Deltaprogramma | Zoetwater

Samen werken aan Zoetwater

Participeren in het Deelprogramma Zoetwater

Inleiding
Een maatschappelijk vraagstuk als de toekomst van de zoetwatervoorziening vraagt om een nieuwe manier van samenwerken en besluitvorming. Regios, watergebruiksfuncties, kennisinstellingen, bedrijfsleven en het rijk hebben elkaar hard nodig om de ambitie van een duurzame zoetwatervoorziening samen waar te maken. Vroegtijdige samenwerking tussen deze partijen en het benutten van elkaars kennis en creativiteit draagt bij aan de kwaliteit van het beleid, de besluiten en de daadwerkelijke uitvoering. Voorwaarde daarbij is om transparant en expliciet te zijn over het verloop van het proces, de verantwoordelijkheden en beslissingsbevoegdheden n om gehoor te geven aan wensen van participanten en daar beargumenteerd wel of niet iets mee te doen. Om te zorgen voor een efficint en effectief proces, dient bovendien expliciet te zijn wat de belangrijke mijlpalen zijn, zodat partijen vroegtijdig kunnen bijdragen, vanuit de door hen gewenste rol: meedoen, meedenken of meeweten.

Watergebruiksfuncties
Het Deelprogramma Zoetwater kent 10 Watergebruiksfuncties: Land- en tuinbouw, Industrie, Energievoorziening, Drinkwater, Recreatie, Scheepvaart, Natuur, Visserij, Infrastructuur, Stedelijk Gebied. Hiervoor zijn werkgroepen ingesteld, waarin landelijke vertegenwoordigers/experts vanuit maatschappelijke organisaties en het georganiseerde bedrijfsleven kunnen bijdragen aan de joint factfinding. Bovendien maken de maatschappelijke organisaties die betrokken zijn bij het Deelprogramma Zoetwater, deel uit van het OVW/OWN (Overleg Water en Noordzee).

Deelprogrammas
Voor het Deelprogramma Zoetwater is de samenhang met de regionale Deelprogrammas IJsselmeergebied, Veiligheid, Zuidwestelijke Delta, Rivieren, Nieuwbouw en Herstructurering en Rijnmond-Drechtsteden cruciaal. Al deze Deelprogrammas werken aan Deltabeslissingen, die in onderlinge samenhang genomen moeten worden. De Deelprogrammas hebben besloten tot een gezamenlijk traject van knelpuntenanalyse en oplossingsrichtingen, waarbij het DP Zoetwater de inhoudelijke samenhang voor de landelijke zoetwatervoorziening borgt. Nadere afstemming vindt plaats in een wekelijks overleg tussen de programmadirecteuren en de staf Deltacommissaris, in bilateraal overleg tussen de betrokken Deelprogrammas en in jaarlijkse Deelprogramma-dag, die vanuit zoetwater wordt georganiseerd. De Deelprogrammas hebben hun eigen participatietraject met de belanghebbenden, maar zorgen onder cordinatie van de Staf Deltacommissaris voor een goede afstemming van de participatieactiviteiten in de werkgroep participatie.

Doelgroepen
In deze fase van het proces is de samenwerking primair gericht op de partijen in de zeven Zoetwaterregios, de bestuurders in het Bestuurlijk Platform Zoetwater (BPZ), de landelijke watergebruiksfuncties, het OVW/Overleg Water en Noordzee en de Deelprogrammas van het Deltaprogramma. In latere fases kunnen de beoogde doelgroepen worden verbreed.

Zeven Zoetwaterregios
Het Deelprogramma Zoetwater kent zeven Zoetwaterregios: Flevoland en Noord-Holland; West-Nederland; Noord-Nederland; Oost-Nederland; Zuid-Nederland; Rivierengebied; Zuidwestelijke Delta. Deze Zoetwaterregios (provincies en waterschappen) vervullen een dubbelrol in de participatie, enerzijds als cruciale samenwerkingspartner in het landelijke Deelprogramma Zoetwater, anderzijds als organisator voor de benodigde regionale participatie en communicatie met regionale belanghebbenden. Regionale bestuurders van de zeven Zoetwaterregios maken deel uit van het Bestuurlijk Platform Zoetwater, dat verder bestaat uit de directeur Water van het ministerie van IenM, bestuurlijke vertegenwoordigers van de UvW, het IPO, de VNG en de VEWIN. Voor de regionale participatie gelden, conform de landelijke aanpak, de volgende aanbevelingen, waarbij de regionale bestuurders wordt gevraagd om een aanjagende rol te vervullen: Betrek regionale afdelingen van de watergebruiksfuncties bij het uitvoeren van de regionale knelpuntanalyse; Geef partijen inzicht in de activiteiten die per regio worden uitgevoerd, door (in een regionale participatiekalender) inzichtelijk te maken bij wie partijen zich kunnen melden (contactpersoon) en wanneer (gerelateerd aan concrete mijlpalen)
2 Deltaprogramma | Zoetwater

Werkproces, participatie en besluitvorming

De opdracht voor het Deelprogramma Zoetwater is het verkrijgen van inzicht in de huidige en toekomstige vraag naar en aanbod van zoet water en mogelijke knelpunten hierin. Het Deelprogramma Zoetwater ontwikkelt strategien voor een duurzame zoetwatervoorziening in Nederland voor de lange termijn en inventariseert de (infrastructurele) maatregelen die hiervoor nodig zijn. Dit moet in 2014 leiden tot een Deltabeslissing Zoetwater met de nieuwe strategie voor de zoetwatervoorziening in Nederland. De Deltabeslissing Zoetwater komt tot stand door een jaarlijkse cyclus van trechtering en besluitvorming, zowel per Deelprogramma, per Deltabeslissing als voor het Deltaprogramma als geheel. Deze cyclische aanpak in 4 Fases, met tussenproducten/ mijlpalen vormt het geraamte van de nationale en regionale participatie.

Relatie tussen participatie en besluitvorming

De samenwerking tussen alle partijen in het Deelprogramma Zoetwater kan worden gezien als een methode van onderzoek, kennis- en beleidsontwikkeling, die voorbereidend is aan het besluitvormingsproces. De resultaten van de mijlpalen, worden ter advies voorgelegd aan het Bestuurlijk Platform Zoetwater (BPZ) en het OVW/OWN (Overleg Water en Noordzee). In jaarlijkse synthesedagen in het voorjaar, wordt door partijen gezamenlijk gewerkt aan de bestuurlijke rapportage voor het NWO, op basis waarvan de bijdrage voor het Deltaprogramma wordt vastgesteld. Deze bijdrage doorloopt de formele besluitvormingsprocedure die hoort bij het Deltaprogramma en wordt gecordineerd door de Staf Deltacommissaris. Hierbij kunnen betrokken partijen ook invloed uitoefenen. De watergebruiksfuncties adviseren in het OVW/OWN ook over het brede Deltaprogramma. De besluitvorming over het jaarlijkse Deltaprogramma vindt plaats in het kabinet. Waar het in het participatieproces gaat om het inbrengen van kennis, feiten en creativiteit, gaat het in de besluitvorming om het inbrengen van belangen. De genomen besluiten worden weer opnieuw besproken met participerende partijen, waardoor een continue en cyclische wisselwerking tussen de beleidsvoorbereiding en de besluitvorming ontstaat.

De planning van de jaarlijkse besluitvorming is als volgt:

Fase 1 Medio 2011 Inzicht in de landelijke en regionale ontwikkelingen van vraag en aanbod naar zoet water op korte (2010) en lange termijn (2050, met een doorlijk naar 2100) Eerste landelijke beeld van de daaruit voortvloeiende knelpunten voor de verschillende regios en watergebruiksfuncties Fase 2 Medio 2012 Tweede landelijke beeld van de knelpunten voor de verschillende regios en watergebruiksfuncties Ontwikkeling van mogelijke strategien bezien vanuit oplossingen voor knelpunten en vanuit streefbeelden Fase 3 Medio 2013 Definitief beeld van de knelpunten, op basis van de nieuwe scenarios en het definitieve Deltamodel Trechtering van kansrijke strategien inclusief bijbehorende maatregelen en instrumenten = opties voor Deltabeslissing Fase 4 Eind 2013 Voorkeurstrategie inclusief bijbehorende maatregelen en instrumenten = voorstel Deltabeslissing

Samen werken aan Zoetwater 3

2011
Opstellen streefbeelden zoetwater Gewenste toekomst, streefbeelden Duurzame Zoetwatervoorziening, toekomstperspectief (dialoog spoor) Uitvoeren knelpuntenanalyse Mogelijke toekomsten op basis van scenarios, inzicht in match vraag en aanbod, resultaat is urgentie en focus voor volgende fase (inhoudelijk spoor)

2012

2013 Doel: Deltabeslissing Strategie Duurzame Zoetwatervoorziening

Ontwikkelen strategie Bepalen opgave en de weg van mogelijke naar voorlopig gewenste toekomst

Inventarisatie van zoetwaterinitiatieven Lopende initiatieven, gericht op hebben, houden en anders omgaan met zoetwater, bijdrage aan gewenst toekomstbeeld (praktijkspoor)

Aanleveren aan DP 2012 Bestuurlijke Rapportage (BR) medio 2011 Advies BPZ, OVW/OWN Besluitvorming Staatssecretaris Figuur 1 werkproces van het Deelprogramma Zoetwater

Werkproces en participatiesporen
In figuur 1 is te zien dat het werkproces van het Deelprogramma Zoetwater bestaat uit vier werkblokken, waarin wordt gewerkt aan de mijlpalen voor de besluitvorming: 1. Het uitvoeren van de knelpuntenanalyse (inhoudelijk spoor) 2. Het opstellen van streefbeelden (dialoog spoor) 3. Het inventariseren van zoetwater initiatieven (praktijkspoor) 4. Het ontwikkelen van strategien (inhoudelijk spoor) In aansluiting op dit werkproces worden drie sporen in de participatie onderscheiden. In deze sporen wordt met betrokkenen vanuit twee kanten aan het inhoudelijke spoor - van knelpunten en strategien - gewerkt: vanuit de toekomst naar het heden in het dialoogspoor en vanuit het heden naar de toekomst in het praktijkspoor. Omdat op korte termijn nog veel onzeker is, kan een gezamenlijke lange termijn ambitie (streefbeelden) houvast bieden en richting geven aan het proces. Daarbij kunnen we voor mogelijke maatregelen en strategien ook veel leren van lopende zoetwater initiatieven in het praktijkspoor.

Inhoudelijk spoor: een geaccepteerde, inhoudelijke basis voor besluitvorming

Het zoeken, verzamelen en integreren van kennis, informatie en ervaringen van rijk, regios, kennisinstellingen en watergebruiksfuncties die nodig zijn voor: - de ontwikkeling van vraag naar en aanbod van zoetwater op korte (2010) en lange termijn (2050, met een doorkijk naar 2100); - de daaruit voortvloeiende knelpunten voor de verschillende regios, op landelijk niveau, voor verschillende gebruiksfuncties en in de tijd gezien - de ontwikkeling en trechtering van strategien uitmondend in een voorkeursstrategie

Dialoog spoor: bewustwording van de opgave bij alle stakeholders

Het delen van kansen, beelden en dilemmas in een maatschappelijke dialoog om zo: - concreter betekenis te geven aan de gezamenlijke ambitie voor een duurzame zoetwatervoorziening op de lange termijn - inspiratie te vinden voor eigen acties en maatregelen - het maatschappelijk bewustzijn van het zoetwatervraagstuk te agenderen en versterken - voeding te geven aan strategien vanuit kansen op de lange termijn

4 Deltaprogramma | Zoetwater

Praktijk spoor: aansluiten bij lopende initiatieven van regios en watergebruiksfuncties

Het zichtbaar maken en bespreken van innovatieve, inspirerende initiatieven vanuit de regios en watergebruiksfuncties om zo: - (nieuwe) initiatieven te stimuleren die nu al een concrete bijdrage leveren aan een duurzame zoetwatervoorziening - sectorale, regionale en nationale dynamiek te verbinden - lopende korte termijnmaatregelen en initiatieven te verbinden aan de gezamenlijke lange termijn ambitie. - voeding te geven aan strategien en oplossingen in het inhoudelijk spoor - gekozen nieuwe strategien te kunnen vertalen in uitvoerbare maatregelen (lange termijn)

Fase 1 van het werkproces, start met een aantal parallelle activiteiten: het werken aan de zeven regionale knelpuntenanalyses en de landelijke knelpuntenanalyse (mijlpaal 2), waarbij input wordt geleverd vanuit de watergebruiksfuncties en vanuit onderzoek (o.a. de zout baseline survey ). Cruciaal is de interactie tussen deze parallelle activiteiten. Dit staat dan ook centraal in de synthesesessies in april 2011, waarbij de synthese plaatsvindt met alle stakeholders. Het resultaat van fase 1 is het eerste syntheserapport (mijlpaal 3) en de bestuurlijke rapportage van het Deelprogramma Zoetwater aan het NWO (mijlpaal 4). In juni 2011 gaat deze de formele besluitvormingsprocedure in, uitmondend in het Deltaprogramma 2012 (in september 2011). Het eerste syntheserapport is niet de definitieve analyse, er wordt gewerkt van grof naar fijn. Dat geldt niet alleen voor de knelpuntenanalyse, maar ook voor het modelinstrumentarium (Deltamodel), het zoeken naar zoetwaterstrategien etc. Deze aanpak van het werkproces zal dan ook jaarlijks terugkomen, waarbij in de latere fases de aandacht zal verschuiven naar het formuleren van strategien en oplossingen en waarbij de maatschappelijke dialoog en de praktijkuitwisseling een grotere bijdrage zullen gaan leveren.

Aanpak, mijlpalen en activiteiten

Zoals aangegeven zijn er 4 fases om tot de Deltabeslissing Zoetwater te komen. Momenteel werken we aan fase 1 tot medio 2011, waarbij het uitvoeren van de knelpuntenanalyse een centrale rol inneemt.

Syntheserapport knelpuntenanalyse Zoetwater Oplevering 4 mei

Synthesesessies
Met regios, gebruiksfuncties en deelprogrammas 11-15 april

Bestuurlijke rapportage (BR)

Besluitvorming door Staatssecretaris 15 juni NWO 19 mei OVW/OWN 18 mei gesprek Staatssecretaris met gedeputeerde Klip en dijkgraaf Doornbos 21 april OVW /OWN

Definitieve BR

Deltaprogramma 2012
Besluitvorming door Ministerraad (1 juli) via NBO (30 juni) Uitvoering door Staf Deltacommissaris

Concept BR
Figuur 2 schrijfproces en besluitvorming over mijlpalen Fase 1
Samen werken aan Zoetwater 5

7 Regionale knelpuntenanalyses ZW
Besluitvorming door regionaal bestuurlijk overleg voor 11 april Oplevering 1 april Uitvoering door Regio

Landelijke knelpuntenanalyse ZW
Sturing door Programmateam Zoetwater

19 april BPZ Uitvoering door programmateam Zoetwater

Oplevering 1 april Uitvoering door Werkgroep knelpuntenanalyse en Deltares

Mijlpalen kalender met activiteiten Fase 1

De mijlpalen kalender geeft een overzicht van activiteiten die voorbereidend zijn aan de mijlpalen in Fase 1. De mijlpalenkalender voor de volgende fasen volgt zo spoedig mogelijk. Per mijlpaal is weergegeven welke voorbereidende activiteiten plaatsvinden, welk doel/resultaat deze dienen en wat in ieder geval de doelgroepen zijn.

Mijlpalenkalender Deelprogramma Zoetwater Fase 1

MIJLPAAL 1: Uitgangspunten en randvoorwaarden Afspraken over te hanteren uitgangspunten en randvoorwaarden, vastgelegd in het Plan van Aanpak Deelprogramma Zoetwater (juni 2010) de Handreiking rijk-regio (december 2010) en het Participatieplan (januari 2011) Activiteiten/producten 1.1. Schrijven Handreiking Rijk-Regio Doel/resultaat Afsprakendocument tussen rijk en regio (overheid) over de knelpuntenanalyse Doelgroepen Programmateam Zoetwater, zeven Zoetwaterregios, werkgroepen watergebruiksfuncties

December 2010 1.2 Schrijven Participatieplan Zoetwater Januari 2011 MIJLPAAL 2: Regionale en landelijke knelpuntenanalyses 1) concept 7 regionale knelpuntenanalyses 2) concept landelijke knelpuntenanalyses Activiteiten/producten 2.1 Regio-overleggen Doel/resultaat Ervaringen uitwisselen met deskundigen over de voortgang van de analyses en mogelijke knelpunten en voorbereiding synthesessies Doelgroepen Programmateam Zoetwater, zeven Zoetwaterregios, werkgroepen watergebruiksfuncties Helder inzicht bieden in het participatieproces van het Deelprogramma Zoetwater Programmateam Zoetwater, zeven Zoetwaterregios, werkgroepen watergebruiksfuncties

Maart 2011 2.2 Overleggen watergebruiksfuncties Per watergebruiksfunctie1 de concept resultaten landelijke analyse bespreken: herkenning van watergebruiksfuncties in het beeld, betekenis voor de watergebruiksfuncties, op- en aanmerkingen en voorbereiding synthesessies Zicht geven op landelijke knelpuntenanalyse, ter voorbereiding van de eerste synthesesessie Werkgroepen watergebruiksfuncties

Maart 2011 2.3 Opleveren concept eerste landelijke knelpuntenanalyse 1 april 2011 2.4 Opleveren concepten eerste regionale knelpuntenanalyses 1 april 2011 2.5 Zout baseline survey

Programmateam Zoetwater, zeven Zoetwaterregios, werkgroepen watergebruiksfuncties

Zicht geven op regionale knelpuntenanalyses en regionale reflectie op landelijke knelpuntenanalyse ter voorbereiding van de eerste synthesesessie

Programmateam Zoetwater, zeven Zoetwaterregios, werkgroepen watergebruiksfuncties

Zicht geven op de zout baseline survey

Programmateam Zoetwater, zeven Zoetwaterregios, werkgroepen watergebruiksfuncties

Later in het proces zullen er ook momenten zijn waarbij uitwisseling tussen watergebruiksfuncties kan plaatsvinden.
6 Deltaprogramma | Zoetwater

Mijlpalenkalender Deelprogramma Zoetwater Fase 1

MIJLPAAL 3: Synthese regionale en landelijke analyses Syntheserapport Fase 1 1) Eerste zicht op knelpunten 2) Overzicht van punten waar partijen het eens/niet eens over zijn 3) Onderzoeksagenda voor nog uit te zoeken punten Activiteiten/producten 3.1 Synthesesessies Doel/resultaat Inhoudelijke afstemming 1) Eerste zicht op knelpunten 2) Overzicht van punten waar partijen het eens/niet eens over zijn (m.b.t. verschillen, overeenkomsten, knelpunten) 3) Onderzoeksagenda voor nog uit te zoeken punten Op basis van de mijlpalen 1-3 en alle inbreng van partijen in fase 1 opleveren van het Syntheserapport eerste landelijke knelpuntenanalyse Doelgroepen Programmateam Zoetwater, zeven Zoetwaterregios, werkgroepen watergebruiksfuncties , kennisinstellingen

11, 12 april

3.2 Opleveren definitief concept syntheserapport

OWN/Overleg Water en Noordzee Bestuurlijk Platform Zoetwater

4 mei MIJLPAAL 4: Bestuurlijke rapportage Hoofdboodschappen vanuit het Deelprogramma Zoetwater voor het NWO en het Deltaprogramma 2012, ter besluitvorming door de staatssecretaris

Activiteiten/producten 4.1 Bestuurlijke dialoogsessie 21 maart 4.2 Synthesesessies

Doel/resultaat Eerste verkenning van dilemmas en ambities die een rol spelen bij streefbeelden en visievorming

Doelgroepen Bestuurlijk Platform Zoetwater (BPZ)

Afstemming over hoofdboodschappen Bestuurlijke Rapportage 1) inhoudelijke knelpunten 2) samenwerking en proces 3) aanpak strategien 4) uitdagingen en bestuurlijke agenda fase 2

12april: Programmateam Zoetwater, zeven Zoetwaterregios, werkgroepen watergebruiksfuncties , 14 april: Deelprogrammas IJsselmeergebied, ZW-Delta, Rivieren, Rijnmond-Drechtsteden en Nieuwbouw & Herstructurering 15 april: iedereen

12, 14, 15 april 4.3 Concept Bestuurlijke rapportage Adviseren over hoofdboodschappen vanuit het Deelprogramma Zoetwater 19 april BPZ 21 april OVW/OWN Adviseren over hoofdboodschappen vanuit het Deelprogramma Zoetwater voor het NWO en het Deltaprogramma 2012 ter besluitvorming door de staatssecretaris 18 mei gesprek staatsecretaris met gedeputeerde Klip en dijkgraaf Doornbos 19 mei OVW/OWN

BPZ, OVW/OWN

Medio april 4.4 Bestuurlijke Rapportage

BPZ, OVW/OWN

1 juni

Samen werken aan Zoetwater 7

Deltaprogramma | Zoetwater Het Deltaprogramma is een nationaal programma. Rijksoverheid, provincies, gemeenten en waterschappen werken hierin samen met inbreng van de maatschappelijke organisaties. Het doel is om Nederland ook voor de volgende generaties te beschermen tegen hoogwater en te zorgen voor voldoende zoetwater. Het Deltaprogramma kent negen deelprogrammas: Veiligheid Zoetwater Nieuwbouw en herstructurering Rijnmond-Drechtsteden Zuidwestelijke Delta IJsselmeergebied Rivieren Kust Waddengebied Het Deltaprogramma staat onder regie van de deltacommissaris, regeringscommissaris voor het Deltaprogramma. www.delta-programmazoetwater.nl

Dit is een uitgave van het: Ministerie van Infrastructuur en Milieu Deltaprogramma | Zoetwater Maart 2010