Người soạn: TS.

Hà anh Tùng 8/2009

ĐHBK tp HCM

Chương 4: TĐN đối lưu trong môi trường 1 pha

4.1 CÁC TIÊU CHUẨN ĐỒNG DẠNG CỦA TĐN ĐỐI LƯU ỔN ĐỊNH

4.2 Tỏa nhiệt đối lưu tự nhiên

4.3 Tỏa nhiệt đối lưu cưỡng bức

p.1
 Người soạn: TS. Hà anh Tùng 8/2009
ĐHBK tp HCM
NHẮC LẠI:

Để tính trao đổi nhiệt đối lưu  thường dùng công thức Newton:

Q Q   F Tw  T f  (W)
Tf
F T
hay q (W/m2)
Tw 1/ 

trong đó: -  là hệ số tỏa nhiệt đối lưu (W/m2.K) THỰC NGHIỆM

- F là diện tích bề mặt trao đổi nhiệt (m2)
- Tw là nhiệt độ trung bình của bề mặt ( K hoặc oC)
- Tf là nhiệt độ trung bình của chất lỏng ( K hoặc oC)

p.2
 Người soạn: TS. Hà anh Tùng 8/2009
ĐHBK tp HCM

Hệ số tỏa nhiệt  phụ thuộc rất nhiều yếu tố

 
  f t w , t f , , , c p , , , , l1 , l 2 , l 3 

Phương pháp giải tích gặp rất nhiều khó khăn

 được xác định từ thực nghiệm bằng phương pháp

CƠ SỞ LÝ LUẬN ĐỒNG DẠNG

p.3
 Người soạn: TS. Hà anh Tùng 8/2009
ĐHBK tp HCM

4.1 CÁC TIÊU CHUẨN ĐỒNG DẠNG của TĐN ĐỐI LƯU
ỔN ĐỊNH  Pt tiêu chuẩn: Nu = f(Re, Gr, Pr)

l
 TC Nusselt: bieåu thò cöôøng ñoä toûa nhieät: Nu  

yù nghóa VL: Nu = Q toûa nhieät ñoái löu / Q daãn nhieät.
Nu laø TC chöa xaùc ñònh (chöùa ).

l
 TC Reynolds: Re  laø tyû soá giöõa löïc quaùn tính vaø löïc nhôùt.
 => Ñaëc tröng cho TN ñoái löu cöôõng böùc

gl 3
 TC Grashof: Gr  2 t => Ñaëc tröng cho TN ñoái löu töï nhieân

 Bieåu thò aûnh höôûng cuûa các thông số
 TC Prandtl: Pr  vật lý của chaát loûng ñoái vôùi TĐN
a
p.4
 Người soạn: TS. Hà anh Tùng 8/2009
ĐHBK tp HCM
l gl 3 
 Ý nghĩa các thông số: Re  Gr  2 t Pr 
  a

trong đó: Nu  f Re, Gr, Pr  

l: Kích thước xác định (m)

: tốc độ trung bình của dòng chất lỏng (m/s)
g: gia tốc trọng trường (m/s2)
: hệ số dẫn nhiệt của chất lỏng (W/m.độ) Tra bảng
theo nhiệt
a: hệ số khuyếch tán nhiệt của chất lỏng (m2/s) độ xác định
: độ nhớt động học (m2/s)
Đối với chất khí:  = 1/T
: hệ số giãn nở nhiệt (1/K)
Đối với chất lỏng: TRA BẢNG
p.5
 Người soạn: TS. Hà anh Tùng 8/2009
ĐHBK tp HCM

Sơ đồ tính toán cho bài toán TĐN Đối lưu

1/ Xác định:
Nhiệt độ xác định (oC) Kích thước xác định l (m)
Tra bảng

, a, , , Pr Lưu ý: Đối với chất khí:  = 1/T

l gl 3
2/ Tính: Re  Gr  2 t
 

3/ Suy ra: Nu  f Re, Gr, Pr    Nu
l
p.6
 Người soạn: TS. Hà anh Tùng 8/2009
ĐHBK tp HCM

4.2 Tỏa nhiệt đối lưu TỰ NHIÊN

A) TNĐL töï nhieân trong khoâng gian voâ haïn

B) TNĐL töï nhieân trong khoâng gian höõu haïn

p.7
Người soạn: TS. Hà anh Tùng 8/2009
ĐHBK tp HCM

Ví dụ về TĐN Đối lưu tự nhiên

p.8
 Người soạn: TS. Hà anh Tùng 8/2009
ĐHBK tp HCM

VD về TĐN đối lưu tự nhiên: TỔN THẤT NHIỆT TỪ MÁY RA MÔI TRƯỜNG
* Thaát thoaùt nhieät töø vaùch buoàng saáy, loø nung , loø hôi, buoàng haáp-khöû
truøng, buoàng khöû öùng suaát,…
* Toån thaát nhieät treân ñöôøng oáng daãn hôi, khí noùng, …
* Laøm maùt “daøn noùng” tuû laïnh gia ñình
* Nhieät toaû ra töø maùy moùc cô khí: maùy ñuøn nhöïa,…

p.10
 Người soạn: TS. Hà anh Tùng 8/2009
ĐHBK tp HCM
ĐẶC TRƯNG của ĐỐI LƯU TỰ NHIÊN

 CÑ cuûa chaát loûng doïc bề mặt (BM) laø do söï toàn taïi t.
 Nhieät ñoä chæ thay ñoåi trong lôùp moûng (lôùp bieân) saùt BM TÑN.
 Tröôøng toác ñoä trong lớp biên thay ñoåi lôùn, taïi BM w = 0.
 Khi TĐN maõnh lieät, bieán thieân to lôùn thì chaát loûng CÑ caøng maïnh.
 Hai cheá ñoä CÑ cô baûn: chaûy taàng vaø chaûy roái.
p.11
 Người soạn: TS. Hà anh Tùng 8/2009
ĐHBK tp HCM

A) TNĐL tự nhiên trong không gian vô hạn

 Sử dụng PHƯƠNG TRÌNH TIÊU CHUẨN:


Nu m  CGr. Pr 
n
m
  Num
l
 Trình tự tính toán:
1/ KTXÑ: oáng ngang laáy l = d ; vaùch ñöùng và oáng ñöùng thì l = chieàu cao;
còn tấm ngang thì l lấy bằng chiều hẹp của tấm
1 Tra bảng
2/ Nhiệt độ XÑ: tm  t f  t w  , a, , , Pr
2

gl 3 Lưu ý: Đối với chất khí:  = 1/Tm

3/Tính Gr  2 t

4/ Tra 2 hệ số C, n từ bảng
p.12
 Người soạn: TS. Hà anh Tùng 8/2009
ĐHBK tp HCM
 Tra 2 hệ số C, n từ bảng
Traïng thaùi chuyeån ñoäng (Gr.Pr)m C n

Chaûy maøng < 10 -3 0,5 0

Quaù ñoä töø chaûy maøng sang chaûy taàng 1. 10 -3 ÷ 5. 102 1,18 1/8

Chaûy taàng 5. 102 ÷ 2. 107 0,54 1/4

Chaûy roái 2. 107 ÷ 1. 1013 0,135 1/3

Riêng trường hợp đối với tấm phẳng đặt nằm ngang:

(Gr.Pr)m

p.13
 Người soạn: TS. Hà anh Tùng 8/2009
ĐHBK tp HCM

B) TNĐL tự nhiên trong không gian hữu hạn

Ñeå ñôn giaûn, xem QT TĐN naøy cô baûn laø do  tñ

dẫn nhiệt, vôùi “heä soá daãn nhieät töông ñöông” tñ.
q t w1  t w2  (W/m2)


p.14
 Người soạn: TS. Hà anh Tùng 8/2009
ĐHBK tp HCM

Tính toán hệ số dẫn nhiệt tương đương: td  . td

- KTXĐ: lấy theo chieàu daøy khe 
- NÑXÑ: lấy theo nhiệt độ trung bình chaát loûng tf = 0,5(tw1 + tw2).

Tra bảng
, a, , , Pr Lưu ý: Đối với chất khí:  = 1/Tm

g 3
- Tính Grf  tw1  tw2 
 2

- Tính tđ
Khi Gr  Pr  f  103 thì tñ = 1 vaø tñ =  (DN ñôn thuaàn)

 tñ  0,18Gr  Pr 
0,25
Gr  Pr  f  10 3
f

p.15
 Người soạn: TS. Hà anh Tùng 8/2009
ĐHBK tp HCM

4.3 TỎA NHIỆT ĐỐI LƯU CƯỠNG BỨC

p.16
 Người soạn: TS. Hà anh Tùng 8/2009
ĐHBK tp HCM

A. Chất lỏng chuyển động

trong ống, rãnh
A.1 Toaû nhieät khi chaûy roái
A.2 Toûa nhieät khi chaát loûng chaûy taàng
A.3 Toaû nhieät ôû traïng thaùi quaù ñoä

Nu  f Gr, Re, Pr  

p.17
 Người soạn: TS. Hà anh Tùng 8/2009
ĐHBK tp HCM

 Caùc CT thöïc nghieäm ñöôïc chia theo 3 vuøng CÑ:

chaûy taàng, chaûy roái, g/ñoaïn quaù ñoä.

NÑXÑ: nhieät ñoä chaát loûng tf

4F
KTXĐ: d trong, hoaëc Þ töông ñöông d tñ 
F  dieän tích tieát dieän ngang doøng chaûy, m2.
U
U  chu vi öôùt, m.

dtđ = d1 – d2

p.18
 Người soạn: TS. Hà anh Tùng 8/2009
ĐHBK tp HCM
A1. Tỏa nhiệt khi chảy rối
Cheá ñoä chaûy roái: khi Re > 104 l
Re 

Xaùo troän raát maïnh; aûnh höôûng cuûa ÑL töï nhieân coù theå boû qua.
PTTC toång quaùt:
0, 25
 Pr f 
Nu f  0,021 Re 0 ,80
f Pr 0 , 43
f
   l R
 Prw 
Khoâng khí coù Pr  const do ñoù: Nuf = 0,018Ref0,80
 Chuù yù:
 Moät soá taøi lieäu thöôøng ñöa ra nhöõng CT ñôn giaûn ñeå tính tröïc tieáp  .
Ñoù
chæ laø caùch bieåu dieãn khaùc ruùt ra töø PTTC, khoâng maâu thuaãn vôùi nhöõng CT treân.
 Coù moät soá CT thöïc nghieäm khaùc nhau, nhöng khoâng theå noùi CT naøo öu
vieät hôn. p.19
 8/2009
1. l - aûnh höôûng cuûa ñoaïn ñaàu oáng. Khi l/d > 50 thì l = 1.
Khi l/d < 50  BAÛNG : Trò soá l khi chaûy roái
l/d
1 2 5 10 15 20 30 40 50
Ref
1104 1,65 1,50 1,34 1,23 01,17 01,13 01,07 01,03 01
2104 1,51 1,40 1,27 1,18 01,13 01,10 01,05 01,02 01
5104 1,34 1,27 1,18 01,13 01,10 01,08 01,04 01,02 01
1105 1,28 1,22 1,15 01,10 01,08 01,06 01,03 01,02 01
1106 1,14 1,11 1,08 01,05 01,04 01,03 01,02 01,01 01

2. R - aûnh höôûng cuûa oáng cong: löïc ly taâm khieán chaát loûng bò
nhieãu loaïn hôn, laøm taêng .
d
 R  1  1,77
R
R : baùn kính cong cuûa oáng xoaén.
p.20
 Người soạn: TS. Hà anh Tùng 8/2009
ĐHBK tp HCM

A2. Tỏa nhiệt khi chất lỏng chảy tầng

Chaûy taàng: Re < 2200. AÛnh höôûng cuûa ÑLTN khoâng theå boû qua.
0 , 25
 Pr f 
Nu f  0,15 Re 0 , 33
f Pr 0 , 43
f Gr 
0 ,1
f
 l
 Prw 
- Neáu (l/d)> 50  l = 1.

- Neáu (l/d)< 50 phaûi nhaân theâm heä soá l .

BAÛNG : Trò soá l khi chaûy taàng

l/d 1 2 5 10 15 20 30 40 50
l 1,90 1,70 1,44 1,28 1,18 1,13 1,05 1,02 1

p.21
 Người soạn: TS. Hà anh Tùng 8/2009
ĐHBK tp HCM

A3. Tỏa nhiệt khi chất lỏng chảy quá độ

0 , 25
 Prf 
Re = 2200 ~ 10000 Nuf  K o Pr f
0 , 43
   l
 Prw 

- Neáu (l/d)> 50  l = 1.
- Neáu (l/d)< 50 phaûi nhaân theâm heä soá l tra từ bảng trạng thái
chảy tầng

BAÛNG : Trò soá Ko = f(Ref)

Ref.10-3 2,2 2,3 2,5 3,0 3,5 4,0 5,0 6,0 7,0 8,0 9,0 10
Ko 2,7 3,3 4,1 7,0 9,0 10,3 15,5 19,5 23 27 30 33

p.22
 Người soạn: TS. Hà anh Tùng 8/2009
ĐHBK tp HCM

B. CHẤT LỎNG CHUYỂN ĐỘNG NGOÀI VẬT

B.1 Chất lỏng chảy ngang qua tấm phẳng

B.2 Chất lỏng chuyển động ngang qua ống đơn
B.3 Chất lỏng chuyển động ngang qua cụm ống

p.23
 Người soạn: TS. Hà anh Tùng 8/2009
ĐHBK tp HCM

B1. Chất lỏng chuyển động ngang qua tấm phẳng

* KTXĐ: l = chiều dài tấm (m)

* NĐXĐ: chọn bằng nhiệt độ chất lỏng (tf)

0,25
 Pr 
Re f  105 Nu f  0,037 Re 0f,8 Prf0,43  f 
 Prw 
0,25
Re f  105
 Pr 
Nu f  0,68 Re 0f,50 Prf0,43  f 
 Prw 
+ Riêng đối với không khí  pt có dạng đơn giản hơn:

Re f  105 Nu f  0,032 Re0f ,8

Re f  105 Nu f  0,066 Re0f ,5

p.24
 Người soạn: TS. Hà anh Tùng 8/2009
ĐHBK tp HCM

B2. Chất lỏng chuyển động ngang qua ống đơn

* KTXĐ: đường kính ngoài ống (d)
* NĐXĐ: nhiệt độ chất lỏng (tf)
0 , 25
0 , 36 
Pr f 
 Ref = 10 ~ 103 : Nu f  0,56 Re f Pr f 
0,5

 Prw 
0 , 25
 Ref = 1000 ~ 2.105
 Pr f 
Nu f  0,28 Re 0, 6
f Pr 0 , 36
f
 
 Prw 
+ Riêng đối với không khí  pt có dạng đơn giản hơn:

 Ref = 10 ~ 103 Nu f  0,49 Re0f,5

 Ref = 103 ~ 2.105 Nu f  0,245 Re0f ,6

p.25
 Người soạn: TS. Hà anh Tùng 8/2009
ĐHBK tp HCM


Neáu goùc va   90o, nhân theâm heä soá hieäu chænh  
 90o

Coù theå tra  ôû ñoà thò.

 QT toûa nhieät khi chaát loûng chaûy ngang qua caùc vaät coù hình daïng baát
kyø raát phöùc taïp neân khoù xaây döïng ñöôïc qui luaät chung maø caàn tieán haønh
thí nghieäm rieâng töøng tröôøng hôïp.

p.26
 Người soạn: TS. Hà anh Tùng 8/2009
ĐHBK tp HCM

B.3 Chất lỏng chuyển động ngang qua cụm ống

Hai caùch boá trí cô baûn: song song vaø so le

 so le   song song
Böôùc ngang S1, böôùc doïc S2, đường kính ống d vaø soá daõy oáng n theo höôùng
doøng.
HSTN cuûa haøng thöù 1 do ñoä roái loaïn ban ñaàu cuûa doøng quyeát ñònh.
Töø haøng oáng thöù 3 trôû ñi: HSTN oån ñònh.
p.27
 Người soạn: TS. Hà anh Tùng 8/2009
ĐHBK tp HCM
* KTXĐ: đường kính ngoài ống (d) Toác ñoä : choã tieát dieän töï do heïp
* NĐXĐ: nhiệt độ chất lỏng (tf) nhaát cuûa chuøm oáng.

Tính cho hàng ống thứ 3 trở đi:

 Chuøm oáng song song
0,25
 Pr 
Ref < 103 Nu f  0,56 Re 0f,5 Prf0,36  f  i
 Prw 
0,25
Ref > 103 0,65 0,36  Prf 
Nu f  0,22 Re f Prf   i
 Prw 
 Chuøm oáng so le
0,25
Ref < 103  Pr 
Nu f  0,56 Re 0f,5 Prf0,36  f  i
 Prw 
0,25
Ref > 103 0 ,6 0,36  Prf 
Nu f  0,40 Re f Prf   i
 Prw 
p.28
 Người soạn: TS. Hà anh Tùng 8/2009
ĐHBK tp HCM

Ñoái vôùi khoâng khí:

Ref < 103 Nu f  0,49 Re 0f,5

Ref > 103
 Chuøm oáng song song Nu f  0,149 Re 0f,65
 Chuøm oáng so le Nu f  0,245 Re0f ,6

Heä soá haøng oáng i:

Haøng oáng Chuøm oáng song song Chuøm oáng so le

thöù nhaát i = 0,6 i = 0,6
thöù hai i = 0,9 i = 0,7
thöù ba trôû ñi i = 1 i = 1

p.29
 Người soạn: TS. Hà anh Tùng 8/2009
ĐHBK tp HCM

Neáu goùc va  < 90o thì duøng heä soá  ñeå xeùt aûnh höôûng:

o 90 80 70 60 50 40 30 20 10
 1 1 0,98 0,94 0,88 0,78 0,67 0,52 0,42

p.30
 Người soạn: TS. Hà anh Tùng 8/2009
ĐHBK tp HCM

HSTN trung bình cuûa

toaøn cuïm oáng coù n haøng:
in

 F i i
 i 1
i n

F
i 1
i

Neáu F1  F2    Fn

1   2  n  2 3

n

p.31