FİZİK Ağırlık Merkezi – Basit Makineler

KÜTLE - AĞIRLIK MERKEZİ 3. Türdeş kare ve dikdörtgenin ağırlık merkezleri köşe-

Kütle genlerin kesim noktasıdır.
Bir cismin uzayın her yerinde aynı olan madde miktarına
kütle denir. Kütle eşit kollu terazi ile ölçülür. m ile
gösterilir, kg ve gr gibi birimlerle ifade edilir.

Ağırlık
Cisim üzerine etki eden yerçekimi kuvvetine ağırlık denir.
Yönü düşey doğrultuda yerin merkezine doğrudur. Ağırlık 4. Türdeş üçgen şeklindeki
dinamometre ile ölçülür, G ile gösterilir, birimi Newton’dur. levhanın ağırlık merkezi
kenar ortayların kesim nok-
G = m . g dir.
tasıdır. Bu nokta köşelere 2
g: Yerçekimi ivmesidir.
birim, kenarlara 1 birim
2 2
(g = 9,81 m/s ; g ≅ 10 m/s alınır.) uzaktadır.
Katı cisimler ayrılabildikleri kadar küçük parçalara ay-
rıldığında her bir parçaya ayrı ayrı 5. Türdeş silindirin ağırlık mer-
yerçekimi kuvveti etki eder. Bu kezi taban merkezlerini
kuvvetlerin toplamları cismin birleştiren doğrunun orta
ağırlığını verirken, bileşkelerinin noktasıdır.
bulunduğu yer de ağırlık merkezinin
yerini verir.
Bir cismin kütlesinin toplandığı
varsayılan noktaya kütle merkezi, 6. Yarım çemberin ağırlık
toplam ağırlığının uygulandığı noktaya da ağırlık merkezi merkezi (O′) merkezden X
denir. Bir cismin kütle ve ağırlık merkezleri aynı 2r
kadar uzaktadır. (X= ’dir)
noktadadır. π

7. Yarım dairenin ağırlık merkezi

Geometrik Olmayan Cisimlerin Ağırlık Merkezi
(O′) merkezden X kadar
Bu tür cisimlerin ağırlık merkezleri deney yolu ile bulunabilir.
4r
Ağırlık merkezinden asılan cisimler bırakıldıkları uzaktadır. (X= ’dir)
3π
konumda dengede kalır. Cisim dengede ise ya ağırlık
merkezinden asılmıştır ya da ipin düşey uzantısı ağırlık
merkezinden geçiyor demektir.
8. İçi dolu dik koninin ağırlık
h
merkezi O tabandan X=
4
Düzgün Geometrik Cisimlerin Ağırlık Merkezleri kadar yukarıdadır.
Geometrik şekli belli olan cisimlerin ağırlık merkezleri;
1. Türdeş çubuğun ağırlık merkezi orta noktasındadır.
yukarıda anlatıldığı gibidir.
Ağırlık Merkezinin Bulunması
1. Cisim, ağırlık merkezi bulunabilen geometrik parçalara
ayrılır.
2. Türdeş çember, daire ve kürenin ağırlık merkezleri 2. Her bir parçanın ağırlığı kendi ağırlık merkezinden
kendi merkezleridir. gösterilir.
3. Türdeş cisimlerde ağırlık verilmemiş ise, çubuk ve tel
şeklinde olanların ağırlıkları yerine uzunlukları, levha
şeklinde olanların ağırlıkları yerine alanları, üç boyutlu
olanların da ağırlıkları yerine hacimleri alınabilir.
4. Çıkarılan parçaların ağırlık vektörü yukarı yönlü,
eklenen veya diğer parçalar ise aşağı yönlü gösterilir.

45
 Ağırlık Merkezi – Basit Makineler FİZİK

5. Bu yöntemlerle bulunan kuvvetler arası uzaklıklar

tespit edilip, paralel kuvvetler yöntemi ile bileşke
kuvvetin (ağırlık merkezinin) yeri bulunur.

Şekildeki gibi dört özdeş kareden oluşan cisim K

Kütle Merkezinin Koordinatları
İki ya da daha fazla cismin meydana getirdiği sistemde
bütün cisimlerin toplandığı varsayılan noktaya kütle
merkezi denir.
noktasından asıldığında askı ipinin doğrultusu, sistemin
kütle merkezinden geçecektir. Şekildeki taralı iki parçanın
kütle merkezi O noktası, kalan diğer iki parçanın kütle
merkezi ise O′ dür. Sistemin kütle merkezi O ile O′
noktalarının tam ortası olan A noktasıdır. Buna göre, cisim
K noktasından asıldığında, ipin uzantısı sistemin kütle
merkezi olan A noktasından geçer.
Doğru seçenek C’dir.

Kütle merkezinin x koordinatı;

n
∑ mİ .x İ m1.x1 + m2 .x 2 + m3 .x 3
x km = İ=0
n
=
∑ mİ m1 + m2 + m3
İ=0
Özdeş ve türdeş üç metal çubuğa şekildeki I, II, III
biçimleri verilmiştir.
Kütle merkezinin y koordinatı;
Bu çubuklar birer iple K noktasından tavana
n
∑ mİ .y İ asıldıklarında, hangilerinin KL kesimi düşey konu-
m1.y1 + m2 .y 2 + m3 .y 3
y km = İ=0
n
= ma gelir?
∑ mİ m1 + m2 + m3
İ=0 A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
şeklinde bulunur. D) I ve II E) I ve III
(1996/ÖSS)

Şekildeki tel parçalarının bırakıldığı gibi dengede

kalabilmeleri için cismin askı ipi doğrultusunda simetrik bir
kütle dağılımına sahip olması gerekir. Buna uygun tek
biçim III tür.
Dört özdeş ve türdeş kareden oluşmuş L biçimindeki levha Doğru seçenek C’dir.
K noktasına bağlanmış bir iple tavana asılıyor.
Bu levha, aşağıdakilerden hangisine benzer
konumda dengede kalır?

Eşit karelere bölünmüş düzgün ve türdeş bir levhanın kütle

merkezi O dur.
Levhadan, şekildeki taralı karelerle birlikte,
harflerle belirtilen karelerden hangi ikisi daha
çıkarılırsa kütle merkezi yine O olur?
A) K ve L B) M ve T C) N ve T
D) M ve S E) S ve N
(1989/ÖSS) (1992/ÖSS)

46
 FİZİK Ağırlık Merkezi – Basit Makineler

2. Makaralar

a) Sabit Makara
Ortasından sabit bir eksene yerleştirilen makaralara
sabit makara denir.

Şekildeki cismin ilk kütle merkezi O noktasındadır. Taralı

kesimler çıkarıldıktan sonra sistemin dengede kalabilmesi
için, kesilen parçaların kütle merkezlerinin O’ya göre
simetriğinde olan parçaların çıkarılması gerekir.
Buna göre, A ve A′ karşılıklı çıkarılmış, B ye karşı N
çıkarılırsa, C’ye karşı da T çıkarılırsa, sistem yine O
noktasından asıldığında dengede kalır.
Sabit makaraya asılan yük, ağırlığına eşit bir kuvvetle
Doğru seçenek C’dir.
dengelenir. İpteki gerilme de F ve P kuvvetlerine eşittir.
Sabit makara sistemlerinde;
Makara ağırlığı önemsizdir.
Kuvvetten kazanç sağlanmaz.
Kuvvetin yönü değişir.
BASİT MAKİNALAR
İpin çekilme açısı önemli değildir.
Basit makine, günlük hayatta iş kolaylığı sağlayan
düzeneklerdir. Basit makine için aşağıdaki koşullar
geçerlidir:
Basit makinelerde asla işten (enerji) kazanç
sağlanamaz.
İdeal sistemlerde kuvvetten kazanç oranında yoldan
Şekildeki makara sisteminde P yükü
kayıp vardır.
F kuvveti ile dengelenmiştir.
Buna göre, F kuvveti kaç P
dir? (Sürtünmeler önemsizdir.)

Basit Makine Çeşitleri

1. Kaldıraç
Sabit bir nokta etrafında (destek) dönebilen düzgün
çubuklara kaldıraç denir. Bir kaldıraç problemi
Sabit makara yalnızca kuvvetin yönünü değiştirdiğinden F
çözülürken iş ve moment eşitliği yazılarak çözümleme
kuvveti P ’ye eşit olacaktır.
yapılır. Makas, maşa, cımbız, terazi, el arabası gibi
araçlar bu prensip ile çalışır.

b) Hareketli Makara
Dengelenecek yükün, makaranın ortasına bağlan-
masıyla oluşan makaraya hareketli makara denir.

Şekildeki düzenekte bulunan G yükü yatay konuma Hareketli makara sisteminde;

getirilirken, F kuvveti h1 kadar, G yükü ise h2 kadar yol Makara ağırlığı önemlidir.
almıştır. Buna göre iş bağıntısından; 2F=P+PMakara
F . h1 = G. h2 Makara ağırlığı önemsiz iken,
denklemi yazılabilir. Aynı şekilde paralel kuvvetlerin 2F=P olur.
dengesinden; Kuvvetten 2 kat kazanç vardır.
F . a = G. b Yoldan 2 kat kayıp vardır.
denklemi de yazılabilir. Temelde bu iki denklem de (Yükü h kadar yukarı yükseltebilmek
aynı şeyi ifade eder. (h1 ve h2 şekildeki a ve b ile doğru için, ipi 2h kadar çekmek gerekir.)
orantılıdır.)

47
 Ağırlık Merkezi – Basit Makineler
İpin çekilme açısı önemlidir.
F kuvveti;
F + F Sin α = P + PMakara
bağıntısı ile hesaplanabilir.
Makara ağırlıkları P olan şekildeki
sistem P yükü ile dengededir.
Buna göre, F kuvveti kaç P dir?
(Sürtünmeler önemsizdir.)
Hareketli makaranın merkezine
toplam 2P ağırlığı etkimektedir.
2T gerilmesi 2P yükünü taşımaktadır.
Buna göre, T = P = F olacaktır.
c) Palangalar
Sabit ve hareketli makaraların çeşitli şekillerde
bağlanmasıyla oluşan sisteme palanga denir.
Palangalarda, makaraların bağlanma şekillerine göre
iplere uygulanması gereken kuvvet değişecektir.
Örneğin;
Makara ağırlıklarının önemsiz olduğu Şekil 1 de A
düzeyine etkiyen P yükünü 3F1 kuvveti dengelerken,
Şekil 2 de B düzeyine etkiyen P yükünü 4F2 kuvveti
dengelemektedir. Buna göre, F1 ve F2 kuvvetleri;
48
FİZİK
Şekil 1 için; 3F1 = P Şekil 2 için; 4F2 = P
P P
F1 = F2 =
3 4
şeklinde elde edilir.
Palangalar genellikle bir yükün kolaylıkla kaldırılabilmesini
sağlayan sistemlerdir. Uygulanacak kuvvet makara sayısı
ve bağlama şekline bağlıdır.
3. Çıkrık
Ortasına bağlanmış bir kol ve etrafına sarılmış bir ipten
oluşan silindire çıkrık denir. Bir kuyudan su çekmek
ya da belli bir yüksekliğe bir yük çıkarmak için
kullanılan basit bir makinedir.
2r
Çıkrıkta kuvvetle yük arasındaki bağıntı; şekildeki O
noktasına göre moment alınırsa;
P. r = F. R olur.
Çıkrık sisteminde yükün yükselme miktarı;
h= N.2πr ifadesi ile bulunur. Burada N, çıkrığın tur
sayısıdır.
Makara ağırlıkları ve sürtünmelerin önemsiz olduğu
şekildeki sistem dengededir.
P1
Buna göre, P1 yükünün P2 yüküne oranı kaçtır?
P2
 FİZİK Ağırlık Merkezi – Basit Makineler

Şekildeki gibi bire bir temas halindeki dişlilerden L, M ve N

dişlilerinin görevi hareketi iletmektir. Yani K dişlisinde
başlatılan hareketi P dişlisine iletirler; fakat P dişlisinin tur
sayısını etkileyemezler. Sadece P dişlisinin dönüş yönünü
etkileyebilirler.
Çıkrık sisteminde O noktasına göre moment alınırsa;
P1 . r = T . 3r
P1 = 3T bulunur.
Buna göre, hareketli makaradan
P2 =2T bulunur.
P1 ve P2 değerleri oranlanırsa;
P1 3T P1 3
= = elde edilir.
P2 2T P2 2

Şekilde görülen K, L ve M dişlilerinden oluşan

sistemde K dişlisi ok yönünde 6 devir yaptığında M
3. DİŞLİ ÇARKLAR dişlisi hangi yönde kaç devir yapar?
Birine uygulanan kuvveti diğerine dişler sayesinde
ileten sistemlere dişli çark sistemi denir.

n: diş sayısı
L dişlisi K dişlisi ile ters yönde dönerken, M dişlisi K dişlisi
r: yarıçap
ile aynı yönde döner.
t: dönme sayısı
Sistemde L dişlisinin görevi iletimdir. L dişlisinin M dişlisinin
dönme yönüne etkisi olmadığından;
Buna göre çarklar arasında;
rK . tK = rL . tL = rM . tM ifadesi yerine;
n1. t1 = n2.t2 veya r1.t1= r2 . t2
rK . tK = rM . tM eşitliği kullanılarak
ilişkisi vardır.
2. 6 = 1. tM den tM = 12 tur olarak bulunur.

4. KASNAK-KAYIŞ SİSTEMLERİ
Hareketi birbirine kayış yardımı ile ileten ve farklı dönme
merkezli makara sistemlerine kasnak sistemi denir.

Farklı merkezli dişlilerden birbirine dokunanlar zıt

yönde döner.
Dişli çarklardaki diş sayısı (n) ile dönme sayısı (t) ters
t2 n r
orantılıdır. = 1 = 1
t1 n2 r2

Eşmerkezli dişlilerin dönme

yönleri ve tur sayıları daima
aynıdır.

Şekil 1 deki gibi bağlanan bir kayış sisteminin

makaraları aynı yönde dönerken, Şekil 2 deki gibi
bağlanan bir sistemin makaraları zıt yönde döner.

49
 Ağırlık Merkezi – Basit Makineler FİZİK

Ancak her ikisinde de makaraların yarıçap ve dönme Bir vida için;

sayıları arasında Bir vidada art arda gelen iki çıkıntı (diş) arasındaki
t1. r1 = t2. r2 bağıntısı vardır. uzaklığa vida adımı denir.
Vida koluna uygulanan kuvvetin bir devir yapması
halinde vida iki dişli arasındaki mesafe (a) kadar yol
alır.

6. EĞİK DÜZLEM
Yüksek bir yere yaslanan bir kalas veya eğimli bir
rampa eğik bir düzlem oluşturur. Yatayla belli bir α
açısı yapan düzleme eğik düzlem denir.

Şekilde görülen K, L, M, N dişli çark ve kasnaklar-

dan oluşan sistemde K dişlisi ok yönünde 4 tur
yaptığında N kasnağı hangi yönde kaç tur yapar?
(L ve M ortak eksenlidir.)

K da oluşan hareket, L ye iletilir. Burada L dişlisi; Burada cismin aşağıya kaymasını engelleyen kuvvet;
tK . rK= tL . rL ⇒ 4.1 = tL . 2, tL=2 tur atar. F = Gx = mg .Sin α

L dişlisi 2 tur yaptığında ortak eksenli M kasnağı da 2 tur ve yerin tepkisi;

yapar. M kasnağı da hareketi N kasnağına iletir. N kasnağı; N = Gy = mg. Cos α dır.
1 Burada α açısının trigonometrik değerleri, dik
tM . rM = tN . rN ⇒ 2 . 1 = tN . 4 ⇒ tN= tur atar.
2 üçgenden;
K dişlisi, hareketi L dişlisine ters yönde aktarırken, eş
merkezli L ve M aynı yönde döner. M kasnağı da hareketi A
N kasnağına ters yönde iletir. Buna göre, N kasnağı 2 h
Sin α =
1 A
yönünde tur yapar.
2
şeklinde elde edilebilir.

5. VİDA

Şekildeki gibi bir eğik düzlemde cismi h yüksekliğine

çıkarmak için gerekli kuvvet,
α açısı arttıkça artar, azaldıkça azalır.

Vida, iki cismi birbirine bağlamaya yarayan araçlardan İnsanların çoğu,

biridir. başarısızlığa
Şekildeki sistemde, F kola uygulanan kuvvet, r kol uğrayan planların
uzunluğu, P zeminin tepkisi ve a vida adımı olmak yerine yeni planlar
üzere, kuvvetin yaptığı iş vida sistemine yüklenen
yaratma azimleri
enerjiye eşdeğer olur. Böylece;
olmadığı için
WF = WP eşitliğinden
başarısızlığa
F. 2πr = P. a denklemi yazılabilir. Bu ifade kuvvet
uğrar.
kolunun bir kez döndürdüğünde vidanın a kadar
NAPOLEON HILL
ilerlemesi üzerine yazılan bir iş denklemidir.

50
 FİZİK Ağırlık Merkezi – Basit Makineler

4.

1. O merkezli küre, şekildeki

gibi düşey olarak dengede
olduğuna göre;
Özdeş karelere bölünmüş, ağırlıksız kabul edilen
I. Küre türdeştir.
dikdörtgenin köşelerine şekildeki gibi m, 2m, 3m ve
II. Ağırlık merkezi O noktasıdır. 6m kütleleri konulmuştur.
III. Ağırlık merkezi KL arasındadır. Buna göre, sistemin kütle merkezi hangi
noktadır?
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) K B) L C) M D) N E) P
A) Yalnız II B) I ve III C) Yalnız III
D) II ve III E) Yalnız I

2.
5.

Türdeş K, L ve M üçgen levhalarından oluşan

şekildeki cismin kütle merkezi O noktasındadır. Kare şeklindeki düzgün türdeş levhadan taralı küçük
K’in kütlesi m olduğuna göre, L ve M’nin kare parçaları kesilip atılıyor.
kütleleri nedir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) Buna göre, kalan şeklin kütle merkezi nerededir?
L M A) I nolu bölgede B) II nolu bölgede
A) m 2m C) III nolu bölgede D) O noktasında
B) m 3m E) IV nolu bölgede
C) m 4m
D) 2m 3m
E) 2m 2m

6.
3.

Özdeş karelerden oluşan düzgün türdeş levhalar

Düzgün türdeş kare şeklindeki dört levhanın kenar şekildeki gibi iplere asılmıştır.
uzunlukları a dır.
Buna göre, levhalardan hangileri şekildeki gibi
Buna göre, taralı kısım kesilip atılırsa, ağırlık dengede kalabilir?
merkezi nerede olur? (OK = KL = LM = MN)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
A) L −M arası B) K − L arası C) K noktası
D) I ve III E) II ve III
D) L noktası E) M − N arası

51
 Ağırlık Merkezi – Basit Makineler FİZİK

7. 10.

Özkütleleri dX ve dY, yarıçapları 3r ve r olan aynı

kalınlıktaki X, Y daireleri şekildeki gibi
Her birinin ağırlığı P olan düzgün ve türdeş 6 parçadan birleştirilmiştir.
oluşan şekildeki levha O noktası etrafında dönebilmektedir. X ve Y dairelerinin ağırlık merkezi K noktası
Buna göre, levhayı şekildeki gibi dengede d
olduğuna göre, X oranı kaçtır?
tutacak F kuvvetinin büyüklüğü kaç P dir? dY
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 27 3 9 4 8
A) B) C) D) E)
4 2 8 9 27

11. Eşit karelerden oluşan

şekildeki levhanın taralı
kısımları kesilip atılıyor.
8. Ağırlık merkezinin yerinin
değişmemesi için;
I. M ve N kesilip atılmalı
II. K ve L kesilip atılmalı
III. R ve P kesilip atılmalı
işlemlerinden hangileri tek başına
yapılmalıdır?
Kenar uzunluğu 2a olan düzgün türdeş kareden
yarıçapı a olan daire çıkarılıp şekildeki gibi kalan A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
parçaya ekleniyor. D) I, II ve III E) I ve III
Buna göre, sistemin kütle merkezi kaç a yer
değiştirir? (π = 3)
3 1 1
A) 2 B) C) 1 D) E)
2 2 4

12.

9. 5L uzunluğundaki türdeş telin bir ucundan L’lik kısmı, Kütleleri verilen 5 noktasal cisim ile şekildeki
diğer ucundan da 2L’lik bir kısmı kendi üzerine sistem oluşturuluyor.
katlanıyor. Buna göre, sistemin ağırlık merkezi 4m
Buna göre, ağırlık merkezi kaç L yer kütleli küreden kaç d uzaklıktadır?
değiştirir? 1 5
A) B) 1 C) 2 D) E) 3
A) 0,6 B) 0,8 C) 1 D) 1,2 E) 1,8 2 2

52
 FİZİK Ağırlık Merkezi – Basit Makineler

13. 16.

r yarıçaplı K tekerine sarılı yeterince uzun ip F

kuvveti ile πr kadar çekiliyor.
Buna göre, tekerlek F kuvveti ile çekilmesi
sırasında kaç tur atarak ilerler?
Kütleleri m, 2m, 3m olan cisimler (x – y) koordinat (Tekerlek kaymadan ilerliyor.)
düzlemine şekildeki gibi yerleştirilmiştir.
3 2 1
Buna göre, sistemin kütle merkezinin (X, Y) A) 4 B) C) 1 D) E)
2 3 4
koordinatları aşağıdakilerden hangisidir?
A) (3,1) B) (2,4) C) (2,3)
D) (1,3) E) (1,2)

17.

14. Aynı kalınlıktaki eşit bölmeli K, L

ve M homojen levhaları O
noktasından bir destek üzerine
konulduğunda şekildeki gibi
dengede kalmaktadır.
Buna göre;
Makara ağırlıkları ve sürtünmelerin önemsiz olduğu
I. M’in kütlesi, L’nin kütlesine
sistemde, 80N ağırlığındaki cisim ve F kuvveti
eşittir.
şekildeki gibi dengelenmiştir.
II. M’in kütlesi, K’nin kütlesinden büyüktür.
Buna göre, F kuvveti kaç N dur?
III. Özkütleleri arasında dM > dL > dK ilişkisi vardır.
(Sin 53°=0,8)
ifadelerinden hangileri kesinlikle doğrudur? A) 80 B) 50 C) 40 D) 25 E) 20
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III

15. 18.

Makara ağırlıkları ve sürtün-

melerin önemsiz olduğu şekil-
I, II, III biçimleri verilen türdeş metal çubuklar X, Y, Z deki sistemde P yükü F
noktalarından birer iple tavana bağlanıp şekildeki ölçekli kuvveti ile dengelenmiştir.
konumda tutulmaktadır. Buna göre, F kuvveti kaç P
Buna göre, cisimler serbest bırakıldığında dir?
hangileri şekillerdeki konumlarını korur?
A) Yalnız I B) II ve III C) I ve II 1 1 1
A) B) C) D) 1 E) 2
D) I ve III E) I, II ve III 4 3 2

53
 Ağırlık Merkezi – Basit Makineler FİZİK

19. Diş sayısı 3N olan K dişlisi 22.

ile 2r yarıçaplı makaranın,
diş sayısı 2N olan L dişlisi
ile r yarıçaplı makaranın
eksenleri ortak ve
çakışıktır. 0,5r yarıçaplı M
makarasına m kütlesi
asılmıştır. O1 ve O2 eksenleri etrafında dönebilen ve birbirine
Buna göre, K dişlisi kayışla bağlı olan makara sisteminde P yükü F
ok yönünde 2 tur kuvveti ile dengelenmiştir.
döndürülürse, M Buna göre, F kuvveti kaç P dir?
makarası hangi
7 5 3
yönde kaç tur döner? A) B) 3 C) D) 2 E)
2 2 2
1 1
A) 1 yönünde tur B) 1 yönünde tur
4 2

1
C) 2 yönünde 1 tur D) 2 yönünde tur
2
E) 1 yönünde 1 tur
23.

20.

Şekildeki makara ağırlıkları ve sürtünmelerin

önemsenmediği sistemde P yükü F kuvveti ile
dengelenmiştir.
Buna göre, P yükünü 4m yukarıya
çıkarabilmek için F kuvvetiyle X makarasına
sarılı ip kaç metre aşağı çekilmelidir?

Makara ağırlıkları ve sürtünmelerin önemsiz olduğu A) 2 B) 4 C) 8 D) 12 E) 16

şekildeki sistemde PX, PY, PZ ağırlıklı X, Y, Z
cisimleri dengededir.
Buna göre, PX, PY, PZ ağırlıkları arasında
nasıl bir ilişki vardır?
A) 2Px = PY = 2PZ B) PX = PY = 4PZ
24.
C) PX = 2PY = 2PZ D) 2PX = PY = 4PZ
E) PX = PY = 2PZ

21.

Eş merkezli K, L makaraları ile kurulan şekildeki

sistem dengededir.
K, L, M dişlilerinin yarıçapları sırası ile 3r, 2r ve r dir. Çubuklar kendi içlerinde türdeş olduğuna
Buna göre, K dişlisi 60° döndüğünde, L dişlisi göre, P1 ve P2 ağırlıklarının oranı kaçtır?
kaç derece döner? (Sin37° = 0,6 ; Sin53° = 0,8)
(L ve M dişlileri O‘dan perçinlidir.) 4 3 2 1
A) B) 1 C) D) E)
A) 20 B) 40 C) 60 D) 180 E) 240 3 4 3 2

54
 FİZİK Ağırlık Merkezi – Basit Makineler

25. Şekildeki çıkrıkta sabit F kuvveti 28.

kolu N defa döndürdüğünde
cisim “h” kadar yükseliyor.
Silindirin r yarıçapı
arttırıldığında;
I. F kuvvetini azaltmak
II. N tur sayısını azaltmak
III. R yarıçapını arttırmak Çıkrık ve eğik düzlemle oluşturulan sistemde, P ve G
ağırlıklı cisimler şekildeki gibi dengededir.
işlemlerinden hangileri tek başına yapılırsa
cisim yine “h” kadar yükselir? Buna göre, P yükü kaç N dur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II (Sürtünmeler önemsizdir.)
D) Yalnız III E) I, II ve III A) 15 B) 20 C) 25 D) 30 E) 45

26. Yarıçapları sırasıyla 3r, 2r, r

olan K, L, M dişlileri ile
şekildeki sistem oluşturul-
muştur.
Buna göre, K dişlisine ok
1
yönünde devir yap-
2
29.
tırılırsa, L ve M dişli-
lerinin görünümleri han-
gisi gibi olur?

Ağırlığı önemsiz çubuk ve makaralarla kurulan şekildeki

sistem dengededir.
Buna göre, P1 ve P2 yüklerinin oranı kaçtır?
(Sürtünmeler önemsiz)
1 2 4 5 8
A) B) C) D) E)
3 3 3 3 3

27.

30.
Eksenleri çakışık olan 3r yarıçaplı K ve 2r yarıçaplı L
kasnak sistemi ok yönünde kaymadan 1 dönme
yapıyor.
Bununla ilgili olarak;
I. M makarası ok yönünde dönerek yukarı çıkar.
Şekildeki sürtünmesiz sistemde K ve L kütleleri
II. M makarası dönmeden yukarı çıkar.
dengededir.
III. İp üzerindeki X ve Y noktaları arasındaki yatay
T1
uzaklık 10πr olur. İplerdeki gerilmeler T1 ve T2 olduğuna göre,
T2
yargılarından hangileri doğrudur?
oranı kaçtır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
4 3 2 1
A) 1 B) C) D) E)
D) I ve III E) II ve III 5 5 5 5

55
 Ağırlık Merkezi – Basit Makineler FİZİK

31.
34.

Sürtünmenin önemsiz olduğu sistemde m, m, m ve X

Sürtünme ve makara ağırlıklarının önemsiz olduğu
kütleli cisimler şekildeki gibi dengededir.
şekildeki sistem M1 ve M2 kütleleri ile dengededir.
Buna göre, kütleler arasındaki iplerde oluşan
Buna göre, T gerilmesinin büyüklüğü kaç N dur?
gerilme kuvvetlerinin büyüklükleri T1, T2 ve T3
2
(g = 10 m/s , Sin 53° = 0,8) arasındaki ilişki nasıldır?
A) 12 B) 18 C) 24 D) 30 E) 36 A) T1 = T2 = T3 B) T1 > T2 = T3
C) T1 > T2 > T3 D) T1 < T2 < T3
E) T2 > T1 = T3

35.
32.
Şekildeki düzenekte K, L cisimleri
F kuvvetiyle dengelenmiştir.
K, L cisimleri özdeş olduğuna
göre;
I. F kuvvetinin büyüklüğü K
cisminin ağırlığına eşittir.
Şekildeki A ve B dişlilerinin diş sayıları 5n ve n dir. II. Y makarasının ağırlığı L
Buna göre, A dişlisi (+) yönde 4 tur atarsa, B cisminin ağırlığına eşittir.
dişlisi hangi yönde kaç tur atar? III. X makarası ağırlıklıdır.
A) (−) yönde 20 B) (−) yönde 5 C) (+) yönde 5 yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
D) (+ )yönde 20 E) (−) yönde 25 (Sürtünmeler önemsiz)
A) Yalnız II B) I ve II C) II ve III
D) I ve III E) I, II ve III

33. 36.

Şekilde düşey kesiti verilen düzenekte 4d yarıçaplı X

dişlisine r yarıçaplı P silindiri, 2r yarıçaplı Y dişlisine de
Adımı a, kol uzunluğu b olan vidaya F kuvveti 1,5r yarıçaplı T silindiri aynı merkezli olarak çakılmıştır.
uygulandığında, tahtanın vidaya uyguladığı karşı Silindirin çevresine sarılmış gergin iplere bağlı M1 ve M2
kuvvet P olmaktadır. kütleleri aynı yatay düzlemde durmaktadır. X dişlisi
şekildeki ok yönünde döndürülerek M1 cismi h
Vidanın tahta içerisindeki ilerleme miktarı h;
kadar yükseldiğinde, M2 kaç h kadar yükselir?
I. N, dönme sayısı
A) 1 B) 3 C) 4 C) 5 E) 6
II. P, direnç kuvveti
III. b, kol uzunluğu DOĞRU SEÇENEKLER
1.C 2.A 3.A 4.D 5.C 6.E 7.D 8.B 9.A
niceliklerinden hangilerine bağlı değildir? 10.E 11.E 12.C 13.E 14.B 15.D 16.E 17.B 18.A
19.E 20.D 21.D 22.C 23.B 24.E 25.B 26.B 27.D
A) I, II ve III B) Yalnız III C) II ve III
28.C 29.E 30.A 31.C 32.A 33.C 34.E 35.B 36.B
D) Yalnız II E) Yalnız I

56