IS - GÜÇ - ENERJI

A ) Bu Bölümde İşlenecek Konular :

 İş, Güç, Enerji ve bunlarla ilgili bağıntılar,
 Enerji çeşitleri,
 Enerjinin korunumu

B ) Bu Çalışma Sonunda Şunları Kavramış Olmanız Gerekir:

 Fen bilgisinde İş’in ne demek olduğunu,
 İşe bağlı olarak gücün tanımını,
 Enerjinin tanımı ve çeşitlerini,
 Enerjinin korunumu ve bunu sorulan sorularda nasıl kullanıldığını.

C ) Sınavlarda Sorulan Soruların Özellikleri:

 Yapılan iş, dolayısıyla da harcanan enerjiden ve özelliklede bir sistemin gücünden,
 İş – güç ilişkisiyle ilgili sorular,
 Enerji türleri ve bunların birbirine dönüştürülmesi,
 Enerjinin korunumundan yola çıkılarak yapılan işlemlere dayanan sorular.

İŞ – GÜÇ – ENERJİ 1 kgfm = 9,81 joule

İŞ ( W) : Bir kuvvet uygulandığı cismi kendi 1 kgfm = 9,81.107 erg
doğrultusunda hareket ettirebiliyorsa, fiziksel
anlamda iş yapmış olur. Fiziksel anlamda iş Bir cisme uygulanan
F kuvvetin, yola olan durumuna
yapmak, uygulanan kuvvet ve alınan yol ile
doğru orantılıdır. göre, iş bağıntısı şöyle
X=0 değişir:
W = İş
F = Kuvvet W=F.x 1 . Kuvvet Yola Paralel İse;
x = Yol F
F
Düz bir yolda yürüyen çocuk, masa başında
çalışan memur fiziksel anlamda iş yapmış K x L
sayılmaz. Ancak merdiven çıkan biri, elindeki
defteri sallayarak giden biri fiziksel anlamda iş
yapmış sayılır. İş = Kuvvet . Yol
İş skaler bir büyüklük olup, iş birimleri W=F.x
şunlardır;
Kuvvet Yola Paralel Değilse;
İş ( W ) Kuvvet ( F ) Yol ( x ) Fy F F
Joule (J ) Newton ( N ) Metre ( m )
Erg Dyn cm  Fx
Kgfm Kgf m

1 Joule = 107 erg K x L

Yola paralel olan kuvvet Fx olduğundan iş ;
W = F . cos . x olur.

İş İle İlgili Özel Durumlar:

1 . Bir cisme kuvvet uyguladığımız halde, GÜÇ ( P )
cisim yol almamışsa, iş yapılmamış olur. Birim zamanda yapılan işe güç denir.

W=F.x
W = F . 0 = 0 olur.
Güç Birimleri ise şunlardır;

İş ( W ) Zaman ( t ) Güç ( P )
2 . Düz bir yolda elindeki yükü salamadan Kgfm saniye Kgfm /sn
giden adam iş yapmaz.Çünkü bu durumda Joule saniye Joule /sn = watt
yüke etkiyen kuvvet yola diktir. Erg saniye Erg /sn
BB (Buhar saniye 75kgfm/
F beygiri ) sn=736watt

ÖRNEK : Saniyede 450 Joulelik iş yapan

makinanın gücü kaç wattır?
Yol doğrultusunda F = 0 olduğundan; ÇÖZÜM :
W=F.x
W = o . x = 0 olur.

ÖRNEK : Bir asansör motoru 6000 N

3 . m kütleli bir cismi h ağırlığındaki asansörü 4 dakikada 10 metre
yüksekliğine çıkartmak için yüksekliğindeki kata çıkarıyor. Asansörün
yerçekimi kuvvetine karşı iş gücü kaç kilowattır?
yapılır. Bu iş cisme
potansiyel enerji olarak ÇÖZÜM :
h
aktarılır.
m
W=F.x
Ep = m.g.h bulunur.
( g = Yerçekimi ivmesi ) 1 kilowatt 1000 watt olduğundan
x 250 watt
m x= kwatt bulunur.
4 . m kütleli cisim h
yüksekliğinden serbest ÖRNEK : Bie elektrikli su tulumbası saatte
bırakılırsa,yerçekimi kuvveti h 108 m3 suyu 20 m yükseğe çıkarıyor. Buna
iş yapmış olur. göre bu su motorunun gücü kaç BB dir?
W = m.g.h
ÇÖZÜM :
1 m3 su = 1 tondur.
V = 108 m3 = 108 ton = 108 000 kgf
5 . Sürtünmeli yolda sürtünme kuvvetinin t = 1 saat = 3600 saniye
yaptığı iş, Ws = Fs . x dir. Bu da ısıya dönüşür. h = 20 metre
 Örneğin, yüksek bir yerden aşağı doğru
1 BB 75 kgfm/sn olduğundan bırakılan taşın, aşağı doğru düştükçe potansiyel
x 600 kgfm/sn enerjisi azalırken, kinetik enerjisi çoğalır. Yani
x = 8 BB bulunur. potansiyel enerji, kinetik enerjiye dönüşür.

ÖRNEK : Ağaçtaki dalından koparak yere

ENERJİ ( E )
Enerji iş yapabilme yeteneğidir. İş yapabilen
bir cismin enerjisi var demektir.
Enerji skaler bir büyüklük olup, iş birimleri
aynı zamanda enerji için de geçerlidir.
Enerjinin bir çok çeşidi vardır. Ancak biz bu
bölümde sadece kinetik, potansiyel ve mekanik
enerjiyi anlatacağız.
1 . Kinetik Enerji : Bir cismin hareketinden
dolayı sahip olduğu enerjidir.
EK = Kinetik enerji ( J )
EK = m = Kütle ( kg )
V = Hız ( m / sn )
düşmekte olan elmanın aşağıdaki
niceliklerinden hangileri artar?
( Hava sürtünmesi ihmal edilecek )
I . Hızı
II . Ivmesi
III . Kinetik enerjisi
IV . Mekanik enerjisi
ÇÖZÜM :
 Dalından kopan elma yerçekimi kuvvetinin
etkisiyle serbest düşme yapar, dolayısıyla
ivmesi değişmez.
 Serbest düşen elma giderek hızlanacağından
hızı ve kinetik enerjisi artar. ( Potansiyel
enerji kinetik enerjiye dönüşür. )
 Sürtünme ihmal edildiğinden dolayı
potansiyel ve kinetik enerjinin toplamı olan
mekanik enerji sabit kalır.

2 . Potansiyel Enerji : Bir cismin veya

sistemin durumundan dolayı sahip olduğu ÖRNEK : 1 kg V0=2m/s
enerjidir. Potansiyel enerjiye durum enerjisi K
de denilebilir. 2m
1m
EP = Potansiyel en. ( J )
h = Yükseklik ( m ) L
EP = G . h G = Ağırlık ( N )
EP = m . g. h K noktasından 2m/s hızla harekete geçen 1kg
m = Kütle ( kg )
g = Yerçekimi ivmesi ( m / sn2 ) lık cisme 3 newton luk sürtünme kuvveti
etkiyor. Buna göre cismin L deki kinetik
enerjisi kaç joule olur?

3 . Mekanik Enerji : Bir cismin sahip olduğu

potansiyel ve kinetik enerjilerinin toplamına ÇÖZÜM :
denir.Mekanik enerjiye toplam enerji de
denilebilir. K daki enerji toplamı : V = 2 m/s I
E M = EP + EK E = EP + EK
V = 1 m/s II
UYARI : Bir cisim sürtünmeli yüzeyde x E = m.g.h + mV2
V =1,2 m/s III
kadar yol alırsa, enerjisi Fs . x kadar azalır.
Yani sürtünme kuvveti ( Fs ) cismin E = 1.10.1 + .1.22 = 12 joule
potansiyel ve kinetik enerjisini azaltır.
Sürtünme oluşan bu enerjiye kayıp enerji olur.
denir ve ısıya dönüşür. Sürtünme dikkate alındığı için, sürtünmeyle
ısıya dönüşen enerji miktarı ;
Enerjinin Korunumu : Enerji kendi kendine E = Fs . x ⇒ E = 3.2 = 6 Joule dir.
yoktan varolmaz, var olan enerji de yok olmaz.
Bu durumda cismin L noktasında sahip olduğu
Ancak birbirlerine dönüşürler.
enerji ;
E = 12 – 6 = 6 joule olur.
III. için ;EK = m.1,22 ⇒ EK = 0,72m joule
Bu durumda EK1 > EK3 > EK2 şeklinde bir
sıralama yapılır.

ÖRNEK : C ÖRNEK :
A
A
3m
1m C
6m
x
B m
Şekilde A noktasında bulunan 3kg lık cismin B
toplam enerjisi 100 J’dur. Cismin C 60 kg kütleli bir kayakçı A noktasından 4 m/sn
noktasındaki kinetik enerjisinin, A hızla kaymaya başlıyor. C noktasına gelince
noktasındaki enerjisine oranı nedir?( Sürtünme hızı 6 m/sn ye ulaşıyor. Buna göre C
yok, g = 10 m/sn2 noktasının yüksekliği kaç metredir? ( g = 10
m/sn2 )
ÇÖZÜM : Cismin A ve C noktalarındaki
kinetik enerjilerini bulalım. ÇÖZÜM :
A noktasındaki kinetik enerji için; Enerjinin korunumuna göre ;
ET = EP + EK A daki mekanik enerji = C deki mekanik enerji
ET = m.g.h + EKA A noktasındaki kin.en. EKA + EPA = EKC + EPC
EKA = ET – m.g.h
= 100 – ( 3.10.1 )
= 70 joule
C noktasındaki kinetik enerji için;
EKC = ET – m.g.h
= 100 – ( 3.10.3 ) 68 = 18 + 10 hC
= 10 joule 50 = 10 hC
Soruda istenilen ise, aralarındaki oran hC = 5 metre
olduğundan ;

olur.

ÖRNEK :
Şekilde, kütleleri eşit cisimler sırayla, 2, 1 ve
1,2 m/s hızlarla hareket etmektedir.
Bu durumda cisimlerin kinetik enerjileri
arasında nasıl bir ilişki vardır?

ÇÖZÜM : Bütün cisimler için ayrı ayrı

EK = mV2 bağıntısından kin.en. hesaplanır.

I. için ; EK = m.22 ⇒ EK = 2m joule

II. için ; EK = m.12 ⇒ EK = 0,5m joule