‫د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ اﻣﺎﻣﺖ‬

‫ﻗﺎﺿﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺎﻛﻢ ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ‬

‫د ﻛﻨﺪﻫﺎر ﭘﻮﻫﻨﺘﻮن د ﺷﺮﻋﻴﺎﺗﻮ ﭘﻮﻫﻨځﻰ‬

 ‫د 
ا

‬

‫
‪:‬‬
‫اﻟﺤﻤﺪ اﷲ ﺣﺒﺐ اﻟﺼﻼﺗﻪ واﻟﻌﺒﺎدة ﻟﻠﻤﺘﻘﻴﻦ و ﺣﺒﺐ ﻗﻠﻮﺑﻬﻢ ﻻﻧﺸﻔﺎل ﺑﻌﺒﺎدة رب اﻟﻌٰﻠﻤﻴﻦ‬
‫واﻟﺼﻼة واﻟﺴﻼم ﻋﻠٰﻰ ﺳﻴﺪﻧﺎ و ﻧﺒﻴﻨﺎ ﻣﺤﻤﺪ اﻟﺬى ﺟﻌﻞ اﻟﺼﻠﻮٰة ﻋﻤﺎد اﻟﺪﻳﻦ وﻋﻠٰﻰ اﻟﻪِ‬
‫و ا‪請‬ﺤﺎﺑﻪِ و ﻣﻦ دﻋٰﻰ ﺑﺪﻋﻮةِ اﻟٰﻰ ﻳﻮم اﻟﺪﻳﻦ‪.‬‬

‫ا  
ـــــــــــــــــــــــــــــــ‪:‬‬

‫ا
 ‪ :‬د ﺧﺪاي ﺷﻜﺮ او ﺛﻨﺎ واﻳﻢ ﭼﻲ ‪＄‬ﻤﻜﻪ او اﺳﻤﺎن ﺋﻲ ﭘﻴﺪاﻛ‪７‬ي او داﺳﻲ ﻧﻈﺎم ﺋﻲ‬
‫دروﻟﻰ ﭼﻲ ﻫﻐﻪ د ﺑﺸﺮ د ﻓﻜﺮ د ﺳﺎﺣ‪＇ ３‬ﺨﻪ وﺗﻠﻰ دى‪.‬‬

‫ﻳﻌﻨﻲ ﻛﻮم وﺧﺖ ﭼﻲ اﻧﺴﺎن ﺗﻪ ﻓﻜﺮ ﭘﻴﺪا ﺷﻲ ﭼﻲ آﻳﺎ ددې ﻣﺨﻠﻮﻗﺎﺗﻮ ﻣﺮﺑﻲ او ﭘﺎﻟﻮﻧﻜﻰ‬
‫ﺷﺘﻪ؟ ﻛﻪ ＊ﻪ ﭘﻪ ﻏﻮر ﺳﺮه ﻓﻜﺮ وﻛ‪７‬و ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﺗﻪ ﺛﺎﺑﺘﻪ ﺷﻲ ﭼﻲ ﻳﻘﻴﻨﺎً دﻏﻪ ﻧﻈﺎم‬
‫او ﻛﺎﺋﻨﺎت ﻳﻮ ﻣﺮﺑﻲ ﻟﺮي او دﻏﻪ ﭘﺎﻟﻮﻧﻜﻰ او ＇‪＋‬ﺘﻦ داﺳﻲ ﻳﻮ ذات دى ﭼﻲ ﻫﻴ＆ ﺷﻰ ﺋﻲ‬
‫د ﻋﻠﻢ ＇ﺨﻪ ﺑﻬﺮ ﻧﺪي‪.‬‬

‫ﺑﻠﻜﻲ ﺗﺮ ！ﻮﻟﻮ ＊ﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﺧﺒﺮه داده ﭼﻲ ددې دﻧﻴﺎ ﻧﻈﺎم د ﻫﻤﺪﻏﻪ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ‬
‫)ص( ﻟﻪ ﺧﺎﻃﺮه ﺋﻲ ﭘﻴﺪا ﻛ‪ ７‬ﭼﻲ ﻫﻐﻪ ﺣﻀﺮت ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺼﻄﻔٰﻲ )‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و‬
‫ﺳﻠﻢ( دى ﻧﻮ دا ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﺳﻮه ﭼﻲ دﻏﻪ ﻧﻈﺎم ﺋﻲ د اﻧﺴﺎن ﻟﻪ ﺧﺎﻃﺮه ﭘﻴﺪا ﻛ‪７‬ى دى‪ ،‬ﭘﻪ‬
‫ﻫﻤﺪې اﺳﺎس ﺧﺪاى ]ج[ اﻧﺴﺎن ﺗﻪ دوﻣﺮه اﻧﺪازه ﻟﻮړه ﻣﺮﺗﺒﻪ او ﻣﻨﺰﻟﺖ ورﻛ‪ ７‬ﭼﻲ د دﻧﻴﺎ‬
‫ﻧﻈﺎم او ﻛﺎﺋﻨﺎت دده ﻟﭙﺎره ﭘﻴﺪا ﺳﻮل‪.‬‬

‫‪1‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ د اﻧﺴﺎن ﻋﺰت او ﻣﺮﺗﺒﻪ ﭘﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻛﺎﺋﻨﺎﺗﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻟﻮړه ده ﺧﻮ ﺑﺎﻟﻤﻘﺎﺑﻞ دﻏﻪ‬

‫اﻧﺴﺎن ﺗﻪ ﭘﻪ ﻫﻤﺪﻏﻪ اﻧﺪازه دروﻧﺪ او ﻟﻮى ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ورﺳﭙﺎرل ﺳﻮى دى‪.‬‬

‫‪＄‬ﻜﻪ د ﺧﺪاى ]ج[ د ﻧﻈﺎم ﭘﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻛﺎﺋﻨﺎﺗﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻳﻮازي او ﻳﻮازي اﻧﺴﺎن دى ﭼﻲ ﻟﻮي او‬
‫دروﻧﺪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ورﺗﻪ ﺳﭙﺎرل ﺳﻮي دي‪.‬‬

‫＇ﺮﻧ‪／‬ﻪ ﭼﻲ ﻋﺰت او ﻣﻨﺰﻟﺖ د اﻧﺴﺎن ﻟﻮړ دى ﻧﻮ ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ﻣﻜﻠﻔﻴﺘﻮﻧﻪ ﺋﻲ ﻫﻢ ﻟﻮى او‬

‫دراﻧﻪ دي‪ .‬ﻛﻮم وﺧﺖ ﺋﻲ ﭼﻲ اﻧﺴﺎن ﭘﻴﺪا ﻛ‪ ７‬ﺳﺎﻟﻢ ﻋﻘﻞ او ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻓﻜﺮ ﺋﻲ ورﺗﻪ ورﻛ‪.７‬‬
‫ددې ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛ‪ ３＋‬ﺋﻲ د اﺳﻼم ﭘﻪ ﭘﻨ‪％‬ﻮ ﺑﻨﺎؤ ﻣﻜﻠﻒ ﻛ‪ ،７‬ﭘﻪ ﻫﻤﺪې اﺳﺎس ﺋﻲ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧ‪９‬‬
‫ﺑﻨﺎء د اﺳﻼم‪ ،‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﭘﺮ اﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮ ﻓﺮض ﻛ‪ ،７‬ﻛﻠﻪ ﭼﻲ اﻧﺴﺎن ﺧﺪاى ]ج[ ﭘﻴﺪا ﻛ‪７‬ى ‪請‬ﺮف‬
‫او ‪請‬ﺮف ﺋﻲ د دﻧﻴﺎ د اﻏﺮاﺿﻮ ﻟﭙﺎره ﻧﺪى ﭘﻴﺪا ﻛ‪７‬ى ﺑﻠﻜﻲ اﺳﺎﺳﻲ ﻫﺪف او ﻣﻘﺼﺪ د‬
‫اﻧﺴﺎن د ﭘﻴﺪاﻳ‪＋‬ﺖ ＇ﺨﻪ ﻋﺒﺎدت دى‪ ،‬ﭼﻲ د ﻋﺒﺎداﺗﻮ ﻟﻪ ﺷﻤ‪５‬ﺮې ＇ﺨﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻫﻢ دى‪.‬‬
‫ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻳﻮ اﺳﺎﺳﻲ ﻫﺪف او ﻋﻤﺪه ﻋﺒﺎدت دى ﻟﻜﻪ ＇ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ ﺣﻀﺮت ﭘ‪５‬ﻐﻤﺒﺮ ]ص[‬
‫ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪] :‬اة
اج ا [ ژړ‪ :‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﻮ ﻣﻌﺮاج دراز او ﻧﻴﺎز‬
‫‪＄‬ﺎي دى‪.‬‬

‫ﻧﻮ ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﻳﻮ اﺳﺎﺳﻲ او ﻋﻤﺪه ﻧﻘﻄﻪ او ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﭘﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﻛﻲ اﻣﺎﻣﺖ دى ﻟﻜﻪ‬

‫＇ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ]ص[ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪ :‬ا م   واذن ا  ژﺑﺎړه‪ :‬اﻣﺎم‬
‫ﺿﺎﻣﻦ دى او ﻣﺆذن اﻣﺎﻧﺖ اﺧﻴﺴﺘﻮﻧﻜﻰ دى دوى دواړه ددې ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺟﺮاءﻛﻮﻟﻮ دﻧﺪه‬
‫ﭘﻪ ﻏﺎړه ﻟﺮي‪.‬‬

‫＇ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺘﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻫﺮ اﻣﺮ ﻛ‪ ３＋‬وﺟﻮد ﻟﺮي ﻧﻮ ﺑﻨﺎء ﭘﻪ ﻫﻤﺪې اﺳﺎس ﻣﺎ ﭘﺨﭙﻠﻪ‬

‫ﻫﻤﺪﻏﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ اﺣﺴﺎس ﻛ‪ ７‬او ﻫﻐﻪ ا‪請‬ﻮﻟﻲ ﻣﻜﻠﻔﻴﺘﻮﻧﻮ ﺗﻪ ﻣﻲ ﻏﺎړه ﻛﻴ‪＋‬ﻮده ﺗﺮ ＇ﻮ‬

‫‪2‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﻋﻠﻢ او ددﻳﻦ زده ﻛ‪７‬ه ﭘﻪ ！ﻮﻟﻪ اﺳﻼﻣﻲ ﻧ‪７‬ۍ ﻛ‪ ３＋‬ﺧﭙﺮه ﺷﻲ او د اﺳﻼﻣﻲ اﺣﻜﺎﻣﻮ رﺳﻮل‬
‫！ﻮﻟﻲ ﺑﺸﺮي ﻧ‪７‬ۍ ﺗﻪ زﻣﻮږاﺳﻼﻣﻲ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ دى‪.‬‬

‫زه اﻣﻴﺪ ﻟﺮم ﭼﻲ دﻏﻪ ﻟﻴﻜﻨﻪ ﻣﻮﺟﺐ د ﺧﺪاى ]ج[ د رﺿﺎﺋﻴﺖ‪ ،‬د ﻋﻠﻢ او ﭘﻮﻫﻨﻲ ﻋﻼﻗﻪ‬
‫ﻟﺮوﻧﻜﻲ ！ﻮﻟﻨﻲ ﺗﻪ د ﺧﺪﻣﺖ ﺟﻮﮔ‪ ﾢ‬ﭼﻲ د ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ ﺋ‪ ３‬ﭘﻪ ﻟﻨ‪６‬ه ﺗﻮﮔﻪ اﺷﺎره ﻛﻮم‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‪ ،‬درې ﻓﺼﻠﻮﻧﻪ او ﻳﻮه ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻟﺮي ﭼﻲ ﻫﺮ ﻳﻮ ﻓﺼﻞ ﭘﻪ ﺟﻼ ﺟﻼ ﺗﻮﮔﻪ د ﺧﭙﻠﻲ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻄﻠﺒﻮﻧﻪ ﻟﺮي‪ .‬ﻟﻤ‪７‬ى ﻓﺼﻞ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ اﻫﻤﻴﺖ ﭘﻪ اﺳﻼم ﻛ‪ ３＋‬ــ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ د‬
‫ﻓﺮﺿﻴﺖ ﺣﻜﻤﺘﻮﻧﻪ ــ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ د ﺗﺎرك ﻳﻌﻨﻲ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻲ ﺣﻜﻢ د ﻓﻘﻬﻲ ﻋﻠﻤﺎؤ ﻟﻪ ﻧﻈﺮه‬
‫او ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ دوﻫﻢ ﻓﺼﻞ ﭘﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﻛ‪ ３＋‬د اﻣﺎﻣﺖ اﺣﻜﺎم ــ ﭼﻲ ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ دﻏﻪ ﻓﺼﻞ‬
‫ﻫﻢ د ﺧﭙﻠﻲ ﻣﻮﺿﻮع اړوﻧﺪ ﺟﻼ ﺟﻼ ﻣﻄﻠﺒﻮﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬

‫د اﻣﺎﻣﺖ ﺗﻌﺮﻳﻒ او ﻗﺴﻤﻮﻧﻪ ــ د اﻣﺎﻣﺖ د ‪請‬ﺤﺖ ﺷﺮﻃﻮﻧﻪ ــ د اﻣﺎﻣﺖ ﻣﻜﺮوﻫﺎت او ﻫﻐﻪ‬

‫اﺷﺨﺎص ﭼﻲ اﻣﺎﻣﺖ ﺋ‪ ３‬ﻣﻜﺮوﻫﻪ دى ــ درﻳﻢ ﻓﺼﻞ ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ د ﺧﭙﻠﻲ ﻣﻮﺿﻮع اړوﻧﺪ‬
‫ﺟﻼ ﺟﻼ ﻣﻄﻠﺒﻮﻧﻪ ﻟﺮي ــ ﻏﻮره او ﺑﻬﺘﺮه ﭘﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻛ‪ ３＋‬ــ ﻣﻘﺘﺪﻳﺎن او اﻣﺎم ــ د ﺗﻜﺒﻴﺮ‬
‫ﺗﺤﺮﻳﻤ‪ ３‬وﻗﺖ د اﻣﺎم ﻟﭙﺎره ــ اﻣﺎم ﺗﻪ د ﻓﺘﺤﻲ ورﻛﻮﻟﻮ وﺧﺖ ﭼﻲ د ﻣﻮﺿﻮع د رو＊ﻨﺎﺋﻲ‬
‫ﻟﭙﺎره ﭘﻪ راﺗﻠﻮﻧﻜﻮ ﭘﺎ‪１‬ﻮ ﻛﻲ ﻛﺎﻓﻲ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت دي‪.‬‬

‫ﻗﺎﺿﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺎﻛﻢ ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ‬

‫و ﻣﺎ ذاﻟﻚ ﻋﻠﻰ اﷲ ﺑﻌﺰﻳﺰ‬

‫رﻣﻀﺎن اﻟﻤﺒﺎرك ‪١٢٠ -٢٠‬‬

‫‪3‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫اول 
‬

‫ا  اﻼم ح‬ ‫ح‬

‫‪ ö‬‬ ‫‬ ‫د ‬
‫ح‬

‫د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ او ﺛﺒﻮت ﭘﻪ اﺳﻼم ﻛ‪:３＋‬‬

‫ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﭘﻪ ﻟﻐﺖ ﻛﻲ دوﻋﺎ ﺗﻪ واﺋﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻐﻪ دُﻋﺎء ﭼﻲ ﭘﻪ ﺧﻴﺮ وﻳﻞ ﻛ‪８５‬ي ﻟﻜﻪ ＇ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ‬
‫ن ‪(1) &' * ( ٰ$‬‬
‫ﺧﺪاى ]ج[ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪ :‬و‪ &'" #$‬ا ‪%‬‬

‫ژړ‪ :‬اى ﻣﺤﻤﺪه ]‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ[ ﺗﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﻮ ﺗﻪ دُﻋﺎ وﻛ‪７‬ه ﻳﻌﻨﻲ دوي ﺗﻪ‬
‫دﻋﻮت ورﻛ‪７‬ه ﭘﻪ ﺧﻴﺮ ﺳﺮه ﭼﻪ دﻏﻪ دُﻋﺎ ﻳﺎ دﻋﻮت ورﻛﻮل ﺳﺘﺎ دوى ﺗﻪ اراﻣﺘﻴﺎ او‬
‫ﻫﻮﺳﺎ ژوﻧﺪ ور ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻛﻮي ﭼﻲ اﻳﻤﺎن راوړل دي‪ .‬ﻟﻴﻜﻦ ‪＄‬ﻴﻨﻲ ﻋﻠﻤﺎء ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﭘﻪ‬
‫ﻣﻌﻨٰﻰ د رﺣﻤﺖ ﺳﺮه ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻛﻮي‪ ،‬ﺧﻮ د ﻳﺎدوﻧﻲ وړ ﺧﺒﺮه داده ﻫﻐﻪ ﻛﻮم ﺗﺤﻘﻴﻖ ﭼﻲ د‬
‫ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ د ﻟﻔﻆ ﭘﻪ راﺑﻄﻪ ﭘﻪ ﻟﻐﻮي ﻣﻌﻨٰﻰ ﺳﺮه د اوﺳﻨﻲ وﺧﺖ او ﻋﺼﺮ ﻋﻠﻤﺎء او‬
‫ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ او ﺧﺼﻮ‪請‬ﺎً د ﻣﺪرﺳﻮ اﺳﺘﺎدان او ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ ﭘﺪې راﺑﻄﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﻮي دوي‬
‫واﺋﻲ ﭼﻲ )‪請‬ﻼة( د ﻟﻐﻮي ﻣﻌﻨﻲ ﭘﻪ ﻟﺤﺎظ ﭘﻪ ＇ﻠﻮرو ﻣﻌﻨٰﻰ ﮔﺎﻧﻮ راﻏﻠﻰ دى‪.‬‬

‫‪ ١‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﻛﻲ ﭼﻲ ﻧﺴﺒﺖ د )‪請‬ﻼة( ﺧﺪاى]ج[ ﺗﻪ وﺷﻲ ﭘﻪ ﻣﻌﻨٰﻰ د رﺣﻤﺖ دى‪.‬‬

‫‪ ٢‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﻛﻲ ﭼﻲ ﻧﺴﺒﺖ د ) ‪請‬ﻼة( ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ]ص[ ﺗﻪ وﺷﻲ ﭘﻪ ﻣﻌﻨٰﻰ ﺳـﺮه‬
‫د درود دى‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫د ‪!"
!#‬رت ‪. %& ١٠٣‬‬

‫‪4‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫‪ ٣‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﻛﻲ ﭼﻲ ﻧﺴﺒﺖ د )‪請‬ﻼة( ﻋﺎﻣﻮ ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﻮ ﺗﻪ وﺷﻲ ﭘﻪ ﻣﻌﻨٰﻰ د ﻣﻐﻔﺮت‬
‫را‪＄‬ﻲ‪.‬‬

‫
ﭘﻪ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﻛﻲ ﭼﻲ ﻧﺴﺒﺖ د )‪請‬ﻼة( ﺣﻴﻮاﻧﺎﺗﻮ ﻟﻜﻪ ‪＄‬ﻨﺎور او ﻣﺮﻏﺎﻧﻮ ﺗﻪ وﺷﻲ ﭘﻪ‬
‫ﻣﻌﻨٰﻰ د ﺗﺴﺒﻴﺢ او ﺗﺤﻠﻴﻞ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬

‫‪ 12 34‬ا‪/0$‬ح آ‪,‬ﯥ‪ :‬د ﻓﻘﻬﻲ ﻋﻠﻤﺎؤ ﭘﻪ ا‪請‬ﻄﻼح ﻛ‪ ３＋‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻫﻐﻪ ﺧﺎص‬
‫ﻗﻮﻟﻮﻧﻪ او ﻓﻌﻠﻮﻧﻪ دي ﭼﻲ ﭘﻪ ﺗﻜﺒﻴﺮ ﺗﺤﺮﻳﻤﻪ ﺳﺮه ﺷﺮوع ﻛﻴ‪８‬ي او ﭘﻪ ﺳﻼم ﮔﺮ‪＄‬ﻮﻟﻮﺳﺮه‬
‫ﭘﺎي ﺗﻪ رﺳ‪８５‬ي‪.‬‬

‫ح‬
‫‪#‬آ! ة‬
‫‬ ‫('‪%‬ت ‬
‫د &‬

‫ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﭘﻪ ﻗﺮاٰن ﻛﺮﻳﻢ او د ﺣﻀﺮت ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ]ص[ ﺣﺪﻳﺜﻮ او د ﻋﻠﻤﺎؤ ﭘﻪ اﺧﻤﺎع ﺳﺮه‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﺷﻮي ‪＄‬ﻜﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د اﺳﻼم داﺳﺎﺳﻲ او ﻣﻬﻤﻮ ﺑﻨﺎؤ ＇ﺨﻪ دى‪ ،‬ﺑﻞ داﺳﻲ ﻋﻤﻞ‬
‫ﻧﺸﺘﻪ ﭼﻲ ﭘﻪ اﺳﻼم ﻛ‪ ３＋‬دي ورﺗﻪ دوﻣﺮه زﻳﺎت ﻓﻀﻴﻠﺖ او اﻫﻤﻴﺖ ورﻛ‪７‬ى ﺷﻮى‬
‫وي‪ .‬داﺳﻲ ﭼﻲ ﺧﺪاى ]ج[ ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ‪＄‬ﺎﻳﻮﻧﻮ ﻛﻲ د ذﻛﺮ ﺳﺮه راوړي ﻟﻜﻪ ﺧﺪاى ]ج[ ﭼﻲ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪) :‬ان اٰة 'ٰ< " ا;'‪:‬ء وا* و ‪8‬آ ا‪ 7‬اآ‪(1)(6‬‬

‫ژﺑﺎړه‪ :‬ﭼﻲ ﭘﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺳﺮه ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬اﻧﺴﺎن د ﺑﺪو او ﻧﺎوړو اﻋﻤﺎﻟﻮ ＇ﺨﻪ ژﻏﻮري او د‬
‫ﺧﺪاى ]ج[ ﻳﺎدول ﻟﻮي او ﻏﻮره ﻋﻤﻞ دى‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫د ‪!()*+‬ت "!رت ‪. %& ,‬‬

‫‪5‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫او ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ‪＄‬ﺎﻳﻮﻧﻮ ﻛﻲ ﺋ‪ ３‬د ذﻛﻮٰة ﺳﺮه ﻣﺘﺼﻞ ذﻛﺮ ﻛ‪７‬ى دى ﻟﻜﻪ ﭼﻲ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪ :‬و‬
‫ا> اٰة و اٰ  ا‪8‬آٰة)‪(1‬‬

‫ژﺑﺎړه‪ :‬ﺗﺎﺳﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ ﻗﺎﺋﻢ ﻛ‪７‬ۍ او ذﻛﻮٰﺗﻮﻧﻪ ورﻛ‪７‬ۍ ﭘﺨﭙﻞ وﺧﺖ د ！ﻮﻟﻮ ﺷﺮﻃﻮﻧﻮ‬
‫ﺳﺮه ﺑﺮاﺑﺮ‪.‬‬

‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﺋ‪ ３‬ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻧﻮرو ‪＄‬ﺎﻳﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３＋‬د ‪請‬ﺒﺮ ﺳﺮه ذﻛﺮ ﻛ‪７‬ى دى‬

‫ﻟﻜﻪ ﭼﻲ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪ :‬وا?

 ‪ 6‬وا‪ 1 /‬و ا‪6* '4‬ة ا "< ا‪
@A‬‬
‫ژړ
‪ :‬ﺗﺎﺳﻲ ﻛﻤﻚ وﻏﻮاړۍ ﭘﻪ ‪請‬ﺒﺮ او ﻟﻤﺎﻧ（ﻪ ﺳﺮه ﭘﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺳﺮه دﻏﻪ ﻟﻮﻧ‪＃‬‬ ‫)‪(2‬‬
‫ﻟﻮى او دروﻧﺪ ﺑﺎر دى ﻣﮕﺮ ﻧﻪ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﻮ ﭼﻲ ﺧﺸﻮع او ﻋﺎﺟﺰي ﻛﻮي او د‬
‫ﺧﺪاى ﺗﻌﺎﻟٰﻰ اﻣﻮرو ﺗﻪ ﺋ‪ ３‬ﻏﺎړه اﻳ‪ ３＋‬وي‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ‪＄‬ﺎﻳﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３‬د )ﺑﺮ( د‬
‫ﻧ‪５‬ﻜﻮ ﻋﻤﻠﻮﻧﻮ ﺳﺮه ذﻛﺮ ﺷﻮى ﻟﻜﻪ ＇ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ ﺧﺪاى ]ج[ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪ > :‬ا‪ DE‬ا ن‬
‫‪3‬‬
‫ا‪ 8‬ه& ‪
@F &' /$ GE‬ن) ( ژړ
‪ :‬ﭘﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺳﺮه ﺧﻼ‪請‬ﻮن او ﺑﺮي‬
‫ﻣﻮﻧﺪوﻧﻜﻲ دي ﻣﺆﻣﻨﺎن‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﻛﺴﺎن ﭼﻲ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻋﺎﺟﺰي ﻛﻮﻧﻜﻲ‬
‫وي‪.‬‬

‫ح‬
‫‪ %) *+‬ة‬
‫‬ ‫('‪%‬ت ‬
‫د  &‬

‫زﻳﺎت داﺳﻲ ﺣﺪﻳﺜﻮﻧﻪ ذﻛﺮ ﺷﻮﻳﺪي ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﺛﺒﻮت او ﻳﺎ ﻓﺮﺿﻴﺖ ﺗﺮي‬

‫＇ﺮﮔﻨﺪ‪８４‬ي‪ ،‬ﻟﻜﻪ ﺣﻀﺮت اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ]رض[ ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ ﺣﺪﻳﺚ ﻧﻘﻞ ﻛ‪７‬ى او ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫د ا(‪!" /0‬رة ‪ ١١٠‬اٰ‪. %‬‬
‫‪2‬‬
‫د ا(‪!" /0‬رة ‪. 2& ,‬‬
‫‪3‬‬
‫د ا‪!*
4‬ن "!رة ‪. %& ١‬‬

‫‪6‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫" ا‪ <$ G6‬ا‪ 1" <ٰ

7‬و& >ل‪ <) :‬ا‪/‬م "ٰ< ‪'@ :JF‬دة‬
‫ان  اٰ‪ِ 1‬ا‪ M‬ا‪ 7‬و ان ‪ N‬ا‪M‬ل ا‪ 7‬ـ و ا>م اٰة وا? ِء ا‪8‬آٰة ـ و‬
‫‪1‬‬
‫‪ (/‬ﻣﺘﻔﻖ ﻋﻠﻴﻪ) ( ﺣﻀﺮت‬ ‫‪$‬م ا‪U M‬ن ـ و ‪ ST‬ا‪  R6‬ا‪0?Q‬ع ا‪ً 6 1‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ]رض[ د رﺳﻮل اﷲ ]ص[ ＇ﺨﻪ ﻧﻘﻞ ﻛ‪７‬ﻳﺪى ﭼﻲ واﺋﻲ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ‬
‫]ص[ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ اﺳﻼم ﭘﻪ ﭘﻨ‪％‬ﻮ ﺷﻴﺎﻧﻮ ﺑﻨﺎء دى‪ :‬ﺷﺎﻫﺪي ادا ﻛﻮل ﭘﺪې ﺳﺮه ﭼﻲ ﻧﺸﺘﻪ‬
‫ﻫﻴ＆ ﻻﺋﻖ او ﻣﺴﺘﺤﻖ د ﻋﺒﺎدت ﻣﮕﺮ ﻳﻮ ﺧﺪاى ]ج[ دي او ﻣﺤﻤﺪ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ‬
‫د ﻫﻐﻪ را اﺳﺘﻮل ﺷﻮى رﺳﻮل دى دﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ادا ﻛﻮل‪،‬د زﻛﻮٰة ورﻛﻮل‪ ،‬د روژې ﻧﻴﻮل‪،‬‬
‫او د ﺑﻴﺖ اﷲ ﺷﺮﻳﻔﻲ ﺣﺞ ﻛﻮل دي ﻫﻐﻪ ﭼﺎﺗﻪ ﭼﻲ د ﻻري د ﺗﮓ او راﺗﮓ ﺗﻮان وﻟﺮي‪.‬‬

‫ح‬
‫ا‪ð‬ع ة‬
‫('‪%‬ت د ا‪&  .‬‬
‫‪& /õ‬‬
‫‬ ‫د  د‬

‫ﻟﻪ درې ﮔﻮﻧﻮ دﻻﺋﻠﻮ ＇ﺨﻪ ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﺛﺒﻮت ورﺑﺎﻧﺪي ﻛ‪８５‬ي د ﻋﻠﻤﺎؤ اﺟﻤﺎع ده‬
‫‪＄‬ﻜﻪ اﺟﻤﺎع د ﻋﻠﻤﺎؤﻫﻢ ﭘﺪې دﻻﻟﺖ ﻛﻮي ﭼﻲ ﻋﻠﻤﺎء ﭘﺪې اﺗﻔﺎق ﻟﺮي ﭼﻲ ﭘﻪ ﻳﻮه ﺷﭙﻪ‬
‫او ورځ ﻛﻲ ﭘﻨ‪％‬ﻪ وﺧﺘﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻓﺮض ﺳﻮى دى)‪.(2‬‬

‫د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ د ﻓﺮﺿﻴﺖ ﺗﺎرﻳﺦ‪:‬‬

‫د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ د ﻓﺮﺿﻴﺖ د وﺧﺖ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ زﻳﺎت ﻧﻈﺮوﻧﻪ او ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﻮﻟﻮﻧﻪ ﻣﻮﺟﻮد دي ﺧﻮ‬
‫ﻟﻴﻜﻦ ﻫﻐﻪ ﻣﺨﺘﺎر او ﻏﻮره ﻣﻔﺘٰﻰ ﺑﻪِ ﻗﻮل د ﻓﻘﻬﻲ ﻋﻠﻤﺎؤ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ دادى ﭼﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د‬
‫)ﻟﻴﻠﻴﺔ اﻻﺳﺮاء( د ﻣﻌﺮاج ﭘﻪ ﺷﭙﻪ د ﻫﺠﺮت ＇ﺨﻪ ﭘﻨ‪％‬ﻪ ﻛﺎﻟﻪ ﻣﺨﻜﻲ ﻓﺮض ﺷﻮى دى ﺧﻮ‬

‫‪1‬‬
‫ا@>;? ا?
>!د
=)!ٰة ا<;‪9 :‬ى ‪!7‬ك ‪ G
١٢‬اآ‪
;
/‬آ‪!FF‬ن ‪!E;2‬ر د ‪D‬پ آل ‪  ١٣H٩‬ش‬
‫‪ ١‬وه(
زه;‪ LQ‬ـ ‪
0O‬ا‪ L
MN‬واد‪9
F‬ى ‪!7‬ك ‪2
;0V G
٩٧‬ﯧ‪!E‬ر ب ـ ت‪.‬‬

‫‪7‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﻋﺎم ﺑﺮا ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻮﻫﺎن ﻫﻢ ﭘﺪې ﻧﻈﺮ دي ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ د ﻓﺮﺿﻴﺖ د ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻪ ﻧﺒﻮي‬
‫ﺣﺪﻳﺜﻮﻧﻮ ﻫﻤﺪﻏﻪ ﻣﻔﺘٰﻰ ﺑﻪِ ﻗﻮل ﺛﺎﺑﺖ دى ﻟﻜﻪ ﭼﻲ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ ]ص[ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪:‬‬
‫‪ RE‬اٰة "ٰ< ا‪ <$ G6‬ا‪ 1" 7‬و & ا‪/‬ت ‪ X‬اٰى ‪1‬‬
‫‪ QF‬ه& ‪4 &] ًQF R
^ <ٰ?T RZ4‬ري  ‪ N‬ا‪6  14‬ل ا‪Z‬ل ‪1‬‬
‫‪1‬‬
‫و ا‪8' (4‬ا ا‪(٢) QF 1?QA‬‬
‫ﺣﻀﺮت اﻧﺲ ]رض[ ﻧﻘﻞ ﻛﻮي ﭼﻲ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪ :‬ﭘﻪ رﺳﻮل اﷲ ]ص[ د ﻣﻌﺮاج ﭘﻪ ﺷﭙﻪ‬
‫ﭘﻨ‪％‬ﻮس ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ ﻓﺮض ﺷﻮل ـ ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻛﻢ ﺷﻮل آن ﺗﺮدې ﭼﻲ ﭘﻨ‪％‬ﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮ ﺗﻪ‬
‫ورﺳ‪５‬ﺪل او ﺑﻴﺎ ووﻳﻞ ﺷﻮل اي ﻣﺤﻤﺪه ]ص[ ﻧﻪ ﺗﻐﻴﺮ ﻛ‪８５‬ي د ﺧﺪاى ]ج[ ﻳﻮ ﻗﻮل او ﺗﺎ‬
‫ﺗﻪ ﭘﻪ دﻏﻪ ﭘﻨ‪％‬ﻮ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻮ د ﭘﻨ‪％‬ﻮﺳﻮ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻮ اﺟﺮ درﻛﻮل ﻛ‪８５‬ي ﻧﻮ ددﻏﻪ ﺣﺪﻳﺚ د‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ＇ﺨﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣ‪８５‬ي ﭼﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د ﻣﻌﺮاج ﭘﻪ ﺷﭙﻪ ﻓﺮض ﺳﻮى دى‪ ،‬ﻟﻴﻜﻦ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ‬
‫ﻋﻠﻤﺎء ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻈﺮوﻧﻪ ﻟﺮي‪:‬‬

‫‪١‬ـ د ا‪Q+ !O*V‬ؤ ‪ :/Y‬د اﺣﻨﺎﻓﻮ ﻋﻠﻤﺎؤو ﻧﻈﺮ دادى ﭼﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د ﻣﻌﺮاج ﭘﻪ ﺷﭙﻪ د‬
‫ﺷﻨﺒ‪ ３‬ﭘﻪ ورځ ﭘﻪ اووﻟﺴﻢ د روژې ﻳﻮﻧﻴﻢ ﻛﺎل د ﻫﺠﺮت ＇ﺨﻪ ﻣﺨﻜﻲ ﻓﺮض ﺳﻮى‪.‬‬
‫‪٢‬ـ ‪ \OV‬ا? ه[‪] /‬رح[‪ :‬د ﺣﺎﻓﻆ اﺑﻦ ﺣﺠﺮ )رح( ﻧﻈﺮ ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ دادى ﭼﻲ واﺋﻲ‬
‫ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﭘﻪ اوه وﻳﺸﺘﻢ د رﺟﺐ ﻓﺮض ﺷﻮى دى او ﻫﻤﺪﻏﻪ ﻧﻈﺮ اﻛﺜﺮه ﻋﻠﻤﺎؤ ﻫﻢ ﺗﺎﺋﻴﺪ‬
‫ﻛ‪７‬ى دى ﭼﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﭘﻪ ﻫﺮ ﻋﺎﻗﻞ‪ ،‬ﺑﺎﻟﻎ او ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﻧﺪي ﻓﺮض دى ﻧﻮ ﻛﻠﻪ ﭼﻲ واړه‬
‫ﻫﻠﻜﺎن اووه ﻛﻠﻨ‪ ９‬ﺗﻪ ورﺳ‪８５‬ي)‪ .(٣‬ﻧﻮ دوي ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺪې ﻣﺎﻣﻮر ﻛ‪７‬ل ﺳﻲ او ﻛﻠﻪ ﭼﻲ ﻟﺲ‬
‫ﻛﻠﻨ‪ ９‬ﺗﻪ ورﺳ‪８５‬ي ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮې ووﻫﻞ ﺳﻲ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻳﻮه ﺷﭙﻪ او ورځ ﻛﻲ ﭘﺮ ﻳﻮه ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫ﻋﺎﻗﻞ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺎﻧﺪي ﭘﻨ‪％‬ﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ ﻓﺮض ﺳﻮي دي او ﭘﺪې ﻛﻲ د ﻋﻠﻤﺎؤ ﻫﻴ＆ ﺧﻼف‬

‫‪٢‬‬
‫
‪!c LQ+ ? @

;Q+ deF‬آ‪ Lb‬ـ ;‪ a‬ا` و_ر ـ ‪9‬ى ‪!7‬ك ‪ G
٣H١‬ـ دار ا[;‪/; a‬وت د ‪D‬پ آل‬
‫‪١٩٧٣‬‬

‫‪8‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﻧﺸﺘﻪ ﺑﻠﻜﻲ ﻏﻴﺮ د ﻫﻐﻪ ﻓﺮض ﺳﻮﻳﻮ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻨﻮ ＇ﺨﻪ ﻧﻮر ﻧﻪ ﻻزﻣ‪８５‬ي ﻣﮕﺮ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ‬
‫ﭼﻲ ﻳﻮ ﺷﺨﺺ ﭘﺨﭙﻞ ‪＄‬ﺎن ﺑﺎﻧﺪي ﻧﺬر ﻛ‪７‬ى وي‪ .‬ﻧﻮ ﻟﻪ دﻏﻮ ﭘﻨ‪％‬ﻮ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﻧﻪ‬
‫ﻛﻤ‪８５‬ي او ﻧﻪ زﻳﺎﺗ‪８５‬ي‪(1) .‬‬
‫‪＄‬ﻜﻪ ﭘﻪ دې اړوﻧﺪ د ﺣﻀﺮت ﻣﻌﺎذ ]رض[ ﺣﺪﻳﺚ دى ﭼﻲ ﻛﻠﻪ رﺳﻮل اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ‬
‫ﻳﻤﻦ ﺗﻪ وﻟ‪８５‬ل او ورﺗﻪ وﺋ‪ ３‬وﻳﻞ ﭼﻲ )ا‪6F‬ه& ان ا‪E <ٰ
7‬ض "'& ‪JF‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ٰ$‬ة ‪ GE‬آ‪ #‬م و ?‪ ( )1‬ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻪ ﺧﺒﺮ ورﻛ‪７‬ه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻮ ﺗﻪ ﭼﻲ ﭘﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺳﺮه‬
‫ﺧﺪاى ]ج[ ﭘﻪ ﻳﻮه ﺷﭙﻪ او ورځ ﻛﻲ ﭘﺮ ﺗﺎﺳﻲ ﭘﻨ‪％‬ﻪ وﺧﺘﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻓﺮض ﻛ‪７‬ى دى ﻧﻮ د‬
‫ﻫﻤﺪﻏﻪ دﻟﻴﻞ ﭘﺮ اﺳﺎس ﺋﻲ ﺗﻌﻴﻦ د ﻋﺪد ﻫﻢ وﺳﻮ‪.‬‬

‫ وه;
زه;‪ LQ‬ـ ‪
0O‬ا‪ L

MN‬واد‪9
F‬ى ‪!7‬ك ‪2
;0V G
٩٩‬ﯧ‪!E‬ر‪.‬‬
‫‪ ,‬ا
م "*‪ L‬ـ ‪ aN‬ا`‪MN‬م ‪9‬ى ‪!7‬ك ‪/; G
١٢٠‬وت دارا‪
Fh‬ب ـ ت‪.‬‬

‫‪9‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ح‬
‫د‪%1!ð /õ‬‬
‫‬ ‫د ‬

‫د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ د ﻓﺮﺿﻴﺖ ﺣﻜﻤﺘﻮﻧﻪ زﻳﺎت ﺑﻴﺎن ﺳﻮي دي ﭼﻲ ﭘﻪ ﻣﺨﺘﺼﺮ ډول ورﺗﻪ اﺷﺎره ﻛﻮو‪:‬‬
‫د )ﺷﻬﺎدﺗﻴﻦ( د ﻛﻠﻴﻤﻮ ＇ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ دوﻫﻢ ﻗﺪم ﻛﻲ ﻟﻮي او دروﻧﺪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‬
‫ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬دى ‪＄‬ﻜﻪ ﻳﻮ ﺷﻤ‪５‬ﺮ زﻳﺎت ﺣﺪﻳﺜﻮﻧﻪ ﭘﻜ‪ ３＋‬راﻏﻠﻲ دي ﭼﻲ د ﻫﻐﻪ ﺟﻤﻠ‪＇ ３‬ﺨﻪ د‬

‫ﺣﻀﺮت ﺟﺎﺑﺮ ]رض[ ﺣﺪﻳﺚ دى ـ ﭼﻲ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪ :‬ﻋﻦ ﺟﺎﺑﺮ رﺿﻲ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ ﻋﻦ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﻗﺎل ﺑﻴﻦ اﻟﺮﺟﻞ و ﺑﻴﻦ اﻟﻜﻔﺮﺗﺮك اﻟﺼﻠﻮٰة‬
‫)‪.(1۱‬‬
‫ژړ‪ :‬ﺣﻀﺮت ﺟﺎﺑﺮ ]رض[ د رﺳﻮل اﷲ ]ص[ ＇ﺨﻪ رواﻳﺖ ﻛﻮي ﭼﻲ رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ‬
‫اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ ﭼﻲ ﻓﺮق ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬د ﻳﻮ ﺳ‪７‬ي او ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬د ﻛﻔﺮ د ﻫﻐﻪ ﺳ‪７‬ي د‬
‫ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدل دي ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻄﻠﺐ دا دى ﭼﻲ د ﻳﻮ ﺷﺨﺺ د ﻛﻔﺮ او اﺳﻼم ﺗﺮ ﻣﻨ‪＃‬‬
‫ﺗﻮﭘﻴﺮ ﭘﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﺳﺮه دى‪ .‬ﻧﻮ ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻣﻔﻬﻮم د دﻏﻪ ﺣﺪﻳﺚ داﺳﻲ را‪＄‬ﻲ ﭼﻲ ﻫﻐﻪ ＇ﻮك‬
‫ﭼﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻛﻮي ﻫﻐﻪ ﺗﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن وﻳﻞ ﻛ‪８５‬ي او ﻫﻐﻪ ＇ﻮك ﭼﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﺋ‪ ３‬ﭘﺮې اﻳ‪＋‬ﻰ‬
‫وي ددې ﺣﺪﻳﺚ ＇ﺨﻪ ﺋﻲ ﻛﻔﺮ ﺛﺎﺑﺘ‪８５‬ي ـ ﭘﺮ دې ﺳﺮﺑﻴﺮه ﺑﻴﺎ ﻫﻢ د ﻋﻠﻤﺎؤ ﻧﻈﺮ ﭘﺪې راﺑﻄﻪ‬
‫زﻳﺎت ﺗﻔﺎوت ﻟﺮي ﭼﻲ ﭘﻪ راﺗﻠﻮﻧﻜﻮ ﻣﻄﺎﻟﺒﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﺑﻪ رو＊ﺎﻧﻪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د ﺧﺪاي ]ج[ د ﻧﻌﻤﺘﻮﻧﻮ د ﺷﻜﺮ اداء ﻛﻮل دي ﭼﻲ ﻋﻠﻤﺎؤ ﺋﻲ زﻳﺎﺗﻲ‬
‫ﻓﺎﺋﺪې ﺑﻴﺎن ﻛ‪７‬ﻳﺪي ﻣﺜﻼً ﻟﻜﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ـ ﺷﺨﺼﻲ ـ دﻳﻨﻲ ﭼﻲ ﭘﻪ وروﺳﺘﻨ‪ ９‬ﺑﺮﺧﻪ‬
‫ﻛ‪ ３＋‬ﺑﻪ ان ﺷﺎء اﷲ ﻫﺮ ﻳﻮ ﻟﻪ دﻏﻮ ﻓﺎﺋﺪو ＇ﺨﻪ ﭘﻪ ﻣﻔﺼﻞ ډول ﺳﺮه ﺑﻴﺎن ﻛ‪７‬و‪:‬‬

‫‪
;Q+ deF
١‬ـ ا@>;? ا?
>!د
=)!ٰة ا<;‪9 :‬ى ‪!7‬ك ‪ G
H١‬اآ‪/‬ه;
‪2‬ﯧ=!ر د‬
‫‪D‬پ آل ‪  ١٣H٩‬ش‪.‬‬

‫‪10‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫‪١‬ـ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ دﻳﻨﻲ ﮔ＂ﻲ‪:‬‬

‫ﻳﻮ ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﻤ‪５‬ﺮ ﻓﺎﺋﺪو ＇ﺨﻪ دﻳﻨﻲ ﻓﺎﺋﺪې دي ‪＄‬ﻜﻪ ﭼﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د ﺧﺪاى ]ج[ او ﺑﻨﺪه ﺗﺮ‬
‫ﻣﻨ‪ ＃‬د ﻧﮋدې واﻟﻲ او ﭘﻴﻮﺳﺘﻮن اړﻳﻜﻲ دي‪.‬ﻫﻐﻪ ﺧﻮﻧﺪ او ﻟﺬت ﭼﻲ د ﺧﺪاى]ج[ او‬
‫ﺑﻨﺪه ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬ﭘﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﻛ‪＋‬ﻲ دى‪ ،‬ﭘﻪ ﻧﻮرو ﺷﻴﺎﻧﻮ ﻛﻲ ﻧﺸﺘﻪ‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ د ﺧﺪاى]ج[‬
‫د رﺑﻮﺑﻴﺖ اﻇﻬﺎر‪ ،‬د ژوﻧﺪاﻧﻪ ﭼﺎرو ﺳﭙﺎرل‪ ،‬د رﺣﻤﺘﻮﻧﻮ اﻣ‪５‬ﺪ او د دﻳﺎﻧﺖ ﻻره ده ‪＄‬ﻜﻪ‬
‫ﭼﻲ ﻋﺒﺎدت ﻛﻮل د ﻛﺎﻣﻴﺎﺑ‪ ９‬او رﺳﺘﻪ ﮔﺎرۍ ﻻره ده ﻳﻌﻨﻲ د ﮔﻨﺎﻫﻮﻧﻮ ﺗﻮﺋ‪５‬ﺪل دي ـ‬

‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﺧﺪاى ]ج[ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ د دﻳﻨﻲ ﻓﺎﺋﺪې ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪] :‬ﻗﺪ اﻓﻠﺢ‬
‫اﻟﻤﺆﻣﻨﻮن اﻟﺬﻳﻦ ﻫﻢ ﻓﻲ ‪請‬ﻼﺗﻬﻢ ﺧﺎﺷﻌﻮن[ )‪(١‬‬
‫‪1‬‬
‫ژړ‪ :‬ﭘﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺳﺮه ﻛﺎﻣﻴﺎب او ﻻره ﻣﻮﻧﺪوﻧﻜﻲ دي ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻫﻐﻪ ﻛﺴﺎن ﭼﻲ دوى‬
‫ﭘﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﺗﻮاﺿﻊ او ﻋﺎﺟﺰي ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ ددﻳﻨﻲ ﮔ＂ﻮ ＇ﺨﻪ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ زﻳﺎت ﺣﺪﻳﺜﻮﻧﻪ ﺑﻴﺎن ﺷﻮي دي‪ .‬د‬
‫ﺑﻴﻠ‪／‬ﻲ ﭘﻪ ډول ﻳﻮ ﺣﺪﻳﺚ ذﻛﺮ ﻛﻮو ﺗﺮ ＇ﻮ د ﻣﺪﻋٰﻰ اﺛﺒﺎت ورﺑﺎﻧﺪي وﺳﻲ‪ "] :‬ا‪G‬‬
‫ه
ر‪ G‬ا‪> 1" <ٰ
7‬ل ـ >ل رل ا‪ <$ 7‬ا‪ 1" 7‬و& ارا‪&?a‬‬
‫ ان ‪'4‬اء ‪ GE‬ب ا‪ T‬آ& ‪ 1E #Q?b‬آ‪ #‬م ‪ JF‬ءاة ه‪ <ٰZ6 #‬‬
‫در‪G@ 14‬ء؟ >  ‪  <ٰZ6‬در‪G@ 14‬ء >ل ‪8*E‬ا( ‪/$ #e‬ة ‪ D JF‬ا‪7‬‬
‫' ا‪(٢). [0A‬‬
‫ژړ‪ :‬اﻳﺎ ﺗﺎﺳﻲ ﺧﺒﺮ ﻳﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي د ﻳﻮه ﺳ‪７‬ي ﭘﻪ دروازه ﻛ‪＋‬ﻲ ﺟﺎري ﻟ‪＋‬ﺘﻰ روان‬
‫وي ـ ﭘﺪې ﻟ‪＋‬ﺘﻲ ﻛ‪ ３＋‬ﭘﻪ ﻳﻮه ﺷﭙﻪ او ورځ ﭘﻨ‪％‬ﻪ ‪＄‬ﻠﻪ ﻏﺴﻞ ﻛﻮي اﻳﺎ ﻛﻮم ﭼ＂ﻠﻲ ﺑﻪ‬
‫ددې ﺳ‪７‬ي ﭘﻪ وﺟﻮد ﻛﻲ ﭘﺎﺗﻲ ﺳﻲ؟‬

‫‪ ١‬د ا‪!*
4‬ن ‪!N‬ر ‪9‬ى &‪. %‬‬
‫
=)!ٰة ا<;‪9 :‬ى ‪!7‬ك ‪ G
H٠‬اآ‪/‬ه;
‪2‬ﯧ=!ر د‬ ‫‪
;Q+ deF
٢‬ـ ا@>;? ا?
>!د‬
‫‪D‬پ آل ‪  ١٣H٩‬ش‪.‬‬

‫‪11‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫‪請‬ﺤﺎﺑ‪ ﾢ‬ﻛﺮاﻣﻮ ورﺗﻪ ووﻳﻞ ﻧﻪ! ددي ﺳ‪７‬ي ﭘﻪ وﺟﻮد ﻛﻲ ﺑﻪ ﻫﻴ＆ ﭼ＂ﻠﻲ ﭘﺎﺗﻪ ﻧﺸﻲ ـ ﺑﻴﺎ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ وﻓﺮﻣﺎﻳﻞ‪ :‬ﭼﻲ ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﭘﻨ‪％‬ﻪ وﺧﺘﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ دي‪،‬‬
‫＇ﻮك ﺋ‪ ３‬ﭼﻲ ادا ﻛ‪７‬ي ﻧﻮ ددې ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻛﻮﻧﻜﻲ ﭘﻪ وﺟﻮد ﻛﻲ ﺑﻪ ﭼ＂ﻠﻲ ﭘﺎﺗﻲ ﻧﺴﻲ او‬
‫‪－‬ﻨﺎﻫﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺋﻲ ！ﻮل ﭘﻪ ﻫﻤﺪﻏﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ وﻻړ ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻟﺂﺧﺮه ﭘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛﻲ دا ﺧﺒﺮه ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﺳﻮه ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ د زﻳﺎﺗﻮ ﮔ＂ﻮ ＇ﺨﻪ ﻳﻮه د ﻳﻨﻲ‬
‫ﮔ＂ﻪ ده ﭼﻲ ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ﮔ＂ﻲ ﺳﺮه ‪－‬ﻨﺎﻫﻮﻧﻪ ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ ‪＄‬ﻲ او د ﺧﺪاى]ج[ ﭘﻪ ﻧﺰد ددې‬
‫ﺷﺨﺺ ﻧﻮره ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻟﻮړ‪８４‬ي‪( 1).‬‬
‫‪ ٢‬ـ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﺷﺨﺼﻲ ﮔ＂ﻲ‪:‬‬
‫دا ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﮔ＂ﻲ د اﺳﻼﻣﻲ ﻓﻘﻬﻲ ﻋﻠﻤﺎؤ زﻳﺎﺗﻰ ذﻛﺮ ﻛ‪７‬ي ﺑﻠﻜﻲ ！ﻮﻟﻮ ﻋﻠﻤﺎؤ ﻫﺮ‬
‫ډول ﮔ＂ﻲ ذﻛﺮ ﻛ‪７‬ي ﭼﻲ د ﻫﻐﻲ ﺟﻤﻠ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﺷﺨﺼﻲ ﮔ＂ﻲ دي‪ .‬د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﻪ ﺷﺨﺼﻲ‬
‫ﮔ＂ﻮ ﺳﺮه د ﺧﺪاى ]ج[ او ﺑﻨﺪه ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻧﮋد‪４‬ﻮاﻟﻰ را‪＄‬ﻲ‪＇ ،‬ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ ﺧﺪاى ]ج[ ﭘﻪ دې‬
‫ﻫﻜﻠﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪ ) :‬و  ‪ RZF‬ا‪ f‬وا‪ J4‬ا 
‪6‬ون ( )‪.(2‬‬
‫ژړ‪ :‬ﻣﺎ ﻧﺪى ﭘﻴﺪا ﻛ‪７‬ي ﭘ‪５‬ﺮﻳﺎﻧﺎن او اﻧﺴﺎﻧﺎن ﻣﮕﺮ د ﻋﺒﺎدت ﻟﭙﺎره ﻣﻲ ﭘﻴﺪا ﻛ‪７‬ي‬
‫ﭼﻲ دوي ﻋﺒﺎدت وﻛ‪７‬ي‪.‬‬
‫دا ﭼﻲ ﭘﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻛﻮﻟﻮ ﻛﻲ د ﻧﻔﺲ او ارادې ﺗﻘﻮﻳﻪ را‪＄‬ﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻛﻮوﻧﻜﻲ ﺗﻪ ﻏﻴﺮت‬
‫ﭘﻴﺪا ﻛ‪８５‬ي د ﺧﺪاى ]ج[ ﭘﻪ ﻧﺰد ﺳﺮه ـ ددوﻧﻴﺎ ＇ﺨﻪ ﺋ‪ ３‬زړه ﭘﻮرﺗﻪ ﻛ‪８５‬ي ﻫﻐﻪ ﻛﻮﻣﻲ‬
‫ﻏﻮ＊ﺘﻨﻲ ﭼﻲ د اﻧﺴﺎن دي ﻛﻪ ﻧﻔﺴﺎﻧﻲ وي ﻟﻜﻪ ﻣﺎل ـ دوﻟﺖ‪ ،‬ﻗﺪرت‪ ،‬ﭼﻮﻛ‪ ９‬دا ！ﻮل د‬
‫ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﻪ ﺳﺒﺐ ﺳﺮه د اﻧﺴﺎن ＇ﺨﻪ ﻟ‪５‬ﺮي ﻛ‪８５‬ي ﻳﻌﻨﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻛﻮﻧﻜﻰ ددې ＇ﺨﻪ‬
‫ﺧﻼ‪８５請‬ي د ‪－‬ﻤﺮاﻫﻲ ﺷﻴﻄﺎﻧﻲ وﺳﻮﺳﻮ او ﻏﻮﻟﻮﻟﻮ ＇ﺨﻪ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﻪ ﺳﺒﺐ ﺳﺮه‬

‫‪ ١‬وه;
ز‪ LQV‬ـ ‪ Lk0O‬ا‪ L

MN‬واد‪9
F%‬ى ‪!7‬ك ‪2
;0V G
,٠٠‬ﯧ‪!E‬ر ـ ب ـ ت‪.‬‬
‫‪ ٢‬د ا‪l‬ار‪%‬ت ‪!N‬ر ‪. %& ,H‬‬

‫‪12‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫اﻧﺴﺎن ﻣﺤﻔﻮظ ﭘﺎﺗﻪ ﻛ‪８５‬ي‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﭘﻪ ﺑﻞ ‪＄‬ﺎي ﻛ‪ ３＋‬ﺧﺪاي ]ج[ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪ :‬وا?
 ا‪ 6‬واٰة و ا‪6* '4‬ة ا "< ا‪.(1) 
@A‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺎﺳﻲ ﻛﻤﻚ وﻏﻮاړۍ ﭘﻪ ‪請‬ﺒﺮ او ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﺳﺮه ﭘﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺳﺮه دا ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﭼﻲ دى‬
‫دا ﻳﻮ ﻟﻮي او دروﻧﺪ ﺑﺎر دى ﻣﮕﺮ ﻧﻪ ﭘﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﻮ او ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻮ ﺑﺎﻧﺪي ﺑﻠﻜﻲ ﭘﺮ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻮ او ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﻮ ﺑﺎﻧﺪي ﺑﺎر او ﭘ‪＂５‬ﻰ ﻧﺪى ﭼﻲ ورﺳﺮه ﭘﻪ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺳﻲ ــ ﺑﻠﻜﻲ‬
‫＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼﻲ دوي ﻧﻮر ﻫﻢ ﺧﻮﻧﺪ اﺧﻠﻲ د ﺧﺪاى]ج[ ﭘﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺳﺮه‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ ＇ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ ﭘﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﻛﻲ راﺣﺖ‪ ،‬ﻧﻔﺴﻲ او روﺣﻲ آراﻣﻲ اﻧﺴﺎن ﺗﻪ ﺣﺎ‪請‬ﻠ‪８５‬ي او‬
‫د ﻏﻔﻠﺖ ＇ﺨﻪ ﻟ‪５‬ﺮﻳﻮاﻟﻰ را‪＄‬ﻲ‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ د رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ＇ﺨﻪ ﻧﻘﻞ‬
‫راﻏﻠﻰ ﭼﻲ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪ :‬زﻣﺎ ددﻧﻴﺎ ﻟﻪ ﺷﻴﺎﻧﻮ ＇ﺨﻪ دوه ﺷﻴﺎن ډ‪４‬ﺮ ﺧﻮښ دي ﭼﻲ ﻳﻮ ＊‪％‬ﻲ‬
‫)ﺧﭙﻠﻲ ﻣ‪５‬ﺮﻣﻨﻲ( او ﺑﻞ ﺧﻮﺷﺒﻮي ﻳﻌﻨﻲ ﻋﻄﺮي ﺷﻴﺎن دي او زﻣﺎ ﻟﭙﺎره د ﺳﺘﺮ‪－‬ﻮ‬
‫ﻳﺨﻮاﻟﻰ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬دى‪ ،‬ﻳﺨﻮاﻟﻰ د ﺳﺘﺮﮔﻮ ﻛﻨﺎﻳﻪ ده ﻟﻪ او＊ﻜﻮ ﺗﻮﻳﻮﻟﻮ ＇ﺨﻪ‪ .‬ﭘﻪ ﻳﻮ ﺑﻞ‬
‫ﺣﺪﻳﺚ ﻛﻲ دې ﺗﻪ ﻫﻢ اﺷﺎره ﺷﻮ‪４‬ﺪه ﭼﻲ ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﭘﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﻛﻲ د ﺳﺘﺮﮔﻮ ＇ﺨﻪ‬
‫او＊ﻜﻲ ﻻړي ﺷﻲ ﺧﻮ ﻏﻴﺮ د اواز ﭘﻮرﺗﻪ ﻛﻮﻟﻮ ＇ﺨﻪ وي ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻧﻪ ﻓﺎﺳﺪ‪８４‬ي واﻗﻌﺎً‬
‫ﭼﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﺑﺎﻳﺪ داﺳﻲ د زړه ﭘﻪ ﺣﻀﻮرﺳﺮه وﺷﻲ ﭼﻲ ﺳﺘﺮﮔﻲ ﭘﻜ‪ ３＋‬ﻳﺨﻲ ﺷﻲ ﭘﻪ‬
‫ﻫﻤﺪې ﻫﻜﻠﻪ ﭘﻪ ﻳﻮ ﺑﻞ ﺣﺪﻳﺚ ﻛﻲ ﻫﻢ دﻏﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻪ اﺷﺎره ده ﻟﻜﻪ ﭘﻪ ﻛﻮم وﺧﺖ ﻛﻲ ﺑﻪ‬
‫ﭼﻲ ﭘﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﺧﻔﮕﺎن او ﭘﺮ‪４‬ﺸﺎﻧﻲ راﻏﻠﻪ ﻧﻮ رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ‬
‫اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﺑﻼل رﺿﻲ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ ﺗﻪ ووﻳﻞ ﭼﻲ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻪ ﻛ‪７‬ه ﻣﻮږ‬
‫ﭘﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﺳﺮه اى ﺑﻼﻟﻪ‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﻟﭙﺎره ددﻳﻦ ﻋﻠﻤﺎؤو زﻳﺎت ﺗﻜﻠﻴﻔﻮﻧﻪ‬
‫اﻳﺴﺘﻠﻲ دي ﺑﻠﻜﻲ ﻧﻮﺷﺘ‪ ３‬ﺋ‪ ３‬ﭘﻜ‪＋‬ﻲ ﻛ‪７‬ي او زﻳﺎﺗﻲ ﻓﺎﺋﺪې ورﺗﻪ ﺑﻴﺎن ﻛ‪７‬ي‪ ،‬ﻣﺜﻼً‬

‫‪ ١‬د ا(‪!N /0‬ر &‪., %‬‬

‫‪13‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﻟﻜﻪ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ＊ﻮدل ﻳﻮه اﻧﺴﺎن ﺗﻪ دا واﻗﻌﻲ ﺧﺒﺮه ده ﭼﻲ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ او اﺧﻼق اﻧﺴﺎن‬
‫ﺗﻪ ﭘﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﻛﻲ ＊ﻮدل ﻛ‪８５‬ي ‪＄‬ﻜﻪ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ＇ﺨﻪ ﻟﻮي د راز ‪＄‬ﺎي ﺑﻞ د اﻧﺴﺎن ﻟﭙﺎره‬
‫ﻧﺸﺘﻪ ‪＄‬ﻜﻪ ﭘﻪ ﺑﻞ ﻫﻴ＆ داﺳﻲ ﻋﻤﻞ ﻛﻲ د ﺧﺪاى ]ج[ ﺳﺮه دوﻣﺮه ﭘﻪ ﺧﻔ‪ ３‬او ﭘ＂ﻪ اﻧﺪازه‬
‫ﺳﺮه راز ﻧﺸﺘﻪ ﺑﻠﻜﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ د ارﻛﺎﻧﻮ او ﺷﺮﻃﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﺋ‪ ３‬اﻗﺘﺒﺎس ﻛ‪８５‬ې‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ د اﻧﺴﺎن زړه د ﺧﺪاى ]ج[ ﺳﺮه ﺗ‪７‬ﻟﻰ وي د ﺧﺪاى]ج[ د ﻃﺮﻓﻪ ورﺗﻪ ﻫﺪاﻳﺖ‬
‫ﻛ‪８５‬ي ‪請‬ﺤﻴﺢ او ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻻري ﺗﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺮاﺑﺮ‪８４‬ي‪.‬‬
‫ﺧﻮ ددې ﺣﺪﻳﺚ د ﻣﻀﻤﻮن ﭘﻪ ر‪１‬ﺎ ﻛﻲ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺤﻤﺪ ذﻛﺮﻳﺎ ‪請‬ﺎﺣﺐ دﻫﻠﻮي ﻟﻴﻜﻲ‪:‬‬
‫واﺋﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د ﺧﺪاى ]ج[ ﻟﻮى رﺣﻤﺖ دى ﭘﻪ ﻫﺮ وﺧﺖ ﻛﻲ ﭼﻲ ﻳﻮ ﺳ‪７‬ى د ﭘﺮ‪４‬ﺸﺎﻧ‪ ９‬او‬
‫ﺧﻔ‪／‬ﺎن ﺳﺮه ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺷﻲ ﻧﻮ دا ﻫﻤﺪﻏﻪ ﻣﻌﻨٰﻰ ﻟﺮي ﭼﻲ د ﺧﺪاى ]ج[ د ﻟﻮى رﺣﻤﺖ ﺳﺮه‬
‫ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺳﻮى‪ .‬ﻧﻮ ﻫﺮ ﭼﺎﺗﻪ ﭼﻲ د ﺧﺪاى ]ج[ رﺣﻤﺖ ﻣﺨﺎﻣﺦ او د ﻟﻮى ﺧﺪاى ]ج[‬
‫رﺣﻤﺖ ﭘﺮې وﺷﻲ ﻧﻮ اﻳﺎ داﺳ‪７‬ي ﺗﻪ ﺑﻪ ﺑﻴﺎ ﭘﺮ‪４‬ﺸﺎﻧﻲ اوﺧﻔﮕﺎن ﭘﺎﺗﻲ وي؟ ﺑﻠﻜﻲ ﻧﻪ و‬

‫رﺗﻪ ﭘﺎﺗ‪８５‬ي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ذﻛﺮﻳﺎ ‪請‬ﺎﺣﺐ د ﺣﻀﺮت اﺑﻮ داؤد رﺿﻲ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ ＇ﺨﻪ د ﻳﻮه‬
‫ﺣﺪﻳﺚ ﭘﻪ ﻣﻀﻤﻮن ﻛﻲ ﻧﻘﻞ ﻛﻮي ﭼﻲ ﭘﻪ ﻫﺮ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﻛﻲ ﺑﻪ ﭼﻲ ﺳﺨﺖ او ﺷﺪﻳﺪ ﺑﺎد‬
‫وﻟﮕ‪５‬ﺪى ﻧﻮ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﺑﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ )ﻣﺴﺠﺪ( ﺗﻪ ﺗﺸﺮﻳﻒ‬
‫ﻳﻮوړ او ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﺑﻪ ﺋ‪ ３‬ﺷﺮوع ﻛ‪ ７‬ﺗﺮ ＇ﻮ ﭼﻲ ﺑﻪ ﺑﺎد ﻧﻪ وو ﺑﻨﺪ ﺷﻮى او د ﻣﺴﺠﺪ ＇ﺨﻪ ﺑﻪ‬

‫ﻧﻪ وﺗﻠﻮ‪.‬‬

‫‪14‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ د ﺣﻀﺮت اﺑﻮ داؤد رﺿﻲ اﷲ ﻋﻨﻪ ＇ﺨﻪ د ﻳﻮه ﺣﺪﻳﺚ ﭘﻪ ﻣﻀﻤﻮن ﻛﻲ ﻧﻘﻞ‬

‫ﭼﻲ رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﻟﻤ‪７‬ﻧﻴﻮ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮاﻧﻮ ﻫﻢ داﻏﻪ ﻋﺎدت وو‬ ‫ﻛ‪８５‬ي )‪(1‬ـ‬
‫ﭼﻲ ﭘﻪ ﻛﻮم وﺧﺖ ﻛﻲ ﺑﻪ ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ ورﺑﺎﻧﺪي راﻏﻠﻪ او ورﺳﺮه ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺑﻪ ﺳﻮل دوى ﺑﻪ‬
‫ﻫﻢ ﻣﺴﺠﺪ ﺗﻪ ﺗﻠﻞ او ﻫﻐﻪ ﺧﻔﮕﺎن ﻳﺎ ﭘﺮ‪４‬ﺸﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﭼﻲ ﭘﺮې راﻏﻠ‪ ３‬وه ﻫﻐﻪ ﺑﻪ ﺋﻲ ﭘﻪ‬

‫ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﺳﺮه ﻟ‪５‬ﺮي ﻛﻮﻟﻪ‪.‬‬

‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ د ﺧﻀﺮت اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﻰ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ ﻳﻮه ورځ ﭘﻪ ﺳﻔﺮ روان وو ﭘﻪ‬
‫ﻻره ﻛﻲ ﺧﺒﺮ ﺳﻮ ﭼﻲ زوي ﺋ‪ ３‬وﻓﺎت ﺳﻮى ﭘﺮ اوښ ﺳﭙﻮر وو ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ＇ﺨﻪ راﻛ‪＋‬ﺘﻪ ﺳﻮ‬
‫او دوه رﻛﻌﺘﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﺋ‪ ３‬وﻛ‪ ７‬ﻟﻜﻪ ＇ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ ﺧﺪاى ]ج[ ﻣﺎﺗﻪ اﻣﺮ ﻛ‪７‬ى وو‪ ،‬ﻛﻠﻪ ﭼﻲ د‬
‫ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ د ﺷﺨﺼﻲ ﮔ＂ﻮ اړوﻧﺪ ﺑﺤﺚ روان دى ﻧﻮ ددې ﺣﺪﻳﺜﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﻀﻤﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ‬
‫ﺑﻬﺘﺮه ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﺳﻮه ﭼﻲ ﻟﻤﻮځ داﻧﺴﺎن د ！ﻮﻟﻮ اﻣﻮرو ﻟﭙﺎره وﻗﺎر ‪ ،‬ﺳﻜﻮن او د زړه‬
‫اﻃﻤﻴﻨﺎن دى ذﻛﺮ ﺳﻮﻳﻮ ﺷﻴﺎﻧﻮ ＇ﺨﻪ اﻧﺴﺎن ﺗﻪ ﭘﺮې ﺣﺎ‪請‬ﻠ‪８５‬ي‪.‬‬
‫＇ﻨ‪／‬ﻪ ﭼﻲ ﻣﻮ ﭘﺪې اړوﻧﺪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ډﻳﺮ وﻛ‪ ،７‬ددې ！ﻮﻟﻮ اﻣﻮرو ﻋﻤﻠﻲ ﻛﻮل ډ‪４‬ﺮ ﻣﻬﻢ دي‬
‫ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﺑﻌﻀﻲ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﭘﻴﺪا ﻛ‪８５‬ي د اوﺳﻨﻲ ﻋﺼﺮ ﺳﺮه ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻛ‪５‬ﺪاى ﺷﻲ‪ .‬ﻧﻮ ﭘﻪ‬
‫ﻫﻤﺪې اﺳﺎس زﻣﻮږ ددې ﻋﻨﻮان ﺑﺤﺚ ‪＄‬ﻜﻪ زﻳﺎت دوام ﭘﻴﺪا ﻛ‪(2) .７‬‬
‫‪ ٣‬ﭘﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ )اﺟﺘﻤﺎع( ﻛ‪ ３＋‬د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﮔ＂ﻲ‪:‬‬
‫ﻳﻮه ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ﮔ＂ﻮ ＇ﺨﻪ ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﻟﭙﺎره ﻋﻠﻤﺎؤ ذﻛﺮ ﻛ‪７‬ي ﻫﻐﻪ ﭘﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ﻛﻲ دي ﭼﻲ‬
‫آﻳﺎ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﭘﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ﻛﻲ ＇ﻪ اﺛﺮ ﻟﺮي؟ ﻫﻐﻪ ﺗﺎءﺛﻴﺮات ﭼﻲ ﭘﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﺳﺮه ﻣﺮﺗﺐ ﻛ‪８５‬ي‬

‫‪ ١‬ا‪ ?;cp‬ـ د ا‪ oٰ*

:;@" ?;cp‬داد ‪ LD‬دوى ‪ !m‬ا‪ L)!F>;m‬دي ‪
2‬ا_‪ +‬د ‪m‬اى ]ج[ ‪ /N‬ـ‬
‫‪9
! ?;O/c ?F;
/;
/;eN‬ى ‪!7‬ك ‪.G
٣٣‬‬
‫‪ G;c٢‬ا@‪ ;r @
`!
s%‬ـ ‪ ab<O‬ا‪+‬ل ‪9‬ى ‪!7‬ك ‪" G
١٣‬ا‪%/_v2 t‬ن اآډ‪ L%‬د ‪D‬پ آل‬
‫‪.١٩٨٧‬‬

‫‪15‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﻫﻐﻪ ﻳﻮواﻟﻰ او ！ﻴﻨﮕ‪＋‬ﺖ د اﺳﻼﻣﻲ ﻋﻘﻴﺪې او د ﻫﻤﺪې ﻋﻘﻴﺪې ﺗﻘﻮﻳﻪ ﻛﻮل د ！ﻮﻟﻨﻲ‬
‫د ﺧﻠﻜﻮ ﭘﻪ ﻧﻔﺴﻮﻧﻮ ﻛﻲ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ د اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻳﺎ ！ﻮﻟﻨﻴﺰو ﭼﺎرو ﺗﻨﻈﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺮ ﺗﻴﺐ‪ ،‬د اﺳﻼﻣﻲ ﻋﻘﻴﺪې او ﻓﻜﺮ‬
‫ﻳﻮواﻟﻰ د ！ﻮﻟﻨﻴﺰو اړﻳﻜﻮ ！ﻴﻨ‪＋／‬ﺖ او ﻳﻮ د ﺑﻞ اﺣﻮاﻟﻮ ＇ﺨﻪ ‪＄‬ﺎن ﺧﺒﺮول دي‪＄ .‬ﻜﻪ‬
‫ﭼﻲ اﻧﺴﺎن د ﻳﻮه ﺟﺴﺪ ﭘﻪ ﻣﺜﺎل ﺳﺮه دى ـ ﭘﻪ ﻛﻮم وﺧﺖ ﻛﻲ ﭼﻲ د اﻧﺴﺎن ﻳﻮ اﻧﺪام‬
‫ﻣﺮﻳﺾ ﺷﻲ‪！ ،‬ﻮل ﺟﺴﺪ د اﻧﺴﺎن ﭘﻪ درد او ﻧﺎﻟ‪＋‬ﺖ ﺳﺮه وي‪ .‬ﺑﻨﺎء ﭘﻪ ﻫﻤﺪې اﺳﺎس‬
‫ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻫﻢ ﭘﻪ ！ﻮﻟﻨﻴﺰو ﭼﺎرو ﻛﻲ زﻳﺎﺗﻪ ﻫﻤﻜﺎري ﻟﺮي ﻟﻜﻪ ＇ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ دوﻛﺘﻮر وﻫﺒﻪ ﺋ‪３‬‬
‫د ﺗﻌﺮﻳﻒ ﭘﻪ ﺷﻜﻞ ﺳﺮه ﺑﻴﺎﻧﻮي واﺋﻲ ﭼﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د ﺗﻮ‪請‬ﻞ ﻋﻘﺪ د ﺧﺪاى ]ج[ او ﺧﭙﻞ‬
‫ﺑﻨﺪه ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬راوﻟﻲ‪＄ ،‬ﻜﻪ ﻧﻮ ﻧﺮم واﻟﻰ د زړه ﻫﻢ اﻧﺴﺎن ﺗﻪ ﭘﻴﺪا ﻛ‪８５‬ي‪ .‬ﭘﻪ ﻛﻮم وﺧﺖ‬
‫ﻛ‪ ３＋‬ﭼﻲ د زړه د ﻧﺮم واﻟﻲ آﺛﺎر ﭘﺮې ﻣﺮﺗﺐ ﺳﻮل ﻧﻮ ﺑﻴﺎء ﭘﻪ ﻫﻤﺪې اﺳﺎس ﭘﻪ ！ﻮﻟﻨﻴﺰو‬
‫ﭼﺎرو ﻛﻲ اﻧﺴﺎن ﻳﻮ ﻟﻪ ﺑﻞ ﺳﺮه ﻫﻤﻜﺎري‪ ،‬ﺑﺎاﻟﺂﺧﺮه ﭘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛ‪ ３‬اﺳﻼﻣﻲ ﻋﻘﻴﺪې او‬
‫روﺣﻴﻪ د ！ﻮﻟﻨﻲ ﭘﻪ ﺧﻠﻜﻮ ﻛﻲ ﻗﻮت ﭘﻴﺪا ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪاراز د ﺟﻤﺎﻋﺖ ﭘﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﻛﻲ ﻫﻢ زﻳﺎت ذﻛﺮ ﺷﻮي دي ﭼﻲ د ﻫﻐﻪ د ﺟﻤﻠ‪＇ ３‬ﺨﻪ د‬
‫ﻳﻮه ﻗﻮي ‪請‬ﻔﺖ ﺟﻮړول او ﭘﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ﻛﻲ د ！ﻮﻟﻮ ﻏ‪７‬ﻳﻮ ﭘﻪ ﻋﻠﻰ اﻟﺴﻮﻳﻪ ﺷﻜﻞ ﺳﺮه ژوﻧﺪ‬
‫ﻛﻮل دي د ﺗﻮﺣﻴﺪ د ﻛﻠﻴﻤﻲ ﻳﻮواﻟﻰ ﭘﻪ ﻋﺎﻣﻪ ﭼﺎرو ﻛﻲ د ！ﻮﻟﻨﻲ د ﻏ‪７‬ﻳﻮ ﭘﻪ ﺷﺮﻋﻲ‬
‫ﭼﺎرو ﻛ‪ ３＋‬د اﻣﻴﺮ ﭘﻪ ﭘﻴﺮوي ازﻣﻮﻳﻨﻪ ده ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﭼﺎرو ﻛﻲ ﭼﻲ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺳﺮه ﺧﺪاى ]ج[‬
‫ﺧﻮښ وي او ﻫﻐﻪ اﺳﺎﺳﻲ ﻋﻤﺪه ﻫﺪﻓﭽﻲ د ﺧﺪاى]ج[ د رﺿﺎ ﺳﺒﺐ ﮔﺮ‪５＄‬ﺪﻟﻲ وي)‪(1‬‬
‫ﻟﻜﻪ ＇ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ﻧ‪＋‬ﻪ او ﻋﻼﻣﻪ ﺳﺮه ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪل ﻛ‪８５‬ي او ددوى ﺗﺮ ﻣﻨ‪＃‬‬
‫اړﻳﻜﻲ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ او ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪﮔﻠﻮى را‪＄‬ﻲ ﻳﻮ د ﺑﻞ د ﻣﻌﺎﻣﻼﺗﻮ ＇ﺨﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻮي او د‬

‫‪ ١‬وه(
ز‪ LQV‬ـ ‪
0O‬ا‪ L

MN‬واد‪9
!
F‬ى ‪!7‬ك ‪2
;0V G
,٠١‬ﯧ‪!E‬ر ب ـ ت‪.‬‬

‫‪16‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫＊ﻮ اﺧﻼﻗﻮ ＇ﺨﻪ ﺋ‪ ３‬ﻋﺒﺮت او ﭘﻨﺪ اﺧﻠﻲ د ﺑ‪ ３‬وزﻟﻮ ﻣﺴﻜﻴﻨﺎﻧﻮ د اﺣﻮال ＇ﺨﻪ ‪＄‬ﺎن‬
‫‪1‬‬
‫ﺧﺒﺮوي‪(١) .‬‬
‫ﻧﻮ ﺑﻨﺎ ﭘﻪ ﻫﻤﺪې اﺳﺎس د ﻣﺴﺠﺪ ﺗﺎءﺳﻴﺲ د ﻫﻤﺪﻏﻪ ډول ﮔ＂ﻮ ＇ﺨﻪ دى‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ د‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺟﻮړول او ﺗﺎءﺳﻴﺲ ﻫﻢ ﭘﺪې ﻫﺪف ﺳﺮه ﺳﻮى ﭼﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻳﻮ دﺑﻞ د اﻣﻮرو‬
‫＇ﺨﻪ ‪＄‬ﺎﻧﻮﻧﻪ ﺧﺒﺮ ﻛ‪７‬ي او ﺷﺮﻋﻲ ﭼﺎري ﭘﻜ‪＋‬ﻲ اﺟﺮاء ﺳﻲ ﻟﻜﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﭘﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺳﺮه‬
‫دﻋﻮت او ﺗﺒﻠﻴﻎ ـ اﻣﺮ ﺑﺎاﻟﻤﻌﺮوف او ﻧﻬﻲ ﻋﻦ اﻟﻤﻨﻜﺮ‪ ،‬د ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ اﺣﻜﺎم ﭘﻜ‪３＋‬‬
‫ﺑﻴﺎن ﺳﻲ ﻫﻐﻪ ﺷﺮﻋﻲ ﺧﻼوي او ﻧﻘﺼﺎﻧﻮﻧﻪ ﭼﻲ ﭘﻪ ﺧﻠﻜﻮ ﻛﻲ وي ﻫﺪاﻳﺖ ورﺗﻪ ورﻛ‪７‬ل‬
‫ﺷﻲ ﺗﺮ ＇ﻮ ﻫﻐﻪ ا‪請‬ﻼح ﻛ‪７‬ي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ زﻳﺎت ﺣﺪﻳﺜﻮﻧﻪ ﺑﻴﺎن ﺷﻮي ﭼﻲ د ﻫﻐﻮ ＇ﺨﻪ د ﻳﻮه ﺣﺪﻳﺚ‬
‫ﻣﻀﻤﻮن را اﺧﻠﻮ ﭼﻲ ﺣﻀﺮت ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ]ص[ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪ ) :‬ﻳﻮ ﻣﺆﻣﻦ د ﺑﻞ ﻣﺆﻣﻦ ﻟﭙﺎره‬
‫داﺳﻲ ﻣﺜﺎل ﻟﺮي ﻟﻜﻪ ！ﻮﻟﻨﻲ او ﻳﺎ ﻛﻮروﻧﻪ ﭼﻲ ﺑﻌﻀﻲ ﺋﻲ ﺑﻌﻀﻲ ﻧﻮر ﺗﻘﻮﻳﻪ ﻛﻮي او‬
‫ﻳﻮ ﻟﻪ ﺑﻞ ﺳﺮه ﺗ‪７‬ل ﺳﻮي وي او ﻳﻮ ﭘﺮ ﺑﻞ ﻣﺤﻜﻢ وي‪(.‬‬
‫ﺑﺎاﻻٰﺧﺮه دې ﻧﺘﻴﺠ‪ ３‬ﺗﻪ ﺳﺮه رﺳ‪８５‬و ﭼﻲ ﭘﻪ ！ﻮﻟﻮ اﻋﻤﺎﻟﻮ ﻛﻲ ﻳﻮازي او ﻳﻮازي ﻟﻤﻮﻧ‪＃‬‬
‫دي ﭼﻲ د ！ﻮﻟﻨﻲ ﭘﻪ ﺧﻠﻜﻮ ﻛﻲ زﻳﺎت اﺛﺮ ﻟﺮي‪(2 ).‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺤﻤﺪ زﻛﺮﻳﺎ دﻫﻠﻮي ‪請‬ﺎﺣﺐ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻛﺘﺎب ﻓﻀﺎﺋﻞ اﻋﻤﺎل ﻛﻲ د‬
‫ﻳﻮه ﺣﺪﻳﺚ ﻣﻀﻤﻮن د ﺷﻤﺎرې ﭘﻪ ﻃﺮز ﺳﺮه ﻟﻴﻜﻲ او د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ！ﻮﻟﻨﻴﺰي ﮔ＂ﻲ داﺳﻲ‬
‫ﺑﺎﻧﻮي‪:‬‬
‫‪١‬ـ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د ﻛﻔﺮ او اﺳﻼم ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻳﻮه ﭘﺮده ده‪.‬‬
‫‪٢‬ـ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻋﻼﻣﻪ ﻳﺎ ﻧ‪＋‬ﻪ ده‪.‬‬

‫‪ ١‬وه(
ز‪ LQV‬ـ ‪
0O‬ا‪ L

MN‬واد‪9
!
F‬ى ‪!7‬ك ‪2
;0V G
,٠١‬ﯧ‪!E‬ر ب ـ ت‪.‬‬
‫‪9
! xy/
z9
! ٢‬ى ‪!7‬ك ‪.G
,٠١‬‬

‫‪17‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫‪٣‬ـ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﺷﻴﻄﺎن ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ ﻟ‪５‬ﺮي ﻛﻮي او اﻧﺴﺎن د ﺷﻴﻄﺎن ＇ﺨﻪ ﺧﻼ‪請‬ﻮي‪.‬‬
‫
ـ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د ﻣﺆﻣﻦ ﻧﻮر دى‪.‬‬
‫ ـ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺟﻬﺎد دى‪.‬‬
‫ـ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﻛﻲ ﭼﻲ اﻧﺴﺎن ﭘﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﻛ‪＋‬ﻲ داﺧﻞ ﺳﻲ ﺧﺪاى]ج[ ﻫﻐﻪ ﺗﻪ زﻳﺎت‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ وي‪.‬‬
‫‪٧‬ـ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﻛﻲ ﭼﻲ ﻳﻮ اﻧﺴﺎن ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬وﻛ‪７‬ي او وروﺳﺘﻪ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ＇ﺨﻪ د ﺧﺪاى‬
‫]ج[ ＇ﺨﻪ ﺧﭙﻞ ﺣﺎﺟﺖ وﻏﻮاړي ﺧﺪاى ]ج[ ﺋﻲ ﻫﻐﻪ ﺣﺎﺟﺖ ﭘﻮره ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪٨‬ـ ﺧﺪاى ]ج[ د ﺳﺠﺪې ‪＄‬ﺎﻳﻮﻧﻪ )اﻧﺪاﻣﻮن( ﻟﻪ اوره ﭘﻪ اﻣﺎن ﻛ‪７‬ﻳﺪي‪.‬‬
‫‪٩‬ـ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﻛﻲ ﭼﻲ ﻳﻮ اٰﻓﺖ د آﺳﻤﺎﻧﻪ ＇ﺨﻪ راﻛ‪＋‬ﺘﻪ ﺳﻲ ﺧﺪاى )ج( ﻟﻤﻮﻧ‪＃‬‬
‫ﻛﻮﻧﻜﻰ ‪＄‬ﻴﻨﻲ ﺳﺎﺗﻲ‪ ،‬او ﭘﺮ دې ﺳﺮﺑ‪５‬ﺮه ﻧﻮري ﮔ＂ﻲ ﺋ‪ ３‬ﻫﻢ زﻳﺎﺗﻲ دي ﭼﻲ ﭘﺨﭙﻞ وار‬
‫ﺳﺮه ﻋﻠﻤﺎؤ ﺑﻴﺎن ﻛ‪７‬ي‪ ،‬ﻛ‪５‬ﺪاي ﺳﻲ دا ﻛﻔﺎﻳﺖ وﻛ‪７‬ي او د ﭘﻮﻫﻨﻲ ﻋﻼﻗﻪ ﻟﺮوﻧﻜﻴﻮ‬
‫ﻟﭙﺎره د ﺧﺴﺘ‪ ９／‬ﺳﺒﺐ وﻧﻪ ﮔﺮ‪＄‬ﻲ‪(1) .‬‬
‫ح‬
‫‪ 9‬ح‪%8‬دو‪!ð (67‬‬
‫ح‬ ‫د  د ‪4‬رك ) ‬
‫‬
‫ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﭘﻪ ﭼﺎ ﻓﺮض دى‪ :‬د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻲ ﻟﭙﺎره ﭘﻪ ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ او ﻧﺒﻮي ‪請‬ﻠﻲ اﷲ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﺣﺪﻳﺜﻮﻧﻪ او اﺳﻼﻣﻲ ﻓﻘﻪ ﻛﻲ زﻳﺎت ﻣﻔﺼﻞ او ﻣﺸﺮح اﺣﻜﺎم او ﻋﺬاﺑﻮﻧﻪ‬
‫ﺑﻴﺎن ﺳﻮﻳﺪي‪.‬‬

‫‪ @
`!
١‬زآ‪ %/‬ده‪!Q‬ي ‪ ab<O‬ا`‪+‬ل !
‪9‬ى ‪!7‬ك ‪٢H‬ـ‪"
!p
٢٧‬ا‪;2 v{/2 t‬ن اآډ
‪2 L‬ﯧ‪!E‬ر‬
‫د‪D‬پ آل ‪.١٩٨٧‬‬

‫‪18‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫اول ﺿﺮور داده ﭼﻲ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﻛ‪７‬و ﺗﺮ＇ﻮ ﻣﺴﺘﺤﻖ ددې ﻓﺮﻳﻀ‪＇ ３‬ﻮك دى او ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﭘﻪ‬
‫ﭼﺎ ﻓﺮض ﺳﻮى دى ﭼﻲ ﭘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛﻲ دا ﺣﻜﻢ ﭘﻪ ﻳﻮه ﺳ‪７‬ي وﻛ‪７‬و ﭼﻲ آﻳﺎ دا ﺷﺨﺺ د‬
‫ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻰ دى او ﻛﻪ ﻧﻪ؟‬
‫دا ﺧﻮ ﻳﻮ رو＊ﺎﻧﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ دى او ﭘﺪې دﻋﻠﻤﺎؤ اﺗﻔﺎق ﺳﻮى دى ﭼﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﭘﻪ ﻋﺎﻗﻞ ـ‬
‫ﺑﺎﻟﻎ ـ ﻣﺴﻠﻤﺎن ـ ﻃﺎﻫﺮ )ﻳﻌﻨﻲ دﺣﻴﺾ‪ ،‬ﻧﻔﺎس ＇ﺨﻪ ﺑﻪ ﺧﻼص وي او ﺑ‪ ３‬ﻫﻮﺷﻪ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﻪ‬
‫وي( ﭘﺪې ﻧﻮع ﺧﻠﻜﻮ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻓﺮض ﺳﻮې ‪＄‬ﻜﻪ ﭼﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻳﻮ ﺑﺪﻧﻲ ﻋﺒﺎدت دى ﭼﻲ‬
‫ﻧﻴﺎﺑﺖ ﻧﻪ ﻗﺒﻠﻮي ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي ﭼﻲ ﻳﻮ ﺷﺨﺺ د ﺑﻞ ﺷﺨﺺ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬اداء ﻛ‪７‬ي‪(1 ).‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧ‪／‬ﻪ اﺳﺘﺎد ﺷﻴﺦ ﺳﻴﺪ ﺳﺎﺑﻖ ]رح[ ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻛﺘﺎب ﻓﻘﻪ اﻟﺴﻨﺔ ﻛ‪３＋‬‬
‫ﻟﻴﻜﻠﻲ او ﻳﻮ ﺣﺪﻳﺚ د ﻧﻴﻞ اﻻوﻃﺎر ＇ﺨﻪ ﭘﻪ ﻻﻧﺪﻳﻨﻴﻮ اﻟﻔﺎﻇﻮ ﻧﻘﻞ ﻛﻮي‪:‬‬
‫‪ ,-. %‬ر*! ا )(‪ % &# ٰ$‬ا‪  !"#$‬ا  و ل‪) :‬ر‪ 01‬ا‪/$‬‬
‫‪67 %‬ث ـ ‪ %‬ا‪ّ34 .#$‬ـٰ ا‪ ،@/3‬و ‪ %‬ا‪ّ34 !">$‬ـٰ =<‪ 3‬و ‪ %‬ا‪9#:;$‬ن‬
‫‪2‬‬
‫‪ّ34‬ـٰ =(‪) .A/‬روا‪ E‬ا‪ D;4‬وا <ب ا‪ %#B$‬وا‪<$‬آ‪(٢)(.‬‬
‫ژ‪H‬ړ‪ :E‬د ﺣﻀﺮت ﻋﺎﺋﺸ‪ ３‬رﺿﻲ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻬﺎ ＇ﺨﻪ رواﻳﺖ ﺳﻮﻳﺪى واﺋﻲ ﭼﻲ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ ﭼﻲ ﻗﻠﻢ ﻟﻪ درﻳﻮ ﻛﺴﺎﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﺳﻮى ‪١‬ـ‬
‫وﻳﺪه ﺳ‪７‬ى ﺗﺮ ＇ﻮ ﺑﻴﺪاره ﺳﻮى ﻧﻪ وي ‪٢‬ـ وړوﻛﻰ ﻫﻠﻚ ﺗﺮ ＇ﻮ ﭼﻲ ﺑﻠﻮغ ﺗﻪ ﻧﻮي‬
‫رﺳ‪５‬ﺪﻟﻰ ‪٣‬ـ ﻟ‪５‬ﻮﻧﻲ ﺗﺮ ＇ﻮ ﭼﻲ ﺟﻮړ ﺳﻮى ﻧﻪ وي‪) .‬رﻓﻊ اﻟﻘﻠﻢ( ﻛﻨﺎﻳﻪ د ﻋﺪم ﻣﻜﻠﻔﻴﺖ‬
‫＇ﺨﻪ ده ددې ﺣﺪﻳﺚ ＇ﺨﻪ ﺑﻬﺘﺮه ﻣﻌﻠﻮﻣ‪８５‬ي ﭼﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﭘﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻮ ﻓﺮض‬
‫ﺳﻮى ﻣ‪／‬ﺮ ﻧﻪ ﻫﻐﻪ ﻛﺴﺎن ﭼﻲ د ﭘﻮرﺗﻨﻲ ﺣﺪﻳﺚ ور＇ﺨﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎء ﻛ‪７‬ې او ﻳﺎ ﻣﺜﻼً د‬
‫ﻓﻘﻬﻲ ﻓﺮوﻋﻮ ﺗﺮې اﺳﺘﺜﻨﺎء ﻛ‪７‬ې ﻟﻜﻪ ‪請‬ﺎﺣﺐ اﻟﻌﺬره‪ ،‬ﺣﻴﺾ‪ ،‬ﻧﻔﺎس او داﺳﻲ ﻧﻮر‪.‬‬

‫‪ ١‬دوآ‪!F‬ر وه(
ز‪
0O LQV‬ا‪ L

MN‬واد‪9
!
F%‬ى ‪!7‬ك ‪2
;0V G
,٠٢‬ﯧ‪!E‬ر ب ـ ت‪.‬‬
‫‪!c LQ+ ? @
٢‬آ‪ a; LO‬ا`و_ر !
‪9‬ى ‪!7‬ك ‪ G
٣٧٨‬دارا[‪/; a;Q‬وت د ‪D‬پ آل ‪١٩٧٣‬م‪.‬‬

‫‪19‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﭘﻮرﺗﻪ ﻳﺎد ﺷﻮي ﻛﺴﺎﻧﻮ ﺗﻪ د ﻣﻮﺟﻮده ﻋﺬر ﭘﻪ اﺳﺎس ﻣﻜﻠﻔﻴﺖ ﻧﻪ ورﺗﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻛ‪８５‬ي‪.‬‬
‫ﺧﻮ ددې ＇ﺨﻪ ﻋﻼوه ﭘﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻮ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻓﺮض ﺳﻮى دى ﻏﻴﺮ ﻟﻪ ﻓﺮق ＇ﺨﻪ او د‬
‫ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻲ ﺗﻪ ﺧﺪاي ]ج[ ﻟﻮي او ﻋﻈﻴﻢ ﻋﺬاب ﺑﻴﺎن ﻛ‪７‬ى دى ﭼﻲ ﭘﻪ‬
‫راﺗﻠﻮﻧﻜﻲ ﻣﻄﻠﺐ ﻛﻲ ﺑﻪ ان ﺷﺎء اﷲ ﭘﻪ ﻣﻔﺼﻠﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﺑﻴﺎن ﺷﻲ‪ .‬ﻟﻮﻣ‪７‬ى ﻣﻮ دا ﻳﺎد ﻛ‪７‬ل‬
‫ﭼﻲ آﻳﺎ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ د ﻓﺮﺿﻴﺖ ﺣﻜﻢ ﭼﺎﺗﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ او ﻣﺨﺎﻃﺐ ﭘﺮې ＇ﻮك دى‪.‬‬
‫ﻏﻮاړو ﭼﻲ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺳﺮه ﺑﺤﺚ وﻛ‪７‬و ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻰ د ﻓﻘﻬﻲ‬
‫ﻋﻠﻤﺎؤ ﻟﻪ ﻧﻈﺮه ＇ﻪ ﺣﻜﻢ ﻟﺮي‪ .‬دا ﺧﺒﺮه د اﺳﻼﻣﻲ ﻓﻘﻬﻲ ﻋﻠﻤﺎؤ ﺛﺎﺑﺘﻪ ﻛ‪７‬ې او د ﻋﻠﻤﺎؤ‬
‫اﺗﻔﺎق )اﺟﻤﺎع(ﭘﺮې ﺷﻮې ﭼﻲ ＇ﻮك د ﻓﺮﺿﻴﺖ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ＇ﺨﻪ ﻣﻨﻜﺮ ﺳﻲ ﻧﻮﻣﻮړى‬
‫ﺷﺨﺺ ﻛﺎﻓﺮ او ﻣﺮﺗﺪ ﮔ‪２‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي‪＄ .‬ﻜﻪ ددې ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﻓﺮﺿﻴﺖ ﭘﻪ ﻗﻄﻌﻲ‬
‫دﻻﺋﻠﻮ ﻟﻜﻪ ﻗﺮآن ـ ﺳﻨﺖ ـ اﺟﻤﺎع ﺛﺎﺑﺖ ﺳﻮي ﺑﻠﻜﻲ ﻫﻐﻪ ＇ﻮك ﺋ‪ ３‬ﭼﻲ د ﺳﺴﺘ‪ ９‬ﻳﺎ‬
‫اﻫﺎﻧﺖ ﻟﻪ وﺟﻬﻲ ﭘﺮ‪８４‬دي ذﻛﺮ ﺳﻮى ﺷﺨﺺ ﻓﺎﺳﻖ ﮔ‪２‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي او ﭘﺮﻳ‪＋‬ﻮدوﻧﻜﻲ د‬
‫ﻟﻤﺎﻣﻨ‪％‬ﻪ د ﻧﻴﻮي او اﺧﺮوي ﻋﺬاﺑﻮﻧﻪ واﺟﺒﻮي ﻫﺮ ﭼﻲ اﺧﺮوي ﻋﺬاﺑﻮﻧﻪ دي ﻟﻜﻪ ﭘﺪې‬
‫اړوﻧﺪ ﭼﻲ ﺧﺪاى ]ج[ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪J/ !1 KKL) :‬؟ ‪ 9$‬ا‪ %L MN $‬ا‪(1) (%>;$‬‬
‫ژ‪H‬ړ‪ :E‬وﺑﻪ واﺋﻲ ﻣﻨﻜﺮان د ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﻮ ﭘﻪ ‪＄‬ﻮاب ﻛﻲ ﭼﻲ ﻧﻪ وو ﻣﻮږ ﭘﻪ دُﻧﻴﺎ ﻛﻲ ﻟﻪ‬
‫ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻛﻮﻧﻜﻴﻮ ＇ﺨﻪ‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﺧﺪاى ]ج[ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ د ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻲ ﻟﭙﺎره ﭘﻪ ﺑﻞ‬
‫‪&)ٰ9‬‬ ‫آﻳﺖ ﻛﻲ داﺳﻲ ﻋﺬاب ﺑﻴﺎن ﻛ‪７‬ى دى )‪ A=91‬ا‪ %>;$‬ا‪ %=P$‬ه ‪%‬‬
‫ه‪9‬ن() ‪(2‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﭘﺲ ﻫﻼﻛﺖ ﻛﻨﺪه ددوزخ ﻳﺎ ﺧﺮاﺑﻲ ﻟﭙﺎره د ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻛﻮوﻧﻜﻲ ﻫﻐﻪ ﻛﺴﺎن ﭼﻲ‬
‫دوي دﺧﭙﻞ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ＇ﺨﻪ ﻏﺎﻓﻠﻪ او ﺑ‪ ３‬ﺧﺒﺮه وي‪) .‬ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ اوﻗﺎﺗﻮ او اداﺑﻮ ﺳﺮه ﺋﻲ ﻧﻪ‬

‫‪ ١‬د ا|‪!N /‬ر ‪. %& ٣‬‬

‫‪ ٢‬د ا‪!+‬ن ‪!N‬ر ‪ -,‬ا‪.
!F%‬‬

‫‪20‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫اداء ﻛﻮي( ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﺣﻀﺮت ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ د ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻲ‬
‫ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ د ﻳﻮه ﺣﺪﻳﺚ ﭘﻪ ﻣﻀﻤﻮن ﻛﻲ ﭘﺪاﺳﻲ اﻟﻔﺎﻇﻮ ﺳﺮه ﻋﺬاب ﺑﻴﺎن ﻛ‪７‬ى‪ :‬ﺣﻀﺮت‬
‫رﺳﻮل اﻛﺮم ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ! ＇ﻮك ﭼﻲ ﭘﻪ ﻗﺼﺪ ﺳﺮه ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﭘﺮ‪８４‬دي د‬
‫ﺧﺪاى ]ج[ او رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ د زﻣ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﺧﻼص ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ډول د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ د ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻲ اړوﻧﺪ ﻳﻮ ﺷﻤ‪５‬ﺮ اﺣﺎدﻳﺚ را اﺧﻠﻮ ﺗﺮ ＇ﻮ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ＊ﻪ رو＊ﺎﻧﻪ ﺷﻲ‪:‬‬
‫‪١‬ـ ﻋﻦ ﺟﺎﺑﺮ رﺿﻰ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ ﻗﺎل ﻗﺎل رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ‪%H) :‬‬
‫ا‪ ATJ$‬و ‪ %H‬ا‪J) JSK$‬ك ا‪ٰ9>$‬ة( )‪(1‬‬
‫ژ‪H‬ړ‪ :E‬ﺣﻀﺮت ﺟﺎﺑﺮ رﺿﻰ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ د رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ＇ﺨﻪ‬
‫رواﻳﺖ ﻛﻮي واﺋﻲ ﭼﻲ د ﻳﻮه ﺳ‪７‬ي او دﻫﻐﻪ د ﻛﻔﺮ ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻓﺮق ﭘﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﺳﺮه دى‬
‫ﻳﻌﻨﻲ دﻣﺴﻠﻤﺎن او ﻛﺎﻓﺮ ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻓﺮق ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬دى‪ .‬ددې ﺣﺪﻳﺚ ＇ﺨﻪ ﭘﻪ ‪請‬ﺮاﺣﺖ ﺳﺮه‬
‫اﺳﺘﻨﺒﺎﻃ‪８５‬ي ﭼﻲ ＇ﻮك ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻧﻪ ﻛﻮي ﻫﻐﻪ ﻛﺎﻓﺮ ﮔ‪２‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي‪.‬‬
‫‪ ٢‬ـ ل     ا وزي  ا ق ل‪ " # :‬ا!  ‬
‫ا' "&‪ %‬و ‪) $‬ان ‪,‬رك ا)ة آ‪(2) (./‬‬
‫ژ‪H‬ړ‪ :E‬ﻣﺤﻤﺪ د ﻧﺼﺮﻣﺮوزي زوى واﺋﻲ ﭼﻲ ﻣﺎ د اﺳﺤﺎق ＇ﺨﻪ اورﻳﺪﻟﻲ دي ﭼﻲ ددې‬
‫ﺣﺪﻳﺚ ‪請‬ﺤﺖ د رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ وﺳﻠﻢ ＇ﺨﻪ ﺳﻮى ﭼﻲ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ )ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻰ د‬
‫ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﻛﺎﻓﺮ دى(‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﺷﻴﺦ ﺳﻴﺪ ﺳﺎﺑﻖ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻛﺘﺎب ﻓﻘﻪ اﻟﺴﻨﺔ ﻛﻲ ﻟﻴﻜﻠﻲ ﭼﻲ‪ :‬زﻳﺎت اﻫﻞ ﻋﻠﻢ‬
‫ﭘﺪې ﻧﻈﺮ دي ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻰ ﭘﻪ ﻗﺼﺪ ﺳﺮه ﻏﻴﺮ ﻟﻪ ﻋﺬر ＇ﺨﻪ ﺣﺘٰﻰ ﺗﺮ دې‬

‫‪ ١‬ا@>;? ا?
>!د –
=)!ٰة ا;‪9
! – :‬ى ‪!7‬ك ‪ G
H١‬ـ اآ‪2
;
/‬ﯧ‪!E‬ر د ‪D‬پ آل ‪  ١٣H٩‬ش‪.‬‬
‫‪٢‬‬
‫
@ ? ‪!c LQ+‬آ‪ L‬ــ ;‪ a‬ا`و_ر ــ !
‪9‬ى ‪!7‬ك‪ G
٣٧١ ،‬ــ دارا[‪/; a‬وت د ‪D‬پ آل ‪ ١٩٧٣‬م‪.‬‬

‫‪21‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﭘﻮري ﭼﻲ وﺧﺖ ﺋﻲ ﻫﻢ ﺗﻴﺮ ﺷﻲ ﻧﻮ ﻧﻮﻣﻮړى د ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ‬

‫ﭘﻪ ﻧﺰد ﺳﺮه ﻛﺎﻓﺮ ‪２－‬ﻞ ﻛ‪８５‬ې‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﺷﻴﺦ ﺳﻴﺪ ﺳﺎﺑﻖ زﻳﺎﺗﻮي ﭼﻲ زه د ﭼﺎ ﭘﻪ‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﻪ ﻳﻢ ﭘﻮه ﺳﻮى‪ ،‬د ‪請‬ﺤﺎﺑﻪ ﻛﺮاﻣﻮ ＇ﺨﻪ ﻧﻮﻣﻮړى زﻳﺎﺗﻮي ﭼﻲ ﻣﻨﺬري ﭘﻪ‬
‫ﺗﺮﻏﻴﺐ اﻟﺘﺮﻫﻴﺐ ﻛﻲ ﻟﻴﻜﻠﻲ ﭼﻲ ﻳﻮه ډﻟﻪ ﻟﻪ وروﺳﺘﻨﻴﻮ ‪請‬ﺤﺎﺑﻪ ﻛﺮاﻣﻮ ＇ﺨﻪ ﭘﺪې ﻧﻈﺮ‬
‫دي ﭼﻲ ＇ﻮك ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﭘﻪ ﻗﺼﺪ ﺳﺮه ﭘﺮ‪８４‬دي ﺗﺮ＇ﻮ ！ﻮل وﺧﺖ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﺗﻴﺮ ﺷﻲ دا‬
‫ﺷﺨﺺ ﻛﺎﻓﺮ ﮔ‪２‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي‪ .‬ددې ﺷﻤ‪５‬ﺮې ‪請‬ﺤﺎﺑﻪ وو ＇ﺨﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ـ ﻋﺒﺪاﷲ اﺑﻦ‬
‫ﺧﻮد ﻓﻘﻬﻲ‬ ‫ﻣﺴﻌﻮد ـ ﻋﺒﺪاﷲ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ـ ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ ﺟﻤﻞ ـ ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﷲ دي‪(1 ).‬‬
‫ﻋﻠﻤﺎؤ د ﺷﻤ‪５‬ﺮې ＇ﺨﻪ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ‪ ،‬اﺳﺤﺎق ﺑﻦ راﻫﻮﻳﻪ ــ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺒﺎرك ﻧﺨﻌﻲ ــ‬
‫ﺣﻜﻢ ﺑﻦ ﻋﺘﺒﻪ ــ اﺑﻮ داؤد اﻟﻄﻴﺎﻟﺴﻲ او داﺳﻲ ﻧﻮر ﻫﻢ ﺷﺘﻪ ﭼﻲ دا ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺋ‪ ３‬ﻧﻮره ﻫﻢ‬
‫！ﻴﻨﮕﻪ ﻛ‪７‬ې او ﻓﺘﻮٰى ﺋ‪ ３‬ﭘﺮې ورﻛ‪７‬ې ﭼﻲ دﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻰ ﭘﻪ ﻗﺼﺪ ﺳﺮه ﻛﺎﻓﺮ‬
‫دى‪ .‬ﺑﻠﻜﻲ ﻧﻮر اﺣﺎدﻳﺚ ﻫﻢ ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ زﻳﺎت ذﻛﺮ ﺷﻮي دﻳﭽﻲ د ﻫﻐﻮي ﻟﻪ دﻻﻟﺖ ＇ﺨﻪ‬
‫ﻫﻢ دا ﻣﻌﻠﻮﻣ‪８５‬ي ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻰ ﭘﻪ ﻗﺼﺪ ﺳﺮه ﻛﺎﻓﺮ او ﻣﺮﺗﺪ ﮔ‪２‬ﻞ‬
‫ﻛ‪８５‬ي‪(2 ).‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﻛﻮم وﺧﺖ ﭼﻲ ﻣﻮږ دا ﺣﺪﻳﺜﻮﻧﻪ ذﻛﺮ ﻛ‪７‬ل ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻰ ﭘﻪ‬
‫ﻗﺼﺪ ﺳﺮه ﻣﺮﺗﺪ ﻳﺎ ﻛﺎﻓﺮ ﮔ‪２‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي‪ ،‬ﻧﻮ ﺿﺮور ﺧﺒﺮه داده ﭼﻲ آﻳﺎ وژل د ذﻛﺮ ﺳﻮي‬
‫ﺷﺨﺺ ＇ﻪ ﺣﻜﻢ ﻟﺮي؟ ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي دا ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻰ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﻪ ﻗﺼﺪ ﺳﺮه ＇ﻮك‬
‫ووژﻧﻲ؟ ﻳﻮ ﺷﻤﻴﺮ ﻋﻠﻤﺎء د ﺑﻌﻀﻲ ﺣﺪﻳﺜﻮﻧﻮ د ＊ﻮدﻧﻲ ﭘﻪ اﺳﺎس ﺳﺮه د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ‬
‫ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻰ وژل ﭘﻪ ﻗﺼﺪ ﺳﺮه ﺟﻮازورﻛ‪７‬ى ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ د ﻣﺬﻫﺒﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ ﺑﻪ ان‬
‫ﺷﺎاﷲ ﭘﻪ راﺗﻠﻮﻧﻜﻲ ﻛﻲ ﭘﻪ د ﻫﺮ ﻣﺬﻫﺐ د ﻋﻤﻞ ﺳﺮه ﺳﻢ دا ﻣﺴﺎﺋﻞ ！ﻮل و＇‪７５‬ل ﺷﻲ ﺧﻮ‬

‫‪) dN ;N ١‬رح( ‪
0O‬ا>*‪9

!
F‬ى ‪!7‬ك ــ ‪ G
٩٢‬ــ دارا‪ /)e‬ــ د ‪D‬پ آل ‪!Q ١٠٣‬رم ‪D‬پ‪.‬‬
‫‪) dN G;c ٢‬رح( ‪
0O‬ا>*‪9
!
F‬ى ‪!7‬ك ــ ‪ G
٩٢‬ــ دارا‪ /)e‬ــ د ‪D‬پ آل ‪!Q ١٠٣‬رم ‪D‬پ‪.‬‬

‫‪22‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﺑﻴﺎ ﻫﻢ د ﻫﻐﻲ ﺷﻤ‪５‬ﺮې ﺣﺪﻳﺜﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﻳﻮ ﺗﻌﺪاد ﭘﺪې ‪＄‬ﺎي ﻛﻲ د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ذﻛﺮ‬
‫ﻛﻮو ﺗﺮ ＇ﻮ ددې ﻣﺴﺌﻠ‪ ３‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ او ﻣﺜﺒﺘﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﺷﻲ ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ‬
‫ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻰ ﭘﻪ ﻗﺼﺪ ﺳﺮه ﻛﺎﻓﺮ او ﻳﺎ ﻣﺮﺗﺪ ﮔ‪２‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي‪.‬‬
‫اوس ﻏﻮاړو ﭼﻲ ﻳﻮ ﺗﻌﺪاد ﻫﻐﻪ ﺣﺪﻳﺜﻮﻧﻪ ذﻛﺮ ﻛ‪７‬و ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ د ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻲ وژل‬
‫ﻓﻘﻬﻲ ﻋﻠﻤﺎؤ واﺟﺐ ﮔ‪２‬ﻠﻲ‪.‬‬
‫‪١‬ــ " ا " س ر‪ 4‬ا' ‪ %!" ٰ,‬ــ " ا!   ا' "&‪ %‬و‬
‫ ‪ $‬ل‪ٰ") :‬ى ا‪) 6‬م و ا" ا ‪ <&" :89)9‬ا ; ا‪) 6‬م  ‪,‬ك‬
‫وا=ة !< ‪ < </‬آ‪)=/‬ل دم‪<A :‬دة ان ‪ 6‬اٰ‪ %‬ا‪ 6‬ا' و ٰة @??‪ %‬و‬
‫م ر‪C‬ن روا‪ B‬ا   !د =‪ D‬و ‪ /‬روا?‪ %‬ا‪ٰE‬ى ) ‪,‬ك !<‬
‫وا=ة ' آ‪ %! G  6 /‬ف و ‪" 6‬ل)‪ .(1‬و  =‪ G‬د‪ %‬و ‪(%‬‬
‫ژ‪H‬ړ‪ :E‬ﺣﻀﺮت اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ]رض[ د ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ＇ﺨﻪ ﻧﻘﻞ‬
‫ﻛﻮي‪ :‬واﺋﻲ ﭼﻲ رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪ :‬د اﺳﻼم ﻏﻮ！ﻲ او ددﻳﻦ‬
‫ﻗﺎﻋﺪې درې ﺷﻴﺎن دي ﭼﻲ ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ﻏﻮ！ﻮ او ﻗﺎﻋﺪو ﺳﺮه اﺳﻼم ﺑﻨﺎء ﺳﻮى دى‪.‬‬
‫＇ﻮك ﭼﻲ ﻳﻮ ﻟﻪ دې ﻗﻮاﻋﺪو او ﺑﻨﺎؤ ＇ﺨﻪ ﭘﺮ‪８４‬دي ﻫﻤﺪﻏﻪ ﺷﺨﺺ ﻛﺎﻓﺮ ﮔ‪２‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي او‬
‫د وﻳﻨﻲ ﺗﻮﻳﻮل ﺋ‪ ３‬ﺣﻼل دي‪ .‬ﻫﻐﻪ ﻗﻮاﻋﺪ او ﺑﻨﺎؤي ﻋﺒﺎرت دي ﻟﻪ‪:‬‬
‫‪ .١‬ﺷﺎﻫﺪي ورﻛﻮل ﭘﺪې ﭼﻲ ﻧﺸﺘﻪ ﻫﻴ＆ ﻣﻌﺒﻮد ﭘﻪ ﺣﻘﻪ ﻣﮕﺮ ﻳﻮ ﺧﺪاى ]ج[ دى‪.‬‬
‫‪ .٢‬ﻓﺮض ﺷﻮى ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬دى‪.‬‬
‫‪ .٣‬روژه ﻧﻴﻮل دي‪ .‬او ﭘﻪ ﺑﻞ رواﻳﺖ ﻛﻲ راﻏﻠﻲ ＇ﻮك ﭼﻲ ﻳﻮ ﻟﻪ دې درﻳﻮ ﺷﻴﺎﻧﻮ ＇（ﻪ‬
‫ﭘﺮ‪８４‬دي ذﻛﺮ ﺷﻮى ﺷﺨﺺ ﭘﻪ ﺧﺪاى ]ج[ ﺳﺮه ﻛﺎﻓﺮ دى‪.‬‬

‫‪/" ١‬ف وال‪!(t :‬ل 
=‪/# L‬ې ‪
!r/O‬او ‪b
!Qe‬ﯥ‪.‬‬

‫‪23‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫＇ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ ﭘﺪې ﺣﺪﻳﺚ ﻛ‪ ３＋‬درې ﺷﻴﺎن ذﻛﺮ ﺷﻮي ﻳﻮ د ﻫﻐﻪ ﺷﻤ‪５‬ﺮې ＇ﺨﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪＃‬‬
‫دى‪＇ .‬ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ ددې ﺣﺪﻳﺚ د ﻣﻔﻬﻮم ＇ﺨﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣ‪８５‬ي ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ذﻛﺮ ﺷﻮى ﺣﺪﻳﺚ د‬
‫ﻫﻐﻪ ﺗﻌﺪاد ﻋﻠﻤﺎؤ دﻟﻴﻞ دى ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻰ ﺗﻪ ﻛﺎﻓﺮ واﺋﻲ ﻧﻮ ﺑﻨﺎءً ددې‬
‫ﺣﺪﻳﺚ ﭘﻪ دﻟﻴﻞ ﺳﺮه د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻰ ﻛﺎﻓﺮ ﮔ‪２‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﭘﺪې ﻣﻮرد‬
‫ﺑﻞ ﺣﺪﻳﺚ ﻫﻢ راﻏﻠﻰ ﭼﻲ ﭘﻪ ﻫﻤﺪﻏﻪ ﻣﺪﻋﻲ د ﺛﺒﻮت دﻟﻴﻞ دى‪.‬‬
‫‪٢‬ــ ‪ %‬ا‪ D( !H‬ل ــ ‪ ٰ U(H‬وه‪ %;$H 9‬ــ ا‪ !$‬ا‪  !"#$‬ا‬
‫ و ‪PH‬ه"‪&;B/1 (1) ,‬ــ ‪ %H‬ار‪/1 3(H‬ل = ر‪9‬ل ا)‪ V‬ا ــ ‪/1‬ل )و =‪M‬‬
‫او ‪ YB$‬ا‪ V4‬اه‪ A‬ا‪X‬رض ان =‪ ٰ/3‬ا؟(‪ .‬و ‪ $‬ا‪ ATJ$‬ل ‪ %H D$Z‬و‪= D$‬‬
‫ر‪9‬ل ا ا‪ X‬ا*‪J‬ب ‪ /#‬؟ ‪/1‬ل ‪ $ X‬ان =‪9K‬ن =>‪/1 .‬ل ‪ D$Z‬و آ ‪%L‬‬
‫ر‪ AT‬ـ =‪9/‬ل ‪/1 " !1 [$ L NBH‬ل ا‪  !"#$‬ا  و )ا‪ $ !N‬او‪JL‬‬
‫ان ا‪9 % (2) \/(N‬ب ا‪#$‬س و‪ X‬ا^‪ U=D4 %L J>3aL) &N9]H V‬ا‪a"$‬ري‬
‫و‪(3) (BL‬‬
‫ژ‪H‬ړ‪ :E‬ﺣﻀﺮت اﺑﻲ ﺳﻌﻴﺪ رﺿﻲ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ رواﻳﺖ ﻛ‪７‬ى واﺋﻲ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ‬
‫]رض[ د رزو )ﻃﻼ( ﻳﻮ ！ﻮ！ﻪ رﺳﻮل اﷲ ]ص[ ﺗﻪ راوﻟ‪８５‬ﻟﻪ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﻛﻲ ﭼﻲ‬
‫ﻧﻮﻣﻮړى ‪請‬ﺤﺎﺑﻲ ]رض[ ﭘﻪ ﻳﻤﻦ ﻛ‪ ３＋‬وو ﺑﻴﺎ ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ ]ص[ د ＇ﻠﻮرو ﻧﻔﺮو‬
‫ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛ‪７‬ه‪ ،‬ﻳﻮ ﺳ‪７‬ى ددوي ＇ﺨﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﺷﻮ وﺋﻲ وﻳﻞ‪ :‬اى د ﺧﺪاي )ج( رﺳﻮﻟﻪ‬
‫]ص[ د ﺧﺪاى )ج( ＇ﺨﻪ وﺑ‪５‬ﺮ‪８４‬ه‪ .‬رﺳﻮل اﷲ ]ص[ ﭘﻪ ‪＄‬ﻮاب ﻛ‪ ３＋‬ورﺗﻪ ووﻳﻞ‪:‬‬
‫)ﻫﻼﻛﺖ دي وي ﺗﺎ ﻟﺮه آﻳﺎ زه ﻧﻪ ﻳﻢ ډ‪４‬ﺮ اوﻟــــٰﻰ او اﺣﻖ ﭘﻪ اﻫﻞ د ‪＄‬ﻤﻜﻲ ﻛ‪ ３＋‬د ﺧﺪاى‬
‫)ج( ＇ﺨﻪ و‪４‬ﺮ‪４‬ﺪوﻧﻜﻰ ﺑﻴﺎ دا ﺷﺨﺺ وﻻړ ﺳﻮ د ‪＄‬ﺎي ＇ﺨﻪ ﺋﻲ ﺣﺮﻛﺖ وﻛ‪ ７‬ــ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ‬

‫‪ ١‬ذه(;‪
F‬ـ د زرو ‪l

LD (M_)
7!7‬آ‪ /‬او
‪ s4‬دواړ را†‪ L‬او ‪ Lb xy‬اذهب ـ ذه!ب ـ ذه(ن ه‡‬
‫را‪M#‬ى ‪4% .Lc‬س
‪!Q‬ف ا*[ ‪ oO‬ا‪ ˆhQ‬ــ !
‪9‬ى ‪!7‬ك‪ G
٢٠ ،‬ـ ‪/

p2D‬اج‪ ،‬د ‪D‬پ آل‬
‫‪. ١٣H٧‬‬
‫‪ ٢‬ا|‪
D!N :Š0‬او ‪2‬ك‪.‬‬
‫‪!c LQ+ L @
٣‬آ‪ L‬ـ ;‪ a‬ا`و_ر ـ او
‪9‬ى ‪!7‬ك‪ ،G
٣H٧ ،‬دارا[;‪/; a‬وت ـ د ‪D‬پ آل ‪.١٩٧٣‬‬

‫‪24‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫وﻟﻴﺪ رﺳﻮل اﷲ ]ص[ ﺗﻪ ووﻳﻞ‪ :‬آﻳﺎ زه ددې ﺳ‪７‬ي ﺳﺮ ﭘﺮې ﻧﻜ‪７‬م؟ رﺳﻮل اﷲ ]ص[ ﭘﻪ‬
‫‪＄‬ﻮاب ﻛ‪ ３＋‬ورﺗﻪ ووﻳﻞ ﻧﻪ! )＊ﺎﺋﻲ دا ﺷﺨﺺ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻛﻮﻧﻜﻰ وي( ﺑﻴﺎ ﺣﻀﺮت ﺧﺎﻟﺪ‬
‫ﺑﻦ وﻟﻴﺪ رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﺗﻪ ووﻳﻞ‪ :‬ډ‪４‬ﺮ ﺧﻠﻚ دي ﭼﻲ دوى ﭘﻪ ژﺑﻪ ﻳﻮ‬
‫ﺷﻰ واﺋﻲ او ﭘﻪ زړوﻧﻮ ﻛ‪＋‬ﻲ ﺋﻲ ﻫﻐﻪ ﺷﻰ ﻧﻪ وي ـ رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﭘﻪ‬
‫‪＄‬ﻮاب ﻛﻲ ورﺗﻪ ووﻳﻞ‪ :‬زه ﻧﻪ ﻳﻢ ﻣﺎءﻣﻮر ﺳﻮى ﭼﻲ د ﺧﻠﻜﻮ ﮔ‪６５‬ي ﭘﺮې ＇ﻴﺮي ﻛ‪７‬م او‬
‫ﻟﻪ زړوﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﺋﻲ ﭼﺮك وﺑﺎﺳﻢ‪.‬‬
‫دا ﺣﺪﻳﺚ ﭘﺪې ﺳﺮه دﻟﻴﻞ دى ﭼﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻣﻨﻊ ﻛﻮﻧﻜﻰ دى د اﻧﺴﺎن د وژﻟﻮ ＇ﺨﻪ ﺧﻮ‬
‫وژل ﺋ‪ ３‬ﺟﻮاز ﻧﻠﺮي ‪＄‬ﻜﻪ ﻣﺎﻧﻊ د دې ﺷﺨﺺ د وژﻟﻮ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬وﮔﺮ‪５＄‬ﺪه او ﺑﻞ دﻟﻴﻞ ﭘﺪې‬
‫ﺳﺮه دى ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻰ واﺟﺐ اﻟﻘﺘﻞ دى ﺑﺎﻳﺪ ووژل ﺳﻲ‪ .‬ﻛ‪５‬ﺪاى ﺳﻲ‬
‫ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ ﻫﻤﺪﻏﻪ اﻧﺪازه ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻛﻔﺎﻳﺖ وﻛ‪７‬ي او د ﻓﻘﻬﻲ اﺳﻼﻣﻲ ﻋﻠﻤﺎؤ ﻧﻈﺮوﻧﻪ‬
‫ﭘﻜ‪ ３＋‬ﭘﻪ ﻣﻔﺼﻞ او ﻣﺸﺮح ﺗﻮ‪－‬ﻪ ﺑﻴﺎن ﻛ‪７‬و ﭼﻲ اﻳﺎ دوي ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻛﻲ ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ‬
‫＇ﻪ ﻧﻈﺮ ﻟﺮي؟ ﻫﻐﻪ داﭼﻲ د ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻴﻮ ﺣﺪﻳﺜﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ دا ﻣﻌﻠﻮﻣ‪８５‬ي ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ‬
‫ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻰ ﭘﻪ ﻗﺼﺪ ﺳﺮه ﻏﻴﺮ ﻟﻪ ﻋﺬر ＇ﺨﻪ ﻛﺎﻓﺮ ﮔ‪２‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي وژل ﺋﻲ ﺟﻮاز ﻟﺮي‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﻛﻮﻣﻪ ‪－‬ﻨﺎه ﻫﻢ ﭘﻜ‪ ３＋‬ﻧﺸﺘﻪ ﻟﻜﻦ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﻋﻠﻤﺎء ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ ‪＄‬ﺎﻧﮕ‪７‬ي‬
‫ﻧﻈــــــــــــــــﺮوﻧـــــــــــــــــــﻪ ﻟــــــــــــــــــــﺮي‪:‬‬

‫‪25‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ح‬
‫‪ 9‬ح‪%8‬دو‪;<  67‬‬
‫ح‬ ‫د اﻼ‪ ABC D‬د @;? >=و د  د ‬
‫‬ ‫‬ ‫‬
‫ﻟﻜﻪ ＇ﺮﻧﮕﻪ ﻣﻮ ﭼﻲ ﻟﻮﻣ‪７‬ى ﺣﺪﻳﺜﻮﻧﻪ او آﻳﺎﺗﻮﻧﻪ ذﻛﺮ ﻛ‪７‬ل ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻰ‬
‫ﭘﻪ ﻗﺼﺪ ﺳﺮه ﭘﻪ ‪請‬ﺮﻳﺢ ډول ﺳﺮه د ﻫﻐﻪ ﻛﻔﺮ ﺛﺎﺑﺘ‪８５‬ي او د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻲ‬
‫)ﻗﺘﻞ( ﻳﻌﻨﻲ وژل ﺋ‪ ３‬ﺟﻮاز ﻟﺮي او ﺑﻠﻜﻲ واﺟﺐ اﻟﻘﺘﻞ دى‪.‬‬
‫ﻟﻜﻦ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ‪＄‬ﻴﻨﻲ ﻋﻠﻤﺎء ﻳﺎ ﻣﺬﻫﺒﻮﻧﻪ ﭘﺪې ﺳﺮه ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﻠﺮي ‪＄‬ﻜﻪ ﭼﻲ دوي د ﺧﭙﻠﻮ‬
‫اﺳﺘﻨﺒﺎط ﺷﻮﻳﻮ دﻻﺋﻠﻮ ﺳﺮه اﺳﺘﻨﺎد ﻛﻮي ـ ﻧﻮ ﻏﻮاړو د ﻋﻠﻤﺎؤ ﻣﻨﺎﻇﺮې ﻳﺎ اﺧﺘﻼف د‬
‫ﻧﻈﺮ ﭼﻲ ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻪ راﻏﻠﻰ دي ﭘﻪ ﻣﻔﺼﻠﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﺑﻴﺎن ﻛ‪７‬و‪:‬‬
‫‪١‬ـ د ﺣﻀﺮت اﻣﺎم اﻋﻈﻢ اﺑﻮ ﺣﻨﻴﻔﻪ ]رح[ ﻣﺬﻫﺐ‪:‬‬
‫ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ اﻣﺎم ‪請‬ﺎﺣﺐ واﺋﻲ ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪ ﾢ％‬ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻰ دﺳﺴﺘ‪ ９‬او ﺗﻜﺎﺳﻞ ﻟﻪ‬
‫وﺟﻬﻲ ＇ﺨﻪ ﻓﺎﺳﻖ ﮔ‪２‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي ــ ددې ﺷﺨﺺ ﻟﭙﺎره ﺿﺮور ده ﭼﻲ ﺑﻨﺪې ﻛ‪７‬ل ﺷﻲ او ＊ﻪ‬
‫！ﻴﻨﮓ و！ﻜﻮل ﺷﻲ‪ ،‬ﺣﺘٰﻰ ﭼﻲ وﻳﻨﻲ ﺗﺮې رواﻧﻲ ﺷﻲ او ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﺑﻴﺮﺗﻪ ﺷﺮوع ﻛ‪７‬ي او‬
‫ﺗﻮﺑﻪ وﺑﺎﺳﻲ ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﺑﺎﻟﻔﺮض ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬وﻧﻜ‪７‬ي او ﺗﻮﺑﻪ ﻫﻢ وﻧﻪ ﺑﺎﺳﻲ ﭘﻪ ﺣﺒﺲ ﻳﺎ‬
‫ﺑﻨﺪﻳﺨﺎﻧﻪ ﻛ‪＋‬ﻲ دي واﭼﻮل ﺷﻲ ﺗﺮ ＇ﻮﭼﻲ ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ﺣﺒﺲ ﻛﻲ ﻣ‪ ７‬ﺷﻲ‪ .‬ﺧﻮ د روژې‬
‫ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻰ ﻫﻢ ﭘﺪې ﺷﺎن ﺣﻜﻢ ﻟﺮي او ﻫﺮ ﭼﻲ ﺛﺒﻮت د ﻛﻔﺮ او ﻳﺎ د وژﻟﻮ ‪請‬ﻮرت‬
‫دى ﻟﻜﻪ ‪＄‬ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ ﻣﺨﻜﻰ ﻫﻢ ورﺗﻪ اﺷﺎره وﺳﻮه ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻰ ﭘﻪ‬
‫ﻗﺼﺪ ﺳﺮه ﻛﺎﻓﺮ او ﻣﺮﺗﺪ ﮔ‪２‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي ـ ﺑﻠﻜﻲ واﺟﺐ اﻟﻘﺘﻞ دى‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي د ﺳﺴﺘ‪ ９‬ﻟﻪ ﻛﺒﻠﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻳﺎ روژه ﭘﺮ‪８４‬دي ﻛﺎﻓﺮ ﻧﻪ ورﺗﻪ وﻳﻞ ﻛ‪８５‬ي ﺗﺮ ＇ﻮ ﭼﻲ‬
‫‪請‬ﺮﻳﺢ اﻧﻜﺎر ﺗﺮې وﻧﻜ‪７‬ي‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﺜﻼً ﭘﻪ ﺳﭙﻜﻪ ﺳﺘﺮﮔﻪ ورﺗﻪ وﻧﻪ ‪－‬ﻮري ﭼﻲ ﭘﻪ ﻫﻤﺪې‬
‫ډول د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدل او ﻳﺎ د روژې ﺧﻮړل ﺑﻐﻴﺮ د ﻋﺬر ＇ﺨﻪ دى‪＄ .‬ﻜﻪ د اﻣﺎم‬

‫‪26‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫‪請‬ﺎﺣﺐ ]رح[ دﻟﻴﻞ ﭘﺪې اړوﻧﺪ دا ﺣﺪﻳﺚ دى)‪ A<= X‬دم ا‪JL‬ئ ‪ BL‬ا‪D4H X‬ي‬
‫‪67‬ث‪ -‬ا‪ \i$‬ا‪h$‬ا‪ !N‬وا‪ [S#$H [S#$‬وا‪3$‬ك ‪ ,#=D$‬ا‪S;$‬رق ‪(1) (,;:$H‬‬
‫ژ‪H‬ړ‪ :E‬ﺣﻼل ﻧﺪى د ﻣﺴﻠﻤﺎن د وﻳﻨﻲ ﺗﻮﻳﻮل ﻣﮕﺮد درﻳﻮ ﻋﻤﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺗﺮ ﺳﺮه ﻛﻮﻟﻮ‪:‬‬
‫‪١‬ـ ﺳﭙﻴﻦ ږﻳﺮى زاﻧﻲ‪.‬‬
‫‪٢‬ـ د ﻣﺴﻠﻤﺎن ﭘﻪ وژﻟﻮ ﺳﺮه‪.‬‬
‫‪٣‬ـ د ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻮ د ！ﻮﻟﻨﻲ ＇ﺨﻪ ﺟﻼ ﻛ‪５‬ﺪل‪.‬‬
‫ددې ﺣﺪﻳﺚ د ﻣﻔﻬﻮم ＇ﺨﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣ‪８５‬ي ﭼﻲ وژل او ﻗﺘﻞ ﺋ‪ ３‬ﺟﻮاز ﻧﻠﺮي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ د اﻣﺎم ‪請‬ﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮ ﭼﻲ ﻳﻮ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻛﻮﻧﻜﻲ ﺗﻪ د ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻛﻮﻧﻜﻲ ﻟﻘﺐ ورﻛﻮل‬
‫ﻛ‪８５‬ي ﭘﻪ ＇ﻠﻮرو ﺷﺮﻃﻮﻧﻮ ﺣﻜﻢ ﻛ‪８５‬ي‪:‬‬
‫‪١‬ـ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻛﻮل ﭘﻪ ﺧﭙﻞ وﺧﺖ ﺳﺮه‪.‬‬
‫‪٢‬ـ اذان ﻛﻮل ﭘﻪ ﺧﭙﻞ وﺧﺖ ﺳﺮه‪.‬‬
‫‪٣‬ـ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻛﻮل ﭘﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺳﺮه‪.‬‬
‫
ـ ﺳﺠﺪه د ﺗﻼوت ﻛﻮل ﭘﻪ وﺧﺖ د اور‪４‬ﺪﻟﻮ د اﻳﺖ د ﺳﺠﺪې ﻛ‪＋‬ﻲ‪.‬‬
‫‪ .٢‬د اﻣﺎم اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ ﻣﺬﻫﺐ‬
‫د ﺣﻀﺮت اﻣﺎم اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ ﻣﺬﻫﺐ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻲ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ داﺳﻲ ﻧﻈﺮ‬
‫)‪(2٢‬‬
‫ﻟﺮي ﭼﻲ ﻗﻮي او ﻏﻮره ﻗﻮل دى‪.‬‬
‫اول‪ :‬ﻣﺴﺌﻠﻪ د ﻛﻔﺮ‪ :‬د ﻧﻮﻣﻮړي اﻣﺎم ﭘﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﻛﺎﻓﺮ ﮔ‪２‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي‪.‬دوﻫﻢ‪ :‬ﻣﺴﺌﻠﻪ د ﻗﺘﻞ‬
‫ﻳﺎ وژل د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻲ ﭘﻪ ﻗﺼﺪ ﺳﺮه‪ :‬ﻧﻮﻣﻮړى واﺋﻲ ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ‬

‫‪!c LQ+ ? @

١‬آ‪ L‬ــ ;‪ a‬ا`و_رــ !
‪9‬ى ‪!7‬ك ‪ G
٣٧٠‬دارا[;‪/; a‬وت د ‪D‬پ آل ‪.١٩٧٣‬‬
‫‪ ٢‬وه(
ز‪ LQV‬ـ ‪
0O‬ا‪ L
MN‬واد‪9
!
F‬ى ‪!7‬ك ‪2
;0V G
,٠٣‬ﯧ‪!E‬ر ب‪ -‬ت‪.‬‬

‫‪27‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻰ ﺑﺎﻳﺪ ووژل ﺷﻲ ﺑﻠﻜﻲ دا وژل ﺋﻲ ﭘﻪ ﻧﺴﺒﺖ د ﻛﻔﺮ ﺳﺮه دي ‪＄‬ﻜﻪ ﭼﻲ د‬

‫ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻰ ﻛﺎﻓﺮ ﮔ‪２‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي‪ ،‬ﻧﻮ ﺑﻨﺎء ﭘﻪ ﻫﻤﺪې اﺳﺎس ﺑﺎﻳﺪ ووژل ﺷﻲ ‪＄‬ﻜﻪ‬
‫ﭼﻲ دا ﺷﺨﺺ ﻛﺎﻓﺮ او ﻳﺎ ﻣﺮﺗﺪ دى د ﻛﺎﻓﺮ او ﻣﺮﺗﺪ دواړو وژل ﺟﻮاز ﻟﺮي او ﺑﻠﻜﻲ‬
‫واﺟﺐ اﻟﻘﺘﻞ دي‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎء ﭘﻪ ﻫﻤﺪې اﺳﺎس د وژﻟﻮ دﻟﻴﻞ ﺋ‪ ３‬ﺧﺪاى ]ج[ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪1) :‬ذا ا‪ jBN‬ا‪ J&-$‬ا‪J<$‬م‬
‫‪93 1‬ا ا‪J-;$‬آ‪ U4 %‬و‪9;)DT‬ه و ‪PZ‬وه وا‪J>4‬وه وا(‪D‬وا‪ &$‬آ‪D JL A‬‬
‫‪1‬ن )‪ 9H‬وا‪ 9L‬ا‪ٰ9>$‬ة و ا)‪9‬ا‪P$‬آ‪ٰ9‬ة ‪ &" 9a1‬ان ا ‪9Sl‬ر ا‪(1)– (4J$‬‬
‫ژ‪H‬ړ‪ :E‬ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﻛ‪ ３＋‬ﭼﻲ ﺗ‪５‬ﺮي ﺳﻮي ﻣﻴﺎﺷﺘﻲ د ﺣﺮام ﻧﻮ ﭘﺲ ﺗﺎﺳﻲ ووژﻧﻲ‬
‫ﻣﺸﺮﻛﺎن ﭘﻪ ﻫﺮ ﻫﻐﻪ ‪＄‬ﺎي ﻛ‪ ３＋‬ﭼﻲ ﺗﺎﺳﻲ ﭘﻴﺪا ﻛ‪７‬ل او وﻳ‪ ３‬ﻧﻴﺴ‪ ９‬او ﻛﻼﺑﻨﺪ‬
‫)ﻣﺤﺎ‪請‬ﺮه( ﺋ‪ ３‬ﻛ‪７‬ۍ ﻛ‪７‬ۍ او وﺗ‪７‬ۍ ﻫﺮ ‪＄‬ﺎي د ‪－‬ﺮ‪５＄‬ﺪو ددوي ﻛﻪ ﺋ‪ ３‬ﭼ‪５‬ﺮي ﺗﻮﺑﻪ‬
‫واﻳﺴﺘﻠﻪ او ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﺋ‪ ３‬ﻗﺎﺋﻢ ﻛ‪ ７‬او زﻛﺎت ﺋ‪ ３‬ورﻛ‪ ７‬ﻧﻮ ﺑﻴﺎ دوي ﭘﺮ‪８４‬دۍ ﭘﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺳﺮه‬
‫ﺧﺪاي]ج[ ډ‪４‬ﺮ ﻣﻐﻔﺮت ﻛﻮوﻧﻜﻰ او ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻪ دى‪.‬‬
‫ددې آﻳﺖ ＇ﺨﻪ ﭘﻪ ‪請‬ﺮ‪４‬ﺢ ډول ﺳﺮه ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﺳﻮه ﭼﻲ ＇ﻮك ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﭘﺮ‪８４‬دي ﻫﻐﻪ ﺗﻪ‬
‫)ﺧﻠٰﻰ( ﻳﻌﻨﻲ د ﺧﻼ‪請‬ﻮن ﻻره ﻧﺸﺘﻪ او ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺧﭙﻞ ﺳﺎﺑﻘﻨﻲ ﺣﺎل ﺳﺮه ﭘﺎﺗﻲ ﻛ‪８５‬ي ﭼﻲ‬
‫ﻫﻐﻪ د وﻳﻨﻲ ﺗﻮﻳﻮﻟﻮ روا واﻟﻰ دى‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﭘﺪې اړوﻧﺪ ﻳﻮ ﺣﺪﻳﺚ را اﺧﻠﻮ‪%H) :‬‬
‫ا‪ ATJ$‬و ‪ %H‬ا‪J) JSK$‬ك ا‪ٰ9>$‬ة(‬
‫ژ‪H‬ړ‪ :E‬ﺣﻀﺮت رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪ :‬د ﻳﻮ ﺷﺨﺺ د اﺳﻼم او‬
‫ﻛﻔﺮ ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻮﭘﻴﺮ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬دى‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﺑﻞ ﺣﺪﻳﺚ د ﺣﻀﺮت ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫وﺳﻠﻢ دى ﭼﻲ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪) :‬ا‪ D&($‬ا‪P$‬ي ‪ ##H‬و ‪ K#H‬ا‪ٰ9>$‬ة ‪J) %;1‬آ& ‪D/1‬آ‪(2) (JS‬‬

‫‪١‬د ا‪!N
!F‬ر – ا‹‪, %‬‬

‫‪!c LQ+ ? @
٢‬آ‪ a; – L‬ا`و_ر !
‪9‬ى ‪!7‬ك‪ – G
٣٧٢‬دار ا[;‪/; a‬وت د ‪D‬پ آل ‪١٩٧٣‬م ‪.‬‬
‫‪
0O – dN ;N G;c٣‬ا‪9
! – ˆ*N‬ى ‪!7‬ك ‪ – G
٨٢‬دارا‪ /)e‬د ‪D‬پ آل ‪!Q ١٠٣‬رم ‪D‬پ‪.‬‬

‫‪28‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ژ‪H‬ړ‪ :E‬ﻫﻐﻪ ﻋﻬﺪ او ﻫﻐﻪ ﻧ‪＋‬ﻪ ﭼﻲ د ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻮ او ﻛﻔﺎرو ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬ده ﻫﻐﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬دى‪.‬‬
‫ﻫﺮ ＇ﻮك ﭼﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﭘﺮ‪８４‬دي ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻛﺎﻓﺮ ﮔ‪２‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ زﻳﺎت دﻻﺋﻞ‬
‫اﻣﺎم اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ ذﻛﺮ ﻛ‪７‬ى ﭼﻲ ‪＄‬ﻴﻨﻲ دﻻﺋﻞ د ﻣﺪﻋٰﻰ د ﺛﺒﻮت ﻟﭙﺎره دي‬
‫او ‪＄‬ﻴﻨﻲ ﻧﻮر ﺋ‪ ３‬د ﺗﻘﻮٰى او ﺗﺎﺋﻴﺪ ﻟﭙﺎره دي ﻟﻜﻦ د ﻳﺎدوﻧﻲ وړ داﻫﻢ ده ＇ﺮﻧ‪／‬ﻪ ﭼﻲ‬
‫ﺷﻴﺦ ﺳﻴﺪ ﺳﺎﺑﻖ ]رح[ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻛﺘﺎب ﻓﻘﻪ اﻟﺴﻨﺔ ﻛ‪ ３＋‬د اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﻲ ]رح[ او اﻣﺎم‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ ]رح[ ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻣﻨﺎﻇﺮه ﻧﻘﻞ ﻛ‪７‬ي ﻫﻐﻪ ﻣﻨﺎﻇﺮه ددوي ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬ﭘﻪ ﻣﺬﻫﺒﻲ او‬
‫ﻣﺴﻠﻜﻲ دﻻﺋﻠﻮ ﺑﻨﺎء ده )اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﻲ ]رح[ ووﻳﻞ اى اﺣﻤﺪه اﻳﺎ ﺗﻪ دا ﺧﺒﺮه ﻛﻮې ﭼﻲ د‬
‫ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻰ ﻛﺎﻓﺮ ﮔ‪２‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي؟ ده ﭘﻪ ‪＄‬ﻮاب ﻛﻲ ورﺗﻪ ووﻳﻞ ﭼﻲ ﺑﻠ‪ !３‬ﻫﻮ‬
‫ﻛﺎﻓﺮ ﮔ‪２‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي ﺑﻴﺎ اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﻲ ]رح[ ورﺗﻪ ووﻳﻞ ﭼﻲ وﻟﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎن ورﺗﻪ واﺋﻲ؟ اﻣﺎم‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ ]رح[ ورﺗﻪ ووﻳﻞ دا ‪＄‬ﻜﻪ ﭼﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻛﻮي ﺑﻴﺎ اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﻲ ورﺗﻪ ووﻳﻞ‬
‫ﭼﻲ د ﻛﺎﻓﺮ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﺧﻮﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي ددې ﭘﻪ ‪＄‬ﻮاب ﻛﻲ اﻣﺎم اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ ﺳﺎﻛﺖ‬
‫او ﭼﻮپ ﭘﺎﺗﻪ ﺳﻮ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎ ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ﺳﺮه ﻫﺮ ﻳﻮ ﻣﺬﻫﺒﻲ او ﻓﻘﻬﻲ ﻋﺎﻟﻢ د ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎن ﺳﺮه ﻳﻮ ﺷﻤ‪５‬ﺮ دﻻﺋﻞ ﻟﺮي ﺗﺮ‬
‫＇ﻮ د ﺟﺎﻧﺐ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪＄‬ﻮاب ﭘﺮي ووﻳﻼى ﺷﻲ )‪.(1‬‬
‫‪ (٣‬د ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﻲ ]رح[ او اﻣﺎم ﻣﺎﻟﻚ ]رح[ ﻣﺬﻫﺒﻮﻧﻪ د‬
‫ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ د ﭘﺮﻳ‪＋‬ﻮدوﻧﻜﻲ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ‪:‬‬
‫اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﻲ اواﻣﺎم ﻣﺎﻟﻚ ]رح[ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ د ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻲ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ داﺳﻲ ﻧﻈﺮ ﻟﺮي‬
‫ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻰ ﺗﻪ ﻛﺎﻓﺮ او ﻣﺮﺗﺪ ﻧﻪ وﻳﻞ ﻛ‪８５‬ي او ﭘﻪ وژﻟﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﺋ‪ ３‬دوي‬
‫ﻫﻢ ﻣﻮاﻓﻖ دي ﺧﻮ د ﺣﺪ ﺟﺎري ﻛﻮﻟﻮ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﺳﺮه وژل ﻛ‪８５‬ي د ﻛﻔﺮ ا‪請‬ﻄﻼح ﻧﻪ ورﺗﻪ‬

‫‪29‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﻛﺎرول ﻛ‪８５‬ي‪ -‬ﻧﻮر ﻳﻮ ډول ﺗﻌﺬﻳﺐ دي ورﺗﻪ ورﻛ‪７‬ل ﺷﻲ د ﻧﻮرو ﺣﺪوﻧﻮ ﭘﻪ ﺷﺎن ﺳﺮه‬
‫ﻟﻜﻪ د ﺣﺪ زﻧﺎ ﻳﺎ ﻏﻼ ﺗﻌﺬﻳﺐ اﻟﺒﺘﻪ دا اﺣﻜﺎم ﺋ‪ ３‬ﭘﻪ ژوﻧﺪ ﭘﻮري ﺗ‪７‬ﻟﻲ دي‪ .‬ﺑﻠﻜﻲ ﻳﻮ‬
‫ﻧﻮع اﺣﻜﺎم ﻧﻮر ﻫﻢ ﺳﺘﻪ ﭼﻲ ﻫﻐﻪ وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ ﻣﺮگ ＇ﺨﻪ ﭘﺮې اﺟﺮاء ﻛ‪８５‬ي‪.‬‬
‫ﻧﻮﻣﻮړي ﻋﻠﻤﺎء واﺋﻲ ﭼﻲ وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ ﻣﺮگ ＇ﺨﻪ دي ﻏﺴﻞ ورﺗﻪ ورﻛ‪７‬ل ﺷﻲ او ﺟﻨﺎزې‬
‫ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬دي ﭘﺮې اداء ﻛ‪７‬ل ﺷﻲ‪ .‬د ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﺷﻜﻞ دي د ﻫﻐﻮي ﭘﻪ ﻣﻘﺒﺮه ﻛﻲ ﺧ）‬
‫ﻛ‪７‬ل ﺷﻲ – اﻣﺎ ﻛﻮﻣﻪ ﺧﺒﺮه ﭼﻲ د وﺧﺖ ورﻛﻮﻟﻮ ده‪＄ ،‬ﻴﻨﻲ ﻋﻠﻤﺎء واﺋﻲ ﭼﻲ وﺧﺖ دي‬
‫ورﺗﻪ ورﻛ‪７‬ل ﺷﻲ ﺗﺮ ＇ﻮ دا ﺷﺨﺺ ﺗﻮﺑﻪ وﺑﺎﺳﻲ ﻟﻜﻪ ﻣﺮﺗﺪ ﺷﺨﺺ ﺗﻪ ﭼﻲ وﺧﺖ ورﻛﻮل‬
‫ﻛ‪８５‬ي ﺗﺮ＇ﻮ دا ﻣﺮﺗﺪ ﺷﺨﺺ ﺗﻮﺑﻪ وﺑﺎﺳﻲ ﺧﻮ د وﺧﺖ ورﻛﻮﻟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺗﺮ ＇ﻮ ﭼﻲ ﺗﻮﺑﻪ‬
‫وﺑﺎﺳﻲ د اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﻲ ]رح[ ﺑﻠﻜﻲ د ！ﻮﻟﻮ ﺟﻤﻬﻮرو ﻋﻠﻤﺎؤ ﭘﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﻣﺴﺘﺤﺐ او ﻧ‪５‬ﻚ‬
‫ﻛﺎر دى‪ ،‬او ﻫﺮ ﭼﻲ ﻣﺮﺗﺪ ﺗﻪ وﺧﺖ ورﻛﻮل ﻛ‪８５‬ي ﻫﻐﻪ واﺟﺐ دي ﺑﺎﻳﺪ ﺿﺮور وﺧﺖ‬
‫ورﺗﻪ ورﻛ‪７‬ل ﺷﻲ – او ﺗﻮﺑﻪ وﺑﺎﺳﻲ ﺗﺮ ＇ﻮ د اور د ﺳﺨﺖ ﻋﺬاب ＇ﺨﻪ ﺧﻼص ﺷﻲ‬
‫دﻟﻴﻞ ددې ﻋﻠﻤﺎؤ ﭘﺪې ذﻛﺮ ﺷﻮي ﺣﻜﻢ ﻛ‪ ３＋‬ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻰ ﻛﺎﻓﺮ ﻧﻪ‬
‫ﮔ‪２‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي‪:‬‬
‫‪o;$‬ى – د ‪ ‡%/)&/t‬دا &‪ %‬دى )
‪m LD‬اي ]ج[ ‪ :Lb
/O‬ان ا ‪ JSp= X‬ان‬
‫‪1‬‬
‫=‪J-‬ك ‪ H‬و=‪ L JSp‬دون ذا‪-= %;$ M$‬ء ) (‪ .‬ژ‪H‬ړ‪DZ EJ V/<) r :E‬اى ]ج[‬
‫ﻣﻐﻔﺮت ﻧﻪ ﻛﻮي ﻫﻐﻪ ﭼﺎﺗﻪ ﭼﻲ ﺷﺮﻳﻚ ﺋ‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟﻰ وي د ﺧﺪاى ]ج[ ﺳﺮه او ﻣﻐﻔﺮت ﻛﻮي‬
‫ﻣﺎﺳﻮٰى د ﺷﺮك ＇ﺨﻪ ﻫﻐﻪ ﭼﺎﺗﻪ ﭼﻲ ﺧﻮ＊ﻪ او رﺿﺎ ﺋ‪ ３‬ﺷﻲ‪.‬‬
‫دوه – ‪ :U=D4‬ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﻳﻮ ﺷﻤ‪５‬ﺮ ﺣﺪﻳﺜﻮﻧﻪ ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ ﻧﻘﻞ ﺷﻮي ﭼﻲ د ﻫﻐﻪ‬
‫ﺟﻤﻠ‪＇ ３‬ﺨﻪ د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ډول ذﻛﺮ ﻛﻮو‪:‬‬

‫‪١‬د ا*>ء ‪!N‬ر – ‪.ˆ%& ١١H‬‬

‫‪30‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫د ﺣﻀﺮت اﺑﻲ ﻫﺮﻳﺮه رﺿﻰ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ ＇ﺨﻪ رواﻳﺖ ﺷﻮى ﭼﻲ رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪) :‬ان اول ‪ H \<= L‬ا‪9= D("$‬م ا‪ ,Lٰ/$‬ا‪6>$‬ة ا‪3H93K;$‬‬
‫‪1‬ن ا);& ا‪ :A/N X‬ا‪JvN‬واه‪9]) %L $ A‬ع؟ ‪1‬ن ‪9]) %L $‬ع اآ;‪ Y‬ا‪,t=JS$‬‬
‫‪ 9]) %L‬ا‪ J. A(S= $‬ا‪;X‬ل ا‪JS;$‬و*‪ AiL 3‬ذا‪ – (M$‬روا‪ E‬ا‪ D;4‬وا‪!.BN‬‬
‫و ا‪ 9H‬داؤد و ا‪.(1)– ,TL %H‬‬
‫ژ‪H‬ړ‪ :E‬د ﺣﻀﺮت اﺑﻲ ﻫﺮﻳﺮه رﺿﻲ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ ＇ﺨﻪ رواﻳﺖ ﺷﻮى ﭼﻲ رﺳﻮل اﷲ‬
‫‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪ :‬اول ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ﭼﻲ ﭘﻪ ورځ د ﻗﻴﺎﻣﺖ د ﺧﺪاى ]ج[ ﻟﻪ ﻃﺮﻓﻪ‬
‫د ﺧﭙﻞ ﺑﻨﺪه ﺳﺮه ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛ‪８５‬ي ﻫﻐﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬دى ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﭘﻮره ﻛ‪７‬ى وي او ﻛﻪ ﺋ‪ ３‬ﻧﻮي‬
‫ﭘﻮره ﻛ‪７‬ى ﻧﻮ وﺑﻪ وﻳﻞ ﺷﻲ ﺗﺎﺳﻲ وﮔﻮرۍ آﻳﺎ ددې ﺳ‪７‬ي د ﻧ‪５‬ﻜﻮ ﻋﻤﻠﻮﻧﻮ ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻔﻠﻮﻧﻮ‬
‫＇ﺨﻪ ﻛﻮم ﺷﻰ ﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﺋ‪ ３‬ﻧﻔﻠﻮﻧﻪ درﻟﻮدل ﻫﻐﻪ ﻓﺮﺿﻮﻧﻪ ﭘﺮې ﭘﻮره ﻛﻮي‬
‫وروﺳﺘﻪ ﻧﻮر ﻋﻤﻠﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﭘﺪې د ﺳﺘﻮر ﺳﺮه اﺟﺮاء ﻛ‪８５‬ي ﻟﻜﻪ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ‪請‬ﻮرت ﭼﻲ‬
‫و＊ﻮدل ﺷﻮه‪.‬‬
‫د ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﻲ او اﻣﺎم ﻣﺎﻟﻚ رﺣﻤﻬﻤﺎاﷲ اﺳﺘﺪﻻل د ﻗﺮآﻧﻜﺮﻳﻢ او ﻧﺒﻮي‬
‫ﺣﺪﻳﺜﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ دي ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻰ ﻛﺎﻓﺮ ﻧﻪ ﮔ‪２‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي – د‬
‫ﻳﺎد ﺷﻮي ﺣﺪﻳﺚ ＇ﺨﻪ داﻫﻢ ﻣﻌﻠﻮﻣ‪８５‬ي ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻲ ﻋﻘﻴﺪه ‪請‬ﺤﻴﺢ‬
‫ده ﻟﻴﻜﻦ ﺑﻴﺎﻫﻢ ﻳﺎد ﺷﻮي ﻋﻠﻤﺎء )اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﻲ او اﻣﺎم ﻣﺎﻟﻚ( ﻳ‪ ３‬ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﻛﺎﻓﺮ ﮔ‪２‬ﻲ‬
‫ﭼﻲ ﭘﻪ ﻗﺼﺪ ﺳﺮه د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ د ﻓﺮﺿﻴﺖ ＇ﺨﻪ ﻣﻨﻜﺮه ﺷﻲ ﻫﻐﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻲ ﺣﺪﻳﺜﻮﻧﻪ د‬
‫ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻰ ﭘﻪ ﻛﻔﺮ ﻣﺮﺗﺪ ﻛ‪５‬ﺪﻟﻮاو ﻳﺎ ﺧﻮ د وژﻟﻮ وﺟﻮب ﺗﺮي اﺧﻴﺴﺘﻞ‬
‫ﻛ‪８５‬ي ＇ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ ﺣﻨﺎﺑﻠﻪ وو – ﻋﻠﻤﺎؤ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺳﺮه اﺳﺘﺪﻻل ﻛ‪７‬ﻳﺪى‪ .‬ذﻛﺮ ﺷﻮي‬
‫ﻋﻠﻤﺎء دا ﺣﺪﻳﺚ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﺳﺮه ﺣﻤﻞ ﻛﻮي ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻲ دﻏﻪ د‬

‫‪!c LQ+ ? @

.١‬آ‪ a; – L‬ا`و_ر – !
‪9‬ى ‪!7‬ك ‪ – G
٣٧‬دار ا[;‪/; a‬وت د ‪D‬پ آل‬
‫‪١٩٧٣‬م‪.‬‬

‫‪31‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدل ﺣﻼل وﮔ‪２‬ﻲ او ﻳﺎ ﺧﻮ ﺋ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﺣﻤﻞ ﻛﻮي ﭼﻲ د ﻛﻮﻣﻲ‬
‫ﺟﺰاء ﻣﺴﺘﺤﻖ ﮔﺮ‪５＄‬ﺪﻟﻰ وي ﭼﻲ ﻋﺒﺎرت ﻟﻪ وژﻟﻮ ＇ﺨﻪ ده )‪.(1‬‬
‫
‪ -‬د اﻣﺎم ﺷﻮﻛﺎﻧﻲ رﺣﻤﺖ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻠﻴﻪ ﻧﻈﺮ‪:‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ د اﺳﻼﻣﻲ ﻓﻘﻬﻲ د ﺟﻴﺪو او ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻋﻠﻤﺎؤ ＇ﺨﻪ اﻣﺎم ﺷﻮﻛﺎﻧﻲ رﺣﻤﺖ‬
‫اﷲ ﻋﻠﻴﻪ دى ﭼﻲ ﻧﻮﻣﻮړى ﻋﺎﻟﻢ د ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻲ ﻳﺎ )ﺗﺎرك اﻟﺼﻠﻮٰة( ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ ﺧﭙﻞ ﻧﻈﺮ‬
‫داﺳﻲ ＇ﺮﮔﻨﺪوي‪ :‬واﺋﻲ ﭼﻲ ﺣﻘﻪ او ‪請‬ﺤﻴﺢ ﺧﺒﺮه داده ﭼﻲ ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻰ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ‬
‫ﻛﺎﻓﺮ دى ﺑﺎﻳﺪووژل ﺷﻲ ﭼﻲ زﻳﺎﺗﻪ ﺑﺮﺧﻪ د اﻣﺎم اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ ]رح[ ﻣﺬﻫﺐ ﺗﺎﺋﻴﺪ‬
‫ﻛﻮي ‪＄‬ﻜﻪ ﭼﻲ ﻛﻔﺮ ددې ﺷﺨﺺ د ﺷﻔﺎﻋﺖ او ﻣﻐﻔﺮت ﻣﻨﻊ ﻛﻮﻧﻜﻰ ﻧﺸﻲ ﮔﺮ‪５＄‬ﺪﻻى‪،‬‬
‫‪＄‬ﻜﻪ ﭼﻲ ﻛﻔﺮ ﭘﺨﭙﻞ ذات ﻛ‪ ３＋‬زﻳﺎت ﻗﺴﻤﻮﻧﻪ ﻟﺮي‪ .‬ﻧﻮ ﺑﻨﺎء ﭘﻪ ﻫﻤﺪې اﺳﺎس ﺳﺮه‬
‫ﭘﺪې ﺧﺒﺮه ﺳﺮه ﺋ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ﻧﻮرو ﻋﻠﻤﺎؤ ﺗﻪ ﭘﻪ ﺿﻤﻨﻲ ﺗﻮﮔﻪ ‪＄‬ﻮاب ورﻛ‪ ７‬ﭼﻲ دوي واﺋ‪３‬‬
‫ﭼﻲ دا ﺷﺨﺺ د ﺷﻔﺎﻋﺖ او ﻣﻐﻔﺮت ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻧﺸﻲ ﮔﺮ‪５＄‬ﺪﻻي‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړي ﭘﻪ ‪＄‬ﻮاب‬
‫ﻛ‪ ３＋‬ورﺗﻪ ووﻳﻞ ﭼﻲ داﺳﻲ ﻫﻢ ﻧﺪه ﭼﻲ ﺑﺎﻟﻜﻞ ددې ﺷﺨﺺ ﺗﻪ ﻣﻐﻔﺮت وﻧﻪ ﺷﻲ او ﻳﺎ‬
‫ﺧﻮ ﺋ‪ ３‬ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻗﺒﻮل ﻧﺸﻲ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼ ً ﻟﻜﻪ ﻛﻔﺮ د اﻫﻞ د ﻗﺒﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺳﺒﺐ د ﺑﻌﻀﻲ ﮔﻨﺎﻫﻮﻧﻮ ﺳﺮه ﺣﺎل دا ﭼﻲ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ‬
‫ﻛ‪５‬ﺪاى ﺷﻲ ﭼﻲ دوى ﺗﻪ ﻣﻐﻔﺮت او ﻣﺴﺘﺤﻖ د ﺷﻔﺎﻋﺖ وﮔﺮ‪＄‬ﻲ ﺧﻮ ﺳﺮه ددې ﭼﻲ‬
‫ﺧﺪاى ]ج[ ﭘﻪ ﻛﻔﺮ ﺳﺮه ﻫﻢ ﻣﺴﻤٰﻰ ﻛ‪７‬ي‪.‬‬
‫ﺗﺮ ！ﻮﻟﻮ ﺿﺮوري ﺧﺒﺮه ﭼﻲ د ﻳﺎدوﻧﻲ وړ ＊ﻜﺎر‪８４‬ي ﻫﻐﻪ داده ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ د‬
‫ﭘﺮ‪＋４‬ﻮدوﻧﻜﻲ وژل ﺑﻪ ＇ﻪ ډول وي ﭼﻲ ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ دوه ﻣﺬﻫﺒﻮﻧﻪ وﺟﻮد ﻟـــــــــــــــﺮي‪:‬‬

‫‪ ٣‬وه(
ز‪
0O -LQV‬ا‪ L

MN‬واد‪9
! –
F‬ي ‪!7‬ك ‪2
;0V G
,٠‬ﯧ‪!E‬ر‪ -‬ب‪ ،‬ت‪ ،‬ث‪.‬‬

‫‪32‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫‪١‬ـ ﺟﻤﻬﻮرو ﻋﻠﻤﺎء ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ واﺋﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﺮﻳ‪＋‬ﻮدوﻧﻜﻰ )ﺗﺎرك اﻟﺼﻼة( ﺳﺮ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻪ ﺗﻮره ووﻫﻞ ﺷﻲ او ﺳﺮ دي ﭘﺮې ﻏﻮڅ ﻛ‪７‬ل ﺷﻲ اﻟﺒﺘﻪ ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﺋ‪ ３‬ﺗﻮﺑﻪ ﻧﻪ وي‬
‫اﻳﺴﺘﻠ‪.３‬‬
‫‪٢‬ـ د اﺣﻨﺎﻓﻮ ﻣﺬﻫﺐ‪ :‬د اﺣﻨﺎﻓﻮ ﻋﻠﻤﺎؤ ﻧﻈﺮ دادى ﭼﻲ د ﺟﻤﻬﻮرو ﻋﻠﻤﺎؤ ﺳﺮه ﻏﺎﻟﺒﺎ ً‬

‫ﻣﻮاﻓﻖ ﻧﺪى ‪＄‬ﻜﻪ ﭼﻲ اﺣﻨﺎف واﺋﻲ ﭼﻲ ﭘﺪې ﺷﻜﻞ ﺳﺮه ﻧﻪ وژل ﻛ‪８５‬ي ﻟﻜﻪ ＇ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ‬
‫د ﺟﻤﻬﻮرو ﻋﻠﻤﺎؤ ﻧﻈﺮ دى ﺑﻠﻜﻲ اﺣﻨﺎف واﺋﻲ دى دي ووﻫﻞ ﺷﻲ او ﭘﻪ ﺑﻨﺪي ﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﻛ‪＋‬ﻲ دي واﭼﻮل ﺷﻲ ﺗﺮ ＇ﻮ ﭼﻲ ﭘﻪ ﺑﻨﺪﻳﺨﺎﻧﻪ ﻛ‪＋‬ﻲ ﻣ‪ ７‬ﺷﻲ‪＇ .‬ﻜﻪ دوى زﻳﺎﺗﻮي ﭼﻲ‬
‫ﺗﺮ ！ﻮﻟﻮ ＊ﻪ او ﻏﻮره ﻃﺮﻳﻘﻪ د وژﻟﻮ ﺋ‪ ３‬ﺑﻨﺪﻳﺨﺎﻧﻪ ده‪( 1١).‬‬

‫‪1‬‬
‫‪
0O – dN ;N G;c‬ا>*ˆ – !
‪9‬ى ‪!7‬ك – ‪ – G
٨٢‬دارا‪ /)e‬د ‪D‬پ آل ‪ ١٠٣‬ق‪!Q ،‬رم ‪D‬پ‪.‬‬

‫‪33‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫دو 
‬

‫ﭘﻪ ﻟـــــﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﻛ‪＋‬ــــــﻲ د اﻣــﺎﻣـﺖ ﺣـــــــــﻜـﻤﻮﻧــﻪ‬

‫ا ‪ K %L‬آ‪J‬ﯥ‪ :‬اﻣﺎﻣﺖ ﭘﻪ ا‪請‬ﻞ ﻛ‪ ３＋‬داﻣﺎم د ﻟﻔﻆ ﻣﺼﺪر دى ﭼﻲ د ﻋﺎﻣﻲ‬
‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺘ‪ ９‬ﭘﻪ ﻣﻌﻨٰﻰ ﺳﺮه را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫اﻣﺎم ﭘﻪ ا‪請‬ﻄﻼح ﻛ‪ ３＋‬ﻫﺮ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﺗﻪ وﻳﻞ ﻛ‪８５‬ي ﭼﻲ اﻗﺘﺪاء او ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﺋ‪ ３‬ﭘﻪ‬
‫！ﻮﻟﻮ اﻣﻮرو ﻛ‪ ３＋‬ﻛ‪８５‬ي‪.‬‬
‫ﻟﻜﻪ ＇ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ ﺧﺪاي ]ج[ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪) :‬و ‪ $<! !N‬ا‪?< 8 M‬ون  ( ژ‪H‬ړ‪:E‬‬
‫ﻣﻮږ ﮔﺮ‪＄‬ﻮﻟﻲ ﻟﻪ دوي )ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﻮ( ＇ﺨﻪ اﻣﺎﻣﺎن ﭼﻲ دوي ﻻره ﻣﻮﻧﺪوﻧﻜﻲ دي زﻣﻮږ ﭘﻪ‬
‫‪1‬‬
‫اﻣﺮ ﺳﺮه‪ ( ٢).‬ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ د اﻣﺎم ﻟﻔﻆ د اﻫﻞ ﻟﻐﺖ ﻟﻪ ﻧﻈﺮه ﻋﺎم دى‪ ،‬ﻧﺎرﻳﻨﻪ‪％＊ ،‬ﻴﻨﻪ‬
‫دواړو ﺗﻪ ﺷﺎﻣﻠ‪８５‬ي ﭼﻲ ﺟﻤﻊ ﺋ‪ ３‬اﺋﻴﻤﺔ را‪＄‬ﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻐﻪ ＇ﻮك ﭼﻲ اﺗﻤﺎم او د اﻣﺮ ﭘﻮره‬
‫واﻟﻰ ﭘﺮې راﻏﻠﻰ وي ‪ -‬او ﻳﺎ داﭼﻲ ﻫﻐﻪ ﭼﺎﺗﻪ وﻳﻞ ﻛ‪８５‬ي ﭼﻲ اﻗﺘﺪاء ورﭘﺴﻲ ﺷﻮې‬
‫وي‪.‬‬
‫او ﻳﺎ دا ﭼﻲ اﻣﺎﻣﺖ ﻫﻐﻪ رو＊ﺎﻧﻪ او واﺿﺢ ﻻري ﺗﻪ وﻳﻞ ﻛ‪８５‬ي ﭼﻲ ﻟﻜﻪ د ﻛﻮ！‪ ３‬د‬
‫ﺗﻬﺪاب ﻛﺮ＊ﻪ ﭘﻪ ﺳﭙﻴﻨﻪ ﭼﻮﻧﻪ واﭼﻮﻟﻪ ﺷﻲ او ﭘﺮﻫﻐﻪ ﺑﺎﻧﺪي ﻧﻘﺸﻪ رﺳﻢ ﺷﻲ‪(2).‬‬
‫ﻟﻴﻜﻦ دﻏﻪ ﻛﻮم ﺗﺤﻘﻴﻖ ﭼﻲ وﺷﻮ دا ﭘﻪ ﻋﺎم ﺳﻄﺤﻪ دى ﺑﻠﻜﻲ ﻳﻮې ډول ﺗﻪ ﺋ‪ ３‬ﻫﻢ ﻧﺪى‬
‫‪＄‬ﺎﻧ‪７／‬ى ﺷﻮى ﺧﻮ زﻣﻮږ ﭼﻲ ﭘﺪې ‪＄‬ﺎي ﻛ‪ ３＋‬ﻣﻄﻠﺐ دې ﻫﻐﻪ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ اﻣﺎﻣﺖ دى‪.‬‬
‫د ا ا‪D‬م‪ :‬اﻣﺎﻣﺖ ﭘﻪ دوه ډوﻟﻪ دى‪:‬‬
‫‪١‬ـ اﻣﺎﻣﺖ )ﻛﺒﺮٰى( ﻳﻌﻨﻲ ﻟﻮي اﻣﺎﻣﺖ )اﻣﺎرة ﻳﺎ د ﻫﻴﻮاد رﻫﺒﺮي(‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫وه(
ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬وادˆ – !
‪9‬ى ‪!7‬ك – ‪2
;0V -G
١٧٣‬ﯧ‪!E‬ر ب – ت‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪!Q
b!%‬ف ا*[ ‪ LO‬ا‪9
! – ˆhQ‬ى ‪!7‬ك – ‪/
– G
١٧‬اج
)‪ –
(F‬د ‪D‬پ آل ‪.١٣H٧‬‬

‫‪34‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫‪٢‬ـ اﻣﺎﻣﺖ )‪請‬ﻐﺮٰى( ﻳﻌﻨﻲ وړوﻛﻰ اﻣﺎﻣﺖ )د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ اﻣﺎﻣﺖ(‪.‬‬

‫ا )آ ٰى( ! ي ا‪ :‬ﭘﻪ ا‪請‬ﻄﻼح ﻛ‪ ３＋‬ﭘﻪ ﻋﺎﻣﻪ ﺗﻮﮔﻪ د ﻳﻮه ﻫﻴﻮاد ﭘﻪ‬
‫ﺧﻠﻜﻮ ﺗﺼﺮف او ﻗﻮت ﻻﺳﺘﻪ راوړل ﭼﻲ ﻫﺪف د ﺗﺼﺮف ＇ﺨﻪ اﻃﺎﻋﺖ دي اوﻫﺪف د‬
‫ﻗﻮې ＇ﺨﻪ ﭘﻪ دﻳﻨﻲ او دﻧﻴﻮي اﻣﻮرو)ﭼﺎرو( ﻛ‪ ３＋‬ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ ﻛﻮل دي )‪.(1‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ اﻣﺎﻣﺖ د ﺣﻀﺮت ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ]ص[ ＇ﺨﻪ ﻧﻴﺎﺑﺖ دى‪ .‬ﭘﻪ ﻫﻤﺪې اړوﻧﺪ دوﻛﺘﻮر‬
‫وﻫﺒﻪ زﺣﻴﻠﻲ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻛﺘﺎب ﻓﻘﻪ اﺳﻼﻣﻲ وادﻟﺘﻪ ﻛ‪ ３＋‬ﻟﻴﻜﻠﻲ‪:‬‬
‫)ا‪ ,16a$ ,9*9L ,LLX‬ا‪9"#$‬ة ‪JL !1‬ا"‪ Y‬ا‪ %=D$‬و‪ ,‬ا‪ (ND$‬ژړ‪ :‬اﻣﺎﻣﺖ‬
‫ﻗﺎﺋﻢ ﻣﻘﺎم ﮔﺮ‪５＄‬ﺪل داﻧﺒﻴﺎؤ ﻋﻠﻴﻬﻢ اﻟﺼﻠﻮٰة و ﺳﻼم دې ددﻳﻦ ﭘﻪ ﺳﺎﺗﻠﻮ او د دﻧﻴﺎ ﭘﻪ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻛ‪.３＋‬‬
‫ﻟﻜﻪ ＇ﺮﻧ‪／‬ﻪ ﭼﻲ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﺒﺮٰى ﻟﭙﺎره ﻣﻮ ا‪請‬ﻄﻼﺣﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ذﻛﺮ ﻛ‪ ７‬ﻧﻮ ﺑﻨﺎء ﭘﻪ ﻫﻤﺪې‬
‫اﺳﺎس ﺿﺮور ده ﭼﻲ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﺒﺮٰى ﺣﻜﻢ ﺑﻴﺎن ﻛ‪７‬و‪.‬‬
‫ﻧﻮ ﺑﻨﺎء ﭘﻪ ﻫﻤﺪې اﺳﺎس د ！ﻮﻟﻮ ﻋﻠﻤﺎؤ ﭘﻪ اﺗﻔﺎق )اﺟﻤﺎع( ﺳﺮه د اﻣﻴﺮ ﺗﻌﻴﻨﻮل ﭘﻪ ﻳﻮه‬
‫ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻛ‪ ３＋‬واﺟﻴﺒﻲ او ﺷﺮﻋﻲ اﻣﺮ دى ‪＄‬ﻜﻪ ﭘﻪ ﻳﻮه دوﻟﺖ ﻛ‪ ３＋‬ﭼﻲ ﻳﻮ ﺗﻌﺪاد ﺧﻠﻚ‬
‫ژوﻧﺪ ﻛﻮي ﻧﻮ د ﻫﻐﻪ ﻟﭙﺎره ﺿﺮور او واﺟﺐ ده ﭼﻲ اﻣﻴﺮ ورﺗﻪ ﺗﻌﻴﻦ ﻛ‪７‬ل ﺷﻲ‪ ،‬ﺗﺮ ＇ﻮ د‬
‫دوي ﺧﭙﻞ ﻣﻨ‪％‬ﻲ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﭘﻪ ا‪請‬ﻮﻟﻲ ﺗﻮﮔﻪ ﺣﻞ ﺷﻲ‪ .‬ﻫﻤﺪﻏﻪ راز د ﺧﻠﻜﻮ ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬د‬
‫اﻣﻴﺮ ！ﺎﻛﻞ د ﻫﻐﻪ ﻫ‪５‬ﻮاد د ﺧﻠﻜﻮ ﺷﺮﻋﻲ وﺟﻴﺒﻪ ده‪.‬‬
‫ﺧﻮ ﻟﻴﻜﻦ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ‪＄‬ﻴﻨﻲ ﺷﺮﻃﻮﻧﻪ ددﻏﻪ ﻧﻮع اﻣﺎﻣﺖ ﻟﭙﺎره د اﻟﺴﻼﻣﻲ ﻓﻘﻬﻲ ﻋﻠﻤﺎؤ ﺑﻴﺎن‬
‫ﻛ‪７‬ي‪ -‬ﭼﻲ دا ﺷﺮﻃﻮﻧﻪ ﺷﻴﺦ اﻟﻔﻘﻬﺎء ﻋﻼء واﻟﺪﻳﻦ ﺣﺼﻜﻔﻲ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻛﺘﺎب اﻟﺪار‬
‫اﻟﻤﺨﺘﺎرﻛـ‪ ３‬داﺳﻲ ﺑﻴﺎﻧﻮي‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫وه(
ز‪
0O - LQV‬ا‪ L
MN‬وادˆ – !
‪9‬ى ‪!7‬ك – ‪2
;0V -G
١٧‬ﯧ‪!E‬ر‪ -‬ب – ت‪.‬‬

‫‪35‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫د ﻳﻮه ﻫ‪５‬ﻮاد ﻟﭙﺎره د اﻣﻴﺮ ﺗﻪ ！ﺎﻛﻠﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻻﻧﺪي ﺷﺮﻃﻮﻧﻪ ﺿﺮوري ﮔ‪２‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي‪.‬‬
‫‪ ١‬ﺷﺮط دادى ﭼﻲ اﻣﻴﺮ ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن وي‪.‬‬
‫‪ ٢‬ﺷﺮط دادى ﭼﻲ اﻣﻴﺮ ﺑﻪ ا‪請‬ﻴﻞ )ﺣﺮ( وي‪.‬‬
‫‪ ٣‬ﺷﺮط دادى ﭼﻲ اﻣﻴﺮ ﺑﻪ ﻋﺎﻗﻞ وي‪.‬‬
‫
ﺷﺮط دادى ﭼﻲ اﻣﻴﺮ ﺑﻪ ﻧﺎرﻳﻨﻪ وي ‪＄‬ﻜﻪ د ＊‪％‬ﻲ اﻣﺎرت ﭘﻪ اﺳﻼﻣﻲ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻛ‪３＋‬‬
‫ﺟﻮاز ﻧﻠﺮي‪.‬‬
‫ ﺷﺮط دادى ﭼﻲ اﻣﻴﺮ ﺑﻪ ﺑﺎﻟﻎ وي‪.‬‬
‫ ﺷﺮط دادى ﭼﻲ اﻣﻴﺮ ﺑﻪ ﻗﻮي وي د ﺟﺴﻢ ﻟﻪ ﭘﻠﻮه‪.‬‬
‫‪ ٧‬ﺷﺮط دادى ﭼﻲ اﻣﻴﺮ ﺑﻪ ﻗﺮﻳﺸﻲ وي‪.‬‬
‫ﻟﻴﻜﻦ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ دا ﺧﺒﺮه ﺿﺮور ﻧﺪه ﭼﻲ ﻫﺎﺷﻤﻲ ﺑﻪ وي او ﻳﺎ ﺧﻮ ﺑﻪ د ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ ﻛﺮم‬
‫اﷲ وﺟﻬﻪ د اوﻻدې ＇ﺨﻪ وي ﻟﻜﻪ ＇ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ د ﺑﻌﻀﻲ اﻫﻞ ﺗﺸﻴﻊ ﻧﻈﺮ دى د ﻧﻮﻣﻮړي‬
‫ﻗﺒﻴﻠ‪ ３‬ﻧﻈﺮ د اﻣﺎﻣﺖ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ ﻋﻼؤاﻟﺪﻳﻦ ﺣﺼﻜﻔﻲ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻛﺘﺎب اﻟﺪار اﻟﻤﺨﺘﺎر‬
‫ﻛ‪ ３＋‬داﺳﻲ ﺑﻴﺎن ﻛ‪７‬ي‪:‬‬
‫‪ (١‬ﺷﺮط دادى ﭼﻲ اﻣﻴﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺼﻮم وي ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻲ اﻣﺎﻣﻴﻪ او اﺳﻤﺎﻋﻠﻴﻪ ﻫﻢ‬
‫ﭘﺪې ورﺳﺮه ﻣﻮاﻓﻖ دي‪.‬‬
‫‪ (٢‬ﺷﺮط دادى ﭼﻲ اﻣﻴﺮ ﺑﻪ ﻫﺎﺷﻤﻲ وي‪.‬‬
‫‪ (٣‬ﺷﺮط دادى ﭼﻲ اﻣﻴﺮ ﺑﻪ د ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ ﻛﺮم اﷲ وﺟﻬﻪ د اوﻻدې ＇ﺨﻪ وي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ د ﻓﺎﺳﻖ ﺷﺨﺺ ﺗﻌﻴﻦ د اﻣﻴﺮ ﭘﻪ ﺣﻴﺚ د اﺳﻼﻣﻲ ﻓﻘﻬﻲ ﻋﻠﻤﺎؤ ﻣﻜﺮوه ‪２－‬ﻠﻰ‬
‫دي او ﻋﺰل ﻛﻮل ﺋ‪ ３‬ﺿﺮور دي او ﻳﺎ ﺧﻮ دا ﭼﻲ ﭘﻪ ＊ﻮ اﺧﻼﻗﻮ ﺳﺮه ﻧﻮﻣﻮړي ﺗﻪ دﻋﻮت‬
‫ورﻛ‪７‬ل ﺷﻲ ﺗﺮ ＇ﻮ ا‪請‬ﻼح ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺎ ﻫﻢ د ﻓﺎﺳﻖ ﺷﺨﺺ ﺗﻌﻴﻦ د اﻣﻴﺮ ﭘﻪ ﺣﻴﺚ ﺳﺮه ﭘﻪ درﻳﻮ ﺷﺮﻃﻮﻧﻮ ﺟﻮاز ﻟﺮي‪:‬‬

‫‪36‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫‪ ١‬ﺷﺮط دادى ﭼﻲ اﻫﻞ اﻟﺤﻞ واﻟﻌﻘﺪ ﺑﻪ ﺗﻌﻴﻦ ﻛ‪７‬ي وي‪.‬‬

‫‪ ٢‬ﺷﺮط دادى ﭼﻲ ﭘﻪ ﻣﻴﺮاث ﺑﻪ ورﺗﻪ ﭘﺎﺗﻲ ﺷﻮي وي‪.‬‬
‫‪ ٣‬ﺷﺮط دادى ﭼﻲ د ﺿﺮوري اﻣﻮرو د ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻟﭙﺎره ﺗﻌﻴﻦ ﺷﻮي وي‪.‬‬

‫اـــــــــــ ‪K‬ـــــــــٰى‪:‬‬
‫د اﺳﻼﻣﻲ ﻓﻘﻬﻲ ﻋﻠﻤﺎؤ ﻟﻪ ﻧﻈﺮه اﻣﺎﻣﺖ ‪請‬ﻐﺮٰى ﭘﻪ ا‪請‬ﻄﻼح ﻛ‪ ３＋‬ﻋﺒﺎرت دى ﻟﻪ ﻫﻐﻪ‬
‫اﻣﺎﻣﺖ ＇ﺨﻪ ﭼﻲ د ﻣﻘﺘﺪى او اﻣﺎم ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬ﭘﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﻛ‪＋‬ﻰ راﺑﻄﻪ ﺳﺮه ！ﻴﻨﮕﻮي‪-‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ د ا‪請‬ﻄﻼﺣﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻲ ＇ﺮﮔﻨﺪوﻧﻲ ﻧﻮري ﻫﻢ ﺷﺘﻪ‪.‬‬
‫اﻣﺎﻣﺖ ‪請‬ﻐﺮٰى ﻋﺒﺎرت دى د ﻣﻘﺘﺪي ﭘﻴﺮوي ﻛﻮل ﭘﻪ اﻣﺎم ﭘﺴﻲ ﭘﻪ ﻳﻮه ﺑﺮﺧﻪ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ‬
‫د ﺑﺮﺧﻮ ﻛ‪(1) ３＋‬‬
‫ﻫﻤﺪاراز ﺷﻴﺦ ﻋﻼؤ اﻟﺪﻳﻦ ﺣﺼﻜﻔﻲ ﺣﻨﻔﻲ ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻛﺘﺎب اﻟﺪر اﻟﻤﺨﺘﺎر‬
‫ﻛ‪ ３＋‬اﻣﺎﻣﺖ ‪請‬ﻐﺮٰى داﺳﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛ‪７‬ي‪ :‬اﻣﺎﻣﺖ ‪請‬ﻐﺮٰى ﻋﺒﺎرت دى ﻟﻪ ﻧ‪＋‬ﻠﻮل د‬
‫ﻣﻘﺘﺪي د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﻪ اﻣﺎم ﭘﺴ‪ ３‬ﭘﻪ ﻟﺴﻮ ﺷﺮﻃﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３＋‬دي‪:‬‬
‫‪ ١‬ﻧﻴﺖ د ﻣﻘﺘﺪي دى ﭘﻪ اﻣﺎم ﭘﺴﻲ‪.‬‬
‫‪ ٢‬د ﻣﻘﺘﺪي او اﻣﺎم د ‪＄‬ﺎى ﻳﻮواﻟﻰ دى‪.‬‬
‫‪ ٣‬ﻳﻮواﻟﻰ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ د اﻣﺎم او ﻣﻘﺘﺪي دى‪.‬‬
‫
ﺷﺮط دادى ﭼﻲ د اﻣﺎم ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﺑﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ وي د ＊‪％‬ﻴﻨﻪ ؤ د ‪請‬ﻒ ＇ﺨﻪ ﺑﻪ ﺟﺪا وي‬
‫)ﻣﺤﺎذات( ﺑﻪ ﻧﻮي‪.‬‬
‫ ﺷﺮط دادى ﭼﻲ ﻣﻘﺘﺪي ﺑﻪ ﭘﻪ اﻣﺎم ﺑﺎﻧﺪي وړاﻧﺪي ﻧﻪ وي‪.‬‬
‫ د ﻣﻘﺘﺪي ﭘﻮﻫ‪５‬ﺪل دى ﭘﻪ ﺣﺮﻛﺎﺗﻮ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﻛ‪ ３＋‬د اﻣﺎم ﭘﻪ ﺣﺎل ﺳﺮه‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ LQ+ ? ?>V G;c‬ا‪* !c‬اي‪! -‬را`;<ح ‪2
;0V G
٧,‬ﯧ‪!E‬ر‪ -‬ب – ت‪.‬‬

‫‪37‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫‪ ٧‬ﻋﻠﻢ د ﻣﻘﺘﺪي دى ﭘﻪ ﺣﺎل د اﻣﺎم ﺳﺮه ﭼﻲ ﻋﺒﺎرت ﻟﻪ ﻣﻘﻴﻢ او ﻣﺴﺎﻓﺮ ＇ﺨﻪ‪.‬‬

‫‪ ٨‬ﺷﺮط دادى ﭼﻲ ﻣﻘﺘﺪي ﺑﻪ ﺷﺮﻳﻚ وي د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﻪ ارﻛﺎﻧﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻟﻪ اﻣﺎم ﺳﺮه‪،‬‬
‫او داﺳﻲ ﻧــــــــــــــــــــــــــــــــﻮر‪(1).‬‬
‫ﺧﻮ ﻟﻴﻜﻦ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ د اﺳﻼﻣﻲ ﻓﻘﻬﻲ ﻋﻠﻤﺎء ﭘﺪې ﻫﻠﻜﻪ ډول ډول ﻧﻈﺮوﻧﻪ ﻟﺮي ﻟﻜﻪ ＇ﺮﻧﮕﻪ‬
‫ﭼﻲ ﺷﻴﺦ ﻋﻼؤاﻟﺪﻳﻦ ﺣﺼﻜﻔﻲ د ﻛﺸﻒ اﻻﺳﺘﺎر ﭘﻪ ﺣﺎﻣﺶ ﻛ‪ ３＋‬ﻟﻮﻣ‪７‬ى ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺗﻪ‬
‫داﺳﻲ اﺷﺎره ﻛ‪７‬ې ﻟﻜﻪ ＇ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ ﻳﻮه ﺑﺮﺧﻪ د ﺗﻌﺮﻳﻒ د اﻣﺎﻣﺖ ﺷﺮﻃﻮﻧﻪ وو‪ .‬ﻟﻴﻜﻦ‬
‫ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﻧﻮﻣﻮړي ﻳﺎد ﺷﻮي ﺷﺮﻃﻮﻧﻪ د ﻣﻘﺘﺪي ﻟﭙﺎره ﺑﻴﺎن ﻛ‪７‬ي ﺧﻮ ﻫﻐﻪ ﺷﺮﻃﻮﻧﻪ ﭼﻲ د‬
‫اﻣﺎم ﻟﭙﺎره دي ﻫﻐﻪ ﺷﭙ‪ ８‬ﺷﺮﻃﻮﻧﻪ دي ﭼﻲ داﺳﻲ ﺋ‪ ３‬ﺑﻴﺎﻧﻮي‪:‬‬
‫‪ ١‬ﺷﺮط دادى ﭼﻲ اﻣﺎم ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن وي‪.‬‬
‫‪ ٢‬ﺷﺮط دادى ﭼﻲ اﻣﺎم ﺑﻪ ﺑﺎﻟﻎ وي‪.‬‬
‫‪ ٣‬ﺷﺮط دادى ﭼﻲ اﻣﺎم ﺑﻪ ﻋﺎﻗﻞ وي‪.‬‬
‫
ﺷﺮط دادى ﭼﻲ اﻣﺎم ﺑﻪ ﻧﺎرﻳﻨﻪ وي‪.‬‬
‫ ﺷﺮط دادى ﭼﻲ اﻣﺎم ﺑﻪ ﻗﺎري ﻳﻌﻨﻲ د ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﻜﻰ وي‪.‬‬
‫ ﺷﺮط دادى ﭼﻲ اﻣﺎم ﺑﻪ ﻟﻪ ﻋﺬروﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﺟﻮړ وي‪.‬‬
‫اﻣﻴﺪ ﻟﺮم ﭼﻲ د ﻳﺎد ﺷﻮي ﺑﺤﺚ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ ﻫﻤﺪﻏﻪ اﻧﺪازه ﻟﻴﻜﻨﻪ ﺑﺴﻮاﻟﻰ وﻛ‪７‬ي ﻛﻪ ＇ﻪ‬
‫ﻫﻢ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﻧﻮر ﻫﻢ زﻳﺎت دي ﻟﻴﻜﻦ ﻫﻐﻪ ﻛﻮم ﭼﻲ د ﺿﺮورت وړ ؤ ﻫﻐﻪ ﺗﻪ ﻣﻮ ﻣﺮاﺟﻌﻪ‬
‫وﻛ‪７‬ه او ﻫﻐﻪ ﻣﻮ را！ﻮل ﻛ‪７‬ل‪(2) .‬‬

‫‪1‬‬
‫‪M+‬ؤا‪ -Le)V ?%‬اار ا‪Fp‬ر !
‪9‬ى ‪!7‬ك‪ -G
٨٢ -‬دارا`‪ ˆ+c‬ا‪.ˆ;/‬‬
‫‪2‬‬
‫!
‪ -xy/
z9‬د آ=‘ ا`‪FN‬ر‪.- – 
V‬‬

‫‪38‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫د ا‪ ..‬د ‪%EF ò‬‬

‫‪ ١‬اول ﺷﺮط د اﻣﺎﻣﺖ اﺳﻼم دى‪:‬‬

‫ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻰ ﺷﺮط د ‪請‬ﺤﺖ داﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ＇ﺨﻪ اﺳﻼم دى ‪＄‬ﻜﻪ د ！ﻮﻟﻮ ﻋﻠﻤﺎؤ ﭘﻪ اﺗﻔﺎق‬
‫ﺳﺮه د ﻛﺎﻓﺮ او ﻣﺮﺗﺪ ﺷﺨﺺ اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي‪ ،‬ﭼﻲ ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ د ﻳﻮ ﺷﻤ‪５‬ﺮ‬
‫ﻋﻠﻤﺎؤ ﻧﻈﺮوﻧﻪ ﻫﻢ ﻟﺮو‪:‬‬
‫‪ ١‬د ام ا=   =! ‪] G‬رح[ ‪U‬ه‪ :S‬ﻧﻮﻣﻮړى ﻋﺎﻟﻢ واﺋﻲ ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﭘﻪ ﻳﻮ ﺷﺨﺺ‬
‫ﻛ‪ ３＋‬ددې ﺷﻚ ﭘﻴﺪا ﺷﻮ ﭼﻲ آﻳﺎ دﻏﻪ ﺳ‪７‬ى ﻣﺴﻠﻤﺎن دى او ﻛﻪ ﻛﺎﻓﺮ او ﻳﺎ ﻣﺜﻼ ً ددې‬
‫ﺷﻚ ﭘﻴﺪا ﺷﻮ ﭼﻲ دا ﺷﺨﺺ ﻧﺮ ＊‪％‬ﻰ دى او ﻛﻪ ﺟﻮړ ﺳ‪７‬ى دى ﻧﻮ دا اداء ﻛ‪７‬ى ﺷﻮى‬
‫ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﺋ‪請 ３‬ﺤﻴﺢ دى او ﭘﻪ ﻣﻘﺘﺪﻳﺎﻧﻮ )ﻗﻮم( د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ اﻋﺎده او راﮔﺮ‪＄‬ﻮل ﻧﺸﺘﻪ ﺗﺮ ＇ﻮ‬
‫ﺋ‪ ３‬ﭼﻲ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛﻔﺮ ﻧﻮي ﺛﺎﺑﺖ ﺷﻮى ‪＄‬ﻜﻪ ددې دﻋﻮې دﻟﻴﻞ دادى ﭼﻲ ﭘﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﻛ‪３＋‬‬
‫دا ﺷﺨﺺ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻛﻮي او ﺧﺼﻮ‪請‬ﺎ ً ﺑﻴﺎ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮي ﻧﻮ اﻣﺎﻣﺖ او ﻳﺎ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻛﻮل د‬
‫اﺳﻼم ﻳﻮه ﻟﻮﻳﻪ ﻧ‪＋‬ﻪ ده او د ﻇﺎﻫﺮﻟﻪ ﭘﻠﻮه د اﻧﺪاﻣﻮﻧﻮ ﺟﻮړواﻟﻰ ﻫﻢ ﭘﺪې دﻻﻟﺖ ﻛﻮي‬
‫دا ﻣﻌﻠﻮﻣ‪８５‬ي ﭼﻲ دا ﺷﺨﺺ ﻧﺮ＊‪％‬ﻰ ﻧﺪى ﺧﺼﻮ‪請‬ﺎ ً ﻫﻐﻪ ＇ﻮك ﭼﻲ د ﻧﺎرﻳﻨﻪ ؤ اﻣﺎﻣﺖ‬
‫ﻛﻮي او ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﺷﻮه ﭼﻲ دا ﺳ‪７‬ى ﻛﺎﻓﺮ دى‪ ،‬ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﭘﺮ ﺧﻠﻜﻮ دﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ اﻋﺎده‬
‫)راﮔﺮ‪＄‬ﻮل( واﺟﺐ دي‪＇ -‬ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ ددې ﺑﺤﺚ ＇ﺨﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣ‪８５‬ي او دا ﺧﺒﺮه ﺗﺮې‬
‫ﺛﺎﺑﺘ‪８５‬ي ﭼﻲ ﻧﻦ زﻣﻮﻧ‪ ８‬د ﺧﻠﻘﻴﺎﻧﻮ او ﻛﻤﻮﻧﺴﺘﺎﻧﻮ اﻣﺎﻣﺖ ﻫﻢ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪５‬ﺪاي ﺷﻲ ‪＄‬ﻜﻪ‬
‫ﭼﻲ د ذﻛﺮ ﺷﻮﻳﻮ ﻋﻠﻤﺎؤ دﻟﻴﻞ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻛﻮل دي ﻧﻮ ﻛﻤﻮﻧﺴﺘﺎن ﻫﻢ ﻓﻌﻼ ً ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻛﻮي ﺧﻮ‬
‫ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﺿﺮور ﻧﺪه ﭼﻲ ﻛﻤﻮﻧﺴﺘﺎن اﻣﺎﻣﺖ وﻛ‪７‬ي ‪＄‬ﻜﻪ ﭼﻲ د ﻗﻮم ﻧﻴﺖ ﭘﻪ اﻗﺘﺪاء ﻛﻮﻟﻮ‬
‫ﻛ‪ ３＋‬ﻧﻪ ورﭘﺴﻲ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي او د ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﻮ ﭘﻪ وﻳﻨﻮ ﻳ‪ ３‬ﻻﺳﻮﻧﻪ ﺳﺮه دي‪ ،‬ﻛﻪ ＇ﻪ‬
‫ﻫﻢ د ﻳﻮ ﺷﺨﺺ ﭘﻪ اﺳﻼم او ﻛﻔﺮ ﺳﺮه د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺣﻜﻢ ﻛ‪８５‬ي‪ .‬ﻟﻜﻪ ＇ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ‬

‫‪39‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫د ﭘﺮﺗﻨﻴﻮ ﻋﻠﻤﺎؤ دﻟﻴﻞ ﻫﻢ ﭘﺪې ﺷﺎن ﺳﺮه وو‪ -‬ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ داراﻟﺤﺮب ﻛ‪＋‬ﻲ ﻫﻢ وي‬
‫ﭼﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻛﻮي ﻣﺴﻠﻤﺎن ورﺗﻪ وﻳﻞ ﻛ‪８５‬ي او د ﺿﺮورت ﭘﻪ وﺧﺖ ﻛ‪ ３＋‬ﺋ‪ ３‬اﻣﺎﻣﺖ‬
‫ﻛﻮل ﻫﻢ ﺟﻮاز ﻟﺮي‪(1).‬‬
‫ﺧﻮ ﻟﻴﻜﻦ اﻓﻀﻠﻪ او ﺑﻬﺘﺮه ﻧﺪه ﻛﻠﻪ ﭼﻲ ＊ﻪ او ﺟﻴﺪ ﻋﻠﻤﺎء ﻣﻮﺟﻮد وي او ﻳﺎد ﺷﻮي ډول‬
‫اﺷﺨﺎص د )ﻗﻮم( اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮي‪.‬‬
‫‪ -٢‬د ا م @‪ G
E‬ر‪ XT‬ا‪8 1" 7‬ه‪ :h‬اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﻲ ]رح[ ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ واﺋﻲ ﻛﻪ‬

‫ﭼ‪５‬ﺮي داﺧﺒﺮه د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ د اداء ﻛﻮﻟﻮ ＇ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ ﺛﺎﺑﺘﻪ ﺷﻮه ﭼﻲ اﻣﺎم ﻛﺎﻓﺮ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺪ او‬
‫ﻳﺎ ﻧﺮ＊‪％‬ﻰ دى ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﭘﻪ ﻗﻮم ﺳﺮه د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ راﮔﺮ‪＄‬ﻮل ﺿﺮوري دي‪＄ .‬ﻜﻪ ﭼﻲ ﻳﺎد ﺷﻮي‬
‫‪2‬‬
‫ﺧﻠﻚ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻧﺪي او د ﻗﻮم ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻧﻪ ورﭘﺴ‪請 ３‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ددې ﻧﻈﺮﻳﺎﺗﻮ ﭘﻪ ﺗﺎﺋﻴﺪ ﺳﺮه ﻋﻼﻣﻪ اﻟﻔﻘﻬﻴﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻃﺎﻫﺮ اﻟﺒﺨﺎري ﭘﻪ ﺧﭙﻞ‬
‫ﻛﺘﺎب ﺧﻼ‪請‬ﺔ اﻟﻔﺘﻮٰى ﻛ‪ ３＋‬ﻟﻴﻜـــﻠﻲ‪:‬‬
‫واﺋﻲ ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﻳﻮ ﺷﺨﺺ د ﻳﻮ ﻗﻮم ﻳﻮه ﻣﻴﺎﺷﺖ اﻣﺎﻣﺖ وﻛ‪ ７‬او ﺑﻴﺎﺋ‪ ３‬وروﺳﺘﻪ ووﻳﻞ‬
‫ﭼﻲ زه ﺧﻮ ﻣﺠﻮﺳﻲ وم ﻧﻮ داﺳ‪７‬ى ﭘﻪ اﺳﻼم ﺳﺮه ﻣﺠﺒﻮره ﻛ‪８５‬ي د ﻧﻮﻣﻮړي دا ﺧﺒﺮه‬
‫‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي ﭼﻲ وواﺋﻲ د ﻗﻮم ﻟﻤﻮﻧ‪請 ＃‬ﺤﻴﺢ ﺷﻮ ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﺋ‪ ３‬ووﻳﻞ ﭼﻲ ﻣﺎ‬
‫ﺳﺘﺎﺳﻲ ﻳﻮ ＇ﻪ وﺧﺖ د ﺑ‪ ３‬اودﺳ‪ ９‬ﭘﻪ ﺣﺎل ﻛ‪ ３＋‬اﻣﺎﻣﺖ ﻛ‪７‬ى دى ﻟﻴﻜﻦ دا ﺧﺒﺮه ﻫﻢ د‬
‫ﻧﻮﻣﻮړي اﻣﺎم د ﻗﺒﻮل وړ ده ﺿﺮوري ده ﭼﻲ ﻗﻮم ﺧﭙﻞ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬راوﮔﺮ‪＄‬ﻮي – ﭘﻪ ﻫﻤﺪې‬
‫ډول ﭘﻮرﺗﻨ‪ ９‬ﻓﻘﻬﻲ ﺟﺰﺋﻴﻪ د اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﻲ او اﻣﺎم اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ د ﻣﺬﻫﺒﻮﻧﻮ ﺗﺎﺋﻴﺪ‬
‫ﺟﻮړوي‪(3).‬‬

‫‪1‬‬
‫وه(ﮥ ز‪
eO – LQ;V‬ا‪ L
MN‬واد‪9
! –
F‬ى ‪!7‬ك ‪2
;0V G
١٧‬ﯧ‪!E‬ر‪ -‬ب‪ -‬ت‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫وه(ﮥ ز‪
eO – LQ;V‬ا‪ L
MN‬واد‪9
! –
F‬ى ‪!7‬ك ‪2
;0V G
١٧‬ﯧ‪!E‬ر‪ -‬ب‪ -‬ت‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫
@ _ه‪ /‬ا(‪p‬ري‪ ˆ+![
-‬ا‪ٰ!Fe‬ى – !
‪9‬ى ‪!7‬ك – ‪
(;y –
!p
H،,‬آ!‪ –
7‬د ‪D‬پ آل‬
‫‪ ١٣٩٧‬ق‪.‬‬

‫‪40‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫‪٢‬ـ دوﻫﻢ ﺷﺮط د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ د ﺳﺎﻟﻢ ﻋﻘﻞ درﻟﻮدل دى‪:‬‬

‫ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ﺗﻮﮔﻪ د اﻣﺎﻣﺖ د ‪請‬ﺤﺖ د ﺷﺮﻃﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﻋﻘﻞ دى‪＄ ،‬ﻜﻪ ﭼﻲ د ﻋﻘﻞ ﭘﻪ‬
‫ﺷﺘﻮاﻟﻲ د اﺳﻼﻣﻲ ﻓﻘﻬﻲ ！ﻮل ﻋﻠﻤﺎء اﺗﻔﺎق ﻟﺮى ﭼﻲ ﭘﻪ ﻟﻴﻮﻧﻲ )ﻣﺠﻨﻮن( ﭘﺴﻲ اﻗﺘﺪاء‬
‫ﻛﻮل ﺟﻮاز ﻧﻠﺮي او اﻣﺎﻣﺖ ﺋ‪ ３‬ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي‪＄ .‬ﻜﻪ د ﻟ‪５‬ﻮﻧﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎن‬
‫ﻟﭙﺎره ﺑﺎﻃﻞ دى‪＇ -‬ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ د ﻟ‪５‬ﻮﻧﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎن ﻟﭙﺎره ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻧﻪ ﺷﻮ ﻧﻮ د ﻗﻮم‬
‫ﻟﭙﺎره ﭘﻪ ﻃﺮﻳﻘﻪ اوﻟٰﻰ ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي‪ .‬ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﻟ‪５‬ﻮﻧﺘﻮب ﭘﺪاﺳﻲ ﺷﻜﻞ ﺳﺮه وو ﭼﻲ‬
‫‪＄‬ﻴﻨﻲ وﺧﺖ ﺟﻮړ ؤ او ‪＄‬ﻴﻨﻲ وﺧﺖ ﻟﻴﻮﻧﻰ ؤ‪ ،‬ﻧﻮ ﭘﺪې ‪請‬ﻮرت ﻛ‪ ３＋‬ورﭘﺴﻲ ‪請‬ﺤﻴﺢ‬
‫ﻛ‪８５‬ي – ﻟﻴﻜﻦ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﻛﺮاﻫﻴﺖ ﻟﺮي ‪＄‬ﻜﻪ ﭼﻲ دا ﺧﻮ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﻧﺪه ﭼﻲ د ﻟﻴﻮﻧﺘﻮب ﺣﺎﻟﺖ‬
‫＇ﻪ وﺧﺖ ورﺑﺎﻧﺪي را‪＄‬ﻲ ﻛ‪５‬ﺪاي ﺷﻲ ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻛ‪ ３＋‬ورﺗﻪ راﺷﻲ او‬
‫ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻓﺎﺳﺪ ﻛ‪７‬ي او ﻋﻠﺖ د ‪請‬ﺤﺖ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ دادى ﭼﻲ ا‪請‬ﻞ ﭘﻪ اﻧﺴﺎن ﻛ‪ ３＋‬ﺟﻮړ‬
‫واﻟﻰ دى اود ﻣﺮض راﮔﺮ‪５＄‬ﺪل ﻋﺎرض دى ﻧﻮ ﭘﻪ ﻋﺎرﺿﻲ ﺷﻲ ﺳﺮه )اﺣﺘﻤﺎل( ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻧﻪ‬
‫ﻓﺎﺳﺪ‪８４‬ي ﻧﻮ ﺑﻨﺎ ﭘﻪ ﻫﻤﺪې اﺳﺎس دﻋﻘﻞ ﺷﺘﻮن د اﻣﺎﻣﺖ د ‪請‬ﺤﺖ ﺷﺮط وﮔﺮ‪５＄‬ﺪه‪،‬‬
‫ددې ＇ﺨﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﺷﻮه ﭼﻲ ﺗﺮ ＇ﻮ ﻳﻮ ﺷﺨﺺ ﻋﺎﻗﻞ ﻧﻮي اﻗﺘﺪاء ﻫﻢ ﻧﻪ ورﭘﺴﻲ ‪請‬ﺤﻴﺢ‬
‫ﻛ‪８５‬ي‪(1) .‬‬
‫‪٣‬ـ د اﻣﺎﻣﺖ د ‪請‬ﺤﺖ د ﺷﺮﻃﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ درﻳﻢ ﺷﺮط ﺑﻠﻮغ دى‪:‬‬
‫＇ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ ﺑﻠﻮغ د اﻣﺎﻣﺖ د ‪請‬ﺤﺖ د ﺷﺮﻃﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﻳﻮ ﺷﺮط ﮔ‪２‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي ﻧﻮ ﭘﻪ ﻫﻤﺪې‬
‫اﺳﺎس ا‪請‬ﻠﻲ ﻣﻤﻴﺰ ﻳﻌﻨﻲ دوړوﻛﻲ ﻫﻠﻚ اﻣﺎﻣﺖ ﻫﻢ ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي ﭼﻲ ﭘﻪ دې اړوﻧﺪ‬
‫د ﻋﻠﻤﺎؤ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﭘﻪ ﻻﻧﺪي ډول دي‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫وه(ﮥ ز‪
eO – LQ;V‬ا‪ L
MN‬واد‪9
! –
F‬ى ‪!7‬ك ‪2
;0V G
١٧‬ﯧ‪!E‬ر‪ -‬ب‪ -‬ت‪.‬‬

‫‪41‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫‪١‬ـ ﺟﻤﻬﻮر ﻋﻠﻤﺎء واﺋﻲ ﭼﻲ د وړوﻛﻲ ﻫﻠﻚ اﻣﺎﻣﺖ د ﺑﺎﻟﻎ )ﻛﺒﻴﺮ( ﺷﺨﺺ ﻟﭙﺎره ﻧﻪ‬
‫‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي‪ ،‬ﻛﻪ ﻓﺮض ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬وي او ﻳﺎ ﻧﻔﻠﻲ وي‪.‬‬
‫‪٢‬ـ اﻣﺎم اﻋﻈﻢ اﺑﻮ ﺣﻨﻴﻔﻪ ]رح[ ﻫﻢ د ﺟﻤﻬﻮر ﻋﻠﻤﺎؤ ﺳﺮه ﻣﻮاﻓﻖ دى واﺋﻲ ﭼﻲ د‬
‫وړوﻛﻲ ﻫﻠﻚ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮل د ﺑﺎﻟﻎ )ﻛﺒﻴﺮ( ﺷﺨﺺ ﻟﭙﺎره ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي ﻛﻪ ﻓﺮض‬
‫ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ وي او ﻳﺎ ﻧﻔﻠﻲ وي‪.‬‬
‫‪٣‬ـ اﻣﺎم ﻣﺎﻟﻚ او اﻣﺎم اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ ]رح[ ﭘﻪ ﻣﺬﻫﺐ د وړوﻛﻲ ﻫﻠﻚ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮل د‬
‫)ﻛﺒﻴﺮ( ﺷﺨﺺ ﻟﭙﺎره ﭘﻪ ﻓﺮض ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي – ﻟﻴﻜﻦ ﭘﻪ ﻧﻔﻠﻲ‬
‫ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻮ ﻛ‪請 ３＋‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي ﻣﺜﻼ ً ﻟﻜﻪ د ﺗﺮاو‪４‬ﺢ – ﻛﺴﻮف ﻳﺎ ﺧﺴﻮف ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬وي‬
‫ﭘﺪې ﻛ‪＋‬ﻲ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮل ‪請‬ﺤﻴﺢ دي او اﻗﺘﺪاء ﻛﻮل ورﭘﺴﻲ ﺟﻮاز ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪＄‬ﻜﻪ ددوى دﻟﻴﻞ د ﺣﻀﺮت اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد او اﺑﻦ ﻋﺒﺎس رﺿﻲ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻬﻤﺎ‬
‫ﺣﺪﻳﺜﻮﻧﻪ دي ﭼﻲ واﺋﻲ‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫)‪x= X‬م ا‪6S$‬م ‪ ( )3<= ٰ34‬ﻳﻌﻨﻲ وړوﻛﻰ ﻫﻠﻚ دي اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻜﻮي ﺗﺮ ＇ﻮ ﭼﻲ ﺑﻠﻮغ‬
‫ﺗﻪ ﻧﻮي رﺳ‪５‬ﺪﻟﻰ‪＄ ،‬ﻜﻪ ﭼﻲ اﻣﺎﻣﺖ د ﻛﻤﺎل ﺣﺎﻟﺖ دى ﺑﻠﻜﻲ وړوﻛﻰ ﻫﻠﻚ اﻫﻞ د ﻛﻤﺎل‬
‫ﻧﻪ دى‪.‬‬

‫‪ .4‬اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﻲ)رح( ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ واﺋﻲ ﭼﻲ د ﺑﺎﻟﻎ )ﻛﺒﻴﺮ( ﺷﺨﺺ اﻗﺘﺪاء ﻛﻮل ﭘﻪ وړوﻛﻲ‬
‫ﻫﻠﻚ )‪請‬ﻐﻴﺮ( ﭘﺴﻲ ﺟﻮاز ﻟﺮي او اﻗﺘﺪاء ﺋ‪ ３‬ورﭘﺴﻲ ‪請‬ﺤﻴﺢ ده ‪＄‬ﻜﻪ د ﻧﻮﻣﻮړي اﻣﺎم‬
‫دﻟﻴﻞ ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ د ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺳﻠﻤﺔ ﺣﺪﻳﺚ دى ﭼﻲ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ ]أ
 ‪ oٰQ+‬ر‪!N‬ل ا”‬
‫"‪ oQ‬ا” ‪
;Q+‬و‪ ‡QN‬و ا ا‪Mh‬م ا? ‪.(2)[?;*N x(N‬‬

‫‪1‬‬
‫
@ ? ‪!c LQ+‬آ‪ a; – L‬ا`و_ر – در‪!7 ‡%‬ك ‪ G
٢٠٣‬دارا[;‪/; a‬وت د ‪D‬پ آل ‪ ١٩٧٣‬م‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫
@ ? ‪!c LQ+‬آ‪ a; – L‬ا`و_ر – در‪!7 ‡%‬ك – ‪ – G
٢٠٣‬دارا[;‪/; a‬وت د ‪D‬پ آل ‪١٩٧٣‬م‪.‬‬

‫‪42‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫د ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺳﻠﻤﺔ ＇ﺨﻪ رواﻳﺖ دى ﭼﻲ واﺋ‪ ３‬ﻣﺎ د رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ اﻣﺎﻣﺖ‬
‫ﻛﺎوه او زه اوه ﻛﻠﻦ ﻫﻠﻚ وم‪.‬‬

‫ﻟﻴﻜﻦ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﻧﻮﻣﻮړى ‪請‬ﺎﺣﺐ اﻟﻤﺬﻫﺐ اﻣﺎم د ﻳﻮ ﺷﻤ‪５‬ﺮ ﻧﻮرو ﻋﻠﻤـﺎؤ ﻧﻈـﺮ اﺧﻠـﻲ او ﻟﻴﻜـﻲ‬
‫ﭼﻲ د وړوﻛﻲ ﻫﻠﻚ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮل د ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻟﭙﺎره ‪請‬ﺤﺖ ﻟﺮي ﺧﻮ ﻛﺮاﻫﻴﺖ ﻫﻢ ﭘﻜ‪ ３＋‬ﺷﺘﻪ‪.‬‬

‫د اﻣﺎم د ‪請‬ﺤﺖ د ﺷﺮﻃﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﻧﺎرﻳﻨﻪ واﻟﻰ دي‪:‬‬ ‫‪(4‬‬

‫ﻛﻠﻪ ﭼﻲ ﻣﻘﺘﺪﻳﺎن ﻧﺎرﻳﻨﻪ ＊‪％‬ﻴﻨﻪ او ﻳﺎ ﻧﺮ＊‪％‬ﻲ وي‪ ،‬ﺧﻮ ﻛﻠﻪ ﭼـﻲ ﻧﺎرﻳﻨـﻪ واﻟـﻰ د‬
‫اﻣﺎﻣﺖ ﻟﭙﺎره ﺷﺮط و‪－‬ﺮ‪＄‬ﻴﺪى ﺑﻨﺎء ﭘﻪ ﻫﻤﺪې اﺳﺎس د ＊‪％‬ﻲ او ﻳﺎ ﻧﺮ＊‪％‬ﻲ اﻣﺎﻣﺖ‬
‫ﻛﻮل د ﻧﺎرﻳﻨﻪ ؤ ﻟﭙﺎره ﻛﻪ ﻓﺮض ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ وي او ﻳﺎ ﻧﻔﻠـﻲ وي‪ ،‬ﻧـﻪ ‪請‬ـﺤﻴﺢ ﻛ‪５‬ـ‪８‬ي‪.‬‬
‫ﭼﻲ ﭘﺪې اړوﻧﺪ د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻋﻠﻤﺎؤ ﻧﻈﺮوﻧﻪ را اﺧﻠﻮ‪:‬‬
‫أ‪ -‬د ﺟﻤﻬﻮرو ﻋﻠﻤﺎؤ ﻣﺬ ﻫﺐ‪:‬‬
‫ﻳﺎد ﺷﻮي ﻋﻠﻤﺎء ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ داﺳﻲ ﻧﻈﺮ ﻟـﺮي ﭼـﻲ ﻛـﻪ ﭼ‪５‬ـﺮي ﻣﻘﺘـﺪﻳﺎن ＊ـ‪％‬ﻴﻨﻪ وي ﺑﻴـﺎ‬
‫ﻧﺎرﻳﻨﻪ واﻟﻰ ورﺗﻪ ﺷﺮط ﻧـﺪى‪ .‬ﺑﻨـﺎءً د ＊ـ‪％‬ﻲ اﻣﺎﻣـﺖ ﻛـﻮل د ＊ـ‪％‬ﻴﻨﻪ ؤ ﻣﻘﺘـﺪﻳﺎﻧﻮ ﻟﭙـﺎره‬
‫‪請‬ﺤﻴﺢ دى ‪＄‬ﻜﻪ ددوي دﻟﻴﻞ د ﺣﻀﺮت ﻋﺎﺋﺸ‪ ３‬رﺿﻲ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻬﺎ ﺣﺪﻳﺚ دى ﭼﻲ‬
‫ﻫﻐﻲ او ام ﺳﻠﻤﺔ )رﺿﻲ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻰٰ ﻋﻨﻬﻤﺎ( او ﻋﻄﺎء رواﻳﺖ ﻛ‪７‬ى ﻓﺮﻣـﺎﺋﻲ‪] :‬ان ا•‪/‬اة‬
‫‪1‬‬
‫‪4#‬م ا*>ء[) (‪ – .‬ژړ‪％＊ :‬ﻪ اﻣﺎم د ＊‪％‬ﻴﻨﻪ ؤ ﻣﻘﺘﺪﻳﺎﻧﻮ ﻟﭙﺎره اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻻي ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧﮕــﻪ ﭘــﻪ دار ﻗﻄﻨــﻲ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬ﻟــﻪ ام ورﻗــﻪ رﺿــﻰ اﷲ ﺗﻌــﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻬــﺎ ＇ﺨــﻪ ﻧﻘــﻞ ﺷــﻮى‬
‫‪2‬‬
‫ﻓﺮﻣــﺎﺋﻲ‪] :‬اذن ‪ ••k‬ان ‪4••#‬م >••ء داره••[‪ – ( ) .‬ژ••ړ‪ :‬د ﺣﻀــﺮت أم ورﻗــﻪ ＇ﺨــﻪ‬
‫رواﻳﺖ دى ﭼﻲ رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﻧﻮﻣﻮړي ﺗﻪ اﺟﺎزه ورﻛ‪７‬ه ﺗﺮ ＇ﻮ د ﺧﭙﻞ‬
‫ﻛﻮر د ＊‪％‬ﻮ اﻣﺎﻣﺖ وﻛ‪７‬ي‪ .‬ﺑﻨﺎء ﭘﻪ ﻫﻤﺪې اﺳﺎس د ﻳﺎد ﺷﻮﻳﻮ ﺣﺪﻳﺜﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ اﺧﻴﺴﺘﻨﻪ‬

‫‪1‬‬
‫
@ ? ‪!c LQ+‬آ‪ a; – L‬ا`و_ر – در‪!7 ‡%‬ك – ‪ – G
٢٠٢‬دارا[;‪/; a‬وت د ‪D‬پ آل ‪١٩٧٣‬م‬
‫‪2‬‬
‫
@ ? ‪!c LQ+‬آ‪ a; – L‬ا`و_ر – در‪!7 ‡%‬ك – ‪ – G
٢٠١‬دارا[;‪/; a‬وت د ‪D‬پ آل ‪١٩٧٣‬م‬

‫‪43‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﻛ‪５‬ـ‪８‬ي ﭼـﻲ د ＊ـ‪％‬ﻴﻨﻪ اﻣـﺎم اﻣﺎﻣـﺖ ﻛـﻮل د ＊ـ‪％‬ﻴﻨﻪ ﻣﻘﺘـﺪﻳﺎﻧﻮ ﻟﭙـﺎره ‪請‬ـﺤﻴﺢ دي ﺟــﻮاز‬
‫ﻟﺮي‪.‬‬

‫اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﻲ رﺣﻤﺔ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺬ ﻫﺐ‪ :‬اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﻲ رﺣﻤﺔ اﷲ ﭘﺪې ﻫﻜﻠـﻪ واﺋـﻲ‬ ‫ب‪-‬‬
‫ﭼــﻲ د ＊ــ‪％‬ﻴﻨﻪ ؤ ﻣﻘﺘــﺪﻳﺎﻧﻮ اﻣﺎﻣــﺖ ﻛــﻮل او ﺑﻠﻜــﻲ د ＊ــ‪％‬ﻮ ﺣﺎﺿــﺮ‪４‬ﺪل ﺟﻤﺎﻋــﺖ ﺗــﻪ‬
‫ﭘﺪاﺳﻲ ﺣﺎل ﻛﻲ ﭼﻲ اﻣﺎم ﻧﺎرﻳﻨﻪ وي ﻣﻜﺮوه واﻟﻰ ﻧﻠـﺮي ﺑﻠﻜـﻲ ‪請‬ـﺤﻴﺢ او ﻣﺴـﺘﺤﺐ‬
‫)ﻧ‪５‬ﻚ( ﻛﺎر دى‪ .‬اﻣﺎم ﺑﻪ د ＊‪％‬ﻴﻨﻪ ﻣﻘﺘﺪﻳﺎﻧﻮ د ‪請‬ﻒ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻛ‪ ３＋‬در‪８４‬ي‪.‬‬
‫ت‪ -‬داﻣﺎم اﺣﻤﺪ اﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ )رح( ﻣـﺬ ﻫـﺐ‪ :‬داﻣـﺎم اﺣﻤـﺪ ﺑـﻦ )رح( ＇ﺨـﻪ ﭘـﺪې‬
‫ﻫﻜﻠﻪ دوه ډوﻟﻪ ﻧﻈﺮﺋ‪ ３‬ﻧﻘﻞ ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫‪ -١‬د ＊‪％‬ﻴﻨﻪ ؤ ﻣﻘﺘﺪﻳﺎﻧﻮ ﺣﺎﺿﺮ‪４‬ﺪل ﻣﺴﺘﺤﺐ دي او ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ﺷـﺎن ﺋـ‪ ３‬اﻣﺎﻣـﺖ ﻛـﻮل‬
‫ﻫﻢ د ＊‪％‬ﻴﻨﻪ ؤ ﻣﻘﺘﺪﻳﺎﻧﻮ ﻟﭙﺎره ﻣﺴﺘﺤﺐ دى‪.‬‬

‫‪ -٢‬د ＊‪％‬ﻴﻨﻪ ؤ ﻣﻘﺘﺪﻳﺎﻧﻮ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺗﻪ ﺣﺎﺿـﺮ‪４‬ﺪل او ﻳـﺎﺋ‪ ３‬اﻣﺎﻣـﺖ ﻛـﻮل ﻏﻴـﺮ ﻣﺴـﺘﺤﺐ‬
‫دي)‪.(1‬‬

‫ﺧﻮ دا ﺣﺞ ﻧﻈﺮ ﺋ‪ ３‬ﻟﻤ‪７‬ۍ ﺷﻤﺎره ده‪.‬‬

‫داﻣﺎم اﻋﻈﻢ اﺑﻮ ﺣﻨﻴﻔﻪ )رح( ﻣﺬ ﻫﺐ‪ :‬د اﻣﺎم ‪請‬ﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮ ﭘﺪې ﻫﻜﻠـﻪ دادى‬ ‫ث‪-‬‬
‫ﭼﻲ د ＊‪％‬ﻴﻨﻪ ؤ ﻣﻘﺘﺪﻳﺎﻧﻮ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺗﻪ ﺣﺎﺿﺮ‪４‬ﺪل ﺗﻨﻬﺎ ﻏﻴﺮ د ﻧﺎرﻳﻨﻪ ؤ ＇ﺨﻪ ﻣﻜﺮوه ﮔ‪２‬ﻲ‬
‫ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ د ﺗﺮاو‪４‬ﺢ‪ ،‬ﺧﺴﻮف‪ ،‬ﻛﺴﻮف ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３＋‬وي‪ ،‬ﻣﻜﺮوه دى‪.‬‬
‫‪＄‬ﻜﻪ د اﻣﺎم اﻋﻈﻢ )رح( دﻟﻴـﻞ ﭘـﺪې ﻫﻜﻠـﻪ داﺣـﺪﻳﺚ دى‪ٰ!Q•" ] :‬ة ا•‪/‬اءة ‪•kF; L•O‬‬
‫ا‪ k#/[V LO k#ٰ!Q" ?
a<O‬و "‪ k+l•@
LO k#ٰ!Q‬ا‪L•O k#ٰ!Q•" ?•
a•<O‬‬

‫‪1‬‬
‫وه(ﮥ ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬واد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك – ‪2
;0V – G
١٧,‬ﯧ‪!E‬ر‪ -‬ب – ت‪.‬‬

‫‪44‬‬
 ‫د 
ا

‬
‫‪1‬‬
‫;‪ .( )[kF‬ژړ‪ :‬د ＊‪％‬ﻮ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻛﻮر ﻛ‪ ３＋‬ﻏﻮره دي ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ＇ﺨﻪ ﭼﻲ‬
‫ﭘﻪ ﺣﺠﺮ ﻛ‪ ３＋‬ﺋ‪ ３‬ﻛﻮي او د ＊‪％‬ﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﭘﻪ ﻣﺨـﺪع ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﻏـﻮره دى ﻟـﻪ ﻫﻐـﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ـﻪ‬
‫＇ﺨﻪ ﭼﻲ ﭘﻪ ﻛﻮر ﻛ‪ ３＋‬ﺋ‪ ３‬ﻛﻮي‪.‬‬

‫او ﺑﻞ دا ﭼﻲ د ＊‪％‬ﻮ ﺣﺎﺿﺮ‪４‬ﺪﻟﻮ ﻛ‪ ３＋‬دوه ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ ﺷﻴﺎن ﻣﻨ‪％‬ﺘـﻪ را‪＄‬ـﻲ‪ :‬ﻳـﻮ داﭼـﻲ د‬
‫اﻣﺎم در‪４‬ﺪل د ＊‪％‬ﻮ د ‪請‬ﻒ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻛ‪ ３＋‬دا ﻣﻜﺮوه دى او ﻳﺎ ﺧﻮ وړاﻧﺪي واﻟﻰ د اﻣﺎم‬
‫ﭘﻪ ＊‪％‬ﻴﻨﻪ ؤ ﻣﻘﺘﺪﻳﺎﻧﻮﺳﺮه را‪＄‬ﻲ ﭼﻲ دا ﻫﻢ ﻣﻜﺮوه دى‪ .‬ﻧﻮ ﺑﻨـﺎء ﭘـﻪ ﻫﻤـﺪې اﺳـﺎس ﭘـﻪ‬
‫ﻧﺎرﻳﻨﻪ اﻣﺎم ﭘﺴ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻛﻮل او ﻳﺎ ﺟﻤﺎﻋـﺖ ﺗـﻪ ﺣﺎﺿـﺮ‪４‬ﺪل ﻫـﻢ ﻣﻜـﺮوه دي‪ ،‬ﻟـﻪ ﻫﻤـﺪې‬
‫ﻛﺒﻠﻪ ﺋ‪ ３‬اذان ﻛﻮل ﻫﻢ ﻣﻜﺮوه دي‪.‬‬

‫‪ .5‬د اﻣﺎﻣﺖ د ‪請‬ﺤﺖ د ﺷﺮﻃﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﭘﺎﻛﻮاﻟﻰ دى ﻟﻪ ﺟﻨﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺑـ‪ ３‬اودﺳـ‪ ９‬او‬
‫ﻧﻮرو ﻧﺠﺎﺳﺘﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﭼﻲ ﭘﺪې اړوﻧﺪ د ﻋﻠﻤﺎؤ ﻧﻈﺮﻳﺎت ﭘﻪ ﻻﻧﺪي ﺗﻮﮔﻪ ﻟﻴﻜﻮ‪:‬‬
‫د ﺟﻤﻬﻮرو ﻋﻠﻤﺎؤ ﻣﺬ ﻫﺐ‪ :‬ﺟﻤﻬﻮر ﻋﻠﻤـﺎء ﭘـﺪې ﻫﻜﻠـﻪ داﺳـﻲ واﺋـﻲ ﭼـﻲ دا‬ ‫أ‪-‬‬
‫ﺿﺮوري ﺧﺒﺮه ده ﭼﻲ د ﺑ‪ ３‬اودﺳ‪ ９‬ﻳﺎ ﻧﻮرو ﻧﺠﺎﺳﺎﺗﻮ ＇ﺨـﻪ اﻣـﺎم ﭘـﺎك وي ﻛـﻪ ﭼ‪５‬ـﺮي د‬
‫اﻣﺎم ﭘﻪ ﺟﺎﻣﻪ ﻳﺎ ﺑﺪن زﻳﺎﺗﻪ اﻧﺪازه ﻧﺠﺎﺳﺖ وي ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﺋ‪ ３‬ﺑﺎﻃﻞ دى ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫـﻢ ﻧﻮﻣـﻮړى‬
‫اﻣﺎم ﭼﻲ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮي ﺧﺒﺮوي او ﻳﺎ ﻧﻮي ﺧﺒﺮﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﺋ‪ ３‬ﺑﺎﻃﻠ‪８５‬ي‪.‬‬

‫د اﻣﺎم ﻣﺎﻟﻚ )رح( ﻣﺬ ﻫﺐ‪ :‬اﻣـﺎم ﻣﺎﻟـﻚ رﺣﻤـﺔ اﷲ ﻋﻠﻴـﻪ ﭘـﺪې اړوﻧـﺪ واﺋـﻲ‬ ‫ب‪-‬‬
‫ﭼﻲ ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﺋ‪ ３‬ﭘﻪ ﻗﺼﺪ ﺳﺮه ‪＄‬ﺎن ﺑ‪ ３‬اودﺳﻪ ﻛ‪７‬ى وي ﻧﻮ د اﻣﺎم او ﻣﻘﺘـﺪﻳﺎﻧﻮ دواړو‬
‫ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ ﺑﺎﻃﻠ‪８５‬ي‪ .‬او ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﺋ‪ ３‬ﭘﻪ ﺑ‪ ３‬ﺧﺒﺮۍ ﺳﺮه ﭘﻪ ﺟﺎﻣﻪ ﻳﺎ ﺑـﺪن ﻧﺠﺎﺳـﺖ وو او‬

‫‪1‬‬
‫
@ ? ‪!c LQ+‬آ‪ a; – L‬ا`و_ر – در‪!7 ‡%‬ك –‪ – G
١H١‬دارا[;‪/; a‬وت د ‪D‬پ آل ‪١٩٧٣‬م‪.‬‬

‫‪45‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ د ﺧﻼ‪請‬ﻮن ＇ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ ﭘﺪې ﺧﺒﺮ ﺷﻮ ﻟﻤـﻮﻧ‪ ＃‬ﺋـ‪請 ３‬ـﺤﻴﺢ دى‪ .‬او ﻛـﻪ ﭼﺎﺗـﻪ‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﺷﻲ ﭼﻲ اﻣﺎم ﺑ‪ ３‬اودﺳﻪ او ﻳﺎ ﺟﻨﺐ دى ﭘﻪ ﭘﺴ‪ ３‬ﺋ‪ ３‬اﻗﺘﺪاء ﻟﻪ ﺳﺮه ﺑﺎﻃﻠﻪ ده‪.‬‬

‫ﺧﻮ ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي اﻣﺎم ﭘﺪې ﭘـﻮه ﺷـﻮى وى او ﻛـﻪ ﻧـﻪ وي ﻟـﻴﻜﻦ ﺑﻴـﺎﻫﻢ د ﻣﻘﺘـﺪﻳﺎﻧﻮ ﻟﻤـﻮﻧ‪＃‬‬
‫ورﭘﺴﻲ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي او دوي ﺗﻪ د ﺟﻤﺎﻋﺖ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﺛـﻮاب ورﻛـﻮل ﻛ‪５‬ـ‪８‬ي – ﻛـﻪ ＇ـﻪ‬
‫ﻫﻢ اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﻲ او اﻣﺎم اﺣﻤـﺪ اﺑـﻦ ﺣﻨﺒـﻞ )رح( ﭘـﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ـﻪ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ورﺳـﺮه ﻣﻮاﻓـﻖ ﻧـﺪي‬
‫ﻣﺜﻼ ً ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي وروﺳﺘﻪ ﭘﺪې ﺳﺮه ﭘﻮه ﺷﻲ ﭼﻲ اﻣﺎم ﺑـ‪ ３‬اودﺳـﻪ دى او ﻳـﺎ ﺧـﻮ ﺋـ‪ ３‬ﭘـﻪ‬
‫ﻛﺎﻟﻴﻮ او ﺑﺪن ﻛ‪ ３＋‬ﻧﺠﺎﺳﺖ دى ﻧﻮ ﺿﺮوري ده ﭼـﻲ ﻟﻤـﻮﻧ‪ ＃‬راوﮔﺮ‪＄‬ـﻮي‪＄ .‬ﻜـﻪ ﭼـﻲ د‬
‫ﻧﻮﻣﻮړو ﻋﻠﻤﺎؤ دﻟﻴﻞ د ﻳـﻮه ﺣـﺪﻳﺚ ﻣﻀـﻤﻮن دى ﭼـﻲ دوﻛﺘـﻮر وﻫﺒـﻪ ‪請‬ـﺎﺣﺐ ﭘـﻪ ﺧﭙـﻞ‬
‫ﻛﺘﺎب ﻓﻘﻪ اﺳﻼﻣﻲ ﻛ‪ ３＋‬ﻧﻘﻞ ﻛ‪７‬ى واﺋﻲ‪ :‬ﭘﻪ ﻫﻐـﻪ وﺧـﺖ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﭼـﻲ ﻣﻌـﺬور )ﺟﻨـﻮب(‬
‫ﺷﺨﺺ ﭘﻪ ﻳﻮ ﻗﻮم ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬اداء ﻛ‪７‬ي ﻧﻮﻣﻮړى اﻣﺎم دي ﺧﭙﻞ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬راو‪－‬ﺮ‪＄‬ﻮي او د ﻗﻮم‬
‫ﻟﻤﻮﻧ‪請 ＃‬ﺤﻴﺢ ﺷﻮ)‪.(1‬‬

‫د اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﻲ )رح( ﻣﺬ ﻫﺐ‪ :‬اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﻲ )رح( واﺋﻲ ﭼﻲ اﻗﺘﺪاء ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﭼـﺎ‬ ‫ج‪-‬‬
‫ﭘﺴﻲ وروﺳﺘﻪ ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي ﭼﻲ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ اﻋﺎده ﻳﻌﻨﻲ راﮔﺮ‪＄‬ﻮل واﺟﺐ وي‬
‫ﻣــﺜﻼ ً ﻟﻜــﻪ اودس ﻟﺮوﻧﻜــﻰ ﭼــﻲ ﭘــﻪ ﺗﻴﻤﺎﻣــﻪ ﻛــﻮﻧﻜﻲ ﭘﺴــﻲ اﻗﺘــﺪاء وﻛــ‪７‬ي او ﻳــﺎ ﻫﻐــﻪ‬
‫ﺷﺨﺺ ﭼﻲ ﭘﻪ ﺑﺪن ﻳﺎ ﺟﺎﻣﻪ ﺋ‪ ３‬ﻧﺠﺎﺳﺖ وي ﻟﻴﻜﻦ د ﻣﻴﻨ‪％‬ﻠﻮ ＇ﺨﻪ ﺋـ‪ ３‬ﻫﻴـﺮ ﺷـﻮي وي‪،‬‬
‫ددې ډول اﺷﺨﺎ‪請‬ﻮ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ راﮔﺮ‪＄‬ﻮل واﺟﺐ دي‪.‬‬

‫‪ .6‬د اﻣﺎم د ‪請‬ﺤﺖ د ﺷﺮﻃﻮﻧﻮ ＇ﺨـﻪ ﺣﺴـﻦ د ﻗﺮاﺋـﺖ او د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ـﻪ ارﻛـﺎن دي‪:‬‬
‫ﭼﻲ ﭘﺪې اړوﻧﺪ د ﻋﻠﻤﺎؤ ﻧﻈﺮوﻧﻪ ﭘﻪ ﻻﻧﺪي ！ﻜﻴﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻟﻴﻜﻮ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫وه(ﮥ ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬واد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك – ‪2
;0V – G
١H١‬ﯧ‪!E‬ر‪ -‬ب – ت‪.‬‬

‫‪46‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫أ‪ -‬د ﺟﻤﻬﻮرو ﻋﻠﻤﺎؤ ﻣﺬ ﻫﺐ‪:‬‬

‫ﺟﻤﻬﻮر ﻋﻠﻤﺎء واﺋﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ارﻛـﺎن ﭘـﻪ ‪請‬ـﺤﻴﺢ ﺗﻮﮔـﻪ اداء ﻛـﻮي او ﭘـﻪ ＊ﺎﺋﺴـﺘﻪ ډول‬
‫ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﺑﻪ ﻟﻮﻟﻲ‪＄ .‬ﻜﻪ ﻏﻴﺮ ﻟﻪ دې ﺷﺮﻃﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻫﻢ ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي ﻧﻮ ﺑﻨﺎء‬
‫ﭘﻪ ﻫﻤﺪې اﺳﺎس د ﻗﺎري اﻗﺘﺪاء ﭘﻪ اﻣﻲ ﭘﺴﻲ ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي‪ .‬او د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ را‪－‬ﺮ‪＄‬ﻮل‬
‫د ﻗﺎري ﻟﭙﺎره ﻻزم دي‪＇ .‬ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ ﭘﻪ ﮔﻮﻧﮓ ﺳ‪７‬ي ﭘﺴﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي – ﻛﻪ‬
‫＇ﻪ ﻫﻢ ﺧﭙﻞ ﻫـﻢ ﻣﺜﻠـﻪ ﺳـ‪７‬ي ورﭘﺴـﻲ اﻗﺘـﺪاء وﻛـ‪７‬ي اﻣﺎﻣـﺖ ﻛـﻮل ﺋـ‪ ３‬ورﺗـﻪ ﻧـﻪ ‪請‬ـﺤﻴﺢ‬
‫ﻛ‪８５‬ي‪(1).‬‬

‫ب‪ -‬د اﻣﺎم اﻋﻈﻢ اﺑﻮ ﺣﻨﻴﻔﻪ )رح( ﻣﺬ ﻫﺐ‪:‬‬

‫اﻣﺎم اﺑﻮ ﺣﻨﻴﻔﻪ رح ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ واﺋﻲ ﭼﻲ اﻗﺘﺪاء ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻫﻢ ﻣﺜﻠـﻪ ﺷـﺨﺺ ﭘﺴـﻲ ﺟـﻮاز‬
‫ﻟﺮي ﻣﮕﺮ درې ﻛﺴﺎن دي ﭼﻲ اﻗﺘﺪاء د ﻳﻮه ﭘﻪ ﺑﻞ ﭘﺴﻲ ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي‪:‬‬

‫‪ .1‬د ﺧﻨﺜٰﻰ )ﻧﺮ＊‪％‬ﻲ( اﻗﺘﺪاء ﻛﻮل ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻣﺜﻞ ﭘﺴﻲ ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي‪.‬‬
‫‪ .2‬د ﻣﺴﺘﺤﺎﺿ‪ ３‬اﻗﺘﺪاء ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻫﻢ ﻣﺜﻠﻪ ﭘﺴﻲ ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي‪.‬‬
‫‪ .3‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ＊‪％‬ﻪ ﭘﺴﻲ د ﻧﻮرو ＊‪％‬ﻮ اﻗﺘﺪاء ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪５‬ـ‪８‬ي ﭼـﻲ ﺧﭙـﻞ د ﻋـﺎدت‬
‫وﺧﺖ ﺗﺮې ﺑ‪ ３‬درﻛﻪ ﺷﻮى وي‪.‬‬
‫ددې اﺷﺨﺎ‪請‬ﻮ اﻗﺘﺪاء ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻫﻢ ﻣﺜﻠﻪ ﭘﺴﻲ ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي‪.‬‬

‫ج‪ -‬د اﻣﺎم ﻣﺎﻟﻚ )رح( ﻣﺬ ﻫﺐ‪:‬‬

‫اﻣﺎم ﻣﺎﻟﻚ )رح( ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ واﺋﻲ ﭼﻲ ﺷﺮط ﭘﻪ اﻗﺘﺪائ ﻳﺎ ‪請‬ﺤﺖ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛ‪ ３＋‬دادى‬
‫ﭼﻲ اﻣﺎم ﺑﻪ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﻪ ارﻛﺎﻧﻮ ﻗﺎدر وي ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ د ارﻛﺎﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﻋﺎﺟﺰ وي‬

‫‪1‬‬
‫وه(ﮥ ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬واد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك – ‪2
;0V – G
٢٢‬ﯧ‪!E‬ر‪ -‬ب – ت‪.‬‬

‫‪47‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﻛﻪ دا ارﻛﺎن ﻗﻮﻟﻲ وي ﻟﻜﻪ ﺳﻮرة ﻓﺎﺗﺤﻪ ﻟﻮﺳﺘﻞ او ﻳﺎ ﻓﻌﻠﻲ وي ﻟﻜـﻪ رﻛـﻮع‪ ،‬ﺳـﺠﺪه‪،‬‬
‫ﻗﻴﺎم ﻛﻮل‪ ،‬ﻧﻮ اﻗﺘﺪاء ﭘﺪې ‪請‬ﻮرت ﻛ‪ ３＋‬ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛﻴ‪８‬ي – ﻣ‪／‬ﺮ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ د ﻫﺮ ﻫﻢ ﻣﺜﻠﻪ‬
‫اﻗﺘﺪاء ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻣﺜﻞ ﭘﺴﻲ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي ﻏﻴﺮ د ﻫﻐﻪ اﺳﺘﺜﻨٰﻰ ﺷﻮو ﺧﻠﻜﻮ ＇ﺨﻪ)‪.(1‬‬

‫‪ .٧‬د اﻣﺎﻣﺖ د ‪請‬ﺤﺖ د ﺷﺮﻃﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ دادى ﭼﻲ اﻣﺎم ﺑﻪ اﺷﺎره ﻛﻮﻧﻜﻰ ﻧﻪ وي‪:‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧﮕــﻪ د اﻣــﺎم د روﻏﺘﻴــﺎ ﺟــﻮړواﻟﻰ د اﻣﺎﻣــﺖ د ‪請‬ــﺤﺖ ﻟﭙــﺎره ﺷــﺮط ﮔ‪２‬ــﻞ ﻛ‪５‬ــ‪８‬ي‪،‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ اﻣﺎم ﺑﻪ اﺷﺎره ﻛﻮﻧﻜﻲ ﻧﻪ وي ‪＄‬ﻜـﻪ ﭼـﻲ د ﺟـﻮړ ﺳـ‪７‬ي اﻗﺘـﺪاء ﭘـﻪ اﺷـﺎره ﻛـﻮﻧﻜﻲ‬
‫ﭘﺴﻲ ﻧـﻪ ‪請‬ـﺤﻴﺢ ﻛ‪５‬ـ‪８‬ي‪ .‬ﭘﺪاﺳـﻲ ﺣـﺎل ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﭼـﻲ ﻣﻘﺘـﺪى ﺟـﻮړ او اﻣـﺎم ﻣﻌـﺬوره وي‬
‫ﻳﻌﻨﻲ اﺷﺎره ﻛﻮﻧﻜﻰ وي ‪＄‬ﻜﻪ ﭼﻲ ﻣﻘﺘﺪى ﭘﻪ ！ﻮﻟﻮ ﭼﺎرو ﻛ‪ ３＋‬د اﻣﺎم ﺗﺎﺑﻊ دي د اﻣـﺎم‬
‫د ﺷﺎن ＇ﺨﻪ دادى ﭼﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻪ وي ‪＄‬ﻜﻪ اﻣﺎم د ﻣﻘﺘﺪې ！ـﻮل ﻣﺴـﺌﻮﻟﻴﺘﻮﻧﻪ ﭘـﻪ ﻏـﺎړه‬
‫ﻟﺮي‪ .‬ﺑﺎﻻﺧﺮه د ！ﻮﻟﻮ ﻋﻠﻤﺎؤ اﺗﻔﺎق ﭘـﺪې ﺳـﺮه دى ﻫﻐـﻪ ﺿـﻌﻒ ﭼـﻲ اﺷـﺎره ﻛـﻮل دي او‬
‫ﻫﻐﻪ ﻗﻮت ﭼﻲ اﺳﺘﻘﻼل د اﻣﺎم دى دواړه ﻧﻪ ﺳﺮه ﺟﻤﻊ ﻛ‪８５‬ي‪ .‬ﻧﻮ ﺑﻨﺎء ﭘﻪ ﻫﻤﺪې اﺳـﺎس‬
‫د ﺟﻮړ ﺳ‪７‬ي ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﭘﻪ اﺷﺎره ﻛﻮﻧﻜﻲ ﭘﺴﻲ ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي‪.‬‬

‫‪ .٨‬ﺟﻮړواﻟﻰ د ﻋﺬر ＇ﺨﻪ د اﻣﺎﻣﺖ د ‪請‬ﺤﺖ د ﺷﺮﻃﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ دى‬

‫د اﻣﺎم اﻋﻈﻢ اﺑﻮ ﺣﻨﻴﻔﻪ او اﻣﺎم اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ )رﺣﻤﺎﷲ( ﻣﺬ ﻫـﺐ ﭘـﺪې‬ ‫أ‪-‬‬
‫ﻫﻜﻠﻪ داﺳﻲ ＇ﺮﮔﻨﺪ وﻧﻲ ﻟﺮي ﭼﻲ د اﻣﺎم ﺟﻮړواﻟﻰ د ﺷـﺮﻋﻲ ﻋـﺬروﻧﻮ ＇ﺨـﻪ ﺷـﺮط دى‬
‫ﺑﺎﻳﺪ داﺳﻲ ﺷﺨﺺ اﻣﺎﻣﺖ وﻛ‪７‬ي ﭼﻲ داﺋﻤﻲ ﻣﻌﺬور ﻧـﻪ وي ﻣـﺜﻼ ً ﻟﻜـﻪ د ﭘـﻮزي ＇ﺨـﻪ‬
‫داﺋﻤﻲ د وﻳﻨﻲ ﺑﻬ‪５‬ﺪل‪ ،‬د ﺑﺎد ﺟﺎري واﻟـﻰ‪ ،‬د ﺑﻮﻟـﻮ ﺟـﺎري ﻛ‪５‬ـﺪل‪ ،‬ددې ډول اﺷﺨﺎ‪請‬ـﻮ‬
‫اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي ﻟﻴﻜﻦ ﺑﻴﺎ ﻫـﻢ دا ﺣﻜـﻢ ﺗـﺮ ﻫﻐـﻪ ﺧﻠﻜـﻮ ﭘـﻮري دى ﭼـﻲ د ﺟـﻮړو‬
‫ﺧﻠﻜﻮ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮي‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫وه(ﮥ ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬واد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك – ‪2
;0V – G
١٧٧‬ﯧ‪!E‬ر‪ -‬ب – ت‪.‬‬

‫‪48‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﭘـﻪ ﺧﭙـﻞ ﻫـﻢ ﻣﺜﻠـﻪ ﭘﺴـﻲ اﻗﺘـﺪاء وﻛـ‪７‬ي او ﻳـﺎ ﺋـ‪ ３‬اﻣﺎﻣـﺖ وﻛـ‪７‬ي اﻣﺎﻣـﺖ ﺋـ‪３‬‬
‫‪請‬ــﺤﻴﺢ دى‪ ،‬ددې ډول ﻣﻘﺘــﺪﻳﺎﻧﻮ اﻗﺘــﺪاء ﻫــﻢ ورﭘﺴــﻲ ‪請‬ــﺤﻴﺢ ﻛ‪５‬ــ‪８‬ي‪ .‬ﻟــﻴﻜﻦ ﺑﻴــﺎ ﻫــﻢ‬
‫ﺷﺮط دادى ﭘﻜ‪ ３＋‬ﭼﻲ د اﻣﺎم او ﻣﻘﺘﺪﻳﺎﻧﻮ ﻋﺬروﻧﻪ ﻣﺘﺤﺪ ﻳﻌﻨـﻲ ﻳـﻮ ﺷـﺎن وي‪ .‬ﻧﻮﻛـﻪ‬
‫ﭼ‪５‬ﺮي ﻳ‪ ３‬ﻋﺬروﻧﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ وي‪ ،‬اﻣﺎﻣﺖ او اﻗﺘﺪاء ورﭘﺴـﻲ ﻧـﻪ ‪請‬ـﺤﻴﺢ ﻛ‪５‬ـ‪８‬ي‪ .‬د ﻣﺜـﺎل‬
‫ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﺋ‪ ３‬ﻳﺎدوم ﭼﻲ ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﭼﻲ ﺑﻮﻟﻲ ﺋ‪ ３‬ﺟﺎري وي ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﭼﺎ ﭘﺴـﻲ‬
‫وروﺳﺘﻪ اﻗﺘﺪاء وﻛ‪７‬ي ﭼﻲ ﺑﺎد ﺋ‪ ３‬ﺟﺎري وي ﻧﻮ ﭘﺪې ‪請‬ﻮرت ﻛ‪ ３＋‬اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻪ ‪請‬ـﺤﻴﺢ‬
‫ﻛ‪８５‬ي او ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﺋ‪ ３‬د را‪－‬ﺮ‪＄‬ﻮﻟﻮ وړ ﺑﻠﻜﻲ واﺟﺐ ده ﭼﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬راوﮔﺮ‪＄‬ﻮي‪＄ .‬ﻜـﻪ ﭼـﻲ‬
‫د اﻣﺎم او ﻣﻘﺘﺪﻳﺎﻧﻮ ﻋﺬروﻧﻪ ﺳﺮه ﻣﺘﺤﺪ ﻧﺪي‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي د اﻣﺎم او ﻣﻘﺘﺪﻳﺎﻧﻮ ﻋﺬروﻧﻪ ﻣﻮاﻓﻖ وه اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮل ﺋ‪ ３‬ﺟـﻮاز ﻟـﺮي – ﻳﻌﻨـﻲ د‬
‫ﻣﻌــﺬورو ﻣﻘﺘــﺪﻳﺎﻧﻮ ﻟﻤــﻮﻧ‪ ＃‬ﭘــﻪ ﻣﻌــﺬور اﻣــﺎم ﭘﺴــﻲ ‪請‬ــﺤﻴﺢ دى ﺷــﺮط ﺑــﻪ داوي ﭼــﻲ‬
‫ﻋﺬروﻧﻪ ﺋ‪ ３‬ﻣﺘﺤﺪ وي)‪.(1‬‬
‫ب‪ -‬د اﻣﺎم ﻣﺎﻟﻚ )رح( ﻣﺬ ﻫﺐ‪:‬‬
‫اﻣــﺎم ﻣﺎﻟــﻚ )رح( واﺋــﻲ ﭼــﻲ د اﻣــﺎم ﺟــﻮړواﻟﻰ ﻟــﻪ ﺷــﺮﻋﻲ ﻋــﺬروﻧﻮ ＇ﺨــﻪ ﻟﻜــﻪ د ﺑﻮﻟــﻮ‬
‫ﺟﺎرﻳﻮاﻟﻰ ﻳﺎ د ﺑﺎد ﺟﺎري واﻟﻰ‪ ،‬ددې ډول ﻋﺬروﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﺟـﻮړواﻟﻰ ﺷـﺮط ﮔ‪２‬ـﻲ‪＄ .‬ﻜـﻪ‬
‫ﻧﻮﻣــﻮړى واﺋــﻲ ﭼــﻲ د ﻫﻐــﻪ د ﺷــﺨﺺ اﻣﺎﻣــﺖ ﻣﻜــﺮوه دى ﭼــﻲ ‪請‬ــﺎﺣﺐ اﻟﻌــﺬر وي ﭘــﻪ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ د ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﭼﻲ ﻋﺬر وﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬

‫ج‪ -‬د اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﻲ )رح( ﻣﺬ ﻫﺐ‪:‬‬

‫اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﻲ )رح( د اﻣﺎم ﺟﻮړواﻟﻰ ﻟﻪ ﺷﺮﻋﻲ ﻋﺬروﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﺷﺮط ﻧﻪ ﮔ‪２‬ﻲ‪ ،‬ﭘﺪې ﻣﻌﻨٰﻰ‬
‫ﭼﻲ اﻣﺎﻣﺖ ﻣﻜﺮوه ﻧﺪى ﭼﻲ اﻣﺎم ﺷﺮﻋﻲ ﻋﺬر ﻳﺎ داﺋﻤﻲ ﻣﺮﻳﻀﻲ و ﻟﺮي ‪＄‬ﻜﻪ ﻧﻮﻣـﻮړى‬
‫واﺋﻲ ﭼﻲ ﭘﻪ ‪請‬ﺎﺣﺐ اﻟﻌﺬر اﻣﺎم ﭘﺴﻲ د ﺟﻮړو ﻣﻘﺘﺪﻳﺎﻧﻮ ﻟﻤﻮﻧ‪請 ＃‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫وه(ﮥ ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬واد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك – ‪2
;0V – G
١٧٩‬ﯧ‪!E‬ر‪ -‬ب – ت‪.‬‬

‫‪49‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫‪ .٩‬د اﻣﺎﻣﺖ د ‪請‬ـﺤﺖ د ﺷـﺮﻃﻮﻧﻮ ＇ﺨـﻪ د اﻣـﺎم د ژﺑـﻲ روﻏـﻮاﻟﻰ دى ﭼـﻲ ﻫـﺮ‬
‫ﺣﺮف د ！ﻮﻟﻮ ‪請‬ﻔﺘﻮﻧﻮ ﺳﺮه ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻣﺨﺮج ﻛ‪ ３＋‬اداء ﻛ‪７‬ي‪.‬‬
‫ﭼﻲ ﭘﺪې اړوﻧﺪ د ﻋﻠﻤﺎؤ ﻧﻈﺮوﻧﻪ ﭘﻪ ﻻﻧﺪي ！ﻜﻴﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻟﻴﻜﻮ‪:‬‬

‫د ﺟﻤﻬﻮرو ﻋﻠﻤﺎؤ ﻣﺬﻫﺐ‪ :‬ﺟﻤﻬـﻮر ﻋﻠﻤـﺎء ﭘـﺪې ﻫﻜﻠـﻪ واﺋـﻲ ﭼـﻲ د اﻣـﺎم د‬ ‫‪.1‬‬
‫ژﺑﻲ ﺟﻮړواﻟﻰ ﺿـﺮوري ﺷـﺮط دى ﻟـﻴﻜﻦ د ﻫﻐـﻪ ﺷـﺨﺺ اﻣﺎﻣـﺖ ﭼـﻲ ﺗﻜـﺮار د ﺣﺮوﻓـﻮ‬
‫ﻛﻮي ﻣﺜﻼ ً ﺗﺎء ﺗﺎء ﻳﺎ ﻓﺎء ﻓﺎء ﻟﻮﻟﻲ‪ ،‬ﺟﻮاز ﻟﺮي او اﻗﺘﺪاء ورﭘﺴﻲ ‪請‬ﺤﻴﺢ ده‪ .‬ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ‬
‫د ﺧﭙﻞ ﻫﻢ ﻣﺜﻠﻪ اﻣﺎﻣﺖ وﻧﻜ‪７‬ي ﺑﻠﻜﻲ د ﻧﻮرو اﺷﺨﺎ‪請‬ﻮ ﻟﭙﺎره ﻫﻢ ﺟﻮاز ﻟﺮي‪ ،‬ﺧﻮ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ‬
‫ﭘﺪې ‪請‬ﻮرت ﻛﻲ ﺋ‪ ３‬ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻣﻜﺮوه ﻛ‪５‬ـ‪８‬ي – ﻟـﻴﻜﻦ دا ﻧﻈﺮﻳـﻪ د ﺟﻤﻬﻮروﻋﻠﻤـﺎؤ ده ﺧـﻮ‬
‫اﻣﺎم اﺑﻮ ﺣﻨﻴﻔﻪ )رح( ورﺳﺮه ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﻠﺮي)‪.(1‬‬
‫＇ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ د اﻣﺎﻣﺖ د ‪請‬ﺤﺖ ﺷﺮﻃﻮﻧﻪ ﻣﻮ ﻳﺎد ﻛ‪７‬ل ﺧﻮ ﻳﻮ ﺷﻤ‪５‬ﺮ ﻧﻮر ﺷﺮﻃﻮﻧﻪ دي ﭼﻲ‬
‫ﻫﻐﻪ ﭘﻪ داﺧﻞ د ﻣﺬﻫﺒﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３＋‬دي ﻣﺜﻼ ً د ﻳﻮ ﻣﺬﻫﺐ ﭘﺪې ﻣﻮاﻓﻘـﻪ وي او ﺑـﻞ ﻣـﺬﻫﺐ‬
‫ورﺳــﺮه ﻣﺨــﺎﻟﻒ وي‪ ،‬ﺳــﺮه ﻟــﻪ دې ﭼــﻲ ﭘــﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻴــﻮ ﺷــﺮﻃﻮﻧﻮ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬اراء او ﻧﻈﺮﺋــ‪ ３‬د‬
‫ﻣﺬاﻫﺒﻮذﻛﺮ ﺷﻮي ﻟﻴﻜﻦ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ دا ﻫﻐﻪ ﺷﺮﻃﻮﻧﻪ دي ﭼﻲ د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻣﺬﻫﺒﻮﻧﻮ ﭘﺮې ﻣﻮاﻓﻘﻪ‬
‫وي او ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻣﺬﻫﺒﻮﻧﻮ ﻣﻮاﻓﻘﻪ ورﺳـﺮه ﻧـﻮي ﻣـﺜﻼ ً ﭘـﻪ ﻣﺨـﺎﻟﻒ اﻟﻤـﺬﻫﺐ ﭘﺴـﻲ اﻗﺘـﺪاء‬
‫ﻛﻮل‪.‬‬

‫د اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﻲ او اﺑﻮ ﺣﻨﻴﻔـﻪ ﭘـﻪ ﻣـﺬﻫﺐ ﺳـﺮه ﺷـﺮط دادى ﭼـﻲ اﻣـﺎم او‬ ‫أ‪-‬‬
‫ﻣﻘﺘﺪي ﺑﻪ دواړه د ﻳﻮه ﻣﺬﻫﺐ ﭘﻴﺮوان وي ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي د اﻣﺎم اﺑﻮ ﺣﻨﻴﻔﻪ د ﻣﺬﻫﺐ ﭘﻴﺮوان‬
‫ﭘﻪ اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﻲ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﭘﻴﺮوان ﭘﺴﻲ اﻗﺘﺪاء وﻛ‪７‬ي او ﭘـﺪې ﺣـﺎل ﻛـﻲ ددې اﻣـﺎم ＇ﺨـﻪ‬
‫وﻳﻨﻪ وﺑﻬ‪８５‬ي او اودس وﻧﻪ ﻛ‪７‬ي او ﻳﺎ ﻣﺜﻼ ً ﺷـﺎﻓﻌﻲ ﻣـﺬﻫﺒﻲ ﭘـﻪ ﺣﻨﻔـﻲ ﻣـﺬﻫﺒﻲ ﭘﺴـﻲ‬

‫‪1‬‬
‫وه(ﮥ ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬واد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك – ‪2
;0V – G
١٩٠‬ﯧ‪!E‬ر‪ -‬ب – ت‪.‬‬

‫‪50‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫اﻗﺘﺪاء وﻛ‪７‬ي ﻧﻮ ﭘﺪې ‪請‬ـﻮرت ﻛـﻲ د ﻣﻘﺘـﺪي ﻟﻤـﻮﻧ‪ ＃‬ﺑـﺎﻃﻠ‪８５‬ي ‪＄‬ﻜـﻪ ﭘـﺪې ﺳـﺮه ﭼـﻲ د‬
‫ﻣﻘﺘﺪي د ﺧﭙﻞ ﻣـﺬﻫﺐ ﭘـﻪ ﻗﻮاﻋـﺪو ﺳـﺮه د اﻣـﺎم ﻟﻤـﻮﻧ‪ ＃‬ﺑﺎﻃـﻞ ﮔ‪２‬ـﻲ ﻧـﻮ ﺑﻨـﺎء ﭘـﻪ ﻫﻤـﺪې‬
‫اﺳﺎس ﭘﻪ ﻋﻤﻮﻣﻲ اﺣﻜﺎﻣﻮ او ﻗﻮاﻋﺪو ﻛ‪ ３＋‬د ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻓﻲ اﻟﻤﺬﻫﺐ اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ‬
‫ﻛ‪８５‬ي‪.‬‬
‫ﺧﻮ اﻣﺎم اﺑﻮ ﺣﻨﻴﻔﻪ رﺣﻤﺔ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ واﺋـﻲ ﭼـﻲ ﭘـﻪ اﻣـﺎم ﺷـﺎﻓﻌﻲ ﻣـﺬﻫﺒﻲ ﻣﻘﻠـﺪ ﭘﺴـﻲ‬
‫اﻗﺘﺪاء ﻛﻮل ﻣﻜﺮوه دي او اﻣـﺎم ﺷـﺎﻓﻌﻲ )رح( واﺋـﻲ ﭘـﻪ ﺷـﺎﻓﻌﻲ ﻣـﺬﻫﺒﻲ ﻣﻘﻠـﺪ اﻣـﺎم‬
‫ﭘﺴﻲ اﻗﺘﺪاء ﻛﻮل ﺑﻬﺘﺮه دي ﻧﻪ ﭘﻪ ﺣﻨﻔﻲ ﻣـﺬﻫﺒﻲ او ﻳـﺎ ﻧـﻮرو ﻣـﺬﻫﺒﻮﻧﻮ ﭘﺴـﻲ ﻳﻌﻨـﻲ‬
‫ﻫﻐﻪ ＇ﻮك ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ رﻛﻨﻮﻧﻮ او ﺷﺮﻃﻮﻧﻮ ﺳﺮه ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻧﻪ وي‪.‬‬

‫اﻣﺎم ﻣﺎﻟﻚ او اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ )رح( واﺋﻲ‪ :‬كوم ﺷﻰ ﭼـﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ـﻪ ﭘـﻪ‬ ‫ب‪-‬‬
‫‪請‬ﺤﺖ ﻛ‪ ３＋‬ﺷﺮط وي ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﻲ ﻛ‪ ３＋‬اﻋﺘﺒﺎر د اﻣـﺎم ﻣـﺬﻫﺐ ﺗـﻪ ورﻛـﻮل ﻛ‪５‬ـ‪８‬ي‪،‬‬
‫ﻣﺜﻼ ً ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻣﺎﻟﻜﻲ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﭘﻪ ﺣﻨﻔﻲ ﻣﺬﻫﺒﻲ – او ﻳﺎ ﺣﻨﻔـﻲ ﻣـﺬﻫﺒﻰ ﭘـﻪ ﺷـﺎﻓﻌﻲ‬
‫ﻣﺬﻫﺒﻲ ﭘﺴﻲ اﻗﺘﺪاء وﻛ‪７‬ي ﻧﻮ ﭘﻪ اوداﺳﻪ ﻛ‪ ３＋‬ﺑﻪ ！ﻮل ﺳﺮﻧﻪ ﻣﺴﺢ ﻛﻮي ‪＄‬ﻜﻪ د ！ﻮل‬
‫ﺳﺮ ﻣﺴﺢ ﻛﻮل ﺷﺮط ﻧﺪى ﻧﻮ ﺑﻨﺎء ﭘﻪ ﻫﻤﺪې دﻟﻴﻞ ﺳﺮه د ﻳﺎد ﺷﻮﻳﻮ ﻋﻠﻤﺎؤ ﭘﻪ ﻧﻈـﺮ ﭘـﻪ‬
‫ﻳﺎد ﺷﻮﻳﻮ ‪請‬ﻮرﺗﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３＋‬د ﻣﻘﺘﺪي ﻟﻤﻮﻧ‪請 ＃‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي ‪＄‬ﻜﻪ د اﻣﺎم د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘـﻪ‬
‫‪請‬ﺤﺖ ﺳﺮه ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻣـﺬﻫﺐ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﻫﻐـﻪ ﺷـﻰ ﭼـﻲ ﺷـﺮط وي د ﻣﻘﺘـﺪي د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ـﻪ ﭘـﻪ‬
‫‪請‬ﺤﺖ ﻛ‪ ３＋‬ﻧﻮ ﭘﺪې ‪請‬ﻮرت ﻛ‪ ３＋‬اﻋﺘﺒﺎر د ﻣﻘﺘﺪي ﭘﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﺳﺮه دى ﻣﺜﻼ ً ﻟﻜـﻪ‬
‫ﻣﺎﻟﻜﻲ ﻣﺬﻫﺒﻲ او ﻳـﺎ ﺣﻨﻔـﻲ ﻣـﺬﻫﺒﻲ ﭼـﻲ ﭘـﻪ داﺳـﻲ ﺣـﺎل ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬اﻗﺘـﺪاء وﻛـ‪７‬ي ﭼـﻲ‬
‫ﺷﺎﻓﻌﻲ ﻣـﺬﻫﺒﻲ اﻣـﺎم ﻧﻔﻠـﻲ ﻟﻤـﻮﻧ‪ ＃‬ﻛـﻮي ﻧـﻮ ﭘـﺪې ‪請‬ـﻮرت ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د ﻣﻘﺘـﺪې ﻟﻤـﻮﻧ‪＃‬‬
‫ﺑﺎﻃﻞ دى ‪＄‬ﻜﻪ ﭼﻲ د ﻓﺮض ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ اداء ﻛﻮﻧﻜﻰ ﭘﻪ ﻧﻔﻞ ﻛﻮﻧﻜﻲ ﭘﺴﻲ د اﻣﺎم ﻣﺎﻟـﻚ‬
‫او اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ )رح( ﭘﻪ ﻣﺬﻫﺐ اﻗﺘﺪاء ﺑﺎﻃﻠـﻪ ده ‪＄‬ﻜـﻪ د اﻗﺘـﺪاء د ﺷـﺮﻃﻮﻧﻮ ＇ﺨـﻪ‬

‫‪51‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﻳﻮﺷﺮط د اﻣﺎم او ﻣﻘﺘـﺪي د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ـﻪ ﻳـﻮواﻟﻰ دى ﻳﻌﻨـﻲ د ﻫﻐـﻪ اﻣـﺎم اﻣﺎﻣـﺖ ﻛـﻮل د‬
‫ﻣﻘﺘﺪﻳﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻧﺴﺒﺖ ‪請‬ﺤﻴﺢ دي ﭼﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﺋ‪ ３‬ﻳﻮ وي‪.‬‬

‫او د ﻫﻐﻪ ﻣﻘﺘﺪي ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﭘﻪ ﻳﻮ اﻣﺎم ﭘﺴﻲ ‪請‬ـﺤﻴﺢ ﻛ‪５‬ـ‪８‬ي ﭼـﻲ ددوي ﻟﻤـﻮﻧ‪ ＃‬ﻳـﻮ وي‪.‬‬
‫ﺑﻠﻜــﻲ ﭘــﺪې ډول اﻗﺘــﺪاء او اﻣﺎﻣــﺖ د ‪請‬ــﺤﺖ ﺣﻜــﻢ ورﻛــﻮل ﻛ‪５‬ــ‪８‬ي او ﻛــﻮم ﺷــﺮﻋﻲ‬
‫ﻧﻮاﻗﺺ ﻧﻪ ورﺗﻪ راﺟﻊ ﻛ‪８５‬ي)‪.(1‬‬

‫‪ .2‬د اﻣﺎم اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ )رح( ﭘﻪ ﻣﺬﻫﺐ د اﻣﺎم ﺷﺮط دادى ﭼﻲ ﻋﺎدل ﺑﻪ وي‪.‬‬
‫اﻣﺎم اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ )رح( واﺋﻲ ﭼﻲ د ﻓﺎﺳـﻖ ﺷـﺨﺺ اﻣﺎﻣـﺖ ﻛـﻮل ﻧـﻪ ‪請‬ـﺤﻴﺢ ﻛ‪５‬ـ‪８‬ي‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻐﻪ اﻣﺎم ﭼـﻲ د ﻟﻮﻳـﻮ ﮔﻨـﺎﻫﻮﻧﻮ ﻣﺮﺗﻜـﺐ ﺷـﻮى وي او ﻳـﺎ ﭘـﻪ وړو ﮔﻨـﺎﻫﻮﻧﻮ دوام‬
‫ﻛﻮي ددې ډول اﺷﺨﺎ‪請‬ﻮ اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي – ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻫﻢ ﻣﺜﻠـﻪ ﭘﺴـﻲ‬
‫اﻗﺘﺪاء وﻛ‪７‬ي ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي‪ .‬ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﻳﻮ ＇ﻮك ﭘﻪ ﻓﺎﺳﻖ ﺳ‪７‬ي ﭘﺴﻲ اﻗﺘـﺪاء‬
‫وﻛ‪７‬ي ﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﻘﺘﺪي د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ راﮔﺮ‪＄‬ﻮل ﺿﺮور ﺑﻠﻜﻲ واﺟﺐ دي‪.‬‬

‫‪＄‬ﻜﻪ ﭘﺪې ﺷﺮط د ﻧﻮﻣـﻮړي اﻣـﺎم ﭘـﻪ ﻣـﺬﻫﺐ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د اﻗﺘـﺪاء ‪請‬ـﺤﺖ را‪＄‬ـﻲ ﭼـﻲ اﻣـﺎم‬
‫ﻋﺎدل وي‪.‬‬

‫ﻧﻮﻣﻮړي اﻣﺎم واﺋﻲ ﭘﻪ داﺳﻲ ‪請‬ﻮرت ﻛ‪ ３＋‬ﭼﻲ د ﺟﻤﻌ‪ ３‬او ﻋﻴﺪوﻧﻮ ﻟﻤـﻮﻧ‪ ＃‬ﺗﻴـﺎر وي‬
‫او اﻣﺎم ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻪ وي او اﻣﺎم ﺗﻪ ﺿﺮورت ﭘﻴﺪا ﺷﻲ ﻧﻮ ﭘﺪې ‪請‬ﻮرت د ﻓﺎﺳـﻖ ﺷـﺨﺺ‬
‫اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮل ﺟﻮاز ﻟﺮي او اﻗﺘﺪاء ورﭘﺴﻲ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫وه(ﮥ ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬واد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك – ‪2
;0V – G
١٨١‬ﯧ‪!E‬ر‪ -‬ب – ت‪.‬‬

‫‪52‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﻋﺎدل اﻣﺎم ﭘﻴﺪا ﺷﻮ ﻧﻮ ﻫﻐﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻣﺎﻣﺖ وﻛ‪７‬ي ‪＄‬ﻜﻪ د ﻣﺘﻘـﻲ او ﻋـﺎدل اﻣـﺎم‬
‫ﭘــﻪ اﻣﺎﻣــﺖ ﻛﻮﻟــﻮ ﺳــﺮه د ﺟﻤﻌــ‪ ３‬زﻳــﺎﺗﻮاﻟﻰ را‪＄‬ــﻲ او د ﺧﻠﻜــﻮ ﻧﻔــﺮت ﻟــﺮي ﻛ‪５‬ــ‪８‬ي او د‬
‫راﺗﻠﻮﻧﻜﻮ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻮ ﻟﭙﺎره ﭘﻪ ﺟﻤﻊ ﺳﺮه ﺷﻮق ورﺗﻪ ﭘﻴﺪاﻛ‪８５‬ي‪.‬‬

‫ﺧﻮ اﻣﺎم ﻣﺎﻟـﻚ )رح( ﭘـﺪې اړوﻧـﺪ واﺋـﻲ د اﻣـﺎم ﻋـﺪاﻟﺖ ﺷـﺮط دى د ﻓﺴـﻖ او ﻳـﺎ ﻧـﻮرو‬
‫ﻣﻨﻬﻴﺎﺗﻮ ＇ﺨﻪ ﺑﻪ ﺋـ‪＄ ３‬ـﺎن ﺳـﺎﺗﻠﻰ وي ﺧـﻮ ﻫﻐـﻪ ﻓﺴـﻖ ﭼـﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ـﻪ ﺗـﺮ اﻣـﻮرو ﭘـﻮري‬
‫ﻣﺘﻌﻠـﻖ وي ﻣــﺜﻼ ً ﻟﻜـﻪ ＇ــﻮك ﭼـﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ــﻪ د ﻓﺮﺿـﻮﻧﻮ ﻳــﺎ ﺷـﺮﻃﻮﻧﻮ د اداء ﭘــﻪ ﻫﻜﻠــﻪ‬
‫ﺳﺴﺘﻲ ﻛﻮي او ﻳﺎ ﻣﺜﻼ ً ﻏﻴﺮ د اوداﺳﻪ ＇ﺨﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻛﻮي‪.‬‬

‫ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي داﻣﺎم ﻓﺴﻖ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﺗﺮ اﻣﻮرو ﭘﻮري ﺗ‪７‬ﻟﻰ ﻧﻪ وي ﻣﺜﻼ ً ﻛﻠﻪ ﭼﻲ اﻣـﺎم زاﻧـﻲ‬
‫ﻳـﺎ ﺷـﺮاب ﺧـﻮړوﻧﻜﻲ وي اﻣﺎﻣـﺖ ﺋـ‪請 ３‬ــﺤﻴﺢ ﻛ‪５‬ـ‪８‬ي ﺑﻠﻜـﻲ ﻣﻜـﺮوه واﻟـﻰ ﻟـﺮي – ﭼــﻲ‬
‫ﻫﻤــﺪا د راﺋــﺞ ﻣــﺬﻫﺐ ﻗــﻮل دى‪ .‬ﻫﻤــﺪاراز دوﻛﺘــﻮر وﻫﺒــﻪ زﺣﻴﻠــﻲ ﻫــﻢ ددې ﻣــﺬﻫﺐ ﭘــﻪ‬
‫رﺣﺠﺎن ﺳﺮه ﺗﺎﺋﻴﺪ ﻛ‪７‬ى)‪.(1‬‬

‫د اﻣﺎم ﻣﺎﻟﻚ ‪ ،‬اﻣﺎم اﻋﻈﻢ اﺑﻮ ﺣﻨﻴﻔﻪ او اﻣﺎم اﺣﻤـﺪ ﺑـﻦ ﺣﻨﺒـﻞ )رﺣﻤﻬـﻢ‬ ‫‪.3‬‬
‫اﷲ( د ！ﻮﻟﻮ ﻣﺬاﻫﺒﻮ ﺷﺮط دادى ﭼﻲ اﻣﺎم ﺑﻪ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ راﮔﺮ‪＄‬ﻮوﻧﻜﻰ ﻧﻪ وى‪:‬‬
‫ﭘــﺪې ﻫﻜﻠــﻪ د ذﻛــﺮ ﺷــﻮو ﻋﻠﻤــﺎؤ ﻧﻈــﺮ دادى ﭼــﻲ ﭘــﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ــﻪ راﮔﺮ‪＄‬ــﻮﻧﻜﻲ اﻣــﺎم ﭘﺴــﻲ‬
‫دوﺧﺘﻲ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ـﻪ اداء ﻛـﻮﻧﻜﻲ ﻳﻌﻨـﻲ ﭘﺪاﺳـﻲ ‪請‬ـﻮرت ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﭼـﻲ اﻣـﺎم د ﻗﻀـﺎء ﺷـﻮي‬
‫ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ــﻪ )اﻋــﺎده( ﻛــﻮي او د وﺧﺘــﻲ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ــﻪ اداء ﻛــﻮﻧﻜﻲ ﻣﻘﺘــﺪي اﻗﺘــﺪاء ورﭘﺴــﻲ ﻧــﻪ‬
‫‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي‪＄ ،‬ﻜﻪ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ راﮔﺮ‪＄‬ﻮﻧﻜﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﭘﻪ ﻧﻔﻠـﻲ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ـﻪ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﺣﺴـﺎﺑ‪８５‬ي‬
‫او د ﻓﺮﺿﻲ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ اداء ﻛﻮﻧﻜﻲ اﻗﺘﺪاء ﭘﻪ ﻧﻔﻞ ﻛﻮوﻧﻜﻲ ﭘﺴﻲ د وروﺳﺘﻪ ﻧـﻪ ‪請‬ـﺤﻴﺢ‬

‫‪1‬‬
‫وه(ﮥ ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬واد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك – ‪2
;0V – G
١٨٢‬ﯧ‪!E‬ر‪ -‬ب – ت‪.‬‬

‫‪53‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﻛ‪８５‬ي – ﺑﻠﻜﻲ ﻳﻮ ﺑﻞ ﻣﻬﻢ او ﺿﺮوري ﺷﺮط ﭘﺪې اړوﻧﺪ دادى ﻛﻠﻪ ﭼـﻲ ﻛـﻮم ﺷـﺨﺺ د‬
‫ﻳﻮه ﻗﻮم اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮي د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ د ﺷﺮﻃﻮﻧﻮ او ارﻛﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻛﻴﻔﻴـﺖ ﺑﺎﻳـﺪ ﻋـﺎﻟﻢ وي ﻣـﺜﻼ ً‬
‫ﻟﻜﻪ اودس ﻛﻮل ﻳﺎ وﺧﺖ ﭘ‪５‬ﮋﻧﺪﻧﻪ او داﺳﻲ ﻧﻮر‪.‬‬

‫د اﻣﺎﻣﺖ ﻣﻜﺮوﻫﺎت او ﻫﻐﻪ اﺷﺨﺎص ﭼﻲ اﻣﺎﻣﺖ ﻳﯥ ﻣﻜﺮوه دى‬

‫‪ -١‬د ﻓﺎﺳﻖ ﺳ‪７‬ي اﻣﺎﻣﺖ ﻣﻜﺮوه دى‪:‬‬

‫د ﻓﺎﺳﻖ ﺳ‪７‬ي ﻛـﻪ ＇ـﻪ ﻫـﻢ د ﺧﭙـﻞ ﻫـﻢ ﻣﺜﻠـﻪ اﻣﺎﻣـﺖ وﻛـ‪７‬ي ﻫـﻢ اﻣﺎﻣـﺖ ﻳـﻲ ﻣﻜـﺮوه دي‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪﻏﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ د ﻣﺎﻟﻜﻴﻪ وو او ﺷﺎﻓﻌﻴﻪ وو او ﺣﻨﺎﺑﻠﻪ وو ﻋﻠﻤﺎء وو ده دوي واﺋﻲ ﭼـﻲ‬
‫ﭘﻪ ﻓﺎﺳﻖ اﻣﺎم ﭘﺴﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻣﻜﺮوه دى ‪＄‬ﻜﻪ ﭼﻲ ﭘﻪ دﻳﻨﻲ اﻣﻮرو ﻛ‪＋‬ﻲ ﻏﻮر ﻧﻜـﻮي ﻧـﻮ‬
‫ﺑﻨﺎءً ﭘﻪ ﻫﻤﺪې دﻟﻴﻞ اﻣﺎﻣﺖ ﺋﻲ ﻫﻢ ﻣﻜﺮوه دى ﺧﻮ ﻟﻴﻜﻦ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ د اﻣﺎم اﺣﻤـﺪ ﺑـﻦ ﺣﻨﺒـﻞ‬
‫)رح( ﭘﻪ ﻣﺬﻫﺐ د ﺟﻤﻌ‪ ３‬او ﻋﻴﺪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﺗﺮې اﺳﺘﺜﻨٰﻰ ﻛ‪７‬ى واﺋﻲ ﭼﻲ ﭘﺪې ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮ ﻛﻲ‬
‫ﺋ‪ ３‬اﻣﺎﻣﺖ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي ﭘﺪې ﺷﺮط ﭼﻲ ﺿﺮورت وﻟﻴﺪل ﺷﻲ او ﻋﺎدل اﻣﺎم ﻧﻮي‪.‬‬

‫‪54‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫اﻣﺎم اﻋﻈﻢ اﺑﻮ ﺣﻨﻴﻔﻪ )رح( ﻣﺬﻫﺐ ﭘـﺪې ﻫﻜﻠـﻪ واﺋـﻲ د ﻓﺎﺳـﻖ اﻣﺎﻣـﺖ ﻛـﻮل د ﺧﭙـﻞ ﻫـﻢ‬
‫ﻣﺜﻠﻪ ﻟﭙﺎره ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي ﻳﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﭼ‪５‬ـﺮي ﻳـ‪ ３‬ﻫﻤﺪﻏـﻪ ﺷـﺎن ﻓﺎﺳـﻖ اﻣﺎﻣـﺖ وﻛـ‪ ７‬ﺟـﻮاز‬
‫ﻟﺮي او د ﻧﻮرو ﺧﻠﻜﻮ ﻟﭙﺎره ﺟﻮاز ﻧﻠﺮي او اﻣﺎﻣﺖ ﺋ‪ ３‬د ﻫﻐﻮي ﻟﭙﺎره ﻣﻜﺮوه دى‪.‬‬

‫د ﻣﻜﺮوه واﻟﻲ دﻟﻴﻞ ﺋ‪ ３‬ﭼﻲ د ﻓﺎﺳﻖ اﻣﺎم اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮل ﻣﻜﺮوه دى دا ﺣﺪﻳﺚ د ﭘﻴﻐﻤﺒـﺮ‬
‫)‪請‬ــﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴــﻪ وﺳــﻠﻢ( دى ﭼــﻲ اﺑــﻦ ﻣﺎﺟــﻪ د ﺣﻀــﺮت ﺟــﺎﺑﺮ )رض( د رﺳــﻮل اﷲ )ص(‬
‫＇ﺨﻪ رواﻳﺖ ﻛـ‪７‬ى ﭼـﻲ رﺳـﻮل اﷲ ‪請‬ـﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴـﻪ وﺳـﻠﻢ ﻓﺮﻣـﺎﺋﻲ‪ ?•
4•#`] :‬ا
•‪/‬اة ً‬
‫ر‪ ً My‬و ` ا‪/+‬ا‪/yk
L‬ا ً و` ‪ ً *
4
/yO ?
4%‬ا`ان ‪—Q> /k0%‬ن ‪p%‬ف‬
‫‪
;e;N‬او ‪(1) [
_!N‬‬

‫ژ••ړ‪ :‬اﻣﺎﻣــﺖ دي ﻧــﻪ ﻛــﻮي ＊ــ‪％‬ﻴﻨﻪ د ﻧﺎرﻳﻨــﻪ وو او اﻣﺎﻣــﺖ دي ﻧــﻪ ﻛــﻮي اﻋﺮاﺑــﻲ د‬
‫ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻨﻮ او اﻣﺎﻣﺖ دي ﻧﻪ ﻛﻮي ﻓﺎﺟﺮ او ﻓﺎﺳﻖ ﺷﺨﺺ د ﻣﺆﻣﻦ ﺳ‪７‬ي ﻣﮕﺮ ﺧﻮ ﺑﻴﺎ ﻫـﻢ‬
‫ﭘﻪ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﻛ‪＋‬ﻲ ﻳﻲ ﻛﻮﻻي ﺷﻲ ﭼﻲ د ﺗﻮري او ﻗﻤﭽﻴﻦ ＇ﺨـﻪ ﺋـ‪ ３‬وﺑ‪５‬ﺮ‪４‬ـ‪８‬ي‪ .‬داﺋـ‪３‬‬
‫دﻟﻴﻞ د ﻛﺮاﻫﻴﺖ دى اﻣﺎ ﻛﻮم ‪請‬ﺤﺖ د اﻣﺎﻣـﺖ دى ﻫﻐـﻪ ﺧـﻮ ‪請‬ـﺤﻴﺢ ﻛ‪５‬ـ‪８‬ي ‪＄‬ﻜـﻪ ﻫﻐـﻪ‬
‫ﺣﺪ‪４‬ﺚ ﭼﻲ ﺷﻴﺨﺎﻧﻮ رواﻳـﺖ ﻛـ‪７‬ي ﻫﻐـﻪ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ـﻪ ﭘـﻪ ‪請‬ـﺤﺖ ﺳـﺮه دﻟﻴـﻞ دي‪] .‬ان ا•?‬
‫‪2‬‬
‫‪ /+‬آن ‪ ‘Qm LQ%‬ا@[ج[ او ]"‪ ‘Qm !Q‬آ‪/ a‬و‪[/yO‬‬

‫ژړ‪ :‬اﺑﻦ ﻋﻤﺮ رﺿﻰ اﷲ ﺗﻌـﺎﻟٰﻰ ﻋﻨـﻪ ﭘـﻪ ﺣﺠـﺎج ﺑـﻦ ﻳﻮﺳـﻒ ﭘﺴـﻲ ﻟﻤـﻮﻧ‪ ＃‬او اﻗﺘـﺪاء‬
‫ﻛﻮﻟﻪ او ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ﺗﻮﮔﻪ ﺋ‪ ３‬داﺳﻲ رواﻳﺖ ﻛ‪７‬ى ﭼﻲ ﺳﺘﺎﺳـﻲ ﻟﻤـﻮﻧ‪ ＃‬او اﻗﺘـﺪاء وﻛـ‪７‬ۍ‬
‫ﭘﻪ ﻫﺮ ﻓﺎﺳﻖ او ﻓﺎﺟﺮ ﭘﺴﻲ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪١٩٧٣‬‬ ‫
@ ? ‪!c LQ+‬آ‪ a; – L‬ا`و_ر – در‪!7 ‡%‬ك ‪

١٩٩‬ص دارا[;‪/; a‬وت د ‪D‬پ آل‬
‫‪2‬‬
‫‪١٩٧٣‬‬ ‫
@ ? ‪!c LQ+‬آ‪ a; – L‬ا`و_ر – در‪!7 ‡%‬ك ‪

١٩٩‬ص دارا[;‪/; a‬وت د ‪D‬پ آل‬

‫‪55‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﻫﻤﺪﻏﻪ راز د ﻓﺎﺳﻖ او ﻣﺒﺘﺪع د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ ﺷﻴﺦ ﺳﻴﺪ ﺳـﺎﺑﻖ )رح( ﭘـﻪ ﺧﭙـﻞ‬
‫ﻛﺘﺎب ﻓﻘﻪ اﻟﺴﻨﺔ ﻛ‪ ３＋‬ﻟﻴﻜﻲ ﭼﻲ ﻫﻤﺪې دﻟﻴﻞ ﺳﺮه د ﻋﻠﻤﺎءو ﻧﻈﺮ ﻫـﻢ زﻳـﺎت ﻣﻮاﻓﻘـﺖ‬
‫ﻟﺮي دادى ﭼﻲ واﺋ‪ ３‬ﻫﺮ ﻫﻐﻪ ‪＄‬ﻮك ﭼﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﺋ‪ ３‬ﭘﻪ اﻧﻔﺮادي ﺗﻮﮔﻪ ﻳﻌﻨﻲ د ‪＄‬ـﺎن ﻟﭙـﺎره‬
‫‪請‬ﺤﻴﺢ ﺷﻲ د ﻧﻮرو ﺧﻠﻜﻮ ﻟﭙﺎره ﻳـ‪ ３‬ﻫـﻢ ﻟﻤـﻮﻧ‪請 ＃‬ـﺤﻴﺢ ﻛ‪５‬ـ‪８‬ي ﺧـﻮ ﺑﻴـﺎ ﻫـﻢ ددې دﻟﻴـﻞ‬
‫ﺳﺮه ﺳﺮه د اﺳﻼﻣﻲ ﻓﻘﻬﻲ ﻋﻠﻤـﺎؤ د ﻓﺎﺳـﻖ او ﻣﺒﺘـﺪع اﻣﺎﻣـﺖ ﻣﻜـﺮوه ﻛ‪２‬ـﻲ ‪＄‬ﻜـﻪ ﻫﻐـﻪ‬
‫ﺣﺪ‪４‬ﺚ ﭼﻲ اﺑﻮ داؤد او اﺑﻦ ﺣﺒﺎن ﻟﻪ ﺳﺎﺋﺐ ﺑﻦ ﺧﻼد ＇ﺨﻪ رواﻳﺖ ﻛ‪７‬ى ﭼـﻲ ﻳـﻮ ﺷـﺨﺺ‬
‫د ﻳـﻮه ﻗــﻮم اﻣﺎﻣــﺖ ﻛـﺎوه او د ﻗﺒﻠــ‪ ３‬ﺷــﺮﻳﻔﻲ ﻃﺮﻓﺘــﻪ ﺋـ‪ ３‬ﻻړي ﺗــﻮ ﻛــﻮﻟ‪ ３‬او رﺳــﻮل اﷲ‬
‫)‪請‬ﻠﻲ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ( ورﺗﻪ وﻛﺘﻞ ﻧـﻮ رﺳـﻮل رﺳـﻮل اﷲ ‪請‬ـﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴـﻪ وﺳـﻠﻢ‬
‫وﻓﺮﻣﺎﺋﻴﻞ‪(1)[‡) LQ% `] :‬‬

‫ژ•ړ‪ :‬دا ﺷـﺨﺺ دي ﺳﺘﺎﺳـﻲ اﻣﺎﻣـﺖ ﻧﻜـﻮي ﭘـﻪ ﻫﻐـﻪ وﺧـﺖ ﻛـﻲ ﭼـﻲ دې ﺷـﺨﺺ د‬
‫اﻣﺎﻣــﺖ ﻛﻮﻟــﻮ اراده وﻛــ‪７‬ه او ﻏﻮ＊ــﺘﻞ ﻳــ‪ ３‬ﭼــﻲ اﻣﺎﻣــﺖ وﻛــ‪７‬ي ﻧﻮﻣــﻮړى )اﻣــﺎم( ﺋــ‪ ３‬ﻟــﻪ‬
‫اﻣﺎﻣﺖ ＇ﺨﻪ ﻣﻨﻊ ﻛ‪７‬او د رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﭘﻪ اﻣﺮ ﺋ‪ ３‬ﺧﺒﺮ ﻛـ‪ .７‬ﻧﻮﻣـﻮړى‬
‫)اﻣﺎم( رﺳـﻮل اﷲ ‪請‬ـﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴـﻪ وﺳـﻠﻢ ﺗـﻪ ورﻏـﻲ او دا ﺟﺮﻳـﺎن ﺋـ‪ ３‬ورﺗـﻪ ﺑﻴـﺎن ﻛـ‪ ７‬ﻧـﻮ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﭘﻪ ﺟﻮاب ﻛﻲ ورﺗﻪ ووﻳـﻞ ﻫـﻮ ﻣـﺎ اﻣـﺮ ﻛـ‪７‬ى ‪＄ ....‬ﻜـﻪ‬
‫ﭼﻲ ﺗﺎ ﺧﺪاى )ج( او رﺳﻮل اﷲ )ص( ﺗﻪ ﺿﺮر رﺳﻮﻟﻰ دى او ﻧﺎ ﻻﺋﻖ ﻛﺎر دي ﻛ‪７‬ى‪ ،‬ﺑﻨـﺎء‬
‫ﭘـﻪ ﻫﻤـﺪې دﻟﻴــﻞ د اﺳـﻼﻣﻲ ﻓﻘﻬــﻲ ﻋﻠﻤـﺎء د ﻓﺎﺳــﻖ او ﻣﺒﺘـﺪع ﺷــﺨﺺ اﻣﺎﻣـﺖ ﻣﻜــﺮوه‬
‫ﮔ‪２‬ﻲ)‪.(2‬‬

‫‪ – ٢‬د ﺑﺪﻋﺖ ﻛﻮﻧﻜﻲ اﻣﺎﻣﺖ ﻣﻜﺮوه دى‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫
@ ? ‪!c LQ+‬آ‪ a; – L‬ا`و_ر – در‪!7 ‡%‬ك ‪

١٩٩‬ص دارا[;‪/; a‬وت د ‪D‬پ آل ‪ ١٩٧٣‬م‬
‫‪2‬‬
‫‪
0O – dN ;N G;c‬ا>*ˆ – !
‪9‬ي ‪!7‬ك ‪ – G
٢٠١‬دارا‪ -/)e‬د ‪D‬پ آل ‪!Q ،١٠٣‬رم ‪D‬پ‪.‬‬

‫‪56‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫د ﻣﺒﺘﺪع ﻳﺎ ﺑﺪﻋﺖ ﻛـﻮﻧﻜﻲ اﻣﺎﻣـﺖ د اﺳـﻼﻣﻲ ﻓﻘﻬـﻲ ﻋﻠﻤـﺎء ﻣﻜـﺮوه ‪２－‬ـﻲ ﻟـﻴﻜﻦ ﻫﻐـﻪ‬
‫ﺑﺪﻋﺖ ﻛﻮﻧﻜﻲ ﭼﻲ ﭘﺪې ﺑﺪﻋﺖ ﺳﺮه ﻛﺎﻓﺮ ﻧﻪ ﮔ‪２‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي‪ ،‬ﻣﺜﻼ ً ﻟﻜﻪ ﻓﺎﺳﻖ ﺧﻮ د ﻓﺎﺳﻖ‬
‫＇ﺨﻪ ＇ﻪ ＊ﻪ دى‪ .‬ﻣﺒﺘﺪع ﻳﺎ ﭘﻪ دﻳﻦ ﻛﻲ د ﻧﻮي ﻛﺎر ﭘﻴﺪا ﻛﻮﻧﻜﻰ ﻫﻐـﻪ ﺷـﺨﺺ ﺗـﻪ وﻳـﻞ‬
‫ﻛ‪８５‬ي ﭼﻲ دده ﻋﻘﻴﺪه د رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ـﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴـﻪ وﺳـﻠﻢ ＇ﺨـﻪ ﺧـﻼف وي‪ .‬دا ﺧـﻼف‬
‫ﺋ‪ ３‬ﭘﻪ ﻗﺼﺪ ﺳﺮه ﻧﻪ ﺑﻠﻜﻲ د ﺳﻬﻮي ﻟﻪ ﻛﺒﻠﻪ وي ﺧﻮ ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﻣﺒﺘﺪع د دﻳﻦ د ﺑﺪﻫﻲ او‬
‫ﺿﺮوري اﻣﻮرو ＇ﺨﻪ ﻣﻨﻜﺮ ﺳﻲ ﻧﻮ ﻛﺎﻓﺮ ﮔ‪２‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي‪ .‬ﻟﻜﻪ ﺧﺪاى )ج( ﺗﻪ د ﺟﺴﻢ ﺛـﺎﺑﺘﻮل‬
‫ﻳﺎ ﻟﻜﻪ د رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ او اﺑﻮ ﺑﻜﺮ ‪請‬ﺪﻳﻖ )رﺿﻰ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨـﻪ( ﻟـﻪ‬
‫ﻣﻠﮕﺮﺗﻴﺎ ＇ﺨﻪ اﻧﻜﺎر ﻛﻮل او ﺣﺎل داﭼـﻲ دا ﭘـﻪ ﻗﻄﻌـﻲ ﻧﺼﻮ‪請‬ـﻮ ﺳـﺮه ﺛﺎﺑـﺖ ﺷـﻮى ]اذا‬
‫‪!0%‬ل ‪ [
(V‬ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﭼﻲ رﺳﻮل اﷲ ووﻳﻞ اﺑﻮ ﺑﻜﺮ ‪請‬ﺪﻳﻖ رﺿﻰ اﷲ ﺗﻌـﺎﻟٰﻰ ﻋﻨـﻪ‬
‫ﺗﻪ ووﻳﻞ ﭼﻲ ﻣﻪ ﻏﻤﺠﻦ ﻛ‪８５‬ه ﺧﺪاى )ج( ﻟـﻪ ﻣـﻮږ ﺳـﺮه دى ﻧـﻮ ﭼـﻲ ﻟـﺪې ډول ‪請‬ـﺮﻳﺤﻲ‬
‫ﻧﺼﻮ‪請‬ﻮ او دﻻﺋﻠﻮ ＇ﺨﻪ ﻣﻨﻜﺮ ﺷﻮى وي ﻳﻮ د اﺳﻼﻣﻲ ﻓﻘﻬﻲ د ！ﻮﻟﻮ ﻋﻠﻤﺎؤ ﭘـﻪ اﺗﻔـﺎق‬

‫ﺳﺮه ددې ډول ﻣﺒﺘﺪع اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮل ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي)‪.(1‬‬

‫‪ .3‬د ړاﻧﺪه اﻣﺎﻣﺖ ﻣﻜﺮوه دى‪:‬‬

‫د اﻣﺎم اﻋﻈﻢ اﺑﻮ ﺣﻨﻴﻔﻪ‪ ،‬اﻣﺎم ﻣﺎﻟﻚ او اﻣﺎم اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ )رﺣﻤﻬﺎ اﷲ( ﭘـﻪ ﻣـﺬاﻫﺒﻮ د‬
‫ړاﻧﺪه اﻣﺎﻣﺖ ﻣﻜﺮوه دي ﺧﻮ ﻟﻴﻜﻦ دا ﻛﺮاﻫﻴﺖ ﺋ‪ ３‬ﺗﻨﺰﻳﻬﻲ دى ﻧﻪ ﺗﺤﺮﻳﻤﻲ‪＄ ،‬ﻜﻪ ﭼﻲ‬
‫ړوﻧﺪ د ﻧﺠﺎﺳﺖ ＇ﺨﻪ ＇ﺎن ﻧﺸﻲ ﺳـﺎﺗﻠﻰ ﺧـﻮ ﺑﻴـﺎ ﻫـﻢ اﻣـﺎم اﺑـﻮ ﺣﻨﻴﻔـﻪ )رح( ﻳـﻮ ‪請‬ـﻮرت‬
‫ﺗﺮې اﺳﺘﺜﻨٰﻰ ﻛ‪７‬ى‪ .‬ﻫﻐﻪ ﺣﺎﻟﺖ دادي ﭼﻲ ړوﻧﺪ ﺷﺨﺺ اﻋﻠﻢ د ﻗﻮم وي‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﭘﻪ ！ـﻮل‬
‫ﻗﻮم ﻋـﺎﻟﻢ وي ﺑﻴـﺎ ﺋـ‪ ３‬اﻣﺎﻣـﺖ ﻛـﻮل ﻧـﺪي ﻣﻜـﺮوه او د اﻣـﺎم ﺷـﺎﻓﻌﻲ )رح( ﭘـﻪ ﻣـﺬﻫﺐ د‬
‫ړاﻧـﺪه اﻣﺎﻣـﺖ ‪請‬ـﺤﻴﺢ دى – او ﺟـﻮاز ﺋـ‪ ３‬ورﺗـﻪ ورﻛـ‪７‬ى ﺑـﺪون د ﻣﻜـﺮوه واﻟـ‪＇ ３‬ﺨـﻪ‪،‬‬

‫‪1‬‬
‫وه(
ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬و اد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك ‪2
;0V – G
١٨٧‬ﯧ‪!E‬ر – ب – ت‪.‬‬

‫‪57‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫‪＄‬ﻜــﻪ ﭼــﻲ ړوﻧــﺪ ﺷــﺨﺺ ﺋــ‪ ３‬ﭘــﻪ ﺟــﻮړ )دﺳــﺘﺮﮔﻮ ﺧﺎوﻧــﺪ( ورﻗﻴــﺎس ﻛــ‪７‬ى ﺑﻨــﺎءً د ړاﻧــﺪه‬
‫ﺷــﺨﺺ اﻣﺎﻣــﺖ ‪請‬ــﺤﻴﺢ دي ‪＄‬ﻜــﻪ د ﻧﻮﻣــﻮړي اﻣــﺎم د ﻣــﺬﻫﺐ دﻟﻴــﻞ دادى ﭼــﻲ ړوﻧــﺪ‬
‫ﺷﺨﺺ ﭘﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻲ ډﻳﺮ ﺧﺎﺷﻊ‪ ،‬ﻋﺎﺟﺰ او ﻣﺘﻀـﺮع وي ﻧـﻮ ‪＄‬ﻜـﻪ ﺋـ‪ ３‬اﻣﺎﻣـﺖ ‪請‬ـﺤﻴﺢ‬
‫دى‪ .‬ﻧﻮﻣﻮړى اﻣﺎم زﻳﺎﺗﻮي ﭼﻲ د ړاﻧﺪه اﻣﺎﻣﺖ د ！ﻮﻟﻮ ﻋﻠﻤﺎؤ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ‪請‬ﺤﻴﺢ دى دﻟﻴﻞ‬

‫ﺋ‪ ３‬د اﺑﻦ ﻋﺒﺎس )رﺿﻰ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ( ‪請‬ﺤﻴﺢ ﺣﺪﻳﺚ راﻧﻘﻞ ﺷﻮى ﭼـﻲ ﻓﺮﻣـﺎﺋﻲ‪] :‬ان‬
‫ا*(‪ oQ" L‬ا” ‪
;Q+‬و‪ ‡QN‬ا‪ ‘QpFN‬ا? ام
)‪!F‬م ‪4%‬م ا*س وه! ا‪[(1)oٰ+‬‬

‫ژړ‪ :‬ﺣﻀﺮت آﺑﻦ ﻋﺒـﺎس رﺿـﻰ اﷲ ﺗﻌـﺎﻟٰﻰ ﻋﻨـﻪ د رﺳـﻮل اﷲ ‪請‬ـﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴـﻪ وﺳـﻠﻢ‬
‫＇ﺨﻪ ﻧﻘﻞ ﻛﻮي واﺋﻲ ﭼﻲ رﺳﻮل اﷲ )ص( ﺑﻪ اﺑﻦ ام ﻣﻜﺘـﻮم ﺧﻠﻴﻔـﻪ ‪－‬ﺮ‪＄‬ـﺎوه ﭘـﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ـﻪ‬
‫ﻛ‪ ３＋‬ﻧﻮﻣﻮړي ﺑـﻪ ﭘـﻪ ﺧﻠﻜـﻮ اﻣﺎﻣـﺖ ﻛـﺎوه ﺣـﺎل داﭼـﻲ دى ړوﻧـﺪ ؤ‪＄ .‬ﻜـﻪ ړوﻧـﺪ واﻟـﻰ‬
‫داﺳﻲ ﻳﻮه ﺧﺎ‪請‬ﻪ ده ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ اﻓﻌﺎل او ﻳﺎ ﻣﺜﻼ ً د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﺷـﺮﻃﻮﻧﻪ ﻫـﻴ＆ ﻧـﻪ ﭘـﺮې‬
‫ﮔــ‪６‬وډ ﻛ‪５‬ــ‪８‬ي دا ړوﻧــﺪ د )ﻓﺎﻗــﺪ اﻟﺸــﻢ( ﺳــﺮه ﻣﺸــﺎﺑﻬﺖ ﻟــﺮي‪ .‬ﻧــﻮ ﻓﺎﻗــﺪ اﻟﺸــﻢ ﻳﻌﻨــﻲ‬
‫ورﻛﻮﻧﻜﻰ د ＇ﺮاغ ﺟﻮړ ﺳ‪７‬ي دي اﻗﺘﺪاء ورﭘﺴﻲ ‪請‬ﺤﻴﺢ ده‪ .‬ﺑﻨﺎء ﭘﻪ ﻫﻤﺪې اﺳﺎس ﭘﻪ‬
‫ړاﻧﺪه ﭘﺴﻲ ﻫﻢ اﻗﺘﺪاء ‪請‬ﺤﻴﺢ ده – ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ړوﻧﺪ‪ ،‬ﺑ‪ ３‬ﺳﺘﺮ‪－‬ﻮ‪ ،‬اﻋﻤٰﻰ )ﺷﺐ ﻛﻮر( ﻳﺎ‬
‫ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﭼﻲ د ﺷﭙ‪ ３‬ﻟﻪ ﻃﺮﻓﻪ ＇ﻪ ﻧﻪ وﻳﻨﻲ د ﺟﻮړ ﺳ‪７‬ي ﭘﻪ ﺣﻜـﻢ ﻛـﻲ دى او اﻣﺎﻣـﺖ‬
‫ﻛﻮل ﺋﻲ ‪請‬ﺤﻴﺢ دي ﻧﻮ ړوﻧﺪ ﻫﻢ د ﻫﻐﻪ ﭘﻪ ﺣﻜﻢ ﻛﻲ دي‪.‬ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﺋ‪ ３‬ﮔﻮﻧﮓ ﻫـﻢ ﭘـﻪ‬
‫ړاﻧــﺪه ﺑﺎﻧــﺪي ورﻗﻴــﺎس ﻛــ‪７‬ى او د ﻫﻐــﻪ ﭘــﻪ ﺣﻜــﻢ ﻛــﻲ دى ﻟــﻴﻜﻦ د ﺣﻨﺎﺑﻠــﻪ وو ﻣــﺬﻫﺐ‬
‫ﭘﻜ‪＋‬ﻲ داده ﭼﻲ اﻣﺎﻣـﺖ ﻛـﻮل ﺋـ‪請 ３‬ـﺤﻴﺢ ﻛ‪５‬ـ‪８‬ي‪ ،‬ﻫﻤﺪارﻧﮕـﻪ ﻗﺎﺿـﻲ اﺑـﻮ ﻋﻠـﻲ ﭘـﺪې‬
‫ﻫﻜﻠــﻪ واﺋــﻲ ﭼــﻲ )ﻗﻄــﻊ اﻟﻴــﺪﻳﻦ( ﻫﻐــﻪ ﺷــﺨﺺ ﭼــﻲ ﻻﺳــﻮﻧﻪ ﺋــ‪ ３‬ﻗﻄــﻊ ﺷــﻮي وي ددې‬
‫ﺷﺨﺺ اﻣﺎﻣﺖ ﻫﻢ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪２‬ﻲ دا ﭘﻪ ﻳﻮه رواﻳﺖ ﻛﻲ واﺋﻲ او ﭘﻪ ﺑﻞ رواﻳـﺖ ﻛـﻲ واﺋـﻲ‬

‫‪1‬‬
‫وه(
ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬اد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك ‪2
;0V – G
١٨٧‬ﯧ‪!E‬ر – ب – ت ‪. -‬‬

‫‪58‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﭼﻲ د ﻗﻄﻊ اﻟﻴﺪﻳﻦ اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي او ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﻳﻲ ﻗﻄـﻊ اﻟـﺮﺟﻠﻴﻦ – ﻳﻌﻨـﻲ‬

‫ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﭼﻲ دواړي ﭘ‪ ３＋‬ﺋ‪ ３‬ﻗﻄﻊ ﺷﻮي وي اﻣﺎﻣﺖ ﺋﻲ ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي‪(1).‬‬

‫‪ .4‬د ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ اﻣﺎﻣﺖ ﻣﻜﺮوه دى ﭼﻲ ﺧﻠﻚ ﭘﺮې راﺿﻲ ﻧﻮي‪:‬‬

‫د ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ اﻣﺎﻣﺖ ﻣﻜﺮوه دى ﭼﻲ ﺧﻠﻚ ﭘﺮې راﺿﻲ ﻧﻮي او ﻳﺎ ورﺗﻪ د ﻛﺮاﻫﻴـﺖ ﭘـﻪ‬
‫ﺳﺘﺮﮔﻪ ﮔـﻮري ﺑﻠﻜـﻲ دا ﻛﺮاﻫﻴـﺖ د اﺣﻨـﺎﻓﻮ ﭘـﻪ ﻣـﺬﻫﺐ ﺳـﺮه ﻣﻜـﺮه ﺗﺤﺮﻳﻤـﻲ دى ‪＄‬ﻜـﻪ‬

‫ﺣﺪﻳﺚ د رﺳـﻮل اﷲ ‪請‬ـﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴـﻪ وﺳـﻠﻢ دى ﭼـﻲ ﻓﺮﻣـﺎﺋﻲ ]` ‪ a•(0%‬ا” "•‪ٰ!Q‬ة

•?‬
‫‪0#‬م ‪ ً 
!t‬و ه‡ 
آره!ن[)‪(2‬‬

‫ژړ‪ :‬ﻧﻪ ﻗﺒﻮﻟﻮي ﺧﺪاي )ج( د ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﭼﻲ دى د ﻳﻮه ﻗﻮم اﻣﺎﻣﺖ ﻛـﻮي او‬
‫ﺧﻠﻚ ﭘﺮې راﺿﻲ ﻧﻪ وي‪.‬‬

‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ ﻟﻪ اﺑﻲ اﻣﺎﻣﺔ )رض( ＇ﺨﻪ رواﻳﺖ ﺷﻮﻳﺪى ﭼﻲ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪ˆ•|M|] :‬‬
‫` ‪[#‬وز "‪ ‡k#ٰ!Q‬اذا‪ ‡k‬و ا
م ‪!t‬م و ه‡ 
آره!ن[)‪(3‬‬

‫ژ••ړ‪ :‬ﻟــﻪ اﺑــﻲ اﻣﺎﻣــﺔ )رض( ＇ﺨــﻪ رواﻳــﺖ ﺷــﻮﻳﺪى واﺋــﻲ ﭼــﻲ‪ :‬درې ﻛﺴــﺎن دي ﭼــﻲ‬
‫ددوي ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ ﻧﻪ ﻗﺒـﻮﻟ‪８５‬ي ﭼـﻲ د ﻫﻐـﻮ ﻟـﻪ ﺷـﻤ‪５‬ﺮې ＇ﺨـﻪ ﻫﻐـﻪ اﻣـﺎم دى ﭼـﻲ د ﻗـﻮم‬
‫ﺧﻮښ ﻧﻪ وي‪ .‬او ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ اﺳﺘﺎذ اﻟﻔﻘﻬﺎء اﻻﻣﺎم ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎن اﻟﺤﺴـﻦ ﺑـﻦ‬
‫ﻣﻨﺼﻮرﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻛﺘﺎب ﻛ‪ ３＋‬ﻟﻴﻜﻠﻲ دي ﭼﻲ ﻛﻪ ﭼ‪５‬ـﺮي ﻳـﻮ ﺷـﺨﺺ د ﻳـﻮه ﻗـﻮم اﻣﺎﻣـﺖ‬
‫وﻛ‪７‬ي ﺧﻮﭘﺪاﺳﻲ ﺣﺎل ﻛ‪ ３＋‬ﭼﻲ ﻗـﻮم ددې ﺷـﺨﺺ ﭘـﻪ اﻣﺎﻣـﺖ راﺿـﻲ ﻧـﻪ وي‪ ،‬ﻧـﻮ ﻛـﻪ‬

‫‪1‬‬
‫وه(
ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬اد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك ‪2
;0V – G
١٨٨‬ﯧ‪!E‬ر – ب – ت ‪. -‬‬
‫‪2‬‬
‫‪;QN‬ن ا? ‪ – Š;c‬ا‪ L‬داؤد – دوه‡ ‪!7‬ك – ‪ – G
٨٨‬اا‪2
;+‬ﯧ‪!E‬ر – ب – ت ‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫
@ ا? ‪!c LQ+‬آ‪- L‬‬

‫‪59‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﭼ‪５‬ﺮي ﺋ‪ ３‬دﻏﻪ ﻛﺮاﻫﻴﺖ ‪２－‬ﻞ د ﻓﺴﺎد ﻟـﻪ وﺟﻬـﻲ ＇ﺨـﻪ وي او ﻳـﺎ ﭘﺪاﺳـﻲ وﺟـﻪ وي ﭼـﻲ‬
‫ﻗﻮم ﺋ‪ ３‬ﭘﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﺳﺮه ﻏﻮره وي ﭘﻪ ﻧﺴﺒﺖ ددي اﻣﺎم ﺳﺮه ﻛ‪５‬ﺪاي ﺷﻲ ﭘـﺪې وﺟـﻪ ﺳـﺮه‬
‫ﭘﺪې اﻣﺎم ﻧﺎراﺿﻲ وي‪ .‬او ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي دا ﺷﺨﺺ )اﻣﺎم( ﭼﻲ اﻣﺎﻣـﺖ ددې ﻗـﻮم ﻛـﻮي ﭘـﻪ‬
‫اﻣﺎﻣﺖ ﺳﺮه ﺣﻖ او ﻏﻮره وي ددې ﺷـﺨﺺ اﻣﺎﻣـﺖ ﻣﻜـﺮوه ﻧـﻪ ﮔ‪２‬ـﻞ ﻛ‪５‬ـ‪８‬ي ‪＄‬ﻜـﻪ ﭼـﻲ د‬
‫ﺟﺎﻫﻞ او ﻓﺎﺳﻖ ﺳ‪７‬ي دا ﺧﺎ‪請‬ﻴﺖ دى ﭼﻲ د ﻋﻠﻤﺎؤ ﺳﺮه ﺟﻮړ ﻧﻪ را‪＄‬ﻲ‪(1).‬‬

‫د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ اوږدواﻟﻲ ﭘﻪ ﻗﻮم ﻣﻜﺮوه دى داﺳﻲ ﭼﻲ دا اوږدواﻟـﻰ د ﻧﺴـﺒﺖ‬ ‫‪.5‬‬

‫ﺗﺮ اﻧﺪازې ازﻳﺎت وي ﭼـﻲ ﭘـﻪ ﻗﺮاﺋـﺖ او ﻳـﺎ ﻧـﻮر ذﻛﺮوﻧـﻮ ﻛ‪＋‬ـﻠﻴﻜﻦ دا ﻣﻜﺮوﻫـﻮاﻟﻰ د‬
‫اﺣﻨﺎﻓﻮ ﻋﻠﻤﺎؤ ﭘﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﺗﺤﺮﻳﻤﻲ دى ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﻗﻮم ﻧﻪ وي ﭘﺮې راﺿﻲ‪.‬‬

‫‪ – ٢‬د ا‪.‬م ‪ JKF‬او ا‪.‬م ا‪& I& *ð‬‬

‫‪)
Hð‬ر‪LMð‬ﷲ( ‪:OP.‬‬
‫‬

‫اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﻲ او اﻣﺎم اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒـﻞ )رﺣﻤﻬﻤـﺎﷲ( ﻣـﺬﻫﺐ ﻫـﻢ اوږدواﻟـﻰ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ـﻪ ﻳـﺎ‬
‫ﺟﻤﺎﻋﺖ ﭘﻪ ﻗـﻮم ﻣﻜـﺮوه ‪２－‬ـﻲ ﻟـﻴﻜﻦ ﺣﺎﻟـﺖ د رﺿـﺎﺋﻴﺖ ﺋـ‪ ３‬ﺗـﺮې اﺳـﺘﺜﻨٰﻰ ﻛـ‪７‬ى دى‪ .‬د‬
‫ﺟﻤﺎﻋﺖ ﭘﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﻛﻲ ﭘﺪاﺳﻲ ﺣﺎل ﻛ‪ ３＋‬ﭼﻲ ﻳﻮ ﺷﻤ‪５‬ﺮ ﻣﺤﺪود ﻣﻘﺘﺪﻳﺎن او د ﻫﻐﻮي‬
‫ﺷﻮق ﻫﻢ دې ﺗﻪ وي ﭼﻲ اﻣﺎم ﺑﺎﻳﺪ زﻳﺎت ﻗﺮاﺋﺖ ﭘﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﻛ‪＋‬ﻲ وواﺋﻲ ﻣﻜﺮوه ﻧﻪ ﮔ‪２‬ﻞ‬
‫ﻛ‪５‬ــ‪８‬ي‪請 ،‬ــﺤﻴﺢ دى‪ .‬ﺧــﻮ اوږدواﻟــﻰ د ﻗﺮاﺋــﺖ ﻣﺴــﺘﺤﺐ دى دﻟﻴــﻞ د ﻫﻐــﻪ ﻋﻠﻤــﺎؤ ﭼــﻲ‬
‫اوږدواﻟﻰ ﭘﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﻛ‪＋‬ﻲ ﻣﻜﺮوه ﮔ‪２‬ﻲ د اﺑﻲ ﻫﺮﻳﺮه )رض( ﺣﺪﻳﺚ دى ﭼـﻲ د ﺣﻀـﺮت‬

‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ )ص( ＇ﺨﻪ ﻧﻘﻞ ﻛﻮي – رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ـﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴـﻪ وﺳـﻠﻢ ﻓﺮﻣـﺎﺋﻲ‪ ] :‬اذا "•‪LQ‬‬

‫‪1‬‬
‫‪!*
? ?>V‬ر – ‪p;rt‬ن – !
‪9‬ي ‪!7‬ك – ‪2
;0V G
,‬ﯧ‪!E‬ر‪.‬‬

‫‪60‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ا‪ ••V‬آ••‡ *••س ‪••O ‘ep;••O‬ن ‪ ‡k;••O‬ا<••;‘ وا>••‪ ‡;0‬وا)(;‪••O/‬ذا "••‪
••>e* oQ‬‬
‫‪!—;QO‬ل
‪c‬ء[ )‪(1‬‬

‫ژړ‪ :‬اﺑﻲ ﻫﺮﻳﺮه رﺿﻲ اﷲ ﺗﻌﺎلٰ ﻋﻨﻪ د رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ＇ﺨـﻪ رواﻳـﺖ‬
‫ﻛﻮي ﭼﻲ رﺳـﻮل اﷲ ‪請‬ـﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴـﻪ وﺳـﻠﻢ ﻓﺮﻣـﺎﺋﻲ‪ :‬ﭘـﻪ ﻫﻐـﻪ وﺧـﺖ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﭼـﻲ ﻳـﻮ ﻟـﻪ‬
‫ﺗﺎﺳﻲ ＇ﺨﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮي ﭘﻪ ﺧﻠﻜﻮ ﺳﭙﻜﻮاﻟﻰ او ﺗﺨﻔﻴﻒ دي ﻛﻮي ‪＄‬ﻜﻪ ﭘـﺪوي ﻛ‪＋‬ـﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺿﻌﻴﻒ او ﻣﺮﻳﺾ او ﻛﺒﻴﺮ ﻳﻌﻨﻲ د زﻳﺎت ﻋﻤـﺮ ﺧﺎوﻧـﺪ ﺑـﻪ وي او ﭘـﻪ ﻫﻐـﻪ وﺧـﺖ ﻛـﻲ‬
‫ﭼﻲ ﻳﻮازي ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻛﻮي ﻳﻮﺷﺨﺺ ﻧﻮ اوږدواﻟﻰ دي ﭘﻜ‪＋‬ﻲ ﻛﻮي ﭘـﻪ ﻫﻐـﻪ اﻧـﺪازه ﭼـﻲ‬
‫＇ﻮﻣﺮه ﺋﻲ ﺧﻮ＊ﻪ او اراده ﺷﻲ ﻣﻔﻬﻮم او ﻣﻄﻠـﺐ ددې ﺣـﺪﻳﺚ دادى ﭼـﻲ ﻟﻨـ‪６‬واﻟﻰ دي‬
‫ﻛﻮي اﻣﺎم ﭘﻪ ﻗـﻮم ﺳـﺮه ﺧـﻮ ﺳـﺮه ﻟـﻪ ﭘـﻮره واﻟـﻲ د ﺗﺴـﺒﻴﺢ او ﻳـﺎ ﻧـﻮر ﺟﺰوﻧـﻪ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ـﻪ‬
‫ﻛ‪＋‬ﻲ – ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﭘﺪې راﺑﻄﻪ ﻟﻴﻜﻲ ﭼﻲ ﺗﺨﻔﻴﻒ د اﻣﺎم ﭘﻪ ﻗﻮم ﺳﺮه ﻣﺴﺘﺤﺐ دى او‬

‫ﻳﻮ ﺣـﺪﻳﺚ ﭘـﺪې ﻫﻜﻠـﻪ ﭼـﻲ ﺷـﻴﺨﺎﻧﻮ د اﻧـﺲ )رض( رواﻳـﺖ ﻛـ‪７‬ى ﻓﺮﻣـﺎﺋﻲ‪ ;Q•"
] :‬‬
‫‪ ‘Qm‬ا
م ‪ ™t‬أ ‪!ٰQ" ‘m‬ة و` ا‪!ٰQ" ‡#‬ة
? ا*(‪ oQ" L‬ا” ‪
;Q+‬و‪(2)[‡QN‬‬

‫ﺣﻀﺮت اﻧﺲ )رض( ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ ﭼﻲ ﻣﺎ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻧﺪى ﻛ‪７‬ي ﭘﻪ ﻫﻴ＆ ﻳﻮه اﻣـﺎم ﭘﺴـﻲ ﭼـﻲ ډﻳـﺮ‬
‫ﺳﭙﻚ )اﺧﻒ( او ډﻳﺮ ﭘﻮره ﭘﻪ ！ﻮﻟﻮ رﻛﻨﻮﻧﻮاو ﺷـﺮﻃﻮﻧﻮ ﺳـﺮه وي ﻏﻴـﺮ د ﺣﻀـﺮت رﺳـﻮل‬
‫اﷲ ‪請‬ﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ＇ﺨﻪ ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ اﺑـﻮ ﻋﻤـﺮ ﺑـﻦ ﻋﺒـﺪاﷲ ﻟﻴﻜـﻲ د ﻫـﺮ‬
‫اﻣﺎم ﻟﭙﺎره ﻳﻮ اﻣﺮ ﺷﺘﻪ ﭼﻲ ﭘﻪ ﻫﻐﻲ ﺳﺮه اﺗﻔﺎق ﺷﻮي ﭼﻲ د اﻣﺎم ﺗﺨﻔﻴـﻒ ﭘـﻪ ﻗـﻮم ﺳـﺮه‬
‫ﻣﺴــﺘﺤﺐ دى ﻟــﻴﻜﻦ ﭘﺪاﺳــﻲ اﻧــﺪازه ﺗﺨﻔﻴــﻒ او ﺳــﭙﻜﻮاﻟﻰ ﭼــﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ــﻪ ﭘــﻪ ا‪請‬ــﻠﻲ‬
‫رﻛﻨﻮﻧﻮ‪ ،‬ﺷﺮﻃﻮﻧﻮ او ﻳـﺎ ﻧـﻮرو ذﻛﺮوﻧـﻮ ﻛ‪＋‬ـﻲ ﻛﻤﺒـﻮد راﻧـﻪ وﻟـﻲ ﻛـﻪ ﭼﻴـﺮي ﻛﻤﺒـﻮد او‬

‫‪1‬‬
‫
@ ? ا‪ a;+N‬ا(‪p‬ري – ‪9‬ى ‪!7‬ك ‪ L%t – G
٩٧‬آ‪
pF‬ارام زار د ‪D‬پ آل‪١٩٣٨‬م‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫ا
م
>‪ :;@" – ‡Q‬ا>‪ – ‡Q‬اول ‪!7‬ك ‪ -G
١٨٨‬اآ‪!E;2
;
/‬ر – د ‪D‬ت آل ‪١٣٩‬ده‪.LQ‬‬

‫‪61‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﻧﻘﺼﺎن راوﻟﻲ ﻧﻮ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي‪ .‬وروﺳﺘﻪ واﺋﻲ ﭼﻲ ﭘـﺪې اړوﻧـﺪ د اﺳـﻼﻣﻲ‬
‫ﻓﻘﻬﻲ د ﻋﻠﻤﺎؤ ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻫﻴ＆ اﺧﺘﻼف ﻧﺸﺘﻪ ﭼﻲ ﭘﻪ ﻗﻤﺦ ﺗﺨﻔﻴﻒ ﻛﻮل ﭘﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﻛ‪＋‬ـ‪３‬‬

‫ﻣﺴﺘﺤﺐ دي‪(1) ..‬‬

‫ح‬
‫رة ‪ T‬ا‪*S#‬ائ ور ‪9‬ـ ‬
‫‬ ‫‪%U*SVW‬‬
‫‬ ‫‪ ö‬د ا‪.‬م ا‪=X‬ر د‬ ‫ ح‬ ‫‪ .6‬‬
‫‬ ‫‬ ‫ح‬
‫\[‪Z‬ى‪:‬‬ ‫]‬
‫و‪`ö‬ى ‪!.‬وة _^
ح‬
‫‪ -١‬د ﺟﻤﻬﻮرو ﻋﻠﻤﺎؤ ﻣﺬﻫﺐ‪:‬‬

‫د ﺟﻤﻬﻮرو ﻋﻠﻤﺎؤ ﭘﻪ ﻧﻈـﺮ ﭘـﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ـﻪ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬دﻧﻨـﻪ د اﻣـﺎم اﻧﺘﻈـﺎر ﻛـﻮل د ﻧـﻮرو ﺧﻠﻜـﻮ‬
‫ﻟﭙــﺎره ﻣﻜــﺮوه دى ﻣــﺜﻼ ً اﻣــﺎم ﭘــﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ــﻪ ﻛــﻲ داﺧــﻞ دي او د ﻧــﻮر ﺧﻠﻜــﻮ اواز ﺋــ‪３‬‬
‫واور‪４‬ﺪى ﻧﻮ اﻣﺎم اﻧﺘﻈﺎر ورﺗﻪ وﻛ‪７‬ي ﺗﺮ ＇ﻮ دﻏﻪ ﺧﻠﻚ ﻟﻤـﻮﻧ‪ ＃‬ورﺳـﺮه وﻧﻴﺴـﻲ ‪＄‬ﻜـﻪ د‬
‫اﻣﺎم اﻧﺘﻈﺎر ﻛﻮل د ﻣﻘﺘﺪﻳﺎﻧﻮ ﻟﭙـﺎره ﭘـﻪ ﻋﺒـﺎدت ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﺷـﺮﻳﻜﻮاﻟﻰ دى دا ﺟـﻮاز ﻧﻠـﺮي‬
‫اوﻛﺮاﻫﻴﺖ ﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ راوړي ﻟﺪې ﻛﺒﻠـﻪ ﭼـﻲ د ﻟﻤـﻮﻧ‪ ＃‬ﻛﻮوﻧﻜـﻮ ＇ﺨـﻪ ﻣﺸـﻘﺖ او ﺗﻜﻠﻴـﻒ‬
‫رﻓﻊ ﺷﻲ‪ .‬ﻫﻐﻪ ＇ﻮك ﭼﻲ د اﻣﺎم ﺳﺮه د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ د اول ﺳﺮه ＇ﺨﻪ ﺷﺮﻳﻚ وي ډ‪４‬ﺮ ﺣﻖ ﻟﺮي‬
‫ﭘـﻪ ﻧﺴــﺒﺖ د ﻫﻐــﻪ ﺧﻠﻜــﻮ ﭼــﻲ ﻫﻐــﻪ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ــﻪ ＇ﺨــﻪ ﺧــﺎرج ﻳــﺎ وﺗﻠــﻲ وي او اﻣــﺎم ورﺗــﻪ‬
‫اﻧﺘﻈﺎر ﻛﻮي‪.‬‬

‫‪ -٢‬د اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﻲ )رح( ﻣﺬﻫﺐ‪:‬‬

‫اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﻲ )رح( ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ ﻟﻴﻜﻲ ﭼﻲ د اﻣﺎم اﻧﺘﻈﺎر ﻛﻮل ﻣﻘﺘﺪﻳﺎﻧﻮ ﺗـﻪ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ـﻪ د‬
‫ﻧﻴﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻣﺴﺘﺤﺐ دى‪ ،‬ﭘﺪاﺳﻲ ﺣﺎل ﻛﻲ ﭼﻲ د اﻣﺎم اراده داوي ﭼﻲ داﺧﻠﻚ راﺷﻲ‬

‫‪1‬‬
‫‪
0O dN ;N G;c‬ا>*ˆ – !
‪9‬ى ‪!7‬ك – ‪ – G
١٩,‬دارا‪ – /)e‬د ‪D‬پ آل ‪  ١٠٣‬ق – ‪!Q‬رم ‪D‬پ‪.‬‬

‫‪62‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫او ﭘﻪ ده ﭘﺴﻲ وروﺳﺘﻪ اﻗﺘﺪاء وﻛـ‪７‬ي‪ .‬ﻛـﻪ ﭘـﻪ ﻗﻴـﺎم‪ ،‬رﻛـﻮع اوﻳـﺎ دوﻫﻤـﻪ ﻗﻌـﺪه ﻛ‪＋‬ـ‪３‬‬
‫اﻣﺎم ﻧﺎﺳﺖ وي ﻧﻮ د ﻣﻘﺘﺪﻳﺎﻧﻮ ﻟﭙﺎره اﻧﺘﻈﺎر وﻛ‪７‬ي ﺗﺮ ＇ﻮ ﺟﻤﺎﻋﺖ ورﺳﺮه وﻧﻴﺴﻲ ﺧـﻮ‬
‫ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﭘﺪې ﺷﺮط ﺳﺮه ﭼﻲ اﻧﺘﻈﺎر ﻛﻮل ډﻳﺮ زﻳﺎت ﻧﺸﻲ‪.‬‬

‫ﻣﺜﻼ ً ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي اﻧﺘﻈﺎر ﭘﻪ ！ﻮل ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﺳﺮه وﺳـﻲ ﻧـﻮ ﭘـﻪ ﻫﻐـﻲ ﻛـﻲ ﺑـﻪ ﺋـ‪ ３‬اﺛـﺮ ＊ـﻜﺎره‬
‫ﻧﺸﻲ اﻟﺒﺘﻪ دا ﺧﺒﺮه ﻫﻢ ﺛﺎﺑﺘﻪ ده ﭼﻲ رﺳﻮل اﷲ )‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ( ﺑـﻪ اﻧﺘﻈـﺎر ﻛـﺎوه‬
‫او ﻟﻮﻣ‪７‬ى رﻛﻌﺖ ﺑﻪ ﺋ‪ ３‬دوﻣﺮه اﻧﺪازه اوږداوه ﭼـﻲ د ﭘ‪＋‬ـﻮ اواز ﺋـ‪ ３‬اور‪４‬ـﺪل ﻛ‪５‬ـﺪه او‬
‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ رﺳﻮل اﷲ )‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ( ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﺗﻪ ﻫـﻢ اﻧﺘﻈـﺎر ﻛـﺎوه – اول‬
‫اﻧﺘﻈﺎرد رﺳﻮل اﷲ )‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ( ﭘﻪ ‪請‬ﻠﻮٰة ﺧﻮف ﻛ‪ ３＋‬وو ﺗﺮ ＇ﻮ ﻫﻐﻪ دوﻫﻤﻪ‬
‫ﻃﺎﺋﻔﻪ د ﺧﻠﻜﻮ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ورﺳﺮه وﻧﺴﻲ‪ .‬ﺑﻴﺎ ﻫﻢ اﺑﻦ ﻗﺪاﻣﺔ اﻟﺤﻨﺒﻠﻲ اﻟﺸـﺎﻓﻌﻴﺔ او ﻗﺎﺿـﻲ‬
‫ﻟﻪ ﺣﻨﺎﺑﻠﻪ ؤ ＇ﺨﻪ ﺧﭙﻞ ﻧﻈﺮ ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ داﺳﻲ ＇ﺮﮔﻨﺪوي‪ :‬واﺋـﻲ ﭼـﻲ ﭘـﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ـﻪ ﻛـﻲ د‬
‫اﻣﺎم اﻧﺘﻈﺎر ﻛﻮل د ﻣﻘﺘﺪﻳﺎﻧﻮ ﻟﭙﺎره )ﺟﺎﺋﺰ( ﺧﻮ ﻣﺴﺘﺤﺐ ﻧﺪى او ﻃﺒﻌﻲ ﺧﺒـﺮه ده ﭼـﻲ د‬
‫ﻋﻠﻢ ﺧﺎوﻧﺪاﻧﻮ‪ ،‬ﻓﻘﻬﺎؤ‪ ،‬ﻣﺤﺪﺛﻴﻨﻮ ﻋﻠﻤﺎؤ ﻟﭙﺎره ﻣﻌﻤﻮﻻً اﻧﺘﻄﺎر ﻛﻮل ﻛ‪８５‬ي‪(1).‬‬

‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ ﺷﻴﺦ ﺳﻴﺪ ﺳﺎﺑﻖ )رح( ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻛﺘﺎب ﻓﻘﻪ اﻟﺴـﻨﺔ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﻟﻴﻜﻠـﻲ‪:‬‬
‫ﭼــﻲ د اﻣــﺎم اﻧﺘﻈــﺎر ﻛــﻮل د ﻗــﻮم اړوﻧــﺪ ددې ﻟﭙــﺎره ﭼــﻲ ﻣﻘﺘــﺪﻳﺎن ﺟﻤﺎﻋــﺖ وﻧﻴﺴــﻲ‬
‫ﻣﺴــﺘﺤﺐ دې ‪＄‬ﻜــﻪ د اﺑــﻲ ﺳــﻌﻴﺪ ＇ﺨــﻪ ﺣــﺪﻳﺚ ﻧﻘــﻞ ﺷــﻮى ﭼــﻲ ﻓﺮﻣــﺎﺋﻲ‪ ••0] :‬آ•• ‬
‫ا••‪ٰ!Q‬ة ‪••0#‬م ‪l••;O‬هŠ ا••‪l‬اهŠ ا••‪ o‬ا(;‪••r!F% ‡••|
••FyV o••ٰ<0;O x••0‬ء |••‡ ‪L*#••%‬‬
‫وا‪!N/‬ل ا” "‪ oQ‬ا” ‪
;Q+‬و‪ LO ‡QN‬ا‪/‬آ‪
F‬ا`وٰ‪(2)[k!—%O o‬‬

‫‪1‬‬
‫وه(
ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬واد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك – ‪2
;0V – G
١٩٠‬ﯧ‪!E‬ر – ب – ت‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪!c‬آ‪ @
L‬ا? ‪ a; – LQ+‬ا`و_ر در‪!7 ‡%‬ك – ‪ – G
١H٩‬دارا[;‪/; a‬وت د‪D‬پ آل ‪.١٩٧٣‬‬

‫‪63‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ژړ‪ :‬ﺣﻀﺮت اﺑﻲ ﺳﻌﻴﺪ رﺿﻲ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ ﭼﻲ ﻟﻤـﻮﻧ‪ ＃‬ودرﻳـﺪه ﻧـﻮ ﭘـﺲ‬
‫ﺗﻠﻮﻧﻜﻲ ﺷﺨﺺ ﺑﻪ ﺑﻴﻘﻊ ﺗـﻪ ﺗﻠﻠـﻮ او ﻫﻠﺘـﻪ ﺑـﻪ ﺋـ‪ ３‬ﺣﺎﺟـﺖ ﭘـﻮره ﻛـﺎوه ﺑﻴـﺎ ﺑـﻪ ﺋـ‪ ３‬اودس‬
‫ﻛﻮﻟﻮ ﻛﻠﻪ ﺑﻪ ﭼﻲ راﻏﻠﻰ رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﺑـﻪ ﭘـﻪ ﻟـﻮﻣ‪７‬ي رﻛﻌـﺖ ﻛـﻲ وو‬
‫او ﺗﺮ دې وﺧﺖ ه ﭘﻮري ﺑﻪ ﺋ‪ ３‬اوږدﻛ‪７‬ې ؤ ﻧﻮ ﺑﻨﺎء ﭘﻪ ﻫﻤﺪې اﺳﺎس د اﻣـﺎم اﻧﺘﻈـﺎرﻛﻮل‬
‫د ﻣﻘﺘﺪﻳﺎﻧﻮ ﻟﭙﺎره ﻣﺴﺘﺤﺐ دى ‪＄‬ﻜـﻪ ﭼـﻲ ﭘـﺪې ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د ﺟﻤﺎﻋـﺖ زﻳـﺎﺗﻮاﻟﻰ را‪＄‬ـﻲ او‬
‫！ﻮل ﺧﻠﻚ د ﺟﻤﺎﻋﺖ ﭘﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﻛﻲ ﺷﺮﻳﻚ ﻛ‪８５‬ي‪.‬‬

‫\‪[e‬ا;ن( وى ‪:‬‬
‫‪ .7‬د ‪ c‬ا‪.‬م ا‪!. ..‬وة دى ‪ ) T‬‬
‫‬
‫ﻳﻌﻨﻲ دوﻣﺮه اﻧﺪازه ﻟﺤﻦ ﻛﻮي ﭼﻲ ﻣﻌﻨٰﻰ ﺗﻪ ﭘـﻪ ‪請‬ـﺮﻳﺢ ډول ﺳـﺮه ﺗﻐﻴـﺮ ﻧـﻪ ور‪＄‬ـﻲ ﻟﻜـﻪ‬
‫ﻟﻔﻆ د )اﻟﺤﻤﺪ اﷲ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ( ﻣﺜﻼ ً ﻟﻜﻪ ددال )د( ﺣﺮف ﺗﻪ ﺟﺮ ورﻛـﻮل او ﻳـﺎ ﺣـﺮف‬
‫ﻫﺎ )ه( ﺗﻪ ﻧﺼﺐ ورﻛﻮل او ﻳﺎ ﺣﺮف ﺑﺎء )ب( ﺗﻪ د )رب( ﻧﺼﺐ ورﻛﻮل او داﺳﻲ ﻧﻮر اﻟﺒﺘﻪ‬
‫اﻣﺎﻣــﺖ ﺋــ‪ ３‬ﭘــﻪ ﻫﻐــﻪ ﭼــﺎ ‪請‬ــﺤﻴﺢ ﻛ‪５‬ــ‪８‬ي ﭼــﻲ ﻫﻐــﻪ ﻛﺜﻴــﺮ اﻟﻠﺤــﻦ ﻧــﻪ وي ‪＄‬ﻜــﻪ ﻧﻮﻣــﻮړي‬
‫ﺷﺨﺺ ﭘﻪ ﻓﺮض ﻗﺮاءت ﺳﺮه اداء ﻛ‪７‬ﻳﺪه ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﻣﻜﺮوه واﻟﻰ ﻟﺮي‪ ،‬ﻟﻜﻪ ＇ﺮﻧﮕـﻪ ﭼـﻲ د‬
‫ا‪請‬ﻠﻲ ﻣﺘﻦ ﺣﻜﻢ ﻫﻢ داﺳﻲ دى‪.‬‬
‫ح‬
‫‪ð‬و‪%g‬ــ ادائ ح‬
‫‪ö‬ــ ‬ ‫‬ ‫د ‪c‬ــ ‪F‬ــ‪ ij‬ا‪..‬ــ ‪!.‬ــوة دى ‪T‬ــ د ‪h  ð‬ــ‪%‬‬ ‫‪.8‬‬
‫ح‬ ‫‬
‫‪ ð‬و ﻟﺮي ﻟﻜﻪ د ﺿـﺎد )ض( ﻳـﺎ ﻗـﺎف )ق( ﺣـﺮوف د ﺟﻤﻬـﻮرو ﻋﻠﻤـﺎؤ ﭘـﻪ ﻧﻈـﺮ‬
‫ﻏﻴﺮ د اﺣﻨﺎﻓﻮ ＇ﺨـﻪ‪ .‬ﻛـﻪ ﻋﺮﺑـﻲ وي او ﻳـﺎ ﻋﺠﻤـﻲ اﻣﺎﻣـﺖ ﺋـ‪請 ３‬ـﺤﻴﺢ دى ‪＄‬ﻜـﻪ ﭼـﻲ‬
‫دوي دا ﺣﺮﻓﻮﻧﻪ اداء ﻛﻮﻻى ﺷﻲ ﺧﻮ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﻣﻜﺮوﻫﻮاﻟﻰ ﻟﺮي‪(1).‬‬
‫د ا‪Ù‬ا &‪ 6k‬ا‪!. ..‬ة دى‪ :‬ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﭼﻲ ﭘﻪ ‪請‬ﺤﺮاﮔﺎﻧﻮ ﻛﻲ ﻛﻲ ژوﻧـﺪ‬ ‫‪.9‬‬
‫‬
‫ﻛﻮي وﻟﻮ ﻛﻪ ﭘﻪ ﺳﻔﺮ او ﻳﺎ اﻗﺎﻣﺖ ﻛ‪＋‬ﻲ وي ﻫﻢ اﻣﺎﻣـﺖ ﺋـ‪ ３‬ﻣﻜـﺮه دى ﻟـ‪５‬ﻜﻦ ﺑﻴـﺎ ﻫـﻢ د‬

‫‪1‬‬
‫وه(
ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬واد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك – ‪2
;0V – G
١٩٠‬ﯧ‪!E‬ر – ب – ت‪.‬‬

‫‪64‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﺧﭙﻞ ﻫـﻢ ﻣﺜﻠـﻪ ﻟﭙـﺎره ‪請‬ـﺤﻴﺢ ﻛ‪５‬ـ‪８‬ي‪ .‬ﭼـﻲ ﭘـﻪ دې ﻫﻜﻠـﻪ اﻣـﺎم اﻋﻈـﻢ اﺑـﻮ ﺣﻨﻴﻔـﻪ )رح( د‬
‫ﺗﺮﻛﻤﻨﻮ – ﻛﺮدﻳﺎﻧﻮ‪،‬ﻋﺎﻣﻲ – ！ﻮل د اﻋﺮاﺑﻮ ﭘﻪ ﺟﻤﻊ ﻛ‪ ３‬راوﺳﺘﻠﻲ دي ﻧﻮ ＇ﺮﻧﮕﻪ ﭼـﻲ د‬
‫اﻋﺮاﺑﻴﺎﻧﻮ اﻣﺎﻣﺖ ﻣﻜﺮوه دى ﻧﻮ ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ دﻳﺎد ﺷﻮﻳﻮ ﺧﻠﻜـﻮ اﻣﺎﻣـﺖ ﻫـﻢ ﻣﻜـﺮوه دى‬
‫‪＄‬ﻜﻪ ﻋﻠﺖ د ﻣﻜﺮوﻫﻮاﻟﻲ د اﻣﺎت ﺋ‪ ３‬دادى ﭼﻲ ﭘﻪ دوي ﻛﻲ ﺟﻬﻞ زﻳﺎت وي ﻧﻮ ﺟﺎﻫﻞ‬
‫ﺷﺨﺺ ﻛﻪ اﻋﺮاﺑﻲ وي او ﻳﺎ ﺣﻀﺮي اﻣﺎﻣﺖ ﻳ‪ ３‬ﻣﻜﺮوه دى ﺧﻮ ﭘﺪاﺳـﻲ ﺣـﺎل ﻛـﻲ ﭼـﻲ‬
‫ﻋﺎﻟﻢ ﺷﺨﺺ ﻣﻮﺟﻮد وي اﻣﺎم اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ )رح( واﻳﻲ ﭼﻲ د اﻋﺮاﺑﻲ ﺷﺨﺺ اﻣﺎﻣﺖ‬
‫ﺑﺎك ﻧﻠﺮي او اﻣﺎﻣﺖ ﻳ‪請 ３‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي ﺧﻮ ﻟﻴﻜﻦ داﺿﺮور ده ﭼﻲ ﭘﻪ دﻳﻨﻲ ﻋﻠﻮﻣـﻮ ﻛـﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻣﻬﺎرت ﻟﺮي ﻳﻌﻨﻲ دﻳﻨﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺑﻪ ﻳ‪ ３‬ﻛ‪７‬ى وي‪.‬‬
‫ح‬ ‫‪q‬‬ ‫ح‬
‫‪o p ð %U*SVW‬ـ‪!. n%‬ـوة ‪m‬ـ‪%‬ى د‬
‫‬ ‫‪ .10‬د ا‪.‬م در ح*ل  ¯‪%‬ر ‪+‬ى ‪ 6r‬‬
‫‬
‫ﻳﻮه ﮔﺰ ﭘﻪ اﻧﺪازه او ﻳﺎ زﻳﺎت ﻟﻪ ﻳﻮه ﮔﺰ ＇ﺨﻪ ﭼﻲ وي ﻛ‪５‬ﺪاى ﺷﻲ ﭼﻲ ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ ﺑـﻪ‬
‫ان ﺷﺎء اﷲ ﭘﻪ راﺗﻠﻮﻧﻜﻲ ﻓﺼﻞ ﻛﻲ ﭘﻪ ﻣﻔﺼﻞ ډول ﺳﺮه ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺗﺮ ﻻﺳﻪ ﻛ‪７‬و‪.‬‬
‫‪ .11‬د و* ا‪ð) u‬ا‪ ( D‬ا‪.‬ت ‪!.‬وة دى‪:‬‬
‫‬
‫ﺟﻤﻬــﻮر ﻋﻠﻤــﺎء ﻏﻴــﺮ د ﺣﻨﺎﺑﻠــﻪ ؤ ＇ﺨــﻪ د وﻟــﺪ اﻟﺰﻧــﺎ ﻳــﺎ ﺣﺮاﻣــﻲ اﻣﺎﻣــﺖ ﻛــﻮل د ﻧــﻮرو‬ ‫أ‪-‬‬
‫ﺧﻠﻜـﻮ ﻟﭙــﺎره ﻣﻜــﺮوه ﮔ‪２‬ــﻲ‪ ،‬دا ﭘﺪاﺳــﻲ ‪請‬ــﻮرت ﻛــﻲ ﭼــﻲ ﻧــﻮر ﺧﻠــﻚ ﻣﻮﺟــﻮد وي او‬

‫ﺣﺮاﻣﻲ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮي ‪＄‬ﻜﻪ ﭼﻲ د اﻣﺎﻣﺖ د ﻣﻜﺮوﻫﻮاﻟﻲ ﻋﻠﺖ ﺋ‪ ３‬داى ﭼﻲ د وﻟﺪ اﻟﺰﻧﺎ‬
‫ﻳﺎ ﺣﺮاﻣﻲ ﺧﻮ ﭘﻼر ﻧﺸﺘﻪ ﭼﻲ دﻳﻨﻲ ﻋﻠﻢ ورزده ﻛ‪７‬ي اوددﻳﻦ ＊ﻮدﻧﻪ ورﺗـﻪ و ﻛـ‪７‬ي ﻧـﻮ‬
‫ﭘﻪ ﻫﺪې ﺧﺎﻃﺮ ﻧﻮﻣﻮړى ﺟﺎﻫﻞ ﭘﺎﺗﻲ ﻛ‪８５‬ي او داﭼﻲ د ﺧﻠﻜـﻮ ﻧﻔـﺮت ﻫـﻢ ﺗـﺮې ﻛ‪５‬ـ‪８‬ي‪،‬‬
‫ﺑﻨﺎ ءً د وﻟﺪاﻟﺰﻧﺎ اﻣﺎﻣﺖ ﻣﻜﺮوه دى‪.‬‬

‫ب‪ -‬اﺣﻨﺎف ﻋﻠﻤﺎء ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ ﺧﭙﻞ ﻧﻈﺮ داﺳﻲ ＇ﺮ‪－‬ﻨﺪوي‪ :‬ﭘﺪاﺳﻲ ﺣﺎل ﻛـﻲ ﭼـﻲ‬

‫د وﻟﺪاﻟﺰﻧﺎ ﻳﺎ ﺣﺮاﻣﻲ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮل ﻣﻜﺮوه دي ﺧﻮ ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﻣﺘﻘﻲ او ﭘﺮﻫ‪５‬ﺰﮔﺎره ﻋﺎﻟﻢ‬

‫‪65‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ور＇ﺨﻪ ﺟﻮړ ﺷﻮى وي ﻧﻮ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮل ﻳ‪請 ３‬ﺤﻴﺢ او ﺟﻮاز ﻟﺮي‪＄ ،‬ﻜﻪ ﭼﻲ د اﻣﺎﻣـﺖ‬
‫ﻣﻜﺮوه واﻟﻰ د ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻧﻴﻤﮕ‪７‬ﺗﻴﺎو ﻟﻪ ﻛﺒﻠﻪ دي ﻧﻪ د وﻟﺪاﻟﺰﻧﺎء د ذات ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮ‪.‬‬

‫ج‪ -‬اﻣﺎم ﻣﺎﻟﻚ )رح( واﻳﻲ‪ :‬ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي د داﺋﻤﻲ ﻳﺎ ﻫﻤ‪５‬ﺸﻪ ﻟﭙﺎره اﻣﺎم وي ﻧﻮ اﻣﺎﻣـﺖ‬

‫ﻛﻮل ﺋ‪ ３‬ﻣﻜﺮوه دي او ﻛﻪ ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ‪＄‬ﺎﻳﻮﻧﻮ ﻛـﻲ اﻣـﺎت وﻛـ‪７‬ي ﻧـﻮ ﺑﻴﺎ‪請‬ـﺤﻴﺢ او ﺟـﺎﺋﺰ‬
‫دى ﺑﺪون ﻟﻪ ﻣﻜﺮوﻫﻮاﻟﻲ ＇ﺨﻪ‪.‬‬

‫د‪ -‬اﻣــﺎم ﺷــﺎﻓﻌﻲ )رح( واﻳــ‪ :３‬ﭼــﻲ د وﻟــﺪ زﻧــﺎ اﻣﺎﻣــﺖ د ﺧﭙــﻞ ﻫــﻢ ﻣﺜﻠــﻪ ﻟﭙــﺎره‬

‫‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي‪،‬او د ﻧﻮرو ﺧﻠﻜﻮ ﻟﭙﺎره ﻣﻜﺮوه دى‪(1).‬‬

‫＇ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ ﻣﻮ ﭘﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻴﻮ ﺷﻤﺎرو ﻛﻲ ﻫﻐﻪ ﻣﻜﺮوﻫﺎت ﻳﺎد ﻛـ‪７‬ل ﭼـﻲ د ！ﻮﻟـﻮ‬

‫ﻋﻠﻤــﺎؤ ﻣــﺬاﻫﺐ ﭘﻜ‪＋‬ــ‪ ３‬ذﻛــﺮ ﺷــﻮي وو‪ .‬اوس دﻟﺘــﻪ د اﻣﺎﻣــﺖ ﻳــﻮ ﺷــﻤ‪５‬ﺮﻧﻮر‬
‫ﻣﻜﺮوﻫـﺎت دي ﭼـﻲ ﭘــﻪ ‪＄‬ـﺎﻧﮕ‪７‬ي ﺗﻮﮔــﻪ د ﻣـﺬﻫﺒﻮﻧﻮ ﻧﻈﺮوﻧــﻪ ﭘﻜ‪＋‬ـ‪ ３‬راﻏﻠــﻲ‬

‫دي او د ﻳﻮه ﺧﺎص ﻣﺬﻫﺐ ＇ﺨﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪－‬ﻲ ﻛﻮي ﻣﺜﻼ ً‪:‬‬

‫‪) vwHð‬رح( ‪:OP.‬‬

‫‪ .1‬د ا‪.‬م ا‪& =y‬ا‪ %x‬‬
‫ﭘﺪې ‪＄‬ﺎي ﻛﻲ ﻫﻐﻪ ﺷﻴﺎن ذﻛﺮ ﺷﻮي ﭼﻲ د ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻴﻮ ﺷﻤﺎرو ﺳﺮه ﻳﻮ ＇ﻪ ﺗﻮﭘﻴﺮ ﻟـﺮي ﻫﻐـﻪ‬
‫داﭼﻲ د اﻣﺎم ‪請‬ﺎﺣﺐ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ د )اﻣﺮد( واړه ﻫﻠﻜـﺎن ﻳﻌﻨـﻲ ﻟﻐ‪７‬زﻧـﻲ اﻣﺎﻣـﺖ ﻛـﻮل ﻣﻜـﺮوه‬
‫ﺗﻨﺰﻳﻬﻲ ﮔ‪２‬ﻲ –ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫـﻢ ﭘـﻪ ！ـﻮل ﻗـﻮم ﻛـﻲ ﻋـﺎﻟﻢ وي ﺑﻴـﺎ ﻳـﻲ ﻫـﻢ اﻣﺎﻣـﺖ ﻣﻜـﺮوه دى –‬
‫ﭘﺪاﺳﻲ ‪請‬ﻮرت ﻛﻲ ﭼﻲ ددې ﻫﻠﻚ ﭘﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﺳﺮه و‪４‬ﺮه ﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ را‪＄‬ﻲ‪ .‬ﻣﺜﻼ ً ﻟﻜـﻪ‬
‫د ﺷــﻬﻮت ﭘــﻪ ﻧﻈــﺮ ورﺗــﻪ ﻛﺘــﻞ – ﻛــﻪ د ﻓﺘﻨــ‪ ３‬و‪４‬ــﺮه ﻧــﻮي ﻧــﻮ ﺑﻴــﺎ ﺋــ‪ ３‬اﻣﺎﻣــﺖ ‪請‬ــﺤﻴﺢ او‬

‫‪1‬‬
‫وه(
ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬واد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك – ‪2
;0V – G
١٩١‬ﯧ‪!E‬ر – ب – ت‪.‬‬

‫‪66‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﻛﺮاﻫﻴﺖ ﻧﻠﺮي ﭼﻲ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻗـﻮل ﻫﻤﺪﻏـﻪ دى‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧﮕـﻪ د )ﺳـﻔﻴﻪ( ﻳﻌﻨـﻲ ﻫﻐـﻪ ﺷـﺨﺺ‬
‫ﻀــﻰ اوﭘــﻪ ﺷــﺮﻳﻌﺖ ﻧــﻮي ﺑﺮاﺑ ـﺮ‬
‫اﻣﺎﻣــﺖ ﻣﻜــﺮوه دى ﭼــﻲ ﺗﺼــﺮﻓﺎت ﻳــ‪ ３‬د ﻋﻘــﻞ ﭘــﻪ ﻣﻘﺘ ٰ‬
‫اﻣﺎﻣﺖ ﻛـﻮل ﻳـ‪ ３‬ﻣﻜـﺮوه دي‪ .‬ﻫﻤـﺪاراز د ﻓﻠـﺞ ﺳـﻮى ﺷـﺨﺺ ﻫـﻢ اﻣﺎﻣـﺖ ﻣﻜـﺮوه دى –‬
‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ د ﺑﺮگ )ﭘﻴﺲ( ﻣﺮض‪ ،‬ﻣﺠﺬوم‪ ،‬ﻣﺠﻬﻮب او ﻫﻐﻪ ﭼﺎ ﭼﻲ ﺑﻮﻟﻲ ﭘﻪ ﭘﻴﭽﻜﺎري‬
‫ﺗﺮې ﺧﺎرﺟﻮي ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ د ﻛﻮږ ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻐﻪ ﻛﻮږ ﭼﻲ ﭘـﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮﭘ‪＋‬ـﻮ ﺳـﺮه در‪４‬ـﺪﻻى ﺳـﻲ‬
‫ﭼــﻲ ﻻس ﻳــ‪ ３‬ﻏــﻮڅ وي –د ﺷــﺮاﺑﻮ ＇‪＋‬ــﻮﻧﻜﻰ‪ ،‬ﺳــﻮد ﺧــﻮړوﻧﻜﻰ‪ ،‬او ﻧﻤــﻴﻢ ﻳﻌﻨــﻲ ﻫﻐــﻪ‬
‫ﺷﺨﺺ ﭼﻲ د ﺧﻠﻜﻮ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬د ﻓﺴﺎد د ﺗﻴﺖ او اﻓﺸﺎء ﻛﻮﻟﻮ ﻟﭙـﺎره ﺧﺒـﺮي وړي‪ ،‬رﻳـﺎ ﻛـﺎر‬
‫)ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻐﻪ رﻳﺎ ﻛـﺎر ﭼـﻲ ﻗﺼـﺪ ﻳـ‪ ３‬داوي ﭼـﻲ ﺧﻠـ‪ ，‬ﻳـ‪ ３‬ووﻳﻨـﻲ‪ ،‬ﻣﺘﺼـﻨﻊ ﻳﻌﻨـﻲ ﻫﻐـﻪ‬
‫＇ـﻮك ﭼـﻲ ﻳـﻮ ﻧـﻮع ﺗﻜﻠـﻒ ﺗ‪５‬ـﺮوي د ﻋﺒـﺎدت د ﺗﺤﺴـﻴﻦ ﻟﭙـﺎره‪ ،‬ﻫﻐـﻪ اﻣـﺎم دى ﭼـﻲ ﭘـﻪ‬
‫اﺟﻮره ﻧﻴﻮل ﺷﻮى وي ﭘﺪاﺳﻲ ﺣﺎل ﻛﻲ ﭼﻲ ﻣﻘﻴﺪه اﺟﻮره ورﺗﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﺷﻮې وي او ﻛﻪ‬
‫اﺟﻮره ﻧﻪ وي ورﺗﻪ ﻣﻌﻴﻨﻪ ﺷﻮې ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﻧﻪ ﻣﻜﺮوه ﻛ‪８５‬ي ‪＄‬ﻜﻪ ﭼـﻲ دا ﭘـﻪ ‪請‬ـﺪﻗﻪ ﺳـﺮه‬
‫ورﻗﻴــﺎس ﻛ‪５‬ــ‪８‬ي‪ ،‬ﻫﻤﺪارﻧﮕــﻪ د ＊ــ‪％‬ﻴﻨﻪ وو اﻣﺎﻣــﺖ ﻛــﻮل ﻫــﻢ ﻣﻜــﺮوه ﮔ‪２‬ــﻞ ﻛ‪５‬ــ‪８‬ي‪ .‬ﻟﻜــﻪ‬
‫＇ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ ﻣﻮ ﻟﻮﻣ‪７‬ى ﭘـﺪې ﻫﻜﻠـﻪ ﻣﻔﺼـﻞ ﻣﻌﻠﻮﻣـﺎت ﺑﻴـﺎن ﻛـ‪７‬ل‪ .‬ﻧـﻮ ددﻏـﻪ ﻳـﺎد ﺳـﻮﻳﻮ‬
‫！ﻮﻟﻮ ﺧﻠﻜﻮ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮل ﻣﻜﺮوه ‪２－‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ د ﻳﺎد ﺷﻮﻳﻮ اﺷﺨﺎ‪請‬ـﻮ اﻣﺎﻣـﺖ ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫د اﺣﻨﺎﻓﻮ ﭘﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﻛﻲ ﻣﻜﺮوه دى‪(1).‬‬

‫‪ .2‬دا‪.‬م ‪) {.‬رح( ‪:OP.‬‬

‫د ﻧﻮﻣﻮړي اﻣﺎم ﭘﻪ ﻧﻈﺮ د ﻫﻐﻪ اﺷﺨﺎ‪請‬ﻮ اﻣﺎﻣﺖ ﻣﻜـﺮوه دى ﭼـﻲ ﺷـﺮﻋﻲ او ﻳـﺎ داﻳﻤـﻲ‬
‫ﻣﺮﻳﻀﺎن وي ﻣﺜﻼً ﭘﻪ ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺗﻮﮔﻪ د ﺑﻮﻟـﻮ ﻳـﺎ ﺑـﺎد ﺟـﺎري واﻟـﻰ وﻟـﺮي او داﺳـﻲ ﻧـﻮر‬
‫ﻟﻜﻪ داﻧﻪ ﻟﺮوﻧﻜﻰ ﺷﺨﺺ ﭼﻲ زﻳﺎت دوام وﻟﺮي ﻟﻜﻪ ﺳﺎﻟﺪاﻧﻪ ﭼـﻲ ورﺗـﻪ واﻳـﻲ د ﺟـﻮړ‬

‫‪1‬‬
‫وه(
ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬واد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك – ‪2
;0V – G
١٩,‬ﯧ‪!E‬ر – ب – ت‪.‬‬

‫‪67‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﺳـ‪７‬ي ﻟﭙــﺎره ﻳــ‪ ３‬اﻣﺎﻣــﺖ ﻣﻜــﺮوه دى ‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧﮕـﻪ د ﻧﺎﺳــﻨﺖ ﺷــﻮي او ﻣﺠﻬــﻮل اﻟﻨﺴــﺐ‬
‫اﻣﺎﻣﺖ ﻣﻜﺮوه دى ‪＄‬ﻜﻪ دا ﻣﻌﻠﻮﻣﻪ ﻧﺪه ﭼﻲ اﻳﺎ دﻏﻪ ﺳ‪７‬ى ﻋﺎدل دى او ﻛﻪ ﻓﺎﺳﻖ دى ﻧﻮ‬
‫ﺑﻨﺎء ﭘﻪ ﻫﻤﺪې اﺳﺎس اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮل ددې ډول اﺷﺨﺎ‪請‬ﻮ ﻣﻜﺮوه ﮔ‪２‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي‪.‬‬
‫‪ .3‬د ا‪.‬م ‪) JKF‬رح( ‪:OP.‬‬
‫‬
‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﻳﻮ ﺷﻤ‪５‬ﺮ اﺷﺨﺎص ﭼﻲ د ﻧﻮﻣﻮړي اﻣﺎم ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ددوي اﻣﺎﻣـﺖ ﻣﻜـﺮوه ﮔ‪２‬ـﻞ‬
‫ﻛ‪８５‬ي ﻣﺜﻼً‪:‬‬

‫أ‪ -‬د ﻫﻐﻪ اﻣﺎم اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮل ﻣﻜﺮوه دي ﭼﻲ ﭘﻪ زور ﺳﺮه اﻣﺎم ﺷﻮى وى ﺑﻠﻜﻲ‬
‫ددې اﻣﺎﻣﺖ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﻧﻮي‪.‬‬

‫ب‪ -‬ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﭼﻲ د ﻧﺠﺎﺳﺖ ＇ﺨﻪ ‪＄‬ﺎن ﻧﺸﻲ ﺳﺎﺗﻼى‪.‬‬

‫ج‪ -‬ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﭼﻲ ﭘﻪ ﺧﺴﻴﺲ ﻛﺴﺐ ﺳﺮه ﻣﺼﺮوف وي‪ ،‬ﻟﻜﻪ ＊ﻜﺮ ﻟ‪／‬ﻮل‪.‬‬

‫د‪ -‬دﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮل ﻣﻜﺮوه دي ﭼﻲ ﭘﻼر ﻳ‪ ３‬ﻣﺠﻬﻮل وي‪.‬‬

‫‪ -‬د اﻟﺰﻧﺎاﻣﺎﻣﺖ ﻣﻜﺮوه دي‪ ،‬ﻟﻴﻜﻦ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ د ﻧﻮﻣﻮړي اﻣﺎﻣﺖ د ﺧﭙﻞ ﻫﻢ ﻣﺜﻠـﻪ‬
‫ﻟﭙﺎره ‪請‬ﺤﻴﺢ دى ﺑﻠﻜﻰ د ﻧﻮرو ﺧﻠﻜﻮ ﻟﭙـﺎره ﻧـﺪى ‪請‬ـﺤﻴﺢ‪ ،‬ﻫﻤﺪارﻧﮕـﻪ د ﻧﺎﺳـﻨﺖ‬
‫ﺷﻮي اﻣﺎت ﻣﻜﺮوه دى ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﺑﺎﻟﻎ وي او د وړوﻛﻲ ﻫﻠﻚ اﻣﺎﻣﺖ ﻣﻜـﺮوه دى‬
‫ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ د ！ﻮل ﻗﻮم ﻋﺎﻟﻢ وي‪.‬‬

‫و‪ -‬ﻫﻐﻪ ＇ﻮك ﭼﻲ ﺗﻜﺮار د ﺣﺮﻓﻮﻧﻮ ﻛﻮي او ﻳﺎ ﻛﺜﻴﺮ اﻟﻠﺤﻦ وي اﻣﺎﻣـﺖ ﺋـ‪３‬‬
‫ﻣﻜﺮوه ﮔ‪２‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي‪.‬‬

‫‪68‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ز‪ -‬د ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻣﺬﻫﺐ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮل ﻣﻜﺮوه دي‪.‬‬

‫ح‪ -‬ﻟﻪ ﻣﻘﺘﺪﻳﺎﻧﻮ ＇ﺨﻪ د اﻣﺎم ﭘﻪ ﻟﻮړ ‪＄‬ﺎي در‪４‬ﺪل ﻣﻜﺮوه دي ﺑﻐﻴـﺮ د ﺿـﺮورت‬
‫＇ﺨﻪ – ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﺋ‪ ３‬ﻋﻜﺲ ددې ﻣﺴﺌﻠ‪ ３‬ﻣﻜﺮوه دى ﺑﻐﻴﺮ د ﺿﺮورت ＇ﺨـﻪ ﻣـﺜﻼ ً‬
‫ﻟﻜﻪ ﺗﻨﮕﻮاﻟﻰ د ﻣﺴﺠﺪ – ﻧﻮ ﺑﺎﻻﺧﺮه د ﻳﺎد ﺷﻮﻳﻮ اﺷﺨﺎ‪請‬ﻮ اﻣﺎﻣﺖ ﻛـﻮل د ﻧﻮﻣـﻮړي‬
‫اﻣﺎم د ﻣﺬﻫﺐ ﭘﻪ ﻓﺮوﻋﻮ ﻛﻲ ﻣﻜﺮوه ﮔ‪２‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي‪(1).‬‬

‫‪)
Hð‬ر‪ ð‬ة اﷲ @ ;( ‪:OP.‬‬

‫‪ .4‬د ا‪.‬م ا‪& I& *ð‬‬
‫د اﻣﺎم اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ )رح( ﭘﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﻛﻲ ＇ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ ﻣﻮ ﻣﺨﻜﻲ ورﺗﻪ اﺷﺎره‬
‫وﻛ‪７‬ه د ﻳﻮﺷﻤ‪５‬ﺮ ﺧﻠﻜﻮ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮل ﭘﻪ ‪＄‬ﺎﻧﮕ‪７‬ي ډول ﭘﻪ دﻏﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﻛﻲ ﻣﻜﺮوه ﮔ‪２‬ﻞ‬

‫ﺳﻮي‪:‬‬

‫أ‪ -‬د ړاﻧﺪه ﻳﻌﻨﻲ ﺑ‪ ３‬ﺳﺘﺮﮔﻮ ﺷﺨﺺ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮل ﻣﻜﺮوه دى‪.‬‬
‫ب‪ -‬ﺷﺐ ﻛﻮر )اﻋﻤٰﻰ( ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﺗﻪ وﻳﻞ ﻛ‪８５‬ي ﭼﻲ د ﺷﭙ‪ ３‬ﭘﻪ وﺧﺖ ﻛﻲ‬
‫ﺋ‪ ３‬ﺳﺘﺮ‪－‬ﻲ ＇ﻪ ﻧﻪ وﻳﻨﻲ دﻧﻮﻣﻮړي ﺷﺨﺺ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮل ﻣﻜﺮوه دي‪.‬‬
‫ج‪ -‬د ﻛﻮڼ او ﮔﻮﻧﮓ ﺷﺨﺺ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮل ﻣﻜﺮوه دي )ا‪請‬ﻢ( ﻫﻐﻪ ﺷـﺨﺺ ﭘـﻪ‬
‫وﻳﻞ ﻛ‪８５‬ي ﭼﻲ ﻧﻪ ＇ﻪ وﻳﻠﻰ ﺷﻲ او ﻧﻪ اور‪４‬ﺪﻟﻰ ﺷﻲ ددې ﺷﺨﺺ اﻣﺎﻣـﺖ ﻣﻜـﺮوه‬
‫دي‪.‬‬
‫د‪ -‬د ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ اﻣﺎﻣﺖ ﻣﻜﺮوه دى ﭼﻲ دواړه ﻻﺳﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻗﻄﻊ وي او ﻳﺎ ﻳ‪３‬‬
‫ﻳﻮ ﻻس ﻗﻄﻊ وي‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫وه(
ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬واد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك – ‪2
;0V – G
١٩,‬ﯧ‪!E‬ر – ب – ت‪.‬‬

‫‪69‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ه‪ -‬د ﻣﻘﻄﻮع اﻟﺮﺟﻠﻴﻦ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮل د ﺟﻮړو ﺧﻠﻜﻮ ﻟﭙﺎره ﻣﻜﺮوه دى ‪ -‬ﻣﮕـﺮ‬
‫ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﺷﻲ ﻧﻮ د ﺧﭙﻞ ﻫﻢ ﻣﺜﻠـﻪ ﻟﭙـﺎره ‪請‬ـﺤﻴﺢ ﻛ‪５‬ـ‪８‬ي ‪＄‬ﻜـﻪ دا‬
‫ﺷﺨﺺ د ﻗﻴﺎم ﻳﻌﻨﻲ درﻳﺪﻟﻮ ＇ﺨﻪ ﻣﺎﻳﻮﺳﻪ ﺷـﻮى وي ﻧـﻮ اﻣﺎﻣـﺖ ﻳـﻲ ﻧـﻪ ‪請‬ـﺤﻴﺢ‬
‫ﻛ‪８５‬ي‪＄ ،‬ﻜﻪ دا ﺷﺨﺺ داﺳﻲ دى ﻟﻜﻪ داﻳﻤﻲ ﻣﺮﻳﺾ‪ ،‬ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﭘـﻪ ‪請‬ـﺤﻴﺢ رواﻳـﺖ‬
‫ﻛﻲ ﺋ‪ ３‬اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮل ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي ﺧﻮ ﻣﻜﺮوه واﻟﻰ ﻟﺮي‪ ،‬ﻟﻴﻜﻦ ﭘـﻪ ﻫﻐـﻪ ‪請‬ـﻮرت‬
‫ﻛﻲ ﭼﻲ اﻣﻜﺎن ددرﻳﺪﻟﻮ وﻟﺮي ‪＄‬ﻜﻪ ﻳﻮ ﺷﺮط د ﺷﺮﻃﻮﻧﻮ د اﻣﺎﻣﺖ ＇ﺨﻪ ﻗﻴـﺎم دى‬
‫اﻣﻜﺎن ﻟﺮي ﭼﻲ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺑﺎﻗﻲ ﭘ‪＋‬ﻪ ﺳﺮه دا ﺷﺨﺺ ﻗﻴﺎم وﻛﻮﻟﻰ ﺷـﻲ او ﻳـﺎ اﺣﺘﻤـﺎل‬
‫ﻟﺮي ﭼﻲ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﭘ‪＋‬ﻪ ﺋ‪ ３‬ﺟﻮړه ﻛ‪７‬ې وي‪.‬‬
‫و‪ -‬د ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ اﻣﺎﻣﺖ ﻣﻜﺮوه دى ﭼﻲ ﭘﻮزه ﺋ‪ ３‬ﭘﺮې )ﻗﻄﻊ( ﺷﻮې وي‪.‬‬
‫ز‪ -‬د ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ اﻣﺎﻣﺖ ﻣﻜﺮوه دى ﭼﻲ ﺧﻨﺪه روي او ﻳﺎ ﻣﺜﻼ ً ‪請‬ﻮرت ﻳـ‪ ３‬د‬
‫ﺧﻨﺪا ﭘﻪ ډول ﺟﻮړ ﻛ‪７‬ى وي‪.‬‬
‫ح‪ -‬د ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ اﻣﺎﻣﺖ ﻣﻜﺮوه دى ﭼﻲ د ﺧﻠﻜﻮ اﺧﺘﻼف وي ﭘﻜ‪＋‬ﻲ ﭼﻲ اﻳﺎ‬
‫ددې ﺷﺨﺺ اﻣﺎﻣﺖ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي او ﻛﻨﻪ – ﻧﻮ ﺑﻨﺎء ﭘﻪ ﻫﻤﺪې اﺳﺎس اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮل‬
‫ﺋ‪ ３‬ﻣﻜﺮوه دي‪.‬‬
‫ط‪ -‬د ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ اﻣﺎﻣﺖ ﻣﻜﺮوه دى ﭼﻲ د ﻗﺮاﺋـﺖ ﻟﻮﺳـﺘﻠﻮ ﭘـﻪ وﺧـﺖ ﻛـﻲ‬
‫ﺣﺮﻓﻮﻧﻪ ﺗﻜﺮاروي‪.‬‬
‫ي‪ -‬د ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ اﻣﺎﻣﺖ ﻣﻜﺮوه دى ﭼﻲ ‪＄‬ﻴﻨﻲ ﺣﺮوف ‪請‬ﺤﻴﺢ ﭘﻪ وﺿـﺎﺣﺖ‬
‫ﺳﺮه ﻧﺸﻲ اداء ﻛﻮﻟﻰ – ﻣﺜﻼً ﺿﺎد )ض( او ﻗﺎف )ق(‪.‬‬
‫ك‪ -‬د ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ اﻣﺎﻣﺖ ﻣﻜﺮوه دى ﭼﻲ ﻟﻪ ﻣﻘﺘﺪﻳﺎﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﭘﻪ ﻟﻮړ ‪＄‬ـﺎي وﻻړ‬
‫وي د ﮔﺰ ﭘﻪ اﻧﺪازه او ﻳﺎ زﻳﺎت د ﻳﻮه ‪－‬ﺰه ＇ﺨﻪ ﺧﻮ ﺑﺮ ﻋﻜﺲ ددې ﻣﺴﺌﻠ‪ ３‬ﻛﺮاﻫﻴـﺖ‬

‫‪70‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﻧﻠﺮي‪ ،‬ﻣﺜﻼً ﻛﻪ ＇ﻪ اﻧﺪازه ﻣﻘﺘﺪﻳﺎن د اﻣﺎم ＇ﺨﻪ ﻟﻮړ وﻻړ وي ﻧـﻮ ﻣﻜـﺮوه ﻧـﻪ ﮔ‪２‬ـﻞ‬
‫ﻛ‪８５‬ي‪(1).‬‬
‫ل‪ -‬د ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮل ﻣﻜﺮوه دي ﭼﻲ د ＊‪％‬ﻴﻨﻪ وو اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮي ﻫﻐﻪ‬
‫＊‪％‬ﻴﻨﻪ ﭼﻲ ﺑ‪ ３‬ﮔﺎﻧﻪ اوﻳﺎ ﺑﻞ ﺷﺨﺺ ﻧﻪ وي ورﺳﺮه ‪＄‬ﻜـﻪ ﭘـﺪې ﻫﻜﻠـﻪ ﻳـﻮ ﺣـﺪﻳﺚ‬
‫ﺷــﺮﻳﻒ ﻧﻘــﻞ دى ﭼــﻲ رﺳــﻮل اﷲ ‪請‬ــﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴــﻪ وﺳــﻠﻢ ﻓﺮﻣــﺎﺋﻲ‪ L••k] :‬ان‬
‫‪!Qp%‬ا‪(2).[
;(*y` ay/‬‬
‫ژﺑﺎړه‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﻣﻨﻊ ﻛ‪７‬ي ددې ＇ﺨﻪ ﭼﻲ ﻳﻮ ﺷـﺨﺺ د ﺑـ‪－ ３‬ﺎﻧـﻪ‬

‫＊ــ‪％‬ﻮ ﺳــﺮه ﭘــﻪ ﻳــﻮه ﻛﻮ！ــﻪ ﻳــﺎ اﻃــﺎق ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬ﭘﺎﺗــﻪ ﺷــﻲ‪＄ .‬ﻜــﻪ ﭘــﺪې ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬د اﻣــﺎم ﻟﭙــﺎره‬
‫وﺳﻮاس ﭘﻴـﺪا ﻛ‪５‬ـ‪８‬ي‪ ،‬ﭼـﻲ ﭘـﻮرﺗﻨﻰ ﺣـﺪﻳﺚ ﺋـ‪ ３‬د ﻣﻜﺮوﻫـﻮاﻟﻲ دﻟﻴـﻞ ‪－‬ﺮ‪＄‬ـﻲ‪ .‬اﻣـﺎ ﻛـﻪ‬
‫ﭼ‪５‬ﺮي د ﻣﺤﺮﻣﺎﺗﻮ ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻐﻪ ＊‪％‬ﻮ اﻣﺎﻣﺖ وﻛ‪７‬ي ﭼﻲ ﻫﻐﻪ ﻳ‪ ３‬ﻣﺤﺮﻣﻲ وي ﻟﻜﻪ ﻣﻮر ﻳﺎ‬
‫ﺧﻮر او داﺳﻲ ﻧﻮر او ﻳـﺎ ﺧـﻮ ﺑ‪５‬ﮕﺎﻧـﻪ ＊ـ‪％‬ﻲ وي ﻟـﻴﻜﻦ د ﻫﻐـﻪ ﺳـﺮه ﻳـﻮ ﻧﺎرﻳﻨـﻪ وي ﺑﻴـﺎ‬
‫ﻛﺮاﻫﻴﺖ ﻧﻠﺮي‪＄ ،‬ﻜـﻪ زﻳـﺎﺗﻲ ＊ـ‪％‬ﻲ د رﺳـﻮل اﷲ ‪請‬ـﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴـﻪ وﺳـﻠﻢ ﭘـﻪ وﺧـﺖ ﻛـﻲ‬
‫ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺗﻪ ﺣﺎﺿﺮي ﺳﻮي او ده ﻣﺒﺎرك ﺋ‪ ３‬اﻣﺎﻣﺖ ﻛ‪７‬ي ﺧﻮ ﻧﺎرﻳﻨﻪ ﺑﻪ ور ﺳﺮه وو‪.‬‬

‫م‪ -‬د ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮل ﻣﻜﺮوه دي ﭼﻲ دده ﭘﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻧﻮر ﺧﻠـﻚ ډﻳـﺮ‬
‫ﺑﻬﺘﺮ ه او ﻋﺎﻟﻤﺎن وي ‪＄‬ﻜﻪ دﻟﻴﻞ ﻳ‪ ３‬ددې ﺣﺪﻳﺚ ﻣﻀﻤﻮن دى ﭼﻲ‪:‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ـﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴـﻪ وﺳـﻠﻢ ﻓﺮﻣـﺎﻳﻲ‪ :‬ﭘـﻪ ﻫﻐـﻪ وﺧـﺖ ﻛـﻲ ﭼـﻲ اﻣﺎﻣـﺖ ﻛـﻮي ﻳـﻮ‬
‫ﺷﺨﺺ د ﻗﻮم ﭘﺪاﺳﻲ ﺣﺎل ﻛﻲ ﭼﻲ ﭘﺪې ﻗـﻮم ﻛـﻲ ﻟـﻪ دې اﻣـﺎم ＇ﺨـﻪ ﺑﻬﺘـﺮ او اﺣـﻖ ﭘـﻪ‬
‫اﻣﺎﻣﺖ ﺳﺮه وي ﻧﻮ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ دوي ﭘﻪ ！ﻴ＀ واﻟﻲ ﻛـﻲ وي ﻳﻌﻨـﻲ اﺷـﺎره دې ﺗـﻪ ده ﻛـﻮم‬

‫‪1‬‬
‫وه(
ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬واد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك – ‪2
;0V – G
١٩H‬ﯧ‪!E‬ر – ب – ت‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫ا
م "‪MN`M> – Le‬م – دوه‡ ‪!7‬ك – ‪ – G
١٨٣‬دارا>*ˆ –ب – ت‪.‬‬

‫‪71‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﻓﻀﻴﻠﺖ ﭼﻲ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ اﺷﺨﺎ‪請‬ﻮ ﻋﻠﻤﺎؤ ﭘﺴﻲ اﻗﺘـﺪاء ﻛـﻮل دي د ﻫﻐـﻪ ﭘـﻪ ﻧﺴـﺒﺖ د ذﻛـﺮ‬
‫ﺷﻮي ﺷﺨﺺ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻛﻢ ﻟﺮي‪.‬‬

‫ﺧﻮ ﺑﺎﻟﻤﻘﺎﺑﻞ ﻳﻮ ﺷﻤ‪５‬ﺮ ﻧﻮر ﺧﻠـﻚ دي ﭼـﻲ اﻣﺎﻣـﺖ ﻳـ‪請 ３‬ـﺤﻴﺢ دى د ﻧﻮﻣـﻮړي اﻣـﺎم ﭘـﻪ‬
‫ﻣﺬﻫﺐ ﺳﺮه ﻣﺜﻼً ﻟﻜﻪ‪:‬‬

‫
وﻟﺪ زﻧﺎ ﺣﺮاﻣﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻲ ﻣﻮر او ﭘﻼر ﻳ‪ ３‬ﻧﻮي ﻣﻌﻠﻮم‪.‬‬

‫
ﻟﻘﻴﻂ‪ :‬ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﭼﻲ ﭘ‪５‬ﺪا ﺳﻮي وي ﺧﻮ ﻛﻮم ﻧﺴﺐ ﺋ‪ ３‬ﻧﻮي ﻣﻌﻠﻮم‪.‬‬
‫
ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ دى ﭼﻲ د ﻟﻌﺎن ﭘﻪ ﺳﺒﺐ ﺳـﺮه ﺷـ‪７‬ل ﺷـﻮي وي او د وﻃـﻦ‬
‫＇ﺨﻪ ﺗﻠﻠﻰ وي‪.‬‬
‫
ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ دى ﭼﻲ ﺧﺼﻲ ﺷﻮى وي‪.‬‬
‫
ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﭼﻲ ﻣﺴﻜﺮ وي‪.‬‬
‫
ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ دى ﭼﻲ اﻋﺮاﺑﻲ‪ ،‬ﺑﺎدﻳﻪ ﻧﺸﻴﻦ وي‪ .‬ﺧﻮ ددې ﺧﻠﻜﻮ اﻣﺎﻣـﺖ‬
‫ﻛﻮل ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ‪請‬ﺤﻴﺢ دى ﭼﻲ ﭘﻪ دﻳﻨﻲ اﻣﻮرو ﻛ‪ ３＋‬ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت وﻟـﺮي ﻧـﻮ دوي‬
‫ﻣﺴﺘﺤﻖ د اﻣﺎﻣﺖ ﮔﺮ‪＄‬ﻲ او اﻗﺘﺪاء ورﭘﺴﻲ ‪請‬ﺤﻴﺢ ده– ‪＄‬ﻜـﻪ ﭼـﻲ د رﺳـﻮل اﷲ‬
‫‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﺣﺪﻳﺚ ﭘﻪ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﻌﻨٰﻰ راﻏﻠﻰ‪( 1):‬‬
‫‪2‬‬
‫] ‪4%‬م ا‪!0‬م ا‪/t‬اءه‡[ ‪ ( ) .‬ژړ‪ :‬اﻣﺎﻣﺖ دي ﻛﻮي د ﻗﻮم ﻫﻐﻪ ＇ﻮك ﭼﻲ د ﻗﺮآﻧﻜـﺮﻳﻢ‬

‫ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﻜﻰ وي ‪＄‬ﻜﻪ داﺳﻲ ﻧﻘﻞ راﻏﻠﻰ ﭼﻲ د ﺧﭙﻞ ﻋﺼﺮ ﺧﻠﻜﻮ ﺑﻪ ﭘـﻪ ﺧﻠـﻒ ﺑـﻦ زﻳـﺎد‬
‫ﭘﺴﻲ اﻗﺘﺪاء ﻛﻮﻟـﻪ ﻧﻮﻣـﻮړى د ﻫﻐـﻪ ﭼـﺎ ＇ﺨـﻪ وو ﭼـﻲ ﭘـﻪ ﻧﺴـﺒﺖ د ﻗﺒﻴﻠـ‪ ３‬ﻳـﺎ ﻗـﻮم دده‬
‫ﻛ‪ ３＋‬د ﻋﻠﻤﺎؤ اﺧﺘﻼف وو‪ ،‬د ﻧﻮﻣﻮړي ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ ﺣﻀـﺮت ﻋﺎﺋﺸـﻪ ‪請‬ـﺪﻳﻘﻪ )رﺿـﻰ اﷲ‬

‫‪1‬‬
‫وه(
ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬واد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك – ‪2
;0V – G
١٩٧‬ﯧ‪!E‬ر – ب – ت‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫ا@>;? ا?
>!د –
=)!ٰة ا;‪9
! – :‬ى ‪!7‬ك – ‪ -G
١٠٧‬اآ‪!E;2
š
/‬ر‪.‬‬

‫‪72‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻬﺎ( ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪] :‬ﻟﻴﺲ ﻋﻠﻴـﻪ ﻣـﻦ وزرا ﺑـﻮ ﻳـﻪ ﺷـﻰ[ ژ•ړ‪ :‬ﻧﺸـﺘﻪ ﭘـﻪ ده ﺳـﺮه ﻟـﻪ‬
‫ﮔﻨﺎﻫﻮﻧﻮ د ﻣﻮر او ﭘﻼر ＇ﺨﻪ ﻳﻮ ﺷﻰ ﻳﻌﻨﻲ د ﻫﻐﻪ ﮔﻨﺎﻫﻮﻧﻮ ﻣﺴﺌﻮل ﻧﻪ ﮔ‪２‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي‪.‬‬

‫ﻫﻤﺪارﻧﮕــﻪ ﻗﺮآﻧــﻲ آﻳــﺖ ﻫــﻢ وړاﻧــﺪي ﻛــﻮو‪] :‬و` ‪l••#‬رو وازرة وزرأ ُ ‪ٰ/• m‬ى‪.(1) [..‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻪ ﻧﻴﻮل ﻛ‪８５‬ي ﻳﻮ ﺷﺨﺺ د ﺑﻞ ﺷﺨﺺ ﭘـﻪ ‪－‬ﻨـﺎه ﺳـﺮه او ﺑـﻞ داﭼـﻲ ﻫـﺮ ﻳـﻮ د ﻳـﺎد‬
‫ﺷﻮﻳﻮ اﺷﺨﺎ‪請‬ﻮ ＇ﺨﻪ ﻧﺎرﻳﻨﻪ دى او د اﺳـﻼم ﭘـﻪ دﻳـﻦ ﺳـﺮه ﺧـﻮښ دى ﻛـﻮﻟﻰ ﺷـﻲ ﭼـﻲ‬
‫اﻣﺎﻣﺖ وﻛ‪７‬ي ﻟﻜـﻪ ＇ﺮﻧﮕـﻪ ﭼـﻲ ﻧـﻮر ﺧﻠـﻚ د اﻣﺎﻣـﺖ ﻛﻮﻟـﻮ ﻣﺴـﺘﺤﻖ دي – ﻫﻤﺪارﻧﮕـﻪ‬
‫ﻧﻮﻣﻮړى ﻫﻢ ﻣﺴﺘﺤﻖ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ دى‪.‬‬

‫＇ﺮﻧﮕﻪ ﻣﻮ ﭼـﻲ ﻣﺨﻜـﻲ ﻫـﻢ دې ﺧﺒـﺮي ﺗـﻪ اﺷـﺎره وﻛـ‪７‬ه ﭼـﻲ ﻳـﻮ ﺗﻌـﺪاد ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﺗـﺮ ﻳـﺎد‬
‫ﺷﻮﻳﻮ ﻣﺬﻫﺒﻮﻧﻮ ﭘﻮري ﺧﺎص دي – ‪＄‬ﻜﻪ ﭼﻲ ﭘﻪ ﻋﻤﻮﻣﻴـﺎﺗﻮ ﻛـﻲ ﻣـﻮ د اﻣﺎﻣـﺖ ‪請‬ـﺤﺖ‬
‫او ﻛﺮاﻫﻴﺖ د ﻫﺮ ډول اﺷﺨﺎ‪請‬ﻮ ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ ﻣﻔﺼﻞ ﺑﻴﺎن وﻛ‪ .７‬دا ﻳﻮﺷﻤ‪５‬ﺮ ﻫﻐـﻪ اﺷـﺨﺎص‬
‫وو ﭼﻲ ﺗﺮ ﻣﺬﻫﺒﻮﻧﻮ ﭘﻮري ﺧﺎص او ﻛﺮاﻫﻴﺖ د اﻣﺎﻣﺖ ﻳ‪ ３‬د ﻫﻤﺪې ﻣﺬﻫﺐ ﺗـﺮ ﻧﻈﺮﻳـ‪３‬‬
‫ﭘﻮري ﺧﺎص دي – ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻋﻤﻮﻣﻴﺎﺗﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻣﻮ ﻫﻢ اﺧﺘﻼف د ﻣـﺬﻫﺒﻮﻧﻮ ذﻛـﺮ ﻛـ‪７‬‬
‫ﺧﻮ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ددوي ﻧﻈﺮوﻧﻪ ﻣﻮ ﭘﻪ ﺟﺪا ﺗﻮﮔﻪ ﭘﻪ دې ‪＄‬ﺎى ﻛ‪ ３＋‬وﻟﻴﻜﻞ‪＇ .‬ﺮﻧﮕﻪ ﻣـﻮ ﭼـﻲ‬
‫ﭘﺪې ﻣﻄﻠﺐ ﻛ‪ ３＋‬ﻫﻐﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ذﻛـﺮ ﻛـ‪７‬ل ﭼـﻲ ﻫﻐـﻪ د اﻣﺎﻣـﺖ د ‪請‬ـﺤﺖ او ﻳـﺎ ﻛﺮاﻫﻴـﺖ‬
‫ﭘﻮري اړوﻧﺪ وو‪ ،‬ﻧﻮ ان ﺷﺎءاﷲ ﭘﻪ راﺗﻠﻮﻧﻜﻲ ﻓﺼـﻞ ﻛـﻲ ﺑـﻪ ﻫﻐـﻪ ﻣﺴـﺎﺋﻞ ﻳـﺎدﻛ‪７‬و ﭼـﻲ‬
‫ﺧﺎص ﺗﺮ اﻣﺎم ﭘﻮري ﺗ‪７‬ﻟﻲ وي‪ ،‬ﻣـﺜﻼً ﻟﻜـﻪ د اﻣـﺎم درﻳـﺪل ﭘـﻪ د ﻣﻘﺘـﺪﻳﺎﻧﻮ ﻧﺴـﺒﺖ ﺳـﺮه‬
‫ﭼﻲ آﻳﺎ اﻣﺎم او ﻣﻘﺘﺪﻳﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﭼ‪５‬ﺮي ودر‪８４‬ي او ‪＄‬ﻴﻲ ﻧﻮر ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻟﻜﻪ ﻏﻮره او ﺑﻬﺘـﺮه‬

‫‪1‬‬
‫د *‪ L‬ا‪!N a;bMN‬ر – &‪.١, %‬‬

‫‪73‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﭘﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﺳﺮه ＇ﻮك دى او ﻧﻮرو ﻣﺴـﺎﺋﻠﻮ ﺗـﻪ ﺑـﻪ اﺷـﺎره وﻛـ‪７‬و ﭼـﻲ د اﻣﺎﻣـﺖ ﺗـﺮ ﺑﺤـﺚ‬
‫ﭘﻮري ﺗ‪７‬ﻟﻲ وي‪.‬‬

‫‪74‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫در  
‬

‫د اﻣﺎﻣﺖ ﺧﺎص ﺣﻜﻤﻮﻧﻪ‬

‫ﻏﻮره او ﺑﻬﺘﺮه ﭘﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﺳﺮه‬

‫ﻏﻮره او ﺑﻬﺘﺮه ﭘﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﺳﺮه ﭘﻪ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻛ‪ ３＋‬ﻫﻐﻪ ＇ﻮك دى ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ـﻪ ﭘـﻪ‬
‫اﺣﻜﺎﻣﻮ ﭘﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﭘﻮه او ﻋﺎﻟﻢ وي ﻟـﻴﻜﻦ دا ﻣﻔﻬـﻮم د ﻋﻤـﻮﻣﻲ ﻓﻘﻬـﺎؤ ﻋﻠﻤـﺎؤ‬
‫دى ﭼﻲ ﭘﺪې ﻣﻔﻬﻮم ﺳﺮه ﺋ‪ ３‬ﺗﺸﺮ‪４‬ﺢ ﻛ‪７‬ي‪ .‬ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﻓﻘﻬﺎء د ﺧﭙﻠﻮ ﻣﺬﻫﺒﻮﻧﻮ ﭘﻪ داﺧﻞ‬
‫ﻛ‪＄ ３＋‬ﺎﻧﮕ‪７‬ي ﻧﻈﺮﻳ‪ ３‬ﻟﺮي‪ ،‬د ！ﻮﻟﻮ ﻋﻠﻤﺎؤ ﻧﻈﺮﻳ‪ ３‬ﺑﻪ ﭘﻪ ﻣﻔﺼﻠﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﺑﻴﺎن ﻛ‪７‬و‪:‬‬

‫‪) vwHð‬رﺣﻤﺔ اﷲ @ ;( ‪:OP.‬‬

‫‪ .1‬د ا‪.‬م ا‪& =y‬ا‪ %x‬‬
‫د اﻣﺎم اﺑﻮ ﺣﻨﻴﻔﻪ رﺣﻤﺔاﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻣـﺬﻫﺐ ﭘـﺪې ﻫﻜﻠـﻪ واﺋـﻲ ﻏـﻮره او ﺑﻬﺘـﺮه ﭘـﻪ اﻣﺎﻣـﺖ‬
‫ﻛﻮﻟﻮ ﺳﺮه‪:‬‬

‫أ‪ -‬ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ دى ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﻪ اﺣﻜﺎﻣﻮ ﻋﺎﻟﻢ وي ﻓﻘﻂ د ‪請‬ﺤﺖ او ﻓﺴـﺎد‬

‫ﻟﻪ ﻧﻈﺮه ﺧﻮ ﭘﺪې ﺷﺮط ﭼﻲ د ﻓﺴﻖ او ﻓﺤﺸﺎء ＇ﺨﻪ ‪＄‬ﺎن وﺳﺎﺗﻲ او ﭘﻪ ﻫﻐﻪ اﻧـﺪازه‬
‫ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﺋ‪ ３‬ﺣﻔﻆ ﻛ‪７‬ى وي ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ‪請‬ﺤﺖ ﭘﺮې را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ب‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ دى ﭼﻲ ﺗﻼوت د ﻗـﺮآن ﻛـﺮﻳﻢ ﭘـﻪ ＊ـﻪ ﻃﺮﻳﻘـﻪ او‬
‫ﺗﺠﻮﻳﺪ ﺳﺮه وﻛﻮﻻى ﺷﻲ ‪＄‬ﻜﻪ د رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠ‪Ｋ‬ﺎﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﺣـﺪﻳﺚ دى ﭼـﻲ‬

‫‪75‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﻓﺮﻣــﺎﺋﻲ‪4••%] :‬م ا‪!••0‬م ا‪/••t‬اؤه‡ )‪••F‬ب ا” ‪••O‬ن آ••! ‪ o••O‬ا‪/••0‬اءة ‪!••N‬اء ‪‡kQ+••O‬‬
‫>*‪.(1 ) [
F‬‬
‫ژ•••ړ‪ :‬رﺳـــﻮل اﷲ ‪請‬ـــﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴـــﻪ وﺳـــﻠﻢ ﻓﺮﻣـــﺎﺋﻲ‪ :‬ﭼـــﻲ اﻣﺎﻣـــﺖ دي ﻛـــﻮي د ﻗـــﻮم‬
‫ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﻜﻰ د ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ ﻛـﻪ ﭼ‪５‬ـﺮي د ﻗـﺮآن ﭘـﻪ ﻟﻮﺳـﺘﻠﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﺳـﺮه ﺑﺮاﺑـﺮ وو ﺑﻴـﺎ ﻫﻐـﻪ‬
‫ﺷﺨﺺ داﻣﺎﻣﺖ وړ دى ﭼﻲ ﭘﻪ ﺳﻨﺘﻮ ＊ﻪ ﻋﺎﻟﻢ او ﭘﻮه وي‪.‬‬

‫ج‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﺘﺤﻖ او ﻏﻮره دى ﭘﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﭼﻲ ﻣﺘﻘـﻲ او‬
‫ﭘﺮﻫ‪５‬ﺰ‪－‬ﺎره وي ﺑﻠﻜﻲ د ﻣﺸﺒﻬﺎﺗﻮ ＇ﺨﻪ ﺋـ‪ ３‬ﻫـﻢ ‪＄‬ـﺎن ﺳـﺎﺗﻠﻰ وي ‪＄‬ﻜـﻪ ﺗﻘـﻮٰى او‬
‫ﭘﺮﻫ‪５‬ﺰ‪－‬ﺎري د ‪＄‬ﺎن ﺳﺎﺗﻞ ﻟﻪ ﻣﺤﺮﻣﺎﺗﻮ او ﻣﺸﺒﻬﺎﺗﻮ ＇ﺨﻪ او رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫وﺳﻠﻢ ﻓﺮﻣﺎﻳﻲ‪:‬‬
‫]ان ‪/N‬آ‡ ان ‪Q+ ‡)
4;QO ‡)#ٰ!Q" a(0#‬ءآ‡ ‪ ‡kO‬و ‪O‬آ‡ ‪ ‡)*;•;O‬و •;?‬
‫ر)‡[)‪.(2‬‬

‫ژړ‪ :‬ﺗﺎﺳﻲ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ ﻛﻮۍ داﭼﻲ ﻗﺒﻮل دي ﺷﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ ﺳﺘﺎﺳﻲ ﻧﻮ اﻣﺎﻣﺖ دي‬
‫ﻛﻮي ﺳﺘﺎﺳﻲ ﻋﻠﻤﺎء ﻟﻪ ﺗﺎﺳﻮ ＇ﺨﻪ ‪＄‬ﻜﻪ دوي ﻳﻮ ！ﻮﻟ‪ ９‬دي ﺳﺘﺎﺳﻲ او د ﺧﺪاى )ج( ﺗﺮ‬
‫ﻣﻨ‪ ＃‬ﻧﻮ ﺑﻨﺎء ﭘﻪ ﻫﻤﺪې اﺳﺎس اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮل ﺋ‪ ３‬ﻫﻢ ﻏﻮره او ﺑﻬﺘﺮه ﮔ‪２‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي‪.‬‬

‫د‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﺘﺤﻖ د اﻣﺎﻣﺖ دى ﭼﻲ )ﻣﺴﻦ( ﻳﻌﻨﻲ د زﻳﺎت ﻋﻤﺮ‬
‫ﺧﺎوﻧﺪ وي‪＄ ،‬ﻜﻪ د ﻛﻼن ﺳﺎﻟﻪ ﻳﺎ د زﻳﺎد ﻋﻤﺮ ﺧﺎوﻧﺪ ﭘﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻛ‪ ３＋‬زﻳـﺎت ﺧﺸـﻮع‬
‫او ﻋﺎﺟﺰي ﻛﻮي د ﻛﻼن ﺳﺎﻟﻪ اﻣﺎم ﭘﻪ اﻣﺎﻣـﺖ ﻛﻮﻟـﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د ﺟﻤﺎﻋـﺖ زﻳـﺎﺗﻮاﻟﻰ‬
‫را‪＄‬ﻲ ﭘﻪ ﻫﻤﺪې اړه د ﺣﻀﺮت ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﺣﺪﻳﺚ دې ﭼﻲ اﺑـﻦ‬

‫‪1‬‬
‫ا@>;? ا?
>!د –
=)!ٰة ا;‪9
! – :‬ى ‪!7‬ك – ‪ -G
١٠٧‬اآ‪!E;2
š
/‬ر‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫
@ ا? ‪!c LQ+‬آ‪ a; – L‬ا`و_ر در‪!7 ‡%‬ك – ‪ – G
٢٠١‬دارا[;‪/; a‬وت د‪D‬پ آل ‪.١٩٧٣‬‬

‫‪76‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫اﺑﻲ ﻣﻠﻜﻴﻪ رﺿﻲ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ ﺗـﻪ ﻓﺮﻣـﺎﺋﻲ‪] :‬وا;‪ •)

4‬اآ(•‪ /‬آ•[)‪ (1‬ژ•ړ‪ :‬او‬
‫اﻣﺎﻣﺖ دي ﻛﻮي ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﭼﻲ د ﻋﻤـﺮ د وﺟﻬـﻲ ＇ﺨـﻪ ﻳـ‪ ３‬زﻳـﺎت وﺧـﺖ‬
‫ﺗ‪５‬ﺮ ﺷﻮ‪Ｊ‬ﻮي‪.‬‬
‫ه‪ -‬ﺑﻴﺎ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﺘﺤﻖ د اﻣﺎﻣﺖ دى ﭼﻲ د ﻧ‪５‬ﻜﻮ اﺧﻼﻗﻮ ﺧﺎوﻧﺪ وي ﻳﻌﻨـﻲ‬
‫د ﺧﻠﻜﻮ ﺳﺮه ﺋ‪ ３‬ﻧ‪５‬ﻜﻪ روﻳﻪ او ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻛ‪７‬ې وي‪.‬‬
‫و‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﺘﺤﻖ د اﻣﺎﻣﺖ دى ﭼﻲ د ﺗﻬﺠﺪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻛﻮي‪.‬‬
‫ز‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﺘﺤﻖ د اﻣﺎﻣﺖ دى ﭼـﻲ ﻧ‪５‬ـﻚ‪ ،‬ﻋـﺎﻟﻢ او ﺷـﺮﻳﻒ‬
‫ﻧﺴﺒﻪ وي‪.‬‬
‫ح‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﺘﺤﻖ د اﻣﺎﻣﺖ دى ﭼﻲ ﻛﺎﻟﻲ او ﺟﺎﻣﻪ ﺋـ‪ ３‬ﭘﺎﻛـﻪ‬
‫وي‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ د ﻧﻈﺎﻓﺖ ﭘﻪ ﻣﺮاﻋﺎﺗﻮﻟﻮ ﻛ‪ ３＋‬زﻳﺎت اﺣﺘﻴﺎط ﻛﻮي‪.‬‬
‫ﻧﻮ ﺑﺎﻟﻔﺮض ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي داﺳﻲ ‪請‬ﻮرت ﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻪ راﺷﻲ ﭼﻲ ﭘﻪ ذﻛﺮ ﺷﻮو ！ﻮﻟﻮ ﺷﻴﺎﻧﻮ ﻛ‪３＋‬‬
‫ﺳﺮه ﺑﺮاﺑﺮ وي ﭘﭽﻪ ]ﻗﺮﻋﻪ ﻛﺸﻲ [ دي ﭘﺨﭙﻞ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻛ‪ ３＋‬واﭼﻮي او ﭘﺨﭙﻠﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ‬
‫دي اﻣﺎﻣﺖ وﻛ‪７‬ي ﭼﻲ ﻗﻮم ﺗﻪ زﻳﺎت ﻏﻮره او ﺑﻬﺘﺮه وي – او ﻛـﻪ ﭼ‪５‬ـﺮي د ﻗـﻮم ﺗـﺮ ﻣـﻨ‪＃‬‬
‫اﺧﺘﻼﻓــﺎت ﭘﻜ‪＋‬ــ‪ ３‬راﺷــﻲ ﻧــﻮ ﺑﻴــﺎ اﻋﺘﺒــﺎر د اﻛﺜــﺮه ﺧﻠﻜــﻮ راﺋﻴــﻮ ﺗــﻪ ورﻛــﻮل ﻛ‪５‬ــ‪８‬ي او‬
‫ﺑﺎﻟﻔﺮض ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﭘﻪ دﻏﻪ ﺧﻠﻜﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﭘﺎﭼﺎ وي ﻧﻮ ﺑﻴـﺎ ﭘﺎﭼـﺎ ﻣﺴـﺘﺤﻖ دى‪ ،‬وروﺳـﺘﻪ‬
‫اﻣﻴــﺮ ﻣﺴــﺘﺤﻖ دى‪ ،‬او ﺑﻴــﺎ وروﺳــﺘﻪ ﻗﺎﺿــﻲ ﻣﺴــﺘﺤﻖ دى ‪ ،‬او ﺑﻴــﺎ وروﺳــﺘﻪ ‪請‬ــﺎﺣﺐ‬
‫اﻟﻤﻨﺰل )ﻫﻐﻪ ＇ﻮك ﭼﻲ د ﻫﻤـﺪې ﻣﺴـﺠﺪ ﭘـﻪ ﻣﺮﺑﻮﻃـﻪ ﺳـﺎﺣﻪ ﻛـ‪ ３‬ﻳـ‪ ３‬ﻛـﻮر وي او ﺧﭙـﻞ‬
‫وﻃﻦ ﺋ‪ ３‬وي ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ دا ﻛﻮر ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ اﺟﺎره ﻧﻴﻮﻟﻰ ﻫﻢ وي ‪＄‬ﻜﻪ د رﺳـﻮل اﷲ ‪請‬ـﻠﻰ اﷲ‬

‫‪1‬‬
‫ا
م
>‪ :;@" – ‡Q‬ا>‪9
! -‡Q‬ى ‪!7‬ك – ‪ L%t – G
٢٣H‬آ‪
pF‬د ‪D‬پ آل ‪ -١٣٩‬ده‪.LQ‬‬

‫‪77‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﻋﻠﻴــﻪ وﺳــﻠﻢ ﺣــﺪﻳﺚ دى ﭼــﻲ ﻓﺮﻣــﺎﺋﻲ‪ ?••

] :‬راز‪ ‡k
4••%MO ً•
!t‬وا;••‪ ‡k
4‬ر‪a••y‬‬
‫
*‪.(1)[‡k‬‬

‫ژړ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪ :‬ﭼﻲ ＇ﻮك د ﻳﻮ ﺑﻞ ﭼﺎ زﻳﺎرت ﻛﻮي او‬
‫د ﻫﻐـﻮي ‪＄‬ــﺎي ﺗــﻪ ورﻏﻠــﻰ وي ﻧــﻮ اﻣﺎﻣــﺖ دي ﻧــﻪ ﻛــﻮي ﺑﻠﻜــﻲ اﻣﺎﻣــﺖ دي ﻫﻐــﻪ ＇ــﻮك‬
‫وﻛ‪７‬ي ﭼﻲ ﭘﺨﭙﻠﻪ ددې ﻗﻮم ＇ﺨﻪ وي ﻧﻮ ﺑﻨﺎء ﭘﻪ ﻫﻤﺪې اﺳﺎس ددې ﺣﺪﻳﺚ ﭘﻪ ﻣﻘﺘﻀٰﻰ‬
‫ﺳﺮه ﭘﺎﭼﺎ ﻟﻮﻣ‪７‬ى دى او ﺑﻴﺎ ﻗﺎﺿﻲ دى ﻧﻮ ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي داذﻛﺮ ﺷﻮي اﺷﺨﺎص ﻧﻪ وه ﻧﻮ ﺑﻴﺎ‬
‫‪請‬ﺎﺣﺐ اﻟﺒﻴﺖ او ﻳﺎ اﻣﺎم د ﻣﺴﺠﺪ ﻳﻌﻨﻲ اﻣـﺎم اﻟﺤـﻲ ورﺗـﻪ وﻳـﻞ ﻛ‪５‬ـ‪８‬ي ﭼـﻲ دﻫﻤﺪﻏـﻪ‬
‫ﻧﻮع اﺷﺨﺎ‪請‬ﻮ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮل ﺗﺮ ！ﻮﻟﻮ ﺑﻬﺘﺮه ＊ﻮدل ﺷﻮ‪４‬ﺪه‪.‬‬

‫ﭘﻪ اﻟﺪراﻟﻤﺨﺘﺎر ﻛﻲ اﻣﺎم اﻟﻔﻘﻬﺎء ﻋﻼؤاﻟﺪﻳﻦ ﺣﺼﻜﻔﻲ ﺣﻨﻔﻲ ﻟﻴﻜﻠﻲ دي ﻟﻜﻪ ＇ﺮﻧﮕـﻪ‬
‫ﭼﻲ ﭘﻪ ﻓﻘﻪ اﺳﻼﻣﻲ و ادﻟﺘﻪ ﻛ‪ ３＋‬ذﻛﺮ ﺷـﻮﻳﺪي ﭘـﻪ ﻫﻐـﻪ ﻣـﺎده واره ﺷـﻜﻞ ﺋـ‪ ３‬ﻟﻴﻜﻠـﻲ‬
‫دي ﺧﻮ ﻟﻴﻜﻦ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﻧﻮﻣﻮړى اﻣﺎم ﻟﻴﻜﻲ او زﻳـﺎﺗﻮي ﻳﻌﻨـﻲ وروﺳـﺘﻪ ﻟـﻪ ﻫﻐـﻪ ﺷـﻤﺎرې‬
‫＇ﺨﻪ ﻟﻴﻜﻲ‪:‬‬

‫‪ (1‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﺘﺤﻖ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ دى ﭼـﻲ ﺳـﺮ ﺋـ‪ ３‬ﻟـﻮي او‬
‫اﻧﺪاﻣﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻛﻮﭼﻨﻲ وي‪.‬‬
‫‪ (2‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻣﻘﻴﻢ ﭘﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺳﺮه ﻣﺴﺘﺤﻖ دى‪.‬‬
‫‪ (3‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﺣﺮ )ا‪請‬ﻴﻞ( ﭘﻪ ازاد ﺷﻮي ﻏﻼم ﺳﺮه ﻣﺴﺘﺤﻖ دى‪.‬‬
‫‪ (4‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﺘﺤﻖ د اﻣﺎﻣﺖ دى ﭼـﻲ ﻣﺘـﺌﻤﻢ د ﺑـ‪ ３‬اودﺳـ‪９‬‬
‫＇ﺨـﻪ وي ﭘـﻪ ﻫﻐــﻪ ﻣﺘـﺌﻤﻢ ﻳﻌﻨــﻲ ﭼـﻲ ﺗـﻴﻤﻢ وﻫــﻮﻧﻜﻲ د ﺟﻨﺎﺑـﺖ ＇ﺨــﻪ وي –‬

‫‪1‬‬
‫ا@>;? ا?
>!د –
=)!ٰة ا;‪9
! – :‬ى ‪!7‬ك – ‪ -G
١٠٧‬اآ‪!E;2
š
/‬ر‪.‬‬

‫‪78‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ددې ﻛﺘﺎب ﭘﻪ ﻓﻮاﺋﺪو ﺑﺮﺧﻪ ﻛ‪ ３＋‬ﻟﻴﻜﻠﻲ ﭼـﻲ د ﻣﺰاﺣﻤـﺖ ﭘـﻪ وﺧـﺖ‬
‫ﻛ‪ ３＋‬دي ﻣﺤﺮاب ﭘﻪ ＇ﻮك ﻧﻪ وړاﻧﺪي ﻛ‪８５‬ي ﺗﺮ ＇ﻮ ﻗﻮم ﻏﻮره ﺷﻮي ﺷـﺨﺺ ﻧـﻪ‬
‫وي ﺗﻌﻴﻦ ﻛ‪７‬ى‪.‬‬
‫‪ (5‬ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﺘﺤﻖ د اﻣﺎﻣﺖ دى ﭼﻲ درﺳﻮﻧﻪ ﺋ‪ ３‬ﺗﺮ ！ﻮﻟﻮ ﻟـﻮﻣ‪７‬ى ﺷـﺮوع‬
‫ﻛ‪７‬ي وي‪.‬‬
‫‪ (6‬ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻏﻮره ﭘﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﺳﺮه دى ﭼـﻲ دار اﻟﺄﻓﺘـﺎء ﺋـ‪ ３‬ﻟﻮﺳـﺘﻠﻰ‬
‫وي‪.‬‬
‫‪ (7‬ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻏﻮره دى ﭼﻲ دﻋﻮې ﺗﻪ ﺋ‪ ３‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛ‪４７‬ـﻮي د ﻗﺎﺿـﻲ ﺣﻀـﻮر‬
‫ﺗﻪ‪ .‬ﺑﺎاﻟﻔﺮض ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﺳﺮه ﺑﺮاﺑﺮ وه ﻧﻮﺑﻴﺎ دي ﭘﭽﻪ ﻳﻌﻨﻲ )ﻗﺮﻋﻪ ﻛﺸﻲ( وﻛ‪７‬ي ﺗﺮ ＇ﻮ‬
‫دﻏﻪ ﻣﺸﻜﻞ ﭘﺮې ﺣﻞ ﺷﻲ – ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﺗﺎرﺧـﺎﻧ‪ ３‬ﻓﺘـﻮٰى ﻟﻴﻜﻠـﻲ ﭼـﻲ ﭘـﻪ ﻃﺎﻟـﺐ‬
‫اﻟﻌﻠﻤﺎﻧﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﺘﺤﻖ د اﻣﺎﻣﺖ دى ﭼﻲ ﺗﺮ ！ﻮﻟﻮ ﻟﻮﻣ‪７‬ى ﭘﻪ ﺳﺒﻖ ﭘﺴﻲ‬
‫وﺗﻠﻰ وي ﻧﻮ ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي اﺧﺘﻼف راﺷﻲ او ﺷﺎﻫﺪان وو ﺧﻮ ‪請‬ﺤﻴﺢ ده او ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي‬
‫ﺷﺎﻫﺪان ﻫﻢ ﻧﻪ وه ﺑﻴﺎ دي ﭘﭽﻪ )ﻗﺮﻋﻪ ﻛﺸﻲ( وﻛ‪７‬ي)‪.(1‬‬
‫‪ .2‬د ا‪.‬م ‪ {.‬رﺣﻤﺔ اﷲ @ ; ‪:OP.‬‬
‫د اﻣﺎم ﻣﺎﻟﻚ رﺣﻤﺔ اﷲ ﭘﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﻛ‪:３＋‬‬

‫أ‪ -‬ﺗﺮ ！ﻮﻟﻮ ﻏﻮره او ﺑﻬﺘﺮه ﭘﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﺳﺮه ﭘﺎﭼﺎ او ﻳﺎ ﻧﺎﺋﺐ د ﭘﺎﭼﺎ دى ﻛﻪ ＇ﻪ‬
‫ﻫﻢ داﺳﻲ ﻣﺴﺠﺪ وي ﭼﻲ ﻫﻐﻪ ﻣﻘﺮر او ﺗﻌﻴﻦ ﺷﻮى اﻣﺎم ﻫﻢ وﻟﺮي‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪M+ G;c‬ؤ ا‪ – Le)V ?%‬ار ا‪Fp‬ر – !
‪9‬ى ‪!7‬ك ‪٨٢‬او ‪ –
!p
٨٣‬دارا`‪ ˆ+c‬ا‪ –
;/‬ب –‬
‫ت‪.‬‬

‫‪79‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ب‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﺘﺤﻖ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ دى ﭼﻲ د ﻫﻤـﺪې ﻣﺴـﺠﺪ‬
‫ﻣﻘﺮر او ﺗﻌﻴﻦ ﺷﻮى اﻣﺎم وي ﭼﻲ ﭘﻪ ﻓﻘﻬﻲ ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３＋‬ورﺗﻪ د اﻣﺎم اﻟﺤـﻲ ﻟﻘـﺐ‬
‫ورﻛ‪７‬ل ﺷﻮى‪.‬‬
‫ج‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻣﺴﺘﺤﻖ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ دى ﭼـﻲ ‪請‬ـﺎﺣﺐ اﻟﻤﻨـﺰل‬
‫وي ﻳﻌﻨﻲ د ﻛﻮر ＇‪＋‬ﺘﻦ وي ﺧﻮ )ﻣﺴﺘﺎءﺟﺮ( ﻫﻐﻪ ＇ﻮك ﭼﻲ دا ﻛﻮر ﺋ‪ ３‬ﭘـﻪ اﺟـﺎره‬
‫ﺳﺮه ﻧﻴﻮﻟﻰ وي د ﻛﻮر د ﻣﺎﻟﻚ ＇ﺨﻪ ﻏﻮره او ﺑﻬﺘﺮه دى ‪＄‬ﻜﻪ ﻣﺴﺘﺎءﺟﺮ د ﻣﻨـﺎﻓﻌﻮ د‬
‫ﻛﻮر ﻣﺎﻟﻚ دى او ﺑﺎﻟﻔﺮض)‪ (1‬ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﻣﺎﻟﻚ د ﻛﻮر ＊‪％‬ﻪ وي ﻧﻮ د ＊ـ‪％‬ﻲ ﻟﭙـﺎره‬
‫ﺿﺮور ده ﭼﻲ داﺳﻲ ﺷﺨﺺ ﻧﺎﺋﺐ او ﻗـﺎﺋﻢ ﻣﻘـﺎم وﻧﻴﺴـﻲ ﭼـﻲ ﻫﻐـﻪ ‪請‬ـﻼﺣﻴﺖ د‬
‫اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ وﻟﺮي ‪＄‬ﻜﻪ ﭼﻲ د ＊‪％‬ﻴﻨﻪ اﻣﺎﻣﺖ د ﻧﺎرﻳﻨﻪ ؤ ﻟﭙﺎره ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي ﻧـﻮ‬
‫ﺿﺮور ده ﭼﻲ داﺳﻲ ﻳﻮ ﺷﺨﺺ ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺗﻌﻴﻦ ﻛـ‪７‬ي ﭼـﻲ ﻫﻐـﻪ ﻣﺴـﺘﺤﻖ د اﻣﺎﻣـﺖ‬
‫ﻛﻮﻟﻮ وي‪.‬‬
‫د‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﺘﺤﻖ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟـﻮ دى ﭼـﻲ ﻫﻐـﻪ ﻓﻘﻴﻬـﻪ وي‬
‫ﻳﻌﻨﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﻪ اﺣﻜﺎﻣﻮ ﺳﺮه ﻋﺎﻟﻢ وي‪.‬‬
‫ه‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﺘﺤﻖ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ دى ﭼﻲ ﻫﻐـﻪ د ﺣـﺪﻳﺜﻮ ﭘـﻪ‬
‫ﻋﻠﻢ ﺳﺮه ﻋﺎﻟﻢ وي د ﺣﻔﻆ او رواﻳﺖ ﻟﻪ روﻳﻪ ＇ﺨﻪ‪.‬‬
‫و‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﺘﺤﻖ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ دى ﭼﻲ ﻫﻐﻪ ﻟﻮﺳـﺘﻮﻧﻜﻰ د‬
‫ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ وي ﻳﻌﻨﻲ د ﻗﺮاٰن ﻛﺮﻳﻢ ﭘﻪ ﻟﻮﺳﺘﻠﻮ او د ﺗﺠﻮﻳﺪ ﭘﻪ ﻗﻮاﻋﺪو ﻋﺎﻟﻢ وي‪.‬‬
‫ز‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﺘﺤﻖ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ دى ﭼﻲ ﻫﻐـﻪ ډ‪４‬ـﺮ ﻋﺒـﺎدت‬
‫ﻛﻮﻧﻜﻰ وي ﻣﺜﻼً ﻟﻜﻪ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬او روژه او داﺳﻲ ﻧﻮر ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫وه(
ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬واد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك – ‪2
;0V – G
١٨‬ﯧ‪!E‬ر – ب – ت‪.‬‬

‫‪80‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ح‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﺘﺤﻖ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ دى ﭼﻲ اﺳﻼم ﺋ‪ ３‬ﺗـﺮ ！ﻮﻟـﻮ‬
‫ﻟﻮﻣ‪７‬ى راوړى وي ﻋﺎم ددې ＇ﺨﻪ ﻛﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ دا اﻣﺎم وي او ﻳﺎ ﺧﻮ ﺋ‪ ３‬ﭘﻼروﻧﻪ او‬
‫ﻳﺎ ﻧﻮره ﺳﻠﺴﻠﻪ وي‪.‬‬
‫ط‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﺘﺤﻖ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ دى ﭼﻲ ﻟﻮړ ﻧﺴﺒﻰ وي ﻣﺜﻼً‬
‫ﻗﺮﻳﺸﻲ – ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﻣﻌﻠﻮم اﻟﻨﺴﺒﻰ ﭘﻪ ﻣﺠﻬﻮل اﻟﻨﺴﺐ ﺳﺮه ﻣﺴﺘﺤﻖ دى‪.‬‬
‫ي‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴـﺘﺤﻖ د اﻣﺎﻣـﺖ ﻛﻮﻟـﻮ دى ﭼـﻲ ﻧ‪５‬ـﻚ اﺧـﻼق‬
‫وﻟﺮي‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﺑﻴﺎ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﺘﺤﻖ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ دى ﭼﻲ ﺟﺎﻣﻪ او ﻛـﺎﻟﻲ‬
‫ﺋ‪ ３‬ﻧﻮي او ＊ﺎﺋﺴﺘﻪ وي ﺧﻮ ﺣﺴﻦ ﻳﺎ ＊ﺎﺋﺴﺘﻪ واﻟﻲ د ﺟﺎﻣ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺷـﺮﻳﻌﺖ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﻫﻐـﻪ‬
‫دى ﭼﻲ رﻧﮓ ﺋ‪ ３‬ﺳﭙﻴﻦ وي‪ .‬ﺑﺎﻟﻔﺮض ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﭘﻪ دﻏﻪ ！ﻮﻟﻮ ﺷﺮﻃﻮﻧﻮ ﻛـﻲ ﺳـﺮه‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ وو ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﻗﺮﻋﻪ ﻛﺸﻲ ﻛ‪８５‬ي‪.‬‬
‫ك‪ -‬ﺑﻴﺎ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ دى ﭼﻲ ډ‪４‬ﺮ ﺗﻘـﻮا ﻟﺮوﻧﻜـﻰ وي ﻳﻌﻨـﻲ ﻫﻐـﻪ ﻣﺘﻘـﻲ ﭼـﻲ د‬
‫ﻣﺸﺒﻬﺎﺗﻮ او ﻣﻨﻬﻴﺎﺗﻮ ＇ﺨﻪ ﻫﻢ ‪＄‬ﺎن ﺳﺎﺗﻲ ددې ﭘﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﭼـﻲ ﭘـﻪ ﻣﺤﺮﻣـﺎﺗﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪３‬‬
‫واﻗﻊ ﻧﺸﻲ‪.‬‬
‫ل‪ -‬ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﭼﻲ ﺣﺎل ﺋ‪ ３‬ﻣﻌﻠﻮم وي د ！ﻮﻟﻮ ﻃﺮﻓﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﻣﻘﺪم‬
‫ﻛ‪８５‬ي ﭘﻪ ﻧﺴﺒﺖ د ﻣﺠﻬﻮل اﻟﺤﺎل ﺳﺮه او ﭘﻼر ﭘﻪ زوي ﺳـﺮه ﻣﻘـﺪم ﻛ‪５‬ـ‪８‬ي او ﺗـﺮه‬
‫)ﻛﺎﻛﺎ( د ورور ﭘﻪ زاﻣﻨﻮ ﻣﻘﺪم ﻛ‪８５‬ي ﻧﻮ ﻛﻪ ！ﻮل ﺳﺮه ﺑﺮاﺑﺮ وي ﻧـﻮ ﺑﻴـﺎ ﻗﺮﻋـﻪ ﻛﺸـﻲ‬
‫ﻛ‪８５‬ي او ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﻗﻮم ﭘﺪې ذﻛﺮ ﺷﻮي ﺧﻠﻜﻮ ﻛﻲ ﭘﻪ ﻳـﻮه ﺑﺎﻧـﺪي ﻧـﻮرو رﺿـﺎﻳﺖ‬
‫درﻟﻮد ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻌﻠﻮم وو ﭼﻲ دا ﺷﺨﺺ دي اﻣﺎﻣﺖ وﻛ‪７‬ي ﺑﻴﺎ ﻗﺮﻋﻪ ﻛﺸﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﭘﭽـﻲ‬
‫اﻳﺴﺘﻠﻮ ﺗﻪ ﺿﺮورت ﻧﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﺧﻮښ ﻛ‪７‬ي ﺳﻮى ﺷﺨﺺ د ي اﻣﺎﻣﺖ وﻛ‪７‬ي‪(1).‬‬

‫‪1‬‬
‫وه(
ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬واد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك – ‪2
;0V – G
١٨‬ﯧ‪!E‬ر – ب – ت‪.‬‬

‫‪81‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫‪ .٣‬د ا‪.‬م ‪ JKF‬رﺣﻤﺔ اﷲ @ ; ‪:OP.‬‬

‫‬

‫أ‪ -‬د اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﻲ )رح( ﻣﺬﻫﺐ ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ ﻟﻴﻜﻲ ﭼﻲ ﻏﻮره او ﺑﻬﺘﺮه د ﺧﻠﻜﻮ ﭘﻪ‬
‫اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﺳﺮه واﻟﻲ)‪ (1‬دى د ﺧﭙﻞ وﻻﻳﺖ ﭘﻪ ‪＄‬ﺎي ﻛ‪＄ ３＋‬ﻜـﻪ ﭘـﺪې ﻫﻜﻠـﻪ د‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ＇ﺨﻪ ﻧﻘـﻞ ﺳـﻮى او ﻓﺮﻣـﺎﺋﻲ‪ ?
!•% `] :‬ا‪a•y/‬‬
‫ا‪
—QN LO ay/‬و` ‪
F
/)# oٰQ+
F; LO 0%‬ا` ذ
[‪.2‬‬
‫‪ :
••y/#‬رﺳــﻮل اﷲ ‪請‬ــﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴــﻪ وﺳــﻠﻢ ﻓﺮﻣــﺎﺋﻲ ﭼــﻲ اﻣﺎﻣــﺖ دي ﻧﻜــﻮي ﻳــﻮ‬
‫ﺷﺨﺺ د ﺑﻞ ﺷﺨﺺ د وﻻﻳﺖ ﭘﻪ ‪＄‬ﺎي ﻛ‪＋‬ﻲ او ﻧﻪ دي ﻛ‪５＋‬ﻨﻲ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺧﺎص ‪＄‬ـﺎي‬
‫او ﺑﺴــﺘﺮه ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬ﻣ‪／‬ــﺮ ددوي ﭘــﻪ اﺟــﺎزه ﺳــﺮه‪ .‬ﻟــﻴﻜﻦ اﻣــﺎم ﺷــﻮﻛﺎﻧﻲ ‪請‬ــﺎﺣﺐ ددې‬
‫ﺣـﺪﻳﺚ ﭘــﻪ راﺑﻄـﻪ ﻟﻴﻜــﻲ ﭼــﻲ د ﻇـﺎﻫﺮ ﻟــﻪ ﭘﻠــﻮه ﻣـﺮاد ﭘــﻪ )ﺳــﻠﻄﺎن( ﭘﺎﭼـﺎ ﺳــﺮه ﻫﻐــﻪ‬
‫ﺷــﺨﺺ دى ﭼــﻲ ﺳﺮﭘﺮﺳــﺘﻲ د ﺧﻠﻜــﻮ د اﻣــﻮرو ورﺗــﻪ ﺳــﭙﺎرل ﺷــﻮي او ﻳــﺎ ‪請‬ــﺎﺣﺐ‬
‫اﻟﺒﻴﺖ ﻳﻌﻨﻲ د ﻛﻮل ﺧﺎوﻧﺪ ﺗﺮې اراده ﻛ‪８５‬ي ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﻧﻮر ﺧﻠﻚ د ﻓﻘﻬـﻲ – ﻋﻠـﻢ –‬
‫ﻗــﺮاٰن ﻛــﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺗﻘـﻮٰى ﻟــﻪ وﺟﻬــﻲ ＇ﺨــﻪ ﻫــﻢ ﺑﻬﺘــﺮه وي ﻟــﻴﻜﻦ واﻟــﻲ )واﻛــﺪار( د ﺧﭙــﻞ‬
‫وﻻﻳﺖ ﭘﻪ ‪＄‬ﺎي ﻛ‪ ３＋‬ﻏﻮره او ﺑﻬﺘﺮه دي ﭘﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟـﻮ ﺳـﺮه ﭘـﻪ ﻧﺴـﺒﺖ د ﻓﻘﻬـﻲ‬
‫ﻋﺎﻟﻢ ﻳﺎ ﻗﺎري د ﻗﺮآﻧﻜﺮﻳﻢ ﺳﺮه‪.‬‬

‫ب‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ واﻟﻲ ＇ﺨﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴـﺘﺤﻖ د اﻣﺎﻣـﺖ دى ﭼـﻲ دداﺋـﻢ‬
‫ﻟﭙﺎره ﭘﻪ ﻗﻮم ﻛ‪ ３＋‬د ﻳﻮه ﻣﺴﺠﺪ د اﻣﺎم ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﻣﻘﺮر ﺷﻮى وي‪.‬‬
‫ج‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﭘﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟـﻮ ﺳـﺮه دى ﭼـﻲ ﭘـﻪ ﺧﭙـﻞ‬
‫ﺷﺨﺼﻲ ﻣﻠﻜﻴﺖ ﻛ‪ ３＋‬اوﺳ‪８５‬ي – ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﻣﺎﻟﻚ د ﻣﻨﻔﻌﺖ ﻏﻮره او ﺑﻬﺘـﺮه‬

‫‪1‬‬
‫وه(
ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬واد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك – ‪2
;0V – G
١٨,‬ﯧ‪!E‬ر – ب – ت‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫ا
م
>‪ :;@" – ‡Q‬ا>‪9
! - ‡Q‬ى ‪!7‬ك – ‪ L%t – G
٢٣H‬آ‪ –
pF‬د ‪D‬پ آل ‪ – ١٣٩‬ده‪.LQ‬‬

‫‪82‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫دى ﻟﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﻓﻘﻬﻴﻪ ‪＄‬ﻨﻲ ﻟﻴﻜﻦ ﭼﻲ ډﻳﺮ ﻏﻮره او ﺑﻬﺘﺮه او ﻣﺴﺘﺤﻖ ﭘﻪ اﻣﺎﻣـﺖ‬
‫ﺳﺮه ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ دي ﭼﻲ ﻣﺎﻟﻚ د ﻣﺎل وي ﻧﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﭼـﻲ ﭘـﻪ ﺳـﻮال‬
‫ﺳﺮه ﺋ‪ ３‬ﻏﻮ＊ﺘﻮﻧﻜﻰ وي‪ .‬ﻟﻪ دﻏﻪ اﺷﺨﺎ‪請‬ﻮ ＇ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ‪:‬‬
‫د‪ -‬ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ دى ﭼﻲ ﻓﻘﻬﻴﻪ وي ﻳﻌﻨﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﻪ اﺣﻜﺎﻣﻮ ﺳﺮه ﻋﺎﻟﻢ وي‪.‬‬
‫ه‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﻜﻰ ﻳﻌﻨﻲ ﻗﺎري د ﻗﺮآٰن ﻣﺴﺘﺤﻖ ﭘﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﺳﺮه دى‪.‬‬
‫و‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﻣﺴﺘﺤﻖ دى ﭼﻲ ډ‪４‬ﺮ ﺗﻘـﻮٰى داره او‬
‫ﭘﺮﻫ‪５‬ﺰ‪－‬ﺎره وي‪.‬‬
‫ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﻣﺴﺘﺤﻖ دى ﭼﻲ ﻫﺠﺮت ﺋ‪ ３‬ﺗﺮ ！ﻮﻟﻮ‬ ‫ز‪-‬‬
‫ﻟﻮﻣ‪７‬ى ﻛ‪７‬ى وي‪.‬‬
‫ح‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﻣﺴﺘﺤﻖ دى ﭼﻲ اﺳﻼم ﺋ‪ ３‬ﺗـﺮ ！ﻮﻟـﻮ‬
‫ﻟﻮﻣ‪７‬ى راوړى وي‪.‬‬
‫ط‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟـﻮ ﻣﺴـﺘﺤﻖ دى ﭼـﻲ ﺑﻬﺘـﺮه او ﻏـﻮره‬
‫ﻧﺴﺐ ﺋ‪ ３‬وي‪(1).‬‬
‫ي‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﻣﺴﺘﺤﻖ دى ﭼﻲ ＊ﻪ ﻏﻮره او ﺑﻬﺘـﺮه‬
‫ﺳﻮاﻧﺢ او ﺳﺎﺑﻘﻪ وﻟﺮي ﻳﻌﻨﻲ ﭘﻪ ！ﻮﻟﻨﻪ ﻛ‪ ３＋‬ﻳ‪＊ ３‬ﻪ وﺧﺖ ﺗﻴﺮ ﻛ‪７‬ى وي‪.‬‬
‫ك‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﻣﺴﺘﺤﻖ دى ﭼﻲ ﻛﺎﻟﻲ او ﺟﺎﻣـﻪ ﺋـ‪３‬‬
‫ﭘﺎك وي‪.‬‬
‫ل‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﻣﺴﺘﺤﻖ دى ﭼﻲ ﺑﺪن ﺋ‪ ３‬ﭘﺎك وي‪.‬‬
‫م‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﻣﺴﺘﺤﻖ دى ﭼﻲ ﻛـﺎر او ﻋﻤـﻞ ﺋـ‪３‬‬
‫！ﻮل ﻧ‪５‬ﻚ وي‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫وه(
ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬واد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك – ‪2
;0V – G
١٨‬ﯧ‪!E‬ر – ب – ت‪.‬‬

‫‪83‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ن‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟـﻮ ﻣﺴـﺘﺤﻖ دى ﭼـﻲ ﻏـﻮره او ﺑﻬﺘـﺮه‬
‫)‪請‬ﻮت( ﻳﻌﻨﻲ اواز ﻟﺮي‪.‬‬
‫س‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﻣﺴﺘﺤﻖ دى ﭼﻲ ＊ﻪ ‪請‬ﻮرت ﺋ‪ ３‬وي‬
‫ﻳﻌﻨﻲ د ﻓﺰﻳﻜﻲ ﺟﻮړ＊ﺖ ﭘﻪ ﻟﺤﺎظ ＊ﺎﺋﺴﺘﻪ وي‪.‬‬
‫ﺑﺎﻟﻔﺮض ﻛﻪ ﭼﻴﺮي ﭘﻪ دې ﻳﺎد ﺷﻮﻳﻮ ﺷﻴﺎﻧﻮ ﭘﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻛﻲ ﺳﺮه ﺑﺮاﺑﺮ وو او ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ‬
‫ﺋ‪ ３‬اﺧﺘﻼف ﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻪ راﻏﻰ ﻧﻮ ﻗﺮﻋﻪ ﻛﺸﻲ دي وﻛ‪７‬ي ﻳﻌﻨﻲ ﭘﭽﻪ دي واﭼﻮي –ﺑﻨﺎء ﭘﻪ‬
‫ﻫﻤﺪې اﺳﺎس ﺳﺮه ﻋﺎدل ﺷﺨﺼﻴﺖ د ﻓﺎﺳﻖ ＇ﺨـﻪ ﻏـﻮره او ﺑﻬﺘـﺮه دى ﻛـﻪ ＇ـﻪ ﻫـﻢ دا‬
‫ﻓﺎﺳﻖ ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻓﻘﻴﻪ‪ ،‬ﻗﺎري د ﻗﺮاٰن ﻛﺮﻳﻢ ﻫﻢ وي – ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﺑﺎﻟﻎ د وړوﻛﻲ ﻫﻠﻚ ＇ﺨﻪ‬
‫ﻏﻮره او ﺑﻬﺘﺮه دى ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ وړوﻛﻰ ﻫﻠﻚ ﻋﺎﻟﻢ ﻓﻘﻬﻴﻪ او ﻳﺎ ﻗـﺎري د ﻗـﺮاٰن ﻛـﺮﻳﻢ وي‬
‫– ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﻣﻘﻴﻢ ﻏـﻮره او ﺑﻬﺘـﺮه دى ﻟـﻪ ﻣﺴـﺎﻓﺮ ＇ﺨـﻪ ‪ ،‬د ﺣﻼﻟـﻮ اوﻻد د وﻟـﺪ زﻧـﺎ‬
‫＇ﺨﻪ ﻏﻮره او ﺑﻬﺘﺮه دى اﻣﺎ ړوﻧﺪ ﻳﻌﻨـﻲ ﺑـ‪ ３‬ﺳـﺘﺮﮔﻮ ﺳـ‪７‬ى د ﻫﻐـﻪ ﺑﻴﻨـﺎ ﭘـﻪ ﺷـﺎن دى‬
‫‪＄‬ﻜﻪ دې ﺗﻪ ﻣﻮ ﻟﻮﻣ‪７‬ى ﻫﻢ اﺷﺎره وﻛ‪７‬ه ﭼﻲ ړوﻧﺪ ﺑ‪ ３‬ﺳﺘﺮﮔﻮ ﺳ‪７‬ى ﻫﻐﻪ ﺷﻴﺎﻧﻮ ﺗﻪ ﭼﻲ‬
‫ﻣﺸــﻐﻮﻟﻮي ﻳــ‪ ３‬ﻧﺸــﻲ ﻟﻴــﺪﻻي ډ‪４‬ــﺮ ﺧﺎﺷــﻌﻴﻦ او ﻋــﺎﺟﺰه وي ﭘــﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ــﻪ ﻛــﻲ ﺑﻨــﺎءً د‬
‫ﺳﺘﺮﮔﻮ ﺧﺎوﻧﺪ ！ﻮﻟﻮ ﺷﻴﺎﻧﻮ ﺗﻪ ﭘﺎك ﭼ＂ﻞ ﺷﻴﺎﻧﻮ ﺗﻪ ‪－‬ﻮري ﻧﻮ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ـﻪ ﻟﭙـﺎره ﭼﻨـﺪان‬
‫اﻟﺘﻔــﺎت او ﻧﻈــﺮ دوﻣــﺮه زﻳــﺎت ﻧــﻮي او ﻧــﻪ ﺣﻀــﻮر ورﺗــﻪ ﺑﺮاﺑــﺮ وي – ﺑﻨــﺎء ﭘــﻪ ﻫﻤــﺪې‬
‫اﺳــﺎس د ړاﻧــﺪه ﻳﻌﻨــﻲ ﺑــ‪ ３‬ﺳــﺘﺮﮔﻮ ﺷــﺨﺺ اﻣﺎﻣــﺖ ﻛــﻮل د ﻧــﻮﻣ‪７‬ي اﻣــﺎم ﭘــﻪ ﻣــﺬﻫﺐ‬

‫‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي ‪＄‬ﻜﻪ ﻫﻤﺪا ﺋ‪ ３‬دﻟﻴﻞ دى ﻟﻜﻪ ﭼﻲ ﻳﺎد ﻣﻮ ﻛ‪(1).７‬‬

‫‪1‬‬
‫وه(
ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬واد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك – ‪2
;0V – G
١٨,‬ﯧ‪!E‬ر – ب – ت‪.‬‬

‫‪84‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫‪
Hð‬رﺣﻤﺔ اﷲ @ ; ‪OP.‬‬

‫‪ .۴‬د ا‪.‬م ا‪& I& *ð‬‬

‫د ﻧﻮﻣﻮړي اﻣﺎم ﭘﻪ ﻣﺬﻫﺐ او ﻧﻈﺮ ‪＄‬ﻴﻨﻲ ﺧﻠﻚ ﺗﺮ ‪＄‬ﻴﻨﻮ ﻧﻮرو ﻏﻮره او ﺑﻬﺘﺮه ＊ﻮدل ﺷﻮي‬
‫ﻼ ﺷﻤﺎره وار ذﻛﺮ ﻛ‪８５‬ي‪:‬‬
‫دي ﭼﻲ ﻫﻐﻪ ﻓﻌ ً‬

‫أ‪ -‬ﻏﻮره او ﺑﻬﺘﺮه ﭘﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﺳﺮه ﻫﻐﻪ ＇ﻮك دى ﭼﻲ د ﻗﺮآٰن ﻛـﺮﻳﻢ ﭘـﻪ‬
‫ﻟﻮﺳﺘﻠﻮ ﺳﺮه ﻋﺎﻟﻢ وي ‪＄‬ﻜﻪ ﭼﻲ ﺣﺪﻳﺚ د اﺑﻲ ﺳﻌﻴﺪ ﺧﺪري رﺿﻲ اﷲ ﺗﻌـﺎﻟٰﻰ ﻋﻨـﻪ‬
‫رواﻳﺖ ﻛﻮي ﭼﻲ ﺣﻀﺮت ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ )ص( ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪] :‬اذا آ!ا |‪!;QO
|M‬ء
‪ ‡k‬ا‪ V‬ه•‡‬
‫‪1‬‬
‫وا‪ ˆ••

` ‡••k0V‬ا‪/••t‬اءه‡[‪ ( ).‬ژ••ړ‪ :‬اﺑــﻲ ﺳــﻌﻴﺪ ﺧــﺪري رﺿــﻰ اﷲ ﺗﻌــﺎﻟٰﻰ ﻋﻨــﻪ‬
‫ﺣﺪﻳﺚ ﻧﻘﻞ ﻛ‪７‬ى‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪ :‬ﭘـﻪ ﻫﻐـﻪ وﺧـﺖ ﻛـﻲ ﭼـﻲ دري ﻧﻔـﺮه وي ﻧـﻮ ﻳـﻮ ﻧﻔـﺮ دي اﻣـﺎم‬
‫و‪－‬ﺮ‪＄‬ــﻮي ﺑﻬﺘــﺮه او ﻏــﻮره ددوي ﭘــﻪ اﻣﺎﻣــﺖ ﻛﻮﻟــﻮ ﺳــﺮه ﻗــﺎري ﻳﻌﻨــﻲ ﭘــﻪ ﺗﺠﻮﻳــﺪ ﺳــﺮه‬
‫ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﻜﻰ د ﻗﺮآٰن دى – ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﺑﻪ ﺑﻌﻀـﻲ وﺧـﺖ‬
‫ﺣﻀﺮت اﺑﻮ ﺑﻜﺮ ‪請‬ﺪﻳﻖ رﺿﻲ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره وړاﻧﺪي ﻛﺎوه ‪＄‬ﻜﻪ‬
‫ﭼﻲ ﻧﻮﻣﻮړى ﺣﺎﻓﻆ د ﻗﺮاٰن ﻛﺮﻳﻢ وو‪ .‬ﺧﻮ ﺳﺮه ﻟﺪې ﭼﻲ ﻧﻮر ﻓﻘﻬﺎء د ‪請‬ﺤﺎﺑﻪ ؤ ＇ﺨﻪ ﺑﻪ‬
‫ﻫﻢ ﻣﻮﺟﻮد وو او ﺧﺎص ﻣﺬﻫﺐ د اﻣﺎم اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ رﺣﻤﺔ اﷲ ﭘﺪې راﺑﻄـﻪ ﻫـﻢ دادى‬
‫ﭼﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺎري ﭼﻲ ﭘﻪ ﺗﺠﻮﻳﺪ ﺳﺮه ﻗﺮاٰن ﻛﺮﻳﻢ ﺗﻼوت ﻛﻮﻟﻰ ﺷـﻲ ﻫﻐـﻪ ﺷـﺨﺺ اﻣﺎﻣـﺖ‬
‫وﻛ‪７‬ي ‪＄‬ﻜﻪ دﻋﺒـﺪاﷲ اﺑـﻦ ﻣﺴـﻌﻮد رﺿـﻲ اﷲ ﺗﻌـﺎﻟٰﻰ ﻋﻨـﻪ ＇ﺨـﻪ ﻧﻘـﻞ دى او ﻓﺮﻣـﺎﺋﻲ‪:‬‬
‫]‪4%‬م ا‪!0‬م ا‪/t‬اءه‡ )‪F‬ب ا”[)‪.(2‬‬

‫‪1‬‬
‫ا@>;? ا?
>!د –
=)!ٰة ا;‪9
! – :‬ى ‪!7‬ك – ‪ -G
١٠٧‬اآ‪!E;2
;
/‬ر – اآ‪2
;
/‬ﯧ‪!E‬ر‪ -‬د‬
‫‪D‬پ آل ‪.١٣H٩‬‬
‫‪2‬‬
‫ا@>;? ا?
>!د –
=)!ٰة ا;‪9
! – :‬ى ‪!7‬ك – ‪ -G
١٠٧‬اآ‪!E;2
;
/‬ر – اآ‪2
;
/‬ﯧ‪!E‬ر‪ -‬د‬
‫‪D‬پ آل ‪.١٣H٩‬‬

‫‪85‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ژړ‪ :‬اﻣﺎﻣﺖ دي ﻛﻮي د ﻗﻮم ﻫﻐﻪ ＇ﻮك ﭼﻲ ډ‪４‬ـﺮ ＊ـﻪ ﻟﻮﺳـﺘﻮﻧﻜﻰ د ﻗـﺮآٰن ﻛـﺮﻳﻢ وي‪.‬‬
‫ﺧﻮ دا دﻟﻴﻞ د ﻧﻮرو ﻋﻠﻤﺎؤ د ﻣﺬاﻫﺒﻮ ﺳﺮه ﺧﻼف دى ‪＄‬ﻜﻪ ﭼـﻲ د ﻫﻐـﻮي ﭘـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻫﻐـﻪ‬
‫ﺷﺨﺺ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ډ‪４‬ﺮ ﻣﺴﺘﺤﻖ دى ﭼﻲ ﻓﻘﻬﻴﻪ ﻋﺎﻟﻢ وي او د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﻪ اﺣﻜـﺎﻣﻮ‬
‫ﭘﻮه وي ﻟﻜﻪ ＇ﺮﻧﮕﻪ ﻣﻮ ﻣﺨﻜ‪ ３＋‬ﻳﺎد ﻛ‪７‬ل د ﻫﻐﻪ ‪＄‬ﻮاب دادى ﭼـﻲ د ‪請‬ـﺤﺎﺑﻪ ؤ رﺿـﻰ‬
‫اﷲ ﻋﻨﻬﻢ ﻗﺎري‪ ،‬ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﻜﻰ د ﻗﺮاٰن ﻛﺮﻳﻢ ﺑﻪ ﺿﺮور وه ﭼـﻲ ﻓﻘﻬﻴـﻪ ﻋـﺎﻟﻢ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ـﻪ ﭘـﻪ‬
‫اﺣﻜﺎﻣﻮ ﺳﺮه ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻮﻫ‪５‬ﺪه‪ ،‬ﺧﻮ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﻪ اﺣﻜﺎﻣﻮ ﭘﻮﻫ‪５‬ﺪل ﭘﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﻛ‪＋‬ﻲ‬

‫ډﻳﺮ ﺿﺮور دي ﭘﻪ ﻧﺴﺒﺖ د ﻗﺮاﺋﺖ ﻳﺎ ＊ﻪ ﻟﻮﺳﺘﻠﻮ د ﻗﺮاٰن ﻛﺮﻳﻢ ﺳﺮه‪(1).‬‬

‫ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﭘﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﻣﺴﺘﺤﻖ دى ﭼـﻲ ﻗـﺮآٰن‬ ‫ب‪-‬‬
‫ﻛﺮﻳﻢ ﭘﻪ ﺗﺠﻮﻳﺪ ﺳﺮه ﻟﻮﻟﻲ او ﻫﻢ ﻓﻘﻬﻴﻪ ﻋﺎﻟﻢ او د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﻪ اﺣﻜﺎﻣﻮ ﭘﻮه وي‪.‬‬
‫ج‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﭘﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﻣﺴـﺘﺤﻖ دى ﭼـﻲ ﺗﻨﻬـﺎﺋ‪ ３‬ﻗـﺮآٰن‬
‫ﻛﺮﻳﻢ ﭘﻪ ﺗﺠﻮﻳﺪ ﺳﺮه زده وي‪ ،‬ﻛﻪ ＇ﻪ ﻫﻢ ﻓﻘﻬـﻲ ﻋـﺎﻟﻢ ﻧـﻮي‪ ،‬ﻟـﻴﻜﻦ ﭼـﻲ دوﻣـﺮه‬
‫اﻧﺪازه ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت وﻟﺮي ﭼﻲ ﻫﻐﻪ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﻮري ﻣﺘﻌﻠﻖ اﺣﻜﺎﻣﻮ ﺑﺎﻧﺪي ﻋﺎﻟﻢ وي‪.‬‬
‫د‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﭘﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﻣﺴﺘﺤﻖ دى ﭼﻲ ﻫﻐﻪ ډ‪４‬ـﺮ ﻓﻘﻬﻴـﻪ‬
‫او د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﻪ اﺣﻜﺎﻣﻮ ﻋﺎﻟﻢ وي‪.‬‬
‫ه‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﭘﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﻣﺴﺘﺤﻖ دى ﭼـﻲ د ﻗـﺮاٰن ﻛـﺮﻳﻢ‬
‫ﻟﻮﺳﺘﻮﻧﻜﻰ وي ﺧﻮ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﻪ اﺣﻜﺎﻣﻮ ﻋﺎﻟﻢ ﻧﻮي‪.‬‬
‫و‪ -‬ﺑﺎﻟﻔﺮض ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﭘﻪ دې ！ﻮﻟﻮ ﺷﻴﺎﻧﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﺳﺮه ﺑﺮاﺑﺮ وو ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ‬
‫ﻣﺴﺘﺤﻖ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ دى ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﻪ اﺣﻜﺎﻣﻮ ﺳﺮه ﺗﺮ ﻳﻮې اﻧـﺪازې ﭘـﻮري‬
‫ﻋﺎﻟﻢ وي‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫وه(
ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬واد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك – ‪2
;0V – G
١٨H‬ﯧ‪!E‬ر – ب – ت‪.‬‬

‫‪86‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ز‪ -‬او ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﭘﻪ ﻓﻘﻬﻲ ﻣﺴﺎﺋﻠﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﻫﻐـﻪ اﺣﻜـﺎم ﭼـﻲ ﺗـﺮ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ـﻪ ﭘـﻮري‬
‫ﻣﺘﻌﻠﻖ وي او ﻳﺎ ﭘﻪ ﻟﻮﺳﺘﻠﻮ د ﻗﺮاٰن ﻛﺮﻳﻢ ﻛ‪ ３＋‬ﺳﺮه ﺑﺮاﺑـﺮ وو ﻧـﻮ ﺑﻴـﺎ ﻫﻐـﻪ ﺷـﺨﺺ‬
‫ﻣﺴﺘﺤﻖ د اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ دى ﭼﻲ د زﻳﺎت ﻋﻤﺮ ﺧﺎوﻧﺪ وي ‪＄‬ﻜـﻪ ﭼـﻲ ﻣﺎﻟـﻚ اﺑـﻦ‬
‫اﻟﺤﻮﻳﺮث ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ ﻳﻮ ﺣﺪﻳﺚ ﻧﻘﻞ ﻛ‪７‬ى او ﻓﺮﻣﺎﺋ‪] ３‬وا;‪ ‡)
4‬اآ(•‪/‬آ‡[)‪ .(1‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫اﻣﺎﻣﺖ دي ﻛﻮي ﺳﺘﺎﺳﻲ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﭼﻲ د زﻳﺎت ﻋﻤﺮ ﺧﺎوﻧﺪ وي ﭼﻲ ﻣﺸﺮوي ﭘﻪ‬
‫ﺗﺎﺳﻲ ﻛ‪.３＋‬‬
‫ح‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﭘﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟـﻮ ﺳـﺮه دى ﭼـﻲ ﻧ‪５‬ـﻚ او‬
‫ﺷﺮﻳﻒ ﻧﺴﺒﻪ وي‪.‬‬
‫ط‪ -‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﭘﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﺳـﺮه دى ﭼـﻲ ﺗـﺮ ！ﻮﻟـﻮ‬
‫ﻟﻮﻣ‪７‬ى ﺋ‪ ３‬ﻫﺠﺮت ﻛ‪７‬ى و‪Ｊ‬ﻴﻌﻨﻲ ﺗﺮ ！ﻮﻟﻮ ﻟﻮﻣ‪７‬ى د اﺳﻼم دار ﺗﻪ داﺧﻞ ﺳﻮى وي‪.‬‬
‫ي‪ -‬او ﺑﻴﺎ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﺘﺤﻖ دى ﭼﻲ ﺗﺮ ！ﻮﻟﻮ ﻟﻮﻣ‪７‬ى ﺋ‪ ３‬اﺳـﻼم راوړى وي‬
‫‪＄‬ﻜﻪ د اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد رﺿﻰ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ ﺣﺪﻳﺚ دى ﭼﻲ ﻓﺮﻣـﺎﺋﻲ‪•O] :‬ن آ•!ا ‪L•O‬‬
‫‪2‬‬
‫ا‪!N
#/[k‬اء ‪ . ( )[ ً Q>
‡k
tO‬ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﭘﻪ ﻫﺠـﺮت ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﻫـﻢ ﺳـﺮه ﺑﺮاﺑـﺮ وو‬
‫ﺑﻴﺎ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺴﺘﺤﻖ دى ﭼﻲ اﺳﻼم ﺋ‪ ３‬ﺗﺮ ！ﻮﻟﻮ ﻟﻤـ‪７‬ى راوړى وي‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧﮕـﻪ دا‬
‫ﻋﻤﻠﻴﻪ ﭘـﻪ ﭘﻼروﻧـﻮ و ﻧﻴﻜﻮﻧـﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﻫـﻢ ﺟـﺎري ﻛ‪５‬ـﺪاي ﺷـﻲ ﻧـﻪ دا ﭼـﻲ ﺧـﺎص اﺳـﻼم‬
‫راوړل دده ﻣﻄﺮح دي‪(3).‬‬
‫ك‪-‬ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﺷﺨﺺ ﭘﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﻣﺴﺘﺤﻖ دى ﭼﻲ ﺗﺮ ！ﻮﻟﻮ ﻣﺘﻘﻲ او‬
‫ﭘﺮﻫ‪５‬ﺰﮔــﺎره وي ‪＄‬ﻜــﻪ ﭘــﺪې ﻫﻜﻠــﻪ ﺧــﺪاى )ج( ﻓﺮﻣــﺎﺋﻲ‪] :‬ان اآ••‪ ••*+ ‡)
/‬ا”‬

‫‪1‬‬
‫ا@>;? ا?
>!د –
=)!ٰة ا;‪9
! – :‬ى ‪!7‬ك – ‪ -G
١٠٧‬اآ‪!E;2
;
/‬ر – اآ‪2
;
/‬ﯧ‪!E‬ر‪ -‬د‬
‫‪D‬پ آل ‪.١٣H٩‬‬
‫‪2‬‬
‫ا@>;? ا?
>!د –
=)!ٰة ا;‪9
! – :‬ى ‪!7‬ك – ‪ -G
١٠٧‬اآ‪!E;2
;
/‬ر – اآ‪2
;
/‬ﯧ‪!E‬ر‪ -‬د‬
‫‪D‬پ آل ‪.١٣H٩‬‬
‫‪3‬‬
‫وه(
ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬واد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك – ‪2
;0V – G
١٨H‬ﯧ‪!E‬ر – ب – ت‪.‬‬

‫‪87‬‬
 ‫د 
ا

‬
‫‪1‬‬
‫ا‪0#‬آ‡[) (‪ .‬ژړ‪ :‬ﭘﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺳﺮه ﻏﻮره او ﺑﻬﺘﺮه ﺧﻠﻚ د ﺧﺪاى )ج( ﭘﻪ ﻧﺰد ﻫﻐﻪ ＇ﻮك‬
‫دي ﭼــﻲ ﻫﻐــﻪ ﻣﺘﻘﻴــﺎن او و‪４‬ﺮ‪４‬ــﺪوﻧﻜﻲ دي د ﺧــﺪاى )ج( ＇ﺨــﻪ‪ .‬ﻛــﻪ ﭼ‪５‬ــﺮي ﭘــﺪې ！ﻮﻟــﻮ‬
‫ﺷﻴﺎﻧﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﺳﺮه ﺑﺮاﺑﺮ وو ﺑﻴﺎ دي ﻗﺮﻋﻪ ﻛﺸﻲ وﻛ‪７‬ي )ﭘﭽﻪ دي واﭼﻮي( اﻣﺎ ﻣﺴـﺌﻠﻪ د‬
‫)ﺳﻠﻄﺎن( ﻳﻌﻨﻲ ﭘﺎﭼﺎ ﭼﻲ ﻫﻐﻪ ﺗﺮ ！ﻮﻟﻮ ﻏﻮره او ﺑﻬﺘـﺮه وي ﭘـﻪ اﻣﺎﻣـﺖ ﻛﻮﻟـﻮ ﺳـﺮه ‪＄‬ﻜـﻪ‬
‫ﭼﻲ ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ اﻃﻼق ﺳﺮه ﻋﻤﻞ ﻛ‪８５‬ي ﻟﻜﻪ ＇ﺮﻧﮕـﻪ ﭼـﻲ ﻣﻘـﺮر او ﻣﻌـﻴﻦ اﻣـﺎم‬
‫ﻣﺴﺘﺤﻖ دى ﭼﻲ د ﻓﻘﻬﻲ ﭘﻪ ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３＋‬اﻣﺎم اﻟﺤﻰ ورﺗﻪ وﻳﻞ ﻛ‪８５‬ي او ﻳـﺎ ‪請‬ـﺎﺣﺐ‬
‫اﻟﺒﻴﺖ ﻳﻌﻨﻲ د ﻛﻮر ﺧﺎوﻧـﺪ ﻣﺴـﺘﺤﻖ دى‪ .‬ﻧـﻮ ﻫﻤﺪاﺷـﺎن ﭘﺎﭼـﺎ ﻫـﻢ ﻣﺴـﺘﺤﻖ‪ ،‬ﺗـﺮ ！ﻮﻟـﻮ‬
‫ﻏﻮره او ﺑﻬﺘﺮه ﮔ‪２‬ﻞ ﻛ‪８５‬ي‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫د ا‪/[k‬ت ‪!N‬رة – ‪ ١٣‬ا‪.ˆ%‬‬

‫‪88‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫‪*SVW‬ن او ا‪.‬م‬
‫‬

‫ﺿﺮور ده ﭼﻲ ﻳﻮ ＇ﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ددې د وﻫﻤ‪ ３‬ﻓﻘﺮې ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ وﻟﻴﻜﻢ ﭼﻲ آٰﻳﺎ اﻣﺎم د ﻗﻮم‬
‫ﭼ‪５‬ــﺮي ﺑﺎﻳــﺪ ودر‪４‬ــ‪８‬ي او ﻗــﻮم ﭼ‪５‬ــﺮي ﺑﺎﻳــﺪ ودر‪４‬ــ‪８‬ي؟ ‪＄‬ﻜــﻪ ﺿــﺮور ده ﭼــﻲ ﺗــﺮ ＇ــﻮ د‬
‫ﻣﻘﺘــﺪﻳﺎﻧﻮ او اﻣــﺎم ﺗــﺮ ﻣــﻨ‪ ＃‬ﻓــﺮق وﺷــﻲ او د اﻣــﺎم ‪＄‬ــﺎي ﻣﻌﻠــﻮم ﺷــﻲ ﻫﻤﺪارﻧﮕــﻪ د ﻗــﻮم‬
‫در‪４‬ﺪﻟﻮ ‪＄‬ﺎي ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻌﻠﻮم وي ﺗﺮ ＇ﻮ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬د ﻗﻮم او اﻣﺎم ﭘﻪ ﻫﻐـﻪ ﺷـﺮﻃﻮﻧﻮ ﺳـﺮه ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫ﺷﻲ ﻟﻜﻪ ﻛﻮم ﭼﻲ ﻓﻘﻬﻲ ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ذﻛﺮ ﻛ‪７‬ﻳﺪي‪.‬‬

‫دا ﺧﻮ ﺿﺮوري ﺧﺒﺮه ده ﭼﻲ اﻣﺎم ﺑﻪ د ！ﻮل ﻗﻮم ＇ﺨﻪ ﻟـﻮﻣ‪７‬ى در‪４‬ـ‪８‬ي ﻣـﺜﻼً ﻣﺤـﺮاب دى‬
‫ﻧﻮ اﻣﺎم ﺑﻪ د ﻣﺤﺮاب ﭘﻪ ﻣﺦ ﻛ‪ ３＋‬در‪８４‬ي دا ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ‪請‬ﻮرت ﻛ‪ ３＋‬ﭼﻲ ﺧﻠﻚ زﻳـﺎت وي‬
‫او ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﺧﻠﻚ ﻟـ‪ ８‬وي ﻳﻌﻨـﻲ ﻳـﻮ ﻧﻔـﺮ وي ﻧـﻮ ﺑﻴـﺎ ﺿـﺮور ده ﭼـﻲ اﻣـﺎم ﺑـﻪ ﻟـ‪ ８‬ﻏﻮﻧـﺪي‬
‫ﻣﺨﺘﻪ در‪８４‬ي او ﻣﻘﺘـﺪي ﺑـﻪ د اﻣـﺎم ＇ﺨـﻪ ＊ـ‪ ３‬ﻃـﺮف ﺗـﻪ د اﻣـﺎم د ﭘ‪＋‬ـﻮ ﭘـﻪ ﭘـﺎي ﻛ‪＋‬ـ‪３‬‬
‫در‪８４‬ي ‪＄‬ﻜﻪ ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ ﺣﻀﺮت ﺟﺎﺑﺮ رﺿﻰ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ ﻳﻮ ﺣﺪﻳﺚ ﻧﻘﻞ ﻛ‪Ｊ７‬ﺪى ﭼﻲ‬
‫ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪:‬‬

‫]‪t‬م ر‪!N‬ل ا” "‪ oQ‬ا” ‪
;Q+‬و‪;N oٰQ+ 0O *[O oQ% ‡QN‬ر ‪•; l•mœO‬ي‬
‫وأدار‪ oٰFV L‬ا‪y ‡|
*;% ?+ L*
t‬ء ‪•0O /p•" ?• /y‬م ‪•>% ?•+‬ر ر‪!•N‬ل‬
‫ا” "‪ oQ‬ا” ‪
;Q+‬و‪O ‡Q•N‬ء‪ l•m‬ء‪ o•ٰFV *O•O ً•;y *%•%‬ا‪ -
•eQm •*
t‬روا‬
‫
>‪ ‡Q‬و ا! داؤد[) (‪ .‬ژړ‪ :‬ﺣﻀﺮت ﺟﺎﺑﺮ رﺿﻲ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨـﻪ د رﺳـﻮل اﷲ ‪請‬ـﻠﻰ‬
‫‪1‬‬

‫اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ＇ﺨﻪ رواﻳﺖ ﻛﻮي ﻓﺮﻣـﺎﺋﻲ ﭼـﻲ رﺳـﻮل اﷲ ‪請‬ـﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴـﻪ وﺳـﻠﻢ وﻻړ‬

‫‪1‬‬
‫ا@>;? ا?
>!د –
=)!ٰة ا;‪9
! – :‬ى ‪!7‬ك – ‪ -G
١٠H‬اآ‪!E;2
;
/‬ر – اآ‪2
;
/‬ﯧ‪!E‬ر‪ -‬د‬
‫‪D‬پ آل ‪.١٣H٩‬‬

‫‪89‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﺳﻮ ددې ﻟﭙﺎره ﭼﻲ ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬وﻛ‪７‬ي ﻧﻮ زه راﻏﻠﻢ او دده ﭘﻪ ﭼﭗ ﻃﺮف ﺳﺮه ودر‪４‬ﺪم رﺳـﻮل‬
‫اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ زه د ﻻس ＇ﺨﻪ وﻧﻴﻮﻟﻢ او ﺗﺎو ﺋـ‪ ３‬ﻛـ‪７‬م ﺗـﺮ ＇ـﻮ زه ＊ـ‪ ３‬ﻃﺮﻓﺘـﻪ‬
‫ودر‪８４‬م ﻧﻮ ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﺟﺎﺑﺮ ﭼﻲ د ‪請‬ﺨﺮ زوي دى ه راﻏﻠﻰ – ﻫﻐـﻪ د رﺳـﻮل اﷲ ‪請‬ـﻠﻰ‬
‫اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﭼﭗ ﻃﺮف ﺗﻪ ودر‪４‬ﺪى ﺑﻴﺎ رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ زﻣﺎ اود ﻫﻐﻪ‬
‫دواړو ﻻﺳــﻮﻧﻪ وﻧﻴــﻮل دواړه ﺋــ‪ ３‬د ﺷــﺎ ﻃﺮﻓﺘــﻪ و‪－‬ﺮ‪＄‬ﻮﻟــﻮ وروﺳــﺘﻪ ﭘﺴــﻲ ودر‪４‬ــﺪﻟﻮ او‬
‫ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻣﻮ ﭘﺴﻲ ﺗﻤﺎم ﻛ‪.７‬‬

‫ﭼﻲ ددې ﺣﺪﻳﺚ د ﻣﻔﻬﻮم ＇ﺨﻪ د اﻣﺎم ددر‪４‬ـﺪﻟﻮ ‪＄‬ـﺎي ﻫﻤﺪارﻧﮕـﻪ د ﻣﻘﺘـﺪي ددرﻳـﺪﻟﻮ‬
‫‪＄‬ﺎي او ﺑﻠﻜﻲ د ‪請‬ﻒ ﺟﻮړول ﻫﻢ ﺗﺮې اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻛ‪８５‬ي‪ .‬ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﻣﺴﺘﺤﺐ ﺧﺒﺮه داده‬
‫ﭼﻲ اﻣﺎم د ﻣﻘﺘﺪﻳﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑـﻞ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﻣـﻨ‪ ＃‬د ‪請‬ـﻒ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ودر‪４‬ـ‪８‬ي ﺑﻠﻜـﻪ ﻧـﮋدې ﺑـﻪ‬
‫ورﺗﻪ ﻫﻐﻪ اﺷﺨﺎص در‪８４‬ي ﭼﻲ ﻫﻐﻮي ﻣﺸﺮان او ﻳﺎ ﻋﻠﻤﺎء وي – او ﻳﺎ ﺧﻮ د زﻳﺎت ﻋﻤﺮ‬
‫ﺧﺎوﻧﺪان وي ‪＄‬ﻜﻪ ﺣﻜﻤﺖ ﭘﻪ وړاﻧﺪي واﻟـﻲ ﻛـﻲ دﻏـﻪ ﻧـﻮع اﺷﺨﺎ‪請‬ـﻮ دادى ﭼـﻲ ﻛـﻮم‬
‫وﺧﺖ اﻣﺎم ﺧﻄﺎء او ﻳﺎ ﺳﻬﻮه ﻛ‪８５‬ي د ﺳﻬﻮي او ﺧﻄﺎء ﭘﻪ ‪請‬ﻮرت ﻛ‪ ３＋‬ﺑﻪ اﻣﺎم ﺗﻪ ﻓﺘﺢ‬
‫ورﻛﻮي‪ ،‬او ﻳﺎ ﻣﺜﻼً ﺧﻠﻴﻔﻪ ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻮ ﻟﻮ ﺗﻪ ﺿﺮورت ﭘﻴﺪا ﺷﻲ اﻣﺎم ﻛ‪５‬ﺪاى ﺳﻲ ددﻏﻪ ﻧﻮع‬
‫اﺷﺨﺎ‪請‬ﻮ ＇ﺨﻪ ﻳـﻮ ＇ـﻮك ورﺗـﻪ ﺧﻠﻴﻔـﻪ و‪－‬ﺮ‪＄‬ـﻮي ‪＄‬ﻜـﻪ ﻟﻜـﻪ ＇ﺮﻧﮕـﻪ ﭼـﻲ اﻣـﺎم ﺑﺎﻳـﺪ ﭘـﻪ‬
‫وﺳﻂ د ﻣﻘﺎﺑﻞ د ﻣﻘﺘﺪﻳﺎﻧﻮ د ‪請‬ﻒ ﻛ‪ ３＋‬در‪８４‬ي‪.‬‬

‫ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ د ﺣﻀﺮت اﺑﻲ ﻫﺮﻳﺮه رﺿﻲ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ ＇ﺨﻪ ﻳﻮ ﺣﺪﻳﺚ رواﻳﺖ ﺷـﻮ‪Ｊ‬ﺪى‬
‫ﭼﻲ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪ ?+] :‬ا*(‪ oQ" L‬ا” ‪
;Q+‬و‪•t ‡QN‬ل و‪!—•N‬ا ا`
•م و‪•N‬وا ا‪[a•Qp‬‬
‫روا ا! داؤد‪ .‬ژړ‪ :‬ﺣﻀﺮت اﺑـﻲ ﻫﺮﻳـﺮه رﺿـﻰ اﷲ ﺗﻌـﺎﻟٰﻰ ﻋﻨـﻪ د رﺳـﻮل اﷲ ‪請‬ـﻠﻰ‬
‫اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ＇ﺨﻪ رواﻳﺖ ﻛﻮي واﺋﻲ ﭼﻲ رﺳﻮل ااﻟﻪ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳـﻠﻢ ﻓﺮﻣـﺎﺋﻲ‪:‬‬
‫اﻣﺎم ﺑﺎﻳﺪ د ﺳﺘﺎﺳـﻲ د ‪請‬ـﻒ ﭘـﻪ ﻣـﻨ‪ ＃‬ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ودر‪４‬ـ‪８‬ي او ﺗﺎﺳـﻲ ﺧـﺎﻟﻲ ‪＄‬ﺎﻳﻮﻧـﻪ د ‪請‬ـﻒ‬

‫‪90‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ډﻛﻮۍ‪ .‬ددې ﺣﺪﻳﺚ ﻣﻔﻬﻮم دادى ﭼﻲ اﻣﺎم ﺑﺎﻳﺪ د ﻣﻘﺘﺪﻳﺎﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛﻲ د ‪請‬ـﻒ ﭘـﻪ‬
‫ﻣﻨ‪ ＃‬ﺳﺎﺣﻪ ﻛ‪ ３＋‬ودر‪８４‬ي ‪＄‬ﻜﻪ دﻟﻴﻞ ﺋ‪ ３‬دا ذﻛﺮ ﺳﻮى ﺣﺪﻳﺚ دى‪.‬‬

‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﻣﻮ دا ﻫﻢ ﺛﺎﺑﺘﻪ ﻛ‪７‬ه ﭼـﻲ اﻣـﺎم ﺑﺎﻳـﺪ ﭘـﻪ ﻣﻘﺎﺑـﻞ د ﻣﻘﺘـﺪﻳﺎﻧﻮ د ‪請‬ـﻒ ﭘـﻪ ﻣـﻨ‪＃‬‬
‫ﺳﺎﺣﻪ ﻛ‪ ３＋‬ودر‪４‬ـ‪８‬ي‪ .‬ﻧـﻮ د اﻣـﺎم ﭘـﻪ ﻧﺴـﺒﺖ د ﻣﻘﺘـﺪﻳﺎﻧﻮ ددې در‪４‬ـﺪﻟﻮ ﺳـﺮه ددې ﻟﻔـﻆ‬
‫＇ﺨﻪ ﻳﻮ ＇ﻮ ﻧﻮري ﺿﺮوري ﻣﺴﺌﻠ‪ ３‬ﻫﻢ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻛ‪８５‬ي – ﻣﺜﻼً ﻟﻜﻪ د ﻣﻘﺘـﺪﻳﺎﻧﻮ ＇ﺨـﻪ‬
‫د اﻣــﺎم ﻳــﻮ ＇ــﻪ اﻧــﺪازه ﻟــﻮړ در‪４‬ــﺪل او ﻳــﺎ ﻣــﺜﻼً د اﻣــﺎم در‪４‬ــﺪل ﭘــﻪ ﻧﺴــﺒﺖ د ﻣﻘﺘــﺪﻳﺎﻧﻮ‬
‫ﭘﺪاﺳﻲ ﺣﺎل ﻛﻲ ﭼﻲ د اﻣﺎم او ﻣﻘﺘﺪﻳﺎﻧﻮ ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻳﻮ )ﺣﺎﺋﻞ( ﻳﻌﻨﻲ ﭘﺮده ﻣﻮﺟﻮده وي‪.‬‬

‫‪ .1‬داﻣﺎم ﻟﻮړواﻟﻰ د ﻗﻮم ﭘﻪ ﻧﺴﺒﺖ او ﻳﺎ د ﻗﻮم ﻟﻮړواﻟﻰ د اﻣﺎم ﭘﻪ ﻧﺴـﺒﺖ‪ :‬ﭘـﺪې‬

‫ﻫﻜﻠﻪ ﺷﻴﺦ ﺳﻴﺪ ﺳﺎﺑﻖ رﺣﻤﺔ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻛﺘـﺎب ﻓﻘـﻪ اﻟﺴـﻨﺔ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﻟﻴﻜـﻲ ﭼـﻲ د‬
‫اﻣﺎم در‪４‬ﺪل ﭘﻪ ﻟﻮړ ‪＄‬ﺎي ﭘﻪ ﻧﺴﺒﺖ د ﻣﻘﺘﺪﻳﺎﻧﻮ ﺳﺮه ﻣﻜﺮوه دى د ﻛﺮاﻫﻴـﺖ دﻟﻴـﻞ ﺋـ‪ ３‬د‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد رﺿﻰ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ ﺣﺪﻳﺚ دى ﭼﻲ ﻓﺮﻣـﺎﺋﻲ‪ L•k] :‬ر‪!•N‬ل ا”‬
‫"••‪ oQ‬ا” ‪
••;Q+‬و‪ ‡Q••N‬ان ‪!••0%‬م ا`
••م ‪!••O‬ق ‪o••c‬ء وا*••س ‪ .(1)[
••e;Qm‬ژ••ړ‪:‬‬
‫ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺪاﷲ اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد رﺿﻰ اﷲ ﺗﻌـﺎﻟٰﻰ ﻋﻨـﻪ ﻓﺮﻣـﺎﺋﻲ ﭼـﻲ رﺳـﻮل اﷲ ‪請‬ـﻠﻰ اﷲ‬
‫ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﻧﻬﻲ ﻛ‪７‬ې ددې ＇ﺨﻪ ﭼﻲ اﻣﺎم دي د ﻳﻮه ﺷـﻲ ﭘـﻪ ﺳـﺮ ﻟـﻮړ ودر‪４‬ـ‪８‬ي او ﻗـﻮم‬
‫دي وروﺳﺘﻪ ورﭘﺴﻲ وﻻړ وي‪.‬‬
‫ﻓﺮﺿﺎ ً ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي داﻣﺎم ﭘﻪ ﻟﻮړ ‪＄‬ﺎي در‪４‬ﺪل د ﻳﻮه ﻏﺮض ﻟﭙﺎره وي ﻣـﺜﻼً ﻟﻜـﻪ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ـﻪ‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻢ ورﻛﻮل ﻗﻮم ﺗﻪ ﻧـﻮ ﺑﻴـﺎ ﻛﺮاﻫﻴـﺖ ﻟـﻪ ﻣﻨ‪％‬ـﻪ ‪＄‬ـﻲ ‪＄‬ﻜـﻪ ﺣﻀـﺮت ﺳـﻬﻞ ﺑـﻦ ﺳـﺎﻋﺪي‬
‫رﺿﻲ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ د رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ＇ﺨﻪ رواﻳﺖ ﻛﻮي واﺋﻲ ﭼﻲ ﻣﺎ‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ وﻟﻴﺪى ﭼﻲ ﭘﻪ ﻣﻨﺒﺮ ﻧﺎﺳﺖ وو ﭘـﻪ ﻫﻐـﻪ ورځ ﭼـﻲ ﻣﻨﺒـﺮ‬
‫ﺟﻮړ ﺷﻮى وو ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﺗﻜﺒﻴﺮ وواﻳﻪ ﺑﻴﺎ ﺋ‪ ３‬رﻛـﻮع‬

‫‪1‬‬
‫
@ ا? ‪!c LQ+‬آ‪ a; – L‬ا`و_ر در‪!7 ‡%‬ك – ‪ – G
٣٣٧‬دارا[;‪/; a‬وت د‪D‬پ آل ‪.١٩٧٣‬‬

‫‪91‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫وﻛ‪７‬ه او ﺑﻴﺎ وروﺳﺘﻪ ﺷﺎﺗﻪ راﻏﻰ او ﺳـﺠﺪه ﺋـ‪ ３‬ﭘـﻪ ا‪請‬ـﻞ ﻣﻨﺒـﺮ وﻛـ‪７‬ه ﺑﻴـﺎ راو‪－‬ﺮ‪５＄‬ـﺪى‬
‫ﻛﻮم وﺧﺖ ﻛ‪ ３＋‬ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ＇ﺨﻪ ﺧﻼص ﺷﻮ ﺧﻠﻜﻮ ﺗﻪ ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺷﻮ ورﺗـﻪ وﺋـ‪ ３‬وﻳـﻞ‬
‫]ا‪*k%‬س ا ‪ r‬هٰ‪l‬ا‪!#F‬ا ‪ L‬و ‪!QF‬ا "‪(1)[L#ٰ!Q‬‬

‫ژړ‪ :‬اى ﺧﻠﻜﻮ دا ډول ﻛ‪７‬ﻧﻪ ﭼـﻲ ﻣـﺎ ﺳﺘﺎﺳـﻲ ﭘـﻪ ﻣـﺦ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬وﻛـ‪７‬ه ﭼـﻲ ﺗﺎﺳـﻲ ﺧﭙـﻞ‬
‫ﻟﻤﻮﻧ‪％‬ﻮﻧﻪ ﭘﻮره ﻛ‪７‬ۍ او د ﺧﭙﻞ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ـﻪ ﺗﻌﻠـﻴﻢ وﻛـ‪７‬ۍ –ﻳـﺎد ﺷـﻮى ﺣـﺪﻳﺚ ددې ﻟﭙـﺎره‬
‫دﻟﻴﻞ دى ﭼﻲ ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي د ﻛﻮم ﻏﺮض ﭘﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻣﺎم د ﻗﻮم ﭘﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻟﻮړ وي ﺑﻴﺎ ﻟﻤﻮﻧ‪＃‬‬
‫ﻧﻪ ﻣﻜﺮوه ﻛ‪８５‬ي‪.‬‬

‫اﻣﺎ د ﻣﻘﺘﺪﻳﺎﻧﻮ ﻟﻮړواﻟﻰ ﭘﻪ ﻧﺴﺒﺖ د اﻣﺎم ﺳﺮه ﺟﺎﺋﺰ دى او ﻛﺮاﻫﻴـﺖ ﻧﻠـﺮي ﺧـﻮ ﻟـﻴﻜﻦ‬
‫اﻣﺎم ﺷﻮﻛﺎﻧﻲ )رح( ﻟﻴﻜﻲ ﭼﻲ ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي د اﻣﺎم ﻟﻮړواﻟﻰ د ﻣﻘﺘﺪي ﭘﻪ ﻧﺴﺒﺖ ډ‪４‬ﺮ زﻳﺎت‬
‫وي ﻣــﺜﻼً ﻟﻜــﻪ ‪ ٣٠٠‬ﻣﺘــﺮ ﻟــﻮړواﻟﻰ ﭘﺪاﺳــﻲ ﺣــﺎل ﻛــﻲ ﭼــﻲ ﻣﻘﺘــﺪي د اﻣــﺎم ﭘــﻪ ﺣــﺎل ﻧــﻪ‬
‫ﺧﺒﺮ‪８４‬ي دا اﻗﺘﺪاء د ！ﻮﻟﻮ ﻋﻠﻤﺎؤ ﭘﻪ اﺗﻔﺎق ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي ﺑﻠﻜﻲ د ﻣﺴـﺠﺪ ﻳـﺎ ﻏﻴـﺮ د‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﻛﻮم ﺗﻮﭘﻴﺮ ﻧﺪى ＊ﻮدل ﺧﻮ ﻛﻪ د ﻳﺎد ﺷﻮي اﻧﺪازې ＇ﺨﻪ ﻛﻢ وي ﺑﻴـﺎ ﺟـﻮاز ﻟـﺮي‬
‫او ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﺋ‪請 ３‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي‪ .‬ﺗﺮ ＇ﻮ ﭼﻲ ﭘﻪ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﺳﺮه ﻛـﻮم دﻟﻴـﻞ ﻧـﻮي ﭘﻴـﺪا ﺳـﻮى‪.‬‬
‫ﻫﻤﺪارﻧﮕـﻪ ﭘـﺪې اړوﻧـﺪ دوﻛﺘــﻮر وﻫﺒـﻪ زﺣﻴﻠـﻲ ﭘـﻪ ﺧﭙــﻞ ﻛﺘـﺎب ﻓﻘـﻪ اﺳـﻼﻣﻲ وادﻟﺘــﻪ‬
‫ﻛ‪ ３＋‬ﻟﻴﻜﻲ ﭼﻲ د ﻣﻘﺘـﺪﻳﺎﻧﻮ ﭘـﻪ ﻧﺴـﺒﺖ د اﻣـﺎم ﻟـﻮړواﻟﻰ ﭘـﻪ ＇ﻠـﻮرو ﻣـﺬﻫﺒﻮﻧﻮ ﻛ‪＋‬ـ‪３‬‬
‫ﺟﻮاز ﻟﺮي ﺧﻮ ﻟـ‪ ８‬ﻣﻜﺮوﻫـﻮاﻟﻰ ﭘﻜ‪＋‬ـ‪ ３‬ﺷـﺘﻪ ﻛـﻪ ﭼ‪５‬ـﺮي ﻟـ‪ ８‬ﻏﻮﻧـﺪي ﺗﻔـﺎوت ﻳـﺎ ارﺗﻔـﺎع‬
‫وﻟﺮي ﻧﻮد اﻣﺎم ﻣﺎﻟﻚ او اﺣﻤـﺪ ﺑـﻦ ﺣﻨﺒـﻞ ‪請‬ـﺎﺣﺐ ﻟـﻪ ﻧﻈـﺮه ﻣﻜـﺮوه واﻟـﻰ ﻟـﺮي‪ .‬د اﻣـﺎم‬
‫ﺷﺎﻓﻌﻲ رﺣﻤﺔ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻧﻈﺮ دادى ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي د ﺿﺮورت ﺣﺎﻟﺖ وي او ﻳﺎ ﺧﻮﺋ‪ ３‬د ﺗﻌﻠﻴﻢ‬

‫‪1‬‬
‫
@ ا? ‪!c LQ+‬آ‪ a; – L‬ا`و_ر در‪!7 ‡%‬ك – ‪ – G
٣٣٧‬دارا[;‪/; a‬وت د‪D‬پ آل ‪.١٩٧٣‬‬

‫‪92‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﻗﺼﺪ وي ﺑﻴﺎ ﻛﻮم ﻣﺸـﻜﻞ ﭘﻜ‪＋‬ـ‪ ３‬ﻧﺸـﺘﻪ ﻟﻜـﻪ ＇ﺮﻧﮕـﻪ ﭼـﻲ ﺷـ‪５‬ﺦ ﺳـﻴﺪ ﺳـﺎﺑﻖ )رح( ﻫـﻢ‬
‫ﻳﺎدوﻧﻪ ﻛ‪７‬ې ﺧﻮ ﻳﻮ ﺷﻤ‪５‬ﺮ ﻋﻠﻤﺎء د اﻣﺎم ﻟﻮړواﻟﻰ ﺑﺎﻟﻜﻞ ﻣﻤﻨﻮع ﮔ‪２‬ﺊ‪.‬‬

‫اﻣﺎ د اﺧﺘﻼف ﺳﺒﺐ د ﻳﺎد ﺷﻮﻳﻮ ﻋﻠﻤﺎؤ ﺗﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬دوه ﻣﻌﺎرض ﺣﺪﻳﺜﻮﻧـﻪ دي ﭼـﻲ ﺳـﻬﻞ‬
‫ﺑــﻦ ﺳــﻌﺪ )رض( د رﺳــﻮل اﷲ ‪請‬ــﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴــﻪ وﺳــﻠﻢ ＇ﺨــﻪ رواﻳــﺖ ﻛــ‪７‬ي ﻓﺮﻣــﺎﺋﻲ ﭼــﻲ‪:‬‬
‫رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﺑﻪ د ﺧﻠﻜﻮ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﺎوه او ﻫﻐﻪ ﺑـﻪ ﭘـﻪ ﻣﻨﺒـﺮ ﻧﺎﺳـﺖ وو‬
‫ﻛﻮم وﺧﺖ ﭼﻲ ﺑﻪ ﺋ‪ ３‬د ﺳﺠﺪې ﻛﻮﻟﻮ اراده وﻛ‪７‬ه د ﻣﻨﺒﺮ ＇ﺨﻪ ﺑـﻪ ﻛ‪＋‬ـﺘﻪ ﺷـﻮ او ﺳـﺠﺪه‬
‫ﺑﻪ ﺋ‪ ３‬وﻛ‪７‬ه‪.‬‬

‫دوﻫﻢ ﺣﺪﻳﺚ دادى ﭼﻲ اﺑﻮ داؤد رواﻳﺖ ﻛ‪７‬ى ]ان ‪ ˆe%lV‬أم ا*س ‪ oٰQ+‬دآ•ن ‪l•mO‬‬
‫ا?
>!د ‪/OQO
l[O
;0‬غ
? "‪t)
#ٰ!Q‬ل ا‡ ‪ ‡•Q#‬ا‪ ‡•k‬آ•!ا ‪!•k*%‬ن‬
‫‪ ?+‬ذٰž([)‪.(1‬‬

‫ﻳﺎد ﺷﻮى ﺣﺪﻳﺚ اﺑﻮ داؤد د ﻫﻤﺎم ＇ﺨﻪ رواﻳﺖ ﻛـ‪７‬ى ﻓﺮﻣـﺎﺋ‪ :３‬ﭼـﻲ ﺣﺬﻳﻔـﻪ‬

‫رﺿﻲ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ د ﺧﻠﻜﻮ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﺎوه ﭘﺪاﺳﻲ ﺧﺎل ﻛﻲ ﭼﻲ ﻧﻮﻣﻮړي ﭘﻪ ﻟﻮړ ‪＄‬ـﺎي‬
‫وﻻړ وو – او اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد رﺿﻲ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ د ﻗﻤـﻴﺺ ＇ﺨـﻪ وﻧﻴـﻮى او ﻻﻧـﺪي ﻳـ‪３‬‬
‫ﻛﺶ ﻛ‪ ７‬ﻫﺮ ﻛﻠﻪ ﭼﻲ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ＇ﺨﻪ ﻓﺎرغ ﺷﻮ ورﺗﻪ وﺋ‪ ３‬وﻳﻞ ﭼﻲ آﻳﺎ ﺗﻪ ﻧﻪ ﺋ‪ ３‬ﺧﺒـﺮ ﭼـﻲ‬
‫دوى ﻟﻪ دﻏﻪ ډول ﻋﻤﻞ ＇ﺨﻪ ﻣﻨﻊ ﺷـﻮي دي د اﺧـﺘﻼف ﺳـﺒﺐ دﻧﻮﻣـﻮړو ﻋﻠﻤـﺎؤ ﺗـﺮﻣﻨ‪＃‬‬
‫ﻳﺎد ﺷﻮي ﺣﺪﻳﺜﻮﻧﻪ دي‪ .‬ﭼﻲ ‪＄‬ﻴﻨﻲ ﻋﻠﻤﺎء ﭘﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ي ﺣـﺪﻳﺚ ﻋﻤـﻞ ﻛـﻮي او ‪＄‬ﻴﻨـﻲ ﻧـﻮر‬

‫ﺋ‪ ３‬ﭘﻪ دوﻫﻢ ﺣﺪﻳﺚ ﻋﻤﻞ ﻛﻮي)‪.(2‬‬

‫‪1‬‬
‫‪;QN‬ن ا? ‪ Š;c‬ا‪ L‬داؤد ‪ – LF>;N‬ا‪ L‬داؤد – !
‪9‬ى ‪!7‬ك – ‪ – G
١٨٨‬اآ‪2
;
/‬ﯧ‪!E‬ر – ب – ت‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫وه(
ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬واد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك – ‪2
;0V – G
٢٠H‬ﯧ‪!E‬ر – ب – ت‪.‬‬

‫‪93‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫＇ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ ﻣﻮﻣﺨﻜﻲ ﻫﻢ ورﺗﻪ اﺷﺎره وﻛ‪７‬ه ﭼﻲ ﭘﻪ اﻣـﺎم ﭘﺴـﻲ د ﻣﻘﺘـﺪي اﻗﺘـﺪاء ﻛـﻮل‬
‫ﭘﺪاﺳﻲ ﺣﺎل ﻛ‪ ３＋‬ﭼﻲ ددوي ﺗﺮ ﻣﻨ‪) ＃‬ﺣﺎﺋﻞ( ﻳﻌﻨﻲ ﭘ＂ﻮﻧﻜﻰ ﺷﻲ وي ﭼﻲ ﭘـﺪې اړوﻧـﺪ‬
‫ﺷﻴﺦ ﺳﻴﺪ ﺳﺎﺑﻖ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻛﺘﺎب ﻓﻘﻪ اﻟﺴﻨﺔ ﻛ‪ ３＋‬ﻟﻴﻜـﻲ ﭼـﻲ ﭘـﻪ اﻣـﺎم ﭘﺴـﻲ د ﻣﻘﺘـﺪي‬
‫اﻗﺘﺪاء ﻛﻮل ﭘﺪاﺳﻲ ﺣﺎل ﻛ‪ ３＋‬ﭼﻲ ددوي دواړو ﺗـﺮ ﻣـﻨ‪)＃‬ﺣﺎﺋـﻞ( ﻳﻌﻨـﻲ ﭘ＂ـﻮﻧﻜﻰ ﺷـﻲ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد وي ﺟـﻮاز ﻟـﺮي او اﻗﺘـﺪاء ‪請‬ـﺤﺖ ﭘﻴـﺪا ﻛـﻮي ﺧـﻮ ﭘـﺪې ﺷـﺮط ﭼـﻲ د اﻣـﺎم ﭘـﻪ‬
‫ﺣﺮﻛﺎﺗﻮ‪ ،‬ﻗﺮاﺋﺖ او ﺗﻜﺒﻴﺮ اور‪４‬ﺪﻟﻮ ﻣﻘﺘﺪي ﭘﻮه ﺷﻲ – ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﭘﻪ اﻣﺎم ﭘﺴﻲ اﻗﺘـﺪاء‬
‫وﻛ‪７‬ي او ددوي دواړو ﺗﺮ ﻣﻨ‪) ＃‬ﻧﻬﺮ( ﺟﺎري واﻟﻪ وي ﻧﻮ د ﻣﻘﺘﺪي ﻟﻤﻮﻧ‪請 ＃‬ﺤﻴﺢ دى او‬
‫ﺟﻮاز ﻟﺮي ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ اﺑﻮ ﻣﺠﺎزا )رح( واﻳﻲ ﭼﻲ ﭘﺪاﺳﻲ ‪請‬ـﻮرت ﻛـﻲ ﭼـﻲ ﻳـﻮ ﻣﻘﺘـﺪى‬
‫ﭘــﻪ اﻣــﺎم ﭘﺴــﻲ اﻗﺘــﺪاء وﻛــ‪７‬ي او دوي دواړو ﺗــﺮ ﻣــﻨ‪ ＃‬ﻟﻮﻳــﻪ ﻻره او ﻳــﺎ د‪４‬ــﻮال وي د‬
‫ﻧﻮﻣـــﻮړي ﻣﻘﺘـــﺪي اﻗﺘﺪاء‪請‬ـــﺤﻴﺢ ده ﻟـــﻴﻜﻦ ﭘـــﺪې ﺷـــﺮط ﺳـــﺮه ﭼـــﻲ ﺗﻜﺒﻴـــﺮ ﺗﺤﺮﻳﻤـــﻪ‬

‫واوري)‪.(1‬‬

‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ ﺷ‪５‬ﺦ ﻃﺎﻫﺮ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻛﺘﺎب ﺧﻼ‪請‬ﺔ اﻟﻔﺘﻮٰى ﻛـﻲ ﻟﻴﻜـﻲ‬
‫ﭼـﻲ )ﺣـﺎﺋﻂ( دﻳـﻮال ﻣــﺎﻧﻊ د اﻗﺘـﺪاء ＇ﺨـﻪ ﻧـﻪ ﻛ‪５‬ــ‪８‬ي ﻧﻮﻣـﻮړى زﻳـﺎﺗﻮي ﭼـﻲ د اﺳــﻼﻣﻲ‬
‫ﻓﻘﻬﻲ ﻋﻠﻤﺎء ﭘﺪې ﻧﻈﺮدي ﭼﻲ اﻣﺎم ﻣﺤﻤﺪ ‪請‬ـﺎﺣﺐ ﻛـﻮم دﻳـﻮال ﻳـﺎد ﻛـ‪７‬ي ﻫﻐـﻪ داﺳـﻲ‬
‫د‪４‬ــﻮال دى ﭼــﻲ وړوﻛــﻰ او ﻟﻨــ‪ ６‬وي‪ .‬ﻛــﻪ د‪４‬ــﻮال ﻟــﻮړ وي ﺑﻴــﺎ ﻫــﻢ اﻗﺘــﺪاء د ﻣﻘﺘــﺪي ﻧــﻪ‬
‫‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي ‪＄‬ﻜﻪ ﭼﻲ داﺳﻲ دﻳﻮال ﭘﻪ ﺣﺎﺋﻞ ﺳﺮه ﺣﺴﺎﺑ‪８５‬ي ﺧﻮ ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي دﻏﻪ د‪４‬ﻮال‬
‫ﻟــﻮړ وي ﻟﻜــﻦ د ﻣﺴــﺠﺪ د ﻃــﺮف ＇ﺨــﻪ ورﺗــﻪ ﻻره وي ﻳﻌﻨــﻲ دروازه وﻟــﺮي ﻛﻠــﻪ ﭼــﻲ‬
‫ﻣﻘﺘﺪي وﻏﻮاړي ﭼﻲ اﻣـﺎم ﺗـﻪ ‪＄‬ـﺎن ورورﺳـﻮي ﺗـﺮ ＇ـﻮ د اﻣـﺎم اﻓﻌـﺎل ووﻳﻨـﻲ او ﻳـﺎﺋ‪３‬‬
‫ﻗﺮاﺋﺖ واوري او دا ﻳﺎد ﺷﻮي ‪請‬ﻮرﺗﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻣﻘﺘﺪي ﻣﺸﺘﺒﻬﻪ ﻧﺸﻲ ﻧﻮ د ！ﻮﻟﻮ ﻋﻠﻤﺎؤ ﭘﻪ‬

‫‪1‬‬
‫‪
0O – dN ;N G;c‬ا>*ˆ – !
‪9‬ى ‪!7‬ك – ‪ - G
٢٠٣‬دار ا‪ – /)e‬د ‪D‬پ آل ‪!Q ١٠٣‬رم ‪D‬پ‪.‬‬

‫‪94‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫اﺗﻔﺎق ﺳﺮه د ﻣﻘﺘﺪي اﻗﺘﺪاء ﭘﺪې ！ﻮﻟﻮ ‪請‬ﻮرﺗﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３＋‬ﭘﻪ اﻣﺎم ﭘﺴﻲ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي –‬
‫ﺧﻮ ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي دروازه ﭼﻲ د ﻣﺴـﺠﺪ ﺑـﺎم )ﭼـﺖ( ﺗـﻪ وﺗﻠـﻰ ده ﺗ‪７‬ﻟـﻰ وي او اﻣﻜـﺎن ﺋـ‪ ３‬د‬
‫و‪請‬ﻮل اﻣﺎم ﺗﻪ ﻧﻮي ﻧﻮ ﺷﻤﺲ اﻻﺋﻤﺔ اﻟﺤﻠﻮاﻧﻲ )رح( واﻳﻲ ﭼﻲ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﭘﺪې ‪請‬ﻮرت ﻛﻲ‬

‫د ﻣﻘﺘﺪي ﻟﻤﻮﻧ‪ ＃‬ﻛ‪８５‬ي)‪.(1‬‬

‫‪1‬‬
‫‪_ @
G;c‬ه‪ ˆ"Mm – /‬ا‪ٰ!Fe‬ى – !
‪9‬ى ‪!7‬ك – ‪2
;(;(V – G
١,٠‬ﯧ‪!E‬ر – ب – ت‪.‬‬

‫‪95‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫‪ ~ 4 [ 4‬ح و} د ا‪.‬م ‬

‫رة‬ ‫د &‬

‫＇ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺗﻴـﺎر‪８４‬ي او اﻣـﺎم ﻣﺤـﺮاب ﺗـﻪ وړاﻧـﺪي ﻛ‪５‬ـ‪８‬ي او ﻳـﻮ ﺗﻌـﺪاد‬
‫ﺧﻠﻚ د ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻟﭙﺎره ﺣﺎﺿﺮ ﺳـﻮي وي او ﻗﺎﻣـﺖ وﻳـﻞ ﻛ‪５‬ـ‪８‬ي ﻧـﻮ اﻣـﺎم ﺑﺎﻳـﺪ ﺗﻜﺒﻴـﺮ‬
‫ﺗﺤﺮﻳﻤــﻪ وواﻳــﻲ‪ .‬داﭼــﻲ د اﻗﺎﻣــﺖ وﻳﻠــﻮ ﭘــﻪ ﻣــﻨ‪ ＃‬ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬او ﻳــﺎ ﺧــﻮ ﺋــ‪ ３‬د ﻗﺎﻣــﺖ د‬
‫ﺧﻼ‪５請‬ﺪو ﺳﺮه ﺳﻢ ﺗﻜﺒﻴﺮ ﺗﺤﺮﻳﻤﻪ وواﺋ‪.３‬‬

‫ﭘﺪې ﻫﻜﻠﻪ ﺟﻤﻬﻮر ﻋﻠﻤﺎء واﺋﻲ ﭼﻲ اﻣﺎم ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﺗﻜﺒﻴﺮ ﺗﺤﺮﻳﻤﻪ وواﺋﻲ‬
‫ﭼﻲ اﻗﺎﻣﺖ ﺧﻼص ﺷﻲ او ‪請‬ﻔﻮﻧﻪ ！ﻮل ﺳﺮه ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻲ وروﺳﺘﻪ دي ﺗﻜﺒﻴﺮ ﺗﺤﺮﻳﻤـﻪ‬
‫وواﺋﻲ‪ .‬ﺧﻮ اﺣﻨﺎف ﻋﻠﻤﺎء واﺋﻲ ﭼﻲ ﺗﻜﺒﻴﺮ ﺗﺤﺮﻳﻤﻪ ﺑﺎﻳﺪ د ﻗﺎﻣﺖ وﻳﻠﻮ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻛ‪３＋‬‬
‫ﺋ‪ ３‬وواﻳﻲ ﻟـﻴﻜﻦ ﻏـﻮره او ﺑﻬﺘـﺮه ﺧﺒـﺮه دا ده ﭼـﻲ ﭘـﻪ ﻫﻐـﻪ وﺧـﺖ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﭼـﻲ ﻗـﺪ‬
‫ﻗﺎﻣﺖ اﻟﺼﻠﻮٰة ﻛﻠﻴﻤﻪ ووﻳﻞ ﺷﻲ ﻧﻮ اﻣﺎم ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻜﺒﻴﺮ ﺗﺤﺮﻳﻤﻪ وواﻳﻲ‪(1).‬‬

‫د ﻧﻈﺮوﻧﻮ ﺗﻮﭘﻴﺮ د ﺟﻤﻬﻮر او اﺣﻨﺎﻓﻮ ﻋﻠﻤﺎؤ ﺗﺮ ﻣـﻨ‪ ＃‬د ﺣـﺪﻳﺜﻮﻧﻮ ﻇـﺎﻫﺮي ﺗﻌـﺎرض دي‬
‫ﭼﻲ ﺣﻀﺮت اﻧـﺲ او ﺑـﻼل رﺿـﻰ اﷲ ﺗﻌـﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻬﻤـﺎ ﺋـ‪ ３‬رواﻳـﺖ ﻛـ‪７‬ى ﻛـﻮم ﭼـﻲ د‬
‫ﺣﻀﺮت اﻧﺲ رﺿﻰ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ ﺣﺪﻳﺚ دى ﭼﻲ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪ :‬رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫وﺳﻠﻢ زﻣﻮږ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﻛـﻲ راوﮔﺮ‪５＄‬ـﺪه ﻣﺨﻜ‪＋‬ـ‪ ３‬ﻟـﺪې ＇ﺨـﻪ ﭼـﻲ ﺗﻜﺒﻴـﺮ ﺗﺤﺮﻳﻤـﻪ‬

‫‪1‬‬
‫
‪ ‘4‬وه(
ز‪ – LQ;V‬آ‪F‬ب‪
0O :‬ا‪ L
MN‬واد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك – ‪2
;0V – G
٢٠‬ﯧ‪!E‬ر – ب – ت‪.‬‬

‫‪96‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫وواﻳــــﻲ وﺋــــ‪ ３‬ﻓﺮﻣﺎﻳــــﻞ ]&ٰ‪!••••;t‬ا "••••‪ ‡)O!e‬و ‪/#‬ا"••••!ا ‪ L••••O‬اراآ••••‡

••••? وراء‬
‫Ÿ‪/k‬ي[‪(1).‬‬

‫ژړ‪) :‬ﺗﺎﺳﻲ ودروۍاو ﺑﺮاﺑﺮ ﻛ‪７‬ي ‪請‬ﻔﻮﻧﻪ ﺳﺘﺎﺳﻲ ﭘﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺳﺮه زه وﻳﻨﻢ ﺗﺎﺳـﻲ‬
‫زﻣــﺎ د ﺷ ـﺎ ＇ﺨــﻪ وروﺳــﺘﻪ( – ﻇــﺎﻫﺮاً د ﺣــﺪﻳﺚ ＇ﺨــﻪ ﻣﻌﻠــﻮﻣ‪８５‬ي ﭼــﻲ ذﻛــﺮ ﺷــﻮي‬
‫ﻧﺼﻴﺤﺖ د ﻗﺎﻣﺖ وﻳﻠﻮ ＇ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ ﺷﻮى ﻟﻜﻪ ＇ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ د ﺣﻀﺮت ﻋﻤﺮ رﺿﻲ‬
‫اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ ＇ﺨﻪ ﻫﻢ ﭘﺪې ﻫﻜﻠـﻪ ﻧﻘـﻞ راﻏﻠـﻰ دى ﭼـﻲ ﺣﻀـﺮت ﻋﻤـﺮ رﺿـﻰ اﷲ‬
‫ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ ﺑﻪ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﭼﻲ ﻗﺎﻣﺖ ﺑﻪ ووﻳﻞ ﺷﻮ او ‪請‬ﻔﻮﻧﻪ ﺑـﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ ﺷـﻮل ﺑﻴـﺎ ﺑـﻪ ﺋـ‪３‬‬
‫ورﺗﻪ ﺗﻜﺒﻴﺮ وواﻳﻪ‪.‬‬

‫او ﻟﻜــﻪ ﭼــﻲ د ﺣﻀــﺮت ﺑــﻼل رﺿــﻰ اﷲ ﻋﻨــﻪ ﺣــﺪﻳﺚ دى ﭼــﻲ ﻣﻀــﻤﻮن ﺋــ‪ ３‬داﺳــﻲ‬
‫را‪＄‬ﻲ ﭼﻲ ﺣﻀﺮت ﺑﻼل رﺿﻰ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ ﺑﻪ اﻗﺎﻣﺖ ﭘﻪ رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫وﺳــﻠﻢ ﭘﺴــﻲ د وروﺳــﺘﻪ واﻳــﻪ او ﺑــﻼل رﺿــﻰ اﷲ ﺗﻌــﺎﻟٰﻰ ﻋﻨــﻪ ﺑــﻪ ورﺗــﻪ ووﻳــﻞ ﭼــﻲ‬
‫وړاﻧﺪي واﻟﻰ ﻣﻜﻮه زﻣﺎ ﭘﻪ اﻣﻴﻦ ﺳﺮه ﻳﻌﻨﻲ رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ـﻠﻰ اﷲ ﺑـﻪ دوﻣـﺮه اﻧـﺪازه‬
‫ﻗــﺮاٰن ﻛــﺮﻳﻢ ﻟﻮﺳــﺘﻠﻰ وو ﭼــﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎً اﻣــﻴﻦ ﺗــﻪ ﺑــﻪ رﺳــ‪５‬ﺪﻟﻰ وو او ﺑــﻼل رﺿــﻰ اﷲ‬
‫ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ ﺑﻪ اﻗﺎﻣﺖ وﻳﻞ ﻻ ﻧﻪ وه ﺧﻼص ﻛ‪７‬ي‪ .‬د ﺣﻀﺮت ﺑﻼل رﺿﻰ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ‬
‫ﺣﺪﻳﺚ ﭘﺪې دﻻﻟﺖ ﻛﻮي ﭼﻲ رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﺑـﻪ ﺗﻜﺒﻴـﺮ ﺗﺤﺮﻳﻤـﻪ‬
‫واﻳــﻪ او ﺑــﻼل )رض( ﺑــﻪ اﻗﺎﻣــﺖ وﻳــﻞ ﻻ ﻧــﻪ وو ﺧــﻼص ﻛــ‪７‬ى‪ .‬ﭘــﻪ ﻫﻤــﺪې ﺗﻮﮔــﻪ د‬

‫‪1‬‬
‫
@ ? ا‪ a;+N‬ا(‪p‬ري "@;‪ :‬ا(‪p‬ري – ‪9‬ى ‪!7‬ك – ‪ L%t – G
١٠٠‬آ‪ –
pF‬د ‪D‬پ آل‬
‫‪١٩٣٨‬م‪.‬‬

‫‪97‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﺟﻤﻬــﻮرو ﻋﻠﻤــﺎؤ د ﻣــﺬﻫﺐ ﻣﻌﻤــﻮل ﻫــﻢ دا ﺣــﺪﻳﺚ دى‪ ،‬ددوي ﻧﻈــﺮ ﻫــﻢ دادى ﭼــﻲ‬
‫اﻗﺎﻣﺖ وﻳﻞ ﭼﻲ ﺧﻼص ﺷﻲ ﺑﺎﻳﺪ اﻣﺎم ﺗﻜﺒﻴﺮ ﺗﺤﺮﻳﻤﻪ وواﺋﻲ‪.‬‬

‫‪98‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ا‪.‬م ‪ 4‬د ‪ €Sõ‬ور‪%m‬ل‬

‫‬
‫دا ﻣﻮﺿﻮع ﻛ‪５‬ﺪاى ﺷﻲ ﭘﻪ )ﻛﺘﺎب ﻣﺒﻄﻼت اﻟﺼﻠﻮٰة( ﻛ‪＊ ３＋‬ﻪ رو＊ﺎﻧﻪ ﺳﻮي وي‬
‫او ا‪請‬ﻠﻲ د ﺑﺤﺚ ﻛﻮﻟﻮ ‪＄‬ﺎي ﺋ‪ ３‬ﻫﻢ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﺑﺎﻃﻠﻮوﻧﻜﻲ ＇ﻴﺰوﻧـﻪ دي‪ ،‬ﻧـﻮ ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ‪＄‬ﺎى ﻛ‪ ３＋‬ﺑﺤﺚ ورﺑﺎﻧﺪي ﺳﻮى وي ﻟﻴﻜﻦ ﺑﻴـﺎﻫﻢ ＇ﺮﻧﮕـﻪ ﭼـﻲ ﻳـﺎد ﺷـﻮې‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺗـﺮ اﻣـﺎم ﭘـﻮري ﺗ‪７‬ﻟـ‪ ３‬ده او ﻓـﺘﺢ ورﻛـﻮل اﻣـﺎم ﺗـﻪ ﺿـﺮور دي ﻧـﻮ ﺑﻨـﺎء ﭘـﻪ‬
‫ﻫﻤﺪې اﺳﺎس ﭘﺪې ‪＄‬ﺎى ﻛ‪ ３＋‬ﻣﻮږ دا ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻄﻠﺐ وﮔﺮ‪＄‬ﻮﻟﻪ‪.‬‬

‫ﻓﺘﺢ ورﻛﻮل اﻣﺎم ﺗﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ دي او ＇ﻠﻮرو ﻣﺬﻫﺒﻮﻧﻮ ﭘﺮې اﺗﻔـﺎق ﻛـ‪７‬ى ﺑﻠﻜـﻲ ﻧـﻮر‬
‫！ﻮﻟﻮ ﻓﻘﻬﺎء ﻫﻢ اﻣﺎم ﺗﻪ د ﻓﺘﺤـﻲ ورﻛـﻮل ‪請‬ـﺤﻴﺢ ﮔ‪２‬ـﻲ ﭘـﻪ ﻫﻐـﻪ وﺧـﺖ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﭼـﻲ‬
‫ﻓﺘﺤﻲ ورﻛﻮﻟﻮ ﺗـﻪ ﺿـﺮورت ﭘﻴﺪاﺷـﻲ ﭼـﻲ د ‪請‬ـﺤﺖ رواﻳـﺖ ﺋـ‪ ３‬د ﺣﻀـﺮت ﻋﻤـﺮ‬
‫رﺿﻰ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ ＇ﺨﻪ راﻏﻠﻰ – ﺑﻠﻜﻲ ﻳﻮ ﺗﻌﺪاد ﻧـﻮر ﻋﻠﻤـﺎء دي ﭼـﻲ ﻫﻐـﻮي‬
‫ﺋ‪請 ３‬ﺤﻴﺢ ﻧﻪ ﮔ‪２‬ﻲ ﭼﻲ دا ﻧﻘﻞ د ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ رﺿﻲ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ ＇ﺨﻪ راﻏﻠﻰ‪،‬‬
‫ﻧـﻮ د اﺧـﺘﻼف اﺳﺎﺳـﻲ او ﻋﻤـﺪه ﻧﻘﻄـﻪ داده ﭼـﻲ د ﻋﻠﻤـﺎؤ اﺧـﺘﻼف د رواﻳــﺎﺗﻮ د‬
‫اﺧﺘﻼف ﭘﻪ اﺳﺎس دى‪ .‬ﻟﻜـﻪ ＇ﺮﻧﮕـﻪ ﭼـﻲ رواﻳـﺖ ﺳـﻮى)‪ LQ•"] :(1‬ر‪!•N‬ل ا”‬
‫"‪ oQ‬ا” ‪
;Q+‬و‪ٰ/FO ‡QN‬ك &ٰ‪0O ˆ%‬ل 
ر‪ % ،ay‬ر‪!N‬ل ا” ا‪ •%‬آ•‪l‬ا وآ•‪l‬ا‪،‬‬
‫‪t‬ل‪ MkO :‬ذآ‪k*F% /‬؟[)‪.(2‬‬

‫ژ••ړ‪ :‬ﻟﻜــﻪ ＇ﺮﻧﮕــﻪ ﭼــﻲ رواﻳــﺖ ﺳــﻮى ﭼــﻲ رﺳــﻮل اﷲ )‪請‬ــﻠﻰ اﷲ ﺗﻌــﺎﻟﻰ ﻋﻠﻴــﻪ‬
‫وﺳﻠﻢ( ﭘﻪ ﺧﻠﻜـﻮ ﻟﻤـﻮﻧ‪ ＃‬اداء ﻛـﺎوه ﺑﻴـﺎ ﺋـ‪ ３‬ﻳـﻮ آﻳـﺖ ﭘﺮ‪＋４‬ـﻮده او ﻳـﻮه ﺳـ‪７‬ي ورﺗـﻪ‬

‫‪1‬‬
‫وه(
ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬واد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك – ‪2
;0V – G
٢٠,‬ﯧ‪!E‬ر – ب – ت‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫
@ ا? ‪!c LQ+‬آ‪ a; – L‬ا`و_ر در‪!7 ‡%‬ك –‪ – G
٣٧٢‬دارا[;‪/; a‬وت د‪D‬پ آل ‪.١٩٧٣‬‬

‫‪99‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ووﻳﻞ ﭼﻲ ﻓﻼﻧﻰ او ﻓﻼﻧﻰ آٰﻳﺖ دي ﭘﺮ‪＋４‬ﻮده – رﺳﻮل اﷲ )‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ(‬

‫ﭘﻪ ﺟﻮاب ﻛﻲ ورﺗﻪ ووﻳﻞ ﭼﻲ وﻟﻲ دي ﻧﻪ راﭘﻪ ﻳﺎد اوه؟ ﭼﻲ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻣﻲ ﻟﻮﺳﺘﻠﻰ‬
‫واى‪ .‬ﻛﻨﺎﻳـــﻪ د ﻓﺘﺤـــﻲ ورﻛﻮﻟـــﻮ ＇ﺨـــﻪ ده ﻳﻌﻨـــﻲ وﻟـــﻰ دي ﻓﺘﺤـــﻪ ﻧـــﻪ راﻛﻮﻟـــﻪ –‬
‫ﻫﻤﺪارﻧﮕــﻪ ﺑــﻞ ﺣــﺪﻳﺚ د رﺳــﻮل اﷲ ‪請‬ــﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴــﻪ وﺳــﻠﻢ ＇ﺨــﻪ ﻧﻘــﻞ ﺳــﻮى ] و‬
‫روي ‪ oQ••"
••*+‬ا” ‪
••;Q+‬و‪••t ‡Q••N‬ل‪ o••Q+ :F••e#` L••Q+ ••%] :‬ا`
••م ‪L••O‬‬
‫"‪ٰ!Q‬ة[)‪.(1‬‬
‫ددې ﺣﺪﻳﺚ د رﺳﻮل اﷲ ‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ＇ﺨﻪ ﻧﻘﻞ ﺷﻮى دى ﭼﻲ رﺳﻮل اﷲ‬
‫‪請‬ﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ ﻓﺮﻣﺎﺋﻲ‪ :‬اې ﻋﻠﻲ رﺿﻰ اﷲ ﺗﻌﺎﻟٰﻰ ﻋﻨﻪ! ﺗﻪ اﻣﺎم ﺗﻪ ﻓـﺘﺢ ﻣـﻪ‬
‫ورﻛﻮه ﭘـﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ـﻪ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﻧـﻮ ددې ﺣـﺪﻳﺚ د ﻣﻔـﻮم ＇ﺨـﻪ دا ﻣﻌﻠـﻮﻣ‪８５‬ي ﭼـﻲ ﻓـﺘﺢ‬
‫ورﻛﻮل اﻣﺎم ﺗﻪ ﭘﻪ ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﻛﻲ ﻧﻪ ‪請‬ﺤﻴﺢ ﻛ‪８５‬ي‪ .‬ﻟٰـﻜﻦ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ‪請‬ﺤﻴﺢ ده ﭘﻪ رواﻳﺖ‬
‫او ﻋﻤﻞ دواړو ﻛ‪ ３＋‬ﻫﻐﻪ دا ﭼﻲ ﻓﺘﺢ ورﻛﻮل اﻣﺎم ﺗـﻪ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ـﻪ ﭘـﻪ داﺧـﻞ ﻛ‪＋‬ـ‪３‬‬

‫‪請‬ﺤﻴﺢ دي او ﺟﻮاز ﻟﺮي‪(2).‬‬

‫‪1‬‬
‫
@ ا? ‪!c LQ+‬آ‪ a; – L‬ا`و_ر در‪!7 ‡%‬ك – ‪ – G
٣٧٣‬دارا[;‪/; a‬وت د‪D‬پ آل ‪.١٩٧٣‬‬
‫‪2‬‬
‫وه(
ز‪
0O – LQ;V‬ا‪ L
MN‬واد‪ –
F‬دوه‡ ‪!7‬ك – ‪2
;0V – G
٢٠,‬ﯧ‪!E‬ر – ب – ت‪.‬‬

‫‪100‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ﺧﺎﺗﻤﻪ‬

‫＇ﺮﻧﮕﻪ ﭼﻲ دا ﻣﻮﺿﻮع ﭘﺎي ﺗﻪ ورﺳ‪５‬ﺪه ﭘـﺪې ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬د وﺿـﻌﻲ او ﺣـﺎﻻﺗﻮ ﺳـﺮه ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﭘـﻪ‬
‫زړه ﭘﻮري ﻣﻄﻠﺒﻮﻧﻪ ذﻛﺮ ﺷﻮﻳﺪي‪ .‬د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ اول ﻓﺼﻞ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ ﭘﻪ راﺑﻄﻪ ﻟﻴﻜـﻞ‬
‫ﺷــﻮى ﭼــﻲ ﭘــﻪ ﻫﻤــﺪې ذﻛــﺮ ﺷــﻮي ﻓﺼــﻞ ﻛ‪＋‬ــ‪ ３‬ﭘــﻪ زړه ﭘــﻮري ﻣﻄﻠﺒﻮﻧــﻪ دي ﻣــﺜﻼ ً ﻟﻜــﻪ د‬
‫ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ﻪ اﻫﻤﻴﺖ او ﺛﺒـﻮت ﭘـﻪ اﺳـﻼم ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬او ﻫﻤﺪارﻧﮕـﻪ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ـﻪ ﻟﻐـﻮي او ا‪請‬ـﻄﻼﺣﻲ‬
‫ﻣﻌﻨــﺎوي‪ ،‬ﻫﻤﺪارﻧﮕــﻪ د ﻟﻤﺎﻧ‪％‬ــﻪ د ﭘﺮ‪＋４‬ــﻮدوﻧﻜﻲ ﭘــﻪ اړوﻧــﺪ اﺣﻜــﺎم ﺑﻴــﺎن ﺷــﻮي او‬
‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ دوﻫﻢ ﻓﺼـﻞ د اﻣﺎﻣـﺖ ‪請‬ـﻐ ٰﺮٰى )وړوﻛـﻲ اﻣﺎﻣـﺖ( ﻟﻐـﻮي او ا‪請‬ـﻄﻼﺣﻲ ﻣﻌﻨٰـﻰ او‬
‫ﻫﻐﻪ اﺷﺨﺎص ﭼﻲ اﻣﺎﻣﺖ ﻛﻮل ﺋ‪ ３‬ﻣﻜﺮوه دي‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﺷﻴﺎن ﭼﻲ اﻣﺎﻣﺖ ﻓﺎﺳﺪوي ﺑﻠﻜـﻲ‬
‫ﻳﻮ ﺗﻌﺪاد ﻧﻮر ﻫﻐﻪ اﺣﻜﺎم ﭘﻜ‪ ３＋‬ﺑﻴﺎن ﺷﻮي ﭼﻲ ﻫﻐﻪ ﺧﺎص ﭘﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﭘﻮري ﻣﺮﺑـﻮط‬
‫دي ﺧــﻮ ﺑﻌﻀــﻲ ﻧــﻮر ﻣﺴــﺎﺋﻞ ﭼــﻲ ﻫﻐــﻪ ددې ﻣﻮﺿــﻮع ﻣﺘﻌﻠــﻖ ﮔ‪２‬ــﻞ ﻛ‪５‬ــ‪８‬ي ﭘــﻪ ﭘــﻮره ﺗﻮﮔــﻪ‬
‫ﭘﻜ‪ ３＋‬ﺑﻴﺎن ﺷﻮي‪.‬‬

‫ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﻣـﻮ ﭘـﺪې ﻫﻜﻠـﻪ د ﻣﺴـﺘﻨﺪو ﻓﻘﻬـﻲ ﻛﺘـﺎﺑﻮﻧﻮ ＇ﺨـﻪ ﻣـﺜﻼ ً ﻟﻜـﻪ ﻓﻘـﻪ اﺳـﻼﻣﻲ و‬
‫ادﻟﺘﻪ – ﻓﻘﻪ اﻟﺴـﻨﺔ – اﻟـﺪر اﻟﻤﺨﺘـﺎر – او داﺳـﻲ ﻧـﻮرو ﺑﻠﻜـﻲ د ﺣـﺪﻳﺜﻮ د ﻛﺘـﺎﺑﻮﻧﻮ او د‬
‫ﻧﻮرو ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻮ ﻣﺘﻌﻠﻖ د ﻛﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻛ‪７‬ې‪.‬‬

‫ﺧﻮ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ د ﻳﺎدوﻧﻲ وړ ﺧﺒﺮه داده ﭼﻲ ﻛﻪ ﭼ‪５‬ﺮي ﭘﻪ دي رﺳـﺎﻟﻪ ﻛ‪＋‬ـ‪ ３‬ﭘـﻪ ﺑﻌﻀـﻲ ‪＄‬ـﺎﻳﻮﻧﻮ‬
‫ﻛ‪ ３＋‬ﺳﻬﻮي ‪請‬ﻮرت ﻧﻴﻮﻟﻰ وي او ﻳﺎ ﺧﻄﺎء ﺷﻮې وي‪ ،‬ﺑﻠﻜﻲ زه ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ﺳﻬﻮ او ﺧﻄـﺎء ﻧـﻪ‬
‫وم ﭘــﻮه ﺷــﻮى ﻧــﻮ اول د ﺧــﺪاى )ﺟــﻞ ﺟﻼﻟــﻪ( ＇ﺨــﻪ د ﻣﻐﻔــﺮت ﻏﻮ＊ــﺘﻨﻪ ﻛــﻮم ﺑﻴــﺎ د ﻫﻐــﻪ‬

‫‪101‬‬
 ‫د 
ا

‬

‫ورو‪１‬ﻮ ﻋﻠﻤﺎؤ او ﻃﺎﻟﺒﺎﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﭼﻲ دا ﻛﺘﺎب ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﻮي ﺑﺨ‪＋‬ﻨﻪ ﻏﻮاړم او ﻫﻴﻠﻪ ﻟﺮم ﭼـﻲ‬
‫ﭘﻪ ورورۍ او ﻣﻴﻨﻪ ﺋ‪ ３‬د ﺑﻞ ‪＄‬ﻞ ﻟﭙﺎره راﺗﻪ ﭘﻪ ‪－‬ﻮﺗﻪ ﻛ‪７‬ي‪.‬‬

‫ﺧﺪاى )ج( ﺗﻪ اﻣ‪５‬ﺪ ﻟﺮم ﭼﻲ دﻏﻪ اﻧﺪازه زﻳﺎر او زﺣﻤـﺖ اﻳﺴـﺘﻞ زﻣـﻮږ اول د ﺧـﺪاى )ج(‬
‫د رﺿﺎء ﺳﺒﺐ و‪－‬ﺮ‪＄‬ﻲ او ﺑﻴـﺎ د ﻫﻐـﻪ ﺷـﻤ‪５‬ﺮ ﺧﻠﻜـﻮ ﭼـﻲ ددې ﻛﺘـﺎب ﻣﻄـﺎﻟﻌ‪ ３‬ﺗـﻪ اړ ﺷـﻮي‬
‫وي‪ .‬او ﻏــﻮاړم ﭼــﻲ ﻳــﻮ ＇ــﻪ اﻧــﺪازه ﻣﻌﻠﻮﻣــﺎت ﺗــﺮې ﺗﺮﻻﺳــﻪ ﻛــ‪７‬ي‪ .‬ﻫﻐــﻮي ﺗــﻪ او د ！ــﻮﻟﻲ‬
‫اﺳﻼﻣﻲ ﻧ‪７‬ۍ د ﻋﻠﻢ او ﭘﻮﻫﻨﻲ ﻋﻼﻗﻪ ﻟﺮوﻧﻜﻴﻮ ﺧﻠﻜﻮ ﺗـﻪ ﺳـﺒﺐ د ﺧـﺪﻣﺖ ‪－‬ﺮ‪５＄‬ـﺪﻟﻰ وي‪.‬‬
‫ﺑﻠﻜﻲ د ﻳﺎدوﻧﻲ وړ ﺧﺒﺮه داده ﭼﻲ ＇ﺮﻧﮕﻪ ﻣﺎ ﻏﻮ＊ﺘﻞ ﭼﻲ دا ﻛﺘـﺎب ﺑﺎﻳـﺪ زه ﭘـﻪ زﻳﺎﺗـﻪ‬
‫اﻧﺪازه )ﻣﺤﺘﻮٰى( او ﻣﻄﻠﺒﻮﻧﻮ ﻛ‪ ３＋‬را！ﻮل ﻛ‪７‬م ﺧﻮ ﻟﻜﻪ ＇ﺮﻧﮕﻪ ﭼـﻲ ﻣﺸـﻜﻼت زﻳـﺎت‬
‫وو او ﻣﺮاﺟﻊ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ډول ﭼﻲ ﻻزﻣﻲ وې ﻧﻪ ﭘﻴﺪاﻛ‪８５‬ي ﻧﻮ ﭘـﻪ ﻫﻤـﺪې اﻧـﺪازه ﻣـﺎ اﻛﺘﻔـﺎء‬
‫وﻛ‪７‬ه‪ .‬ﻫﻴﻠﻪ ﻟﺮم ﭼـﻲ ﺧـﺪاى )ج( زﻣـﻮږ زﻳـﺎر او زﺣﻤـﺖ ﻗﺒـﻮل ﻛـ‪７‬ي او د اﺳـﻼﻣﻲ ！ـﻮﻟﻨﻲ‬
‫ﻟﭙﺎره ﻣﻮ ﻳﻮ ﺧﺪﻣﺖ ﻛــــــــــــــــــــــــــــ‪７‬ى وي‪.‬‬

‫واﻟﺴــــــــــــــﻼم‬

‫وﻣﺎ ذاﻟﻚ ﻋﻠﻰ اﷲ ﺑﻌﺰﻳﺰ‬

‫ﻗﺎﺿﻰ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺎﻛﻢ )ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ(‬

‫‪102‬‬
 ‫د 
ا

‬
‫ٔ‬
‫‪.‬ــــ}ـــــ‪P‬و‬

‫‪t (1‬ــــــــــــــ‪&/‬ن آــــــــــــــــــ‪.‡%/‬‬

‫‪ :;@" (2‬ا(ــ‪p‬ـــــــــــــــــــــري‪.‬‬
‫‪ :;@" (3‬ا>ــــــــــــــــــــــــــ‪.‡Q‬‬
‫‪N (4‬ـــــ*? اــــــــــــــــــــــ‪ L‬داؤد‪.‬‬
‫‪ (5‬ا?
‪y‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
‪.‬‬
‫‪; (6‬ــــــــــــــــــ‪ a‬ا`و_ـــــــــر‪.‬‬
‫‪N (7‬ــــ(ــ‪ a‬ا`‪N‬ـــــــــــ‪M‬م‪.‬‬
‫‪
0O (8‬ا‪N‬ــــــــ‪ L
M‬و اد‪F‬ــــ
‪.‬‬
‫‪
0O (9‬ا>ـــــــــــــــــــــ*ˆ‪.‬‬
‫ار اـــ‪Fp‬ــــــــــــــر‪.‬‬ ‫‪(10‬‬
‫‪ ˆ"Mm‬ا‪Fe‬ـــــــــــــ!ٰى‪.‬‬ ‫‪(11‬‬
‫‪ٰFO‬ــــ!ٰي ‪;rt‬ـ‪p‬ــــــــن‪.‬‬ ‫‪(12‬‬
‫!را`‪<%‬ـــــــــــــــــح‪.‬‬ ‫‪(13‬‬
‫‪<O‬ـــــ‪ ab‬ا`‪+‬ـــــــل‪.‬‬ ‫‪(14‬‬
‫‪>e#‬ــــ;‪.?;O/c ?;
/V /‬‬ ‫‪(15‬‬
‫اــ*ـ[ـــ ‪O‬ـ‪ L‬ا‪Q‬ــ‪h‬ـــˆ‪.‬‬ ‫‪(16‬‬

‫‪103‬‬