JU SREDNJA MEDICINSKA ŠKOLA SARAJEVO

Maturski rad iz Patologije

TUMORI

Predmetni profesor: Učenik:

Ramović dr. Elvira Almedina Balić

Sarajevo, 2022. godina

 SADRŽAJ

1.UVOD ......................................................................................................................................... 3
2. TUMORI .................................................................................................................................... 4
2.1. Građa i oblici tumora .......................................................................................................... 5
2.2. Način djelovanja tumora .................................................................................................... 6
2.3. Podjela tumora .................................................................................................................... 6
2.3.1. Benigni tumori .......................................................................................................... 7
2.3.2. Maligni tumor.......................................................................................................... 11
2.4. Etiologija tumora ............................................................................................................. 15
2.5. Klinička slika tumora ...................................................................................................... 15
2.6. Dijagnoza i liječenje tumora ........................................................................................... 16
3. ZAKLJUČAK ....................................................................................................................... 18
4. LITERATURA ...................................................................................................................... 19

2
 1. UVOD

Tumori predstavljaju ograničenu izraslinu nastalu posebnim načinom bujanja tkiva koju
nazivamo neoplazija. Osnovna karakteristika tumora je da imaju bujan rast i da organizam ne
može uticati na njih i kontrolisati ih, a da oni žive na račun organizma. Javljaju se u tijelu kao
posljedica djelovanja različitih unutrašnjih i vanjskih faktora na organizam, a nastaju kad se
izgubi normalna regulacija kontrolnih mehanizama rasta ćelija.

Razlikujemo benigne (dobroćudne) i maligne (zloćudne) tumore, koji se međusobno razlikuju po

njihovoj građi, izraženost anaplazije, načinu rasta, brzini rasta, šteti koju nanose organizmu....

Tumori uzrokuju bolesti s ozbiljnom prognozom po život i budući da čine drugi uzrok smrtnosti
u većini zemalja, danas kao takvi su privukli veliku zainteresovanost i zanimanje za istraživanje,
u svrhu postavljanja adekvatne rane dijagnoze i odgovarajuće terapije. Oni se očituju svojom
raznolikošću i specifičnošću, mogu zahvatiti bilo koji organ u tijelu i ako se pravovremeno ne
liječe šire se u okolna tkiva i organe (tj. maligni tumori). Kako bi se pravodobno izliječile bitno
je da se otkriju još dok su u ranom stadiju, a u tome ključnu ulogu imaju tumorski biljezi, koji su
specifični za svaki tumor.

Slika 1. Tumori
3
 2. TUMORI

Tumor je patološka tvorba nastala kao posljedica prekomjernog umnožavanja abnormalnih

ćelija. Tačnije možemo reći da tumor predstavlja ograničenu izraslinu nastalu posebnim načinom
bujanja tkiva koju nazivamo neoplazija.

Neoplazija je pojava u organizmu koja označava novonastalu tvorbu u organizmu koja se javlja
kao posljedica različitih unutrašnjih i vanjskih faktora koji djeluju na organizam. Smatra se da ta
novonastala tvorba sačinjena je od novih ćelija koje se razlikuje po mnogo čemu od normalnih
ćelija koje se nalaze u našem organizmu. Osnovna karakteristika je da imaju bujan rast i da
organizam ne može uticati na njih i kontrolisati ih, a da oni žive na račun organizma. Tako
slobodno možemo reči da su tumori kao neki paraziti koji samo smetaju i prave štetu organizmu.
Svojim bujanjem neoplastično tkivo stvara tumor, izraštaj na tkivu koji svojim prisustvom
deformiše normalne oblike toga dijela organizma, a mogu se javiti bilo gdje u organizmu.

Prema modifikovanoj Borstovoj definiciji „Tumor je lokalno, atipično, autonomno i

nekontrolisano bujanje tkiva“. Lokalno znači da tumor počinje na jednom ograničenom mjestu
u vidu jednog ili više žarišta. Atipično znači da se tkivo od koga je građen tumor razlikuje po
građi od tkiva od koga je poteklo, jer je u toku neoplazije došlo do izmjene građe tkiva.
Autonomno znači da se tumor razvija potpuno samostalno u organizmu po svojim sopstvenim
zakonima i nezavisno od organizma sa kojim stoji u vezi samo preko krvnih sudova u cilju
ishrane. Nekontrolisano bujanje znači da tumor raste bez ikakve kontrole od strane organizma ili
uticaja koji regulišu rast normalnih tkiva.

U normalnim okolnostima ćelije u organizmu rastu i djele se sa funkcijom pospješivanja zdravlja

čovjeka. U tom procesu, ćelije koje su stare ili oštećene odumiru. Nekada se desi da se genetski
materijal (DNA) ćelije promjeni i utiče na rast i deobu ćelija, što rezultira time da stare ćelije ne
odumiru već stvaraju se nove koje ne trebaju organizmu i tako nastaje tumor.

4
2.1. Građa i oblici tumora

Ukratko možemo reći da je tumor izgrađen od strome i parenhima. Osnovu tumora čini mreža
vezivnog tkiva – stroma koja ima potpunu ulogu i u kojoj su smješteni krvni sudovi za ishranu
tumora i živci. Između strome nalaze se ćelije neoplastičnog tkiva koje su karakteristične po
građi i nose u sebi sve dotične osobie tumora tj. parenhim. Stroma je kod svih tumora ista, dok
je parenhim tumora njegovo specifično tkivo koje se razlikuje kod svake vrste tumora jer nastaje
proliferacijom ćelija onog tkiva od kojeg tumor potiče. Prema tome određujemo i njihovu
konzistenciju. Ako u građi tumora ima više stroma tumori su tvrđi, a ako ima više parenhima
onda su mekši.

Oblici tumora mogu biti različiti. Tako npr. možemo govoriti o okruglom tumoru tj. tumor u
obliku čvora, zatim imamo tumor koji raste na površini sa kojom je vezan peteljkom tada
govorimo o polipu. Svojim oblikom tumor može podsećati na pečurku ili raste u vidu resica i
tada se naziva papilom. Kada su te resice razgranate kao stablo, onda govorimo o dendritičnim
tumorima. Tumor može da sadrži šupljne u sebi koje nazivamo cistama, zatim imamo tumore
koji se ispoljavaju u vidu ispupčenja, višak tkiva i to su vegetativni oblici tumora. Ako se tkivo
tumora brže raspada i nekrotiše nego što raste, onda se na mjestu tumora u tkivu stvara šupljina,
defekt i tako nastaju ulcerozni oblici tumora. Također, pored ovih oblika postoji i kombinacija
ova dva procesa koji daju ulcero-vegetativne oblike tumora.

Slika 2. Polip Slika 3. Papilloma

5
2.2. Način djelovanja tumora

Svi tumori štetno djeluju na organizam, i to svoje štetno dejstvo ispoljavaju na različite načine.
Neki od ovih načina su jednaki i kod benignih i kod malignih tumora, dok postoje neki koji su
svojstveni samo za maligne tumore i čine ih posebno opasnim i štetnim za organizam. I benigni i
maligni tumori svojim položajem i pritiskom na okolna tkiva, zavisno od mjesta, mogu dovesti
do različitih poremećaja u funkciji okolnih organa (npr. benigni tumor u lobanji). I benigni i
maligni tumori koji potiču od endokrinih žlijezda izazivaju jednako teške poremećaje u
organizmu, ako njihove ćelije zadrže sposobnost lučenja hormona što je čest slučaj. Tad se
hormon luči u ogromnim količinama i vrši svoja normalna dejstva višestruko pojačano, što
dovodi do poremećaja u organizmu. Benigni tumori u maloj, a maligni u velikoj mjeri skloni su
nekrozi i raspadanju, i to zbog toga što parenhim kod njih raste brže nego stroma, pa stroma ne
može da ishrani ceo parenhim. Raspadanje tkiva tumora može imati različite posljedice, kao npr.
otvaranje krvnih sudova i krvarenje iz tumora, perforacija šupljih organa na mjestu gdje se
nalazio tumor, kao i intoksikacija cijelog organizma kada raspadni produkti tumora pređu u krv.

2.3. Podjela tumora

Iako svi tumori posjeduju u većoj ili manjoj mjeri pomenute zajedničke osobine, prema stepenu
štetnosti po organizam i prema načinu na koji ispoljavaju to štetno dejstvo, moramo strogo
razlikovati dve velike grupe tumora: benigne (dobroćudne) i maligne (zloćudne) tumore.
Postoje određene razlike između ove dve grupe tumora. Tu su određene razlike u njihovoj građi,
načinu rasta, brzini rasta, šteti koju nanose organizmu... Bitna razlika između ove dve grupe
tumora (kod parenhima tumora) se smatra također i anaplazija tj. gubitka zrelosti ćelija i
vraćanje ka nezrelim. Također je zanimljivo da neki benigni tumori mogu prijeći u maligne. Taj
proces/pojavu nazivamo maligna alteracija. Jedna od glavnih karakteristika malignih tumora je
način njihovog širenja (metastaze), osobinu koju ne posjeduju benigni tumori. Pored ove dve
grupe tumora razlikujemo i tumore koji se istovremeno razvijaju iz više vrsta tkiva tkz. mješoviti
tumori. Većina ovih tumora razvija se na bazi poremećaja u embrionalnom razvitku, a ovakve
tumore drugačije nazivamo teratomi. Samtra se da teratomi se ponašaju kao benigni tumori, jer
dostignuvši jedan određen rast prestaju da se uvećavaju, ali neki put mogu da se promjene u
smislu maligne alteracije i da daju maligne tumore.

6
2.3.1. Benigni tumori

Benigni tumori su ustvari dobroćudni tumori. Smatra se da ne predstavljaju veliku opasnost za

organizam u odnosu na maligne, ali mogu ometati funkcije drugih organa ili ih potiskivati, i u
tom slučaju se moraju otkloniti. Također, možemo reći da u prosjeku se smatra da većina ljudi
posjeduje benigne tumore, a da i ne znaju za to. Da li ti benigni tumor koji se nalze u organizmu
predstavljaju opasnost za čovjeka ili ne, ipak sve zavisi od toga koji je ustvari benigni tumor. Da
se prisjetimo postoje i benigni tumori koji vremenom mogu prijeći u maligne.

Osnovne karakteristike benignih tumora su: da oni imaju malo izraženu anaplaziju, to znači da
tumorske ćelije svojim izgledom bar malo mogu pdsjećati na ćelije od kojih potiču. Zatim je
karakteristično da oni imaju tzv. ekspanzivan rast, jer rastu potiskujući normalno tkivo, tako da
između tumora i normalnog tkiva uvjek postoji oštra granica. Ovi tumori imaju dosta spor rast,
rastu i više godina, a što im rast više odmiče, brzina rasta se usporava, tako da na kraju može i
prestati. Benigni tumori ne daju metastaze, ali postoji vjerovatnoća da oni tumori koji vremenom
pređu u maligne, da neki od njih može dati metastaze. Što se tiče benignih tumora razlikujemo
benigne tumore koji vode prijeklo od epitelijalnih i neepitelijalnih (mezenhimnih) tkiva.

Benigni tumori koji vode porijeklo od epitelijalnih tkiva - razvijaju se svugdje gdje ima
epitelnog tkiva. Epitel je tanak sloj tkiva koji pokriva organe, žlezde i druge strukture. Ovi
dobroćudni tumori epitelnog porekla su vrlo slični normalnom žlezdanom tkivu. Rastu u vidu
malih loptica koje su učaurene, a mogu se pojaviti u svim organima gde ima žlezda. Razlikujemo
dva oblika, i to: tumore koji se razvijaju iz pokrovnih epitela i koji u svojoj građi sadrže mnogo
vezivnog tkiva, i tumore koji se razvijaju iz žlijezdanih epitela. Tu spadaju:

Polip (polypus) je tumor epitela sluzokože i nastaje istovremenim bujanjem epitela i vezivnog
tkiva, koji se ispod njega nalazi. Ima oblik lopte spojene za tkivo užim dijelom u vidu peteljke.
Nastaje na mestima gde postoji dugo zapaljenje sluzokože, kao što je npr. materica, nos ili
debelo crevo. Polipi u debelom crevu predstavljaju faktor rizika od nastanka raka debelog creva.
U debelom crevu, manje od 10% polipa postane kancerogena tvorevina.

Papilomi su tumori koji rastu iz epitelnog tkiva, vode porijeklo od pokrovnih epitela kože i
sluzokoža. Rastu u vidu čitavog svežnja resica raznih oblika i debljine. Postoji opasnost da se te

7
resice pokidaju i mogu dovesti do krvarenja papiloma. Mogu da rastu u koži, grliću materice,
kanalima dojke ili sluznice koja pokriva unutrašnjost kapka, sluzokoži usne duplje, grkljana,
vagine, u želucu, crijevima, na sluzokoži mokračnih organa… Ovi tumori mogu biti rezultat
direktnog kontakta sa infekcijom poput humanog papiloma virusa (HPV). Neke vrste papiloma
nestaju same. Papilomi mogu biti i maligni. U nekim slučajevima potrebno je obaviti operaciju
kako bi se isključila mogućnost raka.

Adenomi su benigni tumori epitela porijeklom od žljezdanog epitela. Može se razviti na

sluzokožama pokrivenim žljezdanim epitelom (crijeva, respiratorni trakt), ili u pravim žljezdama
(endokrinim, u dojci…). Različitih su oblika i veličine, a najčešće u obliku manjih jasno
ograničenih učaurenih loptastih čvorova. Adenomi takođe mogu rasti u jetri ili nadbubrežnoj
žlezdi, hipofizi ili štitnoj žlezdi. Adenom hipofize može da dovede do endokrinih poremećaja
ukoliko luči velike količine hormona. Ako je potrebno, adenomi se često mogu ukloniti
operacijom. U retkim slučajevima ova vrsta tumora može postati maligni tumor adenokarcinom.

Cystadenoma je posebna vrsta adenoma kod koje je jedna ili više šupljina adenoma obložena
žljezdanim epitelom toliko proširena da se golim okom vidi i podsjeća na cistu, a njihova
šupljina može biti ispunjena nekom bistro ili serožnom tečnošću. Dosta raste i može dostići
veličinu čovjekove glave i težinu do 50 kg. Najčešće se mogu naći na jajnicima, nekada rjeđe na
dojci, pankreasu i drugim organima.

U benigne tumore koji vode porijeklo od neepitelijalnih tkiva spadaju:

Fibroma (fibroid) su tumori koji vode porijeklo od vlaknastog ili vezivnog (fibroznog) tkiva i
mogu da rastu u bilo kom organu, a najčešće na koži, mišićima i unutrašnjim organima. Rastu
veoma sporo, ali mogu dostići velike dimenzije ili se javiti u velikom broju. Česta su pojava u
materici. Iako nisu kancerogeni, fibromi maternice mogu dovesti do teškog vaginalnog
krvarenja, problema sa bešikom ili bola i pritiska u karlici. Druga vrsta vlaknastih tumora tkiva
je desmoidni tumor, koji urasta u okolna tkiva pa može izazvati različite simptome. Otklanjaju se
operacijom.

Lipoma (lypoma) je tumor porijeklom od masnog tkiva. Razvija se svugdje gdje ima masnog
tkiva, a najčešće u potkožnom masnom tkivu, između mišića, rijetko u unutrašnjim organima.

8
Zbog toga se često pojavljuju u vratu, na ramenima, leđima ili rukama. To su najčešći benigni
tumori kod odraslih osoba. Sporo rastu, obično su okrugli i pokretni, i meki, različite veličine –
od zrna graška do veličine čovečije glave. Mogu biti nasledni, a ponekad su posledica povrede.
Ako je potrebno liječenje ono uključuje injekcije steroida ili uklanjane tumora liposukcijom ili
operacijom.

Slika 4. Lypoma Slika 5. Myoma uterus

Mioma (myoma) je benigni tumor koji vode porijeklo od mišićnog tkiva. Ako su miomi koji
vode porijeklo od glatkih mišića tada se nazivaju lejomiomi (u želucu, materici, jednjaku i
crevima), a oni koji nastaju od poprečno-prugastih mišićnih vlakana se nazivaju rabdomiomi.
Oni mogu da nastanu u zidovima krvnih sudova. U zidu materice, lejomiomi se često nazivaju
fibroze, tačnije ako je vezivna stroma u miomu jako razvijena,on je tada tvrd i zovemo ga
fibromiom ili fibroza . Redak benigni tumor skeletnih mišića je rabdomiom. Ovi tumori mogu
jednostavno da se prate. Kako bi se ublažili simptomi, mogu se smanjiti lekovima ili ukloniti
operacijom.

Hondroma (chondroma) je tumor porijeklom od hrskavičnog tkiva ( sačinjen od hondrocita).

Razvija se najčešće iz hrskavice epifize kostiju, na falangama prstiju ruku ili na potkoljenici.
Raste obično kao izraštaj na kosti, dovodeći do deformacija ekstremiteta.

Osteoma je tumor koštanog tkiva, a može da se razvije kako iz same kosti, tako i iz mekih tkiva
kosti.

9
Angioma je tumor koji se razvija od tkiva sudova, tako da razlikujemo hemangiom
(haemangioma) koji je građen od krvnih sudova, i limfangiom (lymphangioma) koji je građen
od limfnih sudova. Javljaju se kao posljedica poremećaja embrionalnog razvoja.

Ganglioneuroma i glioma su tumori poreklom od tkiva centralnog nervnog sistema i ganglija.

Ganglioneuroma oštro je ograničen, dok glioma je nejasno ograničena od okoline i postepeno
prelazi u zdravo tkivo, što ga približava malignim tumorima, ali nikad ne daje metastaze. Svojim
invazivnim rastom pritiskaju okolno zdravo tkivo i izazivaju oštećenja mozga i kičmene
moždine. Gliom je sklon sekundarnim promjenama: nekrozi, omekšanju i krvarenju, zbog čega
može doći do još većih promjena u okolnom tkivu.

Neurinoma i neurofibroma su tumori koji se razvijaju na perifernim živcima a potiču od

omotača živaca. Mogu se javiti skoro svuda duž nervnog sistema, po celom telu. Najčešće su
lokalizovani na nervu za sluh i ravnotežu, pa zbog toga obično počinju slabljenjem sluha i
vrtoglavicom. Taj simptom može ostati jedini simptom godinama. Vremenom mogu izazvati
trnjenje i bolove u licu, krivljenje lica zbog oštećenja facijalnog nerva, slabost esktremita zbog
pritiska na moždano stablo, hidrocefalus (nakupljanje moždane tečnosti u komorama mozga).
Najčešće se mogu potpuno odstraniti. Aletrnativa operaciji, pogotovo kod malih neurinoma, jeste
stereotaksično zračenje (npr. Gama nož).

Meningeomi su tumori koji se razvijaju iz membrane koja okružuje mozak i kičmenu moždinu,
a uglavnom rastu polako. Lečenje zavisi od lokacije meningeoma i simptoma koje izaziva, a to
mogu biti: glavobolja i slabost na jednoj strani, napadi, promene raspoloženja i problemi sa
vidom. Ako je potrebno ukloniti tumor operacijom, njen uspeh zavisi od starosti, lokacije
tumora, i da li je povezan sa nekim tkivom. Tretman zračenjem se koristi za tumore koji se ne
mogu ukloniti.

Mladeži su izrasline na koži, koje takođe predstavljaju benigne tumore. Novi mladeži se mogu
pojaviti na koži do 40. godine starosti. Mladeži koji izgledaju drugačije od običnih mladeža nose
veći rizik da se razviju u melanom (vrsta raka kože).

10
2.3.2 Maligni tumori

Maligni ili zloćudni tumori drugačije poznati pod imenom rak (karcinom) su tumori koji
ugrožavaju život, jer prilikom širenja urasta u zdravo tkivo i razara ga. Karakterišu se jako
izraženom anaplazijom, tako da njihovo tkivo ponekad uopšte ne podsjeća na tkivo od koga je
nastalo. Što je jače izražena anaplazija, tumor ima zloćudniji karakter i brži rast. Oni imaju tzv.
infiltrativni rast, koji je karakterističan po tome što ćelije malignog tumora prodiru između
zdravih ćelija, tako da ne postoji granica između zdravog tkiva i tkiva tumora. Maligne ćelije
prodiru duboko u svim pravcima u okolno tkivo tako da se nalaze i tamo gdje tkivo po spoljnim
osobinama izgleda zdravo. Maligni tumori rastu mnogo brže od benignih, čak i za nekoliko
nedelja, a što im rast odmiče on se sve više ubrzava. Glavna karakteristika malignih tumora je da
oni daju metastaze. To podrazumjeva da se tumor širi iz jednog dijela tijela u drugi, i to najčešće
putem krvi i limfe. Do stvaranja metastaza dolazi otuda, što su ćelije malignih tumora
međusobno vrlo labavo povezane, pojedine od njih se otkidaju i zatim raznim putevima prenose
na drugo mjesto u organizmu, gdje se zadrže i nastavljajući deobu i razmnožavanje stvaraju novi
tumorski čvor. Još jedna od karakteristika malignih tumora je stvaranje recidiva. To zapravo
podrazumjeva da se maligni tumori mogu povratiti, obnoviti, ponovo stvoriti na mjestima gdje su
se prethodno odstranili nekom operacijom ili zračenjem. Najvažnija osobina koja izdvaja
maligne tumore u pogledu štetnog dejstva na organizam je ta što oni uvjek, u većoj ili manjoj
mjeri, dovode do krajnje oslabelosti i iscrpljenosti organizma koja se naziva kancerska
kaheksija. Ona nastaje iz više razloga. Maligne ćelije imaju mnogo jači metabolizam nego
normalne, pa troše ogromne količine hranljivih materija, tako da normalna tkiva stalno trpe zbog
nedostatka hrane. Sem toga maligne ćelije izlućuju izvjesne otrove koji štetno djeluju na
metabolizam zdravih ćelija. I sve to dovodi do slabljenja jednog organizma. Što se tiće malignih
tumora smatra se da postoji preko sto vrsta ovih tumora. I među njima postoje razlike u pogledu
stepena štetnog dejstva na organizam. Neki od njih se mogu ponovno vratiti kad se otklone, neki
veoma rano stvaraju metastaze, kod nekih dolazi do smrti organizma usljed brojnih komplikacija,
sve zavisi od lokalizacije i vrste tumora. Što se malignih tumora tiče razlikujemo one koji vode
porijeklo od epitelijalnih i neepitelijalnih tkiva.

Opšti naziv za sve maligne tumore koji vode porijeklo od neepitelijalnih (mezenhimnih) tkiva je
sarcoma (sarkom). U zavisnosti od toga koliko je anaplazija izražena kod ove vrste malignog

11
 tumora razlikuju se zreli i nezreli sarkomi. Osnovna razlika između ova dva sarkoma je
izraženost anaplazije. Kod nezrelih sarkoma anaplazija je toliko izražena da se ne može utvrditi
od koje vrste mezenhimnog tkiva oni potiču, dok kod zrelih sarkoma anaplazija je manje
izražena, tako da se može prepoznati od koje vrste tkiva sarkom potiče.

Nezreli sarkomi su veoma maligni tumori koji se javljaju pretežno kod mlađih osoba. Sastoji se
od potpuno nezrelih ćelija, bjeličasto-ružičaste je boje, raste veoma brzo, infiltriše okolna tkiva i
razara ih. Također, oni daju metastaze i to veoma rano putem krvi, a poslije operacije recidivira.
Može se razviti na svakom organu koji potiče od mezenhimnog tkiva. Obično raste u vidu
nejasno ograničene mase, ili u vidu difuznih infiltrate u koži, ispod sluzokoža, u mišićima i
unutrašnjim organima.

Zreli sarkomi imaju manje izraženu anaplaziju tako da se mogu razlikovati neke vrste sarkoma:
Fibro-sarcoma koja se razvija iz vezivnog tkiva, ima iste osobine kao nezreli sarkom samo je
manje maligan. Liposarkoma (liposarcoma) nastaje iz masnog tkiva, dosta je rijedak. Sporo
raste ali može da naraste dosta velik i daje metastaze. Hondrosarkoma (chondrosarcoma) je
tumor koji nastaje iz hrskavice, kao hondroma je ali samo malo mekši. Osteosarcoma je
porijeklom iz koštanog tkiva i javlja se u vidu zadebljanja kosti koje brzo raste i dostiže ogromne
dimenzije, a također daje metastaze. Angio-sarcoma potiče od krvnih sudova, rijedak je, ali
karakteristično je da dosta krvari. Leukemija nastaje u nezrelim krvnim ćelijama koje rastu u
koštanoj srži. Mijelom je maligni tumor koji nastaje u ćelijama koštane srži. Limfosarkoma
(lymphosarcoma) nastaje od limfatičnog tkiva, dosta je maligan, vrlo brzo raste, infiltrativno,
daje rano metastaze i razvija se u cijelom limfatičnom tkivu i zbog toga dovodi do uvećavanja
svih limfnih žlijezda Myo-sarcoma nastaje od mišičnog tkiva, a najčešće malignom alteracijom
mioma. Glio-sarcoma se razvija od nervnih ćelija u mozgu, kičmenoj moždini i mrežnjači. Ne
daju metastaze ali su maligni po lokalizaciji i razaranju okolnog tkiva svojim rastom. Melano-
sarcoma nastaje iz ćelija koje proizvode pigment melanin. Spada u grupu najmalignijih tumora.
Najčešće počinje da se razvija u koži i to iz mladeža ili u retini, ali vrlo brzo daje mnogobrojne
metastaze po cijelom tijelu. Pored ovih tumora postoje i razni drugi tumori koji se razvijaju iz
hematopoetičnog tkiva.

Opšti naziv za sve tumore koji vode porijeklo od epitelijalnih tkiva je karcinom ili rak
(carcinoma). Karcinom po svojoj rasprostranjenosti i učestalosti zauzima prvo mjesto među

12
malignim tumorima. Najčešće se pojavljuje u dobi između 40-60 godina, i to obično više kod
žena (karcinom dojke i uterusa). Njegov nastanak je često povezan sa hroničnim zapaljenjima i
drugim dugotrajnim nadražajima epitela ili su to benigni tumori kao npr. adenoma, cistadenoma i
struma koji podliježu malignoj alteraciji. Masa karcinoma je veoma sklona raspadanju i nekrozi
tako da često na njegovom mjestu nastaju ulceracije. Karcinoma srazmjerno rano daje metastaze
i to pretežno limfnim putevima u regionalne limfne žlijezde, a kasnije i krvnim putevima kada
razori krvne sudove. Sve karcinome po porijeklu možemo podijeliti u dve velike grupe i to: na
karcinome koji potiču od pokrovnog, pločasto slojevitog epitela i na karcinome porijeklom od
žlijezdanog epitela.

Karcinomi porijeklom od pločasto-slojevitog epitela mogu se razviti na svim mjestima gdje

takav epitel postoji, obično se razvija na koži, na sluzokožama usana, jezika, mokračne bešike,
jednjaka, vaginalne porcije uterusa, larinksa… Pošto se oni najviše razvijaju na površini tijela ili
nekog organa, on je sklon raspadanju i stvaranju ulceracija. Tako ulcerisana mjesta jako krvare i
veoma lako se inficiraju i gnoje. Na bazi ovog raspadanja i gnojenja često dolazi i do perforacije
šupljih organa i smrti usljed toga.

Karcinomi porijeklom od žlijezdanog epitela mogu se razviti na sluzokožama pokrivenim

žlijezdanim epitelom cilindričnog tipa (želuca, crijeva, disajnih puteva, korpusa i cerviksa
uterusa…) ili na sluzokožama od žlijezdanog epitela pravih žlijedanih organa (mliječne žlijezde,
bubrezi, prostate, jajnici štitasta žlijezda…). Kako ova građa znatno odstupa od građe normalne
žlijezde, kada se ova osobina potpuno izgubi, to su najmaligniji oblici tumora. Drugačije se
naziva žlijezdani rak ili adenokarcinoma. Adenokarcinomi često nastaju malignom alteracijom
adenoma. Ako se razvija na žlijezdanim sluzokožama, adenokarcinom raste u obliku izraštaja
koji se kasnije raspada i ulceriše, a ako je u žlijezdanim organima razvija se u obliku nejasno
ograničene mase koja rastući probija kapsulu žlijezde i prodire u okolna tkiva. Najčešći
adenokarcinomi kod muškaraca su adenokarcinom prostate i adenkarcinom želuca koji se
lokalizuje na pilorusu ili kardiji, te dovodi do zapušenja i smetnji u prolazu hrane. Dok kod žena
najčešći su adenokarcinom dojke, koji brzo daje metastaze u pazušno limfne žlijezde, i
adenokarcinom maternice, koji je praćen krvarenjem iz maternice.

13
 Slika 6.
Karcinom želuca

Slika 7. Karcinom dojke Slika 8. Karcinom uterusa

14
2.4. Etiologija tumora

Što se tiče etiologije tumora možemo dodati da je ona još i danas predmet izučavanja brojnih
naučnika, zbog toga što se još u potpunosti nisu razjasnili svi uzročnici koji mogu dovesti do
pojave određenih tumora. Iako do danas uzrok nastajanja tumora nije utvrđen, dokazani i
provjereni su neki faktori koji pod izvjesnim okolnostima mogu da izazovu nastajanje tumora,
npr. mogu biti povezani sa toksinima iz sredine, izloženošću zračenju, genetikom, ishranom,
stresom, povredom, upalom ili infekcijom... Najvažniju ulogu u nastanku tumora smatra se danas
da to može biti nasljeđe (genetika), jer se susreću slučajevi kod kojih se pojavljuju tumori kod
više članova u porodici, i to čak na istom organu ili mjestu. Različita hemijska jedinjenja
dugotrajnim dejstvom na neka tkiva mogu da izazovu njihov rast u obliku tumora (katran izaziva
rak kože kod miševa...). Ove materije koje imaju sposobnost izazivanja malignog tumora
nazivaju se kancerogene materije. Isto tako u organizmu mogu u raznim tkivima da postoje
takva stanja koja nisu čak ni benigni tumori, već samo izvjesne promjene građe tkiva npr.
displazija, a koja se skoro redovno, u velikom broju slučajeva pretvaraju u maligne tumore, takva
stanja nazivamo prekancerozna stanja. Također, jonizirajuća zračenja mogu izazvati bujanje
tkiva u vidu maligne neoplazije, zatim mehanički pritisak na jednom mjestu (npr. rak usana kod
pušaća na lulu)... Iz nekih tumora kod životinja izolovani su razni virusi, koji kad se prenesu na
druge životinje mogu izazvati pojavu tumora. Pored ovih faktora postoje i neki drugi faktori koji
se pojavljuju u pojedinačnim slučajevima, a koji nisu ispitani i razjašnjeni u potpunosti do danas.

2.5. Klinička slika tumora

U kliničkoj slici tumora dominiraju različiti opšti i specifični simptomi, u zavisnosti od toga koja
je vrsta tumora, gdje je lokalizovan, koliko u organizmu dugo se nalazi, da li je tumor dao
metastaze... Ipak, i kada se pojave takvi simptomi kod osoba ne mora značiti da ima veze sa
tumorima, jer ovi simptomi mogu biti povezani i sa nekim drugim bolestima.

Takvi simptomi su: promjene u stolici recimo česta dijareja, smjene tvrde i prolivaste stolice na
dnevnom nivou, pojava svježe krvi u stolici; pojava krvi u mokraći, otežano mokrenje; česta
pojava gorušice,otežano gutanje, povraćanje, bolovi u stomaku ili bolovi bilo gdje u organizmu;
dugotrajan kašalj pogotovo sa iskašljavanjem krvi, zatim gušenje, bol u grudima, cijanoza;

15
glavobolja koja ne prestaje, dugo traje; povišena temperatura koja nema veze sa nekom upalom;
gubitak na težini, zamaranje, razlupavanje srca, malaksalost, opća slabost organizma; bolovi u
leđima koji dugo traju, a ne nalazi se uzrok kao jedan od bolesti koštano-zglobnog sistema,
mišića i nerava; mladeži koji su počeli da krvare ili su se promjenili, kao i bilo koji izraštaji ili
izrasline na i ispod kože kao i npr. pojava čvorića po dojkama ili iscedka iz dojke; vaginalno
krvarenje ili problemi sa ciklusom… I još puno drugih simptoma koji i ne moraju biti povezani
sa tumorima.

2.6. Dijagnoza i liječenje tumora

Dijagnostikovanje i liječenje tumora, posebno malignih tumora je složen proces koji zahtjeva
znanje i stručnost velikog broja liječnika i drugog osoblja. Maligni tumori predstavljaju vrlo
raznoliku grupu bolesti, pa je za postavljanje precizne dijagnoze potrebno provesti niz različitih
dijagnostičkih postupaka. Dijagnoza tumora najčešće se uspostavlja na osnovu histološkog i
citološkog pregleda, gdje će se na osnovu ovih labaritorijskih pretraga ustanoviti da li je riječ o
malignom ili benignom tumoru. Materijal za ove pretrage se dobija biopsijom ili punkcijom, ili
se čak može uzeti i određeni sekret iz organizma. Također za dijagnozu tumora se koriste
različite druge metode poput CT snimka određenog organa ili dijela tijela, zatim scintigrafija,
angiografija, magnetna rezonanca, UVZ, rendgenski snimak, različite endoskopije, različiti
testovi kao npr. PAPA test… Jedan od načina određivanja težine stadija raka je TNM
klasifikacija, a zasniva se na određivanju veličine primarnog tumora (T), opsegu širenja u
regionalne limfne čvorove (N) i prisutnosti ili odsutnosti metastaza (M). Bitnu ulogu u
postavljanju dijagnoze također ima i anmneza. Anamneza podrazumjeva da se prikupljaju
određeni podaci o pacijentu i kroz taj razgovor doznaje se njegov način života, pretpostavljaju se
uzroci koji su mogli da izazovu tumor kod njega, i doznaje se da li je neko u njegovoj porodici
ranije posjedovao tumor, jer znamo da nastanak tumora može biti usko povezan sa genetikom, i
ovakva informacija nam može biti od velike koristi.

U liječenju tumora koriste se različite metode. Liječenje malignih tumora moguće je hiruškim
odstranjivanjem, koje je uspješno u fazi kada još nema metastaza. Zbog veće osjetljivosti,
malignih ćelija prema jonizirajućim zračenjima nego normalnih ćelija, moguće je njihovo

16
uništavanje i zračenjem. Pored ovoga se u liječenju primjenjuju citostatici, lijekovi koji
uništavaju u potpunosti maligne ćelije ili samo usporavaju njihov rast. Terapija ovim lijekovima
se naziva hemoterapija i njena uspješnost zavisi sve od toga kakvi se citostatici upotrebljavaju
(monohemoterapija ili polihemoterapija). Ipak svi ovi načini dovode samo do povremenog
zaustavljanja rasta tumora i produženja života bolesnika, jer nažalost terapija malignih tumora
često ne uspijeva u potunosti izliječiti bolest, već dovodi do smrti organizma. Dobra vijest je to
što postoje neki maligni tumori koji se mogu izliječiti upotpunosti ako se na vrijeme otkriju, te
zbog toga se preporučuju redovne kontrole kod liječnika. Što se tiče benignih tumora oni nisu
toliko opsni kao maligni. Mogu ometati funcije određenih organa i sve što se u ovom slučaju
može preduzeti je hiruško odstranjivanje koje je uspješno, a nakon toga oni se redovno
kontrolišu, jer se mogu ponovno vratiti na isto mjesto.

17
 3. ZAKLJUČAK

Tumori predstavljaju ograničenu izraslinu nastalu posebnim načinom bujanja tkiva koju
nazivamo neoplazija. Osnovna karakteristika tumora je da imaju bujan rast i da organizam ne
može uticati na njih i kontrolisati ih, a da oni žive na račun organizma. Javljaju se u tijelu kao
posljedica djelovanja različitih unutrašnjih i vanjskih faktora na organizam.

Razlikujemo benigne (dobroćudne) i maligne (zloćudne) tumore, koji se međusobno razlikuju po

njihovoj građi, izraženost anaplazije, načinu rasta, brzini rasta, šteti koju nanose organizmu....
Također je zanimljivo da neki benigni tumori mogu prijeći u maligne (maligna alteracija). Jedna
od glavnih karakteristika malignih tumora je način njihovog širenja (metastaze), osobinu koju ne
posjeduju benigni tumori. Pored ove dve grupe tumora razlikujemo i tumore koji se istovremeno
razvijaju iz više vrsta tkiva tkz. mješoviti tumori.

I benigni i maligni tumori svojim položajem i pritiskom na okolna tkiva, zavisno od mjesta,
mogu dovesti do različitih poremećaja u funkciji okolnih organa, posebno maligni tumori koji
dovode do oslabljenosti i iscrpljenosti organizma (kancerska kaheksija), a na kraju i do smrti
ukoliko se na vrijeme ne otkriju i počnu liječiti. Također i jedne i druge možemo podijeliti na
tumore koji vode porijeklo od epitelijalnih i neepitelijalnih tkiva.

U kliničkoj slici tumora dominiraju različiti opšti i specifični simptomi, u zavisnosti od toga koja
je vrsta tumora, ali i kada se pojave takvi simptomi kod osoba ne mora značiti da ima veze sa
tumorima, jer ovi simptomi mogu biti povezani i sa nekim drugim bolestima.
Dijagnoza se uspostavlja na osnovu različitih labaritorijskih i instrumentalnih pretrga, dok
liječenje se najčešće sprovodi hiruškim odstranjivanjem, jonizirajućim zračenjem ili
hemoterapijom.

Tumori su danas dosta opširna oboljenja sa kojima se svijet suočava, a nešto što je najgore nisu
ispitani do kraja, i dalje su u fazi proučavanja. Smrtnost u svijetu je dosta velika. Jedino što se po
ovom pitanju može uraditi je da se redovno vrše kontrole pacijenata i da se na vrijeme pokušaju
otkriti dok ne bude kasno tj. dok maligni tumori ne daju metastaze. Posebno od važnosti danas
imaju pregledi kao što su mamografija i PAPA test zbog toga što danas u svijetu su dosta česti
karcinom dojke i uterusa, i moguće ih je izliječiti ako se na vrijeme otkriju.

18
 4. LITERATURA

1. Prof. dr Radoslav Borota, Patologija, udžbenik za usmereno obrazovanje srednjeg stupnja

zdravstvene struke, Centar za obrazovanje kadrova zdravstvene struke „7. april“, Novi Sad 1982.

2. https://hr.wikipedia.org/wiki/Novotvorina

3. https://topzdravlje.rs/benigni-tumor-nije-razlog-za-zabrinutost/

4. https://www.savetilekara.rs/prvi-simptomi-tumora/

5. https://www.onkologija.hr/dijagnostika-raka/

6. https://www.vita34.co.rs/benigni-i-maligni-tumor/

19
Datum završetka rada:

Datum odbrane dana:

Ocjena rada:

Pitanja iz rada:

1.

2.

3.

Predmetni profesor

_____________________

20
21