos sa Unibersidad ng Santo

lumuwas ng Maynila. Tomas. Pinalad rin siyang

Nakipanirahan sya sa isang kamag- makapagturo ng Latin sa

anak doon. Nakapasok siya sa San unibersidad na ito. Ang

Juan de Letran noong Agosto 11, pambansang bayani na si Jose Rizal

1847. Dito nya ipinakita ang taglay ay isa sa mga naging estudyante

na talino sa pamamagitan ng niya kaya hindi kataka-takang ang

pagkakamit ng mataas na marka libro nitong El Filibusterismo ay

sa akademya man o sa extra- inihandog sa kanya. Natapos niya

curicular activities. naging seryosa ang kanyang master's degree sa

siya sa asignaturang physical Licenciado en Teologica noong

education kung kaya't naging Pebrero 21, 1866 at ang Bachiller

mahusay siya sa pagsuntok en Canones noong Pebrero 8, 1866.

(boxing). Sa edad na 17 ay Muli siyang nagpatuloy ng pag-

nakatapos siya ng kursong aaral hanggang matapos niya ang

Bachiller en Filosopia sobresaliente Doctor en Teologia noong Abril 14,

1868 at ang Licenciado en Canones magandang posisyon na

noong Oktubre 29, 1868. Natapos nahawakan niya ay hindi siya

niya ang pinakamataas na kurso sa kuntento. Hindi lubos ang kanyang

pagpapari noong Abril 1871. ligaya dahil sa nakikitang maling

PULITIKA O SAMAHANIdinaos trato at kawalang pag galang ng

niya ang kanyang unang misa sa mgas paring kastila sa kanyang

Intramuros. Kalaunan ay naging mga kababayan. Naging kakampi

kura poroko siya ng Sagrado de niya sina Joaquin Pardo de Tavera

Instrmuros. Hindi naman na isang abogadong at Maximo

naiwasang magkaroon ng sigalot si Paterno, isang mayamang

Pedro Jose Burgos sa ilang paring mangangalakal at ang dalawang

nakatataas sa kanya dahil sa rin sa paring na sina Padre Mariano

mga liberal niya ideya. Naging kura Gomez at Padre Jacinto Zamora sa

paroko siya sa Parish of St. Peter, mithiing magkaroon ng pagbabago

ikalawang kura paroko sa Cathedral sa bansa. Kasabay naman nito ng

ng Maynila at master of the pagsiklab ng rebolusyon sa Cavite

Claustral Ceremony sa Unibersidad (Cavite Mutiny) noong Enero 20,

ng Santo Tomas, ecclesiastical 1872. Nagkaroon ng pagkakataon

fiscal sa Sagragrio de Intramuros, at dahilan ang mga prayle upang

canonical magistrate ng cathedral hulihin sila ng palihim. Isinangkot

ng Maynila at ang pinakamataas na sila sa naturang paghihimagsik.

posisyong nahawakan ni Padre Jose Nagkaroon ng maling paglilitis

Burgos ay ang Fiscal of the kung saan mismong ang abogado

Ecclesiastical court. Sa kabila ng ni Padre Jose Burgos na si Jose

Arrita ay bumaligtad. Sinabi nito na Gomez Ina: Martina Custodio Araw

inaamin at inaako ng kanyang ng Kamatayan: Pebrero 17, 1872

kliente ang kasalanan. Ikinagalit ito Lugar kung Saan Namatay:

ni Padre Jose Burgos. Sinabi niya sa Bagumbayan Sanhi ng

korte na wala silang kasalanan Kamatayan: Hinatulan ng

kaya wala silang dapat aminin. kamatayan sa pamamagitan ng

Pebrero 16, 1872 nang basahan garote Edad ng Mamatay: 73

sila ng hatol na kamatayan. EDUKASYON NI PADRE

Pebrero 17, 1872 nang harapin ng MARIANO GOMEZNag-aral si

tatlong paring martir ang kanilang Padre Mariano Gomez sa San Juan

kamatayan sa Bagumbayan sa de Letran sa Maynila. Nag-aral

pamamagitan ng pag-garote. Siya naman siya ng Teolohiya sa

ang huling ginarote. Unibersidad ng Santo Tomas.

PROPESYONParing repormista o SAMAHAN O PULITIKASa kabila

tagapagtaguyod ng mga ng pagkakaroon ng dugong Instsik

pagbabago, guro at manunulat. mas nanaig ang dugong Pilipino na

Naway maging magsilbing aral sa nananalaytay sa kanyang mga

mga kabataang mag-aaral ngayon ugat. Naging makasaysayan para

ay mga gawa ni Padre Jose Burgos. sa kanya ang Hulyo 2, 1824 dahil

ito ang araw na naging kura paroko

Talambuhay ni Padre Mariano
siya sa bayan ng Bacoor, Cavite. Sa
Gomez
kabila ng pagiging pari, hindi lang
Araw ng Pagkasilang: Agosto 2,
gabay na ispiritwal ang
1799 Lugar ng Sinilangan: Sta.
ipinagkaloob nya sa mga
Cruz, Maynila Ama: Francisco
mamamayan ng parokyang "Ang Katotohanan." Ito ang

nasasakupan. Tinuruan rin niya ang nagsilbing bibig ng mga Pilipinong

mga ito sa gawaing pang- Propagandista. Naway maging

agrikultura at industriyang silbing aral ang talambuhay ni

pantahanan. Tumulong rin siya sa Padre Mariano Gomez sa mga

pagpapanatili ng kapayapaan sa mag-aaral sa kasalukuyan.

pamamagitan ng mga kasamahang

Talambuhay ni Antonio Luna
pari. Ipinaglaban niya ang mga
Araw ng Pagkasilang: Oktubre
paring Pilipino sa pagmamalabis ng
29, 1868Lugar ng Sinilangan:
mga prayleng Espanol. Dahil sa
Urbiztondo, Binondo,
hayagang pagtuligsa sa tiwaling
MaynilaSagisag Panulat: Taga-
pamamalakad ng mga paring
ilogAma: Joaquin LunaIna:
kastila, nagalit sa kanya ang mga
Laureana NovicioNakatatandang
ito at ipinahuli siya. Kasama niyang
Kapatid: Juan LunaAraw ng
hinuli at nakulong sina Padre Jose
Kamatayan: Hunyo 5, 1899Lugar
Burgos, Padre Jacinto Zamora,
kung Saan Namatay:
Joaquin Pardo de Tavera at Maximo
Cabanatuan, Nueva, EcijaSanhi ng
Paterno. Sina Tavera at Paterno ay
Kamatayan: Namatay sa
ipinatapon sa Guam samantalang
LabananEdad nang Mamatay: 31
silang tatlong pari ay hinatulan ng
EDUKASYON NI ANTONIO
kamatayan noong Pebrero 17, 1872
LUNANagaral ng elementarya si
sa pamamagitan ng pag-garote.
Antonio Luna sa Ilocos Norte. Dito
Siya ang nagtatag ng pahayagang
na rin siya nagtapos ng kanyang
La Verdad na ang ibig sabihin ay
sekondarya. Nang magkolehiyo ay saan miyembro sina Dr. Jose Rizal,

pinili niyang pumasok sa Marcelo H. Del Pilar at Graciano

Universidad ng Sto Tomas. Kumuha Lopez Jaena. Sa pagsasapi niya sa

sya ng kursong Parmasya bilang samahan ay nabuksan ang isip ni

paghahanda sa pagkadoktor. Balak Antonio sa tiwaling pamamalakad

niya na pag nakapagtapos ang ng mga prayle sa Pilipinas. Ito ang

kursong ito ay magpapatuloy siya naging daan upang talikuran

ng pag-aaral ng medisina dahil ito niyang tuluyan ang kurson

ang malaon niyang ambisyon sa medisina at sa halip ay nag-aral ng

buhay. Ipinagpatuloy niya ang pag- may kinalaman sa pakikipagdigma.

aaral ng medisina sa Unibersidad Nahilig rin niyang magbasa ng

Central de Madrid sa Espana. talambuhay ng mga magigiting na

Nakapagtrabaho rin siya rito bilang heneral ng Europa kung kaya lalo

assistant sa laboratoryo ni Dr. niyang ninaus na mapagbuti ang

Lattaux. Ang maigting na pag-aaral tungkol sa agham ng

damdaming pagmamahal sa bayan pakikipaglaban. Gayundin, nagsulat

ang nag-udyok kay Antonio Luna siya sa pahayagang La Solidaridad.

upang mag-aral din ng kursong Nang umuwi siya sa Pilipinas,

may kinalaman sa militar. Nag-aral taglay na ni Antonio ang mithiin

siya ng Science of War sa bansang makapagsilbi sa bansang

Alemanya. PULITAKA O sinilangan. Nakita niya ang mali at

SAMAHANSa Espana niya nakilala kahinaan ng mga pwersang Pilipino

ang mga Pilipinong kasapi ng sa pakikipagdigma. Nakita niya ang

Propaganda, isang kilusan kung malaking kakulangan sa mga

kasanayang militar at disiplina sa pangdigma at namuno sa mga

bawat kawal. Dahil dito siya ay sundalo sa ilalim ni Heneral Emilio

sumapi sa sandatang lakas laban Aguinaldo. Sa Maynila ang naging

sa mga Amerikano. Sinanay niya una niyang pakikipaglaban.

ang mga kawal-Pilipino. Bilang Matapos iyon, nagtatag siya ng

pinuno, mahigpit niyang tinuruan kuta sa Bulacan para sa

ang mga sundalo. Ipinaunawa niya panibagong pakikipaglaban.

sa mga ito ang tungkulin ng Nakasentro roon ang pagsulong ng

mabuting kawal at kung papaano mga Amerikano na papuntang

gawin ang tamang pakikipaglaban gitnang Luzon. Naatang sa balikat

sa mga kaaway. Lingid sa kanyang ni Antonio na mahadlangan iyon.

kaalaman, dahil sa mahigpit na Buong tapang silang nakipaglaban

disiplina niyang ipinatutupad, sa mga Amerikano ngunit dahil na

marami sa mga kawal ang nagalit rin sa kakulangan sa tao at

at nagtanin ng lihim na ngitngit sa makabagong sandata ay nabigo

kanya. Nang mahirang si Antonio silang hadlangan ang mga ito.

bilang heneral, nagtayo siya ng Napatay siya sa laban sa Nueva,

isang departamento. Ito ay ang Ecija noong Hunyo 5, 1899. Bago

Department of War. Layunin nito pa man napatay si Antonio,

ang pag-isahin ang mga yunit sa gumawa siya ng isang sulat,

bawat pwersa sa Probinsya. Nang nakapaloob roon ang dalawang

sumiklab ang digmaan sa pagitan kahilingan kung sakali mang

ng mga Pilipino at Amerikano ay maibubuwis ang kanyang buhay sa

naghirang siyang kalihim pakikipaglaban. Una, mapunta sa

kanyang ina ang lahat ng mga pinakabatang heneral sa

naiwang mga ari-arian; at Rebolusyon s Pilipinas at ang

pangalawa ay maibalot sa Giyera ng Filipino at Amerikano.

bandilang Pilipino ang kanyang Ang kaniyng mg magulang ay sina

katawan at mailibing siya sa Fernando H. del Pilar at Felipa

bansang sinilangan na pinag- Sempio ng Bulacan, Bulacan. Siya

alayan niya ng kanyang buhay. Si ay pamangkin nina Marcelo H. del

Antonio Luna rin ang nagtatag at Pilar at Toribio H. del Pilar. Siya ay

naging patnugot ng La nagtapos sa Ateneo de Manila

Independencia, ang dyaryong pang noong 1896 sa edad na

rebolusyon. dalawampu. Nang magkaroon ng

rebolusyon laban sa Espanya

PROPESYONIsa siyang
sumali sya kay Andres Bonifacio.
parmasyotika, mahusay na
Siya ay kinuha ni Emilio Aguinaldo
manunulat, manggagamot at
upang siyang manguna sa mga
tanyag din sa fencing bukod sa
tropa sa Bulacan at Nueva Eciha.
pagiging mahusay na manunudla

(shooter). Nang pumutok ang labanan ng

Filipino laban sa Amerikano noong

Talambuhay ni Gregorio del Febrero 1899, natalo niya si Major
Pilar Franklin Bell at napatay niya si

Si Gregorio del Pilar y Sempio ay Koronel John Stotsenburg.

ipinanganak noong Nobyembre 14, Noong Disyembre 2, 1899 ,

1875 at namatay noong December pinangunahan niya ang
2, 1899. Siya ay isa sa animnapung sundalo para
bantayan ang Tirad Pass upang
makatakas si Heneral Emilio
Aguinaldo.
Nambaril siya sa leeg na kaniyng
ikinmatay. Matagal bago nailibing
ang kaniyang labi na walang
pangalan.
Nakilala na lamang siya dahil sa
kaniyang gintong ngipin na
ipinalagay niy noong siya ay nasa
Hongkong.
Talambuhay ni Emilio Jacinto
Emilio Jacinto was born in Trozo,
Manila on December 15, 1875. His
parents are Mariano Jacinto at
Josefa Dizon. He was known as
Utak ng Katipunan (Brain of
Katipunan). He wrote the Kartilya
ng Katipunan and poems such as
“Sa Mga Kababayan”,ang
“Pahayag”at ang “A La Patria”. He
was the official editor of Kalayaan,
the news release of Katipunan. . On
August 30, 1896, Katipunan was
captured by Spanish garrison in
San Juan del Monte.
Jacinto was commanded to save
Jose Rizal during his exile to Cuba,
but Rizal refused.
In February 1898, he was wounded
due to battle with Spanish soldiers
in Maimpis, Laguna. He was also
treated by a Spanish doctor.
He escape to Majayjay, Laguna to
lead the Filipino soldiers in that
place. He died at the age of twenty
four due to malaria in Majayjay in
April 1899.
Talambuhay ni Marcelo H. Del
Pilar
Araw ng Pagkasilang: Agosto 30,
1850Lugar ng Sinilangan:
Cupang, San Nicolas,
BulacanSagisag Panulat: Plaridel,
Dolores Manapat, Piping Dilat,
Carmelo, L.O Crame at
CupangAma: Julian H. Del PilarIna: taong 1882. Bukod sa pagiging

Blasa GatmaitanKapatid: Toribio mahusay na manananggol,

Del PilarAng Asawa: Marciana del namana rin niya ang husay ng

PilarBilang ng Anak: 7Araw ng kanyang ama bilang magaling na

Kamatayan: Hulyo 4, 1896Lugar manunulat. Tumugtog rin siya ng

kung Saan Namatay: Barcelona, iba't ibang instrumento na pang

EspanaSanhi ng Kamatayan: musika tulad ng plawta, biyulin at

TuberculosisEdad nang Namatay: piyano. Mahusay rin siyang

46 humawak ng arnis.

EDUKASYON NI MARCELO H.
Asawa na rin niya ang pinsang si
DEL PILAR
Marciana nang magtrabaho siya sa

Ang inang si Dona Blasa ang unang tanggapan ng kanyang amain

naging guro ni Marcelo. Sumailalim bilang Oficial de Mesa sa

rin siya ng pagaaral sa Pampanga at Quiapo. Naging

pamamatnubay ng kanyang abogado rin siya ng Real Audencia

amaing si Alejo H. del Pilar. Sa o Supreme Court sa Maynila.

kolehiyo ay sumailalim siya sa

MGA ISINULATDasalan at
pamamahala ni G. Jose Flores
Tuksuhan, Sampung Utos ng mga
ngunit lumipat siya sa San Jose
Prayle at Caiingat Cayo, na sagot
College kung saan niya natapos
saisinulat na polyeto ni Father
ang kursong Batsilyer en Artes.
Rodriguez na bumabatikos sa Noli
Nagtapos naman siya ng Batsilyer
Me Tangere ni Jose Rizal.
en Filosofia at ng abogasya sa
PULITAKA AT SAMAHANNaging
Universidad ng Santo Tomas noong
katulong ni Marcelo H. Del Pilar si
Graciano Lopez Jaena sa pagtatayo mga prayle kung kaya

ng isang pahayagan noong 1882 pinamatyagan ang kilos nya.

na pinangalanan nilang Diyaryong Upang makaiwas sa anumang

Tagalog. Dito niya ibinunyag sa masamang plano ng mga prayle,

pamamagitan ng panunulat ang minabuti niyang magtungo sa

mga tiwaling pamamalakad ng Espana. Tiniis niyang mapalayo sa

mga prayle sa bansang Pilipinas. pamilya at mga kaanak upang higit

Buo ang loob na ihayag niya ang na makapglingkod sa kababayan.

katotohanan. Likas na matapang Nagpatuloy siya sa pagsusulat

siya. Minsan na niyang pinakita ang upang tuligsain ang mga tiwaling

katapangang taglay nang walang Espanol at pag-aalabin ang

takot na sagutin ang prayleng damdamin ng mga Pilipino. Sa

nakaalitan nang minsang magaak Espana niya nakilala ang mga

siya sa binyag. Bunsod sa kasapi ng Propaganda Movement.

pangyayaring iyon, naging bukas Kabilang si Graciano Lopez Jaena

na aklat sa kanyang kapwa Pilipino na patnugot ng Pa Solidaridad.

ang pang-aabuso ng mga prayle. Pagkatapos ni Graciano, si Marcelo

May ilang Pilipino ang naglakas- H. Del Pilar ang sumunod na

loob na sumulat sa reyna ng patnugot ng naturang pahayagan.

Espana na si Reyna Isabela. Sa kabilang ng pagsusumikap ni

Nakasaad sa kanilang liham ang Marcelo H. Del Pilar na mabigyang

mga kahilingan paalisin ang mga pansin ng gobyerno ng Espana ang

prayle sa bansa. Dahil doon, kanyang kahilingan na magkaroon

nagalit kay Marcelo H. Del Pilar ang ng pagbabago sa Pilipinas ay

binalewala lamang iyon sa Espana. Propagandista, abogado, musikero

Bagsak man, ang damdamin, hindi at manunulat.

iyon naging hadlang upang patuloy

Talambuhay ni Lapu Lapu
na magsulat si Marcelo H. Del Pilar.

Batid kasi niyang hindi siya nag-iisa Ang mga magulang ni Lapu-lapu ay

sa pinakikipaglaban at ang sina Kusgano at Inday Putti ngunit

kanyang inang bayan ang walang naitala tungkol sa

makikinabang kung sakali. Patuloy kapanganakan ni Lapu-lapu. Si

siyang nagsulat upang pag-aalabin Lapu-lapu ay nagpakasal kay

ang damdamin ng bawat Pilipinong Prinsesa Bulakna na anak ni Datu

nagmamahal sa Pilipinas. Gumamit Sabtano. Sila ay biniyayaan ng

siya ng ibat ibang alyas sa kanyang isang anak na pinangalanan nilang

pagsusulat upang hindi matukoy ng Sawili. Si Lapu-lapu ay talagang

mga kalaban ang tunay niyang may matigas na puso at matibay

pagkatao. Sa anim niyang sagisag- na paninindigan bilang isang

panulat, Plaridel ang higit na pinuno ng Mactan. Isang patunay

nakilala at tumanyag. Matagal na na rito ang pagtanggi niya sa mga

nagtiis sa banyagang bansa si magagandang alok ni Magellan.

Marcelo H. Del Pilar. Sa Labis na Ang pagbibigay ng magandang

trabaho at kalungkutan ay posisyon at pagkilala kay Lapu-lapu

dinapuan ng tuberkulosis na naging ang ilan lamang sa mga alok ni

sanhi ng kanyang kamatayan Magellan ngunit kapalit nito ay ang

noong Hulyo 4, 1896. pagkilala at pagtatag ng

pamahalaang Kastila sa kanyang

Propesyon
masasakupan. Ngunit katulad ng Walang nakaaalam sa kamatayan

aking nabanggit ito ay kanyang ni Lapu-lapu subalit ang kanyang

tinanggihan na siyang ikinagalit ni tagumpay sa paglaban sa mga

Magellan.I dayuhan ay siyang kabayanihang

naitala sa kasaysayan ng Pilipinas.

sa sa mga anak na lalaki ni Datu
Dito nagtatapos ang talambuhay ni
Zulu ay kaaway ni Lapu-lapu. Itong
Lapu-lapu.
nakipagkasundo kay Magellan. Dito

binuo nila ang paglusob sa bayan

ng Mactan. Hatinggabi ng Abril 26

nang si Magellan kasama ang

kaniyang mga kapanalig na higit pa

sa isang libo ay naglayag upang

sakupin ang Mactan. Si Lapu-lapu

ay nakahanda rin sa paglusob ni

Magellan, kasama rin ang 1500 na

mga mandirigma. Nang

magsalubong ang dalawang

puwersa ay nagsimula ang isang

umaatikabong labanan sa Mactan.

Natalo ni Lapu-lapu si Magellan

nang tamaan niya ito sa kaliwang

binti at sa huli ay pinatay ni Lapu-

lapu si Magellan.

Kaban ng Tipan
ang nangyari sa Kaban ng Tipan
(Ark of the Covenant) ay isang
tanong na ikinamamangha ng mga
teologo, mga mag-aaral ng Bibliya,
at ng mga arkeologo sa loob ng
maraming siglo. Sa ika-
labingwalong taon ng kanyang
paghahari, inutos ni Haring Josias
ng Judea sa mga tagapangalaga ng
Kaban ng Tipan na ibalik ito sa
templo sa Jerusalem (2 Cronica
35:1-6; cf. 2 Hari 23:21-23). Ito ang
huling pagkakataon na ang lugar
na kinalalagyan ng kaban ay
nabanggit sa mga Kasulatan.
Makaraan ang apatnapung taon,
sinakop ni Haring Nabucodonosor
ang Jerusalem at sinalakay niya
ang templo. Kulang kulang
sampung taon matapos noon, siya
ay bumalik, kinuha ang anomang
naiwan sa templo, at sinunog ang
templo at ang lungsod. Ano kaya
ang nangyari sa kaban? Nakuha ba
ito ni Haring Nabucodonosor?
Nakasama ba ito sa pagkawasak ng
lungsod? O ito ay inilipat at itinago
ba talaga sa isang ligtas na lugar
tulad ng nangyari nang salakayin ni
Paraon Shishak ng Egipto ang
templo sa panahon ng paghahari ni
Rehoboam na anak ni Solomon?
(“talaga” dahil, kung nagawa ni
Shishak na makuha ang Kaban,
bakit iniutos ni Haring Josias sa
mga Levita na ibalik ito? Kung ang
Kaban ay nasa Egipto – tulad ng
takbo ng kuwento sa Raiders of the
Lost Ark – wala ito sa
pangangalaga ng mga Levita at
kung gayon ay hindi nila ito
maibabalik.)
Ang Ikalawang Aklat ng Macabeo
na hindi kanonisado ay nag-ulat na,
bago ang mismong pananakop ng
Babilonia, si Jeremias “sa pagsunod
sa banal na kapahayagan, ay nag-
utos na dapat kasama niya ang
tabernakulo at ang kaban at… siya
ay umakyat sa bundok kung saan
umakyat si Moises upang matanaw
ang pamana ng Dios [ Bundok ng
Nebo: Deuteronomio 31:1-4]. Nang
dumating doon si Jeremias,
nasumpungan niya ang isang
kuweba kung saan niya inilagay
ang tolda, ang kaban at ang altar
ng insenso; pagkatapos nito,
kanyang isinara ang pasukan” (2:4-
5). Gayunman, “Ang ilan sa mga
sumunod sa kanya ay nagbalak na
lagyan ng marka ang kanilang
dinaanan, ngunit hindi nila ito
masumpungan. Nang marinig ito ni
Jeremias, sinaway niya sila: ‘Ang
lugar ay mananatiling lihim
hanggang tipuning muli ng Diyos
ang kanyang bayan at kaawaaan
sila. Pagkatapos nito ipapaalam ng
Diyos ang mga bagay na ito at ang
kaluwalhatian ng Diyos ay makikita
sa alapaap, tulad ng kapahayagan
nito sa panahon ni Moises at nang
manalangin si Solomon na ang
templo ay maluwalhating
mapaging banal’” (2:6-8). Hindi
alam kung totoo ang ulat na ito
(tingnan ang 2:1): ganon pa man, Ang Huling Pati-ukol kay
hindi natin malalaman hanggang
sa pagbabalik ng Panginoon, tulad Kapitan Tiyago
ng inaangkin ng ulat.

Kasama sa iba pang mga teorya

patungkol sa kung saan naroron Marangal ang libing ni Kapitan
ang nawawalang kaban ay ang
Tiyago. Si Padre Irene ang hinirang
mga inaangkin nila Rabi Shlomo
Goren at Yehuda Getz na ito ay na tagapamahala at
nakatago sa ilalim ng bundok na
kinatatayuan ng templo, at ito ay tagapagpatupad ng testamento ng
ibinaon doon bago ito dumating si
Nabucodonosor. Sa kasamaang kapitan. Paghahati-hatiin ang
palad, ang bundok na dating
kinatatayuan ng templo ay kanyang kayaman sa Sta. Clara, sa
kinatatayuan na ngayon ng Dome
Papa, sa Arsobispo, at sa mga
of the Rock, isang banal na dako
para sa Islam, at ang lokal na orden. P1,000,000.00 ay itinira
kumunidad ng Muslim doon ay
ayaw o hindi nagbibigay ng para pangmatrikula ng mga
pahintulotna ito ay hukayin. Kung
kaya hindi natin malalaman kung estudyanteng mahihirap.
tama ang teorya nina Rabi Goren
at Getz. Iminungkahi ito ni Padre Irene para

masabing tagatangkilik siya ng

Ang mananaliksik na si Vendyl
Jones, kasama ng iba pa, ay mga estudyante. Inalis ni Kapitan
naniniwala na angmga sinaunang
kagamitan na nasumpungan Tiyago ang P25.00 pamana kay
kasama ng mga Dead Sea Scrolls, o
ang misteryosong “Copper Scroll” Basilio dahil sa kawalang-utang na
ng Qumran Cave 3, ay tulad ng
isang mapa ng kayamanan na loob ngunit isinauli ni Padre Irene
nagdedetalye ng kinalalagyan ng
at siya raw ang magpapaluwal sa
mahahalagang kayamanan na
nakuha mula sa templo bago sariling bulsa.
dumating ang mga taga Babilonia,
kasama dito ang nawawalang Nang nakaburol si Kapitan Tiyago
Kaban ng Tipan
ay marami ang usap-usapan ukol

sa kanya. Nakita raw ng mga
mongha ang nagliliwag na kaluluwa
ni Kapitan Tiyago. Iyon daw ang
utang sa maraming pamisang
nagawa ni Kapitan.
Tatlong prayle ang dapit sa libing ni
Kapitan. Maraming kamanyang
nang sinunog at gayundin ang
iwinisik na agua bendita.
Si Donya Patrocinio na matandang
kaagaw ni Kapitan Tiyago sa
pagpapataasan ng ihi sa
pagkabanal ay nagnais mamatay
na kinabukasan upang malibing
siya ng lalong dakila at kahanga-
hangang paraan.
Minda moro
Ang salungatan sa pagitan ng mga
Kristiyano at Muslim sa Pilipinas,
partikular sa Mindanao, ay sparked
daan pabalik ika-15 siglo, ang
panahon kung kailan sinakop
Kastila sa bansa. Tulad ng mga
mananakop subukan na ipakilala
ang Kristiyanismo, ang kanilang
ginagawa iregular gawa tulad ng
confiscating ang kanilang lupain at
resettlements. Muslim, na kilala sa
pagiging matapang at malakas ang
loob, ay nakipaglaban para sa
kanilang kalayaan. Ito ang simula
ng pumutok sa mga relasyon sa
pagitan ng mga Moro at Kristiyano.
Kahit na, Espanyol nagkaroon na
umalis sa bansa matapos na sila ay
bagsak ng mga Amerikano sa
panahon ng Digmaang Pilipino,
aalipusta Muslims 'laban Espanyol
at ang kanilang mga Kristiyano
paniniwala ay hindi mabisyo ngunit
sa katunayan, ay maliwanag pa rin
hanggang sa mga araw na ito.
Armed insurgencies sa gilid ng mga
Muslim habang diskriminasyon at
paghuhusga sa mga Kristiyano, ang
mga karera ng kabayo digmaan sa
pagitan ng dalawang mga sekta ay
isang suffocating lason na sumisira
sa kapayapaan hindi lamang sa
loob ng ating bansa, ito ay isang
pandaigdigang kalakaran.
Ngayon, kahirapan, mahinang
pamamahala, kawalan ng
katarungan, at pagsasamantala sa
mga karapatan ng mga grupo ng
kultura sa ninuno ng mga
komunidad ng Mindanao ay ang
pangunahing sanhi ng kontrahan
tulad ng nakikita sa pamamagitan
ng ilang mga pananaliksik.
Terorismo bumangon mula sa
kanilang relihiyon, promulgating
war- torn lugar sa kanyang
pinakadakilang lawak.
Marami na ang nasugatan at may
kapansanan; sapagkat napakarami
na ang namatay. Ang digmaan na
ay scarred ating kasaysayan ay
inilabas ng isang makapal na linya
ng demarkasyon sa pagitan ng
mga Kristiyano at Muslim. Ang
linya na naghihiwalay ang bansa sa
mga piraso ng puzzle, na
nagresulta sa aming kalat, ang
dahilan kung bakit maaari naming
hindi kailanman magiging buong
bilang isang bansa.
Minda Mora
Ang Minda Mora ay isang Zarzuela
nagtatampok ang paglabag umiiral
sa pagitan ng dalawang tribo.
Subalit bukod sa pagpapakita ng
mga pagkakaiba sa pagitan ng mga
ito, ang pag-play ng marami
naglalayong tulay ang puwang at
mapagkasundo ang hindi
pagkakasundo na ay punit-punit
daan-daang taon na ang
nakakaraan. Ito ay hindi lamang
isang ordinaryong Moro- Moro
tradisyonal entertainment kung
saan ang mga Muslim ay laging
bagsak sa pamamagitan ng mga
Kristiyano dahil sila ay masama.
Ngayon sila ay parehong bibigyan
ng pantay na matanghal. May
pagkakapantay-pantay sa mga
pagkakaiba.
R.I.P
Tungkol sa isang kumpanya ng
manananghal ang dulang
R.I.P.
na isinulat ni Severino Reyes at
idinerehe ni Alvin Yapan sa ilalim
ng produkyon ng ENTABLADO. Ang
dula ay nag-uumpisa sa pag-uusap
nina Uban at Toming tungkol sa
plano ni Toming na ligawan ang
babaeng si Menangge. Hindi alam
ni Toming na iisang tao lang si
Menangge at si Uban. Kabilang sila
sa isang kumpanya ng
manananghal ni Mang colas na
nagkaproblema dahil sa pagkalugi
ng kanilang Komedya. Dahil dito ay
napilitan silang lumipat sa anyo ng
pagtatanghal na nauuso. Ang
kasuotan ay isa sa mga elemento
na nakatulong sa pagbibigay kulay
sa paksa ng dula. Epektibo ang
mga kasuotang ginamit dahil
nagpapahiwatig ito ng panahon
kung kalian sumikat o bumagsak
ang mga anyo ng pagtatanghal
tulad ng komedya, sarsuwela, at
pelikula. Isa sa mga halimbawa rito
ay ang una nilang mga kasuotan sa
pagtatangahal ng komedya.
Kapansin-pansin ang mga
makukulay at komplikadong
detalye sa kasuotan na maiuugnay
ng manonood sa mga disenyo ng
mga moro sa katimugan ng
Pilipinas. Ang sarsuwela naman ay
may mga tauhan na ang mga
kasuotan ay
baro’t sa
ya para sa mga babae at
amerikana naman para sa mga
lalaki. Ipinapakita nito ang pag-
usbong ng sarswela sa panahon ng
mga amerikano. Ang mga pantalon
na maong at iba pang modernong
kasuotan sa pelikula ay
nagpapahiwatig naman ng pag-
unlad nito sa kontemporaryong
panahon. Importante ang mga
nabanggit na panahon dahil nais
ipakita ng dula ang pagpapatuloy
ng komedya sa pag-unlad ng oras;
nag-iiba lang ito ng anyo at ito ay
ang sarswela at pelikula. Isang
halimbawa na rito ang linalaman
ng komedya.
San lazaro
Sigfried ( Wincy Aquino Ong ),
isang walang trabaho accountant,
ang makakakuha sa problema sa
kanyang may-ari. Kailangan niya
ng pera upang magbayad para sa
kanyang upa.
Sigfried , sa isang kudlit ng
kapalaran , ay makakakuha ng
isang tawag mula sa isang hiwalay
pagkabata kaibigan, Limuel
( Ramon Bautista ). Limuel
nagsasabi Sigfried na ang kanyang
kapatid na si Biboy ( Nicco Manalo )
ay na- exhibiting sikotikong pag-
uugali matapos iniwan siya ng
kanyang asawa. Limuel , alam na
tiyuhin Sigfried ni ( Allan Forte ) ay
ang kilalang Singing Exorcist ng
San Lazaro , itatanong Sigfried
upang samahan siya sa pagdadala
ng kanyang kapatid na si Biboy sa
remote na bayan ng San Lazaro ,
sampung oras mula sa lungsod sa
pamamagitan ng kotse .
Narating nila ang exorcist lamang
sa oras, ngunit ang mga
nagmamay ari Biboy kumakain ang
tinig tanikala ng Singing Exorcist ,
sa gayon rendering ng exorcist
hindi kaya ng gumaganap ang mga
ritwal. Sa katapusan, ang
nasugatan exorcist
nagpapaliwanag na ang mga
espiritu ay maaari lamang na
natalo sa pamamagitan ng pagkain
ng isang madilim na lihim .
Sinasabi Limuel ang espiritu na
siya ay trysting sa asawa ng
kanyang kapatid.
-Ang buhay ni maria Magdalena
Ayon sa Ebanghelyo ni San Lucas,
si Maria Magdalena ay mahabang
panahong inaalihan ng demonyo.
Ito ang dahilan kaya kabilang siya
sa mga kababaihang may
karamdaman na pinagaling ni
Hesus, kasama sina Susana at
Juana, asawa ni Cusa.
Papano naging alagad ni Hesus si
Maria Magdalena?
Pinalayas ni Hesus ang pitong
demonyo na nagpapahirap sa
kanya. Matapos na gumaling,
inialay ni Maria Magdalena ang
kanyang kabuhayan bilang tulong
sa misyon ni Hesus at kapakanan
ng mga apostol. Pinaniniwalaan na
naging kabilang sa mga
kababaihang alagad ni Hesus si
Maria Magdalena at nanatiling
tapat sa kanya hanggang sa lagim
ng kamatayan ni Hesus sa
Kalbaryo.
Si Maria Magdalena ba at ang
babaing iniligtas ni Hesus sa
pambabato ay iisang tao?
Noon ang paniniwala kay Maria
Magdalena ay iisa sa babaing
makasalanan na pinatawad ni
Hesus. Nililinaw sa atin ng mga
pag-aaral sa Banal na Kasulatan na
hindi tinukoy ng Biblia na si Maria
Magdalena ang babaing iyon.
Malinaw sa Ebanghelyo ni San
Lucas na siya ang babaing
inaaliahan ng demonyo at
pinagaling ni Hesus. Walang
Biblikal na patunay na si
Magdalena ay dating "prostitute".
Matapos na gumaling anu ang
naging bahagi ni Maria Magdalena
sa kasaysayan ni Hesus?
Pinaniniwalaan na naging saksi siya
sa pagpapatuloy ng misyon ni
Hesus, nakinig sa kanyang mga
pangangaral, saksi sa mga
pagpapagaling at nabuhay sa
kabanalan kapiling ng mga alagad.
Noong ang lahat ay sinubok sa
pagkadakip kay Hesus nanatiling
buo ang loob ni Maria Magdalena
na sinamahan ang Ina ni Hesus sa
paanan ng krus.
Anu ang 'di malilimutang bahagi ni
Maria Magdalena sa kasaysayan ng
buhay ni Hesus?
Ito ang pagiging Una niyang saksi
sa Muling Pagkabuhay ni Hesus at
ang kanyang paniniwala sa
katotohanang ito na ipinahayag
naman niya sa mga apostol, kay
San Pedro at Juan na nagtungo sa
libingan upang kumpirmahin ang
mga pahayag niya.
Asawa ba ni Maria Magdalena si
Hesus?
Walang Biblikal na patotoo ang
tanong na ito. Si Hesus ay lampas
na sa edad ng pag-aasawa ng
lalaking Hudio nung magtagpo sila
ni Maria Magdalena. Ganun din kay
Maria Magdalena. Hindi nakapag-
asawa si Maria Magdalena dahil sa
buong buhay niya ayon sa
kasulatan ay inaalihan siya ng 7
demonyo. Anuman ang epekto sa
kanyang buhay ng pagsanib na ito
walang umako sa kanya para gawin
siyang asawa. Si Hesus naman ay
lumabas muli sa kasulatan sa edad
30, na "single" . Malinaw na ito na
ang pinili niyang buhay. Isang
buhay na nakatalaga sa
paglilingkod sa kanyang Ama.
Sa panahon ng isa pang
pagtitipon
isang kaarawan partido para sa
isang character na may pangalang
Maring - Makairog sa wakas ay
magagawang upang ipaliwanag sa
Estrella at ang iba pang mga bisita
kung ano ang tunay na nangyari sa
panahon ng picnic, at na Caridad
ay namamalagi tungkol sa mga
dapat kasal. Don Torcuato at ang
kanyang pamilya ay naroroon sa
birthday party din. Ang kanilang
mga plano ng paggawa Makairog
isang "hantungan ng sisi" para sa
pagbubuntis Caridad na nalantad.
Matapos ang paghahayag na ito,
pamilya Don Torcuato ni iniwan ang
mga partido sa
kahihiyan.Pagkatapos ng episode
ng "kadiliman" sa kanilang
relasyon, Makairog at Estrella ay
may-asawa sa dulo ng pag-play.
-
- nakikita kong hinihimas mo ang
-
Sa Pula sa Puti
ni Francisco "Soc" Rodrigo
Kulas: A…hem! E, kumusta ka
ngayong umaga, Celing.
Celing: Mabuti naman, Kulas.
Salamat at naalala mo akong
kamustahin.
Kulas: Si Celing naman, bakit
naman ganyan ang sagot mo sa
akin?
Celing: Sapagkat pagkidlat ng
mata mo sa umaga, wala ka ng
iniisip kamustahin at himasin kundi
ang iyong tinali. Tila mahal mo ang
tinali mo kaysa sa akin.
Kulas: Ano ka ba naman, Celing,
wala ng mas mahal pa sa akin sa
buhay na ito kundi ang asawa.
(Ilalagay ang kamay sa balikat ni
Celing).
Celing: Siya nga ba? Ngunit kung
iyong tinali, ibig ko ng kung
minsang mainggit at magselos.
Kulas: Ngunit Celing, alam mo
namang kaya ko lamang
inaalagaang mabuti ang mga
tinaling ito ay para sa atin din. Sila
ang magdadala sa atin ng grasya.
Celing: Grasya ba o disgrasya,
gaya ng karaniwang nangyayari?
Kulas: Huwag mo sanang ungkatin
ang nakaraan. Oo, ako nga'y
napagtalo noong mga nakaraang
araw, sapagkat noon ay hindi pa
ako bihasa sa pagpili at paghimas
ng manok. Ngunit ngayon ay
marami na akong natutuhan, mga
bagong sistema.
Celing: At noong nakaraang
Linggo, noong matalo ang iyong
talisain, hindi mo pa ba alam ang
mga bagong sistema.
Kulas: Iyon ay disgrasya lamang,
Celing, makinig ka. Alam mo,
kagabi ay nanaginip ako.
Napanaginipan kong ako'y
hinahabol ng isang kalabaw na
puti. Kalabaw na puti, Celing!
Celing: E ano kung puti?
Kulas: Ang pilak ay puti,
samakatwid ang ibig sabihin ay
pilak. At ako'y hinahabol…
Hinahabol ako ng pilak…ng
kuwarta!
Celing: Ngunit ngayon ay wala
nang kuwartang pilak.
Kulas: Mayroon pa, nakabaon lang.
kaya walang duda, Celing. Bigyan
mo lamang ako ng limang piso
ngayon ay walang salang
magkakuwarta tayo.
Celing: Ngunit, Kulas, hindi ka pa
ba nadadala sa mga panaginip
mong iyan? Noong isang buwan,
nanaginip ka ng ahas na numero 8.
Ang pintakasi noon ay nation sa a-8
ng Pebrero at sabi mo'y kuwarta na
ngunit natalo ka ng anim na piso.
Kulas: Oo nga, ngunit ang batayan
ko ngayon ay hindi lamang
panaginip. Pinag-aralan kong
mabuti ang kaliskis at ang tainga
ng manok na ito.
Bisperas ng Pasko
Tuwing Pasko, kaming
magkakabarkada ay gumagawa ng
mga parol at paputok. Binenbenta
naming ito upang mayroon kaming
pangkain araw-araw.
Pumasok si Mang Carlo sa
entablado
Carlo: Mga bata, tapos naba kayo
diyan? Gabi na ah. Hindi na ba
kayo mamamasko?
Shaira: Sandali nalang po tiyo.
Marami pa po kasing bumibili eh.
Renz: Tama ka diyan ate.
Carlo: O sige, sige, ako na ang
bahala diyan at magsi-alisan na
kayo.
Ed: Tiyo, pinapa-alis nyo na ba
kami? Ayaw nyo na po ba ninyo sa
amin?
Carlo: Hindi naman, mamamasko
pa kayo diba?
Ed: ay, tama! Nakalimutan ko...
sorry po.
Carlo: Walang anuman Ed. Ang
tunay na diwa ng pasko ay
pagmamahalan at pagbibigayan!
Mariel: Salamat po tiyo. Tatandaan
po namin iyan.
Umalis sa entablado ang
magkakabarkada
Carlo: O sige, umalis na kayo at
puputok na ang shop.
Mon: Ang sungit naman! Wala pa
nga akong nabili. Paano na to?
Pinulot ni Carlo ang kanyang mga
gamit at umalis sa entablado
Mon malungkot na umalis sa
Entablado
Pumasok si Megan at Rachelle
sumunod ang magbabarkada
Ed: Paano na to? Konte lang an
gating naipon?
Mariel: ok lang yan.
Renz: Ayun ate O, may bahay!
Shaira: Hali!
1.....2..........3............Simula na!
Kumanta ang magkakabarkada
(pasko4x pasko nanaman muli.....)
Megan: Stooooop! Tigil! Anu ba?
Ang pangit naman ng iyong boses!
Ed: Ako?
Megan: Oo, ikaw. Sino pa pala?
Ed: Eh bastos ka pala eh!
Malapit na suntukin ni Ed si Megan
Renz: Huwag po kuya! Tama na po.
Tandaan mo ang tinuro sayo ni tiyo.
Huminahon si Ed
Ed: Sorry bata!
Megan: Bading ka ba?
Magsuntukan na tayo!
Rachelle: Anak! Anung ginagawa
mo?
Megan: Ma, pupulbusin po nila ako!
SINAG SA KARIMLAN
Moog ng katarungan … Sagisag ng
Demokrasya … Salaming pambudhi
… Palihan ng puso’t diwa…
Waterloo ng kasamaan… Hamon sa
pagbabagong buhay …
May mga maikling gayung dapat
hubdan ng mascara at sa
sinapupunan nito kailangang
iwasto ay hayu’t talinghagang
mamamayagpag at umiiring sa
batas. Sa isang dako’y may mga
walang malay na dahil sa
kasaliwaang-palad, kahinaan, o
likas na mapagsapalaran ay dito
humahantong; dito rin sinisikatan o
nilulubugan ng Katotohanan at
Katarungan…
Marami nang lubha ang mga pang
pumasok at lumabas dito. Walang
makapagsasabi kung gaano pa
karami ang tatanggap ng kanyang
tatak…
May sala o wala, ang bawat
pumasok dito ay kabuuan ng isang
marikit at makulay na
kasaysayan…
PAGBUBUKAS ng tabing ay
mabubungad ang isang bahagi ng
pagamutan ng Pambansang
Bilangguan sa Muntinlupa. May
anim na teheras ang makikita rito.
Ang dalawang nasa makabilang
gilid ay bakante. Sa dalawang nasa
gawing kanan ay magkaagapay si
Tony (19 na taon) at si Bok (29); sa
gawing kaliwa naman ay naroroon
si Mang Erman (45) at si Doming
(30). May munting durungawang
nahahadlangan ng mga rehas na
bakal na makikita sa gawing likod,
kalagitnaan. Hubad ang natutulog
na si Tony. May bakas ng dugo ang
mga bendang nasa kanyang tiyan
at kaliwang bisig . May black eye
rin siya. Si Bok ang bilanggong
labas-masok sa Bilibid, ay
nakakulubong – may trangkaso
siya. Si Mang Erman, na may apat
na araw nang naooperahan ng
almoranas, ay gising at waring nag-
iisip. Naka-plaster cast naman ang
isang paa ni Doming … Paminsan
minsa’y maririnig ang malakas ng
paghilik ni Bok .
Doming: (Bibiling sa higaan, iiangat
ang ulo, at tatanungin
si Bok) tipaningmayap,
lakas namang mag-ilik
ni Bok.
Ernan: (Mangingiti) Pasensiya ka na
Doming.
Doming: Kelan pa kaya lalabas dito
‘yan, a Mang Ernan?
Traga malas hang.
BABAYING . Ba, sino
‘yan? …. (Ingunguso si
Tony.)
Ernan: Ewan, Hatinggabi kagabi
nang ipasok ‘yan dito. Anak 4: “Ako rin po.”
Kawawa naman. Dugu-
dugun siya. Nanay: “O sige, hihintayin namin kayo sa

Doming: OXO seguro ‘yan. O kaya labas ng bahay, mga anak.”

Sigue-Sigue.
Nagbakbakan naman
seguro. (Mamasdang Tatay: “Mag-ingat kayo sa paglalakad sa
mabuti si Tony.)
kalsada.”
Mukhang bata pa.

Ernan: At may hitsura, ang sabihin (Lalakad ang mag-anak papuntang

mo.(Mapapalakas ang
hilik ni Bok.) simbahan.)

Doming : Tipaning – parang kombo! Tilon

(Matatawa si Mang
Ernan.)
Pangalawang Tagpo (Tanawin: Labas ng
PASKO
simbahan matapos ang misa)
Sinulat nina: Laura B. Corpuz at
Pacita D. Morales (May mga tindera. May tugtuging

Unang Tagpo (Tanawin: Loob ng bahay) pamasko.)

(Naghahanda ang mag-anak papunta sa Nanay at Tatay: “Maligayang Pasko sa

simbahan. Tumutugtog ang kampana.) inyo, mga anak.”

Nanay: “Dalian ninyo mga anak. Baka Mga Anak: (Magmano) “Maligayang Pasko

mahuli tayo sa misa.” rin po sa inyo, Nanay at Tatay.”

Anak 1: “Nandiyan na po ako, Nanay.” (May mararaanang mga tindera ang mga

bata paglabas ng simbahan.)

Anak 2: “Hintayin ninyo ako. Hindi ko

makita ang sapatos ko.” Anak 1: “Ano po ang tinda ninyo?”

Anak 3: “Handa na po ako, Tatay.” Tindera 1: “Mayruon akong puto at

kutsinta.”
Anak 1: “Pagbilhan po ninyo ako ng puto.” (Nanay at Tatay – magmamano rin)

Anak 2: “Mayruon po ba kayong suman?” Ninong at Ninang: (Naka-upo sa silya.)

Tindera 2: “Mayruon ako, anak. Ilan ba Anak 1: “Mano po, Ninong. Mano po,

ang gusto mo?” Ninang.”

Anak 2: “Dalawa po.” Ninang at Ninong: “Kaawaan ka ng Diyos.”

Anak 3: “Kina Lolo at Lola na lang ako Anak 2: “Lola, ang sarap naman ng amoy

kakain, Ate. Hindi pa naman ako gutom.” ng luto ninyo!”

Anak 4: “Ako rin; maraming magluto si Lola: “Para sa ating salu-salo ang lahat ng

Lola, marasap pa!” niluto ko.”

Nanay: “Halina kayo kina Lolo at Lola. Lolo: “Halina na kayo, mga anak.

Hinihintay nila tayo.” Nakahanda na ang mga pagkain natin

para sa Noche Buena.”

Tatay: (Kakatok sa pinto ng bahay nina

Lolo at Lola.) Anak 3: “Gutom na nga ako eh.”

Lolo: (Bubuksan ang pinto.) “Tuloy kayo Anak 4: “Sabi ko na inyo eh, maraming

mga anak.” magluto si Lola, at masarap pa.”

Tilon (Matapos kumain - Hahaplusin ang tiyan

sa busog at magkukuwentuhan)
Pangatlong Tagpo (Tanawin: Loob ng

bahay nina Lolo at Lola) Anak 2: “Nanay, Tatay, sana’y maging

Pasko araw-araw para narito tayong lagi

Mga Anak: “Mano po, Lolo. Mano po, Lola.”
kina Lolo at Lola.”
Lolo at Lola: “Kaawaan kayo ng Diyos,

mga anak.”

Mga Anak: “Lolo, Lola, aalis na po kami.”
“Maligayang Pasko po ulit sa inyo at
Manigong Bagong Taon sa lahat.”
Nanay at Tatay: “Maraning salamat po sa
handa ninyong mga pagkain. Busog na
busog po kaming lahat.”
Buong Mag-anak: (Muling mag-mamano
kasabay ang pagpapaalam.) “Paalam na
po.” “Mamasko pa po kami sa ibang
kamag-anak natin pagkagising sa
umaga.”Lolo at Lola: “Mag-iingat kayo sa
daan.”Tilon
PLOP! CLICK!
(Dobu Kacchiri)
ISANG NAGDARAAN
KOTO : Isa akong Koto na nakatira sa pook na
ito. Ngayon tatawagin ko si Kikuichi para
konsultahin siya. Nariyan ba si Kikuichi?
KIKUICHI : Nariyan na!
KOTO : Nasaan ka?
KIKUICHI : Heto na ‘ko.
KOTO : May mahalaga akong kailangan sa
iyo. Dahil matagal na rin naman akong hindi
nakalalabas ng bahay, ang daming oras na
nakabitin sa kamay ko. Gusto kong
magbiyahe at nang makapagmasid naman ng
mga tanawin. Ano sa tingin mo?
KIKUICHI : Sa totoo lang, imumungkahi ko
nga sana sa iyo, Ekselenteng ideya.
KOTO : Ano pang hinihintay natin kung
ganoon. Maghanda ka ng sake.
KIKUICHI : Ngayon din. Nakahanda na ang
bote ng sake.
KOTO : Umalis na tayo agad. Halika na!
KIKUICHI : Nakahanda na ako.
KOTO : Ano sa palagay mo? Nagtatawanan
na siguro ang mga taong makita ang
dalawang paris natin na namamasyal at
nagmamasid sa mga tanawin. Pero ang
pagbibiyahe sa bagong lugar ang
nakapagpapagaan ng pakiramdam bukod pa
sa kasayahang nalalasap mo.
KIKUICHI : Wala naman sa palagay kong
mag-iisip na para tayong gago. Kaya, kapag
nararamdamang mong gusto mong
magbiyahe, dapat lang na ilang ulit tayong
magbiyahe. Nakabubuti iyon sa inyo, Amo.
KOTO : Nasa labas na tayo ng nayon. Marahil
nasa gitna tayo ng bukirin. Ang lungkot dito.
KIKUICHI : Nasa gitna nga tayo ng bukirin.
KOTO : Kapag nasa kapatagan ako, parang
lumalawak ang aking puso at gumagaan ang
pakiramdam ko.
KIKUICHI : Gaya ng sabi mo, kasiya-siya ang
magbiyahe.
KOTO : Makinig ka! Noon ko pa gustong
sabihin sa iyo na hindi sa habambuhay ka na
lamang umaawit ng mga maiikling awit o
bumibigkas ng mga kuwento. Bakit di mo
ensayuhin ang Labanan sa Heike, ang
pamosong epiko?
KIKUICHI : Gusto ko nga sanang hingin ang
tulong mo tungkol diyan. Masuwerte na lang
at ikaw mismo ang nagbukas tungkol diyan.
Kung maituturo mo sa akin ‘yan, tatanawin
kong malaking utang-na-loob.
KOTO : Ituturo ko kung ganoon. Wala rin lang
tao sa paligid, bibigkasin ko sa iyo ang isang
berso.
KIKUICHI : Sadyang kay buti mo. Sige,
makikinig ako.
KOTO : “Umabot sa krisis ang labanan sa Ichi
no Tani, at nauwi sa isang malaking giyera.
Natalo ang mga dakilang Hieke, at
nagsisugod ang mga mandirigma ng Genji—
silang sabik sa kabantugan. Parang mga
trigong nagbagsakan sa harap ng mga armas-
pandigma. Kalunus-lunos na pagdanak ng
dug! Walang katapusang kaguluhan! Putol
ang baba ng ilan, at ang iba nama’y
talampakan. Sa gitna ng nakakukuliling mga
daing at pananangis, pilit pinaglalapat ang
kanilang mga sugatang talampakan sa
duguang baba,ang sugatang baba sa
duguang talampakan. Ay, kahabag-habag na
tanawin! Tatlo o apat na raang mga
mandirigma ang nagkalat sa kapatagan!…”
KIKUICHI : Kagila-gilalas palang talaga ang
epikong ‘yan. Nagagalak akong marinig.
KOTO : Halika’t pumunta tayo doon sa
malayu-layo pa. Sumunod ka sa ‘kin!
KIKUICHI : Sige lang, sumusunod ako.
KOTO : Maraming bumibigkas ng Heike, pero
wala akong alam na nakabibigkas ito nang
mainam. Kaya kailangang pag-aralan mo
itong mabuti.
KIKUICHI : Iinsayuhin kong mabuti, at
inaasahan kong tuturuan mo akong muli.
KOTO Sakali’t maitalaga ako sa posisyon ng
“Kengyo,” gagawin kitang isang “Koto”.
KIKUICHI : Napakabuti mo ngang talaga.
KOTO : Ano ‘yon? Nakakarinig ako ng alon ng
tubig. Siguro’y malapit tayo sa dagat.
KIKUICHI : Oo nga, pakiramdam ko;y dagat
nga ‘yon.
KOTO : Kailangan nating tawirin ito. Anong
dapat nating gawin?
KIKUICHI : Ano nga bang dapat nating
gawin?
NAGDARAAN: (Sa mga manonood) Dito lang
ako nakatira. Dahil may lalakarin ako sa kabila
ng bundok, kailangan kong magmadali. Ano
itong nakikita ko? Dalawang bulag ang
nagbabalak lumusong sa dagat. Paano kaya
nila magagawa ‘yon? TitigiI muna ako rito at
panoorin sila pansumandali.
KOTO : Halika! Maghagis ka ng bato para
matantiya natin ang lalim ng dagat.
KIKUICHI : Sige. Ayan, naghagis na ako.
PLOP!
KOTO : Malalim doon.
KIKUICHI : Malalim na malalim doon.
KOTO : Subukan mo sa ibang direksiyon.
KIKUICHI : Sige. Ayan, naghagis ulit ako.
CLICK!
KOTO : Mababaw doon.
KIKUICHI : Mukha ngang mababaw doon.
KOTO : Kung gayon, lumakad na tayo nang
painut-inot. Halika na!
KIKUICHI : Pero amo, teka muna sandali.
KOTO : Bakit?
KIKUICHI : Bubuhatin ko na kayo sa likod ko.
KOTO : Naku, hindi na kailangan. Basta
sumunod ka sa akin.
KIKUICHI : Pero kaya nga ako naririto para
pagsilbihan kayo. Para na rin sa kabutihan ng
aking kaluluwa. Hayaan niyo ng buhatin ko
kayo.
KOTO : Hindi, huwag na. Dahil hindi ka rin
nakakakita, baka maaksidente pa tayo.
Maghawakan na lang tayo sa isa’t isa saka
lumakad nang painut-inot.
KIKUICHI : Pero ito ang pagkakataon ko para
makatulong sa inyo. Kailangang mabuhat ko
kayo sa aking likuran.
KOTO : O sige, sige. Dahil mapilit ka, papayag
akong buhatin mo ako. Pero kailangang
maghanda na muna tayo. Ihanda mo na rin
ang sarili mo.
KIKUICHI : Salamat, nakahanda na ako.
NAGDARAAN: Mautak ang mga bulag na
‘yon. Sinusubukan nila ang lalim ng dagat sa
pamamagitan ng paghahagis ng bato.
Masuwerte talaga akong aso. Ako ang
magpapabuhat patawid sa dagat. (Papatong
siya sa likod ni KIKUICHI).
KIKUICHI : Humawak kayong mabuti. Ngayon
sisimulan ko nang magpainut-inot sa dagat.
Sana naman hindi masyadong malalim. Ayan
nakarating na ako sa kabila. Nagawa ko ito
nang walang kahirap-hirap, at natutuwa ako’t
wala ring disgrasya.
NAGDARAAN: (Sa mga manonood). Hindi ko
inaasahan ang suwerteng ito. Tuwang-tuwa
ako.
KOTO : Ano Kikuichi? Nakahanda ka na ba?
Walang sumasagot? Hindi ko ito maintindihan.
Ki-ku-i-chi! Na-sa-an ka?
KIKUICHI : Na-ri-to a-ko!
KOTO : Bakit di mo pa ako buhatin patawid?
KIKUICHI : Pero kabubuhat ko lang sa inyo.
KOTO : Kabubuhat lang sa akin? Pero
naghahanda pa lang ako. Hindi mo pa ako
nabubuhat. Ang hayop na ‘yon mag-isa
palang tumawid.
KIKUICHI : (Magmamadaling tumawid sa
pinaggalingan) Kailan kayo tumawid na muli
rito Amo?
KOTO : Kailan? Aba’t walanghiya ‘tong taong
ito. Umaayaw na yata. Madali ka’t buhatin mo
na ako agad.
KIKUICHI : Hindi ko maintindihan ito. Di bale,
tatawid na lang uli ako. Kumapit na kayo sa
likod ko.
KOTO : Huwag kang magalaw.
KIKUICHI : Lalakad na ako nang painut-inot.
Mukhang napakalalim dito.
KOTO : Basta mag-iingat ka at huwag kang
masyadong magalaw.
KIKUICHI : Opo, opo. Ang lalim naman nito!
Naku, tulungan ninyo ako, saklolo!
NAGDARAAN: Nakakaaliw pagmasdan ang
kawawang mga bulag!
KOTO : Nakakapanggalit itong nangyayari sa
atin. Basang-basa na ako. Kaya nga ba
tumanggi na akong pabuhat sa iyo noong una
pa.
KIKUICHI : Ipagpaumanhin ninyo. Patutuyin
ko kayo. Talaga namang nag-iingat ako, pero
natalisod ako. Patawarin ninyo ako.
KOTO : Nauunawaan kong aksidente ang
nangyari, at wala tayong magagawa roon.
May nangyari ba sa sake?
KIKUICHI : Anong sabi n’yo? Ah, ang bote ng
sake. Heto, hindi nadisgrasya.
KOTO : Giniginaw na ‘ko. Tagayan mo ako.
KIKUICHI : Sige po.
NAGDARAAN: Aba’t may isa pa pala akong
suwerte. Akong iinom noon.
KIKUICHI : Nagtatagay na po ako. Glug, glug!
KOTO : Tama na ‘yan. Mawawala rin ang
ginaw ko pag nainom ko na ito.
KIKUICHI : Sigurado, Amo.
NAGDARAAN: (Sa mga manonood). Ang
sarap nito!
KOTO : Ano na, Kikuichi? Bakit di mo ako
tinatagayan?
KIKUICHI : Pero katatagay ko lang po’t
binigay ko sa inyo.
KOTO : Iyon din ang akala ko, pero wala ni
isang patak ang baso ko.
KIKUICHI : Talagang hindi ko maintindihan ito.
Magtatagay uli ako Heto, pupunuin ko na ang
baso.
KOTO : Sige, bilisan mo.
KIKUICHI : Eto na. Glug, glug!
NAGDARAAN: (Sa mga manonood). Aba’t
may kasunod pa! Walang kasinsarap ang
sakeng ito!
KOTO : Tama na ‘yan. Uminom ka rin nang
kaunti.
KIKUICHI : Puwede po ba? Salamat sa
kabaitan ninyo. Napakasarap ng sake, di po
ba?
KOTO : O, bakit hindi mo pa ako tinatagayan?
KIKUICHI : Pero katatagay ko lamang po ng
isang punung baso para sa inyo.
KOTO : Akala ko nga, pero ni isang patak,
wala pa rin ang baso ko. Kamuhi-muhi kang
tarantado ka. Ni isang patak di mo man lang
ako pinatikim, kasi sinosolo mo’ng pag-inom.
KIKUICHI : Naku, hindi ganyang magsalita
ang amo ko. Bakit ko naman sosolohin ito
nang hindi inuuna ang amo ko? Mali ang
akusasyon ninyo sa akin. Nakadalawa na po
kayong tagay.
KOTO : Aba’t talaga bang ginagalit mo ‘ko?
Hindi ka lang gago, dinadaya mo ‘ko at
pinalalabas na iniinom ko’ng tinatagay mo
nang di mo alam. Tagayan mo ako ulit.
KIKUICHI : Gusto ko po sana. Pero,
ipagpaumanhin ninyo! Wala na pong natira.
KOTO : Ano? Ni isang patak wala nang
natira?
NAGDARAAN: (Sa mga manonood). Talagang
nakakaaliw ito. Pag-aawayin ko sila. Bang!
Bangg!
KOTO : Aray,aray ko! Aba’t sobra na ito.
Matapos mo akong agawan ng inumin,
ngayon naman may gana ka pang bugbugin
ako.
KIKUICHI : Ano’ng sabi ninyo? Bugbugin?
KOTO : Sinaktan mo na ako, ulol!
KIKUICHI : Itinatabi ko lang po ang bote ng
sake. Ni hindi nakaturo sa direksiyon ninyo
ang mga kamay ko.
KOTO : A, hindi pala? At sino pang mananakit
sa akin, aber? Sino, sabi?
KIKUICHI : Aray, aray ko po! Inaakusahan
n’yo na nga ako ng kung anu-anong hindi ko
naman ginagawa, ngayon naman sinasaktan
n’yo pa ako. Bakit binubugbog ninyo ang
isang walang kasalanang katulad ko?
KOTO : Aba’t ni hindi nga nakatutok sa iyo
ang mga kamay ko.
KIKUICHI : Hindi nakatutok? Sinong nanakit
sa akin? Magsalita kayo,sino pa?
KOTO : Aray, aray ko! Kikuichi, ano ba? Bakit
mo ba ako sinasaktan?
KIKUICHI : Nasa binti ko ang mga kamay ko.
KOTO : Nasa binti mo? Kaninong mga kamay
ang sumuntok sa akin?
KIKUICHI : Aray, tama na! Huwag ninyong
abusuhin ang inosenteng tulad ko. Amo.
KOTO : Ano? Abusuhin?
KIKUICHI : Ano pa nga bang ginagawa ninyo?
KOTO : Ni hindi nga dumadapo ang mga
kamay ko sa iyo.
KIKUICHI : Di dumadapo? Kung gayo’y
sinong nanununtok sa akin?
KOTO : Aray, ano ka ba?
KIKUICHI : Aray ko po, tama na!
NAGDARAAN: Nakakatuwa talaga ito.
Paiikutin ko sila sa iba’t ibang pakana. Pero,
teka! Aba’t tinutuluyan na nilang
magsuntukan.Delikado pa ang manatili pa rito.
Kailangang makaalis na ako habang may
araw pa.
KOTO : Nauubos nang pasensiya ko. Hindi
kita patatakasin lintik ka!
KIKUICHI : Bakit ako sinasaktan?
SILANG DALAWA: A-a-ray….
KIKUICHI : Ikinahihiya ko kayo Amo. Hawak
ko na kayo ngayon. Nagpapanggap lang pala
kayong mabait. Santo-santito!
KOTO : Huwag, sandali lang! Matapos mo
akong bugbugin, tatakbuhan mo ako. Wala
bang ibang tao rito? Hulihin n’yo siya, hulihin
n’yo! Huwag n’yo siyang patatakasin!
Kapalaran
ni: DAWN CONDES
UNANG PASOK NG KLASE, NA KITA NI JHON SI ROU SA
ISANG UPOAN SA LIKOD NG KANILANG ROOM...
JHON: HI !
ROU: HI...
JHON: KAMUSTA ANG UNANG ARAW MO DITO ?
ROU: AYOS LANG , SAYU?
JHON: AYOS LANG DIN.
PUMASOK NA ANG KANILANG GURO. NAGPAKILALA JHON: NAKO SAYANG NAMAN, GUSTO SANA KITANG

SILA ISAT ISA, PAG KATAPOS NG KUNTING IMBITAHIN SA AKING KAARAWAN SA SUSUNOD PANG

KWENTOHAN PINALABAS NA SILA NG KANILANG BUWAN.

GURO. PINUNTAHAN NI ROU SI JHON , PARA

ROU: AH, GANUN BA? SIGE SUSUNOKAN KO...

MAKISABAY NA LUMAKAD PAPUNTA SA SUSUNOD NA

NAKALIPAS ANG ISANG BUWAN LUMIPAT NA NG

KLASE.
BAHAY SINA ROU... PUMASOK NA RIN SYA SA BAGO

JHON: O, GUSTO MONG SUMABAY? NYANG PAARALAN... NAG CHACHAT PARIN NAMAN SI

ROU AT SI JHON AT NAG TETEXT, KAYA MAY

ROU: OU

KUMONIKASYON PARIN SILA...

JHON: MARAMI KA NA BANG NAKILALA?

JHON: O, PALAPIT NA ANG KAARAWAN KO PUMONTA

ROU: MEDYO, EH IKAW?

KA HA.

JHON: MARAMI NA. ANG BABAIT NAMAN KASI NILA.

ROU: OO BA.

MAHIYAIN KA ANU???

NAKALIPAS NA ANG LIMANG TAON... NAWALA ANG

ROU: SINABI MO PA.

KANILANG KUMONIKASYUN DAHIN SA SUBRANG BUSY

JHON: HHE, MASANAY KANA... TATAGAL KA NAMAN NILA... SA ISANG MALL, HABANG BUMIBILI SI ROU SA

DITO EH ISANG RESTAURANT NKA SABAY NYA SI JHON SA PILa.

JHON: IKAW BA YAN ROU?

ROU: EWAN KO LANG KUNG TATAGAL AKO DITO ..

JHON : O, BAKIT NAMAN? ROU: JHON?

ROU: BAKA KASI LILIPAT KAMI NG BAHAY SA JHON: OO , AKO SI JHON..

SUSUNOD NA BUWAN.
ROU; DI KO AKALAING MAGKIKITA PA PALA TAYO..

JHON : OU NGA..
NAG USAP SI JHON AT SI ROU TUNGKOL SA BUHAY *ngingiti na si Clary at babangon

NILA NGAYON .... LUMIPAS ANG 2 TAON... Clary: ito pala ang sinasabi mong
paraiso. Kita mo pala ang mga
NAGPAKASAL SILANG DALAWA
bituin kahit araw na araw.

Ito Pala Ang Inyo Bert: oo nga. At ang sofa namin ay

ni Frederico b. Sebastian matigas lamang.

Clary: sabik na sabik na akong *tatawa ang dalawa

makarating sa bahay bert.
Clary: Bert….wala ka na bang
Bert: totoo ba yan? damit maliban pa diyan?

Clary: oo naman. Ang hangin sa Bert:Ano naman ang masama sa

lalawigan ay tunay na nakakaakit. suot ko, mahal kong Claring?

Bert: masaya ako dahil Clary: (nagalit) Baket noong

nasisiyahan ka mahal ko. dumadalaw ka pa sa amin ang ayos
ng iyong suot?
Clary: Nais ko na talagang
makarating Bert sa ating paraiso!!! Anghel
(papasok na sa maralitang bahay) BADONG
Bakit mo pa ako ginising, ‘Nay?
Clary: Ito pala ang sinasabi mong Dinaan ko na nga lang sa tulog
bahay Bert. dahil
hindi tayo naghapunan
Bert: Oo mahal ko. kanina...Magugutom na naman ako
nito!
*tumitingin tingin pagkatapos ALICIA
umupo sa bangko ito ay bumagsak Kung ayaw mong magsimbang-
gabi, ako na lang.
Clary: Aray ko pohhh!!!! BADONG
Bakit ka pa nagsisimba, ‘Nay?
Bert:Nasaktan ka ba mahal? Ano’ng mapapala mo do’n? Hindi
naman
Clary:Nasaktan!?hello??! namimigay ng pagkain do’n.
bumagsak kaya ako dahil sa upuan ALICIA
na yan!Hindi mo man lang sinabi Ipagdarasal ko ang Tatay mo.
na bulok na pala yan.(galit na galit) Kawawa naman. Paskung-pasko,
nasa loob
Bert: (aamuhin si Clary) Wag ka ng kulungan.
nang magalit.(I mamasahe ang Mabuti pa nga ang Tatay. May
binti ng babae) Matagal na kasi ako kinakain tiyak sa kulungan.
hindi nakakauwi dito mahal. ALICIA
Huwag mong sasabihin ‘yon! Mas
mabuti ang gutom, kaysa nasa
kulungan.
Hindi siya dapat sumama sa
barkada ni Goryong Gwapo.
Hindi siya dapat sumali sa
pagnanakaw. Siya ngayon ang
nagdurusa sa loob, si
Goryo ay pagala-gala lang.
BADONG
Hindi ba pangako ni Goryo ay hindi
niya tayo pababayaan?
ALICIA
Huwag kang aasa sa ibang tao, lalo
na sa tulad ni Goryo.
BADONG
Kanino tayo dapat umasa, ‘Nay?
ALICIA
Sa Diyos, kanino pa?
BADONG
Hindi naman nagpapakita ang
Diyos.
ALICIA
Hindi ibig sabihin noo’y wala Siya.
Malapit lang Siya. Binabantayan
Niya tayo,
pati mga anghel Niya. Makikita
mo...bibigyan ka Niya ng Pamasko
bukas.
BADONG
Ikaw, ‘Nay...ano’ng regalo ang
gusto mo?
ALICIA
May anak na akong nagmamahal
sa akin. Ano pa’ng
hahanapin ko?
Matulog ka na uli. Meri Krismas,
anak.
BADONG
Meri Krismas, ‘Nay
KAHAPON, NGAYON AT BUKAS
(Isang bakurang may sagingan at
iba pang halaman sa tabi.
Sa gitna ay isang balag.)
LABAS I
(Asalhayop at mga taong bayan.
Nangakahanay ang babae sa
kanan at ang mga lalaki naman sa
kaliwa. Nanga-taas ang kanang
kamay nilang lahat, na
tumatangan sa kopang ginto.
Masasaya ang anyo nila.)
(Asalhayop, Masunurin, Walang
tutol, mga taong bayan.)
Walangtutol : Mag-inuman,
magsayawan.
Masunurin : Si Asalhayop ay
ipagdiwang.
Koro : Ipagdiwang.
1.o : Mapala ang kanyang buhay.
1.a : At lumawig habang araw.
2.o : Habang araw.
Walangtutol : Dangal niya’y huwag
dadalawin ng siphayo’y
ng hilahil.
2.a : Huwag dadalawin.
3.a : Dangal niya’y magluningning
sa ligayang sasapitin.
Koro : Magluningning.
Masunurin : Madlang puri, madlang
biyaya sa kaniya’y sumagana.
Koro : Sumagana.
Tagapagsalaysay: Habang
3.a : Madlang yaman, madlang
tuwa sa kaniya’y tumatagal ang panahon mas lalong
lumawig nawa.
napapalapit si Jeny at Max sa isa’t
Koro : Lumawig nawa.
-isa habang malungkot pa din si
Asalhayop : Katoto’t giliw, mga Ron dahil hindi niya maamin kay
kaibigan, sa
inyo’y salamat Len na mahalniya ito. Isang Araw
nang habang
buhay. habang pauwi si Jeny ay nakita

Ang inyong nais na tungkol sa akin niya si Max na naglalakad mag-isa.

ay aking biyaya
sa sasapitin. Jeny: Oh Max ikaw pala yan! Bakit

ikaw lang mag-isa.Max: Oh miss!

Pag-iibigan Ikaw pala yan may bakit nandito

ni Jeny at Max ka?

Ron: Oo Jeny: Pauwi na kasi ako nang

makita kita!! Ikaw bakit ka nandito?

Ciara: Kasi eh bakit kasi hindi mo

pa aminin sa kanya na mahal mo Max: Pauwi na din ako.. may

siya. kinausap lang ako… gusto mo ba

munang maglakad lakad tayo kung

Ron: Alam mo hindi ganun kadali
ok lang sayo??
yun! Baka kapag inamin ko

sakanya iyon eh baka hindina kami Jeny: Ok sge ba..

magpansinan dahil sa ginawa ko.

Tagapagsalaysay: Nagusap ang

Diana: Sabagay tama din siya dalawa habang naglalakad, pero

friend! Hayaan na lang natin siyang biglang napaupo si Jeny.

magemote.
Max: Oh may problema ba?? Kayo na ba ni Max??(malungkot na

Napagod ka siguro dapat pala hindi salita)

na kita inay a… sgeumupo ka

Diana: Kayo na noh??
muna.
Ciara: Aminin mo na friend.Len:
Jeny: Ok lang ako … (Biglang
Siguro kayo na kaya ayaw mo
mapapaupo ulit) Max: Sabi ko sayo
magsimula kalat na kaya sa
eh pagod ka na… Umupo silang
campus na kayo na
dalawa
.Jeny: Grabe campus agad??? Di ba
Max: Dapat sinabi mo na pagod ka
pwedeng sa silid-aralan muna..
na para inihatid na kita sa inyo.
tsaka hindi namankami..

Jeny: Hindi, ok lang iyon, ako din magkaibigan lang kami..

ang may gusto nito kaya ok lang

Len: Magkaibigan o matalik na
ako..
magkaibigan alam mo dun din kayo

Max: Sigurado ka oh eto uminom hahantong maynabasa din akong

ka muna ng tubig… ganyan.

Tagapagsalaysay: Makalipas ang

Tagapagsalaysay: Lumapit si Max
ilang saglit ay napagdesisyonan ni
kay Jeny at kinausap.
Max na ihatid si Jenysa kanilang
Max: Pwede ba kitang ayain
bahay. At habang dumaraan ang
bukas??
maraming araw ay may

kakaibangnararamdaman si Max Jeny: Saan?

kay Jeny. Ika-13 ng Pebrero, Max: Maglibot!Len: Maglibot sge

naguusap ang mga kaibigan.Ron: sama ako!
Ciara at Diana: Sige ako din! Ron: Kami na ni Jeny sinagot na

niya ako kagabi! Nabigla ka!

Len: Ikaw Ron di ka ba sasama?
Sobrang saya ko nungnangyari
Ron: Hindi sige enjoy niyo nalang!
sinagot niya ako.

Tagapagsalaysay: Nung gabi ng Ika-

Jeny: Itigil mo na nga iyan Ron!
13 ng Pebrero ay inamin na ni Ron
Iwan mo muna kami ni Max.
ang kanyangnararamdaman kay
Ron: Bakit ba eh boyfriend mo
Jeny at nabigla si Jeny sa sinabi ni
naman na ako bakit mo ako
Ron pero sinagot na ni Jeny si
pinapaalis??Jeny: Basta iwan mo
Ronnung araw na iyon. Nang
muna kami!
sumapit ang Ika-14 ng Pebrero ay

napagisip-isip ni Max naaminin na Ron: Ayoko ko nga!Jeny: Kapag

din kay Jeny ang kanyang hindi ka Umalis break na tayo!Ron:

nararamadaman.Dumating na si Ayoko!

Jeny sa kanilang tagpuan pero siya

Jeny: Anung ayaw mo?
ay parang kinakabahan at
Ron: Ayokong magbreak tayo kaya
malungkot.Maya-maya ay
aalis na ako!
dumating na din si Max.

Tagapagsalaysay: Naiwang magisa

Max: Oh sorry kung pinaghintay
si Max na malungkot at si Jeny.
kita. Eto oh bulaklak. Oh bakit

parang malungkot ka!May Max: Alam mo napakasakit ng

problema ba? nangyari sakin ngayon. Akala ko

masasabi ko na sayo
Jeny: May sasabihin kami sayo ni

Ron?
angnararamdaman ko na MAHAL Max: Para saan pa? Ikaw lang ang

NA MAHAL KITA. mahal ko at wala ng iba pero

sinayang mo.
Jeny: Nahuli ka!, ngayon mo lang

sinabi alam mo bang ikaw nalang Jeny: Ang totoo niyan Mahal din

ang hinihintay kongumamain sa kita

akin dahil nung naglilibot tayong

.Max: Bahala ka.
dalawa may gusto na din ako sayo
Tagapagsalaysay: Simula nung
noon.
araw na iyon hindi na pumasok pa
Max: Sagutin mo nga ako? Bakit si
sa eskwelahan si Max atnagaalala
Ron ang sinagot mo.
na si Jeny sa kanya. Ilang buwan na

Jeny: Kasi napansin kong siyang hindi pumapasok. At ilang

malungkot siya nitong mga arawmatapos ang pangyayari ay

nakaraang araw at sinabi ni nakipaghiwalay na si Jeny kay Ron.

Ciarana may gusto sa akin si Ron (Sad Scene)Hinanap ni Jeny si Max

kaya pinagbigyan ko siya baka at habang siya ay nagmamadali

mawala ang lungkot niya. may nakabunggo siya.

Max: So, masaya ka na! napaligaya Jeny: aray! Magdahan-dahan

mo na siya! Pwes magsama nalang naman po kayo.

kayong dalawa.
Max: Ayos ka lang ba miss!

Jeny: Wait, wag kang aalis!

Jeny: Pamilyar sa akin iyang boses

na yan at ang pagtawag sa akin na

miss.
Max: Hindi ka nagkakamali. kolehiyo at sila’y naging

Sinampal ni Jeny si Max magasawa.

Max: Bakit mo ginawa iyon?

Jeny: Ikaw kasi eh pinagaalala mo

ako, akala ko kung nasaan ka na

hindi ko na alam kunganu gagawin

ko kapag nawala ka na ng

tuluyang.

Max: Hindi na mangyayari muli

iyon dahil (luluhod) ipapangako ko

sayo na hindi na kitaiiwan pang

muli dahil mahal na mahal

kita.Jeny: Mahal na mahal din kita.

Tagapagsalaysay: Matapos ang

matagal na paghahanap ni Jeny

kay Max ay natagpuanniya ito kung

saan sila una nagkita. At duon

namuo ang kanilang

pagmamahalan sa isa’t -isa. Simula

nun naging masaya na ang dalawa

na parang walang nangyari. Sabay

TAHANAN VS. PAARALAN
nilangtinapos ang sekundarya,
LAKANDIWA (Pagbubukas)
Unang Lunes na tipanan kami'y di man
nakarating
Ngayon nama'y handa kaming magbayad ng
tuwa't aliw
Kayo na po ang bahalang sa ami'y
magpaumanhin
Huli man daw at magaling ay maihahabol pa
rin.
Sa di pa nakababatid, si Ralph Pulmano po
ini
Sa balanang nakikinig, malugod na
bumabati
Maganda po itong paksang tatadtarin
ngayong gabi
Sa sangkalan ng katwiran ng makatang
pogi't seksi
Kay Ginoong Max Santiago, salamat po nang
marami
Sa padala ninyong paksang ganito ang
sinasabi:
Sa tahanan o eskwela, saan nga ba mag-
aani
Ng higit na disiplina iyang batang lumalaki?
Alam ko pong kayo'y merong inyo-inyong
kurukuro
Ngunit upang itong paksa'y lalo nating
mapaghulo
Salubungin na po natin ng palakpak na
magulo
Ang dalawang magsasabong sa gitna ng
entablado!
TAHANAN (Pagpapakilala)
Sa bayan po ng Santa Fe, probinsiyang
Nueva Viscaya
Lahat ng makahidwa ko, sa rima ay puro
tumba
Hindi ako nagyayabang sa katuos kong
makata
Umatras na kung kaylangan hangga't
mayrong panahon pa.
Sa tahanan nag-uugat ang dakilang
pagmamahal
Disiplina'y nahihigit na dito'y natututunan
Maliwanag ang panig kong sa paksa'y
ipaglalaban
Elvie Espiritu po sa lahat ay nagpupugay.
PAARALAN
Kung ang laban po ay wrestling, ako'y dapat
nang umatras
Ngunit ito'y paligsahan ng may talino at utak
Tinatanggap ko ang hamon sa panig na
ilalahad
Ang higit na disiplina sa paaralan
nagbubuhat.
Tubong Concepcion, Tarlac po akong hamak
na lingkod nyo
Nagpupugay sa balana nang taos sa aking
puso
Sa banta ng paraluman ako anya'y igugupo
Sagot ko'y subukan pamu ban kanita din
mabalu.
LAKANDIWA
Subukan pamu ewan ko, ya'y di ko
naintindihan
Kahit wala si Babalu, tuloy pa rin itong laban
Para kayo'y di mainip, atin na pong
umpisahan
Si Elvie ang unang tindig, muli'y ating
palakpakan.
TAHANAN (Unang Tindig)
Sinasabing ang tahanan ay ang pugad ng
pamilya
At sa pugad nagmumula ang sagradong
pagsasama
Pagsasamang naaangkop sa gampaning
itinakda
Itinakda ng Maykapal sa dalawang mag-
asawa.
Gantimpala sa matimyas na pag-ibig ay ang
anak
Anak na siyang tungkuling imulat sa tamang
landas
Landas ay ang tamang asal, sandata sa
isang bukas
Bukas na tanging magulang sa anak ay
hinahangad.

Unang gurong kagigisnan ng anak ay ang
magulang
Magulang na walang sawang sa kanya ay
aantabay
Aantabay sa lahat ng ikabubuti sa buhay
Nitong anak na nagmula sa dugo nila at
laman.
Sa matuwid na salita sa tahana'y nahihigit
Disiplina'y nakukuha ng anak ay nakakamit
Pagkat nandiyan sa tahanan ang higit na
malasakit
Malasakit ng magulang sa anak ay
magtutuwid.
Tsaka ngayon ay may tutol gaya nitong
kahidwaan
Para bagang hindi siya sa kamusmusan
nagdaan
Hindi ba ang disiplina sa anak ay halos alam
Bago pa ito pumasok sa alin mang paaralan?
LAKANDIWA
Yan si Elvie Espiritu, ang Reyna ng
Balagtasan
Ngayon naman ay ang Hari ang sya nating
pakikinggan
Di lang Hari sa pagbikas, Hari din ng
kapogihan
Kaya lang po, Haring sunog — si Gonie po'y
palakpakan!
PAARALAN (Unang Tindig)
Ang karunungan ay lunas sa sakit na
kamangmangan
Ang talino ay hagdanan sa tugatog ng
tagumpay
Disiplina ay sandata sa tatahakin mong
buhay
Paarala'y institusyon sa ganiyang kaalaman.
Sa tahanan ay di sapat ang dapat na
matutunan
Ng anak na hinuhutok sa disiplinang
kailangan
Lalo't magulang ng bata kapwa mayrong
hanapbuhay
Ang panahon ng pag-ugit sa anak ay
sadyang kulang.
Sa tahana'y mawiwikang una yaong
kaalaman
Pagkat dito'y ama't ina sa anak ang
nangangaral
Halaga ng pagtuturo ng guro sa paaralan
Ay ginto rin pagkat ito ay propesyong
sinumpaan.
Kung ang ina nitong bata'y tsismosa at
bungangera
At halimbawang ang ama ay batugan at
pabaya
Sa tahanan bang nabanggit, anong uring
disiplina
Ng anak ay mapupulot, ng anak ay
nakukuha.
Nagtatanong lang po ako, hindi ako nang-
aasar
Iyan nama'y nagaganap sa iba pong
pamamahay
Di gaya sa paaralan, guro'y mahirap
magkulang
Pagka't iya'y katungkulan na kanilang
gagampanan.
LAKANDIWA
Kung baga po sa sinaing ay malapit nang
kumulo
Sa apoy ng pagtatalo itong paksang niluluto
Ako muna ay tatabi upang ako'y di mapaso
At mamaya magbabalik kapag handa nang
maghango.
TAHANAN (Ikalawang Tindig)
Tila ko ba napapansing kahidwa ko'y isang
bulag
Bulag pagkat nalilihis sa tunay na
nagaganap
Mali na isang bahagdan ng magulang ay
nasulyap
Siyam na pu't siyam na mabuti, itatangging
agad-agad.
Mas maluwag ang panahon ng anak ay
ilalagi
Sa tahanan na kapiling ang sa kanya'y
nagtatangi
Matuwid na bunga nito'y doon higit
nangyayari
Ang aktwal na halimbawa sa disiplinang
nasabi.
Ang silid ng paaralan ay silid ng karunungan
At sa compound ng eskwela, pag-aaral,
lipaw-lipaw
Ang impluwensiya sa ibang kamag-aral ay di
alam
Di lahat ay nakikita ng guro ay matugaygay.
Hindi na dapat pagtakhan pagkat ito'y
nagaganap
Anak ay nababarkada sa kaeskwelang di
tapat
Hindi tapat sa dahilang sa kanya ay
magsasadlak
Sa ugaling di mainam, sa kabutiha'y
baligtad.
PAARALAN (Ikalawang Tindig)
Sarili ko'y pinipilit sa dilag ay maniwala
Ngunit loob ko ay tutol, tinuran nya'y hindi
tama
Pag sinabing mag-aaral, may takot nang
bumabadha
Na labagin ang tuntuning umiiral sa eskwela.
Sabihin na nating higit ang panahon sa
tahanan
Na ilalagi ng anak kaysa doon sa paaralan
Diyan ka magtataka at sadya pang
hahangaan
Ang disiplina ay higit sa eskwela nalalaman.
Banggitin din na malimit sa kapintasan ng
bata
Na siya'y mana sa ama, dili kaya ay sa ina
Ibig ko ditong tukuyin, ang anak ay
mapanggaya
Magulang kung matapobre, anak nila ay
kaisa.
Unawain lang po ako, ito'y hindi pandudusta
Kapag galit ang magulang, sa anak ay
nawiwika
Na kesyo ikaw ay ganyan, di nag-aral
palibhasa
Sa ibig ko pong tukuyin ay kayo na ang
magkusa.
TAHANAN (Ikatlong Tindig)
Ang diwa ng pagtatalo wari ko ba'y nilalabo
Ng kahidwang kutis-sanggol, yaong sanggol
na ewan ko
Sa sarili niyang tahanan, hindi ba niya
napipiho
Kung anong uring paghutok sa anak ang
inaako.
Mas maigi pa sa anak kung aktwal na
makikita
Yaong mga halimbawa sa magandang
disiplina
Sa tahanan ang magulang, sila'y mga
halimbawa
Doon naman sa paaralan, iyan ba ay
magagawa?
Katulad ng pagsisilbi, paggalang,
pagpipitagan
Sa magulang at kapatid at sa kapwa mo
nilalang
Pagkilos at pangungusap, kaayusan ng
katawan
Kalinisan ng ugali, pagpupuri sa Maykapal.
PAARALAN (Ikatlong Tindig)
Pakiusap sa kahidwang Amasona ng Viscaya
Wala sanang personalan, magbitiw man ng
kataga
Bakit yaong kutis-sanggol wari ba niyang
dinudusta?
Ako nama'y di sinabing mistula siyang
boksingera.
Nalimot na din po yata ng makatang
kasalungat
Na sa eskwela'y may subject na good
manners and right conduct
Paaralan ay tahanan ang siyang nakakatulad
Guro ang mga magulang, estudyante'y mga
anak.
Kaibahang nahihigit na doon sa paaralan asawa
Mga guro'y walang pagod ilingkod ang Mayron pa ring magsisilbi sa tahana'y
kakayahan magpapala
Hindi paris sa tahanan, ang magulang Kakayahan ng iniwang kapilas ba'y bale wala
magkaminsan Upang anak ay hutukin sa nasabing
Nawawalan ng panahong ang anak ay disiplina?
paglingkuran.

PAARALAN
TAHANAN
Di ko naman sinasabing sila'y walang
Pati pala ang matuwid ng kalaban ay ulikba kakayahan
Dahil kaya siya'y bagabag ng maling Tinuran ko'y halimbawa na tayo ay
paniniwala kakulangan
Magulang ang hinahangad, ang anak ay May layunin kaya itong kahidwa kong
mapagpala paraluman
Dugo'y higit na matimbang, iyan ba'y Na kami ay pag-awayin ng reyna ko sa
maitatatwa? tahanan?

Halaga ng disiplinang nababatid sa tahanan

Ay hindi lamang magkano, hindi kayang TAHANAN
matawaran
Pagkat dito'y obligasyon ang sabi mong Takusa man ang kalaban, wala akong
katungkulan pakialam
At iyan namang katungkulan laan doon sa Mahalaga'y ang panig ko sa kanya'y
suwelduhan. nakakalamang.

PAARALAN PAARALAN

Ang dilag ba'y nagtataka o siya ay Sa boksing pag nang-aasar, kalaban ay

nagtatanong? mahina na
Akin na ring lilinawin nang hindi siya Gayon din sa balagtasan, wala din pong
nagmamaktol pinag-iba.
Mga guro ay suwelduhan sa serbisyo ang
katugon
Pagkat sila'y gumagaganap sa tinapos na TAHANAN
propesyon.
Di masama ang mangarap kahit walang
Ako, ikaw, kahit sila, na may anak na pagkatupad.
iniwan,
Ang obligasyong mangaral sa anak di
maibigay PAARALAN
Dahil tayo'y nasa dayo, di kapiling sa
tahanan Di na dapat pangarapin ang bagay na
Sa 'ting mga pagkukulang, nagpupuno'y natitiyak.
paaralan.

TAHANAN
TAHANAN
Bulastog na paniwala!
Kahit isa ang dumayo sa dalawang mag-

PAARALAN
Ayon lang yan sa akala!
LAKANDIWA
Akala ko'y biru-biro ang labanan ng dalawa
Kung nahuli pala ako'y baka merong
nadisgrasya
Magkamayan muna kayo't ang hinaho'y
ibalik na
Kababayang minamahal, palakpakan natin
sila!
Si Elvie po ang may sabing sa bahay mas
nakakamit
Ng bata ang disiplina, pagkat dahil sa pag-
ibig,
Ang magulang sa anak nya ay lubos ang
malasakit,
Laging handang umantabay at masuyong
nagtutuwid.
Ani Gonie, disiplina'y bahagi ng kaalaman
Na higit na nakukuha ng bata sa eskwelahan
Lalo anya kapag ama't ina'y kapwa
nagkukulang
Guro ang syang gumaganap sa tungkulin ng
magulang.
Sang-ayon sa isang kwento, sa langit ay
nakapila
Duktor, narses, inhinyero, arkitekto, at iba
pa
Sila noong nasa lupa ay mayroong disiplina
Kaya sa kabilang buhay, nakamtan ang
gantimpala.
Bawa't isa sa kanila ay mayroong
sumalubong
Buong tuwang nagsasabi kay San Pedro,
“Anak ko 'yon!”
Ngunit isa ang lumapit at sa kanya ay
nagbulong,
“Lahat sila nu'ng musmos pa, ako'ng guro
nila noon!”
Disiplina'y sa tahanan unang dapat
matutuhan
Disiplina'y sa eskwela dapat bigyang-
katatagan
Paaralan at tahanan ay pandayan nitong asal
Nagtutulong na ihanda ang bata sa wastong
buhay.
Iyang murang kaisipan ng bata ay
nahuhutok
Nang ayon sa nakikita't naririnig sa palibot
Sa tahanan at eskwela'y may mabuting
napupulot,
Masasamang impluwensya ay doon din
sumusulpot.
Sa magulang po at guro, ito'y isang paalala
Upang bata ay matuto ng tunay na disiplina:
Tayo mismong nangangaral ang dapat na
magpakita
Ng kanilang gagayahing mabubuting
halimbawa.
Sa panig na pinagtanggol ng dalawang
makata po
Patas sila ng katwiran, parehas po na may
punto
Kaya naman ang hatol ko, sila'y tabla, kaya
kayo,
Palakpakan sanang muli si Elvira at
Gorgonio!
KAPISAN SA BAHAY ANG
BIYENAN
RAFAEL A. PULMANO (Lakandiwa)
Malugod na pagbati po sa lahat ng
nakikinig
Ang handog ko ngayong gabi ng
Disyembre, unang Lunes
Samahan po kaming muli sa sunod
na ilang saglit
Sa buwanang Balagtasang
isinasahimpapawid.
ELVIE V. ESPIRITU (Panig ng DAPAT)
Ako po ay nangahas nang tumugon
sa panawagan
Upang aking ipagtanggol na
"DAPAT po ang pumisan"
Ang sa akin ay lalaban, maging
siya'y sino pa man
Ipunin ang pag-iisip, sikhayin ang
katatagan.
GONIE T. MEJIA (Panig ng HINDI
DAPAT)
Ayaw ko sanang pumatol sa
makatang paraluman
Ngunit sa amin pong lahi, ang
pagtanggi'y karuwagan
Tinatanggap ko ang hamon, buong
puso't kalooban
Sa panig na tutuguning "DI
MARAPAT ang pumisan."
ELVIE V. ESPIRITU (Panig ng DAPAT)
Kahit ako ay single pa sa biyahe po
ng pag-ibig
Ako'y di pa nahuhuli sa wika nila ay
last trip
Pinipili ko ang Adan na
makakaisang-dibdib
Na handang bigyang-halaga, ama't
ina kong nilalangit.
GONIE T. MEJIA (Panig ng HINDI
DAPAT)
Ngayon ako naniwalang kalaban
ko'y Amasona
Daglian kung magparatang sa
katuos ay karaka
Di kaya ito'y katunayan, ang
tumatanda pong dalaga
Ay sadya daw sumusungit, hindi
ako nambubuska.
Lakandiwa
May panahong ama, ina, at anak ay
sama-sama
May panahong kailangang maglayo
ang isa't isa
Pag sumapit ang panahong ang
anak ay mag-asawa
Panahon na upang sila ay
magbukod ng pamilya.
Sumapit na ang panahon upang
kami'y magpaalam
Panahon na upang itong aking
hatol ay pakinggan:
May katwiran man po kapwa ang
makatang naghidwaan
Si Gonie po ang nagwagi kaya
ating palakpakan!
MATALINO VS. MAYAMAN
LAKANDIWA
Muli ang Balagtasan ay
sumasahimpapawid
Kababayang minamahal, ilakas ang
radyo't makinig
Dalawang magaling na makata,
Balagtasa'y ihahatid
Magandang gabi po muna sa lahat
ang bati naming matamis.
MATALINO
Ang likas na kakayahang taglay ay
walang katumbas
Kaya sa matalino ang mariin kong
sagot na ihahayag
Pero bago muna, hayaan nyo bati
ko'y maigawad
Maligayang pakikinig, magandang
gabi po sa lahat.
MAYAMAN
Salamat po, Lakandiwa at sa
bayang nakikinig
Ako po ay bumabating buong
galak, kinikilig!
Sa kalaban ko po namang madilim
din yaong kutis
Kung sya po'y sa matalino, sa
mayaman ako'y bilib.
MATALINO
Musmos pa man tayong bata'y
pangaral na ng magulang
Ang talino'y kabahagi sa
magandang pamumuhay
Ito'y isang katangiang tataglayin
habang buhay
Karunungan ay hagdanan sa pag-
abot ng tagumpay.
MATALINO
Sa landas mang pagkalinis, ang
mangmang ay naliligaw
Ang paghanga sa marunong,
maingat sa daraanan!
MAYAMAN
Ngayo'y di na mayaman ang
binubugbog ng kalaban
Sa marunong versus mangmang
napalihis ang usapan!
Lakandiwa
Ang paksa ay sino nga ba ang higit
na hahangaan
Ang may angking talino ba o ang
isang mayaman?
Narito ang hatol ko sa dalawang
naghidwaan:
Patas po ang naging laban, sila'y
ating palakpakan!
WIKANG FILIPINO O WIKANG ENGLISH?
Lakandiwa: Magandang hapon po ang aming
pagbati
Okasyon pong ito’y sadyang natatangi
Isang balagtasang kakaibang uri
Dito sa Perpetual, ngayo’y mangyayari
It will be the first time in our history
Two people will debate with rhymes and
poetry
And the main objective, for each of us to see
The power of language and its hidden beauty
Kung kaya ang paksa na pag-uusapan
Ay matagal na ring pinagtatalunan
Aling wika ba ang dapat pahalagahan
Ang wikang hiram ba o ang kinagisnan?
I ‘m Jonathan Calda, designated as judge
I’m tasked to supervise, and later to decide
And since, I wish not to prolong your agony
Listen and contemplate, debate through
poetry!
Makata 1: Azl Cedric Lopez, ang aking
pangalan
Tagapagtanggol po ng wikang kinagisnan
Sa debate ako’y walang aatrasan
Knocked out ang sinumang sa aki’y lalaban
Makata 2: I am Reggie Ucang, a third year
student
My crusade is to prove that English is the best
No one can stop me, nor intimidate me
Anytime, anywhere, I am always ready!
Makata 1: Bayaan n’yong ako na ang siyang
mauna
Ang tanong ko sa ‘yo’y Pilipino ka ba?
Sayang ang tulad mong matalino sana
Subalit sa malas, ay utak banyaga
Sapagkat kung ika’y isang Pilipino
Di sana, kung gayon, ika’y kakampi ko
Hindi tulad ngayong dala mong anino
Ay asal at diwang maka-Amerikano!
Makata 2: By heart and by thoughts, I’m a
Filipino
And I love this country just like the way you do
But nationalism, is not language alone
We should be practical, for our life to go on
As we enter the stage of globalization
English will be our tool for communication
We need not study, our own native language
Schools should choose English, in the search
for
knowledge!
Makata 1: Isang kahibangan ang iyong tinuran
Mismong wika natin ay kalilimutan?
Kung lahat ng Pinoy ang utak ay ganyan
Mas lalong kawawa itong ating bayan!
Ang hindi magmahal sa kanyang salita
Dapat na igisa sa kanyang mantika
Kung Pilipino ka sa isip at gawa
Patunayan mo rin maging sa salita!
Makata 2: In Chemistry, Physics, Bilogy and
Math
Filipino language is surely not enough
For comprehension and to avoid confusion
English will only be the only solution!
Modern technologies are printed in English
Translations will take time for us to accomplish
And if in deed, you’d like this country to
prosper
Educators should try to teach English better!
Makata 1: Sa Matematika at kahit sa Agham
Terminolohiya’y maaring tumbasan
Lahat nang salita’y pwedeng matapatan
Kung pagsisikapang ngayo’y masimulan
Itong Komisyon sa Wikang Filipino
Dapat magsimula nitong pagbabago
Pwedeng mag-imbento ng mga salita
Gagamitin hanggang makasanayan na!
Makata 2: Your idea is good, but it may not be
sound
And to tell you frankly, I find it so absurd
Ask an Ilonggo, or a Cebuano
They do not understand, “Wikang Filipino”
We can’t rely on the Filipino language
Confusing dialects is our disadvantage
For practicality and to achieve unity
English langage should be our first priority!
Makata 1: Wikang Filipino ang tanging pag-
asa
Upang tayong lahat ngayo’y magkaisa
Makamtan ng bansa, tunay na paglaya
At di sa dayuha’y palaging umasa
Nagkawatak-watak tayong Pilipino
English ang ginamit at siyang instrumento
Ang diwang kolonyal, tanim ng dayuhan
Inaani natin ngayo’y kahirapan!
Makata 2: If our people were poor, then blame
the government
For they have done nothing for our
improvement
But the English language, cannot be the
culprit
In fact, it is a must, people should master it
Our avenue to progress is the English
language
Unlike other Asians, it is our advantage
Fluency in English of our migrant workers
Is fully appreciated by foreign employers!
Makata 1: Baluktot na naman ang iyong
katwiran
Na magpaalipin sa mga dayuhan
Sa tono ng iyong pangungusap ngayon
Nais mong matulad kay Flor Contemplacion
Aanhin ang English kung ika’y alipin
Sa araw-araw ay may among susundin
Pagka-Pilipino’y wag mong pababain
Lahing kayumanggi ay iangat natin!
Makata 2: I am not downgrading the race
where I belong
You can’t just understand what I’ve said all
along
No country will move on with the tide of
progress
Mastery of English should really be stressed!
Makata 1: E di tulad natin ay ang asong ulol
Nais ay ngumiyaw sa halip na tumahol
Huwag nating payagang lalo pang masakal
Nitong kinagisnang isipang kolonyal!
Makata 2: Of course I’m not a dog, also, I am
not a cat
A false analogy, is what you’re driving at
Makata 1: Bakit mapapalso, gayong tama
naman
Abnormal ang ating naging kalagayan!
Makata 2: Everything is normal, and the
problem is you
You’re trying to deviate from the real issue!
Lakandiwa: Hintay, saglit lamang, aking
puputulin
Lagbalab ng apoy nitong paksa natin
Ngayon silang dalawa ay pagpapalitin
Si Azl naman ang ating pag-Inglesin
But then the two of them will carry the same
stand
Reggie will still try to support her demand
The irony of all, is that they will argue
Using the language that they intend to outdo.
Pakinggan nga muna, natin si Reggie
Kahit Tagalog na, sa English pa rin siya
How about giving her, another loud applause
As she tries to unfold, the main part of our
show!
Makata 2: Di naman kolonyal ang maging
praktikal
Bagkos ay pag-iawas sa pagiging hangal
English ay kailangan ng kahit sinuman
Katotohanan iyang di kayang tanggihan
Ang English ay isang wikang universal
Siyang sandigan ng mga pag-aaral
Walang bansang kayang umunlad mag-isa
Kung sa wikang English ay hindi aasa!
Makata 1: I dare to disagree, that is a fallacy
For those who would listen, please hear now
my plea
The Japanese proved to us with its economy
Using their own language, achieved prosperity
And then we have China, Thailand and
Malaysia
Using their native tongue, they dominate Asia
We Filipinos, should appreciate our own
To liberate our souls from any subversion!
Makata 2: Kasinungalingan ang iyong tinuran
Nang dahil sa US, umunlad ang Japan
Kahit gamit nila ang sariling wika
Sila’y tinulungan din ng Amerika
At kahit ang China’y ‘wag mong ipagyabang
Komunismo’y kanilang tinatalikuran
Mga Intsik ngayon ay nais mag-Ingles
At kapitalismo ang siyang ninanais!
Makata 1: Capitalism is the root cause of evil
Countries are exploited even against their will
And the English language that I am using now
Discriminates people who do not know how
Fluency in English is not a measurement
Of person’s intellect or country’s achievement
For us, Filipinos, it is a manifest
Of how we glorify colonial interest
I accept that we need to learn more of English
But we should be master of our own language LAKANDIWA:
first
Cause there is no reason, for our race to exist Isang paksang sa panahon ay
Kung ang wika natin nama’y maaalis! talagang nababagay
Ang sa ngayo’y itatampok sa
ngalan ng Balagtasan;
Makata 2: Aminin na kasi, na sadyang talunan
“Dapat ba o Hindi Dapat na
Ang lahat sa mundo, English ang kailangan
lumahok sa halalan
Kahit sa internet, sining at musika
Ang dakilang boksingerong Manny
Sa English ay walang higit pang dakila Pacquiao ang pangalan?”
Tanong itong sasagutin at
But then I must admit, we need not to forget bibigyang-katuwiran
Yes, we should also use, the language we Ng makatang naririto at nais kong
know best anyayahan.
Kung ang Wikang English ay pag-aaralan
Wikang Filipino ay huwag kaligtaan!
Kaya’t sino mang naritong sa
Lakandiwa: Narinig n’yo naman ang huling pagtula ay may hilig,
tinuran
Aking inaanyayahang pumagitnang
buong-kisig;
Wikang Filipino’y huwag kalilimutan
Ang nais ko sa pagbigkas ay may
Itaguyod lagi ang sariling atin
rima at may himig,
Pag-ibig sa bayan, laging paniagin Yaong tulang kung pakingga’y
lumilikha pa ng awit;
Thus, we should be master of our language Dito’y inyong patunayang sa
first larangan ng panitik,
At the same time we try to learn more of Tayong mga Filipino’y may isipang
English matalisik.
And perhaps in the end, our country will
prosper DAPAT:
Through unity and hard work, our life will be
Maginoong Lakandiwa, ako ngayo’y
better
sumasagot
Sa pangalan ni Balagtas na
At sa hapong ito ay napatunayan
makatang lubhang bantog;
Na ang wika’y sadyang makapangyarihan Iyang inyong paanyaya’y
Kapwa, Perpetualite, aming kahilingan tinatanggap kong malugod,
Na kami pong tatlo ay mapalakpakan! Payag ako na si Pacquiao sa
halalan ay lumahok;
Kapag siya ay nagwagi’t sa
tungkulin ay naluklok,
Buong baya’y liligaya’t
SI MANNY PACQUIAO AT ANG magdiriwang tayong lubos.
POLITIKA
Idolo ng Filipino — at si Manny ay
kilala
Na may pusong makatao’t
kabutiha’y kitang-kita;
Siya’y dangal nating lahat nang
manalo’t makibaka
Sa kapuwa boksingerong sa
suntuka’y kayang-kaya;
Kaya nga O, Lakandiwang may
masusing paanyaya,
Ako ngayon ay tulutang
makapanhik sa tribuna.
ARAL AT LIGAW
LAKANDIWA
Isang mapagpalang araw ang
malugod na handog ko
Sa lahat ng Pilipinong nagkalat sa
buong mundo
Mayrong isang email message na
natanggap ang lingkod nyo
Apurahang naghahanap ng sagot
sa tanong na 'to:
DAPAT BA O HINDI DAPAT
PAGSABAYIN ANG DALAWA:
ANG MAG-ARAL AT MANLIGAW?
Dapat o Hindi Dapat ba?
Sa nais na makisali, ang tanghalan
ay bukas na
Ipahayag ang katwiran nang
marinig ng balana.
DAPAT
Ako'y isang mag-aaral na nasa
hustong gulang na
May isip na tumutuklas at may
pusong sumisinta
Pag-aaral, panliligaw, magsabay
man di problema
Kaya dapat ang syang panig na
handa kong ibandera.
HINDI DAPAT
Bilang ama ng tahanan, kung ako
ang tatanungin
Pag-aaral ang sya munang
nararapat atupagin
Saka na ang panliligaw, hindi dapat
pagsabayin
Ang panig na igigiit sakali at
palahukin.
LAKANDIWA
Tuloy, kayo'y magsituloy upang ating
umpisahan
Ang tagisan ng talino sa larangan ng
katwiran
Ang panig ng DAPAT muna una nating
pakikinggan
Salubungin nating lahat ng masiglang
palakpakan!
DAPAT (Unang Tindig)
Nang ang tao sa daigdig ay nilikha
ng Maykapal
Magkasamang nilangkapan ng
damdamin at isipan
Kung di dapat pagsabayin ang
mag-aral at manligaw
Sana'y isip na lang muna ang sa
tao'y ibinigay.
Sa tahanan una munang
namumulat sa pag-ibig
Ang sanggol na laging kupkop ng
ina sa kanyang dibdib
Bago pa man makagapang,
magsalita, magkaisip
Dama na ang pagmamahal ng
magulang at kapatid.
DIBORSYO SA PILIPINAS
LAKANDIWA
Marubdob na pagbati po ang nais
kong iparating
Sa lahat ng nakikinig dito sa Pag-
usapan Natin
Narito po kaming muli upang kayo
ay aliwin
Sa buwanang Balagtasang labanan
ng magagaling.
HINDI DAPAT
Inip akong naghihintay na sumapit
itong gabi
Upang ako'y magpatunay sa
makatang katunggali
Na di dapat ang diborsyo sa
bansang itinatangi
Pagkat hindi naayon sa Maykapal
at sarili.
DAPAT
Tulad po ng nararapat, pagbati ko
ay tanggapin
Isang maligayang oras,
pagpupugay kong taimtim
Sa matapang na kahamok, ala-
Teksas talisain
Sa labanang magaganap, tari
muna ay hasain.
LAKANDIWA
Narinig po ninyo kapwa ang
dalawang magbabangay
Pareho pong nagbabanta; sino
kaya'ng mas matibay?
Umpisahan na po natin ang unang
round ng bakbakan
Si Miss Elvie Espiritu'y muli nating
palakpakan!
HINDI DAPAT (Unang Tindig)
Sa simula ay pagtibok sa mga
puso't damdamin
Ng dalisay na pag-ibig sa dalawang
magsinggiliw
Katugunan din sa utos bago lubos
magkapiling
Sa simbahan o sa huwes ang
dalawa'y bubuklurin.
DAPAT (Unang Tindig)
“Yes, I do” ang magbubuklod sa
dalawang ikakasal
Nang lubusang mapag-isa at sa
buhay magkatuwang
Ang bisa ng kasamyento'y
hanggang mayrong unawaan
At kung ito'y naglaho na, diborsyo
ba'y tututulan?
Lakandiwa
Ang lahat nga'y nagbabago sa
panahong lumilipas
Ngunit ang salita ng D'yos kaylan
ma'y di kumukupas
Mahusay mang mangatwiran ang
makatang taga-Tarlac,
Ang korona ng tagumpay, kay Elvie
ko igagawad!
BOKSINGERONG ANAK
LAKANDIWA
Kagaya ng nararapat, ako muna'y
bumabati
Sa naritong mga seksi at tulad
kong mga pogi
Kami po ay nakahanda na pong
muling mangiliti
Upang kahit kayo'y homesick, kahit
konti'y mapangiti.
TUTOL
Kumusta po kayong lahat,
kababayang minamahal
Ako po ay isang inang sa inyo ay
nagpupugay
Masakit po para sa 'kin na
makitang sinasaktan
Ang anak ko, kaya “TUTOL” ang
Nang sa dakong mga huli'y
gagawing pagmaramutan? panig
kong ilalaban!
PAYAG
Bilang ama nitong batang lalaki't
bugtong na anak
Kung boksing ang siyang hilig
akong ito ay papayag
Itulot po ninyo ngayon sa inyo
muna'y maigawad
Ang kayo ay batiin ko, magandang
gabi po sa lahat!
LAKANDIWA
Di na natin ibibitin ang labanan ng
dalawa
Simulan na agad natin habang
sila'y mainit pa
Ang makatang paraluman ang sya
muling mauuna
Ang atin pong igaganti'y
palakpakang masagana!
TUTOL
Syam na b'wan pong dinadala sa
kanyang sinapupunan
Ng ina ang kanyang sanggol bago
ito maisilang
Syam na buwang sakripisyo,
paghihirap, pagdaramdam,
Ang buhay ng dinadala'y karugtong
ng kanyang buhay.
PAYAG
Maraming ikinumpisal na pasakit
ang kalaban
Wika'y dinanas ng ina sa anak nang
maisilang
Ang anak ba'y pinalaki, inaruga't
pinagkamal
Lakandiwa
Nang tanungin ko'ng misis ko, may
katwiran daw si Emma
Pero sabi ng anak ko, si Gonie ang
mas-type nila
Kaya ngayon, para wala pong mag-
welga, sila'y tabla
Pagpalain tayong lahat ng Dakilang
Diyos Ama.
PEOPLE POWER VS. GMA?
SOLOMON JURADO
(LAKANDIWA)
Kababayan at Kalahi, tayo ngayon
ay may tanong
Na sa inyo ihihingi ng sagot at ng
solusyon
Dapat ba o hindi dapat patalsikin
sa posisyon
Si GMA sa paraang People Power
Revolution?
Si GMA – Mga kasong sa kanya ay
inuugnay
ZTE Deal na umano'y sangkot din si
First Gentleman,
Hello Garci Controversy sa
eleksyong may dayaan,
At ang pondong nawawala dahil sa
Fertilizer Scam.
People Power Revolution – Di
madugong himagsikan
Kung saan ang mga tao, sama-
sama, kapit-kamay
Nagtitipon sa kalsada, taimtim na
nagdarasal
Mapayapang hinihiling mabakante
Malacanang.
Bukas na ang entablado sa ibig na
makilahok
Ilahad ang nalalaman, ilabas ang
niloloob:
Ang Pangulong si GMA na umano
ay kurakot
Kung dapat na paalisin, People
Power ba ang sagot?
DINAPOCO MACATIIS (DAPAT)
Sa bigat ng akusasyon at sa dami
ng paratang
At sa dusang dinaranas ng hirap
nang mamamayan
Kailangan mapatalsik, Pangulo sa
Malacanang
People Power Revolution ang
mabisang kasangkapan.
Dinopoco Macatiis ang lingkod
nyong kumakatok
Sa sinumang makalaban, handa
akong makihamok
At sa paksang napakinggan,
malinaw ang aking sagot:
Ang panig ng DAPAT ang syang
pinili kong itaguyod.
MASIGASIG MAGTANGGOL
(HINDI DAPAT)
Sa lahat ng naririto, naririyan,
naroroon
Bumabati muna akong si Masigasig
Matanggol
Noong una, pangalawa, pumatok
ang Rebolusyong
People Power, ngunit ito ay wala
nang 'power' ngayon.
BABAE ANG MAGTATAPAT
Lakandiwa
Ang tabing po ng tanghalan ay akin
ng hinahawi
Nang ating mapagsino ang
dalawang magpipingki
Una kong tatawagin ay itong
kamag-anak ni DATU PUTI
Palakpakan nang masigla ang sa
kanya’y ibahagi!
DAPAT
Ang pag-ibig pag naghari sa puso
po ng sinuman
Susuungin daw ang lahat, maging
ito man ay kapintasan
Lalo’t torpe, isang kimi… ang
lalaking manliligaw
Ang maghayag ng pagsinta, ang
babae’ y dapat lamang.
HINDI DAPAT
Isa po akong MARIA CLARA noon at
sa kasalukuyan
Kaya’t malayo na ako po ang sa
pagsinta’y mangumpisal
Wala pong ipis aking guni-guni, di
gaya ni Julietang hibang
AMOR GRULLO po, galak na sa inyo
ay nagpupugay.
LAKANDIWA
Kagaya ng inaasahan, ang makata
pong nagsalita
Ay di marunong magmintis sa
pagtudla ng kataga
Ngayo’y batid na po nating
lantarang di makaila
Ang dalawa’y parehas pong
mayro’ng binatbat nga!
DAPAT
Batik nga bang ituturing ang
sariling karapatan
Ang magtapat ng pagsinta sa
lalaking minamahal?
Tila yata nadupilas ang dila itong
katalo sa tinuran
Hindi kaya siya’y lasing o
talagang engot lamang.
HINDI DAPAT
Di dapat ipagkanulo ng dalaga ang
damdamin
Sa lalaking iniibig, sa binatang
napipisil
Ang magtapat ng pagsuyo ang
dilag sa ginigiliw
Ay isa pong kamaliang hindi dapat
pairalin.
 ARAW ARAW, WALANG GINAWA SI AMPALAYA
KUNG HINDI IKUMPARA ANG KANYAN ITSURA AT
LASA SA KAPWA NIYA GULAY, AT DAHIL DITO AY
NAGBALAK SIYA NG MASAMA SA KAPWA NIYANG
MGA GULAY.

NANG SUMAPIT ANG GABI KINUHA NI AMPALAYA

ANG LAHAT NG MAGAGANDANG KATANGIAN NG
MGA GULAY AT KANYANG ISINUOT.

TUWANG TUWA SI AMPALAYA DAHIL ANG DATING

GULAY NA HINDI PINAPANSIN NGAYON AY
PINAGKAKAGULUHAN. NGUNIT WALANG LIHIM NA
HIDI NABUBUNYAG NAGTIPON TIPON ANG MGA
GULAY NA KANYANG NINAKAWAN.

NAPAGKASUNDUAN NILANG SUNDAN ANG GULAY

NA MAY GANDANG KAKAIBA, AT LAKING GULAT
NILA NG MAKITA NILANG HINUHUBAD NITO ISA-
ISA ANG MGA KATANGIAN NA KANILANG TAGLAY,
NANLAKI ANG KANILANG MGA MATA NG
TUMAMBAD SA KANILA SI AMPALAYA.

NAGALIT ANG MGA GULAY AT KANILANG INIHARAP

SI AMPALAYA SA DIWATA NG LUPAIN,
ISINUMBONG NILA ANG GINAWANG PAGNANAKAW
NI AMPALYA. DAHIL DITO NAGALIT ANG DIWATA
AT LAHAT NG MAGAGANDANG KATANGIAN NA
KINUHA SA MGA KAPWA NIYA GULAY.

LAKING TUWA NI AMPALAYA DAHIL INISIP NIYA NA

A LAMAT NG A MPALAYA IYON LAMANG PALA ANG KABAYARAN SA GINAWA
NOONG ARAW, SA BAYAN NG SARIWA NIYANG KASALANAN. NGUNIT MAKALIPAS ANG
NANINIRAHAN ANG LAHAT NG URI NG GULAY NA ILANG SANDALI AY NAG IBA ANG KANYANG ANYO.
MAY KANYA-KANYANG KAGANDAHANG TAGLAY.
ANG BALAT NIYA AY KUMULUBOT DAHIL ANG
SI KALABASA NA MAY KAKAIBANG TAMIS, SI KINIS AT GASPANG NA TAGLAY NI UPO AT KAMATIS
KAMATIS NA MAY ASIM AT MALASUTLANG KUTIS, AY NAG-AWAY SA LOOB NG KANYANG KATAWAN
SI LUYA NA MAY ANGHANG, SI LABANOS NA MAGING ANG MGA IBAT-IBANG LASA NG GULAY AY
SOBRA ANG KAPUTIAN, SI TALONG NA MAY NAGHATID NG DI MAGANDANG PANLASA SA KANYA
LILANG BALAT, LUNTIANG PISNGI NI MUSTASA, SI AT PAIT ANG IDINULOT NITO, AT ANG KANYANG
SINGKAMAS NA MAY KAKAIBANG LUTONG NA KULAY AY NAGING MADILIM.
TAGLAY, SI SIBUYAS NA MA MANIPIS NA BALAT,
AT SI PATOLA NA MAY GASPANG NA KAAKIT-AKIT. A LAMAT NG D AIGDIG
AYON SA ALAMAT, SINA KALANGITAN AT
SUBALIT MAY ISANG GULAY NA UMUSBONG NA KATUBIGAN AY MAY DALAWANG ANAK. SILA AY
KAKAIBA ANG ANYO, SIYA SI AMPALAYA NA MAY SINA LANGIT AT TUBIGAN. SI LANGIT ANG
MAPUTLANG MAPUTLANG KULAY, AT ANG KANYANG KINILALANG DIYOSA NG KALAWAKAN AT SI
LASANG TAGLAY AY DI MAIPALIWANAG. TUBIGAN ANG DIYOS NG KATUBIGAN.
SINA TUBIGAN AT LANGIT AY NAGPAKASAL. PINAGBINTANGAN NI LANGIT ANG ASAWANG SI
DALAWA RIN ANG KANILANG NAGING MGA ANAK. TUBIGAN. ANIYA AY ITO ANG NAG-UTOS UPANG
SILA AY SINA DAGAT AT PAROS. SI DAGAT ANG SALAKAYIN SIYA NG KANILANG MGA APO.
NAGING DIYOSA NG KARAGATAN AT SI PAROS ANG ITINANGGI IYON NI TUBIGAN. NAGKASAMAAN
NAGING DIYOS NG HANGIN. SILA NG LOOB NGUNIT NAPAWI RIN LALO AT
NAPA-TUNAYAN NI LANGIT NA WALANG KINALA-
LUMAON AY NAGPAKASAL DIN SINA PAROS AT MAN SI TUBIGAN SA GINAWA NG MGA APO.
DAGAT.
NAGPASYA ANG MAG—ASAWA NA PAGKALOOBAN
APAT ANG NAGING MGA SUPLING NINA DAGAT AT NALANG NG LIWANAG ANG KANILANG MGA APO
PAROS. TATLO SA MGA ITO ANG LALAKI AT NAG- DAHIL HINDI NA RIN NILA MABUBUO PA ANG
IISA ANG BABAE. KATAWAN NG MGA ITO NA WINASAK NG MGA
KIDLAT.
ANG PANGANAY AY PINANGALANAN DIN NILANG
DAGAT, ISANG MAKISIG AT MALAKAS NA LALAKI. SI DAGAT ANG GINAWA NILANG LUPAIN. SI
SUMUNOD SA KANYA SI ADLAW, ISANG BULAN AY GINAWA NILANG BUWAN. SI ADLAW
MASAYAHING LALAKI NA MAY KATAWANG GINTO. ANG NAGING ARAW AT SI BITOON ANG NAGING
KULAY TANSO ANG KATAWAN NG SUMUNOD NA SI MGA BITUIN.
BULAN NGUNIT MAHINA ANG KANYANG KATAWAN.
ANG TANGING BABAE, SI BITOON, AY KULAY AYON SA ALAMAT AY SA GANITONG PARAAN
PILAK AT MAY MA-GANDANG TINDIG. NABUO ANG DAIGDIG.

NANG MAMATAY SINA PAROS AT DAGAT AY A LAMAT NG G UMAMELA

INALAGAAN NINA LANGIT AT TUBIGAN ANG MAHILIG SA MGA BULAKLAK SI MELA. SA
KANILANG MGA APO. KATUNAYAN, ANG PALIGID NG BAKURAN NILA AY
PUNUNG-PUNO NG MGA HALAMANG
DAHIL PATAY NA ANG MGA MAGULANG AY NAGING NAMUMULAKLAK. SIYA ANG NAGTANIM SA LAHAT
AMBISYOSO SI DAGAT LALO PA AT NA PUNTA SA NG IYON.
KANYA ANG KAPANGYARIHAN SA HANGIN. IBIG ARAW-ARAW, MAKIKITA ANG NAPAKARAMING
NIYANG SAKUPIN ANG KAHARIAN NG LOLANG SI MGA,PARUPARO, BUBUYOG AT TUTUBI SA
LANGIT. NAPAPAPAYAG NIYA ANG DALAWANG HALAMAN NI MELA. KATUWAAN NA NG MGA BATA
KAPATID NA SINA BULAN AT ADLAW NA SUMAMA AT MAGING NG MGA MATATANDA NA PANOORIN
SA KANYA. ANG MGA IYON HABANG PALIPAT-LIPAT SA
PAGDAPO SA MGA BULAKLAK.
PINAKAWALAN NI DAGAT ANG HANGIN UPANG DAHIL NALILIBANG SA PAGHAHALA-MAN, HINDI
PUWERSAHANG MABUKSAN ANG KAHARIAN NI NA PANSIN NI MELA NA NAGKAKAEDAD NA SIYA.
LANGIT. SINIRA NIYA ITO KASAMA SINA BULAN BAGAMAT MAY MGA MANLILIGAW AY GUSTO PA
AT ADLAW. NIYANG I BUHOS ANG PANAHON SA PAGPAPARAMI
NG MGA TANIM KAYSA USAPIN NG KANYANG
SA GALIT NI LANGIT AY NAGPAKAWALA SIYA NG PUSO.
TATLONG KIDLAT LABAN SA SUWAIL NIYANG MGA ISANG ARAW, MAY BAKASYUNISTANG NA LIGAW
APO. SA HA LAMANAN NI MELA. NATUWA RIN ITO AT
NAALIW SA MARAMIN MGA TUTUBI, MGA
AGAD NA NATUNAW SINA BULAN AT ADLAW. SI PARUPARO AT MGA BUBUYOG NA MASAYANG
DAGAT NAMAN AY NAHULOG SA IBABA. SA NAGLILIPARAN SA MGA BULAKLAK.
KASAMAANG PALAD AY TINAMAAN DIN NG KIDLAT NAKIPAGAKILALA SI ROMMEL, ANG BINATANG
SI BITOON KUNG KAYA NAGKAPIRA-PIRASO. TAGA MAYNILA KAY MELA.
MULA NOON, ARAW-ARAW NANG PANAUHIN NI
MELA SI ROMMEL AT IKINAINGGIT ITO NG IBANG
MANLIGAW NI MELA. ISA NA RITO SI GOYONG, "LU, VI AT MINDA," ANG WIKA NG SULTANA,
PINAKAMAHIGIT NIYANG MANGINGIBIG. MINSAN "IBIG KO NG PANGALANG MINDA."
AY HINARANG NI GOYONG SI ROMMEL AT "KUNG IYON ANG NAIS MO AY MASUSUNOD,"
PINAGBANTAAN. SANG-AYON NG SULTAN.
IPINAGKIBIT-BALIKAT LANG NI ROMMEL ANG WALA PANG ANIM NG BUWAN ANG MGA ANAK
BANTA. NAGPATULOY SIYA SA PAGDALAW KAY NANG YUMAO SI SULTANA LUVIMI. LUNGKOT NA
MELA. ANG TOTOO AY NATUTUHAN NA NIYANG LUNGKOT ANG SULTAN. DAHIL WALA NA ANG
MAHALIN SI MELA. ASAWA, BUONG PANAHON AT YAMAN AY IBINUHOS
LALONG NAGALIT SI GOYONG NANG ISANG NG SULTAN SA MGA ANAK.
UMAGA AY MAKITANG KASAMA NI ROMMEL SI
MELA GALING SA PAGSISIMBA. WALANG SABI- LUMIPAS ANG PANAHON. NAGKAROON NG GULO
SABING INUNDAYA NITO NG SAKSAK ANG BINATA SA NASASAKUPAN NI SULTAN KARIF. ISANG DATU
NGUNIT HINDI NITO INASAHAN ANG GINAWA NI ANG NAIS SAKUPING ANG KAHARIAN KAYA
MELA. BIGLANG INIHARANG NG DALAGA ANG INIHANDA NI SULTAN KARIF ANG MGA
KATAWAN KAYA SIYA ANG TUMANG-GAP NG MANDIRIGMA SA POSIBLENG PAG-ATAKE NG MGA
SAKSAK NA PARA KAY ROMMEL. KAAWAY.
AGAW-BUHAY AGAD SI MELA SUBALIT BAGO
NALAGUTAN NG HININGA AY INAMIN KAY ROMMEL "SASAMA KAMI SA LABAN, MAHAL NA AMA," SABI
NA MAHAL NIYA ITO. NI LU KAY SULTAN KARIF.
GAYON NA LANG ANG PANGGIGIPUSPOS NI "MARUNONG KAMING HUMAWAG NG ARMAS KAYA
ROMMEL. MATAPOS ILIBING ANG DALAGA SA TUTULONG KAMI," ANI V I.
GITNA NG HALAMANAN NITO AY HINDI NA "HINDI KAMI PAPAYAG NA MANOOD LANG DAHIL
BUMALIK NG MAYNILA ANG LALAKI. SIYA ANG MAYROON KAMING MAGAGAWA," SABAD NI
PUMALIT KAY MELA SA PAG-AALAGA NG MGA MINDA, NA PINAKAMATAPANG SA TATLO.
HALAMAN NITO. NAIS NIYANG IPADAMA SA
PAMAMAGITAN NOON NA MAHAL NA MAHAL NIYA GAYA NANG INAASAHAN AY LUMUSOB ANG MGA
ANG DALAGA. MANDIRIGMA NG DATU. NANG MAPAWI ANG USOK
ISANG ARAW AY NAPANSIN NI ROMMEL ANG NG LABANAN AY NATANGHAL SA MGA MATA NG
PAGTUBO NG ISANG KA-KAIBANG URI NG SULTAN ANG PATAY NA MGA ANAK NA HAWAK PA
HALAMAN SA MISMONG PUNTOD NI MELA. NANG ANG KANILANG MGA SANDATA.
LUMAKI IYON AY NAMULAKLAK NG KULAY PULA.
INISIP NI ROMMEL NA IYON ANG PARAAN NG IPINALAGAY NG SULTAN SA MALAKING BANGKA
DALGA UPANG IPAALAM ANG KANYANG PAG-IBIG ANG BANGKAY NG TATLO AT IPINAANOD SA DAGAT
SA BINATA. ANG BULAKLAK AY TINAWAG NIYANG UPANG DOON MALIBING.
MELA NGUNIT KALAUNAN AY NAGING GUMAMELA.

ILANG BUWAN MAKARAAN AY NAPANSIN ANG PAG

A LAMAT NG L UZON V ISAYAS AT SIBOL NG TATLONG MALA LAKING PULO SA DAGAT
M INDANAO NA PINAGPAANURAN NG BANGKAY NG TATLONG

MATAGAL BAGO NAGKAANAK SI SULTANA DALAGA. TINAWAG NI SULTAN KARIF NA MGA

LUVIMI. NANG MAGSILANG NAMAN AY TRIPLET PULO NGLU, VI AT MINDA ANG MGA IYON PERO
ANG NAGING MGA ANAK NI SULTAN KARIF. NANG LUMAON AY NAGING LUZON, VISAYAS AT

MAHAL NA MAHAL NG SULTAN ANG ASAWA KAYA MINDANAO.

ANG PANGALAN NG TRIPLET AY HINANGO SA MGA
PANTIG NG PANGALAN NG BABAE. A LAMAT NG M ANGGA
NOONG ARAW ANG MGA PUNONG MANGGANG
"TATAWAGIN NATIN SILANG LU, V I AT MI," ANG TANIM TANDANG ISKO AY PARE-PAREHO
NI
SABI NG SULTAN. LAMANG ANG BUNGA. ITO'Y MALILIIT AT ANG
TAWAG DITO AY "PAHUTAN". MATAMIS KAPAG
HINOG, KAYA GUSTONG-GUSTO NG MGA BATA ANG HINDI NAGTAGAL, SA DALAS NG KANILANG PAG-
PAHUTAN. UUSAP AY NAGKAINTINDIHAN ANG KALABAW AT
ANG PUNONG MANGGA.
MARAMI ANG NATUTUWA KAPAG PANAHON NG
PAMUMUNGA, DAHIL ANG MATANDANG MAY-ARI AY SAMANTALA, NAGKAROON NA RIN NG
HINDI MARAMOT. MINSAN, MAY MAGANDANG KAGUSTUHAN ANG PUNONG MANGGANG NASA
DALAGANG SA MANGGAHAN NI TANDANG ISKO AY PAANAN NG BUNDOK AT ITO AY SI "MANGGANG
DUMAAN. KUSANG LOOB NA INALOK ITO NG MGA PAHUTAN" NA MALAPIT SA KANYANG
HINOG NA MANGGA NI TANDANG ISKO. SA KINATUTUBUAN.
KASIYAHAN NG BINIBINI AY ITINANIM NITO ANG
MGA BUTO NG PAHUTAN SA BUKID AT SA PAANAN SA PANAHON NG PAGLILIHI NI PAHUTAN AY
NG BUNDOK. PALAGING SUMISILONG SA LILIM NIYA ANG ISANG
MAGSASAKANG MAY DALANG "PIKO" AT EWAN
AGAD TUMUBO ANG DALAWANG BUTO AT KUNG BAKIT GUSTONG-GUSTO NG MANGGA NA
PAGKARAAN LANG NG ILANG ARAW AY GANAP NA TITIGAN ANG PIKO.
ITONG ISANG PUNO. LABIS NA NAGTAKA SI
TANDANG ISKO SA PAGKAKAROON NG PUNONG SUMAPIT ANG ARAW NG PAMUMULAKLAK AT
MANGGA SA HANGGANAN NG BUKID AT SA IBABA PAMUMUNGA PAREHONG PINAUSUKAN AT
NG BATUHANG BUNDOK. BALAK SANANG PUTULIN INALAGAAN NI TANDANG ISKO ANG
NG MATANDA ANG DALAWANG PUNO, SUBALIT SA MAGKAHIWALAY NA PUNO. ANG LAHAT NG MGA
TUWING SIYA AY LUMALAPIT, WARI'Y MAY PUNONG MANGGA AY PAWANG NAGBUNGA.
BUMUBULONG NG...
NANG BUMALIK ANG MATANDA UPANG ANIHIN ANG
"HUWAG PO! HUWAG MO AKONG MGA BUNGA NG MANGGA, ITO AY LUBHANG
PATAYIN." NAGULAT. ANG DALAWANG PUNO NA HIWALAY SA
KARAMIHAN AY MAGKAIBA NG HUGIS AT LAKI NG
DALA RIN NG PANGHIHINAYANG KAYA HINAYAAN KANILANG MGA BUNGA. HINDI MAISIP NI
NA LANG NITONG LUMAKI AT LALONG LUMAGO TANDANG ISKO KUNG BAKIT NAGKAGANOON.
ANG DALAWANG PUNO NG MANGGA. MALAKING
PAKINABANG TULOY ITO SA MGA MAGSASAKA AT MULI, ANG MAGANDANG DALAGA AY NAGBALIK,
KALABAW NA ROON AY SUMISILONG. AT...

ANG MADALAS MAGPAHINGA SA PUNONG "SAPAGKAT ANG MALALAKING MANGGA AY BUNGA

MANGGANG NASA BUKID AY SI KALABAW, KAYA NG PAGKAKAUNAWAANNINA KALABAW AT
NAGKAROON SILA NG PAGKAKATAONG MAGKAUSAP PAHUTAN KAYA TATAWAGIN ITONG MANGGANG
PALAGI NG PUNO. KALABAW. BAGAMA'T MAGKAWANGIS SA LAKI
ANG MGA BUNGA NILA NG KABILANG PUNO AY
"HULOG KA NG LANGIT SA AKIN, PUNONG MAY PAGKAKAIBA PA RIN SA HUGIS AT SA
MANGGA. DATI-RATI'Y INIT SA KATANGHALIANG ANILANG SUKAT. DAHIL IPINAGLIHI ITO SA PIKO,
TAPAT AY AKING TINITIIS, SUBALIT NANG IKAW AY KAYA MAKIKILALA ITO SA TAWAG NA MANGGANG
SUMIBOL, PAGAL KONG KATAWAN AY BINIGYAN MO PIKO."
NG GINHAWA. KAYA KAPAG SA IYO AY MAY
NAGTANGKANG PUMUTOL, HUMANDA SILA SA "BINIBINI, PAANO MO NASABI ANG BAGAY NA
SUNGAY KONG MATUTULIS." IYAN?"

"SALAMAT SA IY,
KALABAW AT AKO AY IYONG "SAPAGKAT AKO ANG DIWATA NG MGA
IPAGTATANGGOL. NOON PA MAN AY HINAHANGAAN PRUTAS", NGUMITI ANG DILAG AT BIGLANG
KO NA ANG IYONG KASIPAGAN, KASISIGAN AT NAWALA.
KALAKASAN," NAHIHIYANG WIKA NG MANGGA.
ANG SINABI NG DIWATA AY PAULIT-ULIT DING BAGO PA MAKASAGOT SI HINLALAKI AY ISANG
IKINUKUWENTO TANDANG ISKO SA MGA
NI GALIT NA BABAE ANG LUMAPIT SA KANILA.
NAMIMILI NG MANGGA. DATAPUWA'T HINDI NA PAGKAKITA NITO KAY HINLALAKI AY AGAD
MAHALAGA IYON KAHIT PAHUTAN, MANGGANG SINAMPAL. GULAT NA GULAT ANG APAT.
KALABAW O MANGGANG PIKO BASTA AG MGA ITO
AY PARE-PAREHONG MANGGA: "IPAKUKULONG KITA!" BANTA NG BABAE NA
NAMUMULA SA GALIT.
PUSONG BIBITIN-BITIN MABANGONG AMUYIN,
MASARAP KAININ, LALO NA'T HINOG. "TEKA, HUMINAHON KAYO!" WIKA NI HINTUTURO.
"PAG-USAPAN NATIN ITO."
A LAMAT NG MGA D ALIRI
NOONG UNANG PANAHON AY MAGKAKASAMA ANG "OPO NGA NAMA," SABAD NI HINLALATO. "ANO
LIMANG DALIRI NG TAO. KAHIT SAAN MAGPUNTA PO BA ANG PROBLEMA?"
AY WALA SILANG HIWALAYAN. KATUNAYAN AY
MARAMING NAIINGGIT SA LIMA DAHIL SA MABUTI "MAGNANAKAW ANG KAIBIGAN NINYO! NINAKAW
NILANG SAMAHAN. LAGI KASI SILANG MASAYA AT NIYA ANG AMING PAG-KAIN!" ANG SUMBONG NG
NAGKAKASUNDO. BABAE.

KUNG PAANO NAGKAHIWA-HIWALAY ANG MAG SABAY NA NAPATINGIN SA ISA'T ISA SINA
KAKAIBIGAN AY DAHIL NARIN SA ISANG MALAKING PALASINGSINGAN AT KALINGKINGAN. TULAD
PAGSUBOK NA DUMATING SA KANILANG BUHAY. NINA HINTUTURO AT HINLALATO AY NAGULAT
SILA SA NARINIG. ALAM NILANG MATAKAW SI
NAGKAROON NG MALAWAK NA TAGGUTOM SA HINLALAKI PERO HINDI NILA INAKALANG
NILANG LUGAR. NAGING NAPAKAHIRAP NG MAGNANAKAW ITO PARA MAIRAOS ANG
PAGKAIN DAHIL KAKAUNTI ANG NABUHAY NA KATAKAWAN.
PANANIM KUMPARA SA MARAMING MGA TAONG
KAKAIN. ANG MGA HAYOP HAMAN AY UNTI-UNTI NAPATUNGO NAMAN SI HINLALAKI BILANG PAG-
NARING NANGAUBOS. AMIN SA KASALANAN.

LAHAT NG URI NG TRABAHO AY PINASUKAN NG MABUTI AT NAPAKIUSAPAN NG APAT ANG BABAE

LIMA. NAGTRABAHO SILA ARAW AT GABI PERO NA HUWAG IPAKULONG SI HINLALAKI SUBALIT
TOTOONG MAHIRAP ANG BUHAY KAYA MADALAS MULA NOON AY NAIBA NA ANG PAGTINGIN NG
SILANG SUMASALA SA ORAS. WALA SILANG APAT SA KANYA.
NAGAWA LIBAN SA MAGTIIS.
INIWASAN NG APAT NA MAGKAKA-IBIGAN SI
ISANG ARAW AY NAKITA NG APAT NA DALIRI SI HINLALAKI. IBIG NILA ITONG BIGYAN NG ARAL
HINLALAKI. SARAP NA SARAP ITO SA PAGKAIN NG DAHIL SA MASAMANG GINAWA. SA SOBRANG HIYA
KARNE KUNG KAYA HINDI NA HALOS SILA NAMAN AY NAKAHIYAAN NA RIN NI HINLALAKI
NAPANSIN. ANG LUMAPIT SA APAT KAYA HINDI NA SILA
MULING NAGKASAMA-SAMA.
NANG MAKITA NI HINLALAKI ANG APAT NA
KAIBIGAN AY BIGLA NAMAN ITONG NAMUTLA. A NG A LAMAT NG I LOG P ASIG
SA ISANG BUKID SA GAWING SILANGAN NG ILOG
"SAAN MO KINUHA ANG KARNENG IYA?" TANONG NA MAY ASAWANG NANINIRAHAN. SILA AY MAY
NG APAT KAY HINLALAKI. KAISA-ISANG ANAK NA BABAE. KAIBA SA MGA
KARANIWANG BATA SI PACIFICA AY TAHIMIK AT
WALANG KIBO. ANG TAWAG SA KANYA NG MGA
TAO AY PAZ.
DAHIL SA MALAYO ANG PAARALAN SA KANILANG SUNDAN SINA SERAFIN AT PAZ. PALIBHASA'Y
TIRAHAN HINDI NA NAGAARAL SI PAZ. SUBALIT HINDI SANAY SUMAKAY SA BANGKA,
HINDI ITO NAGING DAHILAN UPANG MAGING NAGPAGIWANG-GIWANG ANG SINASAKYAN NG
MATALINO SI PAZ. MAHILIG SIYANG MAGBASA AT BINATANG KASTILA. MALAYO NA SA KANYA ANG
ANG KANYANG INA ANG KANYANG GURO. ANG MAG KASINTAHAN, NANG BIGLANG NAWALAN NG
ITAY NAMAN NIYA AY LAGING NAG-UUWI NG IBA'T PANIMBANG ANG BANGKA AT ITO AY TULUYANG
IBANG AKLAT. TUMAGILID.

KAPAG TAPOS NANG TUMULONG SI PAZ SA NAHULOG SA TUBIG ANG BINATANG KASTILA NA
GAWAING-BAHAY, MAG-ISA SIYANG NAGLALARO HINDI RIN PALA MARUNONG LUMANGOY.
AT NAMAMASYAL SA TABING-ILOG. NAKALAKIHAN SUMIGAW SIYA AT HUMINGI NG TULONG KINA
NI PAZ ANG GANITONG PAGLILIBANG. LUMAKI PAZ AT SERAFIN. AGAD NA TUMALON SI SERAFIN
SIYANG ISANG NAPAKAGANDA AT MATALINONG SA TUBIG AT TUMULONG NGUNIT HULI NA.
BABAE. WALA SIYANG KASINTAHAN DAHIL SA ANG
MGA KALALAKIHAN AY NANGINGIMING LUMIGAW "PAZ, SIGUE ME! PAZ, SIG..." ANG HULING
SA KANYA SA PAG-AAKALANG ALANGAN SILA SA SALITANG NARINIG SA NALUNOD NA KASTILA.
PUSONG DALAGA.
MAGMULA NOON, NAGING MALUNGKUTIN SI PAZ.
MAY ISANG BINATANG KASTILA ANG MAY MADALAS NIYANG MAALAALA ANG BINATANG
MATINDING GUSTO KAY PAZ NGUNI'T TULAD NG KASTILA NA NAMATAY AT NALUNOD NA PANGALAN
IBA, SIYA RIN AY NAG-AALANGANG LUMIGAW SA NIYA ANG SINASAMBIT. UMAAWIT SIYA NG
DALAGA. NAGKASYA NALAMANG SIYA SA LIGAW- KUNDIMAN ALAY SA BINATANG KASTILA KAPAG
TINGIN. SIYA AY NASA ILOG.

ISANG HAPON HABANG NAGTATAMPISAW SA TUBIG BILANG PAG-ALAALA SA BINATANG KASTILA, ANG
SI PAZ, ISANG BINATA ANG BUMATI SAKANYA. ILOG AY PINANGALANANG PASIG, AT SI PAZ ANG
TINAGURIANG MUTYA NG ILOG PASIG.
"MAGANDANG HAPON SA INYO, MAGANDANG
BINIBINI. AKO PO SI SERAFIN, TAGA-MAYNILA. A NG A LAMAT NG S AMPAGITA
NGAYON LAMANG PO AKO NAKARATING DITO SA MAY ISANG MAGANDANG HALAMANAN SA EDEN.
INYONG POOK. MAAARI KO PO BA SILANG
SARI-SARING URI NG HALAMAN ANG MAKIKITA
MAKILALA?"
DITO. BAWA'T BULAKLAK DITO AY MAY ANGKING
BANGO AT KAGANDAHAN. SA KABILA NITO AY
"BAKIT NAMAN HINDI. AKO SI PAZ. MUTYA NG MAYROONG NAMUMUKOD SA LAHAT. WALA ITONG
ILOG ANG TAGURI SA AKIN DAHIL MADALAS AKO BANGO AT SALAT PA SA GANDA. ITO ANG
RITO SA ILOG..." SAMPAGITA.

DAHIL SA LIKAS NA MAKUWENTO AT PALABIRO SI TAMPULAN NG TUKSO ANG SAMPAGITA DAHIL SA

SERAFIN NAGKA-PALAGAYAN SILA NG LOOB NI WALA RAW ITONG SILBI, WALANG BULAKLAK NA
PAZ. IPINAKILALA NI PAZ SA KANIYANG MGA MAGBIBIGAY KULAY SA KANYA. IYONG BULAKLAK
MAGULANG SI SERAFIN. HINDI TUMUTOL ANG NA MAY BANGO.
MGA MAGULANG NI PAZ SA BINATA.

HOY, SAMPAGITA! HINDI KA NABABAGAY DITO.

MINSAN AY NAISIPAN NG MAGKASINTAHAN NA ANG PANGIT-PANGIT MO. TINGNAN MO AKO,
SUMAKAY SA ISANG BANGKA. HINDI NILA MARAMI ANG NAWIWILI SA AKIN DAHIL SA AKING
NAPANSIN NA ANG BINATANG KASTILA AY KAGANDAHAN AT KULAY. NAKAKAPAWI AKO NG
NAGMAMASID SA KANILA.
MATINDI ANG KALUNGKUTAN. ANG PAGSIGAW NA TUKSO NI
PANIBUGHO NG KASTILA KAY SERAFIN. SUMAKAY GUMAMELA.
DIN NG BANGKA ANG BINATANG KASTILA UPANG
"AKO ANG AMUYIN MO, SA BANGO AT SARAP NG MANIMDIM, DAHIL SA IYONG KABABAANG-LOOB
AKING SAMYO, AKO ANG INIAALAY SA MAHAL NA AY PAGKAKALOOBAN KITA NG MGA BULAKLAK NA
BIRHEN KUNG SANTA KRUSAN. GINAGAWA RIN WALANG MAKAKATULAD SA BANGO AT GANDA.."
AKONG MAGANDANG KUWINTAS PARA SA INA NG WIKA NG DIYOSA.
LAGING SAKLOLO. MADALAS NA AKO AY HAGKAN
NG MGA TAO," SABI NI MALIGWAS. PAGKUMPAS NG DIYOSA SA HAWAK NIYANG
MAHIWAGANG PATPAT, SUMABOG ANG
"AT AKO, AKO ANG SIMBOLO NG PAG-IBIG. AKO MUMUNTING BITUIN SA DULO NITO. BAWA'T
ANG PANG-ALIW SA MGA MAY TAMPO O GALIT. BITUIN AY DUMIKIT SA PUNO NI SAMPAGITA AT
INIHAHANDOG DIN AKO SA MGA MAY NAGING BULAKLAK NG SAMPAGITA, MAPUTI AT
KARAMDAMAN UPANG KAHIT PAANO AY MAISAN WALANG KASIMBANGO.
ANG KANILANG PAGHIHIRAP." WIKA NG ROSAS.
MULA NOON AY NATIGIL SA PANG-AAPI ANG MGA
DAHIL SA MGA NARINIG AY LALONG NALUNGKOT KAPWA NIYA HALAMAN AT SIYA AY NAGING
ANG SAMPAGITA. LABIS NIYANG KINAHABAGAN MALIGAYANG-MALIGAYA NA.
ANG SARILI. UMIIYAK SIYA NANG LUMAPIT ANG
MATANDANG TAGAPAG ALAGA NG HALAMAN. SA KASALUKUYANG PANAHON, ANG SAMPAGITA AY
GINAGAMIT NA SA HALOS LAHAT NG OKASYON AT
"BAKIT KA LUMULUHA, HALAMANG SAMPAGITA?" DAHIL SA KANYANG WALANG KATULAD NA
ANG NAAWANG TANONG NG MATANDANG KABANGUHAN, ANG SAMPAGITA ANG
TAGAPAG-ALAGA. TINAGURIANG PAMBANSANG BULAKLAK NG
PILIPINAS
HINDI UMIMIK ANG SAMPAGITA. INIYUKO LAMANG
NIYA ANG KANYANG PUNO. A NG T ALON NG M ARIA C RISTINA
SI DATU TALIM AY TANYAG SA BUONG
"HUWAG MO SIYANG PANSININ," SAMBIT NG MAGINDANAO HANGGANG SA SULU DAHIL SA
GUMAMELA. "HALIKA RITO SA ILALIM KO AT KAGANDAHAN NG KANYANG ANAK NA SI MARIA
WALISIN MO ANG AKING MGA DAHONG TUYO. CRISTINA. NGUNIT HINDI SI DATU TALIM ANG
KAILANGANG MALINIS AKO PALAGI UPANG TUNAY NA AMA NI MARIA CRISTINA.
LUMAPIT SA AKIN ANG MGA TAO."

SI MARIACRISTINA AY ANAK NG ISANG

"PAGKATAPOS MO SA KANYA AY WALISIN MO RIN MANGINGISDA SA ROMBLON. TUWING TAG-ULAN
ANG AKING PALIGID. MARAMING PUPUNTA SA AY TUMUTULONG SI CRISTINA SA PAGTATANIM SA
AKIN NGAYON DAHIL SA ARAW NG DALAW NGAYON KANILANG MALIIT NA LUPAIN. MAHIRAP LAMANG
NIROMEO KAY JULIETA," ANG SABI NAMAN NI SILA NGUNIT ANG KANILANG KALIGAYAHANG MAG-
ROSAS. ANAK AY GANAP.

SUMUNOD ANG MATANDA SA KANILANG IPINAG- ISANG ARAW ANG KANILANG BAYAN AY SINALAKAY
UUTOS. PAGKATAPOS NIYANG MAGLINIS AY NG MGA TAUHAN NI DATU TALIM. TUMAKAS ANG
MULING BINALIKAN ANG SAMPAGITA. MGA TAO PAPUNTANG BUNDOK. BATA PA NOON SI
MARIA CRISTINA AT HINDI PANSIN ANG
"BAKIT KAYA SA HALAMANANG ITO AY AKO KAGULUHANG NANGYAYARI. PATULOY SIYA SA
LAMANG ANG WALANG GANDA AT BULAKLAK NA PAGLALARO NANG DAMPUTIN SIYA NG MGA
MABANGO?" ANG PANANANGIS NI SAMPAGITA. TAUHAN NI DATUM TALIM. NANLABAN ANG AMA
NI MARIA CRISTINA NGUNIT SIYA-AY NAPATAY
LAKING GULAT NI SAMPAGITA NANG BIGLANG DIN.
MAGBAGO ANG ANYO NG MATANDA. NAGING
ISANG NAPAKAGANDANG DIYOSA ITO. "AKO ANG ANG BATANG SI CRISTINA AY INIALAY KAY DATU
DIYOSA NG MGA BULAKLAK. HUWAG KANG TALIM NA LABIS NAMANG KINAGILIWAN NITO
DAHIL SA KAGANDAHANG TAGLAY. MINAHAL NG NASA GANITONG KALAGAYAN SI MARIA NANG
LABIS NG DATU SI CRISTINA AT TINORING DUMATING ANG PANGIT NA DALAGANG
PARANG ISANG TUNAY NA ANAK. LUMAKING MANGKUKULAM BUHAT SA KANYANG LIKURAN.
NAPAKAGANDA CRISTINA
NI KAYA LALONG AKALA NI MARIA AY ITO NA ANG KANYANG
NAKILALA SI DATU TALIM. MARAMI ANG KASINTAHAN NGUNIT LAKING GULAT NIYA NANG
NAGKAGUSTO SA DALAGA. ISANG PANGIT NA BABAE ANG KANYANG
NAMULATAN.
ISANG BINATA NA NAGNGANGALANG PRINSIPE
SAN-I ANG SA MGA MASUGID NA MANLILIGAW NI "ALAM MO, SI
SAN-I AY AKIN. HINDI MATUTULOY
MARIA CRISTINA. ITO AY MAKISIG MAY ANG INYONG KASAL. SIGE IPAGPATULOY MO ANG
MATIPUNONG PANGANGATAWAN AT TUNAY NA PAGLUHA MO," SABI NG MANGKUKULAM.
DUGONG MAHARLIKA. SA MADALING SABI ANG
BINATANG ITO ANG NAKABIHAG NG PUSO NI LALO LAMANG LUMUHA SI CRISTINA DAHIL SA
MARIA CRISTINA. NAMANHIKAN ANG AMA NI KABILA PALA KANYANG KALIGAYAHAN SAPILING NI
PRINSIPE SAN-I NA ISANG SULTAN NG SULU AT SAN-I AY MAY ISANG PUSONG NAGNGINGITNGIT.
ITINAKDA ANG ISANG MALAKING KASALAN. "SA ARAW NG INYONG KASAL, SI SAN-I AY HINDI
MO NA MAKIKITA. SIYA AY INAGAW MO LAMANG
HABANG ABALA SA PAGTATAKDA NG KASAL ANG SA AKIN. SIGE...IPAGPATULOY MO ANG PAGLUHA,
MAGKABILANG PARTIDO ANG DALAWANG BAGO SUMAPIT ANG KASAL MO, IKAW AY
MAGKASINTAHAN AY NAGKIKITA SA BATIS NA MAY MAGIGING ISANG BUNDOK. ANG LUHA MO AY
MALALAKING BATO. NAGBABALAK SILA NG DADALOY SA BAYAN PATUNGO SA DAGAT," GALIT
MAGAGANDANG BAGAY PARA SA KANILANG NA PAGBABANTA NG MANGKUKULAM.
KINABUKASAN.
SUMAPIT ANG ARAW NG KASAL AT LABIS NA
NGUNIT LINGID SA KANILA AY MAY ISANG PAGTATAKA NG LAHAT AY HINDI SUMIPOT SI
DALAGANG MANGKUKULAM NA NANINIBUGHO KAY MARIA CRISTINA. AT LALO PASILANG NAMANGHA
MARIA CRISTINA. ISINIUMPA NIYANG HINDI- NANG ISANG BUNDOK NA LUMULUHA ANG
HINDI MATUTULOY ANG KASAL NG DALAWA. KANILANG NAKITA. UMILIG ITO SA BAYAN AT
NAGKAROON NG ILOG. "NASAAN SI CRISTINA,
DALAWANG GABI BAGO PA ANG ITINAKDANG PAANO NA ANG KANILANG KASAL?" TANONG NG
KASAL NAALAALA NI MARIA ANG KANYAN INA NA MGA TAO.
MATAGAL NA NIYANG HINDI NAKIKITA. NAGTUNGO
SIYA SA BATUHAN SA MAY BATIS SA TAGPUAN "HA HA HA! ANG NATATANAW NINYONG
NILA NI SAN-I. DOON NAG-IIYAK SI MARIA SA LUMULUHANG BUNDOK AY WALANG IBA'T SI
LABIS NA PAG-AALALA SA KANYANG INA. MAY MARIA CRISTINA. ANG DALOY NA KANYANG LUHA
PANGAKO SA KANYA SI SAN-I NA TUTUNGO SILA AY MAGPAPATULOY SA BAYAN AT MAGIGING ILOG
SA ROMBLON PARA DALAWIN ANG KANYANG INA NA DALUYAN SA ILIGAN," ANG SABI NG
SA ORAS NA MATAPOS LAMANG ANG KASAL. MANGKUKULAM.
IPINIKIT NIYA ANG KANYANG MATA AT PINAGLARO
SA KANYANG DIWA ANG MGA ALA-ALANG MULA NOON AY HINDI NA NAKITA PA ANG PANGIT
KAPILING PA NIYA ANG KANYANG AMA AT INA NA MANGKUKULAM. ANG BUNDOK NA LUMULUHA
NOONG SIYA AY ISANG MUSMOS PA LAMANG. AY TINAWAG NA MARIA CRISTINA SA BAYAN NG
ILIGAN.

B AKIT HINDI MATANGOS ANG

ILONG NATING MGA P ILIPINO
NOONG UNANG PANAHON ANG MGA TAO SA MUND
AY WALANG ILONG. SILA Y HUMIHINGA SA
PAMAMAGITAN NG DALAWANG BUTAS SA GITNA NG
MUKHA.

ISANG ARAW, SI JUAN AT ANG KANYANG MGA

KAIBIGAN AY MASAYANG NAGLALARO NG HINDI
SINASADYA AY HANULOG SI JUAN SA PUTIKAN. SA
KASAMAANG PALAD AY MAY DUMIKIT NA PUTIK SA
GITNANG BAHAGI NG MUKHA NI JUAN. WALANG
MAKAPAG-ALIS NG PUTIK NA ITO KUNG KAYA'T
PINABAYAAN NG ITO NI JUAN.

SUBALI'T SA PAGLIPAS NG PANAHON AY

KININGGITAN NG KANIYANG MGA KAIBIGAN SI
JUAN DAHIL SA GUMANDANG LALAKI SI JUAN.
SINUBUKAN NILANG SUMUBSOB SA PUTIKAN
NGUNI'T LAHAT SILA AY NABIGO. HINDI SILA
NAGKAROON NG PUTIK SA GITNANG BAHAGI NG
KANILANG MUKHA TULAD KAY JUAN.

ISANG ARAW, INUTUSAN SI JUAN NG KANIYANG

INA AT SA KANIYANG PAG LALAKAD, SIYA AY
NADAPA AT NATANGGAL ANG KAPIRASONG PUTIK.
PILIT NIYA ITONG IBINABALIK SA MUKHA NGUNI'T
AYAW NA ITONG KUMAPIT.

MINSAN, ISANG BARKO ANG PADAONG SA

KANILANG BAYAN. LAKING TUWA NILA NG
MALAMANG MARAMING ILONG ANG DALA NG
BARKO. SI JUAN AT ANG KANIYANG MGA
KAIBIGAN AY NAGMAMADALING NAKIPAG-UNAHAN
SA PAG LAPIT SA BARKO. DAHIL SA KALIITANG NG ANG MAGKAPITBAHAY NA KAMBING AT
MGA PILIPINO AT HINDI MAKATAKBO NG MATULIN, KALABAW
AY SILA ANG NAHULING MAKALAPIT SA BARKO. SA
KASAMAANG PALAD ANG PINAGTIRAHAN AT MAGKAPITBAHAY ANG KALABAW AT ANG
PINAGPILIAN ANG KANILANG NAKUH AT IYON NGA KAMBING. ISANG UMAGA AY NAGPUNTA SA
AY ANG MGA ILONG NA PANGO. ANG GANITONG KAPITBAHAY ANG KAMBING.
URI NG ILONG ANG NAPUNTA KINA JUAN AT SA
KANIYANG MGA KAIBIGAN. "AKO AY NAGUGUTOM. TAYO NA SA KABILA NG
ILOG. MARAMING BUNGA NG MAIS.KUMAIN KA
ITO ANG DAHILAN KUNG BAKIT ANG MGA NG KUMAIN NG SARIWANG DAMO, KAKAIN NAMAN
PILIPINO AY HINDI MATANGOS ANG ILONG TULAD AKO NG KAKAIN NG MGA MURANG MAIS ANG SABI
NG SA MGA AMERIKANO AT IBA PANG BANSA. NG KAMBING SA KALABAW.

"OO ,TAYO NA," ANG SABI NG KALABAW.

"PERO HINDI AKO MARUNONG LUMANGOY.

DALHIN MO AKO SA LIKOD MO. "ANG WIKA NG
KAMBING.
SUMAKAY NGA ANG KAMBING SA KALABAW. ITO "ALAM MO KAPAG AKO AY NASA TUBIG, AY
NAMAN AY LUMANGOY SA ILOG HANGGANG SA SIYEMPRE GUSTO KONG GUMULONG-GULONG SA
KABILANG IBAYO. KUMAIN SILA NG KUMAIN TUBIG," ANG SABI NG KALABAW.
DOON. MABILIS KUMAIN ANG KAMBING. ANG
KALABAW NAMAN AY HIHINAY-HINAY KUMAI. "ABA, HUWAG! PAANO AKO, MAHUHULOG AKO SA
TUBIG. HINDI NAMAN AKO MARUNONG
MADALING NABUSOG ANG KAMBING. ANG LUMANGOY," ANG SIGAW NG KAMBING.
KALABAW NAMAN AY HINDI PA NABUBUSOG.
NAINIP NA ANG KAMBING. KAYA NAGYAYA NANG "E ALAM MO KAPITBAHAY, NAGING BISYO KO NA
UMUWI. ANG GUMULONG-GULONG SA TUBIG," AT
SINABAYAN NGA NG GULONG SA TUBIG.
"KAPITBAHAY, GUSTO KO NANG UMUWI. BUSOG
NA AKO," ANG SABI NG KAMBING. BUMAGSAK SA TUBIG ANG KAWAWANG KAMBING.
HINDI ITO MARUNONG LUMANGOY. NALUNOD ANG
"MABUTI KA PA BUSOG NA," ANG SAGOT NG KAMBING.
KALABAW. "MAGHINTAY KANA MUNA."
ANG MATALINONG MATSING AT ANG BUWAYA
NAYAMOT NA ANG KAMBING. INISIP KUNG PAANO
NIYA MAPATITIGIL SA PAGKAIN ANG KALABAW, SI MALAK, ANG MATSING AT SI BUWAG, ANG
MAYROON SIYANG NAISIB. NAGLULUNDAG ANG BUWAYA AY MAGKAIBIGAN. SILA AY
KAMBING. GUMAWA ITO NG MALAKING INGAY. NAGTUTULUNGAN.

DAHIL SA INGAY NA IYON AY NARINIG SILA NG ISANG ARAW, ANG ASAWA NI BUWAG AY
MGA TAO. NAGDATINGAN ANG MGA TAO. NAKITA NAGKASAKIT. LUNGKOT NA LUNGKOT SI BUWAG
NILANG KUMAKAIN ANG KALABAW. HINAMBALOS SA KA LAGAYAN NG ASAWA. LAHAT NG
NILA NANG HINAMBALOS ANG KALABAW. GUMAGAMOT SA ASAWA NIYA AY NAGSABING ANG
MAKAGAGALING LAMANG SA SAKIT NG KANIYANG
"ANO, KAPITBAHAY, GUSTO MO NA BANG UMUWI? ASAWA AY ATAY NG ISANG MATSING.
ANG TANONG NG KAMBING SA KALABAW.
NAGHANAP SI BUWAG NG MAIPANLULUNAS SA
"OO, TAYO NA NGA. SIGE, LUNDAG NASA LIKOD KARAMDAMAN NG KANYANG ASAWA, MALAPIT NA
KO," ANG SABI NG KALABAW, AT LUMAKAD NANG SIYA SA ISANG ILOG NANG MAMATAAN NIYA ANG
PAPUNTA SA ILOG. KAIBIGANG MATSING, SI MALAK. LUMAPIT SIYA
SAPUNONG KINAUUPUAN NI MALAK.
NANG SILA AY NASA GITNA NA NG ILOG,
HUMINTO ANG KALABAW. TINANONG NIYA KUNG "MAGANDANGG UMAGA SA IYO,
MALAK!"
BAKIT NAG-INGAY ANG KAMBING. MASAYANG BATI NI BUWAG. "BAKIT MALUNGKOT
KA AT NAKAHARAP SA ILOG?"
"EWAN KO NGA BA. TUWING AKO AY
MABUBUSOG, AY GAWI KO NA ANG KUMANTA AT NAIS KO SANANG TUMAWID NG ILOG PERO DI KO
MAGSAYAW," ANG SAGOT NG KAMBING. MAGAWA DAHIL SA HINDI AKO MARUNONG
LUMANGOY." SAGOT NI MALAK.
LUMAKAD NA RIN SA TUBIG ANG KALABAW.
WALANG ANU-ANO AY NARATING NILA ANG BIGLANG PUMASOK SA ISIP NIBUWAG ANG
MALALIM NA BAHAGI NG ILOG. MULING HUM INTO KANIYANG PANGANGAILANGAN. NAISIP NIYANG
ANG KALABAW. ISAKAY SA LIKOD NIYA SI MALAK AT LUNURIN ITO
SA ILOG PARA MAKUHA NIYA ANG ATAY NITO.
"O. BAKIT KAHUMINTO? ANG TANONG NG INALOK NIYA SI MALAK NA SUMAKAY SA KANYA AT
KAMBING. ITATAWID NIYA ITO. DALI-DALING LUMUNDAG SI
MALAK SA LIKOD NI BUWAG. HINDI ALAM NI PAGONG ANG HAMON NI KALABAW. "KAPAG AKO
MALAK NA NANGANGANIB ANG KANYANG BUHAY. AY TINALO MO SA LABANANG ITO AY
PAGSISILBIHAN KITA SA HABANG PANAHON."
NASA KALAGITNAAN NA SILA NG ILOG NANG
SABIHIN NIBUWAG ANG BALAK NIYANG GAWIN "MATIBAY KA TALAGA, HA. PWES, KAILAN MO
KAY MALAK. NATAKOT SI MALAK. UNTI-UNTI GUSTONG UMPISAHAN ANG KARERA?" PAKUTYANG
NANG INILULUBOG NI BUWAG ANG KATAWAN SA SAMBIT NG KALABAW.
ILOG NANG MAG SALITA SI MALAK.
"BUKAS NG UMAGA, SA DING ITO," ANG DALING
"KAIBIGANG BUWAG, IBALIK MO AKO SA SAGOT NG PAGONG.
PINANGGALINGAN KO, NAIWAN KO DOON ANG
KAILANGAN MONG ATAY. NAKASABIT IYON SA TUWANG-TUWA SI KALABAW DAHIL SIGURADO NA
SANGA NG PUNO." SABI NI MALAK. NIYANG TALO SI PAGONG SA KARERA. MALAKI
SIYA AT MABILIS TUMAKBO. SUBALIT SI PAGONG
NANIWALA NAMAN ANG BUWAYA SA SINABI NG AY MATALINO, KINAUSAP NIYA ANG APAT NA
MATSING KAYA'T IBINALIK NIYA ITO. AGAD NA KAIBIGANG PAGONG. PINAPUWESTO NIYA ANG
LUMUNDAG SA ITAAS NG PUNO SI MALAK. MGA ITO SA TUKTOK BAWAT BUNDOK HANGGANG
TUMAYO SIYA SA ISANG SANGA AT NAGSALITA, SA IKALIMANG BUNDOK.
"SALAMAT SA PAGSASAKAY MO SA AKIN. ANG
KAI1ANGAN MONG ATAY AY NARITO SA LOOB NG KINABUKASAN, MAAGANG DUMATING SI
AKING KATAWAN. DAHIL SA KAIBIGAN KITA AY KALABAW. TULAD NG INAASAHAN, WALA PA ANG
IPAGKAKALOOB KO ITO SA IYO KUNG MAKAKALABAN NIYA SA KARERA" O, PAANO, DIPA
MAKAKAAKYAT KA RITO SA ITAAS NG PUNO." MAN AY NAHUHULI KA NA. ANO BANG KONDISYON
NG ATING KARERA?" TANONG NG KAIABAW.
GINAWA NI BUWAG ANG LAHAT NG MAKAKAYA
NIYA SUBALIT HINDI SIYA MAKAAKYAT SA ITAAS "OKAY, GANITO ANG GAGAWIN NATIN. ANG
NG PUNO. LUMISAN ANG BUWAYANG BIGO SA MAUNANG MAKARATING SA IKALIMANG TUKTOK NG
MASAMANG HANGARIN SA MATSING. BUNDOK NA IYON AY SIYANG PANALO," SABI NG
PAGONG.
ANG PAGONG AT ANG KALABAW
TULAD NG DAPAT ASAHAN, NATABUNAN NG
ISANG ARAW AY NAGKITA ANG KALABAW AT ANG ALIKABOK SI PAGONG. NAUNANG SINAPIT NG
PAGONG. NAIS NG PAGONG NA MAKIPAGKAIBIGAN KALABAW ANG UNANG BUNDOK NGUNIT LAKING
SA KALABAW. TUMAWA LANG NANG MALAKAS ANG GULAT NIYA AY NAROON NA ANG PAGONG NA ANG
KALABAW AT PAKUTYANG SINABI NA, "HINDI ANG AKALA NIYA AY ANG KANYANG KALABAN.
ISANG TULAD MO ANG NAIS KONG KAIBIGAN. NAGPATULOY SA PAGTAKBO SI KALABAW
ANG GUSTO KO AY IYONG KASINLAKI AT HANGGANG SA IKALAWANG BUNDOK. GANON DIN
KASINLAKAS KO, HINDI TULAD MONG LAMPA NA'T ANG KANYANG DINATNAN. MAYROON NANAMANG
MALIIT AY SOBRA PA ANG KUPAD KUMILOS." ISANG PAGONG DOON. GALIT NA GALIT NA
NAGPATULOY SA PAGTAKBO ANG KALABAW
ANG PAGONG AY NAPAHIYA SA TINURAN NG HANGGANG SA IKATLONG BUNDOK." MULI AY MAY
PALALONG KALABAW. "SOBRA KANG MAPANG-API. ISANG PAGONG NA NAMAN DOON, GANOON DIN
MINAMALIIT MO ANG AKING KAKAYAHAN DAPATA SA IKAAPAT AT IKALIMANG BUNDOK.
MONG MALAMAN NA ANG MALIIT AY
NAKAKAPUWING. DAHILAN SA MATINDING KAHIHIYAN AT GALIT SA
KANYANG PAGKATALO KAY PAGONG TINADYAKAN
NAPIKA SI KALABAW. HINAMON NIYA NG KARERA NIYA NG MALAKAS ANG PAGONG. MATIGAS ANG
SI PAGONG UPANG MAPATUNAYAN NITO ANG LIKOD NANG PAGONG KAYA HINDI ITO NASAKTAN
KANYANG SINASABI. TINANGGAP NAMAN NI SA HALIP AY. ANG KALABAW ANG UMATUNGAL NG
IYAK DAHIL SA SAKIT NA DULOT NG NABIYAK NG NANLALAKI ANG MATA NG UNGGOY NANG MAKITA
KUKO SA PAGSIPA SA MAHINA AT MALIIT NA ANG MGA SAGING NA TANIM NG PAGONG.
PAGONG.
TINANONG NG UNGGOY KUNG SINO ANG AAKYAT
ANG UNGGOY AT ANG PAGONG AT KUKUHA NG MGA SAGING SA ITAAS NG PUNO.
SINABI NG UNGGOY NA HINDI PUWEDE ANG LOLO
NOONG UNANG PANAHON, MAYROONG DALAWANG NG PAGONG DAHIL MAHINA NA ITO AT HINDI RIN
MATALIK NA MAGKAIBIGAN. SILA AY SINA UUBRA ANG KANYANG KAPATID PAGKAT BULAG
UNGGOY AT SI PAGONG. NAMAN ITO.

MINSANG WALANG GAWAIN AY SUMAMA ANG "KAIBIGAN PUMAYAG KA KAYA KUNG AKO ANG
UNGGOY KAY PAGONG NA MAMASYAL SA PALIGID. UMAKYAT PARA IPITAS KA NG SAGING?"
NAKAPULOT SILA NG ISANG PUNONG SAGING NA MUNGKAHI NG UNGGOY.
NAKAHARANG SA DAAN. NAG-ISIP SILA KUNG
ANO ANG GAGAWIN SA HALAMAN. "ABA, E DI MABUTI." SAGOT NG PAGONG.

"MABUTI PA KAYA'Y HATIIN NATIN ITO AT ITANIM MABILIS NA UMAKYAT ANG UNGGOY. LAKING
NATIN. SA AKIN ANG- BANDANG ITAAS AT SA IYO GULAT NG PAGONG SA GINAWA NG UNGGOY.
ANG IBABA." MUNGKAHI NG UNGGOY. PINILI HABANG NASA ITAAS AY KINAIN NANG KINAIN NG
NIYA ANG ITAAS DAHIL DOON LUMALABAS ANG UNGGOY ANG MGA BUNGA HANGGANG SA ITO AY
SAGING. TATAWA-TAWA SIYANG UMUWI· ·MANGALAHATI NA LAMANG. NAKIUSAP ANG
PAGONG NA ABUTAN NAMAN SIYA SUBALI'T
PUMAYAG ANG PAGONG. PAG-UWI NILA SA KANI- PINAGTAWANAN LAMANG SIYA NG UNGGOY.
KANILANG BAHAY AGAD NILANG ITINANIM ANG
KANILANG PARTE. MAKALIPAS ANG ILANG ARAW, SA GALIT NG PAGONG SA KATAKAWAN NG
ANG ANG HALAMAN NG UNGGOYI AY NAMATAY. UNGGOY, UMALIS SIYA AT KUMUHA NG MARAMING
LABIS SIYANG NALUNGKOT SAPAGKAT PABORITO TINIK. ITINUSAK NIYA IYON ISA PALIGID NG PUNO
PA NAMAN NIYA ANG PRUTAS NA SAGING. NG SAGGING.

SA KABILANG DAKO, TUWANG-TUWA NAMAN SI "KAIBIGANG UNGGOY, HINDI MAINAM SA

PAGONG DAHIL NAMUMUNGA NA ANG KANIYANG KALUSUGAN ANG MANATILI DIYAN SA ITAAS NG
PUNO NG SAGING. DINALAW NIYA ANG KANIYANG BUONG ARAW. ITO'Y ISANG PAYO KO LANG SA
KAIBIGAN. IYO. ORAS NA MARINIG MO ANG KAHOL NG ASO,
IYON AY ISANG HUDYAT UPANG IKAW AY BUMABA
"KAIBIGANG UNGGOY, BAKIT KA MALUNGKOT? NA RIYAN." AT UMALIS NA ANG PAGONG.
ANG GANDA-GANDA NG SIKAT NG ARAW AH."
BATI NG PAGONG SA KAIBIGAN. DI NAGTAGAL AT KUMAHOL ANG ASO NG
KAPITBAHAY. SA ORAS NA IYON AY BUSOG NA
"KASI NAMATAY ANG TANIM KO." MALUNGKOT NA BUSOG NA ANG UNGGOY, AYAW PA SANA NIYANG
SAGOT NG UNGGOY. "IYONG TANIM MO KUMUSTA BUMABA NGUNI'T NAALALA NIYA ANG BILIN NG
NA, KAIBIGAN?" KAIBIGAN. DAHAN-DAHAN SIYANG BUMABA DAHIL
SA SOBRANG KABUSUGAN. MARAHIL SA SOBRANG
"ALAMI MO ANG DAMI-DAMI NANG BUNGA NG BIGAT AY DUMULAS SIYANG PABABA AT BUMAGSAK
TANIMI KO AT MAHIHINOG NA SILANG LAHAT." SA MGA TINIK NA NAKAPALIGID SA PUNO NG
MASAYANG SAGOT NG PAGONG. SAGING. ARINGKING SA SAKIT ANG UNGGOY AT.
NAMIMILIPIT SA SAKIT NG KATAWAN HANGGANG

"TALAGA? PUWEDE KO BANG MAKITA? SABI NG SAPITIN ANG KANIYANG BAHAY.

TUSONG UNGGOY.
KINABUKASAN AY MAAGANG GUMISING ANG MALAKING ISDA. IPINAKITA NIYA ITO SA
UNGGOY. KAILANGAN NIYANG MAKAGANTI SA KAIBIGANG UNGGOY. NAGULAT ANG UNGGOY AT
GINAWA SA KANIYA NG PAGONG. LUMABAS SIYA HINDI AGAD NAKAPAGSALITA.
AT HINANAP ANG KAIBIGAN. NAPAGOD SIYA A
KALALAKAD. PASALPAK SIYANG NAUPO SA ISANG "KAIBIGAN, IBIBIGAY MO BA SA AKIN IYAN?" ANG
ANIMO ISANG MALAKING KABIBE UPANG NASAMBIT NG UNGGOY. "BAKIT HINDI KA
MAGPAHINGA. ANG BUNTOT NIYA AY PUMASOK SA LUMUNDAG DITO AT HUMULI NG PARA SA IYO?"
ISANG BUTAS AT IYON AY BIGLANG HINILA NG SAGOT NG PAGONG. "HINDI KANAMAN SIGURO
WALANG IBA KUNDI ANG KAIBIGAN NIYANG ISANG TAMAD."
PAGONG. ANG LIKOD PALA NG PAGONG ANG
KANIYANG NAUPUAN. NAPATALON ANG UNGGOY. AYAW NA AYAW NG UNGGOY NA MATATAWAG
SIYANG TAMAD. DALI-DALI SIYANG TUMALON AT
"AHA, IKAW PALA!" SIGAW NG UNGGOY. "ALAM DAHIL SA HINDI SIYA MARUNONG LUMANGOY,
MO BANG KANINA PA KITA HINAHANAP?" SIYA AY NALUNOD. ANG PAGONG AY TUMAWA NA
LANG NANG TUMAWA.
"ANONG GAGAWIN MO SA AKIN?" TANONG NG
PAGONG. BAKIT LAGING NAG-AAWAY ANG ASO, PUSA
AT DAGA
"'LILITSUNIN KITA!" SABI NG UNGGOY.
NOONG UNANG PANAHON, ANG MGA HAYOP AY
"KAPAG GINAWA MO IYAN, MAGIGING PULA ANG NAKAPAGSASALITA AT NAGKAKAINTINDIHAN. SILA
KULAY KO. HINDI MO BA ALAM NA PULA ANG AY MAGKAKAIBIGAN. ANG DAIGDIG AY
PABORITO KONG KULAY?" SAGOT NG PAGONG. NAPAKAPAYAPA AT ANIMO'Y ISANG PARAISO. ANG
MGA ASO, PUSA AT DAGA AY MABUBUTING
"PAGKATAPOS AY TATADTARIN KITA!" SABI ULI NG MAGKAKAIBIGAN. SAMA-SAMA SILANG KUMAKAIN.
UNGGOY. LAGI SILANG NAGBIBIGAYAN AT NAGTUTULUNGAN
SA KANI·KANILANG MGA SULIRANIN. SUBALI'T
"E DI MAGANDA, IKAW RIN DADAMING LALO ANG ANG LAHAT NG ITO AY NASIRA DAHIL LAMANG SA
PAGONG DITO." SABAD NAMAN NG PAGONG. ISANG PANGYAYARI.

"AT PAGKATAPOS AY ITATAPON KITA SA ILOG!" ISANG ARAW, UMUWI ANG ASO NA MAY DALA-
PAINIS NA SABI ULI NG UNGGOY. DALANG BUTO PARA PAGSALUHAN NILA NG
KANIYANG MGA KAIBIGANG PUSA AT DAGA. WALA
PAGKARINIG DITO AY LIHIM NA NATUTUWA ANG DOON SINA PUSA AT DAGA DAHIL NAGHAHANAP

PAGONG, HINDI ALAM NG UNGGOY NA GUSTONG- PA RIN ANG MGA ITO NG PAGKAIN. NAKARINIG
GUSTO NGA NIYANG MAGLARO SA TUBIG AT NG INGAY ANG ASO SA PINTUAN NG BAHAY.

LUMANGOY. HINDI NAGPAHALATA ANG PAGONG. INILAPAG NG ASO ANG BUTO AT TUMAKBO SA
LABAS UPANG TINGNAN KUNG LIGTAS ANG
KANIYANG AMO.
"MAAWA KA, KAIBIGAN. HUWAG MONG GAWIN SA
AKIN IYAN." PAKUNWARING UMIYAK NA SABI NG
PAGONG." ILITSON MO NA AKO O TADTARIN MO SA ORAS NAMAN NA IYON AY DUMATING ANG

KAYA. PERO HUWAG MO LANG AKONG ITAPON SA DAGA. MALUNGKOT SIYA DAHIL WALA SIYANG

ILOG!" NAKUHANG PAGKAIN. NAKITA NIYA ANG BUTO.

KINUHA NIYA ITO AT DINALA SA BUBUNGAN NG
BAHAY.
HINDI PINAKINGGAN NG UNGGOY ANG PAKIUSAP
NG PAGONG. UBOS LAKAS NIYANG INIHAGIS SA
TUBIG ANG PAGONG. SUMISID SA KAILALIMAN "MAMAYANG GABI AY MAY PAGSASALUHAN KAMI

ANG PAGONG AT ILANG SANDALI LAMANG AT NG AKING MGA KAIBIGANG ASO AT PUSA."

LUMITAW ITO NA MAY HAWAK NA ISANG BULONG NG DAGA SA SARILI.

PAGBALIK NG ASO SA BAHAY AY NAGULAT ITO NG MAGMULA NOON, SA TUWING MAKIKITA NG ASC
MAKITANG WALANA ANG INIWANG BUTO. ANG PUSA AY KINAKAHULAN NIYA ITO. ANG PUSA
NAGHANAP NANG NAGHANAP ANG ASO SUBALIT NAMAN AY DI PADADAIG, LAGI SIYANG
HINDI RIN NIYA MAKITA ANG BUTO. DUMATING SUMASAGOT AT LUMALABAN SA ASO. AT SA TUWI
ANG PUSA NA WALA RING DALANG PAGKAIN. NAMANG MAKIKITA NG PUSA ANG DAGA AY
TINULUNGAN NIYA ANG ASC SA PAGHAHANAP NG HINAHABOL NIYA ITO. DAHIL NAMAN SA TAKOT
BUTO. NAKARATING SILA SA ITAAS NG BAHAY ANG DAGA AY PUMAPASOK SA ISANG MALIIT NA
HANGGANG SA KINAROROONAN NG DAGA. LUNGGA AT LUMALABAS LAMANG DOON KAPAG
NAGULAT ANG ASO AT PUSA. AKALA NILA AY WALA NA ANG PUSA.
SADYANG KINUHA NG DAGA ANG BUTO PARA
MASOLO NIYA ITO. ANG DAGA AT ANG LEON

MABILIS NA LUMAPIT ANG PUSA SA DAGA AT

PINAGALITAN ITO. NAGPALIWANAG ANG DAGA ISANG MAGANDANG ARAW ANG BUMUNGAD SA
NGUNI'T HINDI RIN SIYA PINAKINGGAN NG PUSA. MASIYAHING DAGA. NASA KALAGITNAAN SIYA NG
NAG-AWAY SILANG DALAWA KAYA'T ANG BUTO AY PAMAMASYAL AT PAGLALARO NANG MAKITA
NALAGLAG. NASALO ITO NG ASO AT DALI-DALING NIYANG HIMBING NA NATUTULOG ANG ISANG
TUMAKBO HANGGANG SA LIKODS NG BAHAY. MALAKING LEON. NATUWA SIYA SA MALAWAK NA
LIKURAN NITO NA ANIMO’Y ISANG MALAKING
"HAH..HAH.. HIHINTAYIN KO NA LANG SILA DITL. PADAUSDUSAN KAYA’T NAISIP NIYANG UMAKYAT
SIGURO MAMAYA AY MAGKAKASUNDO NA RIN SILA DOON AT MAGPADAUSDOS PAIBABA. HINDI NIYA
AT MASAYA NAMING PAGSASALUHAN ITONG NAMAN NAMALAYAN NA NAGISING ANG
BUTO." BULONG NG ASONG HUMIHINGAL. DAHIL NATUTULOG NA LEON. SA PAGKAGISING NG LEON
SA PAGOD AT MATAGAL-TAGAL DING PAGHIHINTAY AY AGAD NIYANG DINAKMA SA BUNTOT ANG
SA PAGDATING NG DALAWANG KAIBIGAN, KINAIN KAWAWANG DAGA AT UMAKTONG ISUSUBO ITO,
NA NG ASO ANG IKATLONG BAHAGI NG BUTO. NANG MALAPIT NA SA BIBIG NG LEON AY
ITINIRA NIYA ANG PARTE NG DAGA AT NG PUSA. NAGSALITA ANG DAGA AT HUMINGI NG
PAUMANHIN.
MAINIT PA ANG ULO NG PUSA DAHIL SAGALIT “KAIBIGANG LEON, IPAGPAUMANHIN MO ANG
NANG ITO AY DUMATING SA KINAROROONAN NG AKING KALAPASTANGANAN, HINDI KO
ASO. INABUTAN NIYA ANG ASO NA KUMAKAI NG SINASADYANG GISINGIN KA SA GITNA NG IYONG
MAG-ISA. BIGLA NIYANG INANGILAN ANG ASO. PAGTULOG, LABIS LANG AKONG NATUWA KUNG
NAGKASAGUTAN SILANG DALAWA HANGGANG SA KAYA’T NAISIPAN KONG MAGLARO SA IYONG
SILA AY MAGKASAKITAN NG KATAWAN. NARINIG LIKURAN. NAWA’Y PATAWARIN MO AKO AT HAYAAN
NG MAY-ARI NG BAHAY ANG INGAY NA DULOT NG AKONG MABUHAY PA. HUWAG MO KONG KAININ
PAG-AAWAY NG ASO AT PUSA. INAWAT SILANG SAPAGKAT AKO’Y MALANSA AT HINDI KA
DALAWA AT PINAGHIWALAY. NAGHIWALAY ANG MABUBUSOG SA KAKARAMPOT KONG KATAWAN.”
ASO AT PUSA NA KAPWA MAY TANIM NA GALIT SA ANANG DAGA.
ISA'T ISA. IYON NA ANG SIMULA NG KANILANG NAAWA NAMAN ANG LEON SA DAGA KUNG KAYA’T
PAGIGING MAGKAAWAY. PINAKAWALAN NIYA ITO.
“SA SUSUNOD AY WAG MO NANG GAGAMBALAIN
ANG PAGTULOG KO. MAKAKALAYA KA NA.” SABI
NG LEON.
“SALAMAT KAIBIGAN, BALING ARAW AY
MASUSUKLIAN KO DIN ANG KABUTIHANG LOOB
MO.” SABI NG DAGA.
“ANG ISANG MALIIT NA DAGANG GAYA MO? ANO
NAMAN KAYANG PABOR ANG MAGAGAWA MO PARA
SA ISANG MALAKIG HAYOP NA GAYA KO.
NAGPAPATAWA KA KAIBIGAN.” SIYANG BASANG-BASA AT ANG BUTO NAMANG
“BALANG ARAW KAIBIGAN, MATUTULUNGAN DIN DAPAT AY DALA NIYA AY NAANOD SA ILOG.
KITA. HANGGANG SA MULI, PAALAM!”

LUMIPAS ANG MGA ARAW NA MASAYANG

NAMUMUHAY ANG DAGA HANGGANG SA MINSAN ANG MADALDAL NA PAGONG
SUMAGI SA ISIP NIYA KUNG KAMUSTA NA KAYA
ANG KALAGAYAN NG KAIBIGAN NIYANG LEON.
NAISIPAN NIYANG DALAWIN ANG LEON SA ISANG UMAGANG MAGANDA ANG PANAHON AY
TAHANAN NITO PERO LAKING GULAT NIYA NANG NAGKITA-KITA ANG MAGKAKAIBIGAN SA SAPA,
MAKITANG NASA LOOB NG LAMBAT NA NAKASABIT SINA INANG GANSA, AMANG GANSA AT
SA ISANG PUNO ANG MALAKING LEON. AGAD – MADALDAL NA PAGONG. SILA’Y NAGKWENTUHAN
AGAD NAMANG NGINATNGAT NG DAGA ANG LUBID NG KUNG ANU-ANONG BAGAY HANGGANG SA
NA LAMBAT AT MATAPOS ANG ILANG MINUTO AY MAGPAALAM ANG DALAWANG GANSA NA SILA’Y
NAPUTOL ANG LUBID AT NAKAWALA ANG LEON. UUWI NA.
“MARAMING SALAMAT KAIBIGANG DAGA. NAISIPAN NG PAGONG NA NAIS NIYANG SUMAMA
MINALIIT KO ANG KAKAYAHAN MO, DI KO SA TAHANAN NG MGA GANSA. “BAKIT HINDI
INAKALA NA IKAW PA ANG MAKAPAGLILIGTAS SA NINYO AKO ISAMA SA INYONG TAHANAN? NAIS
AKIN. UTANG KO SA’YO ANG AKING KALAYAAN AT KONG SUMAMA!”
ANG AKING BUHAY. MARAMING SALAMAT “NGUNIT WALA KANG PAKPAK PAGONG. PAANO
KAIBIGAN!” KA MAKAKALIPAD PAPUNTA SA AMING TAHANAN?”
“WALANG ANUMAN KAIBIGAN, HINDI BA’T SINABI SABI NI INANG GANSA.
KO SA’YO? MATUTULUNGAN DIN KITA BALING NAG-ISIP ANG TATLO NG PARAAN KUNG PAANO
ARAW. MALIIT MAN AKO, MAABILIDAD NAMAN MAKAKASAMA SI MADALDAL NA PAGONG.
AKO!” “ALAM KO NA!” SABI NI AMANG PAGONG.
“KUKUHA TAYO NG KAHOY NA MAARI NATING
KAGATING TATLO. KAKAGATIN NAMIN NI INANG
GANSA ANG MAGKABILANG DULO AT IKAW AY
ANG ASO AT ANG KANYANG ANINO KAKAGAT SA BANDANG GITNA AT SABAY KAMING
LILIPAD. SA GANOONG PARAAN AY MAKAPUPUNTA
NAGLALAKAD ANG ASO SA KAHABAAN NG KA SA AMING TAHANAN. NGUNIT LAGI MONG
KALSADA NG MAY MAANINAG SIYANG NAKAUMBOK TATANDAAN, HUWAG NA HUWAG KANG
SA LUPA. AGAD NIYA ITONG NILAPITAN AT MAGSASALITA KUNDI IKA’Y MAHUHULOG SA LUPA.”
NATUWA SIYA NG MAKITANG ISANG MALAKING “PANGAKO, TATANDAAN KO!” ANANG PAGONG.
BUTO ANG NAKATUSOK SA LUPA. DALI-DALI NIYA NAPANGITI SI PAGONG SA IDEYA AT DALI-DALING
ITONG HINUKAY AT KINAGAT. TUWANG-TUWA HUMANAP NG KAHOY. MAYA-MAYA PA AY LUMIPAD
SIYANG NAGLAKAD PAUWI BITBIT ANG BUTO SA NA ANG DALAWANG GANSA BITBIT ANG MADALDAL
KANYANG BIBIG. SA KANYANG PAGLALAKAD AY NA PAGONG.
NAPADAAN SIYA SA ISANG TULAY UPANG MAKAUWI LABIS NA NATUWA ANG PAGONG DAHIL SA
NG MAS MABILIS, SA ILALIM NG TULAY AY ANG BAGONG TANAWIN NA KANYANG NAKIKITA..
ILOG, HABANG NAGLALAKAD AY NAPAGAWI ANG MAYA-MAYA AY NAGTUMPUKAN ANG MGA BATA SA
TINGIN NIYA SA ILOG AT NAGULAT SIYA SA IBABA AT SINISIGAW ANG KANILANG
REPLEKSYONG NAKITA NIYA. ISANG MALAKING PAGKAMANGHA SA NAKIKITA.
ASO NA MAY BITBIT NA MALAKING BUTO ANG “ANG GALING NG PAGONG! SIYA’Y LUMILIPAD!
KANYANG NAKITA, SA PAG-AAKALANG IBANG ASO ANG GALING!” SIGAW NG MGA BATA.
ITO, TINAHULAN NIYA ITO NG TINAHULAN, UPANG
ITO’Y MATAKOT AT IBIGAY SA KANYA ANG BUTO. LABIS NA NATUWA ANG PAGONG AT NAISIPAN
KAKATAHOL, NABITAWAN NIYA ANG BITBIT NA NIYANG MAGYABANG SA MGA BATA.
BUTO AT NALAGLAG PA SIYA SA ILOG. UMUWI
“AKO ANG DAKILANG PAGO—“ LUMIPAD. KAAWA-AWANG MAYA. AKO NA NAMAN
ANG MANANALO!”
HINDI NA NAITULOY NG PAGONG ANG KANYANG
SASABIHIN DAHIL NAHULOG SIYA MULA SA SA KALAGITNAAN NG KARERA AY NAG-UMPISA
PAGKAKAKAGAT SA KAHOY. LUMAGPAK SIYA SA NANG BUMUHOS ANG ULAN, SA PAGPATAK NITO AY
LUPA AT SISING-SISI,DAHIL SA PAGMAMAYABANG SIYA NAMANG TUWA NG MAYA. UNTI-UNTING
AY NAHULOG SIYA AT DI NAKASAMA SA MAG- GUMAAN ANG DALAHIN NG MAYA DAHIL UNTI-
ASAWANG GANSA. UNTING NATUNAW ANG ASIN NA DALA-DALA NIYA.
KABALIGTARAN NAMAN NANG KAY AGILA NA MAS
BUMIGAT ANG DALAHING BULAK DAHIL NABASA
ITO NG TUBIG. DAHIL SA PAGGAAN NG DALA NI
ANG AGILA AT ANG MAYA MAYA AY UNTI-UNTI SIYANG NAKABAWI SA
KARERA AT KALAUNAN AY NANGUNA SA DWELO.
LUMONG-LUMO ANG AGILA NG MAKARATING SA
BUNDOK, MABIGAT MAN SA LOOB AY TINANGGAP
ISANG ARAW AY NAKASALUBONG NI MAYA ANG
NIYA ANG KANYANG PAGKATALO.
MAYABANG NA AGILA HABANG IPINAGMAMALAKI
NITO ANG BILIS DI UMANO NITO SA PAGLIPAD,
DAHIL NAYABANGAN SI MAYA, NAISIP NIYANG
YAYAING MAKIPAGDWELO SA AGILA.
ANG ALITAPTAP AT ANG PARU-PARO
MAKULIMLIM ANG KALANGITAN AT TIYAK NIYANG ISANG ARAW HABANG NAGHAHANAP NG NECTAR
UULAN MAMAYA-MAYA KUNG KAYA’T NAKAISIP NG ANG PARU-PARO AY MAY BATANG NANGHULI SA

MAGANDANG IDEYA ANG MAYA. “AGILA, AKIN KANYA AT SIYA’Y PINAGLARUAN. INIWAN SIYA

KITANG HINAHAMON SA PABILISANG LUMIPAD.” NITONG NAKABALIGTAD AT PANAY ANG KAWAG SA

“NILOLOKO MO BA MUNTING MAYA? AKO? ANG LUPA.

AGILA? AY HINAHAMON SA ISANG DWELO?” SUMIGAW SI PARU-PARO UPANG HUMINGI NG

ANANG AGILA NA SINUNDAN NG MAPANGLAIT NA TULONG, NARINIG SIYA NG KAIBIGANG LANGGAM

TAWA. NGUNIT DAHIL MADAMI ITONG GAWAIN AY INIWAN

“OO, MAGALING NA AGILA. TAMA KA. SIYA NITO. MAKALIPAS ANG ILANG ORAS AY

HINAHAMON KITA. PAUNAHANG MAKARATING SA DUMATING ANG KAIBIGAN NIYANG GAGAMBA

BUNDOK NA IYON! NGUNIT LILIPAD TAYONG MAY NGUNIT HINDI RIN SIYA NITO TINULUNGAN

BITBIT, MAMILI KA, ASIN O BULAK?” SAPAGKAT AYON DITO AY AAYUSIN PA NITO ANG

“MAY BITBIT?” NAPAISIP ANG AGILA, KUNG ANG BAHAY NITO.

BULAK ANG DADALHIN NIYA AY TIYAK NA

MANANALO SIYA DAHIL ITO’Y MAGAAN HINDI GAYA MALAPIT NANG GUMABI NGUNIT NANATILI PA
NG ASIN NA UBOD NG BIGAT. “AKIN ANG DING NAKABALIGTAD ANG PARU-PARO. PAGOD AT
BULAK!”BULALAS NG AGILA. GUTOM ANG NARARAMDAMAN NANG PARU-PARO.
LIHIM NA NAPANGITI ANG MAYA SA DESISYON NG PINANGHIHINAAN SIYANG MAY MGA KAPWA
AGILA. “MAGALING, BULAK ANG IYO, ASIN ANG INSEKTO PANG MAKAKITA SA KANYA LALO NA’T
AKIN. TAYO NANG MAG-UMPISA!” MAGDIDILIM NA. HANGGANG SA MAYA-MAYA AY
MAY NAANINAG SIYANG MUNTING ILAW NA

SA PAG-UUMPISA NG KARERA AY TALAGA NAMANG PAPALAPIT SA KANYA.

HIRAP NA HIRAP ANG MUNTING MAYA SA “ANONG NANGYARI SA’YO PARU-PARO?” TANONG
PAGLIPAD LALO NA AT KAY BIGAT NANG DALA NG ALITAPTAP.

NIYANG ASIN. TUWANG-TUWA NAMAN ANG AGILA “IKAW PALA ALITAPTAP, KANINANG UMAGA AY
DAHIL ALAM NYANG SIYA NA ANG MANANALO. NANGUNGUHA AKO NG NECTAR NG MAY BATANG

“ANO BA NAMAN KASI ANG NASA ISIP NG MAYA LUMAPIT AT PINAGLARUAN AKO.”

NA IYON? NAGAWA PA KONG HAMUNIN E ALAM “GANUN BA? HAYAAN MO AT TUTULUNGAN KITA.”

NAMAN NG LAHAT NA MABILIS TALAGA AKONG SABI NG ALITAPTAP.

“MARAMING SALAMAT , ALITAPTAP.”
TINULUNGAN NGA NG ALITAPTAP ANG PARU-PARO
AT DAHIL DOON AY NAKALIPAD NA ANG PARU-
PARO AT UMUWI SA KANYANG TAHANANG
BULAKLAK.
A NG ALKANSYA NI B OYET
MAHIRAP LAMANG ANG PAMILYA NI BOYET.
ANG AMA NIYANG SI MANG DELFIN AY
ISANG MAGSASAKA SUBALIT WALANG
SARILING LUPA. INUUPAHAN LAMANG NITO
ANG TINATAMNAN NG PALAY. ANG INA
NAMAN NIYANG SI ALING PACING AY
SIMPLENG MAYBAHAY LAMANG. SAMPUNG
TAON NA SI BOYET. SIYA ANG PANGANAY
SA KANILANG APAT NA MAGKAKAPATID. SA
PASUKAN AY NASA IKA-APAT NA BAITANG NA
SIYA NG MABABANG PAARALAN.
KAPAG GANITONG BAKASYON AY
SINASAMANTALA NI BOYET ANG
PAGKAKATAON. GUMAGAWA SIYA NG
ALKANSIYANG KAWAYAN. PANAHON NG
PAMUMUNGA NG BUNGANGKAHOY SA
KANILANG BAKURAN, DAHIL MALUWANG
ANG KANILANG BAKURAN AY MARAMING
PUNONG NAMUMUNGA. PINIPITAS NILA NG
KANYANG INAY ANG AY MGA BUNGA AT
ITINITINDA IYON SA PALENGKE.
MABILI ANG KANILANG MGA TINDANG
PRUTAS. KAPAG NAKAUBOS SILA NG
PANINDA AY AGAD SIYANG BINIBIGYAN NG
PERA SA KANYANG INAY.
"SALAMAT PO, INAY. MAYROON NA NAMAN
AKONG PANGHULOG SA AKING ALKANSIYA."
MASAYANG SABI NI BOYET.
"HAYAAN MO ANAK, BAGO SIGURO MAUBOS
ANG MGA BUNGA NG ATING MGA PUNO AY
MAPUPUNO NA ANG ALKANSIYA MO. SABI
NG KANYANG INAY.
NAPUNO NGA ANG ALKANSIYA NI BOYET.
MASIPAG KASI SIYANG MAG-IPON.
NANG MALAPIT NA ANG PASUKAN AY
NAGKAROON NG MALAKAS NA BAGYO
NASIRA ANG MGA TANIM NA PALAY NG
TATAY NI BOYET. KAKAUNTI LANG ANG
KANILANG INANI. NAGKAUTANG ANG
KANYANG ITAY, NAG-ALALA NAMAN ANG
INAY NI BOYET. MALAPIT NA ANG PASUKAN
AT NAWALA ANG INAASAHAN NILANG
PANGAAGALINGAN NG PERA.
"BAKA HINDI KA MAKAPAG-ARAL NGAYONG
TAONG ITO, ANAK," MALUNGKOT NA SABI
NG KANYANG INAY.
"NASIRA ANG MGA PANANIM NATIN DAHIL
SA BAGYO AT MAY UTANG PA TAYO."
"MAKAKAPAGARAL PO AKO, INAY. PUNO NA
PO ANG ALKANSIYA KO ITO ANG GAGAMITIN
KO SA AKING PAG-AARAL," NAKANGITING
SABI NI BOYET.
NAKAPAG-ARAL SI BOYET NG PASUKANG
IYON. SALAMAT AT NAISIPAN NIYANG MAG-
IMPOK PARA SA DARATING NA
PANGANGAILANGAN.
A NG BATANG ESPESYAL
LIMA ANG NAGING ANAK NI MANG RAMON
AT ALING MILA. ANG BUNSO NA ISANG
LALAKI AY ABNORMAL. ANG TAWAG DITO AY
MONGOLOID. ANG BATANG ABNORMAL
PINANGALANAN NILANG PEPE. MALAMBOT
ANG MGA PAA AT MGA KAMAY NI PEPE.
KAHIT NA MALAKI NA SIYA AY KAILANGAN
PARIN SIYANG ALALAYAN NG KANYANG INA
SA PAGLALAKAD PARA HINDI SIYA
MABUWAL. ANG KANYANG BIBIG AY
NAKAKIBIT KAYA KUNG MAGSALITA SIYA AY
MAHIRAP MAINTINDIHAN.
KAHIT NAMAN ABNORMAL AY MAHAL NA
MAHAL NG MAG-ASAWA SI PEPE. NOONG
MALIIT PA ITO AY PALITAN ANG MAG-ASAWA
SA PAG-AALAGA SA KANYA. HINDI
KINAKITAAN NG PANGHIHINAWA ANG MAG-
ASAWA SA PAG-AALAGA SA ANAK. KAHIT
BINATA NA AY PALAGI PARING NAKASUNOD
SA KANYA ANG KANYANG INA. INAAKAY
SIYA.MINSAN AY SINUSUBUAN SIYA.
PINAPALIGUAN. ANO PA AT MALAKING
PANAHON NG KANYANG INAY AY SA KANYA
LAMANG NAIUUKOL.
ANG HINDI ALAM NI ALING MILA AY
NAGSESELOS NA ANG IBA PA NIYANG ANAK.
NAPAPANSIN NG MGA ITO NA MAS
MALAKING ORAS ANG IBINIGAY NIYA KAY
PEPE KAYSA SA MGA ITO. LINGID SA KANYA
AY NAG-USAP-USAP ANG APAT NA
MAGKAKAPATID. NAPAGKASUNDUAN NG
MGA ITO NA KAUSAPIN SIYA PARA IPAHAYAG
SA KANIYA ANG KANILANG MGA HINANAKIT.
ISANG GABI MATAPOS NIYANG PATULUGIN SI
PEPE AY NILAPITAN SIYA NG APAT NA ANAK.
SINABI NG MGA ITO ANG KANILANG
MALAKING MGA HINANAKIT.
GULAT NA GULAT SI ALING MILA. HINDI
NIYA ALAM NA NAGSESELOS NA PALA ANG
APAT NIYANG ANAK DAHIL SA SOBRANG PAG
AASIKASO NIYA KAY PEPE. PERO
NAKAHANDA NA ANG KANYANG PALIWANAG
SA MGA ITO.
"KAYO AY MGA BUO, WALANG KULANG,"
PAGSISIMULA NI ALING MILA.
"KAHIT WALA KAMI NG ITAY NINYO AY
MABUBUHAY KAYO NG MAAYOS. PERO ANG
KAPATID NINYO AY HINDI, KUNG KAYA SIYA
ANG HIGIT NAMING INAASIKASO," ISA-ISANG
TINITIGAN NI ALING MILA ANG KANILANG
MGA ANAK." PERO HINDI NAMAN NAMIN
KAYO PINABABAYAAN HINDI BA?"
WALANG NAKASAGOT SA ISA MAN SA APAT.
HIYANG-HIYA SILANG LAHAT.
A NG DAKILANG KAIBIGAN
DALAWANG MAGKAKAIBIGANG SUNDALO
ANG NAGKAHIWALAY NANG SABIHIN NG
KANILANG KAPITAN NA UURONG SILA SA
LABAN.SILA AY SINA ARMAN AT MANDO.
NAPAKARAMI NG KAAWAY AT WALA SILANG
KALABAN-LABAN. MAAARI SILANG MAPATAY
NA LAHAT KUNG HINDI UURONG.
PAGDATING SA KANILANG KAMPO,
NATUKLASAN NI ARMAN NA WALA SI
MANDO. NAG-ALALA SIYA PARA SA
KAIBIGAN. MAY USAPAN PA NAMAN SILA NA
WALANG IWANAN. LUMAPIT SIYA SA
KANILANG KAPITAN PARA MAGPAALAM.
"BABALIKAN KO PO SI MANDO, KAPITAN.
BAKA NASA POOK PA SIYA NG LABANAN."
"HINDI MAAARI," SABI NG KAPITAN.
"AYOKONG IPAKIPAGSAPALARAN ANG
BUHAY MO SA ISANG TAONG MAAARING
PATAY NA."
ALAM NI ARMAN NA MAPANGANIB ANG
MAGBALIK SA LUGAR NG LABANAN KAYA
AYAW SIYANG PAYAGAN. NANG GUMABI AY
TUMAKAS SIYA SA KANILANG KAMPO.
GUSTO NIYANG BALIKAN ANG KANYANG
KAIBIGAN. HINDI SIYA MATATAHIMIK
HANGGA'T HINDI NIYA ITO NAKIKITA. KUNG
NAMANTAY ITO SA LABANAN. MAKITA MAN
LANG NIYA ANG BANGKAY AT MAPANATAG
NA SIYA.
NANG MAGBALIK SI ARMAN SA KABILANG
KAMPO AY SUGATAN SIYA. MARAMI SIYANG
SINUONG NA PANGANIB. GALIT NA
SINALUBONG SIYA NG KAPITAN.
"SABI KO NA SA IYO NA PATAY NA ANG
KAIBIGAN MO. NGAYON, MALAMANG NA
MAMATAY KA NA RIN DAHIL SA MGA SUGAT
MO. ANO ANG HALAGA NG GINAWA MO,
SABIHIN MO NGA?" GALIT NA TANONG NG
KAPITAN.
"KAPITAN, BUHAY PA ANG AKING KAIBIGAN
NANG ABUTAN KO SIYA. BAGO SIYA
NALAGUTAN NG HININGA SA AKING
KANDUNGAN, NAIBULONG PA NIYA SA AKIN,
UTOL, ALAM KONG BABALIKAN MO AKO."
PARA NAPAHIYA ANG KAPITAN. HINDI NA
SIYA NAKIPAGTALO PA, AGAD NIYANG
IPINAGAMOT SI ARMAN SA MGA
KASAMAHAN NILA. NAGLALAKAD-LAKAD
SIYA SA PALIGID NG KAMPO NANG GABING
IYON. HINDI SIYA MAKATULOG. NAIISIP NIYA
ANG KANYANG KAIBIGAN SA KANYANG
PANGKAT. TULAD NG KAIBIGAN NI ARMAN,
HINDI RIN ITO NAKABALIK SA KAMPO NANG
SILA'Y UMURONG. AT HINDI NIYA ITO
BINALIKAN PARA HANAPIN.
A NG INAPI
ISA SA WALONG MAGKAKAPATID SI RONA
NA DAHIL SA KAHIRAPAN AY NANULUYAN SA
KANYANG TIYAHIN SA METRO MANILA. 13
TAONG GULANG LAMANG SIYA NOON
NGUNIT IPINASA NA SA KANYA ANG HALOS
LAHAT NG MGA GAWAING BAHAY:
PAGLILINIS, PAGHUHUGAS NG PINGGAN,
PAGSASAING, PAGLALABA, PAMAMALANTSA,
PAMAMALENGKE AT KUNG ANU-ANO PA;
LIMA ANG ANAK NG TIYAHIN, ISANG BABAE
AT APAT NA LALAKI NA ANIMO'Y SENYORITA
AT SENYORITO MULA NANG PUMISAN SA
KANILA SIRONA. ANG PANGANAY NA SI
EVELYN, GAYONG 20 TAONG GULANG NA,
AY NAGPAPAHILOD PA NG KILIKILI AT LIKOD
TUWING MALILIGO. PATI SARILI NITONG
UNDERWEAR AY SI RONA PA ANG
NAGLALABA. ANG TATLONG LALAKI NAMAN,
MALIBAN SA ISA, AY GAYON NA LAMANG
KUNG MAG-UTOS, LAGING PASIGAW O
PAGALIT. KAPAG NAGLILINIS NG SAHIG SI
RONA AY DI MAN LAMANG MAG-ALIS NG
SAPATOS ANG MGA PINSAN KAPAG
DUMARATING. ANIMO'Y NANG-IINIS PA NA
DADAAN SA HARAPAN NG NAKALUHOD AT
NAKAYUKONG SI RONA NANAGPAPAHID NG
FLOOR WAX. KADALASAN AY PABALIBAG
PANG IHAHAGIS ANG PANTALONG DE
MAONG KAY RONA AT PASIGAW NA
"O, LABHAN MO ‘YAN! PAG NATUYO,
PLANTSAHIN MO HA?!!
BAKASYON NOON.
HALOS ARAW-ARAW AY GANYAN ANG
GAWAIN NI RONA: LINIS, SAING, LABA,
PLANTSA. ANG BIBIGAT PA MANDIN NG MGA
PANTALONG DE MAONG NG MGA PINSAN.
GINAWA SIYANG TAGA-LABA NG MGA ITO.
SI RONA AY HINDI ITINURING NA KAMAG-
ANAK. KAPAG MAY MGA DUMA-DALAW NA
KAIBIGAN ANG MGA PINSAN, ATSAY O
KATULONG ANG PAKILALA SA KANYA.
SA HAPAG-KAINAN, SI RONA ANG TAGA-
SILBI. HINDI SIYA ISINASABAY SA PAGKAIN,
LAGING HULI, GAYONG MAHABA NAMAN ANG
MESANG KAINAN. KUNG ANO ANG MATIRA
AY IYON LANG ANG MAKAKAIN NIYA. APAT
NA BESES SA ISANG LINGGO AY TINAPANG
ISDA ANG ULAM NILA. ULO LAMANG NG
TINAPA ANG PWEDENG KAININ NI RONA.
IYON ANG LAGING ITINITIRA SA KANYA NG
TIYAHIN.
SA MURANG KATAWAN NI RONA, ANG HIRAP
NG TRABAHO AT SALAT NA PAGKAIN SA
PILING NG TIYAHIN AY HINDI NIYA
INALINTANA.SIYA AY ALILANG-KANIN. ANG
MAHALAGA'Y PATULOY SIYANG NAKAPAG-
AARAL SA PASIG HIGH SCHOOL. LAGI
NIYANG NILALAKAD PAUWI ANG PASIG AT
PATEROS NA HALOS AY APAT NA
KILOMETRO ANG LAYO. WALA SIYANG
POCKET-MONEY, WALANG SNACK, LAGING
NAGUGUTUMAN. PAGDATING NG BAHAY,
KAHIT PAGOD AT GUTOM, KAILANGAN NIYA
MUNANG MAGHUGAS NG MGA KALDERO'T
PINGGAN NA NAKATAMBAK SA
LABABO,BAGO SIYA MAKAKAKAIN.
KADALASAN, MATUTULOG NA LANG SIYA AY
PASIGAW PA SIYANG UUTUSA NG MGA
PINSAN.
"HOY, PLANTSAHIN MO MUNA YUNG
MAONG! 'YUNG POLO!"
DALAWANG TAON NAHIRAHAN AT
NANILBIHAN SI RONA SA TIYAHIN. NANG
MAKATAPOS NG HIGH SCHOOL AY KINUHA
CEBU CITY.
SIYA NG KAPATID AT DINALA SA
NAGPATULOY NG PAG-AARAL SI RONA,
NAGING ACADEMIC SCHOLAR AT NAGTAPOS
NG EDUKASYON NANG MAY KARANGALAN -
MAGNA CUM LAUDE. MULI SIYANG NAG-
ARAL TATLONG KURSO ANG NATAPOS NIYA
AT NAGINGDOCTOR OF EDUCATION. NAKA
PAG-ASAWA SIYA NG ISANG ABOGADO.
NGAYON AY ISA NANG MATAGUMPAY NA
EDUCATOR AT BUSINESSWOMAN SI RONA.
ISA NA SIYANG MILYONARYA AT MALIGAYA
SA PILING NG TATLONG ANAK AT
MAPAGMAHAL NA KABIYAK.
SINO ANG MAG-AAKALANG ANG DATING
INAPI AY ISA NANG MATAGUMPAY, AT
RESPETADONG TAO SA MATAAS NA
LIPUNAN? ANG MGA PINSAN NASA KANYA
AY NANG-API AY WALANG NATAPOS NA
PINAG-ARALAN, GANOON PA RIN ANG
BUHAY HINDI UMASENSO. ANG IBA AY
NAKAPAG-ASAWA NG MGA HIRAP DIN ANG
BUHAY.
A NG MAGKAPATID
SINA LITO AT MARIO AY MAGKAPATID,
PANGANAY SI MARIO AT BUNSO NAMAN SI
LITO. ANG MAGKAPATID AY PAREHONG MAY
SINASAKANG BUKID. PAMANA SA KANILA NG
YUMAONG MGA MAGULANG ANG KANI-
KANILANG BUKID NA TINATANIMAN NILA NG
PALAY.PAREHO SILANG MARAMING
INANING PALAY. INIMBAK NILA SA KANILANG
KAMALIG ANG KANILANG MGA ANI.
HABANG NAKAHIGA NG GABING IYON SI
LITO AY NAISIP NIYA ANG KAPATID NA SI
MARIO. MAY ASAWA ITO AT TATLONG ANAK.
SIYA NAMAN AY BINATA. NAISIP NIYANG MAS
KAILANGAN NI MARIO ANG MARAMING
PALAY. KUMUHA SIYA NG ISANG KABANG
PALAY SA KANYANG KAMALIG AT PALIHIM
NIYANG DINALA IYON SA KAMALIG NI
MARIO.
SI MARIO NAMAN AY NAG-IISIP DIN NG
GABING IYON. NAISIP NIYANG KAWAWA
NAMAN ANG KANYANG KAPATID NA SI LITO
DAHIL WALANG ASAWA AT MGA ANAK NA
TITINGIN DITO. NAISIP NIYANG BIGYAN ITO
NG PALAY. KUMUHA SIYA NG ISANG KABAN
SA KANYANG KAMALIG PALIHIM NIYANG
DINALA IYON SA KAMALIG NI LITO.
NAGTAKA SI LITO NG BILANGIN NIYA ANG
NATIRANG PALAY SA KANYANG KAMALIG.
PARANG HINDI NABAWASAN. GANOON DIN
SI MARIO. WALA DIN BAWAS ANG KANYANG
ANING PALAY SA KANYANG KAMALIG. KAYA
NG GABING IYON, MULI SIYANG NAGDALA
NG ISANG KABAN SA KAMALIG NI LITO.
GANOON DIN NAMAN ANG GINAWA NI LITO,
NAGDALA ITO NG ISANG KABAN SA KAMALIG
NI MARIO. AT PAREHO SILANG NAGTAKA
NANG SUMUNOD NA ARAW NA BILANGIN
NILA ANG KANILANG PALAY SA KAMALIG.
PAREHONG WALANG BAWAS ANG MGA
IYON.
NANG SUMUNOD PANG GABI AY PAREHO
SILANG BUMUHAT NG TIG-ISANG KABAN
PARA DALHIN SA KAMALIG NG BAWAT ISA.
HINDI SINASADYANG MAGKASALUBONG
SILA. NAGKAGULATAN ANG MAGKAPATID.
HINDI NA SILA NAGTANONG SA ISA'T-ISA
KUNG SAAN DADALHIN ANG PASAN NILANG
PALAY.
"KUYA", BULALAS NI LITO AT WALA NANG
NASABI.
"LITO, KAPATID KO!" SAMBIT NAMAN NI
MARIO AT WALA NARING NASABI.
YUMAKAP SILA SA ISA'T-ISA. NAG-
UUMAPAW ANG PAGMAMAHAL SA KANILANG
MGA PUSO.
A NG TAO AT ANG PUNO
NOONG MALIIT PANG BATA SI NILO AY
PALAGI SIYANG NAKIKIPAGLARO SA
MALAKING PUNO SA LIKOD NG KANILANG
KUBO. PARANG TAO ANG TURING NIYA RITO
DAHIL KINAKAUSAP PA NIYA.
NANG MAG-ARAL NA SI NILO HINDI NA NIYA
NADADALAW ANG PUNO SA LIKOD NG
BAHAY. NGUNIT NG MANGAILANGAN SIYA
NG PANGMATRIKULA, PINUNTAHAN NIYA ANG
PUNO. HUMINGI SIYA NG PRUTAS NITO
PARA IPAGBILI. MALUGOD NAMAN SIYANG
BINIGYAN NG PUNO. MULA NOON AY HINDI
NA NAMAN NIYA NADALAW ANG PUNO.
NANG MAGBINATA AT MAGKAASAWA SI
NILO, MULI NIYANG PINUNTAHAN ANG
PUNO.
SINABI NIYA SA PUNO NA KAILANGAN NIYA
NG BAHAY PARA SA KANILANG MAG-ASAWA.
IPINAPUTOL SA KANYA NG PUNO ANG MGA
SANGA NITO PARA MAKAPAGPATAYO SIYA
NG BAHAY.NALIMUTAN NAMAN NIYANG
DALAWIN ANG PUNO. NABUHOS ANG
PANAHON NIYA SA KANYANG ASAWA AT
ANAK.
NANG MAWALAN SIYA NG TRABAHO AY
SAKA NIYA MULING NAALALA ANG PUNO.
NAGBALIK SIYA SA LIKOD NG BAHAY NILA.
SUMAYA ANG PUNO NANG MAKITA SIYA.
"WALA NA AKONG TRABAHO," SABI NIYA SA
PUNO.
"KAILANGAN KO NG BANGKA PARA AKO
MAKAPANGISDA."
"SIGE PUTULIN MO ANG AKING KATAWAN
PARA MAKAGAWA KA NG BANGKA," SAGOT
NG PUNO.
PINUTOL NIYA ANG PUNO AT GINAWANG
BANGKA. ANG NATIRA SA PUNO AY MALIIT
NA KAHOY NA LAMANG NA NAKAUSLI SA
LUPA. MULI NA NAMAN NIYANG
NAKALIMUTAN ANG PUNO.
NAGING ABALA SIYA SA
PAGHAHANAPBUHAY. AT MULI, NALUNGKOT
NA NAMAN ANG PUNO DAHIL HINDI NIYA
DINALAW. MAKALIPAS ANG ILANG PANAHON,
MULING DINALAW NI NILO ANG PUNO.
MATANDANG-MATANDA NA SIYA AT MAHINA
NA. TUWANG-TUWA ANG PUNO NANG
MAKITA SIYA. NIYAYA SIYA NITONG
MAGLARO," SABI NIYA SA PUNO.
"MATANDA NA AKO AT PAGOD NA. ANG
KAILANGAN KO AY UPUAN PARA
MAKAPAGPAHINGA."
"ABA, SIGE, MAUPO KA SA AKIN PARA
MAKAPAGPAHINGA." MALUGOD NA SAGOT
NG PUNO.
AT NAUPO NGA SIYA SA MALIIT NA KAHOY
NA NAKAUSLI SA LUPA. PERO HINDI NA SIYA
SINUMBATAN NG PUNO NA PUPUNTA
LAMANG SIYA DOON KAPAG SIYA'Y MAY
KAILANGAN.
A NG TUNAY NA YAMAN
MAGKAPITBAHAY AT MAGKAIBIGAN SINA
ALING ROSA AT ALING MARTA SA ISANG
NAYON NA MAY KALAYUAN SA PAARALAN.
PAREHO SILANG MAY TIGLILIMANG ANAK. SI
ALING ROSA AY MAY TATLONG ANAK NA
LALAKI AT DALAWANG BABAE. SI ALING
MARTA NAMAN AY MAY APAT NA ANAK NA
LALAKI AT ISANG BABAE.
BAGAMA'T MAGKAIBIGAN AY MAGKAIBA ANG
PANUNTUNAN NILA SA BUHAY. LAHAT NG
MGA ANAK NI ALING ROSA AY PINAPAG-
ARAL NIYA KAHIT MAY KALAYUAN ANG
KANILANG NAYON SA PAARALAN. ANG ANAK
NAMAN NI ALING MARTA AY
NAKATUNGTONG LANG SA GRADE TWO AT
HINDI NA NIYA PINAPASOK PA DAHIL
MARUNONG NA NAMAN DAW BUMASA AT
SUMULAT. "MABUTI PANG TUMULONG
NALANG SILA SA GAWAING-BUKID. MALAKI
ANG AMING LUPAIN NA MAGIGING KANILA
RIN BALANG ARAW." ITO ANG LAGGING
SINASABI NI ALING MARTA KAPAG MAY
NAGTATANONG KUNG BAKIT HINDI NA NAG-
AARAL ANG MGA ANAK.
MEDYO GUMAAN NA ANG MGA GAWAIN
DAHIL KATUWANG NA NIYA ANG APAT NA
ANAK NA LALAKI NA SA MURANG EDAD AY
NASABAK NA SA MAGA GAWAING BUKID.
ANG PANGANAY AY 15, ANG PANGALAWA
NAMAN AY 13, NA SINUNDAN NG BABAE NA
12, ANG PANG-APAT AY 11 AT ANG BUNSO
AY 9.
TUWING UMAGA AY TULUNG-TULONG ANG
APAT NA MAGKAKAPATID NA LALAKI SA
PAGBUBUNGKAL NG LUPA O PAGDIDILIG NG
MGA HALAMAN. MAY MGA TANIM SILANG
MGA GULAY AT MGA PUNONG KAHOY. ANG
KAPATID NA BABAE ANG SIYANG TAGALINIS
NG BAHAY, TAGA-LABA, TAGA-PLANSTA. SI
ALING MARTA NAMAN AY SIYANG
NAGLULUTO NG PAGKAIN NG BUONG
PAMILYA.
GANITO ANG TAKBO NG BUHAY NG MAG-
ANAK SA ARAW-ARAW. NAKASANAYAN NA
NG BUONG PAMILYA ANG GANITONG
PAMUMUHAY.
LUMIPAS ANG ILANG TAON AT NAGKAROON
NG SALU-SALO SA BAHAY NILA ALING
ROSA. KAARAWAN NG PANGANAY ITO NA
NGAYON AY ISA NANG INHENYERO. ANG
PANGALAWA AY ISA NANG GURO. ANG
PANGATLO AY ISA NANG KUMADRONA,
ABOGADO YUNG IKAAPAT AT ANG BUNSO
NAMAN AY TAPOS NG DENTISTA.
ANONG LIGAYA NG BUONG MAG-ANAK NI
ALING ROSA. MAY LUPA SILA AT NATAPOS
PA SA PAG-AARAL ANG MGA ANAK.
SA ISANG PANIG, MALUNGKOT AT PATINGIN-
TINGIN LANG SI ALING MARTA. WALA NI ISA
MAN SA LIMANG ANAK NIYA ANG NAGTAPOS
NG PAG-AARAL, GAYUNG KUNG TUTUUSIN
AY MAS MALAKI ANG LUPAIN NIYA KAYSA
KAY ALING ROSA. MAS MASIPAG AT
MASINOP SA PAMUMUHAY ANG MISTER
NIYA. KUMIKITA SILA NG SAPAT MULA SA ANI
NG KANILANG PANANIM NGUNIT KAHIT
MINSAN AY HINDI SUMAGI SA ISIP NIYA NA
PAPAG-ARALIN ANG MGA ANAK NA
LUMAKING MAHIYAIN AT KILOS TAGA-BUKID.
NAPABUNTONG-HININGA SI ALING MARTA.
ALAM NIYA DARATING ANG ARAW, ANG
MABABAIT NA ANAK AY MAAARING MAGSABI
NG KANILANG MGA HINANAKIT KUNG BAKIT
HINDI SILA PINAG-ARAL NG MGA MAGULANG
GAYONG HINDI NAMAN SILA NAGHIHIRAP SA
BUHAY. ANG LUPA, ANG PERA, AY MAARING
MAWALA, NGUNIT ANG EDUKASYON, ANG
PINAG-ARALAY AY SIYANG MAGSISILBING
KALASAG SA PAGHARAP SA MGA PAGSUBOK
SA BUHAY, ITO ANG TUNAY NA YAMAN.
MAGSISI MAN SI ALING MARTA AY HULI NA.
LUMAKING MANGMANG ANG MGA ANAK NA
ANG TANGING ALAM AY MAGBUNGKAL NG
LUPA.
A NG LIMANG NAGTITINDA SA
B LUMENTRITT
SA PAMILIHANG BAYAN NG BLUMENTRITT,
STA. CRUZ, MANILA, NA ILANG DIPA
LAMANG ANG LAYO SA LRT TATION, AY
MAKIKITA ANG IBA'T IBANG URI NG
KALAKALAN. MARAMING SIDE-WALK
VENDORS NA NAGHAMBALANG SA
MALUWAG NA KALSADA KAYA'T
NAGPAPABAGAL SA DALOY NG TRAPIKO,
NGUNIT NAKASANAYAN NA ITO MGA TAO NA
SA TUWI-TUWINA AY LAGING MAKAPAL,
LALO NA SA HAPON.
SA POOK NA ITO AY NAROROON ANG
LIMANG NAGTITINDA: TATLONG BABAE AT
DALAWANG LALAKI SILA'Y MGA SIDE-WALK
VENDORS NA ARAW-ARAW AY KUMAKAYOD.
SI SIGU AY NAGTITINDA NG TUMPOK-
TUMPOK NA ISDA. MARAMI ANG BUMIBILI SA
PAG-AAKALANG SILA AY NAKAMURA.
NGUNIT KAPAG NALINGAT KA, KALAHATI
LANG PALA NG NAKATUMPOK ANG ILALAGAY
NI SIGU SA PLASTIC BAG. SINASADYA
NIYANG IHULOG SA PALANG-GANANG
NASAILALIM NG MESA ANG ISDANG NAPILI
NG MAMIMILII LIHIM NA NATUTUWA SI SIGU
SA PANDARAYANG GINAGAWA DAHIL
LUMALAKI ANG TUBO NIYA SAGANOONG
PARAAN.
SI RISTA NAMAN AY MAY DALADALANG
BILAO NG KUNG ANU-ANONG PANINDA.
UBOD ITO NG SUNGIT. KUNG SINUMAN ANG
HUMAWAK SABAGAY NA NASA BILAO,
KAILANGANG BILHIN ITO, KUNG HINDI AY
PAGSASALITAAN NANG MASAKIT NG
MATARAY NA TINDERA NA HALATANG
WALANG PINAG—ARALAN KAYA BASTOS
ANG BUNGANGA.
SI AT AY LALAKING MABILIS ANG KAMAY.
MAY PANINDA ITONG KARNENG BABOY AT
MANOK. KUNG TATANGA-TANGA ANG
MAMIMILI, TIYAK NA MALAKI ANG
KABAWASAN SA KANILANG NABILI DAHIL
AGAD NABABAWASAN NG ILANG HIWA ANG
IPINATADTAD NA BABOY O MANOK.
KADALASAN DIN AY NAHAHALUAN ITO NG
MAY AMOY NA. TALAGANG SINASADYA ITO
NI AT. MAY INI-INJECTION DIN SIYANG
TUBIG PARA BUMIGAT ANG TIMBANG NG
MANOK O BABOY.
SI MADA AY TINDERA NG MGA DAMIT SA
HILERA NG DATING SEVEN-ELEVEN
GROCERY NA NGAYON AY SARADO NA.
NAPAKASUPLADA NITO SA MGA MAMIMILI.
KAPAG MAY ITINURO KANG BLOUSE NA
NAKA-HANGER, GUSTO NI MADA NA IYON
NA AGAD ANG IYONG BILHIN, KAHIT HINDI
MONA GUSTUHAN ANG TELA AT ANG SUKAT.
AYAW RIN NI MADA NA BASTA KA
MAGPAPALIT NG IBANG BLOUSE KUNG IYON
AY NAALIS NA NIYA SA HANGER.
KADALASAN TULOY AY LUMALAYO O
UMIIWAS ANG MGA MAMIMILI KAHIT ANG
GAGANDA SANA NG MGA DAMIT NA NAKA-
HANGER.ALAM KAYA NG AMO NI MADA ANG
KANYANG GINAGAWA?
SI YA AY NAGTITINDA NG TUMPOK-TUMPOK
NA GULAY, TULAD NG REPOLYO, KAMATIS,
TALONG AT KUNG ANU-ANO PA. MABILIS DIN
ANG KAMAY NI YA, KAPAG NALINGAT ANG
MAMIMILI, AY AGAD PINAPALITAN NIYA NG
BULOK NA KAMATIS O GULAY ANG TUMPOK
NA NAPILI NG MAMIMILI. SA GAYON AY
MADALI NGA NAMANG MAUUBOS ANG MGA
BULOK O MAY DIPERENSIYANG GULAY. ANG
MATI-TIRA AY PAWANG MAGAGANDA KAYA
NAPAPATUNGAN NIYA NG HALAGA AT
NAPALAKI ANG TUBO.
SINA SIGU, RISTA, AT, MADA, YA AY ILAN
LAMANG SA MGA TINDERA AT TINDERO NA
NASA BLUMENTRITT. AKALA NILA'Y WALANG
KATAPAT NA PARUSA ANG MGA
PANDARAYANG KANILANG GINAGAWA.
AKALA NILA AY TUMUTUBO NA SILA NANG
MALAKI, NGUNIT BAKIT HANGGANG NGAYON
AY GIPIT PA RIN SILA AT LAGING
NANGANGAILANGAN, LAGING KAPOS?
KUMAKAYOD NANG HUSTO PERO POBRE PA
RIN AT UMAASA SA 5-6. ANG DALAWA SA
KANILA, AKALA'Y ASENSO NA, MAY PERA AT
ALAHAS, PERO MAY TAGLAY NA SAKIT NA
HINDI LAMANG NILA INIINDA.
KAYA KAYONG MGA TINDERA AT TINDERO
NA NANDARAYA AT NANLALAMANG SA
KAPWA, SANA'Y MAGBAGO NA KAYO. HINDI
LAHAT NG ARAW AY INYO.
KUNG ANO ANG INYONG ITINANIM AY SIYA
NINYONG AANIHIN. ANG PERANG
NANGGALING SA PANDARAYA AY KUSANG
MAWAWALA. ANG HINAHANGAD NINYONG
GINHAWA'T SARAP AY MAGIGING MAILAP.
M AY ISANG DOKTOR
KILALANG-KILALA ANG PAMILYANG
LAGUSTINIANO SA METRO-MANILA. ISANG
BUTIHING GURO SI GINOONG
LAGUSTINIANO SA ISANG MALAKING
UNIVERSIDAD. ANG ASAWA NIYA AY ISANG
DALUBHASANG MANGGAGAMOT SA ISANG
SIKAT AT MAMAHALING OSPITAL.
DALAWA ANG KANILANG ANAK. ANG
PANGANAY AY LALAKI, SI EDGAR, NA MAY
15 TAONG-GULANG NA. ANG BUNSO AY
BABAE, SI ANA, NA SAMPUNG TAONG
GULANG NAMAN.
BAGAMA'T MULA SA ANGKAN NA HINDI
NAMAN MASYADONG MAYAMAN, AY
MADALING KUMITA ANG MAG-ASAWA. SA
PAGDAAN NG ILANG TAON LAMANG AY
NAGKAROON NA SILA NG LUPA'T BAHAY NA
MILYONES ANG HALAGA, 3 SASAKYAN AT 20
UNIT APARTMENT. ANG KAGINHAWAANG
DULOT NG SALAPI AY LALONG NAGBIGKIS
SA MALIGAYANG SAMAHAN NG MAG-ANAK.
SUBALIT ISANG HAPON, PAGLABAS SA
PAARALAN, SI EDGAR AY KINIDNAP.
SAMPUNG MILYON ANG RANSOM NA
HINIHINGI NG MGA KIDNAPPERS. NAKIUSAP
SI DR. LAGUSTINIANO, NAIBALIK ANG ANAK
SA HALAGANG 5 MILYONG PISO.
MAKALIPAS ANG TATLONG LINGGO, ANG
BUNSONG SI ANA AY DINAPUAN NG
MALUBHANG KARAMDAMAN. BIGLA ITONG
NAMAYAT AT LAGING SUMISIGAW SA
PANANAKIT NG SIKMURA. NANATILI ITO SA
LOOB NG HOSPITAL. MAHAL NA MAHAL NG
MAG-ASAWA ANG ANAK. ANG PAGHIHIRAP
NITO AY NAGPAPAHIRAP DIN SA KANILANG
KALOOBAN. HINDI MALAMAN NI GINOONG
LAGUSTINIANO KUNG PAANONG HAHARAPIN
ANG GANITONG PAGSUBOK. NAWALAN NA
SILA NOON NG5 MILYON SA RANSOM NG
PANGANAY NA ANAK, NGAYON NAMAN AY
PALAKI NANG PALAKI ANG GASTOS SA
HOSPITAL, NGUNIT PATULOY PA RIN SA
PAGLUBHA ANG BUNSONG ANAK.
ISANG ARAW SA LOOB NG SILID DASALAN
SA OSPITAL, TAIMTIM NA NANALANGIN SI
DR. LAGUSTINIANO. NAGSUSUMAMO SA
POONG MAYKAPAL NA SANA AY GUMALING
NA ANG MAHAL NA ANAK. SUMUMPA ITONG
MAGBABAGO NA AT NANGAKO NA HINDING-
HINDI NA NIYA GAGAWIN PA ANG KASUMPA-
SUMPANG GINAGAWA NIYA SA KANYANG
MGA PASYENTE.
SI DR. LAGUSTINIANO AY ISANG CANCER
SPECIALIST. KAYA SIYA KAY DALING
YUMAMAN AY DAHIL MARAMI SIYANG
MAYAYAMANG PASYENTE NA HANDANG
GUMASTO NANG MALAKI MADUGTUNGAN
LAMANG ANG HIRAM NA BUHAY. ALAM NI
DR. LAGUSTINIANO ANG TUNAY NA
KALAGAYAN NG KANYANG MGA
PASYENTENG MAY KANSER AT MAY TANING
NA ANG BUHAY, NGUNIT HINDI NIYA IYON
SINASABI SA SINUMANG KAMAG-ANAK NG
PASYENTE. PATULOY SIYANG NAGBIBIGAY
NG RESITA NG MGA MAMAHALING GAMOT.
ANG MAGULANG O KASAMA NG PASYENTE
AY BIBILHIN ANG NABANGGIT NA GAMOT AT
IBIBIGAY KAY DR. LAGUSTINIANO NA HINDI
NAMAN NIYA TALAGANG GINAGAMIT SA
NASABING PASYENTE, BAGKUS IYON AY
ITITINDA O I-O-OFFER NIYA SA IBANG
MAYAYAMANG PASYENTE NA MAY KANSER
DIN AT SASABIHING MAS EPEKTIBO IYON.
LIBO-IIBO ANG HALAGA NG GAMOT NA
HINDI RIN NIYA GINAGAMIT SA BUMILI,
KUNDI MULI NA NAMAN NIYANG IAALOK SA
IBA. MADALI SA KANYA ANG P100,000
ISANG ARAW NA KITA MULA SA MGA
WALANG KAMALAY-MALAY NA PASYENTE NA
AKALA AY NABIGYAN NG LUNAS NGUNIT
HINDI PALA, KUNDI ORDINARYO O
MUMURAHING GAMOT LAMANG ANG
ITINUTUROK SA KANILA NI DR.
LAGUSTINIANO.
ALAM NI DOKTOR KUNG AABUTIN PA NG
ANIM NA BUWAN O MAHIGIT PA, ANG
PASYENTE KAYA LALO NITONG
GINAGATASAN ANG MGA MAYAYAMANG
KAMAG-ANAK NG PASYENTE, KUNWARI AY
ILANG LINGGO NA LANG MABUBUHAY ITO,
PERO TATAGAL PA ANG BUHAY KUNG
BIBILHIN ANG GAMOT NA NIRESITA NIYA.
MAY 20, 30 O 50 THOUSAND PESOS ANG
HALAGA NG GAMOT NA MAGPAPAHABA RAW
SA BUHAY NG PASYENTE. MAS MARAMING
INTSIK ANG NABIKTIMA NIYA.
NAGPASALAMAT PA NGA ANG MGA ITO
NAUMABOT DAW NG ISANG TAON BAGO
NAMATAY ANG KANILANG MAYSAKIT. SA
TOTOO LANG, TALAGANG AABOT PA NG
GANOONG KATAGAL KAHIT WALANG GAMOT.
HANGGANG NGAYON AY NASA OSPITAL
PARIN ANG BUNSONG ANAK NI DR.
LAGUSTINIANO. WALANG MAKITANG
SINTOMAS KUNG ANONG URI NG SAKIT ANG
DUMAPO RITO. KUNG KAILAN ITO GAGALING
AY TANGINGDIYOS LAMANG ANG
NAKAAALAM. KUNG ITO AY KAPARUSAHAN,
SANA AY MAGBAGO NA NGA SI DR.
LAGUSTINIANO.
M GA KAMAY AT MGA PAA
SI LUDWIG AY ISANG SUNDALONG ALEMAN
NOONG IKALAWANG DIGMAANG
PANDAIGDIG. DALAWAMPUNGTAON LANG
SIYA NANG IPADALA SIYA SA LABANAN SA
RUSSIA. HINDI NIYA GUSTO ANG DIGMAAN.
SIYA AY ISANG BATANG PINALAKI NG
KANYANG MGA MAGULANG NA MADASALIN
AT MALAPIT SA DIYOS.
HINDI SIYA TUMANGGI NANG KUNIN SIYA
PARA MAGING SUNDALO. ALAM NIYA NA
TUNGKULIN NG ISANG MAMAMAYAN NA
IPAGTANGGOL ANG BANSANG KANYANG
SINILANGAN.
SA ISANG SAGUPAAN LABAN SA MGA RUSO,
ANG PANGKAT NA KINABIBILANGAN NI
LUDWIG AY NADAIG NG MGA KALABAN.
HIGIT NA MARAMI AT MALAKAS ANG MGA
KALABAN. NAPILITAN SILANG UMURONG. SA
KANILANG PAG-URONG AY NAPAHIWALAY
SIYA SA KANYANG MGA KASAMAHAN.
MAYROON SIYANG MGA SUGAT.
NAGPATAGU-TAGO SIYA SA MGA
KAKAHUYAN UPANG HINDI SIYA MAHULI NG
MGA KAAWAY. ALAM NIYANG PAPATAYIN
SIYA KAPAG NAHULI SIYA NG MGA ITO.
HINANAP NIYA ANG KANYANG MGA
KASAMAHAN. HINDI NIYA MAKITA ANG MGA
ITO. KUNG SAAN-SAAN SIYA NAKARATING AT
BIGO SIYANG MATAGPUAN ANG ISA MAN SA
KANIYANG MGA KASAMAHAN.
SA PAGHAHANAP NIYA AY NAKARATING SIYA
SA ISANG LUMANG KAPILYA. WASAK NA
ANG BUBONG NG KAPILYA. PATI ANG ILANG
BAHAGI NG DINGDING AY WASAK NARIN.
TIYAK NIYANG TINAMAAN IYON NG BOMBA
KAYA NAWASAK. NAISIPAN NIYANG
PUMASOK DOON UPANG MAGTAGO AT
MAGPAHINGA.
NAKATULOG SIYA SA LOOB AT NANAGINIP
SIYA NA KAUSAP ANG PANGINOON AT
SINABI KAY LUDWIG.
"IKAW ANG AKING MGA KAMAY AT PAA."
NAPAIYAK SI LUDWIG NANG MAINTINDIHAN
NIYA ANG IBIG SABIHIN NG PANAGINIP.
NANG MATAPOS ANG GIYERA AY INUKOL
LAMANG NIYA ANG KANYANG BUHAY SA
PAGLILINGKOD SA MGA TAONG NASALANTA
NG GIYERA.