BIBLJOTECZKA PO D O F ICERA. T. 9.

WIKTOR BRUMMER
KAPITAN

PODOFICEROWIE FUNKCYJNI

SIERŻANT-SZEF
 BIBLJO TECZKA PODOFICERA. T. 9.

WIKTOR BRUMMER
KAPITAN

PODOFICEROWIE FUNKCYJNI

SIERŻANT-SZEF

W ARSZAW A — 1921
G Ł Ó W N A K S IĘ G A R N IA W O J S K O W A

Polecone do użytku służbowego przez Wiceministra Spraw
Wojsk, (pismo Sekcji Reguł, i Wyszkol. Oddz. III Sztabu
M. S. Wojsk. L. 201 z dn. 15.11 1921 r.).
Zakłady Graficzno-Wydawnicze „Książka*.
Warszawa, Tamka 46. Telefon N 33-20.
Do czytelnika.
Podoficerowie są w wojsku czynnikiem nader
ważnym, gdyż od należytego pełnienia przez nich
służby zależna jest w znacznej mierze sprawność
oddziałów. Dlatego, zanim ukaże się regulamin
służby wewnętrznej, uważam za wskazane i po­
trzebne w przystępnej formie przedstawić naszym
podoficerom na podstawie projektów nowego re­
gulaminu to wszystko, co łączy się z tak odpo­
wiedzialną służbą podoficera w W. P. Skoro tylko
ukaże się regulamin służby wewnętrznej, normu­
jący ostatecznie działalność poszczególnych pod­
oficerów funkcyjnych, wydam uzupełnienie, w któ-
rem przedstawię wszelkie zmiany, jakie zajdą w ich
służbie.
Warszawa, w lutym 1921.
Autor.
3
 Wstęp.

Podoficer jest bezpośrednim wychowawcą

żołnierza. Przebywa z nim ustawicznie, mieszka
z nim w tych samych koszarach, może więc
ciągle śledzić rozwój wyszkolenia szeregowca,
zwracać uwagę na jego cechy dodatnie i wady,
pierwsze rozwijać, a drugie wykorzeniać. Zadanie
więc podoficera jest bardzo doniosłe, ale nie
łatwe do wykonania.
Chcąc dobrze zadanie swe wypełnić, musi
podoficer zadość uczynić przedewszystkiem na­
stępującym warunkom:
1) pokochać swe stanowisko;
2) być dobrze wyszkolonym;
3) być bystrym i znać ludzi;
4) świecić przykładem, tak wyszkolenia, jak
i spełniania wszystkich do niego należących obo­
wiązków;
5) mieć przynajmniej podstawowe wyszko­
lenie cywilne, a przedewszystkiem umieć dobrze

5
 czytać i pisać, znać historję i geografję Polski,
tudzież ościennych krajów;
6) znać dobrze organizację armji własnej,
sprzymierzonej i nieprzyjacielskiej.
Dlaczego? Podoficer musi pokochać swe sta­
nowisko, gdyż tylko wtedy może oddać się z ca­
łym zapałem swej pracy wychowawczej tudzież
tą atmosferą przepoi swoje otoczenie.
Drugi warunek jest konieczny dlatego, że tylko
ten podoficer liczyć może na poważanie ze strony
podkomendnych, który sam zna dobrze musztrę, tak
formalną, jak i bojową. Szeregowiec wtedy z ufno­
ścią zwraca się do podoficera z prośbą o uwagi
i wskazówki. Jeśli podoficer nie jest należycie wy­
szkolony, szeregowiec po cichu kpi sobie z niego,
uważając nawet siebie za umiejącego więcej od
podoficera. Podoficer zaś musi umieć zachować
powagę podoficerską i ani na chwilę nie może
jej na szwank wystawiać; dlatego musi być przy­
kładem dobrego wyszkolenia.
Trzeci warunek jest konieczny, gdyż tylko
on pomoże podoficerowi do dokładnego pozna­
nia żołnierza. A podoficer musi się interesować
żołnierzem tak w służbie, jak i poza służbą, być
dlań przyjacielem i doradcą, jak na starszego ko­
legę przystało. Podoficer nie dość orjentujący się,
chociażby najoardziej starał się dopomóc szeregow­
cowi, nie zdoła tego uczynić, gdyż na zawadzie sta­
nie mu zawsze nieznajomość ludzi i brak bystrości.
Co do warunku 4-ego, to podoficer znający
jak najlepiej musztrę, lecz ćwiczący leniwie i opie-
szale, stanowi przykład gorszący żołnierza. Pod­
oficer musi wszelkie swoje zadania spełniać ocho­
czo i sprawnie, gdyż tylko ten podoficer, który
spełnia należycie wszelkie swoje obowiązki, daje
rękojmię, że aparat kompanijny będzie dobrze
funkcjonować, tak przez wypełnianie obowiązków
podoficerskich, jak i przez oddziaływanie podofi­
cera na szeregowca.
Podstawowe wykształcenie cywilne jest ko­
nieczne z kilku powodów. Przedewszystkiem pod­
oficer nie może zamykać się jedynie w kole wia­
domości wojskowych, gdyż jest on obywatelem,
a tylko ten podoficer należycie będzie spełniał
swe obowiązki, który jest dobrym obywatelem
i rozumie potrzeby swego kraju. Następnie pod­
oficer ma d a czynienia z różnorakim materjałem
żołnierskim: tak z inteligentami, jak i robotnikami,
tudzież włościanami. Jego powaga podoficerska
wymaga, żeby podkomendny nie śmiał się z jego
braków zasadniczych. Pozatem wykształcenie pod­
stawowe rozjaśni podoficerowi pogląd na świat 1 lu­
dzi, tak konieczny, jak to już wyżej wykazaliśmy.
Podoficer, wygłaszając żołnierzom cały szereg wy­
kładów, musi być przygotowany na to, że szere­
gowiec, nie rozumiejąc czegoś z wykładu, zwróci
się do podoficera z prośbą o dokładniejsze wyja­
śnienia, a spełnienie tęga życzenia będzie możliwe
tylko wtedy, jeżeli podoficer będzie miał obszer­ Podoficer więc obok funkcji instruktorskiej
niejsze, ponad przepisany regulamin służbowy, spełnia niejednokrotnie jedną z funkcyj, służących
wiadomości. Warunek wyraźnego pisania jest po­ do ujęcia w karby porządku życia wewnętrznego
trzebny ze względu nato, że podoficer pisać musi w kompanji. Podoficerowie tę funkcję spełniający
meldunki, karty służbowe, zapotrzebowania i pro­ nazywają się p o d o f i c e r a m i f u n k c y j n y m i .
wadzić księgi, zależnie od rodzaju jego służby. Należą do nich: sierżant-szef, drużynowy, podofi­
Znajomość zaś historji i geografji jest niezbędna cer broni, podoficer kuchenny, magazynowy, fur-
tak do wykładów, jak i do praktycznego ich za­ jer i podoficer oświatowy. Praca tych podofice­
stosowania. Łączy się z tem obowiązek znajomo­ rów wzajemnie się uzupełnia, a brak sprawności
ści terenoznawstwa i kartografji, przynajmniej w pracy jednego bodaj z nich, grozi nieporząd
w najelementarniejszej formie. kiem w kompanji, a wiadomo; że nieporządek
Znajomość wreszcie organizacji armji, służy w kompanji jest podstawą nieporządku w wyż­
podoficerowi tak dla celów wychowawczych, jak szych jednostkach.
i bezpośrednio dla niego samego, gdyż podoficer, Przyjrzyjmy się więc dokładnie pracy każ­
który zna dokładnie swoją armję, wie jak, tudzież dego podoficera funkcyjnego i uwagi tu zawarte
kiedy może stosować swoje wymagania służ­ stosujmy w praktyce.
bowe; znajomość zaś organizacji armij obcych
rozszerza horyzont jego wiadomości, narzuca mu
porównania, tudzież podczas wojny przyczynia się
niejednokrotnie — przy wywiadach — do lepszego
pełnienia służby.
Ażeby służbę w kompanji należycie pełnio­
no, jest ona odpowiednio podzielona. I tak nad
wyszkoleniem kompanji pracują pod kierunkiem
d-cy kompanji: 1) oficerowie kompanijni i 2) pod­
oficerowie i starsi szeregowcy-instruktorzy. Nad
porządkiem i służbą w kompanji czuwają: 1) ofi­
cerowie kompanijni, 2) podoficerowie funkcyjni
i 3) podoficer inspekcyjny i dyżurni.

9

Jakiemi cechami s ie rż a n t-s z e f odznaczać
się powinien?
Sierżant -szef jest przełożonym wszystkich
podoficerów i szeregowców w swojej kompanji.
Ponieważ więc zajmuje tak wybitne w życiu żoł-
nierskiem stanowisko, dowódca kompanji dba
o należyty wybór śierżanta-szefa. Zwykle jest
nim najstarszy szarżą w kompanji podoficer —
normalnie sierżant sztabowy — ale funkcja ta nie
jest organicznie do szarży przywiązana. Często­
kroć pełni ją młodszy podoficer i jest w s ł u ż b i e
przełożonym starszych podoficerów. Funkcję sier­
żanta-szefa może więc pełnić także plutonowy
lub kapral, słowem ten podoficer, który się cieszy
największem z a u f a n i e m dowódcy kompanji.
Jest to konieczne, gdyż tylko wtedy sierżant-szef
może należycie spełniać odpowiedzialną swą funk­
cję. Sierżant-szef jest poniekąd adjutantem do­
wódcy kompanji, który wtajemnicza go we wszy­
stkie— dozwolone podoficerowi—szczegóły służby.
Czyni to dlatego, że tylko wtedy może żądać od
10
swego sierżanta należytego pełnienia służby, jeżeli
ten o wszystkiem będzie należycie poinformowany.
By więc sierżant mógł zdobyć sobie zaufanie do­
wódcy i należycie spełniać swe obowiązki, musi
się odznaczać ukochaniem i znajomością służby,
posłuszeństwem, wielką dyskrecją, bezinteresow­
nością, koleżeństwem i prawdomównością.
D y s k r e c j a : To co powiedział sierżantowi
dowódca kompanji, nie powinno i nie może wejść
Po za nich dwóch, gdyż inaczej służba na tem
ucierpi.
P r z y k ł a d y : A . Dowódca kompanji
ma zarządzić nocne ćwiczenia, rozpoczęte
alarmem. Mówi o tem sierżantowi, a ten
„w tajemnicy" opowiada o tem drugiemu pod­
oficerowi, dowódcy drużyny, który jej znowu
nocne ćwiczenia zapowiada. Jest to bardzo
szkodliwe: 1) gdyż dowódca kompanji nie
jest w stanie wypróbować sprawności alarmu,
2) sierżant, nadużywając zaufania dowódcy,
przedstawia się w złem świetle wobec pod­
komendnych.
B. Jeden z podoficerów zwierza się
sierżantowi-szefowi ze zmartwienia, ten roz­
mawia o tem później z innymi podoficerami,
którzy nie rozumiejąc pobudek zmartwienia,
kpią sobie z kolegi. Jest to szkodliwe, gdyż
zagraża powadze podoficera wobec innych
podoficerów.
11
 C. Dowódca kompanji mówi sierżan­
towi, że nie jest zadowolony od pewnego
czasu z jednego z podoficerów i poleca mu
tego podoficera obserwować. Sierżant-szef
donosi to owemu podoficerowi. W ten spo­
sób chęć obserwacji dowódcy kompanji idzie
na marne, a owego podoficera, który może
tylko chwilowo nie odpowiadał zadaniu, do
służby zniechęca.
Do pomocy w robocie kancelaryjnej służy
sierżantowi-szefowi pisarz kompanijny. W wybo­
rze jego należy być też bardzo ostrożnyńn, gdyż
niejednokrotnie jest on świadkiem rozmów d-cy
kompanji z sierżantem, o których nikt wiedzieć
nie ; powinien. Pisarz więc musi być niemniej
dyskretny od sierżanta-szefa.
Sierżanta musi cechować dalej p r a w d o ­
m ó w n o ś ć . Nie wolno mu przed dowódcą koin-
panji zataić niczego, coby stało w sprzeczności
z interesem Służby.
P r z y k ł a d y : A. Jeden z podoficerów
urządził na sali awanturę. Sierżant szef
m u s i zameldować o tem dowódcy kompanji,
chociażby był z tym podoficerem w jak naj­
lepszej komitywie towarzyskiej.
B. Szeregowiec spóźnił się do koszar
i prosi sierżanta o przebaczenie. Ten nie
może tego uczynić, gdyż ucierpiałby na tem
porządek.
12
Sierżant -szef musi o s t r o ż n i e o b c h o ­
d z i ć s i ę p i e n i ą d z mi kompanijnemi,
których ruszyć mu nie wolno.
P r z y k ł a d : Sierżant idzie na spacer
z kolegami. Ci proponują mu, by pójść do
restauracji. Sierżant ma przy sobie tylko pie­
niądze kompanijne. Stanowczo pójścia do re­
stauracji odmawia; byłoby hańbą dać się
uwieść.
Musi być także w zupełności b e z i n t e r e ­
sownym. Protekcja jest dlań czemś obcem
i poniżającem. Próby pizekupstwa melduje na­
tychmiast dowódcy kompanji. Chęć przekupstwa
odrzuca jako obrazę i jako taką ją ściga. Gdy
np. jakiś osobnik cywilny proponuje mu za jakąś
grzecznęść wynagrodzenie, każe go natychmiast
aresztować.
P r z y k ł a d y : A. Do sierżanta-szefa
przychodzi kapral, na którego przypada w nie­
dzielę służba inspekcyjna. Prosi go on, żeby
mu dał służbę kiedy indziej, gdyż chciałby
iść do teatru. Sierżant stanowczo mu od­
mawia, gdyż nie wolno mu łamać ustalonego
porządku, chyba, że zgodzi się na zamianę
kapral, który ma pełnić służbę dnia następ­
nego.
B. Do sierżanta -szefa przychodzi oj­
ciec jednego z rekrutów i prosi go, bv miał
wzgląd na syna, który rzekomo jest! słabo-
13

wity. Gdy sierżant-szef, pomny na dbałość
o zdrowotność kompanji, przyrzeka mu to
uczynić, ojciec rekruta obiecuje mu, że przy­
syłać mu będzie masło, ser i t. p. Sierżant
z oburzeniem odrzuca propozycję, mającą
chociażby tylko p o z o r y przekupstwa.
Tylko ten sierżant szef, który odznacza się
taktem, dyskrecją, godnością osobistą i służbisto-
ścią może być przykładem dla podoficerów i sze­
regowców.
Przykładnym powinien on być nietylko
w służbie, ale i poza nią. Powinien dalej odzna­
czać się także dobrze zrozumianem k o l e ż e ń ­
s t w e m ; wobec kolegów powinien być uprzej­
mym i grzecznym, traktować jako kolegów, tak
podoficerów jak i szeregowców, ale inaczej jed­
nych i inaczej drugich. Do szeregowców odnosi
się on, jako ich starszy kolega, który już dawno
przestał być szeregowcem, ale zna dobrze potrze­
by i braki młodszych kolegów. To też chętnie
udziela im rad i wskazówek, nie z jakąś pyszał-
kowatością wyższości, i zarozumiałością, lecz
grzecznie i uprzejmie. Z podoficerami wdaje się
chętnie w pogawędki, żyje z nimi w bardzo d o ­
brych stosunkach, razem z nimi chodzi na prze­
chadzkę i do teatru, ale w służbie jest t y l k o
sierżantem-szefem, który nie zna żadnych względów.
P r z y k ł a d y : A . Szeregowiec X. jest
dobrym znajomym sierżanta. Ten jednako­
14
woż nie pozwala sobie na żadne poufałości
w służbie i poza nią.
B. W kompanji popełniono kradzież.
Jeden z szeregowców przyznaje się sierżan­
towi do winy, obiecując, że się to więcej
nie powtórzy i prosi o- zatajenie tego. Sier­
żant-szef odmawia i składa meldunek do­
wódcy kompanji.
C. Kilku podoficerów wyszło z sier­
żantem na przechadzkę i jeden z nich zaczął
się na ulicy nieprzyzwoicie zachowywać. Gdy
napomnienia kolegów i sierżanta nie skut­
kowały, ten rozkazał mu odejść, a o nie-
przyzwoitem zachowaniu się zameldował do­
wódcy.
Przykład taki, jak powyższy często bywa źle
rozumiany i komentowany, jako niekoleżeństwo.
A chociażby sierżant-szef w najlepszych pozosta­
wał stosunkach towarzyskich z owym podofice­
rem, to jednak obowiązkiem służbowym jego jest
stać na straży honoru podoficerskiego w pierw­
szym rzędzie swej własnej kompanji i nie do­
puścić do tego, żeby o kompanji źle mówiono.
Sierżant nie powinien ani na chwilę zapominać,
że koleżeństwo nie może przygłuszyć jego obo­
wiązkowości jako sierżanta-szefa.
Honoru i powagi podoficerskiej strzeże sier­
żant-szef na każdym kroku i nie może dopuścić
15
do tego, żeby były one na szwank wystawiane
lub wobec szeregowców poniżane.
P r z y k ł a d y : A . Podoficer wrócił w sta­
nie nietrzeźwym na kwaterę. Sierżant skarci
go dopiero w sali podoficerskie], a nie wo­
bec szeregowców, gdyż temsamem podko­
pałby powagę podoficera wobec szeregowca.
B. Sierżant wchodzi na salę podofi­
cerską i zastaje tam szeregowców, grających
w karty z podoficerami. Każe szeregowcom
natychmiast opuścić salę, poczem dopiero
łaje podoficerów.
C. Podoficer dostał naganę w rozka­
zie kompanijnym. Punkt ten odczytuje sier­
żant tylko podoficerom.
D. Dowiaduje się, że podoficer poży­
czył sobie pieniędzy od szeregowca ze swej
drużyny. W tym wypadku nie poprzestaje
na skarceniu podoficera, lecz melduje o tem
dowódcy kompanji, gdyż widocznie ów po­
doficer nie nadaje się na drużynowego.
E. Do kompanji przydzielono świeżo
z prowiantury podoficera, nie znającego na­
leżycie musztry. Dowódca kompanji wydał
rozkaz, by go drugi podoficer uczył musztry.
Sierżant-szef poleca podoficerowi naukę tak
przeprowadzać, żeby szeregowcy tego nie
widzieli.
16
Łączy się to bezpośrednio z d y s k r e c j ą sier­
żanta. Im będzie on dyskretniejszy, tem lepiej
czuwać będzie nad honorem podoficerskim. Samo
bowiem napominanie nie wystarcza. Trzeba też
umieć odpowiednio usuwać z widoku szeregowca
to wszystko, co mogłoby powagę podoficera po­
niżyć.
Sierżant musi być względem podkomendnych
s p r a w i e d l i w y i nie może dopuszczać do tego,
by prośby i zażalenia, które on uważa za niesto­
sowne, nie dochodziły do wiadomości dowódcy
kompanji. O tem bowiem rozstrzyga dowódca
kompanji.
P r z y k ł a d : Szeregowiec X skarży się
na podoficera i prosi o przedstawienie go
do raportu. Sierżant wie, że szeregowiec
nie ma słuszności, ale do raportu szeregowca
przedstawia.
Szeregowiec nie może mieć nigdy bodaj po­
zoru podejrzenia, że sierżant chce. któregoś z pod­
oficerów uchronić przed naganą dowódcy kompanji
lub jakieś zdarzenie zataić.
Sierżant-szef, który odznacza się powyższemi
cechami, daje rękojmię, że zadaniu swojemu po­
doła.
Podof, Funk. Sierżaut-Szcf.
17

Dzień pracy sierżanta-szefa.
Zadanie sierżanta-szefa polega na regulowa­
niu szczegółów pracy wewnątrz i zewnątrz kom­
panji według rozkazów i wskazówek dowódcy,
na przypilnowaniu i ścisłem wykonaniu tychże.
Sierżant-szef, jako przełożony wszystkich pod­
oficerów i szeregowców, kontroluje—możliwie jak-
najczęściej—rejon kompanijny i porządek w nim. Co
pewien czas rano jest on obecny przy wstawaniu
żołnierzy i przekonuje się, czy wszyscy drużynowi
pilnują swych drużyn przy pobudce.
P o d o f i c e r i n s p e k c y j n y , czyli kapral
dzienny jest jego pomocnikiem i melduje mu zawsze
zaszłe w kompanji wypadki. Służbą podoficerów
inspekcyjnych wyznacza sierżant w ten sposób, żeby
pełnili ją kolejno wszyscy kaprale i starsi szere-
regowcy kompanji, bez pokrzywdzenia któregokol­
wiek z nich, to zn. żeby np. żaden z podoficerów
nie pełnił służby przez dwie niedziele z rzędu.
W tym celu prowadzi sierzant-szef specjalną listę
z kolejką służby w kompanji. Do podoficera inspek-
18
cyjnego należy dbałość o porządek i czystość w re­
jonie kompanijnym i on za nie jest przed sierżan-
tem szefem odpowiedzialny. O ile sierżant-szef m o­
że, oczywiście w godzinach pozasłużbowych, kom-
panję opuszczać, o tyle podoficer inspekc., zastę­
pując go właściwie w części jego pracy, musi cią­
gle w rejonie kompanijnym przebywać.
Podoficer inspekc., obejmując służbę od swe­
go poprzednika, przegląda wraz z nim cały rejon
kompanijny, i nie prędzej służbę obejmie, aż
wszystko w należytym zastanie porządku. O od­
daniu i objęciu służby meldują stary i nowy pod­
oficer inspekc. sierżantowi-szefowi. Podoficer in­
spekcyjny pilnuje także, żeby aresztanci koszarowi
nie opuszczali kwatery, by żołnierze wyznaczeni do
robót, należycie je wykonywali, by na czas zanoszono
jedzenie aresztantom i żołnierzom, znajdującym się
w izbie chorych, by na czas położyli się żołnierze
do snu, notuje, o ile kto się spóźni, poczem dnia
następnego melduje to sierżantowi-szefowi (ewen­
tualnie jeszcze w nocy, o ile ten w nocy przegląda
kwatery), dowiaduje się na warcie koszarowej, czy
nie było jakiego zajścia z którym żołnierzem z je­
go kompanji, spisuje rano zgłaszających się do le­
karza, prowadzi kompanję do objadu...
Czynności te dotyczą wprawdzie sierżanta-
szefa, ale on, dbając o całokształt porządku
w kompanji, nie mógłby należycie spełniać wszyst­
kich podanych powyżej czynności podoficera in­
19
spekcyjnego. Dlatego ten występuje niejako w jego RAPORT DRUŻYNAMI.
zastępstwie, a w czynnościach tych kontroluje go

Odkom en­
Do ćw i­

derowani
sierżant-szef od czasu do czasu.

Chory

Różne
czeń

Służba

Urlop
Rano odbywa się pod kierunkiem sierżanta- Drużyny Uwagi

Stan
szefa a p e l p o r a n n y . Drużynowi wyprowadzają
swe drużyny na plac zbiórki kompanji, sami
stają na prawem skrzydle swych drużyn, a cho­ Pierwsza 20 17 — — 1 1 1* *Szer. L. buty
w naprawie
rych ustawiają na lewem skrzydle komp. w od­ Druga 22 19 — — 2 1 —
stępie 1 kroku. Po sprawdzeniu przez podofi­
Trzecia 13 — — 1 4* * Na sianoko­
cera inspekcyjnego czy wszyscy obowiązani do 20 2 sie
tego stanęli na zbiórkę i zameldowaniu tego Czwarta 25 22 — — 2 1 —
sierżantowi-szefowi, ten staje 10 kroków przed *Służba w kom
Piąta 20 18 2* — — — —
środkiem kompanji i komenderuje: „Raport dru­ panji
Służba w bao­
żynami". Drużynowi komenderują wtedy: „Bacz­ Szósta 26 14 1* 10 1 1 — nie
ność", szybkim krokiem podchodzą do sier- Razem 133 103 3 10 7 6 5 —
żanta-szefa i stają przed nim o 2 kroki. Gdy już
wszyscy stanęli, sierżant-szef woła: ,,S p o c z n ą
poczem drużynowi meldują sierżantowi: 1) stan Odwrotna strona tego raportu zawiera krót­
drużyny, 2) ilość ćwiczących, 3) ilość zwolnio­ kie, zwięzłe, ale dokładne uzupełnienie raportu,
nych, 4) ilość odkomenderowanych, 5) chorych przez objaśnienie tegoż. A więc:
w kompanji (chorzy w szpitalu są ze stanu wy­ W drużynie pierwszej: chory szer. M., urlo­
prowadzeni), 6) urlopowanych, 7) ewentualnie in­ powany szer. B.
nych, np. bez butów i t. p. Na podstawie tego „ drugiej: chory st. szer. L.
sierżant-szef sporządza raport, według wzoru na­ w izbie chory szer. W.
stępującego: urlopowany st. szer. J.
„ trzeciej: chory szer. Z.
urlopowany sier. B.
„ w izbie chorych st. szer. W. i szer.
Y., urlopowany kpr. M.
 W drużynie szóstej: odkomenderowani do puł. bowy nadchodzi, sierżant-szef komenderuje: „Bacz­
ku: szer. J ., do warsztatu szew- ność! w prawo (lewo) patrz", zdaje raport ustny
ckiego szer. M. i szer. J ., do i oddaje pisemny— bez podziału na drużyny—we­
warsztatu krawieckiego szer. B., dług wzoru następującego:
szer. Z. i szer. M., do zbrojowni
szer. W., ordynansi oficerscy: ODDZIAŁ.
szer. K., Z., Y. RAPORT
Sprawdziwszy dokładność danych i po skon­ dnia 14 lutego 1920 r.
trolowaniu wyglądu, ubioru i rynsztunku ludzi, Podofi­ Szere­
sierżant-szef każe nie biorącym udziału w ćwi- Wyszczególnienie Oficerów Razem
cerów gowców
czenieniach odmaszerować, robi zbiórką w ordyn­
ku (N-ta kompanja! — Rozejść się. — N-ta kompa- Stan wyżywienia 3 21 157 181
nja! — Zbiórka w ordynku), każe rozliczyć sekcje,
przydziela sekcyjnych, równa kompanję i ocze­ Na służbie i ro­
botach 1 3 8 12
kuje nadejścia d-cy kompanji względnie oficera
Zwolnionych od
służbowego. zajęć — — 2 2
Zwrócić jeszcze należy na to uwagę, że zau­
ważywszy czy to brak ładownicy, czy np. guzika, Chorych — 1 5 6
notuje to i do odpowiedzialności wobec d-cy kom-
Na urlopie — 2 3 5
panjl pociągnie nie szeregowca, lecz drużynowego,
który czyni przegląd swej drużyny rano i powi­ W areszcie — — 1 1
nien był należycie porządku w niej przypilnować.
Szeregowca pociąga do odpowiedzialności tylko Odkomenderowa­
nych — — 4 4
wtedy, gdy drużynowy zamelduje, że szerego­
wiec — mimo upomnień drużynowego — nie usu­ Razem nieobec-
1 6 23 30
nych
nął braków.
Sierżant-szef jest odpowiedzialny za pun­ Stan podręczny 2 15 134 151
ktualność zbiórki.
Skoro d-ca kompanji względnie oficer służ­ N. N.
Podpis sierżanta-szefa.

22 23
 p. p. Leg. Baon 1. Jabłonna dn....... 19.
Po powitaniu kompanji przez oficera, daje
Komp. 1.
sierżant-szef na jego rozkaz komendą „Spocznij".
Gdy oficer czyni przegląd kompanji, idzie
wraz z nim, trzymając się nieco na lewo tył i no­
tuje wszelkie czynione przez niego uwagi.
Rozkład zajęć na d.
Poza raportem stanu oddanym oficerowi,
sporządza sierżant drugi — oczywiście dokładnie
Tydzień Godziny
przez dowódcę kompanji skontrolowany i podpi­ wyszko­ Zaj ęci a Miejsce Dozór
sany — który przesyła punktualnie do dowództwa leniu od do
bataljonu w oznaczonej rozkazem tegoż godzi­
5 6S0 7 Gimnastyka przed ko­ of dyżur,
nie, a w każdym razie najdalej do godz. 9 przp. 7 ('5 Zwroty w miejscu szara mi komp.por.
Rozkład zajęć wypełnia sierżant szef według i marszu pojed. i ro­ X
tygodniowego programu, jaki mu daje dowódca tami Chwyty bronią
pojed. Ładowanie w
kompanji, a który powinien obok terminarza sta­ miejscu, stoj. klęcz.
łych i czasowych meldunków wisieć w kancelarji 945 10 Przerwa (śpiew) plac ćw i­ d-ca kom-
kompanijnej. Oczywiście rozkładu zajęć, za które; 10 11 Zwroty sekcją. Za­ czeń panji
jest odpowiedzialny tylko dowódca kompanji, nie- chodź. sekcji. Marsz
krokiem równym i
wolno sierżantowi-szefowi podpisywać. Program dowolnym.
ten winien mieć następujące rubryki: 11 12 Przegląd bielizny. Koszary drużynowi
1. Tydzień wyszkolenia; 2 3 Pakowanie tornistra Koszary drużynowi
2. Godziny (od—-do); 3 5 Celowanie w poz. w terenie d-ca kom-
leżącej. 2 km. na panji
3. Zajęcia; Tyraljera sekcji. półn.- ws,
4. Miejsce; od koszar
5. Dozór.
Wszystkie te rubryki muszą być jaknajdokład- Kpt. i Dowódca kompanji.
niej wypełnione, żeby d-ca baonu czy inny przeło-
żony należycie orjentował się, jakie w danej godzi-
nie ma kompanja ćwiczenia, tudzież, gdzie się ona Prócz tego, drugi program wręcza sierżant
znajduje i kto ćwiczeniami kieruje. dowódcy kompanji; jest to rozkład minutowy:

24 25
 Godziny Po odejścu kompanji na ćwiczenia sierżant
i minuty Z a j ę c i a Miejsce Dozór szef przegląda rejon kompanijny. Gdy zobaczy ja­
od do kąś niedokładność lub nieporządek, zwraca na to
uwagę podoficerowi dyżurnemu. Troską jego jest
czystość na salach i w rejonie, należyte posłanie
630 7. gimnastyka przed kosza­ of. dyżur, łóżek, względnie prycz, przewietrzenie sal, przy-
rami por. K.
zwroty w miejscu po­
czem przed powrotem kompanji z ćwiczeń należy
7 715
jed. okna zamknąć, czystość przyborów do jedzenia,
7 730 zwroty w marszu po­ wiader i dzbanów na wodę. Należy to bezpośred­
jed. nio do szarż inspekcyjnych i żołnierzy dyżurnych,
730 745 zwroty w miejscu po­
jed , dw ójkam i i od­
ale sierżant-szef troszczy się o to, by praca ich była
działem w rzędzie jak najdokładniej wykonywana.
i dwurzędzie Zagląda też sierżant-szef do magazynu kom-
745 8 zwroty w marszu ro­ panijnego i sprawdza stan jego z wykazem, znaj­
tami.
chwyty bronią pojed. plac ćwiczeń d-ca kom.
dującym się w księdzie magazynowej. Idzie tak­
8 8 15
8 15 830 chwyty bronią oddzia­ że do izby chorych, by przekonać się, czy żoł­
łem w rzędzie i dw u­ nierze z jego kompanji, którzy mają leżeć, nie
rzędzie, chodzą, lub ci, którzy są chorzy na ból gardła, nie
830 845. prezentowanie broni palą papierosów. Kontrola ta należy wprawdzie
pojed.
9 prezentowanie broni bezpośrednio do organów sanitarnych, lecz sier­
oddziału w rzędzie żant-szef powinien również dbać o tych żołnierzy,
i dwurzędzie, którzy chwilowo znajdują się poza jego kom-
9 915 ładowanie w poz. sto­
jącej pojed.
panją.
915 930 ładowanie w pozycji W czasie tym załatwia dalej sierżant -szef
stojącej oddziału cały szereg spraw kancelaryjnych (o czem później),
930 945 ładowanie w pozycji dogląda rzemieślników kompanijnych i przestrzega,
klęczącej,
żeby ci pracowali jedynie nad rzeczami, przez
i t. d.
niego poleconemi. Dlatego też nie wolno rze­
mieślnikom przyjąć inaczej roboty, jak tylko na

26 27
podstawie karteczki, podpisane] przez sierżanta- Pozatem prowadzi księgę szeregowych, znaj­
szefa. dujących się w izbie chorych,
W ZÓR: Nr. 10.
Podzelować szeregowcowi X. trzew iki. W czasie
L. p. Stopień N azwisko i im ię U w a g i
X Y Sierżant-Szef. od do
Karteczki te s ie r ż a n t- s z e f num eruje w tym chory
celu, żeby zachować kontrolę nad k o lejn o śc ią n a­ 1. Kapral Rom anowski Ja n 1.12 6.2 na św ierzbę
praw i robót rzemieślników kom panijnych. Rzeczy 2. st. szereg. Rogow ski W acław 3.12 Zapalenie
tej należy bacznie przestrzegać. gardła
Po powrocie kaprala dziennego z żołnie­
rzami, którzy byli na wizycie lekarskiej, sprawdza i listę zwolnionych przez lekarza według je g o sa ­
książkę chorych, a tych, których lekarz uznał za m ego wzoru.
zdrowych, wysyła natychmiast na ćwiczenia i prze­ Zdrowotność je s t przedm iotem troski d o­
znacza do raportu karnego. Księga chorych ma wódcy kom panji, a w przestrzeganiu je j p o m a ­
n astęp u jące rubryki: gają mu wszyscy podoficerow ie z sierżantem-
szefem na czele. A w ięc sierżant przestrzega:
|
w y lecz e­
p row ian -
k o m p a n ji

le k a r -
Stw ierdzony
stan zdrowia

Podpis 1) by drużynowi pilnowali swych drużyn przy

Data oględzin

śm ierci
Imię i na­

myciu się, by żołnierze myli się do pasa;

lekarskich

zw isko
Stopień

Dowódcy
lekarza
Decyzja

2) ażeby żołnierz m ający robactwo, meldował

kom panji
Data
Data
Stan
towy

to natychmiast drużynowemu, a wtedy sierżant-

nia
ska

szef pośle go do kąpieli, a rzeczy do desynfekcji;

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 3) by każdą chorobę zakaźną natychmiast
| s z e re g ó w .

Szpital M o­ Izba c h o ­

Lek. p o r.
Dr. M eu s
S ta n is ła w

meldowano. W razie wybuchu epidemji zarządza

św iera b a

I I |II 1611 K w ieciń sk i

W ó jcik

151 lekarz kontum ację w kompanji, której sierżant-szef

ry ch

1920 1920 kpt.

bacznie przestrzega: a) przez częste kontrolowanie
za p om o cą apelu i b) przez wystawianie — na
Dr. Paw liń -
390
fe-
Sadow ski

k o to w s k i

rozkaz dowódcy — posterunków, które nikogo do

Lek p or.

1211 17111 K w ieciń sk i

kapral

148 rejonu kom panji nie wpuszczą, ani nikogo z niego

tem p.
status
b rilis
Ja n -

1920 1920 kpt.

sk i

nię wypuszczą;

28 29
 4) jeżeli woda jest w rejonie kompanijnym
nie do picia, należy wywiesić odpowiedni napis
i baczyć na to, żeby nie pozostał on jedynie
martwą literą;
5) żołnierze mają nosić włosy krótko ostrzy­
żone. Gdy sierżant zauważy, że któryś z żołnierzy
ma włosy już dłuższe, każe mu się natychmiast
ostrzyc;
6) sale należy podczas nieobecności kom ­
panji wietrzyć, a przed powrotem jej z ćwiczeń
zamykać.
R a p o r t k o m p a n i j n y . Po powrocie kom-
panji z ćwiczeń przedpołudniowych odbywa się
zwykle raport kompanijny. Jest to służbowe za­
łatwienie spraw, z jakiemi zgłaszają się do do­
wódcy kompanji szeregowi: 1) z własnej woli,
lub 2) z rozkazu. W pierwszym wypadku, jeżeli
żołnierz ma prośbę, np. o urlop, przeniesienie,
odkomenderowanie, zasiłek, lub jeśli staje z za­
żaleniem, a w drugim, gdy do raportu kazał mu
się zameldować dowódca kompanji. W ten spo­
sób raport dzieli się na 1) raport z prośbą,
2) z zażaleniem, 3) karny. Oprócz tego jest
jeszcze czwarty rodzaj raportu — z meldun­
kiem.
Do raportu ma prawo stanąć każdy szere­
gowy kompanji po poprzedniem zameldowaniu
się u drużynowego, który znowu melduje to sier­
żantowi szefowi, który w każdym wypadku musi
30
szeregowego do raportu dopuścić. Sierżant -szef
ustawia w oznaczonej stale przez dowódcę kom­
panji godzinie szeregowych do raportu, a przed­
stawia ich dowódcy oficer służbowy kompanji.
Raport w obecności wszystkich stających do nie­
go szeregowych ma wielkie znaczenie pedago­
giczne, szeregowi bowiem poznają jak dowódca
na różne sprawy się zapatruje. Jeżeli sprawa jest
natury dyskretnej i wymaga dłuższego rozpatrze­
nia, roztrząsa ją dowódca osobno w obecności
oficera służbowego i sierżanta - szefa, który pro­
wadzi specjalną „książkę raportów", w której za­
pisuje przedstawionych do raportu, przyczynę tego
i załatwienie dowódcy.
KSIĘGA RAPORTÓW.
W jakiej
L. p.
S to­
Data
Nazwisko i imię Załatwienie
pień sprawie
z prośbą
1 26.1 szer. Stankowski Jan otrzymał
o przepustkę
Wyniki raportu wpisuje następnie sierżant-
szef do rozkazu dziennego kompanji.
Podczas raportu obecność sierżanta-szefa jest
konieczna, gdyż niejednokrotnie może on sprawę
dokładniej wyjaśnić i zapisuje wyniki raportu, po­
czerń umieszcza je w rozkazie kompanijnym. Żoł­
nierzy nienależycie umundurowanych i nieogolo­
nych sierżant do raportu w tym dniu nie do-
 Popołudniu sierżant — szef kontroluje wykła­
puszcza i pociąga ich do odpowiedzialności. W tym
dy drużynowych i urozmaica je, rzucając od czasu
celu sierżant-szef czyni naprzód przegląd przezna­
do czasu jakieś wyjaśnienie lub zapytanie. Uwa­
czonych do raportu.
ża na to, by temat wykładu był wyczerpująco
Po raporcie odsyła sierżant przeznaczonych
roztrząsany i żeby szeregowi nie mieli co do
do kary a r e s z t u . Zanim to jednak czyni 1) po­
niego żadnych wątpliwości, by wykład głoszony
syła ich do lekarza, celem zbadania, czy stan
był według wszelkich dostępnych szeregowemu
zdrowia pozwala na odbycie kary aresztu; 2) prze­
zasad, a więc przedewszystkiem na to, żeby pod­
szukuje, czy nie mają pieniędzy, papierosów, każe
oficer zadawał jaknajwięcej pytań i żeby nie
oddać szelki, scyzoryk, słowem wszystko, co m o­
skierowywał je do poszczególnego szeregowca,
głoby się przyczynić do ucieczki lub pozbawienia
lecz do wszystkich i potem dopiero wywoływał
życia aresztowanego. Wszystko to, co odebrał, spi­
żołnierza, który ma dać odpowiedź. Jeżeli sier­
suje w specjalnej książce, której wzór przedstawia
żant zauważy, że wykład nie odbywa się tak,
się jak następuje:
jak powinien, nie zwraca na to nigdy podofice­
rowi przy szeregowcach, lecz potem przywołuje
go do siebie i wskazuje braki.
L. p.

Nazwisko
pień
Sto­
Data

Złożono Podpis
i imię przedm ioty arosztanta sierżanta
Jeżeli wykład ma jeden z oficerów kompa-
1) 20 mk. nijnych, uważa, żeby nie tylko szeregowcy, ale
Zawada
polsk. Bula
1 26.1 szer. Bula Mateusz Karol i wszyscy podoficerowie byli na nim obecni,
2) scyzo­ Mateusz sierż.
ryk. tudzież melduje oficerowi ilość obecnych na wy­
kładzie. Tak samo podczas czyszczenia broni,
Potem dopiero odsyła ich sierżant do aresztu godziny łatania — zagląda na salę i pilnuje, czy
z kartą służbową, w której jest potwierdzenie moż­ wszystko pod dozorem drużynowych odbywa się
ności odbycia kary, podpisane przez lekarza- w przepisanym porządku.
Podoficer inspekcyjny, odprowadziwszy aresz-
Podczas wszelkich apelów mundurowych,
tanta, przynosi sierżantowi potwierdzenie odbioru,
sierżant-szef jest obecny i wyniki ich wpisuje
o które sierżant musi się zawsze upomnieć. O bo­
wiązkiem sierżanta jest też pilnować, by dostar­ w księdze do tego przeznaczonej.
czano aresztantom jedzenie.
Podofic. funk. Sierża nt-szef. 3.
33
32
 KSIĘGA A P EL Ó W .
4. Różne zarządzenia i rozkazy odnośnie
Data j Apel czego
Kto
U w a g i do toku służby w oddziale.
przeprowadzał
5. Pochwały i nagrody.
Drużyna pierwsza: 6. Kary.
szer. Janik—buty podzelować
D rużyna trzecia:
7. Umundurowanie.
drużynowi szer. Kalinowski nie ma gwoź­
5 . 1. butów dził Podpis d-cy.
Drużyna czwarta:
st. szer. W ilczak — obcasy Rozkaz ten odczytuje sierżant-szef zawsze
ścięte!
osobiście, w obecności dowódcy kompanji lub
służbowego oficera kompanji, dokładnie go objaś­
6 . 1.
niając. 1 tak objaśnia np. rozkaz następujący:
1) Służba: Oficer inspekcyjny pułku—por. X.
Jeśli kompanja ma odbywać służbę warto­ Podoficer inspekcyjny baonu— plut. X.
wniczą, sierżant-szef spisuje wszystkich, przezna­ Podoficer inspekcyjny— kaprl. M.
czonych do niej i przed odmarszem czyni prze­ Zastępca podof. inspekcyjnego— st. szer. N.
gląd, czy wszyscy są należycie umundurowani. 2) Rozkład zajęć: 630— 7 — gimnastyka, 7—
Zajęcia dzienne kończą się odczytaniem 11— ćwiczenia (zwroty w miejscu i w mar­
r o z k a z u d z i e n n e g o . W rozkazie tym wy­ szu, pojedynczo, rotami i sekcjami, chwy­
pełnia sierżant: 1) na podstawie rozkazu baono- ty bronią, prezentowanie, gotuj broń,
wego: służbę w pułku i w baonie; 2) na podsta­ musztra kompanijna).
wie kolejki służby: służbę w kompanji; 3) na 2 — 3 „o karabinie francuskim" (wykład
podstawie rozkładu zajęć: program na dzień na­ w drużynach), 3 — 5 celowanie, składanie
stępny; 4) na polecenie dowódcy kompanji: uwa­ się w pozycji leżącej, klęczącej, stojącej.
gi, odnoszące się do niej i 5) na podstawie no­ Trójkąt błędów.
tatek czynionych podczas raportu: kary. Rozkaz 3) W rejonie kompanijnym zastałem dzisiaj
ten ma zasadniczo następujące rubryki: nieporządek: śmiecie na salach nie były
1. Służba inspekcyjna. pozamiatane, koce na łóżkach nierówno
2. Wyciąg z rozkazu pułkowego. poskładane, pod pryczami proch i trociny,
3. Wyciąg z rozkazu bataljonowego. koło pieca pajęczyna. Za nieprzestrzega­

34 35
 nie tego pociągam do odpowiedzialności
podof. inspekcyjnego, st. szer. W., zastępcę
podof. inspekcyjnego, szer. G., tudzież dy­
żurnych: szer. L., K., U., Z., Y. i karzę
ich aresztem koszarowym przez trzy dni.
4) Szeregowiec Z. za kradzież chleba został
ukarany 5 dniami aresztu zwykłego, sze­
regowiec M. za spóźnienie się na apel —
3 dniami aresztu koszarowego.
M. Z.
Kpt. i dowódca kompanji.
Odczytując tego rodzaju rozkaz, sierżant-
szef musi wyjaśnić punkt za punktem i przeko­
nać się, czy szeregowi zaznajomili się z szczegó­
łami rozkazu, żeby nie było później żadnych nie­
porozumień. A więc pyta się: „Wiecie który to
porucznik ma jutro służbę w pułku?" — „Por. X.“
„A jak on wygląda?" i t. p. To samo tyczy się
podof. inspekcyjnego bataljonu. Od wyznaczo­
nych na podof. inspekcyjnego komp. i jego zastępcy
wymaga, by po przeczytaniu ich nazwisk zawo­
łali „Jest", przez co sierżant-szef upewnia się,
że wyznaczeni wiedzą, że zostali do służby prze­
znaczeni.
Punkt drugi, rozkład zajęć, wyjaśnia potem
w sali podoficerskiej drużynowym, poucza ich
co o karabinie mają wykładać i na co zwracać
36
Uwagę. Następnie zwraca się do podoficera broni,
żeby przypilnował ustawienia prycz celowniczych
na popołudniowe ćwiczenia. Rozkład zajęć o d ­
czytuje powoli, żeby podoficerowie mogli go za­
notować i dokładnie się do niego na dzień na­
stępny przygotować. Niema bowiem takiego
mistrza, któryby jednak swej wiedzy nie umiał
jeszcze bardziej pogłębić.
Przy odczytaniu punktu 3. zatrzymuje się
sierżant-szef nieco dłużej. Dodaje, że nieporzą­
dek w kompanji, jaki zauważył dowódca, rzuca
na nią plamę, że niejednokrotnie zwracał dyżur­
nym uwagę na panujące nieporządki, jednakże
bez skutku. Następnie zwraca się do podoficera
inspekcyjnego i nakazuje mu co pewien czas spraw­
dzać, czy aresztanci znajdują się w sali i notować
nazwisko każdego, który wychodzi na stronę i jak
długo nie był obecnym.
Co do szeregowca Z., to mówi, ża rzucił
on plamę na swą drużynę i że spotkał go jedy­
nie dlatego tak mały wymiar sprawiedliwości ze
strony dowódcy kompanji, gdyż stało się to po
raz pierwszy i sam się do winy przyznał. Każe
drużynowemu karę tę wciągnąć do swej książeczki.
Co do ukarania za spóźnienie, to przypomina, że
szarże inspekcyjne muszą należycie przestrzegać go­
dziny capstrzyku, i zapisywać każdego, bodaj
o jedną minutę spóźnionego.
Po odczytaniu rozkazu, wydaje sierżant-szef
37
 pocztę, a po przesyłki pieniężne każe się wywo­ Szeregowy nie powinien mieć przy sobie
łanym zgłosić do kancelarji, celem pokwitowania sumy przenoszącej wysokość żołdu i nosić ją ma
w książce pocztowej. Ma ona rubryki następu­ we woreczku na piersiach. Noszenie portfelu
jące: i pularesu jest wzbronione. W ten sposób może
się żołnierz ustrzedz od kradzieży, ewentualnie od
zgubienia pieniędzy. Po przeczytaniu szeregowym
rozkazu, wysyła sierżant żołnierza z rozkazem do
L. p.

Nazwisko i Rodzaj Potwierdze­ Podpis

Data

Stopień
imię przesyłki nie odbioru sierż.- szefa oficerów kompanijnych i podchorążych i spraw­
List
dza, czy stwierdzili oni podpisem, że rozkaz prze­
Stefański Stefański Zawada
1. 1.ll Szer.
Tadeusz
pieniężny czytali.
100 mk. Tadeusz Karol sierż.

2. 2.11 St. szer. Maliniak Przekaz na Maliniak Zawada

Karol 50 mk. Karol Karol sierż.

Jeżeli żołnierz otrzymał większą przesyłkę

pieniężną, wówczas zawiadamia o tem drużyno­
wego i wypłaca ją żołnierzowi ratami, a każda
rata pobrana musi być odpowiednio w książce,
specjalnie w tym celu prowadzonej, kwitowana:

Data Szer. Stefański Tadeusz Potwierdzenie

Dnia 1.II Złożył 100 mk. polskich Stefański Tad.
3.II W y jął 25 marek Stefańskt Tad.

6.II W yjął 10 marek Stefański Tad.

i t. d. aż do wyjęcia całej sumy, co również
potwierdza żołnierz.

38 39

Zachow anie się sierżan ta-szefa w poszcze­
gólnych wypadkach.
W szczególnych wypadkach, jakie czasami
zachodzą w kom panji, należy zwrócić uwagę na
zachowanie się w razie k r a d z i e ż y . Przede-
wszystkiem należy pouczyć żołnierzy, że nie na­
leży o wypadku rozgłaszać i że żołnierz poszko­
dowany ma o tem sierżantowi zameldować, a ten
natychmiast przystępuje do rewizji. W tym wy­
padku zbiera sierżant-szef na własną rękę kom-
panję, posyła podoficera inspekcyjnego do dowódcy
kompanji, celem zameldowania mu o zaszłym wy­
padku i przystępuje osobiście do dokładnej re­
wizji tornistrów i t. p. Podczas tego zostaje na
sali jedynie podof. inspekcyjny lub jego zastępca.
Po zrewidowaniu osobistem, powraca sierżant na
salę (kompanja zostaje w dalszym ciągu na placu
alarmowym) i rewiduje szafki i prycze. Czyni to
z szczegółową drobiazgowością, gdyż najmniejsze
przeoczenie stoi na przeszkodzie w znalezieniu
winowajcy. I dlatego to w tym wypadku ma
40
sierżant-szef, obowiązek na własną rękę, przed
przyjściem dowódcy kompanji, zarządzić zbiórkę.
Nie wolno jednak sierżantowi nigdy żołnie­
rza samowolnie k a r a ć . Prawo bowiem dyscy­
plinarnego karania mają jedynie oficerowie. Wszel­
kie więc karne stójki i t. p. zarządzane przez sier-
żantów-szefów są niedopuszczalne.
Jednakże w razie zamierzonej d e z e r c j i ,
ma sierżant obowiązek owego szeregowego przy­
trzymać i nie wypuścić go z kompanji, aż do
osobistych zarządzeń dowódcy kompanji.
Jeżeli sierżant-szef dowiedział się o zamie­
rzonym b u n c i e , nakazuje areszt koszarowy aż
do zarządzeń dowódcy.
W razie al a r m u , zawiadamia o tem za p o ­
średnictwem szarż inspekcyjnych bezzwłocznie
oficerów kompanijnych, których adresy ma spisane
w kancelarji.
Odczytanie rozkazu nie stanowi jeszcze za­
kończenia dnia pracy sierżanta-szefa; jest on stale
obecny przy odśpiewaniu modlitwy wieczornej
i tylko wyjątkowo daje się zastąpić przez odpo
wiedniego (niekoniecznie najstarszego) podoficera.
Uważa on na to, żeby odśpiewanie to miało cha­
rakter poważny i nie było jedynie formalnem
spełnieniem obowiązku.
W nocy powinien sierżant-szef zaglądać na
salę żołnierską i przechodzić wraz z podoficerem
inspekc. rejon kompanji. Jeżeli zauważy jakąś
41
niedokładność, np. nieoczyszczone buty, nie bu­
dzi żołnierza, gdyż to odbijałoby się niekorzystnie
na jego zdrowiu, lecz zwraca mu na to uwagę dnia
następnego, lub — o ile uważa za stosowne —
przedstawia do raportu karnego. Nie pozwala na
to, by żołnierze leżąc rozmawiali, lub by któryś
czytał, gdyż noc jest przeznaczona do spania,
a w dzień, pomimo ciężkiej pracy, znajdzie za­
Kancelarja kompanijna.
wsze pilny szeregowy dość czasu na pogawędkę,
czytanie lub pisanie listów. Obecność swoją w sali Kancelarja ta nie jest zbyt skomplikowana,
żołnierskiej w nocy notuje sierżant-szef wraz z uwa­ gdyż najważniejsze sprawy załatwia pułk i batal­
gami, o porządku, jaki zastał, w specjalnie do tego ion, a kompanja zajmuje się głównie naczelnem
celu służącej książce, znajdującej się pod opieką swem zadaniem: wykształceniem żołnierzy. Wszel­
podoficera dyżurnego. kie meldunki składać należy szybko i odwrotnie,
żeby w kancelarji kompanijnej nie zalegały. Prze­
Data Godzina U w a g i Podpis strzeganie punktualności i terminów jest wielką
zaletą sierżanta-szefa, który dla dokładnej orjen-
14.1 2230 Na salach zastałem zu­ Zawada sierź. tacji posługuje się terminarzem stałych i czaso­
pełny porządek.
Buty szer. Lewickiego z
wych meldunków.
druż. 3 nieoczyszcz. Podstawą gospodarki kompanijnej jest nale­
żyte i dokładne prowadzenie dziennika poborów
wojennych. Jest ono zresztą całkiem łatwe (wzór
Jak więc widzimy, dzień pracy sierżanta-szefa
załącznik nr 1). Na okładce dziennika poborów
jest bardzo urozmaicony, tembardziej, że sierżant- umieszcza sierżant-szef imienny wykaz oficerów,
szef jest również odpowiedzialny za kancelarję
znajdujących się w kompanji i to według starszeń­
kompanijną, którą prowadzi przy pomocy przy­
stwa. Wewnątrz zaś dziennika wpisuje się 1-go
dzielonego pisarza kompanijnego.
danego miesiąca stan oddziału z ostatnim dniem
poprzedniego miesiąca, poczem codziennie przez
cały miesiąc wciąga się zmiany stanu. Ilość por-

42 43
 cyj wyżywienia wpisuje się do dziennika poborów
dokładnie według stanu kompanji. Rubryki +
oznaczają przybywających do kompanji, — uby­
wających. Należy uwzględniać wszystkich ofice­
rów i szeregowych.
Na podstawie księgi poborów oblicza sier-
żant-szef następnie kartę żołdu (wzór — załącznik
nr 2), w której wyszczególniona jest 1) ilość i 2)
stopień szeregowych (np. 1 st. sierżant, 3 sier­
żantów, 5 plutonowych i t. d.), następnie 3) kwo­
ta, jaka należy się każdemu pojedyńczemu pod­
oficerowi i szeregowcowi, 4) kwota, przypadająca
do odbioru i 5) ewentualne uwagi. Dowódca kom­
panji sprawdza i porównuje kartę żołdu z dzien­
nikiem poborów i albo sam podejmuje żołd w ba-
taljonowej komisji kasowej albo pisemnie upo­
ważnia do tego jednego z oficerów kompanijnych.
Często się zdarza, że stan faktyczny żołdu
nie zgadza się z stanem, uwzględnianym w kar­
tach żołdu. Dlatego z końcem każdego miesiąca
sierżant-szef czyni t. zw. „obliczenie żołdu", które
(wzór — zał. nr. 3) składa z podpisem dowódcy
kompanji w komisji gospodarczej bataljonu. W ta-
kiem „obliczeniu żołdu" uwidocznia sierżant-szef
różnicę między tą kwotą, którą kompanja pobrała
a tą, która się w rzeczywistości należy.
Niezależnie od tego sierżant-szef codziennie
zgłasza w komisji gospodarczej baonu wszelkie
zmiany stanu kompanji.
44
Żołd wypłaca zawsze dowódca kompanji lub
wyznaczony przez niego oficer. Musi być przy-
tem bezwzględnie zebrana cała kompanja wraz
z odkomenderowanymi. Od zbiórki tej zwolnieni
są jedynie szeregowi, będący na służbie. Sierżant
głośno wywołuje żołnierzy i kontroluje, czy wszys­
cy się na zbiórkę stawili, poczem d-ca kompanji
wypłaca im żołd. Następnie dowódca kompanji
zwraca się do kompanji z zapytaniem, czy szere­
gowi mają jakieś życzenia co do żołdu lub za-
prowiantowania, czy wszystko otrzymali, co im się
należy i czy nie mają jakich zażaleń. Szeregowi
powinni wtedy szczerze odpowiadać, gdyż inaczej
na nich samych się to zemści.
P r z y k ł a d y : A. Jedn. ochot. X nie
jada w kompanji, gdyż sierżant-szef, bez wie­
dzy dowódcy kompanji, pozwolił mu jadać
poza koszarami. Przez cały czas służby X.
nie upominał się o strawne, z obawy, by
mu sierżant nie cofnął pozwolenia. Dopiero
po zdemobilizowaniu wystąpił z pretensjami.
Dowódca kompanji je odrzucił, gdyż X. nie
zgłaszał ich podczas, wypłat żołdu. Swoją dro­
gą sierżant-szef został za samowolę ukarany.
B. Jeden z żołnierzy otrzymał przy
wypłacie przez pomyłkę za dużo pieniędzy,
gdyż zaliczono mu podróż służbową, podczas,
gdy on był na urlopie. Nie zgłasza tego. Przy
następnem obliczeniu wychodzi to na jaw
45
 i żołnierz zostaje ukarany. Wymówki, że nie
wiedział, ile mu się należy, nie można
uwzględnić, gdyż żołnierz musi znać wyso­
kość żołdu.
Po skończonej wypłacie, sierżant-szef odczy­
tuje wykaz kar w ubiegłej dekadzie, tudzież wy­
kaz nadesłanych przesyłek pieniężnych z wyszcze­
gólnieniem, ile z tego wypłacił, a ile pozostaje
do wypłacenia.
Żołnierze, którzy z jakichkolwiek powodów
nie mogli być przy wypłacie żołdu, muszą własno­
ręcznie pokwitować odbiór pieniędzy. Dla dokład­
niejszej kontroli pobranego żołdu prowadzi sier-
żant-szef jeszcze książkę żołdu (wzór— zał. nr. 4),
w której podczas wypłaty żołdu zaznacza się ko­
lorowym ołówkiem wypłacanie żołdu każdemu
szeregowemu.
Z a p r o w i a n t o w a n i e następuje również na
podstawie księgi poborów, tudzież księgi porcji.
KSIĘGA PORCJI.
raportu po­
Stan podług
Na jej podstawie wydaje podoficer kuchenny
furjerowi chleb, tudzież oblicza ilość obiadów.
Księgę, w którą sierżant wiele musi włożyć
pracy, tudzież skrupulatności jest — k s i ę g a
g ł ó w n a e w i d e n c y j n a (wzór — zał. Nr. 5).
Przy zakładaniu jej porządek wpisów jest obo­
jętny. Najlepiej zacząć od podoficerów i podcho­
rążych, następne wpisy uskutecznia się w po­
rządku chronologicznym, a więc w miarę przy­
bywania szeregowych do kompanji. Szybkie zor-
jentowanie się w księdze ewidencyjnej ułatwia
skorowidz, w którym umieszczone są nazwiska
w porządku alfabetycznym z podaniem N-ru listy
ewidencyjnej danego żołnierza. W księdze tej za­
pisuje się wszelkie dane, odnoszące się do żoł­
nierza. Skoro tylko nowy żołnierz został do kom ­
panji przydzielony, sierżant-szef natychmiast spi­
suje jego daty osobiste i z naciskiem zapytuje
się, czy nie jest w śledztwie lub czy nie był ka­
rany. Po nadejściu papierów z. Powiatowej Ko­
mendy Uzupełnień, porównuje się je z zeznania­
mi szeregowych i jeśli są jakieś sprzeczności,

należy je wyjaśnić przez dokładne zbadanie żoł­

Reluowano

Należy się Nieobecni

nierza, a gdy i to okaże się bezskuteczne, wów­
rannego.

Potwier­
czas składa się o tem meldunek bataljonowi. Jak
Data

Chle­ O b ia ­ dzenie
U rlop Inni długo nie nadejdzie ostateczne wyjaśnienie, dane
ba dów
P. K. U. są prawomocne.
20. VIII 170 122 Zaw ada Księga główna jest podstawą ewidencji żoł­
110 30 18 12
sierż. nierza, wyciągi z niej robi się w razie dezercji,

46 47
 uwięzienia, przeniesienia, przedstawienia wniosku
nominacyjnego na podchorążego, sierżanta szta­
bowego lub oficera. Każdy więc szczegół jest tu­
taj bardzo ważny i częstokroć rozstrzygający. Tak
samo więc dokładnie należy wciągnąć do księgi
szczegóły, odnoszące się do chorób i zranień,
tudzież uszkodzeń podczas służby, gdyż stanowią
one podstawę do zrealizowania roszczeń do za­
opatrzenia, każde więc niedbalstwo może pociąg­
nąć za sobą jak najgorsze następstwa.
W wypadku śmierci szeregowego, wpisuje
się miejsce, dzień i godzinę śmierci, tudzież jej
przyczyny, co uwierzytelnia podpisem dowód­
ca kompanji. Zawiadomienie władz cywilnych
o śmierci żołnierza uskutecznia się drogą mel­
dunku do bataljonu.
Dla wykazania, jak należy, a jak nie należy
prowadzić księgę ewidencyjną, porównajmy dwa
wyciągi z księgi ewidencyjnej, dotyczące tego sa­
mego żołnierza, które umieszczamy w załączonej
wlepce.
Błędy w powyższym (drugim) wyciągu są rażące:
1) w rubryce „Stopień wojskowy" wymie­
niono stopień wzdłuż rubryki, tak, że w razie
awansu i przekreślenia dawnego stopnia, niema
miejsca na napisanie nowego;
2) w rubryce „Miejsce urodzenia" określenie
„była Kongresówka" jest zbyt obszerne;
3) tak samo określenie „Rzemieślnik" nie

48
 10.
Liczba porządkowa

10.
Liczba porządkowa

K apra l Stopień wojskowy

ral
Stopień wojskowy

K ap­

UWAGA.
J a n B a ła n d a
Jan B ulanda

Imię i nazwisko
Imię i nazwisko

R zym .-ka to l. Wyznanie R zym .-kutol. Wyznanie

H olendry, b. K o n g re­ Holendry, powiat K ozie­

sówka nice, województwo lu ­

Data
belski
Data

powiat)
Miejsce
w lutym 1896 r.

urodzenia
powiat)

urodzenia
Miejsce

urodzenia

urodzenia

1 II 1896 r.
(kraj, ziemia

rze m ieśln ik ślu sa rz

Warszawa, ul. N atoliń- Warszawa, ul. N atolin

miosło)
miosło)

ska 4.

(kraj, ziemia, społeczne

ska 4 m. 15
społeczne

mieszkania
Miejsce za

Stanowisko
mieszkania

Mieisce za­
(zawód, rze­
Stanowisko

z awód, rze­

W szystkie rubryki należy w y p e łn ić poziomo.

Zuzanna z R elskich Ba-
Zuzanna B a la ndo w a Imię i nazwisko żo­ Imię i nazwisko żo­
landowa, ur. 12.V.1899,
ny, ilość dzieci, stan ny, ilość dzieci, stan
1 syn 1 syn, Józef, ur. 2.11.
wolny wolny
1916 r

Marjan B a ta n d a , kupiec Imię i nazwisko, s ta ­ Marjan Batanda, właści­ Imię i nazwisko, sta­
Katarzyna B alandow a nowisko lub zawód ciel owocarni przy ul. Na- nowisko lub zawód
W arszaw a, tolińskiej 14, Katarzyna
i miejsce zamieszka­ i miejsce zamieszka­
Bałatidowa, Warszawa,
Natolińska 4 m 15 nia rodziców Nalolińska 4 m. 15. nia rodziców

P rzydział taktyczny Kompanja Przydział taktyczny |

Wyciąg z księgi ewidencyjnej, źle prowadzonej:

Kompanja czw arta komp a n j a , szwadron k o m p a n a , s zw a d ron,

c z w a rta
baterja i d. baterja i t. d.
Wyciąg z księgi ewidencyjnej, dobrze prowadzonej:

Wstąpił do W. P. jako ochot­

W st ą p ił do W. P. w li s t o p a ­ nik w listopadzie 1918 r. P r z y
dzie 1918 r., do baonu z a p a s , Stosunki służbowe: Stosunki służbowe:
dzielony do baonu zapasowego
32 p. p Styczeń — c z er w ie c a) poprzednio 32 p . p,, Komp 1 15.1 1919 r .— a) poprzednio
w k o m p . szta bo wej . Do w r z e ­ 2H.VI.1U20 r. Komp. sztab owa
śnia w komp. 3, tam m i a n o w a ­ b) od czasu mobil - 2 6 . V I . —2 0 .IX. Komp. 3. 30. V I I b) od czasu mobili­
ny st. sze rego wcem , od w r z e ­ mianowany st, szer. rozk. pułk. zacji
śnia w komp. 4, 30.X. m i a n o ­ zacji
Dla braku miejsca wypełniono je tutaj pionowo.
1. 40., 21 .IX. Komp.,
4 30 X.
wany k a p r a l e m mianow. kapr. rozk. pułk: l. 70.

Krzyż walecznych, na­

Ordery, odznaczenia Ordery, odznaczenia
dany dnia 3.1X 1920 r.
honorowe i inne od ­ honorowe i inne od­
Krzyż walecznych rozkazem dyw. nr. 126 ,
znaczenia znaczenia
p. 367.

Kolpytów 6 . VIII 20 —
Bitwy, w których
Bitwy, w których Świniuchy 8. VIII 20 —
Kampanja przeciw bol- brał udział i inne wy­
brał udział i inne w y ­ Drohiczyn 16.VIII.20 -
szew icka bitne czyny
bitne czyny Ostrożany 20 V III 20 —

18 V . - 20.VI 1920 r. Odkomenderowani a

Luty - Kanc. p ułko w a Odkomenderowania
Kurs szturmowy w W ar­ i szczególne stosun-
Maj — czerwiec k u rs i szczególne stosun­ ki służbowe, niewola
szawie
służb o w y ki służbowe, n ie w o la
bilitacja
Sprawowa­

dowe, reha­
nie, kary są­

bilitacja
Sprawowa­
nie, kary są­
dowe, reha­
U WA G I

U WA G I
daje jeszcze wiadomości o tern, czem się dany
szeregowy trudnił, jak również
4) data urodzenia „w lutym" jest niedokładna.
5) Nazwisko żony jest niedokładne;
6) zawód ojca „Kupiec" nie jest określeniem
Wystarczającem, jak również
7) adres zamieszkania, podający Nr. domu
bez podania N-ru mieszkania.
8) Stosunki służbowe są podane bardzo po­
bieżnie, podane są miesiące ale nie dni;
9) nie podane dokładnie daty nominacyj, tudzież
10) liczby rozkazów, w których ogłoszono
nominacje;
11) taksamo nie podano kiedy i jakim roz­
kazem odznaczono kaprala krzyżem walecznych;
12) nie wymieniono bitew; określenie „Kam-
panja przeciwbolszewicka" jest niedbałe i nic nie
mówiące.
13) „Odkomenderowanie" do kancelarji puł­
kowej nie jest odkomenderowaniem żołnierza
z pułku, a
14) powiedzenie, że szeregowy został odko­
menderowany na kurs szturmowy bez podania,
gdzie ten kurs się odbywał jest niewystarczają-
cem, jak również
15) daty w odkomenderowaniu nie są dokładne.
Jak więc widzimy w dobre prowadzenie
księgi ewidencyjnej musi sierżant-szef włożyć
dużo pracy i cierpliwości.

O fic. fnuk. Sierżant-Szef. 4

49
 Uzupełnieniem księgi głównej jest k s i ę g a Względem podoficerów:
kar, znajdująca się pod opieką sierżanta-szefa, 1) kary porządkowe, 2) areszt lekki i ciężki
wypełniana jednakże przez dowódcę kompanji. do jednego tygodnia.
Wszelkie kary w kompanji wpisuje sierżant- Kara aresztu trwa najmniej 24 godzin.
szef do specjalnej księgi, którą prowadzi sam dla W razie przeniesienia żołnierza z kompanji
kontroli żołnierzy, odbywających karę. Najlepiej, należy dać mu 1) wyciąg z księgi ewidencyjnej;
jeżeli jest to lista, wisząca na ścianie, która cią­2) kartę zaopatrzenia i 3) kartę mundurową. J e ­
gle jest na oku sierżanta-szefa. Wszelkie kary żeli żołnierz nie przedstawia w nowym oddziale
w kompanji naznacza dowódca kompanji i d-cy wszystkich powyższych dokumentów, należy o tem
plutonów, o ile są to oficerowie. Jedynie oni bezzwłocznie zawiadomić dawny oddział szerego­
mają prawo karać żołnierza. Sierżant-szef jednak wego i poprosić o nadesłanie reszty dokumentów.
musi znać kompetencje dowódcy w zakresie kom­ W każdym razie w celu uniknięcia nadużyć
panji. A więc: i zaprowadzenia ścisłej kontroli wydanych żołnie­
D - c a p l u t o n u może stosować względem rzowi przedmiotów umundurowania należy przy
szeregowców: przenoszeniu żołnierza z oddziału do oddziału
oprócz karty mundurowej, którą żołnierz otrzymuje,
1) naganę, 2) zakaz opuszczania koszar do
przesyłać odpisy pocztą.
dni trzech, 3) robotę karną do dni trzech.
Rubrykę „Zachowanie się“, wypełnia w wy­
Względem podoficerów: ciągu osobiście dowódca kompanji. W razie de-
1) naganę, 2) zakaz opuszczania koszar do zercji, przesyła sierżant karty dezercyjne, jak naj­
jednego dnia. dokładniej wypełnione.
Prócz ksiąg, dba sierżant-szef również o na­
Względem sierżantów: pisy na salach. Wychowawczo działają napisy
Naganę. takie, j. np. „Bóg i Ojczyzna" i t. p. Prócz tego
D - c a k o m p a n j i może stosować względem musi wisieć karta (o ile możności drukowana) ze
szeregowców: spisem przełożonych.
1) kary porządkowe (nagana, zakaz opu­ A więc wymienieni są tutaj:
szczania koszar i roboty karne), 2) areszt Naczelny Wódz.
lekki i ciężki do jednego tygodnia. Minister Spraw Wojskowych.

50
 Wiceminister. terujących, spis inwentarza, przepisy higjeniczne,
Generalny inspektor piechoty. tudzież wykazy żołdu i zaprowiantowania. Wyka­
Dow. Okręgu Generalnego. zy kwaterujących należy podać drużynami według
Dowódca dywizji piechoty. wzoru:
Dowódca brygady.
Dowódca pułku.
Dowódca bataljohu. 7. pułk piechoty. 5. kompanja.
Dowódca kompanji. Lista kwaterujących.
Oficerowie kompanijni.
W rejonie kompanji muszą znajdować się Im ię
L. p. Stopień Im ię i nazw. L. p. Stopień
tablice orjentacyjne, wykonane z tektury, blachy i nazwisko
lub wypalane w drzewie. Np.
Drużyna 1.
Oddział, zakład Kompanja i t. d.
lub urząd.
1. kapral Wójcik Stan.
IZBA ŻOŁNIERSKA.
2. st. szer. Sobczak Jan i
(kancelarja,kuchnia,magazyn, stajnia itd.)
20 cm. 3. st. szęr. Lipski Mich. |
30 ludzi
(15 koni)
Komendant iz b y .................. Sierżant-szef dba także o estetyczny wygląd
(Komendant s t a jn i) ............ sal, zdobiąc je kwieciem i obrazami, oczywiście
zawsze w porozumieniu i za zgodą dowódcy
30 cm. kompanji.
Pozatem sierżant-szef umieszcza je na wielki
Wisieć powinny także w salach: przepisy czarnej tablicy, znajdującej się u wejścia do kom­
pożarowe, zakreślone czerwonym ołówkiem lub panji 1) nazwiska oficerów z ich adresami, 2) sze­
wypisane na czerwonym papierze, wykazy kwa­ regowych. pełniących służbę inspekcyjną w od-

52
dziale, 3) miejsce ćwiczeń kompanji w tym dniu, Zał. Nr. 1.
4) liczby, podające stan kompanji.
Podczas translokacji i manewrów, sierżant-
szef pilnuje porządku i pomaga, przy pomocy
furjera, dowódcy kompanji w zakwaterowaniu żoł­
nierzy i ostrzega ich przed czynieniem szkód.
Jak więc widzimy, sierżant-szef jest prawą Dziennik poborów
ręką dowódcy kompanji. Dobry sierżant-szef jest
rękojmią, że kompanja wymaganiom przełożonych
odpowie w zupełności.

Za miesiąc..................... ............. 19

Imienny spis oficerów i zastępców oficerów:

54 55
56
Oficerowie

Chorążowie

St. sierż., st w ach .

st. ogniomistrze
S ierż., w achm istrze
ogniomistrze
Plutonowi |

Kaj r ale

St. Szeregowcy

* + przybyło, — = ubyło.
Szeregowcy |
sze
Suma

rego-
wych
K o n i e

Razem koni

Wo z y

Chleba
-
P o rcje

pożywienia

R acje dla koni

—+|-

D a ta
-

Liczba porządkowa |
gólnienie
W yszcze­

Zaprowiautowany
do

Z ch leb e m

Z żołdem
do do

57
 Zał. Nr. 2.
Karta żołdu.

Za czas od........................... do........................... 19

Miesięczne Kwota przy-

Ilość pobory padająca
Stopień służbowy polow e do odbioru Uwagi
ludzi
M. f. M. f.

C h o r ą ż y ........................
Starszy sierżant . . .
dodatek służbowy .
Sierżantów . . . .
Plutonowych . . .
Kapral............................
Starszych szeregowców
Szeregowców . . .
Przydzieleni
Poświadcza się za zgodność:

.... dnia ....... go ............. .................... 19 Wymienione wyżej ...........................................jako pobory

dla szeregowych wypłacono zgodnie z kasy...........................

dnia.......... g o ................19......

59
 Żal. Nr. 3
Obliczenie żołdu

za miesiąc............................ .19..
Miesięczne
Ilość pobory SUM A
UWAGI
ludzi M. f. M. f.

61
 Zał. Nr. 4.
Ilość M-ne pob. SUMA
UWAGA
ludzi M. f. M. f.

Ewidencja
wypłaconego żołdu

za czas od............................................... 19 ..

do............................... ,............. 19....

...................... m arek............f. jako pobory dla szeregowych

wypłaciła kasa ...................................................................................

d n ia ........... go ....................... 19

62 63
L. P . |

Sz a rża
Przybył Odszedł Żołd wypłacono za miesiąc:
Nazwi sko, imię S kąd, A w an se, UWAGA
Data j urlopy , choroby D ata Dokąd
1 11 2 1 1 11 21 1 11 2 1 11 21 1 1121 1 11 21

64
Stwierdza się, że żołd został wypłacony w mojej obecności. Zał. Nr. 5.
W kwocie
Za miesiąc Dnia Podpis oficera
M. f

Wojenna księga ewidencyjna

dla szeregowych
kompanji, baterji, szwadronu i t. d.

Uwaga:
1. Jeśli poszczególne rubryki nie wystarczają, dokleja
się do odnośnej rubryki nalepkę, na której zapisuje
się dalej dotyczące dane.
2. Wojenne księgi ewidencyjne dla żołnierzy składają
się z arkuszy papieru zwyczajnego formatu. Każda
strona przeznaczona jest dla trzech nazwisk, które
się wpisuje w trzech rubrykach poprzecznych.
3. Objaśnienie do rubryki 12-ej:
Wpisywanie: „w r. 1914 brał udział we wszyst­
kich walkach pułku" jest bezcelowem. Aby zapew­
nić na przyszłość możność szybkiego uzyskania
wiadomości, dotyczących kwestyj osobistych i służ­
bowych, koniecznem jest zapisywanie wszystkich
bitew i potyczek i t. d., z podaniem miejsca i czasu,
w których odnośny żołnierz brał udział n. p. Po­
tyczka pod X dnia 24/8 1914“. Dokładne zapisy­
wanie bitew i t. d. w wojennej księdze ewiden­
cyjnej ma duże znaczenie dla późniejszego ustale­
nia danych osobistych.
Gdy uczestnik wojny nie znajdował się w obli­
czu nieprzyjaciela, to należy wpisać: „Przebywał
o d .............................d o ..............................ze względów
służbowych na terenie operacyjnym"...........................
(podać miejscowość).

66 67
 1
Liczba porzą dkow a

68
Stopień wojskowy

2
i

3
Im ię

nazwisko

Wyznanie
4
Miejsce (kraj,
ziemia, po­
5

wiat) u rodze-
Data

nia

leczony, gdzie i jak długo).

Stanowisko
społeczne
S

(zawód, rze­
urodzenia kania
Miejsce

miosło)
zamiesz­

Imię i nazwisko
7

żony, ilość dzieci,

stan wolny

Imię i n a zw i sko,sta­
nowisko lub zawód
Uzupełnienie danych osobistych.
8

i miejsce zamiesz­
kaniu rodziców

Przydział taktycz­
ny (k ompanja,
9

szwadron, baterja
i t. d )
amputacji, leczony w spitalu czy w izbie chorych, gdzie
Tu należą dopiski, stwierdzające stanowisko osobiste,

ściach ciała, cięte, kłute lub postrzałowe, czy dokonano

nia mobilizacji (w jakich szpitalach lub izbach chory był

odniesione rany (gdzie, ciężkie czy lekkie i na których czę­

i jak d ługo), choroby i uszkodzenia ciała w czasie trwa­

Stosunki służbowe
a) poprzednio,
10

b) od czasu mobi­
lizacji
1

Ordery, odznacze­
nia honorowe i inne
odznaczenia

Bitwy, w których
ia

brał udział i lunę

wybitne czyny

Odkomendorowania
i szczególne stosun­
13

ki służbowe i nie­
wola

- Sprawowanie się,
kary sądowe,
14

rehabilitacja
15
U W A G I

69
 Z ał. nr. 6.

Należytości pieniężne.

Obowiązkiem sierżanta-szefa jest dokładna

znajomość należytości, unormowanych ustawą
tymczasową z dnia 29 października 1920 roku
o uposażeniu osób wojskowych, która weszła
w życie z dniem 1 lipca 1920 roku*). Na po­
bory pieniężne szeregowych zawodowych skła­
dają się: 1) płaca podstawowa, 2) dodatek za
wysługę lat, 3) ewentualne dodatki funkcyjne
i 4) dodatki na rodzinę. Szeregowi niezawodowi
otrzymują żołd i ewentualne dodatki specjalne.
Pozatem każdy szeregowy otrzymuje przez czas
trwania trudnych obecnie stosunków ekonomicz­
nych dodatek drożyźniany, który — z wyjątkiem
dodatku do płacy podstawowej, którą pobierają
tylko szeregowi zawodowi — oblicza się według
specjalnego, co miesiąc określanego procentu,

*) Por. „Kalendarz żołnierski na r. 1921“ str. 305—330.

71
 tego samego dla wszystkich stopni i wszystkich
klas miejscowości.
Dodatek natomiast drożyźniany do płacy
podstawowej (dla szeregowych zawodowych) ozna­
cza iloczyn, który otrzymamy, mnożąc kwotę
procentu płacy podstawowej przez mnożnik, na­
znaczony co miesiąc, równy dla wszystkich stop­
ni, lecz różny dla poszczególnych klas miejsco­
wości, zależnie od drożyzny panującej w danej
miejscowości. Kwota procentowa, o której m ó­
wimy, jest to podzielony przez 100 iloczyn płacy
podstawowej przez odpowiednią stopę procento­
wą, która wynosi od 1,6% do 1,9%, zależnie od
stopnia.
Płaca podstawowa podoficerów zawodowych
jest następująca: st- sierżant—800 mk., sierżant—
700 mk., plutonowy—600 mk., kapral— 500 mk.
Stopa procentowa wynosi u st. sierżanta: 1,6%,
u sierżanta—1,7, u plutonowego— 1,8, u kaprala—
1,9. Kwota mnożna st. sierżanta: 12,8%, u sier­
żanta 10,9, u plutonowego 11,8, u kaprala 9,5.
Szeregowi niezawodowi otrzymują następu­
jącą płacę przy stopie procentowej np. 150:
żołd normalny na dekadę: podchorąży 55 mk.,
72
st. sierżant 43 mk., sierżant 31 m k., plutonowy
28 mk., kapral 21 mk., st. szeregowiec 11 mk.,
szeregowiec 10 mk. Dodatek drożyźniany na de­
kadę: podchorąży 137,50, st. sierżant 107,50, sier­
żant 77,50, plutonowy 70, kapral 31,50, st. szere­
gowiec 16,50, szeregowiec 15. Przy stopie pro­
centowej wyższej, dodatek drożyźniany odpowied­
nio się powiększa, np. przy stopie procentowej
200, dodatek drożyźniany dla podchorążego wy­
nosi na dekadę 110, dla szeregowca - 20.
Szeregowi niezawodowi mogą otrzymać ze­
zwolenie na otrzymywanie strawnego zamiast po­
żywienia w naturze, którego wysokość zależy od
stopy procentowej. Szeregowi zawodowi straw­
nego nie pobierają, gdyż jest ono uwzględnione
w płacy podstawowej.
Dodatek połowy lub etapowy otrzymują od­
działy, znajdujące się w obszarze bojowym, względ­
nie etapowym.
Dodatek za wysługę lat otrzymują szeregowi
zawodowi po upływie roku służby szeregowca za­
wodowego, przyczem zalicza się czas służby naj­
wcześniej od 1 listopada 1918 roku. Wysokość
tego dodatku wynosi 2 pobieranej w danej
73
 chwili płacy podstawowej — za każdy rok czynnej W fazie przesiedlenia szefecjowi zawodówi
służby. otrzymują ryczałt, wynoszący dla samotnych 25%
Podoficerowie niezawodowi, którzy pełnią jednomiesięcznej płacy, dla utrzymujących do 4
funkcje oficerskie (dowódców kompanij, oficerów członków rodziny 75% dwumiesięcznej płacy,
kasowych, prowiantowych lub mundurowych) otrzy­ dla utrzymujących więcej niż 4 członków rodziny
mują dodatek służbowy, wynoszący 150 mk. mie­ 75% trzymiesięcznej płacy, na którą składają
sięcznie. się: płaca podstawowa i dodatki rodzinne, łącznie
Dodatek służbowy otrzymuje również sier­ z odpowiedniemi dodatkami drożyźnianemi. Ry­
żant-szef, a mianowicie, jeżeli oddział liczy naj­ czałt ten nie należy się przy przeniesieniach na
mniej 100 ludzi—30 mk. miesięcznie, jeżeli mniej własną prośbę.
niż 100 ludzi— 15 mk. miesięcznie. Z dodatkiem Z zasadami temi musi być sierżant-szef
drożyźnianym suma ta odpowiednio się zwiększa. jaknajdokładniej obznajmiony.
W razie podróży służbowych otrzymują sze­
regowi zawodowi normalnie djety dzienne po
30 mk., podoficerowie niezawodowi 25 mk., st.
szeregowcy i szeregowcy 20 mk. dziennie. I te
cyfry ulegają podwyżce, zależnie od stopy pro­
centowej. Po upływie 21 dni, djety ulegają
zmniejszeniu o 25%.
W razie odkomenderowania otrzymują szere­
gowi zawodowi dodatek, wynoszący normalnie
dziennie 10 mk. dla żonatych, a 5 mk. dla sa­
motnych. Dodatek ten także uzupełnia się do­
datkiem drożyźnianym.

74 75
 T R E Ś Ć .
S tr.
Do czytelnika . 3
Wstęp
Jakim warunkom powinien podoficer odpowiadać 5
Ukochanie zawodu 6
Dobre w y s z k o l e n i e .......................................... 6
Znajomość ludzi . . 6
Znajomość służby ........................................... . 7
Wykształcenie cyw ilne.......................................... 7
Organizacja a rm ji...................................................8
Podział służby w kompanji .................................. 8
Jakiemi cechami s ie rian t-szef odznaczać się powi­
nien?
Kto może być sierżantem-szefem 10.
Dyskrecja ......... ..........................................11
Prawdomówność . . . . . 12
Ostrożność i bezinteresowność . . . 13
Koleżeństw o........................................................... 14
Dyskrecja . • • • • i • • 17
Sprawiedliwość . . . . • 17
Dzień pracy sierżanta-szefa.
Podoficer inspekcyjny.......................................... 18
Apel poranny.......................................... 20
Zbiórka na ć w ic z e n ia .......................................... 22
Raport stanu . . • • • • • 23
Rozkład zajęć . , . , . . . 24

77
 S tr.
Po odejściu kompanji na ćwiczenia . . . 27
Sprawy z d r o w i a ...................................................28
Raport kompanijny .................................. 30
A r e s z t a n c i ........................................................... 32
Wykłady i a p e l e ................................................... 33
Rozkaz d z i e n n y ...................................................34
Przesyłki p i e n i ę ż n e .......................................... 38
Zachowanie się sierżanta-szefa w poszczególnych wy­
padkach.
Kradzież. . . . . . . . . 40
Dezercja, bunt, alarm . . . . . . 41
Kancelarja Kompanijna.
Sprawy pieniężne.......................................... , 4 3
Zaprowiantowanie.................................................. 46
E w i d e n c j a ........................................................... 47
Sprawy Kar............................. . . . 50
Napisy na s a la c h ...................................................51
Załączniki.
Dziennik poborów.......................................... . 55
Karła ż o ł d u ........................................................... 50
Obliczenie żołdu . . . . . . . 61
Ewidencja wypłaconego żołdu . . . . 63
Wojenna księga ewidencyjna . . . . 67
Należności p ie n ię ż n e .......................................... 71

78