" !

Ang 4 na Sistemang Pang-ekonomiya

September 29, 2020 by AraLipunan Writers

Table of Contents
Ano ang Sistemang Pang-ekonomiya?
Traditional Economy
Market Economy
Command Economy
Mixed Economy
Iba pang Artikulo

Ano ang Sistemang Pang-ekonomiya?

Ang sistemang pang-ekonomiya (economic system) ay sistema ng produksyon at distribusyon
ng mga produkto at serbisyo sa loob ng isang lipunan o isang lugar. Nais ng mga sistema na
ito na lutasin ang mga problema sa produksyon at distribusyon sa pamamagitan ng pagsagot
sa tatlong mahalagang tanong: anong mga produkto at serbisyo ang kailangang likhain, ano
ang paraan na gagamitin sa paglikha ng produkto at serbisyo, at para kanino ang mga
produkto at serbisyo na dapat likhain.

Mayroong apat na sistemang pang-ekonomiya: traditional economy, market economy,

command economy at mixed economy.

Traditional Economy

Ang traditional economy ay ang pinakapayak at pinakamatandang sistema sa apat na uri. Ang
sistema na ito ay nakabatay sa paglikha ng produkto at serbisyo na sumusunod sa
naaakmang panahon. Madalas ang sistema na ito ay makikita sa mga rural na lugar kung
saan ang agrikultura ang pangunahing kabuhayan.

Photo by The Ian

Madalas limitado ang mga pinagkukunang yaman ng mga tao na bahagi ng komunidad na
sumusunod sa traditional economic system. Maaaring na kukunti lamang ang likas na yaman
sa lugar na iyon o mahirap maglakbay papasok at palabas sa lugar na iyon. Ang sistemang
ito ay nagkukulang sa kakayahan lumikha ng surplus.

Dahil sa primitibong anyo nito, ang traditional system ay mas sustinable kaysa sa ibang
sistemang pang-ekonomiya, dahil ang maliit na output ng sistema na ito ay sumisigurado na
kaunti lamang ang nasasayang na pinagkukunang yaman para sa produksyon.

Market Economy

Ang market economy ay kumikilos sa konsepto ng free market. Ang pamahalaan ay hindi
nakikialam sa ekonomiya. Ang pamahalaan ay may maliit na kontrol lamang sa mga
pinagkukunang yaman at hindi nakikiaalam sa mga mahalagang bahagi ng produksyon. Ang
regulasyon ng pamilihan ay nagmumula sa mga mamimili at sa epekto ng paggalaw ng
supply at demand.

Sa katotohanan walang “pure market economy” at karamihan ng konsepto nito ay nasa

teoriya lamang. Ito ay dahil ang kahit anong sistemang pang-ekonomiya ay maaaring
pakialaman ng isang sentral na awtoridad. Halimbawa ay ang pagpapasa ng batas ng
pamahalaan upang magkaroon ng regulasyon sa kalakalan at monopoly.

Sa isang perspektibo, ang market economy ay nakakatulong sa mabilis na pag-unlad ng

lipunan na sumusunod sa sistema na ito. Ngunit ang isa sa malaking kahinaan nito, ito ay
nagiging daan upang maipon ang yaman sa iilang tao lamang sa lipunan. Ang distribusyon ng
yaman ay hindi nahahati ng patas sa mga tao sa lipunan at higit na nakikinabang ang mga
taong unang nagtagumpay sa pamilihan. Ito ay nagdudulot ng hindi pagkapantay-pantay sa
lipunan.

(Basahin din: Ano ang Kapitalismo?)

Command Economy

Sa isang command economy, malaking bahagi ng ekonomiya ay kontrolado ng isang

sentralisadong gobyerno. Ito ay tinatawag din na “planned economy”.

Dahil sentro ang pamahalaan ng sistema na ito, ang pamahalaan ay bahagi ng pagpaplano
hanggang sa pamamahagi ng mga pinagkukunang yaman. Ang command economy ay may
kakayahan na lumikha ng maayos na supply ng mga pinagkukunang yaman at nakakatulong
din ito para mabigyan ang mga mamamayan ng mababang presyo ng bilihin. Madalas ay
kontrolado ng gobyerno ang mga mahahalagang industriya sa bansa tulad ng tubig, kuryente,
paliparan, daungan at mga riles. Ang mga mamamayan ay may kontrol sa mga hindi gaanong
importanteng sektor ng ekonomiya tulad ng agrikultura.

Kung may napakamahalagang supply ng isang pinagkukunang yaman sa isang lugar, mas
malaki ang pagkakataon na gamitin ng lipunan na iyon ang command economy. Ito ay
madalas na nagaganap kapag may natuklasan na isang mahalagang yaman tulad ng ginto at
langis. Sa sitwasyon na ito, papasok ang pamahalaan upang kontrolin ang mahalagang
pinagkukunang yaman na iyon.

Ang command economic system ay karaniwang nakikita sa mga komunistikong lipunan dahil
ang karamihan ng mahahalagang desisyon pang-ekonomiya ay nakabatay sa desisyon ng
pamahalaan.

Ang sistema na ito ay malaki ang kabutihang nagagawa kung ang mga pinuno ay binibigyan
ng priyoridad ang kabutihan ng nakararami at ng kanilang bansa. Ngunit bihira lamang ito
mangyari ito sa isang awtokratikong komunistang bansa.

Isang kahinaan ng command economy ay ang mabagal na pagkilos nito sa harap ng mga
pang-ekonomiyang krisis. Dahil sentralisado ang pagdedesisyon nito, sila ay nagiging bukas
sa mga suliranin na dulot ng mga problema sa ekonomiya at lumalala dulot ng mabagal na
pagbibgay ng wastong aksyon sa mga problema na ito.

(Basahin din: Ano ang Sosyalismo?)

Mixed Economy

Pinagsasama sa mixed economy ang mga katangian na taglay ng command economy at

market economy, ito ang rason kung bakit tinatawag din itong dual systems.

Karamihan ng mga bansa sa daigdig ay sumusunod sa mixed economy. Kung saan ang
karamihan ng mga industriya ay nasa pribadong pamamalakad at ang natitira ay bumubuo sa
mga pampublikong serbisyo na nasa ilalim ng pamamalakad ng pamahalaan.

Sa mixed economy pinagsasama ang mga magagandang aspeto ng command economy at

market economy. Ang suliranin na kinahaharap ng sistema na ito ay ang pagbalanse sa
impluwensya ng malayang pamilihan at kontrol ng pamahalaan. Minsan ay ninanais ng
gobyerno na mas palawigin ang kanilang impluwensya sa mga industriya kahit na hindi ito
kailangan at nagreresulta lamang sa tensyon sa pagitan ng pamahalaan at mga kapitalista.

Iba pang Artikulo

Ano ang Supply at Law of Supply?
Ano ang Demand at ang Law of Demand?
Ano ang mga Salik ng Produksyon?

Follow, Subscribe, Comment and Like

the Aralipunan YouTube Channel

Ano ang Ekonomiks?: Ano ang mga Salik ng Ano ang Sosyalismo?
Kahulugan, Kahalagahan at Uri Produksyon? September 29, 2020
June 16, 2021 September 23, 2020 In "Araling Panlipunan"
In "Araling Panlipunan" In "Araling Panlipunan"

# Araling Panlipunan, Ekonomiks

$ Economics
% Ano ang Sosyalismo?
& Isyu Pangkapaligiran sa Pilipinas

7 thoughts on “Ang 4 na Sistemang Pang-ekonomiya”

Pingback: Mga Uri ng Estruktura ng Pamilihan | AraLipunan

Pingback: Ano ang Sosyalismo? | AraLipunan

Pingback: Ano ang mga Salik ng Produksyon? | AraLipunan

Pingback: Ang mga Haligi ng Disenteng Paggawa | AraLipunan

Pingback: Ano ang Pinagkaiba ng Sex at Gender? | AraLipunan

Pingback: Bakit sa Tabi ng mga Ilog Nagsimula ang mga Sinaunang Kabihasnan? |
AraLipunan

Pingback: Ano ang Kasaysayan at Kahalagahan Nito? | AraLipunan

Comments are closed.

AFFILIATE DISCLAIMER

This site contains links to the Involve Asia Affiliate, Amazon Affiliate Program, and
other affiliate programs. If you click and purchase anything through those links, we
will receive a small commission. Those referral fees are used for the upkeep of the
site

Recent Posts

Outsourcing and its Types

What is the Concept of Development?
What is the meaning of Aristocracy?
What is a Contemporary Issue?
What is Sociological Imagination
What is Communism: Meaning and Characteristics
What is the Difference between Global Warming and Climate Change?
What caused the Cold War?
What was World War II?
What is Consanguinity and the Degrees of Consanguinity?

© AraLipunan 2022 | Privacy Policy | About Us

© 2022 AraLipunan • Built with GeneratePress

Filipino