Lý thuyết thông tin bất cân xứng và vận dụng trong thị trường tài chính

Thông tin bất cân xứng là mức độ thông tin không phản ánh kịp thời, chính xác,
đầy đủ về thị trường và diễn biến của nó. Theo nghĩa hẹp nó hàm ý có sự khác biệt
đáng kể về khối lượng và chất lượng thông tin đã được tích lũy đến thời điểm xác
định giữa các đối tượng liên quan (các đối tượng cùng giải quyết một vấn đề, cùng
tham gia một thị trường). Nghĩa là, một bên giao dịch có các thông tin liên quan
trong khi bên kia không có hoặc không có đầy đủ.

Thông tin bất cân xứng xảy ra có thể do nguồn thông tin khác nhau, thời điểm
nhận tin khác nhau và trình độ nhận thức, ứng xử với thông tin khác nhau. Nguyên
nhân là do những hạn chế của thị trường làm cho tốc độ truyền tin chậm, khả năng
tiếp nhận và xử lý thông tin kém. Ngược lại, thông tin bất cân xứng là nguyên nhân
dẫn đến thị trường kém hiệu quả.

Thông tin bất cân xứng vừa là khách quan vừa là chủ quan. Tính khách quan là
do cấp độ hiệu quả của thị trường gây ra những hạn chế về truyền tải và cập nhật
thông tin vào trong giá cả. Tính chủ quan là do sự thiếu nỗ lực cũng như chưa quan
tâm đầu tư tìm kiếm khai thác thông tin của các đối tượng là cá nhân, tổ chức,
doanh nghiệp tham gia thị trường.

Thông tin bất cân xứng trong thị trường tài chính có thể nhìn nhận dưới ba hình
thức: lựa chọn đối nghịch, tâm lý ỷ lại và chi phí giám sát.

 Lựa chọn đối nghịch

Lựa chọn đối nghịch là kết quả của thông tin bị che đậy. Nó xảy ra trước khi
thực hiện giao dịch hay nói cách khác trước khi ký hợp đồng. Khi đó, lựa chọn của
một bên sẽ phải dựa trên thông tin bất cân xứng. Hệ quả là lợi ích đạt được của bên
có thông tin cao hơn lợi ích kỳ vọng của thị trường và chi phí kỳ vọng của bên bất
lợi thông tin cao hơn chi phí kỳ vọng thị trường.

 Tâm lý ỷ lại.

Tâm lý ỷ lại là hiện tượng một bên đối tác che đậy hành vi sau khi ký kết hợp
đồng giao dịch dẫn đến việc tuân thủ không đúng hợp đồng giao dịch tạo bất lợi
cho một bên khác.

Với các hợp đồng vay ngân hàng thì tâm lý ỷ lại phát sinh từ phía bên đi vay.
 Do các hợp đồng vay nợ thường có đặc điểm là mức lãi suất cố định, vì vậy khi
vay được vốn các doanh nghiệp thường có khuynh hướng sử dụng vốn vay đầu tư
vào những dự án có lãi suất cao hơn nhưng lại có nhiều rủi ro tiềm năng. Trong khi
đó, bên cho vay không có đủ khả năng để giám sát những hoạt động của bên đi vay
sau khi đã cung cấp vốn để đảm bảo rằng người đi vay không dùng số tiền vay đầu
tư vào những dự án có nhiều rủi ro. Nhận thức như vậy, người thừa vốn không sẵn
lòng để cung cấp vốn cho người đi vay

 Chi phí giám sát.

Theo lý thuyết về thông tin bất cân xứng, chi phí giám sát có liên quan chặt chẽ
đến hành động không công khai của người đi vay. Do có lợi thế biết rõ thông tin về
hoạt động của mình, trong một số trường hợp, người đi vay có thể công bố thông
tin không đúng sự thật nhằm mục đích đem lại lợi ích cho bản thân, gây thiệt hại
cho người cho vay. Chính vì vậy, người cho vay buộc phải có cơ chế giám sát
người đi vay. Và việc giám sát này làm phát sinh một khoản chi phí nhất định được
gọi là chi phí giám sát. Đó là chi phí thuê mướn các kiểm toán viên thực hiện việc
giám sát này thay cho người cho vay.

Nguyên nhân của thông tin bất cân xứng:

- Tác động của các chính sách kinh tế vĩ mô.

- Môi trường pháp lý chưa thuận lợi và sự kém hiệu quả của cơ quan pháp luật
cấp địa phương trong việc triển khai.
- Công tác thống kê, dự báo còn hạn chế, cho nên những điều chỉnh trong điều
hành chính sách tiền tệ của NHNN chưa theo kịp diễn biến của nền kinh tế
và kết quả đạt chưa cao.
- Sự thanh tra, kiểm tra, giám sát, chưa hiệu quả của NHNN.
- Rủi ro do hệ thống thông tin quản lý còn bất cập, yếu kém.

Vận dụng thông tin bất cân xứng trong thị trường tài chính

Trong tiến trình giao dịch vốn, đối với nhà đầu tư tức là người cần vốn bao giờ
cũng nắm rõ thông tin về mức độ rủi ro và tỷ suất sinh lời của dự án đầu tư mà anh
ta đang tiến hành hơn là người cung cấp vốn. Thông tin bất cân xứng này sẽ nảy
sinh hai vấn đề làn cho người thừa vốn không sẵn lòng cung cấp cho người cần
vốn đó là lựa chọn đối nghịch và rủi ro đạo đức, từ đó làm hạn chế đến việc lưu
chuyển vốn trên thị trường.