Osmanlı Donanmasının Seyir Defteri The Logbook of The Ottoınan Navy

Gemiler, Efsaneler, Denizciler Slı i ps. Le_gends, Sailors

Pcr a Müzesi Yayı nları 35 Pera M useı ını Pıılı l icaııoıı 3ı;
l s ıanbul, Mayıs 2009 İstanbul, M~y l()Oq

ISBN 978 97S 9123 59-8 ISBN 978 975 91ı3 59-8

KATALOG CATALOGUE
Yayına Haıırlayan: Ekrenı Işın Editor: El<rem Işın

Koordinatörler : Emir Yener. Zeynep Ögel. Begüm Akkoyunlu Ersöz, Coordinators: Eıııir Yfneı. Zeynep Ögel. Bı?gü ııı Akkoyuıı lu Ersôz,
rania Bah11r Tan ia BalıM

Redaksiyon: Emir Yener Redaction: Eıııır Yener

Çeviri: Melis Şeylıun, Angel~ Rooıııe-Yazıcı Trarıslation: Melis Şeyl ıun. Aııgela RooıııP -Y~zıcı

Tür kçe düzelti: Müge Karalonı Turkislı proofre.ıding: Müge Kıırııloııı

FotoğraOar: Uğur Aıaç, Deniz Kuvvetlen Konıuıanl ığı Fo ıo Fıl~ı PlıotogrRplıs: Ugur Ata\', Deniz Ku vveılerı Komııtaıı lığı Foto film
Merkezi, s 108, 122. 184. 196 Merkezi, p 108, ııı. 18,1, 196
Tasarım: TUTAjans, www.tutajans.wordpress.com Deslgn: TUT Ajans. www. tutajans.worclpress.com
Renk Ayrımı ve Baskı : Promaı Basıııı Yayın S.ın. ve Tic A.Ş Coloı· Separation ancl Prirıtiııg: Proıııaı Basını Yayın Sıııı . VP Tiı- AS
Tel: 0212 622 63 63 www. proıııaı.coııı.ır Tel: oııı 6ıı 63 lı ı www.proıııaı coııur

SERGİ EXHIBITION
Kiiratör: Ekrem Işın Cunıtor: Ekrem lşııı

Proje Sorumlusu: Begüm Akkoyunhı Ersöz Project Supervisor: Begüm Akkoyıın l u Ersöz
Koordinatör: Zeynep Ögel Coordina tor: Zeynep Ögel
Proje Asistanları: T,ınia Bahar, Emi r Yener Project Assistants: Tanıa B;ılrnr. Eıııir Yener
Ses Düzenlemesi : Uğu r Ataç Souncl A rrangement: Uğur Ataç
Çevi ri: Melis Seyhu n Transı arıon: Melis Şeyhıın

Grafik Tasarım: TUT Ajans, www.LuıaJans. word press.com Grnplıic Design: TUT AJilllS, www. tuıaıaııs.wordprcss. coın

Bu k;ıtalog. 14 Mayıs ıoo9 tarihinde Suna ve ina n Kı raç Vakfı, Pera
Müzesi ve İ stanbul Araşıırmııları Enstilüsü sa lonları nda. Deniz
Kııvveıleri Komutanlığı lsıanbu l Denız Müzes ı ışbırlıgıyle açı la n
·osnıanlı Donaıııııası'nııı Seyir Defteri: Gemiler, Efsmıeler, Denizci ler"
sergisi için hazırlaıımış tır.
This cn talogue lıııs lıeen prı,pared for ı lıe exhibı tı oıı · rıw Loghook or
1 l ıe Oı ıoınan Nı-ıvy: Slıı ps. Lcgcnds. Sailor s", opcnıııg on May 14'" 2009 at
ıhe Suna and inan Kıraç Foıı nı.lR ı luıı, Pern M useuın ~nd ls11111bul
Research lns ıilme. in col lııhora ı ion wıılı rlıe lsı mıbııl N11vııl Museuın of
Turkish Nav;ıl FotT ('S Conımııııd.

Kaıalogda yer ala n eserler isıanbul Denız Müzesi Komulanlığı The ıvorks in ıhı> rn ı a logue ar e pan of t lıe i sıııntıul Naval Museuın of
Kolekslyoııu'na ai ıtir. rurkısh Naval Forces Coııııııand Coll ectıon.

© Suna ve inan Kıraç Vakfı, Pera Müzesi © Suıı;ı ve l ıııın Kırnç Vakfı. Pcrn Müzcsı
Meşru liye l Caddesi, No: 65, 34443, Tepcbıışı, lsıanbul Meşru ıiye ı Cııclclesi, No: 6s, 344 41. Teı>elıaşı, is ı a ııbul
www. peramuıesi .org. ı r ıvıvıv .peraımrzesi.ors ı r
OSMANLI DONANMASININ seyiR DeFTeRİ
GfMİLfR, fFSANfLfR, DfNİZCİLfR

THt LOGBOOK OF THt OITOMAN NA vy

SHIPS, LtGtNDS, SAILORS
(' İstanbul Anıştınııaları Enstiıüsıl
U ıo '\ . ---, - Kütüphanesi
111111111111111111111111111 111111111111111111
0026715
(L.;:)) ':)

{1 ,1... ~/:,;

PE:RA

~IÜZES i
"
S unuş 6 Foreword 6
Sııııcı . /ııaıı ve ipek Kıraç Suna. lncııı ancl ipek Kırcıç

Sunuş 8 Foreword 8
Oramircıl Melin At-aç Metin Maç
Ac/mi rcı/
Deniz Kııvvetleri Komutcını Comman<ler ob t/ıe Turkiölı Naval Forceö

Eski Denizler, Yeni Düşünceler 12 Old Seas, New Ideas 12

€krem IQ/11 €krem l❖ ın

Osmanlı Donanması 16 The Ottoman Navy 16

Başlangıcından Niza ııı - ı Cedid'e Kad.ı r (14.-18. yüzyıllar) Froııı Eıırly Beginnings ıo Nizi'ım · ı Cc-clid (14•1 10 18"· centuries)
Dcıniel Pcınzcıc Daniel Panzcıc

IU. Selim ve Osmanlı Deniz Gücü 32 Selim III and Ottoman Sea Power 32
TıınccıyZorlu Tıınccıy Zorlıı

Osmanlı Bahriyesi'nin Drednot Çağını The Ottoınan Navy in the Age of

Yakalama Girişimleri, 19 0 9-1914 44 Dreadnoughts, 1909-1914 44
Serlrnt Giiveııç Serhat Güvenç

il. Abdülhamid Devri Bahriyesinde Personel An Example of the Effor•ts to Train Naval
Ye tiştirme Gayretle rine Bir Örnek: Personnel during the Reign of Sultan
Torpido Mektebi 64 Abdülhamid il: The Torpedo School 64
Şakir Bcı tmcız Şakir Batmaz

Balkan Yenilgisi, Kimlik Sorunu ve Balkan Defeat, Question of ldentity and

Averof Zırhlısı 76 Battleship Averoff 76
Zaber roprcık Zcıte r Toprcık

TCG Yavuz Muharebe Kruvazörü - SMS Go eben 88 Battlecruiser TCG Yavuz - SMS Goeben 88
A. Bfıli Yazıcı A Bôli Yazıcı

Katalog 104 Catalogue 104

Biyografileı· 220 Biographies ı20

 2009 Baharını Osmanlı
Donanmasını Selamlayarak
Karşılarken ...
Pera Müzesi beşinci yaşına girerken çok özel bir sergiyi
konuk ediyor: 0Mıanlı Doncmnıa6tl1L11 Seyir Deuteri: Gemiler.
l:bMneler. Denizciler...
Deniz Kuvvetleri Komutan lı ğı İ sranb u l Deniz Müzesi'yle
i şbir li ği içinde gerçek l eşti ri l en sergi, 16. yüzyıldan 20. yüzyıl
baş ı na uzanan bir zaman diliminde Osmanlı denizcilik tarihine
ış ı k tutmayı hedefliyor.
Küratörl üğünü İ stanbul Araştırma l arı Enstitüsü Osmanlı
Araştırmaları Bölümü Yöneticisi Ekrem lşın'ın yapt ığı serginin
sanatseverleri, geleneksel denizci lik anlayış ı ndan modern
d eni zci l iğe geçiş i n gizemli su l arında benzersiz bir yolcul uğa
çıkaracağı nı düşünüyoruz.
06manlı Donaıımct6tnın Seyir Debteri: Gemiler. l:bMrneler.
Denizciler sergisinin gerçek l eşmes i ndeki değer l i ka t k ıl arından
ötürü Deniz Kuvvetleri Kom utanı Oramiral Metin Ataç'a, Kuzey
Deniz Saha Komutanı Koramiral Feyyaz Öğütcü'ye, İstanbul
Deniz Müzesi Komutanı Albay Ali R ı za İş i pek'e ve l stanbul Deniz
Müzesi ça l ı şanlarına içten teşekkür ler i m i zi sunar; Suna ve İnan
Kı raç Vakrı Kül tür ve Sanat İş l etmesi, Pera Müzesi ve İstanbu l
Araştı rmaları Enstitüsü yöneticilerini, çalışa n larını ve sergiye
emeğ i geçen diğer kişi ve ku rum l arı başarı l ı çalış malarından
ötürü kutlarız.
Welcoming the Spring of
2009 with a Salute to
The Ottoman Navy ...
Pera Museuın hosts a very special exhibition as it cnters irs
nfth year: Tlıe Log/Jook ob /h e Ottoırıaıı Nnuy: S/1ip6, Legeııclô.
Sctilor6 ...
Rea lizecl in collaborat i oıı with İstanbul N avcı l Museuıı1 of
Ttırkish Naval Forces Comımınd. the exhib ition aspires to shed
light to the history or Ottoman sea raring across a period rlıar
exceııds frnm tlıe 16th centııry ro early .201h century.
We are certain tlıat the exlıibition, curated by İ stan bul
Research lnstitute's Ottoman Studies Departmcnt Director
Ekrem I şın, will navigate a rı entlıusiasts across ın yste ri ous
waLers in an unprecedentecl journey or tlıe transition from
tracli tional sea faring metlıods ro nıocl ern seamanship.
We would like to extend our tlıanks and appreciation ro
forkish Naval Forces Conımancler Adnıiral Metin Ataç, Norrlı ern
Sea Area Comnıancler Vice Adıniral Feyyaz Öğütci.i, İ stanbul
Naval Museum Conımancler Colonel Al i R ı za İşipek, as well as
the staff of İs ta nbul Naval Museum for their invaluable
con1ributions towarcls tlıe rea lization or The Log/Jook ob t/ıe
o ı ı-onıcın Nauy: Slıip6. Legeııclô . Sailor6. We would also like to
congratulate the d irecıors cı nd employees or Sunrı and inan
K ı raç Foundation Culture and Arts Enterprises, Peı-a Museu ııı .
ancl İstanbul Resecırclı lnstitute, and ali individuals and
insıiıuıion s for their success ful efforts in bringing this
exhibition to life.
7
 Bugüne kadar son derece başarılı sergileme ça l ı şmalarını
zevkle i z l ediğim Pera Müzesi'nin bu defa, Türk denizcilik tarihi
ile ilgili obje ve belgelerin teşhirini ve Deniz Kuvvetleri ile
i şbirl i ği yapmış o l masını büyük bir memnuniyet ve takdirle
karşılıyorum.
Özellikle Osmanlı Denizciliği'nin en etkin döneminin Haliç'te
geliştiğ i ve en üst noktasına ulaştığı dikkate alındığında, böyle
1 bir serginin Haliç'e bakan ve onun h avas ı nı soluyan Pera
Müzesi'nde açı l mas ı ayn bir önem ve anlam kazanm ı ştır.
Pera Müzesi'ndeki bu etk i nl i ğ i n, Türk Deniz Kuvvetleri 'nin
"Denizciliğin tanıtıl ması, sevdirilmesi ve Deniz Kü ltürü'nün
1
yayg ı nlaştı rıl ması " hedefine büyük bir destek sağlayacağı
aşikard ı r. önemli bir kü ltürel hizmet ve görsel ziyafet sunan bu
sergin in, İstanbul Deniz Müzesi Komutanlığı ' nın onarım ve inşa
1 aşamasında olduğu bu dönemde büyük bir eksikliği telafi
edeceğin e i nanıyorum .
İ sta nbul Deniz Müzesi Komutan lı ğ ı envanterine kayıtlı
1 obj eler ile desteklenmiş bu serginin, ziyaretçilerin i, denizcilerin
dünyasına daha da yakın l aş t ırması ve onu benimsemesi
dileğiyle, başta Suna ve İnan Kıraç Vakfı kurucuları Sn. Suna,
' İnan ve İ pek Kıraç, Kü ltür ve Sanat lşletmesi Genel Müdürü
Sn. M. Özalp Birol, sergi kür atörü Sn . Ekrem Işın, Pera
Müzesi'nden Sn . Uğur Ataç, Sn. Begüm Akkoyun lu ve İstanbul
Deniz Müzesi Komutanlığ ı olmak üzere, serginin
gerçek l eşt i rilmes i ne katk ı da bulunan tüm kişi ve kurumlara
tebrik ve teşekkürlerimi sunuyorum.
The successful exhibitions of Pera Museuııı have always
given nıe grear pleasure. Toclay. 1 regarcl w irh nıuch joy and
aclın i ra t ion the display of obj ects and docuıııe nts pertaining to
Turkish naval lıistory and tlı e Museum·s col l abonıtion with
Turki slı Naval Forces.
Taking into consideration tlıe panicular ract tlıar ıhe
Golden Horn was tlıe locatio ıı in wh i clı Ottonıaıı ıı aval power
was ıııost effective ancl reached its zen ith, the organization of
th is exhibition at Pera Museum, wh i clı not only overlooks rhe
Golden Horıı but also inlıa les the special atnıosphere of the
area, atta ins a new nıean i ng and significa nce.
it is evident tlıat the exhi birion at Per;ı Museum w ill provicle
an inva luable support to Turk i slı Naval Forces· nıission to
"introclu ce ancı enclear seamansh ip to the public ancl to
popularize Naval Culture." 1 sincerely believe ıhat in offering an
important cultura l service, as well cısa visual feasr. tlıe
exhibition will compensate fora cru cia l absımce duri ng r1
period in which the İ stanbu l Naval Museum Coıııınand reınains
uncler repair and reconstruclion.
With the si ıı cere hope that the exlıibit ion will draw
audiences closer to tlıe worl d or seanıen and inspire ehem to
embrace it, 1would l ıke to extend ıny congrar11 larions ancl
thanks to Suna and inan Kıraç Foundation co-founclers Suna,
İna n and İpek Kıraç, Suna and İn an K ıraç Founclation C ul ıure
and Arts Enterprises Genera l Manager M. Özalp Birol,
exhib ı t i o rı cura tor Ekrem Iş ı n. Uğur Aıaç ancl Begüm Akkoyunlu
of Pera Museum. İ sta nbu l Naval Museum Co ın ınancl , ancl ali
individuals and institu tions tlıat contributed toward s the
real ization of this exhibitıon.
9
 Eski Denizler, Yeni
Düşünceler
insan l ı ğa yön veren büyük uygarlıklar, tarih içinde
emeklemeyi surlarla korunmuş ana karalarda, ayakları üzerine
doğrulup yürümeyi denizlerde öğrendi ler. Yeryüzü kültürüne
evrensel ölçekte damgasını vurmuş hiçbir uygarlık biçimi yoktur
ki, bu kura l ı geçersiz kılsın. Üzerinde şehirlerin yükseldiği kara
coğrafyas ı , tarih in bilinen hazinelerini saklar. Oysa denizlerin
kapısı daima bilinmeyene doğru açılmıştır. Antik dönemde
deniz, karanlık bir ülkedir. Hiddetli tanrıları yeryüzüne sürekli
tehdir yağdırır; tiranlar bile bu sonsuz öfkenin k ırı p döktüğü
oyuncaklardan ibarettir. İnsan ôtesi var lı kların yurdu kabul
edilen antik dönem denizleri, Ortaçağla birlikte şeytanın
hükmettiği azgın dalgalar üzerinde yedi başlı ejderhala rı n
do l aştığı bir cehennem tasarımı olarak dinsel içerikli bir deniz
kavnınıını doğurur. Bu deniz, kilisenin güvenlik dünyası dışında
kalan, ruhunu satmış, lanet l enmiş günahkarların yeryüzündeki
son sığınağıdı r. Denizciler, tekin kişiler olarak kabul edilmezler;
aile haya t ını tanımayan, ahlak an l ayışları çizgi dışı bu tipler,
yerl eşik toplum düzenınin d ı ş ı na itilirler. Rönesans dönemi,
insan 1ihnindeki deniz kavramının değişiminde öneml i bir
dönemeç sayılır . Bilinmeyeni keşfetme arzusu, bu korkulu
dünyanın üzerindeki karanlık bulutları dağıtır . Artık limanlara
yanaşan gemiler veba salgın l arını değil, keşfedi l en yeni
toprakların hazinelerini getirmektedirler.
Deniz kültürü, başlıbaşına bir mitoloji i nşa etrn i ştır. Bu
mitoloj inin insan zihninin derinl iklerine kök salmış tanrıları,
kahramanları ve doğa ötesi olayları vardır. Kuşaktan kuşağa
aktarılan , korsan hanl;.ırından saraylara kadar yayılan bu kaotik
öyküler dizisinde insanın kaderi, iyi ile kötü, suç ile cez.ı
arasında sürekli salınıp durur. Sonunda kesin hükmü, tanrısal
kimliğiyle daima da l ga l arın gücü verir. imparatorluklar
denizlerde çöker, yeni krallar taçlarını giymek için denizlerden
sahil lere çıkarlar .
Siyasi ihtirasların haritalarına dikkat le bakan bir göz,
denizlerin birer egemenlik sahası olarak kapladıkl a rı al a n ı n
hayli geniş yer tuttuğunu görecektir. Denizin önemini hesaba
katmayan siyasi projelerin önem taşımayacağını tarih yeterince
kanıtlam ıştır . Bu gerçek, Rönesans'tan sonra denizi, kara
egemenliğinin bir uzantısı yapar. Ordular kara ile deniz
aras ı nda kurulmuş ortak bir vatan için çarp ı ş ı rlar. Kimi zaman
kaleler retheden ordular, denizde batan donanmaların
kefaretini ödemek zorunda kalır.
Modern zamanlar son imparatorlukların ve ulus devletlerin
teknoloji çağ ı ndaki serüvenlerine tanıklık etmiştir. Bu dönemin
donanma ları birer ulusal semboldür. Denizlerdeki güç gösterisi,
her sembolün ait bu l unduğu siyasi kimliği tarih sahnesinde
meşrulaş tırma çabasına yönellklir. Z ı rh l ılar ve denizci ler ortak
Old Seas, New ldeas
Great ci vilizat ions tlı a t s lıaped the course of h u nıa n ity
learned to cl'awl on l lıe ınain lancl protected by ciry wa lls; it
was i'l l sen that they were ablc to strn1d up on lheir feet ancl
begin to walk. Nota single civi lizalion th aı lıas le fı its mark on
worlcl cul ture on rı ıııı i ve rsa l sca le renders tlıis rule obsolete.
Whi le the geographica l land upon which cities stoocl hicl tlı e
know ıı treôsures of lıi s t o ıy, throughout time, tlı e door of seas
always opened out to tlıe uıık ıı own. in Antiquity, the sea
remained rı dark co ıın try. l ts wratlı ful gods assailecl ı h e land
with tlı ei r constan ı threats; even tlı e worst tyrnnts were ınere
roys obli tera tecl by this infinite fur y. ü nce regarcled as ı he
abode or superlı uına n crea lures, the seas or A ntiqu iıy
generatecl an implicitly rel igious conception of sea in mecl ieval
t inı es ; a stage design of inferno w lı e re seven-heacled dragons
prowlecl across the wild waves over w h i clı the devi l reignecl
supreme. This sea was the lasL refuge on earth for cursed
sinners w lı o had sokl rheir souls and fal len o uı of rhe C lıu rch's
zone of security. Sea farers were lıard ly ever considerecl as
reliable men; clisrespectfu l of fami ly life ancl characterizecl by
an unconventional sense of morality, they wer e ostracized
from tlıe perrııa n e nr social order. The Ren ,ı ıssi-l n ce was tlı us
regarclecl as an inıportan t turning po i nı for ılı e tra n s fo rımıtio n
or rhe pcrcepLion or sea in the ııı incls of men. The passion to
cl iscover lhe unknown dispersecl the dark clouds over t lıi s
ın f'mıc in g world. Now, shi ps conıing inro porr carriecl noı the
e picle ıni cs of plague, bul rather ı lıe ı reas ures ol newly
cliscoverecl la rıds.
Tlı e sea cul ture bui lt its own, uniq ue nı y thology. Thi s
ıııytho l ogy entailed gods, heroes a rıd supernarural
phenomenon deep ly rootecl in tlıe lıunıan psyclı e. Passed from
one generation to ı he n exı, the succession of chaotic ıales
exrended fro nı pirate inns ro the palaces of kings, osci llating
be tween good ancl evi !, eri me ancl purıis lıııı ent. Tlıe final
judgment w;ıs always ınade by the force of deific waves.
Enıp ires colla psed aı sea; new kings ca ın e ashore ror l lı e i r
co romıt ion.
in scrutinizing the ına ps or pol itical a nı bition, cı care ful eye
wi ll quickly no tice tlıe vc1st plrıce tlıat ı lı e seas occupy asa
bastion of so.vereignty. History has adequa tely proven that
pol itical clesigns that disrcgard the i ın ponance of t lı e sea lıave
always been clesı in ed lo re nıa i ıı obscure. This esse ıı tıa l rc1ct 13
ı rnnsfo rm ecl tile sea ınto an extension of land d o nıin c1tıon after
the Rena issance. Arnıi es fough ı lora coıııınon iane! built
betwcen thc lancl and sea. Whi le conqueri ng castles, a rnıi es
had to atone for the fl ee ıs suıık al sea.
Modern times witnessecl tlıe acl veıı tures of tlıe last empires
ancl nation states in the age of tec lı no l ogy. Tlıe nc1vies of t lı i s
 bir kim l iği n koruyucu kanatları a l tında bütün l eş i rler. Böylece
eski zaman l arın anonim kahraman l a rı nın yerini, teknolojiye
hükmeden modern kahramanlar a lır.
Osmanlılar 14. yüzyılın başla rı nda, Ortaçağın günbatımında
ranıştı denizle. Karesi Bey l iği 'n in 1347'de tarih sahnesinden
çeki lmesiyle Batı Anadolu kıyıları Osmanl ı egemenl iğ ine girer.
Bu s ı rada Avrupa büyük bi r felaketin pençesindedir: Veba.
Kentler boşalt ı lı r. limanlar karantina bölgelerine dönüşür.
Salgının kaynağı Doğu'dur. Kara lanetin yık ım ı na bu defa
Rumeli fütuhatıy la Osmanl ı gücü de karıl ı r. Böylece tarih in
sonunu haber veren Korkunç Türk imgesi Av rupa ' nın toplumsal
belleğine kazı nır.
14. yüzyıldan itibaren Edincik, Geml ik, Karamürsel ve
l zmit'ıe tersaneler kurup gemi inşasına hız veren Osman l ılar. i lk
aşamada kıyı güvenliğ i ni sağ lamada başarı lı olurlar. Bu başarıya
imza atan tekne modeli Venedik köken li "Kadırga"d ı r. İnce uzun
gövdesi sayesinde manevra yeteneği yüksek bu tekne türü
Akdeniz gemiciliğin i 17. yüzyıl ortalarına kadar be l ir l em i ştir.
Forsaların kürek gücüyle hareket eder ve kı yı korsanlarının
yönetim inde deniz yerleş i mlerin i n korkulu rüyası haline gel ir.
1463-1479 arasındaki Osman lı -Venedik savaş l arında ve Gedik
Ahmed Paşa'nın 148o'de gerçekleşti rdiği Otranto çıkart masında
kadırga l ar ön p l andadı r. Osmanl ı donanması 17. yüzyı l a kadar
Kadırga merkezl i bir deniz gücü olmayı bu nedenle seçer.
1522'deki Rodos'un fethi ve 1538'de gerçek leşen Preveze zaferi.
tam anlamıyla birer kad ırgalar savaşıdı r. Kema l Reis ve
Barbaros Hayreddin gibi korsan köken li denizciler. bu dönemde
Osmanlı bayrağı altında toplanarak düzenl i donanmaya geçişi
sağlarla r.
Rönesans çağı Yeni Dünya ' nın keşfiyle geleneksel k ıta
siyasetinin haritas ı nı değiştirm i şt i r. Açık deniz kaptanlığı ve bu
mes l eğe uygun gemi inşası Bat ı dünyas ı nın öncelikli konusudur.
Başta İspanya. Porrekiz ve İng i ltere olmak üzere sömürgeci
devletler, uzak denizlere yelken açabilecek gemi tasarımlarına
g i r i şirler. Sonuçta ortaya çıkan yeni savaş mak i nasın ı n adı
"Kalyon"dur. Kad ı rganın tersi ne adale gücünü değil, rüzgar
gücünü kullanan bu gemiler k ı yı denizcil i ğinden kopuşu temsil
ederler. Ateşl i s i lah l arın kul l anımını en üst düzeye çıkartan
kalyonlar 17. yüzyıl'da geleneksel Akdeniz gemic i liğine büyük
darbe indirir.
Osmanlılar kalyon teknoloj isin i kısa sürede öğrenirle r ve bu
yeni gem i türüne donanmada yer verirler. Kalyon dönemı 19.
14 yüzyı l dak i buhar devrimine kadar devam eder. M odern l eşme
döneminde bu defa yelkenin yerini buhar nıakinaları alm ı ştır.
Ahşap teknelerin gövdeleri önce zı rhla kapla n ır. sonra
doğrudan çelik zırh lı savaş gemi leri, Doğu Sorunu·nun kesin
çözümü için Akdeniz sularında do l aşı rl a r.
06man lı Dona11ma6111111 Seyir Deüteri: Gemiler. Ct6aneler.
Denizciler başl ı kl ı sergi, birbiriyle bütün l eşen üç rark lı deniz
mitolojisini iç içe geçirıyor. Osman l ı d enızci l ik ta rih ı nin
perıod e;:ıclı consrirutecl a nationa l syırıbo l. The ıour ele force at
se;:ı was geared ıowards the legitimirntion of the political
identity to which each syıııbol belongecl on the stage of history.
Batt leships and seamen coalesced uncler rhe protective wings
of i1 comınon iclentiry. Hence, the cınonymous heroes of ancient
tiınes were replacecl by tlıeir modern counterparrs that
conıırnınded over techno logy.
Tlıe Ottoıııan encounıer with the sea coincided witlı tlıe
dusk of tlıe Midclle Ages in early 14rh cenrury. Fo llowing rhe
clisappearance of Karesi Principa lily lrom ılıe srage of lı istory
in 1347, the s l ıorcs of Western Anatolia fell under Ottonıan nıle.
Meanwh il e. Europe was surfering from a horrible disaster: the
Plague. Cilies were evaCL1c1tecl and ports were convened intO
quarantine zones. Tlıe source of the epidenıic was t lıe East. Tlıe
Ottoman rorces cxııcerbated the devastFıtion or the Black Curse
witlı their coııquests in Rumel ia. Tlıııs. the image of ı he
Horriblc Turk -ıhe harbinger of hisıory's enci- was for ever
engravecl in the collective ınenıory or Eıırope.
The Ottonıans, who began bui lcling slıipyards in Eclincik.
Gemlik. Karamürsel and İzmit as of rhe 14th century and
accelerated the process of slılpbu il cling. succeeded in
ıııa i ntaining coasta l securiıy in tlıe in i tial stages. The source
bchind this success was rlıe Kadırga, or galley of Venetian
origin. With its long. sleek bocly and high ınaneuverability, tlıis
ıype of ship derernıined rlıe fare of Medirerranean seafaring
until tlıe ınid-17tlı cenrury. Propelled by the power or oars
pu lled by ga lley slaves. ıhe galleys under the coıııınancl of
privateers soon becamc the niglıtnıare of coastal settlernents.
The galleys renıained at tlıe forefront during the Ottoımın­
Venetian wars between 1463 and 1479. as wel l as the 1480 Siege
of Otranto by tlıe Ottomans under the comnıand of Ged ik
Ahmed Paslıa. Consequently, unti l tlıe 17th century, the
Oı roman navy clıose ıo be a galley-oriented sea power. The
Oııonıans· conquest of Rhocles in 1522 and l'lıe vıctory nt
Preveza in 1538 can tlıus be characıer i zed asa baıtle of galleys.
Un iting under the Ottonıan rı ag, seamen and former privateers
such as Kenıi:l l Reis and Barbaros Hayreddin aclıııiııisıered ıhe
sea power's transı ıion i nıo an organized navy.
Witlı the discovery of the New Worlcl, the Age of
Remı i ssance had transforrned tlıe visage or traclitiona l
ıııainlancl politics. Open sea captainship and tlıe coıısıruction
of slıips suitecl for this profession had become a priority for tlw
Western world. Starting with Spain, Portugal ancl the Great
Britflin. colonia list stcııes were engagecl in tlıe design of sh ips
t lıat would set sail to faraway seas. Tlıe name of t lı e new wa ı ·
ımıclıine tlıat emergecl f1S a consequence of tlıis endeavor wcıs
Kalyon. or ship-of-the-l ine. Using tlıe wind poweı- ratlıer tlıan
ımıscle. thcse ships represcnted ;.ı disengagement froın coastal
seararing. The ships-of-the-line, which culnıinated t lıe use of
firearnıs, sı ruck a ınajor blow on traclitiona l Meclite ı-ranean
1
zihinlere kazınmış gemileri, katıld ı kl arı savaşlar ve bu
savaş l arda ersaneleşen kahramanlar, tarihsel boyu tuyla
uygar l ık sahnesinde yerlerini al ı yor l a r. Kurgunun merkezinde
geleneksel denizcili k an l ayışından modern denizciliğe geçişin
olağanüstü serüven i var . İktida r arzu l arı , yık ı lan tahtlar ve
i n san ın kendi kaderini den izle özdeşleştirmes i bu serüvenin
ardındaki belki de en eski öykü. Günümüze miras ka l mış 16.
yüzy ıl Osmanlı kad ı rgasından Yavuz zırhl ı sına uzanan bi r tarihin
köşe taşla rı, den izcilerin anı l arıy l a yeniden günışığına ç ıkıyor .
17. yüzyı lda n bir Os ma n l ı kalyonu (d etay) (Tİ EM 1669)
An Ottonı a n ship o r Lhe liıı e fro nı 17"' ceıı LU ı y ( deı a ill (Tİ EM 1669)
seafaring methods in the 17th century.
Tlıe Orıonıans quickly adop ted Llıe sh ip-of-Lhe-line
teclıno l ogy ancl macle rnoın for this new ıypc of vessel in tlıeir
fleet. The epoch of tlıe sh ip-of-the-line continued unti l the
stcı:ını power revolution in ıh e 19th century. During the periocl
of ınodernizarion, sail slı ips were replacecl by steanı engines.
lnitially, tile lıulls of wooden sl1ips were clacl ı n ,ırnıour; soon,
however, steel-armoured battleships began navigating the
watcrs of thc Meditcrrancan to provide a rapicl solution ror the
Eastern Question.
The Logbook of the Ottoman Navy: S lıips, Legends. Sai lors
exhi biti on intertwines three clistinct, yet integra ted
ınythologies of tlıe sea. Tlıe iınp r int of tlıe sh ips in Oııoman
seafaring lıistory, tlıe battles tlıey were engaged iıı arıd the
heroes wlıo became legenclary in these battles assuıııe their
places on the stı=ıge of civilirntion in their lıistor ic nıagn i tucle.
At thc center of the coııstruct lies the extraorclinary aclve ııtu re J 5
or the transition from traclitioııa l to modern seafaring ıneılıocls.
Tile quest for power. ıhe denıol i shed thrones ancl ııı an ' s
i clenı-i fi cation of his fate with ıh e sea is perlıaps the olclest
s ıoıy behind tlıis advcnture. Tlıe corııerstones ofa long lıis ı ory
thaı exıends frnııı tlıe legacy of a ı6tlı -ceıı ı-uı·y Ottonıan ga lley
to the battlecru iser Yavuz, is once aga in broııglı r to rlıe lighr of
day through the ıııenıo ries of seamen .
Osmanlı Donanması
Baş l angıcından Nizam- ı Cedıd ' e Kadar
(14.- 18. yüzyıl l ar)
Sa ldırgan Bir Donanma (15.-16 . yüzyıllar)
14. yüzyılın ortasından ilibaren. bir süredir Marmara
Denizi'nin güneyine konuş l anmış olan Osmanlılar. kuzey
k ıyısına da yerl eşirler ve burasını kurdukl arı kendi halinde
devletin merkezi haline getir irler. Daha sonra Batı Anadolu'ya,
Makedonya'ya ve Yunanistan'a yayıldıklarında, bu yeni gücün
merkezi Ege Denizi olacaktı r artık. Pek de yakın olmadığı bu sıv ı
elementle karşı karş ı ya gelen devl et, zaman zaman ufak çapl ı
bir sefer için yine de bir savaş filosu o l uşturmak zorunda kal ı r :
1453 yılında , Konstanrinopolis kuşatmasına birkaç gemi karıl ı r;
148o'de, Pugl ia'daki Otranto çıkarmasında . ayrıca Rodos
kuşatmasında. 1484'te Karadeniz'e gönderilen filoda olduğu gibi,
daha razla gemi seferber edilir. 16. yüzyı l ın başında, Osmanl ı
yay ıl ımı ölçek değişti rir. Suriye ve Mısır'ı n i lhakı i mparatorluğa
Doğu Akdeniz'in tamamını kazand ı rır, ama kıtaların iç
kı smından başlanarak kuru l muş bu geniş siyasi bütünlük
kı y ıl arda duraklar; yenilmez görünen Osmanlı ordusunda,
donanmanın tuhaf da olsa eks i k l iğinin kesin i şaretidir bu.
1. Selim'i n hükümdar lı ğında (1512-1520) Suriye ve Mıs ı r'ı
fetheden orduya, kıyıyı izleyen büyük bir filo eş l ik eder; ama
ası l Kanuni Sultan Süleyman (1520-1566) ve onun ardından
gelen il. Sel im (1566-1574) ve 11 1. Murad (1574-1595) gibi çoğu
zaman Berberi korsanlarına, Barbaros Hayredcl in'e. Turgur
Reis'e, Sinan Paşa 'ya, Hasan Veneziano'ya, Kılıç Ali'ye ami rallik
görevi verm iş padişahların döneminde, aynı anda birçok yönde
kendini gösterecek gerçek bir den iz harp stratejisi gelişir. İlk
adım. i mparatorl uğu n kalbi durumuna gelmiş Doğu Akden iz'e
tamamen egemen olma yönündedir, ki bu da Rodos'un 1522'deki
fethinden, arada Kiklades ve Anadolu'ya yakın adaların da
a l ınmasıyla. Kıbrıs ' ın 1 57 ı ' deki feth ine dek yarım yüzyı l
a l acaktır. Aynı dönemde, Osmanlı l ar Kırım ' daki Kefe'yi ve Don
Nehri ağzındaki Azak' ı ela alarak Karadeniz'i bir Türk gölüne
dönüştürmeyi başarırlar.
İkinci adımın yönüyse Batı Akdeniz'dir. Her şeyden önce,
1. Selim döneminde imparatorluk topraklarına katılmış Cezayir
kentin in gir i ş kap ısın ı oluşturduğu Kuzey Afrika'yı , Müslüman
topraklarını ele geçirmek söz konusudur. 1551'de Trablus'un ve
1574'te uzun süreli çabaların ardından ele geçiri len Tunus
kentinin a l ınması en öneml i aşamalardır. Tersine. Hıri stiyan
toprakların ı ka lıcı bir biçimde ele geçirmek söz konusu deği l d i r.
Akdeniz'in bu kısmı başta İ spanyo l lar olmak üzere, H ı r i st i yan
filolarının t ı pk ı Osmanl ıl ar gibi savaşmaktan çok (zaman zaman
bu da olur) düşman k ı yılarını yağma l amaya çal ı şuk l arı baş l ıca
çatışma a l anıdır. 1543-1544 yı l larında. Osmanl ı filosunun ahalisi
tah liye ed ilen Toulon 'da, k ı şı geçirmesi hem çok anlatılmış bir
The Ottoman Navy
From Early Beginnings to Nizam-ı Cedıd
(14 1 1ı to 18 1 1ı centuries)
An Offensive Navy (15 1" to ı6• h centuries)
From the rııid - 14•~ century onwards, rhe Ottoımıns - already
establi shecl in the so u tlı of the Marmara Sea- got a foothold on
the Nor thern shore, turning the region into the center of their
moclest State. As they spreacl across Western Anatolia,
Macedon ia and Greece, the Aegean Sea became tlıe center
point of this new power. Con fronted by tlıe liquid element w ith
which it was barely faıni liar, the O ttonıan State was
nevenheless forced, at ı im es, to builcl up a battle fl eet for
sma ll-scale campaigns. in 1453, severa l waı-s lııps participated in
tlıe siege of Consrantinople: at tile 1480 Otranto landing in
Pugl ia, as well as at the siege of Rhodes, nıore ships were
nı obilizecl. ı=ıs in the case of the fl eet dispatched to the Black
Sea in 1484. in early 16th century, tlıe Otto nıan expansion
clıangecl sca le. Tlıe annexation or Syri a and Egypı opened up
rhe entire Mediterranean to the Eınp i re. Yet, buil t fronı the
mainland. th is vasr pol it ical entity stoppecl at thc shorcs,
indicaring tlıat, as moclest as il was, the navy was odcl ly absent
rrnm ılı e seemingly invincible Ottonıa n arnıy.
The army that conquer ed Syria and Egypt during the reign
of Sel im 1 (1512-1520) was acconıpanied by a sizeable fleet that
cıuised alongside ı lıe shore. Yet, during the period of Su l Lan
Sule i nıan rhe Magn ificenr ( 1 520-ıc;66) and his iııııııed i a re
successors Selim i l (1566- 1574) and Murad i li (1574-1595),
reınarkably served by adminıls such as Hayreddin Barbarossa,
Turgut Reis, Sinan Paslıa. Hasan Veneziano, ancl Uluç Ali -who
were, 111ore ofren rlıan not, Barbary corsa irs- emerged a naval
strategy that wou ld exert itself simu ltaneously in severa l
directions. Tlı e firsr endeavor cons istecl of rhe complere
doınination of Eastern Mediterranean, whiclı had beconıe the
lı ean of the Eınp ire. This expansion would cont i ııue for half a
century. from tile conquest of Rhodes in 1522 and Cyprns in
1571, and inclucling rhe Cyclacles and the islands in proximi ty of
Anatol ia. At rhe same time, tlı e Ottonıans succeeded in
converting tlıe Black Sea into a Turkislı lake by capıurjng Caffa
in C ri nıea and Azov at tlı e ıno u th of the Don River.
Western Mecl iterranean constitutes the second direction of
Ottonıan expansion. Above ali else. the quest was about
securing N orLlı Africa, a Musl irn terrilory of which Algiers,
17
already integra tecl into the Eınpire' s rer n ıo ry under Selim ı·s
rule, constiturecl the port of entry. The f al i of Tripoli in 1551 aııd
that of Tun is i n 1574 -seized af ter a hard-fought struggle- were
ıwo major aclı i evemenıs in this sense. On the conırary, the
pe r nıane n t take-over of Christian territories was not the point
in question. Tlı i s porlion of the Mediterra ııean was the primary
 hikaye hem de Osmanlı seferlerinin ne kadar uzağa
yöneldiğin i n bir kan ı tı dır.
Akdeniz dış ın a düzenlenen sererler çok daha az bilinir.
1517'de, Mısır'ın rerhi Osmanlılara Süveyş'le birlikte Kı zıldeniz'e
ve oradan Hint Okyanusu'na aç ı lma o l anağı tanır. 1520 yılında ,
Suvakin'i (bugünkü Sudan) ele geçirirler. 1547'de Yemen'e gider
ve burayı çok geçmeden fethederler; 1554 yılında, Mitsiwa'ya
(Eritre) yerl eşerek Kızıldeniz' in tamamına egemen ol urlar. Bu
arada, lrak'ın fethi ve Basra' nın 1538 yıl ı nda ele geçirilmesi, İran
Körfezi'ne açılmalarını sağlar. Hint Okyanusu'nda, Osman l ılar
bölgenin efendisi konumundaki Portekizlilerle karşı karşıya
gelir. Yaklaşık kırk yı l boyunca, birçok kez Pakistan l imanı
Diu'ya, Bahreyn'in kuzeyindeki Kalif'e, Maskat'a, Hürmüz'e
sald ırarak hem Kı zı ldeniz'de, hem de İran Körfezi'nin dibinde
sıkışıp kalmalarına neden olan bu egemenl i ği kırmayı
deneyeceklerdir. 1569 yılındaki beklenmedik seferi anmadan
geçmeyelim, bu sefer sırasında küçük bir Osmanlı filosu Açe
Su l tanı'n ı Sumatra'daki Portekizlilere karşı korumak üzere Hint
Okyanusu'nu geçmiştir. Son seferler, Somali'deki Mogadişu ve
Kenya'daki Mombasa'ya karş ı gerçekleştiri len fetih
harekatlarıd ı r.
1565 yı l ında Malta önlerinde yaşanan bozgun, ardından
157ı ' de yaşanan İnebahtı bozgunu ve sonrasında, 158o'de Uluç
Ali'nin Tanca yak ı nlarında bir Osmanlı üssü kurmak üzere
düzenl ediği seferin başarısızlığı Osman l ı ları n çabalarının
sınırlarını belirlemektedir. Bundan böyle, imparatorluk büyük
deniz siyasetinden vazgeçip 19. yüzyıl başına dek değişmeyecek
olan karasu sın ı rlarına kapanacaktır. Aynı zamanda,
Akdeniz'deki hasımları ya Venedik gibi bitkin düşmüş, ya da
ispanya gibi engin Atlantik sularının çekiciliğine kapılmışken,
gücünün doruğundaki Osman l ı ihtiraslarını ve hedeflerini
yeniden Avrupa içlerine ve Asya'ya kaydıracaktır.
Vazgeçile mez Bir Tersane
Tersane-i Amire, Osmanl ı donanmasının yönetim merkezi.
ayrıca yapım ve onarım yeridi r. Tersane sözcüğü ilk kez 1514
yılında kullanılır (Piri Reis' ın Ki/ci/J-r Bahr/ye'sinde "dershane"
olarak geçer ve gemilerin yapı l dığı üstü kapal ı k ı zakları i fade
eder). Başlang ıçta, Osmanlılar Bizans'tan ya da Anadolu
beyliklerinden kalma İzmit, Gemlik, Edincik ve Gelibolu'daki
eski tersaneleri ya da örneğin i stanbul'daki Kadı rga Limanı'nı
kullanmışlardır. Sinop ve Alanya'daki Selçuklu tersanelerini de
kullanı rl ar. Osman lıl arın bizzat düzenlediği ilk tersane Yıldırım
18
Bayezid'in 1390 yılında Gel ibolu'da yaptırdığı tersanedir.
il. Mehmed'in (1451-1481) kurduğu İstanbu l tersanesi, daha sonra
1. Selim döneminde yerli yerine oturacağı bölgede ınşa edi lir.
Yine de, ancak Kanuni Sultan Süleyman ' ın hükümdar l ığı
s ırasında gerçek bir sanayi kuruluşuna dönüşecektir.
Daha 153o'lu yılla rda, bu tersanede yüze yakın, üzerleri tuğl a
damlarla örtü lü ahşap kızak vardı r, bunlara çeşitli depolar, bir
stage of confrontarion where Clıristian fl ee ı s -precloıııi n an tly
Spanish- sought not so nıuch to eng;:ıge in conıba ı (tlıouglı it
did occasiona lly lı appen) , but rather to ravage the shores of
tlıei r adversaries. The wi n ı·e ri ng of the Ottonıan fleet at Toulon
-wlıere ıhe population was evacııa ted- in 1543-1544 is not only
a famous event, bul also a testi ıııony to the extenı of Ottoman
expedi ti ons.
Tlıe canıpaigns beyond the Mecliterranean are lesser -
known. in 1517, the conquest of Egypt. along with Suez,
providecl Ottomans an access to the Red Sea, ;:ınd further i nto
the lndian Ocean. The Ottomans took over Suakin (presen t-day
S u d;ın) in 1520: in 1547, tlıey set ouı ro captu re Yemen, wh ich
fell shortly thereafter. and i n 1554, they established thernselves
in Massawa (Eri trea), exerting their ;ıuthor i ty across tlıe ent iı-e
Reci Sea. Meanwlıile, thc conquest of lraq and the fai l of Basra
provicled entıy into the Persian Gulf. in the lndian Ocean, the
Ortonı ans confromecl ıh e Portuguese, who reignecl s u preıne
over the area. Duri ng alrnost forty yea rs, the Onomans
conti nued ta attempt at breaking clown the Portuguese
clonı i nation over tlıe Red Sea - an attempt which subsequently
coııfi n ed tlı eııı to ı lıe Reci Sea ancl t lıe enci of the Persian Gulf-
by repea teclly attacking the Pakistani por t of Diu, Oa1 if
- located in the north of Bahrain-, as well as Muscat and
Hormuz. i t is i nıportant ro ıne n t i on her e thc cxceptional
canıpa i gn of 1569 during wlıiclı a sına ll O ıı oımın squaclron
traversed the lnclian Ocean to extencl support ro the Sulta n of
Atj e lı against the Portuguese of Sumatra. The lası expeditions
included raicls against Mogadishu in Soma lia and Mombasa i ıı
Kenya.
Tlıe clefeat before Malta in 1565. followecl by rh e resounding
Ottoman defea t at ıhe Battle of Lepanto in 1571and the abortecl
ca ın pa i gn of Uluç Ali to establislı an Ottoman base near
Tangiers in 1580, marked the l i nı its of Ouoıııan elforts. Fro ııı
that point onwa rcls, the Enıpire would cl iver t fı'om its grand
naval pol icy ancl withdraw itsel f to the territoria l wa ters that
would renıa i n ıınalrered until early 19th ccntury. Ata time
w lıen its Medi terranean adver saries were either exhausted
- i.e. ılıe Venetiaııs- or clrawn to t lıe aurncrions of Arlantic
Ocean like the Spanislı , the Ottoıııan Enıpi re woulcl reorient its
anıbitio ns and objectives towards inland Europe and Asia at
t lı e heigh ı of irs power.
The Essential Naval Arsenal
The l nıperi a l Ar senal (Tersane-i Ami re) was tlı e
admin istrative center, ııava l yard and repair dock f or the
Otıornan fleer. Tlıe word "ter shane" (or, "dershfine" as it
appears in the Book of Sea of Pırı Reis to clesignate the coverecl
sl ipways upon which shi ps were bui lt) was uscd for the fi rsr
time in 1514. in tlıe beginn ing, tlıe Ottomaııs usecl the old
arsenals i n lıe r itecl fro ııı the Byzantines or from tlıe Anatol ian
de Kapudan Paşa için bir konak eklenir. 1539 yıl ı nda , tersane
çıkan bir yangında tamamen yok olur. 1547'dcn itibaren, duvnr
işçi liğiy le yeniden yapı landırılarak yangın lara karşı korunaklı
hale gelir. İ mparatorluğun gücü göz önüne alınarak, üstelik
deniz savaşlarının Osman l ı siyasetinde büyük yer Luttuğu bir
dönemde inşa edildiği için, tersane öy le geniş bir alanda
kurulm u ştur ki ufak tefek eklemeler, özellikle de 17. yüzyıl
başında Ayna l ıkavak Kasrı parkının bir bölümünün buraya
katı l ması dışında üç yüzyıldan fazla bir zaman boyunca iş
görecektir. Tersane, uzunluğu 7 ki lometre, genişl iği 500 ve 800
metre arasında değişen , en ucunda Topkapı Sarayı 'nın
bulunduğu yarımaday la Galata-Pera semtlerini ayıran 1-laliç
koyunun Kuzey kıyısında , Kasımpaşa semtinde yer alır. 1547
yılında yeniden yapılandırıld ı ğında, altı kapılı yüksek bir
duvarla donanarak zamanın çoğu tersanesi gibi, özellikle de
büyüklüğü ve el işçiliğinin önemi açıs ı ndan karşılaşur ıl abi leceği
Venedik tersanesi gibi apayrı bir dünyaya dönüşür.
içeride, Batı tarafında, bir duvarla tersanen in geri ka lan
kısm ı ndan ayrılmış, savaş tutsakları ve kamu hukuku suçlusu
kürek mahkum l arının kapatı l dığı Beylik Zindanı vard ı r.
Tersanenin merkezine. Sultan 1. Ahmed'in h ü kümdarlığı
sırasında (1603-1622) büyük bir köşk yaptırı l mış, 17. yüzyıl ı n
ikinci yarısında köşkün yerini Kapudan Paşa ve
hiznıetindekilerin konağını içine alan gerçek bir saray,
Divanhane a l mıştır. Doğu tarafında (Evliya Çelebi'ye göre)
kubbelerle örtülü büyük bir yapı vardır, yapının bir bölümünde
tersanede çalışan tutuklular yatıp kalkmakta, diğer bölümüyse
hastane olarak ku l l anılmaktad ı r. Tüm bu bina lar geridedir,
Şebek Lip i b ir korsan gem isi fı rtın ada (TSMK, R8 l 6)
çünkü deniz kıyısında tersane gözleri diye adlandırılan tonozlu
A corsair Xebec in stornı (TSMK , R8 16J
kızak lar bulunur. Yi rmi -kırk metre derinliğinde ve beş-sekiz
metre geniş li ğ i ndeki , döneme ait nadir illüstrasyonlarda
görü l düğü üzere, k ı yının k ı vrım l arına uyum sağlayacak biçimde principalities, such as tlı e ones in İ zmit, Gemlik, Eclincik, ancl
birbirine b i tişik diziler halinde yer l eş t irı l m i ş l erdir. 1579 yıl ı nda, Gal lipoli or Kadırga Limanı in İstanbul. They also uril izecl ıh e
toplam sayıları tahmini 135'i bu lur. 159o'da doğrulanan bu sayı. Seljukid sh ipyarcls in Sinop ancl Alanya. The firs t arsena l to
1636- 1641 yılları arasında en fazla 154'e ulaşacaktır. K ızak dizileri have been devcloped in the Ottoman Empire is that of
arasında ya da geride, gemi yap ı mında gerekli malzemelerin Gallipol i, the construction of which was commissioned by
bulunduğu ambarlarla kürekhane ve baruthane bulunur. Su ltan Bayezicl ı in 1390. Founded by Mehnıed Gazi (1451-1481),
Gemi ya pımının zorunlu kıldığı karmaşan ı n, ayrıca gemi the arsenal of lstanbul was established on an area tlıat wou ld
türlerinin çeşitli l iğinin gerektirdiği mesleki uzmanlık, beconıe a permanent site in 1513-1514 during the reign of Sultan
vazgeçilmez el işçi l iğin in büyüklüğü ve yoğun l uğuyla da Selim 1. it was; however, during the reign of Sule i nıan tlıe
b irl eşince, büyük bir tersaneyi modern çağın devletlerinde Magnificent that it would evolve into cı truly industrial
varolan en önemli yapımevine dönüştürür. Tersane ilk kez estab li sh m e ıır.

16. yüzy ıl da, özellikle donanmanın büyük k ı sm ı n ın yok ed i ldiği
ya da ele geçirild i ği İ nebaht ı Savaşı 'nı (Ekim 1571) izleyen
dönemde çok yoğun bir faaliyet gösterecektir. Kaybedilen
gemilerin yerine yeni lerinin konması için, Sokollu Mehmed
Paşa, prensipte beş ay içinde iki yüz gemi yap ı lmas ını buyurur.
Kadırga lar ve türevleri 17. yüzyı l sonuna dek kullanılm ı ş ,
gereken ahşap parçalarının hazırlanmasında belli bir ölçünün
tutturulabi leceği kadar standart l aşmıştır. 17. yüzyı lda, Tersane-i
As early as the 1530s, the arsenal already coınprisecl nearly 19
a hundred tirnber slipways, covered by tiled roofs, ta wh i clı
various entrepots as well as accom ınoclaıions for tlıe Kapudan
Pasha (Adın i ra l of the Fleet) wer e annexed. The arsenal was
almost entirely destroyecl by fire in 1539. As of 1547, the
masonry reconstruction of the arsena l provicled protection
rronı further possible fi res Buil ı at the zeni tlı of Enıp i re's
power and, nıore inıporranrly, during a periocl in wh i clı tlıe
 ' t'1

'i
\
\

Kadırga filosu Ant ibes önünde (TSMK, H 1608) / A galley squadro n in front o f Antibes (TSM K. H 1608)

Baştarda-i Hümayun (TSMK. A3595)
The Sultana. r!agship o r Ottonıaıı fleel (TSMK. A3595J
Amire yine büyük bir faaliyet içerisindedir. Bir yıl içinde, kah
yapımla kah onarımla ilgilenen işçi l er 47-70 arası gemiyle
uğraşacak durumdadır. 1650-1660 yılları arasında. Girit
Savaşı'nda (1645-1669) yok olan gemilerin yerine yenilerinin
yap ı ldığı dönem dışında , her zaman için onarım işleri yap ı mdan
daha fazla o l muştur.
Kad ı rga, 16. yüzy ıl boyunca ve 17. yüzyılın büyük bölümünde,
Osmanl ı donanmas ı nın en üstün savaş gemisidir. Uzunluğu
40-42 metre kadardır, genişliğ i 5,5 meıre, çektiği su iki metredir;
pruvasında bir mahmuz değil. rampa etmek için uzun bir çı k ı ntı
22
vardır. Kürekli bir gemidir, ön kısmında üç ya da beş top
bu lunur, kürekçi lerin dinlenmesi için çoğu zaman yelkenle yol
alır. Yirmi kadar tayfa. sayılan değişen askerler ve en önemlisi
220-250 kürekçi olmak üzere 300-320 kişilik bir mürettebat
gerektirir. Kadırgaların hem topçeker görevi gördüğü, hem
askeri birlikleri taş ı d ı ğı, hem de yüzer iskele olarak ku l lanıldığı
söylenebilir; az su çekmesi ve insan gücüyle çalışmas ı bir k ı yıda
niwrıloperarions helcl a significant place in Ottonıan po litics.
the arsenal sprawlecl across such a large space that apar t frorn
ıninor additions -notably, thc annexation ofa segment of the
Aynalıkavak Pa lace gc1rdeııs in early 17•" century- il coııt inued
ro servP tlıe Empire for another three ceııruries . Tlıe arsenal
was situatecl in tlıe Kas ı mpaşa qua r ıer on rhe ııort lı ern s lı ore of
the Golden Horn, an inlet seven kilometers long ancl 500 to
800 ıneLers wide, separnting the Galata-Pera quarter l'roın the
peninsula at rhe tir of wlıich stands the Topkapı Palace. Tlıe
1547 reconsınıctioıı of the arsenal included ıhe implementation
ofa higlı wal l pierced by six götes and, simi lar to the maj ority
of contemporaııeous arsenals. - like that of Venice to which it
can be comparecl in rernıs of its size and workforce- evolvecl
inıo an entirely differenr worlcl.
1nside, on 1he wesrern side, separatecl by a wall from the
rest of the arsenal, was Beyl ik Zindan ı (The State Prison) in
which prisoners of war and pelly criıniııa l s condenıned as
galley-slaves were incarceratecl. A lnrge kiosk was bui lt at the
center during ıhe reign of Sultan Ahmed 1 (1603-1622) and it was
replaced in tlıe second half of tlıe '7'"ceııtury by a rea l palace.
nanıe l y rlıe ''Divanhane". wh i clı included t lı e residence of
Kapudan Paslıa ancl his retinue. Located in the easrern section
was a vast bui lcling covered with cupolas (accord ing to Evliya
Çelebi). üne side of tlıi s building accommodated tlıe prisoners
working at rlıe cons1Tuction s iıe. whereas tlıe otlıer section
servecl asa hospiral. AII these s1 ructures were locatecl iııl ancl,
as the seaslıore was occupied by "tersane gözleri", or covered
ship sheds far launchıng vessels. As seen in rhe rare
illustratiOns of Lhe ıinıe, twenLy ıo fony nıeters cleep aııd five
to eiglıt nıeıers wide, the slıeds were arranged in a manner that
corresponded to the inflections of the shoreline. in tota l, their
nuınbe r is estimated at 135 in 1579. Confi ı rned in 1590, this
number woulcl reach 154 in 1636-1641. Loca ted between tlıe rnws
or slıecls or belıincl them were storehouses rlıat contaınecl
priınary materials necessa ıy for slı ipbu ild i ng, as well as the
"kürekhane'' (oar depoı) and 1he "baruthane" (powder
1 111:ıgazine).
The complexity of rhe shipbuilding process. as well as the
cliversity of the types of ships requires a prnfessional
spewı l ization which, couplecl wiıh the mass and concentration
of the workforce. converts a large nc1val arsenal into tlıe most
ımporranr nıanufacrory ro exist in modern states. in the 16111
cenrury, the arsenal experienced its first peak of activity,
notably during the period subsequenı ro the Banle of Lepanto
(October 1571) where ıhe grea ı ınajority of ı he fleeı was either
clestroyed or capwrecl. in order ro replace tile ships lost. Grand
Vizier Melımed Sokollu orcl ered tlıe coııstruction of two
hundred sh ips within - in principle- a periocl of five nıonths.
Tlıe galleys ancı tlıeir clerivatives -used unti l tlıe enci of tlıe 171"
cenrury- were fairly staııclarclized to adopt an optimal
 kolayl ı k l a karaya oturmasını ve hemen boşaltılabı l mesini
mümkün kıl ar.
Kad ırganın türevi olan bir gemi de Baştarda'd ı r; Kapudan
Paşa'ya ve filo komutan larına tahsis edi l miş bu prestijli
kadırga l arın boyu 50 metreyi bulabil ir; altı , hatta yedi
kürekçin in o l uşturduğu kürek sıralarının say ıs ı 33'e kadar
çıka bili r, bu da 425 kiş i lik bir forsa takımı demektir. Ka lyata ise,
tersine. küçültü l müş bir kadı rgadır. Türklerin mavna ad ı nı
verdiği çektiri, 16. yüzyıl ortasında Venedik'te son biçimini alan
büyük t icari kadırga l arın askeri uyar lamasıdır, ne kadar önem li
bir i ş l ev i olduğu İ nebahtı Savaşı sırasında an l aşı l acaktır.
Durumdan ders çıkaran Vezir Sokollu Mehmed Paşa bu geminin
benzerini yaptırmakta gecikmez. U zu nluğu 50-52 metreyi bulcın,
genişliği 8,5-9 metre civarında, göster i şl i bir gem idir; üç yelken
d i reği ne ve 14'er metre uzunluğunda, altı ya da yedi kürekçinin
çektiği 28-30 kürek sıras ı na rağmen yavaştır ve iyi manevra
yapamaz. Mavnala rın ön kısmında iki, hatta üç katlı bır köşk,
öne ve yan lara dönük ağır ve orta kalibre toplar, arkasında da
aynı türden daha küçük bir güverte bulunur, yanlardaysa,
kürekçilerin arası nda, büyük ya da daha küçük kalibreli topların
ol uşturd u ğu iki sı ra vardır. Mavnalar çok sayıda topçu ve asker
gerektiren otuz kadar topla, 350-400 c i varında kürekçiyle,
toplamda yaklaşık 600 ki şilik bir mürettebatla d onanm ı ştır.
Küç ük Savaş ve İki Harekat Sahne si (1575-1645)
Dev letler arasında büyük deniz savaşlarının o l mad ı ğ ı bir
dönemdir bu; savaşların yerini sivil topluluklar için son derece
tehlikeli bir çarpışma biçimi a l m ı ştır: Düşmanın deniz ticaretine
karşı geliştiri len korsan lı k ve düşman kıy ı larına yapılan
çıkarma l ar. Bu dönemde çarp ı cı olan, Osman l ı
İmparatorluğu'nun , bu tür sa l dırı l ar düzenlerken bir yandan da
bunlara maruz ka l masıd ı r. Aslında Osman l ı donanması ikiye
bölünmüştür: Asıl imparatorluk donanmasının merkezi
İstanbul'clur, prensipte her y ı l Adriyatik girişine ve Güney İtalya
kıy ıl arına karşı İyon Denizi'ne bir sefer düzenler. Cezayir
kentinden, Tunus ve Trablus'tan yola çıkan Berberi korsanları
öncelikle Batı Akdeniz'de harekete geçerler; ama aynı zamanda.
özellikle Cezayirliler Atlantik'te de işbaş ı ndadır. Aynı dönemde,
Akdeniz'deki Osmanl ı eya letleri, o sırada İ spanyolların elinde
bulunan Sicilya ve Napoli kökenl i l l ı ri stiyan birliklerinin, ayrıca
Malta Şövalyele ri i le Toskanalı St. Etienne Şöva lyeleri'nin
düzen l ediği ak ı nların kurbanı olur. Ay rı ca Karadeniz'de,
Dinyeper'in aşağı kı smına yerleşmiş Zaporoye Kazakları, Kırım.
Balkan ve Anadolu kıyı larını yağmalamaktad ı r. Kazak
sa ld ırılarının ağırlığına göre, Kapudan Paşa kim i y ı llarda
önce l iği Karadeniz'e verip İyon Denizi'ne yapı l an seferl eri
1 azaltmak, hatta iptal etmek zorunda kal ı r. İ şte böylece, 17.
yüzyılın ilk yarıs ı nda , Osmanlılar aynı anda iki harekat plan ı yla
yüzleşmek zorunda kalırlar. Üstelik bunlar sonuncu lar da
olmayacaktı r.
ıııeasurenıent proccss in the preparation of the necessar y
pieces of tiınber. in the 1711• century, Tersane-i Amire was once
again engrossecl in a lıect ic sh ipbui lding activity. Within r1 year,
beıween consrruction and repa ir. ıhe workers were prepared
to underrnke r1s many as 4ı; to 70 ships. Witlı tlıe exception of
1he years betweeıı 1650 aııcl 1660, wh ich correspoııd to tlıe
Cretan Wcır (1645- 1669) when it had been necessary to replace
tlıe destroyed slı i ps, repa ir work of ten ourweiglı ed
shipbui lcl ing.
Tlıe galley: Tlıis was the archetypal warship of ılı e Ouoman
navy in the 16'11 ancl most of the 17'1• century. The galley
nıeasures 40 to 42 nıere rs in lengtlı. 5.5 111eters in wiclt lı and has
a drmıglıt of two meters. Tlıe heacl is equipped not wi th a mm.
but rather with a long spur designecl ror boarding. Propelled by
oars and arnıed wi ıh ı hree to five cannons, il ofı·en navigates
with sai ls to allow oarsıııen to rest it requ ires a crew of 300 1.0
320 men. ınclucling some twenty seamen. a varyıng number of
soldiers, ancl ınost i nıportantly, 2.20 to 250 oarsnıen. it is
possiblc to say that the galleys were the types of vessels ıh aı
functioned as l cırge gunboats. ınmsporıecl ıroops aııd servecl as
l cınding craft: their limitecl dra u glıt ancı theır mcın-powerecl
propulsion allowecl these vesse ls to easi ly beach aııd to be
disenıbarkcd at once.
Tlıe ı ypes of slıips developecl froın the galley include the
following: Tlıe "baş ı arcla" is n preslige slıip assignecl ıo the
Kapudan Pasha and ılıe comınanders of the fleeı. 1t m<1y be as
long as 50 111eters ancl the nunıber of rowing benches can
anıount to 33, w i rlı six or seven oa rsıııen in each row. a number
tlıat can easily aclcl up to 425 galley slaves. Conveı-sely, ılı e
"ka lya ta" (galiot) is a snıaller galley. Tlı e galleass, or rhe
"mavna", as it was referrecl ro by the Turks, is a mil itary
aclaptation of the greaı ıııe ı·chant galleys; il ıook oıı ils fincı l
form in Venice in the nıid-16 1 1ı ceııtury. Tlıe decisive role of tlıe
"mavna" emergecl cluring the Battle of Lepanto. Having learııecl
his lcsson, Grnncl Vizier Mehmecl Soko llu hastenecl to replicate
this vessel at once. Tlıis imposing vessel is 50 to 52 meters in
l engt lı arıcı 8.5 to 9 meters in wiclth: clesp i ıe irs three masts and
the 14-meter-long, 28 to 30 rowing benclıes that acconıınoclcıte
six to seven oarsmen eaclı. the gcılleass is relatively slower and
less ınaneuverab l e . it is equipped with a ıwo- or three-level
forecas ı le, mounted w itlı heavy ancı nıicl-caliber cannons
poin ring forwarcl and posıtionecl on eaclı side. it hcıs rı smaller
superstru crure of tlıe saıııe type in tlıe back ancl two rows of 23
cannons or ''pierriers" ofa s ıııall er cal iber on 1he sides between
tlıe oa rsnıeıı. in total. tlıe galleass is a rnıed with soıııe thirıy
cannons. wh iclı require a lıigher number of arr ill erynıen ı:ınd
soldiers. plus 350 to 400 oarsnıen, coınpris i ng a total crew of
ncmly 600 men.
•
Ve nedik'i Yenmek (1645-1718)
Girit'in fethi Doğu Akdeniz'de potansiyel bir H ı ristiyan
sa l dırısı için uygun zemini ortadan kaldırır; Orta ve Doğu
Avrupa'da, Yak ı ndoğu ' da yerinde sayan impa ratorluğun askeri
yayı lı mının önünde yeni bir alan açılm ı ştır; lslam dininin
yayı l masını sağlamak ve adanın Ortodoks halkın ı başlarındaki
Katolik efend ilerden kurtararak İstanbu l 'dak i patri ğ i n yetkesine
bağl amak. Girit Savaş ı bütünüyle donanmaya bağl ı bir ordunun
yürüttüğü bir savaş olmuşt ur. Osmanlı idarecilerinin önce l iği,
adanın fethinin tamaml anması için zorunlu insan ya da
cephane olsun, tüm takviye kuvvetleri Girit'e götürerek bu
yol la bel irleyici deniz çarpışmas ı nı önlemek o l m uştur. Tersine,
Venediklilerin de karargah l ar ı nı güçlendirmeye ihtiyaç l arı
vardır kuşkusuz, ama baş l ıca sıkın ı tı la rı her ne pahasına olursa
olsun Osmanl ı takviye kuvvetlerinin adaya ulaşmasını
engellemektir, bu amaçla, hasımlarının deniz kuvvetl eri
potansiyelini yok etmeye çalışırlar. Öte yandan, Venedik ve
Osman l ı filo l arı kullan ılan gemi türleriyle olsun, siyasi
köken leriyle olsun birbirine benzemez bütünlükler sunarlar.
Osmanlı filosu birçok fark lı öğeden oluşur. isranbul'da
oluşturulan ya da en azından orada silahlanan imparatorluk
donanması, yı l lara göre, otuz ya da altm ı ş arası kad ı rgadan ve
birkaç mavnadan oluşur. Her ilkbahar, Girit'teki Manya
bölgesine giden yük gem ileri eşliği nde Ha liç'ten çıkar. Ege
Denizi'nin gi rişinde, bel li sayıda kad ı rgayı inşa edip,
silahland ı rıp donatarak imparatorluğun hizmetine sunmakla
yüküm lü k ı yı ya da ada sancak beylerinin yirmi kadırgasıyla
b i r l eşir. Merkezi iktidara göre epey özerk olmakla birlikte,
Kuzey Arrika, Cezayir, Tunus ve Trablus eyaletlerinden gelen
gemiler genelde talep edilen yardımı sağlamaktadır. Ya l n ı zca
Mağribi korsan ların kalyonları vardır, sayı l arı yıldan yı l a
değişip ortalama yirmi kadar olsa da savaş sıras ı nda ne kadar
belirleyici bir işlevleri olduğu ortaya ç ı km ı ştır. Bun lara bir de
ağ ı r gemi lerden, barış ortamında Mıs ı r'dan, Yemen'den ve
Doğu'dan gelen ürünleri İstanbu l 'a taşıyan kalyonlardan o luşan
İskender i ye kervanı de eklenebilir. Savaş halinde, birl iklerin
aktarılması ve savaşanla ra erzak götürülmesi için çağrı lı r lar.
Tüm bunlara bir de Avrupa lı paralı askerler eklenir. Batıl ı l ar
Osmanlılar tarafından askere alınmaya tereddütlü
yak laştıkları ndan iş , onları zorla si lah altına almaya kadar vanr.
Osman l ı ordusunun Girit'in batıs ı na başarı l ı bir çıkarma
yaptığı ve bunu Hanya'nın alınış ı yla ada nın büyük bölümünün
24 işgal i nin iz lediği 1645 y ılı sona erdiğinde, Venedikliler
t oparlanır. Savaş daha 23 yı l devam edecek, temelde başkent
Kandiye'nin Cirakl io) hayret verici direnişiyle bel irlenecektir.
1646'dan ı 66o'a dek, Venedik donanmasının üs t ün l üğü yaklaşık
on beş y ı l boyunca Çanakkale Boğazı'nı abluka etmesine olanak
ıanır (1646-1660), sonras ı nda çok yüksek bir mal iyet
karşılığında düş kırıc ı sonuçlar alınınca vazgeçerler. Daha sonra
Giril'e kapanır, çok başarı lı olamasalar da Türk takviye
The Small War and the Two Types of
Operation (1575-1645)
This was a per iod in which great batı l es between thc states
were largely absent and were instead replaced by a par ticu larly
clevastating srate of be ll igerence for rhe civi l population: rhe
"guerre de course" (co111mer ce raicl ing) against en e ıny me rcha ıı t
shi pping ancl raids on the shores of adverscıries. What is truly
striking abo u ı this periocl is tlıat the Ottoıııan Enıp i re was both
aggressor ancı victiııı in tlı ese attacks. in reality, Ottoman navy
was divicled into two categories: Based in İ stanbul, the lıııpe ri al
fleet carried out - in principle- a navı:ı l exped ition every year
ro the emrance or ehe Aclriatic ancl the lonian Sea againsr t lıe
coasts of Southern ltaly. Departi ng from Algiers, Tunis ancl
Tripoli, the squadron or tlıe Ba rbary corsairs would move first
towards Western Med iterranean and - in the case of Algerians-
rowarcls the Atlantic as well. At tlıe sa ın e time, the Ottoman
provinces in the Mecliterra nean were victinıs of C lı ri stian
squadrons frorn Sicily ancl Naples under Spanish control, as
well as the Orders of the Knights of Malta and the Knights of
St Eı ienne of Tuscany, Fu n he r nıore, in the Black Sea,
Zaporozhe Cosscıcks -setrled in the lower pa rı of rhe Dnieper-
were ravaging the coast of Crimea, the Ba lkans and Anatol ia.
Depencling on the severity of Cossack raids, Kapudan Pasha
was obliged to give pri ority to tlıe Black Sea in certain years
and reduce or cancel, when necessary, expeclitions to rhe
lonian Sea. Thus, cluring the first half of the 17th century,
Ottomans were forced to undertake the ı wo types of operation
simultaneously. Tiı ey would nor be the last ıo come.
Triumph over Venice ( ı645- 17ı8)
The conquest of Crete el i nı i natcd a potential base for the
reconquest of Eastern Mecli terranean by Christian forces. it
also offerecl a new territory for ıhe mili tary expansion of the
Emplre, which was stal led in Central and Eas ı e rn Europe as
wel l as in the Near East: the prospect was to pronıote the
spread of lslaııı and to affi liate the Orthodox population of the
island wirlı the Patriarch in Constanıinop l e by clisposing of
tlıe ir Cat lı o l ic ıııasters. The Cretan War was leci by an army tlıat
depended entirely on the navy. The priority of tlıe Ottoman
leaders was to brin g re i nforcemen ı s to Crete -as men or arnıs­
necessary for the conquest of ıhe island in orcler ro avoicl a
conciusive naval confron tation. On the contrary, wlıile
Venetians were certainly not in need of rei nforcing their
garrison, tlı e ir prinıary concern was to prevent, at any cost, the
Ottoınan reinfo rcenıen ts froııı reach ing the island. W ith this
goal in mincl, tlıey so uglıı. to destroy t lı e potentia l navy of tlı e i r
enemy. On the other lıa n cl , the Venetian and Ottonıa ıı fleets
were lı eterogen eous enti ties, as nı uclı f or the types of slıips
tlıey eın ployecl , as for their politiccı l provenance.
Tlıe Ottoman flee t was comprised of several elemenrs. Bui l t,
 u-'.,..;Jt.,~.,.:.,

1 -►--- 1

.,

J:1~.,:\~ ul..ı,...,.;,luUL
, ~

V .;.;,~Y,,:, ~;/'

25

Kat ip Çelebi'nin "Tuhfetü'l -kibar Fi Esfori ' I-Bihar"

ad l ı
eserinde betimlendikleri b içimleriyle b ir
Ve nedik mavnası ve Os m anl ı Gökesi iTSMK.
H 1192)
A Venelian galleass ancl t he Ottom an \Va r
Carrack as depicted in Katip Çelebi's " Ma ı i t i ırı e
Wars of Ottoman Turks". (TSMK, 11. 11921
 kuvvetlerinin g i rişini engellemeye çabalarlar, ancak Sadrazam
Köprülü Faz ı l Ahmed Paşa'nın amans ı z can l andırma çabaları
sonucunda bu kuvvetler sonunda kenti ele geçirir (1661-1669).
Çanakkale Boğaz ı g iriş i nde ve Girit kıy ı larında kesin bir zafer
getirmeyen birçok çarpışma yaşanır .
Filonun Dönüşümü
Girit Savaş ı boyunca. Osman lı l ar ve Venedikliler ellerinde
bu lunan yegane gem ileri, yani kad ı rgaları kulland ı lar, ancak
Akdeniz'de yen i bir gemi türünün ortaya çıktı ğının
farkındaydılar: Kalyon. Akdeniz'de İngiliz l er , Ho llandalılar ve
BerberT korsanları tarafından kul lanılan kalyonun 17. yüzyıldaki
en yaygın türünün, uzunluğu 30-35 metre arasında değişen bir
gövdesi, 9-12 metre arası bir gen i ş l iği vard ı r. Üç dikey yelken
di reği ve cıvadra denen, neredeyse yatay bir ön d i reği vard ı r;
her biri dörtköşe biçiml i iki ya da üç yelkeni taş ı r. ya l nızca
arkadaki kıç d i reğ i nde bir latin yelkeni bu lunur. Sayıları 25'le
45 aras ı nda değişen büyük bi r top kuvvetiyle donatıl mışlardır.
Toplar borda lara diz il mişt i r, en hafifleri güver teye, en ağ ı rları
üst üste konmuş bir iki top ambarına . lombarlar açılmış
gövdeye yerleş t irilm iş t i r. Topçu kuvvetlerinin üstünlüğü ve yan
kıs ı mların yüksekl iği kadırga la rı n saldırısına onları top
gülleleriyle ezerek karş ı koymalarına olanak tanır; ayrıca yük
taşı ma kapasiteleri de epey yüksektir. 17. yüzyılın ikinci
yarısında , tam anlamıyla pruva h attı kalyonu biçimlend irilir;
26
18. yüzyı l ortası nda n iki a m barlı bir Osman lı
kalyo nu [ İ sta n bul Deniz Müzesi Koleksiyonu )
A two decker Otto nıan ship or ıhe line ı-rom
mıd- l 8th century ı İ stanbul Naval Museum
Collectionı
or at least arrned, in tlıe isıanbu l naval arsenal. the l ıııperia l
fleet incluclecl tlı i rty to sixty ga lleys and severı:ı l ıııcıvncıo
(galleasses) dcpcnding oıı t lıe year. The flcet would depart
rroııı the Golden Horıı eaclı spring and be acconıpanied by
cargo vessels heacled to the C lı an i a prefecture of Crete. The
fl ee ı woulcl be joined <it Lhe en trance ol the Aegean Sea by
sorne rwenty ships of the Sancak Beys of navcıl provinces and
islancls, who were in clı arge or bu ilding, arming and equipping
a precise nunıber of ships and pr esenting them to ı he State's
disposal. Al though they were quite autonomous vis-a-vis the
central authority, the ships arriving froın the Ottornan
regencies in North Afric<1, Algeria. Tunisia ancl Tripol i provided
the cleınaııd for help. Tl1e Barbary corsairs were the on ly ones
in possession of galleons; twenty on average, while their
nuınbe r changecl froııı one year to the next, these vesse ls
played a cletermining role in war. To 1haı, we ınay acld the
Alexandria caravans. which were conıprisecl of heavy sailing
ships, or kcılyoııa ancl transponed proclucts conıing ın fronı
Egypt, Yemen and the East to İ stanbu l duri ng ti ınes of peace. in
tlıe event of war, these vesse ls were requisitioned to carry
ırnops as well as provisions for warriors. Fina lly, the Europeaıı
mercenaries can be addecl to the equation. As they were
reluctanr ro eıılist, the nıcrce n aries were often requisitioned by
Ot tonıan authorities.
Tlıe end of 1645 witnessed tlı e successful lancling of rhe
daha büyük, daha ince ve uzun, iki, sonradan üç top ambarıyla
do natılmış, ya l nızca savaşma amacıy la inşa edilmiş l erdir.
Kadırga l arın deniz savaşında, gemilerin birbirlerine pruvadan
sald ı rması , artık vuruş kuvvetiyle topların yalnızca borda lara
yerleştirild iği yeni gemiler düşünüld üğünde hiç uygun deği l dir.
Topların hesaplı kullanımı 1653 yılından i tibaren lngiliz
gemilerinde ortaya çıkar; gemilerini art arda tek sıra halinde,
yani pruva hattına dizmeye çalışarak düşmanlarını apansız
yakalamayı hedeflerler. Daha sonra bu savaş yöntemini tüm
donanmalar benimsemiştir.
Osman lı lar, Venedikli hası mları gibi, filolarını
modernleştirmeye önem verirler, ama ka l yonların gerçek
anlamda yapım çalışma l arı ancak 1683 yı l ında , Sadrazam
Merzifon lu Kara Mustafa Paşa'nın önderliğinde baş l ar; Trablus
kökenli Mıs ı rlıoğ l u İbrahım Paşa'yı çağır tarak kend isine on adet
kalyon yaptırma görevini verir. 1691-1692 yıllarından itibaren,
suya indir ilen kalyonlar 54 zira'ya (41 metre) 50 zira (38 merre)
ölçülerinde olacak ve gemi ya pımları hız kazanacaktır. Bu
teknoloj ik ge li şim isıanbul'daki tersanede önemli dönüşümleri
beraberinde getirir, kadırgalara ayrılmış kapalı kı zakl arın bir
bölümü yıkı l arak yerlerini açık havada tcınzinı edi len
ka l yon l arın yapım ve suya indirme rampa l arına bırakır l ar .
Birinci Mora Savaşı ' nda (1684-1699) Venedikliler Mora ' yı ele
geçirir, Osmanlılar ise ancak ikinci savaşta (1714-1 718) burayı
alabilecektir. Osmanlı filosunun Çanakkale Boğazı içinde sık sık
Ottoman arıııy in the wesr or Crete, fo llowed by tile co nquesı
or Chan ia and the occupation ofa major part of tlıe island. By
theıı, the Venetians had recuperatecl. Marked by tlıe
specracu lar resistance of tlı e capiral Canclia (Herakl ion), tlıe
war would continue ror another 23 years. Frorn 1646 to 1660,
the superiority of tlı e ir navy allowed the Venetians to blockacle
the Darclanelles for a lınost fifteen years (1646-1660). The
blockade was eventually relinquished in view of disappoinring
rf'sults ata very hi glı cost. Tlıe Venetiaııs withdrew inıo Crete
and, wi tlıout ınuch success, strived .to cleııy Turkish rorces
access, which. under the vigorou s inıpetus of Grancl Vizier
Mustafa Köprülü. rımı ll y seized the ciry (166 1-1669). The
rrequent co nıbııts took place at the enırance of the Dardanelles
,ınd its neiglıboring Creıan shores without a clefinitive victory.
The Transformation of the Fleet
in the course of tlı e Creta n War, the Ottonıans and ehe
Venetians employecl the only warships, namely the kaclırga s
(gallcys) at their disposal. Yet, they were quite aware ıhat a
new type of s lıip was beginning to inıpose i tself on rhe
Mediterrnııeaıı: "kalyon", or sailing warship. Used by the
British, the Dutch and the Barbary corsaırs in the
Mediterranccın , the ıııost widespread type of tlıis vessel hada
hull-lengtlı of tlı i rty to tlıirty-fi ve nıeıe rs ancı a wiclth of nine ro
twelve nıcıers. 1t was equipped wi th rlıree ver tical ın asts , as
27
Osmanlı l a rı n karavele o larak
tabir e ttiği tek a mba rl ı küçük
kalyon (ls tanbul Deniz
Müzesi Ko leksiyonu)
A sına ll single deck wa rs lıip
reterred by Ottomans as a
c;aravella (İ s ta n bu l Naval
Museuın Co ll ect i onı
 bloke edi l d iği ya da az çok kaçak birlikleri taşırken k ısıtlandığı
Girit Savaşı'nın tersine, Mora savaşları gerçek deniz
savaş larıdır. Gerçekl eşen çok say ı da çarp ışma , Ege Denizi'nin
tamamında yaşanır ve paylaş ı lacak başlıca koz da ada l a rı
korumak ya da yeniden fethetmek ya da bu denize egemen
o l maktır. Artık kalyon ların egemenl iğinde süren deniz
savaşlarında Osman l ı gemilerinin Venediklilere kafa tutacak,
hatta on ları alt edecek ;ışamaya geldiği görü l müştür. Osman l ı
donanmasındaki bu beklenmedik iyileşme, 1695 y ılı ndan 1701
yılındaki ölümüne dek Kaptan-, Deryalı k görevini üstlenen
Mezaınorta Hüseyin Paşa sayesinde olmuştur .
Pax Ottomana (1718-1769)
1735-1740 y ıl larında, açık deniz fi losunda amirallere ait üç
amba r lı dört kalyon bulunur. Bu prestij gemil eri bin k i şiyi geçen
mürettebatlarıy l a 98-108 aras ı topla donanmıştır. Savaş
filosunda 50 i le 66 a rasında topu bulunan iki ambarl ı yirmi üç
kalyon yan yana dizi lir, İskenderiye kalyonlarının en
iyilerinden altı gemideyse 36-46 top bulunur. Ege Denizi'ndeki
Osmanl ı egemen l iğini n ka lı cı olduğu görü lmektedir ve bu da
büyük ölçüde donanmaya bağlı d ı r . işte bu nedenle,
Avusturyal ı larla Rus ların 1737'de itti fak önerisinde bulunduğu
Venedikli ler teklifi s akınarak geri çevirirler; Osman l ı
do n anmasının kendilerine göre ta r t ışmasız üstünlüğünün
farkındadırlar. Yarım yüzyı l boyunca, Osman lı fi losundan
ya l nızca birkaç kalyon Ege Denizi'ne bir yaz seferi için
donanımlı olarak açılı r: 1740 yılında gemi sayıs ı sekizken, 1766
yılında üçe iner. Yarım yüzy ı ldan fazla bir süre boyunca,
Osman l ı donanması savaşma fı rsatı yakalayamaz ve a lı ş ı lageldik
düzenini sürdürür, ancak Rus l arın Balkan lar ve Kafkasya
üzerindeki ihtirasları ndan dolay ı Akdeniz ve Karadeniz yen i
deniz savaşlarına sahne olacaktır.
Yeni Bir Hasım: Rus Donanması (1769-1792)
Ruslarla Osman l ı ları karşı karşıya getiren ve 1768 y ıl ından
1774'e kadar süren savaşın başında, il. Katerina, Balkanlara bir
ordu gönderir, bir başka ordu da Kırı nı üzerine gider, bir
üçüncüsüyse Kafkasya'ya gönderilir, Ege Denizi'ne yollanan
güçlü bir deniz fi losu ise Şubat ı 77o ' te buraya ulaşır. Amaç
Mora'daki Yunanları ayakl and ı rrnaktır, ama Rus destek
birliklerinin eks ik l iği nedeniyle bu başka l d ı rı çabucak bastırılır.
Rus filosu Ege Den izi'nde gidip gel ir ve yaz başında Osman l ı
filosuyla karşı karşıya gelir. İ l k çarpı şma 5 Temmuz'da Sakız
28
Adas ı 'nı kı tadan ay ı ran boğazda yaşanır. Ka rmakarışık bir
mücadelede iki amiral gemisi çarpışt ıktan sonra in filak eder ve
Osmanlı filosu yaşanan pani k sonucunda düzensiz bir
biçimde çok yakındaki Çeşme Koyu'na y ığılır. Bunun üzerine,
5 Temnıuz'u 6' sına bağlayan gece, Rus filosu koyu ablukaya al ı r
ve Rus gemilerinin güvertesinde bulunan İngiliz subay l a rı n
tavsiye leri üzerine, Osman l ı fi losuna doğru burlotalar yollar.
well asa nearly horizonta l bowspirit. Eacl1 one of tlıese carriecl
two to tlıree square sails. witlı the exception of one !atin sail
on the mizzen-ıııast in the poop. They wcre heavily anneci wiı·h
25 to 45 cannons. Placed on ıhe broaclsides, the lightest
cannons were to be found on the deck, wlıereas tlıe heaviest
ones were located in one or two gundecks. protrucling from
gunports piercing rhe hu ll. Their superiority in artillery and tlıe
heiglıt of tlıeir broadsides allowed these vessels to resist the
assault of galleys by crushing tlıenı w ith cannonbal ls. Tlıese
vessels were alsa enclowecl witlı a great cc1rgo capacity. The
second half of the 17th ccnıury witnessed thc perfecting of the
ship-of-the-line; larger ancl sleeker, they were arıned with two,
and later three decks of guns ancı bui lt for the sole purpose of
conıbat. Attacking from prow to prow was lıarcı ıy suitable
considering thaı firepower was located uniquely on the
broaclsides of Lhe new slıips. As of 1653, the optirnized use of
artillery appearerl for the first time with tlıe Briıislı, wlıo aimed
ro strike their eneıny by arranging tlıeir ships in ;ı single fi le.
one after the other. This coınbat tactic was later adoptecl by ali
rlıe ııava l fleets.
Like tl1eir Venetian aclversaries. the Ottoınans were
concerned wi th modernizing ıhe i r fleet. Yet, it was not unti l
1682 that construction of ships-of-the-line was finally iııit i ated
uncler the authority of Grand Vizier Merzi fonlu Kara Mustafa
Pc1sha, who sunınıoned Mısır l ıoğlu lbrahinı Pasha of Tripoli to
entrust him with the responsibil ıty of builcıing rlıese vesse ls.
Thc ships bui lt fronı 1691-1692 onwarcls were 54 zira (41 nı) ancı
50 zira (38 nı) iıı length ancl t lıe speecl of constnıcl'ion was
accelerated. Tlı is technological evolution leci to iınponant
transfo r ınations at the nava l arsena l of İ s tanbul where a
portion of the ship sheds clesignecl for galley-building were
demolished to make room for construction rnınps and tlı e
launch ing of the ships-of-the-line arrangecl in open air.
Venetians seized Morea during the First Morean War (1684-
1699), whereas Ottonıa n s managed to re-conquer the peninsu la
during rhe second round (1714-1718). Contrary to the Cretan War
during wh ich the Oıtoman l'lee ı had been frequently blockadecl
in ı h e interior of the Dardanelles or was reduced to underıake
blockade runn ing duties, tlıe Morean Waı· was a naval conıbat
in tlıe true sense. The nunıerous battles took place across the
entire Aegean Sea where the primary objective was the
conservation or reconquest of tlıe islands and tl1e donıination
of the Aegean. in the battles clominated by the sh ips-of-tlıe­
line; Ottomans nıanaged to defy Venetians and even
ourıııaneuvered them. This unexpected recovery of the
Otloman navy was largely attributed to Mezzomo ı-ro Hüseyin,
who assumecı the title of Kapudan Pasha in 1695 until his death
in 1701.
Bu manevra gayet başarılı olur: On dört gemiden on bir tanesi
yanar, biri ele geçirilir, iri li ufaklı başka gemiler de kaybedi lir.
Dahası , on altı bin kişil i k mü rettebatın sekiz bini öldürülür ya
da esir alınır. Rus amira li Çanakka le Boğaz ı'n ı ablukaya a lı r,
ama yolunu İstanbu l 'a doğru zor l amay ı ihmal eder. Gemilerin
vasatl ığı ve donanma görevlilerinin eğ i t i m eksik li ğinin
Osmanlıların uğrad ı ğ ı hezimette büyük payı vardı r.
izleyen yıllarda , Kaptan-ı Derya Gazi Hasan Paşa, Avrupa lı
danışman l ara başvurarak donanmayı modernleştirmeye çalışır,
bu durum istanbul 'daki tersanede yeni düzenlemeleri
beraberinde getirir; yeni gemi türleri benimsenir ve
Mühendishane-i Bahr-i Hümayun açılır. Ama Osman l ıla rı
1788'den 1792'ye dek Ruslarla bir kez daha karşı karşıya getiren
yeni bir savaş patlak verdiğinde, bu modernleşti rmenin
meyveleri henüz toplanmam ıştır . Filo yeniden oluşturulmuştur
elbette, ama askerlerin hala vasat durumdaki eğitimi yeni
gemi leri l ayıkıyla kullanmalar ı na engel o l maktadır. Karş ı
tara ftaysa Ruslar art ı k Sivastopol'u merkez almış, filolarını
güçl endirmiş ve taktiklerini yenileınişlerd i r. Yaln ı zca Karadeniz
üzerinde süregelen savaşta , Osman lıl ar muharebeye girmekte
zorlanır, Rus filolarına karşı koymayı başaramaz ve Özü'yü,
ardından Anapa 'yı kaybeder. 111. Selim'in h ükümdarlığı
döneminde, Niz~m- ı Cedıd boyunca, donanmanın elden
geçirilmesi ve iyileştirilmesi en büyük uğraşlardan bir i
olacaktır.
Eşitsiz Bir Sonuç
Temel, hatta deyim yerindeyse kurucu güç, Osmanlı
donanmasının doğuşu ve sürekl i l iğinde devletin üst l endiği
roldür. Baş l angıçta denizle neredeyse hiçbir yak ın lığın olmad ı ğ ı
ve askeri geleneklerin tamamen kara ordusuna dayand ı ğı bir
ülkede, savaş gemi lerinden bir filo kurma i ş i bunu o l uşturacak,
idare edecek ve kullanacak bir kuru l uşun o l uşturulmasını
gerektiriyordu. Bu donanma, başlangıcından beri, yalnızca
devletin yüce otoritesiyle, yani padişah ve ona yardımcı olan
hükümetin iradesiyle va rol muştur. 16. yüzyı Iı n sonundan
itibaren, Osmanlı donanması öncelikle kara ordusunun
ya rdımc ı sı konumundadır: Orduya ve uzaktaki karargahl ara
cephane götürür, top ateşiyle ve denizden ablukayla kıy ıl ardaki
müstahkem mevkilerin kuşatılmas ı na katkıda bulunur; top l arı
sık sık karaya ind irilir ve gemiyle getirilen birlikler kara
ordusuna büyük destek verir. Askeri düzlemde gözlemlenen
yetersizlikler, her şeyden önce, denizcilerin eğitimi ve
yetiştirilmesi konusunda olsun, akla yatkın ve tutarlı bir stratej i
belirleyip bir çatışma sırasında bunu uygulamaya koymakla
yükümlü sorum l uların yeter l iliği konusunda olsun. insani
düzlemdeki zaaflardan ileri gelir.
Pax Ottomana (1718-1769)
Around 1735- 1740, the hıglı -serı fl eet incl uded four ılıree­
decker knlyoııö (ships-or-rhe-line) assigned to admira ls. These
prestige vessels were arırıed with 98 to 108 guns and could
accomıııodate n crew of more ılıan a ıhousand men. The battle
fleet was comprisecl of twenty-tlıree two-deckers armed wi tlı
50 to 66 guns. as well as six of the best of Alexandria ships
anned with 36 to 46 guns. The Onomaıı domination over the
Aegeaıı Sea proved to be a lasting one and depended largely on
tlıe l'leet. Exactly for tlıilf reason, despite tlıe proposal of
Austrians and Russians to forın an alliance aga inst the Ottoman
Empire, Venetians - conscious of the inclestrucrible superi ori ty
of rhe O tto ımın mıvy over rlıeir own- continuously cleclined
tlıe offer. For halfa century, only a few slıips-of-tlıe-l i ne were
armed ror a summer expeclirion ıo rhe Aegean Sea; though
eight in 1740, this nuınb e r l'alls to rhree in 1766. Hence, far
ıııore ılıan five clecacles, ılıe Ottonıa ıı ııavy clid not fincl the
op portunıty ro coınbat and nıai n tai n tlıe same routine.
However, Russia's ambi tions over the Balkans ancl the Caucasus
would eventually ıurn rhe Mediterranean and the Black Sca
inro new battlefielcls.
A New Adversary: The Russian Navy (1769-1792)
Ar tlıt.' beginning of the war, wlıi ch lastecl fronı 1768 to 1774
and pirted Russia and tlıe Ottoman Empire one <1ga i nsı the
o ıh e r. Catherine il dep loyed one army ı o Balkans. another in
the dlrection of Crimea, a tlıi rd ıowarcls the Caucasus, ancl a
strong fl eet to the Aegean Sea, which woul d arrive there in
February 1770. Her goal was to provoke an uprising among tlıe
Peloponnesian Greeks. in t l ıe absence of iane! supporr
however, t lı e revol r was rapidly quellecl. The Russian fleet
pa troll ing tlıe Aegean Sea final ly carne up againsı Ottoman
navy in early s u nınıer. Tlı e fi l'st batt le broke out on July 5tlı in
the strair rlıaı separates rtıe lsland of Clıios fronı tlıe nıa i n l and .
in a confused struggle, the two adınira l ships collidecl before
exploding ancl the resulting panic in the Ottoman fleet causecl
it ro flock in conıpl ete disorder to rhe nearby harbor of Çeşme.
On tlıe eve of July 6th, Russian rıeer blockaded the harbor ancı
-following tlıe aclvice of British officers aboarcl the Russian
slıips- senr fireslıips ıowa rds ıhe Ottoman forces. The strategy
was clearly successful: apar t fronı the loss of other smaller
vessels, eleven our of tlıe fourteen shiµs - of- ıhe- li ne burned
clown aııcl one was capturecl. The R ııssian adnı i ra l blockacled 29
t lı e Darclanelles, but neglected to force his way through the
straits towards istanbu l. Tlı e nıecl iocri ty of the ships and the
near-absence of the adequaıe crew ıraining were largely
responsible for Lhe Otto111an clisaster.
in the ensuing years, Kapuclan Pasha Gazi Hasan attemptecl
to modernize the ııavy by cıppeal i ng to Europernı advisors, wlıo,
in turn, initiated developnıent of the second rıaval arsernı l ,
30 ·I

1737 seferinde Ka radeniz de Osmanl ı kalyon ve çektirileri (TSMK, H ı 192)

Olloınan ships or lhe line and gal leys in Black Sea cluring lhe canıpaigıı of 1737 (TSMK. H 1192)
 adoption of new types of ships, ancl crecıt i on ofa naval
engineering co llege (Mü heııdishane- i Bahr-i HüınayCın).
Howcver, before this ırıodernization atteınpt had time to bear
fru it, a new wcıı· broke oul, leacling ıhe oı tonıans to confı'ont,
once aga in. the Russians fronı 1788 to 1792. Surely, the fleet had
been reconstituted, but traini ng renıai ned ıned iocre a ı besı,
prcventing aclepr use of the vessels. On the opposite side,
Russians. now based in Sevastopol. had reinforcecl rlıeir fleer
and improved their rnctics. During the war. wlıic lı l'Ook place
un ique ly at the Black Sea, Ottoınans were slow to enrer
combat, fa iled to resist Russian squaclrons and first lost
Ochakiv aııcl later Anapa. The overhaul and inıprovenıent of the
navy was to becoıne one of the biggest preoccupari ons of Selim
111 during the N izanı - i Cedid (The New Orcler) ınovenıenı.

An Unequal Outcome
Tlıe essential, or founcling if one mig lı t say. element is the
ro le playecl by Lhe state in the birth ancl susrenance of the
Ottonıan navy. in a country where fami liarity wi th the sea had
been a l ınost inexistent froııı tlıe onseı and ıni li tary rrad itions
were basecl exclusively on t lı e army. the fornıati on ofa navy
imp lied tlıe inırocluction of an institution in clı arge or creaıing,
clirecting, and using il. Since its creation, tlıe Ottoman navy
existecl only at r lı e wi ll of tlıe sup reıne au ı lıor i ty of tile Srate. in
oıhe r word s. the Sultan ancl his governm en t. Froııı tlıe end of
16th century onwarcls. Oııoman navy was principally an
auxiliary of tlı e arıny: it suppli ecl the arnıy ancl the cl istan t
garrisons w i tlı guns and participatecl in the siege of fortified
coastal <1reas by bonıbarding and blockacl ing them fronı tlıe
sea. Ship guns were frequently lanclecl and crews supp liecl
reinforcenıcnts for the army. Wherher it involvcs the
instruction ancl training of seanıen ancl officers or the
competency of the ones in charge ro clerernı i ne a sensible ancl
colıerent strategy and app lying tlıat straıegy in the event ofa
confl ict, the deficiencies observecl in tlıe military organization
resu lt, above al i. fronı inaclequacies at the human leve l.

31

\
111. Selim ve
Osmanlı Deniz Gücü
İdari Reformlar
111. Selim 1789 yılı Mayısı'nda a ralarında birçok devlet adamı.
bürokrat ve askerin bulunduğu geniş bir danışman
top l ul u ğundan aldığı raporlar doğrultusunda kapsam lı bir
modern leşme projesine (Nizam-, Cedıd) gir iştiğinde en başarıl ı
olacağı alanlardan birini hiç şüphesiz denizci lik oluşturacaktı.
1792'de süt kardeşi Küçük Hüseyin Paşa'y ı Kaptan - ı Derya l ık
görevine getirerek Tersane'nin bir düzene kavuşturulması işine
girişti. Gemi leri büyüklüklerine göre kalyon, rırkateyn ve şehtiye
şeklinde üç sınıfa ayırd ı ve yetenekl i kaptanlar tayin etti. Olası
rüşvet ve yolsuzlukların önüne geçmek için bahriyenin komuta
kademesindeki subayların , yani Kapudane, Pı:ı trona, Riyale,
Liman Reisi gibi yetkililer ile kaptanların özlük iş ler i n i bir nizam
a l tına aldı. Bunların yanı sıra ıı Temmuz 179ı'de yelkenci, topçu,
gemi reisleri gibi gedikli personelin tayin ve azil leri sağlam
kontrol, liyakat ve teşvik sistemleriyle yeniden düzenlendi.
Ayrıca tersanenin ve donanmanın gedikli personeli daimi hale
getirilerek başka işlerde çalışmalarının önüne geçildi. 15 Aralık
1792'de kay ı t a l tına alınan tüm kalyon ve rırkareyn gediklilerinin
sayılarının üç bin olduğu kayded i lmiştir.'
Eğitim İşleri
Personel işlerini bir nizama bağlayan il i. Selim, eğitim
alanındaki reformlarına hız verdi. Tersane ve donanmanın
mühendis i htiyacını karşılamak üzere tersane bünyesinde bir
mühendislıane kurma i şine giri şti. Bu mühendishane seyr-i
sefain ve gemi inşa bölümlerinden oluşuyordu. Seyr-i sefain
derslerini tamamlayan öğrenciler, öncelikle gemilere Jurnal
hocası (katip muavini), sonra çorba hocası (gemi katibi), daha
sonra baş hoca olurlard ı. Gerekli imt ihan ı geçmeleri
durumunda ise kaptan olarak görevlendirilirlerdi. Gemi inşa
derslerini tamamlayanlar ise sırasıy l a ikinci kalfa, baş kalfa ve
tersane mimarı o lu r l ardı. 1795 yılında Kara ve Deniz
mühendishanelerinin birleşmelerin i n ardından gemi inşa
derslerinin yanı s ıra matematik, gemi ve gemi resmi,
tezgahlarda uygulamalı inşa dersleri veri lmeye başlandı. Ayrıca
belirli günlerde Hasköy'deki Kara Mühendishanesi'ne gidilerek
buradaki ge l işmiş araç ve gereçlerden faydalanırlard ı. '
Bahriye Nezareti'nin ve Tersane Hazinesi'nin
Oluşturulması
Denizcilikle ilgili olarak yapılan çal ı şmaların finansmanı
ciddi bir mali sorun teşkil edıyordu . Bu amaçla 111. Selim 1804
yılında bir kanunname çıkartarak Bahriye Hazinesi'ni (Tersane
Hazinesi) kurdurdu ve idari düzenlemeler çerçevesinde Tersane
EmaneLi'ni kald ı rarak yerine Umur-, Bahriye Nezareti'ni
Selim 111 and
Ottoman Sea Power
Administrative Reforms
When, in May of 1789, Sel im ili ernbarked upon a
comprehensive modernization program (Nizam-ı Cedid. or the
New Order) in the light of reports he received fronı a large
group or advisors wh i clı incluclecl numerous statesnıen.
bureaucrats ,ınd solcliers; the developnıent of Ottonıan sea
power would constitute one of the issues in which he would be
nıost successful. Upon appointing his fosrer brotlıer Küçük
1-lüseyin Paslıa as Kapudan-ı Derya (Grand Adıniral ancı Minster
of tl1e Marine) in 1792, Selim ini tiated tlı e reorganization of tl1e
Tersane (Naval Arsenal). Basecl on their size, slıips were
categorized into three classes as Kalyon (ship of the line),
Fırkateyn (Frigate) and Şelıtiye (unratecl cru isers) whil e skilled
ancı experi enced capta ins were appoi nted to conınıanding
posts. Wi th a view to prevent possible cases of bribery ancl
corruprion, control mechan i snıs were introducecl for
coınınancl i ng officers -Kapudane (Grand Adnıira l ), Patrona (Vice
Adnı i ral), Riyale (Rear Admiral), Liman Reisi (Port Com nıander)
and captains- whi le their personal rights ,mel benefits were
brought Lo a new system. Apart from these, On ı ı July 1792,
appointment and disnıissal of warrant officers suclı as sa ilors,
gunners, and naval commanders were reorganized by rlıe
souncl means of supervision, meritocracy and incentive.
Furrlıermore. by permanently rcinstating the warrant officers
of the Naval Arsenal, the personnel were prevented froııı
seeking any other forıns of emp l oynıent. Accorcling to recorcls
registered on 15 December 1792, the mım ber of warrant officers
in ships of the line and fri gaı:e was three thousancl.'
Educational Initiatives
ünce tlıe afFairs of the personnel were reorganized, Selim 111
rapiclly concentrated on educational reforms. in order to
conıpensate for the need of engineers at the Naval Aı'sena l and
tlıe fleel, he eınbarked upon ıh e establishment ofa school of
engineering (mülıendis lı ane) uncler the auspices of ıhe Naval
Arsenal. The naval school of engineering compri sed two
clepartments: seyr-i sefain (navigation) and slıip bui lding. Upon
tlıe conıp l et i on or requisite courses in tlıe navigation
department, stuclents would then be appointed to ships firs1· as 33
jurnal hocası (assistant clerk), then as purser (çorba hocası),
and finall y ns baş hoca (chier derk). lf they succeeded in
passing ıhe required exanı i nation, they cou lcl then be
appointed as captain. Those who completed the silip bui lding
curricu lunı , on the other hand. would in turn become ikinci
kalfa (foremen). baş kal fa (master builder) and Tersane nıimarı
(shipwr i glıt) at tlı e Arsenal. Following tlıe unification of army
 (Tersane-i Amir e Nezareti) tesis etti. Bu çok önemli reform l arın
ard ından bahriye işlerinde bir işbölürnüne gidilerek Kaptan
Paşa ve Bahriye Nazı rı iki ayrı sorum luluk alanı olarak
belirlendi. Bundan böyle Kaptan Paşa, donanman ı n sefer ve
hazerde teçhizi donan ı mı, askeri personelin disiplini ve
cephane harcamalarının tertibi işlerinden sorumlu tutulurken,
Bahriye Nazırı ise her türlü ma lzemenin satın alınması işlerini
yürütecekti. 1
Yeni Gemiler ve Tersaneler
Bir yandan idari. mali ve eğitimle ilgi li işleri belirl i bir
düzene koymaya çalışan 111. Selim, diğer taraftan da den iz
teknolojisinin standart l arını artı rmayı hedefleyen adımlar da
atıyordu . Gemi yapımında kullanı lan kereste, bakı r, demir,
kurşun gibi hammaddeler açısından yeterli o l duğu anlaşılan
kaynakların da yardım ı y l a "üç ambarlı kalyon", "iki ambarlı
kalyon", "kapak/ kaypak/ kapak açar/ kapak kaldırır", '' fırkateyn" ,
"korvet", " şalope", "şehtiye", "ateş gemisi" gibi yelkenli gemi
türlerinin inşas ı na hız verildi. Bu inşa hareketi eski tersaneleri
can l andırd ı ğı gibi yenilerinin de faaliyete geçmesini sağlamıştır.
Bu çerçevede Tersane-i Amire, Midilli, Sinop, Karadeniz Ereği isi,
Bartın, Amasra, Misivri, Kalas, Rodos, Kemer, Kıbrıs, Limni,
Bodrum, Gemlik, Ka l'a-i Su l tanı (Çanakkale), Silistre, Sohunı ve
Çingane İske les i (Varna'nın kuzeyinde) önemli gemi inşa
merkezleri hüviyetine kavuştular.' Bu tersanelerde inşa ed ilen
yeni gemiler ve sonradan temin edilenler Osmanlı
donanmas ı na büyük bir dinamizm kazandırdı. Donanma kendi
sahasında önemli bir birim haline gelmenin yanı s ı ra Osma n lı
kara kuvvetlerine güvenlik, disiplin, taş ı mac ılı k, loj istik ve iaşe
konu l arında büyük katkılarda bulundu. Yeni gemilerle
kuvvetlenen Osmanlı donanması Marmara'da, Karadeniz'de ve
Akdeniz'de özellikle İngiliz, Rus ve Fransız güçlerine karşı
başarılı hizmetlerde bulundu.s
Teknolojik Atılıml ar
Teknolojik yenilikler artık gemi yapımının her aşamasında
kendisini hissettirmeye başlam ı ştı. 1792-1796 yıllarında önem li
bir teknolojik ge l i şme yaşandı. Bu tarihten itibaren savaş
gemilerin in suyla temas eden kısımları bakır levhalarla
kaplanmaya başlandı. Özellikle Tokat, Keban ve Ergani'den
getirilen ham bakır hadde ma kinesinden geçirilerek ince levha
haline getiriliyor ve gemilerin karina larına çakılıyordu. Bu
işlemin amacı birtakım deniz zararlılarına karşı gemi tabanını
34
korumak. kalafatlama malzemelerini bir arada tutarak
ömürlerini uzatmak, tamir masra nannı kısmak, geminin hızın ı
artırmak, yolculuğu daha güvenli hale getirmekti. İlk defa
İngiltere'de 1761 yı l ında Alarm isimli bir gemiye uygu lanan bu
teknolojinin yak laşık otuz sene sonra ve birçok devletten daha
önce Osman l ılar tarafından benimsenmiş olm as ı dikkat
çekicidir.h
and naval engineering schools in 1795, courses on math e ına t i cs .
modeling and drawing of ships and app lied construction
nıelhods at workshops were also offered apart from
shipbu ilding classes. The studenrs also visired rhe ınili tary
engineering school in Hasköy on designared days of tlıe week
to take advantage of the advanced tools and equipment at this
location.'
Creation of the Minjstry of Marine and the Treasury
of the Naval Arsenal
Tlı e financing of the nava l reforms constituted a significant
problem. in this regard, Sel im III promu lgatecl an imperial edict
of ı 804 for tlı e establis lı ment of the Naval Treasury (Treasury
of the lmperia l Naval Arsenal) and, following a seri es of
administrative reo ı-ganizations, he dissolved Tersane Emaneti
(Directorate of rhe Nava l Arsenal) ancl replaced it witlı UrnCır- ı
Bahriye Nezareti (M inistry of Marine). Following tlı ese
grounclbreaking reforms, a division of labour was initiated
within the naval organization, consequently leading to the
emergence of tlıe posts Kaptan Paşa (Ad nıi ral of the Fleet) and
Bahriye Naz ı rı (M inister of Marine) as two distinct titles and
spheres of operation. From this point onwards, Kaptan Paşa
was responsible for outfitting the fl ee t witlı the necessary arms
and equipment. both in war and peace, as well as the discipl ine
of the mi litary personnel and ıhe supervision nnd organ ization
of ammunition expend itures, whereas Minister of Marine was
in charge of managing the purclıase of any ki nci of equipment. 1
New Ships and Shipyards
Whi le striving to put into order the administrative, financial
ancl educational affa iı-s, Sel im 111 was also taking strides tlıa t
were aimed at a ugrnen ıin g rnıval teclınology. Using ample
reserves of raw materials necessary in the construction of
ships, such as timber, copper, iron and lead, bui lcling of various
rnan of war classes, including the three decker ship of the line
(üç a mbarlı kc1lyon), small ıwo clecker (iki a mbarl ı ka lyon), large
two decker (kapak/kaypak/kapak açar/kapak kaldırır). frigates
(fı rkateyn), corvettes, sloops (şa l ope), şehriye (cruiser). ancl fire
ships {uteş gemisi) was acceleratecl. As well as reviving the old
shipyards. this busy shipbLıil ding work fu rtlıer facilitated the
imp l eıııentations of new ones. Witlıin t lıis conrext, Tersane-i
Am ire (Tlı e lmperia l Arsenal), Mid il li (Lesbos), Sinop, Karadeniz
Ereğ li si. Bartın, Amasra, Misivri, Ka las, Rhodes, Kemer, Cyprus,
Liınni (Lemnos), Bodrum, Geml ik, Kal'a-i Sultani (Çanakkale),
Silistria, Sohunı and Çingane Ports (nortlı of Varna) appearecl as
important centers of shipbui lding.~The new ships built at these
freshly inıplemented shipyards ancl otlı e r slıips that were
subsequently acquirecl by purchase, capture or as gifts
provicled a substcınlia l dynamisrn to the Ottoman Navy. Apart
from evolving into an outstanding institution arnong its peers,
 111. Sel im devrinin diğer çarpıcı gelişmeleri arasında büyük
bir kuru havuzun i nşası özellikle öneml idir. 1797-1800 tarih leri
aras ı nda Haliç'te bugün 3 no.lu havuz olarak bilinen bu kuru
havuz, gem ilerin tam ir ve inşaatlarının kuru ortamda
tamam l andıktan sonra içeri su alınarak yüzdürülmelerine
imkan tanıyord u. Bu sistemin Osman l ı topraklarında
uygulanması konusunda Fransız ve İsveçli mühend islerin
projeleri yarışmış, ancak İsveç modelinin daha ekonomik ve
pratik olduğu sonucuna varılarak inşaat işlemi havuz mühendisi
Rhode başkan l ığ ı ndaki İsveç ekibine ver i lmiştir. Bu kuru havuz
kendi dönemi içinde birçok geminin i nşasına ev sahipliğ i
yapmakla kalmamış, daha sonra i l. Mahmud ve
Abdülmecid/ Abdülaziz dönemlerinde inşa ed ilecek olan 2 ve ı
no.lu kuru havuzlara da model teşkil etmişti r . 1801, 1806 ve 1814
yıllarında çeşitli tamirler geçiren kuru havuz 1874-1876 yılları
Navarin Muharebesi. 20 Ekim 1827 (İsta nb ul Deniz Müzesi Koleksiyonu )
Battle ol Navarino: October 20. 11:\27 (lstanbul Naval Museuııı Collecı ion)
tlı e rnıvy made significant contributions to the Ottoman arırıy
in terms of securi ty, discipline. ıransportation, l ogisı i cs a ncı
provisions. Reinforced with new ships, Ottoımın Navy
successfully defied the Britis lı , Russian and Frenclı Forces in the
Marmara Sea, Black Sea and the Aegean.'
Technological Advancements
Technological innovations were becoming pa lpable in
almost every stage of shipbuilding. An irnportant technologica l
breakt lırouglı was achieved beıween 1792 and 1796. Since this
clare, hull s of the man of war started to be coverecl wit lı copper
sheathi ng. The un treatecl copper arriving particularl y from
Tokat, Keban and Ergan i was processed through the rolling mil i
to obta in thin copper plares ancı was rh en affixecl to rhe
bortorn of the ships. The purpose of this process was to protect
35
 Sivastopol·u topa tutan Müttefik filosu, 1854 \ İs ta nbu l Deniz Müzesi Koleksiyonu)
Allied fleet bombarding Sevastopol, 18511 ( İstan bul Naval M useuın Collection)
a ras ı nda kara yönünde gen i şletil mişti r ve günümüzde de 3 no.l u
havuz olarak faa liyet göstermektedir. 7
Yeni kalyon indirme metodu da döneme has teknolojik
atı l ımlar arasındad ır . Gemi lerin inşas ının ve donanımını n
karada tamamlanmasının ardından öngörülen geleneksel gemi
indirme yöntemi, hem zor hem de çok say ı da insangücü
gerektiriyordu. Bunun yanında, denize indirme esnasında gemn
tüm donanımıyla iyice ağır l aştı ğı için kerestelerin çökmesine de
yol açabiliyordu. Oysa Frans ız gemi mühendisi Le Brun'un
1794'de ilk defa Arslan-, Bahrı isimli 59 zira uzunluğundaki bir
ka lyona uyguladığı metod, kal yonları n top deliklerine (lumboz
seviyesine) kadar kızak l ar üzerinde i nşası nı, geri kalan
kı sımların ise den ize indirildikten sonra tamam l anmasını
öngörüyordu. Yak l aşık k ı rk yıl süresince uygu lanacak olan bu
36 yeni metod böylece, gemi indirme s ı ras ında keresteler üzerine
binen bası n c ı azaltmaklc1 kalm ı yor, işç i sayısın ın da aza l masını
sağlayarak ekonomik bir avantaj sağlıyo rdu.ij
Gemi teçhizat ı ve ve gerekli araçların ima li için birtakı m
atölyelerin yapı m ı da bu dönemde h ız kaza nd ı. Gemi demiri ya
da çıpa üretimi için bir Lengerhane ile gemi modelleri nin ve
p l an l arının çiz i ldiği , ölçümleri nin ve tasarım l a rı nın yapıld ı ğ ı bir
Endazehane inşa edild i. Gemi direklerinin m on tajın ı sağl ayacak
the surface under the water against woocl-eating shipwo rnıs
and ınarine creatures, 1'o hole! caul king marerials in position
ancl prolong their lifespan, to re duce maintenance costs, to
accelernte sailing speed and to ensure a safer voyage. it is
quite striking that this rechnology, which was app lied for tlıe
rirst time in England in 1761 on the fri ga ı e HMS Alarm, was
adopted nı ere l y three decades later by the Ottornans, years
aheacl of many other nations."
Arnong other o u ı stand i ng naval clevelopments of Selim l ll's
rei gn, the construction of a dry dock is of particular
i nıportance. Buil t between 1797 and 1800 on the Golden Horn
and currcntly known as clock no. 3, tlı e fir st dry dock allowed
tlı e ships to be fl oa ıecl by rıoocl ing the operation area once the
repair and construction for rlıe s lıi ps were completed ona dry
platform. The conception ancl imp l eın e nta tion of this system on
Ottoman soi l was under ta ken asa kinci of international tender
between projects of French and Swedislı engineers, whereupon
it was concluded that the Swecl ish model was more economical
and feasible than that of the frenci, . Consequently, t lı e
construction of the dry dock was commissioned to the Sweclish
rea nı heaclecl by dry clock engineer-officer Rlıocl e. Not only did
this particular clry dock beco nı e t lı e site of consrruction for a
düzenekler, gemi üzerinde ve sintinede biriken su l arın
boşa l tılması nda ve ç ıkması muhtemel yangınları n
söndürülmesinde kullanı lacak olan yeni tulumba ve pompalar
da bu dönemde kullanıma girdi. 9
Gemilerin asker, silah, yiyecek-içecek ve yük taşıd ığ ı
düşünülürse mekan kull anım ı nın önemi ortaya çıkar. Bu amaçla
bir dizi ad ı m la rı n atıldığı görü lmektedir. Gemiye binen
mürettebata muayyen bir süre için kendisine yetecek miktarda
erzak verilmesi ve sefer süresinde geminin farklı bölgeler inde
herkesin kendi yemeğin i küçük ocaklarda kendisinin p i şirmes i
adeti terk edi ldi. Merkezi bir mutfak ve iaşe sistemi kurularak
yemeğin pişi r il mesi. dağ ıtıl mas ı ve yenmesi bir plana bağl andı.
Tüm bu yenilikler gemi lerdeki beslenme alışkan l ıkla rı nı düzene
koymakla ka l madı aynı zamanda gemilerin daha fazla top
taşıyabi leceği boş mekanlar da açıl m ış oldu.'•
Bu arada navigasyon ve seyir a l anlarında da gelışme l er
yaşan ıyordu . Gemilerde ilk defa ,rnyir cletteri ya da 6eyir
jurnali adı veri len kay ı tlar tutulmaya başlandı. " Bu defterler
yanı nda seyir tali m atları nı ve düzenlemelerini içeren ve
kcıviiid -i /Ja11riyye adı verilen belgelerin gemil erde taş ı nmas ı
kuralı getiri ldi. Kap tan l arın yanlarında Piri Reis'in Kitdb-ı
Ba/ıriye isimli eserini bu l undur m a la rı ve bu esere kend i gözlem
ve tecrübeleriyle katkıda bulunma ları is tendi. Gem ilerde su
de rinl i ğin i ve zemi n yapısın ı tespıte yard ı mc ı olan iskandil
isimli alet, kum saati, el saati (fula), kadran (rub' tahtas ı), gemi
pusu lası , ahşap gönye, pergel, resimli küre, stratejik ve
ta h kinıa ı:l ı bölgeleri gösteren harita lar vb. birçok alet ve
edevatın bulunduru l ması isteniyordu."
111. Selim'in Yaba ncı Mühendis İstihdamı Politikası
Fransızlar
Ülkeler arasındak i rekabetten faydala nmayı d üşünen 11 1.
Sel im, modern leşme çaba la rı nı devanı ettirirken, tek bir ülkeye
bağlı kalmak yerine fa r klı ülkelerden teknik yardım almaya
özen gösteren bir ulus l araras ı politika taki p ediyordu . Söz
konusu dönemde bilhassa Fransı z, İsveç ve İngil iz
teknisyenlerin gemi i nşası ve tersane i ş l er i nde aktif rol ald ı k l arı
b ıli nmektcdir.' 1
Frans ız teknisyenler içinde Jacques-Balthasard Le Brun
yapt ığ ı faaliyetlerle öne çı kar. Bi r gemi inşa mühendisi olan Le
Brun gemi i nşa mü h endi s l iğin e ilave olarak, Hendesehane'de
gemi i n şa dersleri verdi, Deniz mühendishanesinin eğ i tim
program ı nın ve tal imnamesinin haz ı r lanmasına katkıda
bulundu, yeni aletler ve ekipmanlar imal etti, gem i yap ı m ı nda
ça l ışan diğe r mühendis ve mimarlara modeller ve ölçü ler
göndererek katkıla rda bulundu, yeni kalyon ind irme teknikleri
geliştirdi. 59 zirai ık Ars lan-, BahrT kalyonu, 33 zirai ı k
Selabetnüma korveti, 47 metre uzun l uğundaki 122 toplu dev
Seliıniye ka lyonu, 53 z i ralık 50 toplu Mesken-i Gazi fır kateyni ,
47 metre uzunluğunda 82 toplu Badi-i Nusret kalyonu, 47
vari ous kinds or ships in its time, but it also served asa
prototype for the subsequent clry docks nos. ı ancl 2 that were
to be constructed during the reigns of Sul tans Mahmud il,
Abdü lmecid ancl Abdülaziz. Following a seri es of repai rs in 1801.
1806 and 1814, the dry dock was expanded landwarcls between
1874 and 1876 nnd it currently ser ves as dry clock no. 3- 1
Tlıe new me tlıod of launching shi ps of ehe line is Etlso
included among the te clınologi ca l aclvancements of the period.
The traditional ship launching method, whiclı entailed the
build ing and r efurbishmenr of tlıe slıip on land, was not only
an arduous ancl coınpl ex process. but also required the
employment of significant manpower. F urtlı e rıııore, tlıe ship's
weight, complete with i ts equipmen t, occasionally caused the
rimber slipways to collapse during the launch. However. tlıe
nıet h ods applied ror tlıe first time by French shipwright Le Brun
in 1794 to the 59-zira long slı i p of Lhe li ne A rsla n- ı Ba lırı (Lion
of the Sea) inclucled tlıe construction or rhe galleons on stocks
up to their gunports (deck level) and complerion of the r est at
sea. Appliecl for a l ınos t forty years, tlı i s method not o ıı ly
all evia ted rlı e pressure appliecl on rhe bottoın t i nıbers as ılı e
ship was being launched, but it also provided an econ onı i c
advanrage by reclucing tlı c n unıb er of workers on tlıe j ob."
Tlıe crea tion of various works lıops for t lı e production of
naval equipments and tools also gained nı ome nrum during tlı i s
period. Among Llı es e ar e the construction of an ;ınc lıorho use
Oengerhane) for the ına nufact uri ııg of a nclıors ancl a dra ught
office (e ndf.ıze ha n e) for the modeling and draw ings of the ships'
plans. M e clıan i sıns for fittin g slı ips' nı ;ı s rs into their places.
new fire pumps and condui ts tha t would be used to dra in bi lge
and r ain water and to extinguish possible fires aboard also
ca ıııe to be used during this period ."
Consiclering rhat slıips transported solcl iers. weaponry,
provisions ancl cargo, tlıe inıpor ta n ce of space allocation
aboard Lhe s lı i ps becoınes nıore evidenl. ll appear s that
a number of steps lıave been taken in this res pec ı . The
tracli tional pracrice of allocating the crew r ations to s u s ıain
th enı fora certain period of time a ncı cooking separa tely at
small hea rtlıs across cli fferent par! the s lıip while at sea was
altoge ı he r abandoned. Throu glı the i ıııpl emeııta ti on ofa
centr al ki tclıe n and provisioning sys t e ııı , cooking, clistribution
and consumption of meals were sclı edul ed according to a
specific plan. Not only ıhese innova tioıı s systematized the
feeding habits of the crew aboarcl tlıe ships, but new 37
arrangenı ents ıııa d e roonı for ıııounting add itiona l guıı s ancl
0
ammu ni tion as well.'
Meanwhile. ıh ere were obvious developments in tlıe areas
of na vigıHion and cruising. For the very first time, official books
k ııown as 6e_yir cte~ı e ri or öeyir ju rn cı/i (logbook) were
recor decl on tlıe ship. Besicles ılı e logbook, a new regulation
de nıa n decl the presence of docurnents collectively known as
 metrel ik 82 toplu Tavus-i Bahrı, 53 ziralık 50 toplu Bedr-i Zarer
fırkateyn i onun ça lışmaları sonucunda tamam l andı. Mühendis
Antoin ile beraber 37 zira uzunl u ğunda ve 26 toplu Cengaver,
Şuca- i Bahrı, Saika-bacl ve Ateşfeşan korvetleri nin inşasına
katkıda bulundu. Gemi inşa mühendisi Jean-Baptiste Benoit ve
oğlu Honon!! Benoit. Ki ryas (kalMatçı), Petri (yelkenci), Adriya
(Anıoine, mimar), Casey (demirci), Ferregeau (sualt ı
m i marı/h i dro li k mühendisi). Dushan Dumat (mühendis), A. L.
Barabe (jeodezi mühendisi), A. L. Castellan (teknik ressam),
Joseph Be ıı oit (oymacı), Marko Vasalu ve dört oğl u, Sharlo,
Antuvan, Petro ve Nikola (makara yapımcı ları) , Para le
(kartografya, coğra rya ve seyir hocası), Penyola (gemi inşa
mühendisi), Emenil i Enegli (mühendis), Rika li (k ıl avuz), Petro
(bilcğic i) , Romus (mühendis). Tor til (mimar). François Kauffe ı·
(mimar. teknik ressam ve mühendis), Antoine (mühendis),
general Le Baron de Juchereau de St. Denys (tahkimat) gibi
diğe r Fransız teknisyenler de önemli görevler gördü ler."
İsveçliler
Osmanl ı den i zci l iğ i ne katkıda bulunan İsveçl i mühendisler
ise A. E. Rhode, Fredrick Ludwig Af Klintberg (gemi i nşa
mühendisi), Kih lberg, Schantz (deniz subayı), Mihrhen (deniz
s ubayı) , Weidenhelm (deniz subay ı) , Hörling, Ma l men (gemi
topçusu), Carlstrand, Hallen (tekn ik ressam), Lijorgen, Löngren
(doğramacı), Leon (demirci), Bragran (taşçı), E l ınström
(makaracı) ve Lakos'dan oluşuyordu . lsveç ekibinin en büyük
katkıs ı ilk kuru havuzun inşa edilmesidir. Sualt ı inşaa tları
uzmanı A. E. Rhode bu heyetin başka n ı ve en önemli mühendisi
olmakla beraber büyük kuru havuz dışında 9 adet gemi i nşa
tezgah ı tasarlamış, 102 adet ahşap çalışma tezgahı inşa etmiş ve
birçok alet ve ekipman ima l etmişt i r. Sua l tı i nşaat la rı nı
izleyebilmek için tasa r l ad ığ ı ve sualtı clürbin i adın ı verdiği
düzenek önemli ça lı şmalarından biridir. Onun yanı s ı ra, gem i
i nşa mühendisi Klintberg 35 zira uzun l uğunda ve 26 toplu
Rehber-i Nusret korvetini, 59 zirai ı k 76 topl u Kaplan-i Bahri
kalyonunu ve 33 zira i ık 22 toplu Meserret-i Bahir korvelini inşa
etmiştir."
İngilizler, İ spanyollar, Avusturya lılar, Venedikliler ve
Cenevizliler
İngi l iz teknisyen lere geli nce, Daniel (inşaat), önceden
Thames Nehri'ndeki gambottan i nşa eden mühendis Richard
38 Wh ite, havuz m i marı Olar. gemi inşacısı Spurring en önem li
isimler aras ı ndayd ı. Zaman zaman diğer uluslara ait
teknisyenlerin de Osman! ılar için çalış ı ığı anlaş ı Iı yor. Bunlar
arasında, tersanede yeni yapı l an ve özell ikle tü fek ve kurşun
imal eden si lah fabrikasında teknisyen ol arak çalışan İ spanyol
Wloa/Volla ve Miguel. Si listre'deki köprüyü inşa eden
Avusturya lı köprü mıma rı Andan/ Antoın. mühtedi teknik
ressam Mustafa, tersanedeki gem i i nşa i ş ler inde çalışan
ka vdicl-i Jrnlıriyye, which included nava l and navigational
instructions and regulations. Captains werc requestecl to carry
along Kitô/J - ı Bcılıriye (The Book of Sea) of Piri Reis, and were
askecl to contribute to this seminal work wi th rlıei r own
observations, conı men ts and experiences. Aınong the
numerous tools and apparatus that were requircd to be carried
aboarcl were "iskand il", which is a sounding lead for nıeas u r i n g
the depth of the sea and rhe forınation of the seabed, a
sandglass (kum scıati), cı hand glass (ruıa), a quadrant (rub'
t'ahtcıs ı), a ship compass (gemi pusulas ı), a set square with wood
(gönye nıaa tahta), cı pa ir of co nıpasses, an il lustrated celestia l
globe, ancl other tools, along with maps indicating strategic and
fortified sites."
Selim IU's Foreign Engineer Recruitment Policy
The French Mission
in his endeavors to uphold the modern ization in itiatives,
Selim 111 followed an international policy that attempted to
receive technological support from different nations and
exploit existing rivalries rarher rhan relying on a particu lar
country. it is in fi-lct known tlıat during the period in question.
rhe French, Swed ish and British techn icians in particula r were
actively involved in shi pbui lding and shipyard works.' 1
A nı on g tlıe French rechnicians. Jacques-Ba lthasard Le Brun
was the nıost in rluenria l engineer in terms or his works and
con tribution to Ottoınan nava l power. Asa shipwright, Le Brun
taught the science of shipbui lding as well as engineering
classes at tlıe f-lencl e<.1el1Cıııe (Engineering School), nıade
significa nı contributions to the cu rr i culunı ancı fi eld manua l of
the Naval Engineering Sclıoo l , designed and produced new
naval tools and e qu i pnıent, sent models and measures to other
shipwrights working on ı h e bu il cling of sh ips, ancı developecl
new techniques for launching ships of the line. 59-zira long
ship of the line Ar<.1/dn - ı Bcılırı. 33-zira long corvette
Sel cibetıı ii mcı ; the gigantic, 47-meter long 122-gun ship of the
l ine Seliıııi_ye, 53 -z ircı long 50- gun fri gate ı\foıken-i Gcızi, 47-
nıete r long 82-gun slıip of ıhe line Bdclı-1 Ntıue1, 47-meter long
82-gun ship or ıhe line Tfıvıı<.1 - i Ba/ıri, a ncı the 53-zira long 50-
gun frigate Bedr-i Zcıuer were ali completed through his efrorts.
Along wi th Engineer Antoin, he also con tributed towarcls the
construction of the Cengciuer, Ş ucci - ı Balıri. Sdika-/Jcici ancı
Are<,be◊ciıı , ali of wlıich were 37 zira long 26 gun corvettes.
Other French teclın i ci a ns , including shipbuilding engineer Jean-
Bapliste Benoit ancl his son Honore Benoit, Kiryas (caulker),
Perri (sailnıaker). Adriya (Antoine. architecr), Casey (ironsnı i t h),
Ferregeau (underwater architect/ hydraulic engineer), Dushan
Dumat (engineer), A. L. Barabe (geodesy expert), A. L. Caste l lcın
(draughtsımrn) , Joseph Benoit (bore specialist), Marko Vasalu
and his four sons, S lıa rl o, Antuvan, Petro and Nikola (block
makers), Parale ( ı·eache r of cartography, geography ancı
Osman l ı ve diğer uluslardan savaş gemileri İzmir limanında, 1829 (lstanbu I Deniz Müzesi Koleksiyonu)
Warships o f Ottoman Empire ancl o tlıer ıı atioıı s a l İzm i r, 1829 tls t·a ııbu l Naval Museu m Collection)
Cenevizli demirci Yakomi, Venedikli marangoz Yozop önemli
katk ıl arda bulunmuş l ard ı r.'"
Yerli Unsurlar
Yabancı mühendislerin ya da teknisyenl erin Osmanlı
denizciliğine yaptık ları katkılar yadsınamazsa da müslüman ya
da farklı dinlere mensup Osmanlı teknisyenlerinin de önemli
iş l er yaptıkları ve bilhassa gemi mimarı , alet/ekipman
imalatçısı , marangoz, demirci, hafif silah tamircisi, mimar,
oymacı , kuru havuz s ıvacıs ı ve deniz ce rrahı olarak faliyet
gösterdikleri an l aş ılmaktad ı r.
Bunlar arasında gemi mimarı Çamlıcalı Kalfa -Mimar Kara
Yorgi 1793-1794 yıl ında Kemer'de 45 ziral ık 42 toplu ve ba kırla
kaplı Gazal - ı Bahri isimli fı rkateyn ile 27 z i ra l ık 22 toplu ve yine
bakırla kaplı Mürg-i BahrT korvetin! inşa etmiştir. Pedro ve
Manol Kalfa ilk kuru havuzun inşasında bir gemi mühendisinin
maiyetinde ayak mimarı ve marangoz olarak ça lı şmışlardır. Dağ
mimarı Antuvan, burgucubaşı Anesli ve Vası l Kalfa: burgucubaşı
ve baş mimar Nikoli Kalfa ve Anasras Kalfa; hammalbaşı Petı·o :
ayak m i marı ve burgucubaşı Oimitri Kalfa; mühendis Tanaş,
ikinci mimar lsterbo/lsterbiyo; dağ mühendisi Yan i; 179o'da
Bodrum'da 51z i ral ı k 66 toplu Hilal-i Zafer kalyonunu inşa eden
mimar Papaço (Joseppo) Kalfa; 1794'te Gemlik'te 57 zirai ı k 74
roplu Ejder-i Bahrı i le 59 z ira l ık 76 toplu Beşaretnüma
kalyonlarının m i marı Nevsim Ka lfa; Sinop ve Bodrum'da 55
zirai ık 72 toplu Feyz-i Hüda, 47 zira i ı k 60 toplu Fatih-i Bahrı, 53
zirai ık 68 toplu Penev-1 Nusret. 57 z iralık 74 toplu Şehbaz- ı
Bahrı, 59 zirai ık 74 toplu Heybetendaz isimli kalyon l arın mimarı
navigation). Penyola (shipwright), E nıeni li Enegli (eng i ıı eer),
Rikal i (pilot), PNro (whetstone master), Romus (engineer),
Torti l (archi Lect), Fr ançois Kauffer (architect, clrauglıts nıan and
engineer), Antoine (engineer), and General Baron de Juchereau
de St. Denys (engineer and fon i ficaıion expert) also assunıed
important positions during rhis period.' 1
The Swedish Mission
Aınong tlıe Swedislı engi ııeers 1hnl playecl a considerable
role in the developrnent of Ottoman seafaring were A. E.
Rlıode, Fredrick Luclwig Ar Klintberg (shipwrighl), l<ilı l berg,
Sclıantz (nava l officer), Mihrhen (naval officer), Weid enhe l ııı
(nava l officer), l-lörl ing, Malınen ( ıı aval gunner), Carlstrancl,
Hallen (draughısnıan). Lijorgen, Löngren (woodworker), Leon
(ironsmith), Bragran (stone cutter), Elrnström (block/ pul ley
master) and Lakos. The ıııost signi fi cant conrribution of the
Swedish team was to the co n s ı ruction of the first dry dock. As
the clıairınan, ancı more i mponanı l y Lhe chie f engineer of ıh e
conımitree, unclerwater consınıc ri on exper t A. E. Rhode
clesigned, apart from the d ı y dock ancl 9 other sl ipways, buil t
102 wooden workbenches a ııd produced numerous tools and 39
equipment during his servi ce. The appa ratus, wlıic h he refenecl
to as underwater glass (ıı ıı cı ltı el ii r/Jiin ii) used ror observing
underw ater constnıcti on, is of particular i ınpor tance. Apart
from Rhode, shipwright Klintberg designecl the 35-zi ra long 26-
gun corvette Rellber-i Nuııret, 59-zirn long 76-gun ship of the
line Kcıplcırı -i Bcılıri and tlıe 33- z ircı long 22-gun corvette
Meöerret-i Bcılıir.''
 Nikolay/Nikoli Kalfa; paşa gemisinde baş marangoz olarak
ça l ışan Hristo; kapudane gemisinde marangozluk yapan Mavri;
Limni'de 1796 yıl ı nda inşa edilen 51 z i ra l ık 50 roplu Şevketnüma
ka lyonunun mimarı Filip (Philip) Kal fa; tersanedeki kuru
havuzun inşasında duvar ustası olarak görev yapan ve Frans ı z
mimar Roınus ile birlikte Rodos Limanı'nın der i n leştirilmesi nde
çalışan Trandafi l Kalfa; ismi Şubat 1805 bahriye düzenlemeler i
kararları doğrult usunda Tersane-i Amire'deki büyük havuz
yakınında inşa edi len ve yirmi dört saat hizmet veren bir
hastahane kadrosuyla bağ lantılı olarak zikredilen doktor
Masoraki ve cerrah Arbili önemli isimler arasında
zikredi lebi I irler. '7
Fransız, İ sveç ve İngiliz mühendisler, subaylar ve ofiçyaller,
özellikle 18. yüzy ı l son l arından itibaren yeni gemi inşa ve
indirme metodları, kuru havuzların yapı l ması, yeni aleL ve
edevatın imali gibi konu larda Osmanlı deniz gücüne önemli
katkılarda bulundular. 111. Selim'in izlediği ulus lararas ı denge
politikas ı , diplomatik ve siyasi manevraları , önde gelen Avrupa
ülkelerinin başkentlerine gönderdiği daimi elçi lerden a ldığı
raporlar ı şığında ve uyguladığı vasıflı eleman lara yüksek ücret
verme politikasıyla, İstanbul yabancı mühendisler ve subaylar
için büyük bir cazibe merkezi haline geldi. Bu politika öylesine
etkili oldu ki ellerinde resmi belgelerle ve tavsiye mekLuplarıyl a
gelen resmi mühendis ve subaylar yanında birçok
vasıflı/vasıfsız kişin i n bireysel ya da gruplar halinde Osman lı
40
Sinop Muharebesi. 30 Ka sım 1853 (lstanbul Deniz Müzesi Koleksiyonu)/ Batlle or Sinope. Novenıbe r 30, 1853 [İslanbıı l Naval Museum Collection)
The British, Spanish, Austrian, Venetian and
Genoese Missions
As for the Brilish tec lıni cians , Daniel (construction),
engineer R i clıard W lıi te, wlıo had previously built gunboats on
tlıe Thames River, dock architect Olaf and slı ipwright Spurring
were among the names that stand out. it appears ıhat
tec lınic i ans from various oı-her narionalities also worked for
the Ottomans from time to t ime. Tlıese inclucle Spaniards
Wloa/Volla and Miguel, who worked at Lhe new ly founcled arms
manufactory - within the premises of the shipyard- for the
procluction of rifles and bullets, Austriaıı briclge bui lcler
Andon/Antoin, draughtsman Mustafa, who larer converted ro
lslam, Genoese ironsmith Yakomi, wlıo worked in shipbuilding
at the Naval Arsenal. and Venetian carpenter Yozop, al i of
wlıom cl icl play imponant roles in the ongoing projecıs.'•
LocaJ Shipbuilders
While the contributions of foreign engineers or engineers
towards the naval reforms in the Ottoınan enıpire cannot be
uııcle resti mated, il also appears that Ottonıan technicians.
Mus li m and non-Muslim, also undertook signiricant tasks and
func tionecl particularly as shipwrights, manufacturers of new
tools and equipment, carpenters, ironsmiths, repairers of liglıt
arı11S . architects, augerers. dry dock masons. aııd naval
surgeons.
maka m larına müracaat ederek iş imkanları arad ığı görüldü. Bu
da Osmanlılara gen i ş bir insan havuzu içerisinden seçim yapma
fırsatı veriyordu.
ili. Selim'in yabancı teknisyen istihdam etme pol i tikası
a s lında iki uzun vadeli sonuç doğuracakt ı. Bir taraftan yabancı
mühendislerin yoğun olarak görevlendirilmeleri uzun vadede
Os man l ı Devleti'ni teknolojik bağ ı m l ılığa götüren sürecin ilk
ipu ç larını verse de bu mühendisler. geleceğin yerl i gem i ve
havuz yapımcılarının yetişmesinde ve yeni savaş taktiklerinin
tanı tı l masında verim li bir eğitim platformunun ya ela staj
ortamının o l uşmasına yol açtılar. 1821-1825 yıllarında Manol
Kalfa ile beraber i l. Kuru Havuz'u inşa edecek olan baş
mühendis ve Mühendishane hocası Abdülhalim Efendi ve 1857-
1870 yıl l a rı arasında 111. Kuru Havuz'u yapan ve 1874-1876'da ilk
kuru havuzun gen i şlet i lmesi ça lı şmasını yürüten Vasi l KaHa
daha önce yabacı mühendislerin yürüttükleri proj eler s ı rasında
bilgi ve tecrübe kazanmışlardı. Geleneksel yöntem lerle gemi
inşa sektöründe çal ışan ustalar ve mimarlar bu tecrübelerini
yabancılardan edindikleriyle sentezleyerek kend ilerini
ge l iştirme fırsatı da bu l muş l ardı. Tersane baş mimarı İsmai l
Kalfa / Halife. Hammamizade Ahmed. Gü l şen Bey, lnegöl lü
Numan Bey, Ahmed Hace, Seyyid Mustafa Hoca ve Konyalı
Ebubekir bunlardan sadece birkaçıdır. Sonraki yıl l arda yerli
gemi inşa mühendisleri büyük işlere imza attılar. Mühendis
Me lı med Efendi ve mimar Mehmed Usta, 64.48 metre
lncluded among these, Foreman-Archi tect Kara Yorgi of
Çaml ıca who bu il t the Gcı zdl- ı Bcıl ı rı (a 45 zircı long 42 gun
frigate. coverecl with copper) and the Mür3-i Bcı/ırf (a 27 zlrcı
l oııg 22 guıı corvetre. also sheathecl wirlı copper) in Kemer
between 1793 and 1794. Peclrn and Manol Kal fa worked as base
archi tects and carpenters uncler the patrnnage ofa shipwrighr
in the construction of the first dry dock. Mou ntain architect
Antuvan. chier augerers Anesti and Vasi! Kalfa, chief augerer
ancl chief arch itect Niko li Ka lfa and Anastrıs Ka lfa, chief porter
Petro, base architect and chief augerer Dimitri Kal ra; engineer
Tanaş , archi tect second- i n-clı i er lsterbo/ lsterbiyo; mountain
engineer Yan i; architect Papaço (Joseppo) Kal ra, who buil t the
51- zirn long 66-gun ship of the !ine flilal-i Zcıuer at Bodrum in
1790, the arclıitect Nevsim Katra, who designed the 57- z ircı
long 74-gun ship of the line Cjcler-i Bcılı ri ancl 59- zirn long 76-
gun Be<ıaretııiinı6 in Gemlik in 1794, Nikolay/Nikoli Kalra, w lı o
was the architect of the 55- zi rcı long 72-gun Feyz-i Hüclci. 47-
zi rcı long 60-gun Fatilı -i Bcı/ıri, 53-zira long 68-gun Pertev-/
NııMet, 57- z ircı long 74-gun Şelıbcız - ı Bcı/ıri, and 59-zirn long
74 -gun Hey/Jeıenclcız in Sinop ancl Bodrum; Hristo, who was
employed as chief carpenter in the pcı61rn ship: Mavri who
worked asa carpenter on the kapuclôııe (Fleet Flagship), Filip
(Plı i li p) Ka lfa, who was the architect of the 5I -z ircı long 50-gun
ship Şevkelnüına built in Linıni (Lernnos) in 1796; Tranclafil
Kalfa. who worked asa mason in the construction of the dry
dock at the Arsena l and collaborated with French archi tect
Romus in deepen ing the harbor of Rhodes; Doctor Masoraki,
whose name is nı en ti oned in connection wilh lhe sta ff ofa
hospita l bui lt near rhe large dry dock near the lmperia l Naval
Arsenal as part of the naval resolu tions (Bahriye
Kd11mııı11cıme6i) of February 1805 and who served around the
clock; and fi ıı a ll y , surgeon Arbili can be considered anıo ng ılıe
names that stand ou r during this period.''
French, Swedish and British engineers, officers and officials
nıade significant contributions to the Ottoman sea power
particularly as of the laı·e 18th century with respect to
innovative shipbuilding and launclı i ng methocls. the
construction of clry clocks, and the procluction of new tools ancl
equip nı ent. Through Sel im lll's international ba lance policy,
dip loınat ic and poli tica l ınaneuve rs ancl the high-salary strategy
for qua lifi ecl personnel establishecl in light of the reports he
receivecl from the pernıanent anıbassado rs sent to the capitals
of leacl ing European powers, İ stanbul soon becanıe a begui ling 41
center of attraction for foreign engineers ancl officers. This
strategy provecl so errective ıhat apart fronı the certified
engineers and officers who traveled the Ottoman capital with
official documents and l etıers of recomnıendati on, numerous
skilled/ unski lled workers applied to the Porte incliviclual ly or in
groups, ıo seek employnıent oppor tunities. Natura lly, this
provided the Porte with the opportun ity to select from a
 uzun l uğunda, 128 toplu ve 1280 insan kapasiteli büyük
Mahmudiye kalyonunu inşa ettiler. 1245/ 1830 yılında inşa ed ilen
bu ka lyon bir süre zaman ı n ı n en büyük gem isi olma özelliğini
korumuş, Sivastopol bom bardımanındak i faaliyetl eriyle bir
efsane haline ge lm iş ve "gazi" ünvan ı alm ı ştı. Aynı yı l içinde
mimar Mehmed Efendi ve Hasan Kalfa 64 toplu Şerefresan
fırkateynin i başarıyla tamamlamışlardı. '8
Sonuç itibari yle ili . Sel im dönemi Osma nl ı denizci lik teşki l at ı
ve donanması açıs ı ndan birçok yen ili ğe şahit oldu. Yap ı lan
reformlar sayesinde denizci li k iş leri ve öze lli kle personel yapısı
bir nizama bağ l andı. Özell ikle gemi in şa ve seyir konu larında
teori ve uygulamayı birlikte yürütebilen denizciler
yetişti rebilmek için sıkı bir eğitim programı o l uşturu l du ve bu
konu larda yabancılardan da destek al ı ndı. Tüm denizcilik
işlerini finanse edebilmek için bir Bahriye Hazinesi o l uşturuldu .
Gemi inşası için gerekli zengin hammadde kaynakları ve
haber alma kanalları sayesinde, yeni tarz yelkenli gemi lerin
inşası benimsenmeye baş l andı, bu gemilerin inşa edileceği eski
tersaneler gözden geçirilerek onarıl ı rken bir yandan da yeni
gemi tezga h l arın ı n yapımına hız veri ldi. 1792-1793 y ılı ndan
başlamak üzere, su za rar l ıl arına karş ı korumak ve daha süratle
yol a l ma l arı n ı sağlamak amacıyla, gemi lerin karinalarının
bakır l a kaplanması gündeme geldi. Haliç'te ilk Osmanlı kuru
havuzu İsveçl i mühendislerce inşa edi ldi, gemi demirlerinin
yap ı l dığı Lengerhane ve gemi plan-projelerinin ç i zildiği
Endazehane atölyeleri oluşturu l du, yeni gemi direği monte
makineleri ve ateş tulumba l arı ihdas edildi, yeni gemi indirme
metodu benimsendi, ilk defa gemi jurnali ya da seyir defteri
tutulmaya başlandı, gemilerde yen i bir mutfak ve iaşe sistemi
kuruldu ve bi rçok yenilik bunları takip etti. Kısacası Nizam- ı
Cedid hareketinin denizcilikle ilgili ayağ ı , siyasi, idari, teknik ve
insan faktörüyle genel bir çerçeve içerisinde ele alınd ı ve
ge l i şti r il meye ça lı şıldı.
Notl ar
ı Stanford J. Shaw, Beıweeıı Ole/ aııcl New. Tlıe Ottonwn Empire uııcler
Selim il/ (1789-1807), Cambridge- Ma ssachuseııs, Harvarcl University
Press, 1971, s. 150-167.
2 Mustafa Kaçar, "Osmanlı lınparatorl uğu'nda Askeri Teknik Eğitimde
Modern l eşme Çalışmaları ve Mühendishanelerin Kuruluşu (ı 8o8·e
Kadar)", O~maıı lı Biliml Ara.9 ıırmala rı il. İ stanbul, isıanbul Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1998, s. 69-137.
Ali ihsan Gencer, Bcılıriye'deJapılaıı /~la/ıaı Hareketleri ue Bcılıriye
Nezcıreri"ııiıı Kunılu<ııı (1789-1867), isıanbul . TTK. 2001.
42
4 E. Ziya Karal, "Selim ili Devrinde Osman lı Bahriyesi Hakkında Vesikalar",
Tcırilı VeMkaları, l/ 3 (1941). s. 210-211.
5 Tuncay Zorlu, lnııoucıtion aııcl Empire i ıı Tıırkey: Sıılıan Selim ili mıc/
llıe Moc/enıiwtioıı ob the Dıtoıııu ıı Na vy, London ve New York. 1. B.
Tauris Publishers, 2008. (Kitabı n ikinci bölümünde bu konu çeşiıli
örneklerle geniş ol;ırak işlenmektedir.)
6 Tuncay Zorlu, lnıı ovaı ioıı aııd fmpire irı Tıırkey, s. 32-38.
7 İdris Bostan. "Osmanl ı Bahriyesinde M odernleşme Hareketleri 1:
consierably large specrurm of applicants in foreign nıiss i ons.
Sel im ııı · s pol icy of rec ı- uit i ng foreign technicians woulcl
gencrate two l ong- ternı consequences. On the one hane!,
al though the intensive appointment of foreign engineers was
the firsr telltale sign ofa partern tlıat wou lcl lead tlıe Ottoman
State towards technological depenclency in the long ternı, these
engineers nonetheless paved thc way for the cclucation of the
local ship and dock bu ilders of the future and the creation ofa
feı-til e educationa l platform for tlıe introduction of new battle
tactics. Chief engineer and School of Engineerin g instructor
Abclü l hal i nı Efendi , who, along with Manol Kalfa went on to
bui ld the Second Dry Dock between 1821 and 1825 ancl Vasi !
Kal fa, who buil t the Third Dry Dock between 1857 and 1870. ancl
super vised the landwards expansion of the First Dry Dock in
1874-1876, had acquired considerable knowl edge and
experience in the course of the proj ects formerly concluctecl by
foreign engineers. Foremen and arch itects who worked in the
shipbuilcling sector via traclitional ınethocls had also found the
opportun ity to create a new synthesis of the experience they
gained fro111 foreigners ancl further enhance their skills. Chief
architect of the lmperial Naval Arsenal isnıa i l Kalfa/ Halife,
Hammaınızacle Ahmed, Gü l şen Bey, İnegö ll ü Numan Bey,
Ahmed Hace, Seyyid Mustafa Hoca and Konyal ı Ebubekir are
only a few of these outstanding names. in subsequent yea ı-s,
local slı i pb u i lding engineers achieved a mıın ber of greater
works. Engineer Mehıned Efendi and archi tect Mehmecl Usta
together built the ship of the line Mcı/ım ücliye of 64,48-ın, with
128 guns and a crew of 1280. Completed in 1245/ı830 , it
remainecl as the larges ı ship of its time for several years,
becanıe legendary foı- the role it played in the bonıba rd111ent of
Sevastopol and it was subsequently honored with the title
"ghazi" or war veteran. With in the same year, Architect
Mehmecl Efendi and Hasan Kal fa successfully completecl the
builcling of the 64-gun frigate Şe repreMm .'A
The reign of Selim I il witnessed a series of innovation in
terms of the Ottonıan naval organization ancl fleet. As paıt of
the re fornıs, seafaring activities ancl the personnel structure in
particular were systematized. A tlıorough educationa l program
was devised to tra in navigators who would be coınpetent
enough to simultaneous ly carry out theory and practice in
shipbui lcling and navigation. Foreign support was cluly sough t
in this endeavor. Finally, a Treasur y of Nava l Affairs was
created to fi nance all nava l activities.
With the help of rich raw nıateria l r eserves necessary for
slıipbui l ding and the channels of information, new classes of
warships were adoptecl; while the olcl slı ipyarcls were reviewed
and repaired to accommodate the construction of new ships,
the implemen tation of new shipyards were accelerated. As of
1792-93, the ınetlıod of slıeatlıing tlıe hulls and bottonıs of the
slıips witlı copper to protecr rlıem against woocl-eating wornıs
 Tersanede Büyük Hııvuz İ nşası (1794-1800)", r50. Jılı ııdcı Tcıııziıırcıı
(ı99z), s. 69-90.
8 Tuncay Zorlu, "Ouonıan Ship Launching Cerenıon ies: A Practice bet weeıı
Symbols and Rites", / ıı ıenı cıtioıw / Reuiew ob Turko/05.y (IRT), 1/ ı (Kış
2008). s. 55-63
9 Tuncay Zorlu. / ıı ıenı rılioııcı l Reuiew ob Turkolos_y, s. 51-56.
ı o Stanford J. Slıaw, Oeıween Ole/ emel Neııı, s. 56.
11 Al i Haydar Al pagut - Fevzi Kurtoğlu, Tiirklcr·in Deniz /-larp Scı ıı cılrıw
Hizmet/en, İsta n bul. Deniz Matbaas ı, 1936, s. 48, Ayrıca bk2-, i. Bülent
Işı n, O,rnı cııı lr Balıriyeııl l(roııolojilıi 1299-,220, Anka ra, Deniz Kuvvetleri
Kom u tanlığı , .2004. s. 152.
1.2Kema l Beydilli, Tii rk Bilim ııe ı\-lcı t lıacıcı lık Tarilı i ıı<le Miilı eııcllöh cırıe.
,\,lii/ıenc/i,ı/ıcırı e Matlıcıaıı, ue Kiiliiplı ane,ıi 1776 r826, s. 374-377.
13 İ dris Bostan, "Osımın l ı Bahriyesi'nin M odern l eşmesinde Yaba ncı
Uzm an l arı n Rolü", hıcıııbıı / Üıı iuernil eôi Cclebiycıt Fcrkii/teıı i Tcı rilı
and o ı lıer ha rn ıfu l water creatures and tO increase sai ling
speed was brought to the fore. The first Ottoman dry dock was
bui lt on the Golden Hom by the Swed ish engineers;
l e ıı gerfı{ıne and enda zelıdııe workshops were created in which
anc lıors were manufacrured and ship drnughrs were
respec tively designed. The new mast machines far fi tting the
masts in their places and pumps and fire condui ts, as well asa
new ship launching nı ethocl were aclopted, the fi rst logbooks
were introducecl to tlıe sh ips, a centralized ki tchen and
provisioning system was i m p leıne n ted aboard the ships. These
i nnovations were soon followed by a number o f otlı ers . i n
short, the naval reforıns of the Nizcını -ı Cedid (New Order)
nı ovenıent were addressed and developed withi n an overall

Dergi<li-Prob. l)r. 1/akkı Dımrnıı .Yılcl ız lfo ı ,rrı Sayıııı, (İ stanbul. 1994), s.
177-192.
14 Tuncay Zorlu, lııııovcıııoıı
15 Tuncay Zorlu, lnııovatıoıı
16 Tuncay Zorlu, /mıovcıı ı oıı
17 Tuncay Zorlu, /nııovcıııon
18 Tuncay Zorlu. lnrıovcıtion
aııcı E'mpirc> i ıı Tıırkey, s. 78-79.
(mel Cıııpirr i n Tıırkey, s. 90-9.2.
cın cı Cıııpirc> i ıı Tıı rkey, s. 93-
emel Cıııpi re i ıı Tıı rkey, s. 97.
cıııel Cııı pire iıı Tıı rkey, s. 98-109.
framework of pol itical, adnıin istrative, teclın i ca l and human
f actors.
Endnotes
ı Stanford J. Shaıv, Bet weeıı Ole/ cıırtl New. T/ıe O1/ oırıcııı Cııı pire uııc/er
Selim ili (1 789-,807), Caıııbridge-Mc1ssachuse ııs. Harvard University
Press, 1971, pp. t50-167.
2 Musı-afa Kaçar... Osmanl ı İ ııı paratorl uğu'nda Askeri Teknik Eğiti mde
Modern l eşme Ça l ı şıııaları ve M ülı end i slıaııelerin K uruluşu (ı8o8'e
Kadar)", Oıııııcıııl ı 13itimi Am~ ıınncılcm il, İs t anbu l, İs t anbu l University
Faculty of Letters Publications, 1998, pp. 69-137-
3 Ali İhsan Gencer. Balıriye'cl e Y<tpı lcııı lı:ılcılı cıı Ha rekell eri ue Bcılı riye
Nezcı reı rıı ı ıı /Cıınılu,> tı (1789 -,867), İstanbu l , TTK, ıoo ı.
4 E. Ziya Karni. "Sel i ın 111 Devri nde Osman lı Bıı lı riyesi H akkında Vesikalar",
Tcı rilı Veöikcılcırr 1, nr. 3 (1941). pp. 2I 0-ı ıı .
5 Tuncay Zol'lu, /ııııovcılioıı crnd Cm pi re i n Tıırkry: Sıı //cııı Seliııı 111 <ııı<I
t/ı e ı\1oc/e nıieıcıli o ıı ob ıh e Ot t oıııcnı ı\J<ı vy, Loııdoıı - New York, 1.8.
Tauris Publishers, 2008. (in the second dıııp ı er of tlıe book, tlı is subj ect
is ııdcl ressed in detail ılırouglı various exaıııp les.)
6 Tuncay Zorl u, lıııı o ımtioıı a ıı d Cıııpire in Tu rkey, pp. 32-38.
7 İ dris Bostan, "Osınıın l ı Bahriyesinde M ode rnleşme Hareketleri 1:
Tersanede Büyük Havuz İ nşası (1794-1800)", 150. jlı/rn c/cı Ta n z im cıt
(1992), pp, 69-90.
8 Tu nc.ıy Zorlu, ''O ı tom,ı n Ship Lmınclıing Cereınonies: A Practi ce between
Syınbo l s ancl Rites·. lıı ı em er lioııcıl Reui ew ou Tıı rkolosy (1RT), V. 1, nr. ı
(Wi nı er 2008), pp. 55-63-
9 Tuncay Zorlu, lıı ıı ouati on aııcl tıııpire iıı Tıırkey. pp. 51-56.
ıo Stanford J. Shaw. /Jer weeıı Ole/ cın c/ New, p. 56.
11 Al i Hııyda r Alpagul - Fevıi Kurıoğ lu , Tiirkl er'i ıı Deniz Harp Scıııcıt, ıı a
Hiz metleri, İstanbu l. Deniz Ma tbııas ı , 1936. p. 48. Also see. İ. Bülem Işın,
Oô ııı cı ıı/ı Bcılı riyeôi Kroıı ol ojiM ı 299-1220, Ankarn. Deniz Kuvvetleri
Kom u tanlığı, 200,1, p. 152.
1.2 Kenıı-ı l Bcydilli, Tii rk Bilim 11e /vl a tbcrn cılı k Tcırilıi ıı cl e Miilı eııcliolı cın e.
ı\.fiiheııcliolwıı e M atb<rnôı 11e k'iitiiplı cııı eoi 1776-1826. pp. 374-377-
43
13 İdri s Bostcın, "Osmanl ı Bahriyesi'nin Modern l eşınesi nclc Yn bancı
Uzımııı la rın Rolü". İMaııbııl Üııive r.ıil"eoi Cclcbiycıı Fakiil l'eöi Tcırilı
Dergiôl- Prob. Dr. Hcıkkı Dıır.ı uıı Jı l c/ı z Hatı rn Scıytô ı ( İ s tanbu l, 1994), pp.
177-19.2.
14 Tuncay Zorlu, /1111 011a ıfo n cıııc/ l:ıııpire in Tıırkey, pp. 78-79.
15 Tuncay Zorlu, lıııı o va tio n cırıc/ Cıııpire iıı Tıırke_y, pp. 90-92.
16 Tuncay Zorlu, /ıııı oıırıtioıı emel Cıııpire i n Ttırkey, p. 93.
17 Tuncay Zorlu, /1111 011rı tioıı cııı c/ l:mpire iıı Turkey, p. 97.
18 Tuncay Zorl u, lııııo ımıioıı em e/ l:ıııpire in Tı ırkey, pp. 98 -1 09.
Osmanlı Bahriyesi'nin
Drednot Çağını Yakalama
Girişimleri, 1909- 1914·
Osman l ı Devleti. 20 . yüzyı l abüyük güç s ı fatın ı yitirm i ş ve
neredeyse donanması z bir ülke olarak girm i şti r. Donanmay ı
güçlendirmeye yönelik en son g i rişi m Kırım Savaş ı 'nı izleyen
dönemde gerçekleşm iştir. Bu girişimi birbiriyle bağlant ıl ı iki
nedene bağ lamak olas ı dır. Birinci neden siyasidir. Kırım
S avaşı ' ndan k ısa süre sonra 1856'da Osmanl ı Devleti, Avrupa
devletler sistemine eklem lenmiştir. İki n ci neden ise askeridir.
Kırım Savaş ı den iz gücünün önemi kez daha teyit etmişt i r .
ı 86ı'de tahta çıkan Sultan Abdülaziz'i büyük donanma kurmaya
yönelten K ı rım Savaş ı deneyi midir. Çünkü kuvvetli bir
donanma, hem Avrupa devletler sistem inde büyük güç olmanın
bir gereğ i , hem de simgesidir. Ancak Sultan Abdülaziz'in bu
girişimi, Osman lı hazinesinin taşıyabi l eceğ inin ötesinde yük
getirmiştir. Üstelik bir programa bağlan mayan gem ı alımlarıyla
tonaj ve sayıca büyük, ancak harekat yeteneği sınırlı bir
donanma ol uşturulabi l miştir. Bu han tal donanma, Osman lı
borç la rı nın da baş sorumlusu sayı l ı nca, den iz gücüne yatırım
uzunca süre kamuoyundan destek bu l amam ıştır.' Türk den iz
harp tarihinde bu dönem in ruh hal ini en iyi "Donanma
istemezük" slogan ı nın yans ı tt ığ ı ifade edilir.1
il. Abdülhamid'in tah la ç ı ktığı 1876'dan ve il. Meş r utiyet'in
ilan edildiği 1908'e kadar olan dönem genelde Osman l ı
Bahriyesi'nin "karanlık çağ ı" olarak a n ılır. Anılan evrede
donanma Ha liç'e tıkıl ı p kalmış, etkili bir kuvvet olma ni te liğ i ni
büyük ölçüde yitirmişti r. Yaygı n kanı il. Abdül h anı i d'in
donanmayı bilinçli olarak zay ı f bı rakmayı tercih ett iği
yönündedir. Bazı tarihçilere göre ise, as ı l neden donanmayı
destekleyecek mal i kaynakları n yetersiz l iğ i, hatta yok lu ğudur.ı
Ancak 11. Abdü l hanı id ' in donanmadan kuşku duyduğuna şüp h e
yoktur. Bu kuşkunun i puç ları na , örneğin dönemin İngiliz Deniz
Ateşesi Albay Mark Kerr'in anı l arında rast lanmaktadı r. Albay
Kerr, 1905'de Y ıl dız Sarayı'na davet edilir. Gerekçe padişah ın
kend isiyle den i zaltı la r hakkında görüşme arzusudur. Kerr'e göre
padişa hın denizalt ıl ara ilgisinin a l tında . kendisini ve Yı ldız
Saray ı 'nı hedef alamayacak bir den iz s i lah ı arayışı ya tmaktadır.
Güçlü toplarla donatı l mış harp gemileri, s i lahlarını siyasal
iktidara doğru l tab il i rdi. Ana s ilahı torpido olan denizal tı l ar ise
sadece deniz hedeflerine karşı etkiliydi. Özetle bu görüşmeden
aktarılan il. Abdül hamid'in siyaseten risksiz, ancak etkil i bir
deniz kuvvetinin denizaltıl arl a mümkün olup ol mayacağına kafa
yorduğuna işaret etmektedir.'
il. Abdülhamid ve deniza l tı bağ l antısının geçm i şi 1905'teki
görüşmeden bir hayl i eskiye dayanmaktad ı r. ı88o ' li yıl larda boy
gösteren deniza l tıları donanmasına katan ilk kaı.an ülkelerden
The Ottoman Navy in the
Age of Dreadnoughts,
1909-1914·
h
By the time the Ottoman Stare en tereci the 2o' century, it
had lost i ts status asa great power and possessecl a navy that
was alınost extinct. The final efforts to strengthen the navy
were made in the period subsequent to the Crimean War and
can be attribu ted to rwo interrelatecl reasons. The fi rst one of
these is political. in 1856, shortly after Crimean War, the
Ottornan State was adrnitted into the European states-system.
The second reason is strategic. The Crimean War reaffi rmed the
significance or naval power. What prompted Sultan Abdülaziz,
wl10 acceclecl to the throne in 1861. to build a big navy was. in
fact, the lessons learnt from the Crimean War. i t had become
evident that a powerfu l nnvy was both a requisite anda sy nıbo l
for great power status in the European states-system. However,
the efforts of Sul tan Abdülaziz strained rtıe Ottoman treasury to
the limits. Furtherıno re, due to ıhe absence ofa systematizecl
program in the acquisition of ships, the scope of the navy was
limited; the rıeet conıpri sed a large nuınber of s lıips with higlı J
tonnage, but rhey proved to be less nıaneuverab l e. ünce this
cuınbersome navy was regarded as the pri111ary cause or the
Empire's clebts, al locating funds to Ortonıan sea power
received lirtle. if any support fro111 the publ ic.' i t is thererore
1
argued that the spiri t of this period in Turkish naval war periocl
is best reflected in the slogan, ''Dona nma istemezük" (We wanr
no navy). ı
The periocl that extencls fronı Su ltan Abdü lhamid's accession
to tile throne in 1876 to the proclamation of tlıe Second
Constitution in 1908 is generally referred to as the "clark age"
of the Ottoman Navy. During the period in question, the navy
was confined to the Golden Horn and had largely lost the
iınpetus ro be regarclecl as an effective force. The prevail ing
view is that Abdülhamid 11 deliberately condonecl the
weakening of the navy. Accord ing to soıne lıisto r ians , the real
reason; however, lies in the insııfficiency or even the total
absence of nnancial resources ro funcl the navy. 1 Nonetlıe l ess,
tlıere is no cloubt that Abdülhamid il clisplayed skept i cisnı
towards rhe navy. The first signs of th is skepticism are
encountered in the memoirs, for example. of Admiral Mark
45
Ken, the British Naval Attache of tlıe periocl. Aclın ira l Kerr was
invited to Y ı ldız Pa lace in 1905. The invitation was extencled
due to the Sultan·s wish to discuss submarines with the
Aclm iral. Accorcling to Kerr, the Su ltan's suclden interest in
submarines was rootecl in his search ror a nava l we'apon that
would not be able to cl irectly target hinı or the Yıldız Pa lace.
Heavily armecl warships could potentially point their guns at

HMS Dreadnought'un denize indiri l i şi (S. Güvenç Koleksiyonu)
La ıın clı or HMS D read ııough t ı s Güvenç Collection )
biri Osman l ı Devletidir. Bu ilginç gi r işim il. Abdühamid
döneminde yapı l m ı ştır. Rüştü henüz ispatlanmamış bi r deniz
si l ahı olma l ar ı nedeniyle, den i zlatı la r harekat
gereksinimlerinden çok, Yunanistan 'dan geri ka lmama
çabasıyla Osmanlı donanması için sipariş edi l mişt i r .
Yunanistan, İ ngiliz Mühendis Garett'in icadı olan den izalunın
ilk müşterisidir. Nordenfeld I den izaltı sını satın almıştır. Buna
karşılık Osman lı Devleti de Nordenfeld il ve Nordenfeld 111
denizaltıl arın ı satın alarak Abdülhamid ve Abdü lmecid ad ı yla
hizmete sokmuştur. Daha gel işmiş bir tasarım olan Nordenfelr
IV'e ise Osmanlı Devleti'nin Karadeniz'deki rakibi Rusya talip
olmuştur. Rusya 'nın sipariş et tiğ i bu deniza l tı hiçbir zaman
teslim ed i lememişt ir. Osman l ı denizaltıları çok kısa süre sonra
hizmenen ç ı karılmış ve donanmadaki d i ğer gemi lerle aynı
kaderi paylaşa rak Haliç'te kaderine terk edi l miştir. 6
19. yüzyılın son l arında yaşanan bu denizaltı edinme yarışı
bir bakıma gelecekte yaşanacakların bir habercisid ir. Osmanl ı
Devleti ile komşu l arı Rusya ve Yunanistan arasında yeni
teknoloji ürünü deniz silahları edinme ya rı ş ı 20. yüzyılın
başında doruğa çıkacakt ı r . Bu ge l işme ya l nızca bölgesel
dinamiklerin bi r sonucu değildir. Rekabeti ası l körükleyen,
1906'da HMS Drednought'un İngiliz dona n masına katı l masıy l a
doğan genel ortamd ı r. Diğer bir ifadeyle drednot çağıd ı r. Bu
çağ, harp gemisi tasarı mı ve yapımında teknolojik devri me
ka rşıl ı k gelen HMS Drcadnought'un ortaya çıkış ı yla baş lamıştır.
Bu harp gemisi, ı 86o'tan itibaren kaydedilen tüm teknoloj ik
46 ge l işmeler i bünyesinde ba rı ndırmaktadır. Kendisinden önce
yapılmış ya da k ızağa konmuş tüm harp gemileri bir gecede
çağdışı kalm ıştır. İngil izcede korkusuz, gözüpek, ta nrıdan
başkasından korkmayan an lam ı na gelen "Dreadnough t" ismi,
benzer tasa rım özell ikleri taşıyan harp gemi leri için or tak bir
tanıma dönüştü . Sonuçta tek tip çapl ı , büyük toplarla
donatılmış, kalın zı rh l ı ve yüksek sürarli tüm harp gem ileri
drednot olarak anı l maya başlandı.
the political autlıori t y. However, arnıecl solely wirh torpecloes,
sulJrna rines were on ly errective aga i nsı targets at sea. in short.
what is constnı ecl fronı th is ıneeting is that Abclüllıanı icl il
contemplatecl whether the acquisition of submarines could
provide a viable solution to a political ly risk-free, yet effective
naval power.;
The history of tlıe connection betweeıı Abclül ham icl 11 and
submarines dates rar beyond the meering in 1905. Tlıe Ottoman
State was one of the firsı countries to have conını i ss i oned
subnıariııes, which had enıerged for tile fi rst rime around 1880.
This intriguing endeavor was unclertaken during the reign or
Abdühamid il. As they had not entir ely coıne of age asa nava l
weapon during that period, rather tlıan nıeet i ng operationa l
requirenıents. rhe submarines were ordered ror the Ottoman
navy in an effort to stay abreast of Greece. With the purchase
of Norclenreld 1, Greece had become the rirst customer of the
submarine invented by British Engineer Garett. in response.
rhe Ottoman State purchased Norclen relcl i l and 111 ancl put
these submarines into service under the respec ıive names
Abdü lhamid and Abdü lmecid. Nordenfelt iV, on the other hand,
which had a 111ore advanced desigrı, was ordered by - though
never del ivered to- Russia, the Ouoman State's archri val in rhe
Black Sea. Tlıe Ottoman subınarines were de-commissioned
shortly therearter and, sharing the same f ate as the other ships
in the fleeı·, were abandoned at the Golden Hom."
The race to acquire subnıarines in late 19"' century was in a
sense the lıarbi ııger ofa series of events that would unfolcl in
the fu ture. The race between rhe Ottoman State and its
neighbors Russia ancl Greece to possess technologically
innovative naval weaponry reached irs zenith at ıh e turn of the
ilk Osmanlı drednotu Reşad iye'n in Ağustos 1913'Leki durumu
(S. Güvenç Koleksiyonu)
Ottoman l nıperial Battleship Reşadi ye in August 19 13 ı s. Güvenç
Col leclioıı ı
 20. yüzyıla girildiğ i nde harp gemi leri ülkelerin ulusl a raras ı
güç hiyerarşisindeki konumunun göstergesiydi. 1906'dan sonra
ulus l ararası rekabette yeni ölçüm standardı drednot oldu.
Ülkeler için drednot sahibi olmak güç hiyerarş isinde basamak
atlamak an l amına gelmeye baş l adı. Drednot çağına dek,
Osman l ı Devleti ve komşuları Yunanistan ile Rusya, denizcilk
teknolojisindeki yenil ikleri, kaynak ları izin verdiği ölçüde
izlemeye çaba l adı. Ancak bu ülkelerin drednot ed inme
arayışları eskiye oranla çok daha büyük kaynaklarını bu uğurda
tüketmelerin i zorunlu k ı lmıştır.
Reşad i ye· nin 3 Eylü l I9 I-rte denize i ndirili ş i (S. Güvenç Koleksiyonu)
Moments before Reşadiye·s lauııch , Sepleınber 3. 1913 ıs. Güvenç
Col lection)
Drednot çağına girild i ğinde Osman l ı Devleti, artık
Avrupa'nın büyük güçleri arasında yer almıyordu . 1908'de ilan
ed ilen il. Meşrutiyet ile birlikte devlete ve kurum l arına yen iden
yaşamsa l lı k kazandırma ve büyük güç sıratını yeniden kazanma
çaba l arı yoğun laştı. Aynı dönemde deniz gücüne bakış da
olum lu yönde değişim gösterdi. Hem yöneticiler, hem de
toplum donanmayı bir küHet ya da tehdit olarak deği l , siyasal
ve toplumsal yenilenmenin bir aracı olarak görmeye baş ladı.
Öyle ki. il. Meşrutiyet sonrasında kurulan Osmanlı Donanma
Cemiyeti ''Donanma Hayattır" s logan ı yla yola ç ı kt ı. Cemiyet
sadece harp gemisi al ımı için yardım toplayan d eğil ,
Osmanl ıl arın yurtsever amaçlar için sererber olabileceklerini
kan ı t lamanın da bir aracı olacakt ı .;
il. Meşrutiyet'le birlikte bahriyenin ı s l ahı için ilk aşamada
İngiltere'den bir bahriye heyeti talep edild i. Bu heyet 1909'da
göreve baş lad ı. Osman l ı Devleti'nin yeni deniz po li tikasının
belirlenmesi ve buna uygun donanma progam ı nın
oluşturu l masında bu heyetin görüşleri nden yararlanılacaktı.
Öte yandan Rusya, İ ngi l tere'nin Osman l ı donanmasın ın
20'" century. This development was not merely a consequence
of regional dyna ın ics. What p;:ırti cu l arly intensi ried it was the
open ing ofa new era through the introcluction or HMS
Dread nough ı to tlıe Royal Navy in 1906; rlıe age of the
dreaclnouglıt had begun with the conception of HMS
Dread nouglı t, which, at the time, representecl a technological
re volution in the design and construc ıion of battleslıips. Th is
particular vessel encompassed al i the technological
developmenıs that had enıe rged as of 1860. O vernig lı t, she
rendered obso lete the preceding battleships that hnd been
constructed or laicl clown. The word "dreaclnought" or
"clreadnaught" -which nı eans a dauntless. bolcl person, who is
fears nothing but Gocl-, was soon adopted asa comnıo n ternı
ror battleslı i ps featuring siın i l a r design characteristics.
Ul tinrntely, battleships arnıed wil h all-big-guns ancl thick
amı ors and cruising ara rast speed came to be referred to as
dreadnoughts.
At the turrı of the 20'" century, battlesh ips were an
indication ofa country's status in the power hierarchy. After
1906, tlıe dreadnought was regarded as the new standard of
measure in international r iva lries. Possessing a clreadnought
came to be associated with ascending the hicrarchy of power
ror many countries. Un til the age of tlıe dreaclnought, the
Ot roman State ;:ınd its neighbors Greece and Russia had srrived
to fo llow innovations in naval technology as rnuch as Lheir
resources would al low. However, their quest to acquire the
dreadnought had obl igecl these countries to dispose of their
rinancia l resources ona much larger scale than before.
By tlıe time the age or tile dreaclnought had commenced,
the Ottoman State was no lenger regarded as one of the great
powers of Europe. Following the proclanıat i on of the Second
Coııstitution in 1908, the errons to revive the state and irs
institutions ancl the desire to regain great power starus ga ined
momentum. During the same periocl, views on the iınportance
or naval power shifted in a nıore positive direction. Both the
rulers and lhe publ ic began to conceive of the navy nol as a
b ı.ırden ora threa t, but rather asa nıeans for political aıı cl
social rejuvenation; Donanma Cemiyeti (Navy League), roundecl
after ıh e Second Constitutiona l Era, for example, ser out with
Lhe slogan, "Navy is Life." Tlıe Navy League dicl nor runction
solely as an institution that would ı-aise the necessary funcls for
the acquisi tion of battleships, but also served as the nıea ns
tlı rough which the Ottoman subjects coulcl be ınobi li zed around 47
a patriotic cause.'
Subsequent to the proc l a nı at ion of tl1e Second Constitution,
the first endeavor in this direction was to req uest a naval
nı i ss i on rrom Britain, which took officc in 1909. The objective
or this request was to sol icit the opinion of Lhe mission in
determining a new naval policy ror the Ottoınan State and r lı e
reorganization ofa rı ee ı that would unclertake this policy.
 Osmanlıları n Brezilya·dan satın a l dığı Su ltan Osma n -ı Evvel drednolunun (önceki adıyl a Rio ele laneiro) Tyne lrmağı' nda süren ya p ı m ı (S. Güvenç
Koleksiyonu)/ New Ot toman ba ttleship. Sultan Osman ı . forınerly Rio de ı a ne iro. building on the Tyne (S. Güvenç Col lection)
yenilenmesine destek vermesinden hoşnut olmadı. Heyetin
görevlendirilmemesi için g i rişim l erde bulundu. Ancak Londra,
talebi geri çevirmeleri durumunda Osmanl ı hükümetinin
Almanya'ya yöne leceğin i ve Osmanlı donanma programlarını
etkileme olanağından tamamen mahrum kalacakl arını ileri
sürdü. Bu gerekçe Ruslara da ma ntı klı gel m i ş olsa gerek. 1913
yı lına kadar bir daha bu konuyu gündeme getirmediler.ij
Aynı sıralard a Yunanistan, donanması nı güçlendirmeye
çalışıyordu . Özell ikle Salamis Ayaklanmas ı 'nı izleyen dönemde,
bahriyenin ıs l ahı bu ülkede de aciliyet kazand ı. Kas ı m 1909'da
Yunan meclisi, deniz kuvvetleri için ilave ödenek çıkarttı. Bu
ilave ödenekle, İ talyan Ansaldo Tersanesi'nde yap ı m ı süren
10.120 tonluk bir zırhlı kruvazörün alımı öngörüldü. Bu
kruvazör e ödenen paranın dörtte biri Mısır' da yerleşik, zengin
bir Rum tüccar olan Yorgo Averof tarafından b ağı şland ığından,
48 kruvazöre de onun adı veri ldi.~ Averof'un a l ımı, Yunan
donanmasının güçlend irilme sürecinde önem li bir dönüm
noktasıd ı r. Osman l ı lara da tekl if edilen bu kruvazörün
Yunan lı lara kap tı rılması , Osmanlı/Türk deniz harp tarihinde
genellikle pişmanl ık l a anılan bir konudur. Averof kruvazörünün
Yunan donanmasına katılmasıyla, Osman l ı - Yunan deniz
si lahlanma ya rı şı yeni ve gergin bir aşamaya girm i şt ir .
Osmanlı lar ı n donanmayı güçlendirme niyetini yaşama
Russia: however. was cliscontented with Great Britain ror
having extendecl support to the revitalization of the Ottoman
navy. Efforts were made to prevent the mission from taking
office, to which Lonclon responded witlı the j ustification that in
the event the request was declined, ehe Ottoman State would
lean towards Germany and that the British would then be
entirely deprived of the opportunity to influence the Ottornan
naval program. This justirication must have seemed reasonable
to the Russians as well. for rhey did not raise the issue aga in
until 1913.
0
At rough ly the same time, Greece was making an effort to
reinrorce its own navy. Particularly during the period
subsequent to the Salamis Muriny, the reforming of the navy
had becoıne a pressing issue. in Novernber 1909, the Greek
Parliament al located an cxtraordinary appropriation f or the
naval forces. The fund was to be used in the acquisition ofa
10.120-ron, armorecl cruiser that was stili under construcıion ar
the Ansaldo shipyard in ltaly. Since a quarter or the cost or the
battle crui ser was donated by Georgios Averoff, a rich Greek
rnerchant living in Egypt, the cruiser was nanıed af ter him.9 The
acquisition of Averoff is an important turning point in the
process of reinforcement of the Greek navy. The lost
opporrunity to buy this armored cruiser, which was also
geçirmesi, siyasi ve kurumsa l i sti kra rs ızlık neden iyle sürekli
ertelendi. Nerdeyse üç ayda bir Bahriye Nazı r ın ı n değiştiği bir
or tamda bahriye pol i t i kası belirlemek zordu."' Donan ma
program ı ancak 1910 yı l ında tamamlanabildi ve onay içi n
Sada ret'e gönderildi." Bölgesel rakipleri Rusya ' n ı n Japonya ile
yaptığı deniz savaşlarından alınan dersler ışığ ı nda Osmanlı
Devleti drednotlar etrafında o l uşturulacak bir donanma
kurmaya niyetlend i." Drednoı l arı içeren yeni ve güçlü bir
donanma o l uşturma niyetinin önünde iki temel engel söz
konusudur. Birinci engel mal i imkansızlıkt ır. Bu neden le
donanma program ı bir türlü bütün hal inde yürürlüğe
konamam ı ş t ır. Bu yüzden 1911'den itibaren tek tek drednot
a l ım ı na yönel i nmiştir.
D iğer engel ise İ ngili z Bahriye Heyeti'dir. Heyet, drednot
a lı m ı na şiddetle karş ı ç ı kmış tır. A. Büyü ktuğrul, bunun "başka
milletlerin drednot yapmasını ön lemeye yöne li k özel bi r İ ngili z
polit i kası"nı yans ı ttığını iddia etmiştir.' 1 Bu yargı pek yersiz
deği l dir. Özellikle Bahriye Nazırıl ı ğ ı döneminde Winston
Churchill'in başka ülkelerin drednot edinme girişim l er i nden hiç
de hoşnut o l madığı bilinmektedir. Örneği n Güney Amerika
ülkelerinden Brezil ya, Arjantin ve Ş ili 'n i n verdiği drednot
s i parişleri için "bu onlar için spor, bizim içinse ölüm kalım
meselesi" ifadesini ku llanmışt ı r. q Büyük güçler d ı şında kalan
ül kelerin eli ndeki drednot lar bir kaygı unsudur. Çünkü
İng i ltere. Almanya ile kı ra n kırana bir drednot yarışına
girm i ştir. Bu ya rı şta üçüncü ül kelerin elindeki drednotla rı n
A l manya' nın eline geçmesi Avrupa güçler dengesin i cidd i
biçimde etkileyebilirdi. Öre yandan bu konuda, İng i l i z
Hariciyesi ile Bahri ye Nezareti arasında ciddi yakl aşım
fark lı l ı kları göze çarpmaktadır. Bir yanda İn gi l i z Bahriye
Nezareti, Osmanlı Devleti ve Yunanistan gibi ülkeleri,
gönderdi ği bahri ye heyetleri aracıl ığıy l a drednot yapımından
caydırmaya ça l ı şırken , İ ngiliz Hariciyesi ise bu ülkelerden İngi l iz
tersanelerine uluslara rası rekabe tte avantaj sağl ayacak yeni
drednot siparişleri almaya uğraşmıştır.'' İ ngi l i z hükümeti, en
azından 1. Dünya Savaş ı patlak verene dek Churchill'in
kaygılarını pek de dikkate a l mam ıştır. ''
Osmanl ı ba hriyesinin clrednot al ı m süreci Mar t 1911'de bir
heyetin İngiltere'dek i çeşit l i tersaneleri ziyaretiyle resmen
başlamışt ı r. İngi l iz basınında çıkan haberlere göre 4 Nisan
1 9ıı ' de Bah riye Nezareti bi ri Arnıs t rong, diğeri Vickers
tersa nelerinde inşa edi lmek üzere dreclnot tipi iki muharebe
gemisi sipar iş ed ilmesini önerm i ş t ir. 23.000 tonluk bu harp
gemileri ana si lah olarak ı o adet 13,5 inçlik topla dona tıl acakt ı r.
31.000 BG 'lik Babock-Wilcox kazan l arı ve Parsons türbin leriy le
güçlend irilecek gemi lerin 21knot süraı yapması öngörülmüştü. "
İng i lizlerin HMS lron Duke s ı nıfı muharebe gemi leriyle aynı
tarihlerde sipariş edildiklerinden, Os manl ı dreclnotları büyük
ölçüde bu sınıfı n özell iklerini pay l aşıyordu.'R
offerecl to tlıe Ottoıııans. ısa sı ıbject recalled with grcat regret
in the Ot ıoman -Turkish nava l history. Upon the aclclition of
Averoff to the Greek fleet, the naval arrns race betwcen the
Ottoımıns ancı tlıe Greeks enterecl a new ancl highly chargecl
phase.
The implenı entation of the Ottoıııan efforts to reinforce the
navy was continuously postponed due to political ancl
adnı i nistrative insrnbi lil y. it was dirficu lt to cleternıine a nava l
policy in an env i ronnıent ın whiclı a rıew Minister ol Nava l
Affa irs was reassigned alnıost every tlıree ınoııtlıs.'" Tlıe nava l
program wı--ıs nııı--ılly conıpletecl in 1910 and was senr ro Sadaret.
o ı · t lıe ornce or tlıe Grı=ıncl Vizier for approval." in light or tile
lessoııs learned from the mıval battles between Russia ancl
Japan, the Otroınan St..ıte decided to create a ııew aııcl powerful
fleeı around dreadnoughts." This decision; however,
encounterecl two runclaıııental obstacles: The fil'st was the
fiııancial iınpossibility. Thus. the naval program was never
i ıııp l emented in its ent ırety ancl, as of 1911, dreadnoughts were
purchased one ata ti me.
Tlıe orher obstacle was tlıe Briıislı Nıwal Miss ioıı, wlıiclı
vigorously ohjecıecl to acqu iring or dreaclnoughts. B üyüktuğru l
argues that ılıis opposition was enıbeclded in "a specific Brit islı
policy gearecl rowards preventing other ııations froııı obtain ing
dreaclnoughts."" Tlıis view is not entirely un roundecl. il is
known tlıat particu larly dı.ıring tlıf' time he served ;ıs First Lorcl
of the Aclnıiralty, Winston Chu rclıill srroııgly clisapproved or the
atteıııpts of other couıılries to obtain dreadnoughts. For
instancc, with respect to tlıe clreadnought orclers placecl by
Soutlı American counrries such as Brrı7i l , Argenı ina ancı Chi le,
Clıurchill notes, "it is orıly a sports for them; whi le it's a matıer
of lire cınd cleatlı for us."'' Tlıe presence of dreadnoughts in thc
hands or nıinor powers was a ıııatter of serious corıcern , for
Greaı Brita in and Gerınany were locked in a s traregır struggle
ro acquire dreadnoughts. 1f Germany were to obıain ı lıe
dreadnoughts owncd by tertiary countries, tlıe balance of
power in Europe coulcl be greatly affectecl On t lıe ot lıer lıancl ,
ıhe re were significant cliscrepancies in ıhe approaches or the
Britislı ForPign Office and tlı e Aclnıira l ty to tlıe issue. On rlıe
one lıand, wlıile tlıe Britislı Aclıniralty strived -llırouglı ı hf'
ıııiss ions it dispatched- to discourage Greece aıı d the Ottoman
S ta ı e froın orclering clrerıdnoughts, the Foreign Office
eııcleavored ro obtrı i n new clreaclnouglıt orclers fronı tlıese
counrries; the construction of dreadnouglıts woulcl provide tlıe 49
Brit i slı dockyards with a distinct advc111tage in inrernatiomıl
coınpetilion." The Britislı Governıııent clid 1101· cake inro
consideration ılıe coııcerns of Clıurchill, certa in ly not until
Worlcl War üne broke out.'"
Tlıe Ottoman Navy's process or purchasing dreı--ıdııoughts
officiall y com ı nencecl with a visit ıııade by cı delegation ro
vaı•ious slıipyards in Greaı Britrıiıı in March 1911. Accord ing to
 Tablo ı - Reşadiye' nin Teknik Özellikleri
1nşa Yeri Vickers
Kızağa Konuluşu Ağustos ıgıı
Miireııebat I IJO
Tonaj
Deplasnıı:ııı ı3. ooo ton (25. 250 ıon tanı yükle)
Boyutlar (Boy-En-Draft) 559,5 x gı x JO feeı
Ana Tahrik Parsons/ 4 Pervane
21 mil
Sürati
Silah lcır ı o x 13,5/ 45 ınç'llk ıop
16 x 6/50 ınç'lık ıop
ı x 3 inç (uçaksavar)
ı x denizaltı torpido kovanı
Kaynak: Jarıe ·6 1ı gllliııg Slıiptı ob Worl<l Wcır ı. 1919 tıpkıbasımı. Landon.
Randorn House Group Ltd .. 2001 . s. 37.
Osmanlı arşiv belgelerinde bu siparişlere ilişkin biraz daha
ay rın t ılı ve farklı bilgi ler bulunmaktadır. Örneğin, ilk sözleşme
27 Temmuz 1 91 ı 'de imza l anmıştır. Bu sözleşmeye göre 21.500
tonluk harp gemileri sipariş edilmiştir. Her bir geminin
sözleşme bedeli 1.796.500 sterlindir. Ayrıca sözleşmenin 19.
maddesi, gemilerin 24 Hazirnn 1911 tarihinden itibaren 25 ay
içinde teslime hazı r o l ma ları şartı getirmiştir. Aksi takdirde
tersaneler ciddi cezalar ödemekle yüküm lüydü. Öte yandan
ı Ağustos 19 11 tarihli bir başka sözleşmede gemilerin boyut ve
tonajında değişiklikler yapıldı. Örneğin, sipariş edilen harp
gemileri 21.500 tondan 23.000 tona çıkartılmıştır. Bu
değişıklikler nedeniyle gem ilerin teslime hazır duruma gelmesi
için verilen süre dört ay uzatıldı. Değişti rilen söz l eşme
hüki.iınleri uyarınca gemiler, Kasım 1913're hazır olacaktı. '"
Belgelerden ilk bakışta iki drednor siparişi verild i ği izlenimi
doğmaktadır. Aslında 1911 'de sadece Vickers'a verilen si pari ş
kesin leştirilebildi. Armstrong'a sipariş edildiği düşünü len diğer
drednotun'0 kızağa bile konamadığı ancak 1912 yılında anlaşıldı. "
V. Reşad adıyla Vickers'a sipariş edilen drednotun yapım ına
daha önce başlanab i lmesi Vickers'ın Armstrong'a oranla uygun
ödeme koşullar ı önermesiyle ilgi liydi. Osmanlı Devleti'nin
geminin taksitleri ni ödeyebll e ceğine güvenmeyen Armstrong,
inşaatı baş l atmam ı ştı r." Buna karşın Vickers'in ba n kacısı olarak
bilinen Glynu Milis, Osmanlı hüki.imetine 600.000 sterlin
tutarında avans kredisi açt ı. Bu avans Temmuz 19ıı ' de Vickers'a
ödendi. Vickers kızağa konu lma maliyetini de üstlendi.' 1
Zamanla Reşadiye olarak anılmaya başlayan V. Reşad
drednotuna ilişkin ödeme planına göre, gemi bedeli 22 ay
içinde ve sekiz taksitte ödenecekti.'• Reşadıye'nin fiyatı
50 1.796.500 sterlindi. Mali kaynak yaratmak amac ıy la aslında bir
İng iliz bankası olan Türkiye Milli Bankas ı ile bir anlaşma
yapıldı. Bu anlaşmaya göre, gemi bedeli tutarında tahvil, altı
yıllık bir vadeye yayılacak şeki lde bu bankaya kırd ı rı l dı (iskonto
edildi). Ödenecek faiz tutarı 285.000 sterlindi.',
Deniz Bi nbaşı Vasır Ahmed, sipariş edilen ilk Osmanlı
drednotunun önce inşa komisyonu başkan lı ğına, daha sonra da
komutan lı ğı na atandı. '"
news repol'tS appea ring in tl ı e B rit islı press. on 4 April ı gı ı , tlıe
Ministry of Mariııe recomınendecl t lı e coııı ıııi ssıon of two
clrcadnouglıı class bartleships 10 be constructecl at tlıe
Armstrong Eınd Vickers shipynrds, respecıive l y. Thcse 23,000-
ton batıleslıips were ro be armecl w itlı ı o 1 3.5- i nclı calil.Jer guııs
tlıat woulcl serve as main a rnı anıent. Powered by 31,000-BG
Bcıbcock u Wilcox warer-tube boi lers ancl Parsons stea111
1
turbines, the sh ips had a speecl of 21 knoıs. • As rlıcy were
ordered concurrently with tlıe HMS lron Duke class baıtleships
of tlıe Bril ıslı, ı lı e Ottoımın dreadnouglıts slıa red the
clıaracteristics or this vessel to a large ex ı·enı.'"
Tııble ı - Technicııl Spcciricıı ıioııs of Lhe Reşadiye
Built in Vickeıs
Laıd dowıı ı\ugusı 191 1
Creıv 1130
Disp l aceı ı ıeıı ı 23,000 ıoııs (ı5.ı50 ıoııs-dccp loc1d)
Dııııensıoıı (Leng ılı - Beaın -Drnuglı ı) 559.5 x 9ı x 30 fee t
Propulsiun Pıı rsons/ 4 screws
Speed ıı kııoıs
Arımı ı ııem ıo x 1 3 .5-ı ııch/ 45 Mk V guns
16 x 6-ıııclı ı so calıber guns
ı x 3-ınch aıııı-c11rcrııfı gııııs
ı x subınerged beaııı ıorpcdo ıubes
Source: Jıın<' 'ô I iglı ııııs Slııp.ı ot, l\lorl<I \Var 1. 1919 facsinı ile (Lonclon:
Raııdoııı House Group Lıd., zooı). p. 37.
Docunıenıs preservecl in the Oııormı ıı .=ırclıives contain ıııore
detailed and dı vers ifi ed inforıııaıion perrain ing to these orders.
For instance. ıhe firsl contrnct wr1s sigıı ed on 27 July 1911.
Accorcling ro this contract. bcı nl es hips wi ılı a d i splaceıne nı of
21,500 rons were orderecl. The conmıcrııa l value of eaclı
battleship was 1,796,500 Pounds. Furtherıııore, Clause 19 of tlıe
contra cı stipulated tlwt the ba ıtlesh ips wou lcl be reacly ror
delivery wi1hin 25 ınonths, cıs fronı 24 Juııe 191ı. lıı tlı e even 1 of
a violation of the con1 ı-act, rhe shipyards were obl igecl ıo pay
heavy peııalties. Another con ıra cı da ted ı August 1911 enrail ecl
cerıain rcvisions on tlıc size and d i splaceıııent of ships. ror
i ns ı ance, the displaceınent of the battleships was i ncrecısecl
from 21,500 to 23.000 tons. Due ro t lı ese cııııendnıents ımıcle ıo
ılıe origimıl order, tlıe date of del i veı-y wcıs extended by four
adcli tional nıonths. As pcr the revised 1·erıııs of contract. llıe
ships were to be deliverecl in Novenıber 1913-"'
Ar first glance, the docuınents coııvey rlıe inı pression t lı ı=ıt
two dreadnoughts were orclered. in recı li ty, only the orcler from
ıhe Vickers shipyarcl was finalized. it becaıne apparenı in 1912
tlıa t the clreaclnought,'" which w;ıs supposecl 10 be ord ered rro nı
rhe Arınsrrong ya rd. was never laid down." The coııstruction of
t lı e dreaclnought Reşad V orclered fro ııı Vickers conııııencecl
earli er clue 10 the simple fact thnt Vickers was able to propose
nıoı-e favonıble terıııs or paynıenı 1han Arıııstrong had.
 K ı sa süre sonra hem Yunanistan hem de Rusya, il k Osmanlı Re l uctanı ıo Lrust that t lı e Ottonı an Stcılc ımıke i nsra l lmen ıs on
drednotu siparişine yan ı l verctı. Atina, önce ingiltere'den bir time. Armstrong clicl no t begin t lıc construclio ıı process." On
bahriye heyeti talep etti. Daha sonra da ilk drednot sipar işin i tlıe contrary, Vickers' bank.ers Glyn ü Mills gunranıeecl a lar~e
Alman Vulkan Tersanesi'ne verdi. Osmanlı drednotu bir advance to rlı e Ot roman State in ıh e amounr of ne;ı rl y 600.000
muharebe gemisiyken, Yunan drednotu bir muharebe Pounds. This advance was paid to Vickers in July of 1911. Vickers
kruvazörüydü. Aralarındaki temel fark muharebe gemisi ;ılso rıssunıed the cost to lay down rhc dren clııo u g lı t. ' 1 According
Lasarımında z ı rh korumasıyla daha iyi duruş gücüne öncelik to ılıe payıııen t sc lı ecl ule of tlı e clreadnouglı t Reşad V. wlı i c lı
verilirken, muharebe kruvazörlerinde h ı z ve manevra ca ııı e to be known as Reş;ıcliye ı h e cos ı of ı he ship was to be
yeteneğinin öne çıkmasıydı. Salamis adı verilen Yunan paicl w i tlı i n El periocl of .2.2 montlıs and in eiglı t i n srnll ıııe ııts.''
drednotunun 14 inç toplu beş adet ikiz taretini ise Amerikan The cost of Reşadiye was 1,796,500 Pounds. i n order to crente
Betlehem Steel imal edi lecekti. Yunanlar, duruş gücü nnancial resources, an agree ıııen ı was reachecl w iılı ı lı e
Reşadiye ' den düşük, ancak vuruş gücü üstün bir drednot sipariş N ,ıı ional Bank of Turkey, w hlclı ı n fcıct wrıs cı bank of British
e tm iş oldu. Öte yandan Salamis'in teknik şartnamesinde ciddi origin. Accordin g to tlıis Rgreement, bonds in tlı e a ııı o u nt of the
sorunlar vard ı . Zaman içerisinde projede birkaç kez tadilat slıip's cost werc discounted at tlı is bank wıth il nrn ıu ri ı y of six
yapı Iınas ı gerekti. ,.
yems. Tlıe amount of interest ıo be paid was 285,000 Pouncls ''
Aynı s ı ralarda Rus ya'nın donanma programı da son şekl ini Lieutenarn Co ı nmc111cler Vasıf A hııı ed was appo inıecl firsr as
a lı yordu. 1905 Tsushinıa yenilgisi sonras ı uzun bir arayış ı hc lı ead of t lı e conıınııtee super vising rlıe con s tnıcti on of the
dönemiydi.'~ Bu dönem Duma'nın Haziran 19ıı 'de "Bahriye first O ttonıan dread nought, and later as its coııııııander. '"
Yasası " nı kabu l etmesiyle kapandı. Bu yasayla Rus Karadeniz Slıo r r ly therenfter, both Greece and Russia took turns lo
Filosu için 22.600 tonluk lmperaLri tsa Maria sınıfı üç drednotun respond to ıhe orcler of ehe firs t Otı omaıı dreadnoııgh ı . Firsr.
yapımı onay l andı.' ' Bu drednotl arın 1914 yılı içinde filo Arhens clenıc1n cled a nava l nııss i on fro ın Bri tain. Later, tlıe fi rst
hizmetine girmeleri öngörü ldü. 1908'de 87 milyon ruble olan dre;ı dn o u glı t was orderecl fronı ıhe Vul kan dockyarcl ın
donanma harcama l arı, bu iddi alı programla 1913'te .247 mi lyon Germany. Whc rcııs ıhe 0110111an dread ıı ough ı was a battleslıip ,
rubleye çıktı. Karadeniz'deki Rus deniz gücünü artırma her Greek co u ııterpıı rı was a baıı l e c ı 'lı iser. Tlıe fundanı en tal
g i r işim ler i dredno t ya pımıyla sı nı rl ı ka l mış, kara tesis ve difference beıwreıı l l ıe ıwo vessels w;ıs ılıat ı lıe battl es lıip lıacl
kolay lı kl arın ı n iyı l eştirılmesi için hiçbir girişimde berter survivabi lity, whereas tlıe baıı l e cruiser was superior in
bu l unulmam tştır. 1" terıns of speed and nıancuve ra bi l i ty. The five 14 -in c lı twin
Bölgesel den iz silahlanma yarışın ı n iyice ivnıelendiği bu tu ıTcts ol tlıe Greek dreaclııouglı ı Sa l a ıııi s werc to be
evrede, Osmanl ı bahriyesi 1909'dan beri üzerinde ça l ıştığı ımın ufacru re<i by ı lıe Anıe ricaıı co rpornı i o ı ı Bethlehem Steel.
donanma programına son şekli ni ve rmiştir. Toplam 46 parça Hence, the Greeks had ordered a dre,ıd no u glı t ı·lı at had an
gem i a l ı mını öngören bu p rogram ı n toplam maliyeti 19 milyon infcrior arıno r, b11 1 a far supcrior firepower vis-A- vis Reşadiye.
alt ı n liraya yaklaşmaktaydı However. ı here were serious p rob l eıııs involved in ıhe
technical spec i ficaı ı ons of the Sn l a nı is. in n ıııe, several
Tablo 2 - i l. Meşrutiyet Dönem i Osmanlı Donanma Programı
moclfficatio ııs had 10 be macle to the des ign.' 7
Gemi Tipi Tonajı 1909 19 10 1911 1912 1913 Ah ı n Altın
Yılı Yılı Yılı Yılı Yılı Olarak Olarak Meanw lı il c, ı he Russian naval program w;ıs evolving into its
Tekil Topl am
fı na l ro rnı . The periocl subsequenr ro r lı e 1905 Tlı u s lıiı mı clcfer11
Gemi Degeri
Değeri ema iled a long searc lı'", wlıich enclecl once Duma encıctecl rhe
6 Dredııoı 23 1)00 1 ı 1 1 1 ı 000 000 12 000 000 "Navcı l Law" i n June 1911. As soon ..ıs tlıe law was in effec ı, ı lı e
4 lıder ! 500 o ı ı o o ıso ooo 1 400 ouo
co n sıruc tion of three 22,600- ton, lnıpern ı ristsa Maria clilss
ıo Muhrip I 000 o •I (, s s 1]5 000 z 700 000
6 Deııızalıı Genıisı 500 o ı 2 1 1 !lo ooo 480 00() d readnou glı ts was appmved for lhe Russian Black Sea Fleet. '9
ı Denizalt ı Kurw rıııa Tlıese d readno u glı ts were ro enrer tlı e ser vice of t lı e fleet
Gemısi o 1 o o o ıoo ooo 100 000
wı tlıın ı lıe yerır or 1914. Witlı the i mp lemenıation of this
ı Mayı n Dökücü Geıni 1 )00 o 1 o 1 o 1)0 000 130 0 00
ı Onarım Genıısı 5 000 o 1 o o o 200 000 200 000 nmbitious program. naval expendiıu ı ·es, which cımou nıed to 87 51
ı Kurı ar ma Gemisi 500 o 1 o 1 o 50 000 100000 nıi lli on Rubles in 1908. increasecl to 247 ııı ill ion Rubles in 19 13-
3 Yuzer Havuz o 1 o 1 1 1 550 0 0 0
ı Okul Gemi si 4 000 o u 1 u 1 JUU 0 0 0
Russin's e ıı cleavors to r einforce i ı s sea power in t lı e Binek Sea
300 000
46 1 15 12 10 8 18 960 000 were con fined to tlıe cons Lnıct i on or cl readnou glı ts ;ı nd no
.. ..
Kaynak- A. Buyukı ugrul . O~mon/ı /)eıııı Ha ı1ı Tcırılıı .... 74. ' furı h e r attempts were nıa de for tlıe i nı provcrn e ııt of
estrı b l i shınen ts and aıııe n i t ies on land. '"
lngiliz Bahriye Heyeti'ni n başında bulunan Amiral Williams During t lı e period in w hic lı tlı e regional navn l ;ırımınıe nı
bu programa şiddetle ka rş ı çıkt ı . Londra'ya gönderd iği bir conıpetit ıoıı gaınecl consiclerable ııı oınentu m, tlı e Otıonrnn
 raporda "cahi l Türklerin en kısa sürede drednota sahip olma Navy had finalized the nava l program that was being developed
sevdas ı na" düştüğünden yakınan Wil liams, daha düşü k tonajlı since 1909 rı, e total cost of tlı is program, which projectecl the
harp gemilerinin alınmasın ı önerdi. 1' Ancak tek engel Amira l purchase of 46 vessels, aınouııted to nearly 19 nıi l lion golden
Williams deği ldi. ı Nisa n 1912 tarihinde Sadaret'e gönderilen bu Liras.
donanma programı tasarısı bakan lar kurulunca değerlendirildi.
Table z - Ottoııırın Naval Pı'ograııı during ehe Second Coııstitııtioııal Erıı
Ma li kaynak ye tersizliği gerekçeleriyle, tüm programın
Vessel Tyııe Disp laceııı 1909 1910 1911 1912 1913 Value of Tota l
uygulanmasının ileriki bir tarihe bırakılmasına karar veri ldi. ıı Y ılı Yılı Yılı Yı lı Yılı Slıip in Va lue in
1912 y ılı nda patlak veren Balkan Savaşları, ilk Osman l ı Gold Gold
(, DrP;ıdıı<ıııgl ıı, 2J 000 1 ı 1 1 1 1000 000 12 (J()(I 000
drednotunun yapı mında kesinti ye yol açtı. Yickers, ,ı Flıııilla t.en<lt>ı s ı c;cıo o ı ı () () JSO 000 ı ııoo o~,o
Reşad i ye'nin Barrow'da devam eden yapımını Kasım 1912 10 Desıroyers 1 1)\)(J o 4 6 5 s ııs O(JO 2 700 000

başlarında tek taraflı bir kararla durdurdu. Osmanlı Devleti'nin r, Sııbıııarınes soo o ı ı 1 1 Uo uuo ,ıllo ooo
ı Sııbm;ırl ı ıe Reswe Slıip, - C) 1 o o o ıou ooo ıoo oıııı
savaşın ilk ay l arında uğradığı ağır kayıplar, Vickers'ı 1 M ınc,- laying Slı ıps t JOO o 1 o 1 o ı ıo uoo IJO 000

Reşacliye'nin ak ı beti konusunda kayg ıl andırmışır. O tarihte ı Repaır Slııı> S 000 o 1 o il o 200 000 ıoo ooo

drednotun yap ımı muhafaza güvertesi düzeyine erişmişti. 14 1 Rcsnıe Shıps 500 o 1 () 1 o su 0()(1 100 ooo
3 Weı Docks o 1 o 1 1 ı ı;ı;o ooo
Vickers' ın kaygılarının aksine, Osmanl ı Devleti, Balkan Savaşları ı Srlıool Ship 4 000 o o 1 o 1 JOO 000 ıoo ooo
sürerken bile geminin taksitlerini aksatmadı. 1'
8
inşaata nezaret göreviyle İngil i tere'de bulunan Binbaşı 46 1 ıs ıı 10 18 900 000
Source: Ilııyukıııgnıl, Odınuıılı ııeııı: 1/orıı Tcın/ıı .. p. 74'
Ahmed Vas ı f'ın seyahatleri, geminin yapımının ne zaman
yeniden başlad ı ğı konusunda ipuçları veriyor. Eldeki bi lgi lere
Adm iral Wil liams, who aı tlıe time was heading the Briıi sh
göre Binbaş ı Ahmed Vasıf, 1912'de İstanbul'a geri çağrıldı.
Nı:ıval Mission, strongly objecıed to tlıe program. in a repon he
23 Nisan 1913'te İngi l tere'deki görevine yeniden döndü .ı'' Bu
sent ro Loncloıı. Wi lli anıs complained of "ılıe ignorant Turks'
nedenle Reşadiye'nin yap ımına o tarih lerde yeniden başlandığı
obsession witlı t lı e idea of obtaining a clreadnought aı once."
düşünülebil i r. Vickers ise, tersane işçilerinin grevini gerekçe
ancl reco rn nıended the purchase of light battleships.'' Sıill,
gösterek, 12 ay ek süre istedi. Sadrazam Mahmud Şevket
Aclmiral Willianıs was not ıhe on ly obstaclc stand ing in the way
Paşa'n ı n firmanın s ı kış tı rılması talimatına ve günl ük ıoo sterlin
of tlıis endeavor. A drafı or ılıe naval prngranı sent ıo t he
ceza yüküm l ü lüğüne rağmen , bu gecikmenin önüne
Office of the Grand Yizier on ı April 1912 was reviewecl by tl1e
geç il ememiştir. 37 Reşadiye, Eylül 1913'te ancak denize indirilecek
menıbers of ıhe Cabinet. Basecl on th~~ Cabinet's clecisioıı citing
duruma gelmiştir. Söz leşmeye göre yani Kas ı m 1913'te teslimi

1
ı

52

Donanma Ce nıi yetrn i n Reşadi ye için

bcı sLtrd ığı kartpostal (S Güvenç Koleksiyonu )
lmperial Otloman Battlcship Reşad i ye as
iın agined by OLtornans (S. Güvenç Collectıon)
r
öngörülen bu dredııotu n tamam l anmasının daha uzun zarmın
alacağı artık kesindi. İlk Osman lı dreclnotu Reşadiye 3 Eylül 1913
günü görkemli bir törenle denize ındirildi . Drednotun başında
gül suyu şişesi kırarak denize indiren, Naile Hanım denizcilik
gelenekleri uyarınca bu geminin isim annesi oldu.
18
Uzun süre Osman lı bahriyesini clrednot s i parişinden
cayd ırmaya ça l ışan İngiliz Bahriye Hcyeti'nin tutumunda da bir
değişim oldu. Bu değişim bir ölçüde yeni bir heyet başkanının
atanmasıy l a i lgil idir. Görev süresi dolan Amiral Williaıns'111
yerine Am ira l Liınpus'un görev l endiri ldiği 12 Ağustos 1912
tarihinde Osmanl ı Bahriye Nazırı Mahmud Muhtar Paşa'ya
bi l dirilmişti. 19 Heyetin yeni başkan ı Amiral Limpus bir süre
sonra bahriyenin güçlendirilmesine i lişkin görüşlerini ayrıntılı
0
bir raporla Bahriye Nezaretine sundu.' Limpus özetle,
Avusturya donanmasına denk bir donanma kurulmasını önerdi.
Bu hedefi öneren Amiral Linıpus· un kendinden önce görev
yapan Amiral Gamble ve Amiral Williams' ı n aksine, Osmanlı
donanması için drednotl arı da içeren bir programa itiraz
etmediği söylenebilir, zira Osmanlı için ölçüt olarak belirlediği
Avustuya donanması için drednotlar s i pariş edilmiştir.''
Balkan Savaşları ' nda kaybedilen topraklar aras ı nda Ege
Adaları da vardı. Kamuoyu ve hüküme ı, bu kaybı donanmanın
güçsüz lüğüne bağ lamaktaydı. Yunanistan. Averor gibi bir
kruvazöre dayanan üstün l üğüyle Ege Adaları ' nı teker teker ele
geçirebilmişti. Dolayısıyla Osman l ı Devleti'nin Balkan Savaşları
sonrasında Ege'de deniz gücü dengesini kendi lehine
çevirebilmek için yeni harp gemisi arayışına girmiştir. Güçlü bi r
donanma, Ege Adaları'n ı n geleceğine ilişk i n müzakerelerde
Osmanlı Devleti'nin elini kuvvetlendirecekti. Ancak bunun kısa
sürede başarılması gerekiyordu. Gözler kaçını l maz olarak başka
devletler için yaptı rılmış ya da yapt ırı lmakta olan dreclnotlara
çevrildi.
Osmanlı coğrafyas ı nda drednot rekabeti kız ışırken,
dünyanın diğer ucunda, Güney Amerika'daki deniz silahlanma
yarışı ise hız kesiyordu. Bu kıtada Brezilya'nın İng ili z
tersanelerine verdiği üç drednor siparişine komşuları , A ıjant i n
ve Şili de ikişer drednotla yan ı t vermeye çalışmıştı. Ancak
Brezilya'nın Minas Geraes ve Sao Paolo drednotları teslim
alınd ı ktan bir süre sonra 1910 yılı sonunda hizmet dış ı edildi.
Kasım 1 9ıo' da bu gemilerin mürettebatının ayak l anması bu
karara yol açmış tı. Brezilya'nın sipariş ettiği üçüncü drednot
Rio de Janeiro'nun Armstrong tezgah l arındaki yapım ı d.:ı ayn ı
gerekçeyle askıya a l ınm ı ştı. Arjanrin, drednot sipariş l erini 1910
y ı lı nda Amerikan tersanelerine vermişti . Ancak Moreno ve
Rivadavia adı verilen bu iki harp gemisinin yapımı istenen hı zda
ilerlemiyordu. Yanşa en geç katılan Şil i ise A l ın i ranre Lattore'yi
19ı ı 'cle, Almirante Cochrane'yi ise 191ı'de sipariş edebildi. Ancak
kaynak sıkıntısı yaşan Latin Amerika ülkelerinin neresi çabuk
kesild i ve 1913 yılında ortada drednot hevesi giderek azald ı. .µ
Aynı yı l bir İ ngiliz şirketi Bağdat ve Basra vilayetlerinde
insufficienı fimıııcia l resources, the iınp l cmeııration or the
enlire program was postponecl. ıı
The Ba lkan Wars, which broke out in 191.2, resu l red in an
interrupıion in 1he construction or tlıe nrst Ottonıaıı
clreadnoughı. in early Noveınber of 1912. Vıckers uıı i lmerally
lrn l tecl Lhe coııstnıction of Reşadiye, whiclı was in progress at
Bı:ı r row. Tlı e lıeavy losses tlıe Ottonıan State surfered ın the
first nıont lı s of ılıe war ıroub l ed Vickers with regarcls to tlıe
future of Reşad i ye. At tile rime, the constnıct i on of rhe
clreadnouglıt had reaclıecl rlıe pro ı ecıive deck level." Despi1e
the concerns or Vickers. the Ottonıan State did not clefer rıııy of
the installınents in the course of tlıe Balkan Wars. 1'
The travels of Naval Coııımmıder Ahmed Vasıf, who wfls in
Great Britain at the time ıo supervise ıhe coııstrucıioıı, offer
clues on wlıen tlıe constnıction process was ı·esuıııecl. Basecl 011
the inrornıaı ion avail.ıble, Navrı l Conııııander Ahmed Vasıf wrıs
sunınıoned to İstanbul in 1912, but reııssumecl his post in Greaı
B ı'itcı i n on .23 April 1913. " lı can rtıus be concludecl thaı ıhe
1
construcııon or Reşadiye resumed arouncl rlıat time. Citing rhe
strike or the sh ipyarcl workers ııs an excuse, Vickers, on ıhe
othcr hand, demanclecl an adcl itional gracc period of 12 ıııonılıs.
Despile tlıe orclers of Grand Vizier Mahmud Sevket Pasha to
pressure rhe firnı and tlıe ıoo Pound penalty for delay per day,
the postponenıent of construction coulcl not be avoiclecl. 11
:ı
Reşmliye was nnally reacly to be lauııchcd in Seprerııber 1913- it
was certain at rhar poiııt tlır-ıt the conıpletion of ıhe
clrearlnouglıt. wlıiclı had becn foreseen for Noveıııber 1913 in
ıhe coııtract, wou lcl take lenger ılımı anıiciparecl. Tl1e first
Ottonıan dreadnought Reşad i ye wns lmınclıecl on 3 September
1913 wi rh an ostentatious cerenıoııy. in compliance w ith nava l
rrad irion. Nai le Hanım. who broke a rose-waıer bottle against
Lhe hul l of the clreadnought;christened Reşadiye during her
l nunc lı . 1~
Despite its extenclecl effons to cliscourage the Ottoman
Navy fronı orclering the dreaclnought, rhere was a palpable
clıange in tllE' ctttıtııcle or 1lıe Brirıs lı Naval Mission. Tlıis change
can largely be attributecl Lo ıhe appointnıent ofa new chief or
comınission. On 12 August 1912, Otıonıan Ministcr of Naval
Affa irs Mahıııud MulHm Pasha was i nforınecl that Admircı l
Linıpus was to succeed Rear Adnıi ra l W i llianıs wlıen the laııcr's
rerm of office encled. N in a cleta ilecl repon he soon subnıittecl
to the Adm ira lty, the new Nava l Advisor Aclnı i rcı l Linıpus
presented lıis views on rlıe reinforceıneııı or thc navy. '" i n 53
suınnıary, l.iıııpus proposed the creation ofa fleet thaı woulcl
paral lel thaı of ı\ustria. i t caıı thus be srıicl tlıat contrary to his
predecessors Vice Adnıiral Sir Gaınble ancl Reacl Aclnıiral
Wi l l ianıs, Aclnıira l Lııııpus did not object to a program ılınL
incluclecl clreadnoughts far tlıe Ottonıan ııavy. DreadnouglHS
sinıilar to tlıose of the Austriaıı rl eet, which Liınpus deeıııed c1s
criteria for ıhe Ottonıans, were soon orclerecl. "
 petrol i m t iyazları tanınmas ı karşı lı ğ ı nda , Brezilya'nın geçici
olarak hizmet d ı şı bırakt ığı Minas Geraes ve Sao Paulo
dred notlarını satın alarak Osmanlı donan m asına devrecme
önerisi yaptı ." Ancak Brez il ya ' nın üçüncü drednotu Rio de
Janeiro muhtemel a l ıcılar açı sından çok daha cazip bir harp
gemisiydi. Daha yeni bir tasarımd ı ve o dönemde dünyanın en
güçlü harp gemilerinden bırisi sayıl ı yordu. Zaten Rus. İ ta l yan ve
Osman l ı hükünıetler i bu gemi için ayrı ayrı Brezilya
hükümetinin nabzın ı yoklamış ve gizlice tekl ifler yapm ı ştır.<ı
Tablo 1 - Rio de Janeiro (Sultan Osman- ı Evvel) Teknik Özellikleri
i nşa Yeri Arnısırong, Elswlck Tersanesi
Kızağa Konuluşu EyHil 1911
Müretıebaı 1267
Deplasman Tonaj 27-500 ton (30.250 ton ram yükle)
Boyuı lar (Boy-En-O rafı) 671,5 x 89 x 30,5 fceı
Ana Tahrik Parsoııs/ 4 Pervane
Süraıi ıı. rnil
Silahlar 14 x ıı/50 inç'llk Lop
ıo x 6/50 inç'llk ıop
8 X 3 inç
ı x 3 inç (uçaksavnr)
4 x 3 pdr.
ı x 3 pdr. (uçaksavar)
ı x Denizalu torpido kovanı
Kaynak: Jaııe·<'ı Figlıtirıg Slıipö ob World War /, 1919 tıpkı basımı. Londoıı.
Rıındom House Group Lıd ., 2001, s. 38.
Brezilya hükümeti. Eylü l 1913'ten itibaren bu gemi için
resmen alıc ı aramaya başladı. Bu güçlü drednoLUn akıbeti,
ara l arında bö lgesel deniz gücü yarışı olan ülkeler tarafından
yakından izlendi ve etkilenmeye çalış ıl dı. örneğin gemiye
İtalya ' nın talip olduğu ve İ ngi l tere ' n i n bu satı şa bir itiraz ı
olmayacağı el altından Fransızlara duyuruldu. Bu nedenle
Fransız lar, geminin al ı m ı için Yunan istan'a kredi açman ı n kendi
çıkarlarına uygun olduğunu düşündü . Fransızların bu
nıyet l er i nden haberdar olunca İng i liz Bahriye Nezareti
Armstrong'a bu gem inin Frans ız kredisiyle Yunanistan'a satışı
d ışındaki seçenekleri değerlend i rmeme ta l imatı verdi: ;
Ancak Ara lı k ayı başında, gemiye bir başka ülkenin daha
ta l ıp o ld uğu Brezi lya tara fından duyuruldu. Gemiye mevcut
haliyle biçilen fiyat 2.700.000 sterl indir. Teklifi yapan ülke,
250.000 sterl ini derha l, 940.000 sterl ini ise birkaç hafta içinde
olmak üzere 1.190.000 sterl in peşinat öneriyordu. Teklıri cazip
54 bulan Brezilya hükümetı. geminin adı henüz kendi lerince de
meçhul bir ülkeye satıldığın ı bu ülkedeki İngi l iz Büyüke l çi l i ği ' ne
ıı Aralık 1913 günü iletti. İ ki gün sonra İstanbul 'daki İngiliz
Büyükelçi l iği , Osman l ı Devleti'n in gemiye talip olduğuna ilişkin
ilk mesajı geçti. Kısa süre sonra İ ngi l iz basın ı da konuyu haber
yaptı.,~
Osmanlı Devleti'nin bu muharebe gem isi için baş l ang ıçta
2.000.000 sterlin önerd iğ i düşünüldü . Ancak daha sonra gemiye
Thc Acgean lslands wcre among tlı e reı-ritories losr in Llıe
Balkmı Wars. Tlıe govern ıııenı a ııd Llıe public ascribecl th is loss
ro tlıe weakness of tlıe navy Throu glı t lı e superiority of its
crui ser Averoff, Greece was able to seize tlıe ı\egean Isla ncls
onc by oııe. Tlıereforc, wıth a view 10 offse ı t ıııg the balance of
Aegeaıı naval power ııı tlıe i r favor in rlıe afıermaı lı of rlıe
Balkan Wars. tlıe Ottonıans bega ıı seekiııg ııew batt l eslıips . A
powerfu l fl eet coulcl sırengı h en the lı a ncl of the Onoınan S ı a ı e
in tlıe negoriaıioııs concern iıı g tlıe futtıre of ılıe Aegean
lslaııds . However. ıh is wcıs sonıethin g tlı aı neeclecl to be
achieved witlıin a slıort periocl of time. Eyes were iıı evııab ly
turneci ı o tlıe drecıclııoughts builı or under construction for
orlıer countries.
As rlıe race ıo obta i ıı dreacl ııoug lı rs esca latecl arouncl
Ottoıııcın territories, naval arıns races in So u ılı A ı nericcı, ncross
the other side of rlıe world, were l osıng nı oıııeııtunı. Brazil's
orcler of three clreadno u glı ts froın the British clockyarcls was
soon followed by two dreadnouglıt orclers eııch by Ai'genıincı
ancl C lıi l e. At rlıe enci of 1910, shorrly a fıer rlıey were deliverecl,
Brazil's two clreaclnoughts Minas Geraes ancl Sao Pau lo were
cle-corıınıissioııed. The Noveınber 1910 ıııut i ny of Llıe sh ips' crew
had prompted ılıi s decısion. The consıruc ti on of Rio ele Janeiro.
Brazil's tlıi rcl dreadnoughr ar tlıe Armsrrong shipyard was
suspencled on rlıe same grounds. in 1910, Argcntina
conımissioned drcadnoughts fronı American slı i pya rcls
l lowever. tlıe consrruclion of t lı e ıwo baules lıi ps ııa ııı ed
Moreno and Rivaclavia was not aclva ııcing a ı ılıe clesirecl raıe.
Having joiııecl t lıe clreaclno u glı t race !ast, Clıi l e orclered
ı\lmirante Luttore in 1911ancl A l ıııirantc Cochrane in 1912.
Nevertheless, su ff ering froııı lack of financia l resources, La ı in
A ıner i ca n countries were soon out of brearlı cıııcl by rhe ınid-
19I3. Lheir obsession wlth clreadnouglıts began ı o wane.'·
The sa ııı c year, a British coınpany nıadc an olfor ı o
purchase Brazi l 's teıııpornrily de - comııı issioııed Mi nas Geı-aes
and Sao Paolo dreadnouglıts aııd transfer thenı ro tlı e Ottoman
rı eet in exdrn ıı ge for tlıe exteıısion ol oil concessions in the
prov iıı ces of Baghdad ancl Basra.'1 However. Brazil's tlıird
clreadnouglıt Rio de j aııeiro was a ınore appeal ing battleslıip
for prospeclive buyers. il hada ııewer design aııcl was
coıısiclerecl
one of the nıost powerful battleships of i ı s time.
Tlı e Russian. 1 trıliaıı ancl Ottomcı n States hacl already explored
possibi lities to purchase tlıe vessel froııı tlı e Brazi lian
govern ııı enı a ııcl secretly ex rendecl offers."
3-000.000 sterl in ödend i ği anlaşıldı." Sul tan Osman- ı Evvel adı Tal>le J - Rio ele Janeiro (Sulıan Osıııan-ı Evvel) Technicaı Sııccifications

verilen bu ikinci drednotun, yap ı mı süren Reşadiye ile birlikte
Temmuz 1914 sonuna doğru Osmanlı donanmasına kat ı l ması
bekleniyordu.'8 Rio de Janerio'nun alım ı , şanların pek de
Osman l ı l a r lehine o l mad ı ğı bir ortamda gerçekleşti.
Os man l ı l arın lehine iş l eyen iki etmen vardı. Bun lardan ilki
geminin satın a l ınabilmesi için gereken kaynaklc'.lrın, çok yüksek
faizle de olsa kısa sürede temin edebilmesiydi. '9 İkinci önemli
neden ise gemiyi inşa eden Armsrrong Tersanesi'ne karşı
Osman lı liman ve rıh tı mların ı n ı slahı iha lesinin koz olarak
kullanılmasıydı. ;• 30 yı ll ık liman imtiyazl a rı nı da içeren bu
ihalenin ticari cazibesi sayesinde Osman l ı l ar Rio de Janeiro
konusunda Yunanistan ' ın önüne geçebi ldi. Zaten kısa süre
sonra Osmanlı Bahriye Nezareti ile Armstrong ve Vickers
şirketleri aras ı nda yaklaşık 4.000.000 l ira l ık bir liman tesisleri
ve kuru havuzlama imkan l arına il işkin sözleşme imza landı.
Hemen ardından da Rio de Janeiro'nun a lı nd ığı ilan edildi." Bu
yen i lıarp gemisinin komu tanlığı na Hamidiye kahrama nı olarak
bi linen Binbaşı Raur Bey atandı .
Yaz aylarında tes limi beklenen Reşadiye ' ye ek olarak
dünyanın en büyük drednotunun da Su ltan Osman-, Evvel
adıyla Osmanlı donanmasına kat ı l acak oluşu, Osman l ı
toplumunda büyük heyecan yarattı. Bağış kampanyalarına
ilginin zirveye çıkt ığı bu aşamada, Donanma Cemiyeti,
roplumun bu harp gemilerine ilgisini sıcak tutmaya dönük
faaliyetleri yoğun l aştırdı. Doncmnıa Mecm tıcı6ı ' nda bu
gemi lerin son durumu ile i lgili haberler ve fotoğra fl ara s ıkl ı kl a
yer verildi. Ayrıca Reşad i ye ' nin denize indırilış i ni gösteren film
istanbul'daki baz ı okullarda ve kamu kuruluş l arında gösterildi.
Osmanlı ların beklediği kurtarıcı , Reşadiye ve Sultan Osman-,
Evvel drednotlarında vucüt buldu ve halk nazarında bu
gemilere beklenen kurtarı c ılar gözüyle bak ıldı. "
1914 yı lında Osman l ı hükümeti donanmasını güçlendirme
girişimlerini sürdürdü. Bu çerçevede Bahriye Nazırı Cemal
Paşa' nın Vickers ve Armstrong şirketler i y le yürüttüğü
görüşmeler, Nisan 1914'te Fatih isiml i yeni bir drednoıun
sipariş i yle sonuçlandı. As l ında bu s i pariş 1911 y ıl ında
ArmsLrong'a Reşadiye' nin i kizi için verilen sipar işin bazı
değişikl i k l erle canland ı rılması nite l iği ndeydi.~1 Osman l ı belgel eri
Bahriye Nezareti'nin bu tarih lerde kapsaml ı bir donanma
programını nihayet baş l attığını onaya koymaktadır. Bu program
çerçevesınde Armstrong ve Vickers ile 29 Nisan 1914 tarihınde
imzalanan bir sözl eşmeyle, Fatih drednotunun yanı sıra , yine
donanma programı kapsamında iki adet 3-550 tonluk muhafazalı
kruvazör, dört adet ı.ooo ton luk muhrip ve iki adet den iza l tı
sipariş edildi. Bu siparişlerin toplam bedeli 3.972.000 sterli ndi."
Fatih drednotu II Haziran 1914'de törenle kızağa konuldu.
Bundan sadece on yedi gün sonra tüm Avrupa'da genel bir
savaşı tetikleyecek olan Saraybosna suikasti meydana geldi.
Kriz derinleştikçe Osman l ı drednotlarının akıbeti giderek
Bui l ı in Arınsırong, Elswıck Dockyard
Laid down Sepıenıber ıcı ı ı
Crew ı ı67
D i splaceıııenı 27,c;oo toııs (ıo,2ı;o ıons deep loacl)
D i ıneıısion~ (Leııgılı-Bemn • Drauglı ı } 671c; x 89 x 30.c; reeı
Propulsıon Paı soııs/ 4 screws
Specd ıı knoıs
Arırnı ı nenı 14 x 12-inch/ 50 gı ı ııs
ıo x 6-ınclı/50 gııns
8 x 3-inclı
ı x 3- ı ncl ı (aııı i-aircrnrt ~uns)
4 x 3 pdr.
ı x 3 pclr. (anıH=ıircrıırı guns)
2 x Subnıerged beııııı torpedo ı ııbes
Source: Joııe·.ı Fıc;lıriııg Slıip,ı o~ Worlc/ W<1r 1. 1919 racsiıni l e (Loııclon:
Ranclonı House Group Lıd .. woı). p. 38.
As ol Septeınber 1913, the Brazi lian Government officially
began ı·o seek buyers for the vessel. The fate or t lı is
dreaclııouglır was closely followecl by coumries tlıat were noı
only pitclıed in a relenrless coınpetition or naval power. but
also strivecl to affect ıhe ourcome. France, for example, was
secrcLly informecl tlıat lra ly was a potenlic1 I buycr aııd tlıat
l
Greaı Brirnin would not object ıo ılıe sale. Hence, the French jl
1
thouglıt ılıat it woulcl be to rlıeir advaıırage ıo underwrite a
loan ıo Greece ror tlı e purclıase of tlıe vessel. ünce notificd or 't
France's intentions, tlı e British Aclmirnlty gave A r ınsırong '
instructions not to consider any options other tlıan a possib le
sale to Greece IJacked by a loan rroın France. "
However. in early Decembeı-, Brazi l announced that another
country was inıerestccl in purclıasiııg the vessel. Tlıe estiınatecl
sale value or ılıe vessel was ,qoo,ooo Pounds. The country
rlıa r ımıcle rlıe orrer proposed an advance of 1,190.000 Pouncls.
250,000 Pouncls or wlıiclı would be pa id iııınıecl i ately ,mel the
renıain i ng 940,000 Pounds would be clcl ivNecl in a ıııattcr of
weeks. The offer appealed 10 ıhe Brazi li an Governıııent; on 11
Decenıber 1913, Brazil iııforınecl its Briıislı Eınbassy ılıat tlıe
dreadnouglıt was solcl to cııı anonynıo ı ıs cusıoıner. Two clays
lcıte r, Grecıt Britaiıı's Ambassador to isıanbul conveyed rhe
ınessage tlıat the Ottonıan State was i nteresıed in purchasing
ıhe dreaclııough ı. Shor ı ly 1herearter, 1he Bri ı i slı press reportecl
thc recenı clevelopments. •··
it was initially thouglıt tlıat the Ottoman State had offered
ı, 000,000 Pouncls for the dreaclnouglı t. Latcr, it becaıne 55
apparenı ılıat ılıe paymem was in tlı e aınoun ı or 3,000.000
Pounds. '1 Remınıecl r1s Sullr1n Osnıan- ı Evvel. this seconcl
dre;ıclnoughı was expectccl to joın ı· he Ottoman navy <1 1 the enci
or Ju ly 1914, alongsicle the Reşadiye. wlı i c lı was still uncler
coıısrrucrioıı al ıhe time.'" The purc lı ase of Rio de Janerio was
exec11ted uııcler cond i t ı ons tlıcıt were not entirely fcıvor;ıble to
the Otıoman Government. There were two fı=ıctors favoring the
 be li rsiz leşti. Zaten bu gemilerin yapımı bir türlü istenen h ızla
i lerlememişti. Bahriye Nazırı Cemal Paşa, Reşadiye ve Sultan
Osman-ı Evvel'de yaşanan gecikmeleri, Nezaretin ilgili
dairelerinin bazı değişikl ik ta leplerini sürüncemede
bırakmasına bağ l am ı ştır.;' Bu nedenle gemi yapım faali yetlerine
nezaret eden Rauf ve Vasıf beyl eri bil gi vermek üzere İstanbul'a
geri çağırdı. İ stenen değişik l i kler bu iki subay İ s tanbul'dayken
karara bağlandı. Bundan sonra Cemal Paşa. tersanelerden iki
drednotun tamamlanacağı kesin bir tarih vermelerini talep etti.
Ayrı ca Rauf ve Vas ıf beylere ele yeni gecikmelere yol açmamak
için başka tadilat istenmemesini emrctti.sı;
İngiliz Bahriye Naz ırı Churchill'in Osmanlı drednotlarına
ilişkin düşünce l eri de aynı sıra l arda netlik kazandı. 28 Temmuz
1914 tarihinde Bahriye Nezareti istihbarat Şube Müdürü'ne,
İngiliz ve Alman muharebe gemi lerinin sayı ları
karşılaşt ırı l ırken. Osmanl ı donanm ası için inşa edi len iki
clrednotun da İngilı z donanm a s ı mevcutl arı a rasında hesaba
katılması ta l imatın ı verd i _ ;ı İngi l tere ' nin denizlerdeki
ü s tün lüğünü Almanya'ya kaptı rmaması için bu gemi lerin
mutlaka İngliliz donanmasına katılmasını yaşamsal önemde
sayıyordu . Churchill, yine aynı rarihte Bahriye Nezareti Üçüncü
Lordu Sir Archibald Moore'a İngi liz tersanelerinde yapım ı
r. tamam lanmak üzere olan iki Osman l ı muharebe gemisine el
.' konu l ması için gerekli idari ve ma li Ledbirler konusunda
ayrıntıl ı bir plan ha zırlamasın ı emr<"tti. Ayrıca bu gemilerin en
erken hangi tarihte hizmete a lı nabi leceğini sordu. Ertesi gün
Sultan Osman - ı Evvel'in derhal; Reşadiye' nin ise Ağustos ayı
sonunda göreve hazır durumda teslim a l ınabileceğ i bilclirıldi.'"
Ancak el konma kararı resmi leşmeden bir hayli önce.
İngiliz l erin yapımı neredeyse tamamlanan dreclnotlar ı teslim
etmemek için ayak sürümeye başladıklarına il i şkin işaretler
ortaya ç ı km ı ştır. Temmuz 19ı4'te Fransa gezisi sırasında Rauf
Bey ile Paris're bu l uşan Bahriye Nazın Cemal Paşa kend isinden,
"İngil i z l e rde garip bir halet-i ruhiye müşahade etmekte o ld uğu ...
ve adeta Su ltan Osınan' ı n tamam l anmaması ve tehiri için her
gün başka bir bahane ica t etmekte ol duk l arı" bi lgisini a l dı. Bunu
üzerine Cemal Paşa geminin teslimini çabuklaştırmak gayesiyle
14 ropundan ikisi ol maksızın denemelerin yapı l masına onay
verdi_ ;•ı
Bu arada İngil iz Bahriye Nezareti, gemiye el koyma kararının
hukuksal sonuçları konusunda değişik mercilerden görüş almakla
ıııeşguldur. Anrnk bir türlü sağ l am bir hukuki gerekçe
56 bu l unamamaktadır. İngiliz hukukçular, ancak "salus republ icae
suprema lex" yani "devletin bekaasından daha üstün yasa yok tur"
türünden bir genel ilkeye i şaret edebilmekteydi.'"' K ı sacas ı
gemi lere el konu l mas ını meşrulaş tıracak bir hukuksal dayanak
yoktu. Bu, bir siyasi karar olacakt ı ve tarihe de öyle geçecekti. ••
Church ill, 29 Temmuz 1914'te öncelikle Sultan Osman-,
Evvel'in Osmanl ı hizmetine girişini engellemeye dönük
tedbirleri yürürlüğe koydurttu.'" Raur Bey'in di le getirdiğ i
Onomans. The rirst was the loan of the necessary funds to
purchasc the clreadııought within a shor t time nnd ata nıu clı
lıigher rrıte of interesı.''' A second inıporta nt facıor was thar the
conrrnct for tlıe iııı prove nı ent of the O ı tonrnn ports and piers
was playecl asa trnınp agai nst tlıe Armstrong dockyarcl rha ı
had unclcrtakeıı the coııs rruct i on of thc clrcadnouglı ı .'" W i t lı
the help of the commercial appeal of tlıis tender, wlıic lı also
incluclecl port concessio ıı s for 30 years, tlıe Ottoıııans were nble
to get alıend of Gr eece wiıh respect to the purchase of Rio de
J ane i ı-o. Shortly thereafter. a cont ract was signed between the
Ottoman M iıı isrry of Marine ancl ı:lıe Arnıs ırong and Vickers ror
the use the porr ancl dr y clock facililies in exclıange for
4,000,000 Liras. Soon af ter, the sale of Rio de Janeiro was
announced.'' Recognized as the lı ero or Haıııidiye, Li eutencınt
Comınander Rauf Bey was appoiııtecl as tlıe co ıııımınder of ıhi s
new batt l eslıip .
Tlıe addition of the largesı d readnouglıt in the world
- renamed as S u lraıı Osman-, Evvel- as well as Reşadiye, wh i c lı
was expected to be clelivered in the sunınıer ınontlıs, Lo the
Olloımııı navy generated consiclerab le exc i teme ıır anıong the
Ottomans. Ata time in which in terest in donation campaigns
had resurged, Donanma Cemiyeti (N.wy Lcague) intcnsified i ı s
activities towarcls ma inta ining society's revivecl i n t eresı in
these bauleslı i ps. Tlıe magazine Oonc111111cı ı\ılec11111cı<11 ofren
publishecl news ancı photograplıs on Llıe updated starus of
ı hese vessels. Furtlıerınore. a fi im reatu ring rhe launch of
Reşadiye was screened at vari ous schools and public
i ııstiturioııs across İ stanbul. T lıe savior rhat tlıe Ottonıans had
anticipa ted fora long time had material ized in the fornı of
dreaclnough ı s Reşı:ıcliye ancl Sultan Osnıan - ı Evvel c1nd the
public regarded these vessels as tlıeir loııg-awaited salvation ....
in 1914, the OLton ı an Goverıımen r coııt i nued its efforts to
strenghten the navy . The clel iberations beıween Min ister of
Nava l Affairs Cema l Pasha ı:ınd Vickers ancl /\rnıstrong
conıpanies resu l ted in tlıe order ofa new clreadnought, Falih,
in April 1914. in ract, t lıis orcler was nıerely a revival. witlı
several nıocl i ficaı ions. of the orcler from to Arnıstrong fora
sister of Reşadiye.'3 Otroımın clocuınenı-s reveal that rlıe
Ministry of Marine wfls finally able to launch a comprehensive
nava l program during this l:inıe . As parı oran agreen1ent signecl
with Arnıstrong aııcl Vickers on 23 April 1914, apan fronı rhe
dreacl no uglıt Fati h, rwo 3,550-ton protecrecl cruiseı-s, four
1,000-ton clestroyers, ancl two su b nıar i nes were ord erecl as
foreseen in rlıe naval program. Tlı e ı oıal cosl of llıese orders
r11110tınted
to 3,972,000 Pouncls. ı.ı
Tlıe Fatih dreadnought was la icl clown on ı ı June 1914 witlı a
ceremony. Only seventcen days l a ıe r, the Snrajevo
assassination occurred. triggeri ng a general war across Europe.
As the crises iııtens i fied, rlı e future of the Oıtoman
dreı:ıclnoughts becaıne increasingly a ıııbiguous. in any case, the
Reşad iye' ni n Barrow'da Bucc l eu clı tersanesind e süren yapımı
Reşad iye b uilding ancl fi tting in Buccleuch dock, Barrow ıs Güvenç Collectionl
kuşkuların etkisiyle, Osman l ı hükümeti de Temmuz 1914'ün son
haftas ı nda geminin bir an önce teslimini sağ lr1maya dönük
girişim lerini yoğunlaşt ı rd ı.
29 Temmuz günü Su ltan Osman - ı
Evvel'de görev yapacak m ürettaba t ın bir böl ümü Reş id Paşa
gemisiyle İngiltere ' ye vard ı. Bahriye Nazırı Churchill, gemiye
hukuk d ışı yollarla da olsa el koyma kararını 30 Temmuz 1914
günü kesinleş tirdi , İngi l tere kra l ına Sultan Osman-, Evvel'i ülke
dışına çıkartmama kararı ald ı ğını arz etti.'' 3 ı Ağustos 1914 günü,
saat 14:30 civarında geminin son taksitinin Osman lı
lıükümerince Armstrong hesabına yatırıl d ığı haberi ulaş t ı. Aynı
sıralarda Armstrong'dan bir yetkil i Raur Bey'e İng i l i z Bahriye
Nezaretinin kendi lerine yaptığı tebligatı okuyarak durumu
aç ı k l amaktadır."' Karar Osmanlı hükümetine 3 Ağustos 1914
tarihinde resmen ileti ldi.
Bu karar Osma n l ı hükümeti tarafı ndan şiddetle protesto
edi ldi. Anrnk ası l önemlisi bu gemi lerden mahrum bırakı l mak
Osmanl ı toplumunda kuvvetli bir mağduriyet duygusunun
oluşmas ı na ve İngi l iz karşıtlığı na yol açtı. Bu yeni durum
aslında İngi l tere' n in Osmanlı Devletini savaş d ı şı tutma
(S. Güvenç Koleksiyon u)
construction of tlı e se vessels had not proceedecl at the desircd
rme. Minister of Marinc Cernöl Pnsha attributed the delay in
tlıe construction of R e şadiy e aııcl Su ltan Osman-, Evvel to
concernecl partıes of the M i nl s ı ry, which lınpeded tlıe progress
by requesting cert,ıin modifications in tlıe design.';
Conscqucntly, Cemal Pasha suınmoned Rauf Bey and Vasıf Bey,
wlı o were in charge of supervi sing the dreadnoughr
constnıcrion . The requested clwııges were finalized wlıen tlı e
ı wo ofricers were sti li in İs tanbul. Next, Ce m,ı l Pash ,ı pressured
ı he shipyards ıo designare a specific date on which tlı e two
dreadnoughts would be completed. in orcler to avoid any
furrlıer delay, he also ordered Rauf Bey and Vas ı f Bey to not
57
sanction cıny future ıııodifi crı ti ons. ;•,
Britislı Fir st Lorcl of the Admiralty Churchill's views on tlıe
Ottonıan dreadnoughts soon becanıe evident. As the nuınbers
of British versus German ba ı tleslı ips were being conıpared,
Clıurchill orclered ıhe Staff of lntelligence Office at tlıe
Adnıiralty to consicler the two dreaclnoughts under
construction for the Ottoınan ıır1vy as parı of the British fleet. ;,

poli ti kasına da hizmet etmemekteydi. Dredn ot l arı bir ölüm
kal ı m meselesi gören Churc hıll'i n karar ın dan dönmek gibi niyeti
yoktu. Ancak ortaya ç ı kan İngilte re karşıtı hava n ın
yumuşat ıl abi l mesi için bu gemileri savaş bitiminde tesl im
etmeyi ve her biri için haftada 1.000 sterlin kira ödemeyi
önerdi."' Bu öneriye yanıt veri lmedi. Zaten bi r süre sonra
Osma n lı Devleti Almanya sa fı nda Bi r incı Dünya Savaşı'na
girince konu da gündemden düştü . El konulan Osmanlı
dredno t larından Reşad i ye, HMS Erin, Sultan Osman-, Evvel ise
HMS Agincoun a d l arıyla İ ngiliz donan m as ı nda 1922 y ılı na elek
görev yaptılar. Os nı a ıı lı toplumun gönü llü katkılarıy la ve
yüksek faizli kredilerle ödenen bedel leri ise Lozan Ba rış
Kon fe ransı'nda büyük ölçüde Osmanlı borç l arına sayı l dı.
Böylece d i ğer birçok ülkeninkine benzer biçimde, Osmanlıların
drednot macerası da hüsranla birti. İ k incı Dünya Savaşı'nda
hava gücünün y ü kse l işi ise drednot çağın ı tümden kapa tt ı. Bu
savaşı n sonunda drednotlar hem askeri hem de simgesel
önem lerini büyük ölçüde kaybe tti. Bahriyelerin gözdeleri artık
uçak gem ileriydi.
Notlar
ı Bu bölüm yazarı n, Birinci Diiııycı Sııva 9 ıııa GiclenJo/da 0,rnııılılanıı
Dredııot Dii 9/eri, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kü l tür Yayın ları, 2009, ad lı
eserinden ıüreı il nıiş tır.
58
2 Erol Mütercimler, İmparcıtorlıığıııı Çökii◊iiııe Denizden Bakw Çökii~iiıı
Son OııJı/ı. 1912-1922, İstanbu l , Toplumsa l Dönüşüm Yayınları, 2003, s.
46
3 Fahri Çoker, "Ölümünün 30. Yıl d önü m ü ııde Hocanı Ali Haydar Emir
(Alpagut) ve 'Donaıınıa İsıenıezük' Yazısı", Balmyemiziıı Jlakın
Tcıri/ıiııdeıı J:c6itler, Ankara, Dz. K. K. Karargah Bas ı ınevi, 1994, s.56-65.
4 Kaori Korııaısu, "Financial Problenıs of the Navy during ıhe Reign of
Abdü lhamid il", Orıente Modenıo, XX (LXXXI), No. ı, (2001), s. 209-219.
Pelrol iıntiyaz l arıııa karş ıl ı k Osmanl ı
dona nmasın a d ev redi l ııı esi öneri len Sao
Paulo d redııot u ı s. Güvenç Koleksiyonu}
De-conınıi ss i o ııecl Braziliaıı baLllesh ip Sao
Paulo was offt> red to l ht> O tl oınan N;ıvy in
exc ha ııge of oi l concessiom, in l lıe Middle
Easl (S Güvenç Co l l ec ti cı ıı )
He deenı ed it vital for these vessels to j oin the British fleet in
order to susrain Grea ı Bri ıain ' s superi ority over ıhe seas vis-a-
vis Gernı an y . At t lı e same time, Churchill req uesıed Thi rcl Lorcl
of the Aclmira lty Si r Archibald Moore to prepare a dern iled pl;ın
outlining tlı e adm inistra tive and financiô l measures necessary
ı o acquire ıhe ıwo 0 110111c111 baıı l e ships c urrenı l y uncler
consınıc t io n at B rıti s h shipyi'lrds. He alsa clernanclecl the
earliest date on which these batı l eships coulcl be req uis i ıioned .
The fo ll owing day, C lıu rch i ll was inforrnecl that Su ltan Os111a n- ı
Evvel was reacly ı o be cleliverecl inırneclia ıely cın cl ı ha ı Reşa di ye
wou ld be rerıd y for service a t ıhe enci of A u gus ı. 11'
Stili, long before the decision ıo con fi scate ıh e vessels was
made offi cial, there were several sıgns indicati ng that tlı e
British were cleliberarely biding rlıeir time not ıo del iver the
n ea r l y-conı p l ete d reacl n ouglı ts. in t lı e course of a nı eeı• i ng w ıl'lı
Rauf Bey in July 1914 during his visit ıo Paris, Minis ter of Nava l
Affairs Cemal Pas h ;:ı hnd receivccl the following i nfornıatio n :
'The Bri tish are in a peculiar s ı aıe or ıı ıi ncl (. .. ) and ı h ey seenı
ro be inventing a new excuse ı>very clay to n o ı fin i slı or aı least
to delay the completion of Sultan Osman ... Subsequently, in an
at tempt ı:o accelerate the deliver y process of ı h e vessel, Cemal
Pasha approved a ıesti ng w i ı lı ou t ıwo of ı he 14 guns, as
roreseen.'"
Mea nwlıi l e, the B r i t i slı Ad nıi ra l ty was busy sol iciting opinion
from va ri ous authorities regar ding ılıe legal ranıi f'i cations of
seizure. Br i t is lı lawyers were only able to point to the general·
legal rırinc ip l e . "salus rei publicae supre ımı lex" (mıı i onal
interest be the supreme law)."" in sho r ı, there was no legal
basis lo legitimize the se i zııre of the vessels. This was a political
decision tha ı would be recorded in history as such."
 I•
J.1·.JJ:.l '.Ai lJJ.ı-J~ .V 1./..f-!, .J. 1 ~ı
Sultan Osman- ı Ewel drednotu İngiliz donanmasında HMS Agincourt ad ı y l a hizmete gird ikten sonra ıs Güvenç Koleksiyonu)
DreacinoughL Su ltdn 05 ııı aıı ı as comnıissionecl into tlıe Brl rish Royal Navy willı t lı e ııaıııe of HMS Agincou ı t tS. Güvenç Co ll ect i o rı ı

5 Mark Kerr. Lcıııcl. Sea. cıııcı Alr: Rı.>ıırlni<ıceııceö ob J\,lark l<en·, New York,
Longrırnn. Green and Co.. 1927, s. 127-128.
6 Serhat Güvenç. "Turklsh SubınıJri ne Pioneers", Wcır<ılıipcı l ııteımılioııaı
rıeeı Review, (Ağustos/Eylü l 2001). s. 49-50; Konstantin Zhokov ve
Aleksandr Vitol. 'The Origlns of ıhe Ottornan Subnıa ri ne Fl eeı". Oriente
ı\'loclenıo, XX (LXXXI), No. ı. (2001): 221-232. Raşit Metel, Til rk
Deııizcıltıcılık Tarilıi. lsıanbul. Deniz Bas ı ınevi. 1960, s. 5-28.
7 Mehmet Beşikçi, "I Dünya Savil~ı öncesinde İktidarın Çelik Sembolleri:
Donanımı Sembolizmi ve Milliyetçi Propaganda'', Top/um<ıa l farilı,
XX/ ı ı.7, (Temmuz 2004), s. 92-95.
8 Chris 8. Rooney, "Tlıe l nıerna ıi onal Significance of Brit ish Naval Missions
ta ıhe Ouoınan Eınpıre. 1908-1914", ıVlfclclle Ccu, t errı Sıucliecı. 34/1, (Ocak
1998), s. 8.
9 Geofferey Miller. Stıperior Force: Tlıe Con,:,piracy Belıirıcl 1/ıe t<ıc:ape ob
Goeberı cıııd Breolcıu. Hull. Unlversity of Hull, 1996, s. 151ve 5. V i cıor
Papacosma. Tlıe Miliwry iıı Greı::k Polilico: T/ıe 1909 Coııp c/"Ctnt. Kent.
Olı i o: Kent Sıate Univers i ıy, 1977, s. 93-101.
ıo Rooney, "The l nı ernati ona l Significance.. .'', 4.
ıı Arif Büy [iktuğrul, O<ırnaıılı Deııiz Hcırp Tcırilıi ve Cıınılıuriyet
Doırnıımaı:ıı. iV. ls ıanbul. Deniz Basınıevi . 1984, s. 74.
12 Mütercimler, impcırnıorlıığun Çökı1<ıiirıe.... 56.
13 Arif Büyüktuğrul, "Osman l ı (Türk)·Yunan Deniz Silah lanıırn Yarışı'',
Belleteıı. XXXIX/156, (Ekinı 1975), s. 742. Ayrıca bkz.. Mütercimler,
lmpcıraıorlıı§uı ı Çökı1,>iiııe.... 56.
On 29 July 191 4, Churchill firs ı· pu t ın to errect tlıe
pl'ecautionary measures geared towards preventing Su! tan
O s ına ıı - ı Evvel fro nı entel'ing the service of the O tto nıan fl eer."'
Tlı rou glı tlı e i ıı fluence of the concerns ılı a ı Rauf Bey lıacl
voiced. tlıe Otro ma ıı Governm en ı intensifi ed its efforts to
receive the vessel s as early as possible, i.e., in the last week of
1
Jul y 19 14. On July 29 " . a portion of the prospective crcw of
Sultan Os nı a n-ı Evvel arrived in England abo.ırd Reş i d Paşa.
Firs ı Lorcl of rlı e Admiralty Clıu l'r hi l l fi ıırıl i zecl rhe declsion to
conı nrnııclee r tlı e vessel -albeir tlı l'o u g lı illega l ıneans- on 30
Jul y 1914 Eıncl subnı i rted to rlıe review of the King of Englancl his
decision to not release Su lı an Os ına n-ı Evvel out of the borclers
of the country.'·1 On ı Augusr 1914. at approx i ımıre l y 1430 hours.
news was cleliverecl that the final insta llment of ıhe
dreaclno u g lıt was deposited in t lıe Ar ııı stron g account by tlı e 59
Ot to ıııan Governııı ent. At nround tlı e sa ııı e time, in an at teııı p t
ıo expla iıı rlı e siıua li on . an official from rlıe A r nıstrong
dockyard s u bıni tted to Rauf Bey t lı e wri tten 110 1ice he received
fro nı tlıe British Adın i rn l ty.''' G reaı Bril ain's decision was
orficial ly conveyecl to tlıe Otto ımııı Governmen ı on 3 August
1914.
 14 Paul G. Halpern. J\ Ncıval Hl61oıy o~ Worlcl Wcır I. An napolis, Naval
l nstitu ıe Press. 1994, s. 16.
ı s Barry Dennis Hulll. ··r11e Eastern Ouestıon in Britlsh Naval Policy and
Sırategy, 1978-1913". Southecıı:,t Cııropecın /ı1orırııııe
Commerce cıııd
Noucıl Potıcıe~: brom ı\licl-Ctcılıteeııllı Ceııtıııy ro 1914, (der.) A. E.
Vacalopoulos. C. D. Svolopoulos. B. K. Kiraly, Boulder, Colorado, Social
Scıences Monographs. 1988, s. 72. Bu konuda kapsamlı bir çal ı şm a için
bkz.. Marshall J. Bastable. Ann.ı mıd 1/ıe Stcııe: Sir Willicım ı\nııı:,/rons
ancı ttıe Reıııakirıg ob Brıtiölı Navol power. 18.51, -1911,. Aldershot,
Ashgate, 2004.
16 Rooney. "The ı nı ernational Signıficance ... ", s. 6; Miller, Strrıitı:,: Brilioll
Polıcy.... s. 82.
17 ·ı he New Turkısh Bau leships", Tlıe Tııııe.ı. (ı Ağus t os 1911); 'launch of
Reshaclieh To-Morrow", Tlıe Tlme.ı. (2 Eylül 1911).
18 "The New Turkish Baıtleships: Theı r Naval Value", Tlıe Tlıııet>, (28 Nisan
1913).
19 Başbakanlık Osmanlı A rşivi (BOA). HRliMŞİŞO, 99/ 4-2, 1138. C2.6.
20 "Naval ancl Milltary lmelligence", T/ıe Tlmeı:,, (9 Kasını 1911).
21 "Tlıe House of Coııınıons". Tlıe Tiıııeı:,, (12 Kas ı nı 1912).
22 Geofferey Miller, Strcıirö: Britit>h Policy Towcırr/ı:, 1/ıe Orıoıııcııı Cıııpln'
aııd tlıe Origiııö o~ rııe Dcırclcıııe/leı:, Ccıınpcıigıı , Hull. University of Hull,
1997, s. 142.
23 Jonathan Granı. 'The Sword or tlıe Sultan,: Ottoınan Arms lnıports. 1854-
1914", Tlıe Joıınwl o~ ı"1iliıaıy tli6tory, 66/ ı , (Ocak 2002). s. ı9-30.
24 Reşndiye drednoıunu n finansman söz l eşmes i için bkz. Public Recorcls
Offlce (PRO) FO 371/ı137, ı ı2419, "Aclıat de Vaisseau de Guerre - Con ıraı
Financier", (18 Temmuz 1911).
ıs Reşadiye d rednoıunun nnaıısman sözl eşmesi için bkz., PRO FO 371/ıın.
122419, "Achat de Vaisseau de Guerre - Conırat Financier", (18 Teınınuı
191 ı) ve ''Vickers to Foreigıı Office·, (21Ağus tos 1914). Reşadiye ile bem..er
özellikler taşıyan IIMS lron Duke sınırı muharebe gemisinin cephane ve
nıuhinıma l dahil 1911 fiyatlarıyla maliyeti, 2.329.032 sterl ın olarak
hesapla n mışıır. "Memoramlum by WSC: Paper F - Cosı or Cerıain Capi tal
Ships", (13 Aral ı k 1913), Churchill, Wlı1ötoıı S. Clııırclıi/1 ... , 1992.
26 Nejat Gülen. Diıııcıeıı Bw3ii ııe Bcılırı.yemiı. l sıanbul. Kastaş Yay ı nları ,
1988, s. 186.
27 Miller. Suımwr Forc:e... . 152; Zizis Fotakıs. Greek Ncıva l Strategy w ı ıl
Polir_y, Londra. Rou ıl edge, 2005, ~- 39.
28 Bu tanı şmalar için bkz., Evgenii. F. Poclsoblyaev, "The Russian Naval
General Sıarr and lhe Evolution of Naval Policy", Tlır /ounıol ob Milıt<ıı:y
lli61o ıy, 66/ ı , (Ocak 2000). s. 37--70.
ı9 As r .. s. 54.
30 Lawrence Sondlıaus, Naval Wcırbare: 1815-1911, , London -New York,
Routleclge. ıooı . s. 213-214.
31 Benzer bir tablo Büyiiktuğrul'un dalııı eski bas ı ml ı bir çal ı şmas ı nda yer
almakıacl ı r. Ancak o ça lı şımıcltıki sipar iş sayı ları , bedelleri ve toplamı
yu karıdakilerle tanı ör liişınemckıedir. Bkz.. Büyükıuğrul , "Osman lı (Türk)-
Yunan ... ", s. 725-774.
60 32 Rooney. 'The lnternational Signi fi cance .. :. s. 5; Miller. Strnitö: llritidfı
Po/icy .... s. 82 ve Mütercimler, lmµcırcııorl uijuıı Çökil◊iiııe.... s. 56.
H BOA. MV 170/62.
34 "launch orTlıe Reslıad ieh To-Morrow'', Tlıe Timeı:,, (ı Eylül 1913).
35 PRO FO 371/2137, 122419, "Vickers ıo Foreign Offlce•, 21 Ağus tos 1914.
36 Gülen, Diiııclerı Bug(ine.... s 186.
37 Mahmut Şevket Paşa, Saclmzam ve Harbıye Ncmrı Malırııtıt $evket'iıı
Gilııliiğil. İstanbLJI. Arba Yay ı nevi, 1988, s. 85.
The seizure was protested ve lı eınenıly by Lhe Ortoııınn
govemment. Most i ın portantly; however, ıo be depri ved of
tlı ese vessels resulted in a strong sense of victunization ancl
sfirred t lıe an ti-British se ııLi ınents in Otto ırnın socie1y. Tlıi s ncw
cleve l op nı e nt clid not serve wel l Great B riı ai n 's policy to keep
the Ottoman State out of war. Churchill. wlıo rega rded t lıe
drendnoughts asa nıatrer of life ancl clecıth, had no desi re to
coıııp roınise his decisi on. Yet, in order to ame li oraıe the cı n ti­
British sent inı enrs , he offerecl to return tlıe vessels at ı he enci
6
of the war ancl to paya weekly fee of 1,000 Pouncls for each '
The offer receivecl no rcsponse. Slıo r t ly tlıerea fte r . <1s the
Otıonıan Stale en tereci World War I on ı he side of Gerrnany.
ı he ıss ue was clroppecl frorn ılıe agenda. Tlıe seizecl O l!oıııan
dreadnoughts, Reşadiye and Sul tan Osmcın-ı Evvel servecl in the
Bril ish fleet as HMS Erin and HMS Agincourt respectively. until
1922. Tlı e cosl of tlıe dreadno u glırs paicl by ıhe volunıary
contributions or Orıonuın society and ılıe high- i nte resı loacls
were largely coun tecl towarcls Otto ııı an debts cluri ng ı he
Lausan ne Peace Conference. Thus, similar to ot lı er count ri es.
the Otıoman dreaclnought venture ended in frustration. Witlı
ıhe ascent or ai ı• power in World War i l, ıhe age of ılıe
d reacl n ouglıt drew to an enci. Ar rlıe enci of tlı is war,
d recıdnough ts lost their borh ıheir ıni l itary and synıbolic
sign ificance to a great ex tent. By ı hen, nircra rt cnıT i ers had
bf'come rhe new favourite navcı l weapons.
Enclııotes
ı This secııon clr;ıws on mıtlıoı..s book, /lirııc:ı Diiııycı Scw<ı,>ııııı C.ıdrıı
.Yolda 0Jıncılılcırnı /Jrerlııot Dii,ılerı, isı anb ı ı l . Tiirkiye iş Bcıııkrısı Kültür
Yayın l arı, 2009.
2 Ernl Miilerc iıı ılc r. /ıııprırnıorlıığ1111 Çökil)iiııc l)eııı zderı Hokı<ı: ('ökıi❖ iın
Soıı Oıı Yılı. 1912 - 1922. l staııbı ıl , Topl unıs;ıl Dönüşüm Yııyınları. 2003. p.
46
Fahri Çoker. "Ö l üıııü ıı iin 30. Yıldöıı ü ıııüncle Hornın Alı Hııydıır Emir
(Alpagu t) ve ' Domı nıııa i sıeıı ıeziik' Yazı sı", iıı flcılırı.vemiı ııı .)lcıkııı
Tcırilııııdeıı 1'ı>Jıller, Ankara, Dz. K. K Knrargalı Basııııevı, 199,1. pp. s6-65.
4 Kaorı Konıarsu, ''Financinl Problems ol 1lıe Navy clurıng rhe Rf'ıgıı of
Abdii l haın id il". Oneııle ı\ l o<lerııo, XX (LXXXI), No. ı . (ıoo ı ), pp. 209-219.
5 Mark Kerr. / cıncl. Srcı . orıc/ Aır: Reıııiıw,ceııce.:, Ob ıl l <ırk Km·. New York,
longımın, Grecn rı nd Co .. 1927, 1 27- ı ı!J
6 Serhat Güvenr. "Tu rk i slı Sı ıbıı1rıı·iııP Pi oııeers", IVcırJlııpo fıılrrıırr/ioııcıt
flrı>I f?evırw, (August/Sep ı eıııber 2001), pp. 49 --so: Konsıanrı n Llıokov
and Aleks<111dr Vitol, "Tlıe Origins or ılıe O ı ıoınaıı Sub ıırnrıııe Fleeı",
Orirıııe ıHo<lrrııo. V. XX (LXXXI), No. ı, (ıooıl. pp. w --232. RnSıt Me ıel.
Tiirk Deııizcıllıcılık lcırihı . isrımhul. Denız Basııııev ı. 1960, pp. 5-2H.
7 Mehıı ıeı Beşikçı , "I. Dünya Savaşı öncesinde İkti darın Çelik Seınbollerı:
DOllilll lllil Seıııbolızıııi ve Milliyeıı;ı Propogaııda ". 1OJ)I ıı mwl Tcı rı/ı,
XX/ ı ı.-7, (july ıoo,ı), pp. 92-95
8 Clı ris B. Rooney, "Tlıe l ııtermı ı ionııl 5i gn i ficaııce ol Bri ı ıslı Naval Mıssions
10 ılı e O ı ıoınıın Eıııpı re. 1908-1914", ı\licl<l/e Ccı61enı Sıııctıcö, 34/ I. ı,
(Janwıry ıq98),
p 8.
9 Geol lerey Miller, Sııpenor l·orrr· 1/ır CoıMpirn<·.Y Be/ıiııd tlıe [Jccıpe ob
Goebrıı orıd BreMcııı. Hull. U111versıty or Hull. 1996. p. 151 and S. V ı ctor
ıa "The Launclı or The Reslıadieh", The Time<'>. (4 Eylül 1913).
l9 "WSC co Mahnıoud Muktar", (15 Ağustos 1912), Churclı i l l. Rand olph (der.),
Witıöloıı S. C/ıurclıı/1. 1911 19r4, Companion Vol unıe il, Part 3, Bostoıı,
Nouglıton Mifnin Conıpany, 1969, s. 1631.
40 BOA MKT MHM 7,12/15, "Bahriyt> Miişavirinden Dahriye Nezaretıne", (3
Ekim 1912).
41 1ngiliz Bahriye Nezaretı'nin Kasım 1912 tarihli tahminlerine göre, 1915
yıl ı na kadar Avus turya donanmas ı nda beş adet drednot s ı n ı rı muharebe
geıııisi h i uııetc giı ııı i ş olacaktır. C. W.R. Lunıby, (der). Policy ancı
OpercıtioıM iıı tlte ıl ledı l errcrnrcm. 1912-1914, Landon, Navy Records
Socicty. 1970, s. 107-108.
42 Bkz.. Jonathan A. Gram. Rufer,ı. GuıM aııcl ı\forıey: Tlıe Global Arm,ı
1rcı de iıı ılıe Age ot lııı p errn li.ını, Canıbridge, Massachussets, Harvard
University Pres, wo7, s. 145-188.
43 Malıımn Şevke t Paşa, Scıdrazam ve 1/cırbi.)'e ... , s. 79-80.
44 Granı. Rıılert>. Gurı,ı .... s. 181.
45 Miller, Sırcıil.ı: Brilıôlı J>o/icy ... , s. 181.
46 "Reported Ncgoıiatıons fora Baııleslı ıp", f/ır Tiıııeı,, (20 Anı l ı k 1913).
47 Aynı dönemde Oueen El iıabeth sınırı bir drednot muharebe genıisinın
Kra liyet Deniz Kuvveılerı'ne maliyeti 2.760.337 sterlindir. Nicholas A.
liınıbert, "Briıish Naval Policy, 1913-1914: Financial Li nı i tation and
Strategic Revoluı ion", Tlıe Joımıcıl ob ı\foclrm Hi.ıtory, 67/3, (Eylül 1995),
S. 605
48 "Sale of Rio de Janeiro: Stateıııem by M. Venizelos", Tlıe Tiıııeö, (ı Ocak
1914).
49 Gerçekten çok ağır şartlar ihtiva eden bu kredi anlaşmasının imza
serüveni için bkL., Halil Menteşe, Oömmılı J\.lebuöcııı Mec/i61 ReiM Hcılıl
ı\lenıe.,ıe'n/ıı Anı/cm, İstanbul, l l ürriyeı Vakfı Yayı nları, 1986, s. 165.
50 Benzer bir ya nını için bkz., Fotakis, Greek Navaı..., s. 89. Bu sc1 t ış
konusundaki ralıaısı ıl ı klarını İ ngiliz hükünıet i nc ileten Ruslara, İngiliz
Dışiş l e ri Bakanı Grey'in yanıtı sat ı şın lngiliz hükü ııırli ne önceden
bildirim yapı laınaks11111 ve İngiliz Bahriye Heyct i nın işbirliği olmadan
doğruda n ıersiınelerce gerçek l eşti rdiği yönündrclir. En azı ndan İngi l iz
resmi görüşü Ruslara bu şekilde aktarı lnıışıır. "The Russian Ambassador
ill Lonclon ıo Saıonoff", (ı9 Mayıs-ıı Hazirnn 1914), George Abe l Schreiner
(ed.J, fıııeııre Viploınac,y aııcl tlıe World: Matrix ob ııı<' HıMory ob
Curope. 1909-1914, Landon, Gcorge Ailen G Unwin lld., 1921, s. 729.
51 BOA. MV 234/ı84. Ayrı ca bkz., "Ncw Brazilian Baıtleship Purchased", T/ıe
Tiıııeö, (30 Aral ık 1913).
52 Beşikçi. "iktidarın Çelik Sembolleri. ..", s. 92-95.
53 BOA, H R H M ŞİŞO. 99/4-2, ıı38, C26.
54 BOA, HRHMŞIŞO, 99/4-2, 1338. C26 "Comraı pour Dcux Eclaireurs
Protegcs pour le Gouverne nıenı l nıperia l O tlonıan' ve "Conırat pour la
Consınıction e cquipement de quatre contrc-Torpillcurs", "Contrat pour
cleux Sousmıırins pour Le Gouvernenıe nt l nıpcrial Ollorııan", (29 Nisan
1914). Bu s i parişler konusunda ayrıca bkz. PRO FO 371/ıı37, 122419,
"Vickers ıo Foreign OHice", (8 Eylül 1914).
55 Bahriye Nazırlığı döneminde ilk drednoı siparişini veren Mahmud Muhtar
Paşa ela "Bahriye kumandan la rım ı zın değişiklik merakından yakay ı
kurıarııııındığı ndan Sultan Osman clrednownun ıeslinıinin geciktikçe
geci kliği ni' ileri sürmüştür. Muhtar, ı\foıiye bır Ncızcır ... s. 243, n. ı .
56 Cemal Pnşa, Hcıııro/cır, İ stanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2.
bs., 2006. s. 108-109.
57 ' JChurchilll ıo Direcıor lnıel ligeııcc Division", (28 Teıııımız 1914), Lunıby,
Policy cıııd Operntioııô .... s. 221.
58 ·w i nstoıı S. ctıurchill to Sir Archibald Moorc", (28 Temmuz 1914) ve "Sir
Papa cosnın. Tlıe Ali/Hcıı:v ııı Grecı.: Polı t ıcö: Tlıe 1909 Coıııı rı·tıcıt. Kenı,
Olı io Kenı Sı me U ıı ıvt>rsıty,
1977, pp. 93-101.
ıo Rooney, 'Tlıe l ntenıatıonn l S i gnıficance ...", p. 4.
ı ı Afif Büyükıuı;rul, O.ııııon/ı IJrııi: 1/cırp Tcırilıi ve Cwıılııırf.vc>t
Doııcımııcu,ı. iV is ınnbul, D<:'1112 Bıısı ııı evi, 1984, p.74.
12 MüLerciıııler, İıııpcımıor/ıı sıı ıı (ökııııiiııe .. . , p. 56.
13 Arif Büyükı uğrul. "Osıııanl ı <Türk)-Yı ınan Deniz Si l alılan nıa Yarışı"
/Jel leıeıı. XXXIX/156, (Octobrr 1975), 742. Also sec, Mü ı erciııılcr,
iıııpcırat orlus ıın Çökiiııiiıır.... p. <;6.
14 Pııııl G. Halpern, ı\ Nmıol Hiöloıy ob Worlcl l\lnr 1, Annapol ı s, Nrıval
lnstitute Press, 1994, p. ıo.
15 Barry Deıınis Hum, "Ti ı r EasrPnı Oııes tıon in Brıt ı slı Naval Pol ı cy c1ncl
Sırategy, 1978- 1911," in Soııı/ırcı,ıı Cııropt>c111 Maritııııe Coııııııercı> cııı<I
Ncıı;cıl Policieı,. ıroııı ı\1icl-fıglı ırrıılh C!'ııtıııy to ıgı,:, (ed.) A. E
Vac.-ılopoulos, C. D. Svolopoulos, B. K. Kıraly , Boıılder, Coloraclo. Socıc1 i
Science~ Moııogrnplıs, 1988, p. 72. For il ıııore deı11 ıled study on ı hc
su b1ecı. Marslı all J.Bnsıable. Arıııo cınd ılır Stnıe: Sir Wil/ıwıı ı\nıı.ııroııs
cıııcl //ıe Reıııcılmıg o/, Brılıöl ı Ncı~cıl Poıver. 18.54-1914, A l derslıoı,
Ashgn te, 2004.
16 Rooney, "Tlıe ln ı ernaı ioııal Sigıı i fıca ıı ce ... ", p. 6: Milleı· . .Strcıil~: Brıti.ılı
l'olı cy ... p. 82.
17 "The New Turkish Bn ı ı leslı i ps", Tlıe Tıııı<'o, (ı Aııgus t 1911); "Laundı or
Reslıad i e lı To-Morrow, Tlır Tim<'o, (ı Septeııı ber 1913).
18 "The New Tu rkısh Battll.'slı ıps: Tlı eır Navnl Value", Tlıe Tııııeö, (28 April
1913).
19 Tlıe Oııonınıı Arclıivcs of ıhc Prııııe Mınıs ıry (BOA), HRHMŞİŞO. 99/4-2.
1338, C26.
20 "Nnvill and M i litııry lnll'lligrnce", Tlıe TiııH'J, (9 Noveınber 1911)
21 "Tlıe l louse ol Conınıorıs", Tlır Tiııı<'ö, {12 Novenıber 1912).
1.ı Geoffercy Miller, Sıroi/6. BnliMı Polıc,)• Towımlö ılıe Ottoıııcııı tıııpirc>
anıl tlıC' Origııı.:, ot ılı e /)cırclcıııellel> Ccııııpcıı911 . Hul l. Unıversily or I-l ıı l l ,
1997, p 142.
23 Joııat lıan Grrını, "Tlıe Swoı el of the Sultan• Oıtonıan Arıııs l ıııporıs. 18ı;4-
1914", Tlır Joımwl o/ı ı\•1//il rıry Hi~ıory, 66/ ı , (JanuMy 2002), pp. 29-30
24 For Llı e n ıı nnrnıl .ıgrecıne n t of Reşadiye drec1dııough t, Pııblic Recorcis
Officc (PRO) FO 171/2137, 122,119. "Aclıaı de Vaıssemı ele Guerre - Conı rrıı
Fıııancier", (18 J ıı l y 1911 ).
25 For ılıc füımıc ia l ngreeıııenı of Reşadi)1 e clreadnought, please see PRO FO
371/2137, ı ıı,p9, · Aclıııı ele Vaisseau de Guerre - Con traı Fı nancier", (18
July 191 1) aııd "Vickers to Foreign Orfice", (ıı Augus ı 1914) Fea ı urırıg
sıııı il;ır clıaracıerısııcs 11s Reşadıye. the cosı of HMS l roıı Dukc class
b;ıttleshıp aıııou nıed ı o 1,329,032 Pounds ı n 1913, ıııcl ııdıng ;ınııaınen ı
aııcl ını ı niı ıoııs. "Meıııorancl u ııı by WSC: Pııper F - Cost ol Cerıaiıı C;ıpı tal
Slıips", (ı3 Decenıber 1913), ın Clıurc lıi ll, Wııı.ıtoıı .S. C/ırı rt'lı i/1.... 1992
ı6 Nejaı Gülen, Dii11cleıı Bugiiııe /lolıri_yeıııiz, İstanbul. l<asıaş Yayı ıı l;ırı,
1988, p. 186.
27 Miller, Sıı p erıor [orce. . p. 152; Zi zı s Foıııkis. Greek Ncıval Sırnıegy ancı
Polıc,v, Loncloıı, Rou ıledge, ıoos. p. 39.
28 For rurılıer discussioıı on ılıis sıı bject, Evgenii. F. Podsoblyaev, "Tlıe
61
Russıaıı Naval General Starr and tlıe Evolution or Nav<1I Po l ıcy", Tlıc>
Joıınıcıl ob ı\,fi/ircıı)1 HiJIOı)', 66/ı. (janwıry 2000), pp. 37-70.
29 //mi. , p. ı;4.
30 Laıvreııce Soııdlımıs, Nrıııcıl Warbare: 181.5-1914, Loııdon-New York.
Rou ı ledge, ıoo ı . pp. ı13-111
31 A sınırlar table is ınclucled in Büyüktugrıı l's work pııblished on arı earlier
daıe. llowever, ılıe nuıııbers ;ıs well ı.ı s t lıe i ncl ı vıclual mıcl ı o ı a l costs of
 Arclı iba l d Moore Lo Winsı on S. Churchill". (29 Temmuz 1914), Gilberı.
Martin (der.), Wiı ı ,ıtoıı S. Clıurc/ı i ll. Jııly 1914-April 1915, Companion
Vo lu nıe 111, Parı ı. Bosıon, Noughron M iffl ın Conıpany. 1973, ı.
59 Cemal Paşa, Hcıııralcır.... s. 125-116.
60 "Sir John Siınon ıo Winston S. Chu rclıi ll'". (30 Temmuz 1914), Gilbert,
Wiııô/on S Clııırclıı/1 .... s. 4.
61 Mıller, Strcıitl>: Brı tiôlı Policy. ..• s. 120-221.
62 "Sir Grahaııı Greene to Capıa in Power", (29 Temmuz 1914). Gilberr.
\V/ı ı.ıton S. Clııırclıi/1 ... . s. 4.
63 "WSC ı o Llıe Kin!{. (31Temmuz 1914). Churchill, Wiııcıtoıı S. Clııırclıı/1 .. .
1992. İlginç t ir aynı tarihte yazdığı bir mektupta Clı urch il l. eşine de bu
gemilere el koyd uğu n a değin m eden geçemez. "WSC ıo his wl fe". (31 July
1914). Chu rclıi l l. Randolph (der.), Win.ıtoıı S. Clıurclıı/1. 1911-1914,
Coıııpan i on Vo l uıne il. Parı 3. Bos ıon, Nouglıton Mffflı n Conıpany, 1969,
1993-
64 Miller. Straitl>: B ri liıılı Polic,v?. s. 211-223-
65 PRO FO 371/ı137- 122419. "'Sir Edward Grey to Sir. L. Mal l eı". 19 Ağustos
1914.
62
tlıe order s do not correspoıı cl ıo ı he
figures ciı ed 11bove. Please see.
Büyükt uğrul. ·· os nıanlı (TCı rk)-Yuıı an, ..". pp. 72~-774.
32 Rooııey, "'Tlıe l ıırernat i ona l S i gııı[icance ...... p. ~; Miller. Sı rcıil,ı. Bnfıcı/ı
Policy ... p. fü ancl Ml'ıtercıııı ler, İmpcıraıor/ıığıııı Çökii◊iiııe .. .. p. 56.
33 BOA. MV 170/ 62.
34 "Lau ıı clı of The Reslıadieh To-Morrow··. Tlıe Tını ecı. (ı Sep reıııber 1913).
35 PRO FO 371 / 1137, ıu~ı g. "Vickers ro Foreıgıı Office", ır A ııgııst 191,1.
36 Gülen, Oiiır cleıı Bııgiiııe.... p. 186.
37 Malı ıııuı Şevket Paşcı, Scıclrcız cım ue Harbiye Na: rrı ılln lnııııt Şeı:kr/°ıırıı
Giin/iiğil, l s t aııbu l. Arlm Yny111evi, 1988, p. 85
38 "The Laıınclı of Tlıe Reslı11clielı", Tlı e Time.:,. ( 4 Sepreıı ıber 1913).
39 ·wsc to Malııııoud Mukliır", (15 Au gusı 1912), in Churclı ill, Rnnclo l plı (ecl.),
\\lııı ,ııoıı S. Clııırclıı/1. 1911·1911, , Coıııpan i on Voluıı ıe il, Pıırı 3, Bosıo ıı,
Noııgl ııoıı Mifflı n Coın pany, 1909. p. 1631.
40 BOA, MKT.MHM 7,ıı/ 15, "Bahriye Muşavıri ııclen Bahriye Nernreline,", (3
October 19 , ı).
,ıı Bc1secl on Llıe es ıi ıııates of rlıe Bri t i slı Aclııı i rıı lty in Noveıııber 19 I ı, Cive
drenclııoııglıt b111 t leslıi ps would enter service in ılıc Austrian n ııvy beforc
1915. E.W.R Luıııby. (ed). in l'olıcy mır/ Opı'mli0llô İll t lıe
ı\l ec/ıterrcıııecııı: 1912·1914, Lonclon, Navy Recorcls Soci c ı y, 1970, pp. 107-
108.
42 J on a ı h.ınA., Grcıııt. l?tı/em. Gıııı.ı cı nd l l oııry. Tlıe Glol>a/ Arııı.ı Trcıcle
ıtı ılır Age o/, lmpNıcı/1.ını, Cıı ı nbridge. Massnrl ıu seı ts, Horv11rcl
Uııiversıty Pres, 2007, pp. ı 45-188.
43 Malııııut $evket Paş11, S(((/rctzcıııı ve Har/Jiye ...• pp. 79-80.
44 Grcııı ı , l?ıı/er.ı. Gıın,ı .. .. p. 181.
45 Mill<:r. Stro ıı.ı: Brı t ı.ılı Policy... , p.181.
46 "'Reported Nego ıiat ıons fora Baı ı lesh i p", Tlı e Tınıeô. <ıo Dec:eıııbt>r 1913)
47 During tlıe sarn e period, ı he cos ı of a Oueen El ıuıbetlı clc1ss dread ıı ouglı t
bn t t leslıip to the Royal Navy of Great Brııa ın was 2,760,337 Pounds.
Niclıolas A. Lmııberı. "B rıı ıslı Naval Po l ıcy, 1913- 1914. Fı n11ııc111 I Li ııı i tıırion
and Stnı Legıc Revoluııon". Tiı e Joıırııcıl otı ,lfodenı /·/ıöfoı:y, 67/ 3,
(Sep ı eınbc r 1995) p. 605.
48 "Salc of Rio de J ıınei ro: S ıa ı cınenı by M. Ven ızelos". T/ıe Timeö, (ı January
1914).
49 For backgro ıınd i n forınn ı ioıı on ıhe sigııı ng or this loa ıı agree ıııent that
eımıi led ıru l y lıe,wy stir>ulations, please sce H.ı l i l Menteşe, O,rnıcıı ı lı
A l r/ııı.ıctıı ı\kcli.ıi Reı..ıi /foli l ı\i<'ııtc❖c ·ııııı ı\ııılcırı . İ s tanbul, Hiirriyet
Vakfı Yayııı l .ırı. 1986, p. 165.
50 Fora si ııı ila r imerpretaı ion, pi ense see, Foıakis. Gn'ek Ncıvcı / ...• p. 89
Wlıe11 t lıe Russi;ı ııs expressecl Lo ıhe Brilısh Governıııenı ılıeir cl i scoııırorı
wi tlı thc snle, Bri ush Foreign Secreuıry responded tlıaı tir e sale was
fıııa li zed clirectly betweeıı ı he dockyards. w itlıou ı the coo peraıion or the
Bri t i slı N;ıva l M issıoıı ;:ınd ılıe prior knowledge or ı he Brilislı Governıııeııı.
At le.ısı. Llı is was ılıe offirial version ol Lhe British posil ion on ı lıe ıııaı- ı er
;ıs ir was announccd ıo ılı e Russians. "Tlıe Ru ssia ıı A ıııbassado r at
Lo ııdoıı to Sazonoff", (ı9 May-ıı J ııne 1914). George Abel Schreiner (ed.).
ın Cııtı>ııtı> /)ıploııınry emel ı lıe Worlc/: ı\fotrix ob tlıe HiotoıJ' ot, fıırope.
1909 19 14, Landon George Ailen G U ıı win Ltd., 19.ı.ı, p. 729.
51 BOA. MV 23,1/ 184. Also see, "New Brnzilian Baulesl11p Purchasecl", 1/ır
Ti ıııe.ı , (30 Decenı ber 1913).
52 Bl'ş i k 1 i . "' İ ktidarı n Çelik Sembolleri. ..', pp. 9.ı.-95.
53 BOA. H RHMŞİŞO. 99/ 4-2. 1338, C.ı.6.
54 BOA, H RHMŞİŞO, 99/ 4-2, 1338, Cı.6 "'Conırnt poıır deux Eclai reıı rs Proıeges
pour le Gouverııeıııe ııı lıııperial Oııoıııaıı · ııııd "'Coııtraı pour la
Cons truc ıi orı el equi peıııeııı ele cıııatre conıre-Torp ill eıırs","Coııtrat pour
F
deux Sous-rııariııs pour Le Gouverneın en l lıııperial Orroımın" , (2cı April
191,1). For furıher reading on ılıese orders, please see. PRO FO 371/ı 1 37,
ııı,119, "Vickers ıo Foreıgn Office", (8 Seprcıııber 1q14).
ı;ı; Malınıud Mulı ı ar Pııslw. wlıo orclered rlıe firsl drciiclııaughı during his
ıerııı in office, noıes. "As rlıe ırnval coıııınaııclers coulcl 1101 refı'ain froııı
requesıing ıııoclHicaıioııs. ıhc delivery or Sulıa ıı Osımııı clreaclnouglıı ıs
de l rıyecl." Mulmır. ı\'1aztye bir Ncı:ar... . p. 243, ıı.ı.
ı;6 Ce1mıl Paşa, Hatırcı/ar. Secoııd Ed illoıı. lstiıııbul. Tnrl<iye i ş Bankası
Kültür Yc1yınlill'1. 2006, pp. I 08- ı ocı.
ı;7 " [Clıurc lıi ll l ıo Direcror lııre l l i geııce Di v i sloıı". (28 July 1914), ın Luınby.
Poticy mıd Oprrnrıoııo .... p 221.
58 "Wins ı oıı S. Clıurchill ro Sir Archibii lcl Moore". (28 July 1 9 1 ,ı) aııcl "S ır
Arclı iba ld Moore ıo Wi n sıon S. Cl wrclıil l ", (29 July ıcı 1 4) in Gilben, Mar ı ııı
(ed.). 11'/ııuoıı s. C/11ırcııııı. Jııly 1911, Aprıı ıgıs. Conıpanıon Voluıııe ı ıı .
Parı ı . Bosıon, Nouglııon Mirflin Conıpa n y, 1973, p. ı.
5g Ceıııııl P11şa, Hatırcı/cır.. ., pp. 125-126.
60 "Sir Jolın S i ınon ıo Winsıoıı S. Clıurclıill", (30 uly 1914), in Gılberı,
\Viııötoıı S. Oııırc/1ill .. .. p. 4.
61 Miller, Sıraıı.ı: Briliölı Polıc_y ... , pp. 220-221.
62 "S i ı Gnılıaııı Grecne ro Ciipıııin Power." (29 July 1914), i ıı Gilberı, Wrııöloıı
S. Clııırcl ı i/1 .... p. 4.
63 "WSC ıo ılıe King", (31 July 1914), i n Clıurclıill, 1\lin.ııoıı S. C'lıurdıi/1. ..
1992. lnteresıingly cnough. in a leuer he µeı ıııed on ı lıe ~aıne da1e,
Clıu rclıi ll muit! rıoı rerra in rroııı ınenıiuıı i ng ıo lıi~ wire or ıhe se ızure.
"WSC ıo his wife", (31 July 191,1), in Clıurclıill. Raııdo lplı (ed.), \l'iır,ııo,ı S.
C'lwrclıi/1. 1911-1914. Coı ııpan ion Vo l uıııe il, Parı 3, Bos1011, Nuughıon
Mifflin Coıııpany. 1961), p 1993
64 Miller, Stm i t.ı: BriliMı Polıcy. , pp. 222-ll l ,
65 PRO FO 371/z137, 12ı,p9, "Sir Eclwnrd Grey to Sir. L. Mallcı, 19 Aıı~u~ı 1914.

63
il. Abdülhamid Devri
Bahriyesinde Personel
Yetiştirme Gayretlerine Bir
Örnek: Torpido Mektebi
Giriş
Sonsuz bir hareket ve belirsizliği temsil eden da l ga l arın
(denizin) emniyet arayış ı içinde, güvensiz bir kişi l ik portresi
çizen Abdülhamid'in dünyasında yeri o l madığı görüşü tarihçiler
tarafı n dan sürekli kabul edi l ege l miştir. ' Abdülaziz'den intikal
eden zırhlı gem ilerin Haliç'e çekilmesi dışında bu gö rü şü
destekleyen güçlü bir delil ortaya koymak da mümkün değild i r.
il. Abdülhamid'in bu konu ile ilgili en son ulaştığımız
iradelerinde "Haliç'teki z ı rhlılar için sürekli bakım ve
ona rıml arının yapılması -mecbur ka l ınmadıkça- yeni zırhlı gemi
satın alınmaması" polit i kasını ben imsed i ği görülür. O hep
küçük. seri ve ucuz olan torpidobot türü gemilerden oluşan
küçük ve iddiasız bir donanma o l uşturma gayreti içinde
olmuştur. Torpido ve torpidobot Abdülhamid'in donanma
politikasının temel unsuru olarak karş ı mıza çıkar. 1883- 1906
yılları arasında toplam 24 adet torpidobot siparişi ve rilmi ş
olup onun salt,mat yıllarında bu tür on larca gemi a l ınd ığ ı
görülür:
Yeni Bir Silahı n Doğuşu : Torpidobot
Torpidobo ıl ar Avrupa tezga hla rın da 1860 ve 1875 yılları
arasında yedekte çekilen infi lak maddesi ile büyük gem ilere
taarruzu düşünü l erek inşa ed ilen gemilerdir. Fakat bu dönemde
bunlardan pek memnun edici neticeler al ınamamışt ır. 1875
y ılınd a Whitehead torpidosunun tahrip gücü yüksek bir silah
olarak dikkatleri üzerinde roplaması. torpidoların önemini
artırm ı ştır. Böylece uzak mesafelerden en büyük bir gemi bi le
kolayca yok edilebilecektir. O zamandan sonra bu maksatla
küçük ve süratl i teknelerin dizaynına hız verilmiştir . 1 1890
yılında n itibaren zırhlı , yüksek süratli torpido ve seri ateşli
küçük Loplarda n mürekkep taarruz silah l a rı ve küçüklüğü ile
bütün bahri devletlerin donanmalarında önemli bir yere
gelmişti r. ' 1890 yı l ında Osmanlı Devleti'nin ve dünyadaki diğer
bahri' devletlerin bu yarışta sahip oldukları torpido gem ilerinin
çeşit l er i ve sayıları Osmanlı Devleti'nin resmi deniz gazetesi
olan Cericle-i Ba lıriye'de şu şeki lde gösterilir:'
An Example of the Efforts
to Train Naval Personnel
durinx the Reixn of
Sultan Abdülhamid il:
The Torpedo School
lntroduction
1t has been widely acknowleclgecl by lıi s to ri;ın s ılı a t ehe sea.
wlı ich r epresents infin ite move nı e n ı ,ıncl ı=ıınb igui ı y , had no
place in the world or Sul tan Abdülhamid. who often sought
security as par t of his mi stru s ıfu l character. ' Apart fronı ıh e laicl
up of tlı e armorecl s lı i ps inlı er i tecl fronı Sultan Abdülaziz at t lı e
Golden H orıı . there is no strong eviclence ro supporr this
a rgunı e nt. The nıost r ecently accessed decrees of Abdü lhamid
11 rcvcal rhat the Sultan adopted the policy "to carry out a
continuous ına i nten a ıı ce and repair on t lı e armorecl ships at
the Golden ı-ı o rn and to re frn i ıı frnın pu rc lı asi ng new a rnıored
ships unless absolutely necessary. " The Sultan encleavored to
put toge ther a small and unpretentious fl ee ı comprised of
small, fcıs t iıncl inexpensive torpeclo boats. Torpedoes ancl
rorpeclo boaıs enıerged as the funclaıııenta l element of
Abdülhamicl's naval policy. Not only 24 torpedo boa ts wer e
commissioned between the years of 1883 and 190 6, but also
tens of s iı ıı i l ar vessels were pu rclıased during his reign.'
Birth ofa New Weapon: The Torpedo Boat
The torpeclo boat is a craft designecl in European slı i pyards
between 1860 and 1875 to counter heavi ly a rıned ships with
towed torpedoes (ınines) However. tlı e r esul ts from this period
were not ver y satisfactory. Tlı e hi glı explosive power of the
W lı itehead torpedo in 1875; however, substantially increased
the iınpo r ta nce of these weapons. 1t became appar ent that
even tile largest ships coulcl be destroyecl rroın a distance.
Fronı that period onwarcl s. the clesign of sıııa ll e r and frıster
ships was accelerated. 1 Equipped w ith assault weapons
including torpecloes and quick- fi ring s nıa l l guns, these
unarnıore d . fast ancl agile vessels becarne an integr al pa rı of ali
ıı a val power s as or 1890 .' The types r-ı nd number s of torpedo
boats owned in 1890 by the O ttonıa n S ta ı e ancl other naval 65
powers of rhe world ar e publishecl in the Otto111an State's
official naval journal Ceric/ e-i B cılıriye as follows:;
 .s .';:; ..
~ ...o ...... ...;: ... 1-~ ..i:' ~
"'
~
...
"'
...
·z: ~ 5~~
o ,o
.. .. V V
gı
"::
C:
- .ı:ı
vı o
- o
] ,g ,:, .g
- o
vı .ı::ı.
ot
s ·8]
C: ..
o
Q,

~ o ... ~ .o
"'
~ .o
y o
"'o
:{l .Q
- o
V •- O•- ~
J c -= ·--= ·- e .g ., o 'C .. "'o y
,; ]
.ı,:.ı:
:!J V
]!
e-,a"' ·-. . "'c>
-cı "'
Q. "':ı
-§ Q.
.., ·o~ ~ ·a
c: e ::, ""
'oe- 2 e :520 ftl
ö.
V C:
e ::ı
ıı> ~ E
e- .e- -o
V V
e, ,'!? V
B
c "1"'
'C "'
V O
e.o
o §
'ti
'C
.:, V
ı: e-
'C 'C
C: ıı.ı
se 1!
'C
V
·- ...oe- ~
, :ı
:ı:°L
:ı
0
ı-
V V
"' > ~:.: °L~ ı- ·- o
c:ı ı-
~ o
·- ı-
,:;ı ı-
o
ı-
"'o
zv ~ -5; li o
1- V ı- <:) ......
·- o ~g .ı:
ı-
o
ı-

Devlet-i Osnıan i r 2 3 17 7 r 31 Oııormın Stııre 1 2 - 3 17 7 1 31

Almanya r 5 8 rı. 83 . . 109 Gcrnıany r 5 8 12 83 . - 10()
İ ngi l tere 1 13 7 60 23 . 51 155 Great Brrtaın r 13 7 60 23 . 51 155
Arjantin r - . - 4 - - 5 A rgcnıina r - . - 4 - - 5
Avusturya 1 5 3 2 10 2.5 8 54 Austria r 5 3 2 ro 25 8 54
Brezilya 1 - - 11 - 3 15 Brazil r . . - il - 3 ı ı;

Şili - - . - 10 - 3 13 Clı ile - - . - ro - 3 13

Çin - - . il 28 2 . 41 Clı i na - - . il 28 2 - 41
Danimarka 2 - . 2 5 9 . 18 Dennıa rk 2 - . 2 5 9 - 18
İspanya 1 - s - 10 1 2 19 Spıı in 1 - 5 - 10 1 2 19
Amerika . 3 . - 2 - 1 6 USA . 3 - - 2 - 1 6
Fransa 1 5 14 9 14 83 39 160 France r 5 14 9 14 8J 39 160
Yunanistan 1 - 6 - 12 20 4 37 Greece 1 6 - 12 20 4 37
İtalya 3 - . 65 38 21 8 135 lıaly 3 . . 65 38 21 8 135
Japonya - - . r 21 4 - 26 J ıı pan - . - 1 21 4 - 26
Norveç - - . - 8 2 1 il Norway . . - - 8 2 1 il
Portekiz - - - 5 ı. - 7 Porıuga l - - . - 5 ı. - 7
Romanya 1 - . - 3 ı. - 6 Rurrnıni;ı 1 - - . 3 ı. - 6
Rusya ı. 1 . 16 - 36 71 12.6 Russia 2 1 - 16 . 36 71 126
İsveç - 1 r - 8 7 6 23 Swedeıı - 1 1 - 8 7 6 23
....
] Görü ldüğü gibi İ ngi ltere bütün gayretlerine rağmen bu yarışta As indicated in this table, despite its best efforts. Great
Fransa karşıs ı nda az farkla da olsa geri ka l mış, Osmanlı Devleti Britain had fnllen behind France in this race - albeit by cı snıall
ise Yu n anistan'ın hemen arkasında olarak dünya bahri devletleri ımırgin- ancl, im111ecl iately after Greece, the Ottoman S ı a te was
sıra lamasında dokuzuncu sıraya yerl eşmiştir. 1890 yılından ranked number nine among the mıva l powers of ıh e world. The
sonrada Osmanlı Devleti'nde bu tür gemi lerin sipar i şlerine comnıission of these types of vessels was continued by the
devam ed il m iş olup bunlar İta lya' nrn Ansaldo ve Fransa ' nın Otto111an Staıe af ter 1890 and the ships were constructed at the
Schneidir-Cie. fi rma ları tezgah l arında yapı l mışt ı r.b Ancak Osman lı Ansaldo shi pyarcl in l taly and Sclıneid er- Cie slıipyarcl in
bahriyesinde bu tür gemi lerde görev alacak özellikle de France.• However. the lack of trainecl torpedo specıa l isrs to
torpidodan anlayan yetişmiş uzman l arın yetersiz sayıda o l mas ı , work ;ıboard these vessels in the Oıtoman fl eet had requirecl
ya başta İ n giltere olmak üzere diğer Avrupa devletlerinden fahiş ıneasu res e i tlı er to recruit ırainecl specia lists at exorbitant fees
maaş larla bu tür elemanların getirilmesini yahutta bu ülkelere from G reaı Britain or other European coumries, or,
torpido tahsili için zabit gönderilmesini zorunlu kıl mışt ı r. alternatively, to send offi cers to tlı ese countries ıo sıudy rlıe
science of torpecloes.
Torpido Eğitimi İ çin Gelenler-Gidenler
Yabancı uzmanların daha ülkesinde iken imzalanan ve bir
The Recruitnıent of Foreign Specialists and the
kısmı peş i n olarak ödenen kontrata bedellerinin çok yüksek
Training of Ottoman Officers Abroad
olmas ı dahilde tepki çektiği gibi, yanlarına işi öğrenmesi için
Conı racıs w it lı foreign specialists were signed before ıhey
veri len Osman l ı zabit lerine karşı da umursamaz tutumları, biri
had left their respective countri es and a portion of the ı r
görevden ayrılırken bi r diğerini referans vermesi bu alanda
outrageous salaries was often paid in aclvance, a facı tlıat clr-ew
yabancı tekeli nin oluşmasına sebebiyet verm işt i r. Bunda yabancı
66 severe reactions from rlıe State. Tlı e foreıgn s pernı li srs o fıen
müşavir l erin de etkili o l duğunu söylemek mümkündür. Abdü laziz
acted indifferently tow11rds the Ottoınan officers they were
döneminde Osman l ı bahriyesine hizmet için ingiltere'den
required to train and reconınıendecl for eign col leagues as
getirtilen Amiral Sir Henry F. Woods, Hobart gibi isim ler saltanat
replacenıent when they were clue to leave their posts, which in
değişikliğinden sonra da, yeni pad i şah il. Abdülhamid'in onay ı i le
rurn resul tecl in a foreign monopoly in llıi s particular field. ı ı
görevlerine devam etmiş l erd i r. Bunlardan Sir H. Woods,
can also be argued Lha t ıhe foreign co n su lıants were
öncelikle 1869 yılında göreve başladığ ı Osmanl ı bahriyesinde
i nstnı rıı e nrn l in the creation of this monopoly. Recru itecl froın
müşavir olarak Heybeliada Deniz Okulu'nda ders vermeye
the Grea l Britain lo serv e in the Ottoıııa ıı Navy cluring ıhe reign
baş lamış tır. Ardından Hüdavendigar Okul Gemisi'nin
komutan lı ğına getirilmiştir. Torpido ilmindeki bi lgisi nedeniyle
sahillerin müdafaasında torpidonun kullanımı ile ilgili ça l ışmalar
yapması kendisinden talep edi l miştir. Askeri görevlerin in yanı
sıra Abdülaziz'in emriyle abluka şartl arına riayet etmeyenleri
muhakeme etmek için kurulan Ganaim-i Bahriye Mahkemesi'nde
üyelik yapm ı ştır. il. Abdülhamid döneminde ise 1877-1878
Osman lı -Rus Savaşı ' nda Osmanlı filolarının Karadeniz harekatına
katılmış, özellikle Tuna Nehri'nin savunulmasında hizmetleri
göze çarpmıştır.' Ayrıca Sünne Boğazı'na torpido yerleştirmekle
de görev lendirilmiştir. " Osmanlı bahriyesinde kırk iki yı l çalışan
ve 1909 yı lı nda emekli olan Woods kendi an ı larında da özellikle
torpido eğiti minde yabancı uzmanların işi öğretmeden geri
dönerek Osmanlı bahriyesini bir kısır döngü içinde bıraktıklarını
ifade etmektedir. 9
Torpido tahsili için yurt d ı şına e lemcın gönderilmesinde ise
öncel ikle Almanya 'nın tercih edildiği görülür. Bunda Schwarkoff
Fabri kas ı 'nın burada bu l unmasının önem li ölçüde etkisi
olmuştur. Bu fabrikaya 16 Ekim 1886 tarihinde torpido yapımını
incelemek ve kullanımı hakkında bilgi edinmek üzere Yüzbaşı
Reşad ve Bahaeddin efendilerin gönderildiğini görmekteyiz.
Bunla rı n torpido imali için gerekli bilgileri öğrenmelerinin
yanında torpıdoların hava kazanlarının imalini
görememelerinin, kazanların yapıldığı mahal lin fabrika
dahilinde o l mayıp hayli uzak bir yerde bu l unmasından
kaynaklandığı düşünülmüştür. Ancak bu durumun fabrikatör
tarafından bilinçli olarak buradaki ge l işme l eri göstermemek
amacıyla yapıldığı nın an l aşılması üzerine bu zabitlerin orada
durmalarına gerek kalmad ığına karar verilerek geri
çağırılmış lard ı r. İsıanbul'a gelen yabancı uzmanların bi lgiyi
paylaşmada gösterdikleri bencillik yurt dışına gidilip bizzat ilgi li
fabrikalarda incelemeler yapıldığında da devam e t miştir. Bu
torpido l arın tersanede yaptırılabilmesi için yeterli personel in
bu l unmamasından do l ayı yegane çoıre olarak bu derada
A lnıanya'da bulunan torpido fabrikasında çalışan işç i ler ile
gerekli olan destgah, alet ve edevatın oradan getirtilmesi, hava
kazan l arı için sipariş verilmesi. getirtilecek işçilerin her birine
ayl ı k iki yüz ellişer mark verilmesi p l anlanmıştır. Bütün
masraflar için tahm ini olarak bin üç yüz l iranın harcanabileceği
hesaplanmış, bunların yanında Alman torpido fabrikasında
sekiz-on yıld ı r çalışan bir makinistin de getirti lmesi için
görüşmeler başlamıştır. Alman makiniste bir ikametgah ve on
iki buçuk lira-yı siterlin ına ' aş teklif o l unmuş ise de o bunu
kabul etmeyerek baş l angı ç için aylık on beş aded lira -yı
'Osmani ma ' aş ta lebinde bu l unmuştur. Dersaadet'te bu al tyapı
sağland ı ktan sonra ilk defalarında yani birinci torpidodan
dördüncüye kadar her bir torpidonun onar bin marka mal
o lacağı hesaplanmıştır. Ancak bu p l anı gerçekleşt irmek
mümkün olamamışt ı r.' 0
Aynı tarihte Fransa'ya torpido fennini öğrenmeleri için
gönderilen Kolağası Ramiz ve Mülazım Faik efendilerden ise
aylarca hiç haber alınamaması üzerine Bahriye Dairesi harekete
of Abdü laziz. inclivicl uals such as Adnıiral Sir Henry F. Woods
and Hobart resumed their posts w ith the endorsenıent of tile
ncwly enthroned Abdü l lıanıid 11. Having assuıned his post asa
consu ltant to the Ottonıan navy in 1869, Sir H. Woods, l'or
exrımple, began teach ing aı tlıe Heybeliada Naval Col lege.
Shortly tlıereafter. he wi'ls appoinlecl as ı lı e commander of the
Hü<lcıveııciiscır School Ship. Based on his cxtcnsivc knowledge
of torpedo science, he was requested to concluct studies on tlıe
use or torpedoes in the defense of the coasral i'Jreas. Aparı
lronı his nıilitary cluties. he also served asa menıber at ıhe
Gcıııcıiın i Balıriye fıılcılıkenıeoi (Naval Prize Court) established
to put to trial insubordinates who did not conıply with the
blockacle orders of Abdülmiz. During ıhe reign of Abdülhamid
11, he participatecl in the Black Sea canıpaign of the Ottoman
fleets in tlıe 1877-1878 Russo-Ottonıan War and canıe to be
recognized particu larly for his services in the defense of the
Danube River.' He was also assigned to lay mines at the Sünne
Strait." After having servecl for tlıe Otıoınan navy for foı-ty- two
years. Woods retirecl in 1909. in his nıemoirs. lıe notes that
foreign specialists of ten retumecl to tlıe i r country w ithout
teaching torpedo science to ıhe l ou:ıls. a facı thaı resultecl in a
vicious circ le for the Ottonıan navy.''
it appears tlıat Gerıııany was the preferred country of
choice in sencl ing officers abı-oacl for torpedo train ing. The
presence of tlı e Schwarızkopf Facıory in Gernıany played an
ımportam role in this clecisıon . We see thrıt on 16 October f.
1886, Lieutenants Reşad Efendi and Bahaeddin Erendi were
sent to this lactory to study the process of torpedo ırıaking ancı
to l earn abouı their fielcl or use. The ract llıal -apart from
gaining raııı i l i arity wırh rhe necessary infornıation on torpeclo
production- ı· hese officers were not exposed ro the
manufacturing of torpecloes' compressed air depots, brings 10
mincl the possibil it y t lı at ıhe clepoı rnanufacrory was not
located on tlıe prenııses of rhe facrory, but in facr was ata
consiclerable distance fronı it. However, when it became
evident that tlı i s was a cleliberate Mteıııpt on ıhe
manufacturer's pan ıo conceal the process of deve l opıııenı at
rhe factory, it was rlecidecl rhat tlıe orficers were not requi red
to stay at the (actory for any length of time ancl they were
subsequently summoned back to İstanbul. The re l ucıance of
ıhe foreign special ists in İstanbul to slıare their expertise was
a p lıenoıııenorı rlı;:ır was also observed at the foreign facrories
during the period in which Ottoıııan officers were tra inecl 67
abroacl . The c1bsence of adequate personnel for the production
of ıhese rorpecloes aı local shipyarcls triggered several possible
solutions: to recruit workers froııı the rorpeclo factory in
Germany, as well as the necessary workbenches. tools, and
equipnıent; to order boi lers froın abroad; and ıo paya salary
of two lıundred and fifty Marks to each of the workers. Tlıe
estinıated cosr ar ali rhese expeııclitııres wrıs rıpproxınıarely

Bir torpidobotun ikiz torpil kovanı (İ stanbul Deniz Müzesi Koleksiyonu)
Twin torpedo Lubes ofa torpedo boal (İstanbul Naval Museuın
Collection)
geçerek gizli bir soruşturma baş l a t m ıştır. Bu arada Kolağası
Ra miz ve Mü l azım Faik efendilere gönderilen mektupta devletin
içinde bulunduğu mali sıkıntı lara rağmen kendi lerine ödenen
maaşın karşılığının alınamad ı ğ ı , Osman lı Devleti'nin bu fenne
ihtiyaç duyduğu, böyle bir zamanda gösteri len ataletin sua l
olunacağı ifade edi lmektedir." Bu tür örnekler çok olup yurt
d ışına torpido eğitim i için gönderilen zabitl erden çok istifade
ed ildiğini söylemek mümkün değildir. Ancak yine de
11. Meşrutiyet' i n sonuna kadar bu amaçla yurt dışına eleman
gönderil meye devam ed i ldiği görülür."
Muhbir-i Sürur Fırkateyni 'n in Torpido Mektebi Oluş u
Bu dönemde il. Abdü lh aın i d'in iradesiyle tesis edilen ve
bugüne kadar var l ıkları pek bilinmeyen üç okul olan çarkçıl ı k,
tüccar kaptan l ı k ve torpido, bahriyede yerli personel yetiştirme
gayretlerinin bir neticesi olarak karşımıza çıkar . Yurt d ı şından
uzman geti rme veya buralara binbir fedakarl ı kl a zabi t
gönderme gayretlerinin umulan neticeyi vermemesi karşısında
belki de en akı l lıca ve doğru yol bu mektepler vasıtas ıyla yerli
personelin eğ i ti l mesidir . Mekteplerin kuru l uş nirnmnamelcri,
mezunlarının isti hdam sahala rı , bütçeleri, okutulacak dersler
Bahriye Nezareti'nde komisyonlar kurularak takip edilmiş ve
düzenli raporlarla Yı l dız Saray ı 'na ge l işme l er bi ldiri l miştir.
68 Bunlardan 20 Eylül 1884 tarihli irade ile Osmanl ı deniz
ticaretinin canland ı r ı lmas ı ve vapur kumpanyalarına yerli
kaptan yet iştiri l mesi amacıy l a açılan Tüccar Kaptan
Mektepleri 'nin Bahriye Mektebi Naz ı rı Salih Paşa ' nın
riyasetinde o l uşturula n bir komisyonla kuruluş ça lı şmala rı na
başlanmıştı r . Tüccar Kaptan Mektepleri Komisyonu, öncelikle
mektebin kuruluş amacının neler o l duğu, ne kadar talebe ve
kaç sını ftan o l uşacağı, derslerin çeşitleri, Türkçe ile beraber
one thousand 11ncl ı lıree hundred Liras. Furthermore,
nego tiations were initiated ro transfer a ınecl1an i c who lıad
been working at tlıe Germ an torpeclo factory for ıh e !ast eigh t
to ten years. Although accomnıoda tion and a salary of rwelve
ancl a half Sterling were offerecl to the mechanic. he refusecl
the offer cı ncl demanded insteacl a srnning sa lary of fifıeen
Ottoman Liras. ü nce tlı e infrastructure was prepared fll rlıe
Ottonıan capital, it was projected tlıa t cluring the initial phase,
each torpeclo - from t lı e first to the fourth- would cost ten
r lı ousa nd Marks. However. tlıi s plan was never implernented."'
Upon having received no word for mon ths from Adjutant
Maj ors Ramiz Efend i and M ü lazı m Fa'ik Efendi, who wer e sent
to France to study torpeclo science, the Nava l Office initiated a
covert investiga rion. in a letter sent to rlıe Adju tant Maj ors. it
was pointed out that the two officers had not acleq ua ı e l y
reciprocated the s rı la ry they were paid clespite the dire
economic concli tions of the state, that the O ttonıan Sra te was
in u rge nı need of ı h i s science and rha t such inertia woulcl be
subj ect to questioning." As tlıere are copious exam ples of this
ki nci, it is possible to say tlıat not much benefit was reaped
from the officers sent abroad for ı o rpedo traini ng. Stil 1. it is
observecl tha L ehe trad iıion of sencl ing personnel abroacl was
continuecl unti l the enci of the Seconcl Consti tutiona l Era."
The Conversion of the Frigate Muhbir-L Sürih· into a
Torpedo School
During thi s period, tlı e tlı ree schools. namely the school of
engineering, merchant navy, and torpedo, which had bee ıı
establ ished by the imperial clecrees of Su ltan Abdülhamid 11
and remain largely unknown to tlıis clare. enıerge as tlı e
consequence of tlı e a t te nı pts to train loca! personnel in the
navy. Tlıe wisest ancl perlıa ps the best way to proceed in light
of the disappointing resul ts vis-a-vis tlı e nttempts to recru it
foreign specia Iists or to sene! offi cers abroad wi th grea ı
sacri fices, was the train ing of local personnel through such
sclıoo ls. The by-laws of the schools, the ar eas of em ploy ııı ent
of their graduates, their budgets ancl their curriculums were
closely observed by tlıe comın i ss ions esrabl i slıecl within t lı e
M iıı is rry of Nava l Affair s ancl rlıe deve loprnents were reportecl
regularl y to Yı ld ız Palace.
With a clecree da ted 20 September 1884, t lıe inauguration of
Merchant Navy Sc lı ool s - designed to eni iven Ottoman sea
rracle and train loca ! captains for ıhe comrnercial sh ip li nes-
was initiated wi th a co ımn ittee uncler the chairmanship of
Nava l School Minister Salih Pasha. The Merchant Captain
Schools conıın i ttee soo ıı began clra fting the by-laws regarding
the obj ectives of the scl1ool. tlı e n u nıber of stuclenrs ancl
classes, the scope of the cu rr ic ulunı, the languages of
instruction - other than Turkish- . tlıe co ııdi tions of acceptance
and enrol lment. aııd the possible areas of e nıpl oy ıne ııt upon
r
hangi lisan ların kullanı l acağı , ta lebenin kayıt-kabul şartları , gı-aduation. Tlıe by-laws were conıpl e ted on 20 November 1884
mezuniyetten sonra istihdam saha l ar ı gibi hususların ortaya cınd prese ııted to Abdülhamid il. The Naval alıııamıc indicate
konulduğu bir nizamname hazırlamaya başlamıştır. 20 Kasım tlıat tlıe sclıo ol, which begcın rendering serv ıces Lo day stı.ıdents
1884 tarihinde bu nizamname tamamlanarak il. Abdülhamid'e out of the quanernıa ster's store number four behind the docks
s unulmuştur. Nehari (gündüzlü) olarak Tersane-i Amire'nin aı the Azap Gale of Lhe l nıperıal Arsenal , was operational until
Azap Kapısı ' nda, havuz arkasında bulunan dört numaralı rh e 1900-1901 acadenı i c year. The fac t th cıt the nu nıber of
mağaza debboyunda, hizmet vermeye başlayan mektebin stuclents enrol lecl was limited to three or four, inclicates that
Bcılıriye Sa l nametıi kayıtlarından 1900-1901 eğitim dönemine the interest in the school had eventually waned. The institution
kadar faaliyette bu l unduğu görülür. Zamanla öğrenci sayısının conıinu ed ı-o serve asa boarcling school under the auspices of
3-4'e kadar düşmüş olması buraya olan i lginin azald ığı nı ortaya Heybeliada Naval Col lege until the Second Constitutional Era
koyar. Leyli (yatılı) olarak da Heybeli Ada Bahriye Mektebi and it was subsequently shut clown. The problenıs that the
bünyesinde eğit i mini i l. Meşrutiyet'e kadar devam ett i rmiş olup gracluates of this school experi enced wit lı respect to
bu rası da bu tarihten sonra kapattlmıştır . Bu mektep e111ploy111enı possibi li ties led to a lack of interes t in the
mezunlarının mezun olduklarında yaşadıkları istihdam problemi iııs titutioıı over rirne''. This paper; however, focuses on rlı e
buraya olan ilgiyi zaman içinde azaltm ı ştı. ' 1 Bu çalışmamızda bu Torpedo Sclıoo l, which stancls out as aııot l1er nav;:ıl instilution
dönemin diğer bir bahriye eğitim kurumu olan Torpido Mektebi of ıhe period.
üzerinde durulacaktır. On 20 Septeınber 1882, slıort l y bcfore thc es tab l ishnı ent of
Tüccar Kaptan Mektebi'nde kısa bir süre önce 20 Eylül 1882
rlıe Merchant Navy School, a conımiltee was set up uncler tlıe
tarihinde Tophane ve Tersane-i Amire'de ku ll anımının artması chairma ıı s lıip of Faik Bey -one of tlıe co-creators of Lhe
ve dünyada taşıdığ ı önemden do l ay ı uygun miktar şakirdana
General Staff of tlıe Naval Co111111anderslı ip- in order to
torpido fenninin öğre t ilmesi için bir mektebin kuru l ması
esıab li s h a school ıhar would lıe lp incrcase thc use of
a macıyla Erka n -ı Harbiye-i Bahriye Re'is-i sanisi bulunan Faik
torpedoes al Tophane and the l nıpe ria l Arsenal. Another
Bey' in riyasetinde bir komisyon ol uşturulmu ş tur. Tersane-i
objective was to eclucate a certain nunıber of cacle ts in ıo rpeclo
Amire'de açı lması düşünü l en mektepte verilecek eğitim i le ilgili
science i n view of i ts increasing global sign ificance. To outline
olarak Faik Bey'in yanında Bahriye ve Tophane-i Amire Torpido
the curriculum offered by the school that was to be openecl at
Komisyonu azasından bazı zabitanın da bu l unduğu yeni bir
the l nıperial Arsernı l. a new con ıın ittee was se t up, which, apan
komisyon oluşturulmuş ve komisyonun haftada üç gün
rı-0111 Ffük Bey, includecl severa l officers, wlıo were rnenıbers of
toplanması karnrlaşt ın lmıştır . Tophane-i Amire Torpido
the N,wal and lnı peria l Arsenal Conııııittees. lı was decicled Lhat
Komisyonu azasından Mirliva Frost Paşa i le Erkan - ı Harb
this new committec woulcl con vene three tinıes a week.
kaymakamlarından Hamid Bey de bu çalışmalarda görev
l nıperial Arsena l Torpedo Coınnı iltee nıenı ber Major General
almışlardır. Mektep tesisi için o l uşturulan Torpido
Komisyonu'nda görev alan diğer isimler şu şekildedir.''
A'za, Şura -y ı Bahriye azas ı ndan Miralay Melımed Bey
A'za, Tercüme Komisyonu'ndan Kaymakam Mustafa Bey
A'za, inşa' iye zabitanı Bi nbaşı Lati f Efendi
A'za, Çarhçı zabitanı Süleyman Efend i
A'zfı, Erkan-, Harbiye zabitanı Ko lağas ı Remzi Efendi
Erkan - ı Harbiye'de müstahdem askeri katiplerinden Propa
Hodayiki Efendi.
Tersane-i Amire İnşaat Dairesi'nde oluşturulan bu yeni
komisyon, 19 Haziran 1883 tarihinde aldığ ı bir kararla
Avrupa'daki torpido a l anındaki hızlı gelişmeler karşısında
tersanede açılması düşünülen okulun zaman alacağını göz
önüne alarnk bir ta lim gemisi olan Muhbir-i Sürur 69
Fırkateyni'nde bir an önce eğiti me başlanılması gerekti ğini
ifade eder. Muhbir-i Sürur, 1849 yılında Sul tan Abdül mecid'e
Abbas Paşa tarafında n hediye edilerek Osman l ı donanmas ı na
dahil olmuştur. Abdülaziz döneminin son la rına doğru 1873
yı lı nda okul gemisi olarak kullanılmaya başl am ı ştır. 1904 yılına
kadar da hizmet vermiştir. ' 5 Bu tarihe kadar Osmanl ı Bir torpidobotta egit iın ( İ sıa nbu l DeniL Müzesi Kolek!,iyonu)
bahriyesinde Mehmed Selim Fırkateyni'nin veya Heybetnüma, Drill aboaıd a torpedo boal (İ stanbul Naval Museum Collect ion ı
 Nüvid-i Fütuh Biriki'nin mektep gemisi olarak kullan ıl dığını
görmekteyiz. Bun lara mektep gemisi deni lmesinin sebebi
Heybeliada'da Bahriye Mektebi rıhtımında sürekli bekletilerek
talebeye zaman zaman talim yaptırı l mak için
kullan ı l malarından kaynaklanmaktadır. Abdülaziz döneminde
ise Hüdavendigar, topçu gemisi olarak ku l lanılm ı ştır. Ancak bir
geminin tamamen mektebe dönüştürülmesi Osmanlı eğitim ve
askeri hayatında ilk defa görülen bir gelışme olmakla birlikte
Tüccar Kaptan Mektebi'ne ayrılan ma li kaynağın ne kadar zor
şartlarda temin edi l diği düşünü l ecek olursa bu teşebbüsün son
derece akıllıca o l duğu söylenebi lir.
19 Haziran 1883 tarihinde yap ı lan Lop l antıda komisyonun
sürekli gözetimi altında olmak üzere sahasında bilgil i bir ser-
mual lim, üç nefer zabi t, ihtiyaç kadar muavin ve mektebe
devam edecek zabitan olmak üzere toplam yirmi ki şilik bir
eği tim kadrosundan o l uşan personeli de oluşturu l muştur.
Bunun yarısının Tophane-i Amire zabitan ı ndan , kalanlarının
Şiltenk, Çarkçı lar ve Güverte s ı nıfından al ı nması, Bahriye ve
Tophane-i Amire'den iyi derece okuma yazma bilenlerden de
yirmi kadar neferin seçilerek bu gem ide görevlendirilmesi
kararlaştırı l m ı şt ı r. Kısa süre içinde Muhbir-i Sürur
Fırkateyni'nde dershane ve kamaralar ile eşya muhafazası için
mağazalar yapımına başlan ıl mıştır. Torpidol arın atış talimleri
için Muhbır-i Sürür Fı rkateyni'nin yanına iki adet torpidobot ile
lehimcilik ve modülcülük gibi imalata ait işler için de ihtiyaç
kadar işçi görevlend i rilmiştir. Muhbir-i Sürur Fırkateyni'nde
torpido eğitimi verilebi lmesi için her türlü alet ve edevatın
getiril mesi ve bu konuyla a lakalı Avrupa'da yayımlanan
gazetelere abone olunması da uygun görülmüştür. Torpidonun
mucidi Mr. Whitehead'den ihtiyaç duyulan aletlerin sat ı n
a l ınması için bin dokuz yüz seksen lira-yı siterlin ve on şi l in
ayrı l mıştır. '" K ıs a süre içinde Daire-i Bahriye Tercümanlığı
vasıtasıy la ih tiyaç duyulan malzemeler Londra'dan sarın
alınm ı ş , bunun karşıl ığında 9 Aralık 1883 tari hi nde Hazine-i
Bahriye'den üç yüz yirm i iki buçuk kuruş ödeme yapılmıştır.'7
Bundan sonraki süreçte bu mektepte eğ it im alacak ve
sayıları önceden tespit edilen bahriye personelinin özen le
seç ild iği görülür. Bununla bizzat Tophane-i Amire Müşıriyeti
i l gi l enmiş, ilk olarak Bahr-i Siyah Boğazı'ndan görevli üç nefer
küçük zabit, bunun yanında Beş i nci Ordu-yu Hümayun'a
mensup Mülazım - ı Evvel Manastırlı Halid Ziya ve Erzurumlu
Ragı b ve Yedinci Ordu-yu Hümayun'un on dördüncü fırkası
erkan-, harbi yesinden Yüzbaşı Şevk i ve Yüzbaşı Mustafa
70 Efend iler çağırı l m ışlardır. ' 8 8 Ağustos 1884 rarı lıi nde donanma-
yı hümayuna top ve torpidocul uk gibi s ı n ı fl ar için eleman
yetiştirme amacıyla kurulan gedikli s ı nı fı düşünce olarak güzel
olmakla beraber henüz yen i kurulduğundan kısa süreli
beklenti lere cevap vermesi mümkün değildir . Bu arada Tüccar
Kaptan Mektebi'n i tamam layarak diploma a lanların tamamın ı n
hariçte kalarak iş bulamamaları nedeniyle sız lanmalarından
do l ayı bun ların mezun olduklarında işaretçi , torpidocu veya
Frns ı Paslıa and General Stnff Lieutcnant Colonel Hnm ıd Bey
took parı in t lıi s endeavor. Oılıe r naıııes assigned to tlıe
Torpeclo Coıııııı ittee for tlıe estab l islıment of the sclıool are as
follows:,,
Menıber, Nava l Council nıeıııber Colonel Mehmcd Bey
Menıber, Li eLJtemınt Colonel Musra f11 Bey of the Translation
Conımittee
Member, Nrıva l Arclıitectu re officer Lıeu renant Comnıancler
Latif Efendi
Meınbeı. Eııgi neering Officer Sü l eyııı fın Elend i,
Menıber, General S ı aff Officer Acljutant Maj or Remzi Efend i
Military Scribe Propa Hodayiki Erendi of tlıe Genera l Staff
With a cleci sio ıı takeıı on 19 June 1883, th is new comııı i ttee,
w lı iclı was rounclecl willıin the l ıııpe r i al Arsenal Nava l
Architecıure Orrices. ruled 1lı aı ırai niıı g lıa d ıo be initiated at
once at the frigate ı\ıluh/Jir- i Siirür consiclering ıhe fact thar ı-h e
es tab l is h nıenı ofa school withın tlı e l nıpe rifll Arsena l would
take longer vis-a -vis tlıe rnpid cleve l opıııerı ı s in torpedo science
in Europe. ı\ıltı lıbi r-ı Siirfır had been hequeathed to Sul tan
Abdülmecid by Abbas Pas lı a in 1849 and subsequenl ly became
aparı of the Ottonıan rıeeı. Towards ıhe eııd of Abdü laziz's
re i gıı, it began serv ing as ,ı sclıool shi p in 1873 and reıııa in ed in
service tını il 19of'; rı is observed rlıar uııril this clate, tlıe frigate
Melımet Seliııı or brigs /-Jeyl>e,niiıııa and ı\liivicl-i F(itü lı were
usecl as sclıoo l slıips in the Orıoınan navy. The reason beh incl
referring 10 1lı ese vessels as sclıool slıips was ıhaı they were
a n c lı ored ar rlı e dock of rhe Naval Col lege in Heybel iada ro be
usecl lor clri lls. W lıil e the conversion ofa vesse l into a school
w;ıs a deve l opmen ı observed for thc firsr rim e in Ottonıan
eclucational ,ıncl ıııi l i ta ry lı istory. consicleri ııg tlıe dire
conclitions rlırou gh which rlıe financlal resources reserved for
t lı e Merchant Navy Schoo ls was procureci, i t can be saicl that
this was a rat lı er se ıı s i b l e attempt.
in tlıe course of rhe ıııee ting lıeld on 19 Juııe 1883, t lı e
coınııı i ssio n forıııecl -to be kept under supervision- a staff of
twenty personnel coınprise d ola lıeaclınaste ı· knowledgecıb l e in
his field, three pri vate soldiers, a necessary number of
ass i stanıs, ancl officers that woulcl be eıı rol l ecl in tlıe schoo l. it
was decided thar lıalf of the personnel woulcl be recruitecl from
aınong t lı e lnıperiai Arsenal ofricers, whereas the rest woulcl be
ta ken f'roın $il,eıık, Machinists rı ıı cl Deck cli visions.
Fu r tlıer nı ore, ıwenty literate privates fronı the Navy ancl the
l ıııperia l Arsena l wou lcl be appoinred ro t lıis ship, Soon,
construction was initiatecl aboard tlıe Mıılı/J ir- i Siirıır to
iıııp l eıııents c lassrooıııs, cabins, a ıı d depots to store objects. To
provicle targeı pracl'ice, two torpeclo boats anda necessary
nunıber of workers f or solclering aııd nıodul e-ıııaki ııg were
appointed 10 ılı e ı\ıl ıılıb ir- i Siir(ır. it was also deeıııed suitab le
to inıpo l't all kincls of necessary equipment ıoo ls ıo lıelp offer
torpedo tra i ııing aboard the Mulıbir- i Siinir aııd to subscri be
01
topçu kısımlarına taksim edilerek gedikli-isal is sın ı fına
kabulleri ŞCıra -yı Bahriye'ce Mabeyn-i Hünıayün ' a tekl if
ed il m i şt i r. Böylece hem bu sınıflara kısa sürede ni telikli eleman
kazandırı l m ı ş, hem de Tüccar Kaptan Mektebi mezunları açıkta
kalmamıştır.'''
Torpido Mektebi'nin kuruluş yıllarında açı lması düşii nü l en bir
başka mektep ise Elektrik Mektebi ol muşt u r. Hatta bu mektebin
kuruluş çalışmalarının yürütülmesi için bir İngi liz mühendis
görevl endirilm i ş ancak Erkan-, Harbiye-i Bahriye Dairesi 17 Mart
1885 tarihinde bu duruma müdahale ederek "Başkaca bir mekteb
te'sısi ve teşkilinden ise bunun Torpido Mektebi ittihaz olunan
Muhbir-i Sürür Fırkateyn -ı Hümayünu'nda tedrisi menMi'-i
Hazine'yi ve teshıl -i mas l ahatı mucib o lacağı" şekl inde bir
gerekçe sunar. İngi l iz ve Frans ı z donanma larının elektrik
kullanma larının öneminden yola çı karak kurulması plan lanan
Elektrik Mektebi'nin böylece Torpido Mektebi bünyesinde
faaliyetlerini yürütmesi karar laştırı l mıştır. Başlang ı çta zabitana
ha ftada iki gün fırkateynde elektrik fennini talim ve tedris
ettirmesi için görevlendirilen İngi l iz mühendise ay l ık bin beş yüz
kuruş maaş bağlanmıştır. "'
Zamanla Torpido Mektep Gemisi talebelerine nerede tal im
yaptırılacağı hususu gündeme gelmiştir. Torpido
Komisyonu'nun 12 Nisan 1887 tarihli yazısında Muhbir-i Sürür
Fı r kateyni'nde eğitim alan zabitan ve ne feratın nerede talim
yapacakları konusu ile ilgili bilgi verilmektedir. Buna göre İzmit
Tersanesi dahil inde bulunan Bıçkı Fabr i kası 'nın yakın l arındaki
sahile bir torpido istasyonu tesis edi l miştir. Tersane-i Amire
Memuriyeti, torpidobotlar için İ zmit Tersanesi'nde inşası l azı m
gelen iskele ve istasyonun Kaymakam Latif Bey tarafından keşfi
yapı l arak, toplam ell i bin kuruşa mal olacağı hususunda Latif
Bey'in bir keşif raporu hazır l ayıp gönderdiğin i bi ldirmektedir."
Bu tarihten itibaren Mulıb i r-i Sürur F ı rkateyni'n i n haricinde de
İzmit Körfezi birçok torpido istimbotları için ta lim yeri olarak
ku l lanı imaya başlamıştır. Özel! ikle Lorpidobotlar atış
talimlerinin yap ı lmas ı , personele torpido ile ilgili teknik
bilgilerin veri lmesi amacıyla mevsim-i sayfda (yaz mevsimi)
bazen birer birer bazen de toplu olarak gem iler izınit'e
gönderilmektedir."
Bahriye Mektebi'nde Torpido Sınıfı Açı lması
13 Ağustos 1889 tarihinde Bahriye Mektebi öğrenci sayısının
artırıldığı görülür. Buna gerekçe olarak da torpidobotların
sayılarının hızla artması karşısında yetişmiş personel
eksik l i ğinden bahsedilmekted ir. Bunun üzerine mektebe otuz
altı yeni öğrenci daha alınarak toplam mevcut üç yüz yirmiye
çıkmıştır.' 1 Bundan çok kısa bir süre sonra 6 Eylül 1889 tarihli
Şüra-y ı Bahriye'nin mazbatasında ise torpido tahsil etmek için
bahriye mektebinde bir s ı nıf açı l ması üzerinde duru l maktad ı r.
Mek1eb-i Bahriye müntehi sınıfı şakirdanına zaten torpido fenni
talim ve tedri s etd irilmekte olup mektepten şehadetname
alarak mezun olan şakirdandaıı torpido zabiti olarak ayrılanlar
ıo European journals of torpedo scıenc0. One tlıo usancl nine
lıund red e i glıty S te rl iııg ;:ınd ıe n S lıill ıngs were set aside 10
purchilsc tlıc requ isire nıa ı eria l s from torpedo - invenıor Mr.
Wl ı iıelıead . '' S lı or ı ly ı lıereafrer, tlıe necessary tools cıııd
e quipm e nı were purclıased in Lonctoıı 1hrouglı Tlı e Navy
Translation Office and a payıııe nt of tlıree lıuııdred and twe nı y
ı wo and a hrılf KurLış wns ıııacle by the Naval Tı'eas ur y on 9
Dece nıber 1883.';
l t is observed thar s ı ıbsequeııt to tlıese prepararions, the
agreed nuıııber of ııava l personnel to be trained aı ılıe schoo l
was deternıinecl tlırough a very care ful selection process.
Commaııder of lırıpe ri a l Arsenal was personal ly involvecl in ıhe
process; first tlıree wnıTnnı orficers from tlıe Black Sea Srraiı,
ancl next First Lieu tenant Manastırlı Ha lid Ziya of ıhe Fi ft lı
lıııperıal Arıny , as well as Erzurumlu Ragıb ancl Captaiııs Şevk i
Efendi aııd Mustafa E feııd i of ılıe Seve n ılı lnı per i al Arıny's
fou rteentlı sqııarlı-on of ılıe Genera l Starr were crıl l ed upon.'"
Although the esrab l ishmcnı of an NCO class on 8 Augusı 1884
to train persoıınel in guns and torpeclocs for 1he inıperi a l navy
was a good iden in tlıeory, as il was on ly rı ew l y iınpl emeill ecl, il
woulcl not lırıve nıe r s lıort - ı e rnı expec ti'lt ioııs. Meanwlıi l e, tlıe
graduates of the Merclıanı Navy Sclıool were aut of jobs and
conıp l ai ıı ed thar thcy hada clifricult tinı c fiııcling employnıent. ti
1
Tlıe Nava l Council ı lı us recoınmendecl lhe l nıperia l Court for
ılıese grnduates to bf' separntrd into divisions of s igrnılnıeıı .
rorpedo special ists ancl gunner s ancı be acceptecl to the
scclikli i odliô (Third class NCO) division. Hence, qua lified
personnel would be addecl slıorı ly ıo ıhese dıvisions and ılı e
gradumes of Merchant Navy Sclıool woulcl no longer be
uııenıployccl.'''
Anotlıer school env ı sioned in rhe foıınding yeaı-s of tlıe
Torpeclo Sclı oo l was the Sclıoo l of Electri cil y (flekı rik ı\ılekte/Ji).
in facr. a B ri ti slı engineer wrıs a ppoiııred ı o conducı the
es tablishnıen 1 of lhis sclıoo l. However. tlıe Office of the Naval
Genera l S ıa ff inıerveııed on 17 Marclı 1885, arguing, "Bcı◊kcıccı
/Jir mekte/J te'öioi ve te◊kilincleıı iııe hunıııı Torpic/o J\ılekte/Ji
itlilıci z oluııw ı ıv1ulı /J ir- i Siirıir Fırkatryıı-1 liiimciyıııııı'nc/e
ı·eflrfoi nıeıınbı' - i ll cı ziııe)ı ı ııe teollfl-1 mcıolcılıatı miici/ı
o/cıcağı '' (Rather than tlıe es tab l ishıneııt ancl rormalion of
another school, tlı e proper course of acı ion woulcl be to
conı inue in sınıcıio ıı at ılıe frigate ıv1 tılı/Jir-i Siiriır, w lıich has
been coııvene cl 1111 0 a Torpeclo School. as tlıis would great ly
benefit the Trensury). Tlıus. it was decided thaı the Sclıool of 71
Electriclty -w hi c lı was ıo be createcl in view of rlıe growing use
of electr i ci ı y in ılıe B rit i slı ilncl F renc lı ııavies- woulcl continue
Lo opera te uııcl er t lı e i'ltıspices of the Torpeclo School. The
Bri tis lı engineer, wlıo was appoırıted to recıcl ı officers t lı e
science of electricity twice a week, receivecl a nıont lıl y snlary
of oııe ılıoıısaııd aııcl fi ve hundrcd Kuruş ..,.
Sooıı a problem cı rose: tlıe Torpeclo Sclıoo l S lıi p students

Bir torpidobotun güvertesi (İstanbul Deniz Müzes i Ko leksiyonu)
Deck ofa to ı pedo boat ( İstanbul Nava l M u seunı Collectio nl
needed a l ocalio ıı to cond uct drills. A note issued by the
Torpedo Com nıiss i on on 12 April 1887 offers inrormation on ılıe
location at which the orficers ancl privates studying at the
ru
Muhbi r-i Sii r would conduct dri 11s. Accordingly, a torpedo
station had been bui lt aı llıe shore near ıh e Saw ııı ill Factor y on
tlıe preın i ses of t lı e İ zmit ShipyRrd. i t also appears tha ı· rhe
Office of the l ınper i a l Arsenal declared that Lieutenant Colonel
Lati f Bey had conclucted a pre li nıina ry study on the pier and
ılıe station to be construcLed for ıorpedo boats at the İ zmi t
Shipyard ancl that he had se n ı a cliscovery report. indicating
the cost or construction as nfty ıho usand Kuruş in total." As of
tlıis clatc, apart froın the Mıı lı bir-i Sürür, rhe Gulf of İzmit was
used for drill ancl practice of ııunıerous ı o rpeclo steamboats.
During the s u ınmer season, 1'he vesse ls were sent ro İzm it
inclividually or in groups, particul arly to conduct torpedo boat
target practice and to supp l cıne n t pcrsonnel with technical
information about torpedoes."

The Opening ofa Torpedo Division at the Naval

gördükleri nazari bilgileri irade-i sen iyye gereği torpido
Academy
mekteb-i sefinesi olan Muhbir-i Sürür Fırkateyni'nde tatbikat
On 13 August 1889, an increase was observed in ıhe number
imkanı bulabilmektedir. Bu şeki l de torpido zabiti yetiştiri l mekte
of students enrollecl at tlı e Naval Academy. The lack or trained
ise de bu yeterli görülmeyip torpido renn ini tahsi l etmek için
Mekteb-i Bahriye-i Şahane'de bir sınıf açı lması üzerinde personnel vis-a-vis t lı e rapid increase in the number torpedo
durulmuştur. Böyle bir gelişmenin yaşanması nın muhtemel
boats was cited as the ca use of this sudden rise. Subsequently,
'' ...
' sebebi mektep gem isine gelen zabitlerin nazari bilgilerinin tlıi rty - s i x new students were cıdmit ted to the schoo l, aclding the
toıal number of sruclents to three lıunclred and twenty ' 1 Tile
Bahriye Mektebi'ndc eksik ver il miş olmasıdır. ->< Bu dönem
Bahriye Mektebi öğrencisi olan Emin Yüce hatıratında minutes of rhe Nava l Council recordecl soon thereafter on 6
mektepteki torpido eğitimi için şunları kaydeder: "Nüvid-i Septeın b e r 1889 underline the prospect of opening a separate

Fütüh'tan başka bir de Heybetnüma kruvazörü vardı ki bizden division a ı the Naval Acaclemy to teach torpedo science. The
üç sene evvelki s ı nıfın yarısı bununla bir ay tal im için lzmid'e students in their rtnal year ar the Nav,ıl Acadenıy were al ready
gitmiş ve orada imtihan olarak zabit çıkmışlardı. Heybetnüma being tauglı t torpedo science; as demanclecl by tile i nıperial
bizim tersanede i nşa olunmuş, daha yeni topları olan bir talim rescript, those who graduated as torpedo officers were able to
gemisi idi. Üç direğ i de serenli yan i 'kabasorta' denilen tam practice the theoı-et i cal in formation they had received at the
ar m a l ı idi. Torpido'yu da bu sınıfta okuduk. Ancak onu görmek torpedo school ship, nanıely Mu/ıl)ir- i Sürü r. Whi le torpeclo
yasak o lduğundan resimlerinden öğrend i k . " '; officers were in fact trained in this m,mner, the process was
Bahriye Mektebi bünyesinde bir anlamda zaruretten dolayı deerned insu fricient ancl the idea of opening a separate torpedo
açı lan Torpido sınıfında okutulan dersler şu şekildedir. 'b science division at thc Naval Acadenıy was brought to the fore.
What nıay have pronıpted th is unclertaking was ılı e i naclequaıe
Birinci Sınıf İkinci Sınıf Üçüncü Sınıf theoretical information that officers appointed to ıhe school
Hey'e ı-iFelekiye Hey'et-i Bahri Torpido Fenni
Sür- ı Kcviik lb
ship received at the Naval Academy.'' in his nıemoirs, Eıni n
Sevr-i Se fil in Gemicilik Fenni
Arma Tarır;ııı i sı ihkanı ve Ka raya Kilabet.-1 Osman iye Yüce, who was a stuclcnt at the Naval Acadenıy during this
Asker Sultıkı period, offers the following renıarks on toı-pedo ins truction aı
Mebadi -i lnşaive Toroido lisa n-ı lneilizf
72 the Acaclemy:
Buhar Makineleri Mesaha-i Bahriye
Kiı;ıbel-1 Osnıan ive Fenn-i Harb-1Bahri "Apaıt uroııı tlı e Nüvıd- i Fütüh. the re wa6 a/60 1 /ıe cnıiöer
Lisaıı- ı İnı?i lizi Lisan-ı İnı?ilizi Heybetnüına: lwtu ob tlı e claM tlwt lıact grcıctııatect tlı ree
Hukuk-ı Uımım i ye- i
Elektrik yea rô /Jeuo re ıve clicl went ı-o İzmil a/J ocı rcl tlıit. cnıi6e r to r
Bahrive
Merasim ve i h ti raınaı -ı Bahri Elektri k
clri/1 aııcl prac/ice ancı. uollowillB aıı excım iıwtion.
Tü rek Talimi Topoitrafva graclucıted (16 O/iuicer6 tlıere. HeybetnCırna IV(l6 a clrill t.lı ip
Kı l ıç Talimi Tüfenk Talimi witlı relatively newer g ıınt. cıncl wcıı1 conMnıctec/ cıt oıır
Mızra k Talimi
6/ı ipyarcl. Al/ tlı ree ob İl 6 /11CIM6 were uıı ll -riggec/ . We Mucliecl
►

Torpido eğ i tim ve talimine verilen önem zamanla topçu luk ı orp eclo ,ıcieııC'e ııı llıi,ı clivi6io11. Howı>vrr. n ı'ı it wnı\
eğitiminin geri kalması gibi bazı olumsuz gel i şme leri de /ıorbidcl e ıı ıo cıcı ııall_y 6ee r/ıe veMel . we 6iııcliecl il brom
beraberinde getirmiştir. Öncelikle Trablusgarp, Preveze, Selanik plı otogrcıplı o...,.,

ve Girit gibi önenıl i limanlarda topçu zabitinin olmayıp da Tlı e classes offered al ı l ıe Torpe<lo clivision, whiclı wos
ıorpido zabi tinin bu l unmas ı üzerine buralardaki torpido opened out of necessity wiıhin the N,wfl l Acaclemy, were as
personeli istanbul'a çağırılıp yerine daha önem arz eden topçu follows:'''
zabitan ı gönclerilmiştir.' 1 Bahriye Mektebi'ni Seyr-i Sefain ve
Torpido sı nıflarından mezun olarak bitiren zabitlerin talimlerde First Year Second Year Tlıird Yeıır
-
noksan l arını tamamlamalarına dikkat edilirken, Topçu sınıfına /-ley'et ı /'el ekıye Hey'eh /Jcılıri To rııiclcı feııı ı i

ayrılan l ara ta lim yaptırılmamas ı eksiklik doğurmuştur. Bunun (Ası ronoıııv) (N;ıu tıcill Asırononıv) (Tomedo Scirııcr)

üzerine Bahriye Mektebi'ni tamamlayarak seyyar mektep Se.ı, r-ı Se/ı<iin Gemicilik I f'IIHİ Sur ı J.:eııcıld/J
(Nııv lgil 11011) (Navi gill i oııııl Scieııce) (Sı ıırs mıcl Plıııırts}
gemisinde ta lim yapan zabitlerden bir kısm ı topçuluğa ayrı l arak
ı\rııı<ı Tcıri/10/1 folllıl.:cim 1·r J.:cırnycı J,:ıtctlıc l 1 O,)lllCHlİ,Y('
açı l mas ı düşünülen Topçu Mektep Gemisi'nde tal im görmeleri
.l.ıl.:er Sııltikı
kararlaştırlrnışt ır. fransa 'da topçuluk eğit i mi alan B i nbaş ı Hakkı
(Rigging) (Fonirirnı ioıı aııd lııııcliııg (Ottoııwıı Li ıcrnry Sıylc)
Efendi Kapudan ' ın refakatinde bir heyet oluşturu l ması ve bir de or nıarines)
Erkan-ı Harbiye-i Bahriye mühimmat-, harbiye sefinesine tayin ,\leluiclı-i İnıı<i r_ve Torpi<lc U,ıcııı - ı /ıı5ilııı
edi lmesi topçuluğun içinde bulunduğu s ı kıntıdan torpido (Principlesof Consı nıcıioıı) (Torpedo) {[ngl islı lııngungc)

eğitim i ndeki yapılanma ya benzer bir çözüm le çıkma lJtılıa r ı\l<ıl.:rneleri ı\ l e.ın/ıcı I Urılın_yr
düşüncesinde olduğunu ortaya koyar.'
8
(Sıeaııı Engiııes) (Naval Measurenıents)

Sonuç olarak bu mektebin ilgili komisyon tarafından kaleme k'ilrılıet-ı Odmcnıiye 1eıı ıı ı 1/cırh ; /Jrılırı

al ı nan kuru l uş nizamnamesinin el imize geçmemiş olması (O ıı oıııaıı lilernry Style) (Naval Wıır Sciencel
LiMın-ı lııı;ıliıi Lıw ıı- ı /1151/izi
mekteple ilgili bazı hususları müphem b ı rakmıştır. Burada
([ngllslı langııagel ([ngl ısh Lc1nguilgc)
belir tilmesi gereken bir başka husus ise bu eğitimin ne zamana
l'/eklrık 1/ııkııl.:-ı llıııuıni.Yr ı
kadar devam ettiğ idir. Muhbir-i Sürur Fırkateyni'nde 1904 yı lına
Bcı/ıri.vc
kadar torpido ta lim inin devam eltiği tahm in edi l nıekledir. Bu (Elewicıry} (Nııvııl Legisl;ıı i on)
eksiklerin yanında böyle bir mektebin varlığ ı nın ortaya ı\krcı,ıim tıe 1/ıtircimcıt , C/ektrik
:ı

konulması ise birkaç aç ı dan önem taşımaktadır. Bun lardan Ucılı ri

birincisi Türk Eğitim Tarihi literatürüne yeni bir mektep ilave (Nav;ıl Cereıııoıı i es ancl ([lcc ıriciıy)

edilmişt ir. Belki daha da önemlisi ise il. Abdülhamid devrindeki Conclucı)

bahriye po l itikas ı nın anlaşılmas ı na sağl ayacağı katk ı dır. Tiitf'k /'cı/iıııı fopoğ rcı /ry(I

(A nns Dri il} (Topogrnplıy)

k'ıl ıç Talimi Tiı#eıık Tııliıııi

(Sworcl Prncticc) (Arıııs Dri lll
\ lı.:r(lk foliıııi
[lıı ı ıcc Prncı icc)

The weighı placed on torpedo training ancl prac ı ice

Zabitan ve erat torpido taliminde (İ sta nbul Deniz Müzesi Koleksiyonu)
Officers ancl deck hancls on torpedo t raini ııg ı l stanbul !\J;-ıval Museum
Co l lecl ı on ı
eve111u<1I ly leci to so nı e negative conseque ııces such as l cı ck of
attention to gunne ı-y ırai ning. Due ro the absence of gunners
-as opposed to the superrıuous presence of ıorpedo officcrs-
in sLralegic porıs such as Tripoli, Preveze, Salonica and Crete.
the torpedo personnel at these ports were suııımoned to
l sıanbu l ıo be replaced by gunners, w lı o hada more inıportant
role to assunıe.'7 Whi le auention was pa icl to compensatc for
tlıe s hon co nıings of tlıe ol'ficers who graduated froııı ıh e
73
Navignt ıon and Torpedo clivi sions or tlı e Naval A cadenıy, ıhe
lack of clrill and pı·actice provicled for the Gunnery division
posed a problem. Hence, it was decicled tha t a portion of tlıe
ol'ncers wlıo were involved in clrill aııcl prnctice ,ıt tlıe mobile
sclı ool ships woııld be recnıi ted by tlıe Gunnery division to
receive rrainiııg practice at Guıırıery Sc lı oo l Ship tlıat was ro be
 Notlar
ope ıı ecl. The creation ora co nı mittee under tlıe cha ı rnıanship
ı İ l han Ekinci, "Osın;ın l ı'da Yabancı Vapur Kuınpa ıı yal;ırı ve İ maj l arı
of Conı ııı ancle r H ak kı Efendi, who was ırai necl in France in
Hakkında", Kebikeç, 21 (.2006), s.73-96.
gunner y, and his appoint nı ent to the Naval General Staff
2 Bu konuda gen i ş bilgi için bkz.. Şakır Ba ımaı, il. Abdülhamit Devri
Osmanlı Donanması", Bası l ıııaınış doktora tezi, Kayseri, 2004. rnunitions vessel reveal tha t a reorgan ization sinıilar to ı h ar or
:ı Fikret Gövül, Sa va~ Grıııileriııııı Tcıri/ı 1 e6i, İs tanbu l. Deniz Matbaas ı, torpedo trai ning was envisagecl ro solve the problems
1948, s.27. experiencecl by the gunnery clivision. '"
4 A. g.y., s.27. in conclusion, since we are not in possession or the torpeclo
5 Cerlc/e-i Bcılıri,Ye, J2 (21Ağustos 1306), s.ı ıı. sc lıoo l by-laws as drarted by ıhe conınıittee in quesı ion,
6 Bernd Laııgensiepeıı -A lı ıııct Güler yüz, 1828 -1923 Ollmcnı/ı Voııaıııııcıeıı, severa l matters abour the school reıncı in l<lrgely obscure.
İstanbul, Denizler Kitabevi, 2000, s. 160-173,
Another inıportanı issue thrlt shou ld be underli ned here is the
7 Heıı ry F. Woods, Tiirkiye Anıları (O,rnıaıılı Ba lıriyeııi'ııde Kırk Yıl 1869·
dura tion of torpeclo training. it is estimated that torpeclo
ı 909), çev. , Fahri Çokcr, İstanbul , Milliyet Yayınla rı, 1976, s.254.
8 Deniz Müzesi Arşiv i (DMA), Mektübi (Mkı.), Belge No:.260/zo. practice continuecl <1boarcl tlıe /vlıı /ı/Jir- i Siiritr ıınıil 1904. The
9 Arif Büyüktuğru l, O,ııııaıılı Deııiz Hc111> Tcırilıi ue Cumhuriyet defi ciencies no rwiıhstan d ing, t lı e inauguration or suclı a school
Doııcııımcu,ı, 111, İs tan bu l , Deniz Kuvvetleri Yayı ııev i , 1983, s. 254. is inıportant for several reasons. The first is tlıe addition or <l
ıo DMA, ŞUB, Belge No:263/ 1/A-b new type of sclıool to the TLırkish Eclucarion l listory. Perh aps, a
ı ı OMA, MKT. Belge No:51 1-103. nı ore i ın por tant reason is the sclıoo l 's co nı r i b u tion to Llı e
12 DMı\Ş U B, Belge No:J/137. u nclerstand i ııg or ıhe naval policy during tlı e reigıı or
ı:ı Gen iş bi lgı için bkz., Şaki r Batmaz, 'Tüccar Kaptan Mektepleri", Tarilı
Abdülhaııı ı cl il.
Boyııııca Diiııycula ve Tiirklerde Deııiz rilik Serııiııeri, İsta n bu l , 2005, s.
109-123,
Endnotes
14 OMA, ŞUB, Belge No:188/ 14-A.
ı ilhan Ekinci, "Osııııııı l ı'cla Yabrı n cı Vapur Ku nıpmıyaları ve İmaj ları
15 1828-1923 Osmanl ı Do nanmas ı , s.131.
Hakkında", 1-·elıikeç, l.21, 2006, pp.73-96.
16 DMA. ŞUB, Belge No:197/ 18-A
2 For more i n fornımion on tlıis suhj ecı , please see: Şakı r Batımız. "11.
17 DMA. ŞUB. Belge No:275-3-A
Abclü l lıanı iı Devri Osman lı Dona nııı;ısı", unı)ubl is lıed PlıD Thesis, Kayseri
18 OMA. ŞUB, Belge No:270/ 5-A.
2004,
19 OMA. MKT. Belge No:810/ 33-
3 Fikret Güvül, Scıvcı<, Geıııill'l'iııiıı Trınlıçe6i. Dcnız Mııtbaas ı, İsıa n bul
20 DMA,Ş UB, Belge No:243/ 1-A.
1948, p.27-
21 DMA.Ş U B. Belge No:16/559.
4 lhid .. p.27.
ı ı DMA. MKT. Belge No:641/ 38-1.
5 Ceric/e-i Bcılıriyr, No:3~. ıı A uı;usı 1306, p 111.
23 DMA, MKT, Belge No:580/ıı.
6 Berııd l.ııngensiepen -Alıııırt Güleryüz, 1828-1923 Oııııırııılı
24 DMA,ŞUB, Belge No:56.
Doııcııııııcu,ı, Denizler Kılilbevi, lsıanbul 2000, pp. 160-173.
25 Emin Yüce, Meslek Hayııtım. s.55.
7 He ııry F. Woods, Tiirkiyr Aıııları (0,rnırııılı Bcılıriyeöi ' ııde /(ırk Jlıl 1869
26 Kenan Sayacı, Deniz Harp Okulu Tarihçesi, s.230-231.
11109), Tnıns l med by F;ıhri Çoker, Milliyet Yay ı n l arı. İsta n bul 1970, p.254.
27 DMA.ŞUB. Belge No:223-
8 Navıı l Museuın Archives (OMA), Mekıübi (Mkı.). Docunıent No: 260/ıo.
18 DMA,ŞUB, Belge No:138/ 38.
9 Afif Büyük tuğnı l, Ooıııwılı Deııiz Hrırp Tarilı i ve Cııııılıııriyet
Doıırııımcıııı, V.3, Deniz Ku vvrıl eri Yayınevi, İstanb ul 1983, p.254.
KAYNAKÇA
ıo OMA, ŞUB, Docunıen t No:263/ 1/ A-b.
Deniz Müzesi Arşiv i (OMA),
ı ı OMA, MKT, Docunıenı No:511- 103,
ŞUB, Belge No:188/ 14-A.
12 DMA, ŞUB, Docıı ınenı No: 3/ı37.
ŞUB. Belge No:197/ 18-A
13 For fu rtlıer iııfonnaı i on, p l e;ıse see Şakir Bat ımı z, ' Tüccar Krıprnıı
ŞUB. Belge No 270/ 5-A
Mektepleri", T<ıri/ı Bo.vıınc·cı Diiııycıd<ı ue Tiirklcnle Deııizcllık Seıııiııeri,
MKT. Belge No 810/33.
lstanbul 2005, pp. 109-123-
SUB. Belge No:24)/1-A.
14 OMA. ŞUB, Docu ıııen t No: ı 88/ı 4-A.
SUB, Belge No: 16/559.
15 1828-1923 Üdlll(lll /ı Doııcııııııcı6ı, p.131.
MKT, Belge No:641/38-1.
16 DMA,ŞUB, Docıınıen ı No:197/ 18-A
MKT. Belge No:580/ 11.
74 DMA,Ş U B, Belge No:56
17 DMA,ŞUB, Docıınıeııt No:li5·J-A.
18 DMA, ŞUB, Docu nıent No:270/ 5-A.
DMA. ŞUB. Belge No:263/ 1/ A-b.
19 OMA. MKT. Docu ıııenı No:810/ 33.
MKT. Belge No:511-1 03.
20 DMA, ŞUB, Docu ııı eııt No:243/ 1-A.
ŞUB, Belge No:3/ı37-
21 DMA,ŞUB. Docu ıııent No:16/559.
$UB, Belge No:188/ 14-A.
22 OMA, MKT, Docurneıiı No:641/ 38-1.
SUB, Belge No:223-
23 DMA, Ml<T, Documen ı No:580/ 11.
DMA.Ş U B, Belge No:1381)8.
24 D MA, ŞUB, Docuıııent No:56.
DMA, MKT. Belge No:870/ı ı.
25 Emin Yüce, Medlek 1/nycırım, p. 55.
MPktübi (Mkt.), Belge No: 260/ıo.
p

Gazete ve Te tkik Eserle r 26 Kenan Sayııcı. Deııız Hcırp Okulu Tctrilıç·e.ıi. pp. 230-231.
Ceride i Bcılıriye, No:32. 21 Ağustos 1306, s. ııı. 27 DMA,ŞUB, Docuıııenı No:223.
Baımaz, Şakir, "Tüccar Kaptan Mektepleri", Tarilı /Joyımccı Diinyactcı ııe 28 DMA,Ş U B, Docunıenı No: 138/38.
Tiirklercle Denizcilik Senıııı er/, İstanbul, 2005.
Büyükı uğrul, Afif, O,ımrınlı Deniz /la17) Tarilıi ur rıı nılııır/yrr Doıımııııcw, SOURCES
111. İstanbul, Deniz Kuvvetleri Yayınevı, 1983. Naval Museuııı Arclı i ves (DMA),
Ekinci, İ lhan . "Osmanl ı 'da Yabancı Vapur Kıınıpanyııları ve İmajları ŞUB. Docuırıenı No:ıl.lB/ 1 4-A.
1lakkında", Kebikeç, 21(2006). ŞUB, Docu n ıenı No:197/ 18-A
Emin Yüce, ı\ıfe,ı/ek: 1/oyotıııı, (Hatırnt). Ş U B. Docuınenı No:270/5-A.
Gövül, rikrel, Sauo~ Gemilerinin Tari/ıçe.ıi, İstanbul, Deniz Matbaas ı. 1948. Ml<T, Docuıııent No:810/ 33-
Langeıısiepen, Bernd - Ahıneı Güleryüz. 1828-1923 O.ıııtcııılı Doııcııımatıı. ŞUB, Docwnenı No:243/ 1-A.
İstanbul, Denizler Kitabevi, 2000. ŞUB. Documenı No:16/ 559
Sayacı, Kenan, Denız /-larp Okulu Tarilıçe<ıi, DDK Yayınları. Ml<T. Docıııııent No:641/ 38-1.
Woods. Henry F.. Tiirkiyr Aıı ılcın (O,ınıcııılı Ba/ıriyeoi'ııcle Kırk Yıl 1869- Ml<T, Docıınıent No:580/ 11.
1909), çev .. Fahri Çoker, İ s tanbul, Milliyet Yayınları, 1976. DMA . ŞLIB, Docunıen ı No:56.
DMA, ŞUB. Docunıent No:263/ 1/ A-b.
Ml<T. Docuıııen t No:511-103.
Ş UB. Docuıııenı No:3/ 137.
ŞUB. Docunıenı No:188/ 14- A.
ŞUB. Docuıııenı No:223.
DMA . ŞUB, Docu ıııenı No:138/ 38.
DMA, MKT. Docunıent No:870/21.
Mektübi (Mkı.), Docuıııenı No:260/ 20.

Newspııpers and Stııdics

Cericle•i Bnhriyc, No:3z, 21 August 1306, p.11 1.

Bııtııını, Şnkir, Tiictcır /ı'cıptcııı Aleklepleri. Tcıri/ı Bo.vııııccı Diiıı_vcıc/cı ııe
Tıirklercle Dr,ıizcilik Sem in eri. lsınnbul 2005
Biiyükıuğnı l, Afif, Otııııa ıılı Deniz Hcır)J Tcırilıi ve Cwıılıııriyet Doııcı ıınıcıtı ı,
V.3, Den iı Kuvve tleri Ynyıncvi, İs tanbul 19B3.
Ekinci, İ llı ıın "Osnıa nl ı'dn Yabnncı Vapur Ku m panya ları ve İımıJ l arı
Hakkında". Kcbıker. l. ıı, ıoo6.
Eınin Yüce. ıVleıılek Hcıyar ıııı , (Mcnıoir).
GövCıl. Fıkre t, Scwcr9 Gemi/eriııın Tarilıçc6i, Deniz Mnılınas ı. İstanbul 1948.
L;ıııgensiepeıı, Bernd -Ahıııe ı Giileryüz, ı8ı8 1923 O,ııııcııılı Ooııaıııııcıı:,ı,

De nızler Kitabevi, isıanbu l ıooo.

Sayac ı . Keıııın. Deııiı Hnrp Oku/tr Tcırilıçe,:,i, DOK Yııyınln rı.
Woods, Heııry F., Tiirkıye ı\ıı ılan (Osııwnlı Bııhriyesi 'nde Kırk Yı l 1869-
1909), Trırn slıı tcd by Falın Çoker, Millıyeı Yayınlnrı, İstanbu l 1976.

75
Balk an Yen ilgis i, Kim lik Balk an Def eat, Oue stio n of
Sor unu ve Ave rof Zırhlısı Iden tity and Bat tles hip
Balkan Harbi tarihe Cihan Harbi'nin bir ıür provas ı olarak
Ave roff
geçıı. Bu bağlamda en uzun Cihan llarbi, Osmanlı
The Bcılkan Waı was rewrde d ın hisıory as sonıething akin
devletıninkiydı. Mılli Mücadele de Cihan Harbi'nin bır tür
to Ilı(' rehNırsal of First World Wrır . in rhıs respert. the l ongesı
devamı olarak algılanırsa ordu on yıl ardı kesi lmeksizin
Worlcl War was that of the Oıronıan Sraıc. lf ıhe National War
savaşmışt ı. Dığer savaşan ülkeler, Cıhan Harbini dört yılda
of lnclcpcnclcnce wcrc to be conceıved as ıı conc ı nwıtion of
sona erdirmiş; Versa illcs, Trianon, Scılnt-G crmain ve Neuilly ile
World War 1, it ıııern1t that Oıtoıııan anııy lıad fouglıı
barışa ulaşmışlardı. Türkiye ise Cihan Harbi'ne bir anlamda
unıııtrrrupt <'dly for ;ı decade. The other countrıes partıcıpatıng
Balkan Harbi ile baş l am ı ş ve Mill i Mücadele ile sona erdirmişti.
in Worlcl W,ır I had concludccl tnı ce in four years and rer1clıed
Bır anlamda 1912-1922 arası sürekli savaşmıştı.
a peilcc agrecnıcnt wıth tlır ıreaıisrs of V(•rsaillcs, Trianon,
Balkan Harbi dünya tarıhi kadaı Türkıyc'nin yakın dönem
Saiııı Gernıaiıı aııd Neuilly. rurkey, on ılıc oılıer l ıand, lı;ıd
tarihi açısından da bir dönüm noktasıyd ı ; bır dönüşü m ü
enıered ılıe war wııh ıhe Bnlkan War ancl ended ıı willı ılıc
simgelıyordu. Ulusal kımliğin doğuşu, genış kitlelerce
National Wm of lndepenclcnce. in il sense, rhe counıry wns eıı
beninısen ı şı Ba lkan l larbi'nin ürünüydü. Bır cınlamda "milli
war continuously bctwcen 1912 and 1922.
mücadele·· 1912'de ba şlamıştı Yeni bir siyasal yapıya yönel ık
Tlıc Balknn War was a ıurning point as ınuch for the hıstory
ulusa l kimlik arayışı Balkan l larbi ile birlikte gündeme gelmişti.
of tlıc worlcl. as i t w<1s ror tlıe recenı lıisıory or Turkey; ır
Balkanların yitiriliş i yeni bir ulusa l kimlik olarak Türk
signilıed a ııı.ıjor tı,ınsfonııaıion Tlıe bırıh ola naıional
millıye ıçılığının ön plana çıkarılmasına neden olmuştu .
icleııtity and ils cmbrcıce by large nıasses were coıısequeııces of
Osmanlı ' nın 1912'yc kadar uz l aşan "unsur" l a rı, 1912 sonrası
thc Balkan War. Thus, in a ceıtain regard, ı he "national
çatışan "ulusal kınılık"lere dönüşmüş, ortak coğrafyayı
stnıggle" was ıniıiaıecl in 191 2. The searclı foı a narıonal ıdenlity
gerektiren iınparacorluktan ulus devlete geçiş bi ı tür " u luscı l
orieıııcd ıowards ıı ıww polilica l sıructure h;ıd enıergecl w i ıh
ıürdeşlıği" gündeme geıırınışıı Anadolu , Balkan Harbi ile
the Balkan W.ır. TlıC' loss of ıhe Balkan terrıtories had causecl
birlikıe anlam kazandı ; Türk kımliğı Anadolu'da çözüm arndı.
Tu rkısh nationalisıı ı 10 conıc ıo ılıc fore asa new nntional
Bir başka deyişle Osmanlı l ık, Balkan Harbi'yle son buldu.
ıdenıııy Tiıouglı reconciled ıınril 1912. rhe "cleınenıs" of ılıe
Balkan Harbı. Osmanlı Müslunıanının iktisadı uyanışında, ya da
Orroıııan Sr;ııe lıad evolvecl ı nto "ııatıona l ıdent ı 11C's ın coıı fl ırt"
o günkü d eyış l e "intibah-ı ıktısadi"de de bı r dönüm noktas ı
after 1912 and ılıe ıransition froııı the enıpire into il natioıı
oldu. Savaş acı anılar bıraktı; Balkan Harbi'yle mılliyetçilik
stare had ınsrigaced soıııe rorm of "ııatiomıl lıonıogeneity".
gen iş bı r tabana yayıldı. Savaşın neden olduğu meza lim,
Anarolla arralned nıeaııing wıılı ılıc Balkan War; 1hE' Turk i slı
yitirilen toprakla r Osmanlı toplumunda Müslüman, ~ayn
idenııty souglıt ouı a resoluııon in Anaıolıil
Müslım arasında derın bir uçurum açtı. Osmanlı mıllct sıstC'mı
To put ir clifferenı l y, Otroıııan i sııı endecl wiıh the Balkan
giderek çözü ldü; milliyetçilik duygu l ,ırı ls l anıın o l uş t u rduğu
War, whiclı also ınarked tlıc clefiniııg ıııorııenı of ıhc econonıic
platformda güçlü bir ıdeoloJik silaha dönüştü . Bundan böyle
awakeııiııg -ııı libn/ı ı ıkliMtclı, as il was ıheıı callcd- of thc
Müslüman Türk unsur savunmayla saldırı duygu ların ı birlikte
Orroıııan Mıı<;lınıs. Tlıc war l cfı behınd painlul nıenıories: wiılı
yaşadı ; Batı'nın gerek siyasal, gerek iktisadı yayılımına karşı
ıhe onset of rhe Balkıın War, natiorıalısnı spread ncıoss ıı wicler
etkin b ı r direnç oluşturdu. Bu direnç kimi kez ınficılc, kimı kez
specı ı 'Lıııı . Tlıc atroci tics of tlıe waı· nncl ılıc lost tcrritori cs
"int i kaın"a vardı. Okullarda "intikam" köşeleri düzenlendi.
opened a wide gap bl·tween ılıe Muslıııı and non-Muslinı
intikam üzerine şiirler yazıldı. "Bulgar mezalınıi", "Yunan
subjcc ı s of ılıc Empırr. Tlıe Orronıaıı 11111/et (confcssiona l
meza limi'' ders p rogramları nda yer ald ı.
conııııunııy) systenı progressively dissolved; nationa listic
11. Meşrurıyet'in ilk yıllarında oluşan liberal ortam Osmanlı
scııtınıcnts wrre trrırısforıııcd ınto ıı strong ıdeologıcal w<•rıpon
bi reyini, vata ndaş kimliğini ya ratmayı hedeflemiş, 77
on llıc lslaıııit plaıforııı. fı'oııı tlıat point oııwcırcls, the Mus l inı­
cemaatlerden oluşan "millet" sistemini aşarak bireyı devlete
Turk C'IPıııenı sınıultaneously cxperıeııced a sense of aırack and
muhatap kı l mak istemişti. Oysa. kı smen kap ı tülasyonlar, kısmen
defeııse a n cı lormecl illl effectıve res ısııınce cıgainsı boılı 1lı0
güçlenen millıyetçi li k duygu l arı sonucu, "mi llet" diye bilinen
polirical and thc econoıııic cxpansion of tlıc West. Tlıis
cemaatler güç yitireccgine güçlenmiş, çöken bir imparat orlukta
resisıııııce led soıııeı iıııes to ındigıım ı oıı , ancl at otlıcr tinıcs, to
kendile rine bağı msız l ı~a yönel ik ulusa l kimlik arayışına
"reveııge." "Revenge" lilbles were scı tıp in sclıools. Reveııgc
gırişmışlerdi. "Mıller"lcrin mebuslar aracılığıyla Osmanlı
ınspıred poeıs. "The Bulgarian atrocıty", "the Greek atrocity",
Mebusan Meclısi'nde temsili bu unsu rlara yasama düzeyinde
 Averof ve Erzun askerlerini gösteren b ir Yundn duvar halısı ız . Toprak Koleksiyonu)
A Greek ıııurJI tapestry showing Avero ff and Evzone troops (Z. Top rcık Collcct ion ı
siyasa l güç kazandırdı; inanç, düşünce gibi geniş demokratik
hakların kullanıldığı bir dönem yaşandı; birçok "unsur'' fırka,
cemiyet ve kulüplerde örgütlendi. Osmanlılık tutkusu kısa
sürdü. Cemaatleri balayı Balkan Harbi'yle son buldu. Osmanlı
yönetiminin "ittihad-ı anasır", ya da unsurların (milletlerin)
birliği özlemi Ba lkan Harbi'yle düş kırıkl ığına dönüştü; geniş
toprakların yitirilişi Osmanlı "m illetleri"ni birlikten,
bütünlükten kopararak bölünmüşlüğe , çözülüşe götürdü.
Babıal i Baskını , Osmanlı "çoğulculuğu' nu noktaladı. Bundan
böyle Cihan Harbi'nin sonuna dek İttihat ve Terakki mutlak güç
olarak ülkeyi yönetti. Her türlü ayrılıkçı akım bastırıldı.
Osmanlı, devlet katında kendini her ne pahasına olursa olsun
savunuyordu. "Hürriyet"i ilan edenler zamanla baskı
yöntemlerine başvurdular. Bir yandan ulusal kimliği o luşturan
taban biçimlenirken diğer yandan "başka"sı yıldırıldı;
78 göçürüldü. Ulus devletin beşeri faturası yüksekti.
Osmanlı topraklarında gayrı Müslim unsurlar arasında
milliyetçi lik diye nitelendirilebilecek duygular çok eski tarihlere
uzanıyordu. Yönetilme duygusu çoğu kez merkeze karşı bir tavrı
gündeme getirdi. Bu tavır ortak duyguya dönüştüğü ve din, dil
gibi etmenlerle beslendiği oranda milliyetçilikler onaya çıktı.
Türk unsurunu vurgulayan millıyetçilik ise Osmanlı
ete., were implementecl into the curricu lum as course titles.
The liberal environınent that emcrged during tlıe initial
years of the Second Constitutiona l Era had strived to generate
an Orroıııan ind ividual, ora citizen identity, nnd longed to
overcome the nıi/lc>t system of religious comınun i ties in order
for the state to clirectly address the individual. With the
capi tulations on one hand and tlıe nationalistic feelings thar
were gaining strength on ılıe oıher, the cornnıunit i es known as
11111/ et were emancipated rarher ılıan weakened and were in
search ofa nariona l icl enri ı y tlıat would guicle thenı towards
iıı clcpendence w ithin a crumbling empire. The representation
of the various millet conıınunities wiıhin ıhe Ottonıan Chanıber
of Deputies (Mecli s-i Mebusan) renderecl these "elenıents"
po litical power ona legislative level; there was in fr1ct an
cxtendecl period in which wide-ranging clemocratic rights
-suclı as faith or reason-were explo iı ed.: many of rhe
"elenıents" were organizecl within pol itical parties, unions ancl
associations. Tlıe obsession with Ottonıan ism was s lıort- l ivecl.
The "honeyıııoon", so to speak, of the conı muni t i es enclecl
abnıp t l y w itlı the Balkan War. Tlıe Oıtonıan government's
desire for rlıe "tın i on of ıhe e l enıents'' (ittihacl-ı anası r) gave
wrıy to bitter clisappointmen t with tlıe Balkan War; rhe loss of
milliyetçiliklerinin en sonuncusuydu. Her ne kadar dilde ve
edebiyatta 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren bu doğrultuda
gelişme l er izlenmiş ; 1908'le birlikte Türk Derneği , Türk Yurdu
Derneği , Türk Ocağı vb. fikir örgütleri ortaya çıkm ı ş; Türk
Dı>nıe§i Mecmııa<11. TiirkJıırdtı . Genç Kalemler. Jeni Fel<1ebe
MecmııcıM. Halka Doğrıı gibi Türk unsurunu vurgulayan yayın
organlan görülmüşse de. bu tür duygular "seçkin" diye
tanımlanacak okuryazar bir zümrenin ötesinde pek ilgi
uyand ı rmamıştı. Anadolu ağır l ık lı olarak Müslümandı.
Müslüman unsur potansiyel olarak Türk kimliğini oluşturacak
ortak paydaya sahip olsa dahi bunun bilincinde değildi. Oysa
Balkan Harbi'yle durum değişt i . Mill iyetçil ik Müslüman aydın
zümre arasında giderek yeşerdi. Türk milliyetçiliği kentlerde ve
kasabalarda kitleselleşti. Geniş bir kesimi peşinden sürükledi.
İ llihatçıların en büyük başarısı bir "ulus" yaratmaktı. Milli
Mücadele böyle bir birikimi devrald ı ve Cumhuriyet'le
taç land ı rd ı.
Balkan Harbi'nin bu sih irli iş l evi nereden kaynaklanıyordu?
Neden Ba lkan Harbi böyle bir işlev gördü? Bu tür soruların
yanıtları Balkan Harbi'nin daha önceki savaşlardan fark ıydı.
Art ı k batı cepheleri payitahta çok daha yak ı ndı. Top atış ları
İstanbul 'dan duyu lur olmuştu. Cephedeki gelişmeler kitle
iletişim araç l arıy la; gazetelerle günü gününe İstanbu l 'a
v.ıst rerri\ories severecl tile ries of unity and sol iclMity between
Ononıan "rnııııııun i t i es" instigating clivisions ancl disintegration.
Tlıe Raid on Bnlwı li (1hr Sub l iıne Porte) put an enci to
Ottoımın "plura lism". Fronı thal poin ı onwa rds, the Comın ittee
Union a n cı Progress governecl the country as the absolu te
power. Separatist ıııoveıııe n ts o f aııy kinci were suppressed. On
tlı e state level. thc Otroınan govern111ent defeııcled i ı s actioııs
at aııy cost. in time. tlıose w lı o had proclairnecl 'lıbert y" began
ro reson to means of oppression. Tlı e segment thM formed the
basis of ııational iclentity was strengthencd, whereas, "tlıe
other'' was in t inıidared, or cleponed. The lıunıaıı cos t of ılı e
ııation sta te was paid aı a lıiglı price.
Wlıa t can be regarcled as nr1tionalistic sentiment among the
non-Mus li ııı subj ects of Ottoman territories dated quite far
back i n time. The sense of' governa ıı ce often i niti aıecl
opposi tion ngaiııst tlıe central au tlı ori ıy. Naıiona l istic
sent inı eııts ernergecl ro r lı e extenı w lıi ch thi s oppositional
stance was transformed inıo a comıııon ideal and was nur turecl
by factors such as language and rel igion. National ism, whiclı
emphas ized tlı e Turkish element, on the o t lıer lıand. was tlıe
ver y last oııe of Ottonıaıı nari ona l is nı s . A l tlıou gh na tiomı l is ti c
se rı t irıı enrs in language ancl li tcrature had become preva l en ı as
79
"Muzaffer Averof"
ibareli b ir Yun an
resmi (Z. Toprak
Koleksiyonu )
A Greek picture
en titletl "The
t ıiu m plı a n t Ave ıorf'
tZ. Topru k
Col lectio n \

Avcrol un Balkdn SJvaşı s ıras ında çekılmış fol0ğrnlı ız Toprak Koleksiyonu)
A pholograph of Aveı off laken duı i ııı,ı Balkan War {Z. Toprak C0llection)
ulaşıyordı. Yaralılar. savaş göçmenlcrı akın akın İstanbul'a sevk
ediliyor. Osma n l ı payta lır ı savaş ı bi lfi il yaşı yordu. Dün ün
savaşları cephede sınırlı kalırken , bundan böyle savaş tüm
Osmanlı mekanına yayı l mıştı. Cepheyle gerısi arasında fark
kalmam ı ştı. Balkan Harbi , bi r anlamda Osmanlı içın Cı h an
Harbi'nin provasıydı .
Bu arada "düşman· kavramında da büyük değişiklik
yaşanıyordu. Son büyük savıış 93 l larbi'nde ol d uğu gibi
Rusl ıırla, ya da başka yabancı devletlerl e d eğil; daha çeyrek
yüzyıl önce Osmanlı'nın parçası olan, Osmanlı tebaası olan
unsurlarla savaşılmaktaydı. Osm an l ı Müs l ümıını , kısa bir süre
önce aynı devlet çal ı sı nı a l t ı nda yaşad ı kları Rumla, Bul~arla,
Sırpla kanlı bıçaklı olmuştu. Bu bır anlamda "ıç savaş" ıı 19.
yüzyıldan itibaren çökmeye yüz tuıan "millet sistemi" cephe
80
ger i sınde etkisini göst ermede gecikmedi. Artık , "millet"ler in
hoşgörü, uyum ve belki de işbölümü esası üzerıne kurulu
birliktclıkleri göçmüş, yerini "milli ıesanüd " ve ''komşu
zeno fobisi"ne b ı rakm ı ştı.
1913-1914 İslam Boykotajı işte böyle bir ortamda gündeme
geldı. BoykotaJ nedenı Osmanlı Rum vatandaşlarının Yunan
hükümelin e yaptıkları bağış l a rdı. Yenilgi, Os man l ı R um l arın ı
.•.1
of the second hal! of the 19 ' ceııtury, ıdeologirnl associations
such r1s Tü ı·k Derncgi (Turkish Associrıı ion), Ti.irk Yurdu Derneği
(Turkish Honıeland Associaııon). Türk Ocağı (Turkıslı Heanlı)
were founded as of 1908 and publicaıions ıncuding Tiirk
nerııesı Mecnııır1<1 1 (Journa l o f Turkislı ı\ssociaıion), Tiirk
Jtır<lıı (Turkislı Hoıneland), Geııç k'cılemler (Yuung Pens). •Veııi
fefoebc \lecmııc/61 (New Jouırnıl of Plıılosoplıy), llcılko Doğrıı
(To the People) were largely r ı rculaı0rl, ı lı esc scnti nıenıs had
not st ı rrcd ,my ınterest beyoncl an auclience Llwt could be
definc>cl as the literate "eliıc" segment of socıety. Anatolit1 was
predomınant l y Muslim. Altlıouglı Llıe M usl irıı elcıııenr posse<;sed
a conınıoıı clenominaıor tlıaı roulcl potcııtially form the basis of
a Turkıslı ıdentity, this fact rcıııained unnoıiccd. The status quo
chang<'d with the Bnlkan Wnr. Nationa lı snı pro~rcssively
flourislıcd among tlı e Mus li ııı intellecıuals. Turkislı nalionalism
was popularize d ın cities and towns, ,111racııng a large segıııent
of soc ı 0ty Tlıe bıggest accoınplishıııc>ııı of thc Coııınıittcc of
Uııion aııcl Progress nıcnıbcrs was the creation o f a "na lion"
Tlıe N.ıtional Strug~le inlıerited ılıis lcgacy and crownecl ıt wıth
rlıe Repııblic.
Wlıaı werc tlıe origins of ıhi s miraculous fu nction o f ılıe
►
"günah keçisi"ne dönüş türmüştü. Baykotajı yürüten lere göre
Balkan Harbi'nde Yunanistan ' ın başarısı kı smen Osmanlı
Rumlarının desteğiyle gerçekleşmişt i . Hatta Osmanlı
donanmasını Marmara'ya hapseden Yunanistan ' ın ün lü Averof
Z ı rhlısı, Averof adında Görüceli bir Osmanlı Rum "vata ndaş"ı
tarafından Yunan lıükünıetine hediye edi lmişti. Averof Zırhlısı
boykotajın temel gerekçesiydi. Bugün Pire Limanı'nda müze
olarak ku l lanılan Averof Zırh l ısı Ege'nin iki yakasında ulusal
kimliklerin o l uşmasına büyük katkıda bulundu.
Balkan Harbi'nin bu çatışmac ı ortam ı ndan Osman l ı
donanması da payına düşeni alm ı ştı. il. Meşrutiyet yılları
donanmanın giderek önemsendiği bir evreydi. Osmanl ı 'da
çağdaş anlamda donanma 111. Selim döneminde, bir dizi ı slahat
etkinlikleri kapsamında gündeme ge l mişti. 1804 Kanunnamesi
uyarında Tersane Em inliği kaldırılmış yerine "UmCır- ı Bahriye
Nezareti" kurulmuştu. Ancak. Kabakçı İsyanı ile bu reform
hareketi sekteye uğram ış, ardından Navarin'de donanmanın
yak ı lışı Osnıanlı ' y ı bir süre deniz gücünden mahrum bırakmıştı.
Tanziınat' ta Bahriye Meclisi kurulmuş, güçlü bir donanma
Abdü laziz döneminde vücuda getirilmişti. il. Abdülhamid
döneminde denizcilik eğitimi programlarına önem ver i lm iş,
ancak donanma tarihinde bu dönem donanmanın Haliç'te
Averof'un baş rak ibi Hamid iye kruvazörü (lstanbul Deniz Müzesi Koleksiyonu}
The cru iser Hamidiye, Averofl's princi pal adversary ( İ sta nb ul N avcı l M u seuııı Collection )
Bı-ıl kan Wal'? Why did the Ba lkan War have such an i nıpac t?
The answers ıo these questions were rooted in the fact that the
Balkan War was inherently different from tlıe pervious wars.
Now, the western fronts were much closer to the eııı pire' s
capi tal. The blast of the guns could be hear d rı-0 111 İstanbu l.
News of fresh deve l op ıııe nts at t lı e fron ts was ca rried ona
dai ly basis ro the capita l through nıeans of ınass
conımunica ti on and newspapers. Tlı e wouncled and the
inı nıigrants of wa r were ru shed to İ sta n bul; the Ottoman capital
was actively involved in ı h e war. W lıil e the wars of yesteryear
were confinecl to the fron ts, now the war had spreafl across rhe
entire Ottoman terri tory. There was hard ly a clisrincrion
between the front ancl its hinterland. The Balknn War was. in a
sense. a rehea rsal of Word War One for the Ottomans.
Meanw lıi le, the meaning of tlıe concept "ene ııı y" was
subjectecl to t ra n sfonııati o n. Un like the previous ınomento us
wa r, namely tlıe War of 93, the struggle was not against the
Russians or other foreign countries, but against the elements
(subj ects) that were an integral part of the Ortoman Empire
mer ely a quarter ofa century berore. The Ol toman M uslinıs
were at daggers drawn with the Greeks, Bu lgarians and
Serbians who. until recently, had coexisted un eler the authori ty
81
 çürümeye terk edild i ği bir evre olarak kayda geçmişt i . 19. yüzyı 1
Düve l-i Muazzama'nın dünyanın dört bir yanında güçlü
donanma larla deniz aş ı rı koloni lerin elde edildiği bir dönemdi.
Teknolojik gelişmelerle birl ikte donanma an l ayışında köklü
dönüşümler yaşanmış, yelkenli ve ahşap gemilerden buharlı ve
z ı rh lı gemilere geçi l mişti. Abdülaziz'in saltanatının son l arına
doğru Osmanl ı 30 zırh l ı ve 74 ahşap gemi olmak üzere 106 parça
gemiden o l uşan bir donanmaya sahipti. Osmanlı yönetimi
özellikle il. Meşrutiyet'in ilanından sonra ülke savunması için
den iz üstünlüğünün ne denli gerekli o l duğunu görmekte
gecikmedi. Ancak, donanma devlet bütçesine yüklü bir maliyet
getiriyordu. Zırh l ı gemi d ı şarıya sipar iş edi liyor, bu ise Osmanlı
mali yapısını sürekli zorluyordu. Biriken Osman l ı borçları
kısmen donanma sipari şlerinden kaynaklanm ı ştı. Gerek yeni
borçtan kaçınma , gerekse donanmanın kara ordusuna oranla
denizlerin ufku nedeniyle daha güç denetlenebileceği endişesi
il. Abdül h aın i d' i donanma konusunda sürekli vehme, endişeye
gark etmişt i . il. Meşrutiyet yıl l arında da ro.ooo tonluk büyük
gemi yapt ı rılması sürekli engellerle karşılaşmış, ma li gerekçeler
ileri sürülerek Osmanlı'nın en azı ndan Ege'de den iz
üstünlüğünü yitirmesine göz yumulmuştu. Nitekim Balkan Harbi
sırasında Osmanlı donanması Yunan donanması karşısında
varl ı k gösterememişti. Cihan Harbi yıllarında ise abluka
nedeniyle Osmanl ı donanması Çanakkale'den dışarı çıkamaz
olmuştu. Her iki savaşta donanmanın bu durumu Osmanlı
devletinin çözülmesin i hazırl ayan etmenler arasında yer
alıyordu.
Oysa il. Meşrutiyet' l e
birlikte donanma kamuoyunu sürekl i
işgal etmişti. Güçlü bir donanma özlemi her gün taraftar
top l amış, donanma giderek Osman lı 'nın ge l eceğini
simgelemişti. Nitekim Tanin gazetesinde yer alan bir dilek
üzerine, halktan iane toplanarak iki kruvazör a l ınması . bu
kruvazörlere "hürriyet" kahramanları Niyazi ve Enver'in
isim lerinin verilmesi uygun görülmüştü. Bu amaçla iane-i
Mi lliyye Komisyonları kurulmuş ve Osmanlı Bankası ' nda bir
hesap açı lmıştı. Enver ve Niyazi kruvazörleri için toplanan
paralar ileride kurulacak olan Donanma Cemiyeti'nin mali
kaynağını ol u şturacaktı.
Aynı dönemde İtalyan donanmas ı . Livorno'daki Frareli
Orlando Kardeş l er tezgah l arına üç gemi ıslarlarnıştı. İlk önce
inşa edilen Piza ve San Giorgio donanmaya katı ldıktan sonra
İtalyan hükümeli mali gerekçelerle üçüncü gemiden vazgeçti.
82 Sonuncu gemi satışa çıkarı l mış. Osmanlı Devleti gemiyi
donanmasına katmak üzere pazarlığa oturmuştu . Ancak
Osmanlı para bu lmakta güçlük çekiyor, görüşmeleri bir türlü
sonuçl andıram ı yordu . Bu sırada Yunanistan'da siyasal
i stikrarsızlık kısmen sona ermişti. Kra l Konstantin iki oğ l uy l a
Almanya'ya sürgüne gitmek zorunda ka l mıştı. Bir aylık Rallis
hükümcti istifa ederek yerine Kiriakuli hükünıeti geçmişti.
Orlando Gemi Tezgahı genel müdürü, Osmanlı ile
or the sa ıne state. This. in a sense. wcıs cı "civil war". The
disintegration of r lı e "miller sysrem", w lı ich began as of tlıe 19•h
century, soon had its repercussions beyoııd the rronı. At tlıi s
point. the unily of the mill et groups based on tolerance.
harmony and even division of labor collapsecl, only to be
replacecl by "national soliclariry" ancı "xe no ph obi,ı".
Tlı e 1913-1914 Muslim Boycott was born ou t of tlıis
c nvi ronnıcnt. The rationalc behind the Boycott was the
donations macle by O ttonıan Greek subj ects ro the Gr eek
government. Tlıe clefeat had conver ted the O ttonıan Greeks
into a "scapegoat". According to the leaclers of rhe Boycott,
Grcece's success was par tially attriburecl to rhe suppor t of
O ttoına n Greeks. in fact. the fa ınous a rnı o red cruiser Averoff,
which had blockacled the Ottoman fl ee ı in the Marmara Sea.
had been donated to tlı e Gr eek government by Averoff. an
O ttorııan-Greek "citizen" froııı Görüce. Averoff was the
funclaınenta l reaso ıı behincl the boycort. Presen ı l y serving asa
ııı u se um a ı the Port or Piraeus. Averoff playecl a maj or role in
the creation of n at i omı l identities on batlı sides of tlıe Aegean.
The Ottoman navy r eceived i ts fair share of misfortune from
the con flictu<1I environment of rhe Balkan War. The years of
the Seconcl Constitu lional Era constirutecl a period in wlı ic h rhe
mıv y was starting to be consiclered inıportan t agcı i n. A ıı avy in
the conteııı porary sense was brought to the fare as part of a
series of reform movements in itiatecl during the r eign o f Selim
111. in co nı p la i sa nce with the 1804 Cocle of Regulations. Tersane
E nıaneri (D i rectora ı e of the Naval Arsemı l) was dissolved ancl
replaced wi th Umur-, Bahriye Nezareti (Ministry of Naval
Affa irs). However, K aba kç ı Mustafa Revolt interrup tecl the
refo rnı m ove ın ent and shonly therea fter. the destruction of t lı e
fleet at Navarino cleprived the Ot to nı an Empire of its naval
power for a length of lime. During the Tanzimat periocl, a Naval
Cowıc il was established ancl a power ful navy was crea tecl
during the reign of Sul ta n Abdülaziz. Alth ouglı naval ı ra ining
progra nıs were given weıghr during the reign of Sulta n
Abdülhamid 11, this particu lar periocl is recognized in the
history of 1he navy as the period in which the fi cet was
abandoned to des truction at ıhe Golden Horn. The 19'" centur y
was the period in wlı ic lı the Greaı Powers captured overseas
colonies across the worlcl w ith ı h ei r strong fleets.
Technologica l innovations had generatccl radical
rra n s fornıations in seafaring teclın i qu es. wooden, sai l ships had
given way to steam powerecl a rınore d br1 ttleships. Towards the
enci of the sovereignty of Abdülaziz, the Ottoın a n navy was in
possession of 106 ships, 30 of which werc arnıorecl ancl 74
wooclen. Particularl y af ter the proc laıııat ion of the Seconcl
Consti tu tion. the O tto nı an aclministra tion was quick ro rea lize
the significance of nava l power in the defense of rhe country.
Nonetheless. ı·h e navy brought an aclcl itional cost to the state
budgeı. The c1rmored s lı i ps were orclered from abroad. c1 fac t
►
görüşme l erin sonuçlanmaması nedeniyle şansını bir kez de
Yunanistan'da denemeyi düşünmüştü. Gemiye o günkü Yunan
parasıyla 24 milyon drahmi bedel biçi l mişti. Yunan Donanma
Bakan ı Damianos, gemiye büyük ilgi göstermiş, ancak bu
meblağın kaynağı nı kest i rememişti.
O sırada Balkanlar kaynamaya başlamışt ı. Yunan
donanmas ı nın güçsüz konumu Yunan hükümetini
endişelendiriyordu. Mıs ı r doğumlu bir Rum olan George
Averof'un vakfiyesi Yunan hükünıet i n i n i mdadına yeriş ti. 8
milyon drahmilik bir savaş gemisi a l ımı, bu geminin bahriyede
eğitim için kullanılmas ı ve gemiye kendi adının veri lmesi
bağışın koşul lar ı nı oluşturuyordu. Nihayet Yunan hükümeti
borç harç parayı denkleşt irdi : 30 Ekim 1909'da sat ı ş söz l eşmesi
imza landı. Babıali rırsat ı kaçı rmakla kalmam ı ş Averof adını
alacak gemin in Yunan donanmasına katı l ması Osmanlı
hükümetini iyiden iyiye endişelendirmişti. 19ıo 'da Almanya'dan
alelacele Barboros Hayreddin ve Turgut Reis adını alacak iki
yaşlı (her ikisi de ı 8 yaşında) zırh lı sarın alınm ı ştı.
Bu arada Averof. Yunan donanmasının am ira l gemisi o l muş
ve İngil tere ' de Kral V. George'un taç giyme töreninde
Yunanistan', temsil etmişti. 1911 sonbaharında Yunanistan'a
dönmüş ve bır süre sonra da Balkan Harbi 'ne iştirak etmişt i.
Ege Adaları'nın Yunanistan'a geçiş i nde önemli görevler
üstlenmişti. Yunan donanma tarihine "Yunanlı ya da Helen
Nelson'' lakabı yla geçen gem inin kaptanı Pavlos Kunduriotis,
sonraları Donanma Bakanı, ardından Kral naibi ve 1924'te
Yunanistan Cuınhuriyeti'nin başkanı olmuştu.
Averof, Cihan Harbi sonrası istanbul'a demirleyen işgal
kuvvetleri donanması arasında yer almış ve zaman zaman
Karadeniz'e aç ı larak Ankara hükümetine meydan okumuştu .
Yine aynı gemi, 1922 yılında, izmir'den ve Anadolu'nun Ege
kıyılarından Türk ordusundan kaçan Yunan askerlerini ve Rum
aha liyi Ege Adaları'na taşımtşt ı. Averof, vakfiyede yer a ld ı~ı gibi
1928'de oku l gemi sine dönüştürü l müşse de il. Dünya Savaşı ' nda
tekrar amiral gemisi görevini üstlenmişti. Bu görevini 1 95ı'e
kadar sürdürmüş ve daha sonra yüzen müze olarak ziyaretçilere
açılmıştı. Averof zamanla Yunanistan donanmasının "efsane"
gemisi oldu; çağdaş Yunan tarihinde güçlü bir konum elde etti.
Yunan ulusal k i mliğinin bir parçası oldu. Ekim 1944'te,
Yunanistan Alman işgalinden kurtarıld ı ktan sonra, ilk resmi
bayrak töreni başbakan Yorgo Papandreu tarafından bu gemide
gerçekleşti r i ldi. Ertesi gün Akropol'e de aynı büyüklükte
(9x7 nı) bır bayrak çekildı.
Balkan Harbi arifesi Averof'un Yunan donanmas ı na
katılışıyla Osman l ı'n ın da bir dretnot alması artık şart o l muştu .
İngiltere'ye, Elswick'teki Vickers Ltd. Şirketi'ne ilk sipariş
verildi. Gemi, padişahın adını, Sultan Reşad V, k ı saca Reşad i ye
adını a l acaktı. 23.000 tonluk Reşadiye, Averof'a meydan
okuyacak güçteydi. Bede li 2.304.712 liraydı. Dretnot inşaatı
zaman allyordu. Osmanlı önce Trablusgarb'da, ardında
tlıa t challenged t lı e financial structure of the Ottornan srate.
The accnıecl liabi lities of the Ottornans were partial ly causecl by
ship orders placed for the ııavy. His preoccupations with
avoid ing new debts and liabilities and the difficulty in
controlling ehe rıeer - as conıpared ro land arnıie<;- due to t lıe
vastness of the seas, had ove rwhe l nıed Abdülhamid 11 with
apprehension ancl skepticism. Tlıe construcı-ion ofa large,
to,ooo-ton ship in the years of tlıe Second Constilut ional Era
had encounıerecl incessant obstacles: using nnancial difficu lties
as an exc ı.ı se, tile Ottoman navy's loss of clominance - ar least
in the Aegean- was condonecl. Thus, ıhe Ottoınan navy cou lcl
not holcl its grouncl before the Greek rı eet cluring the Balkan
War. in rhe course of Worlcl Wiir 1, the Otronıan rıeet was
trapped in the Dardanelles clue to the blockade. The condition
of ı lı e navy in botlı wars was among the factors that catered to
rhe clisintegration of the Ottoıııan srate.
liowever, with tlıe p roc l a nıation of the Seconcl Conslitution,
the navy reappeared on tlıe publ ic opın i on agenda. The hunger
fora strong navy attracted nıore rol lowers wirh each passing
day and the presence of thc navy was directly associated with
tlı e ruture or the O t ro nıan Stcıte. in facr, upon ıhe publica tion
or ;:ı request published in Tanin newspaper, it was d ee nı ed
suitable 10 collect clonations rrom the public to purchase two
cruisers and ro name these vessels ;:ıftcr the heroes or "liberty"
Niyazi and Enver pashcıs. To pursue this goal, iane-i Milliyye
(Navy Leagııe) comnıissions were establis lı ed andan account
was opened fit the Ottoman Bank (Osman l ı Bankası). The
donations collectecl ror the cruisers Enver and Niyazi woulcl
constitute ılı e funcling ror Donanma Cemiyeti (Ottoman Navy
Association) that would be esrabl ished in the future.
During the sa 111e period, the lta lian Navy had conıııı i ss ion ed
three ships to the Fratelli Orlando dockyard in Livorno. After
Piza ancl San Giorgio -w lı ich were rhe nrst ones to have been
buil t- joined its fleet, the ltalian governmenr pulled our of rhe
construction of the third ship on fi nancial grounds. The th ird
ship was now available ror purchase and the O tto nıa n State had
en rerecl ncgotiations to adcl the vessel to its fl eet. The
Otıonıans: lıowever, were having diffi culty in findin g the
necessary funcls and were thus unable to finalize the
negotiations. Meanwhile, the polit ical instab ility in Greece was
pa nially resol ved. King Consta ntine of Greece was exilecl to
Gerrnany with his two sons. Tlıe one-monlh olcl Rallis
gove rn ıneıır resigned and ir was replr1cecl by tlıe Kiriııkuli
83
gove rnmeııt.
Frnstratecl by the in terminable negotiations with the
Ottoman State, Orlanclo Shipyard General Man;:ıger opted to
explore his chances with Greece. The estimflted value of the
s lıi p at the time was 24 million Greek drachmas. Greek Minister
or the Navy Dam ianos had shown great interest in the vessel
bul had fai led to nıake conjectures about the source of funding.
 Averof ve isim babas ı Yunan işada mı Yorga Averof' u resmeden bir kartposta l (Z. Toprak Koleksiyonu)
A postcard clep icting Averoff and t he Greek businessman Georgios Averoff: from w honı the ship wa s ııamecl (Z Toprak Collection)
Balkanlar'da savaşm ı ş, Rauf Bey'in komutasında Hamidiye'nin
gös terdiği yara rlıl ıklara karşın denizlerde üstünlük
kuramam ı ştı. Reşadiye'nin inşa edi l diği tersanede Brezilya için
de bir zırh l ı i nşa edi lmekteydi. Brezi lya hükümetinin bedelini
ödeyememesi üzerine bu z ı rhlın ın da sarın a l ınmas ı na karar
verildi ve 27.500 tonluk bu gemiye Su ltan Osman -ı Evvel adı
verildi. Her iki gemi 1914 y ı lı ortalarıda tamamlanacak ve
Osmanlı hükümetine tesl im edi lecekti. Osmanlı hükümeti
adaları Yunanistan'a kaptırdıktan sonra her ne pahasına olursa
olsun donanmasını güçlendirmekten yanayd ı. Talat Bey
84 adaların geri alınış ı için bu z ı rhlıların şart olduğunu söyleyerek.
Ma li ye Nazarı Menemenlizade Rıfat Bey'i ikna etmiş ti . Dah iliye
Naz ırı Halil Meteşe anı larında bu iki gem inin alın ı ş ından söz
ederken "Averof'u Yunan lıl ara kapt ırd ı ğım ı z ın acısı yü reğimizde
id i" diyordu. Su ltan Osman dretnotunun komutan lı ğına
Hamidiye kahramanı Hüseyi Rauf Bey tayin edilmişti. 1914
baş l arında
Vicker s tezgahlarına Fatih adı verilen bir zırhl ı daha
The Ba lkans was in turmoi l during rhis periocl. Tlı e weak
state of its navy was a great concern for ıhe Greek
governnıent. The endowment of Egypt-born Greek George
Averoff came to the rescue of the governmenı. The conditions
of Averoff's generous donation entai led the purchase of an 8-
ın ill i on drachma battleship, the enıployment of this vessel for
nav;:ı l training and the naming of tlı e ship afrer ils benefactor.
Final ly, with loans and clonations, the Gı-eek governnıent was
able to procure rhe sum; tlıe sales agreemenr was signecl on 30
October 1909. Not on ly had the Subl ime Porte missecl a
significant opportun ity, but the inclusion of the b;:ıtt l eship,
which was consequently named Averoff, had caused great
concern in the Ottoman governınem as wel l. ln 19 10, the
Otlomans hasti ly purchased ıwo aged battleships (both 18
years-olcl) fronı Gcrmany; they were eventually naıned
Barbaros Hayreddin and Turgut Reis.
Meanwh ile, crowned as the fl agship of Greece, the Averoff
sipariş edi lm işti. Böy lece Averof'a karşı Osman l ı üç büyük ve
modern zırh lı yla Ege'ye açılacaktı. Ancak, Cihan Harbi bütün
planları alt üst etti. lngiltere yak l aşan Cihan Harbi nedeniyle
gemileri gasp etti . Gemileri almak üzere İngi l tere'de bulunan
Vasıf Bey, Rauf Bey ve personel ile Reşid Paşa i stanbul 'a el i boş
döndüler. Daha on lar isranbul'a varmadan. ıı Ağustos'ta
Gocbcn ve Breslau Çanakka le'den girerek Osmanlı
donanmasına kat ıl acaklardı.
Averof. donanma tarihimizde sürekl i gönderme yap ıl an bir
zırh l ı oldu. "Balkan Harbi felaketi" bir ölçüde denizde yaşanan
hezimeti simgeliyordu. Averof, Ege Adaları'nın işgalinde önemli
görevler ifa etti . İmroz (16 Aralık 1912) ve Mondros (18 Ocak
1913) deniz muharebeleri nde donanmam ı z Averof kruvazörünün
üstün atış gücü karş ısında yeni lgiye uğrad ı. Osman lı zırhl ı larının
en yeni leri en fazla 16 mi l sürat yaparken Averof 22 mile
ulaşıyordu. Osmanlı zırhlılarının topları üç dakikada bir mermi
atabiliyordu; Averof merkezi sistemli modern topları i le
dakikada üç mermi savurma kapasitesine sahiptı. İ mroz
Muharebes i'nde Averof'un isabet alması ve yan yatmasına
rağmen Osman lı donanmasının bir anlaşmaz l ık sonucu
Çanakkale'ye dönüşü donanma tarihlerinde tart ı şma konusu
oldu. Mondros Deniz Muharebesi'nde Averof'un ezici üstünlüğü
tartışma götürmedi. Sürati sayesinde süre ki i yer değiştirmes i,
atış l arın tanzim ve tashihini güçleşt i rm i ş , Osman l ı
donanmasın ı n ateşin i yarı yarıya etkisiz hale getirmişti.
Donanma. Averof karşısında yen i lmiş , güçlükle Çanakkale
Boğazı'nın içerilerine sığınm ı ştı. Savaş sonucu Osmanlı
donanmasının zayiatı 41şehit, 98 yaral ı ol mak üzere 139 kişiydi .
Averof zılırlısının başar ıl arı , Osman l ı'nın iktisadi uyanış ı nda ,
ya da o günkü deyişle ''intibalı - ı iktisadi"sinde önemli katk ı da
bulundu. Balkan Harbi acı anılar b ı rakt ı. Savaşın neden olduğu
mezal im. yi tirilen topraklar, Osmanl ı top lumunda
Müsl ümanlarla gayrı Müslimler arasında derin bir uçurum açtı.
Osmanl ı millet sistemi giderek çözüldü. 1913-1914 İslam
Boykotaj ı işte böyle bir ortamda gündeme geldi. Boykotaja
gerekçe olarak Osman l ı Rum vatandaşl a rı nın Yunan
hükünıetin e bağışta bu l undukları söylentisiydi. Boykotajı
yürütenlere göre Balkan Harbi'nde Yunanis tan 'ın başarısı
k ısmen Osmanlı Rum l arının mali desteğiyle gerçekleşmişt i.
Hatta Osmanl ı donanmasını Marmara'ya hapseden
Yunan i stan'ın ünlü ı\verof zırh lı sı , Averof adında Görücel i bir
Osmanl ı Rum " vatandaş " tarafından Yunan hükümetine hediye
edi l mişt i. Averof zırh l ıs ı 1913-1914 boykotojının temel
gerekçesini o l uş turdu . Mtioliimcııı/cmı Malıotıö Kurtu l tı◊Jolıı
baş l ık l ı halka paras ız dağı t ıl an broşürde yer alan satırlara göre
Ba lkan Harbi s ı rasında Avero f zırhlısı nedeniyle Osmanl ı
donanması Ege'ye açı l amamış, Selanik ve Ege'deki Osman l ı
ada l arını savunamamışt ı. Yine Averof nedeniyle İzm i r'den,
Beyrut' tan Rumel i'ye asker sevkiyatı yap ı l amamıştı. Tek bir
Yunan gemisi Osmanlı donanmasının elini kolunu bağl amıştı.
represented Greece in tlıe festivities for the coronation of King
George V in England. in rhe fa ll of 1912. slıe sai led back ro
Greece ,md participated in ıhe Ba lkan War shortly tlıereclfter,
assuıning an important nı i ssiorı in the anncxation of Aegean
islancls to Greece. Recogn ized iıı Gi'eek ııaval history by tlıe
epitheı "Greek or Hel l enıc Nelson". Averoff's captain Pavlos
Kountouriot is, was later appointed first as Min ister of Naval
Affairs and larer Regenı of Greece; in 1924, he becanıe ıhe
Presiclent of Greece.
Averoff was included among the fleers of tlıe occupation
forces anchored at İstanbul in tlıe afternıath of World War 1
ancı occasionally sailed to the Black Sea to challenge the
governnıen t iıı Ankara. The saıne vessel had traıısported fronı
İ zmir ancı the Aegea n coast or Anaıo l ia to Aegean islands Greek
solcliers and Ottoınan-Greek subjects rıeeing from the Turkislı
arıııy in 1922. Although Avernff was trans forııı ecl into a school
sh ip in 1928 as stipulated by the endowment, during World War
il. she re-assunıed its position as the fl agship of Greece. Haviııg
resuıned this post unti l 1951, she was later converted in to a
rnuseunı and opened for visit. i n time, Averoff caıne to be
recognized as ılıe "legendary" battleship of the Greek navy; she
attained a powerful place i n the coııtenıporary hisLOry of
Greece and becanıe an integral part of the Greek national
identity. in October 1944, after Greece was saved from Gerıııan
occupation, the first official fl ag-raising cereıııony was held by
Prime Min isrer George Papanclreou. Sr. aboarcl rlıis vessel. Tlıe 1,:
following day, a rtag of the s..ınıe size (9 x 7 nı.) was lıoistecl at
the Acropolis.
Wiıh the addition of the Averoff ı·o the Greek fleet prior to
rhe Balkan War, the purchase ofa clreaclnouglıı far lhe
Ottoman navy had become inıperative . Tlıe first orcler was
conımissionecl to tlıe Yickers Dockyard Conıpany in Elswick,
Great Bri tain. Tlıe vessel was to be naınecl arter Sultan Reşad V
as Reşadiy e for shon. The 23,000- toıı s lıip was powerful
enough to defy the Avernff. Tlı e cost of tlıe dreaclnouglır was
2,304,712 Liı-a and its construction was quite tinıe-consuming.
Tlıe Ottoıııans had first fou ght in Tripol i and later in the
Balkans, but lıad failecl to establish clominaııcc over the seas
despite tlıe Hamid iye·s successful raid under tlıe conıınand of
Rauf Bey. The dockyard wlıere Reşadiye was being builı had
also undertaken tlıe constructi oıı ofa dreaclnought for Brcızi l.
Wlıen tlıe Brazilian !,!Ove rnınent fai led to coıııpensate the cost
of the vessel, tlıe Orronıans decided ıo purchase tlıe seconcl 85
clreadnought and re - naıııecl this 27,500-ton battleship Sultan
Osnıan -ı Evvel. Batlı ships were to be conıpleted towards the
nıidclle of 1914 ancl clelivered to tlıe Ottoınan government. After
rhe loss of Aegean islands to Greece. tlıe Ottoman governnıent
was in lavor of reinforci ng its fleet at any cost. Arguing tlıaı tlıe
purchase of these clreadnoughts was vitnl for the reconquest of
the islancls. Tal'at Bey conviııcecl Minister of Finance

Averof örneği nde o l duğu gibi, gayrı Müslimlerin Osmanlı
Devleti 'ne sadakatinin giderek yok olduğu ileri sürülüyordu.
Osman l ı Rumları yanı başlarındaki Yunanistan'a sürekl i bağışta
bu l unuyorlardı. Bu gerçek dışı olsa bile böyle algı lanıyordu .
Boykotaj ı n söylemi bu minva ldeyd i ve Osmal ı Müslüma nı bir an
önce "iktisadi uyanış"a geçerek, ricare ı i eline geçirmeli,
fabrikalar, şi rketler, bankalar kurmalıydı. Miiöliimanlarcı
Ma/16110 Kurtıılıı ❖ ,Yolu yen i bir kimlik arayış ı aç ı sından önemli
bir belgeydi. İktisadi uyanış ı öneren broşür, Averof'a s ı k sık
gönderme yaparak zırhl ı y ı Yunan kimliğiyle bütünlüyordu.
Ayn ı doğru ltuda, Balkan Harbi ertesi yayıml anan Gitme
Oraya başlık lı broşür şu sa t ırlara yer veriyordu: "Londra'da
verd iği Türkiye hakkındaki konferansl arından birinde
muhterem profesör pek ceri hedar bir ka lble bizim hesabımıza
dediği gibi 'Türkleri mağlup eden Balkan l ı l ar değ i l! Ancak
Averof'dur' Avrupa erkan- , harbiyye-i umumiyyesinin verd iği
kararda ancak bu doğru sözden başka bir şey değildir. Evet biz
Yunanlı l ar kadar bir fikr-i terakki ve necadıye malik o l muş
o lsayd ı k, onlar kadar bir hiss-i vatani ve faali ile mücehhez olsa
idik, biz de birkaç Averof, birkaç Venizelos yet i ştirmiş bu lunsa
idik, Girid'i, Ya nyalar ı , Selanikleri, ahh ... daha bilmem nereleri,
top ve tüfenkleriyle mücehhez ell i bin dilaver ev l adlarınıızı,
evet her birini, birer vahşet ve felaketlerle mahvedilen o
biçare çocuk larım ızı o sefil ellere daha onlardan evvelki
hamiyetsizlere esir vermezdik. Heyhat!"
86
""""
Menemenlizade Rıfaı Bey to proceed with rhe acquisition. in
refe reııce to the purchase of these rwo clreadnouglı ts in his
nıemo i rs, M i ııister of the lnterior Hal il Menteşe writes, "Tlı e
pain of losing Averofr to the Greeks was stili in our hearts."
Sultan Osman appointed the hero of Hanıicl i ye Hüseyin Rauf
Bey as the comıııancler of ılıe dreaclnouglıt. in early 1914,
another d re,ıdnought nanıed Fat ih was ordered from tlıe
Vickers dockyard. Hence, t lıe Ottonıan navy was ready ro sa il
to the Aegean to clıcı l lenge Averoff w i tlı three large and
modern dreadnoughts. Tlıe break o u ı or Worl d War One;
lıowever, disrupted these plans. Due to tlıe impending war,
Great Britain confiscatecl the d reaclnouglıts. Vas ı f Bey, Rau f
Bey, Reşid Pasha and staff, who were in Greaı Britain at the
time to receive the vessels. reıurnecl to İstanbu l enıpıy-hancled.
Before they arrived in i sıanbul. Goeben and Breslau had
111
already sailed through tlıe Dardanelles on August 11 and joined
the Ottonıan l'leet.
Tlı e Averoff was frequently referencecl in the lıistory of ıhe
Ottoınan navy. On some level. "The Ba lkan War disasıer"
epitornizecl the clisconıfit experienced at sea. The Averorr
perforıned iınportant nıiss io ns in the occupation of the Aegean
islands. During ılıe naval batLles of l ınbros (16 Decenıber 1912)
and Mudros (18 January 19 13). ıhe Ottoman rıeet was clefeated
by the superior fire power of the Avero ff. Whereas the newesr
of thc Ottonrnn batt l eslıips cruised aı a 111ax i111um speed of 16
knoıs, the Avero ff could reach 22 knots. The guns of tlıe
Ouonıan baıtleshıps fireci shel ls in every rhree minutes; whi le
witlı its modern. centı-a l ized guns, t lı e Averorr was capable of
firing three shells per minute. Although the Averoff was hit and
cleveloped a serious list in the Baule or lııı bros. the sudcleıı
reıurn of the Ottoman fleer ro Çanakkale due ro a discrepancy
c;,wsecl major controversy in the histories of rhe rwo navies.
Averoff's devasraı i ng superioriıy in the Bartle of Mudros was
undisputecl. The consıanı nıovenıent of the sh ip clue to its
speed lıad complicaıed rhe acljusınıenr of guns, and reducecl
the effectiveness or Ottoman rire almost by lıalr. The lleet was
defeated by Averorr and, witlı great difficulty, sought ı·efuge
within ıhe Dardanelles. The casualties of the Ottoman navy
amounted to 139, with 41 dead and 98 wouncled.
The accompl i s hnıen ts of l'he battleship Averofr largely
contributed to the econom ic awaken ing (inribalı - ı iktisadı) of
the Oı toman State. The Balkan War left beh ind painful
ıııenıor i es. The arrocities of war and tlıe losr territories openecl
a wide gap between the Muslim and non-Musl im subjects of the
Empire. The Ottoman millet system became increasingly
disintegrated. The 1913-1914 Muslim Boycott was born out or
rhis environnıent. The rationale belıind t lı e boycott was tlıe
rumor that the Ottoınan -Greek citizens were making donations
to the Greek governnıent. Accorcling to lhc leaclers of the
Boycott, the success of Greece in the Balkan War coulcl
partially be ,ıt ıributed to ıhe nncınmıl support or the Ottoman
Greeks. in fact, the fanıous Avero ff battleship of Greece, which
had confinecl the Ottoman Fleet ro the Marmara Sea, was
donaced to the Greek goverıınıent by George Averoff. an
Onoman-Greek "citizen" from Görüce. Hence, the battleslı i p
Avero ff const iı uted the funclamcntal juslification for thc 1913-
1914 Boycotı. Accorcling to the broclıure, ı\1liiı.1/iiıırnn lara
Ma/1ı.1ııı.1 l<uıtıılıı Jfolıı (Roacl to Liberation for Muslims)
distributed free-or-charge to tlıe public, because of Avernff. the
Ottoman fleet coulcl not sa il to the Aegean during the Balkan
Wa r rınd thus had fai led to defenci Salonica and tlıe Ottoınan
islands in tlıe Aegean. Again. on account of Averoff, soldiers
could not be dispa rched from l znıir ancl Beirut to Runıe li a. A
single Greek bau leship had pinionecl the Ottonıan fl eet. As
seen in the case of Averoff, it was argued tlıat the loya lty of
11011 - Muslinı subjects ı o the Olloman State was quickly
disappearing. Otto ımııı-Greeks were consi stently nıaking
donations to the neighboring Greece. Although these
arguments may have been unfoundecl, the situation was
perceivecl as such. The discourse of tlıe Boycorr was embodied
in these perceprions ancı implied that the Oı-roınan Musl ims had
to undergo an "economic awakening" to take over comınerce
rnıd estab lish facrories, com panics, and banks. A~ii<llliman/cıra
Mct lıı.ıııı.ı Kıııtu lu Yolu was an i ınportant docunıent iıı the
J
'f
\'
search fora new identity. Strongly aclvocating economic
awakening, ıhe brochure ofren made references to Avernub and
associatcd the battl eslıip with Greek iclentity.
in i'l sinıi l ar veın, the bı-ochu re ent itlecl Gitme Orcıycı (Do
Not Go Tlıere) pub lished shortly after rhe Balkan War included
the followin g lines: "As the clistinguished professor notecl with
a woundcd h c,ır t on our beha lf in one of tlıe conferences he
cleliverecl on Turkey in London. Tlı e Turks are clefeated not by
the Balkan peoples. but by Averoff! · The decisi on of ılıe
European General Sta ff points exactly towarcls this
observaı-ion. Yes, if we were to possess the sanıe idea of
progress ancl boldness as r lıe Greeks had, if we were ro hc1ve
been endowed w i ılı the same parriotic sent i ınents and actions
as tlıey were, if we had given rise to a few Averorrs or
Venizeloses, we wou lcl not have lost Crete, loannina, Sa lonica,
ah! .. and who knows wlıere else; we woulcl not have subjugaıed
mır fifty tlıousand courageous sons - equipped wirh guns and
arnıs, yes eaclı oııe of mır boys clevrıstr11ecl by barbıırity ,ıncl
disasters- to the low ly strangers or the cl ishonorable foes tlıat 87
have come before them. Alas!"
TCG Yavuz Muharebe
Kruvazörü - SMS Goeben
Yavuz Muharebe Kruvazörü, toplumun konuşma dilinde
Yavuz Zı rhl ı sı . ülkemizde o zamanlar eıi kenar köylerde bi le
duyulmuş, yakın tarihimizin o l ayları nda yer almış , onların bir
k ısmını yaratm ı ş , halk arasında efsa neleşmiş bir savaş gemimiz
idi. Tarihte böylesine derin izler bırakmış başka bir gemiye
örnek yoktur. Denizle ilgisi olmayan iç yörelerin
kahvehanelerini süsleyen eşyala rı n başlıcas ı Yavuz'un laş
basması resimleri ve büyütü l müş fotoğrafları idi. Geminin
toplum içinde abartı l ı öyküleri ile adına ş i irler yazılmış, şarkıla r
beste l enm i ştir. Abartıları bırakı p gerçeğe baktığımızda da
Yavuz'un. zamanın ı n ve sınıfı n ı n en ileri teknolojisine sahip
güçlü ve çok sağlam gemilerinden biri oldu ğunu görürüz.
Bazı l a rı ise nedense Yavuz'a yak ı nl ı k duymaz. Bun lara ka t ı lan
denizcilerimiz de, say ıl arı az da olsa vardır. Karşı olan lara göre
Yavuz, Osmanlı Devleti'ni harbe sokmuş , do layısıyla yıkı l masına
sebep o lmuş gemidir. Hatırlanma l ı dır ki. Osmanlı İmparatorl uğu
ile Alman İmparatorluğu (İrtıfak Gr.) arasında 2 Ağustos 1914'te
imzalanan gizli anlaşmanın 2. maddesine göre Almanya, Rusya
ile harp haline geçerse, Osman lı Devleti de harbe girmiş
olacaktı. Gizli anlaşmanın imzalanmasından bir gün önce ise (ı
Ağustos 1914) Almanya ' nın Rusya·ya harp ilan etmiş o lduğu
hükümetçe biliniyordu. Osman lı hükümetinin asıl çabası harbe
girmemek değil, hazı rl ı klar çok yetersiz olduğundan "silahlı
tarafs ı z l ık" ilan ederek zaman kazanmak, harbe geç girmek idi.
Osmanlı Devleti Balkan Harbi'nde kaybedilenlerin, özell ikle Ege
Adaları ' nın kı smen de olsa kazanılması ümidi ile harbe katılma
gerekliliğin i düşünüyordu. Üçlü İtilaf (An l aşma) devletlerine
gelince; kendi çıka rları için Osman l ı l a rı n tarafs ızlığını uygun
görüyorlardı. Böylece onu içlerine almadan harbin bitişine
kadar idare ederek aralarında bölüşme ana fikrine sahip idiler.
Almanların 1914 Ağus tos sonunda Doğu cephesinde Ruslara
karşı kazandıkları Tannenberg ve Mazorya Gölleri meydan
muharebesine rağmen Bat ı cephesindeki Marne başarıs ı zl ı ğı
(19 14 Eylü l) onları zor duruma soktu, Osmanlı Devleti'nin
gecikmeksizin harbe girmesi için ı srar e Lnı eye başladılar.
Gelecek askeri harekatı iyi değerlend i rebilen az sayıda asker ve
siyasetçiler de harbin sonucu hakkında gerçeğe uygun
düşünce l er o l uşmuştu . Bun ların başında o zaman kurmay
yarbay rütbesinde bulunan Mustafa Kema l geliyordu. Harbi
İ ttifak grubu ka zan ırs a Osman lı Devleti Alman güdümünde bir
sömürge halinde yaşayabilecek fakat irilaf grubunun kazanmas ı
durumunda kesinlikle bölünecek ve yok o l aca kt ı. Harp
kazanılmış olsn idi dahi, yukarıda belirtildiği gibi, tarihsel akış
içindeki genel durum itibariyle Osmanlı Devleti'n in sonu
gelm i şti. Bundan do l ayı devletin bir gemi vasıtasıy la yıkı l ı şa
Battlecruiser TCG Yavuz -
SMS Goeben
Tlıe name of lhe batıle cnıiser, Y,ıvuz, had at tha t time been
lıeard in the most renıote village of our country and she had
had an inıportant place in its recenı lıisro ry. She was a shi p
around which tile common people wove legeııds. There is no
other shi p which has left such a deep mark on rhe lıisıory of its
times. The priınary subjects of pictures adom ing wa ll s of nıany
corfee-houses in the interi or of the counrry, wlıe re people had
never seen the sea, were litlıograplıs ancı p lı otographs of
Yavuz. Stories of her recounted anıong ıhe people ancl thc
songs they composed increasecl her legenclar y sıatus. When we
l ook at the real Yavuz, we see tha ı she WilS a very sound ancl
powerful slıip, foremost ın her class ancl equippecl with L11e
la test technology or the time. Yet, for some reason, rhere are
people who feel l i tı l e ror Yavuz. A fcw of these are even
nı e ınbers ofTurki slı Naval Forces. For theııı, Yavuz was
instrumental in ıııvol v i ng the Orronıan Enıpire ı n war and
subseq uent anıı ihi la tio n . il should be reıııenıbered ıhat il was
on ı\ugust 2, 1914 thnt a secre t agreemcnt was signed between
the Otto nı aıı aııcl Gerınan Eınpires. in accordance wi t lı Ani ele 2 i'
r
o f wh ich, if Gernı any were 10 go ro war with Russia. the
Ottoman Eınp i re wou lcl follow suit. Tlıe govern nıent knew thaı t'
rlıe previous day, (August ı. 1914) Germany had declared war on
Russia. Ottomans' rea l a i ın was not Lo refrain from going ro war
bur ro buy time, by declariııg an armed neutrality as the
counı ry was unpreparecl, and ı o enter the war ata later clate.
Whi le the Ottonıan State saw that enıry into thc war was
necessary i f it wished to recover soıne of the terrilory il had
lost durlng the Balkan Wars. in parricular, the Aegean islancls,
t lı e Triple Entente All ies regarclecl it as to their advaııtage to
keep the Ottonıa n State neutral unril rhe enci of thc war as
their ma in idea was to tlıen divicle it up among themselves. in
spi re of Ge rnı an victories over the Russians ar Tannenberg at
the enci of August, 1914, losses along ıhe Marne on the Western
Front placecl rhe111 in a clifficu lt position and they began to urge
the Oıtoman Empire to enter the war without del<1y. Very few
of tlı e Army officers or poliricians were able to evaluate t lıe
coıııing operations or think rationa lly abouı· the outcoıııe of the
war. At tlıe head of ıhose few was Musta fa Kemal. at tlıat ti me
a lieutenant -colonel. They advocated keeping out of the war 89
or entering it as lale as possible. l f Central Powers were to win
the war. rlıe Otronıan Empire rnight be able to survive asa
Gerınan protectorate, but if the Entente was to win. it woulcl
cer tainly be partitionecl out among t lı eııı and cease to exist. As
is wel l known, seconcl outconıe took place. lf we return to
Yavuz: as stritecl above, even lıacl rhe war been won. the

yönlendiri lmesini düşünmek safl ı k la karış ı k bir duygusa l l ığın
ötesine geçemez. O gem ı nin ön planda bulunduğu ya da daha
sonra içinde yer aldığı olum lu-olumsuz önemli o l ayların askeri,
siyasi, diplomatik ve adli etkiler yarattığı doğrudur, ama köklü
bir devletin çöküşünü anlatmak ancak tarihin derinliklerine
inmekle olur ve her şeyi , gemi leri de yöneten, yönlendiren
insandır. Goeben/Yavuz'u farkl ı yönlerden ele alırsak, Osmanlı
döneminde şunları görebiliriz:
A l ınan Akden iz Tümeni (Grubu-Skuadronu) Balkan Harbi'nin
Osman l ılar aleyhine dönmesi ile ilgilı olarak kuru l muştur. Sonra
da Akden iz'de kalmayı sürdürmüştür. SMS Goeben (SMS: Seiner
Majestat Schiff / Majestelerinin Gemisi) 1912-1914 aras ı nda
Alman sancağını Akdeniz'de gezdirmiş. Akdeniz ülkelerin in
l iman l arı arasında. Amiral Souchon'un kiş il iği ve Alman
denizcilerinin olumlu davran ı şlarıy l a bir diplomasi ağı
oluşturmuştur. O günlerde grubu oluşturan iki gemiye, SMS
Goeben ve SMS Brcslau'ya dipl omat gemiler deni l mişt i r. Sancak
gemisi Goeben ayrıca güzel görünümü, seri ateş yeteneği ve
yüksek hızı ile İngi l iz ve Fransız nlolarını daima üzerinde
düşünmeye sevkctm i ştir. SMS Goeben, Osman l ı Donannıası'na
16 Ağustos 1914'te Yavuz Sultan Selim adıyla katı ld ı k tan ve
Rusya ile harbe girildikten sonra Rus Karadeniz Filosu'nun
uzunca bir süre korkulu rüyası o l muş, Ruslar "lmperatritza
Marija" ( İ mparatoriçe Maria) s ın ırı dredno tlarını hizmete
soktuktan sonra dahi Yavuz'dan çekinmeye devanı etm i şlerdir.
Türkiye Cumhuriyeti dönemine baktığı mızda ise şunları
görebi liriz:
Baş l angı çta üst düzeydeki bazı askeri kesim ler, donanmanın
büyük gemi ler yerine küçük gemilerden, çeş i tli botlardan, belki
birkaç denizal t ı gemisinden ve yard ı mcı gemil erden
kurulmasının yeterli olacağı görüşünde idiler. Marmara
Denizi'nde veya diğer kıyı bölgelerimizde görev yapacak deniz
birliklerimizin "Nihayet o bölgeden sorumlu bir kolordu
komutanlığına bağlı olarak çalışacağı" düşüncesi vardı.
Yavuz'un onarılarak yeniden hizmete alınması hakkında fazla
konuşulmuyordu. Atatürk ise Türk donanması nı her yönden
güçlendirmek istiyordu. Geniş k ıyıları olan Cumhuriyet' in
"mükemmel" ve "kaadir" bir donanmaya "malik" olmas ı O'nun
baş l ıca amaçlarından bi ri idi. Atatürk yukarıda belirtilen sın ırlı
görüşlerle kişisel olarak mücadele etmişt i r. Denizcilerle birl ikte
bulunarak. harp gem ileriyle geziler yaparak, donanmaya bizzat
tatbikatlar yaptırarak onları yüceltmiş. isteklerini. teklifleri ni,
90 yak ı nma larını kendilerinden dinlem i ş , bu hususlarda lıükümet
ve genelkurmay ile de daima bağ lantılı o l muştur. Ayrıca.
denizcilerimizi, Osmanl ı döneminden başlayan ve istiklal
harbimizin kara ağ ırl ıklı o lmasından kaynaklanarak süren
karacı üst komutanların bazı müdaha le ve baskılarından
kurtarma hususunda da Atatürk'ün çabaları görülür. Yukarıda
belirttiklerimizi Yavuz'a bağl arsak; bu gemi 1927- 1930 yı ll arı
arasında gördüğü büyük onarımdan adeta yepyeni halde
7
eve nı ua l fate would cease Ottonıan Eınpi re ıo exist asa
sovereign sta te. So. ıo suggesL Lhat a slıip was capable of
bringing clown a srme can be considered as no nıore tlıan an
eıııotiona l reaction. The main role Yavuz played or the eve ııts,
wlıether good or bad, that she took part later had an ınıportant
effen on ınilit<1ry. pol itical. judicial <111cl clip l onıatic nıarters. But
in order ro explain the fail or a deep-rooted state one ıııust clelve
into hisıory aııcl realize that it is lıunı an bcings who admınister
ancı clirec ı eve ry tlı i ng, even ships. ır we observe Goeben/Yavuz
from clifferen t perspectives. we can see in the Ottonıan era:
Gerımın Mediterranean Sqw:ıdron was rormed <1frer rhe tide
of war in the Balkans turneci against the Oııonır1n Ernpire. The
SMS (Seıner Majesıaı Schiff) Goeben's tı-iumphant goodwi ll
cruise ro show rh e Gerınan fl ag in tlı e Mecliterr1111ean berween
1912 and 1914, ıogetlıer w itlı tlı e exemplary be lıav i o r of Aclmirnl
Souchon ancl his crew, establ ished an advantageous neıwork of
diplonıat i c relationships ror Germany. On i\Cco un ı of this, ıhe
two shi ps which co nı posecl ı lıis squc1clron, SMS Goeben and SMS
Breslau, becarııe known as "the cliploıııaı shıps". Tlı e Engl i slı
ancl Fren eh navies always kept a watch ful eye on rhe rlagship
Goeben because of lı er ırnıgni fi cen t profile. superi or
tec hıı ology, quick-firing abil ity and grea ı speed. Following ılıe
transfer of SMS Goeben into the Ouonıan Navy uncler tlıe name
or Yavuz Su ltan Seli m on 16 August 1914 and the start of war
wilh Russia, she became fora long whıle a nighımare for 1he
Russian Black Sea Fleeı. even after t lı e Russians put in ı o
service lmperatrimı Maria class dreaclnouglırs. l f we look to the
republican Turkish era, we can choose ıhese points:
When the Rcpublican Navy was rirst established, a numbcr
or lıigh -ranking a rın y omcers consiclered, rather t lıan
conınıiss i on i ng larger ships, a nııml)er of various rypes of
s ınall er vessels with perhaps a few subınarines ancl auxi l iaıy
ships woulcl be su ffi cienı. Since they saw Navy's operationa l
duties as being con finecl ro tlıe Sea or Marmara and other
coastal aı-eas and naval co nrnıanclers woulcl work "uncler the
o rcl eı-s of the Arnıy Corps commander assignecl to that arerı";
nothing was said ,ıbo u t the repn ir ancl re-conımiss i oning of
Yavuz. Howevcr, Atötürk wis lıed the Turkish Navy ro be sırong
in every way. One of his clı i ef aims was rlı ar Tı.ırkis lı Republic
shoulcl possess a powerlul ancl e!Ticie ıı t navy. He personally
took up this struggle aga i nsı the short-sightecl view depictecl
above. t-le nıacle tinıe for visits to ships ancl ta lks wi th ıı ava l
officers. listenecl ıo tlıeır coınp l ainrs ;-ıncl suggestions. initiated
naval nıanouevres to raise the profile or the navy. whi le at tlıe
same time nıain tai n i ng relationsh ips w ith the Government ancl
Ch ier of General Starr on tlıese subj ecıs. Moreover, Atatürk
ınacl e it his personal coııce rn Lo see Llıaı ıh e navy was relieved
from some of the intervenlions and pressures from Arıny High
Coıııınand . which arosc froııı thc supcriority or lancl forces
clı ıri ng Oltomaıı era ancl ı:he War of lnclependence. As n result
çıkarak Cumhuriyet donanması nı n bel kem iğini o l uşturmuş, yen i
al ı nan muhripler, denizaltı gemileri. hücumbotlarıyla birlikte
çevrede bir denge, saygı unsuru o lmuş, caydırıc ı güç olarak
barış sağlamış, Türk denizciliğine şeref kazandırm ı ştır . Öneml i
ve az bilinen diğer bir hususa da değinmeden geçemeyiz:
20. yüzyıl başından itibaren, özellikle drednot
(Dreadnought) dönemine girilmesiyle donanmalar muharebe
gem isine sahip olup o lmad ığına göre sınıfland ırı ldı. Muharebe
gem isi bulunmayanlar kıy ı savunma donanmaları idiler.
Muharebe gemisı veya kruvazörü olan lar, küçük de olsa,
"savaşma (muharebe) güçlü" esas donanma demekti. il. Dünya
Harbi'nden önce dünyadaki muharebe güçlü donanma say ı s ı
ıı id i: ABD. İ ngil tere, Fransa. İtalya, Almanya (1933'ten sonra).
Türkiye, Şi l i . Aıj antin , Brezilya, Sovyetler Birl i ği ve Japonya.
il. Dünya Harbi'nden sonra ise muharebe güçlü donanmalar 9
ülkeye aittir: ABD, İngil tere, Sovyetler Bi rl iğ i , Fransa, İtalya,
Türkiye, Arjantin, Brezilya ve Şi l i donanmalarının bu
sınıflandırılması muharebe gemil erinin devrini tamamlayıp
sahneden çeki li ş zamanı ol an 1960-1970 yı llarına kadar
sürmüştür. Türkiye Cumhuriyeti Donanması TCG (Türki ye
Cumhuri yeti Gemisi) Yavuz'un kifayetli varl ı ğ ı ile. doğru
yönetebi len kafalarla muharebe güçlü bir donanma halinde her
şeyin harple kazanılmayacağını göste rm iştir.
Drednot (Dreadnought) Sınıfı Muharebe Gemileri:
Yeni Bir Dönem
20. yüzy ıl ın baş ı nda askeri denizci likte önem li bir reform
hareketi lngiltere'de başladı. Bununla drednot sınıfı muharebe
gemileri dönemine gi ril di. Önce taktikte o zamanki muharebe
gemisi. "Z ırhlı " an l ayış ı değişiyordu . Bu değişim ile ağır ve seri
ateşli toplarla uzak mesafelerden hedefleri etki altına almak,
yüksek süratle manevra üstünlüğünü, inisiyatifi elde
bulundurmak, hedef seçimini ve ateş tanzimi ni çabuk ve doğru
yapmak. gerektiğinde kolaylıkla muharebeden s ı yrı l mak gibi
çok önemli yetenekler sağ l anıyordu. ı ı Aral ı k 1906 Larihinde
hizmete giren HMS Dreadnought, yukarıdaki hususları üzeri nde
top layan ilk gemi olmuş ve bütün bahriyelerde bu yeni sınıfa
adının verilmesi kabu l görmüşt ür. Yeni gemi tipinin teknik
özellikleri, o zamana kadar büyük tonaj lı hiçbir harp gemisinde
bulunmayan yüksek hız, bunu sağlayan güçlü türbin makineleri,
dört pervane, sağlam bölmeler sistemi, ka lı n zırh korumas ı, çok
say ıda büyük çap l ı . çabuk ateş li ve merkezi yönetim li silah
s i s L emlerı ıdi. Yeni doktrin 1898-1900 Alman deniz programı nı
etki ledi, program değiştirildi , klasik zırh l ı l arın inşasından
vazgeçilerek drednot planlamasına gi riş ildi. Böylece yakın bir
harbin belirtileri arasında deniz hakimiyetini ele geçirme yarışı
baş l adı. İşte Goeben-Yavuz bu yeni büyük çaba l arın
eserlerinden biri o l muştur.
Almanlar 1909-1916 y ı lları arasında drednot sın ı fı 19 gemi
inşa ettiler. Bu sırada z ırhl arı biraz ince fakat h ızları daha fazla
of Ataürk's in fluence Yavuz was resrorf'cl to its original sta ı e
w i tlı repairs berween 1927 and 1930 and enıerged as the
backbone of Turkish Navy. With ıh e acld ition of new
desırnye rs, submarines and motor torpedo- boats, Turkish
nava l power was lı onourecl and respected asa cleterrent force
;.ıs wel l asa factor at the ba lance of power in the region.
There is an important but little-known fact which should
nor go unrecognized:
Fronı the beginning of the 20'" century onwards. particula rl y
afrer rhe advent of tlıe dreaclnoughts a navy wcıs classifiecl
accordıng to its invenıory of lhat battleship class. Any mıvy,
however snıall, wh i c lı possessed a battleshi p ora battlecruiser
was considerecl L0 have rlıe battle s ı rengtlı requirecl ofa
figh ı ing force, raıher tlıan being merely a coastal clefence
force. Before the outbreak of Wol'id Wtı r i l, eleven navies
belongccl to thc forıner category- those of Greal' Britain, the
USA, France, l taly, Gerınany (afrer 1933), Turkey. Chi le,
Argent ı na. Brnzıl, ı'ht• Sovıet Union ancı Japan. At the enci of
World War il ıhose countries consiclered to have battle-
sırength navies had shrunk to nine: Great Bri tain, the USA, the
Soviet Union, France. 1taly, Turkey, Chile. Argen ıi na. and Brazil.
Tlı i s classifirn tion of navies l cıstecl unti l tlıe era of such
barrleships came to an enci in the 1960s. The fight ing strength
of ıhe Turkish Navy eq uipped with the battleslı i p TCG Yavuz
was sul"ficient lo al low sonıe serious problenıs witlı neighboring
l
1.
countries ro be solvecl peacerully ancı showed that going to war
was not the only way to win.
Dreadnoughts: A New Era
Ar rhe beginning of rhe 20'11 cenrury an inıponanr reform in
naval affairs startecl in Britain. F i rsı ı here was a change in
battle rncrics. Wirh this change carne ıhe predominance of
important factors such as heavy fi re w i ılı big guns ona clisraııt
target, superior speecl, quick range find ing ancl maneuvering,
keeping initiative, a ııd the rnpacity for easy wi thclrawal fronı
coıııbat if necessary. Deceınber ı ı , 1906 saw the introduction of
HMS Dreadnought, tlıe first ship capable of perfornıing ali of
ıhe above, gi v i ııg her name Lo ali of ıhe new class. This is
consiclered a turning point in nava l history as ils inception
renclered obsolere ali forrner battle ships. The main tec lı nic;ı l
derails of the Dreaclnought were great speecl providecl by
wrb i ııes, unaıtainab l e by any previous battleship, four screws
in place of two, a solicl system of conıpartments. strong armor 91
platiııg. and centralized range find ing systern. A l thouglı this
changc caıne into being in 1905, the new system was influentia l
in al tering German Navy prngraııı of 1898-1900. pre-
clreaclnoughr clesigns were abancloned in favor of t lı e
dreadnoughı. As i t becanıe clearer that war was drawing near,
a race to obtain comıııancl of the seas began. The Goeben-
Yavuz was one of the resu l ıs of ılıis armaments race.
 7

f
l

92

Yavuz Muharebe Kru vazörü. Cumhuriyel döneminde tamir o l mu ş, Lanı güçle (B. Yaz ı c ı Koleksiyonu)
The Battlecruiser Yavuz in Republican era, repaired and in ful! effect i veııess (B. Yazı cı Collection)
\

"j

l
1
1,

93
 olan muharebe kruvazörleri s ı nırı da doğdu. Almanya'da
bunlardan 7 tane inşa ed ildi. İ l k dördü küçük rarklarla ayrılan
güzel görünüşlü, sürarli ve kudretli gemilerdi. Goeben (Yavuz)
bunların iki gemiden oluşan Moltke sınırındand ı r, inşa edilen
üçüncü muharebe kruvazörüclür ( ı. Yon der Tann, 2. Moltke,
3. Goeben, 4. Seydlitz, 5. Derfflinger, 6. Lutzow, 7. Hindenburg).
SMS Mol tke 1927-1929 yıl l arı arasında İngılizler tarafından
sökü l müştür. Osmanlı donanmasında "Yavuz Sultan Selim",
Türkiye Cumhuriycti'nde 1930-1936 arasında "Yavuz Se lim" ve
1936'dan sonuna kadar ''TCG Yavuz" olarak yer alan "SMS
Goeben" bu yedi gemiden en uzun yaşayan ı ve tarihte silinmez
derin izler b ı rakan ı dır.
TCG Yavuz: Teknik Bilgiler
ı. Yavuz, drednot tipi bir muharebe kruvazörüdür. Molcke
sınıfındandır. Bu s ı nıf SMS Moltke ve SMS Goeben olarak iki eş
gemiden ibarettir. Tan ı nmış Prusya Generali August Kari von
Goeben'in adını taşımıştı r.
2. Yavuz. Almanya'da Hamburg'da Blohm und Voss A.G.
Tersanesi'nde ınşa edilmiştir. Kızağa konulması 12 Ağustos 1909,
denize indirilmesi 28 Man 1911, bütün denemeleri yapılarak
Alman Aç ı k Deniz Filosu'nda hizmete gir i şi 2 Temmuz 1912
tarihlerindedir.
3. Standart 23.100. tam yükle 25.400 tondur. Tanı yükle su
çekim i (su çizgisi altındak i kısmın derinliği) 8,98 m.dir (9 m.
kabul edilir).
4. Boyu 186,5 m .. güverte boyu 186 m.. genişliği 29,5 m.dir.
Tekne baştan kıça 15 ana bölmeye ayrı l ır, güverte adedı 7'dir.
Nikel çelikten Krupp zırhları i le içte dikey konumlu torpido
korunması ve yatay konumlu güvene korunması sağlanmıştır.
Teknen in d ı ş kısmında da baştan tonoz demirine (k ı çta en
uçtaki demir) kadar. kıç bodoslama (omurganın kıçtaki dikmesi)
hariç, tekneyi saran kuşak zırhı büyük güvenlik sağlıyordu .
Kuşak z ırhı sancak ve iskele bordalarında 150 mm.l ik orta
bataryay ı da koruyacak şeki lde kazenıatlar (orta batarya
toplarının tek tek yerleştir i ldiği koruyucu bölmeler) ve üst
güverte kal ı n lı ğ ı nda olup baş ve kıça doğru incelerek (15,5; 13;
9,5 cm.) gidiyordu. Diğer zırh kalınlıkları; ön kumanda kulesi 26
cm., arka kumanda kulesi 20 cm. , 280 mın. li k Lop ıareı leri 10-23
cm., 150 mm.li k top kazematları ıo cm , güverte zırhı 2,5-7,5 cm.
şek lin de idi.
5. Orij inal silahları: Tümü de seri ateşli olarak, beş büyük
94 tarette, ı o adet 50 çap uzunluğunda 280 mm'lik ana batarya.
Sancak ve iskele bordalarında altışar olarak 12 adet 45 çap
uzunluğunda 150 mm.lik orta batarya. Baş omuzluklarda 4, ön
baca üst yapısında 2, kıç ornuzluklarda 2 ve amiral dairesi
üstünde 4 olarak, 12 adet 45 çap uzunluğunda 88 mm.lik top idi.
Am ira l dairesi üzerindeki dört top çift maksat l ı idi, yani hava
hedeflerine karşı da kullanı l abi l iyordu. Geminin ayrıca başta 3,
kıçta ı olmak üzere 4 tane sua l tı torpido kovanı vardı . Kovanlar
Between 1909 and 1919 Gcrnıany co ııı ıniss i oned 19
d reaclnouglıLs. Mec1rıwlıile. a derivative of dreadnought class
7
was introclucecl: the battlecnıiser. it had tlı i nner ,ırnıor but
greater speecl ancl 7 ships of th is type were bu ilt for ıhe
inıper i r-ıl Gcrıııan Navy ( ı. Von eler Tanıı 2. Moltke, 3- Goeben,
4. Seydl i ız. ı;. Derfflinger. 6. Lurzow. 7. H i ncleııburg). Tlıe rirsı
four were generally were very sinıi l ar, goocl- looking. swift cıııcl
powerru ı vessels. Goeben, Lhe th ird battlccnı i ser to be built,
bclongccl ro the Molrke class. Her sisrership was scrappecl by
lhe British beıween 1927 aııcl 1929. Joining lO Ollon ı cın navy as
Yavuz Sultan Se lim , becoıııing Yavuz Sel im beıweeıı 1930-36 and
rınally naıııed TCG Yavuz. Goeben was the longest lived mııong
tlıc seven ancl t lıe oııe whiclı most cleeply put her ırnırk to
lıistory.
TCG Yavuz: Technical Details
ı. A bat t l ecı-uiser, slıe belonged to tlıe Mo ltke class wlıiclı
consistecl of l wo s lı i ps, SMS Moltke ,ıncl SMS Goeben. Her name
carne from rlıe Prnssian general. Augusı l<arl von Gocbcn.
2. Slıe was bui lt at the B lolını a rı d Voss shipyards in
Hanıburg, Germany. The keel was laid on 12 August, 1909. mıd
she was launched on 28 Marclı, 1911. Arıer ıhe conıpleıion or
lria ls, she joined ıhe German High Seas Fleet on 2 July, 1912.
3 D i sp l acenıent: Standard -23,100 ıons: Full Loacl- 25,400;
Drauglı1: 8.98 ın.
4. Lengtlı: 186.5nı; Deck: 186111; Beaııı 29.5m Dividecl inıo 15
warerriglıt comparınıents rroııı steııı ro srerıı; No. of Decks: 7.
Tlıe iıırerior was protectecl by Krupp nickel- steel plating
placecl horizontnl ly for clcck protectıon aııd vertica lly c1gainst
torpedoes. The exterior was protecred by lı eavy belt ;ırmor
extending rrom ehe rore to tlıe stern anclıo r , excluding the
stern post. This belt armor reachecl to the leve l of the upper
cleck to prorecı tlıe porr ancı strırboa rd secondr1ry barrery of
150111111 guns. Al tlıe sicles the thickness of the belr was 27cm. c11
the centre, ılıinning clown gradually to 15.5cm, 13cm. and 9 5rıı1
towc1rcls rhe sreııı ancl srern; 26 cın at the forward conning-
tower and 20cm aı the sıern conning-tower; ıo to 23 cm t lı ick al
the 280111111 gun ltı r rets. ıo cııı cır the 150111111 gun casenıates ancl
the deck armor was ı.5cın: 7.5 cnı.
5. Origina l Armanıenı-s: ma in arınanıents of ı o qu ick- firing,
280 mm guns. 50 ca librc in length, 2 in each of 5 la rge ıurı-ets;
seconclary arımııııent or 12 xı5oın111 quick- firing guns. 45 cal. in
leııgth, 6 ıo porr side ancı 6 to starboard: l ighr arıııaıııeııt of
I2x45 cal.88nıııı quick- fi r ing liglıt guns; adclitional ly, 4x 50111111
subnıerged torpeclo tubes, 3 fore and ı aft.
Thc ori g i ııal weapons systenı was nıocliri ed fo ı · various
reasons ancl ııeeds in 1915, 1930. 1939, 1941 aııd 1946. in order to
strengtlıen tlıe
defense of the Darclanelles, in 1915 ı wo of tlıe
150mm guııs and 4 of the 88111111 guns were renıoved fronı her
nııd seııı by sea ıo ıhe lnncl front.
A "Yavuz Baııery" or z x
50 cm.likti. Bu orij ina l silah sistemi çeşitli nedenler ve
gereksinmelerle 1915, 1930, 1939, 1941 ve 1946 yıllarında
değiş i kliklere uğramıştır. Çanakkale Boğaz tahki ma tı nı
kuvvetlendirmek için 1915 y ı lında 2 adet 150 mm.l ik ve 4 adet 88
mm.li k Yavuz'dan sökülerek deniz yolu ile gönderildi. 150
mm.liklerle iki toplu bı r "Yavuz Bataryası" kuru l acaktı, fakat
taş ıyan gemilerden bir i İngi l iz deniza l tısı tarafından bat ı rı lı nca
bi r top kaybedi l m i ş oldu. Diğeri "Yavuz Topu" adıy la Çanakkale
Boğazı ' nda mevzi lendiri l m i ştir. D iğer y ı lla rdaki değişiklikler
genellikle geminin havaya karşı savunmas ı nı güçlendirmek için
yapı l m ı ştır.
TCG Yavuz'un 1947'dcn aktif hizmetten ayrılmasına kadar
(1950) olan silah sistemi şöy l e idi: ıo adet 280 mm.l ik ana
baıarya, ı o adet 150 mm. lik orta batarya, 8 adet 76 mrn.lik çift
maksat l ı batarya, 18 adet 40 mm. Bofors, 16 adet 20 mm.
Oerlikon, 8 adet 20 mm. Vickers'clan (çok nam luludan tek
nam lulu yapı l m ı ş) oluşan uçaksavar otomatik silahlar grubu.
Dört sua l tı torpido kovanından ikisi büyük onarımda ipta l
edilmişti (1927-1930). Aynı süre içinde taretlere isim ler veri ldi:
Baş taret "Barbaros", sancak tareti "İmroz", iskele tareti "İzmir",
kıçta üst tare t "Sanısun" , alt taret ''Turgut" olarak adlandırıldı.
6. Makineler ve kazanlar: Yavuz'un hareket kaynağı ıo adet
Parsons buhar türbini idi. A l tısı ileri, dördü geri hareket içindi.
İ l eri 86.ooo SHP (Şaft Beygir Gücü) ve uskurlara (pervanelere)
dakikada 341 devir sağl anabi liyordu. Geri hareket veren 4 türbin
38.000 SHP i le 245 devir/dakika sağlayabilirdi. Yavuz'un 3,74 m.
çapında bronzdan yapılmış , üç kanat l ı 4 pervanesi
bulunuyordu.
Yavuz'un en yüksek hızı saatle 28 deniz mil i (knot) üzerinde
tasarlanm ı ştı. İl k denemelerinde 28,6 mile kadar çıkm ı şt ı ve
27,8 mili rahat lı kla yapabi liyordu. Büyük onarımdan sonra 17
Mart 1930 denemelerinde 6 saat süreyle 26,8: 4 saat süreyle 27, ı
kt. yapmışt ı. Sürekli yapab il eceği yüksek süret 23 kt. id i. Faa l
hizme tten ayrı lı rken en yüksek hızı saatte 20 deniz mil ini
geçmiyordu. Tam yak ı t yükü ile katedebileceği mesafe saatte ıo
kt. ile 5.350, 14 kt. i le 4.100, 23 kt. ile 2.370, 28 kt. ile 1.360 deniz
milidir.
Yavuz'un dört kazan dairesi ve herbirinde altı olmak üzere
roplam 24 adet "Schulz- Thornycroft"' Alman "ınarine" tipi
kazanı bulunuyordu. Bunların önlerindeki ocak kapakları sayısı
da 136 idi. Tam yakı t kapasi tesi 3.100 ton kömür, .200 ton mazot,
7,5 ton benzin idi.
7. Su kapasitesi, kazan suyu, kullanma suyu, içme suyu
olarak ı.ooo tonu geçiyordu. Den iz suyunu tatlı suya çeviren
"Evaporayter" sistemine sahipti. İki ana ve yard ı mcı sis cihaz l arı
bulunuyordu. Mayın taraması için 4 takım "paravan cihazı"
(OropeMt bloaı) mevcuttu. Zı r h güverte altında yer alan altı
elektrik santralı buhar gücü ile çalıştığından gemi demirli
olduğu zaman larda bi r kazan dairesi stim üzerinde ka l ırdı. Bu
şeki l deki kömür sarfiyatı saatte 5-6 ton arasında olurdu.
ı ı;omın guns was ro be set up but one of the guns was lost
wlıen the s lıi p carrying ı ı was sunk by a Briris lı subnıari ııe. Tlıe
otlıeı- gun was placccl in position ;ıs the "Yavuz gun." Other
modifirntions in subsequent years were nıa i n ly in order to
i ıı c rease ılıe s lıip' s air-clefense sys tenı .
Froın 1947 uııti l s lı e was cleconımissioned, her arnıanıent
consisted of the rollowing:
Main bat ı e ry of ıox280111111 guns
Secondary baııery of ı ox150111 nı guns
Dual-purpose bFılleıy of 8x76111111 guns
An anti-a i rcrarı mııonıatic weapons batter y or 18x4om ııı
Borors, 16x20ın111 Oerlikon and 8x2omm Vickers guns (these last
were moclified fro ııı nıulti - barrel ro single barrel) Two or the
four subıne rgecl ıorpedo r ıı bes were rernoved during ı h e major
repair (19.n-1930). A ı the sanıe time the turrets wcrc given
ılıese nanıes: forc-turreı Barbaros; stnrboard ıurı-et İmroz;
portsicle turret İzmir: ılıe upper stern turreı Samsun and the
lower Turgıır.
6. Engines ancl Boi lers: Yavuz was powerecl by ı o Parsoııs
steaın turbines, 6 for ınov in g ahead und 4 ror moving asrern .
The rorward turbiııes had 86,ooo SHP, ancı tlıe screws nı acle 341
rpııı . The 4 reverse rurbines had 38,000 SHP ,md 11,e screws
rn acle 245 rpm . S lı e had four thı·ee- b l aded bronze screws, 3,74 in
d i anıete r . Her top speecl was designcd ro be over ı8 knots. At
tlıe rirst trial slıe aclıi eved .28.6 knots a ııd coulcl do 27.8 kııots
conırorıab l y . Arter tile extensive overlıau l in1930, ara speecl
ırial on 17 Marclı, s lı e aclıi evecl a continuous speed of 26 knots
ovcr a time or 6 hours, and .27.1 knots over a time of 4 hours.
She hada sustai11<1ble speccl or 23 knots. Wheıı she rerired fronı
active service, her ı op speecl was not more than .20 knoıs. Witlı
fııe l tanks full slıe could ıravel 5350 sea 111iles a ı ıo knots an
lıour, 4, ıoo ı.ıt 14 knots, 2,370 at 23 knots and 1360 at 28 knots.
She had rou r boi ler rnoıns, each conta in i ng 6 boilers
conıpr i sing 24 Schulz -Tlıo rııycl'Oft Gerrnan "marine"-type
boilers w lıi c lı were reci a ı 136 sroke-holes. A full loacl ol ruel
consisted of 3, 100 roıı s of coa l, 200 tons or rue l-oi l and 7.5 tons
of gaso l iııe.
7. The water taııks co nı a inecl more tlı an 1,000 tons or waıer
ror tlıe boilers. general pur poscs i'lncl clrinking wcıt er. There was
also an evaporator ror ıurning sea waı er inıo drinking water.
Thcrc wcrc also two nıııin smoke nıachiııes ancl ıh e rour mine-
sweeps ror detecting ancl explod ing nıines had Oropesa rıoaıs.
Sıx elecrric- power strıti ons beneatlı rlı e armor deck werf'
95
powered by steam a ııd , when rlıe slıip was anchored, oıı e
boiler-room was kep t active to provicle steam. This requi red an
expenditure or al'Ound ı; to 6 tons o f coal an hour.
8. The crew variecl froın a coıııp l ement o f 1050 ro 1300. Tlı e
nornıal conıp l enıent was 43 ofricers and 1010 o ılıer ranks.
9. Years of service: 62 yei)rs rı f l oaı or whidı 61 were unclcr
eıtlıer tlıe Ge rnıan or Turkish rl ag and 59 ur whiclı were as par ı
 Yavuz'un Alman İmparatorluk Donanması gemisi SMS Goeben o ldu ğu zamanlarda çekilmi ş fotoğrafı (B. Yazıcı Koleksiyonu!
A plı o tograph of Yavuz. w h e ıı s lıe was SMS Goebe ıı o f lnıperial German Navy (B Yazıcı Collection}
1j 8. Mü rettebatı, 1.050-1.300 aras ı nda değişiklik gösterm i ştir.
Genel olarak 43 subay, ı. oıo astsubay ve erat kabul edi lir.
9. Hizmet süreleri şöy l edir:
Suda kalış süresi (havLtzlanma dahil): 62 yı l
Alınan / Türk bay ı·akl ı tüm hizmet süresi: 61 yı l
Türk donanmasında tüm kalış süresi: 59 yıl
Türk donanmasında hizmet süresi (aktif görevde ve
bağlanm ı ş karargah gemisi olarak): 46 yı l
Alman Akdeniz Tümeni (Mittelmeer Division)
Osmanlı ordusunun Balkan cephelerinde bozulmasından
önce Almanların Akdeniz'de bir deniz gücü yoktu. Doğu
Trakya'da ordu İ stanbul'a doğru çekilmeye başlayınca Batılı
devletlerce kendi ç ı karlarını korumak ve Bulgarları İstanbul'a
sokmamak için acele ile düzenlenerek İ stanbu l 'da toplanan
uluslararası fi loya katılmak üzere SMS Goeben ve Breslau
gemi leri görevlendirildi. 6 Kasım 1912'de Wilhetnıshaven ' dan
çı kan Goeben'in Malta'da kömür ikmal i de dah il, 15 Kasım'da (9
96 gün) i stanbul'a varış ı birleşik fi loda hay ranlık yaratmışt ı:
bundan itibaren Goeben. Akdeniz'deki en hızl ı ve güçlü gemi
sayılm ı ştır. K ısa zaman içinde SMS Breslau hafif kruvazörü de
Goeben'e katıldı ve Tümamiral Trumın l er komutasında Alman
Akdeniz Grubu kuru ldu. Buna bir süre için Strasburg ve
Dresden hafif kruvazörleri de katı ld ı l ar.
23 Ekim 1913'te grubun komutanl ığına Tümamiral W i lhelnı
Souchon geti rildi. Üsleri Trieste ve Pala olan bu iki gemi Büyük
of ıhe Turkish Navy. Shc conıp l eted 46 years of service (on
active duty and, nıoored, asa heaclquarters ship)
German Mediterranean Squadrnn (Mittehneer
Division)
Berore ı he rouı of ıhe Ottoman Arnıy in ıhe Balkan War,
Gerıııany had no naval forces in tlıe Med itenanean. As tlıe
army began to withclrcıw from Eastern Thrace towarcls İ stanb u l,
SMS Goeben and Breslau were sent to j oin the hurriedly put-
together international fleet cıssembled aı İstanbul Lo prorect
t lı e respective interests of Great Powers and to prevent rhe
Bulgar icın army froııı eııtering ıhe ciry. Goeben lefr
W i lhenıshaven Novenıber 6, 191.2. and fol l owiııg a stop in at
Malta to refuel, reached İ stanbul on 15 November to the greaı
astonishıııenı aııd adnıi ra ı ion of ılıe in ternational flee t. Froın
then on. the Goeben was considered to be the swiftest and
most power ful shi p in the Mediterranean. Within a short time
she and the light cnıiser Breslau fornıed the Gernıan
Med i terraııean squacl roıı u ıı der rhe comnıand of Aclıııiral
Trunım l er. They were Joined fora s lı orr t inı e by the l iglır
cruisers, tlıe St rcıl3b urg and Dresden. On 23 October. 1913,
Aclın i ral W il helın Souchon wcıs appoinıed to ı he command.
Uııti l tlıe oucbreak of hosti l ities. these slıips, basecl at Tr i esıe
ancl Polcı. rhen ın Austrian terriıory, begcı ıı to slıow t lı e German
flag in Mecl i terranea ıı ports. and this included visi ts to lstanbul
ancl orher ports in Turkey.
Harp başlayıncaya kadar Akdeniz l imanlarında bayrak
gösterdiler. istanbu l'a ve diğer Ti.irk limanlarına da ziyaretler
yaptı lar.
Osmanl ı -Alman gizli anlaşmasının i mzalandığ ı 2 Ağustos
1914'te Goeben ve Breslau, Messina Limanı'nda bulunuyorlardı.
ı Ağustos'ta Almanya, Rusya'ya harp ilan etmişti . Amiral
Souchon hareket tarzı itibariyle bir em ir almamıştı. Kend i
inisiyatifi ile seçenekler üzerinde durum değerlendirmesi
yapıyordu. Fransa ile de çok yakında harbe girilmesini
beklemekte idi. Bu haber 3 Ağustos saat 18:45'te gelince Goeben
ve Breslau iki Cezayir l imanını bombardıman ettiler.
Yavuz'un uskurları \İs lcı nl.ıu l Den lL Müzesi Ko leksiyonu)
Screws ol Yavuz ( İ stanbul Naval Museuın Collection)
Goeben and the Bres l a ıı were in the I talian port of Messina
when the secret agreement bet ween Germany ancl the Ottornan
Empire wcıs signed on 2 August, 1914.
On August ı, 1914, Germany had cleclared war on Russia.
Aclm ira l Souchon had not received any orders about lıow to
proceed so he had to act on his own initiative. France was
shor tly expectecl ıo declare war. When news of hostilities with
France arri ved at
16.45 on 3 August. Goeben aııd the Breslau bonıbarded two
Algeri an ports. On 4 August, 1914, at 2.35 in the morning tlıis
nıessage was received: "Alliance signed with Turkey - proceed
w ith al l speed to İ stanbul."
The two slı i ps nıanaged witlı great ski il to slip past the
British Mediterranean Fleet which was foll owing their
movenıents; a successruı maneuver i ncreasing the prestige and
renown of these two ships. Their escape createcl frustration
and loss of face for t lıe British navy. A case was openecl against
the aclnı i rals involvecl and as a consequence. Commander of
the Mediterrancan Cruiscr Squadron, Rear-Aclmiral Sir Ernest
Troubridge and Comnıander of t lıe Mediterranean Fleet.
Admiral Sir Berkeley Milne, received a blow ro their careers
from w lıiclı they never recovered. At 17:00 on ıo August 1914,
the two ships arri ved off Darclanelles. it was clecided that the
two ships shoulcl stay in Turkey and that Adnı i ra l Souchon be
put in clıarge of tlıe Ottoman navy. Tlıe world was told that ıhe
ships had been bought for the sum of 80 nı i l l ion DM. On 16
August 1914 . Turkish flag was hoisted at tlıe nıasts of both
vessels, the German crew wore fez and the ships' names were
changed from Goeben to Yavuz Sultan Seliııı, from Breslau to
Mid il li respectively. Two dreadnoughts whiclı had been orclered
from Great Britain were ıa ken over by the British Government
at the outbreak of war. To help paying for these ships there
were widespread public donations. ancı their l oss caused a
great anger among the Turkis lı people. However, the timely
appearance or 2 modem Gennan ships at Dardanelles, and
their arrival to lstanbul where they flew the Turkish flag, did
somet lıi ng to appease ıheir fee li ııgs
Summary of the Activities of Yavuz Dul'ing First
Wol'ld War
For whole of the war, batllecruiser Yavuz was the backbone
of the Ottoman Navy. The olcl barr l eslıips Barbaros ancı Turgut
Reis could not keep pace wi th rlıe Yavuz clue to thei r age and 97
slow speecl, and were used in a secondary role. Ma in activities
of Yavuz took place in the Black Sea where, single-handed, she
occasiona ll y fouglır successfully against tlıe whole Russian
Fleet. Her superior technology always nıade the Russian fleet
wary. The Russians planned to land a rorce north or the
Bosphorus but presence of i'l batt leship such as the Yavuz w i t lı
her greater speecl ancı superıor range of fire ınade this risky. So

Yavuz Sultan Selim Muharebe Kruvazörü Birinci Dünya Savaş ı yı l la rında (B. Yazı cı Koleks iyonu)
Battlecruiser Yavu z Su ltan Selim d uring First World W;ır (8 Y;ız ıcı Collection)
4 Ağustos 1914, saat 02:35'reki mesaj ise şunu bildiriyordu:
"Türkiye ile ittifak an la şması. Acele İstanbul 'a gitmeniz çok
önemlidi r." Bu iki Alman gemisin in İngiliz Akdeniz filosunu
yakın izlemesinden ve etkisinden başarılı manevralarla
s ıyrılabi l mesi on lara ay rı bir değer kazand ı rdı. Bu kaçış o l ay ı
İn g i li z donanma s ında kızgınlık, ezikl ik yaratm ış, amiral ler
hakkında soruşt urma a çılmış ve Akdeniz Kruvazör Grup
Komutanı Tümamiral Sir Erncs t Troubridge ve Akdeniz Fi losu
K. Oramiral Sir Berkeley Milne'in denizcil ik kariyerleri
düzelmemek üzere büyük bir darbe yemiş tir.
ıo A ğus tos 1914, saat 17:oo'de ikı gemi Çanakkale'ye geldil er.
Am iral Souchon'a Osmanl ı Donanmas ı Komutanl ı ğı ' nın
98 veri lmesi ko şulu ile gemi lerin 80 milyon Alına n Markı'na satın
a l ı nd ığı dünyaya ilan edildi. Türk bay rağı çekilerek Goeben'e
"Yavuz Sultan Selim", Breslau'a "Midi lli" adı verildi. Bu arada,
İn gi ltere'ye sipariş edi l m i ş olan iki drednota harp başlarken
ingilizler el koydular. Gemilerin sa tı n a l ınmasına bağı ş
para larıy la destek ver en Türk halkı bu duruma büyük tepki
gösterdi. Bu s ı rada iki modern Al man gemisine İ stanbu l ' da Türk
7
i t can be seen tlı at she acted as a deterrent force and
prevented ınany losses. Other duties included tlıe protection of
troop transport to the Ensıcrn front. cnsuri ng the sa re
transport of coal to support the cruiser operations, ancl
carrying oul raids ro enemy pons and coasıal facili ties. in
ad dit ioıı to rhe prorection or rroop shıps, in emergency
situations wher e no other transport was available, she al so
rra nspo rı ed ı roops and a i rcrafı. Yavuz was always deployed
witlı t lı e greatest caution which atrracıed nıany unfair cri tics.
Since she was the basic strength or rlıe Ottoman fleet, her loss
wou ld lıave been a great catastrophe. Turkey lacked adequate
means for her repair and maintenance ancl so, from both the
German and the Otroman perspective, it was necessary ro
preserve her safety.
On 4 Se p tenıber 1917, Admiri'II Souchon handed over the
comınand to Admiral von Rebeur-Paschwitz. in contrast to the
caution of his pr eclecessor. tlı e new comınander put Yavuz and
Midilli in ri sk by us ing tlıeın for his plan of surprise rnicls to tlıe
por ts of I mbros and Lemnos. By then, Russia had withcl ra wıı
bayrağı çekilince, toplumun İ ng i l tere'ye kızgın lı ğ ı sürmekle
beraber, biraz teselli duygularıyla kalplere su serpi l mişti ...
Birinci Dünya Harbi'nde Yavuz'un Harekat Özeti
Yavuz Sultan Selim Muhabere Kruvazörü. bütün harp
boyunca Osmanlı donanmasının ana kuvvetini oluşturmuştur.
Barbaros ve Turgut Reis muharebe gemileri düşük h ı zl arı ve
teknik eksikl ikleri nedeni i le Yavuz'un yanında hiç yer
almamış l a r, ikinci derecede görevler yapmış l ardır .
Yavuz. esas olarak Karadeniz'de Rus donanmasına karş ı
harekat yapmıştır. Rus as ıl kuvvetleri ile bazen tek başına
çarpışm ı ştır. Üstün teknik nitelikleriyle Rusları daima
kaygı land ırm ıştır. Rus l arın , Karadeniz Boğazı kuzeyi bölgesine
çıkarma yapma tasarı l arı vard ı , fakat Yavuz gibi süratli, ateş
gücü yüksek bir muharebe gemisi varoldukça böyle bir
harekatın güvenlik içinde yapı l amayacağı an l aş ıl mış , Ruslar bu
düşünceden vazgeçmişlerdir. Böylece Yavuz'un cayd ırı cı bir güç
olarak. can kayıp l arı vermemizi önlediği çok açıktır.
Yavuz daima güvenliği düşünülerek. ihtiyatla kul l anı ld ı.
Almanların bunu kendi çıkarları için yapt ı ğını söyleyerek
e leştiren l er vardır . fakat haksızdırlar. Çünkü gemi Osmanlı
donanmasının temel gücü idi ve elden çıkması çok fena
sonuçlara neden olabilirdi. Hasarların giderilmesi bakımından
Türkiye'de onarım , ikmal, bakım imkanları çok zay ı f ve sınırl ı
idi. Yavuz'un korunması hem Alman hem de bizim çıka rlarımız
itibariyle gerekliydi.
Amiral Souchon, 4 Eylül 1917'de görevini Tümam ira l von
Rebeur-Paschwitz'e devrederek ayrı l d ı ve yeni komutan İmroz
ve Limni ada l arına bir akı n harekatı planlayarak yuka rıda
belirrilen lerin aksine. Yavuz'Lı ve Midilli'yi büyük tehlikeye attı.
Ruslar 1917 sonunda h.ırpıen çeki ld iği için Karadeniz'de
çatışmal ar bitmiş t i. Amiral Paschwitz boş duru l uyormuş gibi
sayılmamak için sözü edilen harekatı tasarlayarak tam bir
işgüzarlık yapmışt ı r. Mayınlarla ilgili keşif ve tespitler noksan
ve yanl ı şt ı. Yavuz ve Midil li'yi tehl ikeye sokmaya değer hedefler
yoktu. Sonuçta Midilli beş mayına çarparak battı . Yavuz üç
mayın yarası aldı, bu yaralar ancak ı ı y ı l sonra Cumhuriyet
dönemde Gölcük'te kapatı l ab i ldi (imroz akını 1918 Ocak ayında
yapıldı) .
Yavuz, denize indirildiğinden beri (191 1) havuzlanmamıştı.
Karinesi temizlik istiyordu. Üç mayın yarasının da görülmesi
gerekliydi. .. Ve kaderin bir cilvesi olarak, 29 Ekim 1914'te
bombardıman ettiği Sivastopol'daki yüzer havuza alındı ve
kaldırıldı. Rus personeli dağılmıştı, çalışma l ar gemi mürettebatı
ve Alman mühendisleriyle yapılab i ldi. Yara l arın fotoğra fl arı
çekildi, çizimleri yapı l dı , ma lzeme bu l unmad ı ğından tami rleri
yapılamad ı. Tekne temizlendi ve havuzlanma bitti.
from the war and operations in the Black Sea were over. Not
wishing to appear inactive, Admiral Pasclıw i tz made extensive
plans for this unnecessary attack. 1-lowever, reconnaissance
and plans for ıhe nıınefields werc i nsufficien ı, ancı the cargeı
i rself was not wortlı the risk. Asa result Midi ll i struck five
mines ancl sa nk whi le Yavuz sustained clarnage fro ııı three
mines: this daınage was on ly final ly repaired at Gölcük ız years
la ter (lmbros raid was carried on January 1918).
Since her launch in 1911, the Yavuz had not been dryclocked.
She needecl a tlıorough careen ing and the clamage she had
sustainecl fro rn 1he three rnines r equired inspec li on. By a
strange quirk of fate, tlıe port where slıe was docked for
cleaning ancı repairs was Sevastopol, which she had bonıbarded
on ı9. ı o.I91 4. The Russian workers had abandonecl tlıe port so
i t was her crew and the German engi neers who clid what they
could. Plıorograp lı s and nıeasureınents of tlıe danıage were
raken but clue to the lack of nıaterial. repairs were impossible
to carry out.
The Armistice (30 October 1918)
Accord ing ro the te rnı s of the arınist i ce, tlıe Ottoman Navy
was to be interııecl. Therefore rhe fleet was collected together
on thc Golden Horn. As Yrıvuz could no1 pass under the briclge,
on 9 Decenıber slıe was towecl rrom istinye ıo iı.mit.
Afıer the vicrorious enci to the War of lndependence, she
was ı owed firsr to Tuzla ancl then moored off Moda. Final ly she
was moored ıo n buoy in the Bosphorus off Bebek. 1t was here
ıhaı the guns of Yavuz. along with l-iaınid i ye on tlıe Golden
Horn. fireci tlıe salure for the proclamarion of the Turkish
Republic on 29 October 1923.
Tlıe actual transrer to Turkcy of Yavuz, which had been a
Gernıa n ship fly ing the Turkis lı flag in the Ottonıan fleet, was
effectecl on 2 Noveınber 1918 aı İstinye j usı as the Gerrnans
were l erıvi ng the counrry. irs allegecl sa le in 1914 was no more
than a political maneuver.
Republican Era
The forenıost duty of the Minisrry of Navy, estab li slıed at
the beginning of Republ ican era, was to have Yavuz repaired.
Matters proceeded slow ly until an exasperatecl Atatürk made
his first fornıa l visil to her, theıı at İzm i t, on 21 Sep teınber 1925.
Tlıere his clecisive declaration "We wil l repair thıs silip" gave
new impetus ro tlıe work. An agreemen t was signed with tlıe 99
Gernıan firn1 , F l erıder, fora suitable fl oating dock and with ı h e
French firnı Penhoet- St Naza ire ıo carry o u ı ılıe repa irs. Some
structural and technica l problems. clisagreeınent over
payments and subsequent accusations of frauclulence were
carried to tlıe court and thus the historiCill Yavuz - Havuz
(Yavuz- Floating Oock) case canıe ıo pııblic attention. The
be l cıtecl repair of tlıe Yavuz was finally completecl i n 1930. After

Mondros Mütarekesi (30 Ekim 1918)
Mütareke şartlarına göre Osmanl ı donanmasının enterne
edilmesi gerekiyordu. Bu maksatla gemi ler Haliç'te topland ı.
Yavuz. köprülerin açılabilen kısımlarından geçemediği için
istinye'den, çekilerek izmit'e götürü ldü. Kurtu l uş Savaşı
zaferlerle sona ererken Tuzla'ya, sonra Moda önlerine çeki ldi .
En sonra da Boğaz' da Bebek önünde şamandralarla bağlandı. 29
Ekim 1923' te Cuınhuriyet' in i lan ı nı bildiren selam toplarını
burada Yavuz, Haliç're ise Hamidiye kruvazörü atmıştır.
1. Dünya Harbi'nde Türk bayraklı bir Alman gemisi olarak
Osman l ı donanmasında yer alan Yavuz'un Türkiye'ye gerçekten
devi r ve teslimi Alman lar giderken, 2 Kasım 1918'de İ stinye 'de
yapılmıştır. 1914'teki satın alma olayı bir siyasi manevradan
ibarettir.
Türkiye Cumhur iyeti Dönemi
Cumhuriyet'in ilk yıl l arında ku rulan Bahri ye Vekaleti'nin
öncelikli görevi Yavuz'un tamiri idi. Çalışmaların yavaşlığından
sıkılan Atatürk'ün 25 Eylül 1925'te, İzmit' te bulunan Yavuz'u ilk
olarak ve resmen ziyaret etmesi ve kararlılıkla "Bu gemiyi
onaracağız! " demesi iş l eri hızlandırdı. .. Gemin in tonaj ı na uygun
yüzer havuz için Alman Flender ve tamiri için de Fransız
Penhoet-St. Nazaire şirketleri i le an laşma imzalandı.
Bazı teknik noksanlık ve aksaklıklar. parasal işlerde
anlaşmazlıklar. yolsuzluk iddiaları vs. yargıya intikal etti ve
tarihe geçen "Yavuz-havuz davas ı" ortaya çıktı.
1914'te Akdeniz'de İngilizleri atlatarak Türkiye'ye kaçabilen
Goeben (Yavuz). İngiliz amirallerinin harp divanına verilmesine
yol açmıştı. Geminin karıştığı ikinci adli olay da yüce divana
giden bu davadır. Yavuz'un tamiri . gecikmeli olarak 1930 yılında
bitti.
Gemi son atış denemelerini ı ı Ağustos 193o'da başarıyla
yaparak tam "kifayet" (yeterlilik) kazandı. Bundan önce Haziran,
Temmuz (1930) ay l arında yapı lan deniz tatbikatlarının Marmara
bölümüne ve 31 Temmuz at ı şlarına Başbakan İsmet İnönü de
hamil olarak katıld ı. O zaman tecrübeler safhas ı henüz
bi tınemişti.
6 Eylü l 1933'te Mareşal Fevzi Çakmak ve Harp Akademisi
öğrencilerinin bulunduğu Ege manevra l arında Antalya'ya kadar
gidildi.
1934'te Hava Kuvvetleri'yle birlikte icra edilen ve Mareşal
Fevzi Çakmak' ın da bulunduğu, Çanakkale. Gökçeada. Bozcaada
100 bölgesi manevralarına karıldı.
1935 manevraları büyük katıl ı m i le Karadeniz'de cereyan
etti. Mareşa l Çakmak da Yavuz'da bulundu . 1936, 1937, 1938
manevraları da başarılarla geçti. Yavuz daima ön planda yer
almıştır.
Balkanlar'da Yunanistan ve Bulgaristan ' ın Türkiye'ye karşı
ıl ı mlı
bir siyaset izlemesinde, büyük küçük diğer ülkelerin
nazarında Türkıye' nin saygın lığının artmasında TCG Yavuz'un
c::::;
a l ası gun-riring rest on ı ı August. 1930 she was cleclared fit ror
duty.
Yavuz took part in the excercises at tlıe Sea of Marmara in
June and July 1930, and was honored by the presence of Prime
Minister inamı at firing exercises on 31 July. Tlıe tric1 I period
was not yet over tlı e n . On 6 Septeınber. Mc1 rs lı c1 l Fevzi Çakmak
and studcnts fronı thc War Acadenıy were present at
excercises in the Aegean which extended as far as Antalya. in
1934, Marshal Fevzi Çakmak was Rgain present at excercises
held j ointly with the Air Force in the region of lmbros. Tenedos
and Dardanelles. in 1935 large-scale excercises w hi dı took
place in the Black Sea were widely reported. Marsha l Fevzi
Çakmak was also presenr again. Excercises in 1936. 1937 ancı
1938 were alsa very successful.
Wlıile the political attitudc towards Turkey was lukewarnı in
the Balkans, Greece and Bu lgaria. tlıe new Turkish navy with
TCG Yavuz on active service caused an increasing respect ror
Turkey among other nations bo ılı grefll' and s ınai!. in 1936,
Turkish Navy showed the fla g in the Mediterranean w lı ere for
25 years ııo Turkish warship had been seen. in accordance with
Ataıürk's direclives. the rı eet paid a visil ıo ıhe British
Mecl ite rı-cın ea n Fleet stationecl at Malta. At that time. rlıe
British Navy was the greatest and nıost powerfu l in the world
ancl this ver y successrul visit clemonstrated the Turkish naval
presence rıs wel l as showing Turkey's friendship towarcls
Britain. On the way back ı.o Turkey rhe fleet paicl a visit to the
Greek Naval Headquarters at Fal il'On. Tlıe King of Greece was
receivecl on board amicl an atnıosphere of great corcliality ancl
friendship. This visiL was also a grear success. Moreover.
vnrious exercises were carried aut in the Aegean ancı the
Mediterranean during the course of this voyage.
Surııınaıy of the nıajor cerenıon i al cluties in which thc Yavuz
took part:
26 Nov. 1930: Greeting ceremonies for Greek Prime Minister
Venizelos ancl his wife.
4 Oc ı ober 1933: Visir of King Alexancler I and Queen Maria or
Yugoslav ia.
1933: Tlıe arriva l of Marshals or the USSR Voroslıi l ov and
Budyenny to attend celebrations far the ıo' anniversary of the
h
Turkish Republic
May 1934: Welconıe reception and cruises arranged for tlıe
visit ot tile ı ran S lı alı Riza Peh levi.
Septeınber 1936: Cerenıon i es for tlıe visit or King Edwarcl
VIII of England.
May 1937: Ce renıonies for tlı e visil of Eıııir Abdulla h of
Jordan.
Atatürk Passes Away: The Great Mourning
(ıo November 1938)
TCG Yavuz's insi dury ror Atatürk was to carry his body from
Yavuz istinye'cie yatarke n fB Yazı cı Ko leks iyonu)
Yavuz al anchor in i sıı n ye f B Yazıc ı Col l ectıo n)
ve yeni Türk donanmasın ı n önenı l i desteği olmuştur. Bu
donanma 1936 yılında, 25 yı l dan beri bir Türk harp gemisi
görmemiş olan Akdeniz'de ilk defa Türk sancağını şerefle
göstererek, Atatürk'ün direktifleriyle İngil i z Akdeniz Filosu'nun
ana üssü Ma l ta'yı ziyaret etti. Bu o zaman dünyanın en büyük
ve güçlü donanmasına sahip olan İ ngil i zlere dostça bir boy
gösterme, çevreye bir varl ı k ispat ı gibiydi. Büyük başarı ile
sonuçlandı.
Türkiye'ye dönerken Yunan i stan ' ın Falerion (Fa liron) üssü
ziyaret edi ldi. Yunan kra lı Yavuz'da ağ ı rlandı, karşılıklı büyük
coşku ve dostluk gösterileri yapı ld ı . Bu ziyaret de unutulmaz
izler b ı raktı .
Yavuz'un saygı görevlerinden başlıca l a rı şun l ardı :
26 Ekim 1930: Yunan Başbakan ı Venizelos ve eş i n in gel işi
törenleri .
4 Ekim 1933: Yugoslav Kralı 1. Aleksandr ve Kraliçe Maria ' nın
ziyaretı tören l erı.
Cumhuriyetin ıo . yıl kut lamalarına ka tı l an SSCB mareşalleri
Voroşi lo f ve Budyenni için düzenlenen törenler (1933).
İ ran Şah ı Rıza Pehlev i'nin ziyaretine ait törenler ve geziler
(May ı s 1934).
1 1
İstanb ul ro İ zmit. Ar the funeral ceremonies which took place in
İstanb ul and Ankara, ıhe regimental colors of the batılecnıise r
Yavuz (equ ivı=ılent to rhose of army regirnents) were carried and
her crew forınecl part of the cerenıon ial lıonor guard. During
rhe funeral cerenıony ı n İstanbul on 19 Novenıbel' 1938, her
guns fired a minute salute at five minute in tervals. From
Sarayburnu the coffin was taken by ıhe destroyer Zafer to
Haydarpaşa where Yavuz was moored. At 13- 40 tlıe coffin was
receivecl on boa ı ·cl and placecl on tlıe catafa lque preparecl on
the af ter deck in front of rhe barrels of the 280111111 guns.
Meanwlıil e c1 ıoı - gun salute was fired, j oinecl by a 2I-gun salute
froın the British, Ger ınan, USSR, French, Greek ancl Ruınanian
warshi ps ıa ki ng parr in the cereınony. Aı 15:36 she steaıned,
fo llowed by tile joint guarcl -of -honor fleeı in line formaıion. l OI
On re adı ing Darıca, the visiting ships l e fı the cortege, passing
Yavuz aı speed on the starboard side and sa lı.ı t i ng in nıenıory of
Atatürk. On reaching İ zmit, zar
er took charge of ıhe coffiıı
whi c lı was then disembarkecl al ıhe porı and raken overland by
special train to Ankarn.
 İ ngiltere Kralı Vll l. Edward'ın ziyaretine ait törenler (Eylül
1936).
Ürdün Emiri Abdullah'ı n ziyareti tören leri (May ı s 1937).
Büyük Yasımız: Atatürk'ü Kaybediyoruz
(ıo Kasım 1938)
TCG Yavuz, Atatürk'e son görevini O'nun aziz naaşını
İstanbul'dan İzmit'e taşıyarak yapt ı. Karada da İstanbul ve
Ankara'daki cenaze törenlerinde "Alay Sancağı" ve Tören
Bö l üğü ile kat ıl dı .
istanbul'da 19 Kasım 1938'de yapılan cenaze töreni süresince
TCG Yavuz her beş dakikada bir "dakika topu" atmıştır.
Sarayburnu'nda Zafer muhribine alınan tabut, Haydarpaşa
aç ı klarında demirli olan Yavuz'a geçiri l miş ve saat 13:4o'ta kıç
güvertede 280 mm.lik top namlularının önünde yaptırılan
katafa lka yerleşt i r i lmiştir. Bu sırada Yavuz'dan ıoı pare top at ı şı
yapı l mış, törene katı lan İ ng il iz, Alman. SSCB, Frans ı z , Yunan,
Romen harp gemileri de 21 'er pare top atı şı i le kat ı lm ı ş l ardır.
TCG Yavuz 15:36'da hareket etmiş , Birleşik Şeref Fi losu da pruva
n izam ı nda onu izlemiştir. Darıca ön lerinde misafir gemiler
Yavuz'un sancak bo rdasından yüksek süratle geçerek ve
Atatürk'ün naaşını selamlayarak törenden ayrılm ı şlardır.
izmit'te cenaze Zafer muhribine alınarak karaya ç ı karılmış ve
özel törenle ı\nkara' ya götürülmüştür .
İkinci Dünya Harbi ve Sonrası
Güvenl ik düşünces i y l e 2. Dünya Harbi süresince ege
Denizi'ne çıkılmadı. Göreve çıkmad ı ğı zamanlarda Yavuz,
Gölcük Kavaklı 'da koruma ağları içinde bulunduru ldu.
Harpten sonra Ege'ye ilk çıkışı 1946 manevrası ile oldu.
1947 manevrası Ege ve Akdeniz'de icra edild i, Antalya'ya
kadar gidildi.
1948'de ilk defa "Donanma Gücü" şen l iklerle yapıldı ve
kut l andı.
1949 manevraları da Ege ve Akdeniz'de cereyan etti,
İ skenderun' a kadar gidi ldi.
1950 manevra l arı İstanbul ve çevresinde, ı. Ordu ve Hava
Kuvvetleri ile işbirliği içinde yapıldı. Bu büyük manevra TCG
Yavuz'un katı l d ı ğı son aktif görev oldu. Gemi 195o'den sonra
seyire çıkmadı. 1954'te aktif hizmet dış ı na alındı, fakat 196o'a
kadar Poyraz Rıhtıırıı'nda bağlı olarak Harp Filosu Karargahı ' nı
içinde bu lundurdu, hareketsiz şekilde hizmetini sürdürmüş
102 oldu.
Nihayet acı son geldi ve hükümet kararı i le Makine Kimya
Endüstrisi Kurumu'na (MKEK) satıldı. 7 l laziran 1973'te törenle
söküm yeri Seymen'e çekildi. Temmuz 1974'Le SAM-KİSKA
firması söküme başladı. Şubat 1975'te iş "Mahmur Doğan"
firmasına devredi ldi. Şubat 1976'da söküm bitti.
Second World War and Beyond
For safety reasons. Yavuz clid nor enrer rlıe Aegean duriııg
World War 11. Wlıe n she was not cruising at sea, she was kepr
within a sa fe ı y-net at K ava klı, Gölcük. Afte ı · the war her firsı
voyage was ı o take pan i n \lı e 1946 exercises in Lhe Aegean
and ılı is was fol lowed in 1917 by funher exercises in tlıe
Aegean and the Mediterranean extendi ng as far as Antalya. in
1948 Navy Day was celebra ted for the firsı time. in 1949
exercises in the Aegean and the Mediterranean exte ııcl iııg as
far as lskenderun made headlines.
in 1950 Yavuz took partin joinı excercises carriecl out wiılı
thc First Arıııy and the Air Force in the İstt1nbul rcgion. This
was her last duty on acLive service. From 1950 onwards she did
not leave lıe r nıoorings. in 1954 she was deconım i ss i onecl but
was usecl until 1960 as the headquarters of the Surface Action
Forcc.
Finally. the bi tter enci caıne ancl by decree of rhe
governnıent she was sold to the State Compound of lnclusrry
and Chem istry (MKEK). On 7 June 1973, she was ceremoniously
towccl from the Poyraz Ouay at Gö lcük to the scrapyard at
Seynıen. in 1974, the fimı San-Kiska bega n scrapping. in
February 1975, Lhe work was hanclecl over LO the Mehmet Doğan
Company, whiclı was conıpleted in February 1976.
Conclusion
TCG Yavuz had given securily to ılıe Turkish nation and
played arı inrl uential role in its foreign policies. From a
proressional point of view. TCG Yavuz had scrved to educaLe
and t ra iı1 ranking officers and NCO's which gave thenı a certain
refinemenr. Her ver y existence ensured ıhe technologica l
advantages found in great navnl powers. Before ıak i ng up their
duties, young graduates of t lı e naval acaclemy ancl naval
schools always ıook partin a regular program of training and
exercise on Yavuz. Moreover rlıe prepararions and insrallalions
set up at Gölcük inirially for her repa irs led to ıhe clevelopnıen t
of a substantial naval lı eadquarters witlı shi pyards capable of
bu i lcl i rıg warships ıoday.
F rnnı 1930 to 1950, TCG Yavuz was on continuous service
w lı ere she played an active aııd i ıı fluentia l role. As the flagslıip,
s lı e gave the navy moral and ıııareria l strength ancl wi ll always
be ı'erneınbe red for lhe superior education she providecl for
Turkıs h nava l persorıne l.
Tlıere is no clo u bı rlıa r rhe name Yavuz will conrinuc ro be
caı-ried with lıonor by eaclı new generation of Turkish sh ips. At
presenı the proucl owner of tlıi s name is the modern fri gate
TCG Yavuz il . port nunıbe r 240.
Translated by Angela Roome-Yaz ı c ı
 Son Söz
TCG Yavuz, Türk ulusuna güven verdi. Ulusal dış
siyasetimizde yararlı rol oynadı. Mesleki bak ı mdan Yavuz,
den izcilerim izin öğrenimine, eğitimine hizmet etmiş, buna bir
de "görgü" değeri katmıştır. Çünkü ancak büyük donanmalarda
bulunabilecek teknik i mkanları ve uygu l amaları kendi varlığı ile
sağlamıştır. Genç subay ve astsubay larım ız ilk görevlerine
baş lamadan önce daima, be llı programlar içinde Yavuz'da
eğ i t im ve deneyim gördüler. Ayrıca; Gölcük'ün, tersanesinde
savaş gemi leri inşa edebilen bugünkü büyük deniz üssü haline
gelmesi, temelde Yavuz'un tamiri için yapılan hazırl ıklara,
tesislere dayanır. TCG Yavuz, Gölcük Üssü'nü yaratan bir ana
olmuştur.
TCG Yavuz, 193o'dan 195o'ye kadar donanmada aktif ve
etkileyici o l muş, durak l amaks ızın görev yap mı şt ır. Lider gemi
olarak donanmaya maddi ve manevi güç kazandıran ve
denizcilerimize öğretmen li k yapan tarih i varlığı her zaman
hatırlanacakt ır. TCG Yavuz adının yeni nesil gemi lerimizde de
sürdürü l eceği kuşkusuzdur. Halen 240 borda numara lı modern
bir fırkateynimiz 'TCG Yavuz il" adını onurla taşımaktadır.

103
.~~f~_:,....\
1

:~~ ~5 -°" '11

1
1

-~~~~I 1
1

1
1

1
1

1
1
1
 1

~
i
JI
•ı

1, ,- ~
-ıj., 1

·- -
. 1
ı
1

1 1

l 1

1
l'ıı,.

108

1
İsta nbul Limanı 'nda Türk A Fleet of the Turkish Navy at
Donanmasından Bir Filo İstanb ul Harbor
loseph Schranz ( 1803- 1853 sonras ı ?) losep lı Schraıız (1803-a rteı 1853?1
Tuva l üzerine yağl ıboya O il o n canvas
90x l 47 cm. 90x l 47 cm
DB. 1022 DB 1022
 109

2
Yalı Köşkünü n Önünde Türk Cere monlal Processlon of the
Donanmasının Geçit Resmi Turl<ish Fleet in front of Ya l ı l<öşkü
İ b rahim Ça ll ı ( 1882- 1960) i brahim Ça l l ı ( 1882- 1960)
Tuval üzerıne yağlıboya Oil on ca ıwas
72xl32 cm 72xl32 cm
DB. 1748 DB. 1748
11O
3
Sultan Abdülaziz Devri
. Donanması , 1895
Fahr: Kaptan (1857 ?- 1917)
1 uval üzerine yağl ı boya
73xl0 1 cın.
DB. 1128
The Fleet in the Reign of
~ultan Abdülaziz, 1895
Fdhrı l<aptaıı ( 18'57 ?-19171
Oi I o n caıwas
73x l 01 c ın
DB. 1128
 IIl

4
Mahmudiye Kalyonu The Slıip of the Line Mahmudiye
Ömer İ brah i m ö nıe ı İbra him
Kağ ı t üzerine suluboya Walercolor on paper
40x60 cm 40x60 Clll
DB.566 DB 566
;ı

I I2

5
Şadiye Kalyonu, 1867 The Screw Ship of the Liııe Şadiye , 1867
Hovhannes Uıned Behzad ( 1809- 18741 H ov lı an nes Uıııecl Behzad ( 1809- 1874 1
Tuval üzerine yağlıboya Oil on canvRs
108x l 49 cın 108x l 49 cm
DB. 17~9 DB. 1749
 11 3

6
Seyir Halinde Dört ({apak Ka lyonu F'our Two-Declcers at Sea
i mzasız Unsigned
Tuva l üzerine yağ lı boya Oil on caıwas
81xl28 cm. 8 1x l 28 cm
DB. 2262 DB 2262
114

7
l<asımpaşa'da İ ki Bacalı Yandan A Paddle Fri gate with Two
Çarklı Fırkateyn , 1848 Smokestaclıs at l<ası mpaşa. 11:\48
ı ı. Gerard H Gerarcl
Tuval üzerine yağl ıboya Oi l on caııvas
38x46 cm. 38x46 cın
DB. 2450 DB 2450
 115

8
Ertuğrul Fırkateynl The Frigate Ertuğrul
Osman Nuri IM irllvaı
(1839 ?- 1906?) O:,ımııı Nuri IMirliva ı t l839?- 190ô?)
Tu val üzerine yağlı boya Oil on çanvas
67x74 c nı . 67x74 cm
DB. 2449 DB 2449
ı;:-

116

9
Selimiye Fırkateynl T he Frlgate Selimiye
Hayri Efendi Hayri Efendi
Tuva l üzerine yağl ı boya O i l on canvas
65x86 cm. 65x86 cm
DB 540 DB. 540
 1 17

10
Osmaniye Zırhlı Fırkateyni, 1906 The lroııclad Frigate Osmaniye, 1906
Mchmcd Nuri Mehnıed Nuri
Tuval üzerine yağlıboya Oil on canvas
56x78 cm . 56x78 cm
DB 3421 DB. 3421
 1

lı

t
l

118

l1
İclaliye Zırhlı l<orvetl The lronclad Corvette İcla liye
İmzas ı z Unsigned
Tuva l Uzerine yağ lı boya Oil on canvas
67x92 cm. 67x92 cnı
DB. 11 83 DB. 111\'3
 11 9

12
Zırhlı Mesudiye Fı rkateyni The lronclad Frigate M esudiye
Osman Nuri I M irl i va ı
( 1839 ?- 1906 ?) Osman Nuri I Mi rli va ı ( 1839?-1906 '>)
Tuval üzerine 11ağ lı boya Oil on ca nvas
77xl27 cm 77x l 27 cm
DB. 11116 DB. 11136
i
1

120

13
Hamldiye Kruvazörü Th e Cruiser Hamidiye
Seyfettin Soysa lan ( 1881-1949) Seyfett in Soıısa l an ( 188 1-19491
Tuval üzerine yağlı boya O il on ca nvas
8 1x l 17 cm. 8 1x 11 7 cm
DB 1435 DB. 1435
 121

14

Mecidiye Kruvazörü, 1907 Tlıe Cru iser Mecid iye, 1907

lsmail Hakkı I Kaynıakanı l ( 1863-1926) i sıııa i l H akkı I Kaynıakaınl ( 1863-19261
l<ağ ı l üzeri ne suluboya Wa tercolor on paper
35x60 cm. 35x60 c ııı
D8. 2476 DB 2476

l
nr
1

122

15
Türk Donan m ası Manevrada, 19 1O Tlıe Turkish Fleet Coııdu ctlng M a ıı euvers, 19 10
Tahsin Siret I Di yarbak ırlı 1 ( 1874 -1 937) Tahsin Siret I D iya rbak ı ı l ı l ( 1874-19371
Tuva l üzerine yağ lı boya Oil on caıwas
88xl29 cm. 81lx l 29 cnı
DB 1755 DB 1755
 123

16
Seyir Halinde Mesudiye, Mecidiye ve Warshlps Mesudiye, Mecidiye and
Hamidiye Gemileri Hamidiye at Sea
Saim Efendi l l nşaiyecil (1872 - 1920) Saim Efeııdi I i ıı şaiyeci 1 ( 1872- 1920)
Tuval üzerine ya~lıboya Oil on canva s
6 l x46 cm. 6lx46 cm
DB. 2069 DB 2069
124

17

Yavuz Zırhlıs ı Tlı e Battlecruiser Yavuz

İsmail Hak kı ı Kaymakamı ı 1863-1926) İ s mail Ha kkı ll<ayma kamı ( 1863-1926)
Tuvdl üzerine yağlıboya Oi) on ca nvas
138x l 98 cııı. l 38X 198 Clll
DB. 2396 DB. 2396
 l 25

18
Yavuz: Muha rebe Kruvaz:örü The Battlecruiser Yavuz
Salih Sa li h
Ahşap üzerine yağlıboya Oil on wood
50x 119 cm. 50x l 19 cm
DB 3177 DB. 3177
126

19

Donanma Limanda, 1934 Tlıe Fleet in Harbor, 1934

Cevat Göktengiz I Üskü darl ı 1 ( 1870- 1939 ) Cevat Gö kte ngiz I Üsküclarlıl ( 1870- 1939)
Tuval üzerine yağlı boya Oil on ca nvas
90x l 46 cnı 90x 146 cnı
DB. 3408 DB. 3408
r

127

20
Bahriye Mektebi Heyeti, 1948 The Naval Academy Committee, 194 8
F'eyhaman Du ra n 11886- 1970) Fey lı am a n Duran t l 886- 1970)
Tuva l üze rine yağ lı boya O i l o n ca ıwas
65x80 cm. 65x80 cm
DB. 11 4 1 DB. 114 1
ı ttl ı
1

128

21
Ders Çalı şan Talebel er, 1948 Naval Cadets, 1948
Feyhaman Duran ( 1886-19701 reyhama n Dura n ( 1886· 1970)
Tuval üzer ine yağlı boya Oil on canvas
65x80 cm 65x80 cm
DB 11 42 DB 1142
 129

22
Mesudiye Gemisinde Top Talimi Gu ıın ery Exercise on the lronclad M esudiye
Feyhaman Duran ( 1886- 1970) Feyh a nı a nDura n ( 1886 -1970)
Tu va l üzerine yağl ıboya Oil o n ca nvas
72x88 cm 72x88 cın
DB. 1143 DB. 1143
i~ııı
iw

130

23
Barbaros Zırhlısı nın Toplarından Loadlng a Gun on the Battleship
Birinin Doldurulması , 1915 Barbaros, 19 15
Servet E[encli Scıvc l Efendi
Tuval lizerine yağlıboya Oil on ca nvas
64xKI cr1 . 64xRI cm
DB. 1750 DB. 1750
 131

24

Savaş S ı rasındaGemi Güvertesi, 1960 Deci< ofa Man of War in Actlon, 1960
Şemsett i n Are lf 1906-1985) Şemsetti n Are l ( 1906- 1985)
Tuva l üzerine yağl ı boya Oil on ca ııvas
l39x l 95 cm . l 39x 195 cnı
DB. 4 147 DB. 4 147
:~ııı
1 !llll

132
25

l
l<ad ı rga Maketi Model ofa Galley
Ahşap Wood
90x40x20 cm . 90x40x20 cm
DB 1264 DB. 1264

Asl ı İ Slcınlıul Den iz Müzesi'nde korunan dü nyan ın en eski savaş gemisidir. The orıgiııal o f whıch ı s current ly preserved at tlıe İ stanbu l Naval M useum. thi s
Üzerinde kırk sekiz kürek; köşk kı sm ı nda iki. baş kısm ında iki o lmak üze re galley is the ol desı ıvars hi p in t lıe worlcl. it feature!> foı ty-eight o,ırs ancl four
toplam dört ejderhd figürü b ulunur. d ragon figures, tıvo o f which are loca ted at t he bridge and two at the prow
 1

T
j 1·

26
Kosova Kalyonu Maketi Mode l of the Screw Ship of t lı e Lln e Kosova 133
Tersane-i Am ire Ser Mimarı Tersane-i Arn ire Ser M iııı a rı Süleyman Bey
Sü leyman Bey (Chie[ architect o f the lmperia l Arsena lı
Ahşap Wood
Tersane maketi Ad miral t y m od e l
240x l 44x30 rın 240xl44x30 cm
DB. 1277 DB. 1277

Kosova Ka lyonu 1864 te Tersane- ı Arni re"dc ııış~ edi l rnışt ı r. üç ambarl ı kalyon Screw Slıip or Llıe Line Ko;ova was bu il t at Lhe l nıperia l Arsena l in 1864 As
,,111ılın ıı 1 son örneklerinden o lup Uç dı rekli ve doks;ın all ı topludur oııe of the last exaııı ples or ı he ıh ree-deckcr screıv shi ps o f the line. it reatu res
t hree nı.:ısts and is armecl witlı ninely si~ guns
mııı
1

l il~
~~11'1

134 27
Mesudiye Zırhlısı Maketi Model of the lronclad Mesudiye
Ahşap Woocl
Tersane maket i Adnıi ralty
model
I 6 I x68x30 cm. 161 x68x30 cm
DB. 1962 DB 1962

1874'te İ ngil teıe'de ınşa ed i l m iş 1903'te lta lya'da yeni len m i ştir. ikisi b liyük The Me~udi}'e was bu il ı in 1874 iıı Great Brita ın and was ıebu i l t i n 1903 in
çapl ı olmak üzere yi rmi ah ı topu va rdır. Aral ı k 19 14'te Çanakkale'de i ngıl i z ltaly. She was arıned with twcnty six guns, two o f which arc big-calibcr
deniza ltıs ı ıararı ntla n batı rı lm ışt ı r weapons. it was sunk ın or,cenıbe r 1914 by a Bıiti sh submr1 rine at Çanakkale.
 28 135
Hamidiye Kruvazörii Maketi M odel of the Cru iser Hamidiye
Deniz Mirlivas ı Al i Paşa Deniz Mirlivası Ali Paşa
Ahşap Wood
160x65x22 cm. 160x65x22 cm
DB. 1279 DB. 1279

1903 yıl ında İ ngi llere'de inşa ed i lmlşlir. Raul Orbay kom utasında Balkan Bui lt in 1903 ı n Greal Brilain, the Ha nı id i ye acqui red great rame for irs
S;ıvaşı' nd;ıki hare ka l ıyla büyük üıı k,ızı:ınnı ı ştır ı 946'cla hizmetten çıkmıştır. On maııeuvers under lhe conı nı and of Raul Orbay during tlıe Balkan W;ır it wa~
adet o rta çapl ı iki adet küçük çaplı topu va rdır. cle-conını issionecl iıı 1946. The Hanı id i ye is armed witlı Len nıid-ca l ilıer aııd
tıvo sınall-c.ıliber guns
136

29
Selimiye Fırkateyni Ejder Figürlü Dragon Fig ure of the Frlgate
Lumbar Ağzı Süslemesi, 1866 Selimlye, 1866
Ahşap oyma Wooclen engraving
Tersane-i Ami re yapımı Macle at the lmperial Arsenal
79x33x 17 cm. 79x33x l 7 cm
DB. 1379 DB. 1379
 137

30
Mahmudiye Ka lyonu Yağ Güğümü Churn of the Ship of th e Lin e Mahmudiye
19. yüzyı l 19'" ce nt ury
Bakır Copper
50x50 cm. 50x50 cın
DB 413 DB. 4 13
138

31
Mahmudiye Kalyonu Dürbünü Binocular of the Ship of the Liıı e Mahmudiye
1829- 18 74 1829- 1874
Pirinç, cam ve deri Brass, g lass ancl leaı her
48x l 0 cm 48x l 0 cm
DB 25'3 DB. 25'3

Pi rinç kısım üzerind e "Dallond La ndon" yazı lıdır. The lır;ıss se,t io n carries the inscription "Dal lond Landon"
i

139

Su Matarası, 1862
Derı
48x93 cm
l
32
Flask, 1862
Leather
48x93 cm
DB.3859 DB.3859

Sultan Alıdü lazite ait Tebı.li l - i HümayOn Kayıllı'nda kullanılmıştır Used aboard the ·TelıdiH Hüm.ıyün Kcıyıjlı" (ordiııary rowboa ı) of Sultan
Abdülaziz.
:lııııt

!
140
33
Aziziye Zırhlı Fırkateyni Kıç Arması Coat of Arms of the lronclad Frigate Aziziye
Ah şap oyma Wooden engraving
192x266 cm 192x266 cm
DB. 141 DB. 141

Yuva rlak madalyon içi nde Sultan ı\bclü laziz' lrı tuğrası yeı alı r alttaki ova l The ro und nı eclal lı on is ınscribed wi tlı the ınonogra m of Sulıan Abclü lazız The
kartuşla "Aziziye·• adı yazılıd ır Aziziye 1864'tc Glasgow'da in şa cdi l nı işli r. oval nıeclal lion below carries tlıe name "Aziziye". The ironclacl rrigate ıva ~ bu ilt
i n Glasgow in 1864
:lıtı ı1:~
mı
:ırı ı'

142

34
Mahmudiye l{alyonu İsim Levhası Na me Plate of th e Shlp of the Liıı e M ahmudiye
1829- 1874 1829- 1874
A h şap üzerine kabartma varak l ı Golcl em bossed o n ıvoocl
76x45 cm. 76x45 cm
DB. 1340 DB 1340
r

143

35
Mesudiye Kalyonu İsim Levhası , 1848 Name Plate of tlı e Ship of tlıe Lin e
Ahşap üzerine kabart ma varakl ı Mesudiye, 1848
80x40 cm. Golcl embossed on wood
DB. 1343 80x40 cm
DB 1343
:ıııı~f f
m;:
:11·1!· .

144

36
Ertu ğrul Yatı ' n a Alt Tuğralı Arm a Coat of Arms with Monogram from the
1903- 1937 Yacht Ertuğru l, 1903- 1937
Ceviz ağacından oyma ve yaldızl ı Gilded and carved from wa lnut tree
Sultan Mehmed Reşad tuğ ral ı lnscribed with the nıonogra ııı of Sultan
28x48 cm. Mehmed Reşad
DB. 127 21.lx48 cm
DB.127
 145

37
Ertu ğ ru l Yatı' na Ait Tu ğralı
Arma Coat of Arms with Monogram from
1903- 1937 the Yacht Ertuğru l, 1903- 1937
Ceviz ağacı ndan oyma ve ya ld ı zl ı Gi lded ancl ca rvecl from wa lnut tree
Sll llan Mehnı ed Reşad tuğra lı lnscri becl wit h t he m o n ograın or
28x48 cm. Sul tan Mehmed Reşad
DB.127 28x48 cm
DB.127
146 38
Hamldiye Kruvazörü Miyar Pusu l as ı The Standard Com pass of t he Crulser Hamidiye
1903 1903
Ahşap ve pirinç Wood an d brass
140x50 cm . 140x50 cm
DB. 3102 0B 3102

Ozeri ndekı göstergede "Kelvin & James White Ltd. Glasgow&London'. pirinç Tlıe i nd icator carries ı he i nscri ption " Kelvi ıı & lanıes White Ltcl
plakette ise "TCG Haın i diye" yazılıdır. (M iyar pusu la, iki küreli manyetik G lasgow&Loncloıı", wheıeas the l>rass plale ca rries tlıe inscript ion ··TCG
pusuladır Denizcil ikl e gemideki di ğe r pusu lala rı ayarlamak içı n kullan ıl ı r). Ha ınidiye". \The stand,ı rd conıpass is a ınagnetic compass ıvith a double-
sphere. it is used i n naviga tion to sel otlı er conıpassesı.
 147

39

Ge mi Pusulası Compass

I
Metal ve dhŞdp Me tal an d wood
137x43 cm . 137x43 cnı
DB -1092 DB. 4092

--
148

40

l
Pusula, 19 yüzyı 1 Compass, 19''• century
Pi rinç ve gümüş Brass and silver
31x3lcm. 31x31 cııı
DB. 2586 DB. 2586

Avrupa yapı mı pusulanın dörl kollu tutmaçları kabartma bitkisel süslemel idir Made i n Europe, Llıe quadrHurcated lıand le:, o f l he ı;om ıJcıss aı e orııale wıll ı
Kuzey yönünde Türk bayrağı bu l unmaktad ı r pla ııta l ınoti fs in relıef A Tu rkish flag is placed al the north pointer
~
1
1
1
150

Yalpa Müşiri, 1892

Ahşap ve pirinç
50x29 cm.
DB 214
l
41

lııcl ln ometer,
Wood cınd brass
50x29cm
DB 214
1892

feth ı Bülend Korvetı'ne aittir Yalpa müşırı. geminin yalpa miktarını nÇıolarak lnclinonıerer ol the Corvette reth i Bülend. Thc inclinomı:t,:,r is an in:;tıuın,:,nt
gösterir used lor nwasurıng ancles ol thl ınclination ol" shıp
 151

Pervaneli Parakete ve Müşiri, 1901

Pirinç
22x I 0x9,5 cm
l
42
Log with Propeller, 190 1
Brass
22x I Ox9. 5 crrı
DB. 24ıt D8. 244

Parakete saati üzerinde" I J 17 inıalat-ı Tersılne- i Ami re" yazı lıdır. Yzb. Hüseyin Tlıe clock of the log carries ıhe inscription " 1317 iıııa l at-ı Tersane- i Am ire·
Efend i tararından yapı l mıştır. Parakete. geını lerı n hızını ö lçmekte ku l la nı lan ( 1317, Maııufacıurecl al the lınperi al Arseııal); il ıs ınacle by Lıeutenaıı l
seyir aleLidir. Hüseyin Elendi The log is an i nstnıınent usecl i n navigation to estiıııate the
speed of a vessel.
152

Oktant, 19 yüzyı I
Ahşap, pi ri nç ve fildi ş i
41,5x36 cm
l
43
Octant. 19· centuıy
Wood . brnss and ivory
4 l. 5x36 cm
DB. 248 DB. 241\

11158-1010 yıl l .ırı arasıııd,cı hizmet ve ı cn Boyana V,ıpu ru 'ndcın alınmıştır Th b p,ıı l itular ocı,ın ı be lo ngs lll ıhe Steanıer Boyana Lhal was in service
Oktant denizde yıldı zlara ba~,ırak yol bulm,ıya yarayan vf' ç ilı yans,m.ı ilkcsıne bet\'.een 1858 and 11)10 The octanl is a lype of double-rdlel ling im,truınerıı
day•anan seyır aletıdir used 111 na,~gation ın detemıine laı itııde at <;('a b~ observıııı:ı celestial bu<lıcs
 44 153

ı
Seksta nt, 19. yüzyı l Sextant. ı 9'" century
Ahşap, pirinç ve fildişi Wood, brass antl ivory
28x24 cm 28x24 cm
DB. 2800 DB. 2800

Ozerirıde "W G.I Jones 30 Holbern Landon'" yazı l ıd ır. Sekstanı. maddelerin The sexlanl bears lhe inscripl ion "W.G .i. ı ones 30 Holbenı Londoıı" . The
görüntüsüyle kendisini bi rbi ri ne çakıştırmak sureliyle iki madde arasındaki sextant is an iııstrumen t used in navigation to measure the vertıca l a ııd
d ikey ve yatay açıyı ö lçen seyi r aletidir. horizon tal angles between a nı• two objecls by superinıposi ng rhe i nıage o f Lhe
object with the object i tseır ıvilh m irrors
154
45

l
Borda Feneri, 19. yüzyıl sonu Side Lig ht, End or 19" ce ntu ry
Pirinç ve Cd lll Brass ancl glass
63x43 cm. 63x43 cm
DB. 6088 DB. 6088

Üzerindeki etikette, "James Wavish Patenlee Sele Owners A. Manu facturers l&A The label on the side lighı carries ı he inscription, "lanıes Wavish P.:ıtentee Sele
Ridsda le Minoıies London No.2788 yazı l ıd ı r. Oıvners A Manu facturers l&A Ridsdale Mino ries Lo ndon No.2788'
 155

46

ı
Sllyo n Feneri, 19 yüzyıl sonu Mas thea d Light, End of 19 centu ry
Pirin ç ve caın Brass and glass
60x25 c nı 60x25 cm
08. 2657 08 2657

y.ızı lıdır carrie s the ınscrıptıon 'SM::, Goeben'

ü,erin deki pirinç plaku u e · SMS Goeben' The lıı.ıss ı,ı la te o n rhe ma,th e.ıcl l ıght
156
47
Yavuz Zırhlısı 'na Ait Teodolit Theodolite of the Battlecruiser Yavuz
20. yüzyıl 20''' cen tury
Melal Metal
26x l l x l 5 cm. 26x l l x l 5 crn
DB. 2140 DB. 2140

Teodol it. ya tay ve dikeı• açıları ıespit ederek noktalar a rasındaki mesa rc ve A t heodolite is an i nstru nıenl i ndica ting the horizontal ancl vertical angles to
boyu tları ölçmeye ya rayan optik bir alel cir clete rnıi ııe the distances and d i ınens ions between the poi nts
 48 157

Yavuz Zırhlısı'ıı a Ai t Yer Bulucu Posltlon Finder of the Battlecrulser Yavuz

20. yüzyıl 20" century
Pirinç Brasc;
38x24 cm 38x24 cm
DB. 897 DB. 897

Üı<'rınde -Croskery' s St.ıtıon or Posıııon Fınder ı•azılıdır. Yer bulucu. enlem ve This posıtion finder bcars the inscripı ion 'Croskcry's Sl..ılıon or Posilion
lıoylanı olardk geminin bulundugu yeri hesaplamaya yarar Finder A po~ition fınder ıs used lor t r.ıckıng the po,iı ıon ofa ship ı hrough
geographic lalitude and longitude
....................,,..==....__ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __

158
49
Yavuz Zırh lısı ' na Alt Yı ldız Küresi Star Globe of t he Battlecru iser Yavu z
1920 1920
Ahşııp kutu içinde pirinç ve b.ıkali t Bıd::.::. dtul bdkdlitc in wooden box
29x60 cm. 29x60 cm
DB. :./ 138 DA 2138

lngilız ).ıpırnı kürenın üzerindeki ov.ıl ın,ırhlyonda The Husun Star Clobe M<ınut..ctured ın ıhc Creat Briı,11n lhc oval nıeı.1.ıllıon on the ~t.ır ıılobe Cdrriı::~
H Huı:I c~ ,\ Son Ltd t.ondon ıcııo· )aıılıclır the ırı~riplion ·11w Husun St,ır Cl,,be H Huglıc~ A Son Ltd London 1020
 50 159
Yavuz Zırhlısı' na Ait Kronometre Chronometer of the Battlecrulse r Yavuz
19 11 19 11
Ahşap ku t u içinde p i ri nç ve ca m Brass ond glass in ıvooden bo x
J9)( 19x l 5 cm. 19x l 9x l 5 cm
DB. 2937 DB. 2937

Üzeri nde 'Ala nııe Sahne Glashutte Dresden" yazı lı dı r Sekst;ınl yardımıyla Tlı i s marine chronometer carrıes llıe i nscr ıp\ion "Alange Sahne Glashutte
bulunan ı•erel saal ve kronometreden okunan Greenwiclı saati ar.ı ~ı ııdaki [ark Dresclen" The longilude o f a shlp is determi necl bı• calculating tlıe dı [ference
ile, bulunulan yerin boylamı hesaplanı r. between ı he local lime measured with a sextant ancl tlı e Greenw ıch ti me
indica ted on the chronometer
160

51
Yavuz Zırhlısı'na Ait Dümen Rudder Wheel of the Battlecruiser Yavuz
20. yüzyı l 20~' ce ıı tu ry
Ahşap ve nı eta l Woocl and metal
94 cm . 94 cm
DB. 2981 DB. 298 1
 16 l
52
Yavuz Zırh lısı' na ait Fener U g ht of the Battlecr uiser Yavuz
20 yüzyıl 20 cenlllry
Pirinç ve cam B ı ass and glass
60x42 cm 60x.ı2 cm
DB. 372 1 DB 372 1

Üzcrindckı plakette I H Peters f, Bey l laınburıı r yazılıdır The plate <.'n the lıght carries the ınscrıpticın I il Peter s f, Bey H;ınıburg
1
 --

162 53
16 . yüzy ı l n tu ry
Ki tab -ı Ba hriye , B o o l( o f S
e a , 16 ce
Piri Reis Pır, Reıs
43 4 yap rak 43 4 folios
derı Cillli er bin<lmg
1:./ Yazm;ı,ı M.=ınu<;cript, le
ath
32x22 cm 32x22 cm

K'"""' s ,ı,., ma,w=ıı,<

DB. 9 8 9 DB. 98 9

'' '°''"''"""'" bl ,ı ,ı oı.aw,m,eaı .

u,.Bo\l
Is

s,ı,.,
o /, p '" ''
<hi, 16' ~ "
sunulmuştur.
o l Sea.
rapdm ,, " " <ode~ı eclit50
the
o laa
tlıe' ol
ey,lda /eym
ions
K"abm U, rQ Sü le ym an ·a " ".,"o"f '"
on
- ·- -~ --- -~
!'..--.;.l;.,;ı,,ı .:ı_.ı1t;~;~ı_lı,_:..ıll;>.
;,,-::J!,'
1f. •. _u;.,,,,.} ..:u;.,. .,!,,'-
._ . -:;
1...

-=- ~-: . .
-

....ıt'f-#" -,,>\,il.~ ✓--·

~:y•.ı•,ı•,,ı• t\-,, /\'!\,• -~' .,.,., ..,./~. ,,.,

~=.,A,:r-~.~\•.ıı.,.,..:..-,..,,,..4, !,•~... ,
,.r~.,.•. Al- •~j""'.:t::'°
~,·<;
.,,,.)',,-

163
54
Mesud iye Zırhlısı Seyir Jurnali Logboo k of lronclad Mesudiye
1326· 1327/19 11 l 326- 1'327/ 1911
168 yapr,ık 168 folios
28x40 cm. 28xıı o cm
Arşiv 4042 Archive 4042

ll/10- 191 1 tarihleri arasın ı kapsar. The loı:book ,·nconıı).ısses ılıe dates betweeıı 19 1Onııd 1911
 l" J J ,I
I ✓_,.,,.
~- _,/4·.ı.,-
,, .,,ı..{,
,lı.-'<,;
;~w.:ı//
-
'-~ ..... ~
• I'

'_.-,;·:.,

,~r ~ .J
_,..~ - --,.,~., ,.,..,
•-~L#~!,İ"'. ..... .. ~';:.,,. ,
.-'"ç.ı..!:, ~
.:.',,-.ı_,, ~ ' ..
..,,..
.J✓,"•;!I
V :.. ı.·•

f t-
r '
~-t" ~ t '
l

~ ~
,,_..,;ıJ
...~ ;~
 J,.,~ .:
. . ,.·~, •J. c::r ,ı,;
.ıa.:,,~

c-:-:-:J •--~. r::--:--:--~..

~;ı( , .....,~ i :..·:..-..:J'.:'.."'•
.,:
\ ı .. "J~,,.
- ~
.:J.:, -· -

ı 1
1 -
1 --

5o \65
\ng\\lı. Gollath w e a p o n's
M u a v e n e t- ı.ırh\ısı' nı s a u Muave ne Log o f tlıe oestro
t-i Mil\iye y
\ Mil ra n 's Torped er
T o rp id o n uliye Muhfib\ne Alt the Engli o th a t s a
11 Şubal n T a rih ç e
o e lt e rl
sh
rnoi2 0 AP ıil rn
i l Fcbru<11 B a tt le sh\p G nk
ı \\ Q\ ı\ -19 15\
\"330 / 20 ) ollilth
N is a n r n 1 \ \q \4 - \9
5ı\ y a p15
ra k\ ').\ to1io s
Sıyah deri sı;ıc:k \e a th
kaplı er b ındı ng
\6 x 2 5 crn ı 6ü5 crn
ı<.UT \ 585 ı<.UT \ 585

(;o\iath zırhlısının ı,aıın\dı~

ıM \\ışkın son not )'aıı\
ıdır
 J

166 57
Yavuz Zırh lısı Şeref Def teri Honour Boole of Bat tlecrui ser
Yavuz
1931 1931
300 yapra k 300 rolio s
Kııhvere n gi deri kapl ı. metal Brown lea ther hincl ing. orııa le
with
kaba rtm al ı Vl! çir,,ck ı ııoı llli e nıbosse d nıeta l desi gns c111CI rıora
l nıotıfs.
33x25 cm. 33x25 cm
DB 228 2 DB 2282

Arka kapal\ında çiçek mot ifler

i arasında ay yıldız yer alır The b.ıckı.:owı le.ıtuıes a c.r~enı mooıı ,ınd
sl<1r sel among lloı:ıl ınotils.
 58
Adat ep e Muhrib
i Şeref Defteri
Ho no ur Bo ok of
th e Destr oy er Ad \6 7
ate pe
\932 1<n2
111 yaprak l l l ro\ios
La ci\ 'er t de ri cil oaık bl ue \ea th er
tli bin din g
22x29 cm 22x29 cm
KUT 2290 ı<UT 2290

gemının resmı aıkada çıpa moıır

Ci ltt e. ön de
tlıe b.ıd,. The l.xıd caranrieimc
The bin din g tea tur
ıge ot the shıp ın ıhe ironi and aıı
)e r alır 0ef ın
es

AldtOıl:."On 27 TemmHdtuzıra oefteıı ı<ı32 yazıl dır oelterinter (ızerindt ııournall ı<n2". The third poge insı.ription. "TCG Adatcpe ı ı.ıııraanDe ch or moııf ın
rcG Ad ate pe
,,
3 sayfasında
the
gczısi <,ıry,m of ıhe book carrıe
193'3 tar ihi nd ek i
ası nd
~ea dOştüj\ü tar ih .
auıoıır.ıph signNI hy Atatürk s the d~te.•ı noıe fte ri
imzası bu lun ur during his isıt on an d ,ln
27 tuh 1933

- - - - - - - - - - -- - -
-

59
Osma n lı Bahriyesi'nin Mazisi Albümü Albıım of the History of the Ottoman Navy
168 Hüsnü Tengüz Hüsnü Tengüz
20. yüzyıl başı Beginning of 20'" ce ıılu ry
39 karton yapra k 39 carton pages
Açık kahverengi bez ci lt li. kapağı Light brown cloth bind ing; cove r ornate
arma moWII with a coat-of-arrn s moti f
3 l x23 cm 3 i x23 Clll
DB. 578 DB. 578

Tarihsel süreçte Osmanlı donıınmasının geçi rdiği aşama ve o layları an lalır The album reveab Lhe various stages and events the Oltonıan navy unde ıwenr
içinde Osmanlı donanmasına ait resimler. geıni çizimleri ve bahriyelilerin in the lıislorical process. il inclucles i nıages. ship clrawings and piıologriiphs o f
resimleri yer a l ır officers of tlıe Oltonıan navy.
'I
,ı
I
 ;
r,ı """' ·---
1 1

l
l
1

'
,.' '
~ /
)
ı -
,
~
=,=:,._,.!-0-"7r----=:.J ~ w~ ,
1 ~~

'
l.ı; "':,
--~ ı
1 / ~-- ·i /. !•
~~.ft.
i ~~~ 1

1/
1
L,- 1 : ,:: i:tR3?_ _ __

170 60
Bah r-i Sefid Haritası (Akdeniz) Chart of the Medlteı-ra ııean Sea
1268/1852 1268/1852
Kağıt üzerine basb Pri nt on pape ı
97x l 85 cm . 97x l 85 cnı
KUT 452/347 KUT 452/347

üzerinde Osmanlıca "Mekteb•i Bahriye-i HazreH Şahane·de tab o lu nmuş olan The chart carrie~ the rol l ow i ııg iııscription priııted in ı he Oltoııı an language.
Bahr-1 Serici haritasıd ı r. Fi sene 1268" yazı lıdır · Mekteb-1 Bahriye-ı Hazret-i Şaha ne·cte tab olunmuş olaıı Bahr-ı SefTd
hari tas ıdır Fı sene 1268" tChart o f the Mediterraııea n Sea pri ıı ted at the Naval
Acaderny i n 1268)
'I
ı~-.,......ı..-~
l ....,t,
ı ''
1 •••
il ,;J..
• .
>,,• • •

. .v
( r. .+:
-ıı- •,

1 -

61
171
Bahr- i Sefid Haritası
(Ege ) Chart of the Mediterranean Sea (Aegean )
1280/ 1863-1864 1280/1863-1864
KagıL üzerine baskı Pıinl on paper
92xl 20 cm. 92xl20 cm
KUT 452/354 KUT 452/354

Üzerinde Osmanlıca "Mekleb-i Bahriye-i Şahanede tab ol unmuş Bahr-i Sefıcl The chart carries following ınscription printed in the Olloma ı1 language:
haritasıdır. Sene 12110" yazılıdır. ··Mekteb-i Bahrıye-i Hazreı-ı Şahane'de tab olunmuş olan Bahr- ı Sel ıd
haritd~ıdır. Seııe 1280" tClldrt or Llıe Mediı er rane,ın Sea priıılecl at the Naval
Acadeıny ın 1280).
 r
'

-·
--
·, ! ' -
,'; .~
,~.ı.

;l, -· ...--~~
,,'
-t
ıtl
,., ..;• .... ..,~-·
f
:'

1 i ,.,.
ıwı l "'
I.;. .
ı rı
ıt • I •
7-

"'

172 62
Basra Körfezi Hari tası Chart of the Gulf of Basra
1269/1853 1269/1853
Kağı t üzerine bas kı Pri nl on paper
75.5xl 16.2 crıı. 75.5x l 16.2 cm
KUT 452/368 KUT 452/368

üzerinde Osma nl ıca "Mekteb-i Bahriye-i Hazret-i Şahanede li tografya deslg.'i hı Tlı e chart carries t he kıllowing inscriptio n prinled i n Lhe Ottonıan language:
ile tab ol unmuş Basra Körfezi haritasıdır. fı sene 1269" ycızılıclır. "Mekteb• i Bahriye-1 ı ıazret·i Şa haııe·cıe litogra fya destgahı ile tab olunm uş
Basra Kö rfezi hari lasıcl ı r f'i' sene 1269" (Chart of Gulf of Basra prlrıted with
l ithographic too ls at th e Naval Aecıclemy in 1269).
F

- ,.

ı
-
\ \ \

63
173

Karadeniz Boğazı Ha ritas ı Chart of the Bosph orus

1269/1853 1269/ 1852
Kağıt üzerine su luboya Wa tercolor on paper
92x l 07 cm. 92x l 07 cm
DB. 4245 DB. 4245

Mekteb-i Bahriye yapımı. lstanbul Boğazı nda deml ı atm ış gemileri ve tahsisli Mappeci al lhe Naval Acadeıny, the charl indicales the ships anchored al l he
demir yerlerini gösterir, tüm gemi isimleri bel i rtilmiştir. Bosphorus, as well as the assigned locations for anchoriııg. The naınes of ali
vessels are nıarked on the chart
176

64
Preveze Deniz Muharebesi, 1866
Hovhannes Umed Behzad ( 1809-1874)
Tuval üzerine yağlıboya
I 25x20 I cm.
DB. 1753
Th e Naval Battle of Preveza, 1866
H ovlı a nnes Umed Behzad ( 1809- 18741
Oil o n c;;ı nvas
125x20 I cm
DB. 1753
 1ı

rr

177

65
Türlderin Rodos Adası' na Çıkı şı La nding of th e T urkish T roops on Rlıodes
Hüseyin Zekaı Paşa ( 1860-1 9 19) Hüseyin Zekaı Paşa (1860- 1919)
Tuva l üzeri ne yağlı boya O il on canvas
76x l 02 cm. 76x l 02 cnı
DB. 1049 DB. 1049
178

66
Turgut Reis'in Malta'ya Çıkışı
Eugenio Caxes ( 1577- 16/42)
Tuval üzerine yağ lı boya
52x66 cm.
DB. 1048
Turgut Reis Landirıg on M a lta
Eugenio Caxes ( 1577 - 1642)
O il o n ca ııvas
52x66 cm
DB. 1048
F

1.

179

67
Osman lı-Ven edik Deniz Muharebesi Ottoman-Venetian Naval Battle
i mzas ı z U nsigıı ed
Tuval üzerine yağl ıboya Oil o n canvas
l 20x 170 cm l 20x l 70 cnı
DB. 1931 DB. 1931
180

68
Çeşme Deniz Muharebesi Tlı e Naval Battle of Çeşme
Hüsnü Tcngüz. lKatipl (1880- 1948) Hüsnü Tengüz IKatipl (1880-1948)
Tuval üzerine yağl ı boya Oi l on canvas
72xl23 cm 72x l 23 cm
DB. 1508 DB. l 508
I',

18 1

69
Osmanlı Donanmasının Balkan
Harbi'ndeki Bombardıman ı, 1913
Ali Cemal Benim ( 1881-1941)
Tuval üzerine yağlıboya
73xl00 cm.
DB. 2245
The Bombardm ent by the Ottoman
Fleet d uring the Balkan War, 1911
Alı Cemal Benim t 188 1- 1941 l
Oil on canvas
73xl00cm
DB 2245
182

70
Goliath Zırhlısının Ba tırı lışı, 1917 The Sin king of tlı e Battleslıi p Goliath, 1917
ismail H akkı !Kaymaka m ı ı 186'3-1926 1 İsmai l Hakkı ı Kaymaka mı ( 1863-1 926)
Tuva l üzerine yağlı boya Oil on ca nvas
90xl 45 cm. 90x l 45 cm
DB. 227 1 DB. 2271
 183

71
Bouvet'nin Çanakkale'de Batışı, 19 17 The Sinl<ing of the Battleship Bouvet
Ta hsin Si ret ! Diyarbakır l ı ] ( 1874- 1937) at the Dardanelles, 19 17
Tuval üzerine yağlı boya Tahsin Siret !Di yarbakı rlı! ( 1874- 1937)
96xl44 cm. Oi l o n ca nvas
DB. 2269 96x l 44 cm
DB. 2269
184

72
Hamidiye'nin Rus Muhripleri ile Hamldiye's Action Against Russian
M uhare besi, 1917 Destroyers, 19 17
Tah sin Siret IDiyarbak ı rl ıl ( 1874- 1937) Tahsin Siret I Diya rbakı rl ı 1 ( 1874- 1937)
Tuval üzerine yağlıboya Oil on canvas
96x l 44 cnı. 96xl44 cın
DB. 2270 DB. 2270
 185

73
18 Mart 1915 Zaferi, 1949 Victory of 18 Ma rch 191 5, 1949
Cemal Tollu ı 1899- 19681 Cemal To llu ( 1899- 1968)
Tuval üzerine yağlı boya Oil on ca ıwas
180x250 cm. 180x250 cnı
DB. 1569 DB. 1569
;
(
•

186

ceıınıettuar/y
Yüzyıl ! IV<>ocı an
9"
A x e, 1 d
aı
AhŞap6 7x.2m7ectm
B a lt a,
19
cm
ve 67x27
2
D a. 29
2
Da. 29
 -

187

75

Yatağa n , 17 18. yüzyıl 17" - ı a· century

kabzalı

I
Yataghan , le
ik kulak bone hand
M e ta l kem Meta l with
71 cm 71 cm
0 8 . 4648 0B. 46 48
188

76
Tabanca (Piştov tipi)
Sultan il. Mahmud dönemi ( 1808-1839)
Bitkisel süslemeli , gümüş kakma l ı.
namlu sırlı taç ve arma ka bartm alı
48 cm.
DB. 2118
Pistol
Reign of Mahmud il ( 1808-1839)
Ornate with plantal nıoli fs and silver
inlay, the barrel reatures a crown and
a coat-of-arms in relier.
48cm
DB. 2118
r

189

77
Çakm aklı Tabanca (Piştov tipi) Flintlock Pistol
19. yüzyıl 19''' ceııtury
Kabartına ahşap kabza I ı ve ıneta 1 The pistol gı-ip i s emb ellishecl with
süslemeli woocl in relief ancl metal orııaınenta tions
54 cm. 54 cm
DB. 4460 DB. 4460
190
78
fına
Top
S m o o ı h b o ,. Can
no,
Ağızdan Do
Kava/
c'e"n•ıuLryoa
yı l d/n•
19 Yüz 1"9' "
e
T nç
u B roıız
cın . 9 5ıc5.5
cm

, ,
95x5 5

, ı ı . " ' m ı , , , //'"""'"

ı,r , oı,o. ••mru "' ••••m
Da 585 / DB 5 8
5/
b
A,abaı," m
""
F

19 1

79
Ağızdan Dol ma Kaval Top M uzzle Loading Smoothbore Canno n
19. yüzyıl l 9'h centu ry
Tunç Bronze
62x4 cnı . 62x4 cm
DB. 363 DB. 363
 80
194 Barbaros Hayreddin Paşa , (yak. 1478-1 546) Barbaros Hayreddin Paslıa, (c. 1478-1546)
1909 1909
1la lil Paşa ( 1852- 19391 ı la lil Paşa ( l 852- 1939)
Tuval üzerin e yağlı boya Oil o n ca ııvas
80.5x65,5 cm. 80.5x65.5 cm
DB. 3845 DB. 3845

Kız ıl saka lından

ötürü ispanyo l laı tarafından Barbaros (Barbarossa) üııvan ı nı H ızır Reis who has been ascribed with the epithet Barbarossa by t he Spaııi sh
alan H ızır Reis, Kanuni Sultan Süleyman tarafı ndan ı 533"te Osma nl ı for his red beard, was appointecl as Kapudan Pasha o l the O ttoman Navy by
Donanması Kapt a n -ı Derya l ığına ata n m ış, Hııyreddın ismini almıştır Preveze Sultan Suleiman the Magııificenl iıı l 533 aııd took tlıe name Hayreddin. He
Deniz Muharebesi'ni kazanmıştır. w0n the Battle of Preveza
F

195

81

Barbaros Hayreddin Paşa Barba ros Hayreddin Pasha

Feyha ııı an Duran ( 1886-1970) Feyhaman Duran (1886-1970)
Tuva l üzerine yağlıboya Oi l on canvas
8 1x62 cm. 8 1x62 cm
DB. 11 30 DB. 1130
 1

196

82
Barbaros Hayreddi n Paşa Barbaros Hayreddin Pasha
Edip Hakkı Köseoğlu ( 1904-1990) Edip Hakkı Kö~eoğlu ! 1904-1990)
Tuval üzerine yağlıboy;ı Oıl on canvas
100x73 cm 100x73 cm
DB. 3305 DB 3305
F

197

83
Barbaros Hayreddin Paşa, 196 1 Barbaros Hayreddin Pasha, 1961
Şemsettin Arel ( 1906- 1985) Şemsett i n
Arel ( 1906- 1985 ı
Tuval üzerine yağl ı boya Oil on canvas
124x89 cm. l 24x89 cm
DB. 2176 DB. 2 176
 •

198
84
Kaptan-ı Derya Halil Rıfat Paşa, 1949 l(apudan Pasha Halil Rıfat, 1949
H ikme t Onat ( 1882- 1977) Hikm et O nat ( 1882- 1977)
Tuval üzerine yaglılıoya Oi l on canvas
90x77 cm. 90x77 Clll
DB. 1526 DB. 1526

Sul tan il Mahm ud zama nında, Mehmel Al i Paş;:ı'n ı n ayakla nması sırasında During tlı e reigıı o l Mahmud i l. he was appointcd as anıbassador to Egypt at
1833'te M ı sı r'a elçi ola rak görev lendiri l m iştir. t he time of Mehmet Ali P;ısha's upri si ng
 1

ij
1·

199
85
Kaptan- , Derya Tahir Paşa (?- 1847) Kapudan Pasha Tahir (?- 1847)
Ayetullah Sümer ( 1905- 1979) Ayel ullah Sümer ( 1905- 1979)
Tuval üzerine yağ l ıboya Oil 0n ccınvas
79x60 cın. 79x60 cm
DB. 1056 DB. 1056

1827 Navarin Muharebesi'nde İstanbul Fi losu'na komuta etm iş . 1832'dc Du ıi ng the Battlc cıf Navarino. 1827, lıe served as the com manderof the
Kaptan-ı Derya lı ğa atan m ıştı r. Consta nlinnrle Squadron He was appointed as Kapuddn Pasha at 18"3'.1.
 86
200
Kaptan-, Derya Damat Mehmed Ali Pa şa J<apudan Pasha Damat Mehmed Ali
( 18 13- l 868) (181 3- 1868)
İbrahim Çall ı ( 1882- 1960) lbrahim Ça ll ı ( 1882- 1960)
Tuval üzerine yağlıboya Oil on c;ınvas
55x47cm. 55x47 cm
DB. 196 1 DB. 1961

il. Mahıntıd'un kızı Adile Sultan·ıa evlenerek Osman lı hanedanına danıaL He nı.ı rried Sul tan Mahmud 11's daughter Adile Su itana. ıvhiclı earııed hi nı lhe
olmuş ve l 848'de Kaptan- ı Derya lığa atanm ı ştır. li t le ol dımıcıt (briclegroom) ta t he Ottomaıı dynastı• in 1848, he was appoi ntecl
as Ka puda n Pasha.
►

,.
ilr

201
87
l<aptan-ı Derya Ateş Mehmed Paşa l(apudan Pasha Ateş Mehmed
Şeref Akdik ( 1899- 1972) Şe ref Ak<.lik (1899- 1972 )
Tuval üzerine yağ l ı boya O i l on ca nvas
80x60 cm. 8Qx6Q Clll
DB. 1057 DB. 1057

1854 Sivastopol Kuşatması'nda Mahmudiye Kalyomı'na komuta etm iş , 1863 Al the Siege of Sevastopol, 1854, h\" c-om ıııaııderl l he Slı i p of the Line
yı l ında Kaptan-ı Derya olmuşt ıı r. Mahmucliı•e ancl was appointed as Kapudan Pasha at 1863.
ri
J1

202
88
Bahriye Nazırı Moralı İbrahim Paşa. Minister of Marine Mo ra lı İ brahim Pasha
Mehrned Emin (1847-1905) Mehmecl Emin (1847-1905)
Tuval üzerine yağlıboya Oil on canvas
81.5x62 cm. 81 5x62 cm
DB. 1865 DB 1865

1867 Girit Ayaklanm;ısı esnası nd;ı adayı ablukaya alan filoya kom uta etm iş, He comma ncled I he fleel whıch blockadecl Crete during the Uprlslng ol 186 7
1872 ve l 877'de iki defa Bahriye Nazı rl ığı yapm ı ştır. He was appoi nted ııvice as the M inister of Marine at 1872 and 1877.
►

89
203
Bahriye Nazırı Kayserili Ahmed Paşa Minister of Marine l<ayserili Ahmed Pasha
(1796- 1878) (1796-1878)
Peyhaman Duran ( 1886-1970) Feyhaman Duran ( 1886- 1970)
Dural it üzerine yağlıboya Oil o n lıardboarcl
68x55 cm. 68x55 cm
DB. 1642 DB. 1642

K ı rı nı Savaşında Türk filosuna komuta etmiş. iki defa Bahriye Nazırı olmuştur During the Cı imean \Var. lıe cornmc1nde<I ıhe Tu ı ki slı Fleel iıı Bl cıt.k Sed. lie
Va lilik görevlerinde de bulunmuştur was appoi nted lwicc as l he Minisl er o f Marine and served in various
gnve rııo rsh i ps
 -

204
90
Otoportre Self-portralt
Ahmed Vesim Paşa ( 1824 -1 9 10) Ahmed Vesim Paşa ( 1824- 191 OJ
Tuval üzeri ne yağ l ı boya Oil on canvas
95,5x64 cm. 95.5x64 cm
DB. 1275 DB. 1275

1865'te Kaptan-ı Derya ol muş, ;,rdından Giri t ablukasında hizmet elın i ştir. He was appoinled a~ Kapudan Pasha al lll65, and servecl rJu ri ng the blockade
Ressam kişil i ğiyle
de tanın ı r. of Crete He is also knoıvn asa paı n ler.
 91
205
Bahriye Nazırı Bozcaadalı Hasan Hüsnü Paşa Minister of the Navy Hasa n Hüsnü Pasha
( 1832- 1903), 1890 ( 1832- 1903), 1890
loan nis Michelidakis ( 180 1 öncesi-1906 sonrası ) ıoaıınıs Michelidakis (before 1801-afte r 19061
Tuval üzerine yağlıboya O il oıı canvas
l 30x96 cın. l 30x96 c nı
DB. 2 122 DB. 2122

93 1ıarbl'nde Ka radeniz Zırhlı Filosu·na komuta etmiş, l 880'de Bahriye Nazı rı He cornmanded the Black Seu Arrnored Fleel during t he Russo-Turkish \Var of
ol muştur. 22 yıll ık görev süresiyle bu makamda en uzun süre kalmış kişidir. 1877-78 He ıvas appointecl as Minister or Mariııe iıı l 8RO and became the
longest holder of tlıis position wiıh 22 years.
 o

206 92
Bahriye Nazırı Arif Hikmet Pa şa (18 5 1- 19 15) Minister of Marlııe Arif Hikmet Pasha (1851-1915)
Halid Naci (1875 -1927) Halic.l Naci ( 1875- 1927)
Tuval üzerine yağlıboya Oıl on canvas
6 l x46cın. 6 lx46 cm
DB. 2266 D13 2266

il. Meşrutiyet ile beraber Bahrıye Nazırı ol muş. Sultan il. Abclü lha nı id'in Wltlı ıh e procla mation of the Seconcl Com,lituıilıı ı , lıe ıv.ıs appoinl ed cıs
tahttan indirilişin i tebl iğ eden delegeler a rasında yer alnı ı şl ır Minisıer of Marine. He was cııııoııg the de l egcıtes ıvho annouııced decision of
det hı oııenıen l Lo Sultan Abclülhanıirl il
-

93 207
Bahriye Nazırı Cemal Paşa ( 1872- 1922) Minister or the Navy Cemal Pasha (1872-1922 )
Albert Mille ( 1872- 1946) Albert M ill e 111172- 19461
Tuval üzerine yağ l ıboya O il o n ca nvas
136x98 cm. l 36x98 cııı
DB. 2784 DB. 2784

İtrihat ve Terakki'nin önde gelen p,:1şe1 la r ındandı r. Ba lka n Savaşı'ncla hizmet He Wd::. oııe o l trio ıul iıı g Tht! Cornıı ı illee ar U11i(1n <111d Progres.s He
vermiş, M irliva rütbesi ald ıktan sonra 191 4 18 arasında Bahriye Nazı rlığı participaled l o the Ba lkan Wcır aııd a[ter rising to t he rank o f Brigaclier I Mir/iı•,ı ı,
yapmıştır. he wa~ appoiııtecl as the Mini steı of Maıine between 19 14 ancl 1918.
208 94
Ba hriye Mektebi Nazırı Patrona Patrona Mustafa Pasha,
Mustafa Paşa Commaııder of the Naval Academy
imzasız Uıısl g ııed
Karton üzerine yağ lı boya Oi I on ca rdboMcl
57x47 cın 57x47 c ın
DB. 1563 DB. 1563

1847 yı l ında Deniz MOhendishanesi Komu tanı olmuş; okulu n l le beecırııe lhe coıııınander of tlıe Navy Coll ege (Miifıı•ıHlisfıııııı· -i &ı(ıı1-i
çağdaşlaştırılması için önemli hizmetlerde bul unmuştur 1-/iiııınyuııl in 1847 and ıvorkecl for th e nıoderııisa ı ion ol the school.
 209
95
Bahriye M ekte bi Nazırı Eşref Paşa Eşref Pasha, Commander of the
i mzasız Naval Academy
Ahşap üzerine yağl ıboya Unsigned
68,5x59,5 cm . Oil on wood
DB. 1564 68.5x59 5 cm
DB. 1564

Balııiye Meklt:bl'ııde uzun yıl lç1r cebir hocal ığı yapmış, aynı zamanda Bahriye He served ç1s ıhe Commdnder o l Naval Acadeıny ıvhere he was also the cılgebra
Mektebi Nazı rlığı görevinde de bulunmuştıır l e;ıcher
2 10 96
Süleyman Nutki (l853- 1924) Süleyman Nutki ( 1853- 1924 )
Hüsnü Tengüz ! Kalip l ( 1880- 1948) Hüsnü Tengüz IKatipl l 1880-1948\
Kağ ı t üzerine guvaş Couachc on paper
ıJ9x32 cm. 49x'32 cnı
DB. 11 48 DB 1148

1898 yılı nda Deniz Müzesi"ni ku rmuştu r. 03 Harbi'nde savaşm ış. Aden l le foundecl the Naval Mu~eum in lWIR He '>t>Tvt>ıl at ıhe Russo-Turkish \Var o l
Körfezi'nin ha rita l andırılmasında çalışm ı şt ı r C,,rid,•-1 Bıılııiııe ve Mcrnıııiıyi 1-iimııı 1!177 • nl ancl d rew ıııaps ol ehe Gult of Aden. 1-te publlshed tlıe journcıl ~ Crıi,k-i
&ıfıriy~ de rgilerini yr1yırn ld nı1 şt ı r &lıriyr ı Naval Annual 1 ,ınd M,u,rn iıtıı Riıııw &ıf,riy,· ı ı ou ıııal of M;ıril ime Scic.>ııceı
 2 11

97
Çeşmeli Hasan Zühtü Paşa , 1909 Çeşm eli Hasan Ziihtü Pasha. ICJ09
N. Gueorgulef N. Gueorg ulef
Tuval üzeri ne yağlıboya Oil on Cd r ıvas
14Dx87 cm. 140x87 cm
DB. 3062 DB 3062
2 12
98
Hobart Paşa ( 1822- 1886) t-ı o ba rt Pasha (1 822- 1886 )

ı::: Arrnenopou los ı ı ıı2 ı ·cten önce. ?- 1 889'dcı ıı sonı d. ') E Arnıenopoulos (belore 182 1 ? il fl cr 1889. ?i
Tuval üzerine yağlıboya Oıl on cam..ı,
80x55 cm 80x55 cm
DB. 1680 OR 1680

Kırım Savaşı nda göre" y.ıpnu~tır l 867'dc Osmanlıların hizmetıne girmı,.. Cırit H,• loııght in thı: Cnmedn \\',ıı then h, <?ntered oır,)rn,ııı ~rvice ın ı f\o7 He
Ayaklannı;ı,;ı ncla ve QJ H,ırbinde hızmet verm ı,..ur ~ened in thc Cıcı .. rı Uprı~ırıı; ,ıncl in tlıe Ru~so-Tuıkısh War of 11177-7/1
 213

99
Hikmet Paşa , 1962 Hikmet Pasha, 1962
Cevat Derel i ( 1900- 1989) Cevat Dereli ( 1900 - 19891
Tuva l üzerine yağl ı boya Oil o n caııvas
74x54 cm. 74x54 cm
DB. 2251 DB 225 1
2 14 100
Binbaşı Ahmed Bey ( 1876- 1938) Comnıaııder Ahmed Bey (1876-1938)
Şeref Akdik 11899- 1972) Şeref Akel ik ı 1899- 1972 ı
Tuval üzerine ya~l ıboycı Oil on canvas
53x45 cm. 53x45 ı..nı
DB. 1487 DB 1487

M uavenet-ı Milliye muhribi komutanıd ı r. Çanakkale Sava'?ı sı rası nda HMS He was commandeı 0r the ılestıuyt>r ,1/ırıw,•ırer-ı Millııw During tlıe Dardanelles
Goli atlı muharebe genı i ~in i batırmış Cumhuriyet dönemind<' Denız Kuvvı>rl erl C;ımpaıgıı. he sank the b;ıııleship HMS Goliath During tlıe Republıcan er;ı he
Komut.ııılığı yapmıştır St'ıv~d as Conıın;-ınder ol rhe NavJI Forces
-

2 15
101

Abdü rrahim Fevzi Bey, 1918 Abdürrahim Fevzi Bey, 19 18

Mehmet Ruhi Arel t 1880-1931 J Mehmeı Ruhi Arel ( 11180-19111
Tuval üzer i ııe yağlı boya Oi l on caııvas
100x8 I cm I00xBI cm
DB. 3099 DB 3099

Cumhuriyet ıliineıninin ilk Denil Harp Oku lu Komutan ı 'dı ı 11922-231 He wc1s ıhe lirst coınnıa ı ıtleı nf Tuı kblı N<1vdl /\Lademy i ıı Repul>l i c.ın Era
ıı<ın 23 1
216
102
Hamldlye Akının da Co uıı cl l of War on the Hamidiye
Müzakere M eclisi d uring the Aegean Ra id
Feyhaman Duran ( 1886- 1970) Feyha ın a ıı Duran ( 1886- 1970)
Duralit üzerine yağlıboya Oi) on hardboa rd
55x65 cm. 55x65 cm
DB. 1456 DB 1456

Soldan iki nci figü r Rauf Orbay'dı r The ~econd figu ı e frum rhe lelL İ<; R,ı uf Orb.-ıy
 217

103

Rauf Orbay'ın Masası Rauf Orbay's Desi<

20. yüzyı l baş ı Beginning of 20'" cen tury
Ahşap üze rine sedef kakma Mother-of-pearl inlaid on wood
l 80x 125x80 cm l 80x l 25x80 cm
DB. 25 15 DB. 25 15
 \ 0 4- \ 0
5
Rauf O Rauf o r
r b ay°"'
Kı\ıcı ,1ıe 'Ta b a y 's s
bancaasşıı
0 yüı) ıl
b
f ,a f h
'l l) ..e
\\\tıt\
word a
" d pisto
\
'ıı\etal
ı~ılı<;\, H cm
ı,-\etal
ln
<n cm crn ,
-."ot<.1\ .
H crn ıı
o S 25 \\ôb3n 1
0 6 . ı'i'iO . oe
w,,\o\\
'i0, O B ca\
25.\& ı, ıtı.
 219

Rauf Orbay'ın Şapkası

20. yüzyıl başı
10 x20 cm.
I
106

Ra uf Orbay's Hat
Early 20'' centu ry
10x20 crn
DB 2553 DB. 2553

S.ırı :, ı nnd ~eritli ~iyah kuma~ şapkanın orta5ında ay yı ldızl ı kokan bulunu, \Voven iıı gilı thredd, tlıe black doth hat lea tures a crescent moon and star
cockddC at lhc center
 Ahmed Vesim Paşa (1824, İstanbul - 1910, İstanbul)
Tersane Emini Seyyid Mehmed Efendi'nin oğludur. Bahriye
Mektebi 'nden mezun olduktan sonra topçu luk eğiti mi için
ingi ltere'ye gönderi l miş, dönüşünde iki y ı l topçuluk
öğretmenliği yapmıştı r. Kırım Savaşı ' nda gösterdiği başarıdan
d o layı İ ngi l tere ve Fransa deniz kuvvetleri tara fından
ödüllend i rilm iştir. ı86ı'de Sultan Abdülaziz'in yaveri olmuş,
1865 ve 1867'de kısa sürelerle Kaptan -ı Derya lı ğa ge t ir i lm i ştir.
1878'de Müşir rütbesiyle kısa bi r süre için Bahriye Naz ı rlığı da
yapmış olan Ahmed Vesim; hattatlık, müzehhiplik, ağaç
oymacılığ ı, müzik ve resim gibi pek çok farklı sanat da lı yla
uğraşmışt ı r.
Albert Mille (1872, İstanbul - 1946, İ stanbul)
Fransız ası l l ı sanatç ı Paris Ecole des Beaux Ar ts'da eği t i m
görmüş, 1909 yılında İstanbul'a dönmüştür. Eserlerinde daha
çok İ stanbul'un gündelik yaşamını, seyyar satı c ı ları, di lencileri,
deniz sahnelerini konu almışt ı r . Sa natçının portre ve figür
çalışmaları da bu lunur. Elli yaş l a rı ndan sonra bir Runı ustadan
öğrendiğ i ahşap oy mac ı lığına ve mobil yacı lı ğa yönelmiş,
Bursa'daki Sultan Osman ve Sultan Orhan türbelerinin
onarımlarında görev alm ıştır.
Ali Cemal Benim (1881, Beyrut - 1941, Mersin)
1905 yı l ında Mü lazını - ı Evvel rütbesiyle Bahriye
Mektebi'nden mezun olmuştur. 1905-1908 arası n da Sanayi-i
Nefise Mektcbi'ne devam etmiş , mewniyetinin ardından
Bahriye Mektebi resim öğretmen i muav i n liğine atanmıştır.
1917'de Harbiye Nazın Enver Paşa' n ı n kurduğu atölyede Mehmet
Ruhi Arel, Hikmet Onat ve Ali Sami Boyar ile birlikte
çalışmalarına devam etmiş olan Benim. emek l i l iği n i n ardından
gazetelerde ressam olarak çalışmıştır.
Ayetullah Sümer (1905 İzmir - 1979 İ stanbul)
İ l k ve ortaöğren i min i İ zm i r'de tamam l amıştır. 1925'te
Mar silya'ya gitmiş, ticaret oku lunun yanı sıra Güzel Sanatlar
Akademisi'ne de devam ederek Theophi le Berengier'nin
atölyesinde çalışmıştır. Türkiye'ye dönüşünün ardından 1928'de
dev let bursu kazanarak Paris'e giden Sümer. Paul Baudoi n'le
fresko ça lı şmışt ı r. 193ı'de Fransız Sanatçı l a rı Salonu'nda gümüş
madalya kazanan sana tçı , 1933'te Türkiye'ye dönerek 1971'e
kadar, bir fresko atölyesi kurduğu Güzel Sanatlar
Akadenı i si ' nde çalışmıştır. Geleneksel gerçekçi an layışla yapt ı ğı
ölüdoğa, manzara ve portreleriyle tanınır .
Cemal Tollu (ı899, İstanbul - 1968, İstanbul)
Sanayi-i Nefise Mektebi'ndeki öğren i minin ardından
Avrupa'ya giderek 1929-1932 y ı lları arasında Andre Lhote,
Fernand Leger, Hans Hoffmann ve Gromaire'in atölyelerine
katı l mıştır. Yurda dönüşünün ardından, bir süre Er zincan'da
Ahmed Vesim Pasha (ı824, İstanbul - 1910, İstanbul)
Ahmed Vesim Pasha is tlı e son of Director of tlıe Nava l
Arsenal Seyyid Mehmed Efend i. After gracluating fronı the Naval
Acaclemy, he was scnt to Great Britain to study gunnery and
becarne gunnery instructor for two years upon his return to
Turkey. Due to his accoınplishınents in the Cr inıean War, he was
clecorated by the British ancı French Naval Forces. in 1861. he
servecl as aide-cle-camp of Sultan Abdülaziz and he was assigned
briefly to the post of Kapudan Pasha in 1865 and 1867. Also
appointed as Minister of Marine in 1878 under the rank of
Marsl1al, Ahnıecl Vesim was engaged in a wide range or art forms
including call igraphy, illumination, wood carving, music ancl
painting.
Albert Mille (1872, İstanbul - 1946, İstanbul)
This artist of French origin studiecl at Ecole des Beaux Arts
in Paris and returnecl to İstanbul in 1909. His themes are often
centered on the scenes of istanbul's dai ly life, street verıdors,
beggars, and seascapes. as well as portraits aııd figure
drawings. Arter the age of fi fty, Mil le turnecl rowards crafts,
such as wood carving and furniturc making he had studiecl
uncler a Greek arrisan. He workecl on the restora tion of the
Su ltan Osman's and Sultan Orhan's tonıbs in Bursa.
Ali Cemal Benim (1881, Beirut - 1941, Mersin)
in 1905, Ali Cemal Beninı graduated from ıhe Naval Acaderny
wıth the rank of Firsr Lieurenanr. Between 1905 and 1908, he
studied at the Sanayi-i Nefise Mektebi (School of Fine Arts) and
upon graduaıion, he was appointed as assistant teacher of art
at the Naval Acaclerny. Benim, who continued to paint
alongside Mehmet Ruhi Aı'e l, Hikmet Onat ancl Ali Sami Boyar
at the studio establ ished by Minister of War Enver Pasha in
1917, worked as an illustrator at various newspapers during his
retirement.
Ayetullah Sümer (1905 İzmir - 1979 İstanbul)
Sümer completed his primary and secondary education in
İzm i r . in 1925, he traveled to Marseilles where - apart from the
school of comnıerce- atteııded the Acadenıy of Fine Ar ts, ancl
worked in the studio of Theophi le Berengier. Upon his return
to Turkey, Sümer won a state scholarship in 1928 and went to
Paris to work on frescos with Paul Baudoin. After having won a
sil ver meclal at the French Artists' Salon in 1932, the artist 221
returned to Turkey ın 1932 and continued to work at tlıe
Acadenıy of Fine Arts where he had founded a fresco srudio. He
is recognized for his still lifc paintings, landscapes and
portra its, fiil of which reflect fi traclitional Rea list approach.
Cemal Tollu (1899, İstanbul - 1968, İstanbul)
Afrer cornpleting his stud ies at the Acadeıny of Fine Arts
 öğretmen l ik yapmış (1932-1935), ard ı ndan Güzel Sanatlar
Akademisi'nde Leopold Levy'nin yard ı mcı lığına atanmışt ı r.
Sonraki yı l larda Resim Bölümü başkanl ı ğı da yapan To ll u 1964
y ı lında emekl i olmuştur . 1933 yı l ında D Grubu'nun kurucuları
a rasında yer almıştır. Kübizmi Anadolulu bir anlay ı ş la
yorum lam ı ştır.
Cevat Dereli (1900, Rize - 1989, İstanbul)
1915 yılında Nazmi Ziya Güran'ın yön lendirmesiyle Sanayi-i
Nefise Mektebi'ne girmiştir. Hikmet Onat ve İbrahim Çallı
atölyelerinde çalışmış, 1922'de de arkadaşlarıyla birlikte Yeni
Resim Cemiyeti'ni kurmuştur. Mezuniyetinin ardından Paris'e
gönderi lm i ş ve Julian Akadem isi'nde ça lışmıştır. 1929'da Güzel
Sanatlar Akademisi'nde öğretim üyesi, 1932'de ise Tıp Fakültesi
desinatörü olarak görevde bulunmuştur. 194o'a deği n
gerçekleşt i rdiği resimlerde kübizm etkisi, 195o'lerden sonraki
dönemlerde ise geleneksel minyatürün izleri gözlemlenebi lir.
Cevat Göktengiz [Ü sküdarlı! (1870, İ stanbul - 1939,
İ sta nbul)
İstanbul Kuleli Askeri Lisesi'nin ard ı ndan Harbiye
Mektebi 'ne devam etmiştir. Burada Hoca Al i Rıza ' nın öğrencis i
olmuştur. 1892 yılında Piyade Mü l azım rü tbesiyle mezun o l muş
ve çeşitl i illerde görev yapmıştı r. 1932 y ı lında Beyoğlu Yı l d ız
Sinenıası'n ı n karşısında sergisi açılmışt ı r. Türk Ressamlar
Cemiyetı'nin kurucularından olan Göktengiz, emekl iye
ayrı l dıktan sonra Maltepe, Kuleli Askeri ve Çaml ıca Kız
Lisesi'nde resim öğretmenliğ i yapmıştır.
Edip Hakkı Köseoğlu (1904, İ stanbu l - 1990, İstanbu l)
Kadıköy Lisesi'nin ardından Sanayi-I Nefi se Mektebi Resim
Bölümü'ne devam etmiş ve İbrahim Ça l l ı 'nın öğrencisi olmuştur.
1927'deki mezuniyetinden sonra Avrupa sınavını kazanarak
Paris'e girmiş ve Andre Lhote atölyesinde çalışmıştır . Yurda
dönüşüyle birl ikte, 1968 yı l ına kadar Güzel Sanatlar
Akademisi'nde öğretim üyesi olarak görev almıştır. 194o'lı
yıl l arda Yurt Gezileri'ne katı l arak Anadolu'da ça lı şmalar
sürdürmüş olan Köseoğlu. izlen imci anlayış l a özel likle kent
yaşamının alt tabakasının gündelik yaşam sahnelerini
resmetmişt i r.
Eugenio Caxes (ı 577, Madrid - 1642. ?)
222 il k sanat eğitimini babas ı ndan alan sanatçının , adını "Cajes,
Caxesi, Caxcte" gibi farkl ı biçim lerde yazdığı bil inir. Kral il.
Philip için kraliyet saray larının dekorasyonunda ça lı ştıktan
sonra Kral ı ı ı. Phi lip döneminde babasıyla birlikte Prado
Saray ı ' nın dekorasyonunda görev almış ve Kra liyet Kabu l
Odası'na ''Solomon'un Yargısı" konulu bir tavan resmi yapmıştır.
1612 y ıl ı nda "Kralın Ressam ı " ünvanını alan Caxes'in önem li
çal ışmaları arasında Alcazar Katedra li freskoları ve Vincenzo
(Sanayi-i Nerise Mektebi). Tol lu traveled to Europe ancl
participaıed in the workshops of Andre Llıore, Fernancl Leger,
Hans Hoffmann and Gromaire berween 1929 and 1932. Upon hıs
return to Turkey, he taughl in Erzincan fora peri od (1932-1935)
and was subsequently aµpoinıed as assistanı ı o Leopold Levy
ilt tlıe Acadeıny of Fine Arts. Tollu, wlıo served as tlıe director
of tlıe painting department in the ensuing years, retirecl in
1964. He wns among the co-rounders of the D Group in 1933. His
interpretation of Cubism bears an Analoliaıı influence.
Cevat Dereli (ı900, Rize - 1989, İstanbul)
Uncler the guidaııce of Nazm i Ziya Güran, Dere li was
enrollecl at the Academy of Fine Arts (Sanayi-i Nefise Mektebi)
in 1915. He worked in the stud ios of Hikmet Onat ancl İbrahim
Çall ı and in 1922, founcled the New Painting Society with his
friends. Upon grnduation. he was sent to Paris and worked at
Acaclenıie Jul ian. in 1929, he served as faculty member at the
Acadenıy of Fine Arts and in 1932, he was eınp loyed as
draughtsnıan at tlıe Mediecı l School. His works unti l 1940
convey a Cubist iııfluence. whereas his works in the pos1-ı950s
reveal the rrnces of traditional nıiniature art.
Cevat Göktengiz (Üskiidarlı] (1870, İstanbul - 1939,
İstanbul)
After graduat iııg fronı İ stanbul Kuleli Military Co llege, Cevat
Göktengiz srudied at the War Acadenıy, where he was a stuclenr
of Hoca Ali R ı za. in 1892, he gracluatecl with the rank of lnfantry
Lieutenant ancl served in a nunıber of cities across Turkey. in
1932, he openecl a ıı exhibition acı-oss fronı the Beyoğlu Yıldız
cınema. A co-founder or tlıe Turkish Painters Association. upon
retirement, Göktengiz taught art at Maltepe ancl Kuleli Mi litary
Colleges ancl rhe Çamlıca Girls' Collegc.
Edip Hal<kı Köseoğlu (ı904, İstanbul - 1990, İstanbul)
After Kadıköy High Sclıool, Edip Hakkı Köseoğlu sruclied ar
the Painting Departnıent of the Academy of Fine Ans (Sanayi-i
Nefise Mektebi), where he was a stuclent of İbrahim Ça l lı. Upon
his gradualion in 1927, he passed ıhe exam inarion to go Lo
Europe, went to Paris ancl worked in the studio or Anclre Lhote.
Fol lowing his return to Turkey, Köseoğlu served as faculty
member at tlıe Acadeıııy of Fine Arts until 1968. Participating in
rhe Country Tours in the I940s ancl continuing his works in
Anatolia, Köseoğ l u particulaı-ly depictecl geme scenes of the
lower classes in cities witlı an lnıpressionist approach.
Eugenio Caxes (1577, Madrid - 1642, ?)
Caxes receivecl his in itial ar t eclucation from his fntlıer; it is
known thar the artist also signed his works as "Cajes, Caxesi,
Caxete". ete. After lıaving workecl on tlıe decoration of imperial
pa laces for Kiııg Phil ip il, Caxes wc1s conınıissioned, along with
Carducci il e birl ikte yapt ı k l a rı Toledo Katedra li'ndeki duvar
resimleri sayılab i l i r. Dinsel ve tarihi konulu tuval resi mleri de
olan Caxes, bugün kay ı p olan "Agamemnon'un Tarihi" konulu
bir resmiyle 11.000 r eal ödül kazanm ı ştır. İspanyo l
ressamların ı n biyografilerini içeren Ahecedcırio Pittorico isimli
kitabın ed i törlüğünü de yapan sa natç ı nın Corregıo'nun
etkilerini taş ıyan eserleri, manyerizmden barok natural izme
geç i ş dönemini ya nsı t ır.
E. Armenopoulos (182ı'den önce, ? - 1889'dan sonra,?)
Rum as ı l l ı İstanbu ll u sanatçı m uşamba üzerine yağlıboya
tekn i ğiyl e yaptığı portreler ve dini konu lu resim leri yle tanın ı r .
Eserleri Beyoğ l u Meryemana Kilisesi'nin cenıaaL sa lonunda,
Kuzguncuk'taki St. Panteleimon Kilisesi'nde, Heybeliada'daki
Aya Triada Manast ı rı Ki lisesi'nde, Büyük Ada'daki Aya Ni kola
Kilisesi'nde ve İ sta n bul Deniz Müzesi'nde bu l unmaktadır.
Fahri Kaptan (1857, ?, İstanbul - 19 17, ?)
1876'da Mü l azım- , Sani rütbesiyle Bahriye Mektebi güverte
sınıfından mezun o l muştur. Bahriye Rüşdiye Mektebi 'nde
öğretmen-s ubay olarak uzun y ı lla r resim öğretmenliği yapmış,
Darüşşafaka Lisesi' nde de 1879-1903 y ıll a rı aras ın da resim
öğre tmenliğ i görevinde bulun m uştur. Fahri Kap tan,
resimlerinde Osman lı den iz savaş l a rı ve donanma gemi lerinin
portreleri üzerine yoğun l aşmıştır.
Feyhaman Duran (1886, İstanbul - 1970, İstanbul)
Resme olan i lgisi Mekteb-i Sultani (Galatasaray Lisesi)
yı l larında başlaya n Fey hanıan Duran, 1908'deki mezuniye tinin
ardından aynı okulda güzel yazı öğretmenli ği ne başlam ı ş ve
resmini yap tı ğ ı Abbas Halim Paşa'nın desteğ i y l e 191ı ' de Paris'e
gönderil m işti r. Julian Akadem isi ve Fernand Cormon'un
atölyelerine resim eğitimi almış, 1914'te çıkan 1. Dünya Savaşı
nedeniyle d iğer Tü rk ressamlarla bi rlikte yurda dö n müş tür.
1919'da inas Sanayi-i Nefi se Mektebi'ne öğret m en atanmış,
okulun 1927'de Sanayi- i Nefise Mektebi bünyesine katı l ması
üzerine 1951'e kadar görevine burada devam et mi şt i r. Frans ı z
iz lenimciliğin i yere l bir üs lupla birleş ti rmiş olan sana tç ı ,
manzara ve ö l üdoğalarının yan ı s ıra özel likle portreleriyle
tanı n ır ve ilk Türk Portre ressa mı olarak nitelenir.
Halil Paşa (1852, İstanbul - 1939, İstanbul)
ı86o ' ta Mühendishane-i Berri-i Hümayün'a gi rmiş, 1873' ıe
mezu n ol muş ve sarayda kendisine veril en bir atölyede
çalışmaya başlam ışt ır. Bir süre askeri liselerde resim
öğretmenl iği yapt ıktan sonra, pad işa h ta rafı nda n Gerôme'un
atölyesinde çalışacağı Paris'e gönde rilm işti r. İ s tanbu l 'a
döndükten sonra figür ve portre ça lışma l arın ı sürdüren Halil
Paşa, ı 888'de Mekteb -ı Tıb bi ye -, Şa hane'ye resim öğretm eni
olarak atanmış ve bu görevi 12 yı l sürdü rmüştü r. 1917-18
his fatlıer , to decorate tlıe Pra do Pa lace cluri ng the re i gıı or
King Phil ip 111 ,rnd prı ı n red c1 ceı l ing mural i n ıh e King's
Auclieııce Charnber clepicti ng the "Judgenıe n t of Solomon. ·•
Having bccıı bequeathecl the tirle of "Court Artist" in 1612,
Caxes· outstancli ng works include rhe rrescoes or the Alcazar
Catlıe d rn l , as well as the ınurals lıe painted at tlı e Toledo
Cathed ral wi th V i ncenıo Carducci. Caxes· canvas paintings
convey religious and historical themes; he was awarclecl 11,000
reales ror a large canvas on Lhe History of Aga nı e mıı on. Apart
from his editoria l work on Abecedario Pitto rico, wlı ic lı
inclucles the b i ogra p lı ies of Spanish painters, Caxes' works not
on ly re fl ect the influence or Corregio, but also nıa n i fest the
period or ırans i t ion froııı Manrıe r isnı to Baroque Naru ralisın.
E. Armenopoulos (before 1821, ? - after 1889, ?)
This i s ıa nbul it e pain ter of Greek origin is recognizecl for lı i s
portrai ts and religious paint i ııgs creaıed in oil on o il clotlı. His
works are preserved at the con gregat iomı l hail of ı he C lıurch or
Lhe Virgin Mar y in Beyoğl u, Church of St. Pant'e l einıon in
Kuzguncuk, Church of Hagia Triacla Monaster y in Heybel iada,
Ch ı.ı rch or Hagia Nikola in Büyükada, and the İstan bul Naval
M useu nı .
Fahri Kaptan (1857{?], İstanbul - 1917, ?)
Fahri l<aptı=ın gracluat·ed as Second Ueutenant fronı the cleck
division in 1876. He taugh r for many years as teacher-officer at
tlıe Naval College ancl tauglı ı arı a ı ılıe Darüşşafaka High School
between 1879 and 1903. in his oeuvre, Fahri Kaptan focused on
depictions or Ottoımın naval ba1tles ancl batt l eslı ips.
Feyhaman Duran (1886, İstanbul - 1970, İstanbu l)
Upon grad uation, Feyha nıan Duran. whose inı erest in art
rı ou r islıed cluring the time he was a s t udenı at Mekteb-i Sultani
(Galatasaray Lycee). bega ıı teaclı i n g ca lligraphy at tlı e sanıe
institution. He was sent to Paris wi tlı the en cl orsenıent or
Abbas Halim Paşa in 191ı wlıere he stuclied painting in tlıe
studios of Arn de nıi e Julian and Fernand Cormon. Upon the
break out of World Wa r l in 1914, he re turned ro his home
country alongside ot lı er Turkish painters. in 1919. he was
appointecl as reacher to the Women's Academy of Fine Arts;
once this in tu iı ion was 111acle part or tlıe Academy or Fine Ar ts
(Sanayi-i Ne fise Mektebi) i n 1927, he resunıed his pos t at tlı e
Acadeııı y uııri l 1951. Havlng a m a l ganıaıecl Frerıch l mp ress i onisnı
223
with a loca! style. the artist is renowned - apart from his
landscapes and stil i life paintings- for his portraits aııd is
recogıı i zed as t lı e first Turki slı Por trait painter.
Halil Pasha (1852, İstan bul - 1939, İstanbul)
Halil Paşa enrolled in ı he Arnıy College (M ü lı end i shane-i
BeITi-i Hümayun) in 1860, graduated in 1873 and began wo rk iııg
 yı llarında Harbiye Mektebi'nde müdürlük yapmış ve Harbiye
Nazırı Enver Paşa ' nın kurduğu atölyede çalışmalarına devam
etmiştir. Fransız izlenimci l iğini yerel bir yorumla birleştirdiği
manzara l arının yanı sıra özellikle figür ve portrelerinde
gerçekçi bir anlayışı benimsemiştir.
Halid Naci (1875, İstanbul - 1927, İstan bul)
Bahriye Mektebi'nde eğitimine devam ederken önce Bahriye
Nazırı Hüseyin Hüsnü Paşa ' nın, ardından da Abdülhanıid 'in
karakalem portresi ni yapmışt ı r. Bu sayede izinli askeri öğrenci
slatüsüyle Sanayi-i Nefise Mektebi'ne girmeye hak kazanmıştır.
3 yıllık eğitiminin ardından Paris'te çini ressamlığı üzerine
ça lı şmaya gönderilmiştir. İstanbul'a dönüşüyle Yıldız Çini
Fabrikası'nda başressam olarak ça lı şmıştır. Çini sanatının yan ı
sıra Osmanlı Padişah ları portreler serisin i tamamlamışt ı r .
Bahriye Mektcbi'nde resim öğretmenliği de yapan Naci, 1906'da
emekli liğe ayrılmış ve basın-mizah ressamlığı a l anında
çalışma larına devam etmiştir.
Hikmet Onat (1882, İstanbul - 1977, İstanbul)
1899'da Bahriye Mektebi'ne girmiş, 1903'te Teğmen
rütbesiyle mezun olmuştur. Ardından Sanayi-i Nefise
Mektebi'nde Resim Bölümü'ne devam etmiş , d i p lomasını
a l dıktan sonra ise Paris'te, izlenimci anlayıştan etkileneceği
Fernand Cormon atölyesine girmiştir. 1914'te yurda dönüşü ile
birlikte,.1949'a kadar sürd üreceği, İnas Sanayi-i Nefise
Mektebi'nde atölye hocalığı görevine başlamıştır. Harbiye
Nazırı Enver Paşa'nın kurduğu atölyede İbrahim Çallı, Sami
Yetik, Ali Sami Boyar gibi isimlerle ça l ışan Onat, izlenimci bir
üslupla manzara resimleri üzerine yoğunlaşmıştı r.
Hovhannes Umed Behzad (1809, İstanbul - 1874,
İstanbul)
Sanatçının ilk resim öğretmeni Üsküdar'daki Cemaran
Okulu'nda okuduğu s ıra larda Markar Kürkcüyan o l muş , İ talyan
hocalardan dersler alarak sanat eğitimine devam etmiştir.
183o'lu yıllarda İstanbul'daki ki liseler için yaptığı dinsel konulu
resimleriyle ün kazanmış. Hassa mimarı Garabed Amira
Balyan ' ın ricası üzerine Beşiktaş'taki Surp Astvadzadzin Ki lisesi
için 12 Havari'yi betimleyen bir yağlıboya resim yapmıştır.
Sultan Abdülmecid tarafından saray ressamlığına atanan
Behzad bu görevi sırasında Türk tarihinden savaşları
betim lediği pek çok resme imza atar. Bir süre için Bahriye
224
Mektebi'nde resim eği timi vermiş, Cemaran Okulu'nun
müdürlüğü görevini yürütmüş ve Göksu Kasrı. Ç ırağan ve
Dolınabahçe saraylarında tavan resimleri yapmış, çalışma l arı
çeşitli ödü llere değer bulunmuştur.
aı a sluclio offered to lı inı at tlıe Palace. After having taught art
ar rnilitary colleges fora period time. he was sem ro Paris by
Sultan, where he wou ld work in the studio or Gerôme. Having
continuecl his figure and portra it pain ı ings upon his return ro
İ sLanbul, Halil Paşa was i'lppointed to the Sclıoo l of Mecl icine rıs
art teacher in 1888 and helcl tlı i s posi rion for 12 years. Halil
Paşa served as clirector of the War Academy in 1917-18 ancl
resumed working at the studio foundecl by Minister of War
Enver Paşa. Apart from his landscapes in wh ich he coınbines
Frenclı l mpressionism witlı loca! interprern tions. Hal il Paşa
adopted a real ist approach partinı laı· l y in his figure paintings
and porrra its.
Halid Naci (1875, İstanbul - 1927, İstanbul)
W lıil e conrinuing his education at the Naval Academy, Ha lici
Naci had clrawn penci l portraits first of Min ister of Navy Hüsnü
Paşa and la ter of Sul tan Abülahınicl , a foct wh ich gained him
aclrnission ro the Academy of Fine Arts as military studem on
special permission. Following a tlı ree-year-long education
there. he was sent to Paris to work on ti le painting. Upon his
retum to İ stanbu l, Naci workecl ar the Yıld ı z Tile Factory as
ch ief drauglı rsman. Apa rr rrom his involvement i n the an of tile
making, Hal id Naci also completecl tlıe portra it series of the
Ottonıan Sultans. Naci, who taught art at the Naval Academy,
retired in 1906, but continued to work in the press as a comics
illustrator.
Hikmet Onat (1882, İstanbul - 1977, İstanbul)
Hikmet Onat entered the Naval Academy in 1899 and
graduated asa Junior Grade Li e ı.ıtenant in 1903. lnımediate l y
thereafter, he was enrolled at the Acaclenıy of Fine Arts and,
upon graduation, he j oined the stud io of Fernand Cornıon in
Paris, where he wou ld be infl uencecl by l rnpressionisnı .
Fo ll ow irıg his return tcı Turkey in 1914. he began working asa
stuclio teacher at the Acadeıny of Fine Arls for Girls, where he
would re nıa i n until 1949. Having worked alongside renownecl
naınes such as İbra him Ça ll ı , Sam i Yetik, and Ali Sami Boyar at
the stud io founclecl by Minister or War Enver Paşa, Onat
focusecl on landscapes wi tlı an l mpression ist style.
Hovhannes Umed Behzad (1809, İstanbul - 1874,
İstanbul)
Belızacl's rirst art teacher was Markar Kürkcüyan during the
time he attenclecl the Cenıaran Sc lıool in Üsküdar, where he
continued his education by taking classes froııı I talian
instructors. He aıra i ned frııne in the 1830 with tlı e religious
pa intings he created for the clı urches of İ stanbu l ; upon lmperi al
a rclı i tect Garabed Am ira Ba l yaıı's request, he paiııted an oil
painting of the 12 Apostles for the Sı ırp Astvaclzadzin Church in
Beşi k taş. During tlıe periocl in which he was appointed by Su ltan
 Hüseyin Zekai Paşa (1860, İ stanbul - 1919)
Harbiye Mektebi'nde eği tim gören Hüseyin Zekai'nin. Mirat-ı
Harbiye kay ı tlarına göre kardeşi Kolağası Hasan Rıza da
ressamdır ve Kulel i'de resim öğretmenl i ği yapmıştır. Öğrenciliği
sı rasında yaptığı bir resm iyle Sultan 11. Abdülham id'i n takdirini
kazanm ı şt ı r. Bir y ı l kadar saray teşrifatçısı Şeke r Ahmed
Paşa ' nın yanında çalışm ış , onun ölümünden sonra 1906'da bu
görev ona veri l m iştir. Mirliva rütbesindeyken emekl i olan
Hüseyin Zekai, Yıldız'da Mahmud Şevket Paşa ' nın gözetim i
a l t ında kurulan Askeri Müze'nin komisyonunda üye olarak
bulunmuştur. Sana tçı aynı zamanda bir eski eser
koleksiyoncusudur ve 1913 y ı lında bu konuda Mü/Jecce/
Ha zineler adında bir kitap yazm ıştır.
Hüsnü Tengüz [Katip] (1880, İstanbul - r948, İ stanbul)
Askeri Rüşt i ye' ye gittiğ i yıllarda resim öğretmeni Fahri
Kaptan'dan etkilenerek ressam olmaya karar vermiştir.
Heybel iada Bahriye Mektebi 'nde, lakabını da aldığı , Kütlap
(katip) sınıfına devam etmişti r. 1900 yıl ı ndaki mezuniyetinin
ardından Sanayi-i Nefise Mektebi' nde eğ i t imine devam etmiştir .
Askeri Müze'nin kuruluşunda ve Bahriye Müzesi ressamlığında
görev alan Tengüz; bahriye kıyafetle ri, tarihi gem iler ve deniz
savaşlarını tasvir eden yağlıboya , suluboya, karaka lem ve
tarama tekniği ile pek çok eser ve albüm hazırlamıştır.
İb rahim Çallı (1882 Çal, De nizli - 1960 İ s tanbul)
1899'da İstanbu l 'a gelerek bir süre küçük memuriyetlerde
ça l ışmış, 1906 yı l ında Şeker Ahmed Paşa ' nın teşv i kiyle Sanayi -i
Nefise Mektebi'ne g i rmiştir. 1910 yılındaki mezuniyetinin
a rdından devlet tarafından Paris'e gönderilen Çall ı, 1914 yılına
kadar Fernand Cormon'un atölyesinde eğitim i ne devam
etm i şti r. 1. Dünya Savaşı'nın başlamas ı üzerine diğer Türk
ressam larla birlikte yurda dönerek Sanayi-i Nefise Mektcbi'nde
göreve başlamışllr. Çallı ve arkadaş l arı Fransız iz l en i mc i liğinin
izlerini Türkiye'ye taşım ı ş ve Ça l l ı Kuşağ ı olarak da adlandırı l an
1914 Kuşağı sanatçıla rı nın öncüleri arasında yer alm ı ş l ard ı r.
loannis Miche lidakis (1891'den önce, ? - 1906'dan
sonra,?)
Rum ası ll ı sanatçının Feidias adındaki kardeş i de ressamdır.
Yaşamın ı lstanbul'da sürdürmüş olan sanatç ı, muşamba veya
a h şap üzerine yağlı boya tekn iği nde portreler ve dinsel konu lu
resimler yapmıştır. Eserleri Bağla rbaşı ' ndaki Profit İlya
Kilisesi'nde, Paşabahçe 'd e St. Konstantinos ve Heleni
Kiliseleri'nde, Burgaz Ada'daki St. ioannis Prodromos
Kilisesi'nde, Heybeliada'daki Aya Triada Manastırı ve St.
Georgios Manastı rı Kiliseleri'nde, Atina'daki Nea Smirni
Kurumu Merkezi'nde, Atina'daki baz ı özel koleksiyonlarda ve
İstanbu l Deniz Müzesi'nde bulunmaktadır.
Abdülmecid as the court pa inter, Behzad produced a number of
paintings that depictecl battles rroııı Turkish history. He taught
art at the Naval Acaclemy fora brief period, servecl as the
headmaster of Cemaran School, and painted ceiling murals at
the Göksu Pavill ion, Ç ırağan and Dolmabahçe Palaces. His
received numerous awards ror his works.
Hüseyin Zekai Pasha (r86o, İstanbul - 1919)
According to the records of the War Academy where he
studied, 1--lüseyin Zeka i's brother Adjutant Major Hasan Rıza was
also a painter and had taught art at tlıe Kuleli Military Col lege.
During his years asa student, he gained tlı e recogn ition of
Sultan Abdülham id ll with a painting. He worked fora ycar
with court protocolisL Şeker Ahmed Pasha and was assigned to
this post after the latter's deatlı in 1906. Hüseyin Zekai, who
retired with the rank of Major General, served as member on
the Yı l dız Naval Museum committee founded un der the
c h airınansh i p of Mahmud Şevket Pasha. The aı-tist was also an
antiques collector; in 1913, he wrote a book on antique
collecting, entitled Mübeccel Hazineler (Esteemed Treasures).
Hüsnü Tengüz [Katip] (1880, İstanbul - 1948, İstanbul)
lnfluencecl by his art teacher Falıri Kaptan cluring the period
in wh ich he attenclecl the Mi litary Col lege, Hüsnü Tengüz
clecidccl to become a painter. At Heybeliada Nava l College, he
attended the Küttap (Scribe) clivision, from which he received
his epithet. Following his graduation in 1900. he continued his
studies at the Acacleıny of Fine Arts (Sanayı - i Nefise Mektebi).
Tengüz, who was involved in the establishment of the Military
Museunı ancl was appointed as Naval Museum painter,
proclucecl a nuınber of painrings and albums in oil. charcoal,
watercolor, ancl line clrawing, depicting naval costumes,
historic ships ancl nava l battles.
İbrahim Çallı (1882 Çal, Denizli - 1960 İstanbul)
Ça l lı. who arrived in İstanbul 1899, worked at various
clerical jobs until he entered the Academy or Fine Aıts (Sanayi-
i Nefise Mektebi) in 1906 with the encouragement of Şeker
Ahmed Pasha. Foll owing his graduation in 1910, Çallı was sent
to Paris by the state where he resumed his train ing at the
stud io or Fernancl Cormon until 1914. Upon the break out World
War 1, Çallı returned to Turkey along with other Turkish
pa inters and began working at the Academy of Fine Arts 225
(SanayH Nefise Mektebi). Çallı and his contemporaries carried
tlıe influence of Frenc lı lrnpression ism to Turkey and stand out
as the pioneers of the 1914 Generation of painters, also known
as the Çallı generation.
loannis Michelidakis (before ı89r, ? - after 1906, ?)
Feidias, the brother of this painter of Greek origin, is also
 İsmail Hakkı [Kaymakam) (1863, İstanbul - 1926,
İstanbul)
1884 yı l ında Bahriye Mektebi 'nden ressam ve inşaat
mü hendis l iği dip loması ile mezun olmuştur. Bahriye İnşaat
Dairesi'ne tayininin ardından, 1888 yılında i nşa ettiri len Ejder
Torpidosu'nda görev almak üzere Harnburg'a (Almanya)
gönderi lmiştir. 189o'da torpido ile beraber İstanbu l 'a
dönmesine rağmen, 1895'te tekrar Hamburg'a gönderilerek
bahriyeden uzak l aştırı l m ıştır. Parasızlık sebebiyle ı897'de istifa
e tmiş ve Almanya'da mühendis olarak çalışm ıştır. Meşrutiyet' i n
ardından yurda dönen Hakkı, 1910-1913 yıl larında kaymakam l ık
görevinde bu l unmuştur.
Joseph (Guiseppe) Schranz (1803, Malta - 1853
sonrası, ?)
182o' li y ıllarda Korfu'yu ve Ege Ada la rı'nı ziyaret ederek
desenler çizmiştir. O lasılık l a 1832 yılı civarında İstanbu l 'a
gelmiş , ömrünün önemli bir bölümünü istanbu l'da geçirmişti r.
1838'den itibaren Harbiye ve Harbiye ldadisi'nde resim
öğretmen l iği yaparak asker ressamların yetişmesinde önem li
bir rol oynamış t ı r. 1846'dan ilibaren aynı okula atanan Pierre
Gues desen derslerine, Schranz ise suluboya derslerine
girmiştir. 1849'daki Harbiye öğrenci l er i sergisiyle Türkiye'de
resim sergilerinin i lk örneklerini gerçekleşti rmişlerdir. Çizdiği
İstanbul panorama ları, Panorcıma clu Boöphore adıyla, Paris'te
M. Sabatier tarafı ndan litografi tekn i ğiyle basılmış ve Sultan
Abdü lmecid'in övgüsünü kazanm ı ştır. Topkapı Sarayı
Koleksiyonu'nda elesen, suluboya ve li tografi tekn i ğinde
eserleri bulunur.
Mehmed Emin (1847, İstanbul - 1905, 7)
ı866'da Harbiye Mektebi baytar sınıfından Mülaz ı m
rü tbesiyle mezu n o l muştur. 30-35 yı l Harbiye Matbaası'nda
ressam olarak çalışmış, 1895-1898 yıllarında ise Miralay
rütbesine yükselerek müdürlük görevinde bulunmuştur.
Mehmet Ruhi Arel (1880, İstanbul - 1931, İstanbul)
189/te girdiği Bahriye Mektebi'ne devam ederken, aynı
zamanda Sanayi-i Nefise Mektebi'nden de eğitim alm ı ştır. 1908
yılında gem i mühendisi olarak Bahriye Mektebi'nden, 1909'da
ise Sanayi-i Nefise'den mezun olmuştur. Aynı yıl, devl et
tarafından Paris'e gönderi l miş ve Fernand Cormon atöl yesinde
226 ça l ı şmıştı r. 19 14'te yurda dönerek çeşit l i ortaöğretim
okullarında ve Sanayi-i Nefise'de resim öğretmenliği görevinde
bulunmuştur. 1917'de Harbiye Nazırı Enver Paşa'nın kurduğu
atöl yede İbrahim Çallı , Sami Yetik, Hikmet Onat ve Ali Sami
Boyar ile birlikte çalışmalarına devam etmiş , düzenli olarak
Galatasaray Sergileri'ne katılmıştır. Osmanlı Ressamlar
Cemiyeti'nin de kurucuları arasında bulunan Arel, resimlerinde
figürlü kompozisyonlara ve portrelere öncel ik tanımıştır.
an artist. Mi dı ed li claki s , who lived his whole li fe İ s tanbu l ,
paintecl portraits and r eligious depictions in oil on o i lclotlı or
wood. His works are preserved at the Profit ll ia Church in
Bağla rbaş ı , Churches of Hagia Konstantinos ancl Heleni in
Paşa ba h çe, C lıu rch of loannis Prodromos i n Burgaz Ada,
C lıurches of Hagia Triada Monastery and Hagia Georgios
Monaster y in Hebeliada, Nea Smirni lnstitution Center, as well
as in some private collections in Athens ancl in the İstanb ul
Naval Museum.
İsmail Hakkı [Kaymakam] (1863, İstanbul - 1926,
İstanbul)
İ sma il Ha kk ı graduated from the Naval Academy in 1884
with a degree in pai nti ng and civil engineering. Following his
appoi ntment to the Naval Constnı cti on Office, he was sen t to
Hamburg, Germany to work on the Torpeclo boat Ejder,
comıni ss ionecl in 1888. Al though he returned to İ s ta nbu l wi th
the shi p in 1890, he was resent to Harnburg in 1895 and was
suspendecl from the Navy. İ sma i l H akkı resignecl from the Navy
in 1897 clue to lack of incomc and worked as en g i rı eer in
Germ any. Following his retum l'O Turkey cluring the Seconcl
Constitutional Era, Hakkı served as kaymakam (district offi cer)
in 1910-1913-
Joseph (Guiseppe) Schranz (1803, Malta - after 1853, ?)
Schranz sketched drawings during his travels to Corfu and
the Aegean lslands in the 1820s. He possibly arrived i n İ stanbul
in 1832 a ncı spent a significant por tion of his life in th is city.
Teaching art at the War Academy and Mili tary College as of
1838. Schra nz played a maj or l'Ole in the eclucation of mi litary
painter s. Pierre Gues, who was appointed to the same
insti tution in 1846 ta ught clrawing, whereas Schranz taught
watercolors. The War Acaclemy student exhibition he organ ized
in 1849 is one of the first examples of irs kinci in Turkey. His
panoramas were printed in li tlıograph by M. Sabrıt i er in Paris
as Pcınoram cı cl ı.ı Boöph ore ancl were co nırn encled by Sul tan
Abdülmecid. The Topka p ı Palace Collection holds drawings,
wa Lercolors ancl litlıographs of Schranz.
Mehmed Emin (1847, İ stanbul - 1905, 7)
Mehmed Eın in graduated in 1866 from the vete ri n.:ıry
division of the War Acade nı y with the r ank of Lieutenan t. He
workecl at rhe Mil itary Printing Office for 30-35 years and,
having been prom oted to the r ank of Colonel in 1895-1898,
served as its director.
Mehmet Ruhi Arel (1880, İstan bul - 1931, İstanbu l)
While studying at the Naval Acaderny, which he entered in
1894, Mehmet Ruhi Arel simultaneously attencled the Academy
of Fine Arts (Sanayi-i Nefise M e kıeb i). He graduarecl in 1908 as
 Saim Efe ndi [İnşaiyeci) (1872, İstanbul - 19 20, ? )
Kasımpaşa Bahriye Rüşti yesi'nin ardından Heybel iada
Bahriye Mekrebi'ne g i rmiş t i r. 1894'te i nşaiye sınıfı ndan Mülazım
rü tbesiyle mezun olm uş ve Tersane-i Amire İnşa iye ve İ malat
resim atölyesine atanmıştır. 1907 y ı l ı ndan baş l ayarak hayatı nın
sonuna kadar çeşitli tersane ve fabrikalarda görevde
bulunmuştur.
Seyfe ttin Soysalan (1881, İstanbul - 1949, Bilecik)
1898'de Heybeliada Bahriye Mektebi'nden mezun olmuş ve
çeş i t li gem ilerde görev almıştır . 1908-1914 yılları aras ında
Çanakkale ve Şa rköy liman rei sliğinde bulunmuş, 4 yıl Tersane-i
Amire'de çal ıştıktan sonra ise emekliye ayrı lınışur. Soysalan,
yağlıboya tekniğini kullanarak klasik tarzda çalışmış ve
dalgalarla mücadele eden gemi lerin ressam ı olarak tanınm ı ştı r.
Şemsettin Are l (1906, İstanbul - 19 8 5, İ s tanbul)
İl k resim bilgilerini babası ressam Mehmed Ruhi 'den
a l mıştır. 1924 yılında Sanayi-i Nefise Mektebi'ne girmiş ve
İbrahim Çal l ı ' nın öğrencisi olmuştur. 1929'daki mezuniyetinin
ardından , Erzincan, Konya ve İ stanbul Kuleli askeri liselerinde
resim öğretmen l iği görevinde bu l unmuş tur. 1949'ra Paris'e
giderek Andre Lhote, Fernand Leger ve Jean Metzinger' in
atölyelerinde ça lı şmalara katı l m ı şt ı r. 1955-1959 aras ı nda Cema l
Tollu ve Cevat Dereli ile birlikte İ stan bul Askeri Müzesi'nde
tablo onarımı üzerine ça lı şmış tı r. 195o'lerden sonra izlenimci
an layıştan kübizme yönelen Arel'in resimlerinde hat sanatı
etki leri görülmektedir.
Şeref Akdik (1899 , İstanbul - 1972, İ stanbul)
Ortaokul yıllarında İbrahim Ça l lı ve Hoca Ali R ıza'dan resim
dersleri a l m ı ş , 1915 yılında girdi ği Sanayi-i Nefise Mektebi'nde
Hikmet Onat ve İ brahi m Çall ı 'nın öğrencisi olmuştu r. 1. Dünya
Savaş ı nedeniyle öğren i m i ne ara veren sanatçı, 1925'te devlet
bursuyla gönder il diği Paris'te Julian Akademisi'ne devam etmiş,
Paul-Albert Laurens'ten ders ler almışt ı r . 1928'de Türkiye'ye
dönüşünün ardından çeşitli okullarda resim öğretmen li ğ i
yapmıştır. Müstaki l Ressam ve Heykel tı raşlar Birliği' yle düzenli
olarak Devlet Resim ve Heykel Sergileri'ne katılan Akdik, 1940'11
yı l larda Yurt Gezileri'ne kat ı larak Anadolu'da ça l ışma lar
sürdürmüştü r. 195ı'dcn sonra Güzel Sanatlar Akadem isı'nde
resim ve hat dersleri vermişti r . Portre, manzara ve ölüdoğa
yağ l ıboya l arında akademik üsluba bağ l ı ka lan Akdik, İstanbu l
ve Anadolu'dan görünümleri yansıtt ı ğı suluboya l arında
izlen imci anlayışa yakın çal ışmalar yapm ıştır.
Tahsin Siret [Diyarbakırlı] (1874, Diyarbakır - 1937,
İ stanbul)
İlk ve askeri ortaöğren i m i ni Diyarbakır'da tamamlad ı ktan
sonra İstanbul'a gelerek Askeri Lise'ye devam etm i şt i r. Harbiye
marine engineer from tlıe Naval Academy and receivecl his
diploma from the Acadeıny of Fine Arts in 1909. The same year,
he was sent to Paris by the state where he worked in the studio
of Fernand Cormon. Upon his return to Turkey in 1914, he
raught art at various secondary schools ancı the Acadeıny of
Fine Ar ts. He continued his works alongside İbrah i m Çall ı , Sami
Yetik, Hikmet Onat and Ali Sami Boyar at the srudio foundccl by
M i niste ı · of War Enver Paşa in 1917 and participatecl regu larly in
the Galatasaray Exhibitions. As one of the co-founclers of
Ottoınan Painters Association, Arel worked predom inantly on
figure compositions ancl portraits.
Saim Efendi [İnşa.iyeci) (1872, İstanbul - 1920, ?)
After coınpleting his studies at the l<as ı mpaşa Nava l College,
Saim Efendi attended the Heybeliada Naval College. in 1894, he
graduated from the construction division with tlıe rank of
Lieutenant and was appointed to the Construction and
Production studio of the lmperial Arsenal. From 1907 onwards
unti I his death, he worked at various shipyards and factories.
Seyfettin Soysalan (1881, İstanbul - 1949, Bilecik)
Seyfettin Soysalan graduated froın tlıe Heybel iada Naval
College in 1898 and worked abroad various sh ips. Between
1908 ancl 191 4, he served as the harbor master of Çanakkale and
Şarköy aııd eventually retired af ter lıaving worked at tile
lmperial Arsenal for fouı- years. Soysalan worked with oi l in a
classic technique; he is recognized as the painter who depicts
thc struggle of ships against the waves.
Şemsettin Arel (1906, İstanbul - 1985, İstanbul)
Şemsettin Arel received his initia l art training from his
father, artist Mehmed Ruhi. in 1924, he entered the Academy of
Fine Arıs (Sanayi-i Nefise Mektebi) and becaıne a student of
İbrahim Ça l l ı. Upon his graduation in 1929, he worked as art
teacher at the Erzincan, Konya and İstanbul Kulel i mi litary
colleges. He was sent to Paris in 1949 and joined the studios of
Andre Lhote, Fernand Leger ancı Jean Metzinger. Between 1955
ancı 1959 Arel workecl, along with Cema l Tollu and Cevat Dereli
on painting restoration at the İ s tanbu l Military Museum. Arel,
who turneci frorn lmpressionism to Cubism after the 1950s,
reflects the in fluence of call igraphic art in his works.
Şeref Akdik (1899, İstanbul - 1972, İstanbul) 227
Duı- i ng his secondary school years, Akdik took painting
lessons from İbrah i m Çall ı and Hoca Al i Rıza and later becanıe
a studenı of Hikmet Onat and İbrahim Ça llı at the Academy of
Fine Arts (Sanayi-i Nefise Mektebi), which he entered in 1915.
Although the periocl of World War I interrupted his sclıool
work, Akdik was sent to Paris ona state scholarship in 1925
where he aııended Academie Julian ancl studied uncler Pau l-
 Mektebi'ne gi rd i ği y ıll a rda Hoca Ali Rı za ile ça l ışma imkanı elde
e tm iş ve i lk deniz resimleri ni yapmaya baş l amıştır. 1895'te
Süvari M ü l az ım ı olar ak mezun o l m uşt ur. Osman Hamdi Bey'in
müze müdü rl üğünde bu l u n duğu 1902 yıl ı nda, k ısa bir süreliği ne
Sanayi-i Nefise'ye devam etm i ştir. 1906'da yüzbaş ı , 1914'te
binbaşı rü tbesiyle, 1918 yı lı na kadar E rkan- ı Harbiye-i Umumiye
resim atölyesinde görev alm ıştır. Beyoğl u Musevi Mektebi'ncle
resim h ocalığ ı yapm ış olan Siret; karakalem. guvaş, suluboya ve
yağ lı boya tekniği ile deniz manzaralarını ve tari hi ni
resme tm iştir.
Osman Nw·i (Mirliva] (1839 ?, İstanbul - 1906 ?,
İstanbul)
1859'da Harbiye Mektebi piyade s ı nı fı ndan mezun o l muştu r .
Mira t -ı Mekteb- i Harbiye'ye göre 1857'de Harbiye dördüncü
sını fın d ayken Sul tan Abdülmecid'in saray ı na yaver ve ressam
olarak a l ınmı ş tı r. Abdülaziz döneminde de devam eden bu
görevi sı rasında miralay lığa kadar yükse l m i ştir. 1882'de
Mekteb-i İdad i -i Şahane'de, ı888'de mirliva olarak Harbiye'de,
1892'dc Mekteb-i İdad i -i Şahane' de, 1898'de Kulel i İdad i si ' nde
resim öğret men l iği yapmışt ır.
228
Al bert Laurens. Upon his return to Turkey in 1928, he taught art
ata number of school s. Having participated regularly in lhe
Painling and Scul pture Ex lıib i t ions or ga nized by the AssociMion
of lndependent Painters and Sculp tors. Akdik j oined the
Countr y Tours in the 1940s and continued to produce works in
Anatolia. After 1951, he raught painting and ca lligraphy at ehe
Academy of Fine Arts. W hi le Akd ik aclheres to an acacle nı ic
style in his portraits. landscapes and stili li fe paintings in oil,
his wa tercolor scenes of İ sta nbu l and Anatolia ı·e fl ect an
l mpressionist influence.
Tahsin Siret [Diyarbakırlı] (1874, Diyarbakır - 1937,
İstanbul)
After having complered his primary and secondary mi li tary
eclucation in D iyarbakı r, Ta hsin Siret arrivecl i n lsta nbu l ancı
attended tlı e A nı1 y College. During his years of enro l lnıen t at
the War Acade nı y, he found the oppor tuni ty to work wi th Hoca
Ali Rı za and began proclucing his first seascapes. He graduatecl
in 1895 wi th the r ank or Cavalr y Li euıemın t. in 1902, during the
peri od i n which Osman Hamd i Bey acted as the Director of
İ sta n bu l Ar chaeological M use u ın, he attended the Academy or
Fine Arts (SanayH Nefise) for a s ho rı while. He served at tlıe
stuclio of the General Staff un ti l 1918 with ı he rank of capta in in
1906 and nıajo r in 1914. Siret, who also taught art at the
Beyoğlu Jewish School, is recognized for his seascapes ancl his
depicLions or nava l hisıo ry in pencil, gouache. warercolor and
oil.
Osman Nuri [Mirliva] (1839 ?, İstanbu l - 1906 ?,
İstanbul)
Osman Nuri graduated from the lnfantr y section of tlıe War
Academy in 1859 According to the records of the War
Academy, whi le he was in this fourth year in 1857, he was
appointed as aide- de-caınp and painter to rhe court of Su ltan
Abdülmecid. While carrying this position. which lıe continued
to hold during the ı•eign of Abdülaziz, he was promotecl to the
rank of Colonel. He taught art at Mekteb-i İ dadi -i Şaha n e
(Mi litary Col lege) in 1882, aı the War Acade ııı y r1s Major
General in 1888, at Mekteb-i İ clad i -i Şaha ne in 1892, a ncı at the
Kuleli Mili ta ry College in 1898.
 Kaynakça
BAŞARAN, Serdar, "Osman lı ' nın Son Döneminde Asker
Ressamlar: Fahri Kap tan' ı n Denizlerinde", s. 67, Toplwn6Cıl
Tcırill, sayı: 149, Mayıs 2006.
BENEZ IT, E., Dic/'ionna ire Critiqııe et Docıımentcıire de6
Peintre6. Scu/pteur6. Deıı6iııcıteıırıı et Graueıır6 de Toıııı le6
Temp6 et ele Touıı leıı Payıl, Paris: Eclitions Gründ, 1999.
BOYAR, Pertev S., Tiirk ReMcmılcırı. Hcıycıtlcırı ue [6erleri,
Ankara: Jandarma Bas ı mevi, 1948.
CEZAR, Mustafa, Sanatta Bcıtı 'ya Açıl ı ◊ ve 06man Hamdi,
İstanbu l : Erol Kerim Aksoy Kültür Eğ i ti m Spor ve Sağl ık Yayını,
1995.
GERMANER, S., Z. İNA N KUR, Oıycıntcı/i,.ıtleriıı İ61cmbtılu,
İ stanbul: Türkiye İş Ban kası, 2002.
İSLİMYELİ. Nüzhet, Aııker ReMcımlar ue Ekoller, Ankara:
Asker Ressam lar Sanat Derneği Yayın l arı No: ı, 1965.
İŞİPEK, Ali R ı za, İôl'anlrnl Deniz Miiıeöı Reöiııı Ko/ektıiyontı,
İ stanbu l : Deniz Kuvvetleri Komu tan lığı Basımevi, 2004.
KORKMAN, Garo, Armenicm Paiııter6 in the Otl'oıııan
E:mpire, İ stanbul: Matusa lem Publications, 2004.
MAH İ R, Banu, Topkcıpı Sarayı Mii zeıı i Re6im Ga/eri6incleki
Cııerleriyle Joııep/1 Scflrcın z, İstanbul: Topkap ı Saray ı Müzesi
Yı l l ı k No: 3, 1988.
PAPAS, Athanasios, 19. ue 20. Aöırcla İötaııbııl Rum Proban
ve Dini ReMamlcırı. Atina: 1989 (Rumca).
RENDA, G., T.EROL, A. TURANİ, K. ÖZSEZGİN, M. ASLIER,
Hiôl'oire ele la Peinture Turque, Geneve: Palasar S.A., 1988.
RENDA, G., T. EROL, Ba~langıctnclcııı Btıgüne Çağcla◊ Türk
Re6inı Sancıtı Tcırilli (Cilt ı), İstanbul: Tiglat Basımevi, 1980.
TANSUĞ, Sezer, Çcığclct◊ Türk Scıncıtı, İ stanbu l : Remzi
Kitabevi Yayınları, 1968.
THIEME, U., F. BECKER, A/lgemeineıı Lexikon der /Jildenclen
Kiin6tler uon eler Aııtike biö zur Gegenıvart: unter
Mitwirktıng uon 300 Fachgelelırıen lleö Jn- uncl Autılancle6,
Leipzig: Seeman, 1999.
Cczcıcı/Jcı◊t Sanat Anııiklopediöi (Ci lt ı , 2, 3), İstanbul: Yap ı ­
Endüstri Merkezi Yayın ları , 1997.
Sources
BAŞARAN , Serdar, "Osma n l ı ' n ın Son Döneminde Asker
Ressam lar: Fahl'i Kaptan ' ın Den izlerinde", s.67, Top lı.ı mııcı f
Tori/1, say ı : 149, Mayıs 2006.
BENEZIT, E., Dlcti oııncı ire Critiqııe et /Joc ıı menraire c/P.6
Peintre6. Scu fp tetır6 . OeM i ncıteıırıı et Graveıır6 ele Toıı6 le6
Te m pıı et ele To ıııı le6 Pcıy6, Paris: Ecl itions Gründ. 1999.
BOYA R, Pertev S., Türk Re6Mtın l cı rı . Hayat l arı ve C6erl eri,
Ankara: Jandarma Bas ı mev i, 1948.
CEZAR, Mustafa, Scıncı ıı cı Batıya Aç ılı◊ ue Oomaıı Hcrnıcli ,
İ sla nb u l : Erol Kerim Aksoy Kültür Eğit im Spor ve Sağ l ık Yay m ı ,
1995.
GERMANER. S., Z. İNANKUR, Oıyııııtcı liıı t lerin İölcın/Jııl ıı ,
İ sta nbu l : Türkiye i ş Bankası , 2002.
İSLİMYELİ. Nüzhet, A6ker ReMom l cı r ve Ckolfer, Ankara:
Asker Ressamlar Sanat De rneği Yayın l arı No: ı , 1965.
İ Ş İ PEK, Ali R ıza, İ6tcınbul Deniz ı\ılüze6i Reıı i m Kol ekııiyontı ,
İ sta nbu l : Deniz Kuvvetleri l<oınuta n lığı Bas ı me vi, 2004.
KORKMAN, Garo, Arnıen i cın Pcı iıı tero in tlıe Ottoman
f.ıııpire, İ stan b u l : Matusalem Publications, 2004.
MAH İ R, Banu, Topkcı p ı Scı rnyı Mii zeoi Re6im Gcı leri 6i n cleki
Cııerleriy /e Joöep lı Sc/ı rcı ıız. İstanb u l : To pkap ı Sarayı Müzesi
Yı ll ı k No: 3, 1988.
PAPAS, ALhanasios. 19. ve 20. AMrc/cı iıı ı cınbul Rum Probcın
ue D ı nı Re6ııcı m lcırı, Athens: 1989 (in Greek)
RENDA, G., T.EROL, A. TU RAN İ . K. ÖZSEZG İ N. M. ASLIER,
Hi6toire ele la Pein1 ıı re Tıırque, Geneve: Palasar S.A., 1988.
REN DA, G., T. EROL, Bcı 9 i cı ngı c ııı clcın BııgıinP Çcığc/cı~ Türk
f?eoi m Scıncıtı Tcı rilı i (Vo/ıııııe ı ), İstanbu l : Tiglat Basınıevi,
1980.
TA N SUĞ, Sezer, Çcığclcı 9 Tiirk Sanal'ı, İs tanbu l : Remzi
Kitabevi Yayı n ları , 1968.
THIEME, U., F. BECl<ER, Al/gemei ne6 Lexikon eler bi/clencl en
229
KiinMler uon der Aııtike 1Ji6 zur Gegeıı wcırt: ı ınter
ı\ıl i twi rk u ııg von 300 Fcıc/ı9ele lı rten c/eıı in- ıııı c/ Atııılc111cleıı,
Leipıig: See nıa n , 1999.
E:czcı cı/J cı 9 , Scıncıt Aıııı i k/opecl i ııi (Vo l unıes ı , 2 , 3), İ sta n bul:
Yapı- E n dü st r i Merkezi Yay ı n l a rı , 1997-