PhÇn më ®Çu

NhËp m«n kinh tÕ chÝnh trÞ

Ch¬ng I: ®èi tîng, ph¬ng ph¸p vµ chøc n¨ng cña kinh tÕ chÝnh trÞ m¸c - Lªnin ( 3-
2)

A. Môc ®Ých, yªu cÇu

1. Môc ®Ých
- X¸c ®Þnh râ ®èi tîng nghiªn cøu cña kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c - Lªnin
- Lµm râ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu m«n häc vµ vËn dông vµo nghiªn cøu kinh tÕ
- NhËn thøc ®óng chøc n¨ng cña KTCT M¸c - Lªnin, qua ®ã thÊy ®îc vÞ trÝ cña
m«n häc vµ sù cÇn thiÕt häc tËp nghiªn cøu m«n KTCT M¸c - Lªnin
2. Yªu cÇu:
- N¾m ®îc ®èi tîng nghiªn cøu cña KTCT M¸c - Lªnin
- Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu cña KTCT M¸c - Lªnin
- Chøc n¨ng vµ sù cÇn thiÕt nghiªn cøu cña KTCT M¸c - Lªnin

B. Néi dung
I. Lîc sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn m«n kinh tÕ chÝnh trÞ
ThuËt ng÷ kinh tÕ chÝnh trÞ ®îc M«ng crechien – Nhµ KTH Ph¸p ®a ra lÇn
®Çu tiªn ®Ó ®Æt tªn cho m«n khoa häc nµy vµo 1615
S¬ lîc vÒ lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña m«n kinh tÕ chÝnh trÞ
Khoa häc KTCT b¾t ®Çu tõ KTCT häc t s¶n cæ ®iÓn:
1. Chñ nghÜa träng th¬ng: xuÊt hiÖn tõ gi÷a thÕ kû thø XV ®Õn gi÷a thÕ kû thø
XVIII.
- §èi tîng nghiªn cøu lµ lÜnh vùc lu th«ng.
- Lîi nhuËn lµ môc ®Ých lµ ®éng lùc cña CNTT
- Nguån gèc cña lîi nhuËn tõ ngo¹i th¬ng
- Lîi nhuËn th¬ng nghiÖp do mua rÎ b¸n ®Êt
NX: CNTT chØ nghiªn cøu hiÖn tîng bÒ ngoµi cña qu¸ tr×nh kinh tÕ, nghiªn cøu kinh tÕ
míi chØ dõng l¹i ë kinh nghiÖm. Tuy nhiªn, t tëng kinh tÕ cña CNTT cã ý nghÜa rÊt lín tíi
qu¸ tr×nh tÝch luü nguyªn thuû cho sù ra ®êi cña chñ nghÜa t b¶n
2. Chñ nghÜa träng n«ng: xuÊt hiÖn chñ yÕu ë Ph¸p vµo gi÷a thÕ kû XVIII
- §èi tîng nghiªn cøu: lÜnh vùc s¶n xuÊt
- ChØ cã lao ®éng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp t¹o ra cña c¶i
1
 - Lao ®éng n«ng nghiÖp lµ lao ®éng cã Ých, t¹o ra s¶n phÈm rßng.
NX: C«ng lao to lín nhÊt mµ CNTN ®ãng gãp cho lÞch sö h×nh thµnh KTCT lµ ®·
chuyÓn ®èi tîng nghiªn cøu tõ lÜnh vùc lu th«ng sang lÜnh vùc s¶n xuÊt.
3. Kinh tÕ chÝnh trÞ t s¶n cæ ®iÓn Anh:
KTCT TSC§ Anh ®îc më ®Çu tõ W.Petty ®Õn A.Smith vµ kÕt thóc ë D.Ricardo
- §èi tîng nghiªn cøu: lÜnh vùc s¶n xuÊt, trong ®ã “lao ®éng lµm thuª cña nh÷ng
ngêi nghÌo lµ nguån gèc lµm giµu v« tËn cho nh÷ng ngêi giµu”
- Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu: trõu tîng ho¸
- C¸c nhµ kinh tÕ t s¶n cæ ®iÓn Anh ®· më ra mét giai ®o¹n míi cho sù ph¸t triÓn
cña khoa ho¹c KTCT. C¸c nhµ kinh tÕ ®· ®a ra mét hÖ thèng lý luËn ®å sé (Lý luËn gi¸
trÞ; lý luËn kinh tÕ thÞ trêng; lý luËn vÒ thu nhËp…)
- Hä lµ nh÷ng ngêi ñng hé tù do c¹nh tranh theo c¬ chÕ thÞ trêng tù ®iÒn
NX: KTCT t s¶n cæ ®iÓn Anh ®· cã nh÷ng ®ãng gãp khoa häc lín cho khoa
KTCT, nh÷ng ký luËn khoa häc ®ã sau nµy ®· ®îc C. M¸c vµ Ph. ¨ng ghen kÕ thõa. Tuy
nhiªn, KTCT t s¶n cæ ®iÓn Anh còng cã rÊt nhiÒu nh÷ng h¹n chÕ mµ sau nµy chÝnh
C.M¸c vµ ¡ng ghen ®· kh¾c phôc
H¹n chÕ: - ThiÕu ph¬ng ph¸p duy vËt lÞch sö
- Kh«ng hiÓu tÝnh chÊt hai mÆt cña lao ®éng SXHH
- Giíi h¹n vÒ lÞch sö vµ tÝnh giai cÊp
4. Kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c – Lªnin
- Gi÷a thÕ kû XIX. C.M¸c vµ Ph. ¡ng ghen ®· thùc hiÖn cuéc c¸ch m¹ng trong lÞch
sö c¸c häc thuyÕt kinh tÕ, ®a KTCT trë thµnh mét khoa häc
- KTCT do C. M¸c vµ Ph. ¡ng ghen s¸ng lËp lµ sù ph¸t triÓn míi vÒ chÊt, kh¸c vÒ
c¬ b¶n víi c¸c häc thuyÕt kinh tÕ tríc ®ã vÒ ®èi tîng, ph¬ng ph¸p nghiªn cøu, néi dung,
tÝnh giai cÊp… §©y lµ sù thèng nhÊt gi÷a tÝnh c¸ch m¹ng vµ tÝnh khoa häc
Lªnin: “Häc thuyÕt C. M¸c ra ®êi lµ sù kÕ thõa th¼ng vµ trùc tiÕp nh÷ng häc thuyÕt cña
c¸c ®¹i biÓu xuÊt s¾c nhÊt trong triÕt häc, KTCT vµ chñ nghÜa x· héi khoa häc”
- Sù ph¸t triÓn cña KTCT M¸c - Lªnin
+ KTCT cña C. M¸c vµ Ph. ¡ng ghen ®· ®îc Lªnin ph¸t triÓn n©ng cao lªn ë tr×nh
®é cao h¬n trong ®iÒu kiÖn lÞch sö míi cña chñ nghÜa t b¶n.
+ V.I Lªnin ®· s¸ng lËp ra lý luËn khoa häc vÒ CN§Q, khëi th¶o lý luËn míi vÒ
c¸ch m¹ng XHCN vµ nh÷ng c¬ së cña KTCT XHCN, ®Ò ra chÝnh s¸ch kinh tÕ míi
(NEP) cã ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn s©u s¾c víi sù ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i
II. §èi tîng cña kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c - Lªnin
2
1. NÒn s¶n xuÊt x· héi
a. S¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt vµ vai trß cña nã
- Kh¸i niÖm: S¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt lµ qu¸ tr×nh t¸c ®éng gi÷a con ngêi víi tù
nhiªn nh»m biÕn ®æi vËt thÓ cña tù nhiªn ®Ó t¹o ra c¸c s¶n phÈm phï hîp víi nhu cÇu cña
m×nh
- Vai trß (§äc gi¸o tr×nh trang 14 – 15)
Lµ ho¹t ®éng c¬ b¶n nhÊt trong c¸c ho¹t ®éng cña con ngêi, lµ c¬ së cña ®êi sèng
x· héi loµi ngêi
Trong ®êi sèng x· héi, ngoµi ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt, con ngêi cßn cã c¸c ho¹t
®éng tinh thÇn kh¸c nh ho¹t ®éng chÝnh trÞ, van ho¸, nghÖ thuËt, t«n gi¸o, nghiªn cøu
khoa häc kü thuËt... Trong tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng ®ã, ho¹t ®éng s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt
lµ ho¹t ®éng nÒn t¶ng vµ c¨n b¶n nhÊt v×: dï ë tr×nh ®é nµo cña sù ph¸t triÓn cña x· héi,
loµi ngêi ®Òu ph¶i s¶n xuÊt ra c¸c vËt phÈm, vËt chÊt (TLSH, TLTD) ®Ó duy tr× sù tån
t¹i cña chÝnh con ngêi. X· héi sÏ kh«ng tån t¹i nÕu ngõng ho¹t ®éng s¶n xuÊt
S¶n xuÊt vËt chÊt mang tÝnh x· héi
Tãm l¹i: S¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt vµ vai trß cña nã ®· gi¶i thÝch nguån gèc s©u
xa cña mäi hiÖn tîng trong ®êi sèng x· héi ta ph¶i xuÊt ph¸t tõ lÜnh vùc s¶n xuÊt cña c¶i
vËt chÊt

Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi

S¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt

lµ c¬ së cña ®êi sèng x· héi

§èi t­îng lao ®éng

Lao ®éng s¶n xuÊt

b. C¸c yÕu tè c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (§äc gi¸o tr×nh trang 15 – 19)
T­liÖu s¶n xuÊt Søc lao ®éng vµ
* VËt cã s½n trong tù nhiªnkh¶ n¨ng lao ®éng
* VËt ®· qua chÕ biÕn

T­liÖu lao ®éng 3

 ----------------- + ----------------
Qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt

* C«ng cô lao ®éng

* VËt dông chøa ®ùng
* KÕt cÊu h¹ tÇng s¶n xuÊt

* Søc lao ®éng vµ lao ®éng

- Søc lao ®éng lµ toµn bé thÓ lùc vµ trÝ lùc cña con ngêi ®îc sö dông trong qu¸
tr×nh lao ®éng
Søc lao ®éng lµ LLSX s¸ng t¹o chñ yÕu cña x· héi
- Lao ®éng lµ ho¹t ®éng cã môc ®Ých, cã ý thøc cña con ngêi nh»m t¹o ra c¸c s¶n
phÈm phôc vô c¸c nhu cÇu cña ®êi sèng con ngêi
Lao ®éng t¸ch con ngêi ngµy cµng xa ®êi sèng ®éng vËt
Lao ®éng gióp cho con ngêi (XH) tån t¹i vµ ph¸t triÓn
Lao ®éng c¶i t¹o b¶n th©n con ngêi c¶ vÒ thÓ lùc lÉn trÝ lùc
* §èi tîng lao ®éng
- K/n: Bé phËn cña giíi tù nhiªn mµ lao ®éng cña con ngêi t¸c ®éng vµo lµm thay
®æi h×nh th¸i cña nã cho phï hîp víi môc ®Ých cña con ngêi ®îc gäi lµ ®èi tîng lao ®éng.
- §èi tîng lao ®éng gåm hai lo¹i:
§TL§ cña ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c: cã s½n trong tù nhiªn nh gç, quÆng…
§TL§ cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn- ®· tr¶i qua lao ®éng chÕ biÕn nh than,
Fe, thÐp…(gäi lµ nguyªn liÖu )
* T liÖu lao ®éng
- K/n: T liÖu lao ®éng lµ mét hay hÖ thèng nh÷ng vËt lµm nhiÖm vô truyÒn dÉn
sù t¸c ®éng cña con ngêi lªn ®èi t tîng lao ®éng nh»m biÕn ®èi tîng lao ®éng thµnh s¶n
phÈm tho¶ m·n nhu cÇu cña con ngêi
- TLL§ gåm:
CCL§ (c«ng cô s¶n xuÊt) cã vÞ trÝ lµ " hÖ thèng x¬ng cèt vµ b¾p thÞt " cña s¶n
xuÊt. nã lµ mét trong nh÷ng tiªu thøc c¬ b¶n ®Ó ph©n biÖt c¸c thêi ®¹i kinh tÕ
TLL§ dïng ®Ó b¶o qu¶n ®èi tîng lao ®éng: èng, thïng, v¹i, giá…
TLL§ víi t c¸ch lµ kÕt cÊu h¹ tÇng s¶n xuÊt: ®êng x¸, bÕn c¶ng, s©n bay, ph¬ng
tiÖn giao th«ng vËn t¶i, ®iÖn, níc, bu ®iÖn, TTLL…

4
 Chó ý: Sù ph©n biÖt TLL§ vµ §TL§ chØ cã ý nghÜa t¬ng ®èi. Mét vËt nµo ®ã lµ
t liÖu lao ®éng hay ®èi tîng lao ®éng tuú thuéc vµo môc ®Ých sö dông víi chøc n¨ng mµ
nã ®¶m nhËn
Tãm l¹i: Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt diÔn ra dï díi bÊt kú h×nh thøc nµo bao giê còng lµ sù
kÕt hîp c¸c yÕu tè: Lao ®éng, ®èi tîng lao ®éng vµ t liÖu lao ®éng
Tuy nhiªn, vai trß cña c¸c yÕu tè trong qu¸ tr×nh lao ®éng s¶n xuÊt lµ kh¸c nhau
c. S¶n phÈm x· héi
- Kh¸i niÖm: S¶n phÈm lµ kÕt qu¶ cña s¶n xuÊt. Tæng hîp c¸c thuéc tÝnh vÒ c¬
häc, lý häc, ho¸ häc vµ c¸c thuéc tÝnh cã Ých kh¸c lµm cho s¶n phÈm cã c«ng dông nhÊt
vµ cã thÓ tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu cña con ngêi
- S¶n phÈm ®îc chia lµm 2 lo¹i:
S¶n phÈm c¸ biÖt: lµ s¶n phÈm cña tõng ®¬n vÞ ®îc s¶n xuÊt ra trong nh÷ng ®iÒu
kiÖn cô thÓ nhÊt ®Þnh
S¶n phÈm x· héi: lµ tæng thÓ cña c¸c s¶n phÈm c¸c biÖt ®îc s¶n xuÊt ra trong mét
thêi k× nhÊt ®Þnh, thêng lµ mét n¨m
S¶n phÈm x· héi gåm cã s¶n phÈm cò - chi phÝ TLSX hao phÝ trong n¨m vµ s¶n
phÈm míi
-> Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸, s¶n phÈm x· héi ®îc tÝnh qua c¸c kh¸i niÖm: tæng
s¶n phÈm x· héi, tæng s¶n phÈm quèc d©n, tæng s¶n phÈm quèc néi
S¶n phÈm x· héi thuÇn tuý( thu nhËp quèc d©n): lµ phµn cßn lÞa cña s¶n phÈm x·
héi sau khi ®· trõ ®i toµn bé nh÷ng chi phÝ vÒ TLSX hao phÝ trong n¨m
- S¶n phÈm míi gåm:
S¶n phÈm cÇn thiÕt dïng ®Ò duy tr× kh¶ n¨ng lao ®éng vµ ®µo t¹o thÕ hÖ lao
®éng míi nh»m thay thÕ nh÷ng ngêi mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng, chi phÝ vÒ ¨n, ë, mÆc…vµ
c¸c chi phÝ vÒ v¨n ho¸, tinh thÇn…
S¶n phÈm thÆng d dïng ®Ó më réng s¶n xuÊt, n©ng cao ®êi sèng cña x· héi
d. Hai mÆt cña nÒn s¶n xuÊt x· héi
Hai mÆt cña nÒn s¶n xuÊt x· héi: mÆt tù nhiªn vµ mÆt x· héi cña s¶n xuÊt. Qu¸
tr×nh s¶n xuÊt bao gåm 2 mÆt: mÆt tù nhiªn biÓu hiÖn ë LLSX vµ mÆt x· héi biÓu
hiÖn ë QHSX

* LLSX:
- Kh¸i niÖm: lµ toµn bé n¨ng lùc s¶n xuÊt c¶u mét quèc gia ë mét thêi k× nhÊt
®Þnh. Nã biÓu hiÖn mèi quan hÖ t¸c ®éng cña con ngêi víi tù nhiªn, tr×nh ®é hiÓu biÕt
5
tù nhiªn vµ n¨ng lùc ho¹t ®éng thùc tiÔn caue con ngêi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra cña c¶i
vËt chÊt
- KÕt cÊu: (Xem gi¸o tr×nh Tr. 20 - 21)

Ng­êi lao ®éng

Lùc l­îng s¶n T­liÖu s¶n xuÊt

suÊt

Khoa häc c«ng nghÖ

- Tiªu chÝ quan träng nhÊt vµ chung nhÊt ®Ó ®¸nh gi¸ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña
LLSX lµ NSL§XH
* Quan hÖ s¶n xuÊt
.- Kh¸i niÖm: QHSX lµ quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c¶u c¶i
vËt chÊt x· héi
- QHSX biÓu hiÖn quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi trong 4 kh©u: s¶n xuÊt, ph©n phèi,
trao ®æi vµ tiªu dïng
- QHSX thÓ hiÖn trªn 3 mÆt: së h÷u, qu¶n lÝ vµ ph©n phèi
- Néi dung cña quan hÖ s¶n xuÊt:
+ Trong tÝnh hiÖn thùc cña nã biÓu hiÖn thµnh ph¹m trï, qui luËt kinh tÕ
+ Tån tai mét c¸ch kh¸ch quan, do tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña LLSX x· héi qui
®Þnh

Ng­êi lao ®éng * Quan hÖ së h÷u

quyÕt ®Þnh quan
hÖ qu¶n lý vµ ph©n
Lùc l­îng T­liÖu s¶n xuÊt phèi
s¶n suÊt
* Quan hÖ qu¶n lý
vµ ph©n phèi t¸c
Khoa häc c«ng ®éng tÝch cùc trë
nghÖ l¹i quan hÖ s¶n xuÊt
* Ph¬ng thøc s¶n xuÊt: lµ sù thèng nhÊt vµ t¸c ®éng qua l¹i gi÷a LLSX vµ QHSX
- Sù thèng nhÊt biÖn chøng gi÷a LLSX vµ QHSX lµ qui luËt kinh tÕ chung cña
mäi PTSX
6
 LLSX vµ QHSX cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau vµ t¸c ®éng lÉn nhau. LLSX quyÕt
®Þnh QHSX. Tr×nh ®é vµ tÝnh chÊt cña LLSX biÕn ®æi th× sím hay muén QHSX còng
biÕn ®æi theo cho phï hîp
QHSX t¸c ®éng trë l¹i LLSX khi QHSX phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t
triÓn cña LLSX th× QHSX thóc ®Èy LLSX ph¸t triÓn vµ ngîc l¹i
Trong x· héi cã giai cÊp, m©u thuÉn gi÷a LLSX vµ QHSX biÓu hiÖn ë m©u thuÉn
gi÷a c¸c giai cÊp ®èi kh¸ng
KÕt luËn: LÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi tr¶i qua c¸c PTSX xuÊt nèi tiÕp
nhau lµ do t¸c ®éng cña quy luËt QHSX phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña LLSX
2. §èi tîng nghiªn cøu cña kinh tÕ chÝnh trÞ
- Dùa trªn quan ®iÓm DVLS
KTCT M¸c - Lªnin nghiªn cøu:
+ Quan hÖ s¶n xuÊt hay quan hÖ kinh tÕ gi÷a ngêi víi ngêi trong qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt - ph©n phèi - trao ®æi - tiªu dïng
+ QHSX trong t¸c ®éng qua l¹i víi LLSX
+ QHSX trong t¸c ®éng qua l¹i víi kiÕn tróc thîng tÇng
+ V¹ch ra quy luËt kinh tÕ vËn ®éng cña QHSX
Tãm l¹i: §èi tîng nghiªn cøu cña KTCT M¸c - Lªnin lµ nghiªn cøu QHSX trong sù t¸c
®éng qua l¹i víi lùc lîng s¶n xuÊt vµ kiÕn tróc thîng tÇng
* Quan hÖ kinh tÕ ph¶n ¸nh nh÷ng mèi liªn hÖ tÊt yÕu, b¶n chÊt, thêng xuyªn,
lÆp ®i lÆp l¹i cña c¸c hiÖn tîng vµ qu¸ tr×nh kinh tÕ
- TÝnh chÊt:
+ Lµ qui luËt kh¸ch quan
+ Lµ qui luËt x· héi
+ PhÇn lín c¸c qui luËt kinh tÕ cã tÝnh chÊt lÞch sö, chØ tån t¹i trong nh÷ng ®iÒu
kiÖn kinh tÕ nhÊt ®Þnh
Do ®ã, cã thÓ chia thµnh hai lo¹i qui luËt kinh tÕ: qui luËt kinh tÕ ®Æc thïchØ tån
t¹i trong mét PTSX: qui luËt m vµ qui luËt kinh tÕ chung: qui luËt QHSX phï hîp …
LLSX
* Ph©n biÖt quy luËt kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ
- Quy luËt kinh tÕ lµ c¬ së cu¶ chÝnh s¸ch kinh tÕ, lµ quy luËt mang tÝnh kh¸ch
quan
- ChÝnh s¸ch kinh tÕ lµ ho¹t ®éng chñ quan. ChÝnh s¸ch kinh tÕ lµ sù nhËn thøc
vËn dông quy luËt kinh tÕ. ChÝnh s¸ch kinh tÕ cßn phô thuéc vµo tr×nh ®é nhËn thøc
7
 III. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu cña kinh tÕ chÝnh trÞ
1. Ph¬ng ph¸p biÖn chøng duy vËt: lµ ph¬ng ph¸p c¬ b¶n cña CNM¸c-Lªnin sö dông
víi nhiÒu m«n häc
Trong KTCT ®ßi hái khi nghiªn cøu c¸c hiÖn tîng vµ qu¸ tr×nh kinh tÕ ph¶i
®Æt trong mèi liªn hÖ t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau, thêng xuyªn vËn ®éng ph¸t triÓn
kh«ng ngõng
2. Ph¬ng ph¸p trõu tîng ho¸ khoa häc: §©y lµ ph¬ng ph¸p quan träng, ®îc sö dông phæ
biÕn trong nghiªn cøu KTCT
Lµ ph¬ng ph¸p khi nghiªn cøu, g¹t bá nh÷ng yÕu tè ngÉu nhiªn kh«ng, thuÇn tuý,
t¸ch ra nh÷ng c¸i ®iÓn h×nh, æn ®Þnh, bÒn v÷ng ®Ó n¾m lÊy b¶n chÊt cña c¸c hiÖn t-
îng vµ qu¸ tr×nh kinh tÕ
Dùa trªn c¬ së c¸i b¶n chÊt, ë tr×nh ®é trõu tîng cao h¬n h×nh thµnh nh÷ng ph¹m
trï vµ c¸c quy luËt kinh tÕ
IV. Chøc n¨ng vµ ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c – Lªnin
1. Chøc n¨ng cña kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c – Lªnin
a Chøc n¨ng nhËn thøc
Chøc n¨ng nhËn thøc cña KTCT biÓu hiÖn ë chç nã ph¸t hiÖn b¶n chÊt cña c¸c
hiÖn tîng, qu¸ tr×nh kinh tÕ cña ®êi sèng x· héi, t×m ra c¸c quy luËt cho phèi sù vËn
®éng cña chóng, gióp con ngêi vËn dông c¸c quy luËt kinh tÕ vµo ho¹t ®éng kinh tÕ
nh»m ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ, x· héi cao

Tri thøc LÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi

Kinh tÕ
chÝnh trÞ khoa häc - HiÖn tîng trong thùc tiÔn
M¸c - Lªnin nhËn thøc
Dù b¸o triÓn väng ph¸t triÓn
Lµ c¬ së ®Ò ra ®êng lèi

b. Chøc n¨ng thùc tiÔn

Chøc n¨ng thùc tiÔn cña KTCT M¸c - Lªnin kh«ng chØ lµ c«ng cô ®Ó c¶i t¹o x· héi
mµ quan träng h¬n lµ c«ng cô ®Ó x©y dùng x· héi x· héi chñ nghÜa.
Lý luËn khoa
Nguyªn lý häc trë thµnh lùc
cña KTCT NhËn l­îng vËt chÊt
M¸c - Lªnin thøc ®Ó c¶i t¹o thÕ
giíi.
Tri thøc
8
khoa häc -
nhËn thøc Khoa häc + thùc tiÔn
c. Chøc n¨ng ph¬ng ph¸p luËn
KTCT M¸c - Lªnin lµ m«n khoa häc c¬ b¶n nã cung cÊp c¬ së lý luËn vµ ph¬ng
ph¸p cho c¸c khoa häc kinh tÕ ngµnh, c¸c khoa häc kinh tÕ ngµnh cô thÓ ph¸t triÓn dùa
trªn nÒn t¶ng lý luËn cña KTCT

Khoa häc kinh tÕ ngµnh

Kinh tÕ c«ng Kinh tÕ n«ng Kinh tÕ Kinh tÕ Tµi chÝnh
n«ng nghiÖp nghiÖp x©y dùng lao ®éng ng©n hµng

Kinh tÕ chÝnh trÞ M¸c - Lªnin

NÒn t¶ng lý luËn cho c¸c khoa häc kinh tÕ

d. Chøc n¨ng t tëng

Trªn c¬ së nhËn thøc khoa häc, KTCT M¸c - Lªnin lµ c¬ së cho sù h×nh thµnh thÕ
giíi quan, nh©n sinh quan vµ niÒm tin s©u s¾c vµo cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng
nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng nh»m xo¸ bá ¸p bøc bèc lét giai cÊp, x©y dùng thµnh c«ng
x· héi míi XHCN

X©y dùng thÕ §Æt niÒm tin vµo Lµ vò khÝ t­ t­ëng cña
giíi quan c¸ch th¾ng lîi cña c¸ch giai cÊp c¸ch m¹ng
m¹ng m¹ng

NhËn thøc vÒ quy luËt vËn

®éng vµ ph¸t triÓn cña
CNTB
2. Quan hÖ gi÷a KTCT víi c¸c khoa häc kh¸c
9
 Ngoµi KTCT ra rÊt nhiÒu m«n khoa häc kh¸c ®Òu nghiªn cøu c¸c qui luËt vÒ s¶n
xuÊt, ph©n phèi, trao ®æi, tiªu ding cña c¶I x· héi. Nhng cã sù kh¸c nhau vÒ môc tiªu,
ph¹m vi nghiªn cøu vµ ph¬ng ph¸p tiÕp cËn
KTCT nghiªn cøu toµn diÖn vµ tæng hîp QHSX trong sù t¸c ®éng qua l¹i víi LLSX
vµ KTTT. Nh÷ng nguyªn lÝ vµ qui luËt kinh tÕ do KTCT ph¸t hiÖn cã ý nghÜa phæ
biÕn trong toµn bé nÒn KTQD, cã thÓ øng dông trong c¸c ngµnh vµ c¸c c¬ së kinh tÕ
C¸c m«n khoa häc kinh tÕ kh¸c chØ cã thÓ nghiªn cøu vµ øng dông trong ph¹m vi
tõng ngµnh, tõng lÜnh vùc kinh tÕ cô thÓ, ph¶i dùa vµo nguyªn lÝ, lÝ luËn c¶u KTCT
®Ó nghiªn cøu
KTCT cã u thÕ ph¸t hiÖn ra c¸c nguyªn lÝ c¬ b¶n, c¸c qui luËt kinh tÕ chung
C¸c m«n kinh tÕ kh¸c cã u thÕ ph©n tÝch c¸c hiÖn tîng kinh tÕ cô thÓ diÔn ra
trong ®êi sèng hµng ngµy
=> KTCT lµm c¬ së cho c¸c cßn c¸c khoa häc kinh tÕ cô thÓ bæ sung, cô thÓ ho¸ lµm
giµu thªm nh÷ng nguyªn lÝ vµ qui luËt chung cña KTCT
3. Sù cÇn thiÕt häc tËp m«n KTCT (Gi¸o tr×nh trang 28, 29, 30)
c nhau c¬ b¶n gi÷a KTCT M¸c - Lªnin vµ KTCT t s¶n cæ ®iÓn Anh

10
 Ch¬ng 3: S¶n xuÊt hµng hãa vµ c¸c quy luËt kinh tÕ cña s¶n xuÊt hµng hãa(3-4)
A. Môc ®Ých, yªu cÇu
1. HiÓu ®îc kh¸i niÖm vÒ s¶n xuÊt hµng hãa, ®iÒu kiÖn ra ®êi vµ tån t¹i cña s¶n
xuÊt hµng hãa
2. HiÓu ®îc ®Æc trng vµ u thÕ cña s¶n xuÊt hµng hãa
3. HiÓu ®îc néi dung hai thuéc tÝnh cña hµng hãa. T¹i sao hµng hãa cã hai thuéc
tÝnh ®ã
4. HiÓu ®îc c¸ch x¸c ®Þnh cña lîng gi¸ trÞ vµ c¸c nh©n tè ¶nh ®Õn lîng gi¸ trÞ
5. HiÓu ®îc nguån gèc ra ®êi vµ b¶n chÊt cña tiÒn
6. HiÓu ®îc ®îc c¸c quy luËt kinh tÕ cña s¶n xuÊt hµng hãa
B. Néi dung
I. §iÒu kiÖn ra ®êi, tån t¹i, ®Æc trng vµ u thÕ cña s¶n xuÊt hµng hãa
1. §iÒu kiÖn ra ®êi, tån t¹i cña s¶n xuÊt hµng hãa
S¶n xuÊt hµng hãa lµ mét kiÓu tæ choc kinh tÕ trong ®ã nh÷ng s¶n phÈm ®îc s¶n
xuÊt ra kh«ng ph¶i lµ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tiªu ding cña chÝnh ngêi trùc tiÕp s¶n xuÊt ra
nã mµ lµ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng cña ngêi kh¸c, th«ng qua viÖc trao ®æi, mua b¸n
S¶n xuÊt tù cÊp, tù tóc
*S¶n xuÊt hµng hãa ra ®êi vµ tån t¹i víi hai ®iÒu kiÖn sau:
- Ph©n c«ng lao ®éng x· héi
- Sù t¸ch biÖt t¬ng ®èi vÒ mÆt kinh tÕ gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng hãa
SXHH ra ®êi tõ cuèi CXNT, ®Çu chÕ ®éCHNL ®ã lµ SXHH gi¶n ®¬n cña nh÷ng
ngêi n«ng d©n vµ thî thñ c«ng c¸ thÓ dùa trªn t h÷u nhá vÒ TLSX vµ lao ®éng c¸ nh©n
cña b¶n th©n hä
SXHH gi¶n ®¬n tån t¹i phæ biÕn trong chÕ ®é CHNL vµ C§PK. §Õn CNTB, s¶n
xuÊt hµng hãa ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao nhÊt. Sau CNTB lµ CNXH vÉn cßn tån t¹i s¶n
xuÊt hµng hãa
2. §Æc trng vµ u thÕ cña s¶n xuÊt hµng hãa
a. §Æc trng cña s¶n xuÊt hµng hãa
- S¶n xuÊt hµng hãa lµ s¶n xuÊt ®Ó trao ®æi, mua b¸n
- Lao ®éng cña ngêi s¶n xuÊt hµng hãa võa mang tÝnh t nh©n, võa mang tÝnh x·
héi.
- Quy m« s¶n xuÊt ®îc më réng, dùa trªn c¬ së nhu cÇu vµ nguån lùc cña x· héi.

11
 - Trong nÒn s¶n xuÊt hµng hãa, ngêi s¶n xuÊt ph¶i lu«n n¨ng ®éng, nh¹y bÐn, biÕt
tÝnh to¸n, c¶i tiÕn kü thuËt, hîp lý hãa s¶n xuÊt… lµm cho chi phÝ s¶n xuÊt h¹ xuèng
®¸p øng nhu cÇu, thÞ hiÕu cña ngêi tiªu dïng ngµy cµng cao
- Trong nÒn s¶n xuÊt hµng hãa kh«ng chØ lµm ®êi sèng vËt chÊt mµ c¶ ®êi sèng
v¨n hãa, tinh thÇn còng ®îc n©ng cao h¬n, phong phó, ®a d¹ng h¬n
b. u thÕ cña SXHH
Khai th¸c ®îc nh÷ng lîi thÕ vÒ tù nhiªn, x· héi, kü thuËt thóc ®Èy sù ph¸t triÓn ph©n
c«ng lao ®éng x· héi, lµm cho chuyªn m«n ho¸ lao ®éng ngµy cµng t¨ng
Quy m« s¶n xuÊt ®îc më réng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc øng dông nh÷ng thµnh
tùu khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt , thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn.
Trong nÒn s¶n xuÊt hµng hãa, ngêi s¶n xuÊt hµng hãa lu«n c¶i tiÕn kü thuËt t¨ng n¨ng
suÊt lao ®éng, lµm cho hµng ho¸ trªn thÞ trêng phong phó ®a d¹ng ®¸p øng nhu cÇu thÞ
hiÕu cña ngêi tiªu dïng
Lµm cho ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cña con ngêi ngµy cµng ®îc n©ng cao nhê sù më
réng giao lu kinh tÕ gi÷a c¸c níc, gi÷a c¸c vïng
Tãm l¹i: s¶n xuÊt hµng ho¸ t¹o ra ®éng lùc thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn nªn ®êi sèng
vËt chÊt, tinh thÇn cña c¸c nh©n vµ toµn x· héi kh«ng ngõng ®îc n©ng cao

II. Hµng hãa

1. Hµng hãa vµ hai thuéc tÝnh cña nã
Hµng hãa lµ s¶n phÈm cña lao ®éng, tháa m·n ®îc nhu cÇu nµo ®ã cña con ngêi
th«ng qua trao ®æi, mua b¸n
Hai thuéc tÝnh cña hµng hãa
a.Gi¸ trÞ sö dông:
GTSD cña hµng hãa lµ c«ng dông cña hµng hãa tháa m·n nhu cÇu nµo ®ã cña con
ngêi
GTSD do thuéc tÝnh tù nhiªn cña hµng hãa quy ®Þnh.
GTSD lµ ph¹m trï vÜnh viÔn
Lîng GTSD phô thuéc vµo tr×nh ®é ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt
GTSD cña hµng hãa lµ gi¸ trÞ sö dông x· héi
GTSD cña hµng hãa lµ vËt mang gi¸ trÞ trao ®æi
b. Gi¸ trÞ: Muèn hiÓu ®îc gi¸ trÞ lµ g× cÇn ph¶i ph©n tÝch gi¸ trÞ trao ®æi
* GTT§ lµ mét quan hÖ vÒ sè lîng, lµ tû lÖ theo ®ã mét gi¸ trÞ sö dông lo¹i nµy ®îc trao
®æi víi nh÷ng gi¸ trÞ sö dông lo¹i kh¸c
12
 VD. 1m v¶i = 5 kg thãc
VËy t¹i sao g¹o vµ muèi lµ hai gi¸ trÞ sö dông kh¸c nhau l¹i cã thÓ trao ®æi ®îc víi
nhau? h¬n n÷a t¹i sao l¹i trao ®æi theo tû lÖ 1 g¹o lÊy 4 muèi?
 G¹o vµ muèi ph¶i cã chung mét c¬ së nµo ®ã:
+ Thø nhÊt: gi¶ sö lµ gÝa trÞ sö dông kh«ng ph¶i v× g¹o vµ muèi cã gi¸ trÞ sö dông kh¸c
nhau
+ C¸i chung thø hai: G¹o vµ muèi ®Òu lµ s¶n phÈm cña lao ®éng ®Òu cã lao ®éng kÕt
tinh trong ®ã  chÝnh lao ®éng hao phÝ ®Ó t¹o ra hµng ho¸ lµ c¬ së chung cña viÖc
trao ®æi vµ nã t¹o thµnh gÝa trÞ cña hµng ho¸
Gi¸ trÞ cña hµng ho¸ lµ lao ®éng x· héi cña con ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ kÕt tinh
trong hµng ho¸
- Gi¸ trÞ lµ mét ph¹m trï lÞch sö, chØ tån t¹i trong nÒn s¶n xuÊt hµng hãa
c . Mèi quan hÖ gi÷a hai thuèc tÝnh
GTvµ GTSD cña hµng hãa cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, võa thèng nhÊt, võa
m©u thuÉn víi nhau
* TÝnh thèng nhÊt:
BÊt kú mét s¶n phÈm nµo khi trë thµnh hµng hãa ®Òu cã hai thuéc tÝnh lµ gi¸ trÞ
sö dông vµ gi¸ trÞ. NÕu thiÕu mét trong hai thuéc tÝnh ®ã s¶n phÈm sÏ kh«ng trë thµnh
hµng hãa
* TÝnh m©u thuÉn:
Víi t c¸ch lµ GTSD th× c¸c hµng ho¸ kh«ng ®ång nhÊt vÒ chÊt. nhng ngîc l¹i víi t
c¸ch lµ gÝa trÞ th× c¸c hµng ho¸ l¹i ®ång nhÊt vÒ chÊt
Qu¸ tr×nh thùc hiÖn chóng t¸ch rêi nhau: gi¸ trÞ ®îc thùc hiÖn tríc, gi¸ trÞ sö dông
®îc thùc hiÖn sau (trong lÜnh vùc tiªu dïng). M©u thuÉn gi÷a gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông
cña hµng ho¸ lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn
2. TÝnh chÊt hai mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng hãa
Së dÜ hµng hãa cã hai thuéc tÝnh: gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ v× lao ®éng cña ngêi
s¶n xuÊt hµng hãa cã tÝnh hai mÆt: lao ®éng cô thÓ vµ lao ®éng trõu tîng

L§ cô thÓ Gi¸ trÞ sö

dông

Lao ®éng s¶n

xuÊt hµng hãa H

L§ trõu t­îng 13 Gi¸ trÞ

 Chó ý: - TÝnh chÊt hai mÆt cña lao ®éng s¶n xuÊt hµng hãa ph¶n ¸nh tÝnh chÊt t
nh©n vµ tÝnh chÊt x· héi cña ngêi s¶n xuÊt hµng hãa.
a. Lao ®éng cô thÓ cña ngêi s¶n xuÊt hµng hãa lµ biÓu hiÖn cña lao ®éng t nh©n
L§CT lµ lao ®éng cã Ých díi mét h×nh thøc cô thÓ cña nh÷ng nghÒ nghiÖp chuyªn
m«n nhÊt ®Þnh
L§CT cña ngêi s¶n xuÊt hµng hãa lµ biÓu hiÖn cña lao ®éng t nh©n
b. Lao ®éng trõu tîng
L§TT lµ lao ®éng cña ngêi SXHH khi ®· g¹t bá nh÷ng h×nh thøc cô thÓ cña nã,
hay ®ã chÝnh lµ sù tiªu hao søc lao ®éng cña ngêi SXHH
Lao ®éng trõu tîng lµ biÓu hiÖn cña lao ®éng x· héi
Lu ý: Kh«ng ph¶i cã hai thø lao ®éng kh¸c nhau, mµ chØ lµ lao ®éng cña ngêi s¶n
xuÊt hµng hãa ®îc xem xÐt ë hai mÆt
Cã thÓ kh¸i qu¸t nh÷ng néi dung trªn theo s¬ ®å sau:
Hµng hãa

Gi¸ trÞ Gi¸ trÞ sö dông

L§ trõu t­îng L§ cô thÓ

L§ x· héi L§ t­nh©n

S¶n xuÊt hµng hãa

14
Ph©n c«ng L§ x· héi Sù t¸ch biÖt vÒ kinh tÕ
gi÷a c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt
3. Lîng gi¸ trÞ hµng hãa
a. Thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt
Lîng gi¸ trÞ cña hµng hãa ®îc ®o b»ng lîng lao ®éng tiªu hao ®Ó s¶n xuÊt ra hµng
hãa. Lîng lao ®éng tiªu hao ®îc tÝnh b»ng thêi gian lao ®éng
Lîng gi¸ trÞ cña hµng hãa ®îc ®o bëi thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt
TGL§XHCT lµ thêi gian lao ®éng cÇn ®Ó s¶n xuÊt ra mét hµng hãa nµo ®ã trong
nh÷ng ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt b×nh thêng cña x· héi víi mét tr×nh ®é trang thiÕt bÞ trung
b×nh, víi mét tr×nh ®é thµnh th¹o trung b×nh vµ mét C§L§ trung b×nh trong x· héi ®ã.
Th«ng thêng TGL§XHCT gÇn s¸t víi thêi gian lao ®éng c¸ biÖt cña ngêi s¶n xuÊt
hµng hãa nµo cung cÊp ®¹i bé phËn hµng hãa ®ã trªn thÞ trêng.
Thêi gian lao ®éng x· héi cÇn thiÕt lµ mét ®¹i lîng kh«ng cè ®Þnh
b. Nh÷ng yÕu tè ¶nh hëng ®Õn lîng gi¸ trÞ cña mét ®¬n vÞ hµng hãa
- NSL§: lµ n¨ng lùc s¶n xuÊt cña lao ®éng
+ gi¸ trÞ cña hµng ho¸ tû lÖ nghÞch víi NSL§
- C§L§: nãi lªn møc ®é hao phÝ søc lao ®éng trong mét ®¬n vÞ thêi gian
Sù kh¸c nhau gi÷a t¨ng NSL§ vµ t¨ng C§L§:
+ T¨ng NSL§ lµm cho sè lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra trong mét ®¬n vÞ thêi gian t¨ng
lªn vµ lµm cho gi¸ trÞ cña mét ®¬n vÞ hµng ho¸ gi¶m xuèng
+ T¨ng C§L§: lµm cho sè lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra t¨ng lªn trong mét ®¬n vÞ thêi
gian, gi¸ trÞ cña mét ®¬n vÞ hµng ho¸ kh«ng ®æi
- Møc ®é gi¶n ®¬n hay phøc t¹p cña lao ®éng
Lao ®éng gi¶n ®¬n lµ lao ®éng mµ bÊt kú mét ngêi lao ®éng b×nh thêng nµo
kh«ng cÇn tr¶i qua ®µo t¹o còng cã thÓ thùc hiÖn ®îc
Lao ®éng phøc t¹p lµ lao ®éng ®ßi hái ph¶i ®îc ®µo t¹o, huÊn luyÖn thµnh lao
®éng chuyªn m«n lµnh nghÒ nhÊt ®Þnh míi cã thÓ tiÕn hµnh ®îc
Trong mét thêi gian lao ®éng th× lao ®éng phøc t¹p t¹o nhiÒu gi¸ trÞ h¬n lao ®éng
gi¶n ®¬n. Lao ®éng phøc t¹p thùc chÊt lµ lao ®éng gi¶n ®¬n ®îc nh©n lªn
III. TiÒn tÖ
1. Nguån gèc vµ b¶n chÊt cña tiÒn
TiÒn ra ®êi lµ kÕt qu¶ l©u dµi cña s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng hãa. øng víi mçi giai
®o¹n cña s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng hãa cã mét h×nh th¸i gi¸ trÞ
LÞch sö ra ®êi cña tiÒn g¾n liÒn víi lÞch sö ph¸t triÓn cña c¸c h×nh th¸i gi¸ trÞ.
H×nh th¸i cuèi cïng lµ h×nh th¸i tiÒn tÖ
15
 §Ó hiÓu ®îc b¶n chÊt tiÒn tÖ tríc hÕt chóng ta nghiªn cøu nguån gèc cña tiÒn tÖ
(nghiªn cøu sù ph¸t triiÓn cña c¸c h×nh th¸i gi¸ trÞ trao ®æi): cã 4 h×nh th¸i
a) H×nh th¸i gi¶n ®¬n hay ngÉu nhiªn cña gi¸ trÞ
§©y lµ h×nh th¸i ®Çu tiªn cña trao ®æi nã mang tÝnh ngÉu nhiªn
VÝ dô: Mét con cõu = mét chiÕc ¸o ( H-H)
b) H×nh th¸i ®Çy ®ñ hay më réng cña gi¸ trÞ
Mét s¶n phÈm lao ®éng nµo ®ã ®îc trao ®æi víi nhiÒu hµng ho¸ kh¸c mét c¸ch
th«ng thêng
VÝ dô: mét con cõu = mét chiÕc ¸o = 10Kg g¹o = 0,2gam vµng
Tû lÖ trao ®æi kh«ng mang tÝnh ngÉu nhiªn mµ dÇn dÇn do lao ®éng quy ®Þnh
( cã sù tÝnh to¸n ®Õn møc lao ®éng ®· hao phÝ )
c) H×nh th¸i chung cña gi¸ trÞ
Gi¸ trÞ cña mäi hµng ho¸ ®Òu ®îc biÓu hiÖn ë mét hµng ho¸ ®ãng vai trß lµm vËt
ngang gi¸ chung “ vËt ngang gi¸ phæ biÕn “
VÝ dô: mét chiÕc ¸o =
10 kg g¹o = mét con cõu
0,2 gam vµng =
Khi s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ ph¸t triÓn, sù më réng trao ®æi gi÷a c¸c vïng
®ßi hái ph¶i cã vËt ngang gi¸ chung thèng nhÊt
d) H×nh th¸i tiÒn
Gi¸ trÞ cña tÊt c¶ mäi hµng ho¸ ®Òu ®îc biÓu hiÖn ë mét hµng ho¸ ®ãng vai trß
tiÒn tÖ.
Vµng vµ b¹c ®Æc biÖt lµ vµng ®ãng vai trß tiÒn tÖ v× lý do:
+ Nã lµ hµng ho¸.
+ §Æc tÝnh thuÇn nhÊt, dÔ chia nhá, kh«ng h háng, dÔ b¶o qu¶n, mét lîng vµ thÓ
tÝch nhá nhng gi¸ trÞ cao
Cã thÓ kh¸i qu¸t b»ng c¸c s¬ ®å sau:

16
 S¶n xuÊt Ph¶i VËt
hµng hãa thèng ngang 20 kg thãc = = 0,1 chØ
ph¸t triÓn. nhÊt gi¸ ®­îc TiÒn hoÆc 10m v¶i vµng
Quan hÖ vËt cè tÖ ra = 2 c¸i ¸o = =
trao ®æi ngang ®Þnh ë ®êi
gi÷a c¸c gi¸ vµng,
vïng ®­îc b¹c
më réng

S¶n xuÊt Trao Mét H H×nh 20kg thãc =

vµ trao ®æi trung th¸i gi¸ 2 c¸i ¸o =
®æi hµng trùc gian trÞ 0,1 chØ vµng
hãa ph¸t tiÕp chung = ,,v..v = = 10m v¶i
mÊt
triÓn
dÇn

S¶n xuÊt NhiÒu H H×nh = 20kg thãc

hµng hãa cã thÓ th¸i gi¸ hoÆc 2 c¸i ¸o
ra ®êi. ®ãng vai trÞ toµn 10m v¶i = 0,1 chØ
Trao ®æi trß lµm bé hay = vµng = ,, v..v..
trë nªn th­ vËt MR
êng xuyªn ngang gi¸

Trao ®æi Trao ®æi H×nh

míi xuÊt trùc tiÕp, th¸i gi¸
hiÖn vµ cã tû lÖ vÒ l­ trÞ 10m v¶i = 20kg thãc
tÝnh ngÉu îng trong gi¶n
nhiªn, ®¬n trao ®æi ch­ ®¬n
gi¶n a æn ®Þnh hay
ngÉu
nhiªn

17
* B¶n chÊt cña tiÒn
TiÒn lµ hµng hãa ®Æc biÖt ®îc t¸ch ra tõ thÕ giíi hµng hãa ®ãng vai trß lµm vËt
ngang gi¸ chung cho tÊt c¶ c¸c hµng hãa. TiÒn lµ sù thÓ hiÖn vµ ph¶n ¸nh mèi quan hÖ
kinh tÕ gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng hãa víi nhau
2. Chøc n¨ng cña tiÒn
TiÒn cã 5 chøc n¨ng sau:
a. Thíc ®o gi¸ trÞ:
Víi chøc n¨ng nµy, tiÒn tÖ ®îc ding ®Ó ®o lêng vµ biÓu hiÖn gi¸ trÞ cña c¸c
hµng hãa Gi¸ trÞ hµng hãa ®îc biÓu hiÖn qua tiÒn tÖ gäi lµ gi¸ c¶. Gi¸ c¶ lµ h×nh thøc
biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ. Gi¸ trÞ lµ c¬ së cña gi¸ c¶.
b. Ph¬ng tiÖn lu th«ng:
TiÒn tÖ lµm m« giíi trong qu¸ tr×nh trao ®æi hµng hãa. Chøc n¨ng ph¬ng tiÖn lu
th«ng ®ßi hái ph¶i cã tiÒn mÆt. Khi trao ®æi hµng hãa, c«ng thøc vËn ®éng cña tiÒn: H
- T – H’
c. Ph¬ng tiÖn cÊt tr÷
TiÒn ®îc rót khái lu th«ng vµ cÊt gi÷ l¹i ®Ó khi cÇn th× ®em ra mua hµng
d. Ph¬ng tiÖn thanh to¸n:
Kinh tÕ hµng hãa ph¸t triÓn ®Õn mét trØnh ®é nµo ®ã tÊt yÕu sÏ n¶y sinh viÖc
mua b¸n chÞu, xuÊt hiÖn chøc n¨ng ph¬ng tiÖn thanh to¸n cña tiÒn. Lµm chøc n¨ng nµy
tiÒn tÖ ®îc dïng ®Ó chi tr¶ sau khi c«ng viÖc giao dÞch, mua b¸n ®· hoµn thµnh: tr¶ nî,
nép thuÕ, nép t«…
®. TiÒn tÖ thÕ giíi:
Khi quan hÖ trao ®æi mua b¸n vît ra ngoµi biªn giíi quèc gia, h×nh thµnh quan hÖ
bu«n b¸n gi÷a c¸c níc th× chøc n¨ng nµy xuÊt hiÖn
Thùc hiÖn chøc n¨ng nµy ph¶i lµ tiÒn vµng, hoÆc lµ mét lo¹i ngo¹i tÖ m¹nh, cã gi¸
trÞ æn ®Þnh vµ søc chuyÓn ®æi cao
IV. C¸c quy luËt cña s¶n xu¸t hµng hãa
1. Quy luËt gi¸ trÞ
a. Néi dung vµ yªu cÇu cña quy luËt gi¸ trÞ
* QL gi¸ trÞ lµ quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n cña s¶n xuÊt hµng hãa v× nã quy ®Þnh
b¶n chÊt cña s¶n xuÊt hµng hãa, lµ c¬ së cña tÊt c¶ c¸c quy luËt kh¸c cña s¶n xuÊt hµng
hãa
* Néi dung cña quy luËt:

18
 S¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng hãa dùa trªn c¬ së gi¸ trÞ cña chóng, tøc lµ dùa trªn c¬ së
hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn thiÕt.
- Trong lÜnh vùc s¶n xuÊt quy luËt gi¸ trÞ yªu cÇu:
Hao phÝ L§CB cña c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt ≤ hao phÝ L§XHCT
- Trong lÜnh vùc lu th«ng quy luËt gi¸ trÞ yªu cÇu:
TÊt c¶ c¸c hµng hãa tham gia lu th«ng cÇn ph¶i tu©n thñ nguyªn t¾c trao ®æi
ngang gi¸
b. T¸c ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ
Quy luËt gi¸ trÞ cã 3 t¸c ®éng sau tíi nÒn s¶n xuÊt hµng hãa:
* §iÒu tiÕt s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng hãa
§iÒu tiÕt s¶n xuÊt:
+ NÕu nh mét hµng hãa nµo ®ã gi¸ c¶ cao h¬n gi¸ trÞ, hµng hãa b¸n ch¹y vµ l·i cao,
nh÷ng ngêi s¶n xuÊt sÏ më réng quy m« s¶n xuÊt, ®Çu t thªm TLSX vµ SL§. HoÆc nh÷ng
ngêi s¶n xuÊt kh¸c cã thÓ chuyÓn TLSX vµ SL§ sang s¶n xuÊt mÆt hµng nµy, lµm cho
quy m« s¶n xuÊt cña ngµnh nµy cµng më réng
+ NÕu mét mÆt hµng nµo ®ã cã gi¸ c¶ th¸p h¬n gi¸ trÞ, sÏ bÞ lç vèn buéc ng êi s¶n
xuÊt ph¶i thu hÑp viÖc s¶n xuÊt mÆt hµng nµy, chuyÓn sang mÆt hµng kh¸c, lµm cho
TLSX vµ SL§ ë ngµnh nµy gi¶m ®i, ngµnh kh¸c t¨ng lªn
Nh vËy, quy luËt gi¸ trÞ ®· tù ®éng ®iÒu tiÕt tû lÖ ph©n chia TLSX vµ SL§ vµo
c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c nhau
§iÒu tiÕt lu th«ng hµng hãa: Nã thu hót hµng hãa tõ n¬i thÞ trêng cã gi¸ c¶ thÊp
®Õn n¬i thÞ trêng cã gi¶ c¶ cao
* KÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña kü thuËt, hîp lý hãa s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, h¹
gi¸ thµnh s¶n phÈm
Quy luËt gi¸ trÞ yªu cÇu hao phÝ L§CB < hao phÝ L§XHCT th× ngêi s¶n xuÊt sÏ
thu hót ®îc nhiÒu l·i vµ cµng thÊp h¬n cµng nhiÒu l·i. V× vËy ngêi s¶n xuÊt ph¶i kh«ng
ngõng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, ph¶i c¶i tiÕn kü thuËt, ¸p dông kü thuËt c«ng nghÖ
míi vµo s¶n xuÊt. Do ®ã lùc lîng s¶n xuÊt x· héi ngµy cµng ph¸t triÓn
* Ph©n hãa ngêi s¶n xuÊt hµng hãa thµnh giµu, nghÌo
Díi t¸c ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ, ngêi nµo cã hao phÝ lao ®éng c¸ biÖt < hao phÝ
lao ®éng x· héi cÇn thiÕt th× sÏ thu ®îc nhiÒu l·i, giµu lªn, cã thÓ mua s¾m thªm TLSX,
më réng s¶n xuÊt kinh doanh, cã thÓ trë thµnh «ng chñ

19
 Ngîc l¹i, ngêi nµo cã hao phÝ lao ®éng c¸ biÖt > hao phÝ lao ®éng x· héi cÇn
thiÕt, khi b¸n hµng hãa sÏ r¬i vµo t×nh tr¹ng thua lç, kh«ng bï ®¾p ®îc chi phÝ s¶n xuÊt,
®Õn mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh ph¶i ph¸ s¶n, trë thµnh lao ®éng lµm thuª
ý nghÜa rót ra tõ viÖc nghiªn cøu quy luËt gi¸ trÞ?
2. Quy luËt c¹nh tranh
C¹nh tranh lµ sù ganh ®ua vÒ kinh tÕ gi÷a nh÷ng cô thÓ trong nÒn s¶n xuÊt hµng
ho¸ nh»m dµnh giËt nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n xuÊt, tiªu thô hoÆc tiªu dïng
hµng ho¸ ®Ó tõ ®ã thu ®îc nhiÒu lîi Ých nhÊt cho m×nh
* C¸c h×nh thøc c¹nh tranh:
C¹nh tranh gi÷a ngêi tiªu dïng víi ngêi s¶n xuÊt
C¹nh tranh gi÷a ngêi tiªu dïng víi ngêi tiªu dïng
C¹nh tranh gi÷a ngêi s¶n xuÊt víi ngêi s¶n xuÊt
*Néi dung cña quy luËt c¹nh tranh:
Trong nÒn s¶n xuÊt hµng hãa, sù c¹nh tranh gi÷a nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng hãa,
gi÷a ngêi s¶n xuÊt vµ ngêi tiªu dïng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, lµ yªu cÇu thêng xuyªn
®èi víi nh÷ng ngêi s¶n xuÊt hµng
* T¸c ®éng cña c¹nh tranh:
TÝch cùc: vai trß c¹nh tranh lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t
triÓn
Tiªu cùc: thÓ hiÖn ë c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh dïng thñ ®o¹n vi ph¹m ®¹o døc, vi
ph¹m ph¸p luËt
VÝ dô: lµm hµng gi¶, bu«n lËu trèn thuÕ lµ hµnh vi xÊu ph¸ ho¹i uy tÝn ®èi thñ
ý nghÜa rót ra tõ viÖc nghiªn cøu quy luËt c¹nh tranh?
3. QL cung - cÇu
* CÇu: lµ khèi lîng hµng ho¸ vµ dÞch vô mµ ngêi tiªu dïng mua trong mét thêi ky t-
¬ng øng víi gi¸ c¶ thu nhËp vµ c¸c biÕn sè kinh tÕ x¸c ®Þnh hay cÇu lµ nhu cÇu cã kh¶
n¨ng thanh to¸n
C¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn qui m« cÇu: thu nhËp, søc mua cña ®ång tiÒn, gÝa c¶
hµng hãa, l·i suÊt, thÞ hiÕu c¶u ngêi tiªu dïng…
* Cung vÒ mét lo¹i hµng hãa hay dÞch vô lµ tæng sè hµng hãa hay dÞch vô ®ã mµ
c¸c chñ thÓ kinh tÕ ®a ra b¸n trªn thÞ trêng ë c¸c møc gi¸ trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt
®Þnh, bao gåm c¶ hµng hãa b¸n ®îc vµ cha b¸n ®îc
C¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn cung: kh¶ n¨ng s¶n xuÊt, sã lîng vµ chsst lîng c¸c yÕu tè
s¶n xuÊt ®îc ®a vµo sö dông, chi phÝ sx, gi¸ c¶ hµng hãa vµ dÞchvô
20
* Mèi quan hÖ gi÷a cung vµ cÇu: CÇu x· ®Þnh cung vµ ngîc l¹i cung x¸c ®Þnh cÇu
CÇu x¸c ®Þnh khèi lîng, c¬ cÊu cña cung vÒ hµng hãa: ChØ cã nh÷ng hµng øng
nhiÒu vµ ngîc l¹i
Cung t¸c ®éng ®Õn cÇu, kÝch thÝch cÇu: Nh÷ng hµng hãa nµo s¶n xuÊt ra, cung
øng phï hîp víi nhu cÇu, thÞ hiÕu, së thÝch cña ngêi tiªu dïng sÏ ®îc u thÝch h¬n, b¸n ch¹y
h¬n, lµm cho cÇu vÒ chóng t¨ng lªn
Mèi quan hÖ cung - cÇu vµ gi¸ c¶:
Gi¸ c¶ = gi¸ trÞ th× tr¹ng th¸i cung cÇu ë thÕ c©n b»ng
Gi¸ c¶ < gi¸ trÞ th× cung ë xu thÕ gi¶m, cÇu ë xu thÕ t¨ng
Gi¸ c¶ > gi¸ trÞ th× cung ë xu thÕ t¨ng, cÇu ë xu thÕ gi¶m
Khi cung > cÇu th× gi¸ c¶ cã xu híng gi¶m
Khi cung < cÇu th× gi¸ c¶ cã xu híng t¨ng
Khi cung = cÇu th× gi¸ c¶ æn ®Þnh t¬ng ®èi
4. Quy luËt lu th«ng tiÒn tÖ vµ l¹m ph¸t
* Néi dung quy luËt:
Lîng tiÒn cÇn thiÕt cho lu th«ng hµng hãa trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh ®îc x¸c
®Þnh b»ng tæng gi¸ c¶ cña hµng hãa lu th«ng trong thêi kú ®ã chia cho tèc ®é lu th«ng
cña ®ång tiÒn
Tæng gi¸ c¶ cña hµng hãa l­u th«ng
L­îng tiÒn cÇn thiÕt cho
l­u th«ng =
Tèc ®é l­u th«ng cña ®ång tiÒn

Trong ®ã: - Tèc ®é lu th«ng cña ®ång tiÒn chÝnh lµ sè vßng quay trung b×nh cña mét
®¬n vÞ tiÒn tÖ
- Tæng gi¸ c¶ cña mçi lo¹i hµng hãa b»ng gi¸ c¶ nh©n víi khèi lîng ®a vµo lu
th«ng cña hµng hãa Êy. Tæng gi¸ c¶ cña hµng hãa lu th«ng b»ng tæng gi¸ c¶ cña tÊt c¶ c¸c
lo¹i hµng hãa lu th«ng
MR: Lîng tiÒn cÇn thiÕt cho luth«ng
 gi¸ c¶
®îc tÝnh theo
gi¸ c¶ hµng
c«ng thøc:
 gi¸ c¶ hµng ho¸
 gi¸
c¶ hµng hµng ho¸ ho¸ khÊu trõ b¸n chÞu ®Õn kú
ho¸ b¸n chÞu cho nhau thanh to¸n to¸n
M
Trong ®ã: M: lîng tiÒn cÇn thiÕt cho lu th«ng
V
P: møc gi¸ c¶
Q: khèi lîng hµng ho¸ ®em ra lu th«ng
V: sè vßng lu©n chuyÓn trung b×nh cña mét ®¬n vÞ tiÒn
tÖ
Khi tiÒn thùc hiÖn c¶ chøc n¨ng thanh to¸n th× M ®îc x¸c ®Þnh:

21
* L¹m ph¸t
- Khi lîng tiÒn giÊy ph¸t hµnh ra cao h¬n lîng tiÒn cÇn thiÕt cho lu th«ng gäi lµ
l¹m ph¸t; ngîc l¹i, nÕu lîng tiÒn giÊy ph¸t hµnh ra thÊp h¬n lîng tiÖn cÇn thiÕt cho lu
th«ng gäi lµ gi¶m ph¸t
L¹m ph¸t lµ mét hiÖn tîng khñng ho¶ng tiÒn tÖ, ®ång tiÒn bÞ mÊt gi¸ v× tiÒn giÊy
kh«ng thùc hiÖn ®îc chøc n¨ng lµm ph¬ng tiÖn c©t tr÷
- BiÓu hiÖn cña l¹m ph¸t lu«n lµ t×nh tr¹ng møc gi¸ chung t¨ng lªn, gi¸ trÞ cña ®¬n
vÞ tiÒn tÖ gi¶m, søc mua cña ®ång tiÒn gi¶m
- C¸c møc l¹m ph¸t + L¹m ph¸t võa ph¶i
+ L¹m ph¸t phi m·
+ Siªu l¹m ph¸t
- HËu qu¶ cña l¹m ph¸t
L¹m ph¸t d©n tíi sù ph©n phèi l¹i c¸c nguån thu nhËp gi÷a c¸c tÇng líp d©n c,
khuyÕn khÝch ®Çu c¬ hµng ho¸, c¶n trë s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ bÞ
mÐo mã biÕn d¹ng
- Nguyªn nh©n cña l¹m ph¸t: xÐt ®Õn cïng, lµ do sù mÊt c©n ®èi gi÷a hµng vµ
tiÒn do sè lîng tiÒn giÊy vît qu¸ møc cÇn thiÕt cho lu th«ng
V. ThÞ trêng
1. ThÞ trêng vµ chøc n¨ng cña thÞ trêng
- Kh¸i niÖm
Theo nghÜa hÑp thÞ trêng lµ n¬i diÔn ra sù trao ®æi vµ mua b¸n hµng ho¸
Theo nghÜa réng thÞ trêng lµ tæng thÓ tÊt c¶ nh÷ng mèi quan hÖ c¹nh tranh, cung
cÇu, gi¸ c¶, gi¸ trÞ mµ trong ®ã gi¸ c¶ vµ s¶n lîng hµng ho¸ tiªu thô ®îc x¸c ®Þnh
- Ph©n lo¹i thÞ trêng
+ Theo ®èi tîng giao dÞch mua b¸n cô thÓ cã thÞ trêng vÒ tõng lo¹i hµng ho¸ vµ
dÞch vô
VD: thÞ trêng s¾t, thÞ trêng quÇn ¸o, thÞ trêng chøng kho¸n…
+ Theo ý nghÜa vµ vai trß cña c¸c ®èi tîng mua b¸n giao dÞch cã thÞ trêng c¸c yÕu
tè s¶n xuÊt
VD: nh thÞ trêng t liÖu s¶n xuÊt, thÞ trêng søc lao ®éng, thÞ trêng vèn, thÞ trêng
khoa häc c«ng nghÖ

22
 + Theo tÝnh chÊt vµ c¬ chÕ vËn hµnh cã thÞ trêng tù do thÞ trêng c¹nh tranh hoµn
h¶o vµ thÞ trêng c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o
+ Theo quy m« ph¹m vi cña c¸c quan hÖ kinh tÕ cã thÞ trêng ®Þa ph¬ng, thÞ trêng
khu vùc thÞ trêng trong níc vµ thÞ trêng ngoµi níc
* C¸c chøc n¨ng cña thÞ trêng:
- ThÞ trêng lµ n¬i thõa nhËn c«ng dông cña hµng ho¸ ®ång thêi lµ n¬i thùc hiÖn
gÝa trÞ cña hµng ho¸
ThÞ trêng sÏ tr¶ lêi nh÷ng vÊn ®Ò s¶n phÈm mµ ngêi s¶n xuÊt ra cã cÇn thiÕt cho
x· héi hay kh«ng ? chi phÝ vÒ lao ®éng mµ mçi ngêi s¶n xuÊt hµng ho¸ ph¶i bá ra ®· ®îc
x· héi c«ng nhËn nh thÕ nµo ? møc ®é bao nhiªu ?
- Th«ng tin cho ngêi s¶n xuÊt vµ tiªu dïng ®a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh còng nh hµnh
vi øng dông cô thÓ nh»m thu ®îc lîi Ých cao
- KÝch thÝch hoÆc h¹n chÕ s¶n xuÊt vµ tiªu dïng
VD: khi gÝa c¶ hµng ho¸ t¨ng th× ngêi s¶n xuÊt më réng quy m« s¶n xuÊt vµ ngîc
l¹i. Khi gi¸ c¶ thÊp th× kÝch thÝch tiªu dïng…
* Vai trß cña thÞ trêng: ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp vµ ngêi tiªu dïng,
th«ng qua thÞ trêng nhµ níc cã thÓ ®iÒu tiÕt vÜ m« ho¹t ®éng cña toµn bé nÒn kinh tÕ
2. Gi¸ c¶ thÞ trêng
Gi¸ c¶ thÞ trêng lµ gi¸ c¶ hµng ho¸ ®îc tho¶ thuËn gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n trªn
thÞ trêng hay lµ gi¸ b¸n thùc tÕ cña hµng ho¸ trªn thÞ trêng

23