3

Araling Panlipunan
Ikaywang Markahan – Modyul 3:
Ro Istorya it mga Makasaysayang Lugar ag
mga Natabu kara nga Nagapakilaea sa
Akon nga Probinsya ag sa Iba pang
probinsya sa Rehiyon

Akeanon
Araling Panlipunan – Ikatlong Baitang
Alternative Delivery Mode
Ikaywang Markahan – Modyul 3: Ro Istorya it mga Makasaysayang Lugar ag mga
Natabu kara nga Nagapakilaea sa Akon nga Probinsya ag sa Iba pang probinsya sa
Rehiyon
Unang Edisyon, 2020

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng
karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayonpaman, kailangan
muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung
ito ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan
ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand name,
tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito ay
nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang
makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala
at mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa modyul na ito
ay kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.

Walang anomang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa anomang
paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Leonor Magtolis Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: Cherry Lyn A. Anog, Zenith G. Ilandag, Annabelle F. Mier, Lovelyrose Mary L.
M. Sabuga-a, Ledie Lou C. Superales, Jean M. Salomon, Gina L. Ticong,
Leonora S. Valera
Editor: Mailen D. Cabillan, Glee S. Cavan, Adelma D. Cudera, Kimberly E. Dueñas,
Pamela L. Edisane, Riva P. Palma, Grace C.Sapini, Hannie P. Zamora
Tagasuri: Francis Maye O. Daya, Maximo R. Embodo, Eve B. Espiritu,
Merlyn M. Lanoza, Marilyn Madera, Anita S. Tampos, Nina Z. Young
Tagaguhit: Cris A. Aquino, Aiza Lou A. Bernaldez, Cherie Mae A. Caduyac,
Eduardo, Jr. A. Eroy, Jules Bernard G. Guinita, Marvin P. Linogao, Edieson
John C. Mag-aso, Sharon C. Marimon, Ryan R. Padillos, Nylle Ernand D.
Silayan
Tagalapat: Name
Tagapamahala: Evelyn R. Fetalvero Nelson C. Lopez
Janette G. Veloso Cheerylyn A. Cometa
Analiza C. Almazan Christopher P. Felipe
Danilo R. Dohinog Liza Leonora D. Dacillo
Ma. Cielo D. Estrada Alicia I. Ayuste

Inilimbag sa Pilipinas ng ________________________

Department of Education – Region XI
Office Address: F. Torres St., Davao City
Telefax: (082) 291-1665; (082) 221-6147
E-mail Address: region11@deped.gov.ph * lrms.regionxi@deped.gov.ph
 3

Araling Panlipunan
Ikaywang Markahan – Modyul 3:
Ro Istorya it mga Makasaysayang Lugar ag
mga Natabu kara nga Nagapakilaea sa
Akon nga Probinsya ag sa Iba pang
probinsya sa Rehiyon

Akeanon

Araling Panlipunan – Ikatlong Baitang

i
Alternative Delivery Mode
Ikaywa nga Markahan – Modyul 3: Ro Istorya it mga Makasaysayang Lugar ag
mga Natabu kara nga Nagapakilaea sa Akon nga Probinsya ag sa Iba pang
probinsya sa Rehiyon
Unang Edisyon- 2020

Mga Bumuo sa Pagsulat ng Modyul sa Akeanon

Manunulat: Aileen R. Bautista

Tagasuri: Josephine P. Vicente

Gilvert B. Dy
Ruby Agnes B. Estrada,PhD

Tagalapat: Ma. Christine B. Tejada

Tagaguhit: Anastacio P. Dalupang, Jr.

Tagapamahala: Mahnnie Q. Tolentino

Dobie P. Parohinog, PhD
Jose Niro R. Nillasca
Miguel Mac D. Aposin EdD, CESO V

Pangunang Hambae
Para sa Pasiliteytor:

ii
Malipayon nga pagbaton it asignaturang Araling Panlipunan 3 it Alternative
Delivery Mode (ADM) Modyul para sa leksyon nga Ro Istorya it mga
Makasaysayang Lugar ag mga Natabu kara nga Nagapakilaea sa Akon nga
Probinsya ag sa Iba pang probinsya sa Rehiyon

Ro modyul ngara hay ginkabuliganan nga gindisenyo, ginkaayad ag gin-usisa it

mga edukador halin sa publiko ag pribado nga institusyon agud giyahan ikaw
nga pasiliteytor agud mabuligan nga maangkon it eskuyla ro sueondan nga
gintaeanait Kurikulum it K-12 samtang ginatinguhaan nanda nga maeampasan
ro pangkaugalingon, pagkabilugan ag pang-ekonomiyang hangkat sa pag-tuon.

Ro Bulig sa pagtuon ngara hay nagahandum nga makaangot ro eskuyla sa may

paggiya ag hilway nga pagkantigo ku mga ueobrahon suno sa andang ikasarang,
kadasig ag oras. Nagahandum man ra nga mabuligan ro mga eskuyla agud
maangkon ro mga abilidad nga pang-21 siglo samtang ginaisip ro andang mga
kinahangeanon ag sitwasyon.
Bilang dugang sa kagamitan it nagapangunang teksto, makita ninyo ro kahon
ngara sa pinakaeawas it modyul:

Mga Padumdom para sa Manugturo

Makita iya kara ro mga padumdom, bulig o pamaagi nga magamit
sa paggiya sa eskuyla.

Bilang pasiliteytor, ginapaabot nga taw-an nimo it pangunang kaeaman ro

eskuyla kon paalin gamiton ro modyul ngara. Kinahangean man nga imong
sundan o bantayan ag irekord ro anang pag-umwad samtang ginapasugtan sanda
nga magkantiguhan sa andang kaugailngon nga ikasarang. Euwas kara,
ginapaabot man kimo nga mas ingganyuhon pa gid ag giyahan ro eskuyla
samtang ginaobra ro mga ueobrahon nga nakasueod sa modyul ngara.
Para sa eskuyla:
Malipayon nga pagbaton it asignaturang Araling Panlipunan 3 it Alternative
Delivery Mode (ADM) Modyul para sa leksyon nga Ro Istorya it mga

iii
Makasaysayang Lugar ag mga Natabu kara nga Nagapakilaea sa Akon nga
Probinsya ag sa Iba pang probinsya sa Rehiyon

Ro modyul ngara hay gin-obra bilang sabat sa imong kinahangeanon. Tinutuyo

kara nga mabuligan ka sa imong pag-eskuyla samtang owa ka sa sueod it
eskuylahan. Handum man kara nga mataw-an ka it mga mapuslanon nga
kahigayunan sa pagkantigo.

Ro modyul ngara hay may mga parte ag icon nga dapat nimo nga maeubtan.
Masayuran mo sa parte ngara ro mga
dapat mo nga matun-an sa modyul.

Sayuron

Sa Pagtesting ngara, aton nga makita

kon ano eon ro imong natun-an sa
leksyon it modyul. Kon mabuoe mo
tanan ro husto nga sabat (100%), pwede
mo nga eaktawan ro parte ngara it
Testingan
modyul.
Raya hay matag-ud nga oeobrahon o
balik-tuon agud mabuligan ka nga
maangot ro makaron nga leksyon sa
nagtaliwan nga leksyon.
Balikan

Sa parte ngara, ro bag-ong leksyon hay

ginapakilaea kimo sa maabu nga
pamaagi kapareho it istorya, kanta,
binaeaybay, problema, oeobrahon o
isaeang ka sitwasyon.
Usisaon

iv
 Sa rayang parte, ginataw-an ka it
matag-ud nga pagpaathag ku leksyon.
Tinutuyo kara nga mabuligan ka nga
maeubtan ro bag-o nga konsepto ag
mga oeobrahon.
Tun-an

Ginabilog ra it mga ueobrahong para sa

may paggiya ag hilway nga pag-obra ku
mga oeobrahon agud mapalig-on ro
imong naeubtan ag mga natun-an sa
leksyon. Pwede mo nga tsekan ro
Paumwaron
imong mga sabat sa ueobrahon gamit ro
key to correction o listahan it husto
nga sabat nga makita sa ulihi nga parte
it rayang modyul.
Ro sueod kara hay mga pangutana o
oeobrahon nga pagasabtan ro blangko
nga linya it mga pamisaea o paragrapo
agud maproseso kon ano ro imong
natun-an halin sa leksyon.
Isipon

Ro sueod kara hay mga oeobrahon nga

makabulig kimo agud maisaylo mo ro
bag-ong natun-an o abilidad sa matuod
nga sitwasyon o realidad it kabuhi.
Obrahon

Raya hay ueobrahon nga nagahandum

nga matestingan o masukat ro lebel it
nasayran sa pag-abot ku natun-an nga
kompetensi.
Sabtan

v
 Sa parte ngara, may igatao kimo nga
panibag-ong oeobrahon agud
paumwaron ro imong nasayran o
abilidad sa natun-an nga leksyon.
Dugang nga
Oeobrahon
Ro sueod kara hay ro mga husto nga
sabat sa tanan nga mga oeobrahon sa
modyul.

Listahan it Husto nga

Sabat

Sa katapusan it modyul ngara, imo man nga makit-an ro:

Taean-awan Raya ro listahan ku tanan nga

ginbue-an o gintan-awan sa pag-
obra o pagkaayad ku modyul ngara.

Ro masunod hay mga mahaega nga padumdom sa paggamit it modyul ngara.

1. Gamiton ro modyul nga may pagdahan. Indi pagbutangan it anuman nga
marka o sueat ro anuman nga parte it modyul. Maggamit it eain nga papel
sa pagsabat ku mga oeobrahon.

2. Indi pagkalipatan nga sabtan ro Testingan bago magsaylo sa iba pang

ueobrahon nga nakasueod sa modyul.

3. Basahon it mayad ro mga direksyon bago obrahon ro kada oeobrahon.

4. Obserbahan ro katampad ag integridad sa pag-obra it mga oeobrahon ag

sa pagtsek ku mga sabat.

5. Tapuson ro presente nga oeobrahon bago mag-agto sa iba pang

oeobrahon.

vi
6. Pakibalik ro modyul ngara sa imong manogturo o pasiliteytor kon tapos
eon nimo nga sabtan tanan ro mga oeobrahon.

Kon ingkaso nga malisdan ka sa pagsabat ku mga ueobrahon sa modyul

ngara, indi magkatahap nga magpangutana sa imong manogturo o
pasiliteytor. Pwede ka man nga magpangayo it bulig kay nanay o tatay, o
sa imong mga magueang. Tandaan permi ag imo gid nga itanom sa
imong painuino nga owa ka nagaisaeahanon.

Nagaeaum kami nga paagi sa modyul ngara, makaeksperyensya ka it

makahueugan nga pag-antigo ag makabuoe ka it madaeum nga pageubot
sa kaangot nga mga kompetensi. Masarangan mo ra!

vii
 Sayuron

Malipayon nga pag-abot sa Ikatlong Grado!

Ro modyul ngara hay gin-obra agud mas mapaeapad ro kaaeaman nahanueod sa
Istorya it mga Makasaysayang Lugar ag mga Natabu kara nga Nagapakilaea sa
Akon nga Probinsya ag sa Iba pang probinsya sa Rehiyon.
Nasayran mo ku nagtaliwan nga leksyon ro mga ginhalinan it imo nga
probinsya sa rehiyon. Naisaysay mo man ro ginhalinan it kaugalingon nga
probinsya suno sa layi kara.

Raya hay makabulig kimo sa pagkilaea agud maiangot sa makaron nga tyempo
ro mga istorya it mga makasaysayang lugar o nagkaeatabo nga nagapakilaea sa
probinsya ag sa iba pang probinsya sa rehiyon.

Haum ka eon baea?

Sa leksyon ngara, ikaw hay ginasaligan nga:

►Maiangot sa makaron nga pagpangabuhi it mga tawo ro istorya it mga
makasaysayang lugar o mga natabu kara nga nagpakilaea sa kaugalingon
nga probinsya ag sa iba pang probinsya sa rehiyon.

1
May koneksyon baea ro
kasaysayan it aton nga banwa
sa pagpangabuhi it mga tawo
nga nagaistar dikara?
Testingan
2
Huo, aton nga pagatun-an
- sa raya
nga modyul ro makasaysayan nga
mga lugar ag mga natabu sa aton
nga rehiyon. Sayuron naton ro
kaangtanan kara sa pagpangabuhi
naton makaron.
Direksyon: Basahon ag intindihon do mga masunod nga pangutana. Pilion ro
letra it tama nga sabat ag isueat sa papel.
1. Ro _______________ sa mga probinsya it Aklan, Antique ag Iloilo hay
nangin maumead bangud sa mga festivals nga ginselebrar dikara resulta it
pagsapoe it mga datu halin sa Borneo ag sa natabu nga Barter of Panay.
A. saeakyan B. turismo C. negosyo D. pagkaon

2. Sa pagprogreso it industriya it asukar sa Negros, maabu nga mga

pangabuhian igto biskan hasta sa makaron nga tyempo bilang mga
______.
A. manuggaeab C. mangingisda
B. sakada D. agsador

3. Sa kasaysayan, nangin sentro it negosyo ro Iloilo. Nagdasig ro komersyo

bangud sa pagbukas sa _________.
A. Muelle Loney/Iloilo River Wharf C. Calle Aldeguer
B. Fort San Pedro D. Casa Plaza

4. Sa pagdumdom it mga natabu kato, may mga festival nga gintukod nga
nagpabaskug it turismo. Ano nga festival ro uwa naangot sa Barter of
Panay?
A. Ati-atihan Festival C. Dinagyang Festival
B. Binirayan Festival D. Manggahan Festival

5. Ginadumdum man it Guimaras ro makasaysayan nga pagkatawo it

andang probinsya sa buean it Mayo nga kon siin ginaselebrar man ro
Manggahan Festival. Ano nga aspeto it pangabuhi it mga Guimarasnon
ro kinakitaan it mayad nga epekto bangud kara?
A. mangga ag turismo C. panguma ag pangisda
B. pag-uling ag panguma D. pangisda ag negosyo

Leksyon Ro Istorya it mga Makasaysayang Lugar ag

mga Natabu kara nga Nagapakilaea sa Akon
1 nga Probinsya ag sa Iba pang Probinsya sa
Rehiyon

Ro kada probinsya nga nagabilog sa Rehiyon VI hay may mga pinasahi

nga istorya parte sa mga lugar nga makasaysayan nanda ag do mga hitabu kato

3
nga tyempo. Raya nga mga istorya hay may direktang kaangtanan sa pangabuhi
ag pangabuhian it mga pumueuyo hasta sa makaron nga panahon.

Balikan

Direksyon: Basahon ag intindihon it mayad ro mga pangutana.

Pilion ag isueat ro letra it tama nga sabat sa inyo nga papel.

1. Ro Binirayan nga kapistahan hay pagpadungog bilang pagdumdom sa

“Barter of Panay”. Sa siin nga lugar ginasilibrar ro raya nga kapistahan?
A. Aklan B. Antique C. Guimaras D. Iloilo

2. Mga ati ro nagaistar sa lugar nga sakop it pagdumaeahan ni Datu Paiburong

it Irong Irong. Gintawag nga_________ro lugar ngara sa makaron.
C. Capiz B. Guimaras C. Iloilo D. Negros

3. Ano nga probinsya sa Rehiyon VI ro una nga gintawag nga Himal-us?

A. Antique B. Capiz C. Guimaras D. Negros

4. Ano ro imong obrahon para ikaw hay makabulig sa mga pagbag-o nga
nagakaeatabo sa imong probinsya?
A. Likawan ro pag-agto sa mga mga pagtieieipon
B. Indi pagtumanon ro mga layi nga ginaimplementar
C. Magbulig sa mga ueobrahon nga pampubliko.
D. Magpanguna sa pagwelga kontra sa gobyerno

5. Siin nga banwa makit-an ro sikat nga Isla it Boracay?

A. Libacao
B. Ibajay
C. Malay

4
 D. Kalibo

Mga Padumdom para sa Manugturo

Basahon ag ipaintindi it mayad ro mga sueondan sa kada ueobrahon.
Ipadumdom sa mga eskuyla nga isueat ro anda nga sabat sa papel.
Tanan nga mga nasabtan sa papel ag ro mga proyekto nga naobra
hay ipasa sa manogturo agud mataw-an it nagakaangay nga grado.

Usisaon

Basahon ro binaeaybay:

Magpamasyar kita sa Kabisayaan

(Ginsaylo sa Akeanon ni Aileen R. Bautista

Magpamasyar kita sa Kabisayaan

Sayuron ro kada kasaysayan
Mga hitabo nga nagapakilaea
Sa mga probinsya iya sa rehiyon ta.

Barter system siin ka naghalin?

5
 Ham-an may mga festival nga eain-eain
Alin baea ro kaangtanan kara
Sa pagpangabuhi it kada isaea.

Sabtan ro mga pangutana:

1. Ano ro titulo it binaeaybay?

2. Ano baea ro gusto kara nga masayran nimo?
3. Gusto mo baea nga masayran ro kasaysayan it imo nga probinsya ag iba
pa nga probinsya sa rehiyon? Ham-an?

Tun-an

Nadumduman mo baea ro istorya nahanungod sa Barter of Panay?

*Nakasentro ngani kanyo do istorya parte kara?
Raya ro istorya parte sa pagbaylo it mga nagapamuno nga sanday
Marikudo ag anang asawa nga si Maniwantiwan sa Isla it Panay sa bueawan nga
salakot (mabahoe nga kaeo) ag kulintas sa mga datu halin sa Borneo
Hasayran mo baea nga bangud kara, abu nga mga festivals ro gintukod?
Sambilog eon kara ro Ati-Atihan Festival it aton nga probinsyang Aklan.
Idugang pa kara ro Dinagyang Festival it Iloilo ag ro Binirayan Festival it
Antique. Sa pagsilibrar it raya nga mga festival, nagauswag ro turismo sa lugar
nga nagabulig man sa pagpaum-ead it pangabuhian it mga tawo. Bangud sa
turismo, nag-abo ro mga negosyo pareho ku mga malls, baealigyaan it
pagkaon, souvenir shops, hotels, mga pasilidad nga pangkalingawan, bangko ag
iba pa. Nangin rason man ra agud mapanami ro mga daean ag transportasyon sa
bilog nga rehiyon.
Sa makaron nga tyempo it pandemya daea it COVID-19,
naeksperensyahan man it mga tawo ro kato anay hay bantog nga barter. Raya ro
6
pagbaeayluhanay it mga tanum, groceries ag iba pa gamit ro social media
partikular hay Facebook. Dikara makita ag mabasahan ro tansaksyon it
pagbarter kapin gid sa may mga sobrang hilig sa mga tanum nga kon tawgon
hay mga plantitas ag plantitos.
Makasaysayan man nga ginakabig ro sa pagbunyag it ”sangka libo” nga
tawo ni Padre Juan de Alba ko 1569 sa mga tawo sa Akean (makaron hay
Kalibo ag kon siin naghalin do pangaean nga Calivo/Kalibo). Raya nga
panublion hay makita hasta sa makaron ag paagi kara padayon nga nagatubo do
Kristiyanismo sa probinsya. Ro monumento it XIX Martires ag ni Hen. del
Castillo, ro Museo it Akean (dati man anay nga Escuelahan it Hari) ag ro lugar
sa rotunda it Banga hay pila eamang sa mga buhi nga saksi it istorya it Akean
nga may mabahoe nga papel sa pagbilog it ginhalinan it atong probinsya ag
atong pagpangabuhi.
Kilaea bilang sentro it negosyo ag komersyo ro Dakbanwa it Iloilo sa
Rehiyon VI. Sa istorya it Iloilo, mabahoe ro nga nangin papel it Iloilo River
Wharf, sangka dungkaan it mga barko, ag kilaea sa tawag na Muelle Loney (ag
tawag man ra sa kalye nga halin sa pangaean ni Nicholas Loney) sa nangin
estado it syudad. Nangin instrumento ra para mas kapin pa nga mag-umead do
industriya it paghaboe ag asukar sa Iloilo ag Negros ko mga dag-ong 1700--
1900. Nangin bukas man ra sa internasyunal nga komersyo kato nga tyempo.
Bangud kara ginkilaea ro Iloilo nga “Queen City of the South”. Hasta sa
makaron ro mga fast crafts, RORO (Roll-on Roll off ) vessels nga may rutang
Iloilo-Bacolod ag pabalik ag iba pa nga sakayang pandagat hay sa gihapon
ginagamit duyon nga lugar dungkaan nga ginasaligan sa pagpangabuhi ag
pangabuhian it mga tawo sa Isla it Panay ag Negros.
Ro Probinsya it Iloilo hay manggaran man sa maabu nga nga mga istorya
nga nagkaeatabu sa tyempo it mga manugsakup nga Kastila, Hapones,
Amerikano ag mga pagsaeakay it mga Moro ag mga Olandes. Ro mga lugar it
Sta. Barbara, Jaro, San Joaquin, Dumangas, Pototan, Dueñas ag iba pa hay
sangkad sa nagakasari-sari nga istorya nanday Hen. Martin Delgado, Teresa
Magbanua, Nazaria Lagos, sa paghingean ko pila eamang kanda. Sa siyudad
man it Iloilo makita do Plaza Liberta (dati nga Plaza Alfonso XII) lugar kon
siin una nga ginpasaka sa hayahay do bandera it Pilipinas tag ginsurender it
mga Espanyol do Iloilo. Nagatindog man nga saksi do Fort San Pedro sa
nahatabu nga inaway it mga Espanyol ag nagasaeakay nga mga Olandes ag ro
mga pag-atake nga ginaobra it mga Moro. Raya nga mga lugar hay padayon nga
parte it ordinary nga pagpangabuhi it mga Ilonggo.

7
 Ro makasaysayan nga pagkatawo it Guimaras bilang probinsya
pagkatapos nga mabueag ra sa Iloilo hay nagdaea man it pagbag-o sa pangabuhi
it mga tawo kato hasta sa makaron. Nagatindog na sanda nga may kaugalingon
nga paggobyerno nga hilway suno sa gusto nanda nga pagdumaea. Raya nga
okasyon it pagpasaeamat ag pagtibyog hay ginadumdom nanda paagi sa
Manggahan Festival. Ginahiwat ra kada Mayo, buean man it tigbueonga it
manga. Bangud kara, nangin kilaea ro probinsya sa mangga ag turismo nga
may mabahoe nga naibulig sa anda nga pagpangabuhi.
Nangin sentro man it maabu nga hitabu do Hantik (makaron hay
Antique), isaea sa sakup it pederasyon it Madya-as nga ginpamunuan ni Datu
Sumakwel. Kilaea ro mga baganihan nga sanday Hen. Leandro Fullon nga
nagpatindog it rebolusyonaryong gobyerno ag Evelio Javier nga sa andang
magkaibang panahon hay aktibo nga nakipagsukoe para mahilway sa pag-abuso
it mga diktador ro nasyon.
Nakilaea do Negros Occidenal bilang “Sugar Bowl” it Pilipinas. Raya
hay dahil sa maeapad nana nga plantasyon it tubo. Mabahoe nga porsyento it
pagpangabuhi it mga Negrense hay nakasandig sa raya nga industriya kapin pa
ko mga dag-on nga maumead raya. Base sa mga dokumento, ro pagpananum it
tubo hay nag-umpisa bago pa do mga Kastila pero nagtubo ro industriya dahil
sa mga pamaagi nga ginhimo ni Nicholas Loney. Bangud kara abu nga mga
kilaea nga pamilya it Iloilo nga mga manugtanum it tubo ro nagpa-Negros ag
nagpanag-ana it mga hacienda o plantasyon it tubo pareho ko mga Lacson,
Ledesma, Hilado, Cosculluela ag iba pa. Maabo nga pamilya sa Negros nga
andang istorya sa kabuhi hay naangot sa tubo ag biskan do iya sa Isla it Panay
nga nagpanarabaho idto bilang mga sakada. Sa tunga it paghina man it
industriya it asukar sa sangkatung-anan it dekada ’80, nahimo do MassKara
Festival. Raya hay isaea nga sabat sa krisis nga ginpangatubang it mga
Negrense. Hasta sa makaron, madinaeag-on nga ginahimo daya nga piyesta nga
nagadaea it maabo nga mga turista ag kita sa probinsya.
Ro pagtukod it Capiz hay ginakabig nanda nga isaea ka mahaega nga
hitabu sa probinsya. Ro anibersaryo kara kaibahan do anibersaryo it
pagkamatay ni Pres. Manuel A. Roxas, sangka Capiznon hay ginatibyugan it 16
ka munisipyo it probinsya para iselebrar kada Abril sa sangka piyesta nga kon
tawgon hay CAPIZtahan. Daya kaibahan do Sinadya sa Halaran hay mga
naging tradisyon nga okasyon it pagbueoligan ag paghiliugyon it mga Capiznon
nga ginbugkos it paeareho nga ginagihan ag kasaysayan.

8
 Kon may natabu nga pagbunyag sa Akean, do pananda sa Pan-ay sa
Capiz nga Paseo de Evangelizacion hay konkretong ebidensya it daya man nga
hitabu ko 1566. Sa duyon man nga lugar ginadayo it mga turista do sikat nga
Simbahan it Sta. Monica, nagapanag-iya sa pinakamabahoe nga lingganay sa
sangka Simbahang Katoliko sa bilog nga Asya.

Paumwaron

Direksyon: Maglista it lima (5) ka hitabu sa imo nga komunidad (sa barangay o
banwa) ang anang angot sa epekto o nangin impluwensiya kimo. Isueat ro
imong sabat sa papel.
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________

Isipon

1. Base sa imong natapos nga gintun-an, sa ano nga aspeto nangin aein ro
sangka probinsya sa isaea ka probinsya?
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________

9
 2. Ano ro mga napaambit o naimpluwensya sa atong pagpangabuhi it raya
nga mga makasaysayang lugar o nagkaeatabo?
___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________

Obrahon

Pangutan-on ro imo nga ginikanan o mga magueang parti sa mga natabu

o pagpangabuhi kato nga tyempo. Ikumpara ro kato ag makaron.

Direksyon: Kopyahon sa imo nga papel ro tsart. Sabtan ro blangko nga kahon.
Hitabu/Pangabuhi Kato Makaron

1. Barter of Panay buy and sell

2. pangisda pagpamunit it mga isda,

taeaba, alimango ag iba pa

3. pagpanguma sa ginaarado it anwang ag

Rehiyon VI traktora

4. pagdaea it mga baligya Pagsakay sa eroplano,

sa Manila o sa ibang lugar RORO o barko

10
 5. Pagpananum it tubo sa ro mga sakada ro nagaobra
Negros

Sabtan

Iangot ro mga makasaysayan nga lugar o mga natabu sa ana nga resulta sa sa
makaron nga pagpangabuhi. Usuyon ro sabat sa sueod it kahon sa idaeum.
Isueat ro letra it tama nga sabat sa linya.

A. Makasaysayan nga lugar o Hitabu

__________ 1. Barter of Panay

__________ 2. Pagdumdom sa pagtukod sa Probinsya it Guimaras ag

Manggahan Festival

__________ 3. Pagtanum it tubo ku mga taga-Negros

__________ 4. Pag-istar it mga Kastila sa suba it Banica, Capiz

__________ 5. Parehas it Barter of Panay sa makaron nga pandemya.

Resulta sa Pagpangabuhi

A. Pagbaeayluhan it mga tanum versus groceries

B. Pag-umwad it turismo sa Panay

11
 C. Turismo ag mangga
D. Prodyuser it asukal
E. Seafoods Capital of the Philippines
F. Panguma

Dugang nga Oeobrahon

Direksyon: Ro mga probinsya sa Rehiyon VI hay may pinsahi nga mga istorya
o kasaysayan. Raya hay nangin giya sa pangabuhi ag pangabuhian it mga
pumueoyo sa makaron nga tyempo.

Idrowing ro pangabuhi/pangabuhian sa inyo nga lugar sa makaron nga tyempo

nga nangin resulta it mga natabu sa aton nga probinsya. Butangan it titulo.
Obrahon sa sueatang papel.

Rubriks sa Pagdrowing
Puntos
3 2 1
Krayterya
Kabilugan nga Ginapakita ro Medyo may Abu ro kueang
drowing madetalyado nga kueang sa detalye sa detalye it
pagdrowing it drowing drowing
Matinugahon Manami ro Medyo manami ro Bukon it
pagdrowing ag pagdrowing ag manami ro
paggamit it kolor paggamit it kolor pagdrowing ag
ro kolor
Kalimpyo Malimpyo ag May sangkiri nga Mahigku ag
mahipig ro higku ag medyo bukon it mahipig
pagdrowing bukon it mahipig ro pagdrowing
ro pagdrowing
Taeamdan: 7-9 iskor –
4-6 iskor –

12
 3 iskor -

Listahan it Husto nga Sabat

Testingan Balikan Paumwaron
1. B 1. B May eain-eain
nga sabat
2. B 2. C
3. A 3. C
4. D 4. C
5. A 5. C

Paumwaron Sabtan
May eain-eain 1. B
nga sabat
2. C
3. D
4. E
5. A

Isipon
Posible nga Sabat

1. Ro kada probinsya hay may mga pinasahi nga mga

makasaysayang lugar o mga nagkaeatabo.

2. Ro mga istorya ag nagkaeatabo kato anay sa atong mga

probinsya hay nangin sandigan it atong pagpangabuhi.

GAWAIN A
Pagyamanin

13
Taean-awan
1. Cabigas Lilibeth, Hilay Ivy, Rafaela Lilibeth., Makabayan 3,
Module 12b pahina 1-4
2. Edrina Tito M., (2014) Araling Panlipunan 3 Kagamitan ng Mag-aaral
pahina 60-63
3. Capunitan, Charity A., Galarosa, Walter F., Sampang, Rodel
C.,Manalo, Thea Joy G.,(2015) Araling Panlipunan 3, Kagamitan ng
Mag - aaral, pahina 78 – 88ttt 11
4. Capunitan, Charity A., Galarosa, Walter F., Sampang, Rodel C.,
Manalo, Thea Joy G.,(2015) Araling Panlipunan 3, Gabay ng Guro,
pahina 48 - 51.

14
Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:

Department of Education - Bureau of Learning Resources (DepEd-BLR)

Ground Floor, Bonifacio Bldg., DepEd Complex

Meralco Avenue, Pasig City, Philippines 1600

Telefax: (632) 8634-1072; 8634-1054; 8631-4985

Email Address: blr.lrqad@deped.gov.ph *

blr.lrpd@deped.gov.ph
15