Araling Panlipunan

Ekonomiks- isang agham panlipunan na mayroong layunin na pag-aralan ang mga pagkilos at pagsisikap ng mga
tao at mga paraan ng paggamit ng mga limitadong pinagkukunang yaman upang magtuguan ang walang katapusang
pangangailangan at kagustuhan

-nagmula sa salitang oikonomia na ang ibig sabihin ay "pamamahala ng sambayanan"

-unang nakilala bilang political economy na sentral na paksa ng mga pilosopo o philosopher.

Xenophon -mabuting pamamahala at pamumuno

-Oeconomicus

Plato -espesyalisasyon at division of labor

-the Republic

Aristotle -Pribadong pagmamay-ari

- Topics and Rhetoric

Mercantilist -Paglikom ng mga likas na yaman tulad ng lupa,ginto at pilak.

Francois Quensay at Physiocrats -pagbibigay halaga sa kalikasan at paggamit nang wasto sa mga likas na yaman.

Tableau Economique - nagpapakita ng paikot na daloy ng produkto at serbisyo sa economiya.

Ekonomista- isang tao na nag-aaral ukol sa pagpili at pagdesisyon ng mga tao at lipunan at ang epekto nito sa
buong ekonomiya.

Adam Smith -Ama ng Makabagong Ekonomiks

-Laissez-faire o Let alone Policy
-espesyalisasyon ay paghati ng mga gawain sa produksiyon ayon sa kapasidad at kakayahan sa paggawa.
-📖"An Inquiry into the Nature And Causes of The Wealth of Nations"-Ama ng Makabagong Ekonomiks
-Laissez-faire o Let alone Policy
-espesyalisasyon ay paghati ng mga gawain sa produksiyon ayon sa kapasidad at kakayahan sa paggawa.
-📖"An Inquiry into the Nature And Causes of The Wealth of Nations"

David Ricardo- Law of Deminishing Marginal Returns- ang patuloy na paggamit ng tao sa mga likas na yaman ay
nagiging dahilan ng pagliit ng nakukuha mula sa mga ito.

David Ricardo- Law of Comparative Advantage -isang prinsipyong nagsasaad na mas nakakalamang ang mga
bansang na nakakagawa ng mga produktong sa mas mababang halaga kumpara sa ibang bansa.

Thomas Robert Malthus- Binigyan diin ang mga epekto ng mabilis na paglaki ng populasyon.

Thomas Robert Maltus -Malthusiam Theory

-Ang populasyon ay mas mabilis lumaki kaysa sa supply ng pagkain na nagdudulot ng labis na kagutuman sa bansa

John Maynard Keynes -Father of Modern Theory Of Employment

-Thinks that the government keeps the economy strong ang balanced.
-📖 "General Theory of Employment, Interest, and Money

Karl Marx -Ama ng Komunismo

-📝 "Das Kapital" study about Komunismo
-📝 "Communist Manifesto" w/ Friedrich Engels
-thinks there is Equality in the society

Karl Marx -Naniniwala na ang estado ang dapat ma nagmamay-ari ng mga salik ng produksiyon at distribusyon ny
yaman ng bansa.
-Isinulong na ang rebolusyon ng mga proletariat ang magpapatalsik sa mga kapitalista.

Economic Goods -ang lahat ng bagay ay may halaga o presyo tulad ng pagkain,damit at bahay.
Free Goods -ang mga bagay na nakakamit ng tao nang walang bayad tulad ng init ng araw at hangin.

Ekonomiks Bilang Agham -isang agham panlipunan kung saan sentral na pinagaaralan ang mga kilos,gawi,at lahat
ng pagpupunyagi ng tao na maghahanapbuhay at ang pagsisikap ng pamahalaan na ayusin ang ekonomiya na
nkaaapekto sa pamumuhay ng tao sa lipunan.

Kaugnayan ng Ekonomiks at Ibang Asignatura- Pinag-aaralan dito ang mga kilos at pagsisikap na ginagawa ng
tao upang matugunan ang mga pangangailangan at mapaunlad ang ekonomiya.

Ekonomiks at Agham Pampolitika -pag-aaral ng mga balangkas o estruktura,tungkulin at responsibilidad ng

pamahalaan.

Ekonomiks at Kasaysayan- Ay ang mga nagawang pagpupunyagi na ginawa ng mga tao sa iba't ibang panahon.

Ekonomiks at Etika- ay may kinlaman sa moralidad at paggawa ng tama o mali sa buhay.

Ekonomiks at Sosyolohiya -ay pag-aaral ng pinagmulan at estruktura ng ating lipunan.

Ekonomiks at Heograpiya-ay tumutukoy sa pag-aaral ng mga katangiang pisikal ng bansa, ang klima,
pinagkukunang yaman, at iba pang aspektong pisikal ng mga tao.

Ekonomiks at Natural Sciences -Ang pag-unawa sa mga kaganapan sa ating kapaligiran ay sakop ng iba't ibang
sangay ng pag-aaral ng Ekonomiks at natural Sciences.

Ekonomiks at Biyolohiya -Pag-aaral sa mga bagay na may buhay tulad ng tao,halaman, hayop at iba pa.

Ekonomiks at Kemistri -May kinalaman sa pag-aaral ng ibat ibang kemikal na kailangan sa paglikha ng isang
bagay.

Ekonomiks at Pisika- pag-aaral ng mga bagay at enerhiya.

-anumang teknolohiya na ginahamit upang paunlarin ang enerhiya ay binibigyang-pansin nito.

Ekonomiks at Matematika -Pag-aaral ng Ekonomiks at Matematika ang ukol sa numero,tsart,graph,at pagbuo ng

matematikal formula o mathematical equations.

Rekomendasyon -pagbibigay ng mga paraan upang maging mabisa ang paglutas sa suliranin.

Hypothesis -pansamantalang kasagutan o paliwanag sa natukoy sa mga suliraning pang ekonomiya.

Mga Hakbang sa pagsasagawa ng siyentipikong Pamaraan

1. Pagtukoy sa suliranin
2. Pagbibigau ng Hypothesis
3. Pangangalap ng mga Datos at Impormasyon.
4. Pagsusuri ng Datos at Impormasyon.
5. Pagbigay ng Kongklusyon.

Social Choice -ang pagpapasiyang gingawa ng pamahalaan upang matugunan ang mga pangangailangan ng
lipunan.

Economic Choice -ay may kinalaman sa desisyon ukol sa ibat ibang gamit ng limitadong pinagkukunang yaman.

Opportunity Cost -tumutukoy sa isinakripisyong halaga ng isang bagay upang bigyang-daan ang higit na mas
makabuluhang paggagamitan nito.

Trade-off -ay pagpapaliban ng pagbili ng isang bagay upang makamit ang ibang bagay.

Likas na yaman
•Mga bagay na biyaya ng kalikasan
•Nagbibigay hanapbuhay at kabuhayan sa mga Pilipino
•Pinagmumulan ng mga hilaw na materyales
•Nakakatulong sa pag-unlad ng industriya
Yamang lupa
•Sumasaklaw sa lahat ng di mapapalitang yaman ng bansa
•Pinanggagalingan ng mga hilaw na materyales ng bansa
• may kabuuang sukat na 300,000 kilometro kuwadrado
•Binubuo ng kagubatan ( 25%), alienable at disposable lands
yamang gubat
•50 porsyento ng mga kagubatan ay matatagpuan sa Mindanao

Kahalagahan ng Kagubatan:
•Pinanggagalingan ng mga produktong gawa sa puno
•Nagsisilbing tirahan ng mga maiilap, mababangis at endangered species
•Pinangangalagaan ang watershed
•Nagbibigay hanapbuhay sa tao at kita sa ekonomiya
•Nagdudulot ng balanseng ekolohikal

Pagkakalbo ng kagubatan
•Maaring magdulot ng flash flood o pagbaha
•Pagkaubos ng mga maiilap at endangered na mga hayop
•Pagbaba ng water level sa mga dam at ilog
•Pag-init ng kapaligiran ( global warming)

Reforestation- pagtatanim ng mga puno upang palitan ang mga nawalang puno

Yamang tubig
•Biniyayaan ang Pilipinas ng iba't-ibang anyong tubig
•Pangunahing pinagkukunan ng mga iba't-ibang pagkaing dagat
•Nagkakaloob ng hanapbuhay at kita sa mga Pilipino
Hal: lawa, ilog, golpo, sapa, talon, kipot,
golpo at dagat

Mga suliranin ng yamang tubig

-kawalan ng disiplina at malasakit
-kakulangan sa kaalaman
-hindi lubusang pagpapatupad ng mga batas
-polusyon
-pagkasira ng coral reefs
-pagkawala ng yamang dagat

Yamang mineral
• yaman na nakukuha sa kailaliman ng lupa
•isa sa mga pinakamahalagang yaman ng bansa
•nauubos sa palipas ng panahon

Dalawang Uri ng Yamang Mineral

a. Metal- ginto, pilak tanso, nikel at bakal
b. Di Metal- marmol, jade, asbestos, asoge, limestone
clay, petrolyo, gas at karbon

Yamang enerhiya -uri ng lakas na ginagamit upang mapaandar at maging kapaki-pakinabang ang isang bagay

Hydroelectric energy-buhat sa yamang tubig

Hal: Maria Cristina Falls

Solar energy - enerhiya na nagmumula sa init ng araw

Geothermal energy - enerhiyang nagmumula sa init na nagmumula sa ilalim ng lupa

Dendrothermal energy- enerhiyang nagmumula sa singawa ng mga nasusunog na kahoy

Fossil fuels- enerhiya na mula sa labi ng tuyong halaman at hayop

Wind energy - enerhiya na galling sa windmill

Yamang tao- Lumilinang ng mga likas na yaman ng bansa

•Nagbibigay ng kaganapan sa paghahangad ng bansa namakagamit ng mga makabagong makinarya at teknolhiya

•Laging inuugnay sa populasyon at lakas paggawa

Populasyon- kabuoang bilang ng taong naninirahan sa isang partikular na lugar, rehiyon o bansa

Demograpiya- agham ng pag-aaral ng balangkas ng populasyon

•Sinusuri ang: estruktura ng edad, kasarian, edukasyon, relihiyon, birth rate at death rate
•Isinasagawa upang magkaroon ng maayos na planong
pang-ekonomiya

Demographer- nag-aaral ukol sa populasyon ng bansa

•Bilang ng tao na naninirahan sa bawat kilometro kwadrado

populasyon density= populasyon/land area

Mga problemang dulot ng paglaki ng populasyon

1. pagkain
2. hanapbuhay
3. kapayapaan
4. kaayusan
5. kalikasan
6. pabahay
7. edukasyon
8. Kalusugan

Microeconomic theory of fertility- Teorya kung saan mabuting pinagpapasiyahan ng mag-asawaang pagdaragdag
ng mga anak
•Ang pagkakaroon ng madaming anak ay mangangahulugan natataas ang gastos ng pamilya

Demographic transition theory- Teorya na naglalarawan ng kalagayan ng ekonomiya kapag sinuriang birth rate at
death rate
•Ito ay may apat na yugto

Birth rate- tumutukoy sa bilang ng mga ipinanganak

Death rate- tumutukoy sa bilang ng mga taong namamatay

Unang yugto- parehas mataas ang birth rate at death rate

Ikalawang yugto- umuunlad ang bansa sa larangan ng medisina at sanitasyon; unti-unting bumababa ang
populasyon habang ang pangkabuhayang kalagayan

Ikatlong yugto- mayroong mababang agwat sa pagitan sa pagitan ng birth at death rate; bumababa ang bilang ng
mga ipinanganak at namatay bunga ng pag-unlad ng
ekonomiya

Ikaapat na yugto- yugto kung saan may zero population growth; mayroon lamang dalawang anak ang mag-asawa

Malthusian theory- Iminungkahi ni Thomas Robert Maltus

•teorya kung saan mas mabilis lumaki ang populasyon kaysa sasupply ng pagkain
•Kapag hindi nasugpo ang paglaki ng populasyon ay madami ang mamatay at magugutom

Lakas-paggawa- mga tao na may edad 15 pataas na may sapat nang lakas, kasanayan at maturity upang makilahok
sa mga gawawing pamproduksiyon ng bansa
•Kabilang dito ang mga taong may trabaho o naghahanap ng trabaho

Kahalagahan ng lakas paggawa- Lumilikha ng mga produkto na kailangan ng ekonomiya

•Gumaganap bilang mamimili ng mga produkto at serbisyo
•Nagproproseso ng hilaw na materyales mula sa agrikultura
•Nagbabayad ng buwis sa pamahalaan
•Lumilinang at nagngangala ng mga likas na yaman

Labor force participation rate- proporsiyon ng mga mamamayan na aktibong nakikilahok saproduksiyon ng bansa
LFPR= Labor force/working age population x 100

Working age population- mga mamamayan na kabilang sa household population na may 15 pataas

Employed - mga taong kasalukuyang nagtatrabaho o naghahanapbuhay saisang gawain o negosyo

Underemployed - Nagtatrabaho nang hindi naayon sa o mababa sa kanilangkasanayan at pinag-aralan

Unemployed - mga manggagawa na walang mapasukang trabaho kahit may sapat na kakayahan at edukasyon

Employment- sitwasyon kung saan ang lakas-paggawa ay may mapapasukangtrabaho

Underemployment-sitwasyon kung saan ang oras ng pagtatrabaho ng mgamanggagawa ay kulang sa walong oras

Unemployment- nagaganap kapag lumipat ang indibidwal ng trabaho mula sa ibang trabaho

Cyclical- maynagaganap kapag krisis sa ekonomiya

• nagtatanggal ng mga manggagawa sa industriya

Seasonal- nagaganap ang pagkawala ng trabaho bunga ng pagbabago ng panahon at okasyon

Structural- nagaganap kapag nawalan ng trabaho ang manggagawa bungang pagliit ng industriya,makabagong
teknolohiya at pagbabago ng panlasang mamimili

inward looking policy - kailangan ang import substitution upang mapanatili ang produksiyon kahit may problema sa
pandaigdigang kalakand

labor export -pagbubukas pinto para sa pagtatatrabaho ng ating manggagawasa ibang bansa
-maaring magdulot ng brain drain at brawn drain

paghihikayat sa mga namumuhunan -makakatulong ang mga mga lokal o dayuhang mamumuhunan sa pag
papatayo ng mga negosyo at industriya na magbibigaytrabaho sa mga manggagawa

pagdaragdag ng gastos ng pamahalaan sa mga proyekto - may malaking gampanin at maitutulong ang
pamahalaan upang magkaroon ng trabaho ang mga manggagawa

Yamang capital- bagay na nilikha ng tao na makakatulong sa paglikha ng produkto

Nakakatulong sa pagproseso ng mga hilaw na materyales

Pirmihan- ginagamit ng paulit-ulit at sa mahabang panahon

•Hal: Makinarya & Kagamitang pantransportasyon

Espesyal- ginagamit para sa iisang layunin lamang

•Hal: sewing machine

Iniikot- ginagamit ng isang ulit lamang

•Hal: gusali

Produktibo- ginagamit upang makalikha ng ibang produkto

•Hal: tela – damit

Pag-iimpok- kitang hindi ginagamit sa pagkonsumo

Pamumuhunan- paggastos upang makabili ng capital goods

Depresasyon- hangganan ng kapakinabangan ng isang yamang kapital katuladng pagkasira at pagkaluma

Kahalagahan ng pagpapatayo at pagpapalit ng pasilidad

a)Tanda ng pagsulong ng bansa

b)Pagpapabilis at pagpaparami ng produksiyon
c)Napapalitan ang mga luma at nasisirang yamang kapital

Paano mo maipapakita ang paglaban sa epekto ng kakapusan sa iyong pang-araw-araw na buhay?

Naipapakita ko ito sa pamamagitan ng pagtitipid at pag gamit ng wasto sa anumang yaman

Kakulangan- ay isang kalagayan na panandalian lamang. Sinasabi na ang kalagayang ito ay maaaring gawa o likha
ng tao.

Kakapusan- ang pangunahing dahilan ng pagkakaroon ng mga suliranin pang- ekonomiya

Kakapusan – ay kondisyon kung saan ang pinagkukunang yaman ay limitado upang matugunan ang walang
katapusang pangangailangan at kagustuhan ng mga tao.

- araw araw ang bawat tao ay kumakaharap ng kakapusan mahirap man o mayaman,

-may limitadong oras, kita at yaman upang maisagawa ang lahat ng nais nilang gawin kung kayat gumagawa na
lamang ng pagpili/ pagdedesisyon. ( prioridad)

Kakapusan- ay laging umiiral sa isang ekonomiya, ito ay nagaganap kapag ang prodyuser ay hindi makapag supply
ng mga produkto ayon sa kasalukuyang pangangailangan ng pamilihan.

Kakulangan- ay pansamantala lamang.

Hoarding – isang halimbawa ng artipisyal na kakulangan na ibig sabihin ay itinatago ang supply ng mga
pangangailangan. ( bigas)

Itinatago ng mga rice cartel ang supply ng bigas upang magkaroon ng pansamantalang kakulangan.

Kartel o Rice Cartel- ay pangkat ng malalaking negosyante na kumokontrol sa distribusyon, pagbili at pagpresyo ng
mga produkto.
Walang katapusang
Konsepto ng kakapusan: pangangailangan

Limitadong pinagkukunang yaman

Pagpili at pagdedesisyon

Paano mabibigyang solusyon ang mga suliraning pang-ekonomiya tulad ng kakulangan at kakapusan?

Family planning at hindi pag aaksaya ay ang pangunahing solusyon sa kakulangan at kakapusan

Distribusyon - ay may kinalaman sa pamamahagi at serbisyo sa ibat ibang sector ng ekonomiya.

Ano ang dahilan ng pagkakaroon ng kakulangan o kakapusan?

Isa sa panggunahing dahilan ay ang pagtaas ng populasyon at dahil doon mas marami ang nakokonsumo kung
kayat nagkakaroon ng shortage.

Bakit ang ating lipunan ay apektado ng kakulangan o kakapusan?

Dahil matitigas ang ulo ng mga tao at hindi sumusunod sa batas ekonomiya kaya naangyayari ito at dito
naaapektuhan ang ating pamumuhay sa lahat ng pagkakataon

Paano mo mailalarawan ang kaibahan ng pangangailangan at kagustuhan ng tao?

ang pangangailangan ay pangaraw-araw na ginagamit sa pamumuhay,ang kagustuhan naman ay sariling
pagkagusto o pagkahilig dito.

Pangangailangan – mga bagay na kailangan ng tao upang mabuhay

Kagustuhan – hindi mga priyoridad na pangangailangan ng tao; mga bagay na hindi kailangan upang mabuhay o
tinatawag na mga luho

Abraham Robert Maslow- Isang sikologo na may pag-aaral ukol sa pangangailangan ng tao.

Mga Salik na Nakaiimpluwensiya sa mga Pangangailangan ng Tao

• Edad

• Hanapbuhay

• Panlasa

• Edukasyon

• Kita

Mga Batas na Dapat Ipatupad Upang Mapangalagaan ang Yamang Tubig

Republic Act 7160 - tinatawag na Local Goverment Code ng Pilipinas na nagpapatupad ng batas sa
sanitasyon at kalinisan sa kapaligiran.

Republic Act 3931-nagbabawal at nagpaparusa sa sinumang nagtatapon sa tubig namagdudulot ng

polusyon sa nasabing likas na yaman.

Presidential Decree 948 - Batas na sumusog sa R.A. 3931 at nagbigay daan na pagtatatag ng Pollution
Control Law, sa nag-uutos ng pagtitipon at pangongolekta ng mga solidong bagay na itinatapon sa ilog at
ibang anyong tubig.

Executive Order 54 - Ang nagtatag ng Pasig River Rehabilitation Commisssion.

Give up nalang guys

- Jailey