SEMINARSKI RAD

PRIVREDNA KRIMINALISTIKA

TEMA: METODI SUPROSTAVLJANJA KORUPCIJI

MENTOR STUDENT
Prof. dr Velibor Bajičić Milićević Miljana 1967/18

1
 BANJA LUKA, APRIL 2022. GODINA
SADRŽAJ
UVOD..................................................................................................................................................3
1.KORUPCIJA.....................................................................................................................................4
1.1.Bitne karakteristike korupcije.....................................................................................................5
2. UZROCI KORUPCIJE.....................................................................................................................7
3.METODI SUPROSTAVLJANJA KORUPCIJI...............................................................................8
3.1.Izgradnja kapaciteta institucija u prevenciji korupcije - sistem integriteta..............................12
3.2.Plan integriteta institucija u suzbijanju korupcije.....................................................................13
ZAKLJUČAK....................................................................................................................................16
LITERATURA...................................................................................................................................17

2
 UVOD

U svom seminarskom radu za svoju temu:“METODI SUPROSTAVLJANJA KORUPCIJI”,

pokušaću da objasnim sam pojam korupcije, uzroke i oblike uspoljavanja, te najvažniji dio ću da
posvetim metodama suprostavljanja samoj korupciji.

Korupcija je izuzetno stara društvena pojava. Kao pojava, ona ima svoje šire i uže značenje.
Pod širim značenjem podrazumijeva se društveni aspekt tretiranja pojava, dok svojim užim
značenjem obuhvata krivično-pravni aspekt. Korupcija je prisutna kao globalni fenomen, ali je
naročito prisutna u zemljama u poslijeratnom periodu, kao i u zemljama u tranziciji. Tranzicijski
procesi, privatizacija i sam proces stvaranja države na potpuno novim osnovama, pogoduju širenju
korupcije na svim nivoima i u svim oblastima društvenog života. Korupcija je pojave koja ima
multiplikativni negativni efekat na privredu jedne zemlje. Naime ona utiče na nepovjerenje
stanovništva u rad državnog sektora, pad kako domaćih, tako i stranih investicija, povećanje
siromaštva, i pad životnog standarda.

Korupcija je pojava koja ima multiplikativni negativni efekat na privredu jedne zemlje.
Naime ona utiče na nepovjerenje stanovništva u rad državnog sektora, pad kako domaćih, tako i
stranih investicija, povećanje siromaštva, i pad životnog standarda. Zbog posljedica koje korupcija
izaziva ona postaje nepodnošljiva smetnja u razvitku međunarodnih ekonomskih odnosa i vrlo
negativno utiče na privredni rast i razvoj jednog društva.

Izvjestan nivo korupcije je neminovnost u svakom društvu i ona se ne može potpuno

likvidirati, ali je moguće suzbijati je i smanjiti njen nivo. To podrazumijeva postojanje strategije
borbe protiv korupcije na svim poljima.

3
 1. KORUPCIJA

Problem korupcije je veoma kompleksan i može se istraživati sa raznih aspekata u zavisnosti

od premeta i cilja istraživanja, s tim što će se u ovom dijelu izlaganja razmatrati oni elementi
korupcije koji su najbitniji s apekta njenog efektivnog suzbijanja. U tom smislu, veoma je značajno
istraživivati etiologiju i fenomenologiju ove, društvenonegativne, pojave, kako bi nadležni organi
mogli da primjene adekvatne mjere i radnje u sklopu prevencije i represije, kao dva najopštija
metoda kriminalne politike. Međutim, sa metodološkog stanovišta, sa svim je ispravno da se
prethodno odredi sadržaj pojma korupcije.1

Prilikom određivanja sadržaja pojma korupcije treba poći od činjenice da još uvijek ne
postoji jedinstvena definicija korupcije koja bi bila prihvaćena u nacionalnim i međunarodnim
razmjerama. Ne postoji homogenost u određivanju sadržaja pojma korupcije, a razlike u definisanju
imaju veze sa činjenicom da korupcija poprima različite oblike u raznim evropskim zemljama, u
zavisnosti od kulturnih i socijalnih uslova u svakoj od njih. Važno je proučiti kulturni milje
različitih zemalja, kako bi se otkrili stalni elementi korupcije i tako usvojeni najefikasnije
preventivne mjere, pri čemu je značajno istaći različito definisanje aktivne i pasivne korupcije u
raznim zemljama Evropske Unije. Međutim, kada je u pitanju aktivna korupcija, tu ne postoji
izraziti problem, pošto nije riječ o krivičnom djelu čiji učinilac pripada određenoj društvenoj
kategoriji, jer to djelo može izvršiti bilo koje lice, dok u slučaju pasivne korupcije učinilac može biti
samo veoma kvalifikovana osoba.2

Sa sociloškog i kriminalnog stanovišta, prema mišljenju M. Milutinovića, korupcija je

društveni, ali i lično problem i zbog toga predstavlja skup svih kažnjivih radnji kojima nosilac
određene državne ili druge javne funkcije, zlupotrebljava svoj položaj i instituciju u kojoj radi,
škodi javnom interesu (kojem bi mogao služiti) u tolikoj mjeri da potkopava povjerenje građana i
javnosti u društvu i državu. Kako se iz ove definicije može zaključiti, korupcija u svakom slučaju
predstavlja kažnjivu radnju kojom se šteti javnom interesu i koji vrši lice koje zloupotrebljava svoj
položaj, ali i koristi instituciju u kojoj obavlja djelatnost, bez čega ne bi ni bilo u situaciji da vrši
takvu kriminalnu djelatnost.3

1
Boković, M. (2004). Organizovani kriminalitet i korupcija, Visoka škola unutrašnjih poslova, Banja Luka, str. 275.
2
Savane, E. (1997). Učenje od korumpiranih, kako bismo ih suzbili (pobjedili): međuzavinost prevare, pranja novca i
korupcije u Evropi, Osma Konferencija o antikorupciji, Lima, str. 8
3
Bošković, M. (2000). Aktuelni problemi suzbijanja korupcije, Policijska akademija, Beograd, str. 9

4
 Veoma kratka i vrlo jednostavna je definicija prema kojoj korupcija predstavlja zloupotrebu
službenog položaja za lučnu korist. Međutim, ni ova definicija ne obuhvata sve oblasti društvenog
života u kojima se vrši ili je moguće vršiti korupcijska krivična djela, budući da se vrši ili je
moguće vršiti korupcijska krivična djela, budući da kao učinioce određuje samo službena lica, a
zapostavlja kategoriju odgovornih lica.

Možemo da ukažemo na jednu definiciju koja potiče iz zemlje koju karekteriše tranzicija,
odnosno iz naše zemlje, Republike Srpske. Prema njoj, korupcija se definiše kao činjenje ili
nečinjenje ovlašćene osobe koja djeluje u službenom svojstvu i koja na nezakonit i nemoralan način
koristi svoj položaj da obezbjedi određene koristi za sebe i (ili) drugu osobu, što je suprotno
obavezama i pravima drugih, odnosno ukratko i jednostavno rečeno, radi se o ostvarivanju
nelegalne prednosti preko službenih lica nezakonitim i nemoralnim sredstvima. Bez obzira na to što
se ova definicija zasniva na definiciji H. C. Blacka, prema kome korupcija predstavlja namjeru da
se nekome pruži prednost koja je suprotna sa službenom dužnošću i pravima drugih, i jednoj i
drugoj se može prigovoriti da se odnosi na službena lica, čime se isključuje mogućnost da se druga
lica iz ostalih oblasti djelatnosti pojave kao učinioci korupcijskih krivičnih djela. Ovaj autor
osnovano nijansira razliku između korupcije, kao šireg pojma, od primanja mita, kao korupcije
između krivičnog djela, polazeći od svrhe i cilja podmičivanja, ukazujući na to da se koruptivnim
ponašanjem može smatrati i ostvarivati prednost preko službenog lica zahvaljujući rođačkim vezana
(nepotizam).

Najzad, treba ukazati i na etimološko značenje riječi korupcija. Naime, korumpirati potiče
od latinske riječi corrumpere, što znači kvariti, izopačenost, pokvariti, podmititi, potkupiti, dok riječ
korumpiran, na latinskom corruptus, znači pokvaren, potplačen, podmićen.

1.1. Bitne karakteristike korupcije

Korupcija nije pojava novijeg vremena. Ona ima svoju prošlost, budući da su pojedini oblici
korupcije naručito podmićivanje, postojali još u staroj Grčkoj i Rimu, pa se može reći da je
korupcija stara koliko i država i da se uporedno sa njom i razvijala i odbijala nove pojavne oblike.
To ukazuje na stalan razvoj korupcije, ali i na djelanost nadležnih organa i njenom suprostavljanju,
koja je započela još s njenim nastojanjem. Razvojem države i ekonomskim i političkim
promjenama, posebno mješanjem države u privatni razvoj i jačanje birokratije, stvarali su se
povoljniji uslovi za razvoj i ekspanziju raznih oblika korupcije.

5
 Sve je to omogućavalo korištenje društvenog položaja i moći radi sopstvenog bogaćenja, s
jedne strane, i razvoja korupcije do te mijere da je postala jedan od ozbiljnih problema današnjeg
svijeta, utičući negativno na razvoj demokratskih odnosa, s druge strane. Još je Mohteskje
svojevremeno smatrao da je svaka vlast sklona zloupotrebi, te se zbog toga mora ograničiti drugom
vlašću. Ono što je danas karekteristično za korupiju, jeste njena aktuelnost, visok stepen društvene
opasnosti, novi oblici njenog ispoljavanju u javnom i privatnom sektoru u sklopu privredne i
vanprivredne djelatnosti, povezivanje sa organizovanim kriminalitetom, sa kojim zajedno djeluju
kao ugrožavajući faktor bezbjednosti.4

Kada je bilo riječi o oblastima u kojima je korupcija zastupljena, rečeno je da je prisutna u

privrednim i vanprivrednim djelatnostima u vršenju javnih ovlašćenja i u drugim segmentima
djelatnosti, odnosno u javnom i privatnom sektoru. Međutim, kada je riječ o tipologiji korupcije po
osnovu načina i cilja izvršenja, neki autori izdvajaju tri osnovna tipa korupcije karekteristična za
savremeno društvo, a to su:
1. dodatno plaćanje javnom službeniku za ostarivanje prava koja po zakonu sleduju pojedincu
ili privremenom subjektu;
2. podmičivanje radi sticanja prava koja po zakonu ili podzakonskom aktu koruptoru ne
sleduju;
3. podmićivanje radi prilagođavanja zakonske ili pak podzakonske regulative (raznih uredbi i
propisa) interesima koruptora.

Ova tiplogoja se uglavnom odnosi na podmićivanje kao jedan od vidova korupcije, a sami
tipovi korupcije su različito zastupljeni kod pojedinih oblasti djelanosti. Jedna od značajnijih
karekteristika korupcije manifestuje se u međusobnom odnosu korupcije i siromaštva, što je vezano
za motive izvršenja korupcijskih krivičnih djela i moralnim shvatanjima korupcije.

4
Boškovićm M. (2002). Savremene tandencije u suprostavljanju oganizovanom kriminalitetu i korupciji,
Defendologija, Udruženje defendologa Republike Srpske, Banja Luka, br. 11-12, str. 20.

6
 2. UZROCI KORUPCIJE

Korupcija, kako je već istaknuta, pored ostalih, sadrži i istorijski komponentu, pa u tom
kontekstu treba posmatrati nastanak i razvoj kriminalnih faktora koji se pojavljuju kao uzroci
korupcije, kako u razvijenim, tako i u nerazvijenim zemljama i u zeljama koje su prošle ili se još
uvijek nalaze u procesu tranzicije.

Uzroke korupcije je moguće tražiti u različitim sferama društvenog sistema, ali se oni u
osnovi nalaze u prirodi i načinu funkcionisanja ekonomskog i političkog sistema. Institucije i
mehanizmi svojinskog monopola u ekonomskoj sferi, odnosno predstavničke demokratije
elitističkog tipa u političkoj sferi stvaraju odnose moći koji omogućavaju pojedinim društvenim
grupama kontrolu društvenih procesa, što one koriste i za dodatno materijalno bogaćenje i
učvršćenje pozicija moći zloupotrebom položaja koji im pripadaju. 5 Korupcija je naročito izražena u
društvima koja prolaze kroz proces privatizacije, kao što smo već naveli, koji omogućava
koncentraciju ekonomske moći u rukama malog broja pripadnika društva, jer se vrši u uslovima
čvrste povezanosti centara ekonomske i političke moći. Političke uzroke korupcije treba tražiti u:
povezanosti političke elite sa nosiocima ekonomske moći putem finansiranja političkih stranaka;
(su)vlasništvu pripadnika političke elite nad privatnim kapitalom; njihovom učešću u dobiti i
upravljanju privatnim kompanijama kojima čine usluge dok su na vlasti. Efikasan sistemski okvir za
suzbijanje korupcije zahtijeva što ravnomjerniju raspodjelu društvene moći među društvenim
grupama, postojanje institucija participativne demokratije i alternativnog civilnog sektora koji ne bi
bio elitistički i čiji bi izvori finansiranja i načini djelovanja bili transparentni.

Korupcija je jedan od najkrupnijih problema sa kojima se suočavaju društva u tranziciji, a u

nešto manjoj mjeri i razvijena zapadna društva. Da bi se društvo moglo organizovano boriti protiv
ovog fenomena, potrebno je upoznati njegove uzroke. Brojni autori su se bavili ovim problemom,
pa su, u skladu sa svojim saznanjima, predlagali i odgovarajuće metode borbe protiv korupcije. Ono
što se čini kao zajednički zaključak je uvjerenje da borbu protiv korupcije ne može voditi i dobiti
samo država, već se u nju moraju uključiti i drugi društveni subjekti (tako se govori o civilnom
društvu kao važnom subjektu u toj borbi). Čak se može postaviti opravdano pitanje u kolikoj mjeri
je država zaista zainteresovana za efikasno suzbijanje korupcije.

5
Milović, R. (2002). Korupcija, Republički sekreterijat za zakonodavstvo, Podgorica, str. 145.

7
 Problem nije tako jednostavan kako ga pojedini autori, možda i nehotice, prikazuju, najčešće
polazeći od vlastitih ideoloških samoograničenja. Bilo bi prirodno očekivati da država bude
zainteresovana za suzbijanje korupcije kao društvenog zla koje nanosi štetu i njoj samoj. Takav
zaključak odgovara shvatanju da je država servis u službi građana, da je potrebno i dovoljno da ona
postane pravna država i da se precizno regulišu ovlašćenja njenih službenika, pa da suzbijanje
korupcije bude izvršeno skoro samo od sebe. Ovaj formalistički i apologetski pristup ne uzima u
obzir “sociologiju države”. On, naime, ne polazi od činjenice da je država organizacija moći čiji
najviši funkcioneri čine poseban socijalni sloj ili dio vladajuće klase (o čemu u sociologiji i
političkoj teoriji postoje različita mišljenja), već od stava da su državni činovnici samo javni
službenici kojima pravna država određuje obim ovlašćenja. Ako se država shvati kao organizacija
moći, onda je sasvim moguće zamisliti da njeni najviši funkcioneri nemaju poseban interes da se
bore protiv korupcije. Načelno govoreći, dva su moguća razloga za to: prvi je oportunizam, koji se
ogleda u nespremnosti da se pozivanjem na suzbijanje korupcije rizikuje politički položaj, a time i
učešće u diobi moći; drugi je još prizemniji i tiče se namjere da se zloupotrebom položaja u
državnoj hijerarhiji dođe do materijalnog bogatstva.

Da bi se detaljnije analizirali ovi i drugi uzroci korupcije, potrebno je prethodno dati

definiciju fenomena i sumarno ukazati na njegove osnovne oblike. Važno je ukazati na sljedeću
metodološku napomenu: u ovom tekstu se insistira na ekonomskim i političkim uzrocima korupcije.
Time se ne želi reći da korupcija kao društveni fenomen nema svoje korijene i u drugim društvenim
podsistemima, pa da se ne može posmatrati i sa pravnog ili kulturološkog aspekta, posebno
uključujući u analizu problem odnosa morala i sistema vrijednosti u društvu, s jedne, i korupcije, s
druge strane.6

3. METODI SUPROSTAVLJANJA KORUPCIJI

6
Isto, str. 147.

8
 Sistemsko suprotstavljanje korupciji podrazumjeva određivanje subjekta i propisa kojima se
definišu nadležnost i ovlašćenja u sprečavanju i suzbijanju korupcije, uzimajući u obzir osnovne
etiološke faktore i fenomenološka obilježja korupcije na njihovoj teritoriji.

Prethodno navedene specifičnosti korupcije ukazuju na činjenicu da suzbijanje korupcije

mora da bude obuhvaćeno širom i organizovanom aktivnošću, ne samo nadležnih organa, već i svih
drugih subjekata, uključujući i građane, a podrazumijevajući punu podršku države i njenu
nedvosmislenu i javno izraženu volju, koju će ispoljiti donošenjem niza propisa i drugih mjera koje
su u funkciji suzbijanja korupcije i zahtijevati njihovu bezrezervnu realizaciju.

Uspješno funkcionisanje planiranih mjera u suprotstavljanju korupciji podrazumjeva njihovu

institucionalnost i visok stepen organizovanosti u njihovoj praktičnoi primjeni.

Suzbijanje korupcije mora se odvijati u okvirima kriminalne politike, tj politike

suprotstavljanja kriminalitetu, koja podrazumijeva organizovanu, plansku i sveobuhvatnu aktivnost
nadležnih organa i ostalih subjekata u sprečavanju i otkrivanju korupcijskih krivičnih djela. Prema
tome, suprotstavljanje korupciji podrazumijeva i primjenu metoda kriminalne politike, koji se
moraju stalno usavršavati i zasnivati na naučnim i tehničkim dostignućima i sadržavati sve one
radnje mjere koje su propisane odgovarajućim međunarodnim aktima, a koje su u funkciji efikasnog
suprotstavljanja korupciji. Pri tome treba voditi računa da se politika sprečavanja i otkrivanja
korupcije istorijski mijenjala i da su se u tom razdoblju primjenjivala različita sredstva i metodi, u
zavisnosti od niza unutrašnjih i spoljnih faktora.

Shodno navedenom, u zavisnosti od uzroka i pojavnih oblika korupcije, nastalih posljedica,

stepena društvene opasnosti, spremnosti države i aktivnosti međunarodne zajednice, nastajale su i
usavršavale se metode u suprotstavljanju korupciji, jer se borba protiv korupcije ne može posmatrati
van okvira kriminalne politike, bez obzira na sve njene prethodno iznijete bitne karakteristike.
Upravo, one činjenice koje karakterišu korupciju ukazuju na nužnost njihovog poznavanja, ukoliko
se žele postići značajniji rezultati u njenom suzbijanju, što naročito dolazi do izražaja u primjeni
metoda kriminalističke metodike u otkrivanju, razjašnjavanju i dokazivanju pojedinih korupcijskih
krivičnih djela.7
U određenim periodima razvoja kriminalne politike, posebno su bile potencirane mjere
represije, među kojima naročito krivične sankcije i to u vidu kazni. Kriminalna politika koja se
oslanjala na kazne bila je usmjerena prema pojedincu, odnosno učiniocu konkretnog krivičnog
7
Bošković, M. (2005). Organizovani kriminalitet i korupcija. Banja Luka: Visoka škola unutrašnjih poslova.

9
djela, što je i uslovilo usavršavanje pojedinih kaznenih sistema. U mnogim zemljama,
suprotstavljanje korupci se i dalje vodi sa stanovišta krivičnog prava i zakona, ali se primećuje da su
sve zastupljenije mjere prevencije, naročito one sa kojima se nastoji djelovati na osnovne
kriminogene faktore.8 Bez obzira na činjenicu daljeg postojanja represije, može se ipak
konstatovati da su u kriminalnoj politici savremenog društva sve manje zastupljene represivne
mjere, a da sve više prednost dobijaju mjere socijalne prevencije. Za primjenu preventivnih mjera
od značaja je i činjenica da li su te mjere planirane na osnovu tačnih informacija u odnosu na
korupcijske kriminogene faktore, jer od toga zavisi stepen njihove efikasnosti. Poznato je da se
korupcija ispoljava u raznim oblicima i da je pospješuju raznovrsni kriminogeni faktori, što je
karakteristično za svaku zemlju posebno, a što opet zavisi od društvenih odnosa drugih uslova koji
su prisutni u nacionalnim okvirima. Zbog toga, svaka zemlja, nakon izvršene analize etioloških i
fenomenoloških obilježja korupcije, u okviru borbe protiv kriminaliteta pronalazi najefikasnije
metode sprečavanja i otkrivanja korupcijskih kivičnih djela. Prema tome, sistem kriminalne politike
zavisi od mnogih faktora, kao što su: stepen ekonomske i društvene razvijenosti, mentalitet i
psihologija naroda, tradicija i kultura, rasprostranjenost, struktura i tendecija kretanja kriminaliteta i
devijacija, korišćenje kriminoloških, socioloških, psiholoških, penoloških i drugih znanja 9; pa je
logično i zaključiti da su navedeni faktori i od uticaja na formiranje i usavršavanje sredstava i
metoda, u okviru kriminalne politike, u suprotstavljanju korupciji.

Polazeći od politike suzbijanja kriminaliteta uopšte, može se konstatovati da su prevencija i

represija dva opšta metoda u okviru kriminalne politike koji se primjenjuju u suprotstavljanju
korupciji i koji sadrže niz različitih mjera i radnji na zakonu zasnovanih. Suština je da se
odgovarajućim kriminalističkim metodama djeluje na uzroke i uslove korupcije i tako nastoji da se
preventivnim mjerama spriječi nastajanje novih i razvoj postojećih oblika korupcije. Međutim, bez
obzira što je prevencija budućnost, a represija nužnost, upravo zbog toga je i potrebna odgovarajuća
represivna djelatnost, u okviru koje treba primijeniti metode kriminalističke metodike u cilju
otkrivanja korupcijskih krivičnih djela, njihovih učinilaca i obezbjeđenja ličnih i materijalnih
dokaza. U tom kontekstu, posebno je značajno da blagovremeno, stručno i profesionalno djeluju
organi otkrivanja, gonjenja i presuđenja, pri čemu do izražaja treba da dođe uloga tužioca u fazi
istrage. Korupcijska krivična djela se teško otkrivaju i još teže obezbjeduju dokazi, pa do izražaja

8
Kazna, kao represivna mjera, nije mogla biti, niti danas može biti u potpunosti eliminisana iz kriminalne politike, ali
ono što je bitno za današnje vrijeme, jeste izmijenjen karakter kazne. Ranije, funkcija kazne se uglavnom sastojala u
ispaštanju i zastrašivanju lica prema kome je izečena, dok se u savremenoj kriminalnoj politici „kazna postepeno
transformiše u mjeni preveneije i rsocijalizacije, pa se stoga i kaže da je istorija kazne istorija njenog ukidanja”. U:
Milutinović. M. (1984). Socijalna prevencija kriminaliteta kao posebna oblast kriminalne politike, JRKKP, Beograd,
br. 3-4/84, str. 393.
9
Milutbović, M. (1984). op. cit., str. 394.

10
treba da dođe uloga tužioca, naročito u fazi prikupljanja i obezbjeđenja dokaza i pri ocjeni njihove
valjanosti, bilo u kvalitativnom ili kvantitativnom smislu još u toku kriminalističke obrade koju
vodi policija.

Pored stručne i zakonite djelatnosti svih nadležnih organa i drugih određenih subjekata, koji
se svi u krajnjem slučaju pojavljuju kao subjekti suprotstavljanja korupciji, efikasno sprečavanje
korupcije zahtijeva i aktivnu ulogu države koja, mnogobrojnim ekonomskim, socijalnim, pravnim,
političkim, kulturnim, moralnim i drugim mjerama treba da da značajan doprinos strategiji
sprečavanja korupcije. Takvom ulogom države postiže se daleko veći stepen efikasnosti, jer država
nizom mjera ostvaruje preventivni i represivni efekat, stvarajući povoljne uslove za zakoniti i
stručan rad nadležnih organa, kako u sprečavanju, tako i u otkrivanju korupcijskih krivičnih djela.

U okviru prevencije i represije, kao dva najopštija metoda kriminalne politike, u svijetu se
primjenjuju razne mjere i sredstva, s ciljem da se ostvare povoljni uslovi za efikasnije suzbijanje
postojećih i sprečavanje nastajanje novih oblika korupcije, U mnogim zemljama se primjenjuju iste
metode, koje se s obzirom na specifičnosti u svakoj zemlji, sadržinski ipak međusobno razlikuju,
dok su neke zemlje karakteristično upravo po primjeni nekih posebnih sredstava i mjera, kao i po
formiranju posebnih agencija za borbu protiv korupcije. Takve mjere i radnje imaju isključivo za
cilj postizanje zadovoljavajućih rezultata u suprotstavljanju korupciji, čiji su uzroci i oblici
ispoljavanja svojstveni aktuelnim odnosima u toj zemlji. U borbi protiv korupcije, pored
kriminalističkih metoda, specijalnih istražnih tehnika, saradničke mreže, primjenjuju se i
odgovarajuće bezbjednosne, ekonomske, političke, pravne i druge mjere, dok se u nekim zemljama
primjenjuju i oštre administrativne injere. Preventivni i represivni metodi moraju stalno da se
aktuelizuju i dopunjuju i izgrađuju adekvatnim dostignućima u prirodnim i drugim naukama i da se
prilagođavaju konkretnim društveno-političkim i ekonomskim uslovima koji vladaju u Republici
Srpskoj. U okviru ova dva najopštija metoda policija preduzima raznovrsne kriminalističkotaktičke
radnje i mjere, kriminalističkooperativne radnje i mjere, radnje dokazivanja i posebne istražne
radnje. Prilikom primjene preventivnih i represivnih mjera, mora se voditi računa o tome da se
korupcijska krivična djela vrše i u sklopu organizovanog kriminaliteta, kao i da organizovani
kriminalitet korupciju koristi za uspostavljanje kriminalnih veza sa organima vlasti, državnim
organima i drugim relevantnim subjektima, što svakako otežava otkrivanje i dokazivanje takvih
korupcijskih krivičnih djela. Zbog toga se ni u jednom trenutku ne smije potcijeniti organizovanost
učinilaca korupcijskih krivičnih djela i uticaj njihovih učinilaca, s obzirom na pozicije koje
zauzimaju, kao i na veze koje su uspostavljene radi zaštite sopstvene korupcijake djelatnosti.10
10
Bošković, M. (2005). Op.cit., str. 330

11
 Odgovarajuće planiranje mjera i realizaciju strategije borbe protiv korupcije, nije moguće u
potpunosti ostvariti bez političke volje i odlučnosti svih nadležnih organa i drugih subjekata kao i
svih onih faktora koji posjeduju bilo koji oblik vlasti ili bilo kojeg uticaja u zemlji. Zbog toga je
bitno da se svi organi, subjekti i određeni faktori upoznaju sa realnom slikom etiologije i
fenomenologije korupcije, rezultatima na njenom suzbijanju i sa njenom kriminološko-
kriminalističkom prognozom, kako bi odlučno preduzeli mjere na svim nivoima društvenog života u
cilju efikasnijeg suzbijanja korupcije. Posebno je značajno da određeni faktor, bez obzira koju vlast
posjeduju i koji uticaj ostvaruju, daju punu podršku nadležnim organima i drugim subjektima u
otkrivanju i krivičnom gonjenju svih učinilaca korupcijskih krivičnih djela, bez obzira na status
učinioca, njegovo radno mjesto i ugled u društvu. Politička volja koja, u stvari, predstavlja
odlučnost i smjelost svih onih koji imaju određenu vlast da se beskompromisno suprotstave
korupciji, podrazumijeva nezavisnost i samostalnost organa otkrivanja, nadzora, kontrole, gonjenja i
presuđenja i njihovo djelovanje u okvirima predviđenim ustavom i odgovarajućim zakonskim
propisima. To znači, da nijedno lice, bez obzira na kojoj se funkciji nalazilo i u kojim organima
vlasti radilo, ne može da ima veću moć od zakona, niti da utiče na dalji tok krivičnog postupka
usmjeravajući ga prema svom nahođenju. Sigurno da to ne znači nekontrolisano djelovanje ovih
organa, već naprotiv, to podrazumijeva njihovu punu odgovornost, samostalnost i zakonitost u radu.
Država, kao tvorevina u okviru koje djeluju organi vlasti i subjekti suprotstavljanja korupciji, može
da se zaštiti od korupcije upravo zakonitom djelatnošću tih organa, pa je stoga nužna potpuna i
bezrezervna politička volja i odlučnost da se uspije, što podrazumijeva i prethodno iskorjenjenje
korupcije u sopstvenim redovima i među zaposlenima kod nadležnih organa.

3.1. Izgradnja kapaciteta institucija u prevenciji korupcije - sistem integriteta

S obzirom na izražen uticaj korupcije na društvenu stabilnost i razvoj, neophodno je da

institucije javne vlasti unaprijede sveobuhvatnu borbu protiv korupcije, prije svega, svojim
unutrašnjim snagama. Time će vratiti povjerenje građana u svoj rad i u poštivanje ustava i zakona,
što je krajnji cilj svake institucije koja i želi biti pravna i koja želi, primjenom međunarodnih i
evropskih standarda, da učini boljim i bezbjednijim život svojih građana. Pored toga, kroz proces
demokratizacije data je mogućnost svim gradanima da, uz zaštitu identiteta, prijavljuju tužilaštvima
i agencijama za provođenje zakona (policiji, tužilaštvu, sudu) krivična djela korupcije i njihove
izvršioce. Ovo ne predstavlja samo policijski metod prikupljanja podataka, nego i aktivno
uključivanje svih segmenata civilnog društva, odnosno trajnu transparentnost u borbi protiv
korupcije koja već daje određene rezultate. Navedeno bi jasno ukazalo da se korupcija, kao

12
negativna društvena pojava, neće tolerisati. U tom cilju, daje se potpuna opredijeljenost za
sprečavanje korupcije u institucijama javne vlasti, na svim nivoima. Izgrađenim sistemom
društvenog integriteta prvenstveno se utiče na smanjenje postojećeg stepena korupcije, te postiže
određeni nivo antikorupcijske kulture u institucijama javne vlasti.

Savremeni trendovi na području suzbijanja korupcije okreću se ka prevenciji, kroz izgradnju

kapaciteta institucija u prevenciji korupcije, sistemom integriteta. Jedan od mogućih modela
sprečavanja kriminala baziran je na situacionim mjerama. Američki kriminolog Ronald Klark
(Ronald Clarke) se u svojoj tipologiji preventivnih mjera fokusira na smanjenje prilika i stvaranje
nepovoljnih situacija za izvršenje korupcijskih krivičnih djela. Pored osnovnih mjera koje
zahtijevaju ulaganje više napora za izvršenje krivičnog djela, povećavanje rizika i smanjenje profita
ostvarenog kriminalnom aktivnošću, najnovije mjere odnose se na „sprečavanje nepoznavanja prava
i obaveza“ (profesionalizacija, dobro poznavanje principa koji regulišu određenu društvenu
djelatnost, moralno osudivanje devijantnosti, precizno definisane deklaracije i postupci,
podstrekavanje primjerenog ponašanja i aktinovsti.11

Pristup koji podrazumijeva sistem društvenog integriteta u suzbijanju korupcije otvara nove
mogućnosti za proaktivno djelovanje. Tako, umjesto da se bavimo pojedinačnim ustanovama, ili
pojedinačnim pravilima i procedurama (kao što je krivično pravo), a nakon toga usmjerimo na
pojedinačne programe reformi, sistem drutšvenog integriteta podrazumijeva posmatranje
međuodnosa, međuzavisnoiti i kombinovane djelotvornosti na jedan sveobuhvatan način.12

3.2. Plan integriteta institucija u suzbijanju korupcije

Plan integriteta je jedna od najmodernijih preventivnih metoda za uspostavu legalnog i

etičnog kvaliteta rada kako vladinih tako i drugih institucija. To je program preventivnog
mehanizma određene organizacije. Predstavlja metodu identifikacije aktivnosti osjetljivih na
prevaru i korupciju u organizaciji. Na taj način povećala bi se efikasnost, kvalitet, poštovanje i
povjerenje u institucije, a posebno u institucije javne vlasti. Plan integriteta ojačava mehanizam
11
Ostali principi Nolanove komisije su: objektivnost - u obavljanju javnih poslova, uključujući tu i postavjjanje na javne
funnkcije, dodjeljivanje poslova, ili preporučivanje pojedinaca za nagrade i beneficije; nosioci javnih funkcija treba da
donose odluke na osnovu kvaliteta. Odgovornost - nosioci javnih funkcija odgovorni su za svoje odluke i postupke
javnosti i moraju da se potčine svakoj kontroli primjerenoj njibovoj funkciji. Otvorenost - nosioci javnih funkcija treba
da budu što je moguće otvoreniji u vezi sa svim odlukama i postupcima koje preduzimaju. Moraju da obrazlože svoje
odluke i da uskrate informacije samo kada širi javni interes to jasno zahtijeva. Vođstvo - Nosioci javnih funkcija treba
da podstiču i unapređuju ove principe vodstvom i ličnim primjerom.
12
Šikman, M.; Tanjga, R. (2010). Sprečavanje korupcije sistemom integriteta – izgradnja institucionalnih kapaciteta,
Zbornik radova – Naučni skup s međunarodnim učešćem:“Metodologija izgradnje sistema integriteta u instituacijama
na suzbijanju korupcije“. Banja Luka. Visoka škola unutrašnjih poslova, atr. 1-18.

13
preventive i podstiče svjesnost o osjetljivim aktivnostima, stvarajući mogućnost većeg integriteta
institucija. Možemo ga opredijeliti kao mjere pravne i stvarne naravi, koje otklanjaju i sprečavaju
mogućnosti za nastanak i razvoj korupcije u instituciji.

Planovi integriteta su bitni za ugled institucije, koja gubi integritet pojavama nepotizma,
klijentelizma, konflikata interesa i sl. Planovima integriteta diže se savjest o slabim tačkama i
ranjivosti na koruptivne pojave, a cilj je spriječiti i upozoriti na korupciju. U okviru plana proučava
se otpornost sistema na greške koje mogu dovesti do korupcije, a takođe i testiraju zakoni i
pravilnici i mogućnost njihove zloupotrebe tokom kreiranja ili izvođenja. Bitno je da se ne ocjenjuje
integritet pojedinaca (to se radi testovima integriteta) nego sistem u cjelini, a poslije usvajanja plana
integriteta, kad se donesu mjere s kojima su upoznati svi u instituciji, kažnjavaju se prekršaji tih
mjera koje su poduprli svi u instituciji, tj. situacije koje su suprotne propisima donesenim
planovima integriteta.13

Plan integriteta može se sastojati od više elementata, pri čemu je uobičajeno da on obuhvati
dvije faze: prvu, fazu ocjene otpornosti institucije i drugu, fazu uvođenja novih mjera na podizanju
otpornosti institucije. Ove faze mogu se sagledati kroz sljedećim ključnim aktivnostima:14
1. Ocjena nivoa korupcionog rizika (funkcija/pojedinac, dio institucije, institucija) po
članovima pojedinih sistemskih zakona - za svaki odjeljak posmatranog sistemskog zakona
(podzakonskog akta) daje se ocjena korupcionog rizika. Korupcioni rizik definiše se kao
mogućnost da se korupcija desi (korupciona mogućnost koja se otvara datim zakonskim -
podzakonskim rješenjem). Tom prilikom se ocjenjuje nivo korupcionog rizika (mogućnost
korupcije) zakonskog rješenja, bez obzira na to ko bi to mogao iskoristiti (dio institucije,
pojedinac). Nivo korupcionog rizika može se mjeriti različitim skalama, pri čemu se može
gradirati kao veoma visok, visok, srednji, nizak i ne postoji rizik (ili na neki drugi način).
2. Utvrđivanje potencijalnih korupcionih tačaka (funkcija/pojedinac, dio institucije,
insititucija) u odnosu na članove pojedinih sistemskih zakona - kao potencijalna korupciona
tačka može se označiti dio državnog organa (dio javne institucije/organizacije) ili pojedina
funkcija. Ovom prilikom ne procjenjuje se nivo uticaja nego samo postojanje ili
nepostojanje korupcione tačke. Prilikom određivanja potencijalnih korupcionih tačaka,
potrebno je izvršiti analizu koja bi uključuje nosioca izborne funkcije, pomoćnika ministra,
rukovodioca javne institucije, rukovodioca u ministarstvu, člana upravnog odbora javne

13
Dobovšek, B. (2009). Prevencija korupcije, Podgorica: Uprava za kadrove. str. 115 i 116.
14
Šikman, M.; Tanjga, R. (2010). Sprečavanje korupcije sistemom integriteta – izgradnja institucionalnih kapaciteta,
Zbornik radova – Naučni skup s međunarodnim učešćem:“Metodologija izgradnje sistema integriteta u instituacijama
na suzbijanju korupcije“. Banja Luka. Visoka škola unutrašnjih poslova, atr. 1-18.

14
 institucije, odgovornog državnog službenika, odgovornog radnika javne institucije ili
konstatovati da ne stoji potencijalna korupciona tačka (ukoliko ona zaista ne postoji).
3. Ocjena potencijainog korupcionog uticaja pojedinih funkcija/ličnosti - uticaj
funkcije/ličnosti na realizaciju pojedinog zakonskog odjeljka definiše se kao nivo
mogućnosti (potencijala) da se utiče na ostvarenje lične koristi a na štetu društva. Iz ove
ocjene izuzimaju se funkcije/ličnosti koje su direktao odgovorne za realizaciju datog
zakonskog rješenja. Ocjena potencijalnog korupcinog uticaja uključila bi analizu istih onih
subjekata kod kojih se procjenjuju i potencijalne korupcione tačke.
4. Ocjena efikasnosti dosadašnjih antikorupcionih mjera - preduslov za ocjenjivanje
efikasnosti antikorupcionih mjera, jeste njihovo postojanje. Antikorupcione mjere mogu se
podijeliti na implicitne i eksplicitne. Pod implicitnima se podrazuniijevaju sve one mjere
(radnje, aktivnosti, mogućnosti) koje uobičajeno stoje na raspolaganju na odgovarajućem
nivou društvenog organizovanja i sistema vlasti. To su uobičajeni zakonski okviri,
preventivni i represivni sistem vlasti, moralni okviri. Riječju, sve ono što bi se trebalo
podrazumijevati da postoji u organizovanom društvu a što utiče na smanjenje korupcije. Pod
eksplicitnim antikorupcionim mjerama podrazumijeva se opšti - javni ili pojedinačni
(institucionalni) antikorupcioni sistem: Antikorupcioni sistem obuhvata:
 Antikorupcione dokumente;
 Antikorupcione procedureM
 Antikorupcione resurse (kadrovi, sredstva); i
 Raspoložive antikorupcione mjere i akcije.
U ovom slučaju ocjenjuje se efikasnost eksplicitnih institucionalnih antikonipcionih mjera,
odnosno, ocjenjuje se dosadašnji organizovani društveni (institucionalni) napor na sprečavanju
korupcije.
5. Prijedlog načina/metoda smanjenja (uklanjanja) nivoa korupcionog rizika
(funkcija/pojedinac, dio institucije u odnosu na članove pojedinih zakona) - način/metoda
smanjenja nivoa korupcionog rizika definiše se kao nivo (mjera) društvenog napora koji je
potrebno uložiti da bi se smanjio (ili uklonio) postojeći korupcioni rizik.
6. prijedlog preventivnih mjera primjenom strateških antikorupcione borbe
(funkcija/pojedinac, dio institucije, insititucija) u odnosu na članove pojedinih zakona)-kao
osnova preventivnih antikorupcijkih mjera uzima se četiri stuba antikorupcione borbe:
 edukacija i javna infrmisanost;
 eliminacija mogućnosti,
 transparetnost i izvještavanje;

15
  kontrola i reperesivne mjere.

ZAKLJUČAK

Suprotstavljanje korupciji mora biti dugoročno, zasnovano na strategijskom pristupu

suzbijanja korupcije, s ciljem održavanja postignutih rezultata i postizanja još većeg stepena
efikasnosti. Izradi strategije borbe protiv korupcije, pored sagledavanja etioloških i fenomenoloških
obilježja, kao i drugih navedenih bitnih elemenata, mora da prethodi procjena i prognoza korupcije,
pa tek potom odlučivanje o radnjama, mjerama i sredstvima koje treba da sadrži pomenuta
strategija. Pored angažovanja svih društvenih subjekata u prevenciji korupcije i vođenja računa o
izboru preventivnih mjera, veoma je bitno da se u sklopu represivne djelatnosti izvrši pravilan izbor
represivnih metoda koji će garantovati uspješno otkrivanje korupcijskih krivičnih djela i njihovih
učinilaca, što se može postići uz korišćenje savremenih kriminalističkih metoda i kroz organizovani
timski rad svih nadležnih organa. Bitan segment antikorupcijskog djelovanja jeste i preduzimanje
mjera na jačanju političke volje za borbu protiv korupcije.

Postoji čitav niz mjera koje su povezane sa ovim, a koje, s druge strane, doprinose jačanju
političke moći u borbi protiv korupcije, među kojima su posebno značajne: nezavisni mediji -
davanje slobode i nezavisnosti svim vidovima javnog informisanja jeste dobar pokazatelj
spremnosti na jačanje demokratskih procesa, transparentnosti i volje za suzbijanje svih nelegalnih
radnji, samim tim i korupcije; javne državne finansije - dostupnost informacija o svim državnim
prihodima i finasijskim transakcijama značajan instrument u borbi protiv korupcije. Ovim se
smanjuje mogućnost prikrivanja određenih finansijskih transakcija, a koje mogu biti motivisane
primljenim mitom ili nekim drugim vidom korupcije; davanje problemu korupcije zasluženog
mjesta i u području javnog informisanja i na svim nivoima obrazovanja; kvalitetno definisanje
sistema provjere i rasporeda moći i vlasti; jačanje privatnog sektora – podrška razvoju privatnog
sektora predstavlja znak dobre volje državnih struktura u razvoju tržišne privrede, demokratije i
pravne i građanske države i kontrola rada državnih organa - kontrola efikasnosti pružanja državnih
usluga će ssmanjiti korupciju, jer u slučaju kvalitetnog rada državnih službi nema razloga za
korumpiranost.

16
 LITERATURA

1. Bošković, M. (2000). Aktuelni problemi suzbijanja korupcije, Policijska akademija,

Beograd.
2. Boškovićm M. (2002). Savremene tandencije u suprostavljanju oganizovanom kriminalitetu
i korupciji, Defendologija, Udruženje defendologa Republike Srpske, Banja Luka, br. 11-12.
3. Milović, R. (2002). Korupcija, Republički sekreterijat za zakonodavstvo, Podgorica, str.
145.
4. Boković, M. (2004). Organizovani kriminalitet i korupcija, Visoka škola unutrašnjih
poslova, Banja Luka.
5. Bošković, M. (2005). Organizovani kriminalitet i korupcija. Banja Luka: Visoka škola
unutrašnjih poslova.
6. Dobovšek, B. (2009). Prevencija korupcije, Uprava za kadrove. Podgorica.
7. Milutinović. M. (1984). Socijalna prevencija kriminaliteta kao posebna oblast kriminalne
politike, JRKKP, Beograd.
8. Savane, E. (1997). Učenje od korumpiranih, kako bismo ih suzbili (pobjedili): međuzavinost
prevare, pranja novca i korupcije u Evropi, Osma Konferencija o antikorupciji, Lima.
9. Šikman, M.; Tanjga, R. (2010). Sprečavanje korupcije sistemom integriteta – izgradnja
institucionalnih kapaciteta, Zbornik radova – Naučni skup s međunarodnim
učešćem:“Metodologija izgradnje sistema integriteta u instituacijama na suzbijanju
korupcije“. Visoka škola unutrašnjih poslova. Banja Luka.

17