ELEKTRİK ALAN ÇİZGİLERİ

Elektrik alan desenlerini göz önünde canlandırmanın uygun bir yolu, yönü her
noktada elektrik alan vektörü ile aynı doğrultuda olan çizgiler çizmektedir. Elektrik
alan çizgileri denilen bu çizgiler uzayın herhangi bir bölgesinde aşağıdaki biçimde
bağlıdır:

1.E elektrik alan vektörü, elektrik alan çizgisine her noktada teğettir.
2.Alan çizgilerine dik birim yüzeyden geçen çizgilerin sayısı, o bölgedeki
elektrik alan şiddeti ile orantılıdır.Buna göre, alan çizgileri birbirlerine yakın
olduğunda E büyük, uzak olduğunda küçüktür.

Herhangi bir yük dağılımının elektrik alan çizgilerinin çizim kuralları şunlardır:
1.Yük fazlalığı olduğunda, Alan çizgileri artı Yüklerden çıkıp, eksi yüklerde
veya sonsuzda son bulmalıdır.
2.Bir artı yükten ayrılan veya eksi bir yüke ulaşan alan çizgilerinin sayısı yük
miktarı ile orantılıdır.
3.İki alan çizgisi birbirini kesemez.

Elektrik alanının alan çizgilerinin bu şekilde anlatımı Coulomb yasası ile

bağdaşır mı?Bu soruyu cevaplamak için yükle aynı merkezli r yarıçaplı bir küre
yüzeyi düşünelim.Simetriden dolayı, küre yüzeyinin her yerinde elektrik alan
büyüklüğü aynıdır.Yükten çıkan N alan çizgisi sayısı, küresel yüzeyden geçenlerin
sayısına eşittir.Bunun için, küre yüzeyinde birim yüz ölçüme düşen alan çizgisi

sayısı N/4 dir(Burada küre yüzeyinin tüm yüz ölçümü 4 dir).E, birim

yüzeye düşen alan çizgilerinin sayısıyla orantılı olduğundan, E nin şeklinde

değiştiğini görüyoruz.Bu, Coulomb yasasından elde edilen E= sonucuna

uygundur.
Elektrik alan çizgilerinin maddi cisimler olmadığını bilmemiz gerekir.Bunlar
sadece elektrik alanın nitel anlatımını yapmak için kullanılırlar.Bu modelin bir
sorunu, yüklerden belli sayıda alan çizgilerini çizilmesiyle, alanı, sanki
kuantumlanmış ve belli doğrultularda etkiliymiş görünümünün
verilmesidir.Gerçekte, alan her noktada vardır ve süreklidir.Bu modelin başka bir
sorunu da, üç boyutlu bir olayın anlatımında, alan çizgilerinin iki boyutlu çiziminin
kullanılmasından dolayı, yanlış izlenimler elde edilmesi tehlikesidir.
Yük kuantumlu olduğundan, maddî bir cisimden çıkan alan çizgilerinin sayısı
C keyfi bir orantı sabiti olmak üzere, 0, C e, 2 C e,…… dır. C bir kez
seçildikten sonra alan çizgilerinin sayısı artık keyfi olamaz.Örneğin, cisim 1 ve cisim
2 nin yükleri ve ise, alan çizgi sayılarının oranı =

dir.Aynı miktarda zıt işarette 2 noktaya yükün(elektrik dipolü) elektrik alan çizgileri
aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.Bu durumda, artı yükten çıkan alan çizgilerinin sayısı
eksi yükte son bulanların sayısına eşit olmalıdır.Yüklere yakın yerlerde alan çizgileri
hemen hemen (ışınsal) radyaldır.Yükler arasındaki yüksek çizgi yoğunluğu, bu
bölgede elektrik alanın şiddetli olduğunu gösterir.Yükler arasındaki kuvvetlerin
çekici olduğu aşağıdaki şekilde görülebilir.

Eşit yüklü pozitif iki nokta yükün çevresindeki elektrik alan çizgileri de aşağıdaki
şekilde gösterilmiştir.Burada da, yüklere yakın yerlerde alan çizgileri hemen hemen
ışınsaldır.Yüklerin miktarı eşit olduğundan her bir yükten aynı sayıda alan çizgisi
çıkar.Yüklerden çok uzaklarda alan, 2q’lük bir tek nokta yükün alanına yaklaşık
olarak eşittir.Yükler arasındaki elektrik alan çizgilerinin dışarı doğru çıkması, benzer
yükler arasındaki elektrik kuvvetinin itici olduğunu göstermektedir.