1

Oraj’lar, içerisinde şiddetli hava sarsıntısının,

şiddetli buzlanmanın, dolu yağışının, şimşek ve
tehlikeli rüzgar kırılması hadiselerinin bulunduğu,
dikey olarak çok iyi gelişmiş bulutlardır.

2
3
 OLUŞUM KOŞULLARI

Cumulonimbus bulutunun oluşması için atmosferde üç

koşulun aynı anda var olması gerekir ;

• Hava kütlesinin yüksek oranda nem içermesi

• Bir kaldırma hareketinin var olması
(Konveksiyon,orografik kaldırma,converjans
ve cephesel kaldırma hareketi )
• Hava kütlesinin kararsız bir yapıda olması.

4
5
 CB NİN YAŞAM SÜRECİ

1. Küme bulutların oluşumu ( Cumulus Stage )

2. Olgunluk süreci ( Mature Stage )

3.Dağılma süreci ( Dissipating Stage )

6
 KÜME BULUTU OLUŞUMU

1. Dikey akımlar sayesinde bulut içerisindeki bütün

hava yukarıya doğru taşınır.
2. Kararsız havadan dolayı yüzey rüzgarları hamleli
olabilir.
3. Küme bulutunun içinde ve çevresinde hafif veya
orta şiddette türbülansa rastlanır.
4. Yağış olmaz.
5. Kaba veya şeffaf buzlanma ile karşılaşılabilir.
6. Bu aşama yaklaşık 15-20 dakika sürer.

7
KÜME BULUTU OLUŞUMU

8
KÜME BULUTU OLUŞUMU

9
 OLGUNLUK SAFHASI

• Olgunluk safhasında tehlikeler en yüksek yoğunluğa

ulaşırlar (Dolu, sarsıntı, buzlanma, yıldırım gibi ).
• Yağış başlar ve ilk şimşek çakar.
• Yağış başlar başlamaz, yeryüzünde güçlü hamleli
rüzgarlara yol açan, çok güçlü bir aşağı akım
meydana gelir.
• Hem aşağı, hem de yukarı akımlar beraber oluşur.
• “Rüzgar Kırılması” oluşur.
• Bu aşama yaklaşık 20-30 dakika sürer.

10
OLGUNLUK SAFHASI

11
OLGUNLUK SAFHASI

12
OLGUNLUK SAFHASI

13
OLGUNLUK SAFHASI

14
OLGUNLUK SAFHASI

15
 DAĞILMA SÜRECİ

• Sadece aşağı yönlü dikey akımlar kalır.

• Yağış ve yüzey rüzgarları azalır.
• Örs oluşur.
• Muhtemel bir aşağı dikey akım patlaması
dağılma aşamasının başlangıcında etkili olur.
• Bu aşama en az 30 dakika sürsede zaman zaman
tamamen dağılma 1.5-2 saati bulur.

16
DAĞILMA SÜRECİ

17
DAĞILMA SÜRECİ

18
DAĞILMA SÜRECİ

19
ÖRS ( ANVIL )

20
ÖRS ( ANVIL )

21
 CUMULONIMBUS (CB)

Çoğunlukla tepesi örs şeklindeki bulutla tamamlanmış

dikey olarak çok fazla gelişmiş cumulus bulutur. Oraj
bulutu olarak da bilinir. Kuvvetli sağanak yağış, şimşek,
gök gürültüsü, bazen dolu, kasırga, kuvvetli ve hamleli
rüzgar en belirgin özellikleridir. Boyu enine göre daha
fazla olan, alt tabakaları su damlaları üst tarafı ise buz
kristallerinden oluşan yapıda bir buluttur. CB bulutu
bir bulut fabrikasıdır. Uzantıları zaman zaman bir
cirrus bulutana, bazen altocumulus veya
stratocumulusa dönüşür.

22
•Orajların ortalama hareketi 10.000 feetteki
rüzgarlarla uyumludur.
•Orajların yaşam ömrü yaklaşık 2 – 3 saattir.

23
24
25
26
27
28
 ORAJ TEHLİKELERİ

• Türbülans / Rüzgar Kırılması

• Dolu
• Şimşek
• Buzlanma
• Elektrik Yüklenmesi
• Hortumlar
• Downburst (Microburts ve
Macroburts)
29
 SERT AKIMLAR

Aşağı yönlü sert hava akımlarının sebebi yağışın

alttaki sıcak ve kuru hava içerisine girdiğinde
buharlaşması ile çok soğuyan havanın aşağı doğru
hızla çökmesidir.

30
SERT AKIMLAR

31
ORAJ’ DA RÜZGAR KIRILMASI

32
33
34
35
36
37
38
39
 HAVA SARSINTISI / “RÜZGAR KIRILMASI

Hava sarsıntısının nedeni rüzgarın düzensiz ve

hamleli yapısıdır. Oraj’ın içinde ve çevresinde bu
yatay ve dikey rüzgar hareketleri fazlasıyla
mevcuttur. Bu rüzgar hamleleri aynı zamanda çok
tehlikeli olan alçak irtifada rüzgar kırılmasına neden
olur.

40
HAMLE CEPHESİ

41
42
43
 SARSINTININ ETKİSİNİ AZALTMAK İÇİN;

• Bel kemeri ve omuz bağlarınızı sıkın.

• Gevşek nesneleri emniyete alın.
• Mümkünse düşük sıcaklıklarda fırtınaya girin.
• Fırtına hattına 90 derecelik dik bir açı ile girin.
• Uygun irtifada düz ve ufki olarak uçun.
• Uçak el kitabında belirtilen uygun hızda uçun

44
 DOLU

Aşırı soğumuş su damlacıkları, donma seviyesinde ileri geri

gezinirken buz parçacıklarına çarparak büyür. Bu oluşuma yukarı
ve aşağı akımların neden olduğu dikey harekette eklenince dolu
tanesi oluşur.
Yukarı ve aşağı hareketlerin sayısı ne kadar çok olursa, dolu
tanesi o kadar büyür ve hava akımlarının taşıyamayacağı
büyüklüğe ulaştığında yeryüzüne düşer.

45
46
47
48
49
50
DOLUNUN UÇAK ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

51
52
53
 ŞİMŞEK

Farklı elektrik yüklenmiş olan iki cisim arasında, hava

kanalı ile elektrik akımının oluşmasına şimşek denir. Bu
şekilde yaklaşık 100 milyon volt elektrik hava kanalı ile
boşalır.
Bir uçak kuru hava içerisinden geçtikten sonra elektrik
yüklenir ve CB nin 25 mil kadar yakınına geldiğinde, uçağın
burnu, kanat uçları ve kuyruğu gibi uç kısımları elektriği
boşaltma noktaları haline gelir.

54
 Meteorolojide şimşek ‘lightning dedector’ ile gözlemlenirken
hava araçlarında bu gözlem ‘Stormscope’ ile gerçekleştirilir.

55
 Uçağa çarpan şimşek olaylarının %95‘i genellikle 20.000 feet
altında ve +/- 10 ºC sıcaklık bölgesinde oluşur.

56
BOŞALMA

57
 ŞİMŞEĞİN OLUMSUZ ETKİLERİ

• Manyetik pusulaya zarar verir, hatalı baş okunmasına neden

olabilir.
• Uçak yüzeyindeki delikleri yakabilir.
• Yakıt buharını ateşleyerek patlamaya neden olubilir.
• Motora giren havanın akışını bozarak motorun durmasına
neden olabilir.
• Pilotlarda geçici körlük, felç, genel şaşkınlık, hatta ölüm
gerçekleşebilir.
• Uçakta yapısal hasar oluşabilir.

58
 Bulut
zirvesinde
parlak
boşalma
Eksiden artı
toplama
merkezlerin
e buluttan
Bulut içinde buluta
eksi tabandan Bulut içinde artı çarpma
artı tavana cebe doğru
boşalma çarpma
(gürültüsüz
ışık)

Şimşek
çakması
Buluttaki negatif
toplanma Negatif yerden
Saint merkezinden pozitif bulut
Elmo yerdeki pozitif toplanma
ateşi merkeze tipik merkezine
buluttan yere yerden buluta
çarpma çarpma

59
HASAR

60
HASAR

61
HASAR

62
63
64
65
66
67
68
 BUZLANMA

CB’ler içerisinde bulunan büyük su damlacıkları şiddetli

şeffaf buzlanmanın öncüleridir. 35.000 feet’e kadar, -40 ºC
sıcaklıkta aşırı soğumuş sıvı su damlacıkları bulunabilir.

69
70
 ELEKTRİK YÜKLENMESİ

Yağış ile CB bulutunun elektrik yüklenmesi birleştiğinde,

radyo dalgaları ve telsiz haberleşmesi olumsuz etkilenir.

71
 KASIRGA

Güçlü yukarı akımlar ve alçak seviye rüzgar kırılmaları bir

araya gelip, dar bir alanda dönen rüzgar tüneli yaratırlar.
Bunların çok yoğun olan ve şiddetli şekilde dönenine kasırga
denir. Çok ender olarak, son derece güçlü ve büyük CB ler
kasırga oluşumuna neden olur.

72
73
74
 Orajda Yapacaklarımız ve Yapmayacaklarımız Çeklisti
(Thunderstorm Do’s and Don’ts Checklist) :

• Bir bölgenin 6/10 veya daha fazlasını kaplayan CB lerin

çevresinde dolaşmayın ve bunun için uğraşmayın.
• Cirrus örsünün içinden veya altından uçmayın. Ciddi dolu
hasarıyla karşılaşabilirsiniz.
• Çevrenizde dönmeyin. Böyle yapmanız sizi fırtınada daha
fazla tutacak, uçak üzerindeki baskıyı ve stall ihtimalini
arttıracaktır.

75
• Yakın oluşumun içinden geçmeyin.
• Şiddetli olarak tanımlanan veya şiddetli bir radar ekosu
veren herhangi bir CB den yaklaşık en az 20 mil uzakta kalın.
• CB ye girmeden önce, uçağınızı hazırlamak için kokpit
aydınlatmalarını tamamen açarak, pito ısıtıcısını ‘on'
konumuna getirin, emniyet kemerlerini ve omuz bağlarını
sıkarak kilitleyin.

76
• Takat ayarını değiştirin ve süratinizin CB geçiş süratine
ayarlayın.
• Fırtına içindeki seyir süresini en aza indiren bir baş ile uçun.
• Sabit bir durumu muhafaza edin; ancak, yukarı ve aşağı hava
akımlarının dışına çıkın. Güçlü yukarı ve aşağı hava akımları
sırasında belirli bir irtifayı korumaya çalışmak, uçağınız
üzerindeki baskıyı artırır.
• Ciddi buzlanma tehlikelerine karşı buzlanma sıcaklıklarını
dikkate alın.

77
78