Modyul 3

Mga Gawain sa Sariling-Pagkatuto

Iba’t Ibang Genre ng Panitikan
(Filipino 2: Panitikan ng Pilipinas)

Dr. Geraldine C. Rebamonte

rebamonteg@cnu.edu.ph
College of Arts & Sciences
Departamento ng Filipino
Kontak #09321971731

Prof. Sharame Fe C. Singco

singcos@cnu.edu.ph

I. Panimula/Introduksyon:

Ang patuloy na paggamit ng panitikan bilang paraan sa pagpapahayag na tao ay naging

karaniwan o payak na gawain na lamang. Kung ang kasaysayan o pinagdaanan ng panitikan ang pag-
uusapan, makikita ang ebolusyon ng diwa ng panitikan sa kasalukuyan. Mula sa mabangis at
nanunuligsang akda laban sa dayuhan, ang panitikan sa kontemparyong lipunan ay naging lawa ng
karaniwang pagsasalaysay ng tao sa kanyang kaisipan, buhay, pamumuhay, lipunan at ang kanyang
sariling pananampalataya.

Ang kaluwalhatian ng panitikan ay ang kung paano ito tumutulong sa tao upang magbigay-alam
sa nakaraan, nagtuturo ng kabutihan at tumutulong sa paghubog ng pagkakakilanlan. Ang panitikan
ay isang pagsasalaysay na maaring ihanay sa katotohanan o bunga ng kathang-isip lamang. Ayon
kay Villafuerte (1994), may iba‟t ibang paraan ng pagpapahayag at may iba’t ibang tunguhin at
layunin ang bawat isa. Ang pagpapahayag ay pagbabahagi ng sarili, sa kapwa, pagbabahagi ng
kabatiran, ng opinyon, kuro-kuro, paniniwala at pagbabahagi rin ng karanasan sa iba.

Sumibol ang iba’t ibang genre ng panitikan baon ang iba’t ibang estilo ng pagsasalaysay.
Bawat akda ay may sariling kahulugan, katangian, elemento at layunin. Iba-iba ang kanilang pisikal
na anyo sapagkat maraming elementong napapaloob na maaring mayroon sa isa ngunit wala sa iba.
Ang kagalingan ng isang panitikan ay hindi kumakatawan sa iisang obra lamang. Bagkus, ito ay
nagsusupling ng maraming uri ng akda na ginagigiliwan at patuloy na kinapupulutan ng aral ng
kabataan.

II. Inaasahang Bunga ng Pagkatuto:

Pagkatapos ng modyul 3, inaasahan na 80% ng mga estudyante ay:

a. makilala ang iba’t ibang genre ng panitikan;

b. makapaglahad ng pagsusuri tungkol sa pagkakaiba ng bawat uri ng akda;
c. makagawa ng isang malikhaing sulatin sa napiling uri ng akda .
III. Mga Nilalaman ng Pagkatuto at mga Gawain:

Pagsasanay Blg.1 Simulan ang unang pagsubok na inihanda.

Panuto: Sagutin ang mga katanungan sa ibaba ng crossword puzzle. Hanapin sa crossword
puzzle ang sagot at bilugan ito ng ibang kulay-panulat. Maaring ito ay pahilis, pahalang at
patayo.

T A L A M B U H A Y P P T P T

M N E W X Q T T S W L A A T F

A K T A L U M P A T I R L H G

C L D R V W G H S Z A A N C U

T L A T B T H J D C Y B M G O

C I V M A E H N G T U U U M P

D T N L A R K O H Y I L L L E

G V U U H T L B B H O A F P B

T N M L M U R E Y L B G I Q L

L P R G A H U L P O T K Z V M

G Q R V D U L A T G O G Y I O

T W Z X C V V N N M R F V B N

M A I K L I N G K U W E N T O

G V A S D F G H J K L Y R E Q

L Y B A L I T A J L B M R Y R

1. Isang kathambuhay at isang mahabang kuwentong piksyon na binubuo ng iba't ibang

kabanata.
2. Isang maikling kuwentong may aral na kalimitang hinahango mula sa Bibliya.
3. Tungkol sa pinagmulan ng bagay ang karaniwang paksa rito.
4. Ito'y salaysaying may isa o ilang tauhan, may isang pangyayari sa kakintalan.
5. Itinatanghal sa ibabaw ng entablado o tanghalan.
6. Isang anyo ng panitikan na nagsasaad ng kasaysayan ng buhay ng isang tao hango sa mga
tunay na tala, pangyayari o impormasyon.
7. Ang komunikasyon ng mga kasalukuyang kaganapan sa labas at/o loob ng isang bansa na
nakatutulong sa pagbibigay-alam sa mga mamamayan.
8. Isang buod ng kaisipan o opinyon ng isang tao na pinababatid sa pamamagitan ng pagsalita
sa entablado.
 9. Tumatalakay sa mga kabayanihan at pakikipagtunggali ng isang tao o mga tao laban sa mga
kaaway na halos hindi mapaniwalaan dahil may mga tagpuang makababalaghan at di-
kapani-paniwala.
10. Ito ay ang pagbubuo-buo ng pangungusap o parirala sa pamamagitan ng salitang binibilang
na pantig sa taludtod na pinagtugma-tugma.

MGA AKDANG TULUYAN

Maraming iba’t ibang uri ng akdang pampanitikan na nasa anyong tuluyan. Tingnan sa ibaba
ang iba’t ibang genre ng panitikan na binigyan ng pagpapakahulugan.

ALAMAT - Isa sa mga unang kuwento ng mga Pilipino. Bago pa man dumating ang mga
Kastila ay mayroon ng alamat ang ating ninuno.

- Isang uri ng panitikan na nagkukuwento tungkol sa mga pinagmulan ng mga bagay-

bagay sa daigdig. Karaniwang nagsasalaysay ang mga ito ng mga pangyayari hinngil
sa tunay na mga tao at pook, at mayroong pinagbabatayan sa kasaysayan. Kaugnay
ang alamat ng mga mito at kuwentong-bayan.

Mga Sikat na Alamat sa Pilipinas:

- Alamat ng Pinya, Alamat ng Pilipinas, Alamat ng Saging, Alamat ng Ilang-Ilang

ANEKDOTA - Tumatalakay sa kakaiba o kakatwang pangyayaring naganap sa buhay ng isang

kilala, sikat o tanyag na tao. Ito ay pagpapaliwanag sa mga ginagawa ng tao. Maikling
salaysay ng isang nakawiwiling insidente sa buhay ngunit naghahatid ng isang
magandang karanasan na kapupulutan ng aral.

- Dapat na maging payak ang pagpapahayag sapagkat ito ay naglalayong mang-aliw

sa paraang pagbibigay ng di-karaniwang pangyayari o pangyayaring nakawiwili at
tipikal sa isang lahi o rehiyon o pangkat ng mga tao.

- May anekdotang hango sa tunay na buhay ng isang tao. Nagbibigay sa mga

mambabasa ng pagkakataong lalong makilala ang pansariling buhay ng taong iyon
sapagkat ang mga pangyayari ay naglalarawan sa katauhan. Samantala, ang
anekdotang kata-kata ay hindi hango sa tunay na buhay, madalas katatawanan ngunit
may mahalagang tinutukoy.

MGA URI NG ANEKDOTA

1. Nakakatawa -Isang anekdota na nagdaragdag ng katatawanan sa paksa.

2. Nakapagpapaalaala - Ang isang kuwento na nagpapaalala ng mga bagay na
pangkalahatang tungkol sa nakaraan o isang partikular na kaganapan na ipinahayag
sa mga paraan tulad ng “Naalala ko pa noong … ” at iba pa.
3. Pilosopikal-Isang anekdotang ipinapahayag upang pag-isipan nang mas malalim ang
mga paksa.
4. Inspirasyonal-Isang anekdotang isinasalaysay upang magbigay ng inspirasyon o iba
pang positibong damdamin.Ito ay madalas na tungkol sa hindi pagsuko, pagkamit ng
 mga layunin o pangarap , ginagawang posible ang imposible , at iba pa.

NOBELA - Mahabang kuwentong piksyon na binubuo ng iba’t ibang kabanata.

- Iisa ang balangkas ng nobela, nagkakaiba lamang ito sa nilalaman dahil ang mga
pangyayaring isinasalaysay ay may kaugnayan sa lipunang ginagalawan ng mga
mamamayan at naglalarawan ng kultura ng bawat bansang pinanggagalingan nito.
- Ayon kay Sauco et al (6), ito ay anyo ng panitikan na nagtataglay ng maraming ligaw
na tagpo. Ito ay maraming tauhan at nangangailangan ng mahabang kawing ng
panahon.

MGA URI NG NOBELA

1. Nobelang ng Tauhan - Nangingibabaw ang mga pangangailangan, kalagayan at

hangarin ng tauhan.
Halimbawa: Nena at Neneng ni Valeriano H. Pena

2. Nobelang Makabanghay - Ang pagkakabalangkas ng mga pangyayari ay siyang

ikinawiwili ng mga mambabasa.

3. Nobela ng Kasaysayan - Binibigyang-diin ang kasaysayan ng bayan o isang pook.

Humahango ng mga materyal sa pangyayaring naganap sa isang lugar.

4. Nobela ng Romansa - Nakatuon sa pag-iibigan at mababasa ang wagas, dalisay at

tapat na pag-iibigan ng mga pangunahing tauhan.
Halimbawa: Salawahang Pag-ibig ni Lope K. Santos

5. Nobela ng Pagbabago - ay akda at ang manunulat ay naghahangad ng pagbabago

sa lipunan at pamahalaan/ nakapagbabago ng buhay o sistema/ hangad nito ang
pagbabago sa gitna ng katiwalian at kawalan ng identidad ng pagkamamayan.
Halimbawa: Noli Me Tangere AT El Filibusterismo

PABULA - Akda kung saan ang mga tauhan ay mga hayop. Nagmula sa salitang griyego na
“muzos” na ang ibig sabihin ay mito o myth.

- Ito ay tumutukoy sa pang-araw-araw na buhay sa daigdig maliban sa pagsasalita ng

mga hayop. Nalulutas ang suliranin sa pamamagitan ng mapanusong paraan,
paghahanda, o sa pamamagitan ng matalinong gawa na katulad ng tao sa kanilang
paglutas ng suliranin.
-

PARABULA - Ang salitang parabola ay buhat sa salitang Griyego na parabole. Ito ay matandang
salita na nangangahulugang pagtatabihin ang dalawang bagay upang pagtularin. Ang
parabula ay gumagamit ng pagtutulad at metapora upang bigyan ng diin ang kahulugan.
Ito ay madalas na hango sa Banal na Kasulatan at kuwentong umaakay sa tao sa matuwid
na landas. Ang mga detalye at mga tauhan ay hindi nagbibigay ng malalim na kahulugan;
ang binibigyan ng diin ay aral sa kuwento.

MAIKLING KUWENTO - Anyo ng panitikan na may layuning magsalaysay ng isang maselan at

nangingibabaw na pangyayari sa buhay ng pangunahing tauhan.Isang maiksing salysay
 hinggil sa isang mahalagang pangyayaring kinasasangkutan ng isa o ilang tauhan at may
iisang kakintalan o impresyon lamang.

- Si Edgar Allan Poe ang tinaguriang “Ama ng Maikling Kuwento” sapagkat siya ang
kauna-unahang manunulat na nagpakilala ng maikling kuwento bilang isang sining.

- Ito ay nababasa sa isang tagpuan, nakapupukaw ng damdamin, at mabisang

nakapagkikintal ng diwa o damdaming may kaisahan.
MGA URI NG MAIKLING KUWENTO

 Salaysay- Walang katangiang nangingibabaw, timbang na timbang ang mga bahagi, hindi
nagmamalabis bagama‟t masaklaw, maluwag ang pagsasalaysay at hindi apurahan.

 Kuwento ng Kababalaghan- Binibigyang kasiyahan sa kuwentong ito ang pananabik sa

mga bagay na kataka-taka at salungat sa wastong bait at kaisipan. Karaniwang likha lamang
ng mayamang guniguni ng may-akda ang ganitong uri ng kuwento.

 Kuwento ng Katutubong Kulay- Ang binibigyang-diin ay ang kapaligiran ng isang pook.

Ang tagpuan ang higit na binibigyang-pansin. Inilalarawan ang mga tao sa isang pook, ang
kanilang pamumuhay, mga gawi, mga kaugalian at mga paniniwala.

 Kuwento ng Katatawanan- May kabagalan at ilang paglihis sa balangkas ang galaw ng mga
pangyayari sa kuwentong ito.

 Kuwento ng Tauhan- Ang tauhan o mga tauhan sa kuwento ang binibigyang-diin.

Inilalarawan ang mga pangyayaring pangkaugalian ng mga tauhang nagsisiganap upang
mabigyan ng kabuuan ang pag-unawa sa kanila ng isang mambabasa.

 Kuwento ng Katatakutan- Ang damdamin, sa halip na ang kilos ang binibigyang-diin sa

uring ito. Pinupukaw ang damdamin ng mambabasa at ang mahalaga ay ang bisa at kaisahan.

 Kuwento ng Pakikipagsapalaran- Ang kawilihan sa ganitong uri ng kuwento ay nasa

balangkas sa halip na sa mga tauhan ng kuwento. Ang kawilihan ay nababatay sa
pagsubaybay sa mga pangyayari sa buhay ng pangunahing tauhan sa kuwento.

 Kuwento ng Madulang Pangyayari- Kapansin-pansin ang pangyayari sa ganitong uri ng

kuwento . Ang pangyayari‟y lubhang mahalaga at nagbubunga ng isang bigla at kakaibang
pagbabago sa kapalaran ng mga tauhan sa kuwento.

 Kuwento ng Talino- Ang may-akda ay lumilikha ng masuliraning kalagayan sa simula

upang mag-alinlangan ang mambabasa hanggang sa sumapit ang takdang oras ng paglalahad.
Ang umaakit sa mambabasa sa uring ito ng kuwento ay ang pagkakabuo ng balangkas sa
halip na ang mga tauhang gumanap.

 Kuwento ng Sikolohiko-Inilalarawan ang mga tauhan sa isipan ng mambabasa. Ang

suliranin ng may-akda ay maipapadama sa mambabasa, ang damdamin ng isang tao sa harap
ng isang pangyayari.
DULA - Ito ay nahango sa salitang Giyego na “drama” na nangangahulugang gawin o ikilos.
- Ito ay isang pampanitikang panggaya sa buhay upang maipamalas sa tanghalan.
- Ayon kay Aristotle, ito ay isang imitasyon o panggagad ng buhay.
- Ayon kay Sauco, ito ay isang uri ng sining na may layuning magbigay ng
makabuluhang mensahe sa manonood sa pamamagitan ng kilos ng katawan, diyalogo at
iba pang aspekto nito. Lahat ng itinatanghal na dula ay naaayon sa isang nakasulat na
dula na tinatawag na iskrip. Ang iskrip ng isang dula ay iskrip lamang at hindi dula,
sapagkat ang tunay na dula ay yaong pinanonood na sa isang tanghalan na
pinaghahandaan at batay sa isang iskrip.

 Yugto- Ang bahaging ito ang ipinaghahati sa dula. Inilaladlad ang pangmukhang
tabing upang magkaroon ng panahong makapahinga ang mga nagsiganap gayundin
ang mga nanonood.

 Tanghal- Ipinaghahati sa yugto kung kinakailangang magbago ng ayos ng tanghalan.

 Tagpo - Ito ang paglabas-masok sa tanghalan ng mga tauhang gumaganap sa dula.

MGA URI NG DULA

1. Trahedya- Ang paksa ay tumatalakay sa kalungkutan ng pangunahing tauhan at

karaniwang nagtatapos sa kanyang kamatayan. Kapag malungkot at kung minsan pa ay
nauuwi sa isang matinding pagkabigo at pagkamatay ng bida.

2. Komedya- Nagtatapos na masaya sapagkat ang mga tauhan ay nagkasundo. Kapag

masaya ang tema, walang iyakan at magaan sa loob, at ang bida ay laging nagtatagumpay.

3. Melodrama- Ang dula ay nagwawakas na kasiya-siya sa mabubuting tauhan bagama‟t

ang uring ito‟y malungkot na sangkap. Kung minsan ay labis ang pananalita at damdamin
sa uring ito.

4. Parsa- Magpatawa sa pamamagitan ng kawili-wili na pangyayari at mga pananlitang

lubhang katawa-tawa. Kapag puro tawanan at walang saysay ang kuwento at ang mga
aksiyon ay puro “Slapstick” na walang ibang ginawa kundi magpaluan at maghampasan
at magbitiw ng mga kabalbalan.

5. Saynete- Ang pinakapaksa ng uring ito ay mga karaniwang ugali. Katulad ng parsa, ang
dulang ito ay may layuning magpatawa.

SANAYSAY
- Isang maiksing komposisyon na kalimitang naglalaman ng personal na kuru-kuro ng
may-akda.

- Isang pagtataya sa isang paksa sa paraang tuluyan at sa malayang paraang

maglalantad ng kaisipan, kuru-kuro, palagay at ng kasiyahan ng sumusulat, upang
umaliw, magbigay kaalaman o magturo.

- Ayon kay Alejandro G. Abadilla, “Ang sanaysay ay nakasulat na karanasan ng isang

sanay sa pagsasalaysay”. Maipapahayag ng may-akda ang kanyang damdamin sa mga
 mambabasa, Ito rin ay isang uri ng pakikipagkomunikasyon na ang layunin nito ay
maipabatid ang saloobin sa isang paksa o isyu.

- Isang piraso ng sulatin na kadalasang naglalaman ng punto de vista (pananaw) ng

manunulat.

MGA URI NG SANAYSAY

1. Maanyo o pormal- nangangailangan ng maingat na pagpili sa paghahanap ng mga

salita, maayos at mabisang paglalahad ng mga kaisipan, lubos na kaalaman sa paksa
at mahusay at malinaw na pagbubuo ng mga pangungusap.
2. Malaya o di-pormal- higit na madali at magaang sulatin sapagkat simple, kadalasang
natural ang paglalahad ng mga kaisipan at parang nakikipag-usap lamang.

TALAMBUHAY

- Isang anyo ng panitikan na nagsasaad ng kasaysayan ng buhay ng isang tao hango sa

mga tunay na tala, pangyayari at impormasyon. Naglalahad tungkol sa buhay ng isang
tao mula pagsilang hanggang sa kanyang pagkamatay ng mga layunin, adhikain,
simulain, paninindigan ng isang tao, at kung paano nauugnay ang isang tao sa
kanyang tagumpay o kabiguan.

DALAWANG URI NG TALAMBUHAY

1) Talambuhay na Pang-iba – isang paglalahad ng mga kaganapan sa buhay ng

isang tao na sinulat ng ibang tao.

2) Talambuhay na Pansarili – isang paglalahad tungkol sa buhay ng isang tao na

siya mismo ang may-akda

Mayroon ding tinatawag na talambuhay na karaniwan at talambuhay na di-

karaniwan o palahad:

 Talambuhay na Karaniwan – isang paglalahad tungkol buhay ng isang tao mula

pagsilang hanggang sa kanyang pagkamatay. Kasama dito ang mga detalye tulad ng
kanyang mga magulang, mga kapatid, kapanganakan, pag-aaral, karangalang natamo,
mga naging tungkulin, mga nagawa, iba pang mahalagang bagay tungkol sa kanya.

 Talambuhay na Di-karaniwan o Palahad – hindi gaanong binibigyan ng diin dito ang

mahahalagang detalye tungkol sa buhay ng tao maliban kung ito‟y may kaugnayan sa
simulain ng paksa. Sa halip ay binibigyang-pansin dito ang mga layunin, adhikain,
simulain, paninindigan ng isang tao, at kung paano naauganay ang mga ito sa kanyang
tagumpay o kabiguan.

TALUMPATI
- Isang pahayag sa harap ng mga taong handang makinig. Layunin nito na magpahatid
ng mahalagang ideya tungkol sa isang paksa upang makasakit o magpapaniwala.
 MGA URI NG TALUMPATI AYON SA LAYUNIN

 Talumpating Pampalibang - Ang mananalumpati ay nagpapatawa sa pamamagitan

ng anekdota o maikling kwento. Kadalasan ito ay binibigkas pagkatapos ng isang
salu-salo.

 Talumpating Nagpapakilala - Kilala rin ito sa tawag na panimulang talumpati at

karaniwan lamang na maikli lalo na kung ang ipinapakilala ay kilala na o may
pangalan na. Layon nitong ihanda ang mga tagapakinig at pukawin ang kanilang
atensyon sa husay ng kanilang magiging tagapagsalita.

 Talumpating Pangkabatiran - Ito ang gamit sa mga panayam, kumbensyon, at mga

pagtitipong pang-siyentipiko, diplomatiko at iba pang samahan ng mga dalubhasa sa
iba‟t ibang larangan. Gumagamit dito ng mga kagamitang makatutulong para lalong
maliwanagan at maunawaan ang paksang tinatalakay.

 Talumpating Nagpaparangal- Layunin nito na bigyang parangal ang isang tao o

kaya magbigay ng papuri sa mga kabutihang nagawa nito.

 Talumpati sa Eulohiya- Binibigkas sa mga taong namayapa na. Binibigyan-diin ang

mga nagawa niya noong siya‟y nabubuhay pa.

MGA URI NG TALUMPATI AYON SA KAHANDAAN

 Dagli - hindi pinaghandaan

 Maluwag - may maikling panahon na ibinigay sa mananalumpati upang pag-isipan

ang sasabihin. Hindi isinulat at hindi isinaulo ang mga sasabihin.

 Pinaghandaan - isinulat, binabasa o isinaulo ang talumpati at may sapat na pag-aaral

sa paksa

BALITA - Paglalahad ng mga pangyayari sa loob at labas ng bansa. Ito ay nagbibigay ng

mahalagang impormasyong nagpapabago sa takbo ng buhay. May mga balitang pampulitika,
pangkabuhayan, pang-edukasyon, panlipunan, panrelihiyon, pang-agham, pangkalusugan at
iba pa.

MITOLOHIYA – katipunan ng iba’t ibang paniniwala at mga kwento tungkol sa mga diyos at
diyosa

MGA AKDANG PATULA

Ang mga akdang patula ay nahahati sa mga taludtod o saknong at ginagamitan ng mga salita
na maaaring may sukat, tugma at talinghaga o maaari ring wala.
 Inuuri sa anyong patula ang sumusunod:

 BULONG - Ito’y binubuo ng ilang taludtod at ginamit ng ating mga ninuno upang
magpasintabi o hingan ang mga lamang-lupa tulad ng mga dwende at mga espiritu.
Binibigkas ito kapag sila’y dumadaan sa madilim o madawag na lugar bilang pagbati sa mga
espiritung hindi nakikita. Ginamit din ang mga bulong bilang pangkulam o pang-engkaanto.
Makikita sa mga bulong ang malaking paggalang at pangamba ng ating mga ninuno sa mga
espiritung hindi nakikita.

Hal.    Tabi... Tabi...

                                        Dadaan kami
           Patawarin kami
       Kung kayo’y aming masagi

 BUGTONG - Ito’y matatalinghagang parirang may sukat at ugma. Ang mga ito’y
nagtataglay ng butil ng karunungang hinabi sa maikli at patugmang pahayag upang ipasagot
sa iba.
Hal. Oo nga’t pagong                                                            
Nasa ilalim ang bubong. (bangka)

 PALAISIPAN - mga tugmaang may sitwasyon o suliranin na bibigyan ng kalutasan.

 KAWIKAAN – isang tuntunin o kautusang kinilala at pinagtibay ng karanasan madalas ay sa

biblia nakukuha, kalipunan ng mga turong pangmoral at panrelihiyon at karamihan ay
tumatalakay sa mga praktikal na bagay sa buhay
Hal. Pagkataas-taas man ng lipad, siyang lagapak kung bumagsak.

 KASABIHAN – ayon kay Jose Villa Panganiban, ay mga salitang bukambibig ng mga bata
at matatanda na kung tawagin ay Mother Goose o Nursery Rhymes, tulang pambata o tulang
walang diwa o tugmang mababaw ang isinasaad na kahulugan at hindi matalinghaga.
Hal. Kuwarta/Pera na naging bato pa.

 SALAWIKAIN - (proverbs) pangungusap na hitik sa gintong aral, nakaugalian nang sabihin

at nagsilbing batas at tuntunin ng kagandahang-asal, nagtataglay ng mas malalim na
kahulugan o matalinghaga, ito ay may sukat at tugma
Hal. Aanhin ko ang bahay na bato kung ang nakatira ay kuwago.

 SAWIKAIN – mga salitang patambis, idiomatic expression- isang paraan ng pagsasalita na

hindi gumagamit ng mararahas na salita upang maiwasan ang makasakit ng loob,
Hal . balat-sibuyas - maramdamin

 TULA – nagpapahayag ng damdamin sa pamamagitan ng mga piling salita na maaaring may

sukat, tugma, talinghaga at kariktan subalit maaari ring wala

May apat (4) uri ng tula:

1. Tulang Liriko/Pandamdamin
2. Tulang Pasalaysay
3. Tulang Patnigan
4. Tulang Pandulaan/Pantanghalan
 TULANG LIRIKO O PANDAMDAMIN

- Ito’y nagtataglay ng mga karanasan, kaisipan, guniguni, pangarap at iba’t ibang

damdaming maaring madama ng may-akda o ng ibang tao. Ang uring ito ng tula ay
maikli at payak.

MGA URI NG TULANG LIRIKO

 Awit - Ang karaniwang pinapaksa nito ay may kinalaman sa pag-ibig, kabiguan,

kalungkutan, pag-asa, pangamba, poot at kaligayahan.

 Soneto - Nagtataglay ito ng mga aral ng buhay, may labing-apat na taludtud; ang
nilalaman ay tungkol sa damdamin at kaisipan at may malinaw na kabatiran sa
likas na pagkatao.

 Oda - Pumupuri ito sa mga pambihirang nagawa ng isang tao o grupo ng mga tao,
masigla ang nilalaman at walang katiyakan ang bilang ng mga pantig sa bawat
taludtod.

 Elehiya - Tulang may kinalaman sa guniguni tungkol sa kamatayan.

 Dalit - Ito ay tulang nagpaparangal sa Dakilang Lumikha at may kahalong

pilosopiya sa buhay.

 Pastoral - Isang tula na naglalayong ilarawan o ipahayag ang tunay na buhay sa

kabukiran

 Pasyon - Ito ay isang aklat na patula na naglalarawan ng buhay, sakit at pagdurusa

ni Hesukristo. Ito ay karaniwang inaawit kung panahon ng mga mahal na araw

 Balada (Ballad) - Ito ay may himig sa awit dahil ito ay inaawit habang may
nagsasayaw noong unang panahon. Sa kasalukuyan ay napatukoy na ito sa tulang
kasayasayan na may 6 hanggang 8 na pantig.
 

TULANG PASALAYSAY

- Ito ay naglalahad ng makulay at mahahalagang tagpo sa buhay tulad ng pag-ibig,

pagkabigo at tagumpay. Naglalahad din ito ng katapangan at kagitingan ng mga
bayani sa pakikidigma.

MGA URI NG TULANG PASALAYSAY

 Epiko- Nagsasalaysay ito ng kagitingan ng isang tao, ang kanyang pakikitunggali

sa mga kaaway at mga tagumpay niya sa digmaan. Hindi kapani-paniwala ang
ibang pangyayari at maituturing na kababalaghan.

 Karaniwang Tulang Pasalaysay- Ang mga paksa ay tungkol sa mga pangyayari

sa pang-araw-araw na buhay.
  Awit at Kurido- tulang pasalaysay na paawit kung bigkasin na tungkol sa mga

PANTIG BIGKAS TAUHAN HALIMBAWA

Walang
AWIT 12 Mabagal kapangyarihan Florante at
(makatotohanan) Laura

Nasasaniban ng
KURIDO 8 Mabilis kapangyarihan Ibong Adarna
(pantasya)

paksang may kinalaman sa pakikipagsapalaran ng mga kilalang tao sa mga

kaharian tulad ng hari, reyna, prinsipe, prinsesa, duke, konde, at iba pang dugong
mahal na ang layunin ay palaganapin ang Kristiyanismo. Ang mga awit at kurido
ay dala ng mga Kastila.
Kaibahan ng Awit at Korido

TULANG PATNIGAN o SAGUTAN

– Mga laro o paligsahang patula na noon ay karaniwang isinasagawa sa bakuran ng mga

namatayan.

MGA URI NG TULANG PATNIGAN

Karagatan – tungkol sa alamat ng singsing ng isang dalaga na inihulog sa dagat sa

hangaring mapangasawa ang kasintahang mahirap.

Duplo – larong patula na kadalasang ginaganap tuwing may lamayan ng patay

Balagtasan – tagisan ng talino sa pamamagitan ng palitan ng katuwiran sa paraang

patula.

TULANG PANTANGHALAN O PADULA

Tulang Pandulaan / Pantanghalan – Ito’y ginagamit sa pagtatanghal ng mga dula

na ang usapan ay sa paraang patula.
 Tibag – isang pagtatanghal tungkol sa paghahanap ng krus na pinagpakuan kay
Kristo na ginagampanan nina Reyna Elena at Prinsipe Constantino

Duplo – isang uri ng laro na nagtatanghal ng madulang pagtatalo sa paraang patula. Ito
ay nilalaro kung sa ikasiyam ng gabi mataps malibing ang namatay.

Panunuluyan / Pananapatan – prusisyong ginaganap kung bisperas ng pasko. Ito ay

tungkol sa paghahanap ng bahay na mattuluyan ng Mahal na Birhen at ni
San Jose.

Panubong – ito’y isang dula kung saan isang mahabang tula ang binibigkas nang
paawit. Ginagawa ito bilang parangal sa isang dalagang may kaarawan.

Senakulo – dulang nagpapakita ng pasakit sa buhay ni Hesukristo. Ang usapan ng

tauhan ay patula. Itinatanghal tuwing Semana Santa. Ang unang sumulat
ng senakulo ay paring Pilipino.

Sarsuwela – tula na may sayawan at awitan

IV. Pagtatasa

Pagsasanay Blg.2
Panuto: Ibigay ang hinihinging kasagutan. (2 pts bawat isa)

1. Magbigay ng limang halimbawa ng anyong tuluyan at bigyan ng pagpapakahulugan.

1. _________________________________
2. _________________________________
3. _________________________________
4. _________________________________
5. _________________________________

2. Magbigay ng limang halimbawa ng uri o anyong patula at bigyan ng pagpapakahulugan.

6. _________________________________
7. _________________________________
8. _________________________________
9. _________________________________
10. _________________________________

3. Magbigay ng limang halimbawa ng uri ng nobela at bigyan ng pagpapakahulugan.

11. _________________________________
12. _________________________________
13. _________________________________
14. _________________________________
15. _________________________________

4. Magbigay ng limang halimbawa ng uri ng maikling kwento at bigyan ng pagpapakahulugan.

16. _________________________________
17. _________________________________
 18. _________________________________
19. _________________________________
20. _________________________________

5. Gumawa ng isang pahambing na pagsusuri tungkol sa sumusunod na akda sa pamamagitan

ng Venn dayagram. Gamitin ang espasyo sa ibaba. (20 pts)

 Parabula at Pabula
 Sanaysay at Talumpati

Pagsasanay Blg. 3
Panuto: Isulat ang mga sagot sa bawat hanay gamit ang Memory Matrix. Sa unang hanay, isulat
ang lahat ng uri ng akdang tuluyan / patula. Sa pangalawang hanay, isulat ang katangian
ng akda at sa panghuling hanay ay magbigay ng isang halimbawa sa bawat uri ng akda
pamagat lang ang isulat.

AKDANG TULUYAN DESKRIPSIYON HALIMBAWA

1.

2.

3.

4.
 5.
AKDANG PATULA

1.

2.

3.

4.

5.

Pagsasanay Blg.4
Panuto: Gumawa ng isang orihinal na tula bilang paglalagom sa iyong natutunan. Ang
orihinal na tula ay nasa anyo ng malayang taludturan at may apat na saknong lamang. Para sa
paggawa ng tula, gawing batayan ang inihandang rubriks.

__________________________
Pamagat

___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________

__________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________

___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________

___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________
 V. Pagpapayaman

A. Basahin at unawain ang sumusunod na pahayag. Piliin ang sagot na nasa kahon.
Ilagay ang sagot sa patlang bago ang bilang. Titik lamang ang isulat.

A. Anekdota F. Maikling Kuwento L. Aristotle

B. Balita G. Mitolohiya M. Aesop
C. Dula H. Nobela
D. Parabula I. Talambuhay
E. Prosa K. Tula

______ 1. Ang mga pahayag ay hindi tuwirang nagpapakita sa literal na kahulugan ng mga
salitang ginamit.
______ 2. Isinusulat ito hindi para suriin ang tagumpay at kabiguan kundi upang kalaunan ay
magamit na huwaran ng iba.
______ 3. Layunin nitong makapagbatid ng isang magandang karanasan na kapupulutan ng
aral.
______ 4. Anyo ng panitikan na ang pahayag na ginamit ay nakaayon sa tamang estruktura
ng gramatika.
______ 5. Katha sapagkat likha ng panulat at buhay sapagkat ang kasaysayan ang
isinalaysay, kung hindi man lubos na gawa sa isip, ay hinango sa mga
pangyayaring tunay na naganap sa buhay.
______ 6. Nagbigay kahulugan bilang isang imitasyon o panggagad ng buhay.
______ 7. Kinikilala bilang haligi ng sinanunang pabula.
______ 8. Nagbabahagi ng kasalukuyang kalagayan sa lipunan.
______ 9. Maaring hango sa tunay na buhay o isinusulat bunga ng malaya at malikhaing
kaisipan ng manunulat o scriptwriter.
______ 10. Hindi kailangan ang mataas na panahon sa pagbabasa sapakat
nagtataglay lamang ng iilang tauhan at damdaming may kaisahan.

VI. Mga Sanggunian

Mga Aklat

Belvez, Paz M. 1994. Wika at Panitikan. Rex Printing Company. Inc.

Panganiban, Jose V. 1995. Panitikan ng Pilipinas. Rex Printing Company. Inc.
Rodillo, Gregorio M.et al. 1991. Tinig IV Sanayang Aklat Para sa Filipino. Rex Printing
Company. Inc.
Tolentino, Rolando B. Sipat at Kultura Tungo sa Mapaglayang Pagbabasa, Pag-aaral at
Pagtuturo ng Panitikan. Ateneo De Manila University Press.

Mga Hanguang Elektroniko

Ang Panitikan
https://www.slideshare.net/MarlenePanaglima/ang-panitikan-198812758

Ang Panitikan- Kahulugan, Uri at Anyo

https://philnews.ph/2019/06/22/panitikan-kahulugan-uri-anyo-akda/

Panitikan ng Pilipinas
https://books.google.com/books/about/Panitikan_ng_Pilipinas.html?id=pQYxvHD3rt8C
VII. Pidbak:

(Maaari ninyong isulat sa bahaging ito ang inyong nais sabihin o tugon o kaya
ay komento tungkol sa modyul 1 para maging basehan sa pagrebisa at pagpapaunlad
pa nito. Ito ay walang kinalaman sa inyong marka o iskor, hindi ito pupuntusan. Nais
lamang ng may akda na malaman ang inyong tugon kung nakatulong ba ang modyul
na ito sa iyong pag-aaral. Nakatulong ba ang mga gawain at pagsasanay upang
mahasa ang iyong kakayahan. Malaya kayong isulat ang inyong nadama habang
sinasagutan ang modyul na ito.)

_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

-wakas