Univerzitet u Sarajevu

Građevinski fakultet
Odsjek za geodeziju i geoinformatiku
Predmet: Kartografija II

Vježba br. 1

Juni 2021. Sarajevo Selma Hasić

ZADATAK 1:

Na topografskoj karti razmjere 1:10000, detektovati elemente sadržaja karte (matematički

elementi, geografski elementi i dopunski elementi), te o svim elementima napisati lična
zapažanja.
Elementi sadržaja karte su matematički elementi, geografski elementi i dopunski elementi.

Matematički elementi karte su:

- Kartografska projekcija i koordinatna mreža;
- Geodetska osnova;
- Mjerilo karte;
- Okvir karte;
- Podjela na listove i nomenklatura.

Navedena topografska karta razmjere 1:10000 je u Gauss-Krügerovoj projekciji i pravouglom

koordinatnom sistemu sa (y, x) koordinatama koje definišu polažaj tačke u ravni, a ima razvijenu
poludecimetarsku koordinatnu mrežu.

Da bismo definisali geodetsku osnovu karte prethodno je potrebno utvrditi kartografsku

projekciju i razmjeru karte. Nakon toga pristupa se razvijanju mreže meridijana i paralela u koju
se unose objekti kartiranja. Na navedenoj topografskoj karti razmjere 1:10000 razmak između
paralela koje čine geodetsku osnovu je 1000 m, kao i razmak između meridijana. Početna y
koordinata na karti je 6531500 m, dok je krajnja 6536000 m. Početna x koordinata je 4857000
m, a krajnja x koordinata na karti je 4863000 m.

Mjerilo karte je 1:10000 i predstavlja odnos veličine na karti i prirodne veličine. U ovom slučaju
objekti koje želimo prikazati na karti su umanjeni 10000 puta u odnosu na svoju prirodnu
veličinu. Jedna mjerna jedinica na karti iznosi 10000 mjernih jedinica u prirodi.

Okvir karte definiše vizuelnu granicu karte i razdvaja kartu od ostalog sadržaja.

Nomenklatura navedene karte je 6H15, 16-13. Oznaka 6H15 definiše koordinatnu zonu u
Gauss- Krügerovoj projekciji (6), te oznaku lista trigonometrijske sekcije (H-slovo kolone, 15-broj
reda). Dalje se list trigonometrijske sekcije dijeli na listove mjerila 1:50000, u ovom slučaju broj
tog lista je 16, a on se dalje dijeli na 25 listova mjerila 1:10000 i u ovom slučaju broj lista je 13.

Geografski elementi karte dijele se na fizičkogeografske i socioekonomske elemente.

Fizičkogeografski elementi karte su:

- Reljef;
- Hidrografija;
- Tlo i
- Vegetacija.
Reljef predstavlja skup oblika Zemljine površine, ravnina i neravnina, uzvišenja i udubljenja i
jedan je od najvažnijih geografskih elemenata. Na navedenoj karti razmjere 1:10000 reljef je
predstavljen izohipsama. Izohipse su linije na karti koje povezuju sve tačke istih apsolutnih
visina. Ekvidistancija, tj. interval između susjednih izohipsi, na navedenoj karti iznosi 10 m.
Izohipse su ucrtane tankom linijom i sepia bojom, dok je svaka peta izohipsa, dakle na
ekvidistanciji od 50 m, ucrtana debelom punom linijom sepia boje.

Hidrografija je u kartografiji skupni pojam za sve vode i objekte koji imaju vodu kao sastavni
dio: mora, jezera, bare, lokve, ribnjaci, rijeke, potoci, kanali, izvori, česme, bunari, cisterne,
rezervoari, crpke, vodovodi, kao i razni objekti na moru i rijekama kojima se ukazuje na njihove
prirodne, ekonomske i odbrambene karakteristike. Na karti zapažamo rijeku Miljacku, jasnu
širinu njenog korita, smjer toka rijeke, te njene kaskade. Vijerno je prikazan cijeli riječni sistem
područja, nazivi većih rijeka, izvori i vodotoci.

Svojstva tla i vegetacioni pokrivač uglavnom određuju karakter zemljišta. Zato, da bi se on po

karti mogao ocijeniti, potrebno je da na njoj ta svojstva budu predstavljena i istaknuta na što
jasniji i uočljiviji način. Tlo i vegetacija su na karti prikazani bojama i znakovima.

Socioekonomski elementi karte su:

- Naselja;
- Kulturno-historijski objekti;
- Privredni objekti;
- Komunikacije;
- Administrativno-političke granice i
- Geografski nazivi.

Naseljena mjesta su vrlo važan element sadržaja karata, a zajedno sa komunikacijama su

najviše doprinijeli mijenjanju Zemljinog izgleda. Na karti je prikazan dio glavnog grada Bosne i
Hercegovine, sa nazivima njegovih naselja.

Objekti ukazuju na opšti karakter razvijenosti odnosnog dijela zemljišta u privrednom

(energetika, industrija, poljoprivreda, šumarstvo) i kulturno-socijalnom pogledu, a posebno su
interesantni za orijentaciju pri upotrebi karte na zemljištu i prilikom sporazumijevanja po karti.
Objekti podliježu generalisanju više nego ostali elementi sadržaja, a u mjerilu 1:10000 većina
objekata je uspješno prikazana u razmjernom tlocrtu. Pored svakog kulturno-historijskog i
privrednog objekta naveden je naziv tog objekta.

Pod komunikacijama u kartografiji se podrazumijevaju objekti koji služe za obavljanje

saobraćaja. Na karti su prikazani putevi i željezničke pruge (u njih spadaju i tramvajske pruge).
Većina objekata komunikacije predstavljena je poligonima, dok su manji putevi predstavljeni
linijama.

Na karti su prikazane administrativne granice općina.

U kartografiji se ističe dvojaki značaj geografskih naziva: praktični i naučni. Pri upotrebi karte u
birou oni olakšavaju sporazumijevanje i informisanje pomoću karte uopšte. Nazivi su uvijek
vezani za neki element karte, te ga oni čine jasnijim i određenijim. Na navedenoj karti su
prikazani toponimi (nazivi naseljenih mjesta i objekata), hidronimi (nazivi voda) i oronimi (nazivi
oblika Zemljinog reljefa).

Dopunski elementi karte su:

- Naziv karte;
- Razmjernik i razmjere;
- Legenda;
- Izdavač;
- Vrijeme izdavanja;
- Grafikoni i dijagrami;
- Profili;
- Tabele i tekst.

Na karti su navedeni: naziv i vrsta karte, razmjernik i razmjera, ekvidistancija, izdavač i izrada karte,
vrijeme izdavanja, te je prikazana podjela sekcije na listove i administrativne granice općina.
ZADATAK 2:

Na topografskoj karti razmjere 1:25000, detektovati elemente sadržaja karte (matematički

elementi, geografski elementi i dopunski elementi), te o svim elementima napisati lična
zapažanja.
Matematički elementi karte

Navedena topografska karta razmjere 1:25000 je u Gauss-Krügerovoj projekciji i

pravouglomom koordinatnom sistemu sa (y, x) koordinatama koje definišu polažaj tačke u
ravni, a ima razvijenu poludecimetarsku koordinatnu mrežu.

Razmak između paralela koje čine geodetsku osnovu je 1000 m, kao i razmak između
meridijana. Koordinate početnih i krajnjih tačaka koordinatne mreže date su i u geografskom
obliku (φ, λ).

Mjerilo karte je 1:25000 i predstavlja odnos veličine na karti i prirodne veličine. U ovom slučaju
objekti koje želimo prikazati na karti su umanjeni 25000 puta u odnosu na svoju prirodnu
veličinu. Jedna mjerna jedinica na karti iznosi 25000 mjernih jedinica u prirodi.

Okvir karte definiše vizuelnu granicu karte i razdvaja kartu od ostalog sadržaja.

Nomenklatura navedene karte je 111-2-4.

Geografski elementi karte

Na karti razmjere 1:25000 reljef je predstavljen izohipsama. Ekvidistancija iznosi 10 m. Izohipse

su ucrtane tankom linijom i sepia bojom, dok je svaka peta izohipsa, dakle na ekvidistanciji od
50 m, ucrtana debelom punom linijom sepia boje.

Na karti je prikazan cijeli riječni sistem područja, nazivi većih rijeka, izvori i vodotoci.

Tlo i vegetacija su prikazani bojama i znakovima.

Na karti je prikazan dio glavnog grada Bosne i Hercegovine, sa nazivima njegovih naselja i
naselja u okolini grada.

U razmjeri 1:25000 najveći broj objekata prikazan je vanrazmjernim uslovnim znakom.

Na karti su prikazani putevi i željezničke pruge (u njih spadaju i tramvajske pruge). Većina
objekata komunikacije predstavljena je poligonima, dok su manji putevi predstavljeni linijama.

Na karti nisu prikazane administrativne granice.

Geografski nazivi na karti su: toponimi (nazivi naseljenih mjesta), hidronimi (nazivi voda) i
oronimi (nazivi oblika Zemljinog reljefa).
Dopunski elementi karte

Dopunski elementi na karti su: naziv i vrsta karte, razmjernik i razmjera, ekvidistancija, izdavač i
naručilac karte, vrijeme dopune sadržaja i vrijeme štampanja karte, te je navedena projekcija karte.

Literatura:

- M. Peterca, N. Radošević, S. Milisavljević, F. Racetin, 1974: Kartografija

- Milutin A. Lješević, Saša T. Bakrač, 2013: Kartografija za geografe