‫مؤسسه تحصیالت عالی سپین غر‬

‫پوهنځی طب معالجوی‬
‫مضمون فزیک طبی‬
‫بخش میخانیک وحرارت‬
‫استاد‪ -:‬انجنیرعزیزالدین (شمس)‬

‫‪Lecturer: Eng Azizudin Shams‬‬ ‫‪1‬‬

 ‫فصل دوم‬
‫حرکات ‪Motions‬‬
‫تعریف حرکت‪:‬‬
‫تغیرمکان یک جسم نظربه زمان درفضا را حرکت میگویند‪.‬‬
‫حرکات انواع مختلف دارد چون (حرکت مستقیم الخط منظم وحرکت مستقیم الخط‬
‫غیرمنظم‪،‬حرکات مستقیم الخط تعجیلی وتأخیری‪،‬حرکت مستقیم الخط غیرمنظم با تعجیل‬
‫ثابت‪،‬سقوط آزاد وحرکات دایروی)‪.‬‬
‫‪-1‬حرکت منظم مستقیم الخط‪-:‬حرکتی است که متحرک فواصل مساوی را دراوقات مساوی طی‬
‫کند‪.‬‬
‫دراین نوع حرکت ‪ V=Constant‬ومعادله آن 𝑡𝑣 ‪𝑋 = 𝑋0 +‬‬
‫اگرفاصله اولیه را صفرفرض کنیم درآنصورت 𝑡𝑣 = 𝑋‬
‫‪-2‬حرکت مستقیم الخط غیرمنظم‪-:‬حرکتی است که درآن متحرک فواصل مساوی را دراوقات‬
‫مساوی طی نکند‪.‬‬
‫یعنی 𝑡𝑛𝑎𝑡𝑠𝑛𝑜𝐶 ≠ 𝑉‬

‫‪Lecturer: Eng Azizudin Shams‬‬ ‫‪2‬‬

 ‫‪-3‬حرکت مستقیم الخط غیرمنظم تعجیلی‪-:‬حرکتی که سرعت درآن تغیرکند وتعجیل آن‬
‫مثبت یا بزرگترازصفرباشد به این نام یادمیشود‪ .‬به این معنا که ‪ a>0‬باشد‪.‬‬
‫معادالت آن قرار ذیل است‪.‬‬
‫‪1 2‬‬
‫𝑡𝑎 ‪𝑋 = 𝑉0 . 𝑡 +‬‬
‫‪2‬‬
‫𝑡 ‪𝑉𝑡 = 𝑉0 + 𝑎.‬‬
‫‪-4‬حرکت مستقیم الخط غیرمنظم تاخیری‪-:‬حرکتی که سرعت درآن تغیرکند وتعجیل آن‬
‫منفی یا کوچکترازصفرباشد به این نام یادمیشود‪ .‬به این معنا که ‪ a<0‬باشد‪.‬‬
‫معادالت آن قرار ذیل است‪.‬‬
‫‪1 2‬‬
‫𝑡𝑎 ‪𝑋 = 𝑉0 . 𝑡 −‬‬
‫‪2‬‬
‫𝑡 ‪𝑉𝑡 = 𝑉0 − 𝑎.‬‬
‫‪Lecturer: Eng Azizudin Shams‬‬ ‫‪3‬‬
 ‫سقوط آزاد ‪Free falling‬‬
‫سقوط آزاد اجسام نوعی ازحرکت مستقیم الخط غیرمنظم تعجیلی است ولی تعجیل آن تعجیل‬
‫جاذبه زمین است وآنرا به ‪ g‬نشان میدهیم‪.‬‬
‫معادالت آنرا طورذیل مینویسیم‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ℎ = . 𝑔. 𝑡 2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪𝑉ℎ = 2. 𝑔. ℎ‬‬
‫حرکت دایروی ‪-:Circular Motion‬‬
‫اگرمسیریک جسم دایروی بوده وقوسهای مساوی را دراوقات مساوی طی کند این حرکت را‬
‫حرکت دایروی گویند‪.‬‬
‫اگریک جسم حول یک مسیردایروی به شعاع ‪ R‬خالف عقربه ساعت دوران کرده وسرعت‬
‫درآن ثابت این حرکت را حرکت دایروی میگویند‪.‬‬

‫‪Lecturer: Eng Azizudin Shams‬‬ ‫‪4‬‬

 ‫فصل دوم‬
‫بررسی حرکت درحیات روزمره ووجودانسان‬
‫حرکت درحیات روزمره انسان رول مهم دارد‪.‬‬
‫بیجا شدن اجسام ازیک نقطه به نقطه دیگر نظربه یک منبع را حرکت گفته میتوانیم‪.‬‬
‫حرکت هرجسم درفضا طی زمان معینی به وقوع میپیوندد‪.‬‬
‫منبع نقطه محلی است که جابجائی جسم نظربه آن محاسبه میگردد این منبع یا ‪Reference‬‬
‫میتواند ثابت یا متحرک باشد‪ .‬مثالا باالکشیدن تنه نظربه یک میله ثابت‪.‬‬

‫‪Lecturer: Eng Azizudin Shams‬‬ ‫‪5‬‬

 ‫انواع حرکات‪-:‬‬
‫‪-۱‬حرکت خطی یا انتقالی ‪-:Linear Motion‬‬
‫دراین حرکت بین فاصله طی شده وزمان آن رابطه مخصوصی وجود دارد‪.‬‬
‫این حرکت میتواند مستقیم الخط ویا منحنی الخط باشد‪.‬‬
‫‪-۲‬حرکت دورانی ‪-:Rotating Motion‬‬
‫دراین حرکت جابجایی جسم حول یک نقطه ثابت صورت میگیرد وجسم مسیر دایره وی را‬
‫میپیماید‪.‬‬
‫به همین خاطردراین حرکت با اصطالحات چون‬
‫شعاع دوران ومحوردوران روبروهستیم‪.‬وحداندازه‬
‫گیری این نوع حرکات واحدات زاویه ای چون درجه‬
‫ورادیان هستند‪.‬‬
‫‪Lecturer: Eng Azizudin Shams‬‬ ‫‪6‬‬
 ‫حرکت عمومی یا متداول‪-:‬‬
‫هرگاه دریک حرکت دونوع حرکت خطی وزاویه ای باهم ترکیب شوند این حرکت را‬
‫متداول یا عمومی میگویند‪.‬‬
‫تقریبا ا درسیستم بیشترین حرکات همین حرکات عمومی هستند‪.‬‬
‫مثالا درحرکت یک بایسکل زانوهای بایسکل ران حرکت زاویه ای وخود بایسکل حرکت‬
‫خطی را انجام میدهد‪.‬‬

‫‪Lecturer: Eng Azizudin Shams‬‬ ‫‪7‬‬

 ‫انسان وحرکت‪-:‬‬
‫حرکت یک پدیده مهم جهت اجرای فعالیت های حیاتی برای انسان است وانسان حرکت خود‬
‫را توسط قوه عضالت به کمک استخوان ها اجرامیکند‪.‬‬
‫ویا به عنوان ساده عامل حرکت عضالت استخوان ها هستند‪.‬‬

‫‪Lecturer: Eng Azizudin Shams‬‬ ‫‪8‬‬

 ‫استخوان وطرزکارآن‪-‬‬
‫انسان مانند سایرجانوران بزرگ دارنده یک چوکات استخوانی بنام اسکلیت است که مشتمل‬
‫برغضروف ها واجزای دیگراست‪.‬‬
‫نقش استخوان درحرکت‪-‬‬
‫وقتی بحث روی مبنای حرکت میاید علت اصلی آن مشتمل به دوعلل است‪.‬‬
‫استخوان‬
‫عضالت‬
‫وظایف استخوان دربدن‪-‬‬
‫‪-۱‬شکل دهی به بدن وقابلیت درست استاد شدن‬
‫‪-۲‬کمک به حرکت بدن‬
‫‪-۳‬محافظت ازبعضی اندام های خاص مثل مغزوقلب‪.‬‬
‫‪Lecturer: Eng Azizudin Shams‬‬ ‫‪9‬‬
 ‫تاثیرحرکت برعضالت‪-‬‬
‫دربدن بیش از‪ 600‬عضله اسکلیتی یا مخطط کوچک وبزرگ وجود دارند که کاربدنی‬
‫وورزش سبب انقباض این عضالت ارادی میگردد‪.‬‬
‫عضالت ازواحدهای کوچک تاری یا سلول های نازک میکرسکوبی تشکیل شده که هرکدام‬
‫آن قادربه برداشت هزاران برابروزن خود میباشند درصورت انقباض وکوتاهی طول‬
‫وافزیش قطرقدرت عضالت هم چندین مرتبه افزایش مییابد‪.‬‬

‫‪Lecturer: Eng Azizudin Shams‬‬ ‫‪10‬‬

 ‫عضالت بدن‪-‬‬
‫دربدن عضالت ذیل وجود درند‬
‫‪-1‬عضالت مخطط یا ارادی که بنام عضالت اسکلیتی نیزیادمیشوند‪.‬‬
‫‪-2‬عضالت صاف که دراعضای غیرارادی وجود دارند‪.‬‬
‫‪-3‬عضالت قلب که حرکت غیرارادی بوده وساختارقلب راتشکیل داده اند‪.‬‬
‫فعالیت های حرکتی عموما ا توسط حرکات ارادی یا مخطط صورت میگیرد که این عضالت‬
‫‪ 40‬درصد وزن بدن انسان را تشکیل میدهد‪.‬‬

‫‪Lecturer: Eng Azizudin Shams‬‬ ‫‪11‬‬

 ‫هنگامیکه که مافعالیت حرکتی ویاکاربدنی راانجام می دهیم عضالت ارادی یااسکلیتی‬
‫بکارگرفته خواهند شد وبیش از( ‪ )40‬درصد ازوزن بدن انسان راتشکیل می دهند‬
‫عضالت ازسلول های عضالتی به قطر‪ 1‬تا ‪ 2‬میکرون تشکیل شده اند که پوشش نازکی‬
‫سارکولماازآن حفاظت می کنند‪.‬ساختاراین رشته هاازمیوزین واکتین بوده نیزازدونوع‬
‫پروتین به نام تروپومیوزین تشکیل گردیده است‪.‬که به واسطه فعالیت حرکتی مناسب به‬
‫مرورزمان برحجم این مواد ومیوزین عضالت افزوده شده وقطرتارهاافزایش ودرنتیجه‬
‫قطرعضالت نیزافزایش خواهد یافت‪.‬که باسخت شدن عضالت قدرت عضالتی که‬
‫مهمترین عامل حرکتی درتامین سالمتی بدنی است نیزافزایش خواهد یافت وارزش‬
‫فعالیت های استقامتی یاکم شدت یادرازمدت ویاهوازی درازدیاد میزان مایوگلوبین‬
‫عضالت اسکلیتی بوده که متخصصان فعالیت های حرکتی فعالیت استقامتی‬
‫رابسیاربهترازفعالیت های شدید حرکتی وسرعتی میدانند‪ .‬باشروع هرگونه فعالیت‬
‫حرکتی مادده ای بنام آدنوزین تری فسفات یا ‪ ATP‬درعضالت شکسته شده وحاصل این‬
‫شکست شیمیایی مولکول انرژی تامین انرژی برای عملکرد عضالت واجرای حرکات‬
‫بدنی است ودرغیراینصورت امکان وجود حرکت درعضالت وجود نخواهد داشت‬
‫‪Lecturer: Eng Azizudin Shams‬‬ ‫‪12‬‬
 ‫‪ .‬لذا مصرف منابع غذائی برای تامین انرژی این مولکول درافراد عادی‬
‫وورزشکاران مهم بوده وبه غیرازآن نیزاستراحت کافی وخواب مکفی نیزبرای‬
‫هرانسانی ضروری است‪.‬به هرصورت باتامین انرژی درگروه عضالت فعال‬
‫ودرگیرحرکت عملکردقلب وعروق افزایش ومیزان تنفس برای جذب اکسیژن‬
‫باالترافزایش خواهد یافت وضریب عملکرد هضم درجذب بهترمواد غذائی‬
‫ازمنابع خورده شده بهبود یافته ومواد غدائی بیشتری دراختیارعضالت به‬
‫همراه اتکسیجن جذبی باالتردرتامین انرژی کافی قرار خواهد گرفت که بابهبود‬
‫عملکرد سیستم گوارش عملکرد عصبی کلیوی وادراری و‪ .....‬نیزارتقا‬
‫وعملکرد حرکتی وسالمتی مفاصل وآرامش روانی ورفتاری نیزحاصل خواهد‬
‫شد لذا موضوع مطرح ورزش وتربیت بدنی برای تامین سالمت بعنوان‬
‫موضوع بهداشتی وسالمتی درسال ‪ 2000‬براساس موارد مطروحه متضمن‬
‫سالمت تمامی انسان هاصرف نظرازجنسیت سن کشورقاره رنگ پوست‬
‫‪Lecturer: Eng Azizudin Shams‬‬ ‫و‪....‬است‬
‫‪13‬‬
 ‫تولید برق ازحرکات بدن‬
‫حرکت تنفس قفسه سینه انسان می تواند یک وات برق تولیدکندواگرفردی ازروی چوکی‬
‫بلندشود وسریعآ دراتاق حرکت کند هربارکه ُکری پاه به زمین می خورد ‪ 70‬وات برق‬
‫تولید می شود این مقدار برق رامیتوان برای چارچ یک موبایل مورد استفاده قرار داد‪.‬‬

‫مطالعه حرکت دربعضی حصص بدن‬

‫گردش خون وانتقال مواد دربدن‬
‫خون یک ناقل مایع می باشد که برای حفظ یک محیط مطلوب جهت رشد سلول های بدن‬
‫اکسیجن انزایم ( پروتین هایی که باعث تسریع وپیشبرد واکنش های شیمیایی دربدن‬
‫میشوندوسایرمواد غذائی حیاتی رابه سلول می رساند)‪ .‬خون ازیک تعداد سلول های‬
‫تخصصی ( کرویات سرخ سفید وپالکت ها) وپالزما( مایعی که سلول های خون درآن‬
‫مغلق هستند) تشکیل شده است‪.‬‬
‫‪Lecturer: Eng Azizudin Shams‬‬ ‫‪14‬‬
 ‫‪ -1‬شریان ‪ :‬رگ هایی که خون رااز قلب خارج می کنند این رگ هادیواره ای ضخیم‬
‫وسخت عضالتی دارند‪.‬‬
‫‪ -2‬ورید ‪ :‬رگ هایی که خون رابه قلب بازمی گردانند این رگ ها دیوارنازک دارند‪.‬‬
‫‪ -3‬عروق شعریه ( موی رگ ها) ‪ :‬این رگ هاخون رابه تمام قسمت بدن پخش می‬
‫کنند وموجب تبادل مواد بین خون درسلول هامی شوند دیواره شریان ها دارای انساج‬
‫پیوندی ارتجاعی ویژه ای است‪ .‬که درمقابل فشارزیاد بازشده وموجب کالن شدن موقتی‬
‫وموضعی شریان میشود این عمل هنگام ورود خون ازبطن چپ به شریان اورتا ‪Aorta‬‬
‫قابل اهمیت است‪.‬‬

‫‪Lecturer: Eng Azizudin Shams‬‬ ‫‪15‬‬

 ‫کاربرد حرکت تعجیلی در طبابت‬

‫برای مطالعه حرکات بدن حرکت تعجیلی عضومتحرک را مورد توجه قرار داده برای‬
‫تعیین حرکت تعجیلی کلی بدن میتوان ازروش زیراستفاده کرد‪.‬‬
‫تخته رامسطحی رابرمنشورقرار داده وشخص را روی آن می خوابانیم ودستگاه‬
‫راطوری تنظیم میکنیم که تخت روی نوک منشوردرحال تعادل قرار بگیرد دراین‬
‫صورت حرکت تعجیلی بدن برنوک منشورمنطبق خواهد شد‪.‬درنتیجه حرکت تعجیلی بدن‬
‫درحالت خوابیده درمکانی به فاصله ‪ 55‬درصد تمام طول بدن از کف پاه واقع است‬
‫یعنی درحالت ایستاده تقریبآ یک سانتی مترباالی قسمت فوقانی دومین مهره کمراین نقطه‬
‫درافراد مختلف برحسب شکل بدن سن وجنس مختصری تغییر مکتن میدهد‪.‬مواردی‬
‫مانند راه یافتن دویدن نشتستن باالی حرکات تعجیلی بدن تاثیرگذاراست حرکات تعجیلی‬
‫بدن درمورد شکسته گی وکج گرفتن وقطع کردن پای اشخاص تغییر می کند‪.‬‬
‫‪Lecturer: Eng Azizudin Shams‬‬ ‫‪16‬‬
 ‫رول حرکات تعجیلی درطبابت‬
‫عامل مهم درپیشرفت های پژشکی مدیون علم فزیک وفزیک پژشکی میباشد علم فزیک وفزیک پزشکی‬
‫مدیون حرکات تعجیلی پردازش گری میباشد به عنوان مثال برای تشخیص امراض میتوان ازتوموگرافی‬
‫رادیوگرافی سونوگرافی نام برد مانند شعاعات حرارتی وماورای صوت اشعه ماورای بنفش واشعه تحت‬
‫قرمزاست ‪ .‬همچنان برای تداوی ازفزیک استفاده وسیع دارد که ازآن جمله حرکات تعجیلی میتوان به‬
‫تکنیک های چون فنوتراپی رادیوتراپی وفزیوتراپی اشاره کرد که به ترتیب کاربرد نورشعاعات وامواج‬
‫بافریکونسی زیاد درطبابت میباشد اکنون رول حرکات تعجیلی رادرطبابت طوری ذیل بررسی می کنیم ‪:‬‬
‫‪ -1‬همه چیزتحت کنترول حرکات تعجیلی بدن است‪.‬‬
‫‪ -2‬نیزوی نهفته درزیرپوست شما حرکات تعجیلی بدن تان است‪.‬‬
‫‪ -3‬تمام حرکات تعجیلی بدن تان رابطه مستقیم بارشته های الکتریکی عصبی تان دارد‪.‬‬
‫‪ -4‬تاثیرقوه جاذبه درطب فراخ شدن ورید ها درپاه ها ست همچنان مطالعه انحاللیت درعمق‬
‫ابحاروکیهان تحقیقات علمی راانجام می دهند که درهرصورت تغییر فشارمشاهده می شود هم چنان تغییر‬
‫انحاللیت اکسیجن وکاربن دای اکساید درعمق ابحارکه فشار نهایت زیاد می باشد باالآمدن انسان به‬
‫سرعت به سطح آب ودرنتیجه کم شدن انحاللیت اکسیچن درخون خون غلیان می کند دررگ هاومغزسر‬
‫حباب های پیدا می شود که این حادثه به مریضی وحتی منجربه مرگ می گردد‪.‬برای مبارزه علیه این‬
‫امراض اهمیت زیاد رامشق تمرین دراطاق عملیات دارا می باشد ویااطاق فشاربه طور مثال ‪:‬‬
‫‪Lecturer: Eng Azizudin Shams‬‬ ‫‪17‬‬
 ‫غواصانی که درابحارکارمی کنند بعضی اوقات دچارمرض کیسن میشوند علت آن این است که‬
‫درلباس شناوری آنها دراثرفشارهوا داخل می شود به این اساس درخون آنها مقدار زیاد گازات حل‬
‫میگرددودراثرباال آمدن آنها دفعتآ ازآب فشارشدیدا کاهش می یابد درین حالت بیشترگازات منحل‬
‫درخون بشکل حباب هاجداشده واوعیه رادرانساج مختلف مسدود میسازد‪.‬‬
‫مرض کیسن بعضی اوقات باعث مرگ میشود برای جلوگیری ازمرض کیسن مریض رابه اطاق که‬
‫دارای فشارزیاد باشد قرار می دهند به این ترتیب حباب هادوباره در داخل خون حل شود ‪.‬‬
‫‪ -5‬به طوریکه قوه جاذبه باالی خون وریدی درمسیرحرکت آن به طرف قلب تاثیرمینماید‪.‬‬
‫‪ -6‬مخصوصآ این برای اشخاص بوجود می آید که زیاد ترایستاده میباشد ‪.‬‬

‫‪Lecturer: Eng Azizudin Shams‬‬ ‫‪18‬‬

 ‫‪ -7‬فشاریکه درورید هادرپاه ها وجود دارد سبب فراخ شدن وریده ها میگردد‪.‬‬
‫‪ -8‬هرگاه شخص دراقمار مصنوعی درزمان طوالنی سفرنماید کم وزن شده زیرایک مقدار منرال استخوان‬
‫های خویش رااز دست میدهد که این یک مشکل جدی درسفرهای طویل فضایی محسوب میگردد‪.‬‬
‫‪ -9‬استراحت دوامدار دربستر قدرت استخوان راازبین برده وسبب ضعیفی استخوان میشود‪.‬‬
‫‪ -10‬همینطوردرهنگام سفرکردن درطیاره بدن انسان تحت تاثیرشتابهای بزرگ که درعوض چند ثانیه به‬
‫وجورد می آید گرفته که این امرباالی ساختمان های بدن تاثیرگذاشته وباعث اختالالت دررشته ها اعضای‬
‫بدن میشود زیرا این تاثیرات فیزیولوژیکی سبب ایجاد تغییرات دردوران خون ومایعات بدن میگردد ‪.‬‬
‫‪ -11‬پس قوه جاذبه زمین باعث میگردد که دراطراف زمین یک جو( اتموسفیر) تشکیل شود ومانع این‬
‫اختالالت گردد‪.‬‬
‫‪ -12‬حرکات تعجیلی به خاطرتحقیقات سنتریفیوژها به کاربرده میشود‪.‬‬
‫‪ -13‬درتمام حرکات یک جفت عضله نقش دارد باالوپایین رفتن فک پایینی بازوبسته شدن ساق وحرکت‬
‫سربه طرفین همه گی ناشی ازعمل حرکات تعجیلی دوگروه عضله دربرابر هم است یک گروه ازعضالت‬
‫چشم رامی بنند وگروهی دیگر آنرا می بازمی کند وقتی می نویسی عضالت کوچک زیادی باهم کارمی کنند‬
‫عضالت به تمرین زیادی احتیاج دارند تاحرکاتی چنین ظریف وپیچیده رابه صورت روان ودقیق انجام بدهند‬
‫‪.‬‬
‫‪ -14‬جیمناست ها باانجام تمرینات خاصی میزان کشیده شدن رباط های خود راافزایش می دهند تامحدوده‬
‫حرکات مفاصل شان نسبت به دیگران بیشتر شود‪.‬‬
‫‪Lecturer: Eng Azizudin Shams‬‬ ‫‪19‬‬
Lecturer: Eng Azizudin Shams 20