Esra Karagöz

0312180011

Eski Çağ Çin Medeniyetinde Canlı

Bilimleri, Tıp ve Tarım
Çin uygarlığı kesintisiz 4000 yıl hüküm sürmüştür. Orta Asya’daki diğer medeniyetlerin
aksine başlangıcı belli değildir. Çin uygarlığı yapısını MÖ 2.yy başından itibaren
şekillendirmiştir. Çin halkı tarih öncesi dönemden bugüne yaşadığı toprakları vatan edinmiş
ve yüzyıllar boyu izole bir kültür olmuştur.

Tıp - Canlı Bilimleri

Eski Çin kozmolojisinde evren, tanrısal bir güç tarafından yaratılmamış, doğanın temel
“ikilik” rolüyle kendi kendine ortaya çıkmıştır. Bu ikilik şöyledir: “Yang” olarak bilinen
aktiflik, ışık, kuruluk, sıcak, pozitiflik, erkeklikle beraber; kalp, akciğer, karaciğer, dalak ve
böbreği temsil etmekte; “Yin” olarak bilinen pasiflik, karanlık, nem, negatiflik, dişilik yer
almakta ve bütün olanlar canlı ve cansız olmakla beraber; mide, safra kesesi, mesane, ince
barsağı, kalın bağırsağı temsil etmekte idi. Tao ise Yin ve Yang’ın miktarını belirliyordu. Yin
ve Yang’ın doğal ilişkilerini değiştiren şeyler kötü olarak kabul ediliyordu. Bunlar yaşama
hakim evrensel iki zıt kuvvetti. İnanışa göre bunlar arasındaki tüm uyumsuzluk ve
dengesizlikler patolojik bozukluklara ve hastalıklara neden olmaktadırlar.
Anatomi ve Fizyoloji
Konfüçyus’un felsefesi vücuda şiddet uygulamayı yasakladığı için anatomi bilgileri sınırlı
ve zayıftı. Direkt anatomi çalışmaları 18. yy sonlarına doğru başlamış olup diseksiyondan çok
diyagram ve suni modellerle yapılmıştır.
Çinliler her bir duygununun farklı bir organda olduğuna inanıyorlardı. Mutluluğun kalpte,
düşüncenin dalakta, üzüntünün akciğerde, öfke ve ruhun karaciğerde olması gibi.
Bir erkeğin bir kadını, özellikle üst sınıftan bir kadını muayene etmesi mümkün değildi.
Seramikten, fildişinden ya da tahtadan yapılmış kuklalar üzerinde hasta tarafından gösterilen
noktalar hastanın sağlık problemi hakkında fikir verirdi.
Eski Çin’de mevsimler, rüzgarlar, pnöma-hava gibi dış etkenlerin yanı sıra Taoizm ile
açıklanan dini nedenler bu hastalıkların oluşumunu sağlamaktadır. En sık görülen hastalıklar
ise, tüberküloz, lepra, çiçek, tifüs, kolera ve veba olarak belirtilmektedir. Çin’de hastalık
tanısı dili kontrol etme ve nabız alma yöntemi ile konuluyordu. Bu yüzden 200 çeşit nabız
 Esra Karagöz
0312180011
tanımlanmakta ve bu nabızların özellikle mevsimlere göre değiştiği savunulmaktadır. Eski
Çin’de hastalıkların tedavisinde çeşitli tıbbi bitkiler, masaj, jimnastik, moksi ve akupunktur
kullanılmaktaydı. Bitkilerde kullanılan yöntemlerde çiçekler renklerine ve şekillerine göre
ayrılmakta (kalp hastalığı tedavisi için yaprağı kalp şeklinde olanların hastalığın tedavisinde
kullanılması gibi) ve buna göre hastalığın tedavisinde kullanılmaktaydılar.
Eski Çin’de çocuk hastalıkları ayrılmış, çiçek aşısı ilk defa uygulanmıştır. Hua-Tuo (M.Ö.
200), ameliyattan önce hintkeneviri kullanarak hastaya anestezi uygulamıştır. Akciğer
ameliyatları, mesane taşının çıkartılması, plastik cerrahi girişimleri hatta organ nakilleri
yapıldığı bildirilmektedir. Çin tıbbında saray hekimleri, simyagerler, çıplak ayaklı hekimler,
kör masörler, akupunkturla tedavi edenler, kırık-çıkıkçılar olmak üzere altı farklı meslek
grubu sağlık hizmetleri ile ilgilenmekteydiler.

Tarım

Çin’de tarım çok erken başlamıştır (M.Ö.8000-5500). Önceki çalışmalar sırasıyla, Güney
Çin’deki Yangtse akarsu vadisinin ve Kuzey Çin’deki Sarı Irmak’ın yağmur suyuyla beslenen
ekinlerin ve pirinç tarımının ilk merkezleri olduğunu ortaya koymuştur. M.Ö dördüncü
yüzyılın başlarında, Kuzey Çin’in merkezi, eski Çin Uygarlığı’nın beşiği gibi olduğu için,
Neolitik Çağ’da yağmur suyuyla beslenen ekinlerin tarımının tarihi önemlidir.
Eski Çağ’daki her tarım toplumu gibi Çinliler de günlük hayatta karşılaştığı zorlukları
aşabilmek adına ülkelerinin coğrafi yapısını, tarım alanlarını, yağış ve hasat mevsimlerini
saptamak ve ülke içinde daha rahat seyahat edebilmek için ülke haritasını çizdi ve bir takvim
düzenledi. Bu şekilde tarım için bir takvim oluşturulmuş oldu.

Bu dönemde Çinliler su çarkı ve kuvvet aktaran dişli sistemi icat etmişler ve böylece çok
sayıda değirmen taşını aynı anda döndürme başarısını göstermişlerdir. Darı, sonra buğday ve
pirinç yetiştirmişlerdir. Köpek, keçi, koyun, sığır, at ve domuz evcilleştirilmiştir. İpek böceği
yetiştiriciliği de Çinliler tarafından Eski Çağlardan itibaren gerçekleştirilen bir alandı ve yazılı
Çin kaynaklarına göre ipek böceği yetiştiriciliği M.Ö. 15. yüzyıllarda Sang döneminde
başlamıştır.
Çalışkanlık ve zeka ile donatılmış Çinli çiftçiler, gelişmiş tarım araçlarının çoğunu icat
ettiler ve zengin tarım teknikleri ve bilgisi biriktirdiler. İlk zamanlarda çiftçiler, çiftçiliğin
kesme ve yakma tekniğini icat etti. Muhtemelen kökenleri avlanmaya dayanıyordu: İlk
insanlar vahşi hayvanları kovalamak için meşaleleri kullandıktan sonra, kavrulmuş toprağa
 Esra Karagöz
0312180011
düşen tohumların daha iyi büyüdüğünü keşfettiler ve daha sonra uygulamayı tekrarlamayı
öğrendiler. Han hanedanlığında (MÖ 206 - MS 220), çiftçiler kazma ve sürme
yöntemlerini kullandılar. Toprağı ters çevirdikten sonra, zemini düzleştirmek ve toprağı
havalandırmak için kalaysız bir çalı tırmığı kullandılar, böylece buharlaşma yoluyla nem
kaybını azalttılar. Wei ve Jin hanedanlarında (220–420), iki prosedür arasına bir tırmıklama
işlemi daha eklendi ve sonuçta "kazma, tırmıklama ve sürme" şeklindeki üçü bir arada kuru
arazi tarımı prosedürü ortaya çıktı.
Shennong
“Tanrısal çiftçi’’ ya da “Tanrı köylü’’ anlamına gelen Shennong, Çin inancındaki bir
tanrıdır. O, efsanevi bir lokman hekim ve tarih öncesi Çin’in imparatoruydu. Aynı zamanda
Wugushen “beş tohum’’ ya da Wuguxiandi “beş tohumun ilk tanrısı’’ olarak da bilinir.
Çinlilere nasıl tarım yapılacağını, bitkisel ilaçların kullanımını, bitkisel tıp uygulamasını ve
akupunkturu öğrettiğine inanılır.
Çin mitolojisinde, çapa, saban, balta, kazma kuyuları, sulama, depolanmış tohumları
muhafaza etme (özellikle kaynatılmış at ürini içinde), pazar ve Çin takviminin icadıyla bilinir.
Nabız ölçümlerinin tıbbi kavramı olan Moksibüsyon uygulamasını (vücudun belirli
bölgelerine yakıcı misk otu koyularak yapılan tıbbi tedavi uygulaması) ve hasat şükran
törenini başlattığına inanılır.
Ateş İmparatoru
Önceleri “Yan-Di’’ olarak bilinen ateş tanrısı daha birçok ad ve başlıklarla bilinegelmiştir.
Shennong’un ana elementi ateş olduğu için “Kızıl İmparator’’ denmiştir ve “Yanan Rüzgârın
Tanrısı’’ olarak da bilinir. Çin efsaneleri onu, insanlara ateşi kullanarak tarlaların nasıl
temizleneceğini öğrettiğini söylediği için ateşle özdeşleştirilmiştir.
Shennong onunla özdeşleştirilen çeşitli özelliklere sahipti. Onun öküz başlı, keskin
boynuzlu, bronz alınlı ve demir kafataslı olduğu söylenir. Bir efsane, doğduğunda öküz başlı
ve insan vücutlu olması, üç gün sonra konuşmaya başlaması, bir hafta içinde yürümesi ve üç
yaşında tarlalarda saban sürmeye başladığı için etrafındaki herkesin onun üstün bir varlık
olduğunu bildiğini belirtir. Öküz başlı görüntüsü, tarım hayatı ve Çin’de neredeyse tüm tarım
faaliyetlerinde özellikle de sulak pirinç alanları boyunca kullanılan manda arasındaki ilişkiden
dolayı tarım efsanelerinde yaygındır.
Shennong’un yerken, bitkilerin etkilerini görebildiğine inanılırdı. Tıbbi özellikleri
araştırmak için vücudunu kullanırken yüzlerce bitki yediği söylenir. M.Ö. 139 yıllarındaki bir
Çin tartışma koleksiyonu olan “Huainanzi’’, Shennong gelmeden önce insanların güçsüz,
sağlıksız, çok aç ve hastalıklı olduğunu ve onlara nasıl ekip biçeceklerini ve kendilerine nasıl
 Esra Karagöz
0312180011
bakacaklarını öğrettiğini belirtir. Efsaneler de onun insanların et, midyeler ve yabani
meyveden, tahıl ve sebzelere dayalı bir beslenmeye geçmelerine yardımcı olduğunu belirtir.
Shennong’un en iyi bilinen eseri “Tanrı Çiftçi’nin Bitki Köklü Eseri’’dir. İlk olarak Batı
Han İmparatorluğu’nun sonlarında (M.Ö. 306- MS. 209 yılları civarında) Shennong’un
yaşadığına inanılan 2000 yıl sonra derlenmiştir.
 Esra Karagöz
0312180011

KAYNAKÇA

 İlk Çağlarda Bilim. [PDF file].

https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/115054/mod_resource/content/
0/%C4%B0lk%20%C3%87a%C4%9Flarda%20Bilim.pdf

 Karataş, M. (t.y.). Antik Çin Medeniyetinde Tıp. [Powerpoint slides].

https://slideplayer.biz.tr/slide/2866854/

 Strom, C. (2017, 22 Mart). Shennong: The God-King of Chinese Medicine and

Agriculture. Ancient Origins.
https://www.ancient-origins.net/myths-legends/shennong-god-king-chinese-medicine-
and-agriculture-007760

 Tiryaki, S. (2017). Bilimsel faaliyetlerin kökeni ve Eski Çağ’da bilim. International

Journal of Human Sciences, 14(3).
https://www.researchgate.net/publication/318973589_The_origin_of_scientific_activit
ies_and_science_in_ancient_timesBilimsel_faaliyetlerin_kokeni_ve_Eski_Cag
%27da_bilim/fulltext/5a2c242ba6fdccfbbf872d74/The-origin-of-scientific-activities-
and-science-in-ancient-timesBilimsel-faaliyetlerin-koekeni-ve-Eski-Cagda-bilim.pdf

 Xiongsheng, Z. (2019, 27 Ağustos). Agriculture in Ancient China. Academy of

Chinese Studies. https://chiculture.org.hk/en/china-five-thousand-years/2035
Esra Karagöz
0312180011