q a ta

A sti
Kri

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ

Azÿrbaycan Respublikasûnûn Prezidenti

Èlham ßliyevin
“Дцнйа ядябиййатынын эюркямли нцмайяндяляринин
ясярляринин Азярбайъан дилиндя няшр едилмяси
haqqûnda” 2007-cи il 24 август tarixli
sÿrÿncamû ilÿ nÿør olunur.

“Шярг-Гярб”
Áakû – 2010
Agatha Christie
 A
K

Aqata Kristi
SE×ÈLMÈØ ßSßRLßRÈ

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ

“Шярг-Гярб”
Áakû – 2010
ISBN 978-9952-34-266-6

Tÿrcömÿ edÿnlÿr:
ingilis dilindÿn: Nazim Cÿfÿrov
Qabil ßhmÿdov
Kÿmalÿddin Naüûyev
rus dilindÿn: Rasim Qaraca
Mÿhÿmmÿd Salur
Þn sþzön möÿllifi: Rasim Qaraca

Рedaktor: Асиф Щаъыëû

Korrektorlar: Ôÿðèäÿ Ñÿìÿäîâà
Ëÿòàôÿò Ñÿìÿäîâà

Bÿdii tÿrtibat vÿ
dizaynûn möÿllifi: Tÿrlan Qor÷u

Kompöter dözömö: Hikmÿt Aydûnoülu

Aqata Kristi. Se÷ilmiø ÿñÿðëÿðè.

Áàêû: “Øÿðq-Qÿrb”, 2010, 720 ñÿù.

Мятн: Бакы Славйан Университети, “Китаб aлями” НПМ, 2010

Бядии тяртибат, сящифялянмя: “Туту” няшриййаты, 2010
© “Шярг-Гярб” АСЪ, 2010
 A
K
MßØHUR DETEKT²V USTASI

Èngilis yazû÷ûsû, bÿnzÿrsiz detektiv ustasû Aqata

Kristi 1890-cû ildÿ Èngiltÿrÿnin Devon qraflûüûndakû
Tork­vey øÿhÿrciyindÿ ABØ-dan kþ÷möø varlû möha­
cir ailÿsindÿ doüulmuødur. Ailÿnin ki÷ik uøaüû olan
Aqata gþzÿl ailÿ tÿrbiyÿsi almûø, musiqi tÿhsili gþr­möø­
dör. 1914-cö ildÿ mayor Ar÷ibald Kristi ilÿ ailÿ quran
Aqata, sonralar ayrûlsalar da, bötön dön­ya­da mÿhz
onun soyadû ilÿ tanûnmûødûr. Lakin detek­tiv jan­rû­na
aid olmayan ilk 10 romanûnû o, Meri Uest­mak­kot 5
tÿxÿl­lösö ilÿ nÿør etdirmiødir.
O, I Dönya möharibÿsi illÿrindÿ hÿrbi hospitalda
tibb bacûsû iølÿmiø, ÿcza÷ûlûüû þyrÿnmiødir. Sonralar
ÿsÿrlÿrindÿ tez-tez rast gÿlÿcÿyimiz zÿhÿrlÿr haqqûn­
da burada ÷oxlu bilgi toplamûødûr.
Aqata Kristinin ilk detektiv ÿsÿri – “Staylzda sirli
cinayÿt” romanû 1920-ci ildÿ nÿør olunmu¼dur. Bu
roman­da hÿyata vÿsiqÿ almûø xÿfiyyÿ Erköl Puaro
obrazû oxu­cu­larûn geniø rÿübÿtini qazanmûø vÿ son­
ra­lar yazû­÷û­nûn daha 25 romanûnûn qÿhrÿmanûna
÷evrilmiødir. Yazû÷ûnûn bir ÷ox hekayÿ vÿ romanlarû­
nûn baø­qa bir qÿhrÿmanû – miss Marpl obrazû 1930-cu
ildÿ “Vikarinin evindÿ qÿtl hadisÿsi” romanûnûn iøûq
özö gþrmÿsi ilÿ geniø populyarlûq qazanmûødûr. Maraq­
lûdûr ki, miss Marplûn prototipi Aqata Kristi­nin sevimli
nÿnÿsi idi.
Aqata Kristi bir yazû÷û kimi ilk bþyök uüura 1926-cû
ildÿ “Rocer Ekroydun qÿtli” romanûnûn nÿø­rin­dÿn
sonra imza atmûødûr. Elÿ hÿmin ildÿ yazû÷û bir ÷ox
sarsûntûlara mÿruz qalûr – anasû þlör, þzö isÿ ÿrin­dÿn
boøanûr. Ancaq özlÿødiyi bötön ÷ÿtinliklÿrÿ bax­ma­
ya­raq, o, yazmaqda davam edirdi.
1926-cû ilin dekabr ayûnûn ÿvvÿllÿrindÿ Aqata þz
katibinÿ yazdûüû mÿktubda Yorkøir istiqamÿtindÿ yola
÷ûx­dû­üûnû bildirÿrÿk evi tÿrk edir. Onun yoxa ÷ûxmasû
göclö ictimai rezonans doüurur, ÷önki artûq Aqata
 MЯШHUR DETEKTИV USTASI

mÿø­hur bir yazû÷û idi vÿ ÷oxlu pÿrÿstiøkarû vardû. Son­ra­

lar mÿlum oldu ki, 11 gön ÿrzindÿ hara­da oldu­üu bÿlli
olma­yan Aqata Kristi hotellÿrin birin­dÿ “Tere­za Nil”
adû altûn­da qeydÿ alûnûbmûø. Kristi þzö­nön yoxa ÷ûx­
masûnû he÷ cör izah etmÿk istÿmÿdi, ancaq hÿkimlÿr
baøûndan aldûüû zÿdÿdÿn onda amneziya yarandûüûnû
bildirirdilÿr. Yazû÷ûnûn yoxa­÷ûxma sÿbÿbinÿ britaniyalû
psixoloq Endryö Nor­man þzönön “Hazûr portret”
kitabûnda aydûnlûq gÿti­rir. Onun döøöncÿsinÿ gþrÿ,
travmatik amneziya versiyasû hÿqiqÿtÿuyüun deyil,
÷önki Aqatanûn dav­ra­nûølarû bunun ÿksini gþstÿ­rirdi:
o, hoteldÿ baøqa adla – ÿrinin sevgilisinin adûyla qeyd
olun­muødu; Aqata burada gönönö fortepianonun
arxa­sûnda ke÷irir, kitabxanaya gedirdi. Baøqa bir
versi­yaya gþrÿ, yazû÷û yoxa÷ûxma mÿsÿlÿsini qÿsdÿn
6 döøön­möødö. Belÿ ki, Aqatanûn mÿqsÿdi sonradan
onun þlömöndÿ tÿqsirli bilinÿcÿk ÿrinin yaxasûnû
polisin ÿlinÿ vermÿk olubmuø. 1934-cö ildÿ dÿrc
olun­muø “Tamamlanmamûø portret” ÿsÿrindÿ Aqata
Kristi hÿmin yoxolma mÿsÿlÿsinÿ bÿnzÿr hadisÿlÿri
ÿtraflû tÿsvir etmiødir.
Birinci ÿrindÿn ayrûldûqdan bir ne÷ÿ il sonra Aqata
Kristi arxeoloq Maks Mellouenlÿ xoøbÿxt ailÿ qurur
vÿ onunla birlikdÿ Suriyaya, Èraqa arxeoloji qazûn­
tû­­lar apar­maüa yol­lanûr. ßri ilÿ birlikdÿ Yaxûn Øÿr­qÿ
sÿfÿr­­lÿri onun bir ne÷ÿ roma­nûnûn mþvzusuna ÷ev­ri­
lir. 1934-cö ildÿ Èstan­bu­lun “Pera Palace” hotelin­dÿ
“«Øÿrq eks­pres­si»ndÿ qÿtl” romanû yazûlûr. Yeri gÿl­
miø­kÿn, onun yaøadûüû 411-ci hotel otaüû indi xatirÿ
muzeyidir.
Aqata Kristinin bötön romanlarû øahmat oyu­nu­
nu xatûrladûr: buradakû tapmacalar stereotip fiqur­
la­­rûn – gÿnc qûzlarûn, istefada olan hÿrb÷ilÿrin, ailÿ
dost­la­rûnûn, köbar cÿmiyyÿtin ÿhlikef gþzÿl÷ÿ­lÿri­nin,
bÿdxÿrcliyÿ vÿ yaramazlûüa meyilli olan cavan oülan­
larûn kþmÿyi ilÿ a÷ûlûr. Bötön bu kliøe-qÿhrÿ­man­lar
romandan romana ke÷ir, lakin bu, onlara olan maraüû
azaltmûr. Burada ÿsas olan “fiqur­larûn kombi­na­si­ya­sû”
vÿ “oyunun” gþzlÿnilmÿz dþnöølÿridir.
Qÿhrÿmanlar, bir qayda olaraq, ömumÿn yay­üûn
olan döøöncÿ sÿviyyÿsindÿ davranûr vÿ fikir yörö­dör­
lÿr. Onlar ÿbÿdi hÿqiqÿtlÿrin ifadÿ÷ilÿridir: yax­øûlûq –
 A
yaxøûdûr, yamanlûq – pisdir; cÿsa­rÿt, alicÿ­nab­lûq, sÿda­
qÿt qalib gÿl­mÿ­li­dir; hiylÿgÿrliyin, yalanûn, cina­yÿ­tin östö
K
a÷ûl­malû, cinayÿtkarlar qûnanmalû vÿ cÿzalan­malûdûr.
Detektiv janrûnûn mÿhdud imkanlarûndan mak­
si­mal dÿrÿcÿdÿ istifadÿ edÿn Aqata Kristinin yara­
dû­cû­lûüû oxucu kötlÿsinin fantastik maraüûna sÿbÿb
olmuø­dur. Möasir detektiv ÿdÿbiyyatûn ilk klassi­ki­
nin mÿhz Aqata Kristi olmasûnda möÿyyÿn para­dok­
sal­lûq vardûr: nÿ þz mÿnøÿyinÿ, nÿ dÿ øÿxsi key­fiy­yÿt­
lÿ­rinÿ gþrÿ yazû÷û he÷ vaxt kriminal alÿmlÿ tÿmas­da
olma­mûødûr. Onun dahi xÿfiyyÿ Erköl Puaro obrazû
yal­nûz tÿxÿyyölön mÿhsuludur. Aqata ilÿ onun per­
so­naj­larû arasûnda hÿr hansû bir baülûlûq tap­maq
istÿ­sÿk, Puaronu deyil, miss Marpl obrazûnû xatûr­la­
maq yerinÿ döøÿr. Aüûr cinayÿtlÿrin östönö a÷maq
mökÿllÿfliyini þz özÿrinÿ gþtörÿn bu mÿøhur qadûn 7
þzönÿ mÿnÿvi borc bilir ki, cinayÿtkar nÿ yolla olursa
olsun iføa edilmÿlidir. Belÿ ki, ÿgÿr qanun cinayÿtin
a÷ûlmasûnû tÿmin edÿ bilmirsÿ, bu iøi diletantlarûn
gþrmÿsindÿ he÷ bir qÿbahÿt yoxdur.
Aqata Kristi, þzönön davam÷ûlarûndan fÿrqli ola­
raq, tÿsvir etdiyi quldurlarû vÿ qatillÿri he÷ vaxt
roman­tiklÿødirmir. Onlarû qanunu pozmaüa tÿhrik
edÿn motivlÿr, þz tÿbiÿtindÿn asûlû olmayaraq, ÿksÿr
hallarda yalnûz motiv olaraq qalûr. Aqata ö÷ön tþrÿ­
dilÿn cinayÿtin mexaniki tÿrÿfi daha maraqlûdûr.
O, bþyök ustalûqla son dÿrÿcÿ dolaøûq situasiya­lar
yara­dûr, heyrÿtamiz mÿntiqi tÿhlillÿr nÿticÿsindÿ
onlarû a÷ûr vÿ bu zaman mÿlum olur ki, ilk baxûødan
qeyri-adi vÿ hÿtta fantastik gþrönÿn hadisÿlÿr yalnûz
möÿy­yÿn hÿrÿkÿtlÿrin adi ardûcûllûüûndan ibarÿtdir.
Bu zaman Aqata Kristi hÿyat qanunlarûndan daha
÷ox, detek­tiv oyun qaydalarûna istinad edir. ßlbÿttÿ,
Aqata Kris­tidÿn ÿvvÿl dÿ detektiv janrûnûn Edqar Po,
Hil­bert ×es­terton, Artur Konan Doyl kimi bþyök
usta­larû olmuø­dur. Mÿhz onlarûn sÿylÿri nÿticÿsindÿ
detek­tiv jan­rûnûn formullarû vÿ klassik qaydalarû
ÿrsÿ­yÿ gÿl­miø­dir; mÿsÿlÿn, ÿsÿrdÿ qÿhrÿmanlar ara­
sûn­da ÷ox­saylû xÿyali intriqalar qurulur vÿ ÿvvÿl­cÿ
cina­yÿt­ka­rûn þzö yox, tamamilÿ baøqa birisi øöb­
hÿ­lÿr doüu­rur. Klassik detektivdÿ cinayÿtkar ÷ox
aüûllû vÿ fÿra­sÿtli adam olmalûdûr, lakin xÿfiyyÿ bötön
 MЯШHUR DETEKTИV USTASI

keyfiyyÿtlÿri ilÿ onu östÿlÿmÿlidir. Vÿ yaxud xÿfiy­yÿ­

nin fþvqÿladÿ qabiliyyÿtlÿri daha qabarûq gþrön­sön
deyÿ onun yanûnda doktor Vatson kimi baø­qa­la­rûn­
dan o qÿdÿr dÿ se÷ilmÿyÿn digÿr birisi olma­lû­dûr vÿ s.
Detektiv janrûnda yazûlmûø ÿsÿrlÿrdÿ yer alan bu tipli
konstruksiyalar, Kristinin möasiri mÿø­hur yazû÷û
Somer­set Moemin sþzlÿri ilÿ desÿk, ÷ox­dan oxu­cu­
la­rûn gþzöndÿn döømÿli idi. Lakin sonrakû gediøat
gþs­tÿrdi ki, bötön janr øÿrtiliklÿrinÿ baxmayaraq,
kri­mi­nal roman sûrf psixologizmÿ meyilli olan möÿl­
lif­lÿ­rin ÿsÿr­lÿ­rin­dÿn daha populyar olmaqda davam
edir. Aqata Kristinin yöksÿk sÿnÿtkarlûqla qÿlÿmÿ
aldûüû ÿsÿrlÿr gþstÿrdi ki, bu populyarlûq, bir ÷ox
araø­dûrma÷ûnûn iddia etdiyi kimi, he÷ dÿ oxucu zþv­
qönön korlanmasû ilÿ baülû deyil. O, klassik detek­
8 tiv janrûnûn qaydalarûna vÿ normalarûna ciddi riayÿt
etmÿ­sinÿ baxmayaraq, he÷ kimi yamsûlamûr vÿ þz
öslu­bunu, þz ifadÿ tÿrzini ortaya qoyur.
Èngilis detektiv ustalarûnûn yolunu davam etdirÿn
Aqata Kristi bötön dönyada mÿøhurlaømûø bir ne÷ÿ
xÿfiyyÿ obrazû yaratmûødûr: intellektual Erköl Puaro
vÿ komik, ÷alûøqan, ancaq ÷ox da aüûllû olmayan Has­
tinqs onlarûn ÿn yaddaqalanûdûr. Bu obrazlar ÷ox
zaman Øerlok Holmsu vÿ doktor Vatsonu xatûrladûr.
Bun­dan baøqa, Aqatanûn ÿsÿrlÿrindÿ xÿfiyyÿ miss
Marpl obrazû da yenÿ ingilis detektivindÿ rast gÿlinÿn
xÿfiyyÿ obrazlarûnûn ömumi cÿhÿtlÿrini þzöndÿ daøû­
yûr. Lakin bu kitabda oxuculara tÿqdim olunan ÿsÿr­
lÿr­dÿ biz, ÿsasÿn, Erköl Puaronun obrazûnû gþrÿ bili­
rik. Yuxa­rûda qeyd etdiyimiz kimi, Puaro yazû÷ûnûn
÷ox­saylû roman vÿ hekayÿlÿrinin baø qÿhrÿmanûdûr.
Buna baxmayaraq, Artur Konan Doyl þz qÿhrÿmanû
Øerlok Holmsdan cana doyduüu kimi, artûq 30-cu
illÿrdÿ Aqata Kristi dÿ Erköl Puarodan yorulmuødu,
Konan Doyldan fÿrqli olaraq, o, þz xÿfiyyÿsini “þldör­
mÿk” istÿyirdi. Onun daha ÷ox yaølû, aüûllû, adi ingilis
ledisi olan miss Marpldan xoøu gÿlirdi. II Dönya
möha­ri­bÿsi illÿrindÿ yazdûüû iki romanda – “Pÿrdÿ”
(1940) vÿ “Yuxuda þlöm” (1943) – Erköl Puaro vÿ
miss Marpl silsilÿsini tamamlamaq fikrindÿydi. Lakin
onun bu qÿbildÿn olan vÿ þlömöndÿn sonra tapûlmûø
ÿlyaz­ma­larû yal­nûz 70-ci illÿrdÿ ÷ap olundu.
 A
×oxsaylû oxucularûnûn hisslÿrinÿ sayüûyla yana­øan
Aqata bir dÿfÿ dÿ olsun seksual cinayÿtlÿri roman­la­
K
rû­na mþvzu se÷mÿmiødir. Þz möasiri olan detek­tiv
yazar­lar­dan fÿrqli olaraq, o, bÿdii zþvqlÿ þz qur­ba­nû­
nûn halûnaacûma arasûndakû balansû qorumaüû baca­
rûrdû. “O zaman (XX ÿsrin ÿvvÿllÿrindÿ) he÷ kimin aülû­
na gÿlmÿzdi ki, vaxt gÿlÿcÿk, vÿhøilik adûna tþrÿ­di­lÿn
ÿmÿllÿrin tÿsvir olunduüu vÿ sadistcÿsinÿ zþvq verÿn
kriminal romanlar dÿbÿ minÿcÿk... Lakin indi, qÿd­dar­
lûq­lar yaü vÿ ÷þrÿk kimi göndÿlik iølÿnÿn mala ÷evrilib”
– yazû÷û þz “Avtobioqrafiya”sûnda yazûrdû.
Aqata Kristi hÿr zaman qadûnlarûn kiøilÿrlÿ intel­
lek­tual bÿrabÿrliyinin tÿrÿfini saxlayûb. “Þlömlÿ gþröø”
(1938) romanûnda qadûn qÿhrÿman Seyra Kin­qin dilin­
dÿn Aqata Kristinin þz döøöncÿlÿri sÿs­lÿ­nir: “Cin­sÿ
gþrÿ ayrû-se÷kiliyÿ, sadÿcÿ olaraq, nif­rÿt edi­rÿm... 9
Bÿzi kiøi­lÿr sentimentaldûrlar vÿ döøöncÿlÿri dola­
øûq­dûr, baø­qa­larû aydûn vÿ mÿntiqÿuyüun döøön­mÿyi
baca­rûr­lar. Zehni qabiliyyÿtin ÷eøidli tiplÿri var­dûr.
Cinsi ayrûlûq yalnûz cinsi mönasibÿtlÿrdÿ ola bilÿr”.
Yözdÿn ÷ox hekayÿnin, on yeddi pyesin, yetmiø­
dÿn ÷ox detektiv romanûn möÿllifi olan yazû÷ûnûn
dön­ya­nûn yöz­dÿn ÷ox dilinÿ tÿrcömÿ olunmuø kitab­
larû tirajûna gþrÿ Bibliyadan vÿ Øekspirin ÿsÿr­lÿ­
rin­dÿn sonra ö÷öncö pillÿdÿ yer alûb. Demÿk olar,
Aqata Kris­ti­nin bötön ÿsÿrlÿri ekranlaødûrûlûb, bÿzi
ÿsÿr­lÿ­ri­nin ÿsasûnda dÿfÿlÿrlÿ filmlÿr ÷ÿkilib.
Sÿhnÿlÿødirilmiø ÿsÿrlÿrinin sayûna gþrÿ dÿ Aqata
Kristi liderdir. Onun 16 ÿsÿri London teatrlarûnda
tamaøaya qoyulmuø, onlarûn bir ÷oxunun ÿsasûnda
filmlÿr ÷ÿkilmiødir. Yazû÷ûnûn 1952-ci ildÿ Londonun
Ambassador teatrûnda sÿhnÿyÿ qoyulmuø “Tÿlÿ” pyesi
teatr tarixindÿ ÿn ÷ox oynanûlmûø sÿhnÿ ÿsÿridir.
Aqata Kristi 1956-cû ildÿ Britaniya imperiyasû­
nûn orde­ninÿ, 1971-ci ildÿ isÿ ÿdÿbiyyat sahÿsindÿki
nai­liy­yÿtlÿrÿ gþrÿ Britaniya imperiyasûnûn «Dame
Com­man­der » adûna layiq gþrölöb, 1958-ci ildÿn
þmrö­nön sonuna qÿdÿr ingilis “Detektiv Klubu”na
rÿh­bÿrlik edib.
1971–74-cö illÿrdÿ yazû÷û tez-tez xÿstÿlÿnmÿyÿ baø­
la­yûr, lakin buna baxmayaraq, o yazmaqda davam edir.
Sonradan onun ÿlyazmalarûnû tÿhlil edÿn tÿd­qi­qat­÷û­lar
 MЯШHUR DETEKTИV USTASI

Aqatanûn Alsgeymer xÿstÿliyinÿ tutul­du­üu­nu bil­di­

rir­lÿr. 1975-ci ildÿ tamamilÿ zÿif­lÿ­yÿn yazû÷û þzönön
ÿn mÿøhur pyesinin möÿllif höquq­larûnû nÿvÿ­si­nÿ
verir. 1976-cû ilin 12 yanvarûnda soyuqdÿy­mÿyÿ tutu­
lan­dan az sonra Uollinqforddakû evindÿ vÿfat edir vÿ
×olsi kÿndindÿ dÿfn edilir.
Mÿøhur detektiv ustasûnûn 1965-ci ildÿ tamam­la­
dûüû “Avtobioqrafiya”sû bu sþzlÿrlÿ sona ÷atûr: “Allahûm,
mÿnÿ verdiyin gþzÿl þmör vÿ bötön sev­gi­lÿrÿ gþrÿ
sÿnÿ tÿøÿkkör edirÿm”.

Rasim Qaraca

10
K
A

11

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

«ØßRQ EKSPRESSÈ»NDß
QßTL
(roman)
 «ØßRQ EKSPRESSÈ»NDß QßTL
(roman)

ÁÈÐÈÍÚÈ ÙÈÑÑß

Faktlar

I ôÿñèë
«TOROS» EKSPRESSÈNDß
12 ÞNßMLÈ YOL×U

Øaxtalû bir qûø sÿhÿri idi. Yerli vaxtla saat beødÿ dÿmir­
yol kitab÷alarûnda tÿntÿnÿli surÿtdÿ “Toros” adlandûrûlan
eks­press Hÿlÿb stansiyasûnûn platformasû boyunca dözöl­
möødö. Ekspress vaqon-restorandan, yataqlû vaqondan
vÿ iki daxili xÿtt vaqonundan ibarÿt idi.
Yataqlû vaqonun pillÿkÿnlÿri þnöndÿ ÿynindÿ Fransa
ordusunun qÿøÿng uniformasû olan gÿnc bir leytenant
dayanmûødû, qatbaqat øÿrf vÿ kaøneylÿ qulaqlarûna qÿdÿr
bÿrk-bÿrk börönmöø qûsaboylu bir adamla sþhbÿt edirdi.
Bu adamûn qûzarmûø burnuyla bûüûnûn yuxarû qûvrûlan sivri
uclarûndan baøqa, he÷ bir tÿrÿfi gþrönmördö.
Dondurucu bir ayaz vardû. Bu hþrmÿtli qonaüû þtörmÿk
iøi bir o qÿdÿr örÿka÷an deyildi, ancaq leytenant Döbosk
vÿzifÿsini mÿrdliklÿ yerinÿ yetirmÿyÿ ÷alûøûrdû. Aüzûndan
fran­sûzca bÿlaüÿtli kÿlmÿlÿr daøûb-tþkölmÿkdÿydi. ßslindÿ,
nÿ baø verdiyini dÿrindÿn bilmirdi. Dözdör, adÿtÿn, belÿ
hal­lar­da olduüu kimi, qarnizonda cörbÿcör sþhbÿtlÿr dola­
øûrdû. Gene­ralû, leytenant Döboskun tabe÷iliyindÿ olduüu
hÿmin o gene­ralû razû salmaq get-gedÿ ÷ÿtin olmaüa baø­
la­mûødû. Sonra hara­dansa, bÿlkÿ dÿ, Èngiltÿrÿnin þzöndÿn,
hÿmin bu bel­÷ikalû durub gÿl­miødi. Tam bir hÿftÿ ÿrzindÿ
bötön qar­ni­zon anla­øûl­maz gÿrginlik i÷ÿrisindÿ olmuødu.
Sonra bir-birinin ardûnca qÿribÿ hadisÿlÿr baø vermiødi. ×ox
 A
tanûnmûø bir zabit intihar etmiødi, bir baøqasû da birdÿn-
birÿ istefa vermiødi. Hÿyÿcanlû anlar geridÿ qalmûø, bÿzi
K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

ehti­yat tÿdbirlÿrindÿn vaz ke÷ilmiødi. Döboskun ÿmrin­
dÿ olduüu hÿmin o general da, sanki, birdÿn-birÿ on yaø
gÿnc­lÿø­miødi.
Tÿsadöfÿn Döbosk namÿlum adamla “þz” generalû
ara­sûn­da gedÿn sþhbÿtin bir azûnû eøitmiødi. General hÿyÿ­
canla: “Siz bizi xilas etdiniz, dostum, – demiødi. Danû­øar­
kÿn ÷al bûülarû titrÿyirdi. – Siz fransûz ordusunun øÿrÿfini
qoru­du­nuz. Qan tþkölmÿsinÿ mane oldunuz! ×aüû­rû­øû­ma
qulaq asdûüûnûz ö÷ön sizÿ necÿ tÿøÿkkör edÿ­cÿyimi bil­mi­
rÿm. Durub ta buralara qÿdÿr gÿldiniz...”
Bu sþzlÿrÿ Erköl Puaro adlû ÿcnÿbi uyüun bir øÿkildÿ
cavab vermiødi: “Nÿ danûøûrsûnûz, general, mÿgÿr sizin bir
dÿfÿ hÿyatûmû xilas etdiyinizi unuda bilÿrÿmmi?” General 13
da, þz nþvbÿsindÿ, adÿtÿn, belÿ hallarda iølÿdilÿn ifadÿ­
lÿrini dilÿ gÿtirmiø, sonra Fransa vÿ Bel÷ika, øÿrÿf vÿ
øþhrÿt kimi øeylÿrdÿn sþz a÷araq qucaqlaømûødûlar. Sþh­
bÿt bununla da tamamlanmûødû.
Leytenant sþhbÿtin nÿdÿn getdiyini hÿlÿ dÿ bilmirdi,
ancaq hÿr halda, he÷ olmasa, mösyþ Puaronu “Toros”
eks­pressinÿ mindirmÿk vÿzifÿsi ona tapøûrûlmûødû. O da
bunu gÿlÿcÿyi parlaq gÿnc bir zabitÿ yaraøacaq hÿyÿ­canla
vÿ øþvqlÿ yerinÿ yetirirdi.
Leytenant Döbosk:
– Bu gön bazar gönödör, – dedi. – Sabah, yÿni bazar
ertÿsi axøam Èstanbulda olacaqsûnûz.
Bu sþzlÿri ilk dÿfÿ sþylÿmirdi. Ancaq adÿtÿn, qatar tÿr­
pÿn­mÿzdÿn þncÿ stansiyada edilÿn sþhbÿtlÿrdÿ eyni øey­
lÿr belÿcÿ tÿkrarlanûr.
Mösyþ Puaro:
– Tamamilÿ doürudur, – deyÿ onun sþylÿdiyini tÿsdiq
etdi.
– Yÿqin ki, Èstanbulda bir ne÷ÿ gön qalacaqsûnûz.
– Mais oui1. Èstanbulu he÷ vaxt gþrmÿmiøÿm. Oradan
belÿ tez-tÿlÿsik ke÷mÿk heyif olar. – Sörÿti ifadÿ etmÿk
ö÷ön barmaqlarûnû øûqqûldatdû. – Onsuz da, he÷ yerÿ tÿlÿs­
mirÿm. Orada turist kimi bir ne÷ÿ gön qala bilÿrÿm.

1
Hÿ, ÿlbÿttÿ (fr.)
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– La Sainte Sophie 1 ÷ox gþzÿldir, – leytenant Döbosk

dedi, halbuki hÿyatû boyu, bir dÿfÿ dÿ olsun, bu mÿbÿdi
gþrmÿmiødi.
Soyuq bir kölÿk vûyûldayaraq perronda dolaødû, onlarû
daha da bözöømÿyÿ vadar etdi. Leytenant xÿlvÿtcÿ saatûna
gþz atdû. Beøÿ beø dÿqiqÿ qalmûødû. Yÿni qatarûn yola döø­
mÿsinÿ cÿmi beø dÿqiqÿ qalûrdû! Qonaüûn onun saata
bax­dû­üûnû hiss edÿcÿyindÿn tÿlaøa döøöb tez-tÿlÿsik arada
yaran­mûø sÿssizliyi pozmaüa ÷alûødû:
– Bu mþvsömdÿ ÷ox az yol÷u olur, – deyÿrÿk arxadakû
yataqlû vaqonun pÿncÿrÿlÿrinÿ baxdû.
Mösyþ Puaro da onunla eyni fikirdÿ olduüunu bildirdi.
– Hÿqiqÿtÿn, elÿdir.
– Toros daülarûnda qar fûrtûnasûna tutulmayacaüûnûza
ömidvaram.
14 – Belÿ øeylÿr dÿ olur?
– Olur, ÿlbÿttÿ. Ancaq bu il hÿlÿ ki olmayûb.
Mösyþ Puaro:
– Elÿ isÿ, yenÿ dÿ olmayacaüûna ömid edÿk, – dedi.
– Avropadan gÿlÿn hava xÿbÿrlÿrindÿ nÿ deyirlÿr, örÿka÷an
bir øey var?
– ×ox pis xÿbÿrlÿr var. Balkanlarda dÿhøÿt qar yaüûb.
– Eøitdiyimÿ gþrÿ, Almaniyada da elÿymiø.
Yenÿ aralarûnda bir sÿssizlik olacaüûnû hiss edÿn ley­te­
nant Döbosk tÿlÿsik:
– Boø øeydir, – dedi. – Sabah axøam sÿkkizÿ iyirmi
dÿqi­qÿ qalmûø Èstanbulda olacaqsûnûz.
Mösyþ Puaro:
– Bÿli, – mûzûldandû. Sonra da tez-tÿlÿsik sþzlÿrinÿ
davam etdi. – Möqÿddÿs Sofiya mÿbÿdi... Eøitdiyimÿ gþrÿ,
qeyri-adiymiø.
– Bÿli, ÷ox gþzÿl olduüunu deyirlÿr...
Elÿ bu zaman arxalarûndakû yataqlû vaqon kupelÿrin­
dÿn birinin pÿrdÿsi aralandû vÿ gÿnc qadûn ÷þlÿ baxdû. Mari
Debenham cömÿ axøamû Baüdaddan ayrûldûüû vaxtdan
bÿri, demÿk olar, yatmamûødû. Nÿ Kÿrkökÿ gedÿrkÿn
qatar­da, nÿ Mosul­dakû sÿrniøinlÿr ö÷ön ayrûlmûø istirahÿt
ota­üûn­da fÿrli-baølû yata bil­miødi. Bir gecÿ bundan ÿvvÿl
qatar­da da elÿcÿ. Èndi hÿddÿn artûq qûzdûrûlmûø kupenin
1
Möqÿddÿs Sofiya (fr.)
 A
boüu­cu isti­sindÿ yarûoyaq yatmaqdan sûxûlaraq qalxûb ÷þlÿ
baxmûødû. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Bura Hÿlÿb olmalû idi. Ancaq gþrmÿyÿ bir øey yoxdu.
Sadÿcÿ, uzun, yaxøû iøûqlandûrûlmamûø bir perron; harada­sa,
yaxûnlûqda ÿrÿbcÿ acûqlû sþyöømÿ sÿslÿri eøidilirdi. Pÿncÿ­
rÿ­si­nin döz aøaüûsûnda isÿ iki adam fransûzca danûøûrdû.
Bun­lar­dan biri fransalû zabit, o biri isÿ yekÿbûülû bir adamdû.
Mari Deben­ham xÿfifcÿ gölömsÿdi. Èndiyÿ qÿdÿr belÿ sûx-
sûx sarû­nûb-börönmöø birini gþrmÿmiødi. Hÿr halda, bayûr
÷ox soyuq idi. Qatarû da bu özdÿn hÿdsiz isidirdilÿr. Pÿncÿ­
rÿni aøaüû endirmÿyÿ ÷alûødû, ancaq göcö ÷atmadû.
Yataqlû vaqonun bÿlÿd÷isi hÿmin iki adama yaxûnlaødû.
– Qatar indi tÿrpÿnÿcÿk, – dedi. – Cÿnablar, qatara
min­mÿk vaxtûdûr.
Arûq-uruq adam øapkasûnû ÷ûxardû. Mari Debenham:
“Baøû da eynilÿ yumurta kimidir”, – deyÿ döøöndö, kefi 15
olmasa da, yenÿ þzönö saxlaya bilmÿyib göldö. Gölönc
gþrönöølö, arûq bir adam. Adÿtÿn, belÿlÿrini he÷ kim ciddi
qÿbul etmir. Leytenant Döbosk son sþzlÿrini sþylÿyirdi.
Bunlarû þncÿdÿn hazûrlamûø vÿ son ana saxlamûødû. ×ox
gþzÿl, parlaq, qûsa bir nitq idi bu.
Mösyþ Puaro sþz altda qalmamaq ö÷ön ona eyni
øÿkil­dÿ cavab verdi.
Yataqlû vaqonun bÿlÿd÷isi: “Qatara minin, lötfÿn”, – dedi.
Puaro bötön varlûüûyla gÿnc zabitdÿn ayrûlmaüûn onun
ö÷ön nÿ qÿdÿr ÷ÿtin olduüunu gþstÿrÿrÿk ayaüûnû pillÿ­
kÿn­lÿrÿ qoydu. Bÿlÿd÷i dÿ onun ardûnca gÿldi. Puaro ÿlini
yel­lÿdi. Leytenant Döbosk hÿrbi salam verdi. Qatar øid­
dÿtlÿ silkÿlÿnÿrÿk yavaø-yavaø tÿrpÿndi.
– Enfin1, – deyÿ mûzûldandû Puaro.
– Oooff... – deyÿrÿk leytenant Döbosk soyuqdan
bözöø­dö – ayazûn nÿ qÿdÿr kÿskin olduüunu yalnûz indi
hiss etmiødi.
– Baxûn, mösyþ. – Bÿlÿd÷i ifadÿli bir hÿrÿkÿtlÿ Puaroya
kupenin gþzÿlliyini vÿ ÷amadanlarûnûn nÿ qÿdÿr nizamla
yerlÿødirildiyini gþstÿrdi. – Mösyþnön ki÷ik ÷amadanûnû
buraya qoydum.
ßlini mÿnalû bir tÿrzdÿ uzatmûødû.
Erköl Puaro bu ÿlÿ qatlanmûø kaüûz pul dörtöødördö.
1
Nÿhayÿt (fr.)
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Tÿøÿkkör edirÿm, mösyþ. – Bÿlÿd÷i dÿrhal iøgözar

gþrkÿm aldû. – Mösyþnön biletlÿri mÿndÿdir. Èndi paspor­
tu­nuzu da rica edÿcÿyÿm. Bildiyimÿ gþrÿ, mösyþ Èstan­
bula qÿdÿr gedÿcÿkmiø?
– Tamamilÿ doürudur, – Puaro tÿsdiq etdi. Sonra da,
– ilin bu vaxtûnda qatarda o qÿdÿr dÿ yol÷u yoxdur, deyÿ­
sÿn, – deyÿ soruødu.
– Elÿdir, mösyþ. Sizdÿn baøqa, sadÿcÿ, iki yol÷um
var. Èkisi dÿ ingilisdir. Biri Hindistandan bir zabit, digÿri
isÿ Baüdaddan gÿnc bir ingilis ledisi. Mösyþnön bir øeyÿ
ehtiyacû varmû?
Mösyþ ki÷ik bir øöøÿ “Perre” suyu istÿdi.
Qatarla sÿyahÿt ö÷ön sÿhÿr saat beø ÷ox da uyüun
bir vaxt deyildi. Dan yeri sþkölÿnÿcÿn hÿlÿ iki saat vaxtûnû
birtÿhÿr ke÷irmÿliydi. Gecÿ döz-ÿmÿlli yata bilmÿmiødi vÿ
16 qÿliz bir missiyanû bacarûqla hÿll etdiyindÿn doüan mÿm­
nun­luq hissiylÿ Puaro bir köncÿ bözöøÿrÿk, gþzönÿ yuxu
gedÿ­cÿyinÿ ÿmin olmasa da, yuxulamaüa ÷alûødû.
Oyandûüû zaman saat onun yarûsû olmuødu. Èsti bir
qÿhvÿ i÷mÿk ö÷ön vaqon-restorana yollandû.
È÷ÿridÿ tÿkcÿ bir yol÷u var idi o saatda. Bÿlÿd÷inin
dediyi gÿnc ingilis ledisinin o olduüu o saat anlaøûlûrdû.
Uzunboylu, incÿ vÿ ÿsmÿrdi. Èyirmi sÿkkiz yaøûnda olardû.
Sÿhÿr yemÿyini sakit-sakit yemÿyindÿn vÿ qarsona: – “qÿhvÿ
gÿtir”, – demÿyindÿn yol÷uluüa alûømûø vÿ gþröb-gþtör­
möø olduüu bilinirdi. Qatarûn havasûna ÷ox uyüun, incÿ
materialdan hazûrlanmûø töndrÿngli bir yol paltarû vardû
ÿynindÿ.
Baøqa bir iøi olmayan Erköl Puaro qûzû hiss etdirmÿdÿn
gþzdÿn ke÷irÿrÿk ÿylÿnmÿyÿ ÷alûødû.
“Qÿtiyyÿtli gÿnc bir qadûn, – deyÿ döøöndö, – belÿlÿri
he÷ vaxt baøûnû itirmÿz”. Sÿrbÿst vÿ iøgözar gþrkÿmi vardû.
Hÿtta qûzûn ciddi ifadÿli özönön cizgilÿri vÿ dÿrisinin bÿyaz­
lûüû xoøuna da gÿlmiødi. Dalüalû, parlaq, qara sa÷larûnû vÿ
soyuq baxûølû qonur gþzlÿrini dÿ bÿyÿnmiødi. “Ancaq bez­
di­rici sayûlmayacaq qÿdÿr ciddi vÿ iøini bilÿn bir qûz”, – deyÿ
qÿrar verdi.
Bir az sonra vaqon-restorana bir nÿfÿr daha girdi. Yaøû
qûrxla ÿlli arasû, ucaboylu, ÷ÿlimsiz, arûq bir adamdû. Gic­
gah­larû ÷allaømûødû.
 A
Puaro þz-þzönÿ: “Hindistandan gÿlÿn polkovnik”, – dedi.
Yeni gÿlÿn xÿfifcÿ ÿyilÿrÿk qûzû salamladû: K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Sabahûnûz xeyir, miss Debenham.
– Sabahûnûz xeyir, polkovnik Arbetnot.
Polkovnik qûzûn qarøûsûndakû stula ÿlini uzatmûø halda
dayanmûødû.
– Sizÿ mane olmaram? – deyÿ soruødu.
– ßlbÿttÿ yox. Buyurun, oturun.
– Bilirsiniz, ÷ox adam sÿhÿr yemÿyindÿ ÷ÿnÿ vur­maq­
dan xoølanmaz.
– Elÿdir. Ancaq qorxmayûn, mÿn sizi yemÿrÿm.
Polkovnik oturdu.
– Ay uøaq! – amiranÿ bir tÿrzdÿ qarsonu ÷aüûrdû,
yumur­ta vÿ qÿhvÿ sifariø elÿdi.
Gþzlÿri bir an Erköl Puaroya tÿrÿf axdû. Sonra laqeyd­
cÿ baøqa yana ÷evirdi. 17
Èngilisin örÿyindÿn ke÷ÿnlÿri asanlûqla oxuyan Puaro
ada­mûn þz-þzönÿ: “Yaramaz bir ÿcnÿbi” – deyÿ döøön­dö­
yönö anladû.
Èki ingilis, milli adÿtlÿrinÿ uyüun bir øÿkildÿ artûq danûø­
mayûb bir ne÷ÿ kÿlmÿylÿ kifayÿtlÿndi. Sonra qûz qalxaraq
þz kupesinÿ yollandû.
Gönorta yemÿyindÿ iki ingilis yenÿ eyni masada otur­
du vÿ ö÷öncö yol÷unu da yenÿ gþrmÿzliyÿ vur­du. Sþh­bÿt­
lÿri sÿhÿr yemÿyindÿ olduüundan daha can­lûydû. Pol­kov­nik
Arbetnot Pÿncab haqqûnda danûøûr, arada­bir qûz­dan Baü­
dad haq­qûnda soruøurdu, sþhbÿtdÿn aydûn olurdu ki, qûz
orada tÿrbiyÿ÷ilik edirmiø. Sþhbÿtin gedi­øin­dÿ ortaq tanûø­
larûnûn olduüu anlaøûlûnca sþhbÿtlÿri daha da qûzûødû vÿ
yalan÷û rÿs­miyyÿt dÿ aradan qalxdû. Kþhnÿ dost­larû Tom­
mini, han­sûsa Cerrini yada saldûlar. Pol­kov­nik Arbet­not bir
ara qûzdan:
– Birbaøa Èngiltÿrÿyÿmi gedÿcÿksiniz, – deyÿ soruødu,
– yoxsa Èstanbuldamû qalacaqsûnûz?
– Yox, mÿn Èstanbulda qalmaq fikrindÿ deyilÿm.
– Vÿ buna he÷ tÿÿssöf dÿ etmirsiniz?
– Èki il ÿvvÿl mÿn bu yolu getmiøÿm vÿ o zaman ö÷ gön
Èstanbulda qalmûødûm.
– Baøa döødöm. Nÿ gizlÿdim, mÿn buna ÷ox sevin­dim,
÷önki mÿn dÿ he÷ bir yerdÿ dayanmaq fikrindÿ deyilÿm.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Yersiz bir øÿkildÿ ÿyilÿrÿk gölömsÿdi. Özö bir az qûzar­

mûødû.
Erköl Puaro kinayÿli-kinayÿli: “Bizim polkovnik qadûn
gþzÿlliyinÿ laqeyd deyil”, – deyÿ döøöndö. Bunlarû döøön­
mÿk ÿylÿncÿli idi. Nÿ etmÿk olar, romantik sÿrgözÿøtlÿr
ö÷ön qatar da dÿniz yol÷uluüu qÿdÿr ÿlveriøli sayûlûr.
Miss Debenham sakit tþvrlÿ yol yoldaøû olduqlarûna
sevin­diyini sþylÿdi, ancaq bunu sþylÿyÿrkÿn qarøûsûnda
otur­muø adamûn xam xÿyallarûna he÷ bir ayaqyeri qoy­
madû.
Erköl Puaro polkovnik Arbetnotun qûzû kupeyÿ qÿdÿr
þtördöyönö gþrdö. Ekspress øahanÿ mÿnzÿrÿli Toros daü­
la­rûn­dan ke÷irdi. Èki ingilis koridorda yan-yana daya­nûb
Kölÿk boüa­zûna doüru baxarkÿn, qûz birdÿn-birÿ dÿrin­dÿn
i÷ini ÷ÿkdi. Onlarûn yaxûnlûüûnda duran Puaro Mari Deben­
18 ha­mûn yavaøca dediyi sþzlÿri eøitdi:
– Gþzÿlliyÿ bir baxûn... Kaø mÿn dÿ...
– Necÿ? Nÿ dediniz?
– Kaø bötön bunlardan zþvq ala bilsÿydim.
Arbetnot cavab vermÿdi. Kvadrat ÷ÿnÿsi daha ciddi vÿ
sÿrt bir ifadÿyÿ börönmöø kimiydi.
– Kaø siz bu iøÿ he÷ qarûømamûø olaydûnûz, – dedi.
– Susun... Rica edirÿm, susun.
– Nÿ olacaq ki! – Polkovnik bir az da þfkÿylÿ Puaroya
doüru baxdû. Sonra sþzlÿrinÿ davam etdi. – Amma sizin tÿr­
bi­yÿ­÷ilik etmÿ fikriniz he÷ xoøuma gÿlmir. Dÿli-cinli ana­la­
rûn vÿ zÿh­lÿ­tþkÿn balaca uøaqlarûn ÿmrlÿrinÿ boyun ÿymÿk
mÿc­buriyyÿtindÿ qalacaqsûnûz.
Qûz örÿkdÿn göldö. ßvvÿlki tÿmkini yox olmuødu.
– Ah, belÿ döøönmÿmÿlisiniz. Hÿr kÿs tÿrÿfindÿn ÿzi­
lÿn mörÿb­biyÿ ÿfsanÿsi artûq ke÷miødÿ qalûb. ßmin olun,
ÿslin­dÿ, analar vÿ atalar mÿndÿn ÷ÿkinirlÿr.
Baøqa bir øey sþylÿmÿdilÿr. Bÿlkÿ dÿ, Arbetnot o øÿkil­
dÿ hÿyÿcanla danûødûüû ö÷ön utanmûødû.
Puaro þz-þzönÿ: “Burada maraqlû bir komediya oynan­
maqdadûr”, – dedi.
Bu möøahidÿsini o daha sonra dÿfÿlÿrlÿ xatûrlayacaqdû.
O gecÿ on ikinin yarûsûnda qatar Konyaya ÷atdû. Èki
ingilis a÷ûlûømaqdan þtrö platformaya ÷ûxdû; qarlû per­ron­da
aøaüû-yuxarû var-gÿl etmÿyÿ baøladûlar.
 A
Puaro isÿ qÿlÿbÿlik stansiyada baø verÿnlÿri pÿncÿrÿ
arxa­sûn­dan seyr etmÿklÿ kifayÿtlÿndi. Ancaq on dÿqiqÿ­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

dÿn sonra bir az hava almaüûn he÷ dÿ pis olmayacaüûna
qÿrar verdi. Diqqÿtlÿ hazûrlaødû. Öst-östÿ geyindi, øÿrflÿrÿ
sarûndû, laklû ayaqqabûlarûnûn özÿrinÿ qaloølarûnû ke÷irdi.
Sonra da ÷ÿkinÿ-÷ÿkinÿ perrona endi vÿ yerimÿyÿ baøladû.
Loko­mo­tivin yanûndan ke÷ÿrÿk irÿlilÿdi.
Bir yök vaqonunun kþlgÿsindÿ duran namÿlum iki
qaral­tûnûn kim olduüunu yalnûz eøitdiyi sÿslÿrdÿn anlaya bildi.
Arbetnot danûøûrdû:
– Mari...
Qûz hÿyÿcanla onun sþzönö kÿsdi.
– Yox, yox, indi olmaz. Hÿr øey bitÿndÿn sonra, bax
onda. O hadisÿlÿr geridÿ qalsûn... o zaman...
Mösyþ Puaro nÿzakÿtli davranaraq o saat geri dþndö.
Karûxûb qalmûødû: miss Debenhamûn sÿsini göclÿ tanûmûødû, 19
÷önki bu sÿs onun hÿmiøÿki quru vÿ iøgözar sÿsi deyildi.
“×ox maraqlûdûr”, – þz-þzönÿ dedi.
Ertÿsi gön iki ingilisin dalaødûqlarûnû göman etdi. ×önki
bir-biri ilÿ ÷ox az danûøûrdûlar. Puaroya elÿ gÿldi ki, qûzûn
özöndÿ ÿndiøÿli bir ifadÿ var. Gþzlÿrinin altûnda qonur
kþlgÿlÿr ÿmÿlÿ gÿlmiødi.
Qatar gönortadan sonra, ö÷ön yarûsûnda birdÿn-birÿ
dayandû. Pÿncÿrÿlÿrdÿn baølar uzandû. Dÿmiryolunun yanû­
na ki÷ik bir qrup toplaømûødû, vaqon-restoranûn altûnda bir
øeyÿ baxûr vÿ ÿllÿriylÿ iøarÿ edirdilÿr.
Puaro pÿncÿrÿdÿn boylanaraq tÿlaøla oradan ke÷­
mÿk­dÿ olan bÿlÿd÷ini sÿslÿdi. Bÿlÿd÷i nÿ baø verdiyini
qûsaca danûødû. Sonra geri ÷ÿkilib ÷evrilÿrkÿn, az qala, döz
arxasûnda dayanmûø Mari Debenhamla toqquøacaqdû.
Qûz fransûzca:
– Nÿ olub? – deyÿ soruødu; hÿyÿcandan nÿfÿsi tutul­
du. – Nÿyÿ gþrÿ dayanmûøûq?
– Boø øeydir, madmazel. Vaqon-restoranûn altûnda bir
øey alûøûbmûø, ancaq þnÿmli deyil. Yanüûnû sþndöröblÿr. Èndi
dÿ tÿmir edirlÿr. Narahat olmayûn, he÷ bir tÿhlökÿ yoxdur.
Qûz ÿliylÿ tez-tÿlÿsik bir hÿrÿkÿt etdi. Sanki, yanüûn
tÿhlökÿsi mÿnasûz bir øey idi vÿ bunu bir kÿnara itÿlÿyirdi.
– Hÿ, baøa döødöm... Ancaq gþr nÿ qÿdÿr vaxt itirdik
burada!
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Vaxt?
– Hÿ dÿ, biz gecikirik axû...
Puaro:
– Bÿli, ola bilÿr, – deyÿrÿk baøûyla tÿsdiq etdi.
– Ancaq mÿn gecikÿ bilmÿrÿm! Qatar Èstanbulda stan­
si­yaya altû ÿlli beødÿ girÿcÿk, mÿn isÿ Bosforu ke÷ib, saat
doqquzda yola döøÿcÿk olan �Øÿrq ekspressi�nÿ yetiø­
mÿliyÿm. Bir-iki saatlûq gecikmÿ olarsa, qatarû qa÷ûrarûq.
Puaro:
– Ola bilÿr, – deyÿ etiraf etdi. Maraqla qûza baxûrdû.
Mari Debenham pÿncÿrÿnin altûndakû ÷ubuüu bÿrk-bÿrk
tutmuødu. Hÿm ÿli titrÿyirdi, hÿm dÿ dodaqlarû. Puaro:
– Bu, sizin ö÷ön ÷oxmu vacibdir, madmazel? – deyÿ
soruødu.
– Bÿli. Bÿli, ÷ox vacib. Mötlÿq o qatara yetiømÿliyÿm.
20 Qûz geriyÿ dþndö vÿ koridordan ke÷ÿrÿk polkovnik
Arbet­notun yanûna getdi.
Amma boø yerÿ hÿyÿcanlanmûødû. Qatar on dÿqiqÿ
sonra tÿkrar hÿrÿkÿt etdi vÿ Heydÿrpaøaya da, sadÿcÿ,
beø dÿqiqÿ gec ÷atdû.
Hÿmin gön Bosfor tÿlatöm i÷ÿrisindÿydi. Qarøû tÿrÿfÿ
ke÷ÿrkÿn Puaro ÷ox ÷ÿtinlik ÷ÿkdi. Qayûqda yol yol­daø­la­
rûn­dan ayrû döødö vÿ onlarû bir daha gþrmÿdi.
Qalata kþrpösöndÿn bir taksiyÿ minÿrÿk birbaøa
“Tokat­lû­yan” hotelinÿ getdi.

II ôÿñèë
«TOKATLÛYAN» HOTELÈ

Erköl Puaro “Tokatlûyan”da vannasû olan bir otaq

istÿdi. Sonra da kontorkaya yaxûnlaøûb qapû÷ûdan ona
mÿk­tub gÿlib-gÿlmÿdiyini soruødu.
Onu ö÷ mÿktub vÿ bir teleqram gþzlÿyirdi. Teleqramû
gþröncÿ qaølarûnû xÿfifcÿ qaldûrdû. Gþzlÿnilmÿz bir øeydi bu.
Puaro, hÿmiøÿ olduüu kimi, teleqramû tÿlÿsmÿdÿn vÿ
sÿliqÿylÿ a÷dû. Aydûn yazûlmûø mÿtndÿ bunlar vardû:
“Kassner hadisÿsindÿ sizin þncÿdÿn tÿxmin etdiyiniz
÷ÿtinliklÿr gþzlÿnilmÿdÿn baø qaldûrûb, xahiø edirik, dÿrhal
geri dþnön”.
 A
– Voila ce qui est embetant!1 – Puaro ÿsÿbi halda þz-
þzönÿ deyindi. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Sonra baøûnû qaldûraraq divardakû saata baxdû.
Qapû xidmÿt÷isinÿ:
– Bu gecÿ yoluma davam etmÿk mÿcburiyyÿtindÿyÿm,
– dedi. – �Øÿrq ekspressi� ne÷ÿdÿ yola döøör?
– Saat doqquzda, mösyþ.
– Mÿnÿ yataqlû vaqonda bir kupe tapa bilÿrsinizmi?
– ßlbÿttÿ, mösyþ. Èlin bu mþvsömöndÿ bilet tapmaq
÷ÿtin olmaz. Qatarlar, demÿk olar ki, boø olur. Birincidÿrÿ­
cÿli istÿyirsiniz, yoxsa ikincidÿrÿcÿli?
– Birinci.
– Baø östÿ, mösyþ. Haraya qÿdÿr gedÿcÿksiniz?
– Londona qÿdÿr.
– Oldu, mösyþ. Sizÿ Èstanbul–Kale vaqonunda yataqlû
yer saxlatdûracaüam. 21
Puaro tÿkrar saata baxdû. Sÿkkizÿ on dÿqiqÿ qalmûødû.
– Yemÿk yemÿyÿ vaxtûm varmû?
– ßlbÿttÿ ki var, cÿnab.
Puaro baøûyla razûlûq bildirdi, kontorkaya yaxûnlaøûb
otaq­dan imtina etdiyini sþylÿdi vÿ holldan ke÷ÿrÿk yemÿk
salo­nuna girdi.
Qarsona istÿdiyi yemÿklÿri sþylÿrkÿn bir nÿfÿr ÷iyninÿ
toxundu. Arxasûndan bir sÿs:
– Ah, kþhnÿ dostum, – dedi. – Bax, nÿ gþzlÿnilmÿz
bir tÿsadöf.
Puaro ÷evrilib baxdû – sa÷larû øotka kimi dimdik, qûsa­
boylu, yekÿqarûn, yaølû bir adam mÿmnun tÿbÿssömlÿ ona
baxûrdû.
Puaro yerindÿn sû÷radû.
– Mösyþ Buk!
– Mösyþ Puaro!
Mösyþ Buk da bel÷ikalûydû, Beynÿlxalq yataqlû vaqonlar
øirkÿtinin mödirlÿrindÿn biri idi. Bel÷ika polisinin ke÷miø
gþz bÿbÿyi Puaro ilÿ tanûølûqlarûnûn tarix÷ÿsi zamanûn dÿrin­
liklÿrindÿn baølayûrdû.
Mösyþ Buk:
– Evinizdÿn nÿ yaman uzaqlaømûsûnûz, dostum, – dedi.
– Suriyada ki÷ik bir problemlÿ mÿøüul idim.
1
Tÿrsliyÿ bax! (fr.)
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Gþr ha! Vÿ indi dÿ evinizÿ qayûdûrsûnûz. Nÿ zaman

yola döøörsönöz?
– Elÿ bu gön.
– ×ox gþzÿl! Eyni vaxtda yola döøÿcÿyik. Daha doü­
rusu, mÿn Lozannaya qÿdÿr gedÿcÿyÿm. Orada iøim var.
Hÿr halda, �Øÿrq ekspressi�nÿ minÿcÿksiniz?
– Bÿli. Mÿnÿ yataqlû kupe tapmalarûnû istÿdim. Bura­
da bir ne÷ÿ gön qalmaq fikrim vardû. Ancaq bir tele­qram
aldûm. ×ox vacib bir iø ö÷ön Èngiltÿrÿyÿ dþnmÿk mÿcbu­
riy­yÿtindÿyÿm.
Mösyþ Buk:
– Ah, – deyÿ i÷ini ÷ÿkdi. – Èølÿr... Èølÿr... ßlbÿttÿ, siz dÿ
artûq dönya øþhrÿtli bir adamsûnûz, dostum.
– Hÿ, bÿzi xûrda-mûrda uüurlarûm olub mÿnim. – Puaro
tÿvazþkar gþrönmÿyÿ ÷alûødû, ancaq bunu bacarmadû.
22 Mösyþ Buk gölömsÿdi:
– Daha sonra gþröøÿrik, – dedi.
Erköl Puaro bûüûnûn øorbaya girmÿmÿsi ö÷ön bötön
diqqÿtini bu iøÿ verÿrÿk øorbasûnû i÷mÿyÿ baøladû. Bu ÷ÿtin
vÿzifÿ dÿ hÿll edildikdÿn sonra digÿr yemÿyi gþzlÿrkÿn ÿtra­
fûna baxûndû. Yemÿk salonunda cÿmi beø-altû adam vardû.
Bunlardan yalnûzca ikisi Erköl Puaronun diqqÿtini ÷ÿkdi.
Yaxûnlûqdakû bir masada oturmuødular. Gÿnc olanû otuz
yaølarûnda, xoøsifÿt bir adamdû. Amerikalû olduüu o saat
anlaøûlûrdû. Ancaq balacaboylu detektivin diqqÿtini ÷ÿkÿn
o deyil, yanûndakûydû. Altmûø beø-yetmiø yaølarûnda bir
adamdû. Èlk baxûødan o, xeyirxah insanlara xas olan yum­
øaqörÿkli bir insan kimi gþrönördö. Dazlaøan baøû, geniø
alnû vÿ aüappaq qoyma diølÿrini gþstÿrÿn gölöm­sÿmÿsi...
bötön bunlar onun insanlarû sevÿn, mÿrhÿmÿtli bir adam
olduüunu gþstÿrirdi. Lakin gþzlÿri bu tÿÿssöratû yalana
÷ûxarûrdû. Ki÷ik, ÷uxura döømöø vÿ hiylÿgÿr baxûølûydû bu
gþz­lÿr. Gÿnc dostuna nÿ isÿ sþylÿrkÿn baxûølarûnû salon­da
gÿz­dirdi vÿ bir anlûüa gþzö Puaroda iliøib qaldû. Bu gþz­
lÿrdÿ ÿcaib bir kin ifadÿsi vÿ anlaøûlmaz hÿyÿcan vardû.
Dÿrhal ayaüa qalxdû.
– Hesabû þdÿ, Hektor, – dedi. Sÿsi xûrûltûlû idi. Bu sÿsdÿ
nÿsÿ ÿcaib, gizli bir tÿhlökÿ ifadÿsi vardû.
Puaro vestiböldÿ dostuyla gþröødöyö zaman bu iki
ame­ri­kalû da hoteldÿn ayrûlûrdû. Gÿnc adam ÷amadan­la­rûn
 A
aøa­üûya endirilmÿsiylÿ mÿøüul olan xidmÿt÷iyÿ gþz qoyur­
du. Sonra øöøÿ qapûnû a÷araq: K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Hÿr øey hazûrdûr, cÿnab Ret÷ett, – dedi.
Yaølû adam nÿsÿ mûzûldanaraq bayûra ÷ûxdû.
Puaro:
– Bu iki adam haqqûnda nÿ döøönörsönöz? – deyÿ
soruødu.
Mösyþ Buk:
– Onlar amerikalûdûr, – dedi.
– Amerikalû olduqlarû bÿllidir. Mÿn øÿxsiyyÿtlÿri haqqûn­
da nÿ döøöndöyönözö soruødum.
– Gÿnc oülan özöyola vÿ xoøxasiyyÿtli birinÿ bÿnzÿyir.
– Bÿs o biri?
– Sizÿ doürusunu sþylÿyim, dostum, bu adam mÿndÿ
÷ox pis tÿÿssörat doüurdu. Lap a÷ûüû, o qÿti mÿnim xoøu­
ma gÿlmÿdi. Bÿs sizin? 23
Erköl Puaro o saat cavab vermÿdi. Nÿhayÿt, dillÿndi:
– Yemÿk salonunda yanûmdan ke÷ÿndÿ qÿribÿ bir duy­
üu­ya qapûldûm, – deyÿ mûzûldandû. – Sanki, vÿhøi bir hey­
van... daha doürusu, yûrtûcû, ÿsl yûrtûcû bir heyvan yanûmdan
ke÷miødi!
– Halbuki zahirÿn ÷ox mþhtÿrÿm bir insan kimi gþrönör.
– Elÿdir ki var! Zahiri gþrkÿmi son dÿrÿcÿ sayüû oyadûr.
Ancaq gþzlÿri... sanki, barmaqlûqlarûn arxasûndan vÿhøi
heyvan bayûra baxûr.
Mösyþ Buk:
– Fantaziyanûz ÷ox geniødir, dostum, – dedi.
– Ola bilÿr. Ancaq bayaq mÿnÿ elÿ gÿldi ki, yanûmdan
øÿr qövvÿ daøûyan bir øey ke÷di. Tÿsirindÿn hÿlÿ dÿ ÷ûxa
bilmÿmiøÿm.
– Yÿni o mþhtÿrÿm amerikalûya gþrÿ, elÿ deyilmi?
– Bÿli, o mþhtÿrÿm amerikalûya gþrÿ.
Mösyþ Buk nÿøÿylÿ:
– Eh, – dedi. – Ola bilÿr. Bu dönyada o qÿdÿr øÿr
adam var ki.
Bu zaman qapû a÷ûldû vÿ xidmÿt÷i i÷ÿri girdi. Onlara
doüru gÿlÿrkÿn özöndÿ tÿlaølû vÿ gönahkar bir ifadÿ vardû.
Puaroya:
– Ènanûlmaz bir øeydir, mösyþ, – dedi, – qatarda bir
dÿnÿ dÿ olsun birincidÿrÿcÿli yataqlû kupe yoxdur.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Mösyþ Buk:
– Necÿ? – deyÿ baüûrdû. – Èndi, bu mþvsömdÿ? Baøqa
cör ola bilmÿz, ya bir jurnalist qrupu var, ya da bir diplo­
mat qrupu!
Qapû xidmÿt÷isi özönö ona tÿrÿf tutaraq:
– Bilmirÿm, cÿnab. Ancaq kupe tapmaq mömkön deyil.
– Eybi yoxdur, – mösyþ Buk Puaroya baxdû. – He÷
nara­hat olmayûn, dostum. Bir ÷ûxûø yolu taparûq. �Øÿrq eks­
pressi�ndÿ hÿr zaman boø bir kupe olur – 16 nþmrÿli kupe.
Bunu bÿlÿd÷i hÿmiøÿ ehtiyatda saxlayûr. – Gölömsÿdi,
sonra da baøûnû qaldûrûb saata baxdû.
– Haydû, yola ÷ûxmaq zamanû gÿldi.
Stansiyada mösyþ Buku qÿhvÿyi uniformalû yataqlû
vaqon bÿlÿd÷isi hþrmÿtlÿ qarøûladû.
– Xoø gÿldiniz, cÿnab. Siz bir nþmrÿli kupedÿsiniz.
24 Hamballarû ÷aüûrdû. Hamballar ÿøyalarû özÿrindÿ “ÈSTAN­
BUL–TRÈYEST–KALE” yazûlmûø vaqona doüru daøûdûlar.
– Eøitdiyimÿ gþrÿ, sizdÿ bu gön hÿr yer doluymuø.
– Ènanûlmayacaq bir øeydir bu, mösyþ. Bötön dönya
bu gecÿ yol÷uluüa ÷ûxmaüa qÿrar verib, sanki.
– Nÿ olursa olsun, bu cÿnaba bir yer tapmalûsan. Mÿnim
dostumdur. 16-cû nþmrÿdÿ qala bilÿr.
– Ora da verildi, mösyþ.
– Necÿ? 16-cû nþmrÿ verildi?
Hÿr ikisi vÿziyyÿti baøa döødöklÿrini ifadÿ edÿn baxûø­
larla bir-birinÿ baxdûlar. Sonra bÿlÿd÷i gölömsÿdi. Orta­
yaølû, ucaboylu, solüunbÿnizliydi.
– Bÿli, mösyþ. Sþylÿdim axû... hÿr yer doludur.
Mösyþ Buk ÿsÿbiliklÿ soruødu.
– Axû burada nÿ baø verir? Bir yerdÿ toplantûmû var?
Yol÷uluüa ÷ûxan bir qrupmu var?
– Xeyr, cÿnab. Sadÿcÿ, bir tÿsadöfdör. Bir ÷ox insan
bu gecÿ yola ÷ûxmaüa qÿrar verib.
Mösyþ Buk sûxûntû i÷ÿrisindÿ þz-þzönÿ donquldandû.
– Belqradda Afinadan gÿlÿn vaqonu birlÿødirÿcÿklÿr.
Sonra Buxarest–Paris vaqonu da var. Ancaq Belqrada biz
sabah axøam ÷atacaüûq. Sizi ancaq bu gecÿliyÿ bir yerdÿ
yerlÿødirmÿk lazûmdûr. Boø ikincidÿrÿcÿli kupe dÿ yoxu­
nuzdur?
– Èkincidÿrÿcÿli yataqlû kupe var, cÿnab...
 A
– Hÿÿ, nÿ yaxøû...
– Ora ancaq bir qadûnû yerlÿødirÿ bilÿrik. Kupedÿ bir K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

alman qadûn var indi. Bizim bir sÿrniøinin xidmÿt÷isidir.
Mösyþ Buk:
– Vay, vay, – dedi. – He÷ bÿxtimiz yox imiø.
Puaro:
– Kefinizi pozmayûn, dostum, – deyÿrÿk gölömsÿdi.
– Mÿn adi vaqonda da gedÿ bilÿrÿm.
– Olmaz, olmaz. – Buk tÿkrar bÿlÿd÷iyÿ tÿrÿf dþndö.
– Bötön yol÷ular gÿldimi?
Bÿlÿd÷i:
– Doürusunu sþylÿsÿm, bir yol÷umuz hÿlÿ gÿlmÿyib,
– deyÿ tÿrÿddödlÿ cavab verdi.
– Davam edin!
– Yeddinci nþmrÿ. Èkincidÿrÿcÿlidÿ. Yol÷u hÿlÿ gÿlmÿ­
yib, qatarûn yola döømÿsinÿ isÿ cÿmi dþrd dÿqiqÿ qalûb. 25
– Yol÷u kimdir?
– Bir ingilisdir. – Bÿlÿd÷i ÿlindÿki siyahûya baxdû.
– A.M.Har­ris adûnda biri.
Puaro:
– Bu ad yaxøû ÿlamÿtdir, – dedi. – Mÿn Dikkensi oxu­
mu­øam. Cÿnab Harris1 gÿlmÿyÿcÿk.
Mösyþ Buk:
– Mösyþnön ÷amadanlarûnû yeddinci nþmrÿyÿ daøûyûn,
– deyÿ ÿmr etdi. – ßgÿr bu cÿnab Harris gÿlÿrsÿ, ona ÷ox
gecikdiyini sþylÿyÿrik. Yerlÿrin bu qÿdÿr uzun zaman sax­
lan­madûüûnû ona baøa salarûq. Axûr ki, bu mÿsÿlÿni birtÿhÿr
yoluna qoyarûq. Cÿnab Harrisdÿn mÿnÿ nÿ?
– Siz bilÿrsiniz, cÿnab. – Bÿlÿd÷i, Puaronun ham­ba­
lûyla danûødû. Ona haraya gedÿcÿyini sþylÿdi. Sonra da
bel­÷i­ka­lûnûn qatara minmÿsi ö÷ön pillÿkÿnlÿrin þnöndÿn
÷ÿkildi.
– Axûrdan ikinci kupe, cÿnab.
Puaro uzun koridorla irÿlilÿyÿrÿk deyilÿn kupeni
tapdû, i÷ÿridÿ “Tokatlûyan” hotelindÿ gþrdöyö uzunboylu
gÿnc ame­ri­kalû vardû. Rÿfdÿki bir ÷amadana doüru ÿlini
uzat­mûødû.

1
×.Dikkensin “Martin ×ezlvit” (1844) romanûnda qÿhrÿman­lardan
biri Sara Qemp þzönön haqlû olduüunu söbuta yetirmÿk ö÷ön Harris
adûnda uydurma bir rÿfiqÿsinÿ istinad edir.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Puaronu gþrÿn kimi qaøqabaüûnû tþkdö:

– Baüûølayûn, göman edirÿm, siz sÿhv gÿlmisiniz. – Son­
ra aüûr-aüûr bu sþzlÿri fransûzca tÿkrarladû: – Je crois que vois
avez une erreur.
Puaro ingiliscÿ cavab verdi:
– Siz cÿnab Harrissiniz?
– Xeyr, mÿnim adûm Makkuindir. Mÿn...
Bu zaman Puaronun arxasûndan bÿlÿd÷inin tÿntimiø
gönahkar sÿsi eøidildi:
– Qatarda baøqa yataqlû kupe yoxdur, mösyþ. Bu
cÿna­ba buranû vermÿk mÿcburiyyÿtindÿ qaldûq.
Bu sþzlÿri deyÿrÿk bÿlÿd÷i koridorun pÿncÿrÿsini aøa­üûya
endirdi. Puaronun ÷amadanlarûnû alaraq i÷ÿriyÿ daøû­maüa baø­
ladû. Puaro bÿlÿd÷inin özr istÿyirmiø kimi danûø­masûnû bir az
istehzayla dinlÿmiødi. Gþrönör, amerikalû ona kupe­yÿ baø­qa
26 adam gÿtirmÿsÿ, bÿxøiø verÿcÿyini sþylÿ­miødi. Ancaq øir­kÿ­tin
mödirlÿrindÿn birinin qarøûsûnda bÿlÿd÷i bir øey edÿ bilmÿzdi.
Bel÷ikalûnûn ÷amadanlarûnû rÿflÿrÿ yerlÿødirÿn bÿlÿd÷i
kupedÿn ÷ûxdû:
– Baxûn, mösyþ, hÿr øey yerli-yerindÿdir. Sizin yeriniz
öst yataqdadûr. Yeddinci nþmrÿdÿ. Qatar bir dÿqiqÿ sonra
hÿrÿkÿt edÿcÿk.
Tÿlÿsik koridorla irÿlilÿyÿrÿk uzaqlaødû.
Puaro tÿkrar kupeyÿ girdi. Nÿøÿylÿ:
– ×ox nadir rast gÿlinÿn bir hadisÿdir bu, – deyÿrÿk
göldö. – Tÿkyataqlû vaqon bÿlÿd÷isi bir yol÷unun ÿøyasûnû
þz ÿliylÿ yerlÿødirir. Gþrönmÿmiø bir øeydir.
Gÿnc amerikalû da gölömsÿdi. Hirsinin ke÷diyi, vÿziy­yÿti
anla­yûøla qarøûlamaq lazûm olduüunu baøa döødöyö gþrönördö.
– Qatar, qÿribÿ dÿ olsa, aüzûna qÿdÿr doludur, – dedi.
Nþvbÿt÷i fûøtûrûq ÷aldû, sonra lokomotivin uzun, can­sûxûcû
fiti eøidildi. Hÿr ikisi koridora ÷ûxdû.
Perronda bir nÿfÿr:
– En voiture! – deyÿ ÷ûüûrdû.
Makkuin:
– Getdik, – dedi.
Amma hÿlÿ yola döømÿmiødilÿr. Fit tÿkrar ÷alûndû.
Gÿnc adam birdÿn-birÿ:
– Eøidirsiniz, cÿnab, bÿlkÿ, siz aøaüû qatda get­mÿk
istÿ­yir­siniz? Bilirsinizmi, sizÿ belÿ daha rahat olarsa...
 A
buyurun! Xahiø edi­rÿm, ÷önki mÿnim­÷ön harada get­
mÿ­yin he÷ fÿrqi yoxdur. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

“Hÿqiqÿtÿn, sevimli gÿncdir”, – Puaro döøöndö.
– Xeyr, xeyr, – deyÿ etiraz etdi. – He÷ yerinizi dar etmÿk
istÿmÿzdim...
– Hÿqiqÿtÿn, mÿnim ö÷ön ...
– Ancaq mÿn þzömö narahat hiss edirÿm...
Èkisi dÿ nÿzakÿt gþstÿrÿrÿk etiraz edirdi.
Puaro:
– Mÿn burada, sadÿcÿ, bir gecÿ qalacaüam, – deyÿ
bil­dirdi. – Belqradda ...
– Baøa döødöm. Siz Belqradda döøÿcÿksiniz...
– Yox, elÿ deyil. Bilirsiniz...
Qatar birdÿn-birÿ silkÿlÿndi. Pÿncÿrÿyÿ tÿrÿf boylan­
dûlar. Aüûr-aüûr gerilÿyÿn iøûqlû perrona baxmaüa baøladûlar.
�Øÿrq ekspressi� ö÷ gön sörÿcÿk Avropa yol÷uluüuna 27
baølamûødû.

III ôÿñèë
PUARO BÈR MÖØTßRÈNÈ RßDD EDÈR

Erköl Puaro ertÿsi gön gönorta yemÿyini yemÿkdÿn

þtrö vaqon-restorana bir az gec getdi. Sÿhÿr erkÿn qalxmûø,
dÿrhal da tÿkbaøûna sÿhÿr yemÿyini yemiødi. Ondan sonra
da bötön sÿhÿr saatlarûnda Londona dþnmÿsinÿ sÿbÿb
olan hadisÿylÿ baülû qeydlÿri gþzdÿn ke÷irmiødi. Kupe yol­
daøûnû, demÿk olar, he÷ gþrmÿmiødi.
Mösyþ Buk artûq bir masada oturmuødu. Bel÷ikalûya
ÿliylÿ salam verÿrÿk onu qarøûsûndakû yerÿ oturmaqdan
þtrö dÿvÿt etdi. ×ox ke÷mÿdÿn Puaro necÿ masaya otur­
du­üunun fÿrqinÿ vardû – ilk nþvbÿdÿ ona qulluq etdilÿr
vÿ ÿn lÿziz yemÿklÿri gÿtirdilÿr. Qeyd etmÿk lazûmdûr ki,
yemÿklÿr burada qeyri-adi dÿrÿcÿdÿ yaxøû idi.
Yalnûz sûra qaymaqlû pendirÿ gÿlÿndÿ mösyþ Bukun
baøû yemÿkdÿn ayûldû. Toxluüun elÿ bir hÿddindÿ idi ki,
bundan sonra insanû ancaq fÿlsÿfi mþvzular cÿlb edir.
– ßgÿr mÿndÿ Balzakûn talantû olsaydû, – dÿrindÿn kþks
þtördö, – bax bu mÿnzÿrÿni mötlÿq tÿsvir edÿrdim! – ÿliylÿ
dairÿ cûzaraq restoranda oturanlarû gþstÿrdi.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Pis fikir deyil, – dedi Puaro.

– Mÿnimlÿ razûsûnûz, elÿ deyilmi? Mÿncÿ, belÿ bir øey
ÿdÿbiyyatda hÿlÿ olmayûb. Yeri gÿlmiøkÿn onu da deyim
ki, bunun þzönön dÿ bir romantikasû var. Fikir verin, ÿtra­
fû­mûz­dakû adamlarûn hÿrÿsi bir zömrÿdÿndir, bötön mil­lÿt­
lÿr­dÿn adamlar var burada vÿ möxtÿlif yaødadûrlar. Ö÷ gön
ÿrzindÿ bir-birinÿ yad olan bu adamlar bir yerdÿ yatacaq­
lar, yeyÿcÿklÿr, oturub-duracaqlar. Ö÷ gön ke÷ÿcÿk vÿ bu
adam­larûn hÿrÿsi ÷ûxûb þz yoluyla gedÿcÿk vÿ bir dÿ he÷
zaman gþröømÿyÿcÿklÿr.
– Lakin, – Puaro dedi, – tÿsÿvvör edin, bÿdbÿxt bir
hadisÿ olsa...
– Allah elÿmÿsin, ÿziz dostum, axû...
– Mÿn baøa döøörÿm, sizin nþqteyi-nÿzÿrinizdÿn bu,
arzuolunmaz haldûr. Lakin hÿr halda, gÿlin, he÷ olmasa,
28 bir dÿqiqÿliyÿ bunu tÿsÿvvör edÿk. Fÿrz edÿk ki, burada
oturanlarûn hamûsûnû, mÿsÿlÿn, bir þlöm hadisÿsi birlÿødirib.
– Yenÿ ÷axûr istÿyirsinizmi? – Buk tÿklif etdi vÿ tÿlÿsik
badÿlÿrÿ ÷axûr tþkdö. – Qaramat øeylÿr danûøûrsûnûz, dos­
tum. Yÿqin ki, mÿdÿnizdÿ problem var, yaxøû hÿzm etmir,
ona gþrÿ.
– Bax bu mÿsÿlÿdÿ haqlûsûnûz, – Puaro razûlaødû,
– mÿnim mÿdÿm bu Suriya mÿtbÿxinÿ he÷ cör uyüunla­
øa bilmir.
Puaro ÷axûrdan qurtumladû. Arxaya sþykÿnÿrÿk dalüûn
halda vaqon-restorandakû yol÷ularû gþzdÿn ke÷irmÿyÿ
baø­ladû. Restoranda on ö÷ adam oturmuødu, Bukun sþy­
lÿ­diyi kimi, hÿr millÿtdÿn vÿ zömrÿdÿn insan vardû burada.
Puaro onlarû diqqÿtlÿ gþzdÿn ke÷irmÿyÿ baøladû.
Döz qarøûdakû masada ö÷ nÿfÿr oturmuødu. Onlarûn
bir yerdÿ sÿfÿr etmÿdiklÿrini tÿxmin etdi. Qarsonlar, hÿr
zaman olduüu kimi, onlara xas olan daxili hissiyyatlarûyla
bu ö÷ yol÷unun tÿk olduüunu anlamûø vÿ bir masanûn
arxasûnda oturtmuødular. Bunlardan biri yekÿpÿr, qaraya­
nûz bir italyandû. Þzöndÿnrazû halda ÷þplÿ diølÿrini qurda­
la­yûrdû. Onun qarøûsûnda oturan ingilisin özöndÿ varlû evin
nþkÿr­lÿ­rindÿ olduüu kimi donuq, he÷ bir øeyi qÿbul etmÿ­
di­yini gþstÿrÿn bir ifadÿ vardû. Èngilisin yanûnda isÿ ÿynin­
dÿ ala-bÿzÿk pencÿk olan bir amerikalû yayxanaraq otur­
muødu, ÷ox göman ki, xaricÿ mal satan ticarÿt agenti idi.
 A
– Bizim iøimizdÿ ÿsas mÿsÿlÿ daha geniø ÿrazidÿ yayûl­
maqdûr, – zÿhlÿtþkÿn gur sÿsiylÿ danûøûrdû. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Ètaliyalû, diø ÷þpönö aüzûndan ÷ûxararaq havada oynatdû:
– Doüru sþylÿyirsiniz. Mÿn dÿ belÿ fikirlÿøirÿm, – dedi.
Èngilis pÿncÿrÿyÿ baxdû vÿ þsköröb sinÿsini arûtladû.
Puaro baxûølarûnû onlardan ayûrûb vaqonun dÿrinliklÿ­
rinÿ baxdû.
Ki÷ik masada yaølû bir qadûn aüac kimi dimdik otur­
muødu. Puaronun bu gönÿ qÿdÿr gþrdöyö yaølû qadûn­la­rûn
ÿn ÷irkiniydi. Ancaq maraq doüuran, insanû diksin­dir­mÿ­
yib, ÿksinÿ, onu cÿzb edÿn bir ÷irkinlik idi bu. Boynunda
sûra-sûra ÷ox iri mirvarilÿr dözölmöødö, þzö dÿ, nÿ qÿdÿr
inandûrûcû gþrönmÿsÿ dÿ, bu mirvarilÿr saxta deyildi, ÿsl
mirvarilÿrdi. Barmaqlarûnda özöklÿr iøûldayûrdû. Samur kör­
kö­nö ÷iyinlÿrindÿn arxaya doüru atmûødû. ×ox bahalû oldu­
üu anlaøûlan ki÷ik, qara øapkasû ziyilli qurbaüanû andûran 29
özö­nÿ he÷ yaraømamûødû.
Qadûn sakit vÿ nÿzakÿtli, eyni zamanda amiranÿ bir
tþvrlÿ qarsonla danûøûrdû:
– Lötfÿn, yaddan ÷ûxarmayûn, mÿnim kupemÿ bir øöøÿ
mineral su vÿ bir bþyök stÿkan portaüal suyu qoyulsun.
Vÿ gþstÿriø verin, axøama cöcÿ qûzartsûnlar – sous-mous
vurmaq lazûm deyil, – bir dÿ soyutma balûq hazûrlasûnlar.
Qarson ehtiramla onun dediklÿrinin hazûr olacaüûnû
sþy­lÿdi. Qadûn mehribanlûqla gölömsönÿrÿk ayaüa qalxdû.
Bir an Puaroyla gþz-gþzÿ gÿldilÿr vÿ ÿtrafûndakûlarla maraq­
lan­ma­yan ÿsl aristokratsayaüû etinasûz ÿdayla baxûølarûnû
söz­dö­rÿrÿk salondan ÷ûxdû.
Mösyþ Buk al÷aq sÿslÿ:
– Knyaginya Draqomirova, – dedi. – Rusdur. ßri inqi­
lab­dan ÿvvÿl bötön pullarûnû xaricdÿ bÿzi iølÿrÿ yatûrûb.
Qadûn son dÿrÿcÿ zÿngindir. ßsl kosmopolitdir.
Puaro baøûnû yellÿdi. Knyaginya Draqomirova haq­qûn­
da eøitmiødi.
Mösyþ Buk ÿlavÿ etdi:
– ×ox göclö xarakteri var. Gönahlarûm qÿdÿr ÷irkindir,
ancaq insanû yenÿ dÿ þz tÿsirinÿ sala bilir. Mÿnimlÿ razû­sûnûz?
Puaro da eyni fikirdÿydi.
Baøqa bþyök bir masada Mari Debenham iki qadûnla
oturmuødu. Bunlardan biri ucaboylu vÿ ortayaølûydû. Tivit
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

ÿtÿk vÿ damalû bluz geyinmiødi. Solüun sarû sa÷larûnû ona

yaraømayan bir øÿkildÿ arxaya darayaraq boynunun ardûn­
da iri bir toppuz dözÿltmiødi. Mehribanlûq yaüan uzunsov
sifÿtindÿ qoyunabÿnzÿr nÿsÿ vardû. Gþzlök taxmûødû. Diq­
qÿtlÿ ö÷öncö qadûnû dinlÿyirdi. Xoøözlö, toppuø, yaøa dol­
muø biriydi o da. Dayanmadan danûøûrdû. Sÿsindÿn vÿ
lÿh­cÿ­sin­dÿn amerikalû olduüu bilinirdi. Yavaø-yavaø, hÿzin-
hÿzin nÿsÿ danûøûrdû, bir an dayanûb nÿfÿsini belÿ dÿrmirdi.
– Èndi gþr qûzûm mÿnÿ nÿ dedi: “Biz bu þlkÿdÿ he÷
Amerikan ösullarûnû da tÿtbiq edÿ bilmÿrik. Ènsanlar burada
anadangÿlmÿ tÿnbÿldirlÿr. Östÿlik, bizim kollecimiz ÷ox
þnÿmli uüurlar qazanûb. Orada elÿ yaxøû möÿllimlÿr var ki!
Tÿhsil bþyök øeydir axû. Biz þzömözön Qÿrb ideallarûmûzû
tÿtbiq etmÿliyik vÿ Øÿrqin bunu qÿbul etmÿsinÿ nail
olmalûyûq”. Qûzûm deyir ki...
30 Qatar tunelÿ girdi. Vÿ bu hÿzin sÿs eøidilmÿz oldu.
Onlarûn döz yanûndakû ki÷ik masada polkovnik Arbetnot
tÿk-tÿnha oturmuødu. Gþzlÿrini Mari Debenhamûn ÿnsÿsinÿ
dikmiødi. Puaro onlarûn nÿdÿn birlikdÿ oturmadûqlarûnû
döøöndö. Halbuki birlikdÿ oturmalarûna mane olacaq bir
sÿbÿb yox idi. Nÿyÿ gþrÿ bunu etmÿdilÿr? Bÿlkÿ dÿ, Mari
Debenham istÿmÿdi. Bir tÿrbiyÿ÷i diqqÿtlÿ davranmaüû
þyrÿnmÿlidir. Haqqûnda dedi-qodu yayûlmasûnûn qarøûsûnû
almaüa ÷alûømalûdûr. Hÿyatûnû ÷alûøaraq qazanmaq mÿcbu­
riyyÿtindÿ olan bir qûz ehtiyatlû davranmalûdûr...
Puaronun baxûølarû vaqon-restoranûn digÿr tÿrÿfinÿ axdû.
Lap dib tÿrÿfdÿ qarapaltarlû, ortayaølû bir qadûn otur­muø­
du. Èri özöndÿ he÷ bir ifadÿ yoxdu. “Alman, ya da skan­
di­na­vi­ya­lûdûr”, – deyÿ Puaro döøöndö. Hÿr halda, hÿmin
o alman, qulluq÷u idi.
Qadûnûn qarøûsûnda bir cötlök bir-birinÿ doüru ÿyil­
miødi, hÿyÿcanlû-hÿyÿcanlû danûøûrdûlar. Kiøi, ingilislÿrÿ xas
tivit par÷adan kostyum geyinmiødi, ancaq ingilis olmadûüû
bÿlli idi. Arxasû Puaroya tÿrÿf olsa da, yenÿ dÿ baøûnûn
bi÷imi vÿ ÷iyinlÿri onun kontinental mÿnsubiyyÿtini ÿlÿ
verirdi. Uzunboylu, tþkmÿbÿdÿnli bir adamdû. Birdÿn-birÿ
baøûnû ÷evirdi vÿ Puaro onun profilini gþrdö. Otuz-otuz beø
yaø­larûnda, körÿnbûülû, ÷ox yaraøûqlû bir kiøi idi.
Qarøûsûndakû gÿnc bir qûz idi, iyirmidÿn artûq yaøû olmazdû.
Bÿdÿninÿ oturan qara ÿtÿkli pencÿk, aü sÿtin bluz geyin­
 A
miødi; yana söröødördöyö qara ølyapasû yalnûz bir mþcö­
zÿ sayÿsindÿ baøûndan yerÿ döømördö. Qeyri-adi, ekzo­tik K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

gþzÿl­liyi vardû – dÿrisi aüappaq, gþzlÿri qÿhvÿyi vÿ sa÷­
larû gþyöm­töl-qara rÿngdÿ idi. Uzun bir möøtöklÿ siqa­ret
÷ÿkirdi. Manikörlö dûrnaqlarûna qan-qûrmûzû boya ÷ÿk­miødi.
Bir barmaüûnda platin ÷ÿnbÿrli iri zömröd özök vardû. Sÿsi
vÿ baxûølarû nazlû-duzlu idi.
Puaro:
– Hÿm gþzÿl, hÿm yaraøûqlû, – deyÿ mûzûldandû. – ßr-
arvad deyillÿrmi?
Mösyþ Buk baøûyla tÿsdiq etdi.
– Macar sÿfirliyindÿn olmalûdûrlar, sanûram. Gþzÿl bir
cöt­lökdör.
Puarodan baøqa, Makkuin vÿ onun øefi cÿnab Ret÷ett
hÿlÿ naharû tamamlamamûødûlar. Axûrûncûnûn özö Puaroya
tÿrÿf idi. Puaro ikinci dÿfÿ bu he÷ dÿ xoø olmayan özö 31
gþzdÿn ke÷irdi. O, saxta mehribanlûq ifadÿ edÿn vÿ xainlik
yaüan ki÷ik gþzlÿrÿ diqqÿt yetirdi. Dostunun özöndÿki
ifadÿnin dÿyiødiyi mösyþ Bukun nÿzÿrindÿn qa÷madû.
– Bu vÿhøi heyvanamû baxûrsûnûz? – deyÿ soruødu.
Bel÷ikalûnûn qÿhvÿsini gÿtirÿndÿ mösyþ Buk ayaüa
qalxdû. Nahara daha erkÿn baøladûüûna gþrÿ Puarodan
þncÿ bitirmiødi yemÿyini.
– Mÿn kupemÿ gedirÿm. Qÿhvÿnizi i÷dikdÿn sonra
gÿlin, bir az sþhbÿt edÿk, – dedi.
– Baø östÿ... – Puaro likþr sifariø edÿrÿk qÿhvÿsini
qurtumlamaüa baøladû. Qarson masalarû dolaødû, hesablarû
topladû. Yaølû amerikalû qadûnûn sÿsi vaqon-restoranû börö­
möødö:
– Qûzûm deyir ki, yemÿk ö÷ön talon kitab÷asû alsam,
he÷ bir qayüûm olmaz! Ancaq bunlara gÿrÿk bÿxøiø verÿ­
sÿn, hÿlÿ mineral suyun pulunu da ayrûca þdÿyÿsÿn – su
da su olsa. Bilmÿk olmur nÿ suyudur.
– Onlar... e-e... ingiliscÿ necÿ deyirlÿr... onlar yerli
sular­dan vermÿlidirlÿr, – faüûr özlö qadûn izah etdi.
– Bilirÿm, ancaq mÿn yenÿ dÿ baøa döøÿ bilmirÿm.
– Amerikalû qadûn qarøûsûndakû xûrda pul topasûna ikrahla
baxûrdû. – Siz hÿlÿ baxûn gþrön, o, mÿnÿ nÿ verib! Bunlar
dinar­dûr, yoxsa nÿdir? Gþrkÿmlÿri dÿ nÿ qÿdÿr øöbhÿlidir
bunlarûn. Qûzûm deyir ki...
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Mari Debenham sÿndÿlini itÿlÿyÿrÿk ayaüa qalxdû.

Baøûyla hÿr iki qadûnla saüollaøûb vaqon-restorandan ÷ûxdû.
Pol­kov­nik Arbetnot da qalxûb onun arxasûnca yollandû.
Ame­rikalû qadûnla faüûr özlö rÿfiqÿsi dÿ onlarûn arxasûnca
tÿr­pÿn­di­lÿr. Macar cötlök dÿ ÷oxdan ÷ûxûb getmiødi. Èndi
salon­da Puaro, Ret÷ett vÿ Makkuindÿn baøqa kimsÿ
qalma­mûødû. Ret÷ett gÿnc amerikalûya nÿsÿ sþylÿdi, bun­
dan sonra Makkuin ayaüa qalxaraq vaqon-restorandan
÷ûxdû. Sonra Ret÷ett dÿ yerindÿn qalxdû. Ancaq Makkuinin
arxa­sûnca getmÿk ÿvÿzinÿ, he÷ gþzlÿnilmÿz bir hÿrÿkÿt
etdi. Ke÷ib Puaronun qarøûsûndakû yerdÿ oturdu.
– Baüûølayûn... kibritiniz varmû? – sÿsi yumøaq idi. Bir az
burnunda danûøûrdû. – Mÿnim familiyam Ret÷ettdir.
Puaro xÿfifcÿ tÿzim etdi, sonra cibindÿn ÷ûxardûüû kibrit
qutusunu ona verdi. Ret÷ett kibrit qutusunu aldû, amma
32 yandûrmadû.
– Sÿhv etmirÿmsÿ, mÿn mösyþ Erköl Puaroyla danûø­
maq øÿrÿfinÿ nail oluram, – deyÿ sþzlÿrinÿ davam etdi.
– Elÿ deyilmi?
Puaro tÿkrar tÿzim etdi:
– Tamamilÿ doürudur, mösyþ.
Amerikalûnûn yenidÿn sþzÿ baølamazdan þncÿ ki÷ik,
kinli baxûølarûyla ona qiymÿt verdiyinin fÿrqindÿydi.
Nÿhayÿt, Ret÷ett:
– Yaøadûüûm þlkÿdÿ, – dedi, – biz birbaøa ÿsas mÿsÿ­
lÿdÿn baølayûrûq. Cÿnab Puaro, mÿn sizÿ bir iø tÿklif etmÿk
istÿyirÿm.
Erköl Puaronun qaølarû xÿfifcÿ qalxdû:
– Son zamanlarda mÿn þz möøtÿrilÿrimin dairÿsini ÷ox
daraltmûøam, mösyþ. Yalnûz istisna hallarda iøÿ baxûram.
– Hÿ, ÿlbÿttÿ. Mÿn bunu baøa döøörÿm, amma bu iø
ö÷ön ÷ox pul verÿcÿyÿm, cÿnab Puaro, – o, sakit vÿ oürun
sÿslÿ tÿkrarladû, – ÷ox pul.
Bel÷ikalû bir-iki dÿqiqÿ sÿsini ÷ûxarmadû. Sonra dedi:
– Hansû iøi gþrmÿyimi istÿyirsiniz...mösyþ... e... Ret­
÷ett?
– Cÿnab Puaro, mÿn varlû adamam. ×ox varlû adamam.
Mÿnim kimi varlû adamlarûn ÷oxlu döømÿni olur. Mÿnim dÿ
bir döømÿnim var.
– Tÿkcÿ bir döømÿn?
 A
Cÿnab Ret÷ett acûqlû-acûqlû:
– Nÿ demÿk istÿyirsiniz? – deyÿ soruødu. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Mösyþ, dediyiniz kimi, döømÿnlÿri olacaq duruma
gÿlÿn bir insanûn qarøûsûna, sadÿcÿ, bir döømÿn ÷ûxmaz.
Tÿc­rö­bÿlÿrim mÿnÿ bunun ÿksini þyrÿtmiødir.
Puaronun cavabû Ret÷etti sakitlÿødirmiødi, sanki.
– Mÿn sizin nÿ demÿk istÿdiyinizi baøa döøörÿm,
– dedi. – Döømÿn, ya da döømÿnlÿr... bu, þnÿmli deyil.
Þnÿmli olan mÿnim tÿhlökÿsiz yaøamaüûmdûr.
– Tÿhlökÿ?
– Mÿnim hÿyatûm tÿhlökÿdÿdir, cÿnab Puaro. ßslindÿ,
mÿn þzömö qorumaüûn yolunu yaxøû bilÿn bir insanam.
– Ret÷ett cibindÿn ki÷ik bir tapan÷a ÷ûxardû. Sonra da
þfkÿylÿ sþzönÿ davam etdi. – Mÿn qÿfil ovlanacaq bir adam
olduüumu sanmûram. Ancaq ehtiyat tÿdbirlÿrini artûr­ma­
lûyam, mÿncÿ. Anladûüûma gþrÿ, tam bu iøÿ uyüun bir 33
adam­sûnûz, cÿnab Puaro. Pula da heyfi gÿlÿn adam deyi­
lÿm. Nÿzÿrÿ alûn, bu iødÿn þtrö sizÿ ÷ox pul verÿcÿyÿm.
Puaro bir möddÿt fikirli halda amerikalûnû sözdö. Bþyök
xÿfiyyÿnin özö tamamÿn ifadÿsizdi. Qarøûsûndakû adam
onun beynindÿn nÿlÿr ke÷diyini he÷ cör anlaya bilmÿzdi.
Axûr ki, dillÿndi:
– ×ox-÷ox özr istÿyirÿm, mösyþ, – dedi. – Ancaq istÿ­
di­yinizi yerinÿ yetirÿ bilmÿyÿcÿyÿm.
Hÿmsþhbÿti hÿr øeyi baøa döømöø bir ifadÿylÿ ona
baxdû:
– Èstÿdiyiniz mÿblÿüi sþylÿyin.
Bel÷ikalû baøûnû yellÿdi:
– Siz mÿni baøa döømörsönöz, mösyþ. Se÷diyim peøÿ­
dÿ øansûm mÿnÿ ÷ox yardûm etdi. Ehtiyaclarûmû vÿ vas­va­
sû­lûüûmû þdÿyÿcÿk qÿdÿr pul qazandûm. Èndi isÿ... sadÿcÿ,
mÿnÿ maraqlû olan iølÿri alûram.
Ret÷ett:
– Ancaq yaman soyuqqanlûsûnûz, – dedi. – Èyirmi min
dollar sizi yumøaldarmû?
– Yumøaltmaz.
– ßgÿr daha artûq almaq ö÷ön belÿ davranûrsûnûzsa, vaz
ke÷in. Èyirmi mindÿn artûq verÿn deyilÿm. Bir øeyin dÿyÿ­
ri­nin mÿnim ö÷ön nÿ qÿdÿr olduüunu ÷ox yaxøû bilirÿm.
– Mÿn dÿ elÿ sizin kimiyÿm, mösyþ Ret÷ett.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Tÿklifimi nÿyÿ gþrÿ qÿbul etmÿk istÿmirsiniz?

Puaro ayaüa qalxdû:
– Sizin øÿxsiyyÿtinizÿ toxunmaq istÿmÿzdim, ancaq siz
þzönöz mÿnim xoøuma gÿlmirsiniz, mösyþ Ret÷ett, – dedi
vÿ vaqon-restorandan ÷ûxdû.

IV ôÿñèë
QARANLÛQDA ×ÛÜÛRTÛ SßSÈ

�Øÿrq ekspressi� o gecÿ doqquza on beø dÿqiqÿ qal­mûø

Belqrada ÷atdû. Burada yarûm saat dayanacaqdûlar vÿ Puaro
perrona ÷ûxdû. Lakin gÿziømÿsi o qÿdÿr dÿ ÷ox sörmÿdi.
Göclö ayaz vardû, ÷ovüun qopmuødu, perronun ÷ar­daüû
÷ovüunun qarøûsûnû ala bilmirdi, buna gþrÿ dÿ Puaro tezliklÿ
34 þz vaqonuna qayûtdû. Qûzûømaqdan þtrö ÿllÿrini bir-birinÿ
sörtÿn vÿ ayaqlarûnû yerÿ dþyÿn bÿlÿd÷i Puaronu gþrcÿk:
– Mösyþ, sizin ÷amadanûnûzû bir nþmrÿli vaqona ke÷ir­
dilÿr, cÿnab Bukun qaldûüû vaqona.
– Bÿs mösyþ Buk necÿ oldu?
– O da Afina vaqonuna kþ÷dö, bu vaqonu indicÿ qoø­
dular.
Puaro dostunu axtarmaüa yollandû, Buk onu dinlÿmÿk
belÿ istÿmirdi:
– Bunlar xûrda øeylÿrdir! Belÿ daha yaxøûdûr. Axû siz
Èngil­tÿrÿyÿ qÿdÿr gedirsiniz, sizin ö÷ön Kaleyÿ qÿdÿr yer­
dÿyiømÿsiz getmÿk daha rahatdûr. Mÿnim÷önsÿ bura lap
ÿladûr. Vaqon bomboødur, mÿn vÿ yunan hÿkim – olan-
qalan sÿrniøin elÿ budur. Havanûn murdarlûüûnû gþrörsÿn
dÿ, dostum! Deyilÿnÿ gþrÿ, belÿ qar ÷oxdan olmayûb. Ömid
edÿk ki, qar yûüûnlarû yolumuzu kÿsmÿyÿcÿk. Sizÿ a÷û­üûnû
sþy­lÿyim, belÿ olacaüûndan yaman qorxuram.
Qatar ona on beø dÿqiqÿ iølÿmiø tÿrpÿndi. ×ox ke÷­
mÿdÿn Puaro qalxdû, mösyþ Buka xeyirli gecÿlÿr dilÿyib þz
vaqonuna qayûtdû.
Qatarla yol÷uluüun bu ikinci gönöndÿ hÿr kÿs yavaø-
yavaø bir-birilÿ dost olmaüa baølamûødû. Puaro vaqon-res­
toranûn döz yanûnda olan kupesinÿ gedÿrkÿn koridorda
Makkuinlÿ qarøûlaødû. Gÿnc adam þz kupesinin qapûsûnda
duran polkovnik Arbetnotla danûøûrdû.
 A
Makkuin, Puaronu gþröncÿ birdÿn-birÿ danûøûüû yarûda
kÿsdi. Özöndÿ mödhiø bir heyrÿt ifadÿsi vardû. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– A... – deyÿ baüûrdû. – Mÿn sizin bizdÿn ayrûldûüûnûzû
sanûrdûm. Mÿnÿ Belqradda döøÿcÿyinizi sþylÿmiødiniz.
Puaro gölömsÿdi:
– Mÿni döz baøa döømÿmisiniz. Yadûmdadûr ki, biz elÿ
bunu danûøarkÿn qatar hÿrÿkÿtÿ gÿldi.
– Necÿ ola bilÿr.. Sizin ÷amadanlarûnûz – onlar da yoxa
÷ûxûb!
– Onlarû baøqa kupeyÿ ke÷irdilÿr.
– Baøa döøörÿm...
Makkuin, Arbetnotla danûømaüa davam etdi. Puaro da
koridorda irÿliyÿ doüru getdi.
Þz kupesindÿn iki qapû aøaüûda, adû xanûm Habbard
olan yaølû amerikalû qadûn faüûr özlö isve÷li rÿfiqÿsiylÿ danû­
øûrdû. Xanûm Habbard ona zorla bir jurnal verirdi. 35
– Alûn, gþtörön bunu, gþzÿlim. Mÿndÿ oxumaüa baø­qa
øeylÿr var. Ah, soyuq nÿ yaman kÿsir adamû, elÿ deyilmi?
– Dostyana bir davranûøla Puaroya salam verdi.
Èsve÷li qadûn:
– Bilmirÿm, sizÿ minnÿtdarlûüûmû necÿ bildirim, – dedi.
– Boø øeydir! Gþzÿl-gþzÿl yatûb dincÿlin, sÿhÿr ayûlûb
gþrÿcÿksiniz baøûnûzûn aürûsûndan ÿsÿr-ÿlamÿt qalmayûb.
– Hamûsû soyuqdÿymÿyÿ gþrÿdir. Èndi gedib bir ÷ay
i÷ÿ­rÿm, ke÷ÿr.
– Aspirininiz varmû? ßminsinizmi? Mÿndÿ aspirindÿn
bol øey yoxdur... Ah, gecÿniz xeyrÿ qalsûn, øÿkÿrim.
O biri qadûn uzaqlaøarkÿn xanûm Habbard Puaroya
sarû dþndö:
– Yazûq isve÷li... Deyÿsÿn, o, hansûsa missiyanûn tÿrki­
bindÿ dÿrs verÿnlÿrdÿndir. Yaxøû insandûr, ancaq tÿÿssöf
ki, ingiliscÿ pis danûøûr. Buna baxmayaraq, qûzûm haqqûnda
danûødûqlarûmla ÷ox maraqlandû.
Puaro da xanûm Habbardûn qûzû haqqûnda, demÿk olar
ki, artûq hÿr øeyi bilirdi. Zatÿn qatarda ingiliscÿ bilÿn hÿr
kÿs onun qûzû haqqûnda danûødûqlarûnû eøitmiødi. Onun þz
ÿriylÿ Smirnedÿki bþyök Amerika kollecindÿ necÿ iølÿ­mÿ­
sindÿn, þzönön ilk dÿfÿ Øÿrqÿ necÿ getmÿsindÿn, törklÿrin
necÿ pinti geyinmÿsindÿn, yollarûnûn necÿ yaman göndÿ
olmasûndan var sÿsiylÿ danûømûødû.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Yanlarûndakû qapû a÷ûldû vÿ arûq, solüunözlö nþkÿr bayû­

ra ÷ûxdû. Puaro ani olaraq i÷ÿridÿ cÿnab Ret÷ettin yataqda
oturduüunu gþrdö. O da onu gþrdö vÿ bir an özö ÿsÿbiliklÿ
qaraldû. Qapû dÿrhal þrtöldö.
Xanûm Habbard Puaronu bir az kÿnara ÷ÿkdi.
– Bilirsinizmi, bu adamû gþrÿndÿ qorxudan az qalûr
þdöm partlasûn. Yox e, nþkÿri demirÿm, aüasûndan qor­
xu­ram. Aüaya bir bax! O adamdan øöbhÿlÿnirÿm. Qûzûm
his­si­yya­tû­mûn ÷ox göclö olduüunu sþylÿyir hÿmiøÿ. “Ana­
mûn örÿ­yinÿ damdûsa, mötlÿq olacaq� deyir. O adam­
dan da elÿ ilk baxûø­dan xoøum gÿlmÿdi. Tÿrsliyÿ bax ki,
gÿrÿk elÿ yanûm­dakû kupe­dÿ olaydû. Dönÿn gecÿ ara­
dakû qapû­ya ÷ama­da­nûmû sþy­kÿdim. Mÿnÿ elÿ gÿldi ki, o,
qapûnûn ÿltutanûnû yoxladû. O adamûn bir qatil, qÿzetlÿrdÿ
oxuduüumuz hÿmin o qatar oürularûndan biri olduüu orta­
36 ya ÷ûxarsa, he÷ mat qalmaram. Bÿlkÿ, mÿnim dediklÿrim
bir sÿrsÿmlÿmÿdir, ancaq bu adamdan ÷ox qorxuram.
Qûzûmla ÿri mÿnÿ yol÷uluüumun ÷ox rahat ke÷ÿcÿyini sþy­
lÿdilÿr. Ancaq a÷ûüûnû deyim, mÿnim i÷im he÷ rahat deyil.
Bÿlkÿ, gölönc bir øeydir bu... Mÿnÿ bu yol÷uluqda hÿr øey
ola bilÿrmiø kimi gÿlir, nÿdÿnsÿ. Hÿr øey. O sevimli gÿnc
oülan bu adama katiblik etmÿyÿ necÿ dþzör, baøa döøÿ
bilmirÿm.
Polkovnik Arbetnotla Makkuin koridordan onlara doüru
gÿlirdilÿr. Makkuin:
– Mÿnim kupemÿ gÿlin, – deyirdi. – Hÿlÿ dÿ yataq dözÿl­
mÿdi. Sizin Hindistan siyasÿti barÿdÿ anlamaq istÿ­di­yim bu...
Èki adam onlarûn yanûndan ke÷ÿrÿk Makkuinin kupe­si­
nin olduüu vaqona doüru getdi.
Xanûm Habbard Puaroyla saüollaødû.
– He÷ olmasa, uzanûb bir kitab oxuyum, – dedi. – Gecÿ­
niz xeyrÿ qalsûn.
– Gecÿniz xeyrÿ qalsûn, madam.
Puaro þz kupesinÿ girdi – bu kupe Ret÷ettin kupesi
ilÿ yanaøû idi. Soyunub yerinÿ uzandû. Yarûm saata qÿdÿr
oxuduqdan sonra iøûüû sþndördö.
Bir ne÷ÿ saat sonra diksinÿrÿk oyandû. Onu oyadan
øeyin nÿ olduüunu bilirdi. Yaxûnlûqdan dÿhøÿtli bir inilti,
demÿk olar, bir fÿryad sÿsi gÿlmiødi. Eyni anda da bÿrkdÿn
zÿng ÷alûnûrdû.
 A
Puaro yataqda dikÿlÿrÿk iøûüû yandûrdû. Qatarûn dayan­dû­
üû­nûn fÿrqinÿ vardû. Hÿr halda, hansûsa stansiyaya gÿlmiødilÿr. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

O fÿryad sÿsi bel÷ikalûnû hÿyÿcanlandûrmûødû. Yandakû
kupedÿ Ret÷ettin olduüunu xatûrladû. Yataqdan qalxaraq
qapûnû a÷dû. Eyni anda yataqlû vaqon bÿlÿd÷isi tÿlaøla kori­
do­run o biri baøûndan gÿlÿrÿk Ret÷ettin qapûsûnû dþydö.
Puaro qapûsûnû xÿfifcÿ aralayûb baxûrdû. Bÿlÿd÷i tÿkrar dþy­
dö. Bir zÿng ÷aldû vÿ koridorun aøaüûsûndakû bir qapûnûn
özÿ­rin­dÿ iøûq gþröndö. Bÿlÿd÷i boylanûb baxdû.
Yandakû kupedÿn sÿs eøidildi:
– Bir øey yoxdur. Yanûlmûøam. – Fransûzca danûødû.
– Yaxøû, mösyþ. – Bÿlÿd÷i bu dÿfÿ qa÷araq özÿrindÿ
iøûq yanan qapûnû dþydö.
Örÿyi rahat olan Puaro da yataüûna dþnÿrÿk elektriki
sþn­dör­dö. Saatûna baxdû. Birÿ iyirmi ö÷ dÿqiqÿ qalûrdû.
37

V ôÿñèë
CÈNAYßT

Puaro tÿkrar yuxuya getmÿkdÿ ÷ÿtinlik ÷ÿkdi. Birin­

cisi, qatarûn dayanmasû mane olurdu. “ßgÿr bir stansiyada
dayanmûøûqsa, bayûrdakû bu ÿcaib sÿssizlik nÿdir?” Bunun
ÿksinÿ olaraq, vaqonun i÷indÿki sÿslÿr insana hÿddindÿn
artûq gurultulu gÿlirdi. Ret÷ettin yandakû kupedÿ dolaødûüûnû
hiss edirdi. Unitazûn suyu ÷ÿkilÿrkÿn ÷ûxan ÷ûqqûltû. Axan
suyun sÿsi. Bir øaqqûltû. Sonra unitaz tÿkrar i÷ÿri itÿlÿnÿrkÿn
÷ûxan sÿs. Koridordan ayaq sÿslÿri eøidildi. Ayaqlarûnda
tÿrlik olan birinin xûøûrtûlû addûmlarûydû bunlar.
Erköl Puaro gþzlÿrini tavana dikib uzanmûødû. Stansiya
nÿyÿ gþrÿ bu qÿdÿr sÿssizdir? Boüazû qurumuødu. Hÿr
zaman olduüu kimi, mineral su istÿmÿyi unutduüunu xatûr­
ladû. Saatûna baxdû tÿkrar. Èkiyÿ on beø dÿqiqÿ iølÿyirdi.
“Bÿlÿd­÷ini ÷aüûrûb mineral su istÿyim”, – dedi. Barmaüû zÿn­
gin döy­mÿ­sinÿ doüru getdi. Ancaq sÿssizlikdÿ cingilti qopa­
ran zÿng sÿsini eøidincÿ ÿl saxladû. Ondan ÿvvÿl kim­sÿ zÿngÿ
bas­mûødû. Bÿlÿd÷i zÿnglÿrÿ birdÿn cavab verÿ bilmÿzdi!
Zûnn... Zûnn... Zûnn... – zÿng tÿkrar-tÿkrar ÷alûndû. Maraq­
lûydû, bÿlÿd÷i hara yox olmuødu? Zÿngi ÷alan adamûn ÿsÿ­
bi­lÿø­diyi hiss olunurdu.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Z-n-n-n-n!
Zÿngi ÷alan kim idisÿ, barmaüûnû döymÿdÿn aralamûrdû.
Nÿhayÿt, bÿlÿd÷i tÿlaø i÷indÿ gÿldi. Ayaq sÿslÿri kori­
dor­da ÿks-sÿda verdi. Puaronun kupesinÿ yaxûn olan bir
qapû dþyöldö. Sonra sÿslÿr eøidilmÿyÿ baøladû. Bÿlÿd÷inin
meh­ri­ban, özr istÿyÿn sÿsi vÿ bir qadûn sÿsi. Èsrarlû, cûr-cûr
sÿs. ßlbÿttÿ ki, bu, xanûm Habbardûn sÿsi idi!
Puaro þz-þzönÿ göldö. Möbahisÿ – ÿgÿr buna möba­
hisÿ demÿk olardûsa – bir möddÿt davam etdi. Xanûm
Hab­bard durmadan danûøûr, bÿlÿd÷i isÿ aradabir onu sakit­
lÿø­dir­mÿ­yÿ ÷alûøûrdû. Axûr ki, problem hÿll olundu. Puaro
bÿlÿd­÷i­nin fransûzca: “Bonne nuit, madam”1 dediyini, sonra
qapû­nûn qapandûüûnû eøitdi.
Puaro zÿngi ÷aldû.
Bÿlÿd÷i o saat gÿldi. Tÿlaølû vÿ ÿndiøÿli bir halû vardû.
38 – De l’eau minerale, s’il vois plait 2.
– Bein3, mösyþ.
Bÿlkÿ, Puaronun gþzlÿrindÿki tÿbÿssömÿ gþrÿ bÿlÿd÷i
örÿyini a÷maüa cÿsarÿt gþstÿrdi.
– La dame americane 4...
– Necÿ?
Bÿlÿd÷i alnûnûn tÿrini quruladû:
– Onun ÿlindÿn nÿlÿr ÷ÿkdiyimi bir bilsÿniz... Kupesindÿ
bir kiøinin olduüunu deyib durur. Sþz batmûr bu qadûna!
Þzönöz fikirlÿøin, mösyþ. Bu qÿdÿrcik yer! – ÿliylÿ iøarÿ
etdi. – Burada necÿ gizlÿnmÿk olar? Onunla ÿng vururam,
bunun mömkön olmadûüûnû baøa salmaq istÿyirÿm, ancaq
kimÿ deyirsÿn? Þz dediyini deyir, guya, yuxudan oyanûb,
kupedÿ bir kiøinin olduüunu gþröb. Ona deyirÿm ki, axû
insan qapûnûn sörgösönö a÷madan bayûra necÿ ÷ûxa bildi?
Sþz baøa salmaq olmur... Dÿrdimiz baøûmûzdan aøûr, bu da
bir yandan dirÿnib. Bu qarû gþrörsönöz dÿ...
– Nÿ qar?
– Yolu qar basûb. Mösyþ, bÿs fikir vermirsiniz? Qatar
÷oxdan dayanûb. Bir qar yûüûnûnûn i÷inÿ girmiøik. Artûq, Allah
bilir, nÿ zaman hÿrÿkÿt edÿcÿyik! Bir dÿfÿ qar özöndÿn
yeddi gön yolda qaldûüûmûzû xatûrlayûram.
1
Gecÿniz xeyrÿ qalsûn, madam. (fr.)
2
Zÿhmÿt olmasa, mineral su gÿtirin. (fr.)
3
Bu saat (fr.)
4
Bu amerikalû xanûm... (fr.)
 A
– Èndi haradayûq?
– Vinkovciylÿ Brod arasûnda. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– La, la! 1 – Puaro narazûlûqla dillÿndi.
Bÿlÿd÷i ÷ûxdû, bir az sonra mineral su gÿtirib gÿldi.
– Gecÿniz xeyrÿ qalsûn, mösyþ.
Puaro bir bardaq su i÷di vÿ tÿkrar yatmaüa hazûrlaødû.
Elÿ tÿzÿcÿ gþzönÿ yuxu gedirdi ki, yenÿ bir øey onu
oyatdû. Bu dÿfÿ, sanki, aüûr bir øey gurultuyla qapûsûna ÷ûr­
pû­la­raq yerÿ yuvarlanmûødû.
Yataqdan qalxaraq qapûnû a÷ûb baxdû. He÷ kÿs yox idi.
Sadÿcÿ, saüda, koridorun o baøûnda qûrmûzû kimonoya sarûn­
mûø bir qadûn sörÿtlÿ uzaqlaøûrdû. Digÿr ucda isÿ ki÷ik stolu­
nun arxasûnda oturmuø bÿlÿd÷i bþyök kaüûzlara þz hesa­bûnû
yazmaqdaydû. ßtrafa, sanki, bir þlöm sÿssizliyi ÷þkmöødö.
Puaro: “Sinirlÿrim pozulub, deyÿsÿn”, – deyÿrÿk tÿkrar
yataüa uzandû. Vÿ bu dÿfÿ sabaha qÿdÿr uyudu. 39
Oyandûüû zaman qatar hÿlÿ dÿ hÿrÿkÿtsizdi. Pÿrdÿni
qaldûrûb bayûra baxdû. Qatarûn ÿtrafûnû qar yûüûnlarû basmûødû.
Saata baxdû. Ona iølÿyirdi.
Saat ona on beø dÿqiqÿ qalmûø sÿliqÿ ilÿ, tÿrtÿmiz,
hÿmiøÿ olduüu kimi, dÿblÿ geyinÿrÿk vaqon-restorana
getdi. Burada ruh döøkönlöyö hþkm sörördö.
Sÿrniøinlÿrin arasûnda olan bötön baryerlÿr aradan qalx­
mûødû. Ömumi bir bÿdbÿxtlik onlarû bir-birinÿ yaxûn­laø­dûr­
mûødû. Hamûdan ÷ox vay-øivÿn qoparan xanûm Habbard idi.
– Qûzûm bu yolun ÿn rahat yol olduüunu sþylÿmiødi.
Deyirdi, qatara minib, bir dÿ Parisdÿ döøÿcÿyÿm. Ancaq
indi, Allah bilir, burada ne÷ÿ gön qaxûlûb qalacaüûq. Mÿnim
min­mÿli olduüum gÿmi o biri gön yola döøör. Mÿn indi
ona necÿ yetiøÿcÿyÿm? Yerimi lÿüv etmÿk ö÷ön teleqram
belÿ gþn­dÿrÿ bilmÿrÿm. Bunlarû fikirlÿøÿndÿ aülûm baøûm­
dan ÷ûxûr!
Ètaliyalû onun da Milanda tÿcili bir iøi olduüunu sþy­
lÿdi. Yekÿpÿr amerikalû, qadûnûn halûna acûdû: “Hÿqiqÿtÿn,
axmaq bir vÿziyyÿtdir, mem, – dedi. – Bÿlkÿ, qatar sörÿtlÿ
getsÿ, itirilÿn vaxtû qazanar”, – deyÿ tÿsÿlli verdi.
Èsve÷li qadûn:
– Hÿlÿ mÿnim bacûm, bacûm uøaqlarû! Onlar mÿni qar­
øû­la­ya­caqdûlar, – deyib aülamaüa baøladû. – Onlara xÿbÿr
1
Vay, vay (fr.)
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

yollaya bilmÿyÿcÿyÿm. Nÿ döøönÿcÿklÿr? Baøûma bir fÿla­

kÿt gÿldiyini sanacaqlar.
Mari Debenham:
– Burada nÿ qÿdÿr qalacaüûq? – deyÿ soruødu. – Bilÿn
varmû? – Sÿsindÿ sÿbirsizlik vardû.
Ancaq Puaro qûzûn “Toros” ekspressi dayandûüû zaman
olduüu qÿdÿr tÿlaølû vÿ hÿyÿcanlû olmadûüûnû hiss etdi.
Xanûm Habbard tÿkrar dil boüaza qoymadû:
– Bu qatarda he÷ kim he÷ nÿ bilmir. Bir ÷arÿ tapmaüa
÷alûøan da yoxdur. Bu xaricilÿrdÿn bundan artûq nÿ gþzlÿ­
mÿk olar? Amerikada olsaydû, he÷ olmasa, nÿsÿ bir øey
etmÿyÿ ÷alûøardûlar.
Arbetnot Puaroya sarû dþnöb, fransûzca sþzlÿri ingilis­
lÿrÿ xas lÿhcÿylÿ ÷ox diqqÿtlÿ sþylÿyÿrÿk danûømaüa baøladû.
– Vous etes un directeur de la ligne, je crois, monsieur.
40 Vous pouvez nous dire...1
Puaro gölÿrÿk onun sÿhvini dözÿltdi.
– Xeyr, xeyr. – Èngiliscÿ cavab verdi. – Mÿn o deyilÿm.
Mÿni dostum mösyþ Bukla qarûødûrûrsûnûz.
– Ah, baüûølayûn.
– Eybi yoxdur. Belÿ øeylÿr olur. Mÿn indi onun ÿvvÿl
qaldûüû kupedÿyÿm.
Mösyþ Buk vaqon-restoranda deyildi. Puaro baøqa
kim­lÿrin ÿskik olduüunu gþrmÿk ö÷ön ÿtrafûna baxûndû.
Knyaginya Draqomirova yox idi. Macar cötlök dÿ gÿl­
mÿ­miødi. Ret÷etti, onun ingilis nþkÿrini vÿ alman xid­mÿt­
÷ini dÿ gþrÿ bilmÿdi.
Èsve÷li qadûn gþzlÿrini sildi.
– ×ox gölöncÿm. Aülamaq yersizdir. Nÿ olursa olsun,
hÿr øey dözÿlÿr.
Ancaq onun bu ÿsl xristianlûqdan gÿlÿn hisslÿrini o qÿdÿr
dÿ pay­laøan yox idi.
Hektor Makkuin narahatlûqla:
– Hÿr øey yaxøû vÿ gþzÿldir, ancaq, – dedi, – ancaq
mÿlum deyil, biz burada hÿlÿ ne÷ÿ gön qalacaüûq!
Xanûm Habbard gþz yaølarû i÷indÿ:
– Biz indi haradayûq, bu, hansû þlkÿdir, bunu bilÿn var­sa,
mÿnÿ desin, – dedi.
1
Yanûlmûramsa, siz bu øirkÿtin mödirlÿrindÿnsiniz, mösyþ. Mÿnÿ
deyÿ bilÿrsinizmi... (fr.)
 A
Yuqoslaviyada olduqlarûnû þyrÿnincÿ dÿ:
– Axû bu Balkan þlkÿlÿrindÿn bundan artûq nÿ gþzlÿmÿk K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

olar, – dedi.
Puaro Mari Debenhama tÿrÿf dþndö.
– Tÿkcÿ siz sÿbirlisiniz, madmazel, – dedi.
Qûz xÿfifcÿ ÷iyinlÿrini ÷ÿkdi:
– ßlimdÿn nÿ gÿlir?
– Siz ÿsl filosofsunuz, madmazel.
– Filosof olmaqdan þtrö insanûn tÿrÿfsiz olmasû lazûm­
dûr. Mÿn isÿ eqoistÿm, ÿslindÿ. Sadÿcÿ olaraq, duyüula­rûmû
boø yerÿ xÿrclÿmÿmÿyi, þzömö yûprandûrmamaüû þyrÿn­
mi­øÿm.
Puaroyla danûømaqdan daha ÷ox, yöksÿk sÿslÿ döøö­
nör­möø tÿsiri baüûølayûrdû. Baxûølarû bel÷ikalûnûn baøû özÿ­
rin­dÿn ke÷ÿrÿk pÿncÿrÿdÿn bayûra axmûø, yöksÿk qar yûüûn­
la­rûna dikilmiødi. 41
Puaro astadan:
– Sizin göclö xarakteriniz var, madmazel, – deyÿ mûzûl­
dandû. – È÷imizdÿ ÿn göclö xarakteri olan sizsiniz, sanûram.
– Nÿ danûøûrsûnûz! Ruhÿn mÿndÿn daha göclö olan
birini tanûyûram.
– Vÿ o...
Mari Debenham birdÿn-birÿ þzönÿ gÿldi: yad bir
adamla, þzö dÿ bir ÿcnÿbiylÿ danûømaüûnûn, sanki, indi
fÿr­qi­nÿ vardû. Gölömsÿdi. Nÿzakÿtli, amma qarøûsûndakûyla
ara­sûn­da mÿsafÿ yaradan bir gölömsÿmÿ idi bu.
– Ah... mÿsÿlÿn, bax o yaølû qadûn. Siz, hÿr halda, onu
gþrmösönöz. ×ox ÷irkin yaølû bir qadûndûr. Ancaq onda
insanû cÿlb edÿn nÿsÿ var. Nÿsÿ ki÷ik bir øey xahiø etsin,
o saat bötön qatar qa÷a-qa÷a onun ayaüûna gÿlib, istÿyini
yerinÿ yetirmÿyÿ hazûr olur.
– Bötön qatar dostum mösyþ Bukun da hÿr hansû bir
arzusunu yerinÿ yetirmÿkdÿn þtrö qa÷araq gÿlmÿyÿ hazûr­
dûr, – Puaro dedi. – Ancaq bunun sÿbÿbi, onun øir­kÿ­tin
mödir­lÿ­rin­dÿn biri olmasûdûr. Göclö xarakterinin olmasû deyil.
Mari Debenham gölömsÿdi.
Gönorta yaxûnlaøûrdû. Bir ne÷ÿ adam, o cömlÿdÿn Pua­
ro vaqon-restoranda qaldû. Belÿ bir situasiyada insan kol­
lek­tiv arasûnda olub, vaxt þldörmÿk istÿyir. Puaro xanûm
Hab­bar­dûn qûzû haqqûnda vÿ indi rÿhmÿtlik olan ÿri mister
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Habbard haqqûnda, onun sÿhÿrlÿr durub sûyûq yemÿsi

vÿ gecÿlÿr arvadûnûn toxuduüu corablarû geyinib yatmasû
barÿ­dÿ yeni hekayÿlÿri dinlÿmÿli oldu.
Puaro isve÷li qadûnûn pozuq ingiliscÿsiylÿ missionerlik
mþvzusunda danûødûüû øeylÿri baøa döømÿyÿ ÷alûøarkÿn
bÿlÿd÷ilÿrdÿn biri ona yaxûnlaødû.
– Ècazÿ verin, sizÿ bir øey sþylÿyim, mösyþ.
– Buyurun, eøidirÿm.
– Mösyþ Buk sizÿ þz hþrmÿtlÿrini ÷atdûraraq soruø­
maq istÿyir, lötfÿn, bir ne÷ÿ dÿqiqÿliyÿ onun yanûna gedÿ
bilÿr­sinizmi?
Puaro ayaüa qalxdû vÿ isve÷li qadûndan özr istÿyÿrÿk
bÿlÿd÷inin arxasûnca yollandû.
Bu, onlarûn deyil, baøqa vaqonun bÿlÿd÷isi idi, uca­
boylu, yekÿpÿr, sarûøûn bir adam idi.
42 Puaronun vaqonunu adlayûb qonøu vaqona ke÷­di­lÿr.
Bÿlÿd÷i qapûnû dþyöb Puaronu i÷ÿri þtördö. Bu, ikinci­
dÿrÿ­cÿli bir kupe idi. Buk bu kupeni, gþrönör, irihÿcmli
oldu­üu­na gþrÿ se÷miødi, lakin buna baxmayaraq, i÷ÿri
aüzû­na qÿdÿr dolu idi.
Buk özbÿöz tÿrÿfdÿki köncdÿ ki÷ik kresloda otur­muø­
du. Pÿncÿrÿnin yanûndakû köncdÿ balacaboylu, tþk­mÿ­
bÿdÿnli, qarayanûz bir adam vardû, bayûra – qara baxûrdû.
Ortada uca boy-buxunlu bir adam olan mavi uniformalû
qatar rÿisi ilÿ Èstanbul–Kale yataqlû vaqonunun bÿlÿd÷isi
daya­naraq Puaronun ke÷mÿsinÿ mane olurdular.
Buk:
– Ah, ÿziz dostum, nÿhayÿt ki! – deyÿ baüûrdû.– È÷ÿri
gÿlin. Sizÿ ehtiyacûmûz var.
Pÿncÿrÿnin þnöndÿki adam yana ÷ÿkildi. Puaro gedib
dostunun qarøûsûnda oturdu. Bukun özöndÿki ifadÿdÿn
qeyri-adi bir hadisÿ baø verdiyini anlamûødû.
– Nÿ olub? – deyÿ soruødu Puaro.
– He÷ soruømayûn! ßvvÿlcÿ bu qarbasmasû vÿ mÿc­
buri dayanma. Vÿ indi dÿ bu!..
Mösyþ Bukun sÿsi yarûda kÿsildi, yataqlû vaqon bÿlÿd­
÷isi isÿ boüulurmuø kimi ÿcaib bir sÿs ÷ûxardû.
– Èndi dÿ nÿ?
– Èndi dÿ kupelÿrin birindÿ þlö bir yol÷u yataüûnda
yatûr. Bû÷aqlayûblar onu.
 A
Bukun sakit sÿsindÿ ömidsizlik vardû.
– Bir yol÷u dediniz? Hansû yol÷u? K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Bir amerikalû. Onun adû... – Qarøûsûndakû siyahûya
baxdû. – Ret÷ett... Yox, sÿhv etmirÿm... Ret÷ettdir?
Bÿlÿd÷i udqunaraq:
– Bÿli, mösyþ, – dedi.
Puaro bÿlÿd÷iyÿ baxdû. Kiøinin özö kirÿc kimi aüap­paq
idi.
– Ècazÿ verin, bÿlÿd÷i otursun, – dedi. – Bu saat bayû­
lacaq.
Qatar rÿisi kÿnara ÷ÿkildi, bÿlÿd÷i oturacaüa ÷þköb
ÿllÿ­riylÿ özönö qapadû.
– Vay, vay, vay... – Puaro öøÿnmiø halda dedi. – Ciddi
bir mÿsÿlÿdir bu!
– ßlbÿttÿ, ciddi mÿsÿlÿdir! Cinayÿtin baø vermÿsi þz-
þzlö­yöndÿ ÿn bþyök bÿdbÿxtlikdir. Mödhiø bir fÿlakÿtdir 43
bu. Ancaq bu, hÿlÿ hamûsû deyil. Qatar dayanûb. Burada
saatlarca, hÿtta gönlÿrcÿ qala bilÿrik. Sonra... bir þlkÿ­dÿn
ke÷ÿrkÿn qatarda o þlkÿnin polis nömayÿndÿlÿri olma­
lûdûr. Ancaq Yuqoslaviyada belÿ bir øey olmur. Baøa döøör­
sönözmö, vÿziyyÿt necÿ qÿlizdir?
Puaro:
– ×ox ÷ÿtin vÿziyyÿtdir, – dedi.
– Daha da betÿri var. Doktor Konstantin... Baüûøla­
yûn, sizi tanûø etmÿyi unutdum: doktor Konstantin, mösyþ
Puaro.
Balacaboy qarayanûz adam Puaroya baø ÿydi. Bel÷i­kalû
da ona tÿzim etdi.
– Doktor Konstantin, Ret÷ettin saat bir radÿlÿrindÿ
þldö­yönö döøönör.
– Belÿ hallarda dÿqiq bir øey sþylÿmÿk ÷ÿtindir, – dok­
tor dedi. – Ancaq on ikiylÿ iki arasûnda þldöyönö qÿtiy­yÿtlÿ
sþylÿyÿ bilÿrÿm.
Puaro soruødu.
– Ret÷etti saü ikÿn ÿn son nÿ vaxt gþröblÿr?
– Ret÷ett birÿ iyirmi dÿqiqÿ qalana qÿdÿr saümûø, – deyÿ
Buk cavab verdi. – Bÿlÿd÷iylÿ danûøûb o radÿlÿrdÿ.
Puaro tÿsdiq etdi.
– Doürudur. Danûødûqlarûnû mÿn dÿ eøitdim. ßn sonun­
cu bu danûøûqmû olub?
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Hÿ.
Puaro doktora tÿrÿf dþndö.
– Ret÷ettin kupesinin pÿncÿrÿsi taybatay a÷ûq idi,
– deyÿ­rÿk doktor sþzönÿ davam etdi. – Bizdÿ elÿ bir tÿsÿv­
vör yarat­maq istÿyiblÿr ki, guya, qatil oradan qa÷ûb. Ancaq
mÿn­cÿ, a÷ûq pÿncÿrÿ, sadÿcÿ, bir hiylÿdir. ×önki ÿgÿr qatil
pÿn­cÿ­rÿ­dÿn tullansaydû, qarûn özÿrindÿ ayaq izlÿri qalardû
möt­lÿq. Halbuki he÷ bir ayaq izi yoxdur.
– Meyiti nÿ zaman aøkara ÷ûxardûnûz? – Puaro soruødu.
– Miøel!
Bÿlÿd÷i dik atûldû. Hÿlÿ dÿ u÷unurdu, solüun özöndÿ
qorxu ifadÿsi vardû.
Kÿsik-kÿsik danûømaüa baøladû.
– Mösyþ Ret÷ettin nþkÿri bu sÿhÿr kupenin qapûsûnû
bir ne÷ÿ dÿfÿ dþyöb, i÷ÿridÿn cavab verÿn olmayûb. Sonra,
44 yarûm saat bundan ÿvvÿl vaqon-restorandan qarson gÿldi.
Mösyþnön sÿhÿr yemÿyi yeyib-yemÿyÿcÿyini þyrÿnmÿk
istÿ­yirdi. Baøa döøörsönöz, saat artûq on bir idi. A÷arlarla
qapûnû a÷ûram. Ancaq qapûnûn zÿnciri taxûlûdûr. Mösyþ Ret­
÷ett cavab vermir. Vÿ i÷ÿridÿn soyuq hava gÿlir. A÷ûq pÿn­
cÿ­rÿ­dÿn i÷ÿriyÿ qar dolurdu. Cÿnabûn örÿktutmasû ke÷ir­miø
ola bilÿcÿyini döøöndöm. Rÿisi ÷aüûrdûm. Zÿnciri qopa­ra­
raq i÷ÿri girdik. O artûq þlmöødö... Ah, c’etait terrible...1
ßllÿriylÿ yenÿ özönö qapatdû.
Puaro döøöncÿli halda sþylÿdi:
– Demÿk, qapû i÷ÿridÿn kilidlÿnib vÿ zÿncir dÿ taxûlû
olub... O halda intihar ola bilmÿz bu. Elÿ deyilmi?
Doktor acû-acû gölömsönÿrÿk:
– Èntihara qÿrar verÿn bir adam he÷ gþrmösönözmö,
þzönö, ÿn azû, on yerindÿn bû÷aqlasûn?
Puaronun gþzlÿri kÿllÿsinÿ ÷ûxdû.
– Necÿ amansûz vÿhøilikdir! – nidasû qopdu dilindÿn.
Qatar øefi ilk dÿfÿ danûøûüa qoøuldu.
– Bu, bir qadûnûn iøidir. Mÿnim sþzlÿrimÿ inanûn, bu
iødÿ mötlÿq bir qadûnûn barmaüû var. Ancaq qadûn kiøini
belÿ bû÷aqlaya bilÿr.
Doktor Konstantin fikirli halda alnûnû qûrûødûrdû.
– O halda, qadûn ÷ox göclöymöø, demÿk. Texniki ter­
minlÿr iølÿtmÿk istÿmirÿm. Bunlar, sadÿcÿ, insanûn aülûnû
1
Ah, ÷ox dÿhøÿtli idi... (fr.)
 A
qarûødûrûr. Ancaq sizi inandûrûram, bir, ya da iki zÿrbÿ elÿ
dÿhøÿtli bir göclÿ endirilib ki, bû÷aq sömök vÿ ÿzÿlÿlÿri K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

dÿlib ke÷ib.
– Buradan belÿ nÿticÿ ÷ûxarmaq olar: qatil professio­
nal olmayûb, – Puaro dedi.
Doktor Konstantin:
– Bÿli, professional olmayûb, – deyÿ cavab verdi. – Bû÷aq
necÿ gÿldi saplanûb. Bÿzi zÿrbÿlÿr he÷ zÿrÿr ver­mÿ­dÿn
dÿrini cûzûb ke÷ib. Sanki, qatil gþzlÿrini yumub vÿ hirslÿ
bû÷aüû dalbadal soxub-÷ûxarûb.
Qatar øefi yenÿ:
– C’est une femme 1, – deyÿ tÿkrarladû. – Qadûnlar
belÿ­dir. Nifrÿtdÿn göc alûrlar.
– Bÿlkÿ, mÿn dÿ sizin bildiklÿrinizÿ bir ÿlavÿ edÿ bilÿ­
rÿm, – Puaro dedi. – Cÿnab Ret÷ett dönÿn mÿnimlÿ
danûødû. Mÿnÿ hÿyatûnûn tÿhlökÿdÿ olduüunu sþylÿdi. 45
– Belÿ ÷ûxûr ki, onu iliødiriblÿr. – Buk dedi. – O zaman,
onu bir qadûn deyil, qanqster vÿ ya quldur þldörmöø ola
bilÿr.
Qatar rÿisi onun versiyasûnû inkar etdiklÿrinÿ gþrÿ incidi.
– Hÿtta qatil qanqster olsa belÿ, onu he÷ cör peøÿkar
adlandûrmaq olmaz.
Puaronun sÿsindÿ peøÿkar bir adamûn qÿtiyyÿti vardû.
– Qatarda yekÿpÿr bir amerikalû var, – Buk þz versi­
yasûnû yeritmÿyÿ davam etdi, – ÷ox vulqar bir adamdûr,
dÿh­øÿtli dÿrÿcÿdÿ pinti geyinir. Östÿlik, saqqûz ÷eynÿyir,
köbar insan he÷ vaxt belÿ bir øey etmÿz. Sþhbÿtin kimdÿn
getdiyini bilirsiniz?
Yataqlû vaqon bÿlÿd÷isi – Buk özönö ona tutaraq
danûøûrdû – baøûyla tÿsdiq etdi:
– Bÿli, mösyþ. Ancaq qatil o ola bilmÿz. ßgÿr o, kupe­
yÿ girmiø olsaydû, mötlÿq gþrÿrdim.
– Bilmÿk olmaz, bÿlkÿ dÿ, gþrÿ bilmÿzdiniz. Nÿ isÿ, bunu
daha sonra danûøarûq. Èndi problem budur: nÿ edÿ­cÿyik?
Buk Puaroya baxdû. Puaro da, þz nþvbÿsindÿ, ona baxdû.
– ×ox xahiø edirÿm, dostum, – dedi Buk. – Sizdÿn
nÿ istÿyÿcÿyimi bilirsiniz. Sizin hÿr øeyÿ qadir olduüunuzu
bilirÿm. Bu istintaqûn aparûlmasûnû þz özÿrinizÿ gþtörön.
Xeyr, xeyr, sizi and verirÿm, etiraz etmÿyin! Bizim øirkÿt
1
Bir qadûnûn iøidir bu. (fr.)
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

ö÷ön ÷ox dÿhøÿtli bir vÿziyyÿtdir bu. Yuqoslav polisi gÿlÿnÿ

qÿdÿr ÿlimizdÿ hazûr nÿticÿ olsa, hÿr øey asanlaøar. ßks
halda, gecikmÿlÿrdÿn, söröndörmÿ÷ilikdÿn yaxamûzû qur­
tara bilmÿyÿcÿyik. Hÿtta bÿlkÿ, gönahsûz adamlarûn belÿ
baølarû dÿrdÿ girÿr. Siz cinayÿtin östönö a÷sanûz, bunlarûn
he÷ biri olmaz. Biz dÿ: “Bir cinayÿt iølÿndi, bax, qatil dÿ
budur”, – deyÿrik.
– Bÿs canini tapa bilmÿsÿm?
– Aman, dostum! – Bukun sÿsi tÿriflÿ dolub-daøûrdû.
– Nÿ qÿdÿr mÿøhur olduüunuzu bilirÿm, sizin metodla­rû­nûz­
dan da xÿbÿrim var. ßsl sizin araødûracaüûnûz bir hadi­sÿ­dir
bu. Bu adamlarûn ke÷miøini þyrÿnmÿk, yalan, ya da doüru
sþylÿdiklÿrini özÿ ÷ûxarmaq nÿ qÿdÿr zaman ala bilÿr. Ancaq
sizdÿn mÿn dÿfÿlÿrlÿ eøitmiøÿm: “Sirrin östönö a÷maq­dan
þtrö mÿnÿ yalnûz rahatca oturmaq vÿ arxaya sþykÿ­nÿ­rÿk
46 döøön­mÿk lazûmdûr”. Xahiø edirÿm, elÿ belÿcÿ dÿ edin.
Sÿr­niøinlÿri dindirin, cÿsÿdÿ baxûn, dÿlillÿri gþtör-qoy edin
vÿ o zaman... Bir sþzlÿ, mÿn sizÿ gövÿnirÿm. ßminÿm ki,
bu sþzlÿri, sadÿcÿ, lovüalanmaq ö÷ön sþylÿmÿmi­siniz.
Bax, lötfÿn, arxaya sþykÿnÿrÿk rahatca oturun, döøönön,
þzönöz dediyiniz kimi, beyninizin qûrûølarûnû iøÿ salûn vÿ hÿr
øeyi aøkara ÷ûxarûn, boz höceyrÿlÿri ÷alûødûrûn. – Bunlarû
sþylÿrkÿn sevgiylÿ dostuna baxûrdû.
Puaro hÿyÿcanlanmûødû:
– Etibarûnûz mÿni tÿsirlÿndirir, dostum. Siz dediniz, bu iø
o qÿdÿr dÿ ÷ÿtin deyil. Mÿn þzöm ke÷ÿn axøam... Hÿlÿ­lik
bu haqda danûømaüa dÿymÿz. Sþzön dözö, bu iø mÿnim
ö÷ön maraqlûdûr. Cÿmi yarûm saat ÿvvÿl bu qar bas­qûnûna
gþrÿ ÿmÿlli-baølû darûxacaüûmûzû döøönmöødöm. Vÿ qÿfil­
dÿn, gþydÿndöømÿ kimi, bu tapmaca ÷ûxûb ortaya.
– Demÿk, siz mÿnim tÿklifimi qÿbul edirsiniz? – Buk
sÿbirsizliklÿ soruødu.
– C’est entendu1. Bu iøi mÿnÿ buraxûn.
– ßla! Biz hamûmûz sizin qulluüunuzdayûq.
– ßvvÿlcÿ Èstanbul–Kale vaqonunun planû mÿnÿ lazûm
olacaq. Hÿr kupeyÿ yol÷unun adû yazûlsûn. Bundan baøqa,
yol÷ularûn pasportlarûnû vÿ biletlÿrini dÿ gþrmÿliyÿm.
– Miøel onlarûn hamûsûnû sizÿ gÿtirÿr.
Bÿlÿd÷i kupedÿn ÷ûxdû.
1
Razûlûüa gÿldik. (fr.)
 A
Puaro soruødu:
– Qatarda baøqa kimlÿr var? K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Bu vaqonda tÿkcÿ doktor Konstantin var, bir dÿ mÿn
varam. Buxarest vaqonunda isÿ yaølû vÿ topal bir adam var.
Bÿlÿd÷i onu ÷oxdan tanûyûr. Bir dÿ adi vaqonlar var. Ancaq
onlar bizi maraqlandûrmûr. ×önki dönÿn gecÿ, axøam yemÿ­
yindÿn sonra o vaqonlarûn qapûlarû kilid­lÿn­miødi. Èstan­bul–
Kale vaqonunun þnöndÿ isÿ sadÿcÿ, vaqon-res­toran var.
– Elÿ isÿ qatili Èstanbul–Kale vaqonunda axtaracaüûq,
– Puaro dedi. Özönö doktora tÿrÿf ÷evirdi. – Siz dÿ bunu
demÿk istÿyirdiniz, deyÿsÿn?
Doktor baøûyla tÿsdiq etdi:
– Qatar gecÿyarûsû qar yûüûnûna gþrÿ dayanûb. O zaman­
dan bÿri dÿ he÷ kimsÿ qatardan enib qa÷mûø ola bilmÿz.
– ßgÿr elÿdirsÿ, – mösyþ Buk sþhbÿti yekunlaødûrdû,
– demÿk, qatil hÿlÿ dÿ qatardadûr. O, bizim aramûzdadûr! 47

VI ôÿñèë
BÈR QADIN?

– ßvvÿlcÿ, – Puaro dedi, – mÿn gÿnc cÿnab Makkuinlÿ

bir-iki kÿlmÿ danûømaq istÿyirÿm. Bizÿ iøimizÿ yarayacaq
bilgi verÿ bilÿcÿyi istisna deyil.
– Øöbhÿsiz. – Mösyþ Buk qatar rÿisinÿ özönö tutaraq:
– mister Makkuini buraya ÷aüûrûn, – dedi.
Bÿlÿd÷i pasport vÿ biletlÿri gÿtirmiødi, onlarû Buka tÿh­
vil verdi.
– Tÿøÿkkör edirÿm, Miøel. Mÿncÿ, artûq siz þz vaqo­nu­
nuza getsÿniz, yaxøû olar. Daha sonra rÿsmi olaraq ifa­dÿ­
nizi alarûq.
– ßmrinizdÿ hazûram, cÿnab.
Miøel ÷ûxdû.
Puaro Konstantinÿ tÿrÿf dþndö.
– Makkuinlÿ danûødûqdan sonra mÿnimlÿ birlikdÿ þlö­
nön kupesinÿ gÿlÿrsinizmi?
– ßlbÿttÿ, gÿlÿrÿm.
– Orada iøimiz bitÿndÿn sonra...
Eyni anda qatar øefiylÿ Hektor Makkuin i÷ÿri girdilÿr.
Buk nÿzakÿtli bir tþvrlÿ ayaüa qalxdû.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Bura bir az darûsqaldûr. Siz mÿnim yerimÿ ke÷in,

cÿnab Makkuin. Mösyþ Puaro da qarøûnûzda otursun,
bax belÿ. – Qatar rÿisinÿ tÿrÿf dþndö. – Vaqon-restoranû
boøal­dûn. Oranû mösyþ Puaroya tÿhvil verÿk. Yol÷ularla
orada danûø­maüû daha uyüun hesab edÿrsiniz, elÿ deyilmi,
dostum?
Puaro:
– Bÿli, – deyÿ cavab verdi. – Elÿ daha rahat olar. – Mak­
kuin bu sörÿtli fransûzca danûøûüû ÷ox da anlaya bilmÿmiødi.
Gah Puaroya baxûrdû, gah da Buka.
– Qu’est-ce qu’il y a?1 – fransûzca kÿlmÿlÿri aydûn tÿlÿf­
föz etmÿyÿ ÷alûøaraq soruødu: – Pourquoi? 2
Puaro qÿti bir hÿrÿkÿtlÿ ona þz yerindÿ oturmasûnû iøa­
rÿ etdi. Gÿnc adam yerinÿ yerlÿødikdÿn sonra tÿkrar:
– Pourquoi?.. – deyÿ soruødu. Lakin sþzönö yarûda
48 kÿsib ana dilindÿ danûømaüa ke÷di. – Burada nÿ baø verir?
– dedi. – Bir hadisÿ olub?
Puaro baøûyla “hÿ” dedi.
– Siz yanûlmamûsûnûz. Þzönözö hazûrlayûn, cÿnab Mak­
kuin, sizi xoø olmayan bir xÿbÿr gþzlÿyir: øefiniz cÿnab
Ret÷ett þldö!
Makkuin dodaqlarûnû fit ÷alacaqmûø kimi bözdö. Gþz­
lÿri alûødû, ancaq heyrÿt vÿ ya kÿdÿr bildirÿn he÷ bir sþz
sþy­lÿmÿdi.
– Demÿk, axûr ki, gÿlib onu tapdûlar, hÿ?
– Nÿ demÿk istÿyirsiniz bununla, cÿnab Makkuin?
Gÿnc adam tÿrÿddöd etdi.
Puaro:
– Siz Ret÷ettin þldörölmöø olduüunu göman edirsiniz?
– Puaro soruødu.
– Mÿgÿr þldörölmÿyib? – Nÿhayÿt ki, bu yerdÿ Mak­
kuin heyrÿtini bildirdi. – Bÿli... – bir az tÿntiyÿndÿn sonra
dedi, – ilk aülûma gÿlÿn bu oldu. Yoxsa yuxuda ke÷inib?
Axû qoca ÷ox saülam idi, elÿ bil, elÿ bil... – dili dolaødû,
bÿn­zÿtmÿyÿ bir sþz tapa bilmÿdi.
– Yox, yox, – deyÿ Puaro onun sþzönö kÿsdi. – Sizin
tÿxmininiz tamamÿn doürudur. Cÿnab Ret÷ett þldörö­
löb. Bû÷aqlanûb. Ancaq mÿn sizin nÿyÿ gþrÿ onun þlmöø
1
Nÿ olub? (fr.)
2
Nÿyÿ gþrÿ? (fr.)
 A
olmasûna deyil, þldörölmöø olmasûna ÿmin olduüunuzu
bilmÿk istÿrdim. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Makkuin ÷aøûb-qaldû.
– Bu iøi yaxøûca anlamalûyam, – nÿhayÿt, dedi, – siz
kim­si­niz? Bu iølÿ nÿ ÿlaqÿniz var?
– Mÿn Beynÿlxalq yataqlû vaqonlar øirkÿtini tÿmsil edi­
rÿm, – Puaro dedi vÿ bir an dayanaraq ÿlavÿ etdi. – Mÿn
detektivÿm. Familiyam Puarodur.
Bÿlkÿ, qarøûsûndakûna tÿsir edÿcÿyini ummuødu, amma
belÿ bir øey olmadû. Makkuin sadÿcÿ: “Elÿmi?” – dedi vÿ
onun sþzönÿ davam etmÿsini gþzlÿdi.
– ×ox göman, bu familiyanû eøitmisiniz.
– Elÿ bil, haradasa eøitmiøÿm. Ancaq mÿn hÿmiøÿ
bunun bir qadûn dÿrzisinin familiyasû olduüunu sanûrdûm1.
Erköl Puaro ona qeyri-mÿmnun bir ifadÿylÿ baxdû.
– Sadÿcÿ olaraq, inanûlasû deyil! 49
– Nÿdir o inanûlacaq olmayan?
– He÷ nÿ. ßhÿmiyyÿtli deyil. Èøimizdÿn ayrûlmayaq. Mÿnÿ
Ret÷ett haqqûnda bötön bildiklÿrinizi danûømanûzû istÿ­yi­
rÿm, cÿnab Makkuin. O, sizin qohumunuz idi?
– Xeyr. Mÿn onun katibiyÿm. Daha doürusu, katibi
idim.
– Èøÿ girÿli nÿ qÿdÿr olub?
– Bir ildÿn bir az ÷ox.
– Lötfÿn, mÿnÿ mömkön olduüu qÿdÿr ÿtraflû mÿlu­
mat verin.
– Cÿnab Ret÷ettlÿ, tÿqribÿn, bir il ÿvvÿl Èranda tanûø
olmuødum...
Puaro onun sþzönö kÿsdi.
– Orada nÿ iø gþrördönöz?
– Neft imtiyazlarû mÿsÿlÿsini araødûrmaq ö÷ön Nyu-
York­dan getmiødim oraya. Bunun sizin÷ön maraqlû ola­ca­
üûnû döøön­mörÿm. Ancaq bu mÿsÿlÿdÿ mÿnim vÿ dost­la­rû­
mûn ömid­lÿri þzönö doürultmadû. Cÿnab Ret÷ett mÿnimlÿ
eyni hotel­dÿ qalûrdû. O da katibiylÿ pozuluømuødu, mÿnÿ
onun yerini tutmaüû tÿklif etdi. Mÿn dÿ qÿbul etdim.
O zaman ÿlim ÷ox aøaüû idi vÿ yaxøû aylûüû olan bir iø
tapdûüûm ö÷ön sevi­nir­dim.
– Ondan sonra nÿ iø gþrdönöz?
1
O zamanlarûn tanûnmûø modelyeri Pyer Puaro nÿzÿrdÿ tutulur.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Gÿzdik-dolaødûq. Cÿnab Ret÷ett dönyanû gÿzib gþr­

mÿk istÿyirdi. Dil bilmÿmÿsi ona mane olurdu. Mÿn katib­
lik­dÿn daha ÷ox, bÿlÿd÷ilik vÿ tÿrcömÿ÷ilik edirdim. Yaxøû
bir iø idi.
– Èndi mÿnÿ øefiniz haqqûnda mömkön olduüu qÿdÿr
ÿtraflû danûømaüa ÷alûøûn.
Gÿnc adam ÷iyinlÿrini ÷ÿkdi. Özöndÿ ÷aøqûn bir ifadÿ
gþrönöb yox oldu.
– Bunu etmÿk o qÿdÿr dÿ asan deyil.
– Tam adû necÿydi?
– Samuel Eduard Ret÷ett.
– Amerika vÿtÿndaøû idi?
– Bÿli.
– ßslÿn hansû øtatdan idi?
– Bilmirÿm.
50 – Elÿ isÿ, bildiklÿrinizi danûøûn.
– A÷ûüû, mösyþ Puaro, mÿn cÿnab Ret÷ett haqqûnda
he÷ bir øey bilmirÿm. Cÿnab Ret÷ett þzöndÿn, ya da Ame­
rikadakû hÿyatûndan he÷ sþz a÷mazdû.
– Sizcÿ, nÿyÿ gþrÿ sþz a÷mazdû?
– Bilmirÿm. Bÿlkÿ dÿ, ailÿsindÿn, ÿvvÿlki hÿyatûndan
uta­nûrdû. Bÿzi insanlar belÿdir.
– Doürudanmû, belÿ bir izah sizÿ hÿqiqÿtÿuyüun gþrö­
nör?
– Doürusunu sþylÿsÿm, gþrönmör.
– Qohumlarû var idimi?
– Onlardan he÷ bir zaman sþz a÷mazdû.
Puaro israr etdi:
– Lakin mister Makkuin, hÿr halda, siz onun nÿ ö÷ön
þzö haqqûnda danûømadûüûnû þzönöz ö÷ön nÿ cörsÿ izah
etmisiniz.
– Dözönö desÿm, hÿ, izah etmiøÿm. Birincisi, onun ÿsl
familiyasûnûn Ret÷ett olduüuna inanmûram. Amerikadan,
bir adamdan, ya da bir øeydÿn qa÷maq ö÷ön ayrûldûüûndan
da ÿminÿm. Lakin yalnûz son zamanlara qÿdÿr þzönö
tÿhlökÿsizlikdÿ hiss edÿ bildi.
– Bÿs sonra?
– Sonra mÿktublar gÿlmÿyÿ baøladû. Hÿdÿlÿyici mÿk­
tublar.
– Siz onlarû gþrdönözmö?
 A
– Hÿ. Yazûømalarûna mÿn cavabdeh idim. Èlk mÿktub
on beø gön þncÿ gÿldi. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– O mÿktublar cûrûlûb atûldûmû?
– Xeyr. Mÿndÿ bir ne÷ÿ dÿnÿsi var, deyÿsÿn, ancaq birini
mister Ret÷ett hirslÿnib cûrdû. Èstÿyirsinizsÿ, onlarû gÿtirim?
– Lötfÿn, gÿtirin.
Makkuin kupedÿn ÷ûxdû. Bir ne÷ÿ dÿqiqÿ sonra po÷t
kaüûzûna yazûlmûø, olduqca kirli iki mÿktubu Puaronun qar­
øûsûna qoydu.
Birinci mÿktubda yazûlmûødû:
“Sÿn elÿ bilirdin bizim ÿlimizdÿn yaxanû qurtara bilÿ­
cÿksÿn, Ret÷ett? Bunu yuxuda gþrÿrsÿn! ßlimizdÿn qur­
tula bilmÿyÿcÿksÿn, Ret÷ett!”
Altûnda imza yox idi.
Puaro he÷ bir øey sþylÿmÿyÿrÿk, sadÿcÿ, qaølarûnû
qaldûrdû. Sonra da ikinci mÿktubu gþtördö. 51
“Ret÷ett, sÿnin iøini tezliklÿ bitirÿcÿyik. Bunu bil, ÿlimiz­
dÿn qa÷a bilmÿyÿcÿksÿn!”
Puaro mÿktubu qatladû.
– Öslublarû eynidir, – Puaro dedi, – ancaq xÿtt haq­qûn­
da eyni øeyi sþylÿmÿk olmaz.
Makkuin ona heyrÿtlÿ baxdû.
Puaro nÿzakÿtlÿ:
– Siz bunu gþrÿ bilmÿzsiniz, – dedi. – Belÿ øeylÿri
vÿrdiø etmiø bir adamûn gþzlÿri gþrÿ bilÿr. Bu mÿktubu
tÿk bir nÿfÿr yazmayûb, cÿnab Makkuin. Yazan iki nÿfÿrdir.
Hÿtta ola bilÿr, ikidÿn dÿ artûq adam yazûb. Adama bir hÿrf
yazûblar. Östÿlik dÿ, ÷ap hÿrflÿriylÿ yazûlûb. ßlbÿttÿ ki, bu da
ÿl yazûsûnûn kimÿ aid olduüunu tÿsbit etmÿ iøini ÷ÿtin­lÿø­di­
rir. – Bir an dayandû. – Cÿnab Ret÷ettin mÿndÿn yardûm
istÿ­diyini bilirdinizmi?
– Sizdÿnmi?
Gÿnc adamûn heyrÿt etmÿsi o qÿdÿr tÿbii idi ki, Puaro
onun yalan danûømadûüûna dÿrhal inandû.
– Bÿli, mÿndÿn, – Puaro tÿsdiq etdi, – cÿnab Ret÷ett
÷ox narahat idi. Sþylÿyin, cÿnab Makkuin, cÿnab Ret÷ett
ilk mÿktubu aldûüû zaman necÿ davrandû?
Makkuin dÿrhal cavab vermÿdi.
– Bunu sþylÿmÿk ÷ÿtindir. Bu mÿktublar onda gölöø
doüururdu, hÿr halda, onu þzöndÿn ÷ûxarmûrdû. Ancaq...
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– gÿnc ÷iyinlÿrini ÷ÿkdi, – qÿlbinin dÿrinliklÿrindÿ onun

hÿyÿcanlû olduüunu hiss edirdim.
Puaro baøûnû yellÿdi. Sonra da gþzlÿnilmÿz bir sual
verdi:
– Cÿnab Makkuin, øefinizlÿ aranûz necÿydi? Mÿnÿ he÷
bir øeyi gizlÿtmÿdÿn sþylÿyin. Ona qarøû dostca duy­üu­la­
rû­nûz varmûydû?
Hektor Makkuin cavab vermÿzdÿn þncÿ bir-iki dÿqiqÿ
döøöndö. Nÿhayÿt:
– Xeyr, – dedi. – Yox idi.
– Nÿyÿ gþrÿ?
– Bunu dÿqiqliklÿ sþylÿyÿ bilmÿyÿcÿyÿm. Mÿnÿ qarøû
hÿmiøÿ nÿzakÿtli davranûrdû. – Gÿnc adam bir an dayandû,
sonra ÿlavÿ etdi. – Sizÿ hÿqiqÿti sþylÿyÿcÿyÿm, mösyþ
Puaro. Ona nifrÿt edirdim. Ona he÷ inamûm yox idi. Onun
52 zalûm vÿ tÿhlökÿli bir adam olduüundan ÿmindim. Ancaq
bu fikrimi dÿstÿklÿyÿcÿk he÷ bir ÿsasûmûn olmadûüûnû da
etiraf etmÿliyÿm.
– Tÿøÿkkör edirÿm, cÿnab Makkuin. Bir sualûm da var.
Ret÷etti ÿn son nÿ zaman gþrdönöz?
– Dönÿn axøam... – gÿnc adam bir an döøöndö,
– on radÿlÿrindÿ, sÿhv etmirÿmsÿ. Bÿzi tapøûrûqlarûnû qeyd
etmÿk­dÿn þtrö onun kupesinÿ getmiødim.
– Nÿylÿ ÿlaqÿdar?
– Èrandan aldûüû qÿdim kaøû vÿ keramikalardan þtrö. Ona
gþndÿrilÿn øeylÿr se÷diklÿrinÿ uyüun gÿlmirdi. Bununla
ÿlaqÿdar biz uzun vÿ yorucu yazûømalarû sördö­rör­dök.
– Yÿni bunlarû edÿrkÿn siz cÿnab Ret÷etti axûrûncû dÿfÿ
gþrördönöz?
– Elÿdir ki var.
– Cÿnab Ret÷ett son hÿdÿ mÿktubunu nÿ zaman aldû?
Bilirsinizmi?
– Èstanbuldan ayrûldûüûmûz gönön sabahû.
– Sizdÿn bir daha soruømalûyam, cÿnab Makkuin,
øefinizlÿ aranûz yaxøûydûmû?
Gÿnc adamûn gþzlÿrindÿ nÿøÿli bir parûltû gþröndö.
– Bu sualdan sonra gÿrÿk töklÿrim biz-biz olaydû, elÿ
deyilmi? Ancaq bizim detektiv romanlarda tez-tez iølÿnÿn
sþzlÿrlÿ sualûnûza cavab verÿcÿyÿm: “He÷ nÿyi boynuma
qoya bilmÿyÿcÿksiniz”. Ret÷ettlÿ aramûz ÷ox yaxøûydû.
 A
– Tam adûnûzû vÿ Amerikadakû önvanûnûzû sþylÿyÿ bilÿr­
sinizmi? K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Katib tam adûnû – Hektor Uallard Makkuin – vÿ Nyu-
Yorkdakû önvanûnû sþylÿdi.
Puaro arxaya sþykÿndi.
– Èndilik bu qÿdÿr, cÿnab Makkuin. Cÿnab Ret÷ettin
þldö­yönö qûsa bir möddÿt ö÷ön kimsÿyÿ sþylÿmÿsÿniz,
÷ox mÿmnun olaram.
– Ret÷ettin nþkÿri Masterman, onsuz da, bunu bilÿcÿk.
Puaro narazû halda:
– Hÿr halda, artûq hÿr øeyi bilir, – deyÿ cavab verdi.
– ßgÿr elÿdirsÿ, onun dilini saxlamaüa ÷alûøûn.
– Bunu etmÿk o qÿdÿr dÿ ÷ÿtin deyil. Masterman ingi­
lisdir vÿ þz deyimiylÿ desÿk, hÿr adamla oturub-durmaüû
sevmir. Amerikalûlar haqqûnda yöksÿk fikirdÿ deyil vÿ bötön
baøqa millÿtdÿn olanlara isÿ yuxarûdan aøaüû baxûr. 53
– Tÿøÿkkör edirÿm, cÿnab Makkuin.
Amerikalû kupedÿn ÷ûxdû.
Buk soruødu:
– Bu gÿnc adamûn sþylÿdiklÿrinÿ inandûnûzmû?
– Döröst vÿ a÷ûq danûøan bir gÿnc tÿsiri baüûøladû mÿnÿ.
Yalandan þzönö øefinÿ ÷ox baülûymûø kimi apar­madû. ßgÿr
bu iølÿ bir ÿlaqÿsi olsaydû, mötlÿq þzönö elÿ apa­rardû ki,
guya, øefini ÷ox istÿyir. Doürudur, cÿnab Ret­÷ett mÿnim
xidmÿtimdÿn istifadÿ etmÿk istÿdiyini ona sþy­lÿ­mÿ­yib,
ancaq mÿncÿ, bu, øöbhÿ doüuracaq bir øey deyil. Anla­dû­
üûma gþrÿ, Ret÷ett aüûzdan ÷ox mþhkÿm bir insanmûø.
– Elÿysÿ, demÿk, siz artûq bir adamû øöbhÿlÿrdÿn
kÿnar­da hesab edir­siniz, – Buk sevinÿrÿk dedi.
Puaro ona qûnayûcû nÿzÿrlÿrlÿ baxdû.
– Elÿ deyil, mÿn ÿn son dÿqiqÿyÿ qÿdÿr hÿr kÿsdÿn
øöb­hÿlÿnirÿm. Ancaq yenÿ dÿ bu ciddi vÿ aüûrtÿbiÿtli cavan
oülanûn – Makkuinin baøûnû itirÿrÿk qurbanûnû on yerindÿn
bû÷aqlaya bilÿcÿyini döøönmörÿm. Bu, onun xarakterinÿ
uyüun gÿlmir. He÷ uyüun gÿlmir.
– Doüru deyirsiniz. – Buk döøöncÿliydi. – Bu, mödhiø
bir nifrÿt özöndÿn dÿli olmaq dÿrÿcÿsinÿ gÿlmiø bir insanûn
iøidir. Daha ÷ox latûn mÿnøÿli insanlarûn xarakterinÿ uyüun
bir øeydir. Ya da qatar rÿisinin dediyi kimi, qatil bir qadûn
ola bilÿr.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

V ôÿñèë
CßSßD

Puaro doktor Konstantinlÿ birlikdÿ qonøu vaqona

ke÷ib, þldörölÿn adamûn kupesinÿ girdilÿr. Arxadan onlara
yeti­øÿn bÿlÿd÷i þz a÷arûyla qapûnû a÷dû.
Kupeyÿ girdikdÿn sonra Puaro sualedici baxûølarla
yoldaøûnûn özönÿ baxdû:
– Burada bir øeyÿ toxunuldumu?
– Xeyr, xeyr, he÷ bir øeyÿ toxunulmadû. Cÿsÿdi möayinÿ
edÿrkÿn dÿ onu tÿrpÿtmÿmÿyÿ ÷alûødûm.
Puaro baøûnû yellÿdi. Sonra da ÿtrafûna baxûndû.
Èlk þncÿ onun diqqÿt verdiyi øey kupenin buz kimi
54 soyumuø olmasû oldu. Pÿncÿrÿ mömkön olduüu qÿdÿr
aøaüûya endirilmiø, øtorlar ÷ÿkilmiødi.
Puaronu öøötmÿ tutdu.
– Uuuuf...
Doktor þzöndÿnrazû halda gölömsÿdi:
– Qÿrara aldûm ki, pÿncÿrÿni baülamayûm, – dedi.
Puaro pÿncÿrÿni diqqÿtlÿ gþzdÿn ke÷irdi.
– Dözgön qÿrar vermisiniz, – dedi. – He÷ kim pÿn­
cÿ­rÿdÿn tullanaraq qatarû tÿrk etmÿyib. Bþyök ehtimalla,
pÿn­cÿ­rÿni qÿsdÿn a÷ûq saxlayûblar, belÿ fikir yaratmaq
istÿ­yib­lÿr ki, guya, qatil pÿncÿrÿdÿn qa÷ûb, ancaq qarûn
yolu baü­la­masû onun bu planûnû pozub. – ×ÿr÷ivÿyÿ baxdû.
Sonra cibin­dÿn ki÷ik bir qutu ÷ûxardaraq pÿncÿrÿnin kÿna­
rûna bir az toz pöskörtdö. – He÷ bir barmaq izi yoxdur.
Bundan da ÷ÿr÷ivÿnin silinmiø olduüu anlaøûlûr. Lap yaxøû,
barmaq izi olsaydû belÿ, bu, bizÿ he÷ nÿ vermÿyÿcÿkdi.
×önki o barmaq izlÿri cÿnab Ret÷ettÿ, nþkÿri Mastermana,
ya da bÿlÿd÷iyÿ aid olacaqdû. Son zamanlarda qatillÿr belÿ
xÿtalara yol vermirlÿr artûq. – Nÿøÿylÿ ÿlavÿ etdi: – Vÿziyyÿt
belÿ olduüuna gþrÿ pÿncÿrÿni þrtÿ bilÿrik. Buranûn soyuq
hava deposundan he÷ fÿrqi yoxdur.
Pÿncÿrÿni þrtdö, ondan sonra ilk dÿfÿ olaraq yataqda
hÿrÿkÿtsiz uzanan meyitÿ tÿrÿf dþndö. Ret÷ett arxasû östÿ
uzanmûødû. Pasabÿnzÿr qan lÿkÿlÿriylÿ dolu pijamasûnûn
kþy­nÿyi a÷ûlaraq geriyÿ itÿlÿnmiødi.
 A
Bunun nÿ ö÷ön belÿ olduüunu doktor izah etdi.
– Yaralarû gþzdÿn ke÷irmÿli idim, ona gþrÿ a÷dûm. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Puaro cÿsÿdin özÿrinÿ ÿyildi. Tÿkrar dikÿldiyi zaman
özön­dÿ qeyri-mÿmnun bir ifadÿ vardû.
– He÷ örÿka÷an mÿnzÿrÿ deyil, – dedi. – Qatil, sanki,
burada dayanûb vÿ onu dalbadal bû÷aqla vurub. Yaralarûn
sayû nÿ qÿdÿrdir?
– On iki yara var. Bunlardan bir-ikisi cûzûq sayûla bilÿcÿk
qÿdÿr özdÿndir. Ancaq ÿn azû, ö÷ö þlömÿ sÿbÿb olacaq
qÿdÿr dÿrindir.
Doktorun sÿsindÿ Puaronu öøÿndirÿn nÿsÿ vardû.
O, bala­caboylu yunana qûsûlmûødû: alnûnû qûrûødûraraq, özön­
dÿ ÷aø­qûn bir ifadÿylÿ cÿsÿdÿ baxûrdû.
Puaro yavaø sÿslÿ:
– Sizin heyrÿtÿ gÿlmÿyinizÿ sÿbÿb olan nÿsÿ var, – dedi.
– Elÿ deyilmi? Boynunuza alûn, dostum, sizi heyrÿtlÿndi­rÿn 55
øey nÿdir?
Doktor:
– Haqlûsûnûz, – deyÿ etiraf etdi.
– Nÿdir o?
– Bu iki yaranû gþrörsönözmö? Bunu vÿ bunu, – dok­
tor barmaüûyla gþstÿrdi. – Burada bû÷aq dÿrinÿ iølÿyib, qan
damarlarûnû doürayûb... Ancaq buna baxmayaraq, yara­la­rûn aüzû
a÷ûq deyil. Halbuki belÿ yaralardan qan sel kimi axma­lûdûr.
– Bu, nÿ mÿnaya gÿlir?
– O mÿnaya gÿlir ki, Ret÷ettÿ bu yaralarûn vurulduüu
zaman artûq onun þlömöndÿn xeyli vaxt ke÷ibmiø. Ancaq
ÿlbÿttÿ ki, gölönc bir fikirdir bu.
Puaro fikirlÿri qarûømûø halda sþylÿdi:
– Èlk baxûødan siz dediyiniz kimi gþrönör. Ancaq ola
bilÿr, qatil ÿmin ola bilmÿk ö÷ön geri gÿlib. Ancaq bu da
o qÿdÿr aülabatan deyil! Baøqa nÿ var sizi heyrÿtlÿndirÿn?
– Bir mÿqam daha var.
– Nÿdir o?
– Bu yaranû gþrörsönözmö? Saü ÷iynin qarøûsûnda,
demÿk olar ki, qoltuüun altûnda olan bu yaranû? Bu qÿlÿmi
alûn. Siz belÿ bir zÿrbÿ endirÿ bilÿrsinizmi?
Puaro ÿlini apardû.
– Sizi baøa döødöm. Saü ÿllÿ belÿ bir zÿrbÿ endirmÿk
÷ox ÷ÿtindir. Hÿtta demÿk olar, imkansûzdûr. Ènsanûn belÿ
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

bir yara a÷a bilmÿsi ö÷ön bû÷aüû geriyÿ doüru aparmasû

lazûmdûr. Ancaq ÿgÿr bu yara sol ÿllÿ vurulmuøsa...
– Mÿn dÿ elÿ bunu demÿk istÿyirÿm, mösyþ Puaro.
O zÿr­bÿnin sol ÿllÿ endirildiyinÿ, demÿk olar ki, øöbhÿ yeri
qalmûr.
– Demÿk istÿyirsiniz ki, qatil solaxaydûr? Xeyr... Mÿsÿlÿ
bundan daha da qÿlizdir. Mÿnimlÿ razûsûnûzmû?
– Tamamÿn razûyam, mösyþ Puaro. Digÿr yaralarûn saü
ÿlini iølÿdÿn bir insan tÿrÿfindÿn vurulduüu gþz qaba­üûndadûr.
– Demÿk, iki nÿfÿr olub. – Detektiv dodaüûnûn altûn­da
mûzûldandû. – Yenÿ bu versiyanûn özÿrinÿ qayûtdûq. – Son­ra
da qÿfildÿn soruødu: – Èøûq yanûrdûmû?
– Bunu demÿk ÷ÿtindir. Bilirsiniz, hÿr gön sÿhÿr saat
doqquzda bÿlÿd÷i bötön vaqonun iøûqlarûnû ke÷irir.
– Elektrik döymÿsindÿn bunu bilÿ bilÿrik, – dedi Puaro.
56 Baøûnûn östöndÿki iøûüûn döymÿsini yoxladû. Sonra da
yataüûn baø ucundakû gecÿ lampasûnûn döymÿsinÿ baxdû.
Östdÿki iøûq sþndörölmöødö. Baø tÿrÿfdÿki isÿ a÷ûq idi.
Puaro döøöncÿli halda:
– ×ox yaxøû, – dedi. – Bu versiyanû araødûraq. Belÿliklÿ,
Birinci Qatil vÿ Èkinci Qatil. Bþyök Øekspir onlarû belÿ
adlan­dûrardû. Birinci Qatil qurbanûnû bû÷aqlayûr vÿ iøûüû sþn­
dö­rÿ­rÿk kupedÿn ÷ûxûr. Èkinci Qatil qaranlûqda daxil olur.
Qur­ba­nûn þlmöø olduüunun fÿrqinÿ varmûr. Þlönö, ÿn azû,
iki dÿfÿ bû÷aq­layûr. Bu versiyaya necÿ baxûrsûnûz?
Balacaboylu doktor hÿyÿcanla:
– ßla! – deyÿ sÿslÿndi.
Puaronun gþzlÿrindÿ bir tÿbÿssöm iøardû.
– Siz dÿ belÿ döøönörsönöz? Buna sevindim. ×önki
bu ver­siya mÿnÿ bir az aülabatan kimi gþrönmÿmiødi.
– Bu vÿziyyÿt baøqa cör necÿ izah oluna bilÿr?
– Bax mÿn dÿ þz-þzömdÿn bunu soruøuram. Bötön
bun­lar, sadÿcÿ, bir tÿsadöfmö? Èøÿ iki nÿfÿrin qarûødûüûnû
gþs­tÿ­rÿ­cÿk baøqa aülasûümaz dÿlillÿr varmû?
– Mÿnim fikrimcÿ, sizin sualûnûza mösbÿt cavab ver­
mÿk olar. Sizÿ sþylÿdiyim kimi, bÿzi yaralar ki÷ikdir, bu,
bû÷aüû vuran adamûn göcönön, ya da istÿyinin olmadûüûnû
gþs­tÿ­rir. Ancaq bu... vÿ bu yaralar... – barmaüûyla gþstÿrdi,
– bu zÿrbÿlÿri endirÿn insan ÷ox göclö olmalûdûr. Bû÷aq
ÿzÿlÿlÿri dÿlib-ke÷ib.
 A
– Demÿk, sizin fikrinizcÿ, bu zÿrbÿlÿri ancaq kiøi vura bilÿr?
– Bþyök ehtimalla. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Bunu bir qadûn edÿ bilmÿzmi?
– Gÿnc, göclö, qövvÿtli, atletik bÿdÿnli bir qadûn edÿ
bilÿr, östÿlik, qÿzÿb hissinÿ tutulmuø halda. Ancaq mÿn
buna o qÿdÿr dÿ ehtimal vermirÿm.
Puaro bir-iki dÿqiqÿ danûømadû.
Doktor narahatlûqla soruødu:
– Nÿ demÿk istÿdiyimi baøa sala bildimmi?
Puaro:
– Kifayÿt qÿdÿr yaxøû baøa saldûnûz, – deyÿ cavab verdi.
– Mÿsÿlÿ ÷ox yaxøû bir øÿkildÿ durulmaüa baølayûr! Qatil
÷ox göclö, qövvÿtli... son dÿrÿcÿ dÿ göcsöz... bir kiøi... vÿ
bir qadûn... saü ÿlini iølÿdir... vÿ solaxaydûr. Bötön bunlar,
sadÿcÿ olaraq, gölmÿlidir! – Qÿfildÿn þzöndÿn ÷ûxmûø halda
davam etdi. – Bÿs þlÿn? Bötön bu möddÿtdÿ o nÿ edir? 57
Qatillÿ boüuøurmu? Þzönö qorumaüa ÷alûøûrmû?
Puaro ÿlini yastûüûn altûna soxaraq Ret÷ettin bir gön
þncÿ ona gþstÿrdiyi avtomatik tapan÷anû ÷ûxardû.
– Gþrdöyönöz kimi, silah da doludur.
Onlar kupeyÿ gþz gÿzdirdilÿr. Ret÷ettin paltarlarû divar­
dakû qarmaqlardan asûlmûødû. ßlözyuyanûn olduüu ki÷ik
masa­da bir ne÷ÿ øey vardû. Su dolu bir stÿkanûn i÷indÿ
pro­tez diølÿr özördö. Baøqa bir boø stÿkan. Bir øöøÿ mine­
ral su. Bþyök bir suqabû. È÷indÿ bir siqaret kþtöyö, yanûq
kaüûz­lar vÿ iki kibrit ÷þpö olan bir kölqabû.
Doktor boø stÿkanû gþtöröb qoxuladû.
– Bax buna gþrÿ Ret÷ett möqavimÿt gþstÿrmÿyib.
– Yuxu dÿrmanû veriblÿr?
– Hÿ.
Puaro baøûnû yellÿdi. Yanmûø iki kibrit ÷þpönö gþtöröb
diqqÿtlÿ gþzdÿn ke÷irmÿyÿ baøladû.
Balacaboy doktor hÿyÿcanla soruødu:
– Yoxsa bir ipucu tapdûnûz?
Puaro:
– Bu iki kibrit bir-birindÿn fÿrqlidir, – dedi. – Biri digÿ­
rin­dÿn daha yastûdûr, gþrörsönözmö?
Doktor:
– Karton qutularda olan belÿ yastû kibritlÿri qatarda
verirlÿr, – dedi.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Puaro Ret÷ettin pencÿyinin ciblÿrini yoxlayûrdû. Bir kib­

rit qutusu ÷ûxardû, yanûq kibritlÿrlÿ möqayisÿ etdi.
– Dþrdkönc olan kibriti cÿnab Ret÷ett yandûrûb. Baxaq
gþrÿk o yastûlardan da varmûymûø onda?
Ancaq baøqa kibrit tapa bilmÿdi.
Puaro indi kupedÿ ÿtrafûna boylana-boylana qalmûødû.
Adama elÿ gÿlirdi ki, onun gþzlÿrindÿn he÷ nÿ qa÷a bil­
mÿz. Birdÿn xÿfifcÿ baüûraraq ÿyildi vÿ yerdÿn bir øey
gþtör­dö. Dþrdkönc, ki÷ik, zÿrif bir dÿsmaldû. Köncöndÿ
“H” hÿrfi iølÿnmiødi.
Doktor:
– Bir qadûnûn dÿsmalû, – dedi. – Qatar rÿisi dostumuz
haqlûymûø. Bu iødÿ bir qadûn barmaüû var.
Puaro dodaüûnûn altûnda:
– Vÿ qadûn bizim iøimizi asanlaødûrmaq ö÷ön buraya
58 dÿsmalûnû atûb. Eynilÿ detektiv kitablarda vÿ filmlÿrdÿki
kimi. Östÿlik, iøimizi daha da asanlaødûrmaq ö÷ön östönÿ
adûnûn baø hÿrfi yazûlû olan dÿsmal se÷ib!
– Bÿxtimiz gÿtirib! – doktor sevincÿk dedi.
– Èøÿ bax ha!
Puaronun sÿsinin tonu doktoru ÷aødûrdû.
Ancaq Konstantin daha bir øey soruømaüa macal tapma­
mûø bel÷ikalû detektiv tÿkrar yerÿ ÿyildi. Bu dÿfÿ dikÿl­diyi
zaman ovcunda trubka tÿmizlÿmÿk ö÷ön istifadÿ edi­lÿn
bir fûr÷a vardû.
Doktor:
– Cÿnab Ret÷ettin olmalûdûr bu, – dedi.
– Ret÷ettin cibindÿ nÿ trubka var idi, nÿ dÿ tötön kisÿsi.
– O halda yenÿ dÿ bizÿ bir ipucu vermiølÿr.
– Hÿ, ÿlbÿttÿ. Vÿ yenÿ iøimizi asanlaødûrmaq ö÷ön
bunu ÿllÿrindÿn yerÿ salmûølar. Ancaq busÿfÿrki bir kiøiylÿ
baülû dÿlildir. Dÿlildÿn bol he÷ nÿyimiz yoxdur. Hÿ, yaxøû
yadûma döødö, bÿs bû÷aüû neylÿdiniz?
– Kupedÿ bû÷aq-zad, he÷ nÿ yox idi. Qatil onu gþtöröb
aparûb, deyÿsÿn.
Puaro fikirli-fikirli mûzûldandû.
– Maraqlûdûr, nÿyÿ gþrÿ?
– Bah! – Þlönön ciblÿrini axtaran doktordan bir sÿs
qop­du. – Buna he÷ fikir vermÿmiøÿm. Pijamanûn kþy­nÿ­yi­nin
döymÿlÿrini tez-tÿlÿsik a÷dûüûma gþrÿ ciblÿrinÿ baxmamûøam.
 A
Dþø cibindÿn qûzûl saat ÷ûxardû. Saatûn korpusu mþh­
kÿm ÿyilmiødi, ÿqrÿblÿr döz ikiyÿ on beø dÿqiqÿ iølÿmiødÿ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

dayanmûødû.
Doktor Konstantin hÿyÿcanla baüûrdû.
– Gþrörsönözmö? Bu, bizÿ cinayÿt saatûnû gþstÿrir.
Mÿnim hesablarûma da uyüun gÿlir. Mÿn Ret÷ettin on iki
ilÿ iki ara­sûnda þlmöø olmasûnû sþylÿmiødim. Bax, bu saat
sþz­lÿ­ri­min doüru olduüunu söbut edir. Èkiyÿ on beø dÿqiqÿ
iølÿ­miø dayanûb. Cinayÿtin tþrÿdildiyi saat budur.
– Ola bilÿr, ÿlbÿttÿ. Belÿ olmasû istisna deyil.
Doktor ona maraqla baxdû.
– Baüûølayûn, mösyþ Puaro, ancaq mÿn sizi tam baøa
döømörÿm.
– Mÿn þzöm dÿ þzömö tam baøa döømörÿm, – deyÿ
cavab verdi Puaro. – He÷ bir øeyi baøa döømörÿm vÿ gþr­
dö­yönöz kimi, bu da mÿni narahat edir. – È÷ini ÷ÿkÿrÿk 59
masanûn özÿrinÿ ÿyildi vÿ kölqabûdakû yanûq kaüûzlara diq­
qÿtlÿ baxmaüa baøladû. – Mÿnÿ indi bu saat kþhnÿ dÿbli
ølyapa qutusu lazûmdûr, – deyÿ burnunun altûnda mûzûl­dandû.
Doktor Konstantin lap baøûnû itirdi, bilmÿdi ki, bu qeyri-
adi arzuya necÿ mönasibÿt bildirsin. Ancaq Puaro sorüu-
suala macal vermÿdi. Qapûnû a÷ûb koridordan bÿlÿd÷ini
÷aüûrdû. Bÿlÿd÷i dÿrhal gÿldi.
– Vaqonda ne÷ÿ qadûn var?
Bÿlÿd÷i barmaqlarûnû saydû:
– Bir, iki, ö÷... Altû qadûn var, mösyþ. Yaølû amerikalû,
isve÷li, ingilis qûz, qrafinya Andreni, knyaginya Draqomirova
vÿ onun qulluq÷usu.
Puaro bir az fikirlÿødi:
– Onlarûn ølyapalarûnûn qutusu var, elÿ deyilmi?
– Elÿdir, mösyþ.
– Onda mÿnÿ... qoyun fikirlÿøim...hÿ, mÿnÿ isve÷linin
vÿ qulluq÷unun ølyapalarûnûn qutusunu gÿtirin. Bötön
ömidlÿrim bunadûr. Deyin ki, gþmrök yoxlamasûna gþrÿ
lazûmdûr vÿ ya nÿsÿ aülûnûza gÿlÿn bir øey sþylÿyin.
– Narahat olmayûn, mösyþ, indi bunu etmÿk ÷ÿtin
olma­yacaq, ÷önki he÷ biri þz kupesindÿ yoxdur.
– O zaman tÿlÿsin.
Bÿlÿd÷i uzaqlaødû vÿ tezliklÿ ÿlindÿ iki qutu qayûdûb gÿldi.
Puaro qulluq÷unun qutusunu a÷an kimi bir kÿnara atûb,
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

isve÷li qadûnûn qutusunu gþtördö. Onun i÷ÿrisinÿ baxûb,

sevincÿk bir sÿs ÷ûxardû, yavaøca ølyapanû qutunun i÷in­dÿn
÷ûxartdû. Ølyapanûn altûnda yarûmkörÿ vardû.
– Hÿÿ, mÿnim axtardûüûm da elÿ budur! Belÿ qutularû
beø il bundan ÿvvÿl istehsal edirdilÿr. Ølyapa sancaqla
mÿf­til tora bÿrkidilirdi.
Puaro bir anda hÿr iki toru a÷dû, ølyapalarû tÿkrar yeri­nÿ
qoydu vÿ bÿlÿd÷iyÿ onlarû geri aparmasûnû sþylÿdi. Bÿlÿd­
÷inin arxasûnca qapû baülanan kimi özönö doktora ÷evirdi:
– Gþrörsönözmö, ÿzizim doktor, mÿn þzöm cörbÿcör
ekspertizalara ÷ox da inanmûram. Mÿni, adÿtÿn, barmaq
izlÿ­rindÿn vÿ ya siqaret kölöndÿn daha ÷ox, psixologiya
maraq­landûrûr. Lakin hal-hazûrda elmin kþmÿyinÿ bel baü­
la­maq lazûm gÿlÿcÿk. Bu kupedÿ istÿdiyin qÿdÿr dÿlil var,
lakin onlarûn yalan÷û dÿlil olmadûüûna necÿ inanasan?
60 – Sizi tam mÿnada baøa döømörÿm, mösyþ Puaro.
– Yaxøû, elÿ isÿ, sizÿ bir misal ÷ÿkim. Biz qadûn dÿsmalû
tapûrûq. Onu kim itirib, bir qadûn? Bÿlkÿ, cinayÿti tþrÿdÿn
kiøi þzlöyöndÿ fikirlÿøib: “Qoy fikirlÿøsinlÿr ki, bu, bir
qadûnûn ÿmÿlidir. Mÿn bû÷aüûm iølÿdikcÿ vuracaüam,
ancaq zÿr­bÿ­lÿrin bÿzisinin, guya, zÿif vÿ göcsöz adam
tÿrÿ­fin­dÿn vurul­duüu tÿsÿvvörönö yaradacaüam, sonra
da gþz qaba­üûna bir dÿsmal atacaüam”. Bu, variantlardan
biri­dir. Ancaq baøqa variant da var. Fÿrz edÿk ki, cinayÿti
tþrÿ­dÿn bir qadûn­dûr. O zaman o, qÿsdÿn yerÿ trubka
tÿmiz­lÿ­mÿk ö÷ön olan fûr÷anû atûr, qatilin bir kiøi olduüu
tÿsÿvvörönö yaratmaq istÿyir. Sizcÿ, biz bu cinayÿti iki
nÿfÿrin, bir qadûn vÿ bir kiøinin bir-birindÿn xÿbÿrsiz halda
tþrÿtdiyini vÿ hÿr ikisinin dÿ ÿøyayi-dÿlil buraxdûüûnû ciddi
øÿkildÿ tÿsÿvvör edÿ bilÿrikmi? Burada tÿsadöflÿr hÿddÿn
artûq ÷ox deyilmi?
– Bÿs qutularûn bu hadisÿyÿ nÿ dÿxli var? – hÿlÿ dÿ
÷aøqûnlûq i÷ÿrisindÿ olan doktor soruødu.
– Bu saat danûøûm. Baxûn, dediyim kimi, bötön bu dÿlil­
lÿr – saatûn ikiyÿ on beø dÿqiqÿ iølÿmÿsi, burun dÿsmalû,
trubka fûr÷asû – ÿsl vÿ saxta dÿlillÿr ola bilÿr. Bunu mÿn
hÿlÿ ayûrd edÿ bilmÿmiøÿm. Lakin mÿnim nÿzÿrimcÿ,
ÿlbÿt­tÿ, yanûla da bilÿrÿm, daha bir yalan÷û olmayan dÿlil
var. Bu da yastû kibrit ÷þplÿridir, doktor. Mÿn ÿminÿm ki,
bu kib­riti mister Ret÷ett deyil, qatil yandûrûb. Kompromat
 A
kaüûzû mÿhv etmÿkdÿn þtrö yandûrûb. Demÿk, o kaüûzda
bu cinayÿtin a÷ûlmasûna a÷ar ola bilÿcÿk bir ipucu var imiø. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Vÿ mÿn bu kaüûzda yazûlanlarû bÿrpa etmÿyÿ vÿ bu a÷arûn
nÿ olduüunu þyrÿnmÿyÿ ÷alûøacaüam.
Sonra birdÿn-birÿ dikÿlÿrÿk kupedÿn ÷ûxdû. Geri qayû­
danda doktor onu bþyök maraqla seyr edirdi. Puaro yanûq
kaüûz par÷alarûnû sa÷ maqqaøûyla tutaraq, yandûrdûüû spirt
alovunun özÿrinÿ tutdu.
– Bu maqqaø bûülarû tÿmizlÿmÿk ö÷öndör, – Puaro
maqqaøû ÷ûrparaq izah etdi.
Doktor dþrd gþzlÿ bu mÿnzÿrÿni seyr edirdi. Puaro
tel yarûmkörÿlÿri ÿyÿrÿk dözÿltdi, yanmûø kaüûz par÷alarûnû
ehtiyatla onlardan birinin özÿrinÿ qoydu, ikinci sim toru
onun özÿrinÿ qoydu, hÿr iki yarûmkörÿni maqqaøla tutaraq
bu qurüunu spirt alovunun özÿrinÿ gÿtirdi.
– Kustar iødir, nÿ demÿk olar, – doktora tÿrÿf qanrûlaraq 61
sþylÿdi, – ancaq ömid edÿk ki, bu, bizim iøimizÿ yarayacaq.
Doktor diqqÿtlÿ Puaronun hÿrÿkÿtlÿrini seyr etmÿk­
dÿydi. Nazik simlÿr qûzarmaüa vÿ yanûq kaüûzda hÿrflÿrin
göclÿ oxunan cizgilÿri gþrönmÿyÿ baøladû. Hÿrflÿr sþzlÿri
ÿmÿlÿ gÿtirdi. Sþzön hÿqiqi mÿnasûnda alovlu sþzlÿr idi
bun­lar. Yanûq kaüûz par÷asû ÷ox ki÷ikdi. Özÿrindÿ ö÷ sþz vÿ
bir dÿ bir sþzön yarûsû vardû: “Ki÷ik Deyzi Armstronqu unu...”
– Aha! – deyÿ baüûrdû Puaro.
Doktor:
– Bunlarûn, sizcÿ, bir mÿnasû var? – deyÿ soruødu.
Puaronun gþzlÿri alûøûb-yanûrdû. Sa÷ maqqaøûnû diq­
qÿtlÿ masanûn östönÿ qoydu.
– Hÿ, – dedi. – Artûq mÿn þlÿn adamûn ÿsl soyadûnû bili­
rÿm. Vÿ onun Amerikadan nÿyÿ gþrÿ qa÷dûüûnû da bilirÿm.
– Soyadû nÿdir onun?
– Kassetti.
Konstantin qaølarûnû ÷atdû.
– Kassetti? Elÿ bil, bu adû eøitmiøÿm. Bir ne÷ÿ il þncÿ...
yox, yadûma sala bilmirÿm... Amerikada baø verÿn sÿs-
köylö bir hadisÿylÿ baülû deyildi bu?
– Bÿli, – dedi Puaro. – Döz tapmûsûnûz. Amerikada baø
verÿn bir hadisÿylÿ baülû.
Baøqa bir a÷ûqlama vermÿk niyyÿtindÿ olmadûüû anla­
øûlûrdû. ßtrafûna baxaraq:
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Bunu daha sonra danûøarûq, – deyÿ ÿlavÿ etdi.

– Bura­da bizim÷ön maraqlû olacaq hÿr øeyi gþröb-gþrmÿ­
di­yi­miz­dÿn ÿmin olmalûyûq.
Cÿld bir hÿrÿkÿtlÿ Ret÷ettin paltarûnûn ciblÿrini tÿkrar
axtardû, ancaq oradan maraq doüuracaq bir øey tapûlmadû.
Digÿr kupeyÿ a÷ûlan ara qapûnû yoxladû. Ancaq qapû o biri
tÿrÿfdÿn baülanmûødû.
– Bir øeyi baøa döømörÿm, – doktor Konstantin dedi,
– qatil pÿncÿrÿdÿn qa÷a bilmÿzdi, ara qapû o biri tÿrÿfdÿn
baülû olub, koridora a÷ûlan qapû isÿ i÷ÿridÿn kilidli olub,
zÿnciri dÿ ke÷irilib. O zaman qatil necÿ aradan ÷ûxûb?
– Sirkdÿ ÿllÿri, ayaqlarû baülû adamûn bir qutunun i÷inÿ
qoyulub, sonra birdÿn-birÿ yoxa ÷ûxdûüû zaman tamaøa÷ûlar
da elÿ eyni sþzö deyirlÿr.
– Bununla demÿk istÿyirsiniz...
62 Puaro a÷ûqladû:
– Demÿk istÿyirÿm ki, ÿgÿr qatil bizi pÿncÿrÿdÿn qa÷­
dûüûna inandûrmaq istÿsÿydi, ÿlbÿttÿ ki, o, digÿr iki qapûdan
÷ûxûlmasû mömkön deyilmiø kimi bir vÿziyyÿt yaratmalû idi.
Fokus÷ularûn qutusunda yoxa ÷ûxan bir adam kimi, bu
da bir hiylÿdir. Bizim vÿzifÿmiz bu hiylÿnin necÿ edildiyini
þyrÿnmÿkdir.
Puaro ara qapûnûn sörgösönö vurdu.
– Birdÿn bizim xanûm Habbard qûzûna cinayÿtin tÿfsi­la­
tûnû yaza bilmÿk ö÷ön buraya girmÿk fikrinÿ döøÿr, – deyÿ
izah etdi. Tÿkrar ÿtrafûna gþz gÿzdirdi. – Mÿncÿ, artûq bura­
da gþrÿ bilÿcÿyimiz bir iø qalmadû. Èndi mösyþ Bukun yanû­
na gedÿk.

V ôÿñèë
DEYZÈ ARMSTRONQUN OÜURLANMASÛ

Onlar kupeyÿ daxil olanda mösyþ Buk omletini yeyib

tamamlayûrdû.
– Vaqon-restoranda dÿrhal gönorta yemÿyinin veril­
mÿ­sini tapøûrmûøam, – deyÿ bildirdi. – Ondan sonra ora
boøal­dû­la­caq vÿ mösyþ Puaro sÿrniøinlÿri rahat-rahat din­
di­rÿr. Bizim dÿ yemÿyimizi buraya vermÿlÿrini sþylÿdim.
– ×ox yaxøû fikirdir, – Puaro sevindi.
 A
Ancaq he÷ biri hÿlÿ acmamûødû, buna gþrÿ dÿ nahar
etmÿk o qÿdÿr dÿ zamanlarûnû almadû. Yemÿklÿrini tez- K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

tÿlÿsik yedilÿr. Ancaq mösyþ Buk bu saatlarda beyinlÿrini
mÿøüul edÿn mÿsÿlÿylÿ baülû yalnûz qÿhvÿlÿrini i÷ÿrkÿn sþz
a÷dû, yeni nÿlÿr olduüunu soruødu.
– Mÿrhumun kim olduüunu þyrÿndim. Onun Ameri­
ka­dan nÿyÿ gþrÿ qa÷maq mÿcburiyyÿtindÿ qaldûüûnû da
bili­rÿm, – Puaro dedi.
– Kimmiø?
– Yadûnûzdadûrmû, Armstronqlarûn ki÷ik uøaqlarûyla baülû
qÿzet­lÿrdÿ bir vaxtlar ÷ox yazardûlar. Bax hÿmin ki÷ik Deyzi
Arm­stronqu þldörÿn adam Ret÷ettdir, daha doürusu, Kas­setti.
– Èndi xatûrladûm. Qorxunc bir faciÿ idi! Ancaq lap incÿ­
liklÿrinÿ qÿdÿr xatûrlamûram.
– Polkovnik Armstronq ingilisdi, Viktoriya ordeni kava­
leri idi, ancaq anasû amerikalûydû, mÿøhur uoll-stritli mil­ 63
yoner U.K.Van der Holtun qûzûydû. Polkovnik Armstronq
zamanûnûn ÿn adlû-sanlû faciÿ aktrisasû Linda Ardenin qûzûyla
evliydi. Amerikada yaøayûrdûlar. Bir uøaqlarû vardû, hamûnûn
pÿrÿstiø etdiyi ki÷ik bir qûz idi. Uøaq ö÷ yaøûndaykÿn
qa÷ûrûldû. Geri vermÿk ö÷ön aülasûümaz þl÷ödÿ ÷ox pul
istÿdilÿr. Ondan sonra olanlarû danûøaraq sizi darûxdûrmaq
istÿmirÿm. Ancaq uøaüûn anasûyla atasû iki yöz min dollar
þdÿdilÿr vÿ bunun ardûnca, ÷ox ke÷mÿdÿn Deyzinin þlösö
tapûldû. Östÿlik, uøaq þlÿli, ÿn aøaüûsû, iki hÿftÿ olmuødu.
Hamûnûn necÿ hÿyÿcanlandûüûnû tÿsvir etmÿk ÷ÿtindir,
ÿlbÿttÿ. Ancaq fÿlakÿt bununla bitmÿdi. Xanûm Armstronq
hamilÿ idi, yeni bir uøaüû dönyaya gÿtirmÿk ÿrÿfÿsindÿ
idi. Sarsûntû ke÷irdiyinÿ gþrÿ uøaüû þlö doüdu, xanûm
Armstronq þzö dÿ doüuø zamanû hÿlak oldu. Èztirabdan
dÿliyÿ dþnÿn ÿri tapan÷ayla þzönö vurub intihar etdi.
– Ay Allah! – dedi Buk. – Nÿ dÿhøÿtli hekayÿtdir! Èndi
xatûrladûm. Yanûlmûramsa, bir nÿfÿr dÿ þlmöødö o arada.
– Bÿli. Uøaüûn qulluq÷usu zavallû bir fransûz, ya da
isve÷­rÿli bir xidmÿt÷i qûz. Polis onun bu hadisÿ haqqûnda
bil­gisi oldu­üundan ÿmin idi. Qûzûn aülayûb-sûzlayaraq he÷
bir øey­dÿn xÿbÿri olmadûüûnû sþylÿmÿsinÿ inanmadûlar.
Son­da zavallû qûz bþyök bir ömidsizliyÿ qapûlaraq þzönö
pÿn­cÿ­rÿ­dÿn atdû. Daha sonra onun hadisÿylÿ he÷ bir ÿla­
qÿsi olmadûüû ortaya ÷ûxdû.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Adam bunlarû döøönÿndÿ belÿ dÿhøÿtÿ gÿlir! – Buk

öøÿnmiø halda dedi.
– Altû ay sonra bu Kassetti deyilÿn adam tutuldu. Uøaüû
qa÷ûran dÿstÿnin baø÷ûsû imiø. Daha þncÿ dÿ eyni øeyi etmiø­
di­lÿr. Polisin izlÿrini tapacaüûnû anlar-anlamaz qa÷ûr­dûq­larû
adamû þldöröb cÿsÿdi basdûrûr, cinayÿt orta­ya ÷ûxa­na­dÿk dÿ
mömkön olduüu qÿdÿr ÷oxlu pul qoparûrdûlar. Onu deyim
ki, gönahkarûn Kassetti olduüuna he÷ bir øöbhÿ ola bilmÿz.
Ancaq ÿldÿ etdiyi bþyök sÿrvÿt sayÿsindÿ vÿ bÿzi kim­sÿlÿrin
östöndÿ gizli hakimiyyÿti olduüuna gþrÿ han­sûsa formal
mÿsÿ­lÿlÿrdÿ ÷ÿk-÷evirÿ salûnaraq bÿraÿt ala bildi. Buna
bax­ma­yaraq, bir yol tapûb qa÷masaydû, xalq tÿrÿfindÿn lin÷
edi­lÿ­cÿkdi. Èndi olan­larû daha yaxøû anlayûram. Kassetti adûnû
dÿyiø­di­rÿ­rÿk Ame­rikadan qa÷ûb. O göndÿn bÿri dÿ iø-göcö
olma­yan zÿn­gin bir adam sifÿtindÿ dönyanû dolaømaqda idi.
64 – Èyrÿnc heyvan! – Bukun sÿsi ÿsÿb vÿ ikrahla doluydu.
– Onu þldördöklÿrinÿ gþrÿ bir qram da heyifsilÿnmirÿm.
ßcÿb olub.
– Mÿn dÿ sizin kimi.
– Ancaq �Øÿrq ekspressi�ndÿ olmamalûydû bu hadisÿ.
Þldöröl­mÿk ö÷ön baøqa yerlÿr baøûna qÿhÿt deyildi.
Puaro xÿfifcÿ gölömsÿdi, mösyþ Bukun þz hayûnda
olduüunu baøa döøördö.
– Èndi bizim ö÷ön ÿsas mÿsÿlÿ Kassettini kimin þldör­dö­
yö­nö tapmaqdûr: bu cinayÿt Kassettinin vaxtûyla quldurluq
etdiyi rÿqib bir dÿstÿnin iøidir? Yoxsa øÿxsi bir intiqamdûr?
– Yanûq kaüûzda oxuduüu o bir ne÷ÿ kÿlmÿ haqqûnda
danûødû. – ßgÿr sÿhv etmirÿmsÿ, o mÿktubu qatil yandûrûb.
Nÿyÿ gþrÿ? ×önki burada Armstronqun adû ÷ÿki­lirdi. Bu da
hÿmin bu sirri tapmaüûmûz ö÷ön bizÿ bir ipucu verÿ bilÿrdi.
– Armstronq ailÿsindÿn hÿyatda olan kimsÿ varmû?
– Tÿÿssöf ki, bilmirÿm. Ancaq deyÿsÿn, qÿzetlÿr cÿnab
Armstronqun ki÷ik bacûsûnûn olduüu haqda yazmûødûlar.
Puaro Buka doktor Konstantin ilÿ birlikdÿ gÿldiklÿri
nÿti­cÿni danûødû. Sûnûq saat sþhbÿtini eøidÿn mösyþ Buk
ÿmÿlli-baølû canlandû!
– Demÿk, biz indi cinayÿtin dÿqiq saatûnû bilirik artûq.
– Bÿli. Èøimizi asanlaødûran øeylÿrdÿn biridir bu. – Sÿsin­
dÿki qÿribÿlik digÿr iki adamûn ona maraqla baxmalarûna
sÿbÿb oldu.
 A
– Ret÷ettin birÿ iyirmi dÿqiqÿ qalmûø bÿlÿd÷iylÿ danûø­
dûüûnû sþylÿmiødiniz, deyÿsÿn? – dedi Buk. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Bel÷ikalû bu gecÿ baø verÿnlÿri danûødû.
– Hÿr halda, bu, Kassettinin vÿ ya Ret÷ettin birÿ iyirmi
dÿqiqÿ qalmûø hÿyatda olduüunu söbut edir, – mösyþ Buk
dedi.
– ßgÿr lap dÿqiq olmaq istÿyiriksÿ, birÿ iyirmi ö÷ dÿqi­
qÿ qalmûø.
– Rÿsmi dillÿ desÿk, sûfûr otuz yeddidÿ mister Ret÷ett
hÿlÿ saü imiø. Hÿr halda, ÿlimizdÿ bir fakt var.
Puaro cavab vermÿdi. Döøöncÿli halda qarøû tÿrÿfÿ
baxûrdû.
Kupenin qapûsû dþyöldö vÿ qarson daxil oldu.
– Restoran boødur, mösyþ, – dedi.
– Gÿlin, oraya ke÷ÿk, – mösyþ Buk ayaüa qalxdû.
– Mÿn dÿ sizinlÿ gÿlÿ bilÿrÿmmi? – Konstantin soruødu. 65
– ßlbÿttÿ ki, ÿzizim doktor. ßgÿr mösyþ Puaro etiraz
etmirsÿ.
– Yox, canûm, nÿ etirazûm ola bilÿr?
“Apres vous, monsieur”; “Mais non, apers vous”1 – deyÿ­
rÿk qûsa nÿzakÿt kÿlmÿlÿrindÿn sonra onlar koridora ÷ûx­
dûlar.

1
Buyurun; yox, ÿvvÿlcÿ siz buyurun (fr.)
 ÈKÈÍÚÈ ÙÈÑÑß

Øahèdlÿrèn dèndèrèlmÿsè

I ôÿñèë
YATAQLÛ VAQON BßLßD×ÈSÈNÈN
DÈNDÈRÈLMßSÈ
66 Vaqon-restoranda istintaq ö÷ön hÿr øey hazûrlanmûødû.
Puaro ilÿ mösyþ Buk masanûn bir tÿrÿfindÿ oturmuødular.
Doktor isÿ özbÿöz oturmuødu. Masada Puaronun þnönÿ
Èstanbul–Kale vaqonunun planû qoyulmuødu, yol÷ularûn
adlarû qûrmûzû mörÿkkÿblÿ özÿrinÿ yazûlmûødû. Bir yanda pas­
portlar vÿ biletlÿr vardû. Onlarûn yanûnda kaüûz, mörÿkkÿb,
qÿlÿm vÿ karandaø qoyulmuødu.
– Hÿr øey qaydasûndadûr, – Puaro dedi. – Artûq yuban­
madan istintaqa baølaya bilÿrik. Hÿr kÿsdÿn ÿvvÿl, mÿncÿ,
yataqlû vaqon bÿlÿd÷isiylÿ danûøsaq, daha doüru olar. Hÿr
halda, siz onu tanûyûrsûnûz. Onun haqqûnda nÿ deyÿ bilÿr­si­
niz? Onun sþylÿyÿcÿyi øeylÿrÿ inanmaq olarmû?
– ßlbÿttÿ. ×ox etibarlû adamdûr. Pyer Miøel on beø ildÿn
÷oxdur ki, bizim øirkÿtdÿ iølÿyir. Fransûzdûr. Kale yaxûn­lû­üûn­
da bir yerdÿ yaøayûr. Son dÿrÿcÿ döröst vÿ hþrmÿtli bir
adam­dûr. Ancaq o qÿdÿr dÿ aüûllû sayûlmaz.
Puaro onu baøa döøörmöø kimi baøûnû yellÿdi.
– Yaxøû. Gÿlin ona bir nÿzÿr salaq.
Pyer Miøel bir az þzönÿ gÿlmiødi, amma hÿlÿ dÿ ÷ox
ÿsÿ­biydi.
– Ömid edirÿm, mösyþ bu hadisÿnin mÿnim sÿhlÿn­
kar­­lû­­üûm ucbatûndan tþrÿndiyini döøönmör, – Miøel qorx­
muø halda sþylÿdi, narahatlûqla gah Puaroya, gah mösyþ
Buka baxdû. – Faciÿli hadisÿdir bu. Mösyþnön bu iødÿ bir
tÿqsirim olduüunu döøönmÿdiyinÿ ömid edirÿm.
 A
Puaro bu adamûn qorxularûnû yox etdikdÿn sonra sual­
lara ke÷di. ßvvÿlcÿ o, Miøelin önvanûnû vÿ adûnû dÿqiq­lÿø­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

dirdi, sonra onun bu kampaniyada vÿ konkret olaraq bu
marørutda nÿ zamandan bÿri iølÿdiyini soruødu. Bötön
bun­­larû artûq bilirdi, sadÿcÿ olaraq, bÿlÿd÷ini danûø­dûr­maq­
dan þtrö bu suallarû verirdi.
– Èndi isÿ, – Puaro davam etdi, – dönÿn gecÿ baø ver­
miø hadisÿyÿ ke÷ÿk. Cÿnab Ret÷ett nÿ zaman yatmaüa
getdi, saat ne÷ÿdÿ?
– Axøam yemÿyindÿn dÿrhal sonra, mösyþ. Daha doü­
rusu, Belqraddan ÷ûxmamûødan ÿvvÿl. Ondan þncÿki gecÿ
dÿ yenÿ elÿ erkÿndÿn yatmûødû. Mÿnÿ þzö yeyÿrkÿn yataüûnû
sahmanlamaüû ÿmr etmiødi. Mÿn dÿ elÿ elÿmiødim.
– Daha sonra onun kupesinÿ gedÿn oldumu he÷?
– Þz nþkÿri vÿ bir dÿ katibi olan o gÿnc amerikalû.
– Vÿ baøqa he÷ kim? 67
– Mÿn baøqa kimsÿni gþrmÿdim, cÿnab.
– Yaxøû. Demÿk, cÿnab Ret÷etti ÿn son o zaman gþr­
dönöz?
– Xeyr, mösyþ. Cÿnab Ret÷ettin birÿ iyirmi dÿqiqÿ qal­
mûø zÿng ÷aldûüûnû yaddan ÷ûxarmûsûnûz. Yÿni qatar dayan­
dûqdan bir az sonra...
– Dÿqiq tÿsvir edin, nÿ baø verdi?
– Qapûnû dþydöm. Ancaq cÿnab Ret÷ett i÷ÿridÿn sÿs­
lÿ­nÿrÿk sÿhvÿn zÿngi basdûüûnû sþylÿdi.
– Èngiliscÿ danûødû, yoxsa fransûzca?
– Fransûzca.
– Onun sþzlÿrini olduüu kimi tÿkrar edin.
– Ce n’est rein, je me suis trompe1.
– Doürudur, – dedi Puaro. – Eyni sþzlÿri mÿn dÿ eøit­
mi­øÿm. Sonra siz ÷ûxûb getdiniz?
– Hÿ, mösyþ.
– Þz yerinizÿ qayûtdûnûz?
– Xeyr, mösyþ. Ondan ÿvvÿl ÷alûnan baøqa bir zÿngÿ
cavab vermÿyÿ getdim.
– Miøel, indi sizdÿn ÷ox vacib bir øey soruøacaüam.
Èkiyÿ on beø dÿqiqÿ iølÿmiø haradaydûnûz?
– Mÿnmi, mösyþ? Koridorun baøûndakû ki÷ik stulumda
özö koridora tÿrÿf oturdum.
1
Narahat olmayûn, mÿn sÿhv etdim. (fr.)
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Bundan ÿminmisiniz, yerinizdÿn he÷ qalxmadûnûzmû?

– Hÿ... demÿk olar ki...
– Necÿ yÿni – demÿk olar ki?
– Bizdÿn sonrakû vaqona, Afina vaqonuna ke÷dim.
Ora­dakû bÿlÿd÷iylÿ danûødûm. Onunla qarûn yolu kÿsmÿsi
barÿ­dÿ danûødûq. Saat bir tamamû bir az ke÷miødi, deyÿsÿn.
Zamanû tam olaraq xatûrlamûram.
– Sonra siz yerinizÿ qayûtdûnûz... Saat ne÷ÿ olardû?
– Yenÿ zÿng ÷alûndû, mösyþ, mÿn dÿ elÿ o anda gÿl­
miø­dim. Yadûmdadûr, mÿn bunu sizÿ danûømûøam. Hÿmin
o amerikalû xanûm... Èsrarla zÿngi ÷alûrdû.
Puaro:
– Bÿli, xatûrlayûram, – dedi. – Bÿs ondan sonra?
– Ondan sonra? Sizin zÿnginizÿ cavab verdim vÿ sizÿ
mine­ral su gÿtirdim. Ondan yarûm saata qÿdÿr sonra digÿr
68 kupe­lÿr­dÿn birindÿki yataüû dözÿltdim. Ret÷ettin katibi
olan gÿnc amerikalû bÿyin yataüûnû.
– Yataüûnû dözÿltmÿyÿ getdiyiniz zaman cÿnab Mak­
kuin tÿk idi?
– Yanûnda on beøinci nþmrÿdÿkû ingilis polkovnik
vardû. Oturub sþhbÿt edirdilÿr.
– Polkovnik, Makkuinin yanûndan ayrûldûqdan sonra
nÿ etdi?
– Þz kupesinÿ getdi.
– Èngilis polkovnikin kupesi, yÿni on beø nþmrÿli kupe
oturduüunuz yerÿ yaxûndûr, elÿ deyilmi?
– Bÿli, mösyþ, oturduüum yerÿ gþrÿ sondan ikinci qapû.
– Polkovnikin yataüû dözÿldilmiødimi?
– Bÿli, mösyþ. Onun yataüûnû øam edÿndÿ þzöm dözÿlt­
miødim.
– Bötön bunlar nÿ zaman oldu?
– Dÿqiq olaraq bilmirÿm, mösyþ. Ancaq ikini ke÷mÿ­miødi.
– Ondan sonra?
– Ondan sonra sabaha qÿdÿr yerimdÿ oturdum.
– Tÿkrar Afina vaqonuna getmÿdinizmi?
– Xeyr, mösyþ.
– Gecÿ koridorda dolaøan oldumu?
Bÿlÿd÷i döøöndö.
– Xanûmlardan biri o biri baødakû tualetÿ getdi, sanûram.
– Hansû xanûm?
 A
– Bilmirÿm, mösyþ. Koridorun ta o baøûndaydû. Arxasû
da mÿnÿ tÿrÿf idi. Özÿrindÿ iølÿmÿ ÿjdahalar olan qûrmûzû K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

bir kimono geyinmiødi.
Puaro baøûnû yellÿdi:
– Ondan sonra?
– Sabaha qÿdÿr he÷ bir øey olmadû, mösyþ.
– ßminsinizmi?
– Hÿ, baüûølayûn. Siz þzönöz bir ara qapûnûzû a÷araq
bayû­ra baxdûnûz!
Puaro:
– Afÿrin, dostum, – dedi. – Bunu xatûrlayûb-xatûrlama­
ya­caüûnûz maraqlû idi. Yeri gÿlmiøkÿn, mÿn bir gurultu sÿsi­
nÿ oyandûm. Sanki, qapûma aüûr bir øey ÷ûrpûlmûødû. Bu, nÿ
ola bilÿrdi, sizcÿ?
Bÿlÿd÷i ona heyrÿtlÿ baxdû.
– Bilmirÿm, mösyþ. Belÿ bir øey olmadû. Dÿqiq bilirÿm. 69
Puaro möbahisÿyÿ giriømÿdi.
– Demÿk ki, mÿni qara basûb, – dedi.
– Bÿlkÿ, – mösyþ Buk dillÿndi, – siz qonøu kupedÿki
sÿs-köyö eøitmisiniz?
Puaro, sanki, onun sþzlÿrini eøitmÿdi. ×ox göman,
bÿlÿd­÷inin diqqÿtini ona yþnÿltmÿk istÿmÿdi.
– Baøqa bir mÿqama diqqÿt yetirÿk, – dedi. – Fÿrz
edÿk ki, qatil qatara dönÿn gecÿ minib. Siz onun cinayÿti
tþrÿtdikdÿn sonra qatarû tÿrk etmÿdiyindÿn ÿminmisiniz?
Pyer Miøel baøûnû yellÿdi.
– Èmkansûzdûr.
– Qatarûn i÷indÿ bir yerdÿ gizlÿnmiø ola bilÿrmi?
Buk yerindÿn dillÿndi:
– Hÿr tÿrÿf arandû, dostum. Bu fikri baøûnûzdan atûn.
Pyer Miøel dÿ:
– Bundan baøqa, ÿgÿr mÿnim vaqonuma bir kimsÿ
gir­miø olsaydû, mÿn onu mötlÿq gþrÿrdim, – dedi.
– Son stansiya hansûydû?
– Vinkovci.
– Oradan ne÷ÿdÿ tÿrpÿndik?
– ßslindÿ, 11.58-dÿ tÿrpÿnmÿliydik. Ancaq hava pozul­
duüuna gþrÿ iyirmi dÿqiqÿ gecikdik.
– Sizin vaqonunuza baøqa vaqonlardan ke÷mÿk möm­
köndörmö?
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Mömkön deyil, mösyþ. Yemÿk servisindÿn sonra

yataqlû vaqonlarla digÿrlÿri arasûndakû qapûlar kilidlÿnir.
– Siz Vinkovcidÿ qatardan endinizmi?
– Bÿli, mösyþ. Hÿr zamankû kimi perrona enÿrÿk,
vaqon qapûsûnûn þnöndÿki pillÿkÿndÿ dayandûm. Digÿr
bÿlÿd­÷ilÿr dÿ belÿ etdilÿr.
– Bÿs þndÿki qapû? Bu restoranûn yaxûnûnda olan?
Bÿlÿd÷i, sanki, ÷aøûb-qaldû, ancaq tez dÿ þzönö ÿlÿ aldû:
– Yÿqin, yol÷ulardan biri qara baxmaq ö÷ön a÷ûb.
– Ola bilÿr, – Puaro dedi. Bir-iki dÿqiqÿ fikirli halda
bar­maq­la­rûyla masanû taqqûldatdû.
Pyer Miøel ÷ÿkinÿ-÷ÿkinÿ:
– Mösyþ mÿni gönahkar hesab etmir, elÿ deyilmi?
– deyÿ soruødu.
Bel÷ikalû ona mÿrhÿmÿtlÿ gölömsÿdi.
70 – Sizin, sadÿcÿ, bÿxtiniz gÿtirmÿyib, dostum. Hÿ, doü­
ru­dan ha, indi aülûma gÿldi. Siz cÿnab Ret÷ettin qapûsûnû
dþyÿr­kÿn daha bir zÿng ÷alûndû. Kimin zÿngiydi bu?
– Knyaginya Draqomirovanûn, cÿnab. Mÿndÿn xidmÿt­
÷isini ÷aüûrmaüûmû istÿdi.
– ×aüûrdûnûzmû?
– ßlbÿttÿ, mösyþ.
Puaro fikirli halda qarøûsûndakû plana baxdû vÿ baøûnû
yellÿdi.
– ×ox gþzÿl. Hÿlÿlik bu qÿdÿr yetÿr.
– Tÿøÿkkör edirÿm, mösyþ.
Bÿlÿd÷i ayaüa qalxaraq mösyþ Buka baxdû.
– Þzönözö özmÿyin, – direktor mehribanlûqla dedi.
– Bu iødÿ sizin bir gönahûnûz yoxdur.
Pyer Miøel sevinclÿ salondan ÷ûxdû.

II ôÿñèë
KATÈBÈN DÈNDÈRÈLMßSÈ

Puaro bir-iki dÿqiqÿ dÿrin döøöncÿyÿ qapûldû.

Nÿhayÿt:
– Èndi þyrÿndiklÿrimizÿ gþrÿ, – deyÿ mûzûldandû, – mÿn­
cÿ, cÿnab Makkuinlÿ tÿkrar danûømamûz he÷ dÿ pis olmaz.
Gÿnc amerikalû o saat gÿldi.
 A
– Hÿ, iølÿr necÿ gedir?
– Pis deyil. Son sþhbÿtimizdÿn bÿri bir øey þyrÿn­dim. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Cÿnab Ret÷ettin kimliyini.
Hektor Makkuin maraqla irÿliyÿ doüru ÿyildi.
– Kim imiø bu adam?
– Ret÷ett, sizin dÿ øöbhÿlÿndiyiniz kimi, qondarma bir
ad imiø. Ret÷ett adûnû daøûyan o adamûn ÿsl adû Kasset­
ti­dir. ßn mÿøhur uøaq qa÷ûrma iølÿrini tÿøkil edÿn adam.
Qa÷ûr­dûüû uøaqlar arasûnda Deyzi Armstronq da olub.
Makkuinin özöndÿ mödhiø bir heyrÿt ifadÿsi yarandû,
lakin bu ifadÿ bir anda hiddÿtÿ ÷evrildi.
– Demÿk, bu, hÿmin o al÷aq imiø!
– Bundan xÿbÿriniz yox idimi, cÿnab Makkuin?
Gÿnc amerikalû qÿti bir tþvrlÿ:
– Yox idi, – dedi. – Olsaydû, ona katiblik etmÿkdÿnsÿ,
saü ÿlimi bilÿyimdÿn kÿsmÿyi östön tutardûm. 71
– Sizin davranûøûnûz bu mÿsÿlÿdÿ qÿrÿzli olduüunuzu
gþstÿrir. Bunu döz tapmûøam, cÿnab Makkuin?
– Bunun xösusi bir sÿbÿbi var. Atam o mÿhkÿmÿdÿ pro­
kuror idi, cÿnab Puaro. Xanûm Armstronqu bir ne÷ÿ dÿfÿ
gþr­möødöm. Nadir gþzÿlliyi olan vÿ qeyri-adi dÿrÿcÿdÿ
mehriban bir qadûndû. Dÿrd onun belini bökmöødö. – Mak­
kuinin özö ciddilÿødi. – Bu ÿmÿli tþrÿdÿn insan, Ret÷ett...
daha doürusu, Kassetti... cÿzasûnû almalûydû! Belÿ dÿ olmalû
idi. Belÿ bir yaramazûn þldörölmÿsi Allaha da xoø gedÿr.
– Elÿ danûøûrsûnûz, sanki, siz þzönöz bu øÿrÿfli iøi hÿvÿslÿ
yerinÿ yetirÿ bilÿrmiøsiniz.
– Elÿdir ki var. Mÿn þzöm...– Makkuin duruxdu, sonra
da gönahkar kimi ÿlavÿ etdi: – Deyÿsÿn, mÿn øöbhÿlÿri þz
özÿrimÿ ÷ÿkÿcÿk øÿkildÿ davranûram...
– ßgÿr øefinizin þlömö qarøûsûnda mödhiø bir kÿdÿr
hiss edirmiø kimi davransaydûnûz, o zaman sizdÿn daha
artûq øöbhÿlÿnÿrdim, cÿnab Makkuin.
Makkuin qÿmgin halda:
– Þzömö elektrik stulundan qurtarmaq ö÷ön belÿ
bunu etmÿzdim, – dedi. Sonra ÿlavÿ etdi: – ßgÿr mÿnim
mara­üûmû yersiz hesab etmirsinizsÿ, lötfÿn, sþylÿyin, bunu...
yÿni Ret÷ettin Kassetti olduüunu necÿ bildiniz?
– Kupesindÿ tapûlan bir mÿktub par÷asûndan.
– Bÿs axû... Yÿni bu... Necÿ ola bilÿr, qoca diqqÿtsizlik etsin?
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Bu, kimin baxdûüûna baülûdûr.

Bu sþzlÿr gÿnc adamû a÷ûq-aøkar qayüûlandûrdû. Puaro­
nun aülûndan ke÷ÿnlÿri baøa döømÿk istÿyirmiø kimi gþzö­
nö ona zillÿyib baxûrdû.
– Mÿnim vÿzifÿm cinayÿt saatûnda qatardakûlarûn nÿlÿr
etdiyini þyrÿnmÿkdir, – Puaro dedi. – He÷ kÿs incimÿ­mÿ­
li­dir, baøa döøörsönöz? Formal olaraq bunu etmÿliyÿm.
– Bilirÿm. Mÿndÿn istÿdiyinizi soruøun. Mömkön oldu­
üu qÿdÿr ÿleyhimÿ olan øöbhÿlÿri aradan qaldûraram.
Puaro gölömsÿdi:
– Sizdÿn kupenizûn nþmrÿsini soruøacaq deyilÿm. ×önki
oranû bir gecÿliyÿ dÿ olsa, sizinlÿ paylaødûm. Èkincidÿrÿ­cÿli
6–7 nþmrÿli kupe, elÿ deyilmi? Mÿn baøqa kupeyÿ ke÷­dik­
dÿn sonra siz orada tÿk qaldûnûz.
– Bÿli, elÿdir.
72 – Èndi, cÿnab Makkuin, zÿhmÿt olmasa, mÿnÿ dönÿn gecÿ
vaqon-restorandan ÷ûxdûqdan sonra nÿlÿr etdiyinizi danûøûn.
– Problem deyil. Mÿn þz kupemÿ getdim. Bir az kitab
oxudum. Belqradda perrona endim. Ancaq hava ÷ox soyuq
olduüu ö÷ön tÿkrar qatara mindim. Bir möddÿt kupesi
mÿnimkinin yanûnda olan o gÿnc ingilis xanûmla danûø­dûm.
Sonra da baøqa bir ingilislÿ, polkovnik Arbetnotla sþh­
bÿtÿ daldûm. Sonra, biz onunla danûøarkÿn siz yanûmûz­dan
ke÷diniz. Sonra cÿnab Ret÷ettin yanûna getdim. Bunu sizÿ
sþylÿmiødim. Mÿktublarla baülû onun bÿzi tapøûrûqlarûnû
yerinÿ yetirdim. Ona xoø gecÿlÿr dilÿyÿrÿk yanûndan ayrûl­
dûm. Polkovnik Arbetnot hÿlÿ dÿ koridordaydû. Yataüû
dözÿl­miødi. Ona mÿnim kupemÿ gÿlmÿsini tÿklif etdim.
Ada­ma bir øöøÿ i÷ki sifariø verÿrÿk ÷ÿnÿ vurmaüa baøladûq.
Bey­nÿl­xalq siya­sÿt­dÿn, Hindistandan, Uoll-Stritdÿki indiki
maliy­yÿ vÿziy­yÿ­tin­dÿn vÿ bþhranûndan danûødûq. ßslindÿ,
bir qay­da ola­raq, ingilislÿrdÿn xoøum gÿlmÿz, ÷ox rÿsmi
olurlar. Ancaq polkovnikÿ qanûm ÷ox qaynadû.
– Polkovnik yanûnûzdan nÿ zaman ayrûldû?
– Xeyli vaxt ke÷di. Saat ikiyÿ qalardû.
– Qatarûn dayanmûø olduüuna fikir vermÿdinizmi?
– Hÿ, ÿlbÿttÿ. Nÿ olduüu ilÿ maraqlandûq. Pÿncÿrÿdÿn
baxûnca qar yûüûnlarûnû gþrdök. Ancaq vecimizÿ almadûq.
– Polkovnik Arbetnot yanûnûzdan ayrûldûqdan sonra
nÿ oldu?
 A
– O, þz kupesinÿ getdi. Mÿn dÿ yataüûmû dözÿltmÿsi
ö÷ön bÿlÿd÷i ÷aüûrdûm. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Bÿlÿd÷i yataüûnûzû dözÿldÿrkÿn siz haradaydûnûz?
– Koridorda, döz qapûnûn þnöndÿ. Siqaret ÷ÿkirdim.
– Sonra?
– Sonra uzandûm vÿ sÿhÿrÿ qÿdÿr yatdûm.
– Dönÿn gecÿ he÷ qatardan endinizmi?
– Bir ara Arbetnotla... nÿydi o stansiyanûn adû, hÿÿ,
Vinkovci, polkovniklÿ perronda bir az dolaømaüû döøön­
dök. Ancaq dÿhøÿtli soyuq vardû. ×ox ke÷mÿdÿn tÿkrar
i÷ÿri girdik.
– Perrona hansû qapûdan endiniz?
– Bizim kupeyÿ ÿn yaxûn olanûndan.
– Vaqon-restoranûn yaxûnûndakû qapûdan?
– Bÿli.
– Fikir vermÿdiniz, qapû sörgölöydö? 73
Makkuin döøöndö.
– Qoy yadûma salûm. Deyÿsÿn, hÿ, sörgölöydö. Hÿr
halda, qapûnûn tutacaüûna bir mÿftil ke÷irilmiødi. Sizi bu
maraq­landûrûr?
– Hÿ, maraqlandûrûr. Siz vaqona qayûdarkÿn mÿftili
yeri­nÿ ke÷irtdinizmi?
– Ah, xeyr. Deyÿsÿn, ke÷irtmÿdik. Mÿn axûrda girdim.
Dÿqiq yadûm­da deyil. Bunun bir ÿhÿmiyyÿti var?
– ßhÿmiyyÿtli ola bilÿr. Èndi mÿnÿ deyin, mösyþ, siz
polkovnik Arbetnotla oturub danûøarkÿn kupenizin qapûsû
a÷ûq idi?
Hektor Makkuin baøûyla tÿsdiqlÿdi.
– Zÿhmÿt olmasa, sþylÿyin, ÿlbÿttÿ, ÿgÿr xatûrlayûr­sû­
nûzsa, qatar Vinkovcidÿn tÿrpÿnÿndÿn sonra vÿ polkovnik
sizdÿn ayrûlûncaya qÿdÿr koridordan kimsÿ ke÷dimi?
Makkuin qaølarûnû ÷atdû.
– Deyÿsÿn, bÿlÿd÷i bir dÿfÿ ke÷di. Restoran tÿrÿfdÿn
gÿlirdi. Sonra bir qadûn da o tÿrÿfÿ getdi.
– Hansû qadûn?
– Bilmirÿm. ×ox da diqqÿt gþstÿrmÿdim. O anda
Arbet­notla bir øeyi möbahisÿ edirdik. Mÿnÿ qapûdan qûr­
mûzû ipÿk geyimli bir qadûn ke÷miø kimi gÿldi. Yaxøû gþr­
mÿ­dim. Zatÿn özönö gþrÿ bilmÿzdim. Bildiyiniz kimi,
mÿnim kupem qatarûn vaqon-restoranû olan tÿrÿfinÿ baxûr.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Koridordan o tÿrÿfÿ doüru gedÿn bir qadûn kupemi ke÷ÿr-

ke÷mÿz arxasû mÿnÿ tÿrÿf dþnmöø olur.
Puaro baøûnû yellÿdi.
– Belÿ baøa döømÿk olar ki, qadûn tualetÿ gedirmiø?
– Yÿqin ki.
– Qadûnûn geriyÿ dþndöyönö gþrdönözmö?
– Maraqlûdûr ki, gþrmÿdim... Èndi fikirlÿøirÿm, hÿqiqÿtÿn
dÿ, onun qayûtmaüûnû gþrmÿdim. Ola bilÿr, buna diqqÿt
vermÿmiøÿm.
– Daha bir sual. Siz trubka ÷ÿkirsinizmi, cÿnab Makkuin?
– Xeyr, cÿnab, ÷ÿkmirÿm.
Puaro bir dÿqiqÿ susdu.
– Yaxøû, indilik bu qÿdÿr, sanûram. Èndi cÿnab Ret÷ettin
nþkÿrini gþrmÿk istÿrdim. Hÿ, aülûma gÿlmiøkÿn, siz vÿ
nþkÿr hÿr zaman ikincidÿrÿcÿli vaqondamû yol÷uluq edir­
74 siniz?
– Nþkÿr hÿr zaman ikincidÿrÿcÿlidÿ gedir. Mÿn ÷ox
vaxt birincidÿrÿcÿlidÿ gedirÿm. Mömkön olduüu zaman
cÿnab Ret÷ettin kupesinin yanûndakû kupe mÿnÿ ayrûlûrdû.
Belÿ­cÿ, cÿnab Ret÷ett ÿøyalarûnûn ÷oxunu mÿnim kupemÿ
qoyardû, belÿdÿ hÿm mÿn, hÿm dÿ ÿøyalarû yaxûnlûqda
olmuø olurdu. Ancaq bu sÿfÿr þzönÿ verilÿndÿn savayû,
bötön birincidÿrÿcÿli kupelÿr tutulmuødu.
– Baøa döødöm. Tÿøÿkkör edirÿm, cÿnab Makkuin.

III ôÿñèë
NÞKßR MASTERMANÛN DÈNDÈRÈLMßSÈ

Amerikalûnûn yerini Puaronun hÿlÿ bir gön þncÿ fÿrqinÿ

vardûüû o boz vÿ ifadÿsiz özlö ingilis almûødû. O, bir nþkÿrÿ
yaraøacaq øÿkildÿ qapû aüzûnda dayanmûødû. Puaro ona
oturmasûnû iøarÿ etdi.
– Mÿn bildiyimÿ gþrÿ, siz cÿnab Ret÷ettin nþkÿrisiniz.
– Bÿli, cÿnab.
– Adûnûz nÿdir?
– Eduard Henri Masterman.
– Ne÷ÿ yaøûnûz var?
– Otuz doqquz.
– Harada yaøayûrsûnûz?
 A
– Klerkenuel, Frayar-strit 21-dÿ.
– Sahibinizin þldöröldöyönö eøitdinizmi? K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Bÿli, cÿnab.
– Sþylÿyin, cÿnab Ret÷etti son dÿfÿ nÿ zaman gþrdö­
nöz?
Nþkÿr fikirlÿødi.
– Dönÿn gecÿ doqquz radÿlÿrindÿ, hÿr halda, bundan
gec deyildi.
– Son gþröøönözö bötön tÿfsilatûyla tÿsvir edin.
– Mÿn, hÿr zaman olduüu kimi, yatmazdan ÿvvÿl mis­
ter Ret÷ettin yanûna getmiødim.
– Sizin vÿzifÿniz nÿdÿn ibarÿt idi, bunu tÿsvir edin.
– Hÿmiøÿ olduüu kimi, paltarlarûnû asdûm, diølÿrini
suya qoydum vÿ gecÿ vaxtû ona lazûm olacaq øeylÿri sah­
man­ladûm.
– Kefi, ÿhvalû hÿmiøÿki kimiydi? 75
– Mÿnÿ elÿ gÿldi ki, bir az kefsizdir, cÿnab.
– Nÿyÿ gþrÿ?
– Deyÿsÿn, buna oxuduüu bir mÿktub sÿbÿb olmuødu.
Zÿrfi kupesinÿ mÿnim qoyub-qoymadûüûmû soruødu.
ßlbÿt­tÿ, elÿ bir iø tutmadûüûmû ona sþylÿdim. Ancaq mÿni
sþy­dö vÿ gþr­dö­yöm hÿr iødÿ bir nþqsan tapdû.
– Bu, nadir hallarda olurdu?
– Xeyr, cÿnab, xeyr. ×ox tez þzöndÿn ÷ûxan adam idi.
Hÿr øeyÿ gþrÿ ÿsÿbilÿøirdi.
– Cÿnab Ret÷ett nÿ vaxtsa yuxu dÿrmanû i÷irdi?
Doktor Konstantin maraüûnû boüa bilmÿyib irÿliyÿ
doü­ru ÿyildi.
– Qatarda yol gedÿrkÿn i÷irdi, cÿnab. Onsuz yata bil­
mÿ­yÿ­cÿyini sþylÿrdi.
– Adÿtÿn, hansû yuxu dÿrmanûnû i÷ÿrdi?
– Deyÿ bilmÿrÿm, cÿnab. Øöøÿnin östöndÿ ad yazûl­
mazdû. Sadÿcÿ, “Yuxu dÿrmanû. Yatmazdan ÿvvÿl i÷mÿli”
yazû­lardû.
– Dönÿn gecÿ dÿrman i÷dimi?
– Bÿli, cÿnab. Mÿn stÿkana dÿrman tþkdöm vÿ masa­
nûn östönÿ qoydum.
– Siz þzönöz onun dÿrmanû necÿ i÷diyini gþrdönözmö?
– Yox, gþrmÿdim, cÿnab.
– Baøqa nÿ oldu?
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Mÿn cÿnab Ret÷ettdÿn baøqa bir øeyin lazûm olub-

olmadûüûnû soruødum vÿ onun sÿhÿr saat ne÷ÿdÿ qaldû­
rûl­masûnû istÿdiyini soruødum. “Mÿn zÿng ÷alûncaya qÿdÿr
narahat edilmÿk istÿmirÿm”, – dedi.
– Hÿmiøÿ belÿ edÿrdi?
– Bÿli, cÿnab. Qalxmaüa qÿrar verdiyi zaman bÿlÿd­
÷ini ÷aüûrûrdû. O da gÿlib mÿnÿ xÿbÿr verirdi.
– Cÿnab Ret÷ett erkÿnmi qalxardû, yoxsa gec saatlara
qÿdÿr yatardû?
– Bu, onun kefinÿ baülûydû, cÿnab. Bÿzÿn sÿhÿr yemÿ­
yin­dÿn þncÿ qalxardû. Bÿzÿn dÿ gönortaya doüru.
– Demÿk, artûq gönorta olmasûna baxmayaraq, aüa­nû­
zûn sizi ÷aüûrmamasû sizi narahat etmÿdi?
– Yox, cÿnab.
– Cÿnab Ret÷ettin döømÿnlÿri olduüunu bilirdinizmi?
76 – Bÿli, cÿnab. – Nþkÿr ifadÿsiz bir sÿslÿ sþylÿdi bunu.
– Haradan bilirdiniz?
– Cÿnab Makkuinlÿ bÿzi mÿktublar barÿdÿ sþhbÿt
etdi­yini eøitmiødim.
– Aüanûzû sevÿrdinizmi, Masterman?
Nþkÿrin özö olmayacaq dÿrÿcÿdÿ, daha da ifadÿ­siz­
lÿødi:
– Mÿn bu haqda danûømaq istÿmÿzdim, cÿnab. O, comÿrd
bir aüa idi.
– Ancaq ondan xoøunuz gÿlmirdi?
– Belÿ desÿm: ömumÿn amerikalûlardan ÷ox da xoøum
gÿlmÿz.
– Amerikaya he÷ getdinizmi?
– Xeyr, cÿnab.
– Qÿzetlÿrdÿ Armstronqun uøaüûnûn qa÷ûrûldûüûnû oxu­
muø­dunuzmu?
Nþkÿrin yanaqlarû xÿfifcÿ qûzardû:
– Hÿ, ÿlbÿttÿ, oxumuødum, cÿnab. Balaca bir qûz uøa­
üûnû qa÷ûrmûødûlar, elÿ deyilmi? ×ox qorxunc bir hadisÿydi.
– Bu iøi tÿøkil edÿnlÿrin baø÷ûsûnûn aüanûz cÿnab Ret­
÷ett olduüunu bilirdinizmi?
– ßlbÿttÿ bilmirdim, cÿnab. – Nþkÿrin sÿsindÿ ilk dÿfÿ
hÿyÿ­can hiss olundu. – Buna inana bilmirÿm, cÿnab.
– Ancaq bu, bir hÿqiqÿtdir. Èndi dönÿn gecÿ nÿ iø gþr­
dö­yönözÿ ke÷ÿk. Þzönöz dÿ baøa döøörsönöz, bu, adi bir
 A
formallûqdûr. Cÿnab Ret÷ettin yanûndan ayrûldûqdan sonra
nÿ etdiniz? K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Cÿnab Makkuinÿ aüanûn onu istÿdiyini sþylÿdim.
Son­ra þz kupemÿ gedÿrÿk kitab oxudum, cÿnab.
– Sizin kupeniz... – Puaro vaqonun planûna baxdû.
– ßn sondakû ikincidÿrÿcÿli kupe, cÿnab. Vaqon-res­to­
ranûn yanûndakû.
– Baøa döødöm. Bÿs hansû yeri tutursunuz?
– Aøaüûdakû yeri.
– Yÿni dþrdöncö yeri?
– Bÿli, cÿnab.
– Kupedÿ sizdÿn baøqa yol÷u varmû?
– Bÿli, cÿnab. Uzunboylu bir italyan.
– Èngiliscÿ danûøa bilirmi?
– Yaman göndÿ, cÿnab, – nþkÿr ikrahla bildirdi. – Ame­
ri­kada yaøayûr, dediyinÿ gþrÿ, ×ikaqoda. 77
– Onunla tez-tez sþhbÿtlÿøirdinizmi?
– Xeyr, cÿnab. Mÿn kitab oxumaüa östönlök verirÿm.
Puaro gölömsÿdi. Bir anda bu centlmenin – “centlmen
nþkÿri”nin deyingÿn italyanû necÿ yerinÿ oturtduüunu gþz­
lÿ­rinin qabaüûna gÿtirdi.
– Ècazÿ verin maraqlanûm, nÿ kitabû oxuyursunuz?
– Pua­ro soruødu.
– Hal-hazûrda, cÿnab, Arabell Ri÷ardsonun “Mÿhÿbbÿt
ÿsiri” romanûnû oxuyuram.
– Yaxøû kitabdûr?
– ×ox maraqlûdûr, cÿnab.
– Lap yaxøû; gÿlin davam edÿk. Siz þz kupenizÿ qayû­dûb
“Mÿhÿbbÿt ÿsiri” romanûnû oxumaüa davam etdiniz, saat...
– Tÿqribÿn, on birin yarûsûna qÿdÿr, cÿnab. Sonra
o italyan yatmaq istÿdi. Bÿlÿd÷i gÿldi vÿ yataqlarû dözÿltdi.
– Bundan sonra siz dÿ yatûb yuxuya getdiniz?
– Xeyr, cÿnab. Uzandûm, amma yuxuya gedÿ bilmÿdim.
– Nÿyÿ gþrÿ? Yuxunuz gÿlmirdi?
– Diøim aürûyûrdû, cÿnab.
– Belÿ de! Diøaürûsû ÷ox pisdir.
– ×ox, ÷ox pisdir.
– Bÿs diøaürûsûna qarøû bir dÿrman i÷diniz?
– Diøimÿ qÿrÿnfil yaüû qoydum, cÿnab, o, bir az aürûnû
sakitlÿødirdi, ancaq yenÿ dÿ yata bilmÿdim. Mÿn yataüûmûn
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

baøûndakû gecÿ lampasûnû yandûrdûm vÿ oxumaüa baøladûm,

he÷ olmasa, bir az fikrimi daüûtmaq istÿdim.
– Bötön gecÿni yata bilmÿdiniz?
– Sÿhÿrÿyaxûn dþrddÿ huø mÿni aparûb.
– Bÿs yol yoldaøûnûz?
– O italyanmû? Tirlÿnib yatdû, cÿnab.
– Gecÿ kupedÿn he÷ ÷ûxmadûmû?
– Yox, ÷ûxmadû, cÿnab.
– Gecÿ bir sÿs eøitdinizmi?
– Yox, cÿnab. Yÿni qeyri-adi bir sÿs eøitmÿdim. Qatar
dayanmûødû, ona gþrÿ dÿ ÷ox sakitlik idi.
Puaro bir dÿqiqÿ susdu, sonra soruødu:
– Lap yaxøû, biz, demÿk olar ki, hÿr øeyi aydûnlaødûrdûq.
Siz bu faciÿnin a÷ûlmasûnda bizÿ he÷ nÿylÿ kþmÿk edÿ bil­
mÿz­siniz?
78 – Qorxuram, kþmÿk edÿ bilmÿyÿm. ×ox tÿÿssöf edi­
rÿm, cÿnab.
– Cÿnab Makkuinlÿ cÿnab Ret÷ett he÷ aüûzlaøardûlarmû?
– Xeyr, cÿnab. Cÿnab Makkuin ÷ox mehriban bir
aüadûr.
– Cÿnab Ret÷ettin yanûna iøÿ dözÿlmÿmiødÿn ÿvvÿl
kimin yanûnda qulluq edirdiniz?
– Cÿnab Henri Tomlinsonun yanûnda, cÿnab, o, Qrou­
ver­nor-skverdÿ yaøayûrdû.
– Onun yanûndan niyÿ ayrûldûnûz?
– O, Øÿrqi Afrikaya yollandû, cÿnab, daha mÿnÿ ehti­
yacû qalmadû. Ancaq mÿn ÿminÿm, cÿnab, o, mÿni axta­
racaq. Onun yanûnda bir ne÷ÿ il yaøadûm.
– Siz cÿnab Ret÷ettin yanûna iøÿ nÿ zaman girdiniz?
– Doqquz ay þncÿ, cÿnab.
– Tÿøÿkkör edirÿm, Masterman. Hÿ, nÿ deyÿcÿkdim,
siz trubka ÷ÿkirsinizmi?
– Xeyr, cÿnab. Mÿn siqaret ÷ÿkirÿm, ÷ox da bahalû
olmayan siqaretlÿrdÿn.
– Saü olun. Hÿlÿlik bu qÿdÿr. – Puaro baøûyla nþkÿrÿ
getmÿsini iøarÿ etdi.
Nþkÿr bir an tÿrÿddödlÿ dayandû:
– Baüûølayûn, cÿnab, amma yaølû amerikalû xanûm yol÷u
þzöndÿ deyil; cinayÿt barÿdÿ hÿr øeyi bildiyini sþylÿyir. ×ox
hÿyÿcanlûdûr, cÿnab.
 A
Puaro göldö:
– Elÿ isÿ, he÷ yubanmadan onunla gþröøÿk. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Onu ÷aüûrûmmû, cÿnab? Qadûn bayaqdan bÿri mödi­
riyyÿtlÿ gþröømÿyi tÿlÿb edir. Bÿlÿd÷i onu sakitlÿødirÿ
bilmÿyib.
– Onu buraya gþndÿrin, dostum, – Puaro dedi, – biz
onun danûømaq istÿdiyi hÿr øeyÿ qulaq asarûq.

IV ôÿñèë
AMERÈKALÛ YAØLÛ QADÛNÛN SÞYLßDÈKLßRÈ

Missis Habbard tÿntimiø halda vaqona daxil olanda

hÿyÿ­candan danûøa bilmirdi.
– Mÿnÿ deyin gþröm, burada baø÷û kimdir? Mÿn ÷ox
vacib bir mÿlumatû ÷atdûrmalûyam. Cÿnablar, ÿgÿr siz... 79
– Onun baxûølarû kupeni dolaødû.
Puaro qadûna tÿrÿf yþnÿldi:
– Bÿlkÿ, nÿ olduüunu mÿnÿ danûøasûnûz, madam, – dedi.
– Ancaq, rica edirÿm, oturun.
Missis Habbard aüûr gþvdÿsini qarøû tÿrÿfdÿki stula
basdû.
– Baxûn, sizÿ nÿyi danûømaq istÿyirdim. Dönÿn gecÿ
qatarda bir cinayÿt iølÿndi! Vÿ qatil mÿnim kupemdÿ idi.
Xanûm Habbard sþylÿdiklÿrinin tÿsirini artûrmaqdan þtrö
bir an susdu.
– Bundan ÿminsinizmi, madam?
– ßlbÿttÿ, ÿminÿm! Bu da sþzdör?! Hÿlÿ, Allaha øökör,
aülûmû itirmÿmiøÿm. Sizÿ hÿr øeyi olduüu kimi danûøacaüam!
Yuxuya dalmûødûm, birdÿn-birÿ oyandûm. ßtraf qaranlûq
idi. Kupemdÿ bir kiøinin olduüunu anladûm o saat. Elÿ
qorxdum ki, baüûra da bilmÿdim. Þzönöz bilirsiniz, bu,
necÿ olur. “Ay Allah, rÿhm elÿ, mÿni þldörÿcÿk”, – deyÿ
döøöndöm. Nÿ hisslÿr ke÷irdiyimi sizÿ ÷atdûra bilmirÿm! Bu
murdar qatarlarda nÿ qÿdÿr cinayÿtlÿr olur, qÿzetlÿr ancaq
elÿ bundan yazûr. Sonra fikirlÿøirÿm: “Ancaq qûzûllarûmû ala
bilmÿyÿcÿk”. ×önki qûzûllarûmû bir coraba dolduraraq yas­tû­
üû­mûn altûnda gizlÿmiødim. Dözdör, yatanda adam narahat
olur, þzönöz bilirsiniz, bu, necÿ olur. Deyÿsÿn, mþvzudan
uzaq­laødûm. Hÿ, demÿk... Nÿdÿn danûøûrdûm?
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Hiss etdiniz ki, madam, sizin kupenizdÿ bir kiøi var.

– Hÿ, onu deyirdim axû, gþzlÿrimi yumub fikirlÿøirÿm:
“Èndi mÿn nÿ edim?” Sonra fikirlÿøirÿm: “Yaxøû ki, qûzûm
bu anda nÿ vÿziyyÿtdÿ olduüumu bilmir”. Ancaq sonra
þzö­mö ÿlÿ aldûm vÿ bÿlÿd÷ini ÷aüûrmaqdan þtrö xÿlvÿt­
cÿ divar­dakû zÿngi basdûm... basdûm... Ancaq he÷ kÿs
gÿlmir. Elÿ bilirdim örÿyim dayanacaq. “Deyÿsÿn, qatar­
da hamûnû þldöröblÿr”, – deyÿ döøöndöm. Östÿlik, qatar
da dayan­mûødû. ßtrafda qorxunc bir sÿssizlik vardû. Ancaq
mÿn zÿngi ÷almaüa davam etdim. Sonra bir nÿfÿ­rin
qa÷a­raq kori­dor­dan gÿldiyini vÿ qapûmû dþydöyönö eøit­
dim. Ah, elÿ rahat­lan­dûm ki... “Gÿlin!” – deyÿ qûøqûrdûm.
Eyni anda da iøûq­larû yan­dûr­dûm. Ènanûrsûnûz? Kupedÿ he÷
kim yox idi!
– Sonra nÿ oldu, madam?
80 – Nÿ olacaq? Bÿlÿd÷iyÿ olanlarû danûødûm. Ancaq
o, mÿnÿ inanmadû. Yuxu gþrdöyömö deyirdi. Onu mÿcbur
etdim, divanûn altûna baxdû. Ancaq oraya bir insanûn sûüma­
ya­ca­üûnû sþylÿdi. Qatilin qa÷mûø olduüu gþz qabaüûndaydû.
Bÿlÿd­÷i­nin mÿni sakitlÿødirmÿyÿ ÷alûømasû mÿni elÿ hirs­
lÿn­di­rirdi ki! Mÿn xÿyal gþrÿcÿk bir qadûn deyilÿm, cÿnab...
adû­nûzû da bilmirÿm.
– Puaro, madam. Bu da øirkÿtin mödiri mösyþ Buk vÿ
doktor Konstantin.
Xanûm Habbard laqeyd baxûølarla hÿr ö÷önö gþzdÿn
ke÷irib burnunun altûnda: “Tanûø olmaüûma ÷ox sevindim”,
– dedi vÿ fÿdakarcasûna sþzönÿ davam etdi.
– Hÿ, bu mÿsÿlÿdÿ, qoyun onu da deyim, aüûllû dav­
ran­dûüûmû iddia etmirÿm. ßvvÿlcÿ mÿnÿ elÿ gÿldi ki, i÷ÿriyÿ
qonøu kupedÿki adam girib. Bu þldörölÿn zavallû var ha,
bax o! Bÿlÿd÷iyÿ iki kupenin arasûndakû qapûya baxmasûnû
sþylÿdim. Hÿqiqÿtÿn dÿ, sörgölÿnmÿmiødi qapû. ßlbÿttÿ,
bÿlÿd÷iyÿ qapûnû o saat sörgölÿmÿsini sþylÿdim. O get­dik­
dÿn sonra da ara qapûnûn þnönÿ ÷amadanûmû dayadûm. Èøi
etibarlû tutmaq ö÷ön.
– Bötön bunlar saat ne÷ÿdÿ oldu, missis Habbard?
– Bunu dÿqiq deyÿ bilmÿrÿm. O qÿdÿr þzömö itir­miø­
dim ki, saata baxmaq aülûma belÿ gÿlmÿdi.
– Yaxøû, bÿs indi baø verÿnlÿr haqqûnda nÿ döøönör­
sönöz?
 A
– Siz hÿlÿ soruøursunuz da! Mÿncÿ, bu, gön kimi aydûn­­
dûr! Qatil mÿnim kupemdÿ olub. Baøqa kim ola bilÿrdi? K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Demÿk, siz göman edirsiniz ki, qatil qonøu kupeyÿ
ke÷ib?
– Onun haraya getdiyini nÿ bilim? Gþzlÿrimi qorxu­dan
bÿrk-bÿrk yummuødum.
– Demÿk, o, qonøu kupedÿn koridora ÿkilÿ bilÿr.
– Bilmirÿm. Dediyim kimi, gþzlÿrimi yummuødum.
– Xanûm Habbard ÿsmÿcÿli halda dÿrindÿn nÿfÿs aldû. – Ay
Allah, elÿ qorxmuødum ki. Qûzûm bunlarû eøitsÿ...
– Bÿlkÿ dÿ, eøitdiyiniz yandakû... yÿni þldörölÿn ada­mûn
kupesindÿ gÿziøÿn qatilin ayaq sÿslÿri olmuødur, madam.
– Xeyr, xeyr, cÿnab... adûnûz nÿydi? Hÿ, Puaro. Xeyr,
cÿnab Puaro, o adam yanûmda, mÿnimlÿ eyni kupedÿydi.
Östÿ­lik, bunu söbut edÿ bilÿrÿm. – Miss Habbard tÿntÿnÿli
surÿt­dÿ masanûn altûndan yekÿ bir ÷anta ÷ûxartdû, ÿlini ÷an­ 81
ta­nûn i÷ÿrisinÿ soxdu. ×antanûn dibsiz dÿrinliyindÿn bþyök
þl÷ödÿ iki tÿmiz burun dÿsmalû, buynuzdaøûndan dözÿl­dil­
miø gþzlök, bir qutu aspirin, bir paket qlauber duzu, i÷ÿ­
ri­sindÿ sarûmtûl-yaøûl sorma konfetlÿr olan plastmas töbik,
÷ox ÷irkin bir uøaq øÿkli, bir ne÷ÿ mÿktub, beø dözöm
qon­darma Øÿrq öslubunda muncuq vÿ nÿhayÿt, yaxûndan
baxan­da döymÿ olduüu bilinÿn metal bir øey ÷ûxartdû.
– Bunu gþrörsönözmö? Bu döymÿni? Bax, bu döymÿ
mÿnim deyil. Mÿnim paltarlarûmda belÿ bir øey yoxdur.
Bu sÿhÿr qalxdûüûm zaman tapdûm bunu. – Qadûn döymÿni
masaya qoydu.
Mösyþ Buk þnÿ doüru ÿyilÿrÿk baxdû.
– Bu döymÿ yataqlû vaqon bÿlÿd÷ilÿrinin uniforma­la­
rûn­dakû döymÿlÿrdÿndir! – dedi.
Puaro:
– Bunun normal bir a÷ûqlamasû ola bilÿr, – dedi.
– Madam, bÿlÿd÷i bu döymÿni dönÿn gecÿ yataüûnûzû
dözÿldÿrkÿn, ya da daha sonra kupenizi ararkÿn döøörmöø
ola bilÿr.
– Necÿ yÿni, siz he÷ nÿyi baøa döømÿk istÿmirsiniz, elÿ
bil, sþzlÿømisiniz! Bax, qulaq asûn: gecÿ yatmazdan ÿvvÿl
mÿn jurnal oxuyurdum. Èøûüû sþndörÿndÿ jurnalû ÷ama­da­
nûn östönÿ qoydum. ×amadan isÿ pÿncÿrÿnin aüzûnda idi.
Baøa döødönöz?
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

“Baøa döødök”, – hÿr ö÷ö dedi.

– Bÿlÿd÷i giriø qapûsûndan aralanmadan taxtûn altûna
baxdû, sonra qonøu kupenin qapûsûna yaxûnlaødû vÿ qapûnû
baüladû; pÿncÿrÿyÿ he÷ yaxûnlaømadû da. Bu gön sÿhÿr isÿ
bu döymÿni jurnalûn östöndÿn tapdûm. Èndi bÿs buna nÿ
sþzönöz olacaq, bilmirÿm?
– Buna dÿlil deyilir, madam, – Puaro dedi.
Bu cavab qadûnû sakitlÿødirmÿdi:
– Sþzlÿrimÿ inanmayanda ÿsÿbimdÿn az qalûram diva­
ra dûrmaøam, – deyÿ a÷ûqladû.
– Bizÿ ÷ox maraqlû vÿ dÿyÿrli bir ifadÿ verdiniz, – deyÿ
Puaro onu inandûrmaüa ÷alûødû. – Èndi sizdÿn bir ne÷ÿ sual
soruøa bilÿrÿmmi?
– ßlbÿttÿ, niyÿ soruøa bilmÿzsiniz? Canla-baøla.
– Ret÷ettdÿn ÷ox ÷ÿkinirdiniz, deyÿsÿn. O halda nÿyÿ
82 gþrÿ aradakû qapûnû sörgölÿmÿdiniz?
Xanûm Habbard o saat:
– Xeyr, sörgölÿdim, – deyÿ cavab verdi.
– Elÿmi?
– Daha doürusu, o isve÷li qadûndan qapûnûn sörgölö
olub-olmadûüûnû soruødum. Mehriban bir qadûndûr. Mÿnÿ
sör­gö­nön ÷ÿkilmiø olduüunu sþylÿdi.
– Nÿyÿ gþrÿ þzönöz yoxlamadûnûz?
– Mÿn yerimdÿ uzanmûødûm. Tualet lÿvazimatûm olan
tor­bam da qapûnûn dÿstÿyinÿ asûlmûødû. Ona gþrÿ sörgönö
gþrÿ bilmirdim.
– Èsve÷li xanûmdan bunu soruøduüunuz zaman saat
ne÷ÿydi?
– Qoyun bir az fikirlÿøim. Tÿqribÿn, on birin yarûsû, ya
da on birÿ on beø dÿqiqÿ qalardû. Mÿndÿn aspirin istÿ­
mÿyÿ gÿlmiødi. Mÿn aspirinin harada olduüunu ona baøa
saldûm, ÷antamûn i÷indÿn gþtördö.
– He÷ yerinizdÿn qalxmadûnûz?
– Yox. – Xanûm Habbard birdÿn gölmÿyÿ baøladû.
– Zavallû qadûncûüaz elÿ özgön idi ki, yanlûølûqla yandakû
kupe­nin qapûsûnû a÷mûødû.
– Cÿnab Ret÷ettin kupesinin?
– Bÿli. Bilirsiniz, qapûlar baülû olanda onlarû ÷ox asan­
lûqla dÿyiøik salmaq olur. Sÿhvÿn onun kupesinÿ girib.
Vÿ ÷ox peøman olub. Kiøi qadûncûüaza gölmöø vÿ ÷ox da
 A
xoø olma­yan bir øey sþylÿmiødi. Zavallû qadûn tir-tir ÿsirdi.
“Sÿhvÿ yol verdim, mÿn sÿhv etdim. Nÿ pis adamdûr”. Ret­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

÷ett: “Sÿn ÷ox yaølûsan”, – deyib ona, deyÿsÿn.
Doktor Konstantin pûqqûldadû. Missis Habbardûn soyuq
baxûølarûnû gþröb þzönö yûüûødûrdû.
– Tÿrbiyÿli adam qadûna belÿ bir sþz demÿyi he÷ vaxt
þzönÿ rÿva gþrmÿz. Burada gölmÿli he÷ nÿ yoxdur.
Doktor Konstantin tÿlÿsik özr istÿdi.
– Ondan sonra cÿnab Ret÷ettin kupesindÿn he÷ sÿs
gÿldimi? – Puaro soruødu.
– Øey... demÿk olar ki, yox.
– Necÿ yÿni, demÿk olar ki?
– Tÿkcÿ xorultu sÿsi gÿlirdi.
– Elÿmi? Demÿk, xoruldayûrmûø?
– Heyvan kimi. O saata qÿdÿr xorultusundan he÷
gþzö­mö yuma bilmÿdim. 83
– Yaxøû, siz kupenizdÿki adama gþrÿ qorxduqdan son­
ra necÿ? Yenÿ onun xoruldadûüûnû eøitdinizmi?
– Necÿ xoruldaya bilÿrdi, cÿnab Puaro? Þlmöødö axû!
– Ah, ÿlbÿttÿ, döz deyirsiniz. – Puaronun, sanki, ÷aømûø
kimi bir halû vardû.
– Deyzi Armstronqun qa÷ûrûlmasû hadisÿsini xatûrlayûr­sû­
nûzmû, madam? – deyÿ soruødu.
– ßlbÿttÿ, xatûrlayûram. O iøi tþrÿdÿn al÷aq, quldur
qa÷ûb yaxasûnû qurtara bilmiødi. ßlimÿ döøsÿ, onu...
– Yaxasûnû qurtara bilmÿdi, madam. Hÿmin adam
þldö. Dönÿn gecÿ þldö.
– Yÿni, demÿk istÿyirsiniz ki... – xanûm Habbard
hÿyÿcanla stulunda dikÿldi.
– Döz tapdûnûz, madam. Uøaüû qa÷ûran Ret÷ett olub.
– Ay! Vay, vay, vay! Bunu qûzûma dÿrhal yazmalûyam.
Ancaq dönÿn gecÿ sizÿ o adamûn özönön dÿhøÿtli oldu­
üunu demiødim, elÿ deyilmi? Gþrön sþzöm necÿ döz ÷ûxdû.
Qûzûm hÿmiøÿ deyÿr ki, anamûn örÿyinÿ bir øey dammasûn,
damdûsa, qurtardû-getdi.
– Armstronq ailÿsindÿn kimisÿ tanûyûrdûnûzmû, missis
Hab­bard?
– Xeyr. Onlar ÷ox köbar dairÿlÿrdÿ dolaøûrdûlar. Ancaq
xanûm Armstronqun ÷ox gþzÿl bir qadûn olduüunu vÿ ÿri­
nin dÿ ona pÿrÿstiø etdiyini ÷ox eøitmiøÿm.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Bizÿ ÷ox yardûm etdiniz, missis Habbard. Hÿqiqÿtÿn,

misilsiz kþmÿyiniz dÿydi. Bir dÿ, zÿhmÿt olmasa, mÿnÿ
tam adûnûzû da sþylÿyiniz.
– Hÿ, ÿlbÿttÿ. Karolina Marta Habbard.
– Lötfÿn, buraya da önvanûnûzû yazûn.
Xanûm Habbard istÿnilÿni yerinÿ yetirÿrkÿn bir yandan
da danûøûrdû.
– Ènanûlasû øey deyil bu. Kassetti... bu qatardaymûø,
hÿ? Amma mÿnim örÿyimÿ dammûødû, elÿ deyilmi, cÿnab
Puaro?
– Hÿqiqÿtÿn dÿ, elÿdir, madam. Hÿ, yadûma döømöø­
kÿn, sizin qûrmûzû ipÿk bir kimononuz varmû?
– Ay Allah, nÿ qÿribÿ bir sualdûr bu! Yox, ÿlbÿttÿ, yanûm­
da iki xalat var, biri pazendÿn, isti, yol ö÷ön rahat, o biri dÿ
qûzûmûn hÿdiyyÿsi – Øÿrq öslubunda boz rÿngli ipÿkdÿn. Siz
84 Allah, deyin, mÿnim xalatûm sizi nÿyÿ gþrÿ maraqlandûrûr?
– Dönÿn gecÿ qûrmûzû kimonolu bir qadûn ya cÿnab Ret­
÷ettin kupesinÿ, ya da sizin kupenizÿ girib. Sizin dÿ doüru
sþylÿdiyiniz kimi, qapûlar baülû olanda onlarû asanlûqla sÿhv
salmaq olur.
– Mÿnim kupemÿ elÿ qûrmûzû kimonolu kimsÿ gÿlmÿdi.
– Elÿysÿ, demÿk, cÿnab Ret÷ettin kupesinÿ girib.
Xanûm Habbard dodaqlarûnû bözdö vÿ özönö turøu­da­
raq dedi:
– Buna he÷ tÿÿccöb etmÿdim.
Puaro irÿliyÿ doüru ÿyildi:
– Demÿk, yan kupedÿ bir qadûnûn danûødûüûnû eøitdiniz?
– Baøa döøÿ bilmirÿm, bunu necÿ tapûrsûnûz, cÿnab
Puaro? Allaha and olsun, bunu baøa döøÿ bilmirÿm.
Hÿqiqÿti sþylÿyim: eøitdim.
– Ancaq bayaq sizdÿn bir øey eøidib-eøitmÿdiyinizi
soruøduüum zaman mÿnÿ, sadÿcÿ, Ret÷ettin xoruldadûüûnû
dediniz.
– Bu doürudur, ÿlbÿttÿ. Xoruldayûrdû. O biri mÿsÿlÿyÿ
gÿlincÿ... – xanûm Habbardûn özöndÿ sûxûntûlû bir ifadÿ
yarandû. – Belÿ øeylÿr haqqûnda danûømaq mÿqbul deyil,
ona gþrÿ.
– Qadûnûn sÿsini eøitdiyiniz zaman saat ne÷ÿ idi?
– Deyÿ bilmÿrÿm. Bir ara oyandûm vÿ bir qadûnûn sÿsini
eøitdim. Onun qonøu kupedÿ olduüunu baøa döødöm.
 A
“Belÿ adamdan baøqa nÿ gþzlÿyÿsÿn”, – deyÿ döøöndöm.
Buna he÷ tÿÿccöb-zad qalmadûm... ßgÿr siz israr etmÿ­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

sÿy­diniz, mÿn he÷ vaxt, þzö dÿ ö÷ kiøinin qarøûsûnda belÿ
bir mÿsÿlÿ haqqûnda aüzûmû a÷ûb danûømazdûm.
– Bu hadisÿ o yad adam kupenizÿ girib sizi qorxut­duq­
dan sonra oldu? Yoxsa þncÿ?
– Yenÿ hÿmin sÿhvÿ yol verirsiniz! Ret÷ett þldöyönÿ
gþrÿ, hÿr halda, qadûnla danûøa bilmÿzdi. Elÿ deyilmi?
– Baüûølayûn. Yÿqin ki, mÿnim ÷ox maymaq bir adam
olduüumu döøönörsönöz, madam?
– Hÿr halda, sizin dÿ aradabir aülûnûz qarûøûr. Doü­ru­
su, o adamûn Kassetti deyilÿn yaramaz olduüunu bilÿn­
dÿn son­ra lap aülûm baøûmdan u÷ur! Allah bilir, qûzûm nÿ
deyÿ­cÿk...
Puaro bu nÿcabÿtli qadûna ÷antasûnû toplamaüa kþmÿk
etdi vÿ nÿzakÿtlÿ qapûya doüru þtördö. Sonra da birdÿn: 85
– Dÿsmalûnûzû saldûnûz, madam, – dedi.
Xanûm Habbard onun uzatdûüû ki÷ik dþrdkönc batist
dÿsmala baxdû.
– Bu, mÿnim deyil, cÿnab Puaro. Mÿnimki buradadûr.
– Özr istÿyirÿm. Özÿrindÿki “H” hÿrfini gþröncÿ sizin
familiyanûzûn baø hÿrfi olduüunu sandûm – Habbard...
– Aa, ÷ox qÿribÿdir, hÿqiqÿtÿn. Ancaq o dÿsmal
mÿnim deyil. Mÿnimkilÿrdÿ “C.M.H.” yazûsû vardûr. Þzö dÿ
sadÿ øeylÿrdir. Belÿ bahalû Paris söslÿri deyil. Bir dÿsmalla
ki burnunu silÿ bilmÿyÿcÿksÿn, nÿyÿ lazûmdûr o?
Orada olan ö÷ kiøinin he÷ biri bu suala cavab verÿ bil­
mÿyincÿ, xanûm Habbard zÿfÿr qazanmûø bir ÿda ilÿ bayûra
÷ûxdû.

V ôÿñèë
ÈSVE×LÈ QADÛN

Mösyþ Buk xanûm Habbardûn qoyub getdiyi döymÿni

ÿlindÿ fûrladûrdû.
– Bu döymÿnin burada nÿ iøi var, baøa döømörÿm.
Yÿni Pyer Miøelin bu iølÿ bir ÿlaqÿsi ola bilÿrmi? – Bir an
susub cavab gþzlÿdi, ancaq Puarodan sÿs ÷ûxmayûnca sþz­
lÿ­rinÿ davam etdi. – Nÿ döøönörsönöz, dostum?
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Puaro mÿnalû bir tÿrzdÿ:

– O döymÿ insanûn aülûna ÿn möxtÿlif øeylÿri gÿti­rir,
– dedi. – Ancaq ÿvvÿlcÿ isve÷li qadûnla danûøaq, þyrÿn­dik­
lÿ­ri­mizi sonra gþtör-qoy edÿrik.
Þnöndÿki pasportlarû qarûødûrdû.
– Hÿ, bu da onun pasportu! Qreta Olson. Yaøû – qûrx
doq­quz.
Mösyþ Buk qarsona ÿmr etdi vÿ tezliklÿ o, baøûnda
sarûm­tûl qûr÷ûn topazû olan yaølû qadûnû gÿtirib gÿldi. Onun
uzun­sov meh­riban özöndÿ nÿsÿ, qoyunu xatûrladan bir
øey vardû. Qreta Olson gþzlöklÿrinin arxasûndan Puaroya
baxdû, ancaq he÷ bir narahatlûq ifadÿsi gþstÿrmÿdi.
Qadûnûn fransûzca bildiyi mÿlum olan kimi danûøûq bu
dildÿ aparûldû. ßvvÿlcÿ Puaro ondan artûq bildiyi øey­lÿri –
adûnû, önvanûnû vÿ yaøûnû soruødu. Sonra qadûnûn mÿøüu­
86 liy­yÿtini xÿbÿr aldû.
Qadûn Èstanbula yaxûn bir yerdÿ missioner mÿktÿbindÿ
iqtisad÷û iølÿdiyini sþylÿdi. Tÿhsil etibarilÿ tibb bacûsû oldu­
üunu bildirdi.
– Dönÿn gecÿ qatarda olanlarû bilirsiniz, yÿqin ki,
mad­mazel?
– ßlbÿttÿ. Dÿhøÿtli bir hadisÿdir bu! Amerikalû xanûm
mÿnÿ qatilin onun kupesinÿ girdiyini danûødû.
– Eøitdiyimÿ gþrÿ, þldörölÿn adamû ÿn son siz gþr­mö­
sönöz.
– Bilmirÿm! Ola bilÿr ki, elÿdir. Kupenin qapûsûnû yanlûø­
lûqla a÷dûm. ×ox utandûm, birtÿhÿr oldum.
– Onun þzönö gþrdönözmö?
– Bÿli. Kitab oxuyurdu. Tez-tÿlÿsik özr istÿdim vÿ ÷ÿkil­dim.
– O, sizÿ bir øey sþylÿmÿdi?
Lÿyaqÿtli qadûnûn yanaqlarû xÿfifcÿ qûzardû.
– Göldö vÿ nÿsÿ sþylÿdi. Nÿ dediyini... o qÿdÿr dÿ
baøa döømÿdim.
Puaro incÿ bir øÿkildÿ sþzö dÿyiødirdi.
– Ondan sonra nÿ etdiniz, madmazel?
– Amerikalû xanûmûn, yÿni missis Habbardûn yanûna
getdim. Aspirin istÿdim. O da verdi.
– O, cÿnab Ret÷ettin kupesiylÿ onun kupesinin arasûn­
dakû sörgönön baülû olub-olmadûüûnû soruødumu sizdÿn?
– Bÿli.
 A
– Baülamûødûmû?
– Bÿli. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Sonra nÿ etdiniz?
– Ondan sonra þz kupemÿ getdim. Aspirin i÷ÿrÿk yat­dûm.
– Bötön bunlar nÿ zaman oldu?
– Mÿn yatdûüûm zaman on birÿ beø dÿqiqÿ qalmûødû.
Bunu dÿqiq bilirÿm, ÷önki saatûmû quranda siferblata bax­
mûø­dûm.
– O saat yuxuya getdinizmi?
– Lap elÿ o saat deyil. Baøûmûn aürûsû azaldû, ancaq bir
möddÿt yata bilmÿdim.
– Siz yuxuya getmÿzdÿn þncÿ qatar dayanmûødûmû?
– Mÿncÿ, yox. Mÿnÿ elÿ gÿlir ki, bu vaxt mÿn yatmaüa
hazûrlaødûm vÿ biz hansûsa bir stansiyada dayandûq.
– Bu, Vinkovci stansiyasû idi. Èndi isÿ madmazel, sþy­
lÿyin, siz hansû nþmrÿdÿsiniz? Bu deyil? – Puaro barmaüûyla 87
planûn östöndÿ bir nþqtÿni gþstÿrdi.
– Hÿ, odur.
– Siz aøaüûda yatûrsûnûz, yoxsa yuxarûda?
– Aøaüûda. Onuncu yer.
– Kupenizdÿ bir nÿfÿr dÿ var?
– Bÿli, gÿnc bir ingilis qûz. ×ox nÿzakÿtli vÿ yaxøû bir
insan­dûr. Baüdaddan gÿlir.
– Qatar Vinkovcidÿn ayrûldûqdan sonra o qûz kupedÿn
÷ûx­dûmû?
– Xeyr, mÿn bunu dÿqiq bilirÿm.
– Madam, yuxuya dalmûødûnûz, bundan necÿ ÿmin ola
bilÿr­siniz?
– Mÿn ÷ox ayûq yatûram. Bir sÿs eøitsÿm, o saat oya­nû­
ram. Qûz yuxarûdakû yataqdan ensÿydi, mötlÿq eøidÿrdim.
– Siz þzönöz he÷ kupedÿn ÷ûxdûnûzmû?
– Yalnûz sÿhÿr ÷ûxdûm.
– Sizin qûrmûzû ipÿkdÿn bir kimononuz varmû, mad­
mazel?
– Nÿ qÿribÿ sualdûr? Mÿnim ÷ox praktik trikotaj bir
xala­tûm var.
– Bÿs sizin kupe yoldaøûnûz miss Debenhamûn necÿ?
Onun xalatûnûn nÿ rÿngdÿ olduüunu sþylÿyÿ bilÿrsinizmi?
– Øÿrq bazarlarûnda satûlan qolsuz bir burnusu var, a÷ûq-
bÿnþvøÿyi rÿngdÿ.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Puaro baøûnû yellÿdi. Dostyana bir tonla davam etdi:

– Bu sÿfÿrÿ ÷ûxmaüûnûzûn sÿbÿbi nÿdir? Tÿtildÿsiniz?
– Bÿli, mÿzuniyyÿtÿ evÿ gedirÿm. Ancaq ondan ÿvvÿl
Lozan­nadakû bacûmûn yanûnda bir hÿftÿyÿ qÿdÿr qalmaüû
döøönörÿm.
– Lötfÿn, bacûnûzûn adûnû vÿ önvanûnû yaza bilÿrsinizmi?
– Canla-baøla. – Miss Olson, Puaronun uzatdûüû vÿrÿq­
dÿ bacûsûnûn ad-familiyasûnû vÿ önvanûnû yazdû.
– He÷ Amerikada olmusunuzmu, madmazel?
– Xeyr. Försÿt olmadû. Dözdör, bir dÿfÿ, az qala, gedÿ­
cÿk­dim ora. Bir xÿstÿ qadûn vardû, ona yoldaølûq etmÿ­liy­
dim, ancaq lap az qalmûø sÿfÿri sonraya saxladûlar vÿ mÿn
buna ÷ox özöldöm. Amerikalûlar yaxøû insanlardûr. Onlar
xÿstÿ­xanalara vÿ mÿktÿblÿrÿ ÷oxlu pul baüûølayûrlar. Vÿ ÷ox
prak­tikdirlÿr.
88 – Armstronq ailÿsindÿn bir uøaüûn oüurlanmasû hadi­
sÿsi haqqûnda bir øey eøitmisinizmi?
– Xeyr. Nÿ hadisÿdir elÿ?
Puaro hadisÿnin tÿfsilatûnû danûødû. Qreta Olson bu
heka­yÿti dinlÿyib ÷ox pÿriøan oldu. Baøûndakû sarûmtûl topazû
hiddÿtindÿn titrÿyirdi.
– Dönyada belÿ zalûm insanûn olduüuna, sadÿcÿ, inan­
maq istÿmirsÿn! Belÿ øeylÿrlÿ Allah bizim imanûmûzû sûnaüa
÷ÿkir. Yazûq ana! Qÿlbim onun ö÷ön sûzûldayûr.
Mehriban isve÷li xanûm bayûra ÷ûxarkÿn özö qûpqûrmû­
zûydû. Gþzlÿri dÿ dolmuødu.
Puaro iøgözar øÿkildÿ kaüûza nÿsÿ yazûrdû.
Mösyþ Buk:
– Orada nÿ yazûrsûnûz elÿ, dostum? – soruødu.
– Hÿr øeydÿ metodik vÿ nizamlû olmaq – mÿnim devizim
belÿdir. Mÿn hadisÿlÿrin xronoloji cÿdvÿlini tuturam.
Yazûb qurtarandan sonra kaüûzû mösyþ Buka uzatdû.
***
“9.15 – qatar Belqraddan yola döøör.
Tÿqribÿn, 9.40-da nþkÿr yuxu dÿrmanûnû stolun östö­
nÿ qoyub, Ret÷ettin kupesindÿn ÷ûxûr.
Tÿqribÿn, saat 10.00-da Qreta Olson Ret÷etti gþrör
(o, Ret÷etti sonuncu gþrÿn adamdûr). N.B.Ret÷ett yatma­
yûb, kitab oxuyur.
 A
0.10-da qatar Vinkovcidÿn yola döøör (gecikmÿ ilÿ).
0.30-da qatar qar yûüûnûna iliøir. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

0.37-dÿ Ret÷ettin zÿngi ÷alûnûr. Bÿlÿd÷i qapûya yaxûn­la­
øûr. Ret÷ett cavab verir: “Ce n’est rien. Je me suis trompe”1.
Tÿqribÿn, 1.17-dÿ missis Habbarda elÿ gÿlir ki, onun
kupesindÿ kimsÿ var. O, bÿlÿd÷ini ÷aüûrûr”.
Mösyþ Buk baøûyla razûlûq bildirdi.
– Hÿr øey aydûndûr, – dedi.
– Burada sizi heyrÿtÿ gÿtirÿn vÿ øöbhÿli gþrönÿn he÷
nÿ yoxdur?
– Yox. Mÿnim nÿzÿrimcÿ, burada hÿr øey tam aydûn vÿ
dÿqiqdir. Øöbhÿsizdir ki, cinayÿt 1.15-dÿ iølÿnib. Bunun
belÿ olduüunu ÿzilmiø saat vÿ missis Habbardûn sþylÿdiklÿri
tÿsdiq edir. Mÿn kimdÿn øöbhÿlÿndiyimi dilÿ gÿtirmÿyi
þzömÿ rÿva gþrörÿm. ßgÿr mÿndÿn soruøsanûz, dostum,
deyÿrdim ki, qatil o yekÿpÿr italyandûr. Birincisi, Amerikada 89
yaøayûr, þzö dÿ ×ikaqoda, östÿlik, yaddan ÷ûxarmayûn ki,
bû÷aq italyanlarûn milli silahûdûr, yalnûz italyanlarûn tÿkcÿ bir
zÿrbÿ vurmaqla örÿyi soyumaz.
– Döz sþzÿ nÿ deyÿsÿn.
– Tapmacanûn cavabû yalnûz vÿ yalnûz bundadûr. Mÿn
ÿminÿm, italyan da Ret÷ettlÿ eyni bandadan olacaq.
Kas­setti dÿ italyan familiyasûdûr. Gþrönör, sonradan Ret­
÷ett ital­yanlara atûb, oüraølûq edib. Bu da gÿlib, onun izini
tapûb. ßvvÿlcÿ ona hÿdÿ mÿktublarû yollayûb, sonra da
qorxunc bir øÿkildÿ intiqamûnû alûb. Bu qÿdÿr sadÿdir bu
mÿsÿlÿ.
Puaro dÿrin fikirlÿrÿ qÿrq olmuø halda baøûnû buladû.
– Qorxuram, hÿr øey bu qÿdÿr dÿ sadÿ olmasûn.
Buk irÿli sördöyö versiyaya get-gedÿ daha artûq baü­
lanûrdû.
– Mÿn bunun mÿhz bu cör olduüuna ÿminÿm.
– Yaxøû, elÿ isÿ diøi aürûyan nþkÿrin dediklÿri necÿ
olacaq? Ètalyanûn kupedÿn ÷ûxmadûüûna and i÷irdi.
– Tÿrslik dÿ elÿ bax bundadûr.
Puaronun gþzlÿrindÿ istehzalû bir tÿbÿssöm gþröndö.
– Bÿli, bu, o qÿdÿr dÿ örÿka÷an deyil. Cÿnab Ret÷ettin
nþkÿrinin diøinin aürûmasû sizin versiyanûzû alt-öst edir. Ètal­
yan dostumuz ö÷önsÿ bu, bþyök bir øansdûr.
1
Narahat olmayûn, mÿn sÿhv etdim. (fr.)
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Buk qibtÿ olunacaq bir inamla:

– Sonradan buna da bir izah tapûlacaq, – dedi.
Puaro yenÿ baøûnû yellÿyÿrÿk:
– Xeyr, – deyÿ mûzûldandû. – Hadisÿ bu qÿdÿr bÿsit deyil.

VI ôÿñèë
RUS KNYAGÈNYANÛN
SÞYLßDÈKLßRÈ
– ßvvÿlcÿ gÿlin Pyer Miøeldÿn bu döymÿnin oraya
necÿ döødöyönö soruøaq, – Puaro dedi.
Yataqlû vaqon bÿlÿd÷isini ÷aüûrdûlar. Gþzlÿrindÿ sual
ifadÿsi vardû.
Buk yavaøca þskördö:
90 – Miøel, – dedi, – baxûn, bu döymÿ sizin pencÿyiniz­
dÿn qopub. Bunu amerikalû xanûmûn kupesindÿn tapûblar.
Bu iøÿ necÿ baxûrsûnûz?
Bÿlÿd÷inin ÿli qeyri-ixtiyari pencÿyinÿ getdi.
– Axû mÿnim döymÿlÿrimdÿn he÷ biri qopuq deyil,
mösyþ. Bir yanlûølûq var.
– ×ox qÿribÿdir.
– Doürusu, baøa döømÿdim, mösyþ.
Pyer Miøel ÷aøûb-qalmûødû: ancaq elÿ ÷ÿkingÿn vÿ ya
gönahkar gþrkÿmi yox idi.
– ßgÿr döymÿnin tapûldûüû øÿraiti gþzlÿrimizin þnöndÿ
canlandûrsaq, ehtimal var ki, onu xanûm Habbard sizÿ zÿng
÷aldûüû zaman kupesindÿ olan adam itirib, – dedi Buk.
– Ancaq onun kupesindÿ he÷ kim yox idi. Ola bilsin,
qadûnûn gþzönÿ gþrönöb.
– Yox, onun gþzönÿ gþrönmÿyib, Miøel. Mister Ret­
÷ettin qatili qadûnûn kupesindÿn ke÷ib vÿ bu döymÿni ora­
da salûb.
Mösyþ Bukun sþzlÿrinin nÿ mÿnaya gÿldiyini baøa
döøÿndÿ Pyer Miøel birdÿn-birÿ hÿyÿcanlandû.
– Doüru deyil bu, mösyþ! Doüru deyil! Mÿni cinayÿtdÿ
tÿqsirkar bilirsiniz? Mÿni? Mÿnim he÷ bir gönahûm yox­
dur! Bu gönÿ qÿdÿr he÷ gþrmÿdiyim bir insanû nÿyÿ gþrÿ
þldör­mÿliyÿm?
– Xanûm Habbard zÿngi ÷aldûüû zaman haradaydûnûz?
 A
– Danûødûm axû, mösyþ. Digÿr vaqondaydûm, bÿlÿd÷iylÿ
danûøûrdûm. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Èndi onu da ÷aüûrarûq.
– ×aüûrûn, mösyþ, ÷ox xahiø edirÿm, ÷aüûrûn gÿlsin.
O bÿlÿd÷ini ÷aüûrdûlar. O da Pyer Miøelin sþylÿdiklÿrini
tÿsdiq etdi. Östÿlik, Buxarest vaqonu bÿlÿd÷isinin dÿ
o ara­da yanlarûnda olduüunu ÿlavÿ etdi. Qar yûüûnûnûn yolu
kÿsmÿsi haqqûnda danûøûblar, on dÿqiqÿ laqqûrtû vurublar,
sonra Miøel zÿng sÿsi eøidib, þz vaqonunun qapûsûnû a÷ûb
vÿ zÿng sÿsini a÷ûq øÿkildÿ eøidib. Èsrarlû bir zÿng sÿsiymiø,
Miøel dÿrhal þz yerinÿ gþtörölöb.
Miøel þzöndÿn ÷ûxmûø halda:
– Gþrörsönöz dÿ, mösyþ! – deyÿ baüûrdû. – Mÿn gönah­
kar deyilÿm.
– Yaxøû, bu döymÿnin kupeyÿ döømÿsini necÿ izah edÿ
bilÿrsiniz? 91
– Èzah edÿ bilmÿyÿcÿyÿm, mösyþ. Baø a÷a bilmirÿm.
Mÿnim döymÿlÿrimin hamûsû yerindÿdir.
Digÿr iki bÿlÿd÷i dÿ pencÿyinin döymÿlÿrinin yerli-
yerindÿ olduüunu vÿ xanûm Habbardûn kupesinÿ girmÿ­
dik­lÿ­rini sþylÿdi.
– Sakit olun, Miøel, – Buk dedi, – vÿ xanûm Habbardûn
zÿnginÿ cavab vermÿyÿ qa÷dûüûnûz anû yada salûn. O arada
koridorda bir adama rast gÿldinizmi?
– Xeyr, mösyþ.
– Koridorla vaqon-restorana tÿrÿf gedÿn bir adamû da
gþrmÿdiniz?
– Xeyr, mösyþ.
– ×ox qÿribÿdir, – dedi Buk.
– O qÿdÿr dÿ qÿribÿ deyil, dostum, – deyÿ Puaro
cavab verdi. – Zaman mÿsÿlÿsidir bu. Xanûm Habbard
oya­nûb vÿ kupedÿ kiminsÿ olduüunu hiss edib. Bir-iki
dÿqi­qÿ gþzlÿri qapalû, qorxusundan qûmûldanmayaraq uza­
nûb qalûb. Ola bilsin, bu arada qatil koridora doüru sivi­
øib. Sonra xanûm Habbard zÿngi ÷almaüa baølayûb. Ancaq
Miøel o saat cavab vermÿyib. ×önki o biri vaqonda olub.
Ancaq ö÷öncö, ya da dþrdöncö zÿngi eøidib. Mÿncÿ, qati­
lin qa÷maqdan þtrö bol zamanû olub...
– Bol zamanû? Nÿdÿn þtrö? Nÿ ö÷ön, dostum? Unut­
mayûn, qatarûn ÿtrafûnda yöksÿk qar yûüûnlarû var.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Puaro aüûr-aüûr:
– Bizim sirli qatilin iki yolu olub, – dedi. – Tualetlÿrdÿn
birindÿ, ya da bir kupedÿ gizlÿnÿ bilÿrdi...
– Ancaq bötön kupelÿr dolu olub.
– Elÿdir ki var.
– Yÿni, demÿk istÿyirsiniz, qatil þz kupesinÿ ÷ÿkilÿ bilÿrdi?
Puaro baøûyla tÿsdiq etdi.
– Hÿr øey öst-östÿ döøör, – deyÿ Buk mûzûldandû.
– Bÿlÿd÷inin olmadûüû bu on dÿqiqÿ i÷indÿ qatil þz kupe­
sin­dÿn ÷ûxûr, Ret÷ettin kupesinÿ girir, onu þldörör, qapûnû
i÷ÿ­ri­dÿn kilidlÿyib zÿnciri dÿ ke÷irir, xanûm Habbardûn
kupe­sin­dÿn ke÷ÿrÿk koridora ÷ûxûr, bÿlÿd÷i gÿlincÿyÿ
qÿdÿr rahatca yerinÿ qayûdûr.
Puaro burnunun altûnda:
– Hÿr øey sizin dediyiniz qÿdÿr sadÿ deyil, dostum.
92 Dok­tor da eyni øeyi sþylÿyÿ bilÿr.
Buk bÿlÿd÷ilÿrÿ gedÿ bilÿcÿklÿrini iøarÿ etdi.
– Biz hÿlÿ sÿkkiz sÿrniøini dindirmÿliyik, – dedi Puaro.
– Birincidÿrÿcÿli sÿrniøinlÿrdÿn beø nÿfÿr: knyaginya Dra­
qo­mi­rova, qraf vÿ qrafinya Andreni, polkovnik Arbetnot vÿ
mis­ter Hardman. Vÿ ikincidÿrÿcÿli vaqondan olan ö÷ sÿr­
ni­øin: miss Debenham, Antonio Foskarelli vÿ knyaginyanûn
qulluq÷usu freyleyn Ømidt.
– Birinci kimi ÷aüûraq, italyanû?
– Ètaliyalûdan xoøunuz gÿlir, deyÿsÿn! Yox, gÿlin yuxarû­
dan baølayaq. Knyaginya Draqomirova bizÿ bir ne÷ÿ dÿqi­
qÿ­sini baüûølaya bilÿrmi, Miøel, bunu ona sþylÿyin.
– ×atdûraram, mösyþ, – bÿlÿd÷i qapûdan ÷ûxaraq dedi.
– Sþylÿyin, ÿgÿr xanûm buraya buyurmaq istÿmÿzsÿ,
biz þzömöz onun kupesinÿ gÿlÿ bilÿrik! – mösyþ Buk
onun arxasûnca sÿslÿndi.
Lakin knyaginya Draqomirova bu nÿzakÿtli tÿklif­dÿn isti­
fadÿ etmÿk arzusunda olmadû. Bir möddÿt sonra o, vaqon-
restorana daxil oldu, oradakûlara baøûyla yöngöl bir salam
ver­dik­dÿn sonra Puaronun qarøûsûnda oturdu. Onun ki÷ik,
qur­ba­üa­ya bÿnzÿyÿn özö dönÿndÿn bÿri daha da saral­
mûødû. Hÿqi­qÿ­tÿn, ÷ox eybÿcÿr qadûndû, buna baøqa sþz ola
bil­mÿzdi, ancaq gþzlÿri qurbaüaya bÿnzÿrliyini tamam­la­ya­
raq, qiymÿtli daø-qaøa oxøayûrdû – tönd, amiranÿ, zÿka vÿ
enerji dolu gþz­lÿr. Sÿsi kifayÿt qÿdÿr sakit, bir az ciyiltili idi,
 A
diksiyasû ÷ox dÿqiq idi. Bÿrbÿzÿkli cömlÿlÿrlÿ ondan özr
istÿ­yÿn Bukun danûøûüûnû yarûda kÿsdi. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Özr dilÿmÿniz yersizdir, mösyþlÿr. Qatarda bir cina­
yÿt iølÿndiyini bilirÿm. Tÿbii ki, bötön yol÷ularla danû­
øa­caqsû­nûz. Sizÿ ÿlimdÿn gÿldiyi qÿdÿr yardûm etmÿyÿ
÷alû­øacaüam.
Puaro:
– ×ox nÿzakÿtlisiniz, madam, – dedi.
– Nÿzakÿt xatirinÿ deyil. Bu, bir vÿzifÿdir. Mÿndÿn nÿyi
soruøacaqdûnûz?
– Adûnûzû vÿ önvanûnûzû rica edÿcÿyÿm, madam. Bÿlkÿ,
þzönöz yazmaüû tÿrcih edÿrsiniz?
Puaro kaüûzla qÿlÿm uzatdû, amma knyaginya ÿlini yel­
lÿdÿrÿk istÿmÿdiyini bildirdi.
– Siz yazûn. ×ÿtin bir øey deyil bu. Natalya Draqomirova,
Paris, Kleber-avenyu, 17. 93
– Èstanbuldan evinizÿ gedirsiniz, madam?
– Bÿli. Orada Avstriya sÿfirliyindÿ qaldûm. Xidmÿt÷im
dÿ yanûmdadûr.
– Lötfÿn, bizÿ dönÿn gecÿ yemÿkdÿn sonra nÿ iø gþr­
döyönözö danûøarsûnûzmû?
– ßlbÿttÿ, mÿmnuniyyÿtlÿ. Bÿlÿd÷iyÿ mÿn hÿlÿ resto­
randa ikÿn yataüûmû dözÿltmÿyini ÿmr etmiødim. Yemÿkdÿn
sonra dÿrhal uzandûm. On birÿ qÿdÿr kitab oxudum, sonra
iøûüûmû sþndördöm. Yel aürûlarûm tutduüu ö÷ön yata bil­
mÿdim. Birÿ on beø dÿqiqÿ qalmûø zÿngi ÷alaraq xid­mÿt­
÷imi ÷aüûrdûm. Mÿni masaj etdi vÿ yuxum gÿlincÿyÿ qÿdÿr
yöksÿk sÿslÿ kitab oxudu. Onun yanûmdan nÿ zaman get­
diyini dÿqiq bilmirÿm. Bÿlkÿ, yanûmda yarûm saat gþz­lÿdi.
Bÿlkÿ dÿ, daha artûq.
– Qatar o arada dayanmûødûmû?
– Bÿli, dayanmûødû.
– O vaxt he÷ bir øey eøitmÿdinizmi, madam? Diqqÿti
÷ÿkÿcÿk, fþvqÿladÿ bir øey?
– He÷ bir øey eøitmÿdim.
– Xidmÿt÷inizin adû nÿdir?
– Hildeqarda Ømidt.
– ×oxdan yanûnûzdadûr?
– On beø ildir.
– Etibarlû qadûndûr?
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Tam mÿnasûyla. Ailÿsi ÿrimin Almaniyadakû fermala­

rûndan birindÿ iølÿyirdi.
– Göman edirÿm, Amerikada olmusunuz, madam?
Mþvzunun belÿ birdÿn-birÿ dÿyiødirilmÿsi yaølû qadûnûn
qaølarûnû qaldûrmasûna sÿbÿb oldu.
– ×ox...
– Armstronq adûnda bir ailÿni tanûyûrdûnûzmû? Fÿlakÿtÿ
uüramûø bir ailÿ...
Yaølû qadûn hÿyÿcanlû bir sÿslÿ:
– Dostlarûmdan sþz edirsiniz, mösyþ, – dedi.
– Demÿk, polkovnik Armstronqu yaxøû tanûyûrdûnûz?
– Bir az tanûyûrdûm. Ancaq arvadû Sonya Armstronqun
adûnû mÿn qoymuødum. ×önki Sonyanûn anasû aktrisa
Linda Arden mÿnim rÿfiqÿm idi. Linda Arden bþyök bir
dahiydi. Dönyanûn ÿn bþyök faciÿ aktrisalarûndandû. Ledi
94 Maqbet, ya da Maqda rolunu onun kimi oynaya bilÿn baøqa
he÷ kimsÿ yox idi. Mÿn yalnûz onun sÿnÿtinin heyranû deyil,
eyni zamanda da, yaxûn rÿfiqÿsi idim.
– Þldömö?
– Xeyr, xeyr. Hÿyatdadûr. Ancaq dönyadan ÿlini-ÿtÿyini
÷ÿkib. Saülamlûüû yerindÿ deyil vÿ demÿk olar, yataqdan
qalxmûr.
– Linda Ardenin daha bir qûzû vardû, sanûram?
– Bÿli. Sonya Armstronqdan ÷ox ki÷ikdi.
– Saüdûrmû?
– ßlbÿttÿ.
– Èndi haradadûr?
Yaølû qadûn sûnayûcû baxûølarla Puaroya baxdû.
– Sizdÿn bu suallarûn sÿbÿbini soruømaq istÿyirÿm.
Bunlarûn indiki hadisÿylÿ, yÿni bu qatarda iølÿnÿn cinayÿtlÿ
nÿ ÿlaqÿsi var?
– Þldörölÿn Ret÷ett, xanûm Armstronqun uøaüûnûn
qa÷û­rûl­masûna vÿ þldörölmÿsinÿ sÿbÿb olan adamdûr.
– Èøÿ bir bax! – Knyaginya Draqomirova yerindÿ
dikÿldi, qaølarû ÷atûldû. – ßgÿr elÿdirsÿ, o zaman bu cinayÿti
alqûø­la­maq lazûmdûr, mÿncÿ. Tÿrÿfsiz davranmadûüûm ö÷ön
mÿni baüûø­layûn.
– Bu mönasibÿtiniz ÷ox normaldûr, madam. Èndi cavab
vermÿdiyiniz suala qayûdaq... Linda Ardenin ki÷ik qûzû,
xanûm Sonya Armstronqun bacûsû indi haradadûr?
 A
– A÷ûüûnû sþylÿyim, mösyþ, bilmirÿm. Gÿnc nÿsildÿn
olan adamlarla bötön ÿlaqÿlÿrim kÿsilib. Sÿhv etmirÿmsÿ, K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

bir ingilislÿ evlÿndi vÿ Britaniyaya getdi. Ancaq bu saat
o adamûn adûnû xatûrlaya bilmirÿm.
Bir an duruxdu, sonra:
– Mÿndÿn soruømaq istÿdiyiniz baøqa bir øey varmû?
– dedi.
– Tÿkcÿ bir øey daha var, madam. Bu, bir az øÿxsi
sual­dûr. Xalatûnûzûn rÿngi necÿdir?
Knyaginya qaølarûnû xÿfifcÿ qaldûrdû.
– Bu sualû soruømanûzûn sÿbÿbi boø bir maraqdan
qaynaqlanmûr, hÿr halda. Xalatûm tönd-gþy rÿngdÿ, atlaz
par÷adandûr.
– Baøqa bir sþzömöz yoxdur, madam. Suallarûma
hÿvÿslÿ cavab verdiyiniz ö÷ön ÷ox tÿøÿkkör edirÿm.
Knyaginya özöklÿrlÿ bÿzÿnmiø ÿliylÿ yöngölcÿ bir 95
saüol­laøma hÿrÿkÿti etdi. Ayaüa qalxarkÿn o birilÿri dÿ
yerlÿ­rin­dÿn durdular. Lakin qadûn getmÿyÿ tÿlÿsmÿdi.
– Baüûølayûn, mösyþ, adûnûzû soruøa bilÿrÿmmi? Özö­
nöz mÿnÿ tanûø gÿlir.
– Adûm Erköl Puarodur, madam.
Knyaginya bir an sÿsini ÷ûxarmadû.
– Erköl Puaro, – deyÿ tÿkrarladû. – Hÿ, indi xatûrladûm.
Talenin iøidir bu, – dedi vÿ qapûya yaxûnlaødû. Þzönö ÷ox
øax tutmuødu, buna baxmayaraq, ÷ÿtinliklÿ addûmladûüû
hiss olunurdu.
– ßsl zadÿgan xanûmûdûr, – mösyþ Buk dedi. – Onun
haqqûnda nÿ döøönörsönöz, dostum?
Erköl Puaro, sadÿcÿ, baøûnû yellÿdi.
– Tale, – deyÿ tÿkrar etdi. – Maraqlûdûr, bununla nÿ
demÿk istÿyirdi?

VII ôÿñèë
QRAF Vß QRAFÈNYA ANDRENÈ

Knyaginyadan sonra qraf vÿ qrafinya Andrenini ÷aüûr­

dûlar. Ancaq gÿnc qraf vaqon-restorana tÿkbaøûna gÿldi.
Hÿqiqÿtÿn, ÷ox yaraøûqlû bir kiøi olduüu yaxûn mÿsafÿdÿn
daha aydûn gþrönördö. Boyu, ÿn aøaüûsû, bir sÿksÿn olardû
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– enlikörÿk, incÿbelli, uzunboylu idi. ×ox yaxøû dÿrzinin ÿlin­

dÿn ÷ûxdûüû bilinÿn kostyum geyinmiødi. Bûüûnûn formasû vÿ
÷ûxûq almacûq sömöklÿri olmasa, ingilis olduüunu göman
edÿ bilÿrdiniz.
– Bÿli, cÿnablar, – dedi. – Sizin ö÷ön nÿ edÿ bilÿrÿm?
– Olanlarû bilirsiniz, mösyþ, – deyÿ cavab verdi Puaro.
– Vÿziyyÿtlÿ baülû olaraq sÿrniøinlÿrdÿn bÿzi øeylÿri soruø­
maq mÿcburiyyÿtindÿyik.
Qraf a÷ûqörÿkliliklÿ:
– ßlbÿttÿ, ÿlbÿttÿ, – dedi. – Sizi baøa döøörÿm. Ancaq
qor­xuram, mÿnim dÿ, arvadûmûn da sizÿ bu mÿsÿlÿdÿ bir
o qÿdÿr dÿ yardûmû toxunmasûn. Èkimiz dÿ yuxuda olmuøuq
vÿ he÷ bir øey eøitmÿmiøik.
– Þlÿn adamûn kim olduüunu bilirsinizmi, mösyþ?
– Eøitdiyimÿ gþrÿ, o yekÿpÿr amerikalû þldörölöb. Özö
96 he÷ dÿ xoøagÿlÿn deyildi. Yemÿk vaxtû bu masada otu­rur­
du. – Baøûyla Ret÷ett vÿ Hektor Makkuinin masasûna iøarÿ
etdi.
– Bÿli, elÿdir, mösyþ. Ancaq mÿn adûnû bilib-bilmÿ­diyi­
nizi soruømaq istÿmiødim.
Qrafûn özöndÿ Puaronun suallarûna heyrÿt edirmiø
kimi bir ifadÿ vardû.
– Adûnû þyrÿnmÿk istÿyirsinizsÿ, hÿr halda, paspor­tun­
da yazûlûdûr.
– Pasportunda familiyasû Ret÷ett yazûlûb, – dedi Puaro.
– Ancaq bu, onun ÿsl familiyasû deyil, mösyþ. Onun ÿsl
fami­liyasû Kassetti idi, Amerikada uøaqqa÷ûrma hadisÿ­lÿ­
rindÿ adû hallanan bir adam.
Danûøarkÿn diqqÿtlÿ qrafû sözördö. Ancaq bu sþzlÿri
gÿnc adama he÷ tÿsir etmÿdi. Sadÿcÿ, gþzlÿrini xÿfifcÿ
a÷dû.
– Èøÿ bax! – dedi qraf. – Bu, cinayÿtÿ aydûnlûq gÿtirir.
×ox qÿribÿ bir yerdir Amerika.
– Siz Amerikada olmusunuzmu, cÿnab qraf?
– Bir il Vaøinqtonda yaøamûøam.
– Bÿlkÿ, Armstronq ailÿsiylÿ dÿ tanûølûüûnûz olub?
– Armstronq... Armstronq... Nÿsÿ yadûma gÿlmir.
O qÿdÿr ÷ox insanla tanûø olursan ki. – Gölömsÿyÿrÿk
÷iyin­lÿrini ÷ÿkdi. – Lakin mþvzudan yayûnmayaq. Sizÿ yar­
dûm ö÷ön baøqa nÿ gÿlÿ bilÿr ÿlimdÿn?
 A
– Sþylÿyin, qraf, yatmaq ö÷ön nÿ zaman uzandûnûz?
Puaro xÿlvÿtcÿ plana baxdû. Qrafla qrafinya birlÿø­di­ril­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

miø 12 vÿ 13 nþmrÿli kupelÿrdÿ qalûrdûlar.
– Yemÿkdÿ olan zaman kupelÿrdÿn birindÿki yataüû
dözÿlt­dirmiødik. Qayûdanbaø bir möddÿt o biri kupedÿ
otur­duq...
– Bu kupe ne÷ÿnci...
– On ö÷öncö nþmrÿ. Biz piket oynadûq. Saat on
birdÿ arvadûm yatmaüa getdi. Bÿlÿd÷i mÿnim dÿ yataüûmû
dözÿltdi. Mÿn dÿ uzanûb sÿhÿrÿ qÿdÿr yatdûm.
– Qatarûn dayandûüûnû hiss etmÿdinizmi?
– Yalnûz sÿhÿr belÿ bir øey olduüunu gþrdöm.
– Bÿs sizin arvadûnûz?
Qraf gölömsöndö:
– Arvadûm qatarla yol gedÿrkÿn yuxu dÿrmanû i÷ir
hÿmiøÿ. Dönÿn gecÿ dÿ yenÿ þzönön trional dozasûnû 97
qÿbul etmiødi. – Bir an duruxdu, sonra davam etdi: – Sizÿ
hÿr hansû bir øÿkildÿ yardûm edÿ bilmÿyÿcÿyim ö÷ön mÿni
baüûø­layûn.
Puaro kaüûzla qÿlÿmi ona uzatdû.
– Verdiyiniz ifadÿyÿ gþrÿ sizÿ tÿøÿkkör edirÿm, qraf.
Bu, formal bir øeydir, ancaq yenÿ dÿ yerinÿ yetirilmÿlidir.
Buraya familiyanûzû vÿ önvanûnûzû yazmanûzû rica edÿcÿyÿm.
Qraf sþzlÿri tÿk-tÿk ifadÿ edÿrÿk:
– Yaxøûsû budur, mÿn þzöm yazûm, – dedi nÿzakÿtlÿ.
– Mÿnim doüulduüum yerin adû macar dilini bilmÿyÿnlÿr
ö÷ön ÷ox mörÿkkÿbdir.
Qraf vÿrÿqi qaytarûb ayaüa qalxdû.
– Arvadûmûn buraya gÿlmÿsinÿ ehtiyac yoxdur. Sizÿ
mÿnim danûødûqlarûmdan daha artûq bir øey danûøa bilmÿz,
onsuz da.
Puaronun gþzlÿrindÿ hiylÿgÿr bir parûltû gþröndö.
– ßlbÿttÿ, ÿlbÿttÿ. ×ox göman ki, elÿdir. Ancaq yenÿ
dÿ qrafinya ilÿ qûsaca bir sþhbÿt etmÿk istÿrdim.
– ßmin olun, buna lözum yoxdur. – Qrafûn sÿsindÿ
sÿrtlik hiss olundu.
Puaro ona ÷ÿkingÿnliklÿ baxaraq gþzlÿrini qûrpdû.
– Sadÿcÿ, bir formallûq xatirinÿ, – dedi. – ×önki rapor­
tumu tamamlamaq ö÷ön bu danûøûüû aparmaq mÿcbu­riy­
yÿ­tindÿyÿm.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Necÿ istÿyirsiniz, – qraf istÿksiz halda razû olmuødu.

ßcnÿbilÿrÿ xas bir ÿda ilÿ tÿzim edÿrÿk tez-tÿlÿsik saüol­
laødû vÿ vaqondan ÷ûxdû.
Puaro ÿlini uzadaraq qrafûn pasportunu gþtördö.
Birinci sÿhifÿdÿ qrafûn adû, familiyasû vÿ titullarû yazûlmûødû.
Puaro ondan sonrakû sÿhifÿlÿrÿ ke÷di. – Yanûndakû adam:
arvadû. Adû: Yelena-Mariya. Qûzlûq familiyasû: Qoldenberq.
Yaøû: iyirmi. Döz adûnûn östöndÿ bþyök bir yaü lÿkÿsi yayûl­
mûødû, diqqÿtsiz bir mÿmurun barmaq izlÿri.
– Diplomatik pasportdur, – Buk dedi. – Onlarla bir az
ehtiyatlû olmalûyûq, mÿnim dostum, he÷ bir øÿkildÿ onlarûn
xÿtrinÿ dÿymÿmÿliyik. Bir dÿ ki bu cötlöyön cinayÿtlÿ nÿ
ÿlaqÿsi ola bilÿr?
– Narahat olmayûn, ÿziz dostum. Son dÿrÿcÿ diqqÿtli
vÿ nÿzakÿtli olacaüam. Sadÿcÿ, bir formallûqdûr bu.
98 Qrafinya Andreni vaqon-restorana girdiyi ö÷ön Puaro
sÿsini al÷altdû.
Gÿnc qadûn son dÿrÿcÿ gþzÿldi vÿ ÷ÿkingÿn bir halû vardû.
– Mÿni gþrmÿk istÿmiøsiniz, cÿnablar?
– Sadÿcÿ, formallûq xatirinÿ, qrafinya. – Puaro ÿdÿbli
bir ÿdayla ayaüa qalxaraq tÿzim etdi. Gÿnc qadûnû qarøûsûn­
dakû yerÿ oturtdu. – Sizdÿn, sadÿcÿ, dönÿn gecÿ bir øey
gþröb-gþrmÿdiyinizi soruøacaqdûm. Bu hadisÿyÿ aydûnlûq
gÿti­rÿ­cÿk bir øey gþrdönözmö? Ya da eøitdinizmi?
– Nÿ eøitdim, nÿ dÿ gþrdöm, mösyþ. Yuxuda olmuøam.
– Sizinkinin döz yanûndakû kupedÿn gÿlÿn gurultularû
he÷ eøitmÿdinizmi? Qonøunuz amerikalû xanûm isterikaya
qapûlûb, bÿlÿd÷ini ÷aüûrmaqdan þtrö az qalûb zÿngi yerindÿn
qopartsûn.
– He÷ bir øey eøitmÿdim, mösyþ. ×önki yuxu dÿrmanû
i÷miødim.
– Hm! Baøa döøörÿm. Nÿ isÿ... Sizi bundan artûq
saxlamaq istÿmirÿm.
Gÿnc qadûn tÿlÿsik ayaüa qalxarkÿn bel÷ikalû ÿlavÿ etdi:
– Bir dÿqiqÿ, madam. Pasportda yazûlû olan ad, familiya,
doüum tarixi vÿ digÿr notlar... Bunlar doürudurmu?
– Doürudur, mösyþ.
– O halda, lötfÿn, buraya imzanûzû atarsûnûz...
Gÿnc qadûn o saat imzasûnû atdû – Yelena Andreni. Yana
doüru ÿyri yazûsû ÷ox zÿrif idi.
 A
– ßrinizlÿ birlikdÿ Amerikaya getdinizmi, madam?
– Xeyr, mösyþ. – Qrafinya gölömsÿdi. Xÿfifcÿ qûzar­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

mûødû. – O aralar evli deyildik. Biz evlÿnÿli bir il oldu.
– Hÿ, baøa döøörÿm. Tÿøÿkkör edirÿm, madam... Bir
dÿ, aülûma gÿlmiøkÿn, ÿriniz tötön ÷ÿkirmi?
Getmÿk özrÿ olan gÿnc qadûn ona heyrÿtlÿ baxdû.
– Bÿli.
– Trubka?
– Xeyr. Siqar vÿ siqaret.
– Aha! Tÿøÿkkör edirÿm.
Gÿnc qadûn duruxdu. Gþzlÿrindÿ dÿrin bir maraqla
Pua­ronu sözördö. Qara, badam øÿklindÿ olan gþzlÿri ÷ox
gþzÿl idi. Gÿnc qadûnûn uzun, qara kirpiklÿri aü alma
yanaq­larûna xÿfif kþlgÿ salûrdû. Xarici dÿbÿ uyüun ola­raq
qûp­qûr­mûzûya boyanmûø dodaqlarû azacûq aralûydû. Gÿnc
qra­fin­yanûn gþzÿlliyindÿ nÿ isÿ bir qeyri-adilik, ekzo­tik­lik 99
vardû.
– Bunu mÿndÿn nÿyÿ gþrÿ soruødunuz?
Puaro bu mþvzunun o qÿdÿr dÿ ÿhÿmiyyÿtli olmadûüûnû
ifadÿ edÿrcÿsinÿ ÿlini yellÿdi.
– Madam, detektivlÿr cörbÿcör suallar vermÿyÿ mÿc­
burdurlar. Mÿsÿlÿn, bax belÿ bir sual: mÿnÿ xalatûnûzûn rÿn­
gini sþylÿyÿrsinizmi?
Qrafinya onun özönÿ baxa-baxa qaldû. Sonra da göldö.
– Mÿnim xalatûm sarû rÿngli øifon par÷adandûr. ×ox
lazûm idi bu?
– ×ox, ÷ox lazûm idi, madam.
Qrafinya maraqla soruødu:
– Siz, hÿqiqÿtÿn, detektivsiniz?
– Bÿli, madam, sizin sadiq qulunuz detektivdir.
– Ancaq mÿn elÿ göman edirdim, biz Yuqoslaviyanûn
ÿrazisindÿn ke÷ÿnÿ qÿdÿr qatarda polislÿr olmayacaq.
Onlar yalnûz Ètaliyada ortaya ÷ûxacaqlar.
– Mÿnim Yuqoslaviya polislÿriylÿ he÷ bir ÿlaqÿm yox­
dur, madam. Mÿn beynÿlxalq dÿrÿcÿli bir detektivÿm.
– Siz Birlÿømiø Millÿtlÿrÿ qulluq edirsiniz, mösyþ?
– Mÿn dönyaya qulluq edirÿm, madam. – Puaro tÿøÿx­
xöslÿ dedi. – ßsasÿn Londonda iølÿyirÿm. Siz ingiliscÿ
danûøa bilirsinizmi? – ingiliscÿyÿ ke÷ÿrÿk soruødu.
– ×ok pis danûøûr! – xoø bir aksentlÿ bildirdi.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Puaro tÿzÿdÿn tÿzim edÿrÿk saüollaødû:

– Sizi bundan daha artûq tutmaq istÿmirÿm, madam.
Gþrdöyönöz kimi, sþhbÿtimiz o qÿdÿr dÿ qorxulu olmadû.
Qrafinya Andreni gölömsÿdi, sonra da baøûyla saüol­
la­øaraq ÷ûxdû.
Mösyþ Buk razû halda:
– ×ox gþzÿl qadûndûr! – deyÿrÿk ah ÷ÿkdi. – Ancaq
iøimizÿ yarayacaq bir øey þyrÿnÿ bilmÿdik.
– Elÿdir... Bu cötlök nÿ bir øey gþröb, nÿ dÿ eøidib.
– Artûq italyanla danûøaqmû?
Puaro bir an cavab vermÿdi. Macar diplomatûn paspor­
tundakû yaü lÿkÿsini gþzdÿn ke÷irirdi.

VIII ôÿñèë
100 POLKOVNÈK ARBETNOT

Puaro baøûnû silkÿlÿyÿrÿk daldûüû dÿrin döøöncÿlÿrdÿn

oyandû. Baxûølarû mösyþ Bukun maraq dolu baxûølarûyla
qarøûlaøûnca gþzlÿrindÿ bic bir parûltû gþröndö.
– Ah, ÿziz dostum, gþrdöyön kimi, mÿn dÿ artûq snob1
olmaüa baølayûram. Ona gþrÿ dÿ ikincidÿrÿcÿlilÿrdÿn þncÿ
birincidÿkilÿrlÿ danûømaüûn daha lazûmlû olduüunu döøö­
nö­rÿm. Èndi yaraøûqlû polkovniklÿ sþhbÿt edÿcÿyik.
Bir ne÷ÿ sualdan sonra polkovnikin fransûzca ÷ox
zÿif danûødûüû ortaya ÷ûxdû, buna gþrÿ dÿ Puaro ingiliscÿyÿ
ke÷di. Arbetnotun adûnû, familiyasûnû, yaøûnû, önvanûnû vÿ
hÿrbi röt­bÿsini dÿqiqlÿødirdikdÿn sonra:
– Hindistandakû iøinizdÿn mÿzuniyyÿtÿ ÷ûxûb evÿ qayû­
dûr­sû­nûz, deyÿsÿn, ya da fransûzca ifadÿ etsÿk, “en permis­
sion”a 2 ÷ûxmûsûnûz? – dedi.
Polkovnik Arbetnot murdar fransûzcada nÿyin necÿ
adlandûüûna ÿhÿmiyyÿt vermÿyib, ingilislÿrÿ xas olan qûsa­
ca bir cavab verdi:
– Hÿ.
– Ancaq Øÿrq xÿttindÿ hÿrÿkÿt edÿn hÿrbi gÿmiyÿ
minmÿmisiniz!

1
S n o b – aristokrat cÿmiyyÿtin zþvq vÿ ÿdalarûnû kor-koranÿ
tÿqlid edÿn vÿ digÿr øeylÿrÿ xor baxan adam
2 Mÿzuniyyÿtÿ (fr.)
 A
– Elÿdir.
– Nÿyÿ gþrÿ? K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Øÿxsi bir sÿbÿbÿ gþrÿ qatarla getmÿyÿ östönlök verdim.
Arbetnotun zahiri gþrkÿmindÿ, sanki: “Hÿ, aldûn cava­
bûnû, boøboüaz hÿrif”, – deyÿrcÿsinÿ bir ifadÿ vardû, bu
tþvrlÿ qarøûsûndakû adamûn hÿr øeyÿ burnunu soxmasûndan
narazû olduüunu gþstÿrirdi.
– Hindistandan birbaøamû gÿldiniz?
Polkovnik:
– Bir gecÿ Uredÿ vÿ ö÷ gön Baüdadda qaldûm, orada qul­
luq edÿn kþhnÿ bir dostumun yanûnda, – deyÿ cavab verdi.
– Siz ö÷ gön Baüdadda qalmûsûnûz. Bildiyimÿ gþrÿ,
o gÿnc ingilis qûz – miss Debenham da Baüdaddan gÿlir­
miø. Onunla orada tanûø olmamûsûnûz ki?
– Xeyr, orada tanûø olmamûøam. Miss Debenhamû ilk
dÿfÿ qatarda, Kÿrkökdÿn Nissibinÿ gedÿrkÿn gþrdöm. 101
Puaro hÿmsþhbÿtinÿ doüru ÿyildi vÿ bilÿrÿkdÿn xari­ci­
lÿrÿ xas olan bir lÿhcÿylÿ yavaøca ondan soruødu.
– Mösyþ, sizdÿn bir xahiøim olacaq. Siz vÿ miss
Deben­ham qatarda yeganÿ ingilissiniz. Ona gþrÿ dÿ ikiniz­
dÿn dÿ bir-biriniz haqqûnda fikirlÿrinizi soruømaq mÿcbu­
riy­yÿtindÿyÿm.
Polkovnik Arbetnot soyuqqanlûlûqla:
– Son dÿrÿcÿ qaydalara zidd bir xahiødir bu, – dedi.
– He÷ dÿ zidd deyil. ×önki bu cinayÿti bir qadûn iølÿ­
miø ola bilÿr. Þlÿnin bÿdÿnindÿ on iki bû÷aq yarasû var.
Hÿtta qatar rÿisi dÿ bu cinayÿtin bir qadûn tÿrÿfindÿn iølÿn­
diyini sþylÿdi. Buna gþrÿ dÿ mÿnim birinci nþvbÿdÿ vÿzi­
fÿm nÿdÿn ibarÿtdir? Èstanbul–Kale vaqonundakû bötön
qadûn yol÷ular haqqûnda hÿr øeyi þyrÿnmÿk. Ancaq ingilis
qadûnlarû haqda qÿrar vermÿk o qÿdÿr dÿ asan mÿsÿlÿ deyil.
Èngilislÿr i÷lÿrinÿ qapalû insanlardûr. Sizdÿn ÿdalÿt naminÿ
rica edirÿm. Mösyþ, miss Debenham necÿ insandûr? Onun
haqqûnda nÿ bilirsiniz?
Arbetnot hÿyÿcanla:
– Miss Debenham alicÿnab bir xanûmdûr, – deyÿrÿk
cavab verdi.
Puaro ÷ox mÿmnunmuø kimi bir ifadÿylÿ dedi:
– Hm! Yÿni onun cinayÿtlÿ bir ÿlaqÿsi ola bilÿcÿyini
san­mûrsûnûz?
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Arbetnot:
– Bunu döøönmÿniz belÿ gölöncdör, – dedi. – Þlÿn
adam bir ÿcnÿbidir. Miss Debenham onun indiyÿ qÿdÿr he÷
özönö dÿ gþrmÿyib.
– O, bu haqda sizÿ danûøûb?
– Hÿ. Onunla qarøûlaødûüûmûz zaman ÷irkin gþrkÿminÿ
diqqÿt yetirdi vÿ bu tÿÿssöratûnû mÿnimlÿ bþlöødö. ßgÿr
bu cinayÿt bir qadûnûn iøidirsÿ, miss Debenhamûn bununla
he÷ bir ÿlaqÿsi ola bilmÿz. Bundan ÿmin ola bilÿrsiniz.
ßgÿr sizin sþylÿdiklÿriniz dÿ, sadÿcÿ, bir ehtimaldûrsa vÿ
he÷ bir ÿsasa, bir dÿlilÿ sþykÿnmirsÿ.
Puaro gölömsÿdi:
– Gþrönör, bu, sizi ÷ox narahat edir.
Arbetnot onu nifrÿt dolu baxûølarla sözdö:
– Bununla nÿ demÿk istÿdiyinizi baøa döømÿdim.
102 Baxûølarû Puaronu utandûrmûø kimiydi. Bel÷ikalû gþzlÿ­
rini ondan qa÷ûraraq þnöndÿki kaüûzlarû qarûødûrmaüa baøladû.
– Bötön bunlar mþvzudan kÿnar øeylÿrdir. Èndi ÿsl
hadi­sÿ­lÿrÿ gÿlÿk. Cinayÿtin dönÿn gecÿ ikiyÿ on beø dÿqi­
qÿ iølÿmiø baø verdiyini hesab edirik. Formallûq xatirinÿ
qatar­da hÿr kÿsdÿn o saatda nÿ iø gþrdöyönö soruømaq
mÿc­bu­riy­yÿtindÿyik.
– ßlbÿttÿ. Sÿhv etmirÿmsÿ, saat ikiyÿ on beø dÿqiqÿ iølÿ­
miø o gÿnc amerikalûyla danûøûrdûm. Bu þlÿn adamûn katibiylÿ.
– Aha! Sizmi onun kupesindÿydiniz, yoxsa o, sizin?
– Mÿn onun kupesindÿydim.
– O gÿnc adamûn familiyasû Makkuindir, elÿ deyilmi?
– Bÿli.
– Siz onunla dostsunuz, yoxsa tanûøsûnûz?
– Onu ilk dÿfÿ bu sÿfÿr zamanû gþrmöøÿm. Dönÿn
tÿsa­döfÿn danûømaüa baøladûq. Sonra ikimizin dÿ maraq­
lan­dûüûmûz mþvzularda sþhbÿtlÿr a÷ûldû. Mÿnim, ÿslindÿ,
ame­ri­ka­lûlardan ÷ox da xoøum gÿlmÿz, onlarla ÷ox ÷ÿtin­
liklÿ dil tapûram...
Makkuinin “zÿhlÿtþkÿn ingilislÿr” haqqûndakû sþzlÿrini
xatûrlayan Puaro bûüaltû göldö.
– Ancaq bu gÿnc oülan xoøuma gÿldi. Dözdör, Hin­dis­
tan­dakû iølÿri yoluna qoymaq haqqûnda mÿnasûz fikir­lÿri var,
bu, amerikalûlarûn ömumi xÿstÿliyidir, ÷önki hÿm idea­list,
hÿm dÿ sentimentaldûrlar. Hindistan haqq­ûnda danûø­dûq­la­
 A
rûm onu ÷ox maraqlandûrdû, axû mÿn Hin­dis­tan­da þmrö­mön
otuz ilini ke÷irmiøÿm. Mÿnÿ isÿ onun Amerikadakû iqti­sadi K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

bþhran haqqûnda danûødûqlarû maraqlû gÿldi. Sonra da biz
beynÿlxalq vÿziyyÿt haqqûnda uzun-uzun danûødûq. Saata
baxûb, ikiyÿ on beø dÿqiqÿ qaldûüûnû gþröncÿ mÿÿttÿl qaldûm.
– Sþhbÿtiniz o zamanmû sona ÷atdû?
– Bÿli.
– Ondan sonra nÿ etdiniz?
– Þz kupemÿ gedÿrÿk yatdûm.
– Yataüûnûz dözÿldilmiødimi?
– Bÿli.
– Sizin kupeniz, bax bu, on beøinci nþmrÿ, restoran
tÿrÿfdÿn ikinci kupedir, elÿ deyilmi?
– Hÿ.
– Siz kupenizÿ gedÿndÿ bÿlÿd÷i haradaydû?
– ßn sonda, þz yerindÿ oturmuødu. Hÿtta mÿn kupe­ 103
mÿ gedÿrkÿn Makkuin onu ÷aüûrdû.
– Nÿyÿ gþrÿ?
– Hÿr halda, yataüûnû dözÿltmÿk ö÷ön. Yataüû hÿlÿ dÿ
hazûrlanmamûødû.
– Èndi, polkovnik Arbetnot, yaxøûca döøönmÿnizi istÿyi­
rÿm. Siz cÿnab Makkuinlÿ danûødûüûnûz zaman koridordan
bir adam ke÷dimi?
– Hÿr halda, kimlÿrsÿ ke÷di. Ancaq mÿn onlara diqqÿt
etmÿdim.
– Mÿn sþhbÿtinizin son bir saat yarûmûnû nÿzÿrdÿ tutu­
ram. Vinkovcidÿ qatardan endiniz, elÿ deyilmi?
– Bÿli, amma bir dÿqiqÿliyÿ. Dÿhøÿtli soyuq vardû. ×ov­
üun idi. Vaqona girdiyimizÿ ÷ox sevindim. Halbuki hÿmi­øÿ
bu qatarlarû hÿddindÿn artûq qûzdûrdûqlarûnû deyirÿm.
Buk kþksönö þtördö:
– Hÿr kÿsi birdÿn mÿmnun etmÿk ÷ox ÷ÿtindir. Èngi­lis­
lÿr bötön pÿncÿrÿlÿri a÷ûrlar. Ondan sonra baøqalarû gÿlir
vÿ bötön pÿncÿrÿlÿri baülatdûrûrlar. ×ox ÷ÿtindir...
Puaro da, Arbetnot da ona fikir vermÿdilÿr.
– Èndi isÿ, mösyþ, xÿyalÿn ke÷miøÿ qayûtmaüa ÷alûøûn,
– dedi Puaro. – Belÿliklÿ, bayûrda ÷ox soyuqdu. Tÿkrar
qata­ra mindiniz. Divanda oturdunuz vÿ bir siqaret ÷ÿkdiniz,
ola bilÿr, trubka ÷ÿkdiniz... – Bir an dayandû.
– Mÿn trubka ÷ÿkirdim, Makkuin siqaret.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Qatar hÿrÿkÿt etdi. Siz trubkanûzû ÷ÿkirsiniz. Cÿnab

Makkuinlÿ dönya problemlÿrindÿn sþhbÿt edirsiniz. Gecÿ
ke÷ir. Yol÷ularûn ÷oxu yatmûødû. O sûrada biri qapûnûn þnön­
dÿn ke÷dimi? Yadûnûza salmaüa ÷alûøûn.
Arbetnot xatûrlamaüa ÷alûøaraq qaølarûnû ÷atdû.
– Buna cavab vermÿk ÷ÿtindir. A÷ûüû, kupenin ÷þlöndÿ
nÿlÿr olduüuna fikir vermirdim...
– Siz axû hÿrb÷isiniz. Sizin xösusi möøahidÿ qabiliyyÿ­
ti­niz olmalûdûr. Siz, yÿqin ki, þzönöz dÿ hiss etmÿdÿn ÷ox
øeylÿri möøahidÿ edirsiniz.
Polkovnik yenÿ dÿ fikirlÿødi vÿ baøûnû buladû:
– Deyÿ bilmÿrÿm. Yadûmda deyil bÿlÿd÷idÿn baøqa kimin­
sÿ ke÷diyi. Ancaq dayanûn, deyÿsÿn, hansûsa bir qadûn ke÷di.
– Onu gþrdönözmö? Gÿnc idimi? Yoxsa yaølû?
– Onu gþrmÿdim. O tÿrÿfÿ doüru baxmûrdûm. Bir xûøûltû
104 eøitdim. Bir dÿ ÿtir qoxusunu hiss etdim!
– Qoxu? Gþzÿl qoxu idimi?
– Necÿ deyim... Pis bir parföm qoxusu. Elÿ bir qoxu ki,
bilirsiniz, uzaqdan adamûn burnunu vurur. Ancaq, – Arbet­
not tÿlÿsik ÿlavÿ etdi, – bu daha erkÿn saatlarda da ola
bilÿr, bunu nÿzÿrÿ alûn. Sizin dÿ dediyiniz kimi, adam þzö
dÿ hiss etmÿdÿn belÿ øeylÿri möøahidÿ edir. Bax mÿn dÿ
gecÿ ÿrzindÿ yaddaøûmûn alt qatûna yazmûøam: “Qadûn...
vÿ parföm”. Ancaq nÿ zaman ke÷ib, bunu dÿqiq deyÿ bil­
mÿrÿm, ola bilsin, Vinkovcidÿn sonra ke÷di.
– Daha dÿqiq bir øey sþylÿyÿ bilmÿzsinizmi?
– Xeyr. Makkuinin yanûnda ke÷irdiyim vaxtûn son yarûm
saatûnda oldu bu.
– Qatar dayanandan sonra?
Polkovnik baøûnû yellÿdi.
– Bÿli, qatarûn dayanmûø olduüundan ÿminÿm.
– ×ox yaxøû. Bunun östöndÿn ke÷ÿk. He÷ Amerikada
olmusunuzmu, polkovnik?
– He÷ bir zaman. He÷ azacûq da olsa, hÿvÿsim yoxdur
getmÿyÿ.
– Polkovnik Armstronqla tanûølûüûnûz vardûmû?
– Armstronq... Armstronq... Èki, ya da ö÷ Armstronq
tanû­yûram. 60-cû alaydan Tom Armstronq qulluq edirdi...
Onu­mu deyirsiniz? Bir dÿ Selbi Armstornq vardû. Onu
Som­medÿ þldördölÿr.
 A
– Mÿn bir amerikalûyla evlÿnÿn vÿ qûzû qanqsterlÿr tÿrÿ­
findÿn qa÷ûrûlan polkovnik Armstronqu deyirÿm. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Hÿÿ, bu hadisÿni qÿzetlÿrdÿ oxuduüumu xatûrlayû­
ram. Qorxunc bir hadisÿydi! Polkovnik Armstronqla qarøû­
laø­dûüûmû sanmûram. Ancaq onun haqqûnda, ÿlbÿttÿ, eøit­
miø­dim. Tobi Armstronq. Yaxøû bir adamdû. Hamûnûn ondan
xoøu gÿlirdi. Þz sÿnÿtindÿ ÷ox bþyök uüurlar qazanmûødû.
Viktoriya ordeniylÿ tÿltif edilmiødi.
– Dönÿn gecÿ bû÷aqlanan adam, polkovnik Arm­
stronqun qûzûnûn þlömönÿ sÿbÿb olan hÿmin adam idi.
Arbetnotun özöndÿ sÿrt bir ifadÿ ÿmÿlÿ gÿldi.
– Elÿdirsÿ, o zaman bu kþpÿkoülu þz cÿzasûna ÷atûb.
ßlbÿttÿ, belÿ bir adamûn asûlmasû daha yaxøû olardû. Dözdör,
Amerikada belÿlÿrini elektrik stulunda otuzdururlar.
– Yÿni, qûsacasû, siz øÿxsi intiqam yerinÿ, qanuna vÿ
qaydalara ÿmÿl olunmasûnûn daha yaxøû olduüunu hesab 105
edirsiniz, polkovnik Arbetnot?
Arbetnot:
– ßlbÿttÿ! Mafiya kimi, ya da korsikalûlar kimi bir-birini
bû÷aqlamaqla vÿ ya qan davalarûna rÿvac vermÿklÿ iø olmaz
ki, – dedi. – Siz nÿ deyirsinizsÿ deyin, hakimlÿr tÿrÿ­findÿn
möhakimÿ edilmÿk ösulu daha saülam bir prinsipÿ sþykÿnir.
Puaro döøöncÿli bir tþvrlÿ onu bir-iki dÿqiqÿ sözdö:
– Bÿli... Sizin belÿ döøöndöyönözö bilirÿm. Nÿ isÿ,
sizdÿn soruøulacaq baøqa bir øey olduüunu sanmûram,
pol­kov­nik Arbetnot. ßlbÿttÿ, dönÿn gecÿ øöbhÿli gþrönÿn,
hÿtta mÿnasûz belÿ olsa, bir øeylÿ qarøûlaømadûnûzsa...
Arbetnot bir an döøöndö.
– Xeyr. Elÿ bir øey olmayûb. Ancaq... deyib duruxdu.
– Buyurun, davam edin, xahiø edirÿm.
– Þnÿmli bir øey deyil... – polkovnik hÿvÿssiz bir øÿkil­
dÿ dedi. – Sizin dediyiniz kimi, mÿnasûz bir øeydir.
– Hÿ-hÿ, davam edin.
– Bu, hÿqiqÿtÿn dÿ, mÿnasûz bir øeydir. Madam ki sizi
mÿna­sûz øeylÿr dÿ maraqlandûrûr, onda qoyun deyim. Þz
kupe­mÿ dþnÿrkÿn mÿnim kupemdÿn sonrakû qapûnûn, bilir­
siniz hansûnû deyirÿm...
– Bilirÿm, on altû nþmrÿli kupenin qapûsû...
– Bÿli. O qapû aralû idi. Vÿ i÷ÿridÿ bir adam bir az da
oürun-oürun bayûra baxûrdû. Mÿni gþrÿn kimi qapûnû tez
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

þrtdö. Dözdör, bu, mÿnasûz bir øeydir, ancaq mÿni tÿÿc­

cöb­lÿn­dirdi. Demÿk istÿyirÿm ki, baøqalarû koridora bax­
maq istÿ­yÿn­dÿ baøûnû ÷þlÿ ÷ûxarûr, ancaq o, bunu xÿlvÿtcÿ
edirdi, sanki, kimsÿnin onu gþrmÿsini istÿmirdi. Buna
gþrÿ dÿ mÿnim diqqÿtimi ÷ÿkdi.
– Maraqlûdûr... – Puaro inamsûzlûqla dedi.
Arbetnot özr istÿyirmiø kimi ÿlavÿ etdi.
– Mÿn sizÿ dedim dÿ, mÿnasûz bir øey. Ancaq bilir­si­
nizmi, sÿhÿr erkÿn, hÿr tÿrÿf sökut i÷indÿ, mÿnÿ nÿsÿ öøÿn­
dirici gþröndö, bu, ÿsl detektiv romanlarda olan bir sÿh­
nÿydi. Nÿ olur-olsun, boø øeydir. – Ayaüa qalxdû. – Nÿ isÿ,
ÿgÿr sizÿ lazûm deyilÿmsÿ...
– Tÿøÿkkör edirik, polkovnik Arbetnot, mÿnim baøqa
sþzöm yoxdur.
Polkovnik o saat getmÿdi. Qotur bir fransûzûn bir ingilisi
106 sorüu-suala ÷ÿkmÿyÿ cÿsarÿt gþstÿrmÿsinÿ acûqlû olduüu
artûq hiss olunmurdu.
Bacarûqsûz bir ifadÿylÿ:
– Miss Debenhama gÿlincÿ... deyÿ mûzûldandû. – Mÿnÿ
inana bilÿrsiniz: onun bu iølÿ bir ÿlaqÿsi yoxdur. O, hÿqi­
qÿ­tÿn, pukka sahibdir1.
Sonra tÿlÿsik salondan ÷ûxdû.
– “Pukka sahib” nÿ demÿkdir? – doktor Konstantin
maraq­landû.
– Bu, o demÿkdir ki, miss Debenhamûn atasû vÿ qar­daø­
larû polkovnikin oxuduüu mÿktÿblÿrdÿ oxuyublar, – Puaro
izah etdi.
– Elÿ bu?.. – Doktor Konstantin ÿmÿlli-baølû dilxor
oldu. – Yÿni bunun cinayÿtlÿ he÷ bir ÿlaqÿsi yoxdur?
– He÷ bir ÿlaqÿsi, – dedi Puaro. O, þz fikirlÿrinÿ qapûldû.
Barmaqlarûyla yavaø-yavaø masanû taqqûldadûrdû.
Birdÿn baøûnû qaldûrdû.
– Polkovnik Arbetnot trubka ÷ÿkir. Trubka tÿmizlÿ­yi­
ci­sini Ret÷ettin kupesindÿn tapdûm. Ret÷ett isÿ, sadÿcÿ,
siqa­ret ÷ÿkÿrmiø.
– Nÿ demÿk istÿyirsiniz?..
– Bu ana qÿdÿr trubka ÷ÿkdiyini tÿkcÿ Arbetnot etiraf
etdi. Pol­kov­nik Armstronqu da tanûyûr. Hÿtta bÿlkÿ, onunla
dost olmuø­dur, ancaq ÿlbÿttÿ, bunu etiraf etmir.
1
ßsilzadÿ bir xanûm (ing. – hind.)
 A
– Yÿni, sizcÿ...
Puaro kÿskin øÿkildÿ baøûnû yellÿdi. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Yox, yox, bu ola bilmÿz... he÷ cör mömkön olan øey
deyil. Tÿrbiyÿli, burnundan uzaüû gþrmÿyÿn, tÿrs ingilis
þz döø­mÿ­ninÿ dalbadal on iki dÿfÿ bû÷aüû saplaya bilmÿz!
Bu, he÷ cör ola bilmÿz! Siz þzönöz fikirlÿøin, bu, nÿ qÿdÿr
aüla­ba­tandûr?
– Bunlar hamûsû psixologiyaya aid dolanbaclardûr, – deyÿ
cavab verdi Buk.
– Psixologiyaya hþrmÿt etmÿk lazûmdûr. Bizim cinayÿ­
tin þz öslubu var vÿ bu öslub he÷ bir øÿkildÿ polkovnik
Arbetnotun öslubu ola bilmÿz. Nÿ isÿ... Èndi baøqa bir
øahidi dindirmÿyÿ baølayaq, – Puaro dedi.
Buk bu dÿfÿ italyanûn adûnû ÷ÿkmÿdi. Ancaq örÿyindÿ
onun ÷aüûrûlmasûnû istÿyirdi.
107

IX ôÿñèë
CßNAB HARDMAN

Birinci mþvqe yol÷ularûnûn sonuncusu cÿnab Hard­man

idi. Ètalyan vÿ ingilis nþkÿrlÿ eyni masada oturan yekÿ­pÿr,
gþzÿgÿlimli amerikalû.
Hardman artûq rÿngli dama-dama kostyum, ÷ÿhrayû
rÿng­dÿ kþynÿk geyinmiø, qalstukuna da bÿzÿkli sancaq
tax­mûødû. Vaqon-restorana girÿrkÿn aüzûnda bir øey ÷eynÿ­
yirdi. Èri, ÿtli, qaba cizgili, amma mölayim ifadÿli bir özö vardû.
– Sabahûnûz xeyir, bÿylÿr, – dedi. – Mÿnÿ gþrÿ bir qul­
lu­üunuz?
– Cinayÿt haqqûnda, yÿqin ki, eøitmisiniz, elÿ deyilmi,
cÿnab e... Hardman?
– ßlbÿttÿ. – Aüzûndakû saqqûzûn yerini ustalûqla dÿyiø­dirdi.
– Buna gþrÿ qatardakû bötön yol÷ularla danûømaq mÿc­
bu­riyyÿtindÿ qaldûq.
– Mÿnÿ gþrÿ bunun bir isti-soyuüu yoxdur. Hÿr halda,
bu iø ancaq belÿ hÿll edilÿ bilÿr.
Puaro þnöndÿ duran pasporta baxdû.
– Sayrus Betman Hardman, Birlÿømiø Øtatlar vÿtÿn­
daøû, qûrx bir yaøûnda, yazû makinasû lentlÿrinin satûcûsû.
– Bÿli. Þzömÿm ki, varam.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Èstanbuldan Parisÿmi gedirsiniz?

– Elÿdir.
– Nÿ mÿqsÿdlÿ?
– Èøimdÿn þtrö.
– Siz hÿmiøÿ birincidÿrÿcÿlidÿmi yol÷uluq edirsiniz,
cÿnab Hardman?
– Bÿli, cÿnab. Yolpulumu øirkÿt þdÿyir, – gþz vurdu.
– Èndi dÿ dönÿn gecÿ olanlara gÿlÿk.
Amerikalû baøûyla razûlûq bildirdi.
– Bizÿ bu mÿsÿlÿ barÿdÿ nÿ sþylÿyÿ bilÿrsiniz?
– He÷ bir øey sþylÿyÿ bilmÿrÿm.
– Hm, ÷ox heyif. Cÿnab Hardman, bÿlkÿ, bizÿ dönÿn
gönorta yemÿyindÿn sonra nÿylÿ mÿøüul olduüunuzu danû­
øasûnûz?
Amerikalû ilk dÿfÿ dÿrhal cavab vermÿdi. Nÿhayÿt:
108 – Baüûølayûn, ancaq siz kimsiniz? – dedi. – Bunu bir az
a÷ûqlasanûz...
– Bu mösyþ Buk, yataqlû vaqonlar øirkÿtinin mödir­lÿ­
rin­dÿn­dir. Bu bÿy dÿ cÿsÿdi möayinÿ edÿn doktor.
– Bÿs siz?
– Mÿn Erköl Puaroyam. Bu hadisÿni araødûrmaq iøini
øirkÿt mÿnÿ tapøûrûb.
Mister Hardman:
– Sizin haqqûnûzda eøitmiøÿm, – deyÿ mûzûldandû.
Bir-iki dÿqiqÿ daha döøöndö.
– Hÿr øeyi a÷ûb danûøsam, daha doüru olacaq, deyÿsÿn.
Puaro quru bir sÿslÿ:
– Bildiklÿrinizi a÷ûqlasanûz, hÿr halda, aüûllû hÿrÿkÿt
etmiø olacaqsûnûz, – deyÿ cavab verdi.
– ßgÿr bildiyim bir øey olsaydû, hÿr øeyi sizÿ danûøardûm.
Ancaq mÿn he÷ nÿ bilmirÿm. Dediyim kimi, mÿn he÷ bir
øey bilmirÿm. Ancaq bilmÿliyÿm. Bax mÿni odlandûran da
elÿ budur. Mÿhz mÿn hÿr øeyi bilmÿliyÿm.
– Lötfÿn, nÿ demÿk istÿdiyinizi a÷ûqlayûn, cÿnab Hard­
man.
Amerikalû i÷ini ÷ÿkdi. Saqqûzûnû ÷ûxardû, sonra ÿlini cibi­
nÿ soxdu. Eyni anda özönön ifadÿsi dÿ birdÿn-birÿ dÿyi­
øildi. Èndi sÿhnÿdÿ rol almûø aktyordan ÷ox, ger÷ÿk bir
adama bÿnzÿyirdi. Hÿtta zÿhlÿtþkÿn lÿhcÿsi dÿ bir az daha
þl÷ölö oldu.
 A
– O pasport saxtadûr, ÿslindÿ isÿ mÿn bax buyam,
– deyib masanûn östönÿ bir vizit kartû atdû. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Puaro uzun-uzadû kartû gþzdÿn ke÷irdi vÿ mösyþ Buk
da sÿbirsizlÿnib onun ÷iyinlÿri özÿrindÿn boylandû.
Mister Sayrus B.Hardman
Makneyl Detektiv Agentliyi
Nyu-York
Puaro Makneyl agentliyini tanûyûrdû – Nyu-Yorkun ÿn
mÿøhur vÿ etibarlû detektiv börolarûndan biriydi.
– Èndi bizÿ bunun nÿ demÿk olduüunu baøa salûn,
cÿnab Hardman, – dedi.
– Bu saat. Demÿk, belÿ olub. Èki fûrûldaq÷ûnûn iziylÿ
mÿn Avropaya gÿlmiødim; bu, cinayÿtlÿ ÿlaqÿsi olmayan
bir mÿsÿ­lÿdir. Onlarû tÿqib etmÿyim Èstanbulda sona ÷atdû.
Mÿn þz øefimÿ teleqram gþndÿrdim, qayûtmaq ÿmri aldûm, 109
elÿ Nyu-Yorka qayûtmaüa hazûrlaøûrdûm ki, bax, bu mÿk­
tubu aldûm.
Mÿktubu Puaroya uzatdû. “Tokatlûyan” hotelinin firma
kaüû­zûnda yazûlmûødû:
Cÿnab Hardman.
Mÿnÿ Makneyl Detektiv Börosundan oldu­
üu­nu­zu sþy­lÿ­di­lÿr. Lötfÿn, bu gön gönor­ta­dan
sonra saat dþrddÿ hotel­dÿki otaüûma gÿlin.
S.E.Ret÷ett
– Sonra nÿ oldu?
– Bildirilÿn saatda otaüa qalxdûm. Cÿnab Ret÷ett mÿnÿ
þzönön tÿhlökÿdÿ olduüunu a÷ûqladû. Aldûüû bir ne÷ÿ hÿdÿ
mÿktubunu da gþstÿrdi.
– Hÿyÿcanlû idimi?
– Hÿyÿcanlû bir adam kimi aparmûrdû þzönö, ancaq
ÿmÿlli-baølû narahat olmuødu. Mÿnÿ bir tÿklifi oldu. Onunla
eyni qatara minÿrÿk Parisÿ qÿdÿr getmÿli vÿ onun þldö­
röl­mÿsinÿ ÿngÿl olmalû idim. Eyni qatara mindim, ancaq
buna baxmayaraq, yenÿ dÿ Ret÷etti þldördölÿr. Bax bu,
mÿni ÷ox narahat edir. Bu durum mÿnim ad-sanûm ö÷ön
bir lÿkÿdir.
– Cÿnab Ret÷ett sizÿ necÿ davranmalû olduüunuzu sþy­
lÿ­dimi?
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– ßlbÿttÿ. Hÿr øeyi ÿvvÿlcÿdÿn döøönmöødö. Döz

yanûn­dakû kupedÿ yol÷uluq etmÿyimi istÿyirdi. Ancaq elÿ lap
baølanüûcda tÿrslik oldu. Tÿkcÿ bu yeri tapa bil­dim, hÿlÿ
onu da ÷ox ÷ÿtinliklÿ. Deyÿsÿn, bÿlÿd÷i bu nþm­rÿni ehti­
yat ö÷ön saxlamaq istÿyirdi. Lakin sþhbÿtdÿn yayûn­ma­
yaq. Kupeni gþzdÿn ke÷irdikdÿn sonra buranûn möøa­hidÿ
aparmaq­dan þtrö iøimÿ yarayacaüûnû anladûm. Èstan­bul
yataqlû vaqonu­nun þnöndÿ yalnûz vaqon-resto­ran vardû.
Plat­for­maya a÷ûlan aradakû qapûnû da gecÿ kilidlÿ­yirdilÿr. Yÿni
ÿgÿr bir adam vaqona girmÿk istÿsÿydi, yalnûz arxa qapû­dan
vÿ ya baøqa vaqondan ke÷ÿrÿk girÿ bilÿrdi, bu da o demÿk­
dir ki, qatil mötlÿq mÿnim kupemin þnöndÿn ke÷ÿcÿkdi.
– Mister Ret÷ettin ehtimal olunan döømÿninin øÿxsiy­
yÿti haqqûnda, yÿqin ki, he÷ bir øey bilmirsiniz?
– Onun necÿ bir gþrkÿmdÿ olduüunu bilirÿm. Ret÷ett
110 onu mÿnÿ tÿsvir elÿyib.
– Necÿ? – hÿr ö÷ö bir aüûzdan soruødu.
– Qocanûn tÿsvir etdiyinÿ gþrÿ, bu, balacaboylu adam
olub, – Hardman davam etdi, – qarasa÷lû, cûrsÿsli bir adam.
Bundan baøqa, qoca, qatilin yola ÷ûxdûüûmûz ilk gecÿ­dÿ
höcum etmÿyÿcÿyini dÿ sþylÿmiødi. Èkinci, ya da ö÷ön­cö
gecÿ hÿrÿkÿtÿ ke÷ÿcÿyini deyirdi.
Buk mûzûldandû.
– Demÿk ki, bir øey bilirmiø.
Puaro döøöncÿli bir tþvrlÿ fikrini a÷ûqladû.
– Hÿr halda, katibinÿ sþylÿdiklÿrindÿn daha artûq
øey­lÿr bilirmiø. Ret÷ett sizÿ bu döømÿni haqqûnda baøqa
bir øey sþylÿdimi? Mÿsÿlÿn, hÿmin adamûn onu nÿ ö÷ön
hÿdÿ­lÿ­diyi barÿdÿ he÷ nÿ danûømamûødû?
– Xeyr. Bu mþvzuda danûømaq istÿmÿdi. Sadÿcÿ, o ada­
mûn onu izlÿdiyini, nÿyin bahasûna olursa olsun, þldör­
mÿkdÿ qÿrarlû olduüunu sþylÿmiødi.
– Balacaboylu, qarasa÷lû, cûrsÿsli, – Puaro döøöncÿli hal­
da tÿkrarladû, sûnayûcû baxûølarla Hardmana baxdû. – Yÿqin
ki, siz onun ÿslindÿ kim olduüunu bilirdiniz?
– Kimin?
– Ret÷ettin. Onu tanûmûødûnûz, elÿ deyilmi?
– Nÿ demÿk istÿdiyinizi baøa döømÿdim.
– Ret÷ett – Kassettiydi. Armstronqlarûn qûzûnû þldörÿn qatil.
Mister Hardman uzun bir fûøtûrûq ÷aldû.
 A
– Bu he÷ aülûma gÿlmÿzdi! Vay, vay! Siz mÿni lap mat
qoydunuz! Xeyr, mÿn onu tanûmadûm. O hadisÿ baø verÿn­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

dÿ mÿn Qÿrbdÿ idim. Onun fotosunu qÿzetlÿrdÿ, ÿlbÿttÿ,
gþrmöødöm. Ancaq qÿzetlÿrdÿ ÷ap olunan øÿkillÿrin nÿ
hala döødöyönö bilirsiniz. Ana þz oülunu tanûya bilmÿz bu
øÿkillÿrdÿn. ×oxlarûnûn Kassetti ilÿ haqq-hesabû ÷örötmÿk
istÿmÿsinÿ øöbhÿ etmirÿm.
– Bu tÿsvirÿ uyüun vÿ Armstronqlarla ÿlaqÿsi olan bir
adamû tanûyûrsûnûzmû – balacaboylu, qarasa÷lû, cûrsÿsli bir
adam?
Hardman bir-iki dÿqiqÿ döøöndö.
– Bu suala cavab vermÿk ÷ÿtindir. ×önki o hadisÿylÿ
ÿla­qÿsi olanlarûn ÷oxu þlöb.
– Yadûnûzdamû, qÿzetlÿr þzönö pÿncÿrÿdÿn atan bir qûz
haqqûnda yazmûødû.
– Hÿ. Ciddi bir mÿsÿlÿyÿ toxundunuz. O qûz ÿcnÿbiydi. 111
Bax onun, bÿlkÿ, italyan qohumlarû vardû. Ancaq Ret÷ettin
aya­üûnda Armstronq hadisÿsindÿn baøqa, digÿr hadisÿlÿr
dÿ vardû, bunu da unut­mayûn. Kassetti uzun möddÿt uøaq
qa÷ûr­maqla mÿø­üul oldu. Ona gþrÿ dÿ yalnûz Armstronq
hadi­sÿ­si­nin özÿ­rin­dÿ durmaüûnûz doüru olmaz.
– Amma cinayÿtin Armstronq hadisÿsiylÿ ÿlaqÿsi oldu­
üuna dair ÿlimizdÿ ÿsas var.
Hardman maraqla gþzlÿrini ona zillÿdi. Ancaq Puaro
ona ÿlavÿ izahat vermÿdi. Amerikalû baøûnû yellÿdi, bir az
ke÷ÿndÿn sonra dedi:
– Armstronq hadisÿsindÿ o tÿsvirÿ uyüun biri var idimi,
xatûrlaya bilmirÿm. Ancaq ÿlbÿttÿ, mÿnim o hadisÿylÿ bir
ÿla­qÿm yox idi, haqqûnda da artûq bir øey bilmirdim.
– Eybi yox, siz gecÿ nÿ iø gþrdöyönözö danûømaüa
davam edin, cÿnab Hardman.
– Danûøacaq bundan artûq bir øey yoxdur. Göndöz yat­
dûm vÿ gecÿ nþvbÿ ÷ÿkdim. Èlk gecÿ elÿ øöbhÿ oyadacaq
bir øey olmadû. Dönÿn gecÿ dÿ elÿ. Qapûmû bir az arala­
mûø­dûm, baø verÿnlÿrÿ gþz qoyurdum. He÷ bir øöbhÿ
doüu­ra­caq adam ke÷mÿdi.
– Bundan ÿminsinizmi, cÿnab Hardman?
– ßlbÿttÿ, ÿminÿm. Qatara bayûrdan kimsÿ minmÿdi.
Arxa­dakû vaqonlardan bu tÿrÿfÿ ke÷ÿn dÿ olmadû. Bu
baxûm­dan and i÷ÿ bilÿrÿm.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Yerinizdÿn bÿlÿd÷ini gþrÿ bilirdinizmi?

– ßlbÿttÿ. Döz mÿnim qapûmûn tuøunda ki÷ik kÿtildÿ
oturmuødu.
– Qatar Vinkovcidÿ dayandûqdan sonra bÿlÿd÷i yerin­
dÿn qalxdûmû?
– O, son stansiya idi, elÿ deyilmi? Bÿli, bÿlÿd÷i yerin­
dÿn qalxdû. ×alûnan zÿnglÿrÿ cavab vermÿk ö÷ön. Deyÿsÿn,
qatar o sûrada qara batûb dayanmûødû. Sonra þnömdÿn
ke÷ÿ­rÿk Afina vaqonuna getdi, orada, tÿqribÿn, on beø
dÿqi­qÿ qaldû. Zÿng ÷alûnan kimi yenÿ qa÷a-qa÷a geri dþn­
dö. Mÿn koridora ÷ûxûb nÿ olduüuna baxmaq istÿdim, aydûn
mÿsÿlÿdir, bir az narahat olmuødum, mÿlum oldu ki, ame­
rikalû qadûn imiø zÿngi ÷alan. O, bÿlÿd÷iylÿ möbahisÿ etmÿyÿ
baø­ladû, ancaq nÿyÿ gþrÿ, bilmirÿm. Mÿn geri dþndöm. Son­
ra bÿlÿd÷i baøqa bir kupeyÿ yaxûnlaødû, kimÿsÿ mineral su
112 apardû. Sonra vaqonun o biri baøûndan kimsÿ yataüûnû sah­
man­lamaq ö÷ön onu ÷aüûrûncaya qÿdÿr þz yerindÿ oturdu.
Sonra da döz sÿhÿr saat beøÿ qÿdÿr yerindÿn qalxmadû.
– Bÿlÿd÷i he÷ yuxuya daldûmû?
– Bunu bilmirÿm. Yuxuya dalmûø ola bilÿr.
Puaro baøûnû yellÿdi. ßllÿri mexaniki olaraq masa özÿ­
rin­dÿki kaüûzlarû bir yerÿ yûüûrdû. Yenÿ amerikalûnûn vizit kar­
tûnû gþtördö.
– Lötfÿn, bunun özÿrinÿ imzanûzû atûn.
Hardman onun istÿdiyini yerinÿ yetirdi.
– Göman edirÿm, burada, qatarda sizin verdiyiniz ifa­
dÿni kimsÿ tÿsdiqlÿyÿ bilmÿz vÿ sizin kimliyinizi tÿsdiq edÿ
bilmÿz, mister Hardman?
– Qatarda? Deyÿsÿn, belÿ adam yoxdur. Tÿkcÿ gÿnc
Makkuin ola bilÿr. Bu cavan oülanû yaxøû xatûrlayûram, onun
atasûnûn Nyu-Yorkdakû ofisindÿ tez-tez gþröømöøök, ancaq
inanmûram, o qÿdÿr xÿfiyyÿnin arasûndan mÿni yadda sax­
lamûø olsun. Yox, cÿnab Puaro, mÿnim kimliyimi tÿsdiq
etmÿk­dÿn þtrö siz yolun a÷ûlmasûnû vÿ Nyu-Yorka teleqram
gþndÿrmÿk imkanûnûn yaranmasûnû gþzlÿmÿli olacaqsûnûz.
Ancaq siz ÷ox da narahat olmayûn, mÿnim sþylÿdiklÿrim
ÿsla yalan deyil. Gþröømÿk özrÿ, cÿnablar. Sizinlÿ tanûø
olma­üûma ÷ox mÿmnun oldum, cÿnab Puaro.
Puaro ona siqaret qutusunu uzatdû.
– Buyurun... Ancaq bÿlkÿ dÿ, siz trubka ÷ÿkirsiniz?
 A
– Yox canûm, trubka bizÿ gþrÿ deyil.
Amerikalû bir siqaret gþtörÿrÿk sörÿtlÿ uzaqlaødû. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Ö÷ adam bir-birinÿ baxdû.
Doktor Konstantin:
– Siz onun, hÿqiqÿtÿn, bir detektiv olduüuna inanûr­sû­
nûzmû? – soruødu.
– ßlbÿttÿ. O, tipik bir detektivdir, belÿlÿrini ÷ox gþrmö­
øÿm. Östÿlik, danûødûüû hekayÿnin yalan olub-olmadûüû da
tezliklÿ ortaya ÷ûxa bilÿr.
– Bizÿ maraqlû mÿlumatlar verdi, – Buk dedi.
– Hÿqiqÿtÿn elÿdir!
Buk fikirli-fikirli mûzûldandû:
– Balacaboy, qarasa÷lû, cûrsÿsli bir adam.
Puaro:
– Bu, elÿ bir tÿsvirdir ki, qatarda he÷ kimsÿyÿ uyüun
gÿl­mir, – dedi. 113

X ôÿñèë
ÈTALYAN

Puaro mÿnalû-mÿnalû gölömsönÿrÿk:

– Èndi dÿ mösyþ Bukun kefini qaldûrmaqdan þtrö ital­
yanû ÷aüûraq, – dedi.
Antonio Foskarelli piøik kimi sÿssiz vÿ yumøaq addûm­
larla vaqon-restorana daxil oldu. Sifÿti iøûq sa÷ûrdû. Tipik bir
italyan özö vardû; ÿsmÿr, xoøgölöølö.
Fransûzca dözgön vÿ iti danûøûrdû, azacûq lÿhcÿ hiss
olu­nurdu.
– Adûnûz Antonio Foskarellidirmi?
– Bÿli, mösyþ.
– Amerika vÿtÿndaølûüûnû qÿbul etmisiniz, gþrörÿm.
Ètaliyalû göldö.
– Bÿli, mösyþ. Èø ö÷ön belÿ daha ÿlveriølidir.
–“Ford” maøûnlarûnûn satûø agentisiniz, elÿmi?
– Hÿ. Bildiyiniz kimi...
Vÿ bunun ardûnca geniø bir nitq baøladû, danûøûb qur­
taranda artûq orada oturanlar Foskarellinin bötön iø metod­
larûndan, getdiyi sÿfÿrlÿrdÿn, qazandûüû pullardan, Amerika
vÿ bir ÷ox Avropa þlkÿlÿri haqqûnda döøöncÿlÿrindÿn xÿbÿr
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

tutdular. Ètaliyalûdan sþz almaqdan þtrö ÿziyyÿt ÷ÿkmÿyÿ

ehtiyac yox idi, sþzön þzö daü seli kimi aøûb tþkölördö.
Sonra mÿnalû bir hÿrÿkÿtlÿ sþzlÿrinÿ son verÿrÿk dÿsmalû
ilÿ alnûnû sildi. Mehriban ifadÿli, uøaqsayaüû özöndÿn mÿm­
nunluq yaüûrdû.
– Gþrdöyönöz kimi, mÿn bþyök iølÿr fûrladûram. Hÿr
øeyi möasir tÿlÿblÿrÿ gþrÿ nizamlamûøam. Ticarÿtin dama­
rûnû hÿr adam mÿnim kimi tuta bilmÿz.
– Demÿk, son on ildÿ tez-tez Amerikada olmusunuz?
– Bÿli, mösyþ. Bugönkö kimi yadûmdadûr, gÿmiyÿ necÿ
oturduüumu, dönyanûn ö÷dÿbirini qÿt edÿrÿk Amerikaya
yol­lan­dûüûmû xatûrlayûram. Mÿnim anam vÿ bacûm...
Puaro xatirÿlÿr axûnûnûn qarøûsûnû aldû:
– Amerikada olduüunuz zamanlarda mÿrhumla qarøû­
laø­dûnûzmû he÷?
114 – He÷ vaxt. Ancaq onun kimi tiplÿri yaxøû tanûyûram.
Hÿ, ÷ox yaxøû tanûyûram. – Ètaliyalû mÿnalû tÿrzdÿ barmaqla­
rûyla ÷ûrtma ÷aldû. – Ciddi davranûølû, ÷ox yaxøû geyinmiø,
zahiri gþr­kÿmi ilÿ hþrmÿt oyadan bir adam. Ancaq bunlar
hamûsû gþstÿriø ö÷öndör. Mÿn þz tÿcröbÿmÿ ÿsaslanaraq
deyÿ bilÿ­rÿm: þldörölÿn adam þzö cinayÿtkar olub. Èstÿyir­
siniz ina­nûn, istÿyirsiniz inanmayûn, ancaq bu belÿdir.
– Siz sÿhv etmÿmisiniz, – Puaro quru sÿslÿ dedi.
– Ret­÷ett adû altûnda gizlÿnÿn adamûn ÿsl familiyasû Kassetti
olub, mÿøhur uøaq oürusu.
– Bÿs mÿn sizÿ nÿ deyirdim? Bizim iøimiz elÿdir ki,
gÿrÿk ilk baxûødan kiminlÿ iø gþrÿcÿyini bilÿsÿn. Bunsuz
mömkön ola bilmÿz. Tÿkcÿ Amerikada ticarÿt qaydalarûna
ÿmÿl olunur.
– Siz Armstronq hadisÿsini xatûrlayûrsûnûzmû?
– ×ox da xatûrlamûram. Ancaq adû mÿnÿ tanûø gÿlir.
Uøaq ÷ox balaca idi, deyÿsÿn. Ki÷ik bir qûz idi. Elÿ deyilmi?
– Bÿli. Faciÿvi bir hadisÿ idi.
Ètaliyalû oradakûlardan fÿrqli olaraq, bu fikirdÿ deyildi.
– Siz nÿ danûøûrsûnûz, belÿ hadisÿlÿr indi hÿr addûmda
baø verir, – filosofcasûna sþylÿdi. – Bþyök sivilizasiyanûn
mÿr­kÿzi olan Amerika kimi bir þlkÿdÿ...
Puaro onun sþzönö yarûda kÿsdi:
– Amerikada Armstronq ailÿsindÿn kiminlÿsÿ tanûølû­üû­
nûz var idimi?
 A
– Xeyr, mÿn bilÿn, yox idi. Bu sualûnûza cavab vermÿk
÷ÿtindir. Sizÿ bÿzi rÿqÿmlÿri misal ÷ÿkÿ bilÿrÿm. Tÿkcÿ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

ke÷ÿ­nilki satûøûm...
– Mösyþ, rica edirÿm, mþvzudan kÿnara ÷ûxmayûn.
Ètaliyalû özr istÿyirmiø kimi ÿllÿrini a÷dû:
– Baüûølayûn, min dÿfÿ özr istÿyirÿm!
– Èndi isÿ mÿnÿ dönÿn gecÿ yemÿkdÿn sonra nÿ iø
gþrdöyönözö mömkön qÿdÿr dÿqiqliklÿ danûøûn.
– Baø östÿ... Restoranda mömkön olduüu qÿdÿr uzun
möddÿt oturdum. ×önki bura daha ÿylÿncÿlidir. Mÿnimlÿ
eyni masada oturan amerikalû bÿylÿ danûødûm. O da yazû
maki­nasû lentlÿrinin ticarÿti ilÿ mÿøüul olur. Sonra kupemÿ
get­dim. Boø idi. Mÿnimlÿ eyni kupedÿ qalan Con Bul,
o øÿrÿf­siz ingilis nþkÿr aüasûnûn yanûnda idi. Sonra ÷ûxûb gÿldi.
Hÿmi­øÿ olduüu kimi qaøqabaqlû idi yenÿ. Mÿnimlÿ danûø­
madû. Sþzlÿrimÿ dÿ ya “bÿli” deyÿ cavab verdi, ya da “xeyr”. 115
Bu ingilislÿr qaranlûq bir millÿtdir, he÷ örÿyÿyatan deyil­lÿr.
O da bir köncdÿ þzönö dartûb oturdu, elÿ bil, mil udmuø­du,
kitab oxuyurdu. Sonra bÿlÿd÷i gÿlib yataqlarû dözÿltdi.
Puaro:
– Dþrd vÿ beø nþmrÿli yataqlarû, – dedi.
– Tamamilÿ doürudur, ÿn axûrûncû kupe. Mÿn öst yataq­
da yatûram. Yerimÿ ÷ûxdûm. Siqaret ÷ÿkÿrÿk kitab oxudum.
O bicbala ingilisin dÿ diøi aürûyûrdû, deyÿsÿn. Yataqda uza­
nûb inildÿyirdi. Axûrda yuxuya getmiøÿm, xÿbÿrim olmayûb.
Hÿr dÿfÿ oyananda ingilisin inildÿdiyini eøidirdim.
– Masterman gecÿ kupedÿn ÷ûxdûmû he÷?
– Aülûm kÿsmir. Elÿ bir øey olsaydû, hiss edÿrdim. Qapû
a÷ûlan kimi i÷ÿri koridordan iøûq döøör. Ènsan bu zaman
sÿrhÿdÿ ÷atdûüûnû vÿ gþmrök÷ölÿrin i÷ÿri girdiklÿrini sana­
raq o saat oyanûr.
– Masterman he÷ þz aüasûndan bir øey danûødûmû?
Onun qara­sûnca sþyördömö he÷?
– Èngilis he÷ danûømûrdû, dedim axû. Qaraqabaq adam­
dûr. Danûømûr, elÿ bil, aüzûna su alûb.
– Siz nÿ ÷ÿkirsiniz: trubka, siqaret, siqar?
– Ancaq siqaret.
Ètalyan, Puaronun uzatdûüû qutudan bir siqaret gþtördö.
Mösyþ Buk soruødu.
– Siz ×ikaqoda olmusunuzmu he÷?
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Hÿ, olmuøam! Gþzÿl øÿhÿrdir. Ancaq mÿn Nyu-

Yorku, Vaøinqtonu, Detroytu daha yaxøû tanûyûram. Siz he÷
Amerikaya getdinizmi? Getmÿdinizmi? Amma oranû gþr­
mÿ­li­siniz. Mÿn...
Puaro, Antonio Foskarelliyÿ bir kaüûz uzatdû.
– Buraya önvanûnûzû yazûn, bir dÿ imzanûzû atûn.
Ètalyan ÿdalû hÿrÿkÿtlÿrlÿ önvanûnû yazdû vÿ quyruqlu bir
imza atdû. Sonra ayaüa qalxdû. Yenÿ özöndÿ ÿtrafdakûlara
yolu­xan bir tÿbÿssöm vardû.
– Elÿ bu qÿdÿr? Artûq mÿnÿ ehtiyacûnûz yoxdurmu?
Èøi­niz avand olsun, bÿylÿr. Bu qardan canûmûz qurtulsa...
Mila­na ÷atmalûyam, iøim var. – Özöntöylÿ baøûnû buladû.
– Yoxsa bir iø var, ÿlimdÿn ÷ûxar, – dedi vÿ salondan ÷ûxdû.
Puaro dostuna baxdû.
Buk:
116 – Uzun zamandan bÿri Amerikada yaøayûb, – dedi.
– Þzö dÿ italyandûr. Ètalyanlar bû÷aq iølÿtmÿyi ÷ox sevirlÿr.
Östÿlik dÿ, ÷ox yalan÷ûdûrlar! Mÿnim italyanlardan he÷ xoøum
gÿlmir!
Puaro gölömsÿdi:
– Ola bilÿr. Bÿlkÿ dÿ, haqlûsûnûz, dostum. Ancaq onun
ÿley­hinÿ ÿlimizdÿ bircÿ dÿnÿ dÿ olsun, dÿlil yoxdur. Bunu
sizÿ xatûr­latmaq mÿcburiyyÿtindÿyÿm.
– Bÿs sizin psixologiyanûz harada qaldû? Ètalyanlar adam
bû÷aqlamûrlarmû?
Puaro:
– Bû÷aqlayûrlar, – dedi. – Xösusÿn dÿ dava-dalaøûn ÿn
øid­dÿtli anûnda. Ancaq bu... bu, tamamÿn baøqa bir cina­
yÿtdir. Mÿnÿ bu cinayÿt olduqca diqqÿtlÿ planlaødûrûlmûø
kimi gÿlir. Ondan sonra da ustalûqla sÿhnÿyÿ qoyulub.
Uzaq hÿdÿfi olan cinayÿtdir... Necÿ baøa salûm, bilmirÿm.
Latûn millÿtinÿ xas olan bir cinayÿt deyil. Mÿn bu hadisÿdÿ
soyuqqanlû, yaradûcû, yaxøû iølÿyÿn, diqqÿtli bir beynin
izlÿrini gþrörÿm, anqlosaks tipinÿ daha uyüun gÿlir bu
cinayÿt.
Son iki pasportu gþtördö:
– Èndi miss Meri Debenhamla sþhbÿt etmÿliyik.
 A
XI ôÿñèë
K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

MÈSS DEBENHAM

Mari Debenham vaqon-restorana girdiyi zaman Puaro­

nun daha þncÿ onun haqqûnda ÿldÿ etdiyi tÿsÿvvörlÿri
daha da mþhkÿmlÿtdi.
Qara, zÿrif kostyum vÿ boz rÿngli kþynÿk geyinmiødi.
Qara dalüalû sa÷larû daranmûø, sÿliqÿ-sahmanlû idi. ßhvali-
ruhiyyÿsi vÿ davranûøû da sakit vÿ rahat idi.
Puaroyla Bukun qarøûsûnda oturaraq sualedici baxûø­
larla onlara baxdû.
Puaro:
– Adûnûz Mari Hermiona Debenham, elÿ deyilmi?
– dedi. 117
– Bÿli.
– Siz ingilissiniz?
– Hÿ.
– Lötfÿn, daimi önvanûnûzû buraya yazarsûnûzmû, mad­
mazel?
Miss Debenham onun istÿyini yerinÿ yetirdi. Yazûsû
oxunaqlû vÿ sÿliqÿli idi.
– Èndi, madmazel, gecÿki hadisÿ haqqûnda bizÿ nÿlÿr
danû­øa bilÿrsiniz?
– Qorxuram, sizÿ danûøacaq bir sþzöm olmasûn. ×önki
uzanmûødûm, dÿrhal yatûb yuxuya getmiøÿm.
– Qatarda bir cinayÿt iølÿnmÿsi sizi mÿyus edirmi?
Bunun gþzlÿnilmÿz bir sual olduüu mÿlum idi. Gÿnc
qûzûn ala gþzlÿri bir az irilÿødi.
– Nÿ demÿk istÿdiyinizi baøa döømÿdim.
– Sizÿ bÿsit bir sual verdim, madmazel. Èstÿyirsiniz, tÿk­
rar edim. Qatarda bir cinayÿt iølÿnmÿsi sizi mÿyus edirmi?
– Hadisÿyÿ bu yþndÿn baxmadûm. Xeyr, o qÿdÿr dÿ
mÿyus olduüumu deyÿ bilmÿrÿm.
– Yÿni bu cinayÿt sizin ö÷ön ola bilÿcÿk bir øeydir, elÿmi?
Mari Debenham sakit-sakit:
– ßlbÿttÿ, xoø bir øey deyil, – dedi.
– Siz tipik bir anqlosakssûnûz, madmazel. Hisslÿrÿ qapûl­
mûr­sûnûz.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Qûz xÿfifcÿ göldö:

– Hissiyyatlû olduüumu isbat etmÿkdÿn þtrö isterik
bþhranlar ke÷irmÿyÿ ehtiyac gþrmörÿm, ona qalsa, hÿr
gön xeyli insan þlör.
– Bÿli, þlör. Ancaq cinayÿt daha nadir hallarda olur.
– Hÿ, ÿlbÿttÿ.
– Cÿnab Ret÷ettlÿ tanûølûüûnûz vardûmû?
– Onu ilk dÿfÿ dönÿn burada, sÿhÿr yemÿyindÿ gþr­döm.
– Sizÿ necÿ tÿsir baüûøladû?
– Ona ÷ox da fikir vermÿdim.
– Sizdÿ pis bir insan tÿÿssöratû oyatmadûmû?
Qûz ÷iyinlÿrini ÷ÿkdi.
– Bu haqda he÷ döøönmÿdim.
Puaro onu diqqÿtlÿ sözdö:
– Mÿnim dindirmÿ metodumu bÿyÿnmÿdiyiniz hiss
118 olu­nur. – Gþzlÿrindÿ bic bir parûltû yaranmûødû. – Yÿqin,
fikir­lÿ­øir­siniz, bir ingilis olsaydû, istintaqû baøqa cör apa­rardû,
lazûm­sûz øeylÿri kÿnara atardû, yalnûz faktlar özÿrindÿ daya­
nardû, bir sþzlÿ, metodik ÿsaslarda vÿ nizamlû bir øÿkildÿ
edÿrdi bu iøi. Ancaq mÿnim, madmazel, þz qÿribÿliklÿrim
var. Hÿr øeydÿn ÿvvÿl, mÿn øahidi gþzdÿn ke÷irirÿm, onun
xarak­te­rini möÿyyÿn edirÿm vÿ buna uyüun olaraq sual­lar
veri­rÿm. Bir ne÷ÿ dÿqiqÿ ÿvvÿl mÿn bir cÿnabû sor­üu-sual
edir­dim, cörbÿcör mÿsÿlÿlÿr haqqûnda þz döøön­cÿ­lÿ­rini
danûø­maq­dan þtrö az qalûrdû yaxasûnû cûrsûn. Ancaq mÿn
buna imkan vermÿdim, ancaq “hÿ”, “yox” deyÿ cavab
ver­mÿ­sini tÿlÿb etdim. Onun arxasûnca siz gÿl­di­niz. Mÿn
sizin sÿli­qÿli, nizamlû olduüunuzu, sþhbÿtdÿn yayûn­ma­ya­
ca­üûnûzû, suallara qûsa vÿ mahiyyÿtinÿ gþrÿ cavab verÿ­cÿ­
yi­nizi dÿrhal anladûm. Bizim qÿlbimizÿ ziddiyyÿtlÿr hakim
oldu­üuna gþrÿ mÿn sizÿ baøqa suallar verirÿm. Soru­øu­
ram, siz nÿ hiss edirsiniz, nÿ fikirlÿøirsiniz? Bu metod sizin
xoøu­nuza gÿlirmi?
– Kÿskin danûødûüûma gþrÿ baüûølayûn, ancaq mÿnÿ
bunlar vaxt itirmÿk kimi gÿlir. Tutaq ki, cÿnab Ret÷ettin
özönö bÿyÿnib-bÿyÿnmÿmÿyimi þyrÿndiniz, bunun qatili
tapmaüûnûza nÿ kþmÿyi ola bilÿr?
– Ret÷ettin ÿslindÿ kim olduüunu bilirsinizmi, madmazel?
Mari Debenham baøûyla tÿsdiq etdi:
– Bÿli, xanûm Habbard qabaüûna ÷ûxana bu haqda danûøûr.
 A
– Armstronq hadisÿsi haqqûnda nÿ döøönörsönöz?
– Amansûz bir cinayÿtdir. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Puaro döøöncÿli-döøöncÿli ona baxdû:
– Siz, miss Debenham, mÿn bilÿni, Baüdaddan gÿlir­siniz?
– Hÿ.
– Londona gedirsiniz?
– Hÿ.
– Baüdadda nÿ iøiniz vardû?
– Èkiuøaqlû bir ailÿdÿ mörÿbbiyÿlik edirdim.
– Mÿzuniyyÿtinizi tamamladûqdan sonra tÿzÿdÿn oraya
qayûdacaqsûnûz?
– Dÿqiq bilmirÿm.
– Nÿyÿ gþrÿ?
– Baüdad ÷ox uzaqdûr. Londonda yaøamaq istÿrdim,
orada bir iø tapmaüa ÷alûøacaüam.
– Anlayûram. Mÿn sizin evlÿnÿcÿyinizi sanûrdûm. 119
Miss Debenham cavab vermÿdi. Baøûnû qaldûraraq diq­
qÿtlÿ Puaroya baxdû. “×ox hÿyasûzsûnûz” deyÿcÿkdi, sanki.
– Sizinlÿ eyni kupedÿ qalan xanûm haqqûnda fikriniz
nÿdir? Miss Olson haqqûnda?
– Mehriban, sadÿ bir insandûr.
– Xalatû nÿ rÿngdÿdir?
Mari Debenham heyrÿtlÿ baxdû.
– Qÿhvÿyimtil. Yundan.
– Hm. Cÿsarÿt edib yada salmaq istÿyirÿm vÿ mÿni
özlö­lökdÿ qûnamayacaüûnûza ömidvaram, sizin xalatûnûz
a÷ûq-bÿnþvøÿyi rÿngdÿdir, mÿncÿ, buna Hÿlÿbdÿn Èstan­
bula gÿlÿrkÿn yolda fikir vermiødim.
– Bÿli, elÿdir, yanûlmamûsûnûz.
– Sizin baøqa xalatûnûz varmû, madmazel? Mÿsÿlÿn, qûr­
mûzû kimono?
– Xeyr, o, mÿnim deyil.
Puaro irÿliyÿ doüru ÿyildi. Èndi si÷ana höcum edÿn
piøi­yÿ bÿnzÿyirdi:
– Bÿs kimin ola bilÿr?
Qûz diksinÿrÿk stuldan geri ÷ÿkildi.
– Bilmirÿm. Nÿ demÿk istÿyirsiniz?
– “Mÿnim qûrmûzû kimonom yoxdur” demÿdiniz.
“O, mÿnim deyil” deyÿ cavab verdiniz. Bundan da kimo­
no­nun baøqa birinÿ aid olduüu nÿticÿsi ÷ûxûr.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Qûz baøûyla tÿsdiq etdi.

– Qatardakû baøqa birinindir bu kimono?
– Bÿli.
– Kimin?
– Bilmirÿm. Bu sÿhÿr saat beødÿ oyandûm. Qatar uzun
möddÿtdÿn bÿri dayanmûø kimi gÿldi mÿnÿ. Qapûnû a÷araq
koridora baxdûm. Bir stansiyada olduüumuzu fikirlÿødim.
Qûrmûzû kimonolu bir nÿfÿrin koridorun baøûna doüru get­
di­yini gþrdöm.
– Kim olduüunu bilirsinizmi? Sa÷larû sarû idimi? Yoxsa
qara? Ya da qûvrûm?
– Deyÿ bilmÿrÿm. Baøûnda lÿ÷ÿk vardû. Baøûnûn arxa­
sûnû gþrdöm.
– Bÿdÿn quruluøu necÿydi?
– Arûq, uzunboyluydu, deyÿsÿn. Ancaq bu da dÿqiq
120 deyil. Kimononun özÿrindÿ ÿjdaha naxûøû vardû.
– Bÿli, doürudur.
Puaro bir möddÿt döøöndö. Þz-þzönÿ: “Baøa döø­mö­
rÿm, he÷ nÿyi baøa döømörÿm, – deyirdi. – He÷ nÿ bir-
biriylÿ döz gÿlmir”. Sonra baøûnû qaldûrdû:
– Sizi daha artûq saxlamaq istÿmirÿm, madmazel.
– Elÿmi?
Qûz ÷aøûb-qalmûødû, buna baxmayaraq, o dÿqiqÿ ayaüa
qalxdû. Ancaq sonra qapûda duruxaraq geri dþndö.
– O isve÷li qadûn... Miss Olson... bir az narahatdûr. Ona
cÿnab Ret÷etti ÿn son onun gþrdöyönö sþylÿmisiniz, sanû­
ram. Buna gþrÿ dÿ ondan øöbhÿlÿndiyinizi döøönör. Ona
sþylÿyÿ bilÿrÿmmi, narahat olmasûn? Elÿ bir adamdûr ki,
mil÷ÿyÿ belÿ qûymaz.
Miss Debenhamûn dodaqlarûnda bir tÿbÿssöm iøardû.
– Miss Olson xanûm Habbarddan aspirin istÿmÿyÿ nÿ
zaman getdi?
– On birin yarûsûndan bir az sonra.
– Nÿ qÿdÿr qaldû?
– Beø dÿqiqÿyÿ qÿdÿr.
– Gecÿ tÿkrar kupedÿn ÷ûxdûmû?
– Xeyr.
Puaro doktora tÿrÿf dþndö.
– Ret÷ett on birin yarûsû radÿlÿrindÿ þldörölmöø ola
bilÿrmi?
 A
Konstantin baøûnû buladû:
– Èmkansûzdûr. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Rÿfiqÿnizÿ ondan øöbhÿ etmÿdiyimizi sþylÿyÿ bilÿr­
siniz, madmazel.
– Tÿøÿkkör edirÿm.
Qûz birdÿn-birÿ göldö. Þzönÿ qarøû hösn-rÿübÿt doüu­
ran nadir bir gölömsÿmÿ idi bu.
– Bilirsinizmi, elÿ bil, balaca bir quzudur. Hÿyÿcan
ke÷i­rir vÿ mÿlÿmÿyÿ baølayûr.
Miss Debenham dþnÿrÿk vaqondan ÷ûxdû.

XII ôÿñèë
ALMAN XÈDMßT×È

Buk qÿribÿ bir tÿrzdÿ dostuna baxûrdû: 121

– Sizi baøa döøÿ bilmirÿm, dostum. Nÿyÿ nail olmaq
istÿyirsiniz?
– Mÿn ÷at yeri axtarûrdûm, dostum.
– ×at yeri?
– Hÿ, bu gÿnc xanûmûn böröndöyö soyuqqanlûlûq zire­
hin­dÿ bir ÷at yeri. Onun soyuqqanlûlûüûnû laxlatmaq istÿ­
yir­dim. Bunu bacara bildimmi? Bilmirÿm. Ancaq bir øeyi
dÿqiq bilirÿm: mÿnim belÿ bir metoddan istifadÿ edÿcÿyimi
o gþzlÿmirdi.
– Siz ondan øöbhÿlÿnirsiniz? – mösyþ Buk qayüûlû
halda soruødu. – Axû nÿyÿ gþrÿ? Gÿnc vÿ gþzÿl bir qûzûn
belÿ bir cinayÿtÿ qarûøacaüû inandûrûcû deyil.
Konstantin:
– Mÿn dÿ sizinlÿ eyni fikirdÿyÿm, – dedi. – Soyuqqanlû­
dûr, hissiyyatsûzdûr, ancaq onu incidÿn bir kiøinin östönÿ
bû÷aqla atûlmaz, sadÿcÿ, onu mÿhkÿmÿyÿ verÿr.
Puaro ah ÷ÿkdi.
– Hÿr ikinizin beyninÿ dolub ki, guya, bu cinayÿt bir
anlûq ÿsÿb özöndÿn iølÿnib, ÿvvÿlcÿdÿn hazûrlanmûø bir qÿsd
deyil. Mÿncÿ, bu fikirdÿn daøûnmalûsûnûz. Miss Deben­
hamdan øöbhÿlÿnmÿyÿ gÿlincÿ, bunun iki sÿbÿbi var.
Birin­cisi, Konya stansiyasûnda eøitdiyim bir sþhbÿtdir, bu
barÿ­dÿ mÿn hÿlÿ sizÿ danûømamûøam. – Puaro eøitdiyi
maraqlû sþh­bÿti onlara danûømaüa baøladû.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Puaro sþhbÿtini tamamlayûnca Buk:

– ×ox maraqlûdûr... – dedi. – Lakin bu sþhbÿti hÿlÿ
aydûnlaødûrmaq lazûmdûr. ßgÿr, doürudan da, siz dediyiniz
mÿnaya gÿlirsÿ, demÿli, bu qûzûn vÿ o zÿhlÿtþkÿn ingilisin
cinayÿtdÿ ÿli var.
– Ancaq bu he÷ bir faktla tÿsdiqlÿnmir, – Puaro dedi.
– ßgÿr onlar cinayÿtdÿ iøtirak etsÿydilÿr, bilirsinizmi, bu,
nÿ demÿk olardû? O demÿk olardû ki, onlar bir-birinin
gönahsûz olduqlarûnû gþstÿrÿn øeylÿr sþylÿmÿlidirlÿr. Elÿ
deyilmi? Ancaq biz bunu gþrmörök. Miss Debenhamûn
gönah­sûz olduüuna dair alibini isve÷li qadûn verir, halbuki
bu gönÿ qÿdÿr he÷ özönö dÿ gþrmÿyib, polkovnikin alibi­
sini isÿ þlÿnin katibi Makkuin verir. Yox, sizin qÿrarûnûz belÿ
mörÿkkÿb bir tapmaca ö÷ön hÿddÿn artûq bÿsitdir.
– Siz ondan øöbhÿlÿnmÿk ö÷ön daha bir sÿbÿbin oldu­
122 üunu sþylÿdiniz, – mösyþ Buk yada saldû.
Puaro gölömsöndö:
– Èkinci sÿbÿbÿ gÿlincÿ... Bu da yenÿ psixoloji bir
mÿsÿ­lÿdir. Þz-þzömdÿn: “Miss Debenham bu cinayÿti
plan­laødûrmûø ola bilÿrmi”, – deyÿ soruøurdum. ×önki mÿn
bu cinayÿtin arxasûnda soyuqqanlû, yaradûcû tÿfÿkkörö olan
bir insanûn olduüunu döøönördöm. Bundan ÿminÿm. Miss
Debenham mÿndÿ bu tÿÿssöratû oyadûr.
Buk baøûnû buladû:
– Mÿncÿ, yanûlûrsûnûz, dostum. Bu gÿnc ingilis qûzûn qatil
olduüunu he÷ cör tÿsÿvvör etmirÿm.
Puaro sonuncu pasportu gþtördö.
– Nÿ etmÿk olar... Gÿlin indi dÿ siyahûda son ada
ke÷ÿk. Qulluq÷u Hildeqarda Ømidt.
Qarsonun ÷aüûrdûüû Hildeqarda tezliklÿ vaqon-resto­
rana daxil oldu, ehtiramla qapûnûn aüzûnda dayandû. Puaro
ÿlinin iøarÿsiylÿ onu qarøûsûndakû stulda oturtdu. ßllÿrini
diz­lÿrinin östöndÿ qovuøduraraq sÿssizcÿ gþzlÿdi. Son
dÿrÿcÿ fleqmatik tÿbiÿtli olduüu hiss olunurdu vÿ þzönÿ
qarøû hÿddÿn artûq hþrmÿt oyadan bir qadûn idi, ancaq ola
bilÿr, o qÿdÿr dÿ aüûllû deyildi.
Miss Debenhamdan fÿrqli olaraq, Hildeqarda Ømidtlÿ
Puaro tamam baøqa cör davranûrdû. Baødan-ayaüa mehri­
banlûq vÿ xeyirxahlûq möcÿssÿmÿsi idi. Gþrönör, Puaro
qadû­nûn þzönö rahat hiss etmÿsini istÿyirdi. Nÿzakÿtlÿ xahiø
 A
edÿrÿk ona adûnû vÿ önvanûnû yazdûrdû. Sonra da suallarûna
baøladû. Almanca danûøûrdû. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Dönÿn gecÿ olanlar haqqûnda mÿlumat almaq
istÿ­yirik. Biz bilirik ki, siz cinayÿtin þzö haqqûnda bizÿ bir
øey sþylÿyÿ bilmÿzsiniz, ancaq ola bilsin, sizin ÿhÿmiyyÿt
vermÿdiyiniz, lakin bizim ö÷ön yararlû ola bilÿcÿk bir øey
gþrmösönöz vÿ ya eøitmisiniz. Baøa döøörsönözmö?
Yox, qadûn, deyÿsÿn, he÷ nÿ baøa döømÿdi. Geniø,
meh­riban özöndÿ donuq vÿ sakit bir ifadÿylÿ:
– Mÿn he÷ nÿ bilmirÿm, mösyþ, – dedi.
– Yaxøû. Onda gÿlin belÿ bir faktû gþtörÿk: dönÿn gecÿ
knya­ginyanûn sizin dalûnûzca adam gþndÿrib ÷aüûrdûüûnû
xatûr­layûrsûnûzmû?
– ßlbÿttÿ, xatûrlayûram.
– Nÿ zaman oldu bu? Yadûnûzdadûrmû?
– Xatûrlamûram, mösyþ. Bÿlÿd÷i gÿlib xÿbÿr verdiyi 123
zaman yatmûødûm.
– Baøa döøörÿm. Gecÿ vaxtû knyaginyanûn sizi ÷aüûr­
masû normal bir hal idi?
– Bÿli, cÿnab. Gecÿlÿr xanûma tez-tez lazûm oluram.
O ÷ox pis yatûr.
– ×ox yaxøû. Demÿk, sizÿ xÿbÿr verÿn kimi o saat qalx­
dûnûz. Xalat geyindiniz?
– Xeyr, mösyþ. Necÿ lazûmdûrsa, o cör geyindim.
Xalatla xanûm hÿzrÿtlÿrinin yanûna getmÿyÿ cÿsarÿt edÿ
bilmÿ­rÿm.
– Halbuki xalatûnûz da ÷ox gþzÿldir, qûrmûzû rÿngdÿ – elÿ
deyilmi?
Qadûn heyrÿtlÿ ona baxdû.
– Cÿnab, mÿnim tönd-mavi flanel xalatûm var.
– Elÿmi? Siz davam edin. Mÿn zarafat etdim. Knya­gin­
yanûn yanûna getdiniz. Orada nÿ etdiniz?
– Xanûmû masaj etdim, mösyþ. Sonra yöksÿk sÿslÿ
kitab oxudum. Yöksÿk sÿslÿ mÿn ÷ox da yaxøû oxumuram,
ancaq bu, xanûmûn xoøuna gÿlir, bunun daha yaxøû oldu­
üunu sþylÿyir, ÷önki belÿdÿ tez yuxuya gedir. Xanûm mör­
gölÿmÿyÿ baølayanda artûq mÿnim gedÿ bilÿcÿyimi sþy­
lÿdi, mÿn dÿ kitabû þrtdöm vÿ þz kupemÿ qayûtdûm.
– Saat ne÷ÿ idi, xatûrlayûrsûnûzmû?
– Xeyr, mösyþ.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Sþylÿyin, xanûm knyaginyanûn yanûnda nÿ qÿdÿr

qaldûnûz?
– Yarûm saata qÿdÿr, cÿnab.
– Yaxøû, davam edin.
– ßvvÿlcÿ mÿn xanûma þz kupemdÿn bir dÿnÿ bþyök
yun øal gÿtirdim, vaqonu qûzdûrsalar da, hÿddÿn artûq
soyuq idi. Onu øalla börödöm, mÿnÿ: “Gecÿniz xeyrÿ
qalsûn”, – dedi. Stÿkanûna mineral su tþkdöm. Èøûüû sþn­
dör­döm vÿ ÷ûxdûm.
– Sonra?
– Baøqa danûøûlacaq bir øey yoxdur, cÿnab. Mÿn kupe­
mÿ qayûtdûm vÿ uzanûb yatdûm.
– Koridorda kimsÿylÿ qarøûlaømadûnûzmû?
– Xeyr, cÿnab.
– Özÿrindÿ ÿjdaha naxûølarû olan qûrmûzû kimono geyin­
124 miø bir qadûna rast gÿldinizmi he÷?
Hildeqarda Ømidtin mehriban gþzlÿri bÿrÿlÿ qaldû:
– Xeyr, cÿnab! Koridorda bÿlÿd÷idÿn baøqa kimsÿ yox
idi. Hamû ÷oxdan yatmûødû.
– Ancaq hÿr halda, siz bÿlÿd÷ini gþrdönöz?
– Bÿli, mösyþ.
– Nÿ edirdi o?
– Bÿlÿd÷i kupelÿrin birindÿn ÷ûxdû, cÿnab.
– Necÿ, necÿ? – Buk irÿliyÿ doüru atûldû. – Hansû kupe­
dÿn?
Hildeqarda Ømidt yenÿ tÿøviøÿ döødö. Puaro incimiø
halda dostuna baxdû.
– Burada qeyri-adi he÷ nÿ yoxdur, – dedi. – Bÿlÿd÷i
gecÿ ÷alûnan zÿnglÿrÿ tez-tez cavab vermÿli olur. Onun
hansû kupedÿn ÷ûxdûüûnû xatûrlaya bilÿrsinizmi?
– Vaqonun ortasûndakû kupelÿrin birindÿn, mösyþ.
Madam knyaginyanûn kupesindÿn iki vÿ ya ö÷ qapû o tÿrÿf­
dÿn.
– Aha! Danûøûn, xahiø edirÿm, lap dÿqiq necÿ oldu?
– Kiøi az qalmûødû mÿnimlÿ toqquøsun, cÿnab. Mÿn
knyaginya ö÷ön øal gÿtirmÿyÿ gedÿndÿ oldu bu.
– Demÿk, o, kupedÿn ÷ûxanda az qaldû sizinlÿ toqquøa.
Hansû tÿrÿfÿ gedirdi?
– Mÿnÿ doüru gÿlirdi, cÿnab. Mÿndÿn özr istÿdi vÿ
vaqon-restorana tÿrÿf getdi. Bu zaman zÿng ÷alûnmaüa
 A
baølamûødû, ancaq mÿn bilÿn, bÿlÿd÷i bu zÿngÿ cavab
vermÿdi. – Bir an nÿfÿs dÿrib davam etdi. – Ancaq mÿn K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

baøa döøÿ bilmirÿm. Necÿ ola bilÿr...
Puaro qadûnû sakitlÿødirmÿyÿ ÷alûødû.
– Biz, sadÿcÿ olaraq, saatlarû tutuødururuq, madam,
– dedi. – Bunu formal olaraq etmÿliyik.Yazûq bÿlÿd÷i, gecÿ
uzunu otÿrÿf-butÿrÿfÿ qa÷ûb. ßvvÿlcÿ sizi oyadûb, sonra
zÿnglÿrÿ cavab vermÿyÿ tÿlÿsib...
– Mÿni oyadan bu bÿlÿd÷i deyildi, cÿnab. Bir baø­qa­
sûydû.
– Elÿmi! Bir baøqasû! Onu daha þncÿ gþrmöødönözmö?
– Xeyr, cÿnab.
– Tÿkrar gþrsÿniz, tanûyarsûnûzmû?
– Yÿqin ki, tanûyaram, cÿnab.
Puaro Bukun qulaüûna nÿsÿ pû÷ûldadû. Buk bir tapøûrûq
vermÿk ö÷ön yerindÿn qalxûb qapûya tÿrÿf getdi. 125
Puaro isÿ yenÿ dostcasûna, mölayim tÿrzdÿ dindirmÿyÿ
davam edirdi.
– He÷ Amerikada olmusunuzmu, frau Ømidt?
– Yox, olmamûøam, mösyþ. Gþzÿl yerdir deyirlÿr.
– Yÿqin ki, artûq bilirsiniz, cinayÿtÿ qurban gedÿn bu
adam, ÿslindÿ, kim olub? Onun ki÷ik bir uøaüûn þlömöndÿ
gönahkar olduüunu eøitmisiniz?
– Bÿli, eøitdim, mösyþ. Bu, dÿhøÿtli bir hadisÿdir,
bþyök bir gönah iølÿnib. Tanrû belÿ øeylÿri necÿ gþtörör!
Bizim Almaniyada belÿ øeylÿr olmur.
Qadûnûn gþzlÿri yaøla dolmuødu.
Puaro onun sþzlÿrini tÿkrar etdi:
– Hÿ, dÿhøÿtli bir cinayÿt olub, – dedi. Sonra da cibin­
dÿn o ki÷ik, zÿrif dÿsmalû ÷ûxararaq qadûna uzatdû.
– Bu dÿsmal sizindir, frau Ømidt?
Qadûn dÿsmalû gþzdÿn ke÷irÿrkÿn qûsa bir sÿssizlik
oldu. Bir dÿqiqÿ sonra Hildeqarda Ømidt baøûnû qaldûrdû.
Özö bir az qûzarmûødû.
– Xeyr, cÿnab! Bu, mÿnim dÿsmalûm deyil.
– Özÿrindÿ “H” markasû var, ona gþrÿ soruødum. Adû­
nûz Hildeqarda olduüuna gþrÿ elÿ bildim, dÿsmal sizindir.
– Ah, cÿnab! Belÿ dÿsmallar ÷ox köbar xanûmlarda
olur. ×ox bahalû øeydir. Naxûølarû ÿllÿ iølÿnib. ×ox göman,
bu dÿsmal Paris atelyelÿrindÿn ÷ûxûb.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Demÿk, sizin deyil, kimin olduüunu da bilmirsiniz?

– Mÿn? A, xeyr, cÿnab.
Qulaq asanlarûn i÷indÿ tÿkcÿ Puaro qadûnûn azacûq
duruxduüunun fÿrqinÿ vardû.
Buk ÿyilÿrÿk onun qulaüûna nÿsÿ pû÷ûldadû. Puaro baøûnû
yellÿdi vÿ qadûna:
– Èndi ö÷ bÿlÿd÷i gÿlÿcÿk, – dedi. – Lötfÿn, dönÿn
gecÿ knyaginyaya øal apararkÿn qarøûlaødûüûnûz onlardan
hansû olub, bizÿ gþstÿrin.
Ö÷ kiøi i÷ÿri girdi. Pyer Miøel, Afina–Paris vaqonuna
baxan yekÿpÿr körÿn bÿlÿd÷i vÿ Buxarest vaqonunun
tþkmÿbÿdÿnli bÿlÿd÷isi.
Hildeqarda Ømidt onlara baxdû, sonra da o saat baøûnû
buladû.
– Xeyr, mösyþ. Dönÿn gecÿ gþrdöyöm adam bunlarûn
126 he÷ biri deyil.
– Ancaq qatarda onlardan baøqa bÿlÿd÷i yoxdur. Siz,
yÿqin ki, yanûlûrsûnûz.
– Mÿn yanûla bilmÿrÿm, mösyþ. Bunlar uzunboylu, iri
adamlardûr. Mÿnim gþrdöyöm isÿ balacaboy vÿ qarasa÷lû
idi, ki÷ik bûülarû da vardû. Yanûmdan ke÷ÿndÿ özr istÿdi,
qadûn sÿsinÿ bÿnzÿr cûr sÿsi vardû. Mÿn ona diqqÿtlÿ bax­
dûm, cÿnab, bundan ÿminÿm.

XIII ôÿñèë
PUARO ÈØß YEKUN VURUR

– Qarasa÷lû, balacaboy, cûrsÿsli bir kiøi, – dedi mösyþ

Buk.
Ö÷ bÿlÿd÷iylÿ Hildeqarda Ømidt getmiødilÿr.
Buk ömidsiz halda ÿlini yellÿdi.
– He÷ bir øey baøa döømörÿm! Demÿli, Ret÷ettin, haq­
qûnda danûødûüû hÿmin o döømÿni qatarda imiø? Elÿ­dirsÿ,
bÿs indi haradadûr? Havaya u÷madû ki? Baøûm fûrlanmaüa
baøladû. Rica edirÿm, bir øey sþylÿyin, ÿziz dostum. Mÿnÿ
imkansûz bir øeyin mömkön olduüunu gþstÿrin.
– Gþzÿl bir sþz dediniz, – Puaro dedi. – Èmkansûz bir
øey ola bilmÿz, dolayûsûyla, bu imkansûz øey nÿ olursa
olsun, yenÿ dÿ mömkön olmalûdûr.
 A
– O halda, dönÿn gecÿ qatarda nÿ olduüunu mÿnÿ
tez baøa salûn. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Mÿn sehrbaz deyilÿm, dostum. Mÿn dÿ sizin kimi
hey­rÿt i÷indÿyÿm. Bu hadisÿ qÿribÿ øÿkildÿ baø verib.
– Mÿnÿ elÿ gÿlir ki, biz yerimizdÿ sayûrûq.
Puaro baøûnû buladû.
– Xeyr, bu, doüru deyil. Bir xeyli qabaüa getmiøik. Bÿzi
øeylÿri bilirik artûq. Yol÷ularûn hekayÿtlÿrini dinlÿdik.
– Onlardan nÿ þyrÿndik? He÷ nÿ.
Puaro onu sakitlÿødirmÿyÿ ÷alûødû:
– Mÿn belÿ demÿzdim, dostum.
– Ola bilÿr, mÿn bir az øiøirdirÿm. ßlbÿttÿ, bu ame­
rikalû Hardman vÿ qulluq÷u bizim bildiklÿrimizÿ hansûsa
ÿlavÿlÿr etdilÿr. Daha doürusu, onlar bu iøi daha da
azdûrdûlar.
– Ömidsiz olmaq lazûm deyil, – Puaro onu sakitlÿø­dirdi. 127
Buk özönö ona tutdu:
– Elÿ isÿ, danûøûn. Erköl Puaronun zÿka incilÿrini bizimlÿ
bþlöøön.
– Mÿgÿr sizÿ sþylÿmÿdim? Mÿn þzöm dÿ sizin kimi
÷aøqûnlûq i÷indÿyÿm. Bununla belÿ, biz artûq problemin
a÷ûlmasûna giriøÿ bilÿrik. Biz ÿlimizdÿ olan faktlarû sûraya
dözöb metodik olaraq onlardan nÿticÿ ÷ûxara bilÿrik.
– Rica edirÿm, mösyþ, davam edin, – doktor Kon­stan­
tin xahiø etdi.
Bel÷ikalû detektiv xÿfifcÿ þskörÿrÿk þnöndÿki kaüûzlarû
dözÿltdi.
– Gÿlin ÿlimizdÿ olanlarû gþzdÿn ke÷irÿk. Hÿr øeydÿn
ÿvvÿl, ÿlimizdÿ inkar edilmÿyÿcÿk bÿzi faktlar var. Ret÷ett,
ya da Kassetti dönÿn gecÿ on iki yerindÿn bû÷aqlandû vÿ
þldö. Bu, bir nþmrÿli faktdûr.
– Bu faktû inkar edÿ bilmÿrÿm, dostum, ÷ox tutarlû bir
faktdûr, – mösyþ Bukun sÿsindÿ bir az da ironiya vardû.
Bu sþzlÿr Puaronun halûnû dÿyiødirmÿdi.
– Doktor Konstantinlÿ birlikdÿ möøahidÿ etdiyimiz
bÿzi qÿribÿliklÿri indilik ke÷irÿm, – tÿmkinlÿ sþzönÿ davam
etdi. – Vaxtû ÷atanda onlara qayûdacaüam. Mÿncÿ, digÿr
þnÿmli bir fakt cinayÿtin saatûdûr.
– Yenÿ dÿ bizÿ mÿlum olan ÷ox az sayda øeylÿrdÿn
biri, – deyÿrÿk mösyþ Buk onun sþzönö kÿsdi. – Cinayÿt
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

bu gön ikiyÿ on beø dÿqiqÿ iølÿmiø baø verib. Hÿr kÿs

bunun belÿ olduüunu deyir.
– He÷ dÿ elÿ deyil. Siz olanlarû øiøirdirsiniz. Dözdör, orasû
da var ki, ÿlimizdÿ bu fikri tÿsdiqlÿyÿn ÷oxlu fakt var.
– He÷ olmasa, bunu etiraf etdiyinizÿ gþrÿ ÷ox sevindim.
Puaro tÿmkinlÿ davam etdi, sanki, he÷ sþzönö kÿsmÿ­
miødilÿr:
– Bu baxûmdan ö÷ ehtimalla qarøû-qarøûyayûq. Birin­
cisi: sizin dÿ sþylÿdiyiniz kimi, cinayÿt ikiyÿ on beø dÿqiqÿ
iølÿmiø iølÿndi. Bunu ÿzilÿn saat, xanûm Habbardûn sþzlÿri vÿ
alman xidmÿt÷i Hildeqarda Ømidtin danûødûqlarû tÿsdiq­lÿyir.
Bundan baøqa, doktor Konstantin dÿ bu fikirdÿ oldu­üunu
mÿnÿ sþylÿyib. Èkinci ehtimal: cinayÿt daha gec iølÿndi vÿ
saatûn ÿqrÿblÿri, bizi ÷aødûrmaq ö÷ön, qÿsdÿn geri ÷ÿkildi.
Ö÷öncö ehtimal: cinayÿt daha þncÿ iølÿndi vÿ saatûn vaxtû
128 yenÿ eyni sÿbÿblÿ dÿyiødirildi. Belÿ ki, ÿgÿr biz mömkönlöyö
daha artûq olan, bir ÷ox øahid ifadÿlÿriylÿ þz tÿsdiqini tapan
birinci ehtimalû qÿbul etsÿk, o zaman bununla ÿlaqÿdar
ortaya ÷ûxan bÿzi faktlarû da qÿbul etmÿli olacaüûq. Misal
ö÷ön, ÿgÿr cinayÿt ikiyÿ on beø dÿqiqÿ iølÿmiø baø verdisÿ,
o zaman qatil qatarû tÿrk edÿ bilmÿz – demÿkdir bu. Elÿ isÿ,
sual yaranûr: qatil haradadûr? Vÿ kimdir?
Baølanüûc ö÷ön gÿlin dindirmÿlÿr zamanû þyrÿndik­
lÿrimizi diqqÿtlÿ araødûraq. Balacaboylu, qarasa÷lû, cûrsÿsli
adamûn varlûüûnû ilk dÿfÿ Hardmandan þyrÿndik. Hardman
Ret÷ettin þz döømÿnini ona belÿ tÿsvir etdiyini vÿ hÿmin
adamdan qorumaüû ona tapøûrdûüûnû sþylÿyir. Ancaq onun
sþzlÿrini tÿsdiq edÿcÿk he÷ bir dÿlil yoxdur, buna gþrÿ
dÿ Hardmanûn sþzlÿrinÿ inanmalûyûq. Èndi gÿlin ikinci bir
suala cavab tapaq: Hardman, hÿqiqÿtÿn, Nyu-Yorkdakû bir
detektiv agentliyinin xÿfiyyÿsidirmi?
Mÿnim ö÷ön hadisÿnin ÿn maraqlû cÿhÿti, ÿlimizdÿ polis
idarÿsi tÿrÿfindÿn tÿmin edilÿn sÿnÿdlÿrin olmamasûdûr.
Bu insanlarûn verdiyi ifadÿlÿri yoxlamaq imkanûmûz yoxdur.
Biz yalnûz þzömözön ÷ûxardûüûmûz nÿticÿlÿrÿ ÿsaslana bilÿ­
rik. Bax bu özdÿn hadisÿ mÿnim ö÷ön ÷ox maraqlûdûr.
He÷ bir gizlÿdilÿsi iø yoxdur. Yalnûz beynimizi iølÿtmÿliyik.
Èndi þz-þzömdÿn soruøuram: “Biz Hardmanûn þz kimliyi
ilÿ baülû sþylÿdiklÿrinÿ inana bilÿrikmi?” Vÿ cavab verirÿm:
“Bÿli, Hardmanûn þzö haqqûnda dediklÿrinÿ inana bilÿrik”.
 A
– Siz þz intuisiyanûza ÿsaslanûrsûnûz? – doktor Kon­stan­
tin soruødu, – yoxsa, amerikalûlar demiø, havadan nÿm K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

÷ÿk­misiniz?
– He÷ dÿ elÿ deyil. Mÿn mömkön olan hÿr øeyi araø­
dû­rûram. Hardman saxta pasportla sÿyahÿt edir, demÿk,
bötön hallarda øöbhÿlÿr ona yþnÿlir. Polislÿr gÿldiyi zaman
ilk nþvbÿdÿ Hardmanû hÿbs edÿcÿk vÿ onun ifadÿlÿrini
yoxlamaq ö÷ön Nyu-Yorka xÿbÿr gþndÿrÿcÿk. O biri sÿrni­
øinlÿrin øÿxsiyyÿtini yoxlamaq ÷ox ÷ÿtin olacaq, buna ÷ox
da baø qoømayacaqlar, ÷önki onlardan øöbhÿlÿnmÿyÿ
he÷ bir sÿbÿb yoxdur. Ancaq Hardmanla baülû mÿsÿlÿ bir
az baøqa cördör. O ya þzönön dediyi adamdûr, ya da deyil.
Buna gþrÿ mÿn dedim, onun sþylÿdiklÿrinÿ inanûram.
– Yÿni onu øöbhÿlilÿr siyahûsûndan silirik, elÿmû?
– Yox, elÿ deyil. Siz mÿni baøa döømÿdiniz. Hÿr hansû
bir amerikalû detektiv þzÿl sÿbÿblÿr özöndÿn Ret÷etti þldör­ 129
mÿk istÿyÿ bilÿr, bunu mÿn bilÿ bilmÿrÿm. Xeyr, mÿn,
sadÿcÿ, Hardmanûn þzö haqqûnda mÿlumatû qÿbul edÿ
bilÿcÿyimi sþylÿmÿk istÿyirÿm. Ret÷ett onu detektiv kimi
tuta bilÿrdi, tam qÿtiyyÿtlÿ sþylÿmÿk olmasa da, bþyök
ehtimalla bu, elÿ belÿ dÿ olub. ßgÿr biz Hardmanûn ifadÿ­
sini doüru qÿbul ediriksÿ, o zaman biz bunu tÿsdiq edÿ­cÿk
baøqa mÿqamlarû axtarmalûyûq. Bunu tÿsdiq edÿcÿk nÿ
var? Aülûnûza gÿlmÿyÿcÿk bir adamûn, Hildeqarda Ømid­tin
sþzlÿri. Qadûnûn gþrdöyö bÿlÿd÷inin ÿlamÿtlÿri Hardma­nûn
danûødûqlarû ilÿ döz öst-östÿ döøör. Yaxøû, bu iki hekayÿ­nin
ikisini dÿ birdÿn tÿsdiq edÿcÿk bir øey varmû? Bÿli, var.
Xanûm Habbardûn kupesindÿ tapdûüû döymÿ. Eyni øÿkildÿ
tÿsdiqedici baøqa sþzlÿr dÿ var, amma bÿlkÿ, siz bunlara
fikir vermÿmisiniz.
– Nÿymiø onlar?
– Hÿm polkovnik Arbetnot, hÿm dÿ Hektor Makkuin
kupe­nin þnöndÿn bÿlÿd÷inin ke÷diyini sþylÿdilÿr. Buna
ÿhÿ­miy­yÿt vermÿmiølÿr, ÿlbÿttÿ. Halbuki Pyer Miøelin sþzlÿ­
rin­dÿn onun he÷ bir zaman Hektor Makkuinlÿ polkovnik
Arbet­notun olduüu kupenin þnöndÿn ke÷mÿdiyini bilirik.
O halda, yataqlû vaqon bÿlÿd÷isi uniformasû geyinmiø,
bala­caboy, qarasa÷lû, qadûn sÿsli adam hekayÿsi birbaøa
olaraq, ya da dolayû øÿkildÿ dþrd øahid tÿrÿfindÿn tÿsdiq­
lÿnmiø olur.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Vÿ daha bir ki÷ik detal, – doktor Konstantin dedi.

– ßgÿr Hildeqarda Ømidt doüru sþylÿyirsÿ, o zaman ÿsl
bÿlÿd÷i nÿ ö÷ön missis Habbardûn ÷aüûrûøûna gedÿrkÿn
onu gþrdöyönö he÷ dilÿ gÿtirmir?
– Bu, mÿnim fikrimcÿ, tam øÿkildÿ izah oluna bilÿr.
O, missis Habbardûn ÷aüûrûøûna gedÿrkÿn qulluq÷u þz
xanûmûnûn yanûnda olub. Qulluq÷u þz yerinÿ qayûdanda isÿ
bÿlÿd÷i missis Habbardûn kupesindÿ olub.
Bukun sÿbri tökÿnmÿyÿ baølayûrdû.
– Elÿdir, dostum. Dözö, mÿn sizin möøahidÿ qabiliy­
yÿ­tinizÿ vÿ metodik ÿsaslarla mÿqsÿdÿ doüru necÿ addûm-
addûm yaxûnlaømanûza heyran qalûram, ancaq cÿsa­rÿt edib
sþylÿmÿk istÿyirÿm ki, ÿsas olan mÿsÿlÿyÿ he÷ toxun­mur­
sunuz. Biz hamûmûz belÿ bir adamûn olduüu fikrini qÿbul
edirik. Bÿs bu adam necÿ oldu? ßsas mÿsÿlÿ bax budur.
130 Puaro incik halda baøûnû buladû.
– Yanûlûrsûnûz. Arabanû atûn qabaüûna baülayûrsûnûz. Mÿn
þz-þzömÿ “bu adam haraya getdi?” – deyÿ soruømazdan
þncÿ, “ÿslindÿ, belÿ bir adam varmû?” – deyÿ soruøuram.
Bilirsiniz niyÿ? ×önki bu adam mþvcud olmasaydû, sadÿ­
cÿ olaraq, onu uydursaydûlar, yaratsaydûlar, ortadan qeyb
olmasû elÿ bu qÿdÿr asan olardû. Ona gþrÿ dÿ mÿn ÿvvÿl­cÿ
bu adamûn ÿtdÿn-sömökdÿn bir insan olduüunu þyrÿn­
mÿyÿ ÷alûøûram.
– Artûq siz belÿ bir adamûn olduüunu tÿsbit etmisiniz,
sþylÿyin, axû haradadûr o?
– Bu sualûn iki cavabû var, dostum. Ya qatarda aülûmûza
belÿ gÿtirÿ bilmÿdiyimiz bir yerdÿ gizlÿnib. Ya da onun iki
sifÿti var. Yÿni hÿmin adam hÿm cÿnab Ret÷ettin qorxduüu
adamdûr, hÿm dÿ Ret÷ettin onu tanûya bilmÿyÿcÿyi qÿdÿr
ustalûqla maskalanmûø bir yol÷udur.
Bukun gþzlÿri parladû.
– Gþzÿl fikirdir bu. – Sifÿti birdÿn-birÿ yenÿ tutqunlaødû.
– Ancaq burada uyüun gÿlmÿyÿn bir øey var...
Puaro o saat dillÿndi:
– O adamûn boyunu deyirsiniz? Ret÷ettin nþkÿri Mas­
ter­ma­n istisna olmaqla qatardakû kiøi yol÷ularûn hamûsû
uca­boy­lu­dur – italyan, polkovnik Arbetnot, Hektor Mak­
kuin, qraf Andreni... Belÿliklÿ, bizÿ qalan tÿkcÿ nþkÿr olur.
Hal­buki Mastermandan øöbhÿlÿnmÿyÿ o qÿdÿr dÿ ÿsa­
 A
sû­mûz yox­dur. Ancaq bir ehtimal daha var. Qadûn sÿsi­nÿ
bÿnzÿr sÿsi unutmayûn. Bÿlkÿ, qatil qadûn cildinÿ girib. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Ya da bunun ÿksi ola bilÿr – kiøi cildinÿ girmiø qadûn ola
bilÿr. Kiøi pal­tar­larû geyinmiø, uzunboylu bir qadûn daha
qûsa gþrönÿr.
– Ancaq he÷ øöbhÿsiz, Ret÷ett bilmÿliydi ki...
– Bÿlkÿ dÿ, Ret÷ett vÿziyyÿtin nÿ yerdÿ olduüunu baøa
döøöb. Hÿtta bÿlkÿ dÿ, bu qadûn daha þncÿ kiøi cildinÿ
girÿrÿk onu þldörmÿyÿ cÿhd gþstÿrib. Bÿlkÿ, Ret÷ett onun
yenÿ eyni hiylÿyÿ ÿl atacaüûnû döøönÿrÿk Hardmana bir
kiøini tÿsvir edib. Ancaq bununla belÿ, qadûn sÿsi haq­
qûnda sþylÿmÿyi dÿ unutmayûb.
– Ola bilÿr, – deyÿ mûzûldandû Buk. – Ancaq yenÿ dÿ...
– Qulaq asûn, dostum, indi sizÿ doktor Konstantinin
möøahidÿ etdiyi bir-birinÿ zidd mÿqamlarû saymaüûn vaxtû
÷atûb artûq. 131
Puaro Buka doktorla yaralarûn arasûndakû fÿrqlÿrÿ ÿsa­
sÿn gÿldiklÿri nÿticÿni a÷ûqladû. Buk inildÿyÿrÿk ÿllÿriylÿ
gic­gah­larûnû tutdu.
Puaro onun halûna yanaraq:
– Bilirÿm, – dedi. – Nÿlÿr hiss etdiyinizi bilirÿm, insanûn
baøû fûrlanûr, elÿ deyilmi?
Buk baüûrdû:
– Bu kabusdur-nÿdir?!
– Elÿdir ki var! Gölönc... imkansûz... olmayacaq bir øey­
dir! Mÿn dÿ elÿ bunu deyirÿm. Ancaq, dostum, hÿr halda,
bunlar faktdûr vÿ insanûn faktlardan qa÷masû da imkansûz
bir øeydir.
– Axû bu, aülasûümaz bir øeydir!
– Gþrörsönöz dÿ! Bötön bunlar o qÿdÿr aülasûümazdûr
ki, ÿziz dostum, hÿtta beynimÿ dolub ki, cinayÿtin a÷ûlmasû
hÿddÿn artûq sadÿ olmalûdûr... Ancaq bunu mÿnim instinkt­
lÿrim belÿ deyir.
Buk zarûdû:
– Èki qatil... Hÿm dÿ �Øÿrq ekspressi�ndÿ... – Az qalûrdû
aülasûn.
Puaro nÿøÿylÿ:
– Èndi gÿlin fantaziyalarûmûza meydan verÿk, – dedi.
– Baxûn, dönÿn gecÿ qatarda iki sirli namÿlum peyda olub.
Hardmanûn tÿsvir etdiyi vÿ Hildeqarda Ømidtin, polkovnik
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Arbetnotun vÿ Hektor Makkuinin gþrdöyö yataqlû vaqon

bÿlÿd÷isi. Miss Debenhamûn, Makkuinin vÿ mÿnim gþrdö­
yöm polkovnik Arbetnotun parföm qoxusunu hiss etdiyi
incÿ, uzunboylu, qûrmûzû kimonolu qadûn. Kimdi o? Qatar­
da he÷ bir qadûn qûrmûzû kimonosu olduüunu etiraf etmir.
Bu qadûn da ortadan qeyb olub. O xÿyali bÿlÿd÷i bu qadûn
idimi? Yoxsa o, ayrû birisiydi? Vÿ bu iki nÿfÿr indi hara­da­
dûr? Yeri gÿlmiøkÿn, bÿlÿd÷i uniformasûyla qûrmûzû kimono
haradadûr?
– Bax bunu biz yoxlaya bilÿrik. – Buk hÿyÿcanla ayaüa
qalxdû. – Bötön yol÷ularûn ÿøyalarûnû axtarmalûyûq. Bÿli, he÷
olmazsa, bu, dÿqiq bir iø olardû.
Puaro da ayaüa qalxdû.
– Ècazÿ versÿniz, uzaqgþrÿnlik edÿrdim.
– Bu ÿøyalarûn kimdÿ olduüunu bilirsinizmi?
132 – Bÿli, bu barÿdÿ mÿnÿ vÿhy gÿlib.
– Deyin gþrÿk dÿ, axû harada ola bilÿr?
– Qûrmûzû kimono kiøi yol÷ulardan birinin ÷amadanûn­
dan ÷ûxacaq. Bÿlÿd÷i uniformasûnû isÿ Hildeqarda Ømidtin
ÿøyalarû arasûndan tapacaqsûnûz.
– Hildeqarda Ømidt? Demÿk istÿyirsiniz ki...
– Xeyr, xeyr, sizin göman etdiyiniz kimi deyil. Bunu
belÿ deyÿrdim: ÿgÿr Hildeqarda Ømidt gönahkardûrsa,
uni­for­manû onun ÷amadanûnda tapa bilmÿrik. ßgÿr qadûn
gönah­sûzdûrsa, o zaman uniforma mÿhz onun ÷ama­da­nûn­
dan ÷ûxacaq.
Buk:
– Axû necÿ?... – deyÿ baøladû, sonra dayandû. – Bu
gurultu nÿdir belÿ? Lokomotivin sÿsinÿ bÿnzÿyir.
Gurultu yaxûnlaødû. ×ûüûrtû sÿslÿri gÿldi vÿ bir qadûnûn
etirazlarû eøidildi. Qapû a÷ûldû vÿ xanûm Habbard top kimi
i÷ÿri daxil oldu.
– Dÿhøÿtdir ey bu, vallah! Hamam torbamda! Mÿnim
hamam torbamda! Yekÿ bir bû÷aq! Þzö dÿ qan i÷indÿ!
– Sonra birdÿn-birÿ irÿliyÿ doüru yuvarlanaraq Bukun
östönÿ yûxûldû. Qadûnûn örÿyi getmiødi.
 A
XIV ôÿñèë
K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

SÈLAH

Buk nÿzakÿtli olmaüû bir tÿrÿfÿ buraxaraq, örÿyi gedÿn

qadûnû cÿld bir hÿrÿkÿtlÿ qamarlayûb oturmasûna kþmÿk
etdi vÿ baøûnû masaya sþykÿdi. Doktor Konstantin baüû­ra­
raq qarsonlardan birini ÷aüûrdû, o da tÿlaøla yöyöröb gÿldi.
– Baøûnû belÿ tutun. Þzönÿ gÿlÿn kimi dÿ ona bir az
konyak verin. Baøa döødönöz? – Sonra da vaqondan ÷ûxmûø
Puaroyla Bukun arxasûnca gþtöröldö. Þzöndÿn getmiø
ortayaølû qadûndan daha ÷ox, onu cinayÿt maraqlandûrûrdû.
Bþyök ehtimalla, bu sÿrt ösullar xanûm Habbardûn tez­
liklÿ þzönÿ gÿlmÿsinÿ kþmÿk etmiødi. Cÿmi bir ne÷ÿ dÿqi­
qÿdÿn sonra o þzö tamamÿn sÿrbÿst oturub qarsonun 133
gÿtir­diyi konyakû qurtumlayûrdû vÿ ara vermÿdÿn danûøûrdû:
– Siz tÿsÿvvörönözÿ gÿtirÿ bilmÿzsiniz, bu, necÿ
dÿhøÿtlidir. Yox ey, yox, bunu baøa döøÿ bilmÿzsiniz! Mÿn
þzöm, lap uøaqlûqdan ÷o-ox, ÷o-ox hissiyyatlû olmuøam.
Tÿkcÿ elÿ qan gþrmÿk, vayyy... Axû nÿ danûøûm, yadûma
salanda az qalûr örÿyim getsin.
Qarson yenÿ stÿkanû ona uzatdû:
– Encore un peu?1
– Sizin fikrinizcÿ, i÷mÿyÿ dÿyÿr? Dözönÿ qalsa, spirtli
i÷kilÿri dilimÿ dÿ vurmuram. Hÿyatûm boyu nÿ ÷axûr i÷mi­
øÿm, nÿ konyak. Bizim ailÿmizdÿ dÿ hamû ayûqbaølûdûr.
Ancaq tibbi nþqteyi-nÿzÿrdÿn... – Vÿ yenÿ stÿkanû aüzûna
apa­rûb qurtumladû.
Bu arada Puaro, mösyþ Buk, onlarûn ardûnca daban­
qûrma gÿlÿn doktor Konstantin missis Habbardûn kupesinÿ
cumdular.
Mÿnzÿrÿ belÿydi: sanki, qatardakû yol÷ularû, son nÿfÿ­rÿ
qÿdÿr koridora sÿpÿlÿmiødilÿr. Özöndÿ bezgin bir ifa­dÿ olan
bÿlÿd÷i onlarûn i÷ÿri girmÿlÿrinÿ mane olmaüa ÷alûøûrdû.
– Mais il n’y a rien a voir! 2 – O, ÿsÿbi halda bu ifadÿni
bir ne÷ÿ dildÿ tÿkrarlayûrdû. Ècazÿ verin, ke÷ÿk, – mösyþ
Buk dedi, øiøman vöcuduyla ÷evik bir øÿkildÿ adamlarû
1
Bir az da i÷irsinizmi? (fr.)
2
Burada maraqlû he÷ nÿ yoxdur! (fr.)
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

yararaq i÷ÿri girdi. Puaro da ona bitiømiø halda arxasûnca

kupeyÿ daxil oldu.
Bÿlÿd÷i rahat nÿfÿs aldû.
– Yaxøû ki gÿldiniz, cÿnab. Hamû i÷ÿri girmÿyÿ ÷alûøûr.
O amerikalû xanûm... Ay Allah, elÿ dÿhøÿtlÿ ÷ûüûrûrdû ki, elÿ
bil, ÿtindÿn ÿt kÿsirlÿr! ßvvÿlcÿ qatilin onu da þldörmÿk
istÿdiyini sandûm. Qa÷araq gÿldim. Baxdûm, qadûn hava­
lan­mûø kimi var göcöylÿ baüûrûr. Sonra sizi ÷aüûrmaüa
gedÿ­cÿ­yini sþy­lÿyÿrÿk qa÷ûb getdi. Qarøûsûna ÷ûxan hÿr
kÿsÿ dÿ baøû­na gÿlÿnlÿri danûøûr. – ßliylÿ iøarÿ etdi: – Bû÷aq
oradadûr, mösyþ. Ona toxunmamûøam.
Yan kupeyÿ a÷ûlan ara qapûnûn dÿstÿyinÿ iri gþzÿnÿkli
rezin hamam torbasû asûlmûødû. Döz altûnda, yerdÿ a÷ûq
aüûzlû, Øÿrq öslubunda ucuz bir xÿncÿr vardû. Xanûm Hab­
bar­dûn ÿlindÿn döødöyö yerdÿ qalmûødû. Ucu sivri, sapû
134 qabart­ma­lûydû. Ucunda pasabÿnzÿr lÿkÿlÿr vardû.
Puaro ösulluca xÿncÿri gþtördö.
– Hm, – mûzûldandû, – burada yanlûølûq ola bilmÿz. Bizim
axtardûüûmûz silah budur, bax. Elÿ deyilmi, cÿnab doktor?
Konstantin xÿncÿri barmaqlarûnûn ucuyla tutaraq gþz­
dÿn ke÷irdi.
Puaro:
– O qÿdÿr diqqÿtli davranmanûza gÿrÿk yoxdur, – dedi.
– Xÿncÿrin özÿrindÿ barmaq izi olduüunu sanmûram. ßgÿr
varsa, onlar da xanûm Habbardûndûr.
Konstantinin baxûøû uzun sörmÿdi.
– Bÿli, cinayÿt silahû budur. Bötön yaralara da uyüun­dur.
– Rica edirÿm, dostum, nÿticÿ ÷ûxarmaüa tÿlÿsmÿyin.
Doktor heyrÿtlÿ ona baxdû.
– Onsuz da, tÿsadöflÿr özöndÿn baøûmûz qaldadûr.
Dönÿn gecÿ iki nÿfÿr Ret÷etti bû÷aqlamaüa qÿrar verib. Mÿn­
cÿ, onlarûn eyni silahû se÷miø olmalarû hÿddindÿn artûq olar.
Doktor:
– Tÿsadöf deyirsiniz, – dedi. – Bu elÿ inanûlmayacaq
bir tÿsadöf deyil. Qondarma Øÿrq öslubunda olan belÿ
xÿn­cÿrlÿri Èstanbulda ÷ox hazûrlayûrlar, elÿ bazar yoxdur ki,
ora­da bunlardan satûlmasûn.
Puaro:
– Qÿlbimi bir az rahatlatdûnûz, – dedi. – Ancaq sadÿcÿ,
bir az.
 A
Þnöndÿki qapûya fikirli-fikirli baxdû. Sonra hamam tor­
basûnû qaldûraraq dÿstÿyi ÷evirdi. Qapû a÷ûlmadû. Dÿstÿ­yin K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

otuz santimetrÿ qÿdÿr yuxarûsûnda sörgö vardû. Puaro sör­
gönö ÷ÿkdi vÿ tÿkrar qapûnû a÷maüû yoxladû. Ancaq qapû
yenÿ qûmûldanmadû.
Doktor:
– Yadûnûzdan ÷ûxûb? – deyÿ tÿÿccöblÿ hÿmkarûnûn özö­
nÿ baxdû. – Qapûnû digÿr tÿrÿfdÿn kilidlÿdik.
Puaro dalüûn-dalüûn mûzûldandû.
– Doürudur...
Baøqa øey döøönörmöø kimi halû vardû. Heyrÿtlÿ qaø­
larûnû qaldûrmûødû.
Buk:
– Hÿr øey uyüun gÿlir, elÿ deyilmi? – deyÿ soruødu.
– Qatil buradan ke÷ib. Aradakû qapûnû baülayarkÿn bar­
maq­larû hamam torbasûna toxunub. O saat aülûna gÿlib vÿ 135
qanlû xÿncÿri torbaya soxub. Sonra xanûm Habbardûn oyan­
dûüûnûn fÿrqinÿ varmadan digÿr qapûdan koridora ÷ûxûb.
– Hÿ, ÿlbÿttÿ. Yÿqin ki, hÿr øey sizin dediyiniz kimi olub,
– dedi Puaro, amma özöndÿn hÿlÿ dÿ o heyrÿt dolu ifa­dÿ
÷ÿkilmÿmiødi.
– “Yÿqin ki” nÿ ö÷ön? – Buk soruødu. – Bu versiyada
xoøunuza gÿlmÿyÿn nÿsÿ bir øey var?
Puaro ona ani baxdû:
– Siz dÿ eyni øeyi gþrmÿdinizmi? Xeyr, deyÿsÿn, gþr­
mÿ­di­niz. Nÿ isÿ... bÿsit bir øeydir bu.
Bÿlÿd÷i qapûdan baøûnû uzatdû.
– Amerikalû qadûn gÿlir.
Doktor Konstantin gönahkar kimi onlara baxdû. Xanûm
Habbarda qarøû nÿzakÿtli davranmamûødû. Ancaq qadûn
ondan giley etmÿdi. Bötön hikkÿsini baøqa øeyÿ yþnÿlt­
miødi.
Qapûya ÷atar-÷atmaz nÿfÿsi tÿngiøÿ-tÿngiøÿ:
– Bir øeyi a÷ûq-aøkar sþylÿyÿcÿyÿm! – deyÿ baüûrdû.
– Artûq bu kupedÿ qala bilmÿrÿm! Mÿnÿ bir milyon dollar
da ver­sÿniz, bu gecÿ burada yata bilmÿrÿm!
– Axû, madam...
– Nÿ deyÿcÿyinizi bilirÿm. Ancaq a÷ûq sþylÿyim, bu
kupeyÿ girÿn deyilÿm! Bötön gecÿni koridorda oturmaüa
razûyam!
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Aülamaüa baøladû.
– Ah, qûzûm bu gönömö gþrsÿydi... Nÿ halda olduüumu
bilsÿydi...
Puaro kÿskin bir tþvrlÿ onun sþzönö kÿsdi.
– Yanlûø anladûnûz, madam. Èstÿyiniz ÷ox normaldûr.
×amadanlarûnûz bu saat baøqa bir kupeyÿ daøûnacaq.
Xanûm Habbard dÿsmalûnû endirdi.
– Elÿmi? Ah! Þzömö o saat daha yaxøû hiss etmÿyÿ
baøladûm. Ancaq qatar doludur. ßlbÿttÿ, bÿylÿrdÿn biri...
Buk sþhbÿtÿ qarûødû:
– ßøyalarûnûz bu vaqondan o biri vaqona daøûnacaq,
madam. Sizi bundan sonrakû vaqona kþ÷örÿcÿyik. Qonøu
vaqondakû bir kupeyÿ. O vaqon qatara Belqradda qoøulub.
– A, bax bu ÷ox ÿla oldu! Mÿn elÿ ÿsÿbi qadûn deyilÿm.
Ancaq þlönön yanûndakû kupedÿ yata bilmÿrÿm! – Bÿdÿ­nin­
136 dÿn öøötmÿ ke÷di. – Yox, bu, mÿnim bacaracaüûm iø deyil.
Buk sÿslÿndi.
– Miøel! Bu ÿøyalarû Afina–Paris vaqonundakû boø kupe­
yÿ daøûyûn.
– Baø östÿ, mösyþ. Bunun kimi bir kupedir, 3-cö nþmrÿ?
Dostu cavab vermÿdÿn Puaro dillÿndi:
– Madamûn baøqa bir nþmrÿdÿ qalmasû ÷ox yaxøû olar,
elÿ bir yer olsun ki, buranû he÷ nÿylÿ xatûrlatmasûn. Mÿncÿ,
baøqa bir kupe olsa, daha yaxøû olar, mÿsÿlÿn, 12 nþmrÿli
kupe.
– Yaxøû, mösyþ.
Bÿlÿd÷i ÷amadanlarû gþtördö.
Xanûm Habbard minnÿtdarlûqla Puaroya tÿrÿf dþndö.
– ×ox nÿzakÿtli vÿ baøa döøÿn adamsûnûz, cÿnab Pua­
ro, mÿnÿ qarøû ÷ox diqqÿtlisiniz. Sizÿ ÷ox tÿøÿkkör edirÿm,
bu yaxøûlûüûnûz mÿnim÷ön ÷ox qiymÿtlidir.
– Dÿymÿz, madam, dÿymÿz. Biz dÿ sizinlÿ birlikdÿ
gÿlÿk. Oraya rahatca yerlÿødiyinizi gþrmÿk istÿyirÿm.
Ö÷ adam xanûm Habbardû yeni kupesinÿ apardû. Qadûn
mÿm­nun bir tþvrlÿ ÿtrafûna boylandû.
– Bura ÷ox gþzÿldir!
– Bÿyÿndinizmi, madam? Baxûn, ÿvvÿlki kupenizin
eynidir bu.
– Elÿdir. Ancaq burada rÿflÿr ÿks tÿrÿfdÿdir. Ancaq
eybi yoxdur, bu, þnÿmli deyil. Onsuz da, bu qatarlar ya bu
 A
tÿrÿfÿ gedir, ya da o biri tÿrÿfÿ. Hÿmiøÿ qûzûma deyirÿm ki,
mÿn qatarûn hÿrÿkÿti istiqamÿtindÿ yerlÿømÿk istÿyirÿm. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

O da mÿnÿ deyir ki, nÿ fÿrqi varmûø, onsuz da, yatmazdan
ÿvvÿl bir tÿrÿfÿ gedÿn qatar oyananda gþrörsÿn, baøqa
tÿrÿfÿ gedir. Gþrörsönöz, qûzûm haqlû imiø. Misal ö÷ön,
dönÿn biz Belqrada bir istiqamÿtdÿ daxil olduq, ancaq
Bel­qrad­dan ÷ûxanda qatarûn istiqamÿti baøqa idi.
– Artûq mÿmnunsunuz, elÿ deyilmi, madam?
– A, o qÿdÿr dÿ yox. Qar yûüûnûna iliøib qalmûøûq. He÷
bununla maraqlanan yoxdur. Halbuki minÿcÿyim gÿmi
sabah yox, o birisi gön hÿrÿkÿt edÿcÿk.
Buk:
– Biz dÿ eyni vÿziyyÿtdÿyik, madam, – dedi. – Hamûmûz
sizin kimiyik.
Xanûm Habbard:
– Bÿli, doürudur, – deyÿ etiraf etdi. – Ancaq mÿndÿn 137
baø­qa he÷ kimsÿnin kupesindÿn gecÿyarûsû bir qatil ke÷­
mÿdi.
Puaro:
– Mÿni döøöndörÿn o mÿsÿlÿni hÿlÿ dÿ hÿll edÿ
bilmÿ­miøÿm, madam, – dedi. – Aradakû qapûnûn sörgölö
oldu­üunu sþylÿyirsiniz. O halda qatil kupenizÿ necÿ girÿ
bilÿrdi? Qapûnûn sörgölö olduüundan ÿminsinizmi?
– Necÿ yÿni, necÿ? O isve÷li xanûm qapûnû mÿnim gþz­
lÿrimin þnöndÿ yoxladû.
– O ki÷ik sÿhnÿni gÿlin gþzlÿrimizin þnöndÿ canlan­dû­
raq. Yataüûnûzda yatûrsûnûz, bax belÿ... vÿ buna gþrÿ qapûnû
gþrmÿyiniz mömkön deyil deyirsiniz, elÿdirmi?
– Bÿli. Yÿqin, ona gþrÿ ki, bu hamam torbasû qapûdan
asûlmûødû. Ah! Yeni bir hamam torbasû alam gÿrÿk. Buna
baxdûqca örÿyim bulanûr.
Puaro hamam torbasûnû alûb yan kupeyÿ a÷ûlan qapûnûn
dÿstÿyinÿ asdû.
– Bax belÿ... Baøa döøörÿm... Sörgö dÿstÿyin altûn­
da­dûr. Torba onu gþrmÿyÿ qoymur. Yataüûnûzdan baxan­da
qapû­nûn baülû olub-olmadûüûnû gþrÿ bilmirsiniz.
– Bÿs mÿn nÿ deyirÿm?
– Ancaq isve÷li qadûn sÿhvÿ yol vermiø ola bilÿr, madam.
Nÿ demÿk istÿdiyimi baøa döøörsönöz, elÿ deyil­mi? – Puaro
vÿziyyÿti baøa salmaüa ÷alûøûrdû. – Sörgö belÿ ÷ûxûq bir dÿmir
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

par÷asûdûr. Saüa fûrladûldûüû zaman qapû kilid­lÿnir, sola fûr­la­

danda a÷ûlûr. Hÿr halda, miss Olson qapûnû bu øÿkil­dÿ yox­
la­yûb. Digÿr tÿrÿfdÿn kilidlÿnmiø olduüu ö÷ön dÿ yanûlaraq
qapûnûn sizin tÿrÿfinizdÿn kilidlÿnmiø oldu­üunu fikirlÿøib.
– Bu, axmaqcasûna bir øey olar.
– Madam, ÷ox yaxøû vÿ ÷ox mehriban bir adamûn
o qÿdÿr dÿ ÷ox aüûllû olmasûna ehtiyac yoxdur.
– Orasû elÿdir, ÿlbÿttÿ.
– Hÿ, aülûma gÿlmiøkÿn, Smirnaya da qatarla getmiø­
di­niz, madam?
– Xeyr. Gÿmiylÿ Èstanbula getdim, orada mÿni qûzûmûn
dostu Conson qarøûladû, ÷ox gþzÿl bir insandûr, siz gÿrÿk
onunla tanûø olasûnûz. Mÿnÿ Èstanbulu gÿzdirdi. Øÿhÿr
mÿni ÷ox pÿriøan etdi, hÿr yer u÷ulub tþkölör. Hÿr yerdÿ
bu mÿs­cidlÿr... Orada da adamû mÿs geyinmÿyÿ mÿcbur
138 edirlÿr. Hÿ, mÿn harada qalmûødûm?
– Deyirdiniz, sizi mister Conson qarøûladû.
– Hÿ, o, mÿni fransûz ticarÿt gÿmisinÿ mindirdi, bu
gÿmi döz Smirnaya gedirdi, orada isÿ mÿni körÿkÿnim
gþzlÿyirdi. Ah, o, bu baøûma gÿlÿnlÿri eøitsÿ, nÿ deyÿcÿk,
Allah bilir? Qûzûm and-aman elÿyirdi ki, belÿ getmÿk ÿn
rahatûdûr. Deyirdi ki, þzön ö÷ön kupedÿ oturacaqsan, döz
Parisÿ qÿdÿr, oradasa sÿni Amerika turist kompaniyasûnûn
iø÷isi qarøûlayacaq. Ay Allah, mÿn indi gÿmi biletindÿn necÿ
imtina edÿcÿyÿm? Axû bundan þtrö kompaniyaya xÿbÿr
vermÿk lazûmdûr. Sadÿcÿ olaraq, dÿhøÿtdir, vÿssalam...
– xanûm Habbard yenÿ aülamaüa baøladû.
Sÿbri tökÿnmÿyÿ baølayan Puaro bu försÿtdÿn dÿrhal
istifadÿ etdi.
– Siz bir øok ke÷irmisiniz, madam. Qarsona sþylÿyim,
sizÿ pe÷enye ilÿ ÷ay gÿtirsin.
– Mÿn ÷ayû o qÿdÿr dÿ sevmirÿm, – missis Hab­bard
tÿÿssöflÿ dedi, – bu ingilislÿr dÿ þmörlÿri boyu ÷ay i÷irlÿr.
– Elÿ isÿ, qÿhvÿ gÿlsin, madam. Siz þzönözÿ gÿlmÿ­lisiniz.
– O konyak baøûmû gic elÿdi. Bÿli, qÿhvÿ i÷sÿm, yaxøû olar.
– ×ox yaxøû. Siz gÿrÿk göcönözö bÿrpa edÿsiniz.
– Ay Allah, siz necÿ gölmÿli sþzlÿr danûøûrsûnûz!
– Ancaq daha þncÿ tamamlanmalû olan formal bir øey
var. ×amadanlarûnûzû aramaüûma izin verÿrsinizmi, madam?
– Nÿyÿ gþrÿ arayacaqsûnûz ÿøyalarûmû?
 A
– Bötön yol÷ularûn ÿøyalarûnû aramaüa baølayûrûq. Sizÿ
o qorxunc hadisÿni xatûrlatmaq istÿmirÿm. Ancaq hamam K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

torbanûzû yada salûn.
– Ay Allah, þzön rÿhm elÿ! Bir daha elÿ pis bir sörprizÿ
dþzÿ bilmÿrÿm.
Araødûrma tez-tÿlÿsik sona ÷atdû. Xanûm Habbardûn elÿ
artûq ÿøyasû yox idi. Bir ølyapa qutusu, ucuz bir ÷amadan
vÿ i÷i dolu bir ÷anta. ßgÿr xanûm Habbard nÿvÿlÿrinin
fotosunu gþstÿrmÿkdÿ israr etmÿsÿydi, araødûrma daha
da tez bitÿcÿkdi.
– Bu balalara bir baxûn! Nÿ øirin uøaqlardûr, elÿ deyilmi?

XV ôÿñèë
YOL×ULARÛN ßØYALARÛ
139
Þzönö bir ne÷ÿ nÿzakÿtli sþz demÿyÿ mÿcbur edÿn
Puaro missis Habbardû ona qÿhvÿ gÿtirÿcÿklÿrinÿ ÿmin
etdi, yanûndakûlarla birlikdÿ kupeni tÿrk etdi.
– Nÿ isÿ, iøÿ baøladûq vÿ bir øey tapmadûq, – dedi Buk.
– Èndi kimin ÿøyalarûnû axtaracaüûq?
– ßn sadÿsi, sûra ilÿ bir kupedÿn o birinÿ ke÷mÿk olar,
mÿncÿ. Yÿni arama iøinÿ 16 nþmrÿli kupedÿn baølayaq,
gölÿrözlö cÿnab Hardmanûn ÷amadanlarûndan.
Siqaret ÷ÿkmÿkdÿ olan Hardman onlarû hÿddÿn artûq
nÿzakÿtlÿ qarøûladû.
– Buyurun, buyurun gÿlin, bÿylÿr, ÿlbÿttÿ, ÿgÿr kupeyÿ
sûüa bilsÿniz. Bu qÿdÿr insan ö÷ön i÷ÿri bir az darûsqaldûr.
Buk nÿ istÿdiklÿrini a÷ûqlayanda yekÿpÿr detektiv baøa
döødöyönö bildirÿn bir hÿrÿkÿtlÿ baøûnû yellÿdi.
– Etiraz etmirÿm. A÷ûüû, bu iøi daha þncÿ nÿyÿ gþrÿ
etmÿdiyinizi fikirlÿøirdim. Buyurun, bu da mÿnim a÷ar­la­
rûm. ßgÿr ciblÿrimi dÿ aramaq istÿsÿniz, mÿn sizin qul­lu­
üu­nuz­dayam. ×amadanlarûmû aøaüû endirim?
– O iøi bÿlÿd÷i gþrÿr. Miøel!
Hardmanûn iki ÷amadanû tez-tÿlÿsik yoxlandû. ßøyalarû
arasûnda ÿn ÷ox diqqÿti ÷ÿkÿn i÷ki øöøÿlÿri oldu. Hardman
onlara gölÿrÿk gþz vurdu:
– Sÿrhÿdlÿrdÿ baqajlarû o qÿdÿr dÿ diqqÿtlÿ yoxlamûr­lar.
Xösusilÿ ÿgÿr bÿlÿd÷inin ovcuna bir øey qoysan, he÷ bir
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

narahat÷ûlûq olmur. Mÿn dÿ ÷atan kimi ona törk lirÿlÿrin­

dÿn bir bököm verdim, hÿr øey qaydasûnda oldu.
– Bÿs Parisdÿ necÿ?
Mister Hardman yenÿ gþz vurdu:
– Mÿn Parisÿ ÷atana qÿdÿr olan-qalan i÷kilÿrimi bir
øampun øöøÿsinÿ sûüdûra bilÿcÿyÿm.
– È÷kinin qadaüan olduüunu vecinizÿ almadûüûnûzûn
östö a÷ûldû, mösyþ Hardman, – deyÿrÿk Buk gölömsÿdi.
– Doürusu, bu qanunun mÿnÿ o qÿdÿr dÿ mane
olma­dûüûnû sþylÿyÿ bilÿrÿm.
– Baøa döødöm, i÷ki i÷ilÿn gizli mÿkanlardan yolunu­
zu yan salmûrsûnûz, demÿk, – “gizli mÿkanlar” kÿlmÿsini
xösusi vurüuyla sþylÿdi mister Buk. – Bu amerikasayaüû
sþzlÿr gþr necÿ ifadÿli, necÿ orijinaldûr.
Puaro:
140 – Mÿn dÿ Amerikanû gþrmÿk istÿrdim.
Hardman:
– Tÿsÿvvör edirÿm, orada yeni qabaqcûl ösullar þyrÿ­nÿr­
diniz, – deyÿ cavab verdi. – Avropanûn oyadûlmasû lazûm­dûr.
Yoxsa buralar qûcqûrûb lap ÿldÿn gedÿr.
Puaro baøûyla tÿsdiq etdi:
– Doürudur. Amerika sörÿtlÿ irÿlilÿyÿn bir þlkÿdir.
Ame­ri­ka­lû­larûn heyran olduüum tÿrÿflÿri dÿ ÷oxdur. Ame­
ri­ka­lû­la­rûn bir ÷ox xasiyyÿtindÿn xoøum gÿlir. Lakin gÿrÿk
bura­sûnû da deyÿm, bÿlkÿ dÿ, mÿni geri qalmûø hesab
edÿr­si­niz, ancaq a÷ûüû, amerikalû qadûnlarû bizimkilÿr qÿdÿr
bÿyÿn­mi­rÿm. Mÿnÿ elÿ gÿlir ki, bir fransûz vÿ ya bir bel÷ikalû
qûzûn misli-bÿra­bÿri ola bilmÿz. Onlar daha nazlûdûr, daha
÷ox qadûn incÿ­li­yinÿ malikdirlÿr.
Hardman baøûnû ÷evirÿrÿk bir möddÿt pÿncÿrÿdÿn
÷þl­dÿki qara baxdû.
– Bÿlkÿ dÿ, siz haqlûsûnûz, cÿnab Puaro. Ancaq hÿr bir
kiøi þz þlkÿsinin qûzlarûnû bÿyÿnir. – Qar gþzlÿrini qamaø­
dûrmûø kimi kirpiklÿrini qûrpûødûrdû. – Adamûn gþzönö deøir
bu qar, – dedi. – Sizi bilmirÿm, bÿylÿr, ancaq vÿziyyÿtin
belÿ olmasû, bu qar, bu cinayÿt vÿ hÿr øey, ÿn ÷ox da hÿrÿ­
kÿtsizlik mÿnim sinirlÿrimi pozmaüa baøladû artûq. Boø yerÿ
oturub qalmûøûq, vaxt da gedir. Mÿn belÿ – ÿlimi yanûma
salûb oturmaüa alûømamûøam.
Puaro göldö:
 A
– Siz ÿsl amerikalûlara xas olan enerjili bir adamsûnûz.
Bÿlÿd÷i ÷amadanlarûnû yerinÿ qoydu. Yandakû kupeyÿ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

ke÷dilÿr. Polkovnik Arbetnot bir köncdÿ oturub trubka
÷ÿkir vÿ bir jurnala baxûrdû.
Puaro mÿqsÿdlÿrini a÷ûqlayanda polkovnik he÷ etiraz
etmÿdi. Kupedÿ bþyök iki dÿri ÷amadan vardû.
– Digÿr ÿøyalarûmû gÿmiylÿ yolladûm, – deyÿ bildirdi.
Arbetnotun ÿøyalarû ÿksÿr hÿrb÷ilÿrdÿ olduüu kimi,
sÿliqÿli yerlÿødirilmiødi, buna gþrÿ dÿ ÷amadanlarûn aran­
masû bir-iki dÿqiqÿ sördö. Puaro ÿøyalarûn arasûndakû bir
paketdÿ trubka tÿmizlÿmÿk ö÷ön fûr÷anû gþrdö.
– Hÿmiøÿ belÿ fûr÷alardan istifadÿ edirsiniz?
– ×ox zaman. ßlbÿttÿ, ÿgÿr tapa bilsÿm.
– Baøa döødöm! – Puaro baøûnû yellÿdi. Bu trubka
fûr÷alarû þlönön kupesindÿ yerdÿ tapdûüûnûn eynisi idi.
Koridora ÷ûxdûqlarû zaman doktor Konstantin bu haqda 141
Puaronun nÿ döøöndöyönö soruødu.
– Hÿr halda, – Puaro mûzûldandû, – buna inanmaüûm
gÿlmir. Polkovnikin bu cinayÿti tþrÿdÿcÿk bir xarakterdÿ
olmadûüûnû etiraf etmÿliyik.
Arbetnotun yanûndakû kupenin qapûsû baülû idi. Burada
knyaginya Draqomirova qalûrdû. Onlar qapûnû dþydölÿr vÿ
i÷ÿridÿn qadûnûn sÿsi eøidildi:
– Buyurun.
Mösyþ Buk vasitÿ÷ilik rolunu þz boynuna gþtördö.
×ox nÿzakÿtli bir øÿkildÿ gÿliølÿrinin mÿqsÿdini a÷ûqladû.
Knyaginya onu sakitcÿ dinlÿdi: qurbaüayabÿnzÿr bala­
ca özöndÿ he÷ bir ifadÿ yox idi.
– ßgÿr bunu lazûm bilirsinizsÿ, cÿnablar, – sakit sÿslÿ
dedi, – o zaman nÿ sþzöm ola bilÿr? A÷arlar mÿnim qulluq­
÷umdadûr. Bu iødÿ sizÿ yardûm etsin.
– A÷arlar hÿr zaman qulluq÷unuzda olur, madam?
– Pua­ro soruødu.
– ßlbÿttÿ, mösyþ.
– Bÿs ÿgÿr sÿrhÿddÿ gþmrök÷ölÿr ÷amadanlarûnûz­dan
birini a÷manûzû tÿlÿb etsÿlÿr?
Yaølû qadûn ÷iyinlÿrini ÷ÿkdi:
– ×ÿtin ki, belÿ bir øey olsun. Ancaq lazûm olsa, bÿlÿd÷i
qulluq÷unu ÷aüûrar.
– Demÿk, ona tam olaraq gövÿnirsiniz, madam?
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

O, sakit bir tþvrlÿ:

– Bunu daha þncÿ dÿ sþylÿdim, – deyÿ cavab verdi.
– Gövÿnmÿdiyim kimsÿlÿri yanûmda saxlamaram.
– Elÿdir, – Puaro fikirli halda dedi, – indiki zaman­da
sÿda­qÿt vÿ baülûlûq ÷ÿtin tapûlan øeylÿrdir. Buna gþrÿ dÿ
øux bir qulluq÷u, mÿsÿlÿn, parisli bir gþzÿli sax­la­maq­
dan­sa, kifir bir qulluq÷u saxlamaq daha yaxøûdûr, tÿki sÿda­
qÿtli olsun.
Knyaginya töndrÿngli, nöfuzedici gþzlÿrini qaldûrûb ona
baxdû.
– Nÿyÿ iøarÿ vurursunuz, mösyþ Puaro?
– Mÿn, madam? He÷ nÿyÿ.
– Yox axû. Siz hesab edirsiniz, mÿnim tualetimlÿ eleqant
bir fransalû xanûm mÿøüul olmalûdûr, – dedi, – elÿ deyilmi?
– Bu, ÿlbÿttÿ, daha tÿbii gþrönÿrdi, madam.
142 Knyaginya baøûnû buladû:
– Ømidt mÿnÿ sÿdaqÿtlidir. – Axûrûncû sþzö xösusi vur­
üu ilÿ sþylÿdi. – Sÿdaqÿti isÿ pulla satûn almaq olmaz.
Qulluq÷u a÷arlarû gÿtirib gÿldi. Knyaginya alman dilindÿ
ona ÷amadanlarû a÷masûnû vÿ ÿøyalara baxmaqda onlara
kþmÿk etmÿsini sþylÿdi. Þzö koridora ÷ûxaraq pÿncÿrÿ­dÿn
qarû seyr etmÿyÿ baøladû. Puaro da ÷amadanlarû arama
iøini Buka tapøûraraq yaølû qadûnûn yanûna getdi.
Knyaginya istehzalû bir gölömsÿmÿylÿ onu sözdö.
– Hÿ, mösyþ, ÷amadanlarûmda nÿlÿr olduüunu gþr­
mÿk istÿmirsinizmi?
Puaro baøûnû buladû.
– Madam, bu, sadÿcÿ, bir formallûqdûr.
– Buna ÿminsinizmi?
– Sizinlÿ baülû olaraq, hÿ.
– Ancaq mÿn Sonya Armstronqu tanûyûrdûm vÿ ÷ox
sevirdim. Buna nÿ deyirsiniz? Kassetti kimi al÷aq bir adamû
þldörÿrÿk ÿllÿrimi bulaødûrmayacaüûmûmû döøönörsönöz?
Bÿlkÿ dÿ, siz haqlûsûnûz.
Bir-iki dÿqiqÿ susdu. Sonra dedi:
– Siz bilirsiniz, mÿnim ixtiyarûmda olsaydû, bu adamla
necÿ rÿftar edÿrdim? Þz nþkÿrlÿrimÿ ÿmr edÿrdim: “Onu
þlÿnÿ qÿdÿr dþyön vÿ zibilliyÿ atûn!” Mÿnim cavan vaxtûmda
belÿ edÿrdilÿr, mösyþ.
Puaro he÷ bir sþz demÿdi.
 A
– He÷ bir øey sþylÿyÿ bilmirsiniz, mösyþ Puaro. Maraq­
lûdûr, gþrÿsÿn, bu saat nÿ ke÷ir fikrinizdÿn? – knyaginya K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

gþzlÿnilmÿz bir qûzüûnlûqla sþylÿdi.
Bel÷ikalû onun gþzlÿrinin i÷inÿ baxdû:
– Mÿncÿ, sizin göcönöz qollarûnûzda deyil, madam, ira­
dÿ­nizdÿdir.
Knyaginya qara ipÿk paltarûna börödöyö incÿ qollarûna
vÿ özöklÿrlÿ bÿzÿnmiø caynaüa bÿnzÿyÿn sarû, quru ÿllÿrinÿ
baxdû.
– Doürudur... ßllÿrimdÿ he÷ göcöm yoxdur. Buna
sevin­mÿ­liyÿmmi, yoxsa kÿdÿrlÿnmÿliyÿm, bax bunu bil­mi­
rÿm. – Sÿrt øÿkildÿ dþnÿrÿk kupeyÿ girdi, burada xid­mÿt­
÷isi hÿøirlÿ onun ÷amadanlarûnû rahlayûrdû.
Mösyþ Bukun özrxahlûq kÿlmÿlÿrini knyaginya yarûda
kÿsdi:
– Özr istÿmÿyÿ ehtiyac yoxdur, mösyþ, – dedi. – Cina­ 143
yÿt baø verib. Bötön bu tÿdbirlÿr dÿ, þz nþvbÿsindÿ, gþröl­
mÿ­lidir. Vÿssalam.
– ×ox nÿzakÿtlisiniz, madam.
Hÿr ikisi mehribanlûqla bir-birinÿ gölömsönÿrÿk yön­
gölcÿ tÿzim etdi.
Knyaginyanûn kupesinin yanûndakû iki qapûnûn ikisi dÿ
baülûydû. Buk duruxaraq baøûnû qaøûdû.
– Bax burada mÿsÿlÿ bir az qÿlizdir. Bu yol÷ularûn dip­
lo­matik pasportlarû var. Onlarûn ÷amadanlarû axtarûla bilmÿz.
– Bÿli, gþmrökdÿ axtarûla bilmÿz. Ancaq cinayÿt baø­qadûr.
– Bilirÿm... Ancaq yenÿ dÿ mÿn, beynÿlxalq möna­si­
bÿt­lÿr baxûmûndan bir ÷ÿtinliyin yaranmasûnû istÿmirÿm.
– Narahat olmayûn, dostum. Qrafla qrafinya aüûllû insan­
lar­dûr, vÿziyyÿti baøa döøÿrlÿr. Bÿyÿm gþrmÿdiniz, knya­
ginya Draqomirova necÿ nÿzakÿtli davrandû?
– O, ÿsl aristokratdûr. Bu iki insan eyni mÿnsÿbdÿn
olsa­lar da, qraf o qÿdÿr dÿ mÿnim örÿyimÿ yatmadû. Siz
onun arvadûnû dindirÿndÿ mûsmûrûüûnû sallamûødû. Èndi axta­
rûø apardûüûmûzû gþrsÿ, lap þzöndÿn ÷ûxacaq. Gÿlin, bun­lar­
dan yan ke÷ÿk. Onsuz da, onlarûn bu hadisÿdÿ ÿli olmadûüû
øöbhÿsizdir. Boø yerÿ baøûmûza iø a÷mayaq.
– Sizinlÿ razûlaøa bilmÿrÿm, – Puaro dedi. – Mÿn ina­
nûram, qraf Andreni aüûlla davranacaq. Hÿr halda, gÿlin bir
yoxlayaq.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Sonra Bukun cavabûnû gþzlÿmÿdÿn 13 nþmrÿli kupe­

nin qapûsûnû bÿrkdÿn dþydö.
È÷ÿridÿn bir nÿfÿr:
– Girin! – dedi.
Qraf qapûnûn yanûndakû köncdÿ oturub qÿzet oxuyurdu.
Qrafinya isÿ pÿncÿrÿnin þnöndÿki kresloda oturmuødu.
Baøûnûn altûnda bir yastûq vardû. Sanki, yatmûødû.
– Baüûølayûn, qraf, – Puaro sþzÿ baøladû. – Sizi narahat
etdi­yimiz ö÷ön özr istÿyirik, lakin bu, yerinÿ yetirilmÿsi
zÿruri olan bir formallûqdûr. Mösyþ Buk sizin diplomat oldu­
üunuzu sþylÿdi, siz toxunulmazlûq höququnuzdan istifadÿ
edÿ bilÿrsiniz.
Qraf bir dÿqiqÿ döøöndö.
– Sizÿ minnÿtdaram, – dedi. – Lakin mÿnÿ gþrÿ bir
istisnaya ÿl atmanûzû istÿmÿzdim. Bizim dÿ baqajûmûzûn baøqa
144 sÿrniøinlÿrin baqajû kimi araødûrûlmasûnû istÿrdim. Ömid edirÿm,
buna etiraz etmÿzsÿn, Yelena? – özönö qra­fin­yaya tutdu.
– Yox, ÿlbÿttÿ, – tÿrÿddöd etmÿdÿn cavab verdi.
ßøyalar tez-tÿlÿsik gþzdÿn ke÷irildi. Puaro, sanki, mÿna­
sûz sþzlÿrlÿ utancaqlûüûnû gizlÿtmÿyÿ ÷alûøûrdû. Mÿsÿlÿn, gþy
rÿngli tumac dÿridÿn olan ÷amadanû qaldûranda onun özÿ­
rindÿ qrafinyanûn tac øÿklindÿ iølÿnmiø inisiallarûnû gþröb:
– ×amadanûnûzdakû bu etiket islanûb, madam, – dedi.
Qrafinya cavab belÿ vermÿdi. Bötön bu iølÿrdÿn sûxûl­
mûø kimi bir halû vardû. Dalüûn-dalüûn pÿncÿrÿdÿn bayûra
baxûrdû. Puaro ÿlözyuyanûn özÿrindÿki dolabû a÷araq araø­
dûr­manû tamamladû. Burada bir söngÿr, öz kremi, pudra
vÿ özÿrinÿ “Trional” yazûlmûø øöøÿdÿ yuxu dÿrmanû vardû.
Bir-birinÿ nÿzakÿtli sþzlÿr deyÿrÿk saüollaødûlar.
Macarlarûn kupesindÿn sonra missis Habbardûn, Ret­
÷et­tin vÿ Puaronun þz kupesi gÿlirdi.
Sûra indi ikincidÿrÿcÿli vaqondakû yol÷ulara gÿlmiødi.
Èlk kupedÿ Mari Debenhamla Qreta Olson vardû. Miss
Deben­ham kitab oxuyur, isve÷li qadûn da mörgölÿyirdi.
Onlar i÷ÿri girÿndÿ diksinÿrÿk oyandû.
Puaro mÿqsÿdlÿrini a÷ûqladû. Èsve÷li qadûn hÿyÿcan­
landû. Mari Debenham isÿ kefini pozmadû.
Puaro miss Olsona:
– Èzin versÿniz, madmazel, þncÿ sizin ÷amadanûnûza
baxaq, – dedi. – Ondan sonra, bÿlkÿ, zÿhmÿt olmayacaqsa,
 A
gedib xanûm Habbardû yoxlayardûnûz. Onu baøqa vaqondakû
kupeyÿ ke÷irdik. Ancaq sinirlÿri hÿlÿ dÿ yerindÿ deyil. Mÿn K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

ona qÿhvÿ aparmalarûnû tapøûrdûm, ancaq mÿnÿ elÿ gÿlir,
onun daha ÷ox, hÿmsþhbÿtÿ ehtiyacû var.
Xeyirxah isve÷li qadûn xanûm Habbardûn halûna ÷ox
acûdû. “Hÿ, bu dÿqiqÿ gedÿcÿyÿm, – dedi, – belÿ dÿhøÿtli bir
sarsûntû ke÷irib, bÿdbÿxt qadûn, onsuz da, yol yorüunudur,
qûzûndan ayrûlmanûn özöntösönö ÷ÿkir”. ßlbÿttÿ ki, bu saat
onun yanûna gedÿcÿk... ÷amadanû kilidli deyil... vÿ mötlÿq
þzöylÿ naøatûr spirti aparacaq.
Ki÷ik ÷amadanûndakû bir ne÷ÿ yûpranmûø ÿøyasû yox­
lan­dûq­dan sonra o saat bayûra ÷ûxdû. Ølyapasûnû qoy­duüu
qutunun dÿmir torunun yoxa ÷ûxmasûndan hÿlÿ xÿbÿr
tutma­mûødû.
Mari Debenham da kitabûnû bir tÿrÿfÿ qoydu. Puaro
onun ÷amadanûnû rÿfdÿn endirÿrkÿn: 145
– Miss Olsonu nÿ ö÷ön gþndÿrdiniz? – deyÿ soruødu.
– Nÿ ö÷ön gþndÿrdim? ßlbÿttÿ, amerikalû xanûma bax­
masû ö÷ön, baøqa nÿyÿ gþrÿ ola bilÿr?
– Gþzÿl bir bÿhanÿdir bu. Ancaq yenÿ dÿ bÿhanÿdir.
– Nÿ demÿk istÿdiyinizi baøa döømÿdim, madmazel?
– ×ox yaxøû baøa döødönöz. – Qûz gölömsÿdi. – Mÿnimlÿ
tÿklikdÿ qalmaq istÿyirdiniz, elÿ deyilmi?
– Mÿn belÿ bir øey demÿdim, madmazel.
– He÷ aülûnûzdan da ke÷mÿdi? Yox, siz bunu döøön­dö­
nöz, elÿ deyilmi?
– Bizdÿ bir mÿsÿl var, madmazel...
– Qui s’excuse s’accuse1 – bunu demÿk istÿyirdiniz?
Mÿnim dÿ baøû iølÿyÿn vÿ bÿzi øeylÿri baøa döøÿn bir insan
oldu­üumu qÿbul etmÿlisiniz, mösyþ Puaro. Nÿdÿnsÿ, bu
mur­dar hadisÿ haqqûnda bildiyim bir øeyin olduüunu döøö­
nörsönöz. Èndiyÿ qÿdÿr he÷ gþrmÿdiyim o adamûn þldö­
rölmÿsi mÿsÿlÿsindÿ...
– ßmÿlli-baølû fantaziyaya qapûlmûsûnûz, madmazel.
– Xeyr, fantaziyam deyil bu. Vÿ mÿnÿ elÿ gÿlir, biz boø
yerÿ vaxt itiririk – birbaøa iøÿ baølamaq ÿvÿzinÿ, hÿqiqÿti
gizlÿdirik, þzömöz ö÷ön sþz fûrladûrûq.
– Vÿ sizin zaman itkisindÿn xoøunuz gÿlmir. Dÿrhal
mþ­vzuya girilmÿsini istÿyirsiniz. Qoy elÿ olsun. O halda
1
Özr istÿyÿn þzönö ittiham edÿr. (fr.)
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

mÿn dÿ sizdÿn Suriyadan gÿlÿrkÿn eøitdiyim bir ne÷ÿ

sþzön mÿnasûnû soruøacaüam. Konya stansiyasûnda bir
az dolaø­maq ö÷ön qatardan endim. Qaranlûq gecÿdÿ
sizin vÿ pol­kov­nik Arbetnotun sÿsini eøitdim, madmazel.
Ona: “Èndi olmaz, indi olmaz”, – deyirdiniz. “Hÿr øey sona
÷atan­dan sonra... Bötön bunlar geridÿ qalandan sonra”.
Bu sþz­lÿri deyÿr­kÿn nÿyi nÿzÿrdÿ tuturdunuz, madmazel?
Qûz sakitcÿ:
– Bu sþzlÿrlÿ... Cinayÿti nÿzÿrdÿ tutduüumu döøönör­
sönöz, elÿmi? – deyÿ soruødu.
– Burada suallarû mÿn verirÿm, madmazel.
Mari ah ÷ÿkdi vÿ döøöndö:
– O sþzlÿrin bir mÿnasû vardû, ÿlbÿttÿ, mösyþ, – dedi
bir dÿqiqÿ sonra, – ancaq bunu sizÿ a÷ûqlaya bilmÿrÿm.
Ancaq sizÿ and i÷ÿ bilÿrÿm, Ret÷ett deyilÿn o adamû bu
146 qatara minincÿyÿ qÿdÿr he÷ vaxt gþrmÿmiødim.
– Vÿ... o sþzlÿrin mÿnasûnû a÷ûqlamaüû rÿdd edirsiniz?
– Èstÿyirsiniz, elÿ dÿ deyÿ bilÿrsiniz. Rÿdd edirÿm. O sþz­
lÿr... özÿrimÿ gþtördöyöm bir vÿzifÿylÿ baülû idi.
– Bu vÿzifÿ sona ÷atdû artûq, elÿ deyilmi?
– Nÿ demÿk istÿyirsiniz?
– O iø sona ÷atdû, elÿdir, yoxsa elÿ deyil?
– Nÿyÿ ÿsasÿn belÿ döøönörsönöz?
– Mÿnÿ qulaq asûn, madmazel. Sizÿ baøqa bir øeyi dÿ
xatûrladacaüam. Biz Èstanbula ÷atacaüûmûz gön “Toros eks­
pressi” gecikmiødi... O zaman siz ÷ox tÿlaø i÷indÿydiniz.
Hal­buki ÿslindÿ ÷ox sakit vÿ soyuqqanlû bir insansûnûz.
– �Øÿrq ekspressi�ni qa÷ûrmaq istÿmirdim.
– Bÿli, elÿ dediniz. Ancaq “Øÿrq ekspress”i Èstanbul­
dan hÿr gön yola ÷ûxûr. O gön qatarû qa÷ûrsaydûnûz, iyirmi
dþrd saat sonrakû ekspressÿ minÿrdiniz.
Miss Debenhamda ilk dÿfÿ örÿyi sûxûlma ÿlamÿtlÿri
gþröndö.
– Siz, deyÿsÿn, baøa döømörsönöz, insanû dostlarû
gþz­lÿ­yÿ bilÿr vÿ onun bir gön gecikmÿsi bir ÷ox planlarûnû
alt-öst edÿ bilÿr vÿ dalûyca da nÿ qÿdÿr uyüunsuzluq mey­
dana gÿlÿr.
– Hÿ, demÿk, mÿsÿlÿ belÿ imiø? Sizi dostlarûnûz gþz­lÿ­
yirdi vÿ onlarû narahat etmÿk istÿmirdiniz?
– Elÿdir ki var.
 A
– Hÿr halda, qÿribÿdir...
– Nÿdir qÿribÿ olan? K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Biz �Øÿrq ekspressi�nÿ otururuq, ancaq yenÿ geci­
ki­rik. Bu dÿfÿ Londonda sizi gþzlÿyÿn dostlarûnûza vÿziy­
yÿtin nÿ yerdÿ olduüunu da xÿbÿr verÿ bilmirsiniz, ÷önki
buradan teleqram gþndÿrmÿk mömkön deyil. Zÿng dÿ
edÿ bil­mir­siniz. Èngilis dilindÿ buna nÿ deyirsiniz, uzun...
– Uzaq mÿsafÿylÿ danûømaq mömkön deyil, yÿni þlkÿ­
lÿr­arasû telefon danûøûüûnû nÿzÿrdÿ tutursunuz.
– Bÿli, bÿli.
Mari Debenhamûn dodaqlarû qa÷dû.
– Doüru deyirsiniz. Ènsanûn dostlarûna telefonla xÿbÿr
verÿ bilmÿmÿsi, ya da bir teleqram gþndÿrÿ bilmÿmÿsi
adamû dÿli edir.
– Ancaq hÿr halda, madmazel, indi þzönözö baøqa
cör aparûrsûnûz. Sÿbirsiz olduüunuzu gþrmörÿm. Sakit vÿ 147
filosof kimi bir halûnûz var.
Mari Debenham qûzararaq dodaüûnû diølÿdi vÿ cid­di­
lÿødi.
– Cavab vermirsiniz, madmazel.
– Baüûølayûn. Cavab vermÿli olduüumu bilmirdim.
– Davranûølarûnûzdakû bu dÿyiøikliyi necÿ izah edÿ
bilÿrsiniz, madmazel?
– Mil÷ÿkdÿn fil dözÿltdiyinizin fÿrqindÿ deyilsinizmi,
mösyþ Puaro?
Bel÷ikalû özr istÿyirmiø kimi ÿllÿrini iki yanûna a÷dû.
– Özr istÿyirÿm. Biz detektivlÿrin ÷atûømazlûüûdûr bu.
Hÿrÿ­kÿt­lÿrin hÿmiøÿ bir-birini tutmasûnû gþzlÿyirik. Emo­
sio­nal dÿyiøikliklÿrÿ diqqÿt verÿ bilmirik.
Mari Debenham sÿsini ÷ûxarmadû.
– Polkovnik Arbetnotu yaxøû tanûyûrsûnûz, madmazel?
Puaroya mþvzunun bu øÿkildÿ dÿyiødirmÿsi qûzû rahat­
landûrmûø kimi gþröndö.
– Onunla ilk dÿfÿ bu yol÷uluqda qarøûlaødûm.
– Gþrÿsÿn, o, Ret÷etti tanûyûrdûmû?
Miss Debenham qÿti bir øÿkildÿ baøûnû yellÿdi.
– Tanûø olmadûqlarûndan ÿminÿm.
– Ancaq Ret÷ettin kupesindÿ yerdÿ bir trubka tÿmiz­
lÿ­yicisi tapdûq vÿ qatarda polkovnik Arbetnotdan baø­qa
trubka ÷ÿkÿn yoxdur.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Puaro diqqÿtlÿ qûzû sözördö. Ancaq Mari Debenham

nÿ þzönö itirdi, nÿ dÿ tÿlaølandû.
– Boø øeydir. Gölönc bir sþzdör bu. Polkovnik Arbet­
not cinayÿtÿ qarûøacaq bir insan deyil. Þzö dÿ belÿ melo­
dramatik bir cinayÿtÿ he÷ qarûømaz.
Puaro þzö dÿ, tÿqribÿn, belÿ fikirdÿydi, buna gþrÿ dÿ
az qaldû qûzla razûlaøsûn. Ancaq aüzûndan bu sþzlÿr ÷ûxdû:
– Sizÿ, polkovniki yaxøû tanûmadûüûnûzû xatûrlatmalû­yam,
madmazel.
Qûz ÷iyinlÿrini ÷ÿkdi:
– Bu tip insanlarû ÷ox yaxøû tanûyûram.
Puaro xösusi nÿzakÿtlÿ:
– Mÿnÿ o sþzlÿrin mÿnasûnû sþylÿmÿyÿcÿksinizmi,
hÿqi­qÿ­tÿn? – deyÿ soruødu. – “Hÿr øey geridÿ qaldûüû
zaman...”
148 Mari Debenham soyuq bir tþvrlÿ cavab verdi:
– Sizÿ sþylÿyÿcÿk baøqa bir sþzöm yoxdur.
Erköl Puaro:
– Eybi yoxdur, – dedi. – Onsuz da, þzöm þyrÿnÿcÿyÿm.
Qûzla saüollaøaraq kupedÿn ÷ûxdû.
Buk:
– Sizin gþrdöyönöz bu iø aüûllû bir iø idimi, dostum? – deyÿ
gileylÿndi. – Qûz xeyli diqqÿtli davranacaq artûq. Pol­kov­nik
dÿ onun kimi.
– Dostum, ÿgÿr dovøan tutmaq istÿyirsinizsÿ, yuva­sûna
bir safsar soxmalûsûnûz. ßgÿr dovøan i÷ÿridÿdirsÿ, mötlÿq
bayûra qa÷ar. Mÿn dÿ eyni øeyi etdim.
Hildeqarda Ømidtin kupesinÿ girdilÿr. Alman qadûn qapû­
nûn þnöndÿ dayanmûødû, onlarû ehtiramla vÿ tamamilÿ sakit
qarøûladû. Puaro yataüûn östönÿ qoyulmuø ki÷ik ÷ama­danû
tez-tÿlÿsik gþzdÿn ke÷irdi. Sonra da bÿlÿd÷iyÿ rÿf­dÿki digÿr
bþyök ÷amadanû endirmÿsini iøarÿ etdi.
– A÷ar sizdÿdir? – qadûndan soruødu.
Hildeqarda Ømidt:
– ×amadan kilidli deyil, mösyþ, – deyÿ cavab verdi.
Puaro ÷amadanûn qayûølarûnû a÷araq qapaüû qaldûrdû.
– Aha, – deyÿrÿk Buka dþndö. – Nÿ dediyimi xatûr­la­yûr­
sûnûzmû? Buraya bir baxûn!
ßn östdÿ qatlanmûø bir uniforma qoyulmuødu. Bir
bÿlÿd÷i uniformasû.
 A
Sakittÿbiÿtli alman qadûnûn halû birdÿn-birÿ dÿyiø­mÿ­yÿ
baøladû. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Aa! – deyib qûøqûrdû. – Bu, mÿnim deyil! Èstanbuldan
ayrûlandan bÿri o ÷amadana he÷ baxmamûøam. Mÿnÿ
inanûn, mÿn sizi aldatmûram!
Yalvarûø dolu baxûølarûnû onlarûn özöndÿ gÿzdirdi.
Puaro øÿfqÿtlÿ onun qolundan tutaraq sakitlÿødirmÿyÿ
÷alûødû.
– Xahiø edirÿm, narahat olmayûn. Sizÿ inanûram. Tÿlaø­
lan­mayûn. Sizin yaxøû yemÿklÿr biøirdiyinizdÿn nÿ qÿdÿr ÿmi­
nÿmsÿ, o uniformanû ÷amadanda gizlÿtmÿdiyinizdÿn dÿ
o qÿdÿr ÿminÿm. Elÿ deyilmi... Siz yaxøû yemÿklÿr biøi­rirsiniz?
×aøûb-qalmûø qadûn þzönö saxlaya bilmÿyib göldö.
– Bÿli, hÿqiqÿtÿn, bötön xanûmlarûm elÿ sþylÿyÿrdi.
Mÿn... – Duruxdu. Aüzû bir qarûø a÷ûq qalmûødû.
Özöndÿ yenÿ qorxu dolu bir ifadÿ vardû. 149
Puaro:
– Sakit olun, sakit olun, – dedi. – Hÿr øey qaydasûndadûr.
Sizÿ hadisÿnin necÿ olduüunu baøa salacaüam. Bÿlÿd÷i
uniformasûnda gþrdöyönöz o adam þlönön kupesindÿn
÷ûxanda sizinlÿ toqquøub. Bunu gþzlÿmÿdiyinÿ gþrÿ þzönö
itirib bir az. ×önki kimsÿylÿ qarøûlaømayacaüûnû göman
edibmiø. Sonra bÿs nÿ etsin?.. Uniformanû baøûndan etmÿli
idi. Artûq bu paltar onun ö÷ön bir tÿhlökÿydi.
Onu diqqÿtlÿ dinlÿyÿn Buka vÿ doktor Konstantinÿ
baxdû.
– ×önki qatar qara dirÿnmiødi, qatilin bötön planlarû alt-
öst olub. Uniformanû harada gizlÿdÿcÿkdi? Bötön kupelÿr
doluydu. Ancaq a÷ûq bir qapûnûn þnöndÿn ke÷ib. Bu kupe
boø olub. “Bu, hÿr halda, qarøûlaødûüûm qadûnûndûr”, – deyÿ
döøönöb. È÷ÿri girÿrÿk uniformanû ÷ûxarûb vÿ rÿfdÿki ÷ama­
danûn i÷inÿ soxub, onu tezliklÿ tapmayacaqlarûnû örÿ­yin­
dÿn ke÷irib.
– Sonra bÿs nÿ olub?
– Bu haqda hÿlÿ döøönmÿk lazûmdûr. – Puaro mÿnalû
tÿrzdÿ dostunun özönÿ baxdû.
Uniformanû qaldûrdû. Aøaüûdan ö÷öncö döymÿsi qop­
muø­du. Puaro ÿlini pencÿyin cibinÿ saldû, oradan bir
dÿmir­yol­÷u a÷arû ÷ûxardû: bötön qapûlarû a÷maüa yarayan
ÿsas a÷ar.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Bu da qatilin qapalû qapûlardan necÿ ke÷diyinin izahû,

– mösyþ Buk dedi. – Siz boø yerÿ xanûm Habbardûn östö­
nÿ döømöødönöz ki, qapûsû a÷ûq idi, yoxsa yox: bu adam,
onsuz da, qapûdan ke÷ÿcÿkdi. Bir dÿ ki ÿgÿr bu adam
bÿlÿd÷i uniformasû tapa bilibsÿ, dÿmiryol÷u a÷arûnû da
tapa bilÿrdi.
– Hÿqiqÿtÿn, elÿdir. – Puaro dedi. – Biz gÿrÿk bunu
÷oxdan baøa döøÿydik. Yadûnûzdadûr, Miøel nÿ dedi: xanûm
Habbardûn ÷aüûrûøûna gÿlÿndÿ onun qapûsû baülû idi.
– Elÿdir, mösyþ, – bÿlÿd÷i dedi, – buna gþrÿ dÿ mÿn
fikirlÿødim, yÿqin, qadûnû qara basûb.
– Ancaq indi hÿr øey aydûnlaømaüa baølayûr, – mösyþ
Buk davam etdi. – Qatil, bÿlkÿ dÿ, ara qapûnû baülamaq
istÿyib, ancaq gþrönör, missis Habbard yerindÿ tÿrpÿnib,
bu da onu qorxuya salûb.
150 – Belÿ ÷ûxûr ki, – Puaro dedi, – biz indi o qûrmûzû kimo­
nonu tapmalûyûq.
– Doürudur. Lakin axûrûncû iki kupedÿ kiøi yol÷ular var.
– Nÿ olursa olsun, onlarûn ÿøyalarûnû da axtarmalûyûq.
– Sþzsöz! Sþylÿdiklÿrinizi unutmuø deyilÿm.
Hektor Makkuin ÿøyalarûnûn aranmasûna hÿvÿslÿ razû oldu.
– Axûr ki, mÿnÿ dÿ gÿlib ÷atdûnûz, – gölömsÿmÿyÿ
÷alûødû. – ×önki bu qatarda ÿn ÷ox mÿndÿn øöbhÿlÿndiyi­
nizi bilirÿm. Östÿlik, bir dÿ Ret÷ettin bötön sÿrvÿtini mÿnÿ
baüûø­ladûüûnû gþstÿrÿn bir vÿsiyyÿtnamÿ tapsanûz, hÿr øey
lap ÿla olacaq.
Bukun ona øöbhÿylÿ baxdûüûnû gþrÿrÿk tÿlaøla ÿlavÿ
etdi:
– Zarafat elÿyirÿm. O, mÿnÿ bir sent belÿ qoymayûb.
Mÿn Ret÷ettin iøinÿ yarayûrdûm. Dil baxûmûndan vÿ baøqa
iølÿrdÿ. Èngiliscÿdÿn baøqa bir dildÿ danûøa bilmÿyÿn, þzö
dÿ Amerika lÿhcÿsiylÿ danûøan bir adam hÿr addûmda fûrûl­
daq­÷ûlarûn qurbanû olar. Mÿn þzöm dÿ poliqlot deyilÿm,
ancaq bir az fransûzca, almanca vÿ italyanca bilirÿm.
Makkuin hÿr zaman olduüundan daha yöksÿk sÿslÿ
danû­øûrdû. Razûlûq vermÿsinÿ baxmayaraq, ÿøyalarûnûn aran­
masû onu narahat edirmiø kimi bir halû vardû.
Puaro iøini bitirmiødi.
– He÷ bir øey yoxdur, – dedi. – Sizin xeyrinizÿ olan bir
vÿsiyyÿtnamÿ belÿ tapmadûq.
 A
Makkuin dÿrindÿn bir nÿfÿs aldû.
– Hÿr halda, örÿyim rahat oldu. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Son kupeyÿ ke÷dilÿr.
Yekÿpÿr italyanla ingilis nþkÿrin ÷amadanlarûnûn aran­
masû da bir nÿticÿ vermÿdi.
Ö÷ adam koridorun o baøûnda duraraq bir-birinÿ
baxdû. Puaro:
– Vaqon-restorana gedÿk, – deyÿ mûzûldandû. – Artûq
þyrÿ­nÿ bilÿcÿyimiz hÿr øeyi þyrÿndik. Baøqa kimsÿ­dÿn
yar­dûm gþzlÿyÿ bilmÿrik. Èndi nþvbÿ baøûmûzû iølÿtmÿ­yi­
mizdÿdir.
Siqaret qutusunu a÷dû. Ancaq boø idi.
– Mÿn indi gÿlirÿm. Kupemdÿn bir siqaret gþtörÿ­
cÿyÿm... ×ox qarûøûq bir hadisÿdir bu. Qûrmûzû kimonolu
qadûn kimdir? Kimono indi haradadûr? Bunlarû bilmÿk
istÿrdim. Bu iødÿ bir ipucu vardûr, ancaq mÿn tuta bilmi­ 151
rÿm. Èndi bunlarûn hamûsûnû mözakirÿ edÿrik. Mÿni bir dÿqi­
qÿ gþzlÿyin.
×evrilÿrÿk sörÿtlÿ koridordan ke÷di. Þz kupesinÿ gedib
÷amadanlarûndan birini a÷dû. Heyrÿt i÷indÿ donub-qaldû.
ßn östdÿ ÿjdaha iølÿmÿlÿri olan incÿ, qûrmûzû ipÿk
kimo­no qoyulmuødu.
Bel÷ikalû detektiv:
– Demÿk, belÿ? – mûzûldandû. – Mÿni dþyöøÿ ÷aüûrûrlar.
Nÿ olar. Bu ÷aüûrûøû qÿbul edirÿm.
 ЦЧЦНЪЦ ÙÈÑÑß

Erköl Puaro
yerènè rahatlayûb
döøönör

I ôÿñèë
ONLARDAN HANSI?
152 Puaro vaqon-restorana girÿndÿ mösyþ Bukla doktor
Konstantin oturub danûøûrdûlar. Mösyþ Bukun sûxûntûlû vÿ
özgön bir halû vardû. Puaronu gþröncÿ:
– Hÿ, axûr ki, gÿldi, – dedi. Dostu bir sÿndÿlÿ oturan­
dan sonra isÿ ÿlavÿ etdi: – ßgÿr bu sirri a÷a bilsÿniz,
o zaman mþcözÿlÿrÿ, hÿqi­qÿtÿn dÿ, inanacaüam, dostum.
– Demÿk, bu hadisÿ sizi narahat edir?
– ßlbÿttÿ narahat edir, hÿlÿ dÿ bu iødÿn baø a÷a bil­
mirÿm.
Doktor:
– Mÿn dÿ hÿm÷inin, – dedi. Maraqla gþzönö Puaroya
zillÿmiødi. – A÷ûüû, bundan sonra nÿ edÿ bilÿcÿyimizi
aülûma gÿtirÿ bilmirÿm.
Puaro döøöncÿli bir ifadÿ ilÿ:
– Elÿmi? – dedi.
ßlini cibinÿ aparûb nazik, ki÷ik siqaretlÿrindÿn birini
yandûrdû. Gþzlÿrindÿ dalüûn bir ifadÿ vardû:
– Mÿnim ö÷ön hÿr hansû bir hadisÿnin ÿn maraqlû tÿrÿfi
elÿ budur. Normal øÿkildÿ istintaq apara bilmirik. Danûø­
dû­üû­mûz bötön bu insanlar doürumu sþylÿyirlÿr, yalanmû
– bil­mirik. Bunu anlamaq ö÷ön ÿlimizdÿ he÷ bir ÿsas da
yox­dur. Sadÿcÿ, biz onlarû yoxlamaq ö÷ön nÿsÿ uydura
bilÿ­rik. Bun­dan þtrö isÿ gÿrÿk beynin yaxøû uydurma qabi­
liy­yÿti olsun.
Mösyþ Buk:
 A
– Bunlar hamûsû ÷ox yaxøûdûr, ÷ox gþzÿldir, – dedi.
– Ancaq ÿlinizdÿ he÷ bir dÿlil yoxdur axû? K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Sþylÿdim axû. Yol÷ularûn danûødûqlarû vÿ bizim þz
gþzlÿ­rimizlÿ gþrdöklÿrimiz.
– Yol÷ularûn danûødûqlarûnûn he÷ bir dÿyÿri yoxdur. Biz
onlardan he÷ bir øey þyrÿnÿ bilmÿdik.
Puaro baøûnû yellÿdi.
– Mÿn sizinlÿ eyni fikirdÿ deyilÿm, dostum. Yol÷ularûn
hekayÿlÿri arasûnda diqqÿtimi ÷ÿkÿcÿk bir ne÷ÿ mÿqam
ortaya ÷ûxdû.
Mösyþ Buk øöbhÿylÿ:
– Elÿmi? – deyÿ soruødu. – Mÿn bunlarûn he÷ fÿrqinÿ
varmamûødûm.
– Qulaq asmadûnûz, ona gþrÿ.
– Yaxøû, nÿyi diqqÿtdÿn qa÷ûrdûüûmû mÿnÿ a÷ûqlayûn.
– Mÿsÿlÿn, elÿ ilk øahidi gþtörÿk. Gÿnc Makkuinin 153
danûø­dûqlarûnû. Mÿncÿ, ÷ox mÿnalû bir øey sþylÿdi.
– Mÿktublar haqqûndamû?
– Xeyr, xeyr, mÿktublar haqqûnda deyil. Yaddaøûm mÿni
aldat­mûrsa, Mak­kuin belÿ bir øey sþylÿdi: “Sÿfÿrlÿrÿ ÷ûxûr­
dûq. Cÿnab Ret÷ett dönyanû gþrmÿk istÿyirdi. Baøqa bir dil
bilmÿ­mÿsi ona mane olurdu. Mÿn katibdÿn ÷ox, tÿrcöman
kimiy­dim”.
Gah doktorun özönÿ, gah da Bukun özönÿ baxdû:
– Nÿ oldu? Hÿlÿ dÿ bir øey baøa döømÿdinizmi? Bax
bundan þtrö sizi baüûølamaq olmaz. ×önki Makkuin bayaq,
ingiliscÿdÿn baøqa dildÿ danûømayan insanla bÿrabÿr yol
getmÿkdÿn sûxûntû ÷ÿkdiyini dediyi zaman ÿlimizÿ ikinci bir
försÿt ke÷miø oldu.
– Yÿni demÿk istÿyirsiniz... – Bukun özöndÿ hÿlÿ dÿ
÷aøqûn bir ifadÿ vardû.
– Ah, hÿr øeyi sizÿ heca-heca baøa salmaq lazûmdûr!
Yaxøû, qoy elÿ olsun, qulaq asûn! Cÿnab Ret÷ett fransûzca
bilmirdi. Ancaq dönÿn gecÿ bÿlÿd÷i ÷alûnan zÿngÿ cavab
vermÿk ö÷ön gÿlÿndÿ bir nÿfÿr ona fransûzca, yanûlmûø
oldu­üunu sþylÿyib: Ce n’est rein. Je me suis trompe”1. Östÿ­
lik, fransûzcanû ÷ox yaxøû bilÿn bir adamûn istifadÿ edÿ­cÿyi
kÿlmÿlÿrlÿ. Siz deyÿn, elÿ bir ne÷ÿ kÿlmÿ fransûzca þyrÿn­
miø adamûn iølÿdÿcÿyi sþzlÿrlÿ deyil.
1
Narahat olmayûn, mÿn sÿhv etdim. (fr.)
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Konstantin hÿyÿcanla baüûrdû:

– Doürudur. Bunu baøa döømÿliydik! Èndi ÿzilmiø saatû
nÿyÿ gþrÿ dÿlil olaraq qÿbul etmÿk istÿmÿdiyinizi anla­
yû­ram. ×önki saat birÿ iyirmi ö÷ dÿqiqÿ qalmûø Ret÷ett
þlmöø­dö artûq...
Buk hÿyÿcanlû bir sÿslÿ cömlÿni tamamladû:
– Vÿ danûøan qatilin þzö imiø.
Puaro ÿlini qaldûrdû:
– Gÿlin tÿlÿsmÿyÿk! Hÿr øeydÿn ÿvvÿl, þz mölahi­zÿ­lÿ­
rimizdÿ tam ÿmin olduüumuz øeylÿrÿ ÿsaslanaq. Mÿncÿ,
biz artûq ÿminliklÿ sþylÿyÿ bilÿrik: o saatda, yÿni birÿ iyirmi
ö÷ dÿqiqÿ qalmûø Ret÷ettin kupesindÿ baøqa bir adam var
idi vÿ bu adam ya fransûz idi, ya da fransûzca ÷ox yaxøû
danûøûrdû.
– ×ox ehtiyatlûsûnûz, dostum.
154 – Biz gÿrÿk addûm-addûm irÿlilÿyÿk. Ret÷ettin o sûrada
þlmöø olduüunu gþstÿrÿcÿk he÷ bir dÿlil yoxdur.
– Sizi oyadan fÿryadû yaddan ÷ûxarûrsûnûz!
– Doürudur.
Buk mÿnalû bir tÿrzdÿ:
– Bir yandan baxanda bunun a÷ûlmûø olmasû mÿsÿlÿni
o qÿdÿr dÿ dÿyiødirmir, – dedi. – Bir adamûn qonøu kupe­
dÿ gÿziødiyini eøitmisiniz. Bu, Ret÷ett olmayûb, baøqa bir
adam olub. Yÿqin ki, ÿllÿrindÿki qanû silir, tÿhlökÿli mÿk­
tubu yandûrûrmûø. Sonra hÿr tÿrÿf sakitlÿøincÿyÿ qÿdÿr gþz­
lÿ­yib. Ret÷ettin qapûsûnû i÷ÿridÿn kilidlÿyib, zÿnciri taxûb.
Sonra xanûm Habbardûn kupesinÿ a÷ûlan qapûdan qa÷ûb.
Yÿni vÿziyyÿt yenÿ dÿ bir az ÿvvÿl döøöndöyömöz kimi­dir.
Sadÿcÿ, Ret÷ett yarûm saat þncÿ þldörölöb vÿ qatil vÿziy­
yÿti azdûrmaq, alibi vermÿkdÿn þtrö saatû ikiyÿ on beø
dÿqi­qÿ iølÿmiøÿ gÿtirib.
Puaro:
– O qÿdÿr dÿ etibarlû alibi deyil, – dedi. – Saat ikiyÿ
on beø dÿqiqÿ iølÿmiøi gþstÿrirdi. Qonøu kupedÿkû adam
cinayÿt yerindÿn tam o saatda ayrûlûb.
Bukun fikirlÿri dolaømûødû bir az.
– Doürudur. O halda, sizcÿ, saatûn mÿnasû nÿdir?
– ßgÿr saat irÿliyÿ ÷ÿkilmiøsÿ, o zaman gþstÿrdiyi
zama­nûn mÿnasû var. ßgÿr qÿsdÿn irÿli ÷ÿkilmiøsÿ, o zaman
saa­tûn gþstÿrdiyi dÿqiqÿdÿ, yÿni ikiyÿ on beø dÿqiqÿ iølÿmiø
 A
hara­da olduüuna, nÿ iø gþrdöyönÿ dair etibarlû alibisi olan
adam­lardan øöbhÿlÿnsÿk, daha tÿbii olar. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Doktor:
– Bÿli, bÿli, – deyÿ baøûnû yellÿdi. – Bu, mÿnti­qÿ­uy­
üun­dur.
– Bundan baøqa, o adamûn kupeyÿ nÿ zaman girdi­
yinÿ diqqÿt gþstÿrmÿliyik. Bunu etmÿkdÿn þtrö nÿ zaman
försÿt tapdû? ßgÿr bÿlÿd÷inin bu iølÿ bir ÿlaqÿsi olma­dûüûnû
döøönsÿk, o zaman yandakû kupeyÿ girmÿ försÿ­tini ancaq
bir dÿfÿ ÿldÿ edib. Yÿni qatar Vinkovcidÿ dayan­dûüû zaman.
Qatar oradan ÷ûxdûqdan sonra bÿlÿd÷i özö kori­dora dþn­
möø vÿziyyÿtdÿ oturub. Yol÷ular yataqlû vaqon mÿmu­runa
fikir vermÿzlÿr, ancaq ÿsl bÿlÿd÷i belÿ bir saxtakarû o saat
gþrÿrdi, øöbhÿsiz. Ancaq qatar Vinkovcidÿ dayandûüû sûra­
da bÿlÿd÷i dÿ perronda olub. Yÿni koridor boø olub.
Buk: 155
– Yenÿ baøladûüûmûz nþqtÿyÿ qayûtdûq, – dedi. – Qatil
yol÷ulardan biridir. Ancaq hansû?
Puaro gölömsÿdi:
– Mÿn bir siyahû yazdûm, – dedi. – ßgÿr istÿyirsinizsÿ,
buna baxa bilÿrsiniz. Ola bilÿr, bÿzi øeylÿri tÿzÿdÿn yadûnûza
salar.
Doktor vÿ mösyþ Buk kaüûza doüru ÿyildilÿr. Kaüûz­
da aydûn xÿtlÿ yol÷ularûn adlarû dindirildiklÿri sûra ilÿ yazûl­
mûødû.

1. Hektor Makkuin: Amerika vÿtÿndaøû. 6 nþm­rÿli kupe. Èkin­

cidÿrÿcÿli.
Cinayÿtin motivi: þldörölÿnlÿ mönasibÿtlÿrdÿ
mey­dana ÷ûxa bilÿrdi.
Alibi: saat 12-dÿn gecÿ 2-yÿ qÿdÿr (12-dÿn
1.30-a qÿdÿr polkovnik Arbetnotun dediyinÿ gþrÿ,
1.15-dÿn 2-yÿ qÿdÿr bÿlÿd÷inin dediyinÿ gþrÿ).
Dÿlillÿr: yoxdur.
Øöbhÿli gþrönÿn mÿqamlar: yoxdur.

2. Bÿlÿd÷i Pyer Miøel: Fransa vÿtÿndaøû.

Cinayÿtin motivi: yoxdur.
Alibi: saat 12-dÿn gecÿ 2-yÿ qÿdÿr (E.P. saat
12.37-dÿ, Ret÷ettin kupesindÿn sÿs eøitdiyi zaman
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

onu koridorda gþröb. Saat 1-dÿn 1.16-ya qÿdÿr olan

alibini baøqa iki yol÷u da tÿsdiq edir).
Dÿlillÿr: yoxdur.
Øöbhÿli mÿqamlar: bizim tapdûüûmûz bÿlÿd÷i uni­
formasû daha ÷ox onun xeyrinÿdir, ÷önki ÷ox øeyÿ
ÿsasÿn demÿk olardû ki, ondan øöbhÿlÿnmÿkdÿn
þtrö qÿsdÿn atûlûb.

3. Eduard Masterman: Èngiltÿrÿ vÿtÿndaøû. Kupe nþm­

rÿsi 4. Èkincidÿrÿcÿli.
Cinayÿt motivi: þldörölÿnlÿ mönasibÿtlÿrdÿn
qaynaqlana bilÿr.
Alibi: yoxdur, tÿkcÿ bir istisna ola bilÿr, bÿdÿn
þl÷ölÿrinÿ gþrÿ bÿlÿd÷i uniformasû ondan baøqa
kimsÿyÿ uyüun deyil. Baøqa bir yandan, o, fransûzca
156 yaxøû danûøa bilmir.

4. Missis Habbard. Amerika vÿtÿndaøû. Kupe nþmrÿsi 3.

Birincidÿrÿcÿli.
Cinayÿt motivi: yoxdur.
Alibi: saat 1-dÿn 2-yÿ qÿdÿr yoxdur.
Dÿlillÿr vÿ øöbhÿli mÿqamlar: Hardmanûn vÿ
Ømid­tin ifadÿlÿri ilÿ tÿsdiq olunan, gecÿ onun kupe­
sinÿ girmiø adam haqqûnda hekayÿt.

5. Qreta Olson. Èsve÷ vÿtÿndaøû. Kupe nþmrÿsi 10. Èkinci­

dÿrÿcÿli.
Cinayÿt motivlÿri: yoxdur.
Alibi: saat 12-dÿn 2-yÿ qÿdÿr (Mari Debenham
tÿrÿ­findÿn tÿsdiqlÿnir).
Qeyd: Ret÷etti saü ikÿn gþrÿn son adam.

6. Knyaginya Draqomirova. Fransa vÿtÿndaølûüûnû qÿbul

edib. Kupe yeri 14. Birincidÿrÿcÿli.
Cinayÿt motivi: Armstronq ailÿsinin yaxûn dostu
vÿ Sonya Armstronqun xa÷ anasû olub.
Alibi: saat 12-dÿn 2-yÿ qÿdÿr (bÿlÿd÷i vÿ qul­
luq÷u tÿrÿfindÿn tÿsdiqlÿnir).
Dÿlil­lÿr vÿ øöbhÿli mÿqamlar: yoxdur.
 A
7. Qraf Andreni: Macarûstan vÿtÿndaøû. Diplomatik pas­
portlu. Kupe nþmrÿsi 13. Birincidÿrÿcÿli. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Cinayÿt motivi: yoxdur.
Alibi: saat 12-dÿn 2-yÿ qÿdÿr (saat 1-dÿn 1.16-ya
qÿdÿrki vaxt istisna olmaqla bÿlÿd÷i tÿrÿfindÿn tÿsdiq
edilir).

8. Qrafinya Andreni. Britaniya vÿtÿndaøû. Kupe nþm­rÿsi 12.

Cinayÿt motivi: yoxdur.
Dÿlillÿr: saat 12-dÿn gecÿ 2-yÿ qÿdÿr (trional
i÷ÿrÿk yatûb. ßrinin ifadÿsiylÿ tÿsdiq olunur.
Dolabûnda trional qabû var).

9. Polkovnik Arbetnot: Britaniya vÿtÿndaøû. Kupe nþm­

rÿsi 15.
Motiv: yoxdur. 157
Alibi: saat 12-dÿn gecÿ 2-yÿ qÿdÿr (1.30-a
qÿdÿr Makkuinlÿ danûøûb, sonra þz kupesinÿ ÷ÿkilib
vÿ oradan ÷ûxmayûb. Makkuinin vÿ bÿlÿd÷inin
ifadÿlÿriylÿ tÿsdiqlÿnir).
Dÿlillÿr vÿ øöbhÿli mÿqamlar: trubka tÿmizlÿmÿk
ö÷ön fûr÷a.

10. Sayrus Hardman. Amerika vÿtÿndaøû. Kupe nþmrÿsi 16.

Birincidÿrÿcÿli.
Cinayÿt motivi: mÿlum deyil.
Alibi: saat 12-dÿn gecÿ 2-yÿ qÿdÿr kupedÿn
÷ûxmayûb (Makkuin vÿ bÿlÿd÷i tÿrÿfindÿn tÿsdiqlÿnir).
Dÿlillÿr vÿ øöbhÿli mÿqamlar: yoxdur.

11. Antonio Foskarelli. ABØ vÿtÿndaøû (italyan mÿnøÿli).

Kupe nþmrÿsi 5. Èkincidÿrÿcÿli.
Cinayÿt motivlÿri: mÿlum deyil.
Alibi: saat 12-dÿn gecÿ 2-yÿ qÿdÿr (Eduard
Mastermanûn ifadÿsiylÿ tÿsdiqlÿnir).
Dÿlillÿr, øöbhÿli mÿqamlar: yoxdur, tÿkcÿ mösyþ
Bukun fikrincÿ, cinayÿtin yalnûz temperamentli bir
insanûn tþrÿdÿ bilÿcÿyi bir silahla iølÿnmiø olmasû
istisna olmaqla.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

12. Mari Debenham. Britaniya vÿtÿndaøû. Kupe yeri 11.

Èkincidÿrÿcÿli.
Cinayÿt motivi: yoxdur.
Alibi: saat 12-dÿn gecÿ 2-yÿ qÿdÿr (Qreta Olso­
nun ifadÿsiylÿ tÿsdiq olunur).
Dÿlillÿr vÿ øöbhÿli mÿqamlar: Erköl Puaronun
eøitdiyi sþhbÿt, qûzûn bu sþhbÿti a÷ûqlamaqdan
boyun qa÷ûrmasû.

13. Hildaqarda Ømidt. Almaniya vÿtÿndaøû. Kupe yeri 7.

Èkincidÿrÿcÿli.
Motivlÿr: yoxdur.
Alibi: saat 12-dÿn gecÿ 2-yÿ qÿdÿr (bÿlÿd÷inin vÿ
knyaginya Draqomirovanûn ifadÿlÿriylÿ tÿsdiqlÿnir).
Bundan sonra yatûb. Tÿqribÿn, saat 12.38-dÿ
158 bÿlÿd÷i onu yuxudan oyadûb, o da xanûmûnûn yanûna
gedib.

Qeyd: sÿrniøinlÿrin ifadÿlÿri bÿlÿd÷inin ifadÿlÿrini tÿsdiq

edir. Bÿlÿd÷i saat 12-dÿn saat 1-ÿ qÿdÿr (bu arada
bÿlÿd÷i qonøu vaqona gedib) vÿ 1.15-dÿn 2-yÿ
qÿdÿr Ret÷ettin kupesinÿ he÷ kimin girmÿdiyini vÿ
ora­dan he÷ kimin ÷ûxmadûüûnû deyir.

– Bu sÿnÿd, gþrdöyönöz kimi, – Puaro dedi, – bizim

eøitdiyimiz øahid ifadÿlÿrinin qûsa siyahûsûdûr. Mÿn onlarû
sizin ö÷ön rahat olsun deyÿ sûra ilÿ yazmûøam.
Mösyþ Buk ÷iyinlÿrini dartaraq vÿrÿqi Puaroya qay­
tardû.
– Sizin siyahûnûz vÿziyyÿtÿ he÷ bir aydûnlûq gÿtirmir,
– dedi.
– Bÿlkÿ, bu, sizin örÿyinizcÿ olar? – Puaro hiss olun­
mayacaq bir tÿbÿssömlÿ ona baøqa bir vÿrÿq uzatdû.
 A
II ôÿñèë
K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

«ON SUAL»

Vÿrÿqdÿ yazûlmûødû:

“A÷ûqlanmasû vacib olan øeylÿr:

1. Özÿrindÿ “H” iøarÿsi olan dÿsmal kimindir?
2. Trubka fûr÷asû. Onu yerÿ kim salmûødûr? Pol­
kov­nik, yoxsa bir baøqasû?
3. Qûrmûzû kimononu kim geyinmiødi?
4. Bÿlÿd÷i cildinÿ girÿn qadûn, ya da kiøi kim­dir?
5. Saat nÿyÿ gþrÿ 1.15-i gþstÿrirdi?
6. Cinayÿt o saatdamû baø vermiødi? 159
7. Yoxsa daha þncÿ iølÿnmiødi?
8. Ya da daha gec iølÿnmiødi?
9. Ret÷etti birdÿn artûq adamûn bû÷aqladûüûn­dan
ÿmin ola bilÿrikmi?
10. Bÿdÿnindÿki yaralar baøqa nÿ øÿkildÿ izah
oluna bilÿr?”

Mösyþ Buk bu suallarû þz zÿkasûnû sûnaüa ÷ÿkmÿk kimi

sayaraq bir az nÿøÿlÿndi:
– Gÿlin baxaq gþrÿk, ÿlimizdÿn bir øey gÿlÿcÿkmi? ßn
birinci yerdÿ dÿsmal var. Bu iøi qaydaya uyüun vÿ nizamlû
olaraq etmÿliyik.
Puaro mÿmnun bir tþvrlÿ baøûnû yellÿdi:
– ßlbÿttÿ, tÿbii ki.
Buk davam etdi:
– “H” niøanû ö÷ adamla ÿlaqÿli ola bilÿr. Xanûm Hab­
bard, qûzlûq adû Hermione olan miss Mari Debenham vÿ
xidmÿt÷i Hildeqarda Ømidt.
– Aha! Yaxøû, ö÷öndÿn hansû?
– Bax bunu sþylÿmÿk ÷ÿtindir. Ancaq mÿn miss
Deben­hamû se÷ÿrdim. Bÿlkÿ dÿ, onu, ÿslindÿ, qûzlûq adûyla
÷aüû­rûrlar. Bir dÿ ki ondan zatÿn øöbhÿlÿnirik. Eøitdiyiniz
o danû­øûq, hÿqiqÿtÿn, bir az qÿribÿdir, dostum. Qûzûn verdiyi
a÷ûq­lama da o qÿdÿr inandûrûcû deyildi.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Doktor Konstantin:
– Mÿn amerikalûnûn özÿrindÿ dayanardûm, – dedi.
– Bahalû dÿsmaldûr o. Hÿr kÿsin dÿ bildiyi kimi, amerikalûlar
hÿr øeyÿ ÷oxlu pul xÿrclÿyirlÿr.
Puaro soruødu:
– Demÿk, ikiniz dÿ xidmÿt÷ini siyahûdan ÷ûxarûrsûnûz?
– Bÿli. Qadûnûn þzönön dÿ sþylÿdiyi kimi, yöksÿk tÿbÿ­
qÿdÿn olan bir adama aiddir bu dÿsmal.
– Ke÷ÿk ikinci suala. Trubka tÿmizlÿyicisini polkovnik
Arbetnot yerÿ saldû? Yoxsa baøqasû?
– Bu sual daha ÷ÿtindir. Èngilislÿr kimsÿni bû÷aq­la­maz­
lar. Bu baxûmdan haqlûsûnûz. Mÿncÿ, kimsÿ trubka tÿmiz­lÿ­
yi­ci­sini oraya qÿsdÿn atûb. O uzunboylu ingilisdÿn øöb­hÿ­
lÿn­mÿyimiz ö÷ön.
Doktor da ÿlavÿ etdi:
160 – Bu iki dÿlil bir yerdÿ qatilin ÷ox diqqÿtsiz olduüunu
gþstÿrir. Mÿn dÿ mösyþ Bukla eyni fikirdÿyÿm. Qatil dÿs­
malû, hÿqiqÿtÿn dÿ, diqqÿtsizlik özöndÿn yerÿ salûb. Bax
buna gþrÿ dÿ he÷ bir qadûn dÿsmalûn þzönÿ aid olduüunu
boynuna almaq istÿmir... trubka tÿmizlÿyicisi isÿ saxta bir
dÿlildir. Östÿlik, polkovnik Arbetnot trubka ÷ÿkdiyini vÿ o tip
tÿmizlÿyicidÿn istifadÿ etdiyini gizlÿtmir.
Puaro baøûnû yellÿdi:
– Yaxøû mÿntiqlÿ danûøûrsûnûz.
Buk davam etdi:
– Ö÷öncö sual: qûrmûzû kimononu kim geyinmiødi?
Doü­rusu, bu mÿsÿlÿdÿ, az da olsa, fikrim yoxdur. Bÿs siz
necÿ, doktor Konstantin?
– Mÿn dÿ elÿ sizin kimi.
– O halda bu baxûmdan uduzmuø olduüumuzu eti­raf
etmÿliyik. Ondan sonrakû sualû, he÷ olmasa, bir az daha
asan hesab etmÿk olar. Bÿlÿd÷i cildinÿ girÿn qadûn vÿ ya
kiøi kimdir? Bu iøi gþrÿ bilmÿyÿcÿk adamlarûn bir siya­hû­
sûnû ÷ûxarmaüûmûz mömköndör. Hardman, polkovnik Arbet­
not, Foskarelli, qraf Andreni vÿ Hektor Makkuin. Bun­la­rûn
hamûsûnûn boylarû ÷ox uzundur. Xanûm Habbard, Hil­de­
qarda Ømidt vÿ Qreta Olsonun bÿdÿnlÿri ÷ox uzun­dur.
Yerdÿ qalûr nþkÿr, miss Debenham, knyaginya Dra­qo­mi­
rova vÿ qrafinya Andreni. Bunlarûn da he÷ biri uyüun deyil.
Qreta Olson da, Antonio Foskarelli dÿ ayrû-ayrûlûqda miss
 A
Debenhamûn vÿ nþkÿrinin kupelÿrindÿn ÷ûxmadûqlarûna
and i÷irlÿr. Hildeqarda Ømidt knyaginyanûn þz kupesindÿ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

oldu­üuna and i÷ir. Qraf Andreni isÿ bizÿ arvadûnûn yuxu dÿr­
manû i÷diyini sþylÿdi. Yÿni kimononu kimsÿ geyinmÿyib.
ßlbÿt­tÿ, bu da aülabatan deyil.
– Yÿqin ki, sonuncu dþrdlökdÿn biri olub, – doktor
Kon­stantin dedi. – Yoxsa etiraf etmÿli olacaüûq ki,
kÿnar­dan kimsÿ vaqona girib vÿ indi dÿ xÿlvÿt bir yer­
dÿ gizlÿnib, biz isÿ artûq bu variantûn istisna olduüu nÿti­
cÿsinÿ gÿlmiøik.
Buk siyahûdakû digÿr suala ke÷miødi.
– Beøinci sual: saat nÿyÿ gþrÿ 1.15-i gþstÿrirdi? Bu,
iki cör izah oluna bilÿr. Ya qatil, alibi yaratmaq ö÷ön saatûn
vaxtûnû dÿyiødirib, ancaq sonra baøqalarûnûn koridorda
dolaø­dûüûnû eøidÿrÿk kupedÿn ÷ûxmayûb. Ya da... dayanûn,
daya­nûn, aülûma bir øey gÿlir... 161
Buk yaddaøûnû qurdalayarkÿn o birilÿr ehtiramla gþz­
lÿ­dilÿr. Nÿhayÿt:
– Aha, tapdûm, – dedi. – Saatû irÿli ÷ÿkÿn, yataqlû vaqon­
dan olan qatil deyil, ikinci qatil dediyimiz adamdûr. Solaxay
qatil. Yÿni qûrmûzû kimonolu qadûn. O daha sonra gÿlib vÿ
þzönÿ alibi yaratmaq ö÷ön saatûn vaxtûnû dÿyiødirib.
Doktor Konstantin:
– Bravo, – deyÿ baüûrdû. – Baøûnûz yaxøû iølÿyir.
Puaro:
– Qadûn Ret÷etti qaranlûqda bû÷aqlayûb, – dedi. – Kiøi­
nin þlmöø olduüunun fÿrqinÿ belÿ varmayûb. Ancaq necÿ
olubsa, Ret÷ettin cibindÿ bir saat olduüu aülûna gÿlib,
saatû ÷ûxararaq qaranlûqda elÿ-belÿ geriyÿ ÷ÿkib. Sonra
saatû basaraq ÿzib.
Buk onun özönÿ narazû bir ifadÿylÿ baxûrdû:
– Siz bundan daha yaxøû bir tÿxmin irÿli sörÿ bilmÿz­
si­nizmi?
Puaro etiraf etdi:
– Èndi, bu dÿqiqÿ ... xeyr. Ancaq yenÿ dÿ saatla ÿla­qÿ­
dar ÿn maraqlû mÿqamû dÿyÿrlÿndirÿ bilmÿdiyinizi döøö­nö­
rÿm. Èkinizin dÿ.
Doktor soruødu:
– Altûncû sual bununlamû baülûdûr? Cinayÿt o saatdamû
iølÿnmiødi? Yÿni 1.15-dÿ. Cavabûm, xeyr.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Mÿn dÿ eyni fikirdÿyÿm, – Buk dedi. – Ondan son­

rakû sual belÿdir: “Yoxsa daha ÿvvÿlmi iølÿnmiødi?” Mÿn
“bÿli” deyirÿm. Siz nÿ deyirsiniz, doktor?
Doktor baøûnû yellÿdi:
– Bÿli. Ondan sonrakû – “ya da daha gecmi iølÿnmiødi”
– sualû da eyni øÿkildÿ cavablandûra bilÿrik. Mÿn dÿ sizinlÿ
eyni fikirdÿyÿm, mösyþ Buk. Mösyþ Puaronun da belÿ
döøön­döyönö sanûram, ancaq o, qÿti øÿkildÿ danûømaq
istÿ­mir. Èlk qatil 1.15-dÿn ÿvvÿl gÿldi. Èkinci qatilin gÿliøi isÿ
1.15-dÿn sonradûr. Solaxaylûüa gÿlincÿ... Yol÷ulardan han­
sû­nûn solaxay olduüunu þyrÿnmÿyÿ ÷alûømaüûmûz lazûm
deyilmi?
Puaro:
– Bu mÿqamû tamamÿn yaddan ÷ûxarmûø deyilÿm,
– dedi. – Bÿlkÿ dÿ, fikir vermisiniz. Hÿr yol÷uya önvanûnû
162 yaz­dûr­dûm, ya da imzasûnû atdûrdûm. ßlbÿttÿ, bu, dÿqiq bir
øey sayûl­maz. ×önki bÿzi insanlar bÿzi øeylÿri saü ÿllÿriylÿ,
bÿzi­lÿrini isÿ sol ÿllÿriylÿ gþrÿrlÿr. Bÿzilÿri saü ÿllÿriylÿ yazar,
amma sol ÿllÿ qolf oynarlar. Ancaq bu sûnaq da yenÿ bir
øey­dir. Sorüuya ÷ÿkilÿn hÿr kÿs qÿlÿmi saü ÿlinÿ aldû. Knya­
ginya Draqomirovadan baøqa. O da yazmaq istÿ­mÿdi.
Buk:
– Knyaginya Draqomirova? – deyÿ baüûrdû. – Mömkön
deyil!
Doktor:
– Onun sol ÿllÿ endirilÿn zÿrbÿyÿ göcö ÷atacaüûna inan­
mûram, – dedi. – O yara ÿmÿlli-baølû göclö zÿrbÿylÿ a÷ûl­mûødû.
– Bir qadûnda olandan daha artûq bir göclÿmi?
– Xeyr, belÿ sþylÿyÿ bilmÿrÿm. Ancaq yaølû bir qadûnda
olandan daha artûq bir göc lazûmdûr belÿ yaranûn a÷ûlmasû
ö÷ön. Knyaginya Draqomirova isÿ ÷ox cansûz bir qadûndûr.
Puaro:
– Bu hadisÿ iradÿnin fiziki göcsözlöyö aradan qal­dûr­
masû kimi dÿ izah oluna bilÿr, – dedi. – Knyaginya Dra­qo­
mi­ro­vanûn göclö øÿxsiyyÿti vÿ mödhiø iradÿsi var. Ancaq
hÿlÿ­lik bunu bir yana qoyaq.
– Doqquzuncu vÿ onuncu sualamû ke÷ÿk? Ret÷etti
bir adamûn deyil, bir ne÷ÿ adamûn bû÷aqladûüûndan ÿmin
ola bilÿrikmi? Bÿdÿnindÿki yaralar baøqa necÿ izah oluna
bilÿr? Bir doktor olaraq deyirÿm: tibbi baxûmdan o yaralar
 A
baøqa cör izah edilÿ bilmÿz. Bir adamûn ÿvvÿlcÿ zÿif, sonra
göclö zÿrbÿ vurduüunu, ÿvvÿl saü, sonra sol ÿlini iølÿtdiyini K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

vÿ bÿlkÿ dÿ, yarûm saata qÿdÿr gþzlÿdikdÿn sonra þlönön
bÿdÿnindÿ yeni yaralar a÷dûüûnû iddia etmÿk aüûlsûzlûq olar.
Puaro:
– Bÿli, bu, mÿntiqÿuyüun deyil, – deyÿ cavab verdi.
– Sizcÿ, iki qatilin olmasû mÿntiqÿuyüundurmu?
– Siz þzönöz dÿ sþylÿdiniz. Bu vÿziyyÿt baøqa cör necÿ
izah oluna bilÿr?
Puaro gþzönö zillÿyib qarøû tÿrÿfÿ baxûrdû:
– Mÿn dÿ þz-þzömÿ bunu soruøuram. Ara vermÿdÿn
soruøuram.
Oturduüu yerdÿ arxaya sþykÿndi.
– Bundan sonra hÿr øey, bax, buradadûr. – Barmaq­
larûnû alnûna vurdu. – Hÿr øeyi mözakirÿ etdik. Biz hadisÿ­
lÿri hÿrtÿrÿfli araødûrdûq, bötön faktlar þnömözdÿ nizamla 163
sûraya dözölöb. Yol÷ular bir-bir burada oturdular vÿ gþr­
dök­lÿrini, bildiklÿrini danûødûlar. Kÿnardan þyrÿnilÿ bilÿcÿk
hÿr øeyi bilirik.
Bukun özönÿ baxûb mehribanlûqla gölömsÿdi:
– Kresloda arxaya sþykÿnib döøönÿ-döøönÿ hÿqiqÿti
tapmaq. Hÿr ikimiz zarafatla bunu deyÿrdik. Ancaq indi
mÿn sizin gþzlÿrinizin qabaüûnda bunu tÿtbiq edÿcÿyÿm.
Siz dÿ eyni øeyi etmÿlisiniz. Gþzlÿrimizi qapayaq vÿ döøö­
nÿk... O yol÷ulardan biri, ya da bir ne÷ÿsi Ret÷etti þldördö.
Hansû yol÷ulardûr bunlar?

III ôÿñèë
BßZÈ ÞNßMLÈ MßQAMLAR

On beø dÿqiqÿyÿ qÿdÿr kimsÿ danûømadû.

Mösyþ Bukla doktor Konstantin ÿvvÿlcÿ Puaronun
tÿli­matlarûna ÿmÿl etmÿyÿ ÷alûødûlar. Bir-birinÿ zidd olan
dÿlil­lÿrin arasûndan ke÷ÿrÿk aydûn vÿ saülam bir nÿticÿyÿ
var­maüa can atdûlar.
Mösyþ Bukun fikri, tÿqribÿn, belÿ bir axarla gedirdi:
“Sþzsöz, necÿ lazûmdûrsa, döøönmÿliyÿm... Ancaq sþzön
dözönÿ qalanda, nÿ qÿdÿr döøönmÿk olar? Puaro­nun ingilis
qûzûnûn bu iølÿ bir ÿlaqÿsi olduüuna inan­dûüû aydûn­dûr. Mÿn
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

buna ehtimal verÿ bilmirÿm... ingilislÿr ÷ox soyuq­qanlû

insan­lardûr... Buna gþrÿ dÿ hamûsû belÿ sûs­qa­dûr... Yox,
fik­rimi yayûn­dûr­mayûm... Bu iøi italyanûn tþrÿt­mÿ­diyi anla­
øûlûr... Heyif... Hÿr halda, ingilis nþkÿr o ikin­ci­si­nin kupe­dÿn
÷þlÿ he÷ ÷ûxmadûüûnû iddia etdiyi zaman yalan sþy­lÿ­mir ki?
Nÿyÿ gþrÿ dÿ sþylÿsin? Èngilislÿri pul­la sus­dur­maq asan
deyildir!.. ×ox pis hadisÿdir bu, bÿx­ti­miz he÷ gÿtir­mÿdi.
Bu dÿrddÿn nÿ zaman canûmûz qur­ta­ra­caq? Hÿr halda,
bizi qurtarmaq ö÷ön ÷alûømalara baø­layûblar. Bal­kan­lar­
da tÿlÿsikliyi sevmirlÿr. Onlar þzlÿrinÿ gÿlÿnÿ qÿdÿr ÷oxlu
vaxt ke÷ÿcÿk. Hÿlÿ onlarûn polisi ilÿ ortaq mÿxrÿcÿ gÿl­
mÿk elÿ dÿ asan deyil – onlar o qÿdÿr ÷örök÷ödörlÿr ki,
hÿtta butul­kanûn dibinÿ girirlÿr. Hÿmiøÿ belÿ fikirlÿøirlÿr ki,
onla­ra lazûmi hþrmÿt qoyulmur. Hÿlÿ onlarla da mÿøüul
olacaüûq... Bu hadisÿ qÿzetlÿrÿ dÿ döøÿcÿk, ÿlbÿttÿ...”
164 Ondan sonra Buk þz-þzönÿ, daha ÿvvÿl, bÿlkÿ, yöz
dÿfÿ döøöndöyö øeylÿri tÿkrarlayûb durdu.
Doktor Konstantinin döøöncÿlÿri isÿ belÿ idi:
“Bu balacaboy adamûn sþhbÿti ÷ox ÿcaibdir. Dahimi?
Yoxsa cövÿllaüûmû? O, sirri a÷a bilÿcÿkmi? Mömkön deyil.
Mÿn ÿn ki÷ik bir iøûq ucu belÿ gþrÿ bilmirÿm... Hÿr øey
insanûn beynini qarûødûrûr... Bÿlkÿ dÿ, hamûsû yalan sþy­lÿ­
yir... Ancaq bunun bizÿ bir faydasû yoxdur. Yalan da sþylÿ­
sÿlÿr, hÿqiqÿti etiraf etmÿlÿri qÿdÿr adamûn aülûnû ÷aødûrûr.
O yaralar ÷ox qÿribÿdir... He÷ cör baø a÷a bilmirÿm... Bu
adamû göllÿ ilÿ vurmuø olsaydûlar, aülûm bir øey kÿsÿrdi.
Qanqsterlÿr hÿr zaman silahdan atÿø a÷ûrlar. Amerika
qÿribÿ bir þlkÿdir. Oraya getmÿk istÿrdim. Qabaqcûl bir
þlkÿdir. Hÿr yerdÿ vÿ hÿr øeydÿ proqress var. Evÿ gedÿndÿ
gÿrÿk Demetrius Zaqone ilÿ gþröøÿm, o, Amerikada olub
vÿ nÿyin necÿ olduüunu bilir... Gþrÿsÿn, Ziya bu saat nÿ iø
gþrör?.. Arvadûm bu vÿziyyÿti eøitsÿ...”
Doktor ondan sonra tamamÿn øÿxsi mÿsÿlÿlÿri döøön­
mÿyÿ baøladû.
Erköl Puaro hÿrÿkÿtsiz oturmuødu. Adama elÿ gÿlirdi
ki, yuxuya gedib. On beø dÿqiqÿ he÷ qûmûldanmadan otur­
duqdan sonra qaølarû aüûr-aüûr qalxmaüa baøladû. Yavaøca
ah ÷ÿkdi. Sakit sÿslÿ mûzûldandû:
– Ancaq nÿyÿ gþrÿ dÿ olmasûn? ßgÿr elÿsÿ, o zaman
hÿr øey a÷ûqlana bilÿr.
 A
Gþzlÿrini a÷dû. Piøik gþzlÿri kimi yamyaøûl idi gþzlÿri.
Pû÷ûltûlû sÿslÿ: K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Belÿ, – dedi. – Mÿn hÿr øeyi fikirlÿødim. Bÿs siz?
Döøöncÿlÿrÿ dalmûø iki adam diksindi.
Buk bir az da gönahkar-gönahkar:
– Mÿn dÿ döøöndöm, – deyÿ cavab verdi. – Ancaq bir
nÿticÿyÿ gÿlÿ bilmÿdim. Cinayÿtlÿri aydûnlaødûrmaq sizin
iøinizdir, dostum. Mÿnim ÿlimdÿn gÿlÿn bir iø deyil bu.
Doktor da:
– Mÿn dÿ dÿrin-dÿrin döøöndöm, – deyÿ a÷ûqladû.
– Aülû­ma bir ÷ox variant gÿldi. Ancaq bunlardan he÷ biri
xoøuma gÿlmir.
Puaro dostcasûna baøûnû yellÿdi. Sonra yerindÿn dik
qalxaraq sinÿsini gÿrdi. Bûüûnû sûüalladû. Vÿ toplantûlarda
danûømaüa vÿrdiø etmiø adamsayaüû:
– Dostlar, – deyÿ baøladû. – Hadisÿlÿri beynimin söz­ 165
gÿ­cindÿn ke÷irdim. Yol÷ularûn sþylÿdiklÿrini dÿ. Bu nÿti­
cÿyÿ vardûm: hadisÿlÿr tÿkcÿ bir øÿkildÿ a÷ûqlana bilÿr. Bu
variant hÿlÿlik bir az qeyri-möÿyyÿndir. Ancaq ÷ox maraqlû­
dûr. ßlbÿttÿ, doüru olub-olmadûüûndan hÿlÿ ÿmin deyilÿm.
Vÿziy­yÿti dÿqiqlÿødirmÿk ö÷ön bÿzi øeylÿri yoxlamaq mÿc­
bu­riy­yÿtindÿ qalacaüam. ßvvÿlcÿ mÿnÿ þnÿmli gÿlÿn bÿzi
mÿqam­larû niøanlayacaüam. Mösyþ Bukla burada ilk yemÿk
yedi­yimiz gön ÿtrafûmûzda hÿr sinifdÿn, hÿr yaødan vÿ hÿr
mil­lÿt­dÿn insan vardû. Bu mþvsömdÿ o qÿdÿr dÿ rast gÿlin­
mÿyÿn bir haldûr bu. Mÿsÿlÿn, Afina–Paris vÿ Buxa­rest–
Paris vaqonlarû, demÿk olar ki, boødur. Sonra, qatara gÿl­
mÿ­yÿn yol÷unu da unutmayûn. Mÿncÿ, bu da þnÿm­lidir.
Diq­qÿ­timi ÷ÿkÿn baøqa ki÷ik mÿqamlar da var. Mÿsÿ­lÿn,
xanûm Hab­bardûn hamam torbasûnûn yeri. Xanûm Arm­
stron­qun ana­sûnûn adû, cÿnab Hardmanûn detektivlik ösul­
larû, Mak­kuinin tapdûüûmûz yanûq mÿktubu Ret÷ettin orta­
dan qal­dûrdûüûnû sþylÿmÿsi, knyaginya Draqomirovanûn adû
vÿ bir macar pasportundakû yaü lÿkÿsi.
Hÿr ikisi ona heyrÿtlÿ baxûrdû.
Puaro soruødu:
– Bu mÿqamlar sizÿ bir øey sþylÿyirmi?
Buk a÷ûq-a÷ûq:
– Xeyr, – deyÿ etiraf etdi.
– Bÿs sizÿ, doktor?
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Nÿdÿn sþz etdiyinizi belÿ anlamadûm.

O arada dostunun sþzlÿrindÿn i÷ÿrisindÿn tÿk bir øeyi
anlayan mösyþ Buk pasportlarû qarûødûrmaqdaydû. Nÿha­
yÿt, nÿsÿ mûzûldanaraq qraf vÿ qrafinya Andreninin pas­por­
tunu a÷dû. – Sþylÿdiyiniz lÿkÿ budurmu? Bu lÿkÿdir?
– Bÿli. Olduqca tÿzÿ yaü lÿkÿsidir. Lÿkÿnin harada
olduüuna diqqÿt etdinizmi?
– Qrafûn arvadûyla baülû bþlömdÿ. Daha doürusu, gÿnc
qadûnûn adûnûn yazûldûüû yerdÿ. Ancaq yenÿ dÿ nÿ demÿk
istÿdiyinizi anlamûram.
– Bu mþvzuya baøqa tÿrÿfdÿn baxmaq istÿyirÿm. Cina­
yÿt yerindÿn tapûlan dÿsmala qayûdaq. Bir az þncÿ dÿ
danûø­dû­üûmûz kimi, “H” iøarÿsiylÿ ö÷ adamûn ÿlaqÿsi ola
bilÿr: missis Habbard, miss Debenham vÿ qulluq÷u Hil­
de­qarda Ømidtin. Gÿlin bu dÿs­mala baøqa bir yþndÿn
166 baxaq. ×ox bahalû bir dÿsmaldûr, dostlar. Löks bir øeydir.
Parisdÿ ÿldÿ tikilmiø iølÿmÿli bir dÿsmal. Brend olmasû
bir yana, yol÷ulardan hansûnûn belÿ dÿsmalû ola bilÿr?
Xanûm Habbardûn ola bilmÿz. Geyim mÿsÿlÿsindÿ belÿ
÷ûlüûncasûna bir israf÷ûlûüûnûn olduüuna inanmûram. Miss
Debenhamûn da ola bilmÿz. Bu tip ingi­lis qadûnlarû incÿ
kÿtan dÿsmallardan istifadÿ edirlÿr. O ki qaldû xidmÿt÷iyÿ,
belÿ bir øeyÿ pul vermÿsi mömkön deyil. Ancaq qatarda
belÿ dÿsmallarû ala bilÿcÿk iki qadûn var. Gÿlin gþrÿk “H”
markasûnû onlardan birinÿ baülaya bilÿ­cÿ­yikmi? Haqqûnda
danûødûüûm iki qadûndan biri knyaginya Draqomirovadûr...
Buk özöndÿ istehzalû bir ifadÿylÿ yerindÿn dikÿldi:
– Onun adû Nataliyadûr.
– Bÿli. Bir az þncÿ dediyim kimi, adû þnÿmlidir. Èkinci
qadûn isÿ qrafinya Andreni. O zaman, bir øey diqqÿtimizi
cÿlb elÿyir.
– Bizim deyil, sizin!
– Yaxøû, mÿnim. Qrafinyanûn pasportda yazûlmûø adû yaü
lÿkÿsi özöndÿn bir az oxunmaz hala gÿlib. Bunun bir qÿza
olduüunu deyÿ bilÿrsiniz. Ancaq qrafinyanûn adûnû yada
salûn. Birdÿn gÿnc qadûnûn adû Yelena deyil dÿ, Helenaysa?
“H” hÿrfi “Y” hÿrfiylÿ dÿyiødirilmiø ola bilÿr. Sonra da bu
dÿyi­øik­liyi gizlÿmÿk ö÷ön özÿrinÿ yaü damûzdûrûlmûødûr.
Buk:
– Helena! – deyÿ baüûrdû. – Buna deyÿrÿm fikir!
 A
– Þzö dÿ necÿsindÿn! Bunu tÿsdiqlÿmÿk ö÷ön bir az
axtarûø apardûm vÿ bÿzi øeylÿr tapdûm. Qrafinyanûn ÷ama­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

danlarûndan birinin özÿrindÿki etiket azacûq islanmûødû. Vÿ
bu, ÷amadanûn yuxarûsûndakû niøanûn ilk hÿrfinin özÿrinÿ
gÿtirilmiødi. Etiket baøqa bir yerdÿn ÷ûxarûlûb, sonra niøanûn
özÿrinÿ yapûødûrûlmûødû.
Buk:
– Mÿni inandûrmaüa baøladûnûz, – dedi. – Ancaq qra­
finya Andreni... he÷ cör...
– Axx, dostlarûm, indi geri dþnmÿli vÿ hadisÿyÿ tama­
mÿn baøqa bir yþndÿn baxmalûsûnûz. Bu cinayÿti tþrÿdÿn
onun kÿnardan necÿ gþrönmÿli olduüunu istÿyib? Bir dÿ
qarûn qatilin ÿsl planûnû alt-öst etdiyini unutmayûn. Bir an
qarûn olmadûüûnû vÿ qatarûn normal bir øÿkildÿ yola davam
etdiyini döøönön. O zaman nÿ olardû? Hÿr halda, cinayÿt bu
sÿhÿr erkÿndÿn Ètaliya sÿrhÿdindÿ ortaya ÷ûxardû. Yol÷ular 167
bizÿ danûødûqlarûnûn ÷oxunu italyan polisinÿ sþylÿyÿrdilÿr.
Tÿhdid mÿktublarû Makkuin tÿrÿfindÿn gþstÿrilÿrdi. Cÿnab
Hardman þz hekayÿsini danûøardû. Xanûm Habbard bir
kiøinin kupesindÿn ke÷diyini danûømaq ö÷ön ÷ûrpûnardû.
Döymÿ tapûlardû. Mÿncÿ, sadÿcÿ, iki øey fÿrqli olardû. Qatil,
xanûm Habbardûn kupesindÿn saat birdÿn þncÿ ke÷miø
olar, yataqlû vaqon uniformasû da tualetlÿrdÿn birindÿ
tapûlardû.
– Yÿni demÿk istÿyirsiniz...
– Yÿni cinayÿt, ÿslindÿ, sanki, qatil kÿnardan gÿlmiø
kimi bir tÿsir buraxacaq øÿkildÿ planlaødûrûlmûødû. Èølÿr
qarûø­masaydû, qatilin 0.58-dÿ Brodda qatardan endiyi
sanû­lacaqdû. Hÿr halda, biri koridorda ÿcnÿbi bir yataqlû
vaqon bÿlÿd÷isinin yanûndan ke÷ÿcÿkdi. Uniforma hiy­
lÿ­nin necÿ qurulduüunun baøa döøölmÿsi ö÷ön gþz
qaba­üûnda bir yerÿ atûlacaqdû. Yol÷ulardan he÷ øöbhÿ
edilmÿyÿcÿkdi. Yÿni kÿnar dönya bu hadisÿni bu øÿkildÿ
gþrÿcÿkdi. Ancaq qatarûn qÿzaya uüramasû hÿr øeyi dÿyiø­
dirib. Hÿr halda, qatil dÿ þz qurbanûyla kupedÿ o qÿdÿr
uzun möddÿtÿ bu özdÿn qalûb. Qatarûn yoluna davam
etmÿsini gþzlÿyib. Ancaq sonda qatarûn hÿrÿkÿt etmÿ­
yÿcÿyini baøa döøöb. Vÿ fÿrqli bir planla hÿrÿkÿt etmÿsi
lazûm gÿlib. ×önki artûq qati­lin hÿlÿ dÿ qatarda olduüu
bilinÿcÿkdi.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Buk sÿbirsizliklÿ:
– Bÿli, bÿli, – dedi. – Bötön bunlarû anlayûram. Ancaq
dÿsmalûn bu iølÿ nÿ ÿlaqÿsi var?
– Bir az dolayû bir yoldan o dÿsmala qayûdûram. Þncÿ
bunu bilmÿlisiniz: o tÿhdid mÿktublarûnû, ÿslindÿ, diqqÿti
yayûndûrmaq ö÷ön yazûblar. Sanki, ÷eynÿnmiø mþvzuda bir
Amerika romanûndan olduüu kimi kþ÷örölöb. Saxta olduüu
a÷ûq-aøkardûr. ßslindÿ, bu mÿktublar polis ö÷ön hazûrlanmûø
øeylÿrdir. Èndi þz-þzömözdÿn bunu soruømalûyûq: bu mÿk­
tublar Ret÷etti aldatmûødûmû? Zahirÿn cavab “xeyr” olma­
lûdûr. Hardmana verdiyi tÿlimata gþrÿ, onun ÷ox yaxøû
tanûdûüû xösusi bir döømÿnin özÿrindÿ durduüu anlaøûlûr.
Yÿni ÿgÿr Hardmanûn danûødûqlarûnûn doüru olduüunu
qÿbul etsÿk, Ret÷ettÿ baøqa bir mÿktub gÿldiyi dÿqiqdir.
Bir par÷asûnû kupedÿ tapdûüûmûz, Amstronqlarûn ki÷ik uøa­
168 üûyla baülû hÿmin mÿktubdur bu. Ret÷ettin þlömlÿ tÿh­
did edilmÿsinin sÿbÿbini baøa döømÿmÿsi ehtimalû vardû,
bax bu mÿktub onun bu sÿbÿbi yaxøûca baøa döø­mÿsi
ö÷ön yazûlmûødû. Ta baødan bÿri sþylÿdiyim kimi, ÿslin­dÿ,
bu mÿk­tubun baøqalarû tÿrÿfindÿn tapûlmasûnû da istÿ­
mÿ­yib­lÿr. Qatilin ilk iøi bu mÿktubu ortadan qaldûrmaq
olmuødu. Bax planûn qarøûlaødûüû ikinci tÿrslik dÿ bu olub,
birincisi qar idi, ikincisi isÿ o mÿktub par÷asûndakû mÿtnin
bir hissÿsini bÿrpa etmÿyimiz. Kaüûz par÷asûnûn o qÿdÿr
diqqÿtlÿ yandûrûlmasûnûn tÿkcÿ bir mÿnasû var. Qatarda
Arm­stronq ailÿsiylÿ ÷ox yaxûndan ÿlaqÿsi olan bir nÿfÿr
olub. Mÿktubun tapûlmasû bötön øöbhÿlÿrin o saat o ada­
mûn özÿrindÿ toplanmasûna sÿbÿb olardû.
Èndi tapdûüûmûz digÿr iki dÿlilin özÿrinÿ gÿlÿk. Trubka
tÿmiz­lÿ­yicisinin östöndÿn ke÷irÿm. Onun haqqûnda ÷ox
danûø­dûq. Èndi dÿsmala gÿlÿk. Bunu ÿn sadÿ øÿkildÿ izah
etmÿk istÿsÿk... bu, adû “H” hÿrfiylÿ baølayan bir adamûn
cina­yÿtlÿ ÿlaqÿsi olduüunu vÿ o adamûn dÿsmalû fÿrqinÿ
var­ma­dan yerÿ saldûüûnû gþstÿrir.
Doktor Konstantin:
– Elÿdir ki var, – dedi. – Qadûn dÿsmalûnû yerÿ saldûüûnû
bilir vÿ o saat adûnû gizlÿmÿk ö÷ön tÿdbir gþrör.
– Tÿlÿsmÿyin! Mÿn he÷ vaxt nÿticÿ ÷ûxarmaqda
tÿlÿsikliyÿ yol vermirÿm.
– Sizin baøqa bir versiyanûz var?
 A
– ßlbÿttÿ, var. Mÿsÿlÿn, deyÿk ki, cinayÿt iølÿmisiniz
vÿ gönahû baøqa birinin özÿrinÿ yûxmaq istÿyirsiniz. Tÿsa­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

döfÿn, qatarda Armstronq ailÿsiylÿ yaxûndan ÿlaqÿsi olan
biri var. Bir qadûn. Deyÿk ki, cinayÿt yerindÿ o qadûna aid
bir dÿsmalû yerÿ atûrsûnûz. Qadûn istintaqa ÷ÿkilÿcÿk vÿ Arm­
stronq ailÿsiylÿ olan bötön ÿlaqÿsi ortaya ÷ûxarûlacaq. Hÿr
øey hazûrdûr. Cinayÿtin sÿbÿbi vÿ ÿleyhinÿ maddi söbut.
Doktor etiraz etdi:
– Ancaq belÿ bir halda iøÿ qarûødûrûlan adam gönah­sûz
olduüu ö÷ön kimliyini gizlÿtmÿyÿ ÷alûømaz.
– Elÿmi? Siz belÿ döøönörsönöz? Mÿhkÿmÿdÿ dÿ belÿ
döøönörlÿr. Ancaq mÿn insan xarakterini bilirÿm, dos­tum,
ÿmin olun, cinayÿtdÿ ÿli olmaq ehtimalûyla qarøûlaøan bir
adam, nÿ qÿdÿr gönahsûz olursa olsun, nÿ edÿcÿyindÿ
÷aøûb-qalar vÿ dönyanûn ÿn gölönc iølÿrinÿ ÿl atar. Xeyr,
xeyr. Yaü lÿkÿsi vÿ yeri dÿyiøÿn etiket, sadÿcÿ, qrafinya Andre­ 169
ni­nin bir bÿhanÿ ilÿ kimliyini gizlÿtmÿyÿ ÷alûødûüûnû gþstÿrir.
– Bÿs onun Armstronq ailÿsiylÿ nÿ ÿlaqÿsi ola bilÿr,
sizcÿ? Axû he÷ vaxt Amerikaya getmÿdiyini deyir.
– Bax elÿ buna gþrÿ. Þzö dÿ ingiliscÿni xarici lÿhcÿylÿ
danûøûr, gþrönöøö dÿ xaricilÿrÿ bÿnzÿyir, yeri oldu-olmadû
bunu vurüulayûr. Ancaq onun kim olduüunu tÿxmin etmÿk
he÷ dÿ ÷ÿtin deyil. Bir az þncÿ xanûm Armstronqun ana­
sû­nûn adûndan sþz a÷dûm. Adû Linda Ardendi, ÷ox tanûn­
mûø bir aktrisa idi. ßsasÿn dÿ, Øekspirin ÿsÿrlÿrindÿ
oynardû. Arden meøÿsini vÿ Øekspirin Rozalinda adlû qadûn
obrazûnû yada salûn. Linda Arden sÿhnÿ ö÷ön ad axta­rar­
kÿn bunlardan istifadÿ etmiødi. Bötön dönya onu Linda
Arden adûyla tanûyûrdû. Amma ÿsl adû bu deyildi. Bÿl­kÿ
dÿ, Qoldenberqdi. Damarlarûndan yÿhudi qanû axdû­üûnû
göman etmÿk olar. Amerikaya bir ÷ox millÿtdÿn insan
gedir. Mÿn cÿsarÿtlÿ deyÿ bilÿrÿm, bÿylÿr, xanûm Arm­
stronqun o fÿlakÿt sûrasûnda ki÷ik uøaq olan bacûsû elÿ
Helena Qoldenberq þzödör. Yÿni Linda Ardenin ki÷ik qûzû.
Vÿ qraf Andreni Vaøinqtondakû macar sÿfirliyindÿ möøavir
olan zaman onunla evlÿnmiødi.
– Ancaq knyaginya Draqomirova qûzûn bir ingilislÿ
evlÿnmiø olduüunu sþylÿdi.
– Knyaginya o adamûn adûnû xatûrlaya bilmÿdi! Baxûn,
sizdÿn soruøuram, belÿ bir øey mömkön ola bilÿrmi?
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Knyaginya Draqomirova Linda Ardeni ÷ox sevÿrmiø. Bþyök

ledilÿr bþyök sÿnÿtkarlarû necÿ sevÿrlÿrsÿ, o cör. Aktrisa­
nûn qûzlarûndan birinÿ ad qoyubmuø. Knyaginya digÿr qûzûn
evlÿndiyi adamûn adûnû bu qÿdÿr tez-tÿlÿsik unuda bilÿrmi?
Mömkön deyil bu. Mÿncÿ, knyaginya Draqomirovanûn yalan
sþylÿdiyini qÿti olaraq iddia edÿ bilÿrik. Helenanûn qatarda
olduüunu bilirdi. Onu gþrmöødö. Ret÷ettin ÿslindÿ kim
olduüunu eøidÿr-eøitmÿz Helenadan øöbhÿ edÿcÿyimizi
baøa döødö, bax buna gþrÿ ondan xanûm Armstronqun
bacûsû haqda soruøduüumuz zaman yalan sþylÿdi. “Yaxøû
xatûr­lamûram, amma Helena, deyÿsÿn, bir ingilislÿ evlÿnib”
demiødi. Bu sþzlÿr hÿqiqÿtdÿn ÷ox uzaqdûr.
Qarsonlarûn biri yan qapûdan girÿrÿk onlara yaxûnlaødû.
Buka:
– Axøam yemÿyi servisinÿ baølaya bilÿrikmi, mösyþ?
170 – deyÿ soruødu. – Yemÿk hazûrdûr, ona gþrÿ.
Buk Puaroya baxdû. Bel÷ikalû baøûnû yellÿdi.
– ßlbÿttÿ, tÿbii ki. Yemÿk servisinÿ baølayûn.
Qarson o biri qapûdan ÷ûxdû. ßlindÿki zûnqûrovu yellÿyir
vÿ fransûzca deyirdi:
– Birinci nþvbÿ! Axøam yemÿyi hazûrdûr!

IV ôÿñèë
MACAR PASPORTUNDAKÛ YAÜ LßKßSÈ

Puaro Buk vÿ doktorla eyni masada oturmuødu.

Vaqon-restorana toplaøan yol÷ular ÷ox kefsiz idilÿr.
×ox az danûøûrdûlar. Boøboüaz xanûm Habbard belÿ qeyri-
tÿbii sayûlacaq qÿdÿr sÿssizlÿømiødi. Oturduüu yerdÿ nÿsÿ
mûzûldanûrdû.
– Örÿyim he÷ bir øey istÿmir.
Amma sonra, deyÿsÿn, vÿzifÿsi ona baxmaq olan
isve÷li qadûnûn tÿskinlikverici sþzlÿrindÿn sonra gÿtirilÿn
hÿr yemÿkdÿn bir az yedi.
Servis baølamazdan þncÿ Puaro øef-qarsonun qolun­
dan tutaraq ona nÿ isÿ pû÷ûldamûødû. Konstantin qraf vÿ qra­
finya Andreniyÿ hÿmiøÿ ÿn axûrda servis verildiyini vÿ yemÿ­
yin sonunda da hesabûn verilmÿsinin gecikdiyini gþrön­cÿ,
Puaronun øef-qarsona nÿ tapøûrûq verdiyini baøa döødö.
 A
ßr-arvad yemÿyi tamamlayûb ayaüa qalxdûlar. Puaro
da yerindÿn fûrlanaraq onlarûn arxasûnca getdi. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Pardon, madam, dÿsmalûnûz yerÿ döødö.
ßlindÿ tutduüu ki÷icik markasû olan dÿsmalû onlara
uzatdû.
Gÿnc qadûn dÿsmalû aldû. Gþzucu baxdû. Sonra da geri
verdi.
– Yanûlûrsûnûz, mösyþ. Bu dÿsmal mÿnim deyil.
– Deyil? ßminsinizmi?
– Tam ÿminÿm, mösyþ.
– Ancaq özÿrindÿ sizin markanûz var, madam. “H” hÿrfi
yazûlûb.
Qraf, sanki, Puaroya tÿrÿf ani bir hÿrÿkÿt etdi. Ancaq
Pua­ro ona fikir vermÿdi. Gþzlÿrini qrafinyanûn özönÿ dik­miødi.
Gÿnc qadûn sakit bir tþvrlÿ ona baxaraq:
– Baøa döømÿdim, mösyþ? – deyÿ cavab verdi. – Adû­ 171
mûn baø hÿrflÿri Y. A.-dûr.
– Mÿn elÿ göman etmirÿm. Adûnûz Helenadûr sizin.
Yelena deyil. Helena Qoldenberq. Linda Ardenin ÿn ki÷ik
qûzû. Xanûm Armstronqun bacûsû Helena Qoldenberq.
Bir anlûq dÿrin, gÿrgin sÿssizlik oldu. Hÿm qrafûn, hÿm
dÿ qrafinyanûn özö aüappaq olmuødu.
Puaro daha yumøaq bir sÿslÿ:
– Ènkar etmÿyiniz yersizdir, – dedi. – Elÿ deyilmi?
Qraf hirslÿ baüûrdû.
– Mösyþ, hansû haqla?..
Gÿnc qadûn ki÷ik ÿlini ÿrinin aüzûna doüru uzadaraq
onu susdurdu.
– Lazûm deyil, Rudolf, qoy mÿn danûøûm. Bu bÿyin
sþylÿdiklÿrini inkar etmÿk faydasûzdûr. Oturub bu mÿsÿlÿ
haqqûnda danûømaüûmûz daha doüru olar.
Sÿs tonu vÿ lÿhcÿsi dÿyiømiødi. Èlk dÿfÿ tam mÿnada
bir amerikalû kimi danûøûrdû.
Qraf sÿsini ÷ûxarmadû. Arvadûnûn ÿliylÿ verdiyi iøarÿyÿ
tabe oldu. Èkisi birdÿn ke÷ib Puaronun qarøûsûnda oturdu.
Qrafinya:
– Sþzlÿriniz ÷ox doürudur, mösyþ, – dedi. – Mÿn
xanûm Armstronqun bacûsû Helena Qoldenberqÿm.
– Ancaq bunu mÿnÿ bu gön sÿhÿr demÿdiniz, madam.
– Elÿdir.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– ßrinizin vÿ sizin mÿnÿ danûødûqlarûnûz baødan-ayaüa

yalan idi.
Qraf hiddÿtlÿ:
– Mösyþ! – deyÿ baüûrdû.
– Hirslÿnmÿ, Rudolf. Mösyþ Puaro hÿqiqÿtlÿri bir az
amansûz øÿkildÿ ifadÿ edir. Ancaq sþzlÿrini inkar edÿ bil­mÿrik.
– Bunu belÿ rahatlûqla etiraf etmÿyinizÿ sevinirÿm,
madam. Èndi mÿnÿ pasportunuzdakû adûnûzû dÿyiødirmÿyi­
ni­zin sÿbÿbini izah edÿ bilÿrsinizmi?
Qraf araya girdi:
– O, tamamÿn mÿnim gönahûm özöndÿn olub.
Helena ösulluca:
– Mösyþ Puaro, hÿr halda, sÿbÿblÿrini tÿxmin edÿ
bilir­siniz, – dedi. – Þldörölÿn bu adam bacûm oülunun
– kþrpÿ balanûn qatiliydi. Bacûmûn þlömönÿ sÿbÿb olmuø,
172 yez­nÿ­min hÿyatûnû mÿhv etmiødi. Dönyada ÿn ÷ox sevdiyim
ö÷ ada­mûn döømÿniydi o. Ailÿmin, bötön dönyam olan ö÷
ada­mûn! – Sÿsi hÿyÿcanla titrÿdi.
Geniø tamaøa÷û kötlÿsini aüladan o bþyök aktrisanûn
qûzû olduüu mÿlum olurdu.
Sonra daha sakit bir sÿslÿ davam etdi:
– Qatardakû bötön yol÷ularûn i÷indÿ o adamûn þlmÿ­
sini ÿn ÷ox mÿn istÿrdim.
– Ancaq onu siz þldörmÿdiniz, elÿmi, madam?
– Mösyþ Puaro, sizÿ and i÷irÿm. O adamû þldörmÿyi ÷ox
istÿmÿyimÿ baxmayaraq, ona he÷ bir zÿrÿr vermÿmiøÿm.
ßrim dÿ bunun belÿ olduüunu bilir. O da and i÷ÿ bilÿr.
Qraf:
– Namusuma and olsun, – dedi. – Helena dönÿn gecÿ
kupedÿn he÷ ÷ûxmadû. Daha þncÿ dÿ sþylÿdiyim kimi,
yuxu dÿrmanû i÷di. O, tamamÿn gönahsûzdûr bu mÿsÿlÿdÿ.
Puaro bir ona baxdû, bir gÿnc qadûna. Qraf tÿkrarladû:
– Namusuma and olsun.
Puaro baøûnû xÿfifcÿ yellÿdi:
– Ancaq buna baxmayaraq, pasportdakû adû dÿyiø­dir­di­niz?
Qraf örÿkdÿn gÿlÿn hÿyÿcanlû sÿslÿ:
– Mösyþ Puaro, – dedi. – Mÿnim vÿziyyÿtimi gþzö­nö­
zön qabaüûna gÿtirin. Arvadûmûn adûnûn ÷irkin bir hadi­sÿ­
dÿ hallanmasûna dþzÿ bilÿrdimmi? O gönahsûzdûr. Bunu
bilirdim. Ancaq sþylÿdiyiniz dÿ doüruydu. Arm­stronq ailÿ­
 A
siylÿ olan ÿlaqÿsi özöndÿn ondan o saat øöbhÿ­lÿ­nÿ­cÿk­di­
lÿr. Onu istintaqa ÷ÿkÿcÿk, bÿlkÿ dÿ, tutacaqdûlar. Pis bir K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

tÿsa­döf Ret÷ettlÿ eyni qatara döømÿyimizÿ sÿbÿb olmuø­
du. Artûq ÿlimizdÿn he÷ bir øey gÿlmÿyÿcÿkdi. Sizÿ yalan
sþy­lÿ­diyimi etiraf edirÿm, mösyþ. Bir øeydÿn baøqa. Arva­
dûm dönÿn gecÿ, hÿqiqÿtÿn dÿ, kupedÿn he÷ ÷ûxmadû.
Ènanmamaq ÷ÿtin olan bir sÿmimiyyÿtlÿ danûøûrdû.
Puaro aüûr-aüûr:
– Sizÿ inanmadûüûmû sþylÿmÿdim, mösyþ, – dedi.
– Sizin ÷ox qÿdim vÿ øÿrÿfli bir ailÿdÿn olduüunuzu bili­
rÿm. Arva­dûnûzûn pis bir hadisÿdÿ adûnûn hallanmasû sizin
ö÷ön ÷ox bþyök dÿrd olardû. Bu baxûmdan sizi anlayûram.
Ancaq arva­dûnûzûn dÿsmalûnûn þlÿn adamûn kupesindÿ
tapûlmasûna nÿ deyÿcÿksiniz?
Qrafinya:
– O dÿsmal mÿnim deyil, mösyþ, – dedi. 173
– “H” niøanûna baxmayaraqmû?
– Niøana baxmayaraq. Buna bÿnzÿr dÿsmallarûm var.
Ancaq tam bu øÿkildÿ olanû yoxdur. Mÿnÿ inanmayacaüû­
nûzû bilirÿm, ÿlbÿttÿ. Ancaq ÿmin olun, bu, bir hÿqiqÿtdir.
O dÿsmal mÿnim deyil.
– Bÿlkÿ, dÿsmalû kupeyÿ gönahû sizin özÿrinizÿ yûxmaq
istÿyÿn biri atûb.
Gÿnc qadûn xÿfifcÿ gölömsÿdi.
– Yÿni axûrda, he÷ nÿyÿ baxmayaraq, dÿsmalûn yenÿ
dÿ mÿnim olduüunu mÿnÿ etiraf etdirmÿk istÿyirsiniz?
ßmin olun, dÿsmal mÿnim deyil.
– Madam ki dÿsmal sizin deyildi, o halda pasportdakû
adû nÿyÿ gþrÿ dÿyiødirdiniz?
Bu suala qraf cavab verdi.
– ×önki özÿrindÿ “H” markasû olan bir dÿsmalûn oldu­
üunu eøitdik. Dindirilmÿyÿ ÷aüûrûlmamûødan ÿvvÿl bu
mÿsÿ­lÿni þz aramûzda danûødûq. Helenaya adûnûn “H” hÿr­
fiylÿ baøladûüû ortaya ÷ûxacaüû tÿqdirdÿ onu ÷ox ÷ÿk-÷evirÿ
salacaüûnûzû sþylÿdim. Bu iø o qÿdÿr sadÿ idi ki, Helenanû
Yelenaya asanlûqla ÷evirdik.
Puaro ifadÿsiz bir sÿslÿ:
– Sizdÿ cinayÿtkara xas olan bötön baølanüûc ÿlamÿtlÿr
var, qraf, – dedi. – Parlaq zÿkanûz vÿ qanunlarû pozmaqda
amansûz ÿzmkarlûüûnûz varmûø.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Aa, xeyr, xeyr. – Gÿnc qadûn þnÿ doüru ÿyildi.

– Mös­yþ Puaro, ÿrim sizÿ hÿr øeyi olduüu kimi danûødû.
– Fransûzcadan ingiliscÿyÿ ke÷di. – Qorxdum. ×ox qorx­
dum, baøa döøörsönözmö? Ke÷miødÿ ÷ox faciÿli gönlÿr
ke÷ir­miødik. Vÿ indi hÿr øeyi yenidÿn yaøamaq istÿmÿdim.
Östÿ­lik, mÿndÿn øöbhÿlÿnÿcÿk, hÿtta bÿlkÿ dÿ, mÿni hÿbs
edÿ­cÿk­di­lÿr. ×ox qorxdum, mösyþ Puaro. Bunu baøa
döøör­sö­nöz­mö?
Sÿsi ÷ox gþzÿl idi. Aøaüû tonlu, sinÿdÿn gÿlÿn, yalvarûø
dolu bir sÿs. Aktrisa Linda Ardenin qûzû olduüu þzönö gþs­
tÿrirdi.
Puaro ciddi nÿzÿrlÿrlÿ ona baxdû:
– Sizÿ inanmaüûmû istÿyirsinizsÿ, o zaman mÿnÿ yar­
dûm etmÿlisiniz, madam.
– Sizÿ yardûm etmÿkmi?
174 – Bÿli. Cinayÿtin sÿbÿbi ke÷miødÿ gizlÿnib. Yuvanûzû
daüûdan, sizi sarsûdan o fÿlakÿtlÿ baülûdûr. Mÿni ke÷miøÿ
apa­rûn, madam. Belÿcÿ, hÿr øeyi a÷ûqlayacaq o döyönö
tap­maq istÿyirÿm.
– Sizÿ nÿ danûøa bilÿrÿm? Hamûsû þldö. – Dÿrin iztirabla
tÿkrarladû. – Þldölÿr. Hamûsû þldö. Robert, Sonya, sevgili
Deyzi. O qÿdÿr øirin, o qÿdÿr xoøbÿxt idi... elÿ gþzÿl qûvrûm
sa÷larû vardû ki. Hamûmûz da ona heyran olmuøduq.
– Bir qurban daha vardû, madam. Dolayû bir øÿkildÿ
qurban olan bir adam.
– Yazûq Suzannanûmû deyirsiniz? Bÿli, onu unutmuø­
dum. Polis onu sorüu-suala ÷ÿkmiødi. Suzannanûn hadi­sÿylÿ
bir ÿlaqÿsi olduüundan øöbhÿlÿnirdilÿr. Bÿlkÿ dÿ, ÿla­qÿsi
vardû, amma pis niyyÿtlÿ deyil. Deyÿsÿn, kiminsÿ yanûnda
boøboüazlûq etmiødi, ona Deyzinin nÿ zamanlar kö÷ÿyÿ ÷ûxdûüû
haqqûnda mÿlumat vermiødi. Zavallû qûzcû­üaz hadisÿdÿn sonra
÷ox sarsûlmûødû. Onu gönahkar hesab etdiklÿrini fikirlÿøirdi.
– Bÿdÿnindÿn bir titrÿtmÿ ke÷di. – Þzönö pÿncÿrÿdÿn atdû.
Ah! Qorxunc bir øey idi bu. – ßllÿriylÿ özönö qapatdû.
– Hansû millÿtdÿndi o, madam?
– Fransûzdû.
– Soyadû nÿydi?
– ×ox qÿribÿdir, amma xatûrlaya bilmÿyÿcÿyÿm. Hamû­
mûz onu “Suzanna” ÷aüûrûrdûq. Gölÿrözlö, gþzÿl bir qûzdû.
Deyziyÿ dÿ ÷ox baülûydû.
 A
– Uøaq otaüûna baxûrdû, elÿ deyilmi?
– Bÿli. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Yaxøû, bÿs dayÿ kim idi?
– Diplomlu bir tibb bacûsû. Familiyasû Stenqelberq idi.
O da Deyziyÿ ÷ox baülûydû. Bacûma da.
– Èndi, madam, sualûma cavab vermÿzdÿn ÿvvÿl yax­
øûca döøönmÿyinizi istÿyirÿm. Bu qatara mindiyinizdÿn bÿri
tanûdûüûnûz bir adamla qarøûlaødûnûzmû?
Gÿnc qadûn ona heyrÿtlÿ baxdû.
– Mÿnmi? Xeyr, he÷ kimsÿylÿ qarøûlaømadûm.
– Bÿs knyaginya Draqomirova?
– Ah, omu? Onu tanûyûram, ÿlbÿttÿ. Mÿn sizin o...
o hadi­sÿdÿn bir adamû nÿzÿrdÿ tutduüunuzu sandûm.
– Mÿn dÿ bunu nÿzÿrdÿ tuturam elÿ. Èndi yaxøû
döøönön. Unutmayûn, aradan illÿr ke÷di. Bu, kiøi, ya da
qadûn olsun, gþrkÿmini dÿyiødirmiø ola bilÿr. 175
Helena dÿrin-dÿrin döøöndö. Sonra da:
– Xeyr, – dedi. – Belÿ bir adamûn olmadûüûndan ÿminÿm.
– Siz o hadisÿ baø verÿn zamanlarda ki÷ik bir qûz imiø­
siniz. Sizÿ baxacaq, dÿrslÿrinizlÿ maraqlanacaq kimsÿniz
yox idimi?
– Hÿÿ, ÿlbÿttÿ, elÿ bir dayÿm vardû. Mÿnÿ dayÿlik, Son­
yaya da katiblik edÿn ingilis qadûn. Daha doürusu, øot­lan­
diyalû qadûn. Dolubÿdÿnli, qûrmûzûsa÷lû bir qadûn.
– Adû nÿydi?
– Miss Fribodi.
– Gÿnc idi, ya yaølû?
– Mÿnÿ ÷ox yaølû gÿlirdi. Ancaq hÿr halda, ÿslindÿ,
qûrx­dan artûq deyildi yaøû. Suzanna paltarlarûma baxar, otaq
xidmÿt÷iliyi edÿrdi.
– Evdÿ baøqa bir kÿs yox idimi?
– Sadÿcÿ, xidmÿt÷ilÿr vardû.
– Qatarda he÷ kÿsi tanûmadûüûnûzadan ÿminsinizmi,
madam? Yÿni qÿti olaraq ÿminsinizmi?
Gÿnc qadûn sÿmimi bir tþvrlÿ cavab verdi:
– ×ox ÿminÿm. Qatarda tanûdûüûm bir kÿs yoxdur. He÷
kÿs yoxdur, mösyþ.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

V ôÿñèë
KNYAGÈNYA DRAQOMÈROVANÛN ADÛ

Qrafla qrafinya getdikdÿn sonra Puaro dþnöb hÿr iki

dos­tuna baxdû:
– Gþrdönöz dÿ? Yavaø-yavaø qabaüa gedirik.
Buk nÿzakÿtlÿ:
– Qeyri-adi bir uüurdur, – dedi. – Bu iø mÿnÿ qal­
saydû, qraf vÿ qrafinya Andrenidÿn øöbhÿlÿnmÿk aülûm­
dan belÿ ke÷­mÿzdi. Onlarûn bu iølÿ he÷ bir ÿlaqÿlÿri
olma­dû­üûnû döøön­döyömö etiraf etmÿliyÿm. Qrafinyanûn
cina­yÿt iølÿ­diyindÿn he÷ øöbhÿniz yoxdur, hÿr halda? Acû­
na­caqlû haldûr bu. Ancaq onu gilyotinÿ aparmazlar. Yum­
176 øal­dûcû sÿbÿb­lÿri var. Bir ne÷ÿ il hÿbsÿ mÿhkum edÿrlÿr,
vÿssalam.
– Demÿk, onun Ret÷etti þldördöyönÿ qÿti øÿkildÿ ÿmin­
siniz?
– Dostum, artûq bunun øöbhÿ doüuracaq bir tÿrÿfi var­
mû? Onlarla qÿsdÿn elÿ yumøaq danûøûrdûnûz, elÿ deyilmi?
Biz bu qar basqûnûndan qurtuluncaya vÿ polis iøi nÿzarÿtÿ
gþtöröncÿyÿ qÿdÿr bir qarûøûqlûüûn olmamasû ö÷ön.
– Qraf arvadûnûn gönahsûz olduüunu sþylÿdi, namu­
suna and i÷di. Buna inanmûrsûnûz, deyÿsÿn?
– Dostum, ÿlbÿttÿ, elÿ sþylÿmÿli idi. Baøqa nÿ deyÿ
bilÿrdi? Arvadûna sitayiø edir. Onu qurtarmaq istÿyir. Yala­
nûnû ustalûqla tÿkrarlayûr. Þzö dÿ belÿ bir ÿdayla. Ancaq
sþzlÿri yalan olmayûb da nÿ olacaq?
– Gölönc fikirdir, amma mÿn bu sþzlÿrin doüru ola
bilÿcÿyini döøönördöm.
– Xeyr, xeyr. Dÿsmalû unutmayûn. Dÿsmal mÿsÿlÿni
qÿti­lÿødirir.
– Hm, mÿn o dÿsmal mÿsÿlÿsindÿn ÷ox da ÿmin
deyilÿm. Yadûnûzdadûrsa, sizÿ dÿsmalûn sahibi mþvzusunda
iki ehtimal olduüunu demiødim.
– Elÿ dÿ olmuø olsa... – Buk birdÿn susdu.
Baødakû qapû a÷ûlmûø vÿ knyaginya Draqomirova vaqon-
restorana girmiødi. Birbaøa onlarûn yanûna gÿldi. Ö÷ö dÿ
ayaüa qalxdû.
 A
Qadûn digÿrlÿrinÿ fikir vermÿdÿn Puaroyla danûømaüa
baøladû: K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Sÿhv etmirÿmsÿ, sizdÿ dÿsmalûm varmûø.
Bel÷ikalû özöndÿ qalibiyyÿt dolu ifadÿylÿ dostlarûna baxdû:
– Bunu deyirsiniz, madam? – Èncÿ iølÿmÿli dÿsmalû
÷ûxartdû.
– Bÿli, budur. Könc tÿrÿfindÿ dÿ markam var.
Buk:
– Ancaq, madam, – deyÿ etiraz etdi. – “H” hÿrfi yazûlûb
burada. Baüûølayûn, axû sizin adûnûz Nataliya deyilmi?
Qadûn ona soyuq-soyuq baxdû.
– Doürudur, mösyþ. Dÿsmallarûma daima rus hÿrf­lÿ­
riylÿ iølÿnir markam. Bizim N hÿrfi ruscada “H” kimi yazûlûr.
Buk ÷aøûb-qalmûødû. Bu he÷ bir øeydÿn qorxmayan yaølû
qadûn onu ÷aødûrûr, narahat edirdi.
– Ancaq busÿhÿrki dindirmÿ zamanû dÿsmalûn sizin 177
olduüunu sþylÿmÿdiniz bizÿ.
Knyaginya istehzayla:
– Soruømadûnûz, ona gþrÿ, – deyÿ cavab verdi.
Puaro:
– Madam, rica edirÿm, oturun, – dedi.
Qadûn ah ÷ÿkdi.
– Otursam, lap yaxøû olar, – dedi vÿ oturdu. – Bu iøi
bu qÿdÿr uzatmaüûnûz yersizdir, bÿylÿr. Yÿqin ki, bundan
son­rakû sualûnûz belÿ olacaq: dÿsmalûnûzûn cinayÿtÿ qurban
gedÿn ada­mûn cÿsÿdinin yanûnda nÿ iøi vardû? Bu suala belÿ
cavab verÿ­cÿyÿm: bu barÿdÿ he÷ bir mÿlumatûm yoxdur.
– Hÿqiqÿtÿn, yoxdurmu?
– He÷ yoxdur.
– Özr istÿyirÿm, madam, amma cavablarûnûzûn doürulu­
üuna nÿ dÿrÿcÿdÿ inana bilÿrik?
Puaro bu sþzlÿri ÷ox yumøaq sÿslÿ sþylÿmiødi.
Knyaginya Draqomirova onlarû aøaüûlayan bir tþvrlÿ
cavab verdi:
– Bu sþzlÿri Helena Andreninin xanûm Armstronqun
bacûsû olduüunu a÷ûqlamadûüûm ö÷ön sþylÿyirsiniz, deyÿsÿn.
– O barÿdÿ bizÿ bilÿ-bilÿ yalan sþylÿdiniz.
– ßlbÿttÿ. Eyni øeyi yenÿ dÿ edÿrdim. Anasû mÿnim rÿfi­
qÿm idi. Mÿn insanûn dostlarûna, ailÿsinÿ vÿ þz sinfindÿn
olan kimlÿrÿsÿ sadiq olmalû olduüuna inanûram.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– ßdalÿtin yerinÿ yetirilmÿsi ö÷ön insanûn ÿlindÿn

gÿlÿni etmÿsinin lazûm olduüuna necÿ, inamûnûz varmû?
– Mÿn bu hadisÿdÿ ÿdalÿtin yerinÿ gÿldiyinÿ inanûram.
Puaro þnÿ ÿyildi:
– Qarøûlaødûüûm ÷ÿtinliyi gþrörsönöz, madam. He÷
olmasa, bu dÿsmal mÿsÿlÿsindÿ belÿ sizÿ inana bilÿrÿmmi?
Yoxsa rÿfiqÿnizin qûzûnû mödafiÿ edirsiniz hÿlÿ dÿ?
– Ah! Nÿ demÿk istÿdiyinizi baøa döøörÿm.
Özöndÿ sÿrt bir gölömsÿmÿ iøardû.
– Bu sþzlÿrim asanlûqla isbat oluna bilÿr. Parisdÿ dÿs­
mal­larûmû hazûrlayan yerin önvanûnû verÿcÿyÿm sizÿ. Onlara
kupedÿ tapûlan dÿsmalû gþstÿrmÿyiniz yetÿr. Sizÿ dÿs­malû
bir il þncÿ sifariø verdiyimi vÿ onlarûn iølÿdiklÿrini sþy­lÿ­yÿ­
cÿk­lÿr. O dÿsmal mÿnimdir, bÿylÿr.
Ayaüa qalxdû.
178 – Mÿndÿn soruømaq istÿdiyiniz baøqa bir øey varmû?
– Xidmÿt÷iniz haqqûnda soruøacaqdûm, madam. Bu
dÿs­malû sÿhÿr ona gþstÿrÿndÿ tanûdûmû gþrÿsÿn, necÿ
bilir­siniz?
– Tanûmûø olmalûdûr. Dÿsmalû gþrdö, amma bir øey
sþy­lÿ­mÿdi, elÿmi? Ah, bu, onun da sadiq ola bilÿcÿyini
gþstÿrir.
Baøûyla xÿfifcÿ saüollaøaraq salondan ÷ûxdû.
Puaro yavaøca mûzûldandû.
– Demÿk, mÿsÿlÿ belÿ imiø?.. Xidmÿt÷iyÿ dÿsmalûn
kimÿ aid olduüunu bilib-bilmÿdiyini soruøduüum zaman
qadûn bir an tÿrÿddöd etdi. Dÿsmalûn xanûmûnûn olduüu­
nu sþylÿyib-sþylÿmÿyÿcÿyini bilmirdi. Ancaq bu, mÿnim
o qÿri­bÿ gþrönÿn ÿsas fikrimÿ necÿ uyüun gÿlÿcÿk? Bÿli,
ola bilÿr...
Buk ÿlini yellÿdi.
– Ah! Qorxunc bir qarûdûr, – dedi.
Puaro doktordan soruødu:
– Ret÷etti knyaginya þldörmöø ola bilÿrmi?
Doktor baøûnû buladû:
– Xeyr. Bþyök bir göclÿ vurulan vÿ ÿzÿlÿlÿrÿ qÿdÿr
girÿn zÿrbÿni onun qÿdÿr zÿif, ÿprimiø bir qadûn he÷ zaman
endirÿ bilmÿz.
– Bÿs dÿrinÿ iølÿmÿyÿnlÿri?
– Bÿli, onlarû vura bilÿr.
 A
Puaro:
– Bu sÿhÿr knyaginyaya göcönön qollarûndan ÷ox K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

iradÿsindÿ olduüunu sþylÿdiyim anû döøönörÿm, – dedi.
– Bir nþv tÿlÿ idi bu sþz. Onun hansû qoluna baxacaüûnû
gþrmÿk istÿyirdim. Saü qolunamû, yoxsa sol qoluna?
Ancaq bunu etmÿdi. Èki qoluna birdÿn baxdû. Vÿ mÿnÿ
qÿribÿ bir øey sþylÿdi. “Xeyr, bunlarûn he÷ bir göcö yox­
dur”, – dedi. Bilmirÿm, buna sevinmÿliyÿm, yoxsa kÿdÿr­
lÿnmÿliyÿm? ßcaib bir sþz idi bu. Vÿ cinayÿt barÿdÿ
mÿnim fikrimi tÿsdiq edir.
– Ancaq bu, solaxaylûq mÿsÿlÿsini hÿll etmir.
– Xeyr, doürudan ha, bilmirÿm fikir verdinizmi? Qraf
Andreni dÿsmalûnû pencÿyinin saü tÿrÿfindÿki cibinÿ qoyur.
Buk baøûyla “yox” dedi. Son yarûm saat i÷indÿ a÷ûq­
lanan heyrÿtverici øeylÿrdÿn baøû øiømiødi.
– Yalanlar... – deyÿ mûzûldandû. – Vÿ tÿkrar yalanlar... 179
Puaro nÿøÿylÿ:
– Daha þyrÿnmÿli olduüunuz ÷ox øey var, – dedi.
– Siz elÿ fikirlÿøirsiniz?
– ßgÿr elÿ deyilsÿ, peøman÷ûlûüûm ÷ox dÿrin olacaq.
Buk:
– Bu qÿdÿr yalan÷ûlûq qorxunc bir øeydir, – deyÿ don­
quldandû. Sonra da gileyli sÿslÿ ÿlavÿ etdi: – Ancaq bunun
sizi mÿmnun etdiyini gþrörÿm.
Puaro:
– Bunun bu faydasû var, – deyÿ a÷ûqladû. – ßgÿr sizÿ
yalan sþylÿmiø olan birinin özönÿ hÿqiqÿti ÷ûrpsanûz, ÷ox
zaman iøin doürusunu a÷ûb sþylÿyÿrlÿr. ×ox vaxt da ÷aø­
qûn­lûq­dan bunu edÿrlÿr. Ancaq bunu edÿ bilmÿkdÿn þtrö
göman­la­rûnûz doüru olmalûdûr. Bu hadisÿni dÿ ancaq bu
øÿkil­dÿ xûr­da­la­ya bilÿrik. Hÿr yol÷unun özÿrindÿ sûrayla
daya­nûr­am. Onun danûødûqlarûnû gþtör-qoy edirÿm vÿ þz-
þzö­mÿ: “ßgÿr bu adam yalan sþylÿyirsÿ, – deyirÿm, – danûø­
dûq­larûnûn yalan hissÿsi hansûdûr? Vÿ bunun sÿbÿbi nÿdir?
Sonra, ÿgÿr yalan sþylÿyirsÿ, – deyÿ cavab verirÿm – bu
“ÿgÿr” sþzcöyönÿ diqqÿt edin, – ÿgÿr yalan sþylÿyirsÿ, bu
sÿbÿblÿ vÿ bu nþqtÿdÿ hÿqiqÿtdÿn ayrûlûr. Bunu qrafinya
Andreni barÿdÿ uüurla hÿyata ke÷irdik. Èndi eyni ösulu
baø­qa bir ne÷ÿ adamûn da özÿrindÿ yoxlayacaüûq.
– Yaxøû, bÿs tÿxminimiz yanlûø olsa necÿ, dostum?
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– O zaman, he÷ olmasa, bir nÿfÿr øöbhÿlÿrdÿn tama­

milÿ qurtulmuø olar.
– Aha... siyahûdakûlarû bir-bir silÿcÿksiniz, demÿk?
– Bÿli, elÿdir.
– Èndi kimi sûxûødûracaüûq?
– Hindistandan gÿlÿn polkovnik Arbetnotu.

VI ôÿñèë
POLKOVNÈK ARBETNOTLA
ÈKÈNCÈ SÞHBßT
Polkovnik Arbetnot ikinci dÿfÿ dindirilmÿk ö÷ön tÿk­
rar vaqon-restorana ÷aüûrûlmasûndan a÷ûq-aøkar mÿmnun
deyildi. Stulda oturaraq:
180 – Nÿ mÿsÿlÿdir? – deyÿrkÿn özöndÿ ÷ox sÿrt bir ifadÿ
vardû.
Puaro:
– Sizi ikinci dÿfÿ narahat etdiyimiz ö÷ön özr istÿyi­rÿm,
– deyÿ sþzÿ baøladû. – Ancaq bizÿ bilgi verÿ bilÿcÿyinizi
sandûüûm bÿzi mÿqam­lar vardûr.
– Elÿmi? He÷ göman etmirÿm.
– ßvvÿlcÿ... bu trubka tÿmizlÿyicisini gþrörsönözmö?
– Bÿli.
– Bu, sizinkilÿrdÿn birimi?
– Bilmirÿm. Özÿrinÿ iøarÿ qoymuram.
– Polkovnik Arbetnot, Èstanbul–Kale vaqonunda trub­
ka ÷ÿkÿn tÿk kiøi yol÷u olduüunuzu bilirsinizmi?
– Elÿdirsÿ, demÿli, tÿmizlÿyici mÿnimdir.
– Bunun haradan tapûldûüûnû bilirsinizmi?
– Bu barÿdÿ he÷ bir mÿlumatûm yoxdur.
– Þldörölÿn adamûn cÿsÿdinin yanûndan tapûldû.
Arbetnot qaølarûnû qaldûrdû.
– Polkovnik Arbetnot, bu tÿmizlÿyici oraya necÿ
döømöø ola bilÿr? Bunu bizÿ sþylÿyÿ bilÿrsinizmi?
– Bunu orada yerÿ salûb-salmadûüûmû soruøursunuzsa,
xeyr, mÿn salmadûm.
– He÷ cÿnab Ret÷ettin kupesinÿ getdinizmi?
– O adamla danûømadûm belÿ.
– Onunla he÷ danûømadûnûz vÿ onu þldörmÿdiniz, elÿmi?
 A
Polkovnikin qaølarû yenÿ istehzalû bir ifadÿylÿ qalxdû.
– ßgÿr belÿ bir iø tutsaydûm, hÿr halda, sizÿ a÷ûq­la­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

maz­dûm. Ancaq doürusunu bilmÿk istÿyirsinizsÿ, o adamû
mÿn þldörmÿdim.
Puaro:
– Hm, – deyÿ mûzûldandû. – Nÿsÿ, bu, þnÿmli deyil.
– Doürudan?
Arbetnot ÷aømûø kimiydi. Narahatlûqla Puaronu sözdö.
Balacaboy bel÷ikalû:
– ×önki trubka tÿmizlÿyicisi he÷ dÿ þnÿmli deyil, – deyÿ
davam etdi. – Onun nÿyÿ gþrÿ kupedÿ olduüunu bir øÿkil­
dÿ a÷ûqlaya bilÿrÿm.
Arbetnot ona heyrÿtlÿ baxdû.
Puaro:
– Mÿn sizi baøqa bir mÿsÿlÿ ö÷ön gþrmÿk istÿyirdim,
– deyÿ ÿlavÿ etdi. – Bÿlkÿ, miss Debenham Konya stan­ 181
si­ya­sûnda onun sizÿ sþylÿdiyi bÿzi sþzlÿri eøitdiyimi danûø­
mûødûr.
Arbetnot cavab vermÿdi.
– Aranûzda olan o sþhbÿti miss Debenham indi deyil,
hÿr øey sona ÷atandan sonra danûøacaq. Bötön bunlar
geridÿ qalandan sonra... Bu sþzlÿrin nÿ mÿnaya gÿldiyini
bilirsinizmi?
– ×ox tÿÿssöflÿnirÿm, mösyþ Puaro. Ancaq bu sualû­
nûza cavab vermÿyi rÿdd edirÿm.
– Nÿyÿ gþrÿ?
Arbetnot soyuq bir tþvrlÿ:
– Bu sþzlÿrin mÿnasûnû miss Debenhamûn þzöndÿn
soruø­maüûnûzû mÿslÿhÿt gþrörÿm, – dedi.
– Mÿn dÿ elÿ etdim.
– Vÿ o, sizÿ bunlarûn mÿnasûnû a÷ûqlamaüû rÿdd etdi,
elÿ deyilmi?
– Bÿli.
– O halda, siz dÿ mÿnim bu mþvzuda aüzûmû a÷ûb tÿk
kÿlmÿ belÿ sþylÿyÿ bilmÿyÿcÿyimi baøa döømÿli idiniz.
– Bir xanûmûn sirrini ÿlÿ vermÿk istÿmirsiniz, demÿk?
– Èstÿyirsiniz, bunu bu øÿkildÿ dÿ sþylÿyÿ bilÿrsiniz.
– Miss Debenham bu sþzlÿrin, sadÿcÿ, ona aid øÿxsi
bir mÿsÿlÿylÿ baülû olduüunu sþylÿdi.
– Elÿdirsÿ, onun sþzönö nÿyÿ gþrÿ qÿbul etmirsiniz?
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– ×önki, polkovnik, miss Debenham bizdÿ dÿrin øöb­

hÿlÿr oyadûr.
Polkovnik ÿsÿbiliklÿ:
– Sÿrsÿmlikdir, – dedi.
– Sÿrsÿmlik deyil.
– ßlinizdÿ onun ÿleyhinÿ he÷ bir dÿlil yoxdur.
– Balaca Deyzi Armstronq qa÷ûrûldûüû zaman miss
Deben­ha­mûn Armstronqlarûn yanûnda dayÿ olaraq ÷alûø­
masû, sizcÿ, þnÿmli bir øey deyilmi?
Qorxunc bir sÿssizlik oldu.
Puaro yavaø÷a baøûnû buladû.
– Gþrörsönöz dÿ? Siz fikirlÿødiyinizdÿn daha ÷ox øey
bili­rÿm. Miss Debenham gönahsûzdûrsa, nÿyÿ gþrÿ bunu
gizli saxladû? Nÿ ö÷ön mÿnÿ Amerikaya he÷ getmÿdiyini
sþylÿdi?
182 Polkovnik yavaøca þskördö:
– Xÿtaya yol vermÿdiyinizdÿn ÿminsinizmi?
– Xÿtaya yol vermirÿm. Miss Debenham nÿyÿ gþrÿ
mÿnÿ yalan sþylÿdi?
Arbetnot ÷iyinlÿrini ÷ÿkdi:
– Bunu onun þzöndÿn soruøsanûz, daha doüru olar.
Ancaq mÿn yenÿ dÿ yanûldûüûnûzdan ÿminÿm.
Puaro sÿsini yöksÿldÿrÿk qarsonlardan birini ÷aüûrdû.
– 11 nþmrÿli kupeyÿ gedib, ingilis xanûma buraya
gÿlmÿk lötföndÿ bulunmasûnû sþylÿyin.
– Baø östÿ, cÿnab.
Qarson uzaqlaødû.
Dþrd adam da sÿssiz-sÿmirsiz oturmuødu indi. Arbet­
no­tun özö daødan oyulmuødu, sanki; ifadÿsiz öz xÿt­lÿri
gÿrgin idi.
Qarson geri dþndö.
– Gÿlir, cÿnab.
– Tÿøÿkkör edirÿm.
Bir-iki dÿqiqÿ sonra Mari Debenham vaqon-restorana
girdi.
 A
VII ôÿñèë
K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

MARÈ DEBENHAM KÈMDÈR

Ølyapasûz idi gÿnc qadûn. Baøûnû meydan oxuyurmuø

kimi arxaya atmûødû. Alnûnda arxaya doüru dalüalanan sa÷­
larû, qabarmûø burun pÿrÿlÿri, dalüalarû cÿsarÿtlÿ yaran bir
gÿminin þn tÿrÿfindÿki oyma fiqura bÿnzÿyirdi. Bu anda
÷ox gþzÿl idi. Baxûølarû qûsa bir an ö÷ön Arbetnota doüru
sözöldö. Sonra da Puaroya baxaraq:
– Mÿni gþrmÿk istÿmisiniz? – deyÿ soruødu.
– Sizdÿn bu sÿhÿr bizÿ nÿyÿ gþrÿ yalan sþylÿdiyinizi
soruømaq istÿyirdim, madmazel.
– Yalanmû sþylÿdim? Nÿ demÿk istÿdiyinizi anlaya bil­
mirÿm. 183
– Armstronq faciÿsi zamanû o evdÿ yaøadûüûnûzû biz­dÿn
gizli saxladûnûz. Mÿnÿ Amerikaya he÷ getmÿdiyinizi sþy­lÿ­diniz.
Puaro onun bir an diksindiyini, sonra da þzönö top­
ladûüûnû gþrdö.
Mari Debenham:
– Bÿli, – dedi. – Doürudur bu.
– Xeyr, madmazel. Bu yalandûr.
– Mÿni sÿhv baøa döødönöz. Mÿn demÿk istÿdim:
mÿnim yalan sþylÿmÿyim doürudur.
– Demÿk, belÿ. Bunu inkar etmirsiniz?
Miss Debenhamûn dodaqlarû acû bir gölömsÿmÿylÿ
bököldö:
– ßlbÿttÿ. ßgÿr yalanûmû tutmusunuzsa, artûq baøqa
yolum qalmûr.
– ßn azûndan, he÷ olmasa, a÷ûq danûøûrsûnûz, madmazel.
– Gþrönör, ÿlimdÿn baøqa bir øey gÿlmir.
– Bÿli, doürudur, ÿlbÿttÿ. Vÿ indi, madmazel, sizdÿn
bu yalanlarûn sÿbÿbini soruøa bilÿrÿmmi?
– Sÿbÿbinin ÷ox aydûn olduüunu fikirlÿøirdim, mösyþ
Puaro.
– Mÿnim ö÷ön he÷ aydûn deyil, madmazel.
Gÿnc qadûn sakit, amma bir az gÿrgin sÿslÿ:
– Mÿn dolanûøûüûmû iølÿyÿrÿk tÿmin etmÿk mÿcburiy­
yÿ­tin­dÿyÿm, – dedi.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– Yÿni demÿk istÿyirsiniz ki...

Mari Debenham baøûnû qaldûraraq Puaronun özönÿ baxdû.
– Bir qûzûn aüûllû-baølû bir iø tapmasû vÿ bunu ÿldÿn
burax­mamasû ö÷ön necÿ möbarizÿ aparmalû olduüu haq­
qûnda bilginiz varmû ÿcÿba, mösyþ Puaro? Bir cinayÿt hadi­
sÿsi özöndÿn istintaqa ÷ÿkilÿn, tutulan, adû, hÿtta bÿlkÿ
dÿ, fotosu ingilis qÿzetlÿrindÿ ÷ûxan bir qûzû orta tÿbÿqÿdÿn
olan bir ana, uøaüûna dayÿ olaraq tutarmû, sizin fikrinizcÿ?
– ßgÿr gönahkar deyilsinizsÿ, nÿyÿ gþrÿ tutmasûn?
– Gönah? Bunun gönahkar olmaqla ÿlaqÿsi yoxdur. ßsas
mÿsÿlÿ odur ki, adûn qÿzetlÿrÿ döømÿsin! Bu gönÿ qÿdÿr
hÿyatda baøarûcû oldum, mösyþ Puaro. Yaxøû ailÿlÿrin yanûn­da
bol maaøla ÷alûødûm. He÷ bir faydasû olmayacaüûnû bilÿ-bilÿ,
÷atmûø olduüum bu sÿviyyÿni tÿhlökÿyÿ atmalû deyilÿm.
– Bu baxûmdan siz deyil, mÿn qÿrar verÿ bilÿrdim, mad­
184 mazel. Bunu sþylÿmÿyimÿ izin verin.
Mari Debenham ÷iyinlÿrini ÷ÿkdi.
– Mÿsÿlÿn, bir nÿfÿrin øÿxsiyyÿti barÿdÿ mÿnÿ yardûm
edÿ bilÿrdiniz.
– Nÿ demÿk istÿyirsiniz?
– Yÿni Nyu-Yorkda dÿrs verdiyiniz qûzû, xanûm Arm­
stron­qun bacûsû qrafinya Andrenini tanûmamaüûnûz möm­
kön­dörmö?
– Qrafinya Andreninimi? Xeyr. – Mari Debenham baøûnû
buladû: – Bÿlkÿ, bu, sizÿ ÷ox qÿribÿ gÿlÿcÿk... Ancaq mÿn
onu tanûmadûm. Mÿn onu gþrdöyöm zaman hÿlÿ balaca
uøaq idi. Ö÷ ildÿn daha artûq bir möddÿt ke÷di aradan.
Bÿli, qrafinya mÿnÿ kimisÿ xatûrladûrdû. Buna gþrÿ elÿ
fikirlÿøÿ-fikirlÿøÿ qalmûødûm. Ancaq elÿ yad bir havasû var
ki, onun o ki÷ik amerikalû mÿktÿb øagirdi olduüu aülûma
belÿ gÿlmÿdi. Vaqon-restorana girÿrkÿn ona, sadÿcÿ,
nÿzÿr saldûm vÿ özöndÿn ÷ox, paltarûna baxdûm. – Xÿfifcÿ
gölöm­sÿdi. – Qadûnlar belÿdir. Sonra... baøûm qarûøûq idi,
ona gþrÿ dÿ he÷ fikir vermÿdim.
– Sirrinizi mÿnÿ sþylÿmÿyÿcÿksinizmi, madmazel? – Pua­
ro­nun sÿsi yumøaq vÿ tÿsirli idi.
Mari Debenham göclÿ eøidilÿcÿk al÷aq sÿslÿ:
– Sþylÿyÿ bilmÿrÿm, – dedi. – Sþylÿyÿ bilmÿrÿm.
Sonra birdÿn-birÿ, ÿn gþzlÿnilmÿz bir anda þzönö sax­
laya bilmÿdi, özönö irÿliyÿ uzatdûüû qollarûnûn arasûnda gizlÿ­­dÿ­
 A
rÿk hû÷qûra-hû÷qûra, titrÿyÿ-titrÿyÿ aülamaüa baøladû. Arbet­not
ayaüa sû÷rayûb yþndÿmsiz bir øÿkildÿ onun yanûn­da dayandû: K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Mÿn... bura baxûn ha... – Duruxaraq dþndö. Dÿhøÿtli
bir hikkÿylÿ Puaroya baxdû. – Sÿni xûncûm-xûncûm edÿrÿm
ha, murdar liliput!
Buk etiraz etdi.
– Mösyþ!
Arbetnot tÿkrar gÿnc qadûna tÿrÿf dþnmöødö:
– Mari... xahiø edirÿm...
Mari Debenham ayaüa qalxdû:
– Bir øey yoxdur. Artûq ke÷di. Artûq mÿnÿ bir sþzönöz
qalmadû, elÿ deyilmi, mösyþ Puaro? ßgÿr varsa, gÿlib mÿni
taparsûnûz. Ay Allah, þzömö ÿmÿlli-baølû gic kimi aparûram!
Tez-tÿlÿsik salondan ÷ûxdû.
Arbetnot onun arxasûnca getmÿzdÿn þncÿ yenÿ Pua­
roya sarû dþndö: 185
– Miss Debenhamûn bu iølÿ he÷ bir ÿlaqÿsi yoxdur.
He÷ bir ÿlaqÿsi. Baøa döødönöz? ßgÿr ona baø qoøsanûz,
onu incitsÿniz, qarøûnûzda mÿni gþrÿcÿksiniz, – deyÿrÿk
baøûnû dik qaldûrûb hirslÿ qapûdan ÷ûxdû.
Puaro:
– Èngilislÿrin ÿsÿbilÿømÿyindÿn xoøum gÿlir, – dedi.
– ×ox ÿylÿncÿli olurlar. Hÿyÿcanlarû artdûqca nÿ danûø­dûq­
larûnû da bilmirlÿr.
Buna baxmayaraq, ingilislÿrin þzönö necÿ aparmasû
Buku he÷ maraqlandûrmûrdû. Dostuna duyduüu heyranlûq
xeyli artmûødû.
– Qeyri-adisiniz, dostum! – deyÿ baüûrdû. – Bir mþcözÿ
dÿ gþstÿrdiniz! Mþcözÿ kimi bir tapûntûdûr bu.
Doktor Konstantin dÿ heyranlûqla:
– Bunlarû necÿ fikirlÿøib tapûrsûnûz? – dedi. – Ènanûlasû deyil.
– Hm, bu øÿrÿf mÿnÿ aid deyil, dostlar. Elÿ dÿ bþyök
tapûntû sayûlmaz bu. Qrafinya Andreni vÿziyyÿtin necÿ oldu­
üunu mÿnÿ, demÿk olar ki, a÷ûq øÿkildÿ sþylÿdi.
– Necÿ? Bu mömkön deyil!
– Ondan dayÿ haqqûnda soruøduüumu yada salûn.
Daha þncÿ, “Mari Debenham bu iøÿ qarûødûsa da, hÿr halda,
o zamanlar evdÿ dayÿlik edirdi”, – deyÿ qÿrar vermiødim.
– Bÿli, amma qrafinya Andreni tamam baøqa bir adamû
tÿsvir etmiødi.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

– ßlbÿttÿ. Uzunboylu, qûzûlsa÷lû, ortayaølû bir qadûn.

Yÿni miss Debenhamla daban-dabana zidd bir insan.
×ox maraqlû bir øeydi bu. Sonra qrafinya tez-tÿlÿsik bir ad
uydur­maq mÿcburiyyÿtindÿ qaldû vÿ fÿrqinÿ varmadan yol
ver­diyi bir sÿslÿømÿ onu ÿlÿ verdi. Bildiyiniz kimi, qadûnûn
adû­nûn miss Fribodi olduüunu sþylÿdi.
– Bÿli.
– Bÿlkÿ dÿ, xÿbÿriniz yoxdur, amma Londonda “Deben­
ham vÿ Fribodi” adûnda bir maüaza vardûr. Deben­ham adû
aülûndan ke÷ÿrkÿn tez-tÿlÿsik baøqa bir ad tap­maüa ÷alûødû
vÿ aülûna ilk gÿlÿn Fribodi oldu. Tÿbii, mÿn mÿsÿlÿnin nÿ
yerdÿ olduüunu o saat baøa döødöm.
– Bax ha, bu da bir yalan. Qrafinya nÿ ö÷ön yalan sþylÿdi?
– Hÿr halda, yenÿ sÿdaqÿtli olduüuna gþrÿ. Bu, iølÿri
bir az ÷ÿtinlÿødirir.
186 Buk ÿsÿbiliklÿ:
– Aman Allah! – deyÿ baüûrdû. – Bu qatarda hamû yalan
danûøûr-nÿdir?
Puaro:
– Bax bunu biz indi þyrÿnÿcÿyik, – dedi Puaro.

VIII ôÿñèë
YENß ×AØDÛRÛCÛ
A×ÛQLAMALAR
Buk:
– Artûq mÿni he÷ bir øey ÷aødûra bilmÿz, – dedi. – He÷
bir øey. Qatardakû bötön yol÷ularûn vaxtilÿ Armstronqla­
rûn evindÿ yaøamûø olduqlarûnû þyrÿnsÿm, yenÿ dÿ heyrÿt
etmÿrÿm.
Puaro:
– Bu sþzlÿriniz ÷ox maraqlûdûr, – gölömsÿyÿrÿk dedi.
– Hamûdan daha artûq øöbhÿlÿndiyiniz italyanûn nÿlÿr sþy­
lÿyÿcÿyini dinlÿmÿk istÿyÿrsinizmi?
– Yoxsa yenÿ o mÿøhur ehtimallarûnûzdan birini a÷ûq­
la­yacaqsûnûz?
– Döz tapmûsûnûz.
Konstantin:
– Son dÿrÿcÿ fþvqÿladÿ hadisÿdir bu hadisÿ, – dedi.
 A
– Xeyr. ßksinÿ, ÷ox adidir.
Buk gölönc bir ömidsizliklÿ ÿllÿrini havaya qaldûrdû: K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– ßgÿr adi dediyiniz budursa, dostum... – Demÿyÿ sþz
tapa bilmirdi.
Puaro o arada qarsondan Antonio Foskarellini ÷aüûr­
masûnû istÿmiødi.
Yekÿpÿr italyan i÷ÿri girÿrkÿn özöndÿ ehtiyatlû bir ifadÿ
vardû. Tÿlÿyÿ döømöø bir heyvan kimi ÿsÿbi halda gah
saüa, gah da sola baxûrdû.
– Nÿsÿ demÿk istÿyirsiniz? – deyÿ soruødu. – Sizÿ
sþy­lÿ­yÿcÿk baøqa bir sþzöm yoxdur. Eøidirsiniz? He÷ bir
sþzöm yoxdur. – ßlini masaya vurdu.
Puaro kÿskin tþvrlÿ:
– Bizÿ sþylÿyÿcÿk bir øeyiniz var, – dedi. – Hÿqiqÿti!
– Hÿqiqÿti? Ètaliyalû ÿndiøÿylÿ Puaroya nÿzÿr saldû.
O meh­riban vÿ þzöndÿn ÿmin ÿdalarû yoxa ÷ûxmûødû. 187
– Bÿli. Bÿlkÿ dÿ, mÿn bunu indidÿn bilirÿm. Ancaq
sizin a÷ûqlamaüûnûz þzönöz ö÷ön yaxøû olar.
– Amerika polisi kimi danûøûrsûnûz. Yalnûz onlardan eøit­
mÿk olar bu sþzlÿri: “Haydû, danûø... Tez ol, nÿ var, hamû­
sûnû danûø!”
– Aha! Demÿk, Nyu-York polisini yaxûndan tanûyûrsûnûz?
– Xeyr, xeyr. ßleyhimÿ he÷ bir dÿlil tapa bilmÿdilÿr.
Ancaq tapmaüa ÷ox ÷alûødûlar.
Puaro ösulluca:
– Bu iø Armstronq hadisÿsiylÿ baülûydû, elÿ deyilmi?
– deyÿ soruødu. – Siz onlarûn söröcösö idiniz?
Ètaliyalû ilÿ gþz-gþzÿ gÿldilÿr.
Yekÿpÿr adamûn lotuyana ÿdalarû yoxa ÷ûxdû. Èndi boøal­
mûø hava balonuna bÿnzÿyirdi.
– Madam ki bilirsiniz... o halda mÿndÿn niyÿ soruøur­
sunuz?
– Bu sÿhÿr nÿyÿ gþrÿ yalan sþylÿdiniz?
– Èøimÿ gþrÿ. O yuqoslav polislÿrinÿ gövÿnmirÿm.
Onlar italyanlara nifrÿt edirlÿr. Mÿnÿ qarøû ÿdalÿtli davran­
mayacaqlarûnû bilirdim.
– Bÿlkÿ dÿ, tam mÿnasûyla ÿdalÿtli davranardûlar!
– Xeyr, xeyr, mÿnim dönÿn gecÿki hadisÿylÿ he÷ bir
baülûlûüûm yoxdur. Kupemdÿn he÷ ÷þlÿ ÷ûxmadûm. O uzun­
sifÿt ingilisdÿn soruøun, sizÿ desin. O kþpÿyi... Ret÷ett
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

deyilÿn o adamû mÿn þldörmÿmiøÿm. ßleyhimÿ olacaq

he÷ bir dÿlil yoxdur ÿlinizdÿ.
Puaro kaüûza nÿsÿ yazûrdû. Baøûnû qaldûraraq yavaøca:
– ×ox yaxøû, – dedi. – Gedÿ bilÿrsiniz.
Foskarelli narahatlûqla duruxdu.
– Qatilin mÿn olmadûüûmû baøa döødönöz, elÿ deyilmi?
O hadisÿylÿ he÷ bir ÿlaqÿmin ola bilmÿyÿcÿyini anladûnûz.
– Gedÿ bilÿcÿyinizi sizÿ sþylÿdim.
– Qurmadûr bu. Cinayÿti mÿnim östömÿ atmaq istÿ­yir­
siniz? Hÿm dÿ elektrik stulunda gÿbÿrmÿli olan bir donuza
gþrÿ. Onun tapûlûb elektrik stulunda oturdulmamasû bir
rÿza­lÿtdir. ßgÿr bu cinayÿti mÿn tþrÿtsÿydim, mÿni yaxa­
la­saydûlar...
– Amma sizi hÿbs etmÿdilÿr. Siz hÿtta o uøaüûn oüur­
lan­masûnda iøtirak etmiødiniz.
188 – Nÿ danûøûrsûnûz siz? O balaca... bötön evin gölÿr
özöy­dö o. Mÿni “Tonio” deyÿ ÷aüûrardû. Maøûna minÿr,
sanki, sökan arxa­sûndaymûø kimi davranardû. Bötön ev
ÿhli ona pÿrÿs­tiø elÿyÿrdi. Axûrda polis belÿ bunu anladû.
Ah, o gþzÿl kþrpÿ!
Sÿsi yumøalmûødû. Gþzlÿri doldu. Sonra da birdÿn-birÿ
dabanlarûnûn özÿrindÿ dþnÿrÿk sörÿtlÿ salondan ÷ûxdû.
Puaro:
– Petro, – deyÿ sÿslÿndi.
Qarson qa÷araq gÿldi.
– Onuncu nþmrÿdÿn o isve÷li qadûnû ÷aüûr.
– Baø östÿ, mösyþ.
Buk:
– Daha birini? – deyÿ baüûrdû. – Ah, xeyr... inanûlmazdûr
bu. Vallah, inanûlasû deyil – deyirÿm sizÿ!
– Dostum, bilmÿlisiniz ki... Axûrda qatarda hÿr kÿsin
Ret÷etti þldörmÿsi ö÷ön þnÿmli bir sÿbÿbi olduüunu ortaya
÷ûxarsaq belÿ, yenÿ dÿ þyrÿnmÿk mÿcburiyyÿtindÿyik vÿ
yalnûz þyrÿndikdÿn sonra gönahkarûn kim olduüuna qÿti
qÿrar verÿ bilÿrik.
Buk zarûdû:
– Baøûm fûrlanûr.
Qarson, özöndÿ hÿr øeyi baøa döøÿn bir ifadÿylÿ
Qreta Olsonu i÷ÿri þtördö. Qadûn Puaronun qarøûsûndakû
stula ÷þkdö vÿ dÿsmalûnû özönÿ basaraq daha da bÿrkdÿn
 A
hû÷­qûr­maüa, ÿlindÿki bþyök dÿsmalla burnunu silmÿyÿ
baøladû. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Þzönözö ÿlÿ alûn, madmazel. Þzönözö özmÿyin.
Puaro qadûnûn ÷iyninÿ toxundu:
– Mÿnÿ, sadÿcÿ, doüru olan bir ne÷ÿ sþz sþylÿyin.
Balaca Deyzi Armstronqa baxan dayÿ siz idiniz, elÿ deyilmi?
Zavallû qadûn:
– Doürudur bu, – deyÿ mûzûldanaraq gþzönön yaøûnû
axûtmaüa davam etdi.
– Elÿdir ki var. Ah, o, bir mÿlÿkdi. Qÿlbi sevgiylÿ dolu
ki÷ik, øirin bir mÿlÿk. Sevgi vÿ øÿfqÿtdÿn baøqa bir øey gþr­
mÿmiødi. O ÿxlaqsûz adam onu qa÷ûrdû. Ona qarøû zalûm­ca­
sûna davrandû... Bÿdbÿxt anasû vÿ dönyaya gÿlÿ bil­mÿ­yÿn
o biri kþrpÿ... Tÿsÿvvör edÿ bilmÿzsiniz... Bil­mÿz­si­niz...
ßgÿr siz dÿ orada olsaydûnûz, bötön o fÿlakÿti gþrsÿydi­niz!
Sizÿ bu sÿhÿr hÿqiqÿti a÷ûb demÿliydim. Ancaq qorx­dum... 189
Qorxdum. O murdar adamûn þldöyönÿ sevinmiødim. Artûq
ki÷ik uøaqlara iøgÿncÿ verÿ bilmÿyÿcÿk, onlarû þldörÿ bil­mÿ­
yÿ­cÿkdi. Ah, danûøa bilmÿyÿcÿyÿm... Sþz tapa bilmirÿm...
ßvvÿlkindÿn daha øiddÿtlÿ aülamaüa baøladû.
Puaro hÿlÿ dÿ øÿfqÿtlÿ ÿlini onun ÷iyninÿ vuraraq
tÿsÿlli ver­mÿkdÿydi.
– Yaxøû... Yaxøû... Baøa döøörÿm... hÿr øeyi anlayûram...
hÿr øeyi, hÿr øeyi... Mÿnÿ inanûn. Sizÿ artûq sual vermÿ­yÿ­
cÿ­yÿm. Doüru olduüunu bildiyim bir øeyi etiraf etmÿyiniz
yetÿr­lidir mÿnim ö÷ön. Xatircÿm olun ki, sizi baøa döøö­
rÿm...
He÷ azca da olsa, danûøacaq halda deyildi Qreta Olson.
Ayaüa qalxdû vÿ ÿlhavasûna qapûya doüru getdi vÿ tam arada
i÷ÿri girÿn adamla toqquødu. Nþkÿr Masterman idi bu.
O, birbaøa Puaronun yanûna gÿldi vÿ hÿr zamankû
sakit, ifadÿsiz sÿsiylÿ danûømaüa baøladû:
– Sizi narahat etmÿdiyimÿ ömid edirÿm, cÿnab. Dÿrhal
gÿlib sizÿ hÿqiqÿti sþylÿmÿyimin daha yaxøû olacaüûnû
döøöndöm. Mÿn möharibÿdÿ polkovnik Arbetnotun den­
øiki idim, cÿnab. Daha sonra Nyu-Yorkda da onun yanûn­
da nþkÿr olaraq ÷alûødûm. Qorxdum, bu hÿqiqÿti bu
sÿhÿr sizdÿn gizli saxladûm. Bu hÿrÿkÿtim doüru deyildi,
cÿnab. Gÿlib sizÿ hÿr øeyi sþylÿmÿyimin doüru olacaüûna
qÿrar verdim. Ancaq Toniodan øöbhÿlÿnmÿdiyinizÿ ömid
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

edirÿm, cÿnab. Tonio bir mil÷ÿyÿ belÿ ÿl qaldûrmaz, cÿnab.

Onun bötön gecÿ kupedÿn ayrûlmadûüûna da and i÷ÿ bilÿ­
rÿm, cÿnab. Buna gþrÿ dÿ cinayÿti o iølÿmiø ola bil­mÿz.
Tonio bir ÿcnÿbi ola bilÿr, cÿnab, amma ÷ox iøûqlû insan­
dûr. Qÿzetlÿrdÿ oxuduüumuz o pis qatil italyanlara he÷
bÿnzÿmÿz. – Bunlarû deyib susdu.
Puaro israrla onu sözördö:
– Bötön sþylÿyÿcÿklÿriniz bu qÿdÿrmi?
– Bu qÿdÿr, cÿnab. – Duruxdu. Puaronun bir øey
sþylÿmÿdiyini gþröb özr istÿyirmiø kimi ÿyilib saüollaødû.
Qûsa bir tÿrÿddöddÿn sonra, gÿldiyi kimi, ösulluca vaqon-
restorandan ÷ûxdû.
Doktor Konstantin:
– Bu, oxuduüum polis romanlarûnûn hamûsûndan daha
ÿcaib bir hadisÿ oldu, – dedi. – Ènanûlasû deyil.
190 Buk:
– Mÿn dÿ eyni fikirdÿyÿm, – deyÿrÿk ah ÷ÿkdi.
– O vaqon­dakû on iki yol÷udan doqquzunun Armstronq
hadi­sÿ­siylÿ ÿlaqÿsi olduüu ortaya ÷ûxdû. Daha nÿ olacaq?
Gþrÿ­sÿn, bundan sonra kim gÿlÿcÿk?
Puaro:
– Bu sualûnûza cavab verÿ bilÿcÿyÿm, deyÿsÿn, – dedi.
– Baxûn, amerikalû detektivimiz cÿnab Hardman gÿlir.
– Yoxsa o da nÿyisÿ etiraf edÿcÿk?
Puaro cavab vermÿmiø amerikalû onlarûn masasûna
gÿldi. Zÿkalû gþzlÿrlÿ onlarû soldan-saüa sözdökdÿn sonra
bir stula oturdu:
– Bu qatarda nÿlÿr olur? – deyÿ soruødu. – Mÿnÿ
gþrÿ, buranûn dÿlixanadan he÷ bir fÿrqi yoxdur.
Puaro gþzlÿrindÿ nÿøÿli bir parûltûyla:
– Cÿnab Hardman, – dedi. – Armstronqlarûn evindÿ
baüban olmadûüûnûzdan ÿminsinizmi?
Hardman bu sþzÿ baøqa bir cavab verdi:
– Onlarûn baüû var idi.
– Bÿs eøikaüasû olmaüûnûzdan?
– Elÿ bir yerÿ uyüun olacaq qÿdÿr köbar deyilÿm. Xeyr,
Armstronqlarûn eviylÿ he÷ bir ÿlaqÿm olmadû. Qatarda
onlarla ÿlaqÿsi olmayan tÿkcÿ mÿn varam, deyÿsÿn. Yavaø-
yavaø buna inanmaüa baølayûram. Ènanûlasû øey deyil, elÿ
deyilmi? Ènanûlasû deyil!
 A
Puaro sakit-sakit:
– Hÿqiqÿtÿn, bir az tÿÿccöblö kimidir, – deyÿ mûzûl­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

dandû.
Buk þzönö saxlaya bilmÿdi:
– Doürudan ha! Bunlarûn hamûsû gölöncdör!
Puaro soruødu:
– Sizin cinayÿt haqqûnda fikirlÿriniz varmû, cÿnab Hard­
man?
– Xeyr. Mÿn dÿ ÷aøûb-qalmûøam. Nÿ döøönÿcÿyimi
bil­mirÿm. Hamûsû birdÿn bu cinayÿt hadisÿsinÿ qarûømûø
ola bilmÿz. Ancaq hansûnûn gönahkar olduüunu he÷ cör
anlaya bilmirÿm. Siz bötön bunlarû necÿ aydûnlaødûrdûnûz?
Bax mÿnim þyrÿnmÿk istÿdiyim budur.
– Tÿxmin etdim.
– O halda, mÿnÿ inanûn, ehtimallarû irÿli sörmÿk iøini
÷ox yaxøû bilirsiniz. Bÿli. Bunu bilirÿm vÿ sþylÿyirÿm. Fþv­ 191
qÿladÿsiniz.
Cÿnab Hardman arxasûna yaslanaraq heyran-heyran
Puaroya baxdû:
– Ancaq mÿni baüûølayûn, sizi ilk dÿfÿ gþrÿn adam buna
qÿtiyyÿn inanmaz. Qarøûnûzda hþrmÿtlÿ baø ÿyirÿm. Hÿqi­
qÿtÿn, baø ÿyirÿm.
– ×ox nÿzakÿtlisiniz, cÿnab Hardman.
– Nÿzakÿtli, ya nÿzakÿtsiz, siz artûq mÿni þtöb-ke÷­mi­
siniz.
Puaro:
– Nÿ olursa olsun, – dedi, – problem hÿlÿ ki hÿll edil­
mÿyib. Cÿnab Ret÷etti kimin þldördöyönö qÿti øÿkildÿ
sþylÿyÿ bilÿrikmi?
Hardman:
– Mÿndÿn bunu he÷ soruømayûn, – cavab verdi. – Mÿn
bir øey sþylÿyÿ bilmÿrÿm. Qÿlbim heyranlûqla doludur.
Haq­larûnda hÿlÿ dÿ bir ehtimalûnûz olmayan o iki yol÷u
necÿ olacaq? O yaølû amerikalû qadûnla otaq xidmÿt÷isini
deyirÿm. Qatarda, sadÿcÿ, onlarûn ikisinin gönahsûz oldu­
üunu qÿbul edÿcÿyinizi sanûram.
Puaro gölömsÿdi:
– Onlarû ki÷ik kolleksiyamûza qata bilsÿk, hÿr øey yerini
alacaq. Mÿsÿlÿn... Armstronqun evindÿ tÿsÿrröfat iølÿrinÿ
baxan qadûn vÿ bu evin aøpazû onlar ola bilÿrlÿr.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Hardman, sanki, þzönö taleyin ixtiyarûna buraxmûø

halda:
– Artûq bu dönyada mÿni he÷ bir øey heyrÿtlÿndirÿ
bilmÿz, – dedi. – Dÿlixanadûr... Vallah, buranûn dÿlixanadan
bir fÿrqi yoxdur.
– Ah! Artûq bu qÿdÿr tÿsadöf ola bilmÿz! – mösyþ Buk
hÿyÿcanla ÿsib-coøurdu. – Hamûsû da bu hadisÿnin i÷indÿ
olmalûdûr, elÿ bil!
Puaro ona baxdû:
– Baøa döømörsönöz... Sþylÿyin mÿnÿ. Ret÷etti kimin
þldördöyönö bilirsinizmi?
Buk suala sualla cavab verdi:
– Siz bilirsinizmi?
Puaro baøûyla tÿsdiq etdi:
– Hÿ, ÿlbÿttÿ. Bunu bir az ÿvvÿl bildim. Elÿ aydûn bir
192 øeydir ki, sizin dÿ anlamûø olmadûüûnûza mÿÿttÿl qalûram.
– Hardmana sarû dþnÿrÿk soruødu: – Bÿs siz?
Amerikalû:
– Xeyr, – dedi. Maraqla bel÷ikalû detektivÿ baxûrdû. – Bil­
mirÿm... He÷ bilmirÿm... Qatil onlardan hansûdûr?
Puaro bir an cavab vermÿdi. Sonra da:
– Cÿnab Hardman, hÿr kÿsi buraya toplamaq nÿza­
kÿtini gþstÿrin, – dedi, – bu sirrin ÷þzölmÿsinin iki yolu var
vÿ hÿr ikisini dÿ hamûnûza birdÿn danûømaq istÿyirÿm.

IX ôÿñèë
PUARONUN ÈKÈ VERSÈYASÛ

Yol÷ular birlikdÿ vaqon-restorana girdilÿr vÿ masalarûna

oturdular. Hamûsûnûn özöndÿ, demÿk olar ki, eyni ifadÿ
vardû: ÿndiøÿqarûøûq maraq. Èsve÷li qadûn hÿlÿ dÿ aülayûr vÿ
xanûm Habbard ona tÿsÿlli vermÿyÿ ÷alûøûrdû.
– Þzönözö ÿlÿ alûn, gþzÿlim, hÿr øey dözÿlÿcÿk. Þzö­
nözö ÿldÿn salmamalûsûnûz bu qÿdÿr. Bÿlkÿ, aramûzdan biri
murdar bir qatildir. Ancaq onun siz olmadûüûnûzû hamûmûz
÷ox yaxøû bilirik. Belÿ döøönÿ bilmÿk ö÷ön insanûn aüûlsûz
olmasû lazûmdûr. Mÿn yanûnûzdan ayrûlmayacaüam. Siz he÷
narahat olmayûn.
Puaro ayaüa qalxarkÿn sÿsi kÿsildi.
 A
Yataqlû vaqonun bÿlÿd÷isi qapûnûn þnöndÿ dayan­mûødû:
– Burada durmaüûma icazÿ verirsinizmi, cÿnab? K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– ßlbÿttÿ, Miøel.
Puaro xÿfifcÿ þskördö:
– Xanûmlar vÿ cÿnablar, hamûnûz bir az ingiliscÿ bildiyiniz
ö÷ön bu dildÿ danûøacaüam. Buraya Samuel Eduard Ret­
÷et­tin, digÿr adûyla Kassettinin þlömönö araødûrmaq ö÷ön
top­laø­mûøûq. Cinayÿt iki øÿkildÿ a÷ûla bilÿr. Hÿr ikisini gþz­
lÿ­ri­nizin þnönÿ sÿrÿcÿyik vÿ mösyþ Bukla doktor Kon­stan­
tin­dÿn hansûnûn doüru olduüu haqqûnda qÿrar vermÿlÿrini
istÿyÿcÿyÿm.
Hadisÿylÿ baülû hÿr øeyi bilirsiniz. Cÿnab Ret÷ettin
cÿsÿdi bu sÿhÿr aøkar edildi. Onun dönÿn gecÿ ÿn son
12.37-dÿ hÿyatda olduüunu bilirik. ×önki o arada qapûnûn
arxasûndan yataqlû vaqon bÿlÿd÷isiylÿ danûøûb. Pijama
pencÿyinin cibindÿki saatûn ÿzildiyi aøkar edildi. Saat ikiyÿ 193
on beø dÿqiqÿ iølÿmiø dayanmûødû. Meyit tapûldûüû zaman
möayinÿ edÿn doktor Konstantin, Ret÷ettin gecÿ on ikiylÿ
iki arasû þldörölmöø ola bilÿcÿyini bildirdi. Hamûnûzûn da
bildiyi kimi, qatar gecÿyarûsû qar yûüûnûna dirÿndi. Ondan
sonra da kiminsÿ qatardan enÿrÿk uzaqlaømasû imkan­sûz­
laødû.
Nyu-Yorkdakû bir detektiv börosundan olan cÿnab
Hardmanûn ifadÿsinÿ gþrÿ, – bir ne÷ÿ nÿfÿr dþnöb Hard­
mana baxdû, – onun kupesinin þnöndÿn kiminsÿ nÿzÿrÿ
÷arpmadan ke÷ib-getmÿsi mömkön deyilmiø. ßn sondakû,
on altû nþmrÿli kupedir bu. Bu özdÿn, qatilin konkret bir
vaqonda, yÿni Èstanbul–Kale vaqonunda olduüu nÿti­cÿsini
qÿbul etmÿk mÿcburiyyÿtindÿ qalûrûq. Bu, bizim ver­si­ya­
mûzdûr.
Buk heyrÿtlÿ:
– Necÿ yÿni? – deyÿ baüûrdû.
– Ancaq indi sizÿ ikinci versiyamû a÷ûqlayacaüam. Cÿnab
Ret÷ettin qorxduüu konkret bir döømÿni vardû. Bu döø­mÿni
haqqûnda cÿnab Hardmana etiraf edib vÿ onun höcu­ma
ke÷diyi tÿqdirdÿ bu iøi Èstanbuldan ayrûldûqdan sonra ikinci
gecÿ edÿcÿyini a÷ûqlayûb.
Xanûmlar vÿ cÿnablar, sizin diqqÿtinizÿ ÷atdûrmalûyam,
mÿncÿ, cÿnab Ret÷ett danûødûüûndan daha artûq øey bilirdi.
Cÿnab Ret÷ettin dÿ tÿxmin etdiyi kimi, döømÿn qatara
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Belqrad vÿ ya Vinkovcidÿ minib. O arada perrona enmiø

polkovnik Arbetnotla cÿnab Makkuinin a÷ûq saxladûüû qapû­
dan girib. ßvvÿlcÿdÿn ehtiyat gþrdöyö yataqlû vaqon bÿlÿd­
÷isi uniformasûnû paltarlarûnûn östöndÿn geyinib. Þzöy­lÿ bir
universal vaqon a÷arû da gþtöröb, bunun vasi­tÿ­si­lÿ qapûnû
a÷ûb cÿnab Ret÷ettin kupesinÿ girÿ bilib. Cÿnab Ret÷ett
yuxu dÿrmanûnûn tÿsiri altûnda olub. Bu adam onu möd­hiø
bir kinlÿ bû÷aqlayûb vÿ aradakû qapûdan xanûm Hab­bar­dûn
kupesinÿ girib...
Xanûm Habbard baøûyla tÿsdiqlÿdi.
– Bÿli, bÿli, elÿdir ki var.
– Ke÷ÿrkÿn istifadÿ etdiyi xÿncÿri xanûm Habbardûn
hamam torbasûna soxub. O arada fÿrqinÿ varmadan
ÿynin­dÿki uniformanûn bir döymÿsini döøöröb. Sonra
bayûra siviøÿrÿk koridorla gedib. Uniformanû tÿlaøla boø
194 kupe­dÿki ÷amadana basûb. Vÿ bir ne÷ÿ dÿqiqÿ sonra þz
kos­tyu­munu geyinÿrÿk qatar hÿrÿkÿtÿ gÿlmÿzdÿn ÿvvÿl
per­rona­ atûlûb. Yenÿ eyni yerdÿn, yÿni vaqon-restoranûn
yaxû­nûn­dakû qapûdan ÷ûxûb.
Yol÷ulardan, rahat nÿfÿs alûrmûølar kimi, ellikcÿ ah qopdu.
Hardman:
– Bÿs saat necÿ olacaq? – dedi.
– Bax elÿ bu saat hÿr øeyi a÷ûq øÿkildÿ gþstÿrmiø olur.
Cÿnab Ret÷ett ×arbrodda saatûnû altmûø dÿqiqÿ geri ÷ÿk­
mÿli idi. Ancaq bunu etmÿyib. Saatû hÿlÿ dÿ Øÿrqi Avro­
paya gþrÿ qurulmuødu. Bu da Orta Avropa saatûndan
altmûø dÿqiqÿ irÿlidir. Cÿnab Ret÷ett bû÷aqlandûüû zaman
saat birÿ on beø dÿqiqÿ iølÿyirdi, ikiyÿ deyil.
Buk baüûrdû:
– Bu a÷ûqlama he÷ bir øeylÿ döz gÿlmir! Bÿs birÿ iyirmi
ö÷ dÿqiqÿ qalmûø kupedÿn sÿsi gÿlÿn adam nÿ olacaq?
Danûøan ya Ret÷ett ola bilÿrdi, ya da onun qatili.
– Bu, o qÿdÿr dÿ vacib deyil. Bu... belÿ deyÿk dÿ... ö÷ön­
cö bir adam da ola bilÿrdi. Fÿrz edÿk ki, Ret÷ettlÿ danûø­ma­
üa gedÿn vÿ onu þlmöø halda gþrÿn biri. Cÿsÿdi gþrön­cÿ
bÿlÿd÷ini ÷aüûrmaq ö÷ön zÿngi basûb. Sonra narahat olma­
üa baølayûb. Þzönö qatil sanmalarûndan qorxub. Buna gþrÿ
dÿ bÿlÿd÷iyÿ, sanki, Ret÷ettmiø kimi cavab verib.
Buk kþnölsöz dÿ olsa:
– Bu ola bilÿr, – deyÿ etiraf etdi.
 A
Puaro xanûm Habbarda baxdû:
– Bÿli, madam, siz nÿsÿ demÿk istÿyirsiniz, deyÿsÿn?.. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Doürusu, nÿ deyÿcÿyimi mÿn dÿ bilmirÿm... Ancaq
necÿ bilirsiniz, saatûmû geri ÷ÿkmÿyi mÿn dÿ unutmuøam?
– Xeyr, madam. Mÿncÿ, siz o adamûn kupenizdÿn
ke÷­diyini eøidÿndÿ yarûyuxulu olmusunuz. Daha sonra siz
kabus gþrmösönöz, yuxunuza girib bir adamûn kupenizÿ
gir­mÿsi. Diksinÿrÿk oyanmûsûnûz vÿ bÿlÿd÷ini ÷aüûrmaq
ö÷ön zÿngi basmûsûnûz.
Xanûm Habbard mûzûldandû:
– Bÿli... Ola bilÿr...
Knyaginya Draqomirova gþzlÿrini bel÷ikalûya zillÿyib
ona israrla baxûrdû:
– Mÿnim xidmÿt÷imin sþzlÿrini necÿ a÷ûqlayacaqsûnûz,
mösyþ Puaro?
– Bu ÷ox sadÿdir, madam. Xidmÿt÷iniz ona gþstÿrdi­ 195
yim dÿsmalûn sizin olduüunu o saat tanûdû. Vÿ ÷ox naøûlûqla
sizi mödafiÿ etmÿyÿ cÿhd gþstÿrdi. Bÿlÿd÷i uniformasûnda
olan o adamla hÿqiqÿtÿn rastlaøûb, ancaq ÷ox ÿvvÿl, qatar
Vinkovci stansiyasûnda olarkÿn. Xidmÿt÷iniz, sanki, adamla
daha gec rastlaømûø kimi gþstÿrib þzönö. Bu øÿkildÿ sizi
øöbhÿlÿrdÿn qurtaracaüûnû hesab edib.
Knyaginya baøûnû ÿydi:
– Hÿr øeyi döøönmösönöz, mösyþ. Sizÿ... heyranam.
Araya sakitlik ÷þkdö. Doktor Konstantin qÿflÿtÿn yum­
ruüunu masaya vuranda hamû yerindÿn dik atûldû:
– Ola bilmÿz! Ola bilmÿz! – deyÿ qûøqûrdû. – Sizin izah­
larûnûz doüru deyil! Bu, aülabatan versiya deyil. Min dÿnÿ
boøluq var bu versiyada. Cinayÿt tamamÿn baøqa cör
iølÿnib vÿ bunu mösyþ Puaro ÷ox yaxøû bilir.
Puaro maraqla onun özönÿ baxdû.
– Þzömön o biri versiyamû a÷ûqlamaq mÿcburiyyÿtindÿ
oldu­üumu anlayûram. Ancaq bu birinci versiyamû da tÿlÿ­
sib kÿnara atmayûn. Ola bilÿr, axûrda onu qÿbul etmÿli
olar­sû­nûz.
Tÿkrar auditoriyaya tutdu özönö:
– Bu cinayÿtin ikinci versiyasû da var. Baxûn, mÿn buna
necÿ gÿlib ÷ûxmûøam. Hamûnû dinlÿdikdÿn sonra yerimi rahat­
layûb gþzlÿrimi yumdum vÿ arxaya sþykÿnib döøön­mÿyÿ
baø­ladûm. Bÿzi diqqÿtÿlayiq mÿqamlar vardû. Bu mÿqamlarû
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

dostlarûma sþylÿdim. Bir hissÿsini dÿ a÷ûb danûø­dûm. Mÿsÿ­

lÿn, pasportdakû yaü lÿkÿsi vÿ baøqa øey­lÿri... Buna gþrÿ
dÿ mÿn yerdÿ qalan mÿqamlarûn özÿrindÿ daya­na­ca­üam.
Bunlardan birincisi, qatar Èstanbuldan ÷ûx­dûq­dan sonra
burada ilk gönorta yemÿyini yediyim zaman gþrdö­yöm
bir øeydir. Salonda hÿr millÿtdÿn vÿ hÿr sinifdÿn insan
vardû. Þz-þzömdÿn belÿ qarûøûq bir qrupun baøqa øÿrt­
lÿr altûnda bir araya gÿlib-gÿlmÿyÿcÿyini soruødum vÿ
bu cavabû verdim: bu, sadÿcÿ, Amerikada ola bilÿr. Ame­
rikada belÿ qarûøûq millÿtlÿrdÿn ÷ox adamûn oturduüu bir
ev ola bilÿr. Bir italyan söröcö, bir ingilis mörÿbbiyÿ, isve÷li
dayÿ, alman otaq xidmÿt÷isi vÿ s. Bu da mÿnim þzömÿ
aid olan “ehtimal” oyununa baølamaüûma sÿbÿb oldu.
Yÿni pyesi sÿhnÿyÿ qoymaüa hazûrlaøan rejissor kimi mÿn
dÿ hÿr kÿsÿ bir rol vermÿyÿ baøladûm. Bunun sayÿ­sindÿ
196 ÷ox maraqlû vÿ insana mÿmnunluq verÿn nÿticÿlÿrÿ gÿlib
÷ûxdûm.
Bundan baøqa, hÿr kÿsin hadisÿ haqqûnda danûø­dûq­
la­rûnû beynimin sözgÿcindÿn ke÷irdim. Nÿticÿ ÷ox ÿcaib
oldu. Misal ö÷ön, cÿnab Makkuinin ÿvvÿl danûødûqlarûnû
gþtörÿk. Onunla apardûüûm ilk sþhbÿt mÿndÿ he÷ bir øöb­
hÿ oyatmamûødû. Ancaq ikinci sþhbÿtimizdÿ qÿribÿ bir sþz
sþylÿdi. Ona Armstronq hadisÿsindÿn bÿhs edÿn kaüûz
par­÷asûnû tapdûüûmûzû sþylÿdiyim zaman: “Axû o...” – dedi
vÿ duruxdu. Sonra da “Yÿni... – deyÿ davam etdi, – qoca
diq­qÿtsizlik etmiø”, – dedi.
ßslindÿ, baøqa bir øey sþylÿmÿk istÿyÿrkÿn sþzö dÿyiø­
dirdiyini hiss etdim. Bÿlkÿ dÿ, belÿ fÿrz edÿk ki, o: “Bÿs
o kaüûz par÷asû yanmadû?” – deyÿcÿkdi. O halda, demÿk,
cÿnab Makkuin kaüûz par÷asûnûn yandûrûldûüûnû bilirmiø. Yÿni
o ya qatildir, ya da qatilin yardûm÷ûsû. ×ox yaxøû. Bu barÿdÿ
bu qÿdÿr.
Ke÷ÿk nþkÿrÿ. Aüasûnûn qatarla sÿyahÿt etdiyi zaman
yuxu dÿrmanû i÷mÿk adÿti olduüunu sþylÿdi. Bu, doüru ola
bilÿr. Ancaq Ret÷ett dönÿn gecÿ yuxu dÿrmanû i÷ÿrdimi,
sizcÿ? Yastûüûnûn altûndakû avtomatik tapan÷a bu iddianûn
yalan olduüunu ortaya qoymaqdadûr. Ret÷ett dönÿn gecÿ
tÿtikdÿ gþzlÿmÿk niyyÿtindÿydi. Hÿmin yuxu dÿrmanû ona
xÿbÿri olmadan verilmiødi. Kim tÿrÿfindÿn? Makkuin, ya
da nþkÿr tÿrÿfindÿn, ÿlbÿttÿ.
 A
Èndisÿ cÿnab Hardmanûn ifadÿsinÿ gÿlirÿm. Onun
mÿnÿ þz øÿxsiyyÿti haqqûnda sþylÿdiklÿrinin hamûsûna K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

inan­dûm. Ancaq sþhbÿt onun cÿnab Ret÷etti qorumaqdan
þtrö istifadÿ etdiyi ösullara gÿlincÿ, danûødûüû hekayÿ
gölönc gþrönmÿyÿ baøladû. Ret÷etti ÿsaslû bir øÿkildÿ
qoru­ya bilmÿk ö÷ön gecÿni onun kupesindÿ, ya da,
he÷ olmasa, qapûnû gþrÿ bilÿcÿyi bir yerdÿ ke÷irmÿli idi.
Danûø­dûqlarûndan bir øey a÷ûq øÿkildÿ anlaøûlûrdû. Baøqa
vaqonlardan he÷ kimsÿ Ret÷etti þldörmöø ola bilmÿzdi.
Demÿk, dþvrÿ qapalû idi – qatili yalnûz Èstanbul–Kale
vaqonunda axtarmaq lazûm idi. Mÿnÿ ÷ox qÿribÿ vÿ izah
edilmÿsi imkansûz kimi gþröndö, amma bu mÿsÿlÿni daha
sonra döøönmÿk ö÷ön bir kÿnara qoydum.
Artûq siz hamûnûz miss Debenhamla polkovnik Arbet­
not arasûnda olan sþhbÿtin bir hissÿsini eøitdiyimi bilirsi­
niz, hÿr halda. Mÿnim ö÷ön maraqlû olan, polkovnikin 197
onu “Mari” deyÿ ÷aüûrmasû vÿ onunla sÿmimi olduüu­nun
hiss olunmasûydû. Halbuki miss Debenhamla polkovnik
Arbetnot þzlÿrini, guya, bir ne÷ÿ gön þncÿ tanûø olmuø
adamlar kimi aparûrdûlar. Vÿ mÿn polkovnik tipindÿ olan
ingilislÿri yaxøû tanûyûram. Gÿnc bir xanûma hÿlÿ ilk gþröø­dÿ
aøiq olsalar belÿ, daim aüûr-aüûr, nÿzakÿtlÿ hÿrÿkÿt edÿr­
lÿr, he÷ bir zaman iøi tÿlÿskÿnliyÿ gÿtirmÿzlÿr. Bax buna
gþrÿ, ÿslindÿ, miss Debenhamla polkovnik Arbetnotun
bir-birini yaxøû tanûdûqlarûna, amma bir sÿbÿb özöndÿn yad
kimi davrandûqlarûna qÿrar verdim. Baøqa ki÷ik bir mÿqam
isÿ miss Debenhamûn Amerikada øÿhÿrlÿrarasû vÿ ya bey­
nÿl­xalq telefon danûøûqlarû ö÷ön istifadÿ edilÿn uzaqmÿ­sa­
fÿli danûøûq ifadÿsindÿn xÿbÿrinin olmasû idi. Halbuki miss
Debenham mÿnÿ Amerikaya he÷ getmÿmiø olduüunu
sþy­lÿmiødi.
Èndi dÿ baøqa bir øahidÿ gÿlÿk. Xanûm Habbard yataq­
da yatdûüû yerdÿn ara qapûnûn sörgölö olub-olmadûüûnû
gþr­mÿ­diyini sþylÿdi. Buna gþrÿ dÿ miss Olsondan qapû­
ya baxûb yoxlamasûnû xahiø etmiødi. Èndi... ÿgÿr xanûm
Hab­bard 2, 4 vÿ ya 12, ya da hÿr hansû bir cöt nþmrÿli
kupe­dÿ qalsaydû, bu sþzlÿri doüru ola bilÿrdi. ×önki cöt
nþm­rÿli kupelÿrdÿ sörgö döz qapû dÿstÿyinin altûndadûr.
Habbardûnkû kimi tÿksaylû kupelÿrdÿ isÿ sörgö dÿstÿyin
÷ox yuxarûsûndadûr vÿ hamam torbasû bunun östönö þrtÿ
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

bilmÿz. Bax buna gþrÿ dÿ xanûm Habbardûn olmayan bir

hadisÿni uydurduüunu döøöndöm.
Èndi isÿ burada zamanlar haqqûnda bir-iki kÿlmÿ sþy­
lÿmÿyimÿ icazÿ verin. Mÿnim ö÷ön ÿzilmiø saatûn ÿn ÷ox
ma­raq doüuran tÿrÿfi onun tapûldûüû yerdir. Yÿni Ret÷ettin
pijamasûnûn cibi. Ènsanûn saatûnû qoymaq ö÷ön aülûna gÿl­
mÿ­yÿcÿk ÷ox narahat bir yer. Östÿlik, yataqlarûn baø tÿrÿ­
findÿ dÿ saatlarûn taxûlmasû ö÷ön ki÷ik ÷ÿngÿllÿr var. Bax
buna gþrÿ saatûn qÿsdÿn pijamanûn cibinÿ qoyulmuø
oldu­üu nÿticÿsinÿ gÿldim. Belÿ olan halda cinayÿt ikiyÿ on
beø dÿqiqÿ iølÿyÿndÿ tþrÿdilmÿmiødi.
Buradan belÿ nÿticÿyÿ gÿlmÿk olarmû ki, cinayÿt
daha ÿvvÿl iølÿnmiødir? Vÿ ya lap dÿqiq desÿk, birÿ iyirmi
ö÷ dÿqiqÿ qalmûø? Dostum mösyþ Buk mÿni yuxudan
oyadan o fÿryad sÿsinin bir dÿlil kimi ÿhÿmiyyÿtli olduüunu
198 irÿli sörör. Ancaq Ret÷ettÿ artûq dozada yuxu dÿrmanû
verilmiødi. Ona gþrÿ dÿ qûøqûra bilmÿzdi. Baüûracaq halda
olsaydû, o zaman þzönö qorumaq ö÷ön boüuømaüa ÷alû­
øardû. Kupedÿ belÿ bir boüuøma olduüunu gþstÿrÿcÿk
he÷ bir øey yox idi.
Cÿnab Makkuinin bir dÿfÿ deyil, iki dÿfÿ cÿnab Ret­
÷ettin fransûzca bilmÿdiyinÿ diqqÿtimizi yþnÿltmÿk istÿmÿsi
yadûma döødö. Þzö dÿ ikinci dÿfÿ bunu ÷ox naøûlûqla
etmiødi. Nÿticÿdÿ birÿ iyirmi ö÷ dÿqiqÿ qalmûø oynanan
oyunun sûrf mÿnim ö÷ön hazûrlanmûø bir komediya oldu­
üuna qÿrar verdim! Saat mÿsÿlÿsinin i÷ özönö hÿr kÿs
gþrÿ bilÿrdi. Detektiv hekayÿlÿrindÿ tez-tez rast gÿlinÿn bir
oyun­dur. Bu komediyanû hazûrlayanlar saat oyununun ÿsl
sÿbÿ­bini baøa döømÿyÿcÿyimi, dÿrrakÿli olduüuma gþrÿ
þz-þzömö tÿbrik edÿrÿk Ret÷ettin fransûzca bilmÿdiyini
xatûr­layacaüûmû, belÿliklÿ, saat birÿ iyirmi ö÷ dÿqiqÿ qalmûø
eøitdiyim sÿsin onun olmadûüûnû vÿ onun daha þncÿ þldöyö
qÿnaÿtinÿ gÿlÿcÿyimi fikirlÿøiblÿr. Ancaq mÿn Ret÷ettin
saat birÿ iyirmi ö÷ dÿqiqÿ qalmûø hÿlÿ yuxu dÿrmanûnûn
tÿsi­riylÿ dÿrin yuxuya daldûüûna inanûram.
Ancaq qurduqlarû oyun þz iøini gþrdö! Mÿn qapûmû
a÷araq bayûra baxdûm. Onlarûn iølÿtdiyi fransûzca kÿlmÿlÿri
dÿ eøitdim. Bu sþzlÿrin mÿnasûnû qavraya bilmÿyÿcÿk qÿdÿr
avam davrandûüûm tÿqdirdÿ cÿnab Makkuin a÷ûq øÿkildÿ bun­
larû deyÿcÿkdi: “Baüûølayûn, mösyþ Puaro, danûøan cÿnab
 A
Ret÷ett ola bilmÿzdi, ÷önki o, fransûzca bilmirdi”. Èndi bizim
cavab vermÿli olduüumuz sual bundan ibarÿt­dir: cina­yÿt, K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

ÿslindÿ, nÿ zaman iølÿnib? Ret÷etti þldörÿn kimdir?
Mÿnim fikrimcÿ... ÿlbÿttÿ bu, sadÿcÿ, mÿnim fik­rim­
dir... Ret÷ett ikiyÿ qalmûø þldörölöb. Doktor da, ÿn gec,
saat ikidÿ þldörölmöø ola bilÿcÿyini sþylÿyir.
Onu kimin þldördöyönÿ gÿlincÿ...
Puaro susaraq dinlÿyicilÿrinÿ baxdû. Onlarûn diqqÿtsiz
olmasûna dair he÷ bir øikayÿti ola bilmÿzdi. Bötön gþzlÿr
ona dikilmiødi. O dÿrin sÿssizlikdÿ yerÿ bir iynÿ döøsÿ, sÿsi
eøidilÿrdi. ×ûqqûltû belÿ yox idi.
Puaro aüûr-aüûr sþzlÿrinÿ davam etdi:
– Hÿr øeydÿn ÿvvÿl, iki mÿsÿlÿ mÿnim diqqÿtimi cÿlb
etdi. Birincisi, qatarda olanlardan hÿr hansû birinin ÿleyhinÿ
tutarlû bir versiya qurmaüûn son dÿrÿcÿ ÷ÿtin olmasû o saat
diqqÿtimi ÷ÿkdi. Èkincisi isÿ ÿn aüla gÿlmÿyÿn bir adamûn 199
baøqa birinin lehinÿ øahidlik etmÿsi, onu tÿmizÿ ÷ûxart­maq
istÿmÿsi. Misal ö÷ön... Cÿnab Makkuinlÿ polkovnik Arbet­
not bir-birini dÿstÿklÿdilÿr. Halbuki onlarûn daha þncÿ bir-
birini tanûdûqlarûnû aüla gÿtirmÿk olmazdû. Eyni øey bir ingilis
nþkÿrlÿ bir italyan, isve÷li xanûmla bir ingilis qûzû arasûnda
da oldu. Þz-þzömÿ: “×ox qÿribÿdir, – dedim. – He÷ biri dÿ
bu hadisÿdÿ iøtirak etmÿdi, guya?”
Sonra iøin i÷ özönö anladûm. Hamûsû da bu hadisÿdÿ
iøtirak etmiødilÿr. Armstronq hadisÿsiylÿ ÿlaqÿsi olan bir
÷ox adamûn eyni qatara minmÿlÿri bir tÿsadöf ola bilmÿzdi.
Bu, mömkön olan øey deyildi. Vÿ tÿsadöf deyildi. Xösusi
qÿrarlaødûrûlmûø bir øey idi. Polkovnik Arbetnotun bir gönah­
karû möhakimÿ etmÿk mÿsÿlÿsiylÿ baülû andlûlar palatasû
haqqûnda sþylÿdiyi sþzlÿri xatûrladûm. Andlûlar pala­tasû on
iki nÿfÿrdÿn ibarÿt olur... vÿ vaqonda on iki yol÷u vardû.
Ret÷ettÿ on iki bû÷aq vurmuødular. Bundan baøqa, lap
ÿvvÿldÿn aülûma iliøÿn bir øey mÿnÿ rahatlûq vermirdi: nÿyÿ
gþrÿ bu þlö mþvsömdÿ Èstanbul–Kale vaqonu yol÷uyla
dolu idi?
Ret÷ettin gönahkar olduüu söbuta yetirilmiødi, buna
baxmayaraq, o, Amerikada ÿdalÿtin pÿncÿsindÿn qa÷maüû
bacarmûødû.
Gþzlÿrimin þnöndÿ andlûlar mÿhkÿmÿsindÿ bu vÿzifÿni
yerinÿ yetirÿn hÿmin o on iki adamû canlandûrdûm. Onlar
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Ret÷etti þlömÿ mÿhkum etmiø vÿ þzlÿri dÿ hþkmö yerinÿ

yetirmÿk mÿcburiyyÿtindÿ qalmûødûlar. Bax bunu döøönöb
tapdûqdan sonra hÿr øey nizamlû bir bi÷imdÿ þz yerini aldû.
Mÿn bunu ÷ox yaxøû dözÿlmiø bir mozaika kimi
gþrdöm. Hÿr kÿs þz özÿrinÿ döøÿn rolu oynayûrdû. Plan elÿ
qurulmuødu ki, øöbhÿlÿr bir adamûn özÿrindÿ toplandûüû
tÿqdirdÿ onun xilas edilmÿsini tÿmin edÿcÿkdilÿr. Bir, ya da
bir ne÷ÿ nÿfÿr øahidlik edÿrÿk øöbhÿlÿnilÿn adamû tÿmizÿ
÷ûxaracaqdû vÿ iøi bösbötön qarûødûracaqdûlar. Hardmanûn
øahidliyi vacib idi. ×önki bir ÿcnÿbinin qatil olduüu
döøönölÿ bilÿrdi vÿ bu adam gönahsûz olduüuna dair bir
øahid gþstÿrmÿkdÿ aciz qala bilÿrdi. Èstanbul vaqonundakû
yol÷ular tÿhlökÿdÿ deyildilÿr. Danûødûqlarû hÿr nÿ varsa,
ÿn ki÷ik detallarûna qÿdÿr daha þncÿdÿn hazûrlanmûødû.
Bu, par÷alarûnû birlÿødirÿn zaman bir tablo ortaya ÷ûxan
200 o tapmacalara bÿnzÿyirdi. Ancaq bu tapmaca elÿ zÿkalû
hazûrlanmûødû ki, ÿlÿ ke÷ÿn hÿr yeni par÷a ÷þzömö daha
da ÷ÿtinlÿødirirdi. Dostum mösyþ Bukun da dediyi kimi,
insanûn aülûna sûümayacaq bir øey idi. Bu iøi hazûrlayanlar
da belÿ döøönmÿyimizi istÿyirdilÿr zatÿn.
Bu versiya hÿr øeyi izah edirdimi? Bÿli, izah edirdi.
Yaralarûn xarakteri bunu tÿsdiq edir, ÷önki hÿr yaranû bir
baøqasû a÷mûødû. O saxta tÿhdid mÿktublarû da bu versiyanû
tÿsdiq edir. Mÿktublar saxta idi, ÷önki sadÿcÿ, sonradan
dÿlil olaraq gþstÿrilmÿkdÿn þtrö yazûlmûødû. He÷ øöbhÿsiz,
ÿsl mÿktublar da vardû. Ret÷ettÿ baøûna gÿlÿcÿklÿri bildirÿn
mÿktublar. Makkuin bunlarû ortadan qaldûrdû vÿ yerinÿ
saxtalarûnû qoydu. Sonra, Hardmanûn Ret÷ett tÿrÿfindÿn
tutulduüuna dair danûødûüû hekayÿ bu versiyanû tÿsdiq
etmÿkdÿdir... ßlbÿttÿ, ÿvvÿlindÿn axûrûna qÿdÿr yalan idi
onun danûødûqlarû. Hÿlÿ o uydurma qadûn sÿsli, balacaboy,
qarasa÷lû adamûn tÿsviri. Yaxøû döøönölmöø bir obraz idi bu.
×önki belÿ olan halda ÿsl yataqlû vaqon bÿlÿd÷ilÿrindÿn
he÷ kÿs øöbhÿlÿnmÿyÿcÿkdi vÿ bu tÿsvir ÷ox asanlûqla
kiøiyÿ olduüu qÿdÿr bir qadûna da uyüun gÿlirdi.
Bû÷aqlama ideyasû ilk baxûøda qÿribÿ gþrönÿ bilÿr.
Ancaq dÿrindÿn döøönölÿrsÿ, bundan baøqa he÷ bir øeyin
bu øÿrtlÿr daxilindÿ þzönö doürultmayacaüûnû baøa döømÿk
olar. Bir xÿncÿrdÿn göclö, ya da zÿif, hÿr kÿs istifadÿ edÿ
bilÿr vÿ gurultulu bir silah da deyil. Mÿn tÿsÿvvörömÿ
 A
gÿtirirÿm, ÿlbÿttÿ, yanûla da bilÿrÿm, hÿr kÿs nþvbÿ ilÿ
xanûm Habbardûn kupesindÿn ke÷ib Ret÷ettin qaranlûq K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

kupesinÿ gedÿrÿk onu bû÷aqladû. Fikirlÿøirÿm ki, onlarûn
he÷ biri Ret÷etti hansû bû÷aq zÿrbÿsinin þldördöyönö he÷
zaman bilmÿyÿcÿk.
Ret÷ett, hÿr halda, þzönÿ yazûlmûø son mÿktubu yastû­
üû­nûn östöndÿn tapûb. Diqqÿtlÿ yandûrûldû bu kaüûz par÷asû.
Armstronq hadisÿsinÿ diqqÿti ÷ÿkÿcÿk bir dÿlil olmasaydû,
he÷ kim qatardakû yol÷ulardan øöbhÿlÿnmÿyÿcÿkdi. Qati­
lin kÿnardan gÿldiyini döøönÿcÿkdilÿr vÿ yol÷ulardan biri
o qadûn sÿsli, balacaboy, qarasa÷lû adamû Brodda qatar­
dan enÿrkÿn gþrdöyönö iddia edÿcÿkdi.
Bilmirÿm, bu sui-qÿsdi hazûrlayanlar qatarûn uüradûüû
qÿza özöndÿn planûn bu bþlömönö yerinÿ yetirÿ bilmÿ­
yÿcÿklÿrini baøa döødöklÿri zaman nÿ baø verdi? Hÿr
halda, tez-tÿlÿsik toplanûb mÿslÿhÿtlÿødilÿr. Sonra da iøÿ 201
davam etmÿyÿ qÿrar verdilÿr. ßlbÿttÿ, artûq yol÷ulardan biri,
ya da hamûsû øöbhÿlÿri þz özÿrinÿ ÷ÿkÿcÿkdi. Ancaq bu
ehtimal zatÿn daha þncÿdÿn döøönölmöø vÿ lazûmi hazûrlûq
da gþrölmöødö. Sui-qÿsd÷ilÿr iøi bösbötön qarmaqarûøûq
etmÿyi döøöndölÿr. O iki dÿlil þlönön kupesinÿ atûldû. Bun­
lardan biri vÿziyyÿti hÿr kÿsinkindÿn daha etibarlû olan
polkovnik Arbetnotla baülûydû. Bundan baøqa, onun Arm­
stronq ailÿsiylÿ ÿlaqÿsi olduüunu isbat etmÿk dÿ asan
olma­yacaqdû. Èkinci dÿlil isÿ øöbhÿlÿri knyaginya Dra­qo­mi­
ro­va­nûn özÿrinÿ ÷ÿkmÿli olan o dÿsmal idi. Ancaq knyaginya
cÿmiy­yÿtdÿki mþvqeyi, ÷ox zÿif vÿ kþvrÿk olmasû ilÿ vÿ xid­
mÿt­÷i­siylÿ bÿlÿd÷inin øahidliyinÿ ÿsasÿn, yenÿ dÿ he÷ bir
tÿh­lö­kÿyÿ mÿruz qalmûrdû. Ancaq iøi daha da qarûødûrmaq
vÿ bizi azdûrmaq ö÷ön ortaya yalan÷û bir iz atûldû – sÿhnÿyÿ
qûrmûzû kimonolu qadûnû ÷ûxardûlar. Vÿ burada oyunu elÿ
qurmuødular ki, onun var olduüuna da mÿn þzöm øahidlik
edÿcÿkdim. Qapûm dþyöldö. Qalxûb bayû­ra baxdûm. Uzaq­da
qûrmûzû kimonolu bir qadûnûn gþz­dÿn yox olduüunu gþr­döm.
Diqqÿtlÿ se÷ilÿn bir ne÷ÿ nÿfÿr... bÿlÿd÷i, miss Deben­ham
vÿ Makkuin dÿ onu gþr­dök­lÿrini sþylÿdilÿr. Mÿn vaqon-
restoranda yol÷ularû dindirÿrkÿn qûrmûzû kimononu ÷ama­da­
nûma qoyan, yumor hissi ÷ox göclö olan biriydi, sanû­ram.
Bil­mi­rÿm, o kimono kimindir. Qrafinya Andreninin oldu­üun­
dan øöbhÿ edirÿm. ×önki gÿnc qadûnûn ÿøyalarû arasûnda
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

son dÿrÿcÿ söslö øifon bir xalat var. Ancaq kimonodan ÷ox,
gecÿ paltarûna bÿnzÿyir.
Makkuin diqqÿtlÿ yandûrûlan mÿktubun bir par÷asûnûn
yenÿ dÿ qalmûø olduüunu vÿ bu par÷adakû Armstronq adûnûn
asanlûqla oxunduüunu ilk dÿfÿ eøidÿndÿ o saat digÿr­lÿ­ri­nÿ
xÿbÿr verdi. Bax o anda qrafinya Andreninin vÿziyyÿti tÿh­lö­
kÿli hal aldû. ßri pasportundakû adû dÿyiødirmÿk ö÷ön dÿrhal
hÿrÿkÿtÿ baøladû. Qarøûlaødûqlarû ikinci tÿrslik dÿ bu idi.
Hamûsû da Armstronq ailÿsiylÿ qÿtiyyÿn he÷ bir ÿla­
qÿ­lÿrinin olmadûüûnû sþylÿmÿyÿ qÿrar vermiødi. Hÿqiqÿti
o saat þyrÿnÿ bilmÿyin imkansûz olduüunu bilirdilÿr. Kon­
kret bir adamdan øöbhÿlÿnmÿdiyimÿ gþrÿ bu mÿsÿlÿni
araø­dûr­ma­yacaüûma inanûrdûlar.
Èndi özÿrindÿ baø sûndûrûlacaq daha bir mÿsÿlÿ qalûrdû.
ßgÿr cinayÿtlÿ baülû versiyam doürudursa – hansû ki doüru
202 olduüuna inanûrdûm – o halda, yataqlû vaqon bÿlÿd÷isinin
dÿ bu hadisÿylÿ bir ÿlaqÿsi olmalû idi. Ancaq belÿ olan
halda da bizim on iki deyil, on ö÷ andlûmûz meydana ÷ûxûrdû.
Bu zaman “kimdir gönahkar?” sualûnûn yerinÿ “bu on ö÷
nÿfÿrin i÷indÿ gönahkar olmayan o bir nÿfÿr kimdir?”
sualûna cavab vermÿk lazûm gÿlirdi. On ö÷ nÿfÿrdÿn biri,
yalnûzca biri gönahsûz idi. O kimdir?
Bunu döøönÿrkÿn ÷ox qÿribÿ bir nÿticÿyÿ gÿldim.
Cina­yÿtÿ qatûlmayan o adam, ÿslindÿ, bunu ÿn ÷ox istÿyÿn
bir nÿfÿr idi. Sþhbÿt qrafinya Andrenidÿn gedir. Qraf
Andre­ni­nin arvadûnûn o gecÿ kupesindÿn he÷ ÷ûxmadûüûna
dair and verdiyi zaman hÿyÿcanlû vÿ sÿmimi olmasû mÿni
tÿsirlÿndirmiødi, onun sþzlÿrinÿ inanmûødûm. Buradan
nÿticÿ ÷ûxararaq qrafûn þz arvadûnûn ÿvÿzinÿ cinayÿtÿ ÿl
atmûø olmasû qÿrarûna gÿldim.
ßgÿr belÿ idisÿ, o zaman bÿlÿd÷i Pyer Miøel dÿ hÿmin
o on iki nÿfÿrlik qrupa daxil idi. Ancaq onun bu iøÿ qarûø­
mûø olmasûnû necÿ aydûnlaødûra bilÿrdik? Èllÿrdÿn bÿri bu
øirkÿtdÿ ÷alûøan, tÿmiz vÿ yaxøû bir adamdûr. Pul möqabilindÿ
cinayÿt iølÿnmÿsinÿ yardûm edÿcÿk bir tip deyildi. O halda,
demÿk, Pyer Miøelin dÿ Armstronq hadisÿsiylÿ bir ÿlaqÿsi
var idi. Ancaq bu da inanûlacaq kimi deyildi.
Sonra uøaq otaüûna baxan xidmÿt÷i qûzûn fransûz oldu­
üunu xatûrladûm. ßgÿr o zavallû Suzanna, Pyer Miøelin qûzû
idisÿ, onda necÿ? O zaman vÿziyyÿt aydûnlaødû. Vÿ östÿ­lik,
 A
cinayÿt ö÷ön niyÿ bu qatarûn se÷ilmiø olmasû da anlaøûldû.
Oynanûlan bu dramdakû rollarû ÷ox yaxøû anlaøûlmayan baøqa K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

adamlar var idimi? Polkovnik Arbetnotun Armstronqun
dostu olduüuna qÿrar verdim. Hÿr halda, möharibÿdÿ bir­
likdÿ vuruømuødular. Xidmÿt÷i Hildeqarda Ømidt... onun
Armstronqlarûn evindÿki iøini asanlûqla tÿxmin edÿ bilÿr­
dim. Bir yemÿkbaz olduüuma gþrÿ yaxøû bir aøpazû o saat
sezi­rÿm. Onun ö÷ön bir tÿlÿ qurdum vÿ qadûn o saat döø­
dö bu tÿlÿyÿ. Ona yaxøû yemÿklÿr biøirdiyinÿ inandûüûmû
sþylÿdim. “Bÿli, cÿnab, – deyÿ cavab verdi. – Aøpaz oldu­
üum evlÿrdÿki bötön xanûmlarûm belÿ sþylÿrdilÿr”. Amma
otaq xidmÿt÷isi olaraq tutulmusunuzsa, xanûmlar yaxøû
aøpaz olub-olmadûüûnûzû bilÿ bilmÿzlÿr.
Sonra gÿlir Hardman... Onun Armstronqlarûn eviylÿ
bir ÿlaqÿsi olmadûüû ortadaydû. Amma bÿlkÿ dÿ, þlÿn
fransûz qûzûna aøiq idi. Ona ÿcnÿbi qadûnlarûn cazibÿdar 203
oldu­üundan sþz a÷dûm vÿ gþzlÿdiyim reaksiyanû gþstÿrdi.
Birdÿn-birÿ gþzlÿri doldu. ßlbÿttÿ, Hardman þzönö elÿ
gþstÿrdi ki, guya, qar gþzlÿrini qamaødûrûb.
Vÿ nÿhayÿt, yerdÿ qalûr xanûm Habbard. Bunu sþy­lÿ­
mÿyimÿ icazÿ verin: bu dramda ÿn þnÿmli rolu o oynadû.
Ret÷ettin kupesinin yanûndakû kupedÿ qalûrdû. Östÿlik, iki
kupenin arasûnda qapû vardû. Yÿni øöbhÿlÿr hÿr kÿsdÿn ÷ox
onun özÿrindÿ toplana bilÿrdi. Plan da elÿ qurulmuødu,
onu dÿstÿklÿyÿcÿk bir øahid dÿ yox idi. O rolu – kifayÿt
qÿdÿr normal, bir az gölönc, qûzûna döøkön amerikalû ana
rolunu oynamaq ö÷ön ÷ox göclö bir aktrisa lazûm idi.
Ancaq Armstronq ailÿsiylÿ ÿlaqÿsi olan bir aktrisa vardû.
Xanûm Armstronqun anasû aktrisa Linda Arden...
Burada Puaro nÿfÿsini dÿrdi.
Sonra xanûm Habbard yol boyunca eøitdiklÿrinÿ he÷
bÿnzÿmÿyÿn, yumøaq, qalûn vÿ tÿsirli bir sÿslÿ:
– Mÿn komediya rollarûnda daha qabiliyyÿtli olduüu­
mu döøönördöm hÿmiøÿ, – dedi. Sonra dalüûn-dalüûn sþz­
lÿ­rinÿ davam etdi: – O hamam torbasû mÿsÿlÿsindÿ yol
verdiyim xÿta ÷ox gölönc idi. Bundan da hÿr rolun yaxøûca
mÿøq edilmÿsi lazûm olduüu anlaøûlûr. Hÿr øeyi gedÿrkÿn
yoxladûq. Hÿr halda, mÿn o arada cöt nþmrÿli bir kupedÿ
idim. Sörgölÿrin yerlÿrinin möxtÿlif ola bilÿcÿyi he÷ aülûma
gÿlmÿdi.
 “ШЯRQ EKSPRESSИ”NDЯ QЯTL

Oturuøunu dÿyiødirÿrÿk Erköl Puaroya baxdû:

– Hÿr øeyi bilirsiniz, mösyþ Puaro. Qeyri-adi insansûnûz.
Ancaq Nyu-Yorkdakû o faciÿli gönö, o fÿlakÿti tÿsÿvvör
belÿ edÿ bilmÿzsiniz. Dÿrdimdÿn dÿliyÿ dþnmöødöm. Qul­
luq÷ular da hÿm÷inin. Polkovnik Arbetnot oradaydû. Arm­
stronqun ÿn yaxûn dostuydu...
Arbetnot:
– Möharibÿdÿ mÿnim hÿyatûmû xilas etdi, – dedi.
– Bax o zaman, dÿrhal elÿ oradaca Kassettinin qa÷dûüû
þlöm cÿzasûnûn yerinÿ yetirilmÿsini qÿrarlaødûrdûq. Bÿlkÿ,
hamûmûz dÿli olmuøduq. Bilmirÿm... On iki nÿfÿrdik. Daha
doürusu, on bir nÿfÿr. Suzannanûn atasû Fransadaydû,
ÿlbÿttÿ. Þncÿ bu iøi kimin gþrÿcÿyini qÿrarlaødûrmaq ö÷ön
pöøk atmaüû döøöndök. Ancaq axûrda bu yolu se÷dik. Bunu
söröcö Antonio tÿklif etdi. Daha sonra Mari Debenham
204 bötön xûrdalûqlarû Hektor Makkuinlÿ birlikdÿ hazûrladû. Hek­
tor qûzûm Sonyaya vurüun idi... Bizÿ Kassettinin pul sayÿ­
sindÿ necÿ canûnû qurtardûüûnû da o baøa saldû.
Planûmûzû qösursuz halda hÿyata ke÷irmÿk ö÷ön ÷ox
zaman xÿrclÿdik. Þncÿ Ret÷ettin izini tapmaq mÿc­bu­riy­
yÿtindÿ qaldûq. Nÿhayÿt ki, Hardman buna nail ola bildi.
Sonra Mastermanla Hektoru onun yanûnda iøÿ dözÿlt­
mÿyÿ ÷alûødûq. He÷ olmasa, ikisindÿn birini. Vÿ bunu da
bacardûq. Sonra Suzannanûn atasûyla mÿslÿhÿtlÿødik. Pol­
kov­nik Arbetnot on iki nÿfÿr olmaüûmûzû israrla istÿyirdi.
Belÿ olarsa, hÿr øeyin qaydasûnda olacaüûnû fikirlÿøirdi.
Bû÷aq­lama fikrini ÷ox da bÿyÿnmÿmiødi, ancaq bunun
iølÿ­rimizi asanlaødûracaüû fikriylÿ, nÿhayÿt, razûlaødû. Suzan­
nanûn atasû da bizÿ qoøulmaüa razûydû. Hektordan Ret­÷et­
tin gec-tez Øÿrqdÿn qatarla dþnÿcÿyini þyrÿndik. �Øÿrq
ekspressi�ylÿ. Pyer Miøel dÿ bu qatarda iølÿyirdi. ßldÿn
qa÷ûrûl­mayacaq bir försÿt idi bu. Östÿlik, belÿ olduüu
halda, cinayÿtdÿ ÿli olmayanlardan øöbhÿ edilmÿsini dÿ
þnlÿ­miø olacaqdûq.
ßlbÿttÿ, qûzûm Yelena þz ÿrinÿ dÿ bu vÿziyyÿti a÷ûq­la­
malû idi. Èø elÿ gÿtirdi ki, o da Yelenayla birlikdÿ gÿlmÿkdÿ
israr etdi. Hektor iøi gþzÿl øÿkildÿ tÿøkil etdi vÿ belÿcÿ
Ret­÷ett yol÷uluq ö÷ön bizÿ ÿn uyüun olan gönö se÷di,
yÿni Pyer Miøelin iø baøûnda olacaüû gönö. Èstanbul–Kale
vaqonundakû bötön kupelÿri tutmaq niyyÿtindÿydik. Ancaq
 A
tÿÿs­söf ki, bunlardan birini bizÿ vermÿdilÿr. Bu kupe lap
ÿvvÿl­dÿn øirkÿtin mödirlÿrindÿn biri ö÷ön ayrûl­mûødû. Cÿnab K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Har­ris uydur­ma bir insandû, ÿlbÿttÿ. Ancaq Hek­to­run kupe­
sin­dÿ bir baøqasûnûn olmasû hÿr øeyi ÷ÿtin­lÿø­di­rÿ­cÿkdi.
Sonra... ÿn axûrda siz gÿldiniz...
Xanûm Habbard bir an susdu.
– Daha nÿ deyim, artûq hÿr øeyi bilirsiniz, mösyþ Puaro.
Èndi nÿ edÿcÿksiniz? Madam hÿr øeyi polisÿ a÷ûqlayacaqsûnûz,
olmazmû, bötön gönahlarû mÿnim özÿrimÿ yûxasûnûz? Mÿn
o adamû zþvqlÿ on iki dÿfÿ bû÷aqlaya bilÿrdim. Onun
gönahû tÿkcÿ qûzûmûn, nÿvÿmin vÿ doüulmamûø baøqa
bir kþr­pÿnin þlömönÿ bais olmaq deyildi. Mÿsÿlÿ daha
da dÿrindi. Deyzidÿn þncÿ dÿ baøqa uøaqlar qa÷ûrûlmûødû.
Gÿlÿ­cÿkdÿ dÿ qa÷ûrûla bilÿrdi. Cÿmiyyÿt o adamû mÿhkum
etmiødi. Biz, sadÿcÿ, edam hþkmönö yerinÿ yetirdik. Bu
iøÿ gþrÿ buradakûlarûn hamûsûnû polisÿ vermÿk nÿyÿ lazûm­ 205
dûr? Bötön bu tÿmizörÿkli, dostluüa sadiq insanlar... vÿ
zavallû Pyer Miøel... Mariylÿ polkovnik Arbetnot... Onlar bir-
birini necÿ sevirlÿr...
Qÿlÿbÿlik salonda ÿks-sÿda verÿn sÿs ÷ox tÿsirliydi.
Nyu-Yorkda minlÿrcÿ tamaøa÷ûnû sarsûdan o incÿ, hÿssas,
insanûn ruhunu oxøayan sÿs...
Puaro dostuna baxdû:
– Siz bu øirkÿtin mödirlÿrindÿnsiniz, mösyþ Buk. Nÿ
deyirsiniz?
Buk xÿfifcÿ þskördö:
– Mÿncÿ, mösyþ Puaro, doüru olanû o ilk a÷ûqladûüûnûz
versiya idi. Buna øöbhÿm yoxdur. Mÿn tÿklif edirÿm: Yuqo­
slaviya polisi gÿldiyi zaman onlara bu versiyanû sþylÿsÿk,
daha uyüun olar. Siz dÿ eyni fikirdÿ deyilsinizmi, doktor?
Doktor Konstantin:
– ßlbÿttÿ, eyni fikirdÿyÿm, – cavab verdi. – Tibbi dÿlil­
lÿrÿ gÿlincÿ... Deyÿsÿn, mÿn... øey... orada bir-iki sÿhvÿ
yol vermiøÿm.
Puaro:
– Belÿliklÿ, sizÿ bu cinayÿtin sirrini bu øÿkildÿ a÷ûqlamûø
oldum, – dedi. – Artûq bu hadisÿnin araødûrûlmasûyla baülû
iøimi tamamlamûø oluram, mÿnim ö÷ön øÿrÿf idi bu.
K
A

207

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

BEØ DONUZ BALASI

(roman)
 BEØ DONUZ BALASI
(roman)

Stiven Qlenvillÿ hÿsr olunur

BAØLANÜIC

Karla Lemarøan
208

Erköl Puaro kabinetinÿ girÿn gÿnc qadûnû maraqla vÿ

diqqÿtlÿ sözdö.
Qûzûn ona yazdûüû mÿktubda elÿ dÿ maraqlû bir øey yox
idi. Onunla gþröø ehtiyacûnû doüurmuø mÿsÿlÿ barÿsin­
dÿ hÿr hansû bir sþz yazmamûødû. Mÿktub qûsa vÿ iøgözar
idi. Sadÿcÿ, ÿlyazûsûnûn sÿrt cizgilÿrindÿn Karla Lemarøanûn
gÿnc olduüu anlaøûlûrdû.
Èndi gÿnc qûz þzö artûq Erköl Puaronun qarøûsûndaydû
– iyirmi bir, iyirmi iki yaølarûndaydû Karla. Èncÿ vÿ uca­boy­
luy­du. Ènsanûn rastlaødûüû zaman ikinci dÿfÿ dþnöb bax­maq
istÿdiyi qûzlardandû. Geyimi øûq vÿ köbardû, ÿynindÿ ele­qant
kostyum, boynunda bahalû qorjet1 vardû. Dik baølû, geniø
alûnlû, gþzÿl burun cizgilÿri olan bir qûz idi; qÿtiyyÿtli oldu­
üunu ifadÿ edÿn ÷ÿnÿ quruluøu vardû. Heyrÿt olunacaq
qÿdÿr hÿyat eøqiylÿ doluydu. ßslindÿ, gþzÿlliyindÿn daha
÷ox, hÿyatla dolu olmasû ilÿ insanûn diqqÿtini ÷ÿkirdi.
Qûz gÿlÿnÿ qÿdÿr Erköl Puaro þzönö ÷ox yaølû bir
qoca kimi hiss etmÿkdÿydi. Lakin Karla i÷ÿri girÿr-girmÿz
birdÿn-birÿ canlandû, qûza baxaraq o da birdÿn-birÿ gÿnc­
lÿødi, sanki.
Gÿnc qûzû qarøûlamaq ö÷ön irÿli yeridiyi zaman qûzûn
sûna­yûcû qonur-ala gþzlÿrini þz özÿrindÿ hiss etdi. Gÿnc
1
Q o r j e t – qadûnlarûn boyunlarûna saldûqlarû ensiz xÿz
 A
qûz onu ciddi baxûølarla, iøgözarcasûna nÿzÿrdÿn ke÷ir­
mÿk­dÿydi. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Karla Lemarøan ke÷ib oturaraq, onun uzatdûüû qutu­
dan bir siqaret gþtördö. Onu yandû­randan sonra da bir
ne÷ÿ dÿqiqÿ he÷ bir øey danûømadan siqaretini ÷ÿkdi;
lakin hÿlÿ dÿ ciddi baxûølarla Erköl Puaronu gþzdÿn ke÷ir­
mÿkdÿydi.
Puaro yumøaq sÿslÿ:
– Qÿrar verÿ bilmirsiniz, elÿ deyilmi? – deyÿ soruødu.
Qûz diksindi:
– Baøa döømÿdim...
Sÿsindÿ øirinlik vÿ xoø bir xûrûltû vardû.
– Haqqûmda qÿrar vermÿyÿ ÷alûøûrsûnûz, elÿ deyilmi?
Mÿn sizin axtardûüûnûz adamam, yoxsa yoldan ke÷ÿn ava­
ra­nûn biriyÿm?
Karla gölömsÿdi: 209
– Hÿ, buna bÿnzÿr øeylÿr döøönörÿm. Bilirsinizmi,
mösyþ Puaro, siz... siz mÿnim tÿsÿvvör etdiyim kimi gþrön­
mörsönöz.
– ×ox qocayam, elÿmi? Tÿsÿvvör etdiyinizdÿn daha yaø­
lûyam?
– Hÿ, o da var. – Gÿnc qûz bir an duruxdu. – Sizinlÿ
a÷ûq danûømaq istÿyirÿm. Bilirsinizmi, mÿnÿ bu iølÿ mÿøüul
olanlarûn ÿn yaxøûsû lazûmdûr... yaxøûlarûn ÿn yaxøûsû...
Erköl Puaro:
– Narahat olmayûn, – deyÿ cavab verdi. – Mÿn bu iødÿ
elÿ yaxøûlarûn ÿn yaxøûsûyam!
Karla:
– He÷ dÿ tÿvazþkar deyilsiniz, – deyÿ gölömsÿdi. – Buna
baxmayaraq, sþzlÿrinizÿ inanmaüa hazûram.
– Siz buraya fiziki cÿhÿtdÿn göclö bir insana ehtiyacû­nûz
olduüu ö÷ön gÿlmÿmisiniz. – Puaro danûømaüa baøladû.
– Mÿn ÿyilib ayaq izlÿrini þl÷mörÿm, siqaret kþtöklÿrini top­
lamûram vÿ otlarûn necÿ ÿzilmiø olduüunu gþzdÿn ke÷ir­
mi­rÿm. Mÿn þz kreslomda oturub fikirlÿøirÿm. – Bar­maq­
la­rûyla yumur­taya bÿnzÿyÿn kÿllÿsini taqqûldatdû. – ßsas
hadi­sÿ­lÿr bax burada baø verir!
Karla Lemarøan baøûyla razûlûq bildirdi:
– Bilirÿm. Bax ona gþrÿ dÿ durub sizin yanûnûza gÿl­
miøÿm. Sizin mþcözÿ gþstÿrmÿyinizi istÿyirÿm.
 BEШ DONUZ BALASI

Erköl Puaro:
– Hÿ, bu, baøqa mÿsÿlÿ, – deyÿ cavab verdi, qûzûn danû­
øa­caq­larûnû maraqla gþzlÿyirmiø kimi diqqÿtlÿ onun özönÿ
baxmaüa baøladû.
Karla Lemarøan dÿrindÿn kþks þtördö:
– ßsl adûm Karla deyil, Karolinadûr. Anamûn da adû
elÿydi. Mÿnÿ onun adûnû veriblÿr. – Bir an dayandû. – Þzö­
mö tanûyandan bÿri Lemarøan soyadûnû daøûyûram. Ancaq
ÿslin­dÿ, bu, þz soyadûm deyil. ßsl soyadûm Kraledir.
Erköl Puaro bir an qaølarûnû ÷ataraq xÿyala daldû:
– Krale, – deyÿ mûzûldandû. – Bu adû, elÿ bil, haradasa
eøitmiøÿm.
Qûz:
– Atam rÿssam idi, – dedi. – Þzö dÿ ÷ox tanûnmûø bir
rÿssam. ×ox adam onun bþyök bir sÿnÿtkar olduüunu
210 sþylÿyir. Mÿn dÿ eyni döøöncÿdÿyÿm.
Erköl Puaro soruødu:
– Amyas Kralemi?
– Bÿli, – gÿnc qûz bir an dayandû, sonra sþzönÿ davam
etdi. – Anam Karolina Kraleni isÿ atamû þldörmÿkdÿ itti­
ham etdilÿr!
– Hÿÿ, – Puaronun yadûna döødö. – Yadûma döødö,
ancaq ÷ox dumanlû øÿkildÿ xatûrlayûram. O zamanlar Èngil­
tÿrÿdÿ deyildim. Bu hadisÿ ÷oxdan olub, elÿ deyilmi?
– On altû il ÿvvÿl, – Karla dedi. Özö aüappaq olmuø­
du, gþzlÿri isÿ bir cöt kþmör kimi kþzÿrib yanûrdû. – Baøa
döøör­sönöz? Onu mÿhkÿmÿyÿ ÷ÿkdilÿr vÿ axûrda gönah­
kar ÷ûxartdûlar. Lakin anamû asmadûlar. ×önki bÿzi yön­göl­
lÿø­dirici sÿbÿblÿr vardû. Buna gþrÿ dÿ onu þmörlök hÿbsÿ
mÿhkum etdilÿr. Ancaq bir ildÿn sonra anam þldö. Þldö.
Bununla da hÿr øey bitdi...
Puaro yavaøca:
– Èndi nÿ etmÿliyik?.. – deyÿ mûzûldandû.
Karla Lemarøan adlû bu gÿnc qadûn ÿllÿrini bir-birinÿ
sûxdû vÿ aüûr-aüûr, kÿsik-kÿsik, lakin sÿrt vÿ israrlû bir tþvrlÿ
danûømaüa baøladû:
– Mÿnim buraya nÿ ö÷ön gÿldiyimi siz dözgön baøa döø­
mÿlisiniz. Bu hadisÿ baø verdiyi zaman mÿnim beø yaøûm
olub. ×ox balaca olmuøam. ßlbÿttÿ, anamla atamû xatûr­la­
yû­ram vÿ birdÿn-birÿ mÿni harasa bir kÿndÿ apardûqlarû da
 A
yadûmdadûr. Kÿndlinin øiøman, gölÿrözlö bir arvadû vardû.
Donuz saxlayûrdûlar... Yadûmdadûr ki, hamû mÿnÿ qarøû ÷ox K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

xoø davranûrdû... Lakin mÿnÿ altdan-altdan... gþzucu bax­
dûq­larûnû da bu gönÿcÿn unutmamûøam. Mÿn, ÿlbÿttÿ, baøa
döøördöm – uøaqlar, adÿtÿn, belÿ øeylÿrÿ qarøû hÿssas olur­lar
– nÿsÿ olmuødu, ancaq nÿ, bax bunu baøa döøÿ bilmirdim...
Sonra mÿni bir gÿmiyÿ mindirdilÿr – gþzÿl yol÷uluq idi,
– uzun-uzadû özdök, nÿhayÿt, þzömö Kanadada gþrdöm.
Mÿni Saymon ÿmi qarøûladû. Onunla vÿ Luiza xalayla birlik­
dÿ Monrealda yaøadûq. Anamla atamû soruøduüum zaman
mÿnÿ: “Onlar da yaxûn zamanda gÿlÿcÿklÿr”, – dedilÿr.
Sonra isÿ... sonra, deyÿsÿn, anamla atamû unutdum. Elÿ bil,
onlarûn þldöyönö hiss etmiødim. Halbuki bu haqda mÿnÿ
he÷ kÿs he÷ bir sþz sþylÿmÿmiødi. ×önki artûq o zaman­
lar, lap dÿqiq desÿm, onlarû yada salmûrdûm. Hÿyatûmdan
mÿm­nun idim. Saymon ÿmiylÿ Luiza xala mÿni ÷ox istÿ­ 211
yir­dilÿr, mÿktÿbÿ gedirdim, ÷oxlu dostum vardû vÿ mÿn ÿsl
soyadûmûn Lemarøan olmadûüûnû da unutmuødum. Luiza
xala mÿnÿ Kanadadakû soyadûmûn belÿ olduüunu sþy­lÿ­
miødi. Lemarøan soyadû da o vaxtlar mÿnÿ ÷ox normal bir
øey kimi gþrönmöødö. Bÿli, Kanadadakû soyadûm bu idi vÿ
mÿn, sþylÿdiyim kimi, nÿ vaxtsa baøqa bir soyadûm oldu­
üunu, sadÿcÿ olaraq, unutmuødum.
Karla Lemarøan baøûnû qaldûraraq bunlarû da ÿlavÿ etdi:
– Dözönö deyin... Mÿnÿ kö÷ÿdÿ rast gÿlsÿydiniz, hÿr
halda, “bax bu qûzûn he÷ bir dÿrdi-sÿri yoxdur” deyÿrdiniz,
elÿ deyilmi? Varlûyam, saülamlûüûm yerindÿdir, ÷irkin deyi­
lÿm, hÿyatûn dadûnû ÷ûxara bilirÿm. Èyirmi yaøûm olanda ina­
nûr­dûm: dönyada elÿ bir qûz yoxdur ki, onun yerindÿ olmaüû
istÿyim... Lakin o zamanlar þz-þzömÿ suallar vermÿyÿ
baølamûødûm. Anamla atam haqqûnda... Onlar kim olub,
nÿ iø gþröblÿr? Nÿhayÿt, bunlarû þyrÿnÿcÿyim øöbhÿsiz idi,
ÿlbÿttÿ... Bir sþzlÿ, mÿnÿ hÿqiqÿti sþylÿdilÿr. Èyirmi bir yaøûn
i÷indÿyÿm. Mÿnÿ hÿr øeyi a÷ûqlamaq mÿcburiyyÿtindÿ
idilÿr, ÷önki artûq yetkinlik yaøûna ÷atmûødûm vÿ mÿnÿ
qalan mirasû istÿdiyim kimi idarÿ edÿ bilÿrdim. Sonra
o mÿktub mÿsÿlÿsi vardû... Anamûn mÿnÿ þlöm ayaüûnda
olarkÿn yazdûüû mÿktub.
Özönön ifadÿsi dÿyiødi. Gþzlÿri nÿmlÿnÿrÿk tutqun­laø­
mûø, o qÿribÿ parûltû da yox olmuødu.
 BEШ DONUZ BALASI

– Bax o zaman hÿqiqÿti þyrÿndim. Yÿni... anamûn

cina­yÿtÿ gþrÿ mÿhkum olunduüunu... Bu... dÿhøÿtli bir
øeydir...
Bir an dayandû.
– Sizÿ sþylÿmÿli olduüum bir øey dÿ var. Mÿn niøan­lû­
yam, ÿrÿ getmÿyÿ hazûrlaøûram. Lakin bizÿ gþzlÿmÿyimizi,
iyirmi bir yaøûna girincÿyÿ qÿdÿr evlÿnÿ bilmÿyÿcÿyimizi
sþylÿdilÿr. Hadisÿni þyrÿndikdÿ bunun da nÿ anlama gÿl­
di­yini baøa döødöm.
Puaro yerindÿ qurcalandû:
– Bÿs niøanlûnûz buna necÿ baxdû?
– Conmu? Con bunu vecinÿ dÿ almadû. Bu hadisÿ­
nin bizim mönasibÿtlÿrimizi dÿyiødirmÿyÿcÿyini sþylÿdi.
O: “Mÿnim ö÷ön fÿrqi yoxdur, biz ikimiz varûq, Con vÿ
Karla, ke÷­mi­øin bizÿ dÿxli yoxdur”, – deyir. – Bir az irÿliyÿ
212 doüru ÿyildi. – Onunla hÿlÿ dÿ nikah baülamamûøûq. Ancaq
bu, o qÿdÿr dÿ ÿhÿmiyyÿtli deyil. ßhÿmiyyÿtli olan baøqa
øeydir. Mÿn vÿ Cona gþrÿ dÿ... Mÿsÿlÿ ke÷miødÿ olanlarda
deyil, bizi döøön­dörÿn gÿlÿcÿyimizdir. – Yumruqlarûnû sûxdû.
– Necÿ deyim, biz uøaqlarûmûzûn olmasûnû istÿyirik. Èkimiz
dÿ istÿ­yi­rik bunu. Lakin biz uøaqlarûmûzûn qorxu i÷ÿrisindÿ
bþyö­mÿsini istÿmirik.
– Mÿgÿr siz bilmirsiniz, hÿr bir adamûn ÿcdadlarû ara­
sûnda qatillÿr vÿ canilÿr ola bilÿr? – Puaro soruødu.
– Siz mÿni baøa döømÿdiniz... Bÿli, hÿr bir adamûn
ÿcdad­larû arasûnda belÿ insanlar ola bilÿr. Lakin adÿtÿn,
÷ox adamûn bundan he÷ xÿbÿri dÿ olmur. Ancaq bizim
xÿbÿ­ri­miz var. Bir dÿ ki bu hadisÿ uzaq ke÷miødÿ olmayûb,
sþh­bÿt mÿnim anamdan gedir. Vÿ... bÿzÿn Conun mÿnÿ
necÿ diqqÿtlÿ baxdûüûnû gþrörÿm. Belÿ ani bir baxûø olur,
ancaq mÿnÿ elÿ bu da bÿs elÿyir. Fÿrz edÿk ki, evlÿnmiøik
vÿ gönlÿrin bir gönö dalaøacaüûq, o zaman yenÿ mÿnÿ elÿ
mÿnalû-mÿnalû baxarsa, necÿ olacaq?
Erköl Puaro soruødu:
– Atanûz necÿ þldörölöb?
Karla qÿti vÿ sakit halda cavab verdi:
– Onu zÿhÿrlÿyiblÿr.
– Baøa döøörÿm, – deyÿ Puaro mûzûldandû. Araya qûsa
bir sökut ÷þkdö.
Sonra gÿnc qûz yenÿ sakit halda danûømaüa baøladû:
 A
– Yaxøû ki, mÿni baøa döøörsönöz. Bu iøin necÿ þnÿmli
olduüunu, nÿ mÿna kÿsb etdiyini bilirsiniz. Sþhbÿti fûrlat­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

maüa, mÿni ovutmaq ö÷ön bir yûüûn mÿnasûz sþzlÿr sþylÿ­
mÿyÿ cÿhd gþstÿrmÿdiniz.
Puaro baøûyla tÿsdiq etdi:
– Mÿn sizi ÷ox yaxøû baøa döøörÿm... Lakin anlamadûüûm
bir øey var: mÿn sizÿ nÿ ö÷ön lazûmam?
Karla Lemarøan, sadÿcÿ:
– Conla evlÿnmÿk istÿyirÿm! – dedi, – mötlÿq dÿ evlÿ­
nÿ­cÿyÿm! Ona iki oülan vÿ iki dÿ qûz dönyaya gÿtirmÿk
istÿyirÿm. Bax siz dÿ elÿ etmÿlisiniz ki, bötön bunlar hÿyata
ke÷sin.
– Yÿni... demÿk istÿyirsiniz, sizin niøanlûnûzla danûøûm?
Yox, yox, deyÿsÿn, bu sþzlÿrim ÷ox sÿfehcÿsinÿ oldu. Sizin
istÿdiyiniz baøqa bir øeydir. Lötfÿn, nÿ döøöndöyönözö
mÿnÿ sþylÿyin. 213
– Qulaq asûn, mösyþ Puaro vÿ mÿni dözgön baøa
döøön: sizin bu cinayÿti araødûrmaüûnûzû istÿyirÿm.
– Araødûrmaüûmû?
– Bÿli, mÿhz bunu istÿyirÿm... Bir cinayÿt, istÿr dönÿn
olsun, istÿr on altû il ÿvvÿl, yenÿ dÿ cinayÿtdir.
– Fÿqÿt xanûm qûz...
– Bir dÿqiqÿ, mösyþ Puaro. Mÿni axûra qÿdÿr dinlÿ­mÿ­
diniz. ×ox vacib bir mÿqam da var.
– Nÿdir o mÿqam?
Karla Lemarøan:
– Mÿnim anam gönahsûz olub, – dedi.
Erköl Puaro burnunu ovuødurdu. Sonra da:
– ßlbÿttÿ... – deyÿ mûzûldandû. – Nÿ hisslÿr ke÷irdiyinizi
baøa döøörÿm...
– Yox, hissiyyat mÿsÿlÿsi deyil bu. Bu, anamûn mÿk­
tubudur. Bunu þlömöndÿn ÿvvÿl yazûb. Mÿktubu mÿnÿ
iyirmi bir yaøûna girdiyim zaman vermÿliydilÿr. Anam bu
mÿktubu mÿnÿ tÿkcÿ bir sÿbÿbÿ gþrÿ yazûb: mÿnim tama­
milÿ ÿmin olmaüûmdan þtrö. Mÿktubda da ancaq bu haqda
yazûb. Yÿni gönahsûz olduüunu a÷ûqlayûr. Onun gönahû
olmayûb vÿ mÿndÿn buna øöbhÿ etmÿmÿli olduüumu, ona
inanmaüûmû istÿyib.
Erköl ona hÿyÿcanla baxan gÿnc qûzûn canlû, ifadÿli
özönÿ nÿzÿr saldû. Sonra aüûr-aüûr:
 BEШ DONUZ BALASI

– Tout de meme...1 – dedi.

Karla gölömsÿdi:
– Xeyr, anam elÿ insan deyildi. Mÿktubda yazdûqlarûnûn
bir yalan... þzönö tÿmizÿ ÷ûxartmaq istÿyÿn bir adamûn
yalanû olduüunu döøönörsönöz, elÿ deyilmi? – Yenÿ dÿ
bir az qabaüa doüru ÿyildi. – Qulaq asûn, mösyþ Puaro.
Uøaqlar bÿzi øeylÿri ÷ox yaxøû baøa döøÿrlÿr. Anamû xatûr­
la­yûram. ßlbÿttÿ, hÿr øeyi deyil. Lakin onun necÿ insan
olduüunu ÷ox yaxøû bilirÿm. O, he÷ vaxt yalan danûømazdû,
hÿtta xeyirxah mÿqsÿdlÿ dÿ dilinÿ yalan gÿtirmÿzdi. ßgÿr
bir øey sÿni incidÿrdisÿ, bunu sÿnÿ a÷ûq øÿkildÿ deyÿrdi;
mÿsÿlÿn, diø hÿkiminÿ gedÿrkÿn vÿ ya dûrnaüûna tikan bat­
dûüû zaman... Onun tÿbiÿti elÿydi ki, dilinÿ yalan gÿtir­mÿyi
bacarmazdû. Yadûma gÿlir, ona qarøû xösusi bir baü­lûlûq his­
sim yox idi, ancaq ona inanûrdûm. Ona hÿlÿ dÿ ina­nû­ram!
214 Anam þlöm ayaüûnda olduüunu bilmÿsinÿ bax­ma­yaraq,
oturub bir mÿktubu yalanlarla dolduracaq xasiy­yÿtdÿ bir
qadûn deyildi.
Erköl Puaro aüûr-aüûr, sanki, istÿmÿyÿ-istÿmÿyÿ baøûyla
tÿsdiqlÿdi.
Karla davam etdi:
– Buna gþrÿ dÿ Conla evlÿnmÿyimdÿ he÷ bir prob­
lem yoxdur. Mÿn anamûn gönahsûz olduüunu bilirÿm.
Lakin Con bilmir. O, hÿr bir insan kimi, mÿnim dÿ anamûn
gönah­sûz olduüuna inanmalû olduüumu döøönör. Bunu
söbut etmÿk lazûmdûr, mösyþ Puaro. Bunu da yalnûz siz
edÿ bilÿr­siniz!
Erköl Puaro fikirli halda:
– Sþzlÿrinizin doüru olduüunu qÿbul edÿ bilÿrik, mad­
mazel, – dedi, – lakin aradan on altû il ke÷ib!
Karla Lemarøan:
– Mÿn bu iøin asan olmadûüûnû baøa döøörÿm, – deyÿ
cavab verdi. – Lakin sizdÿn baøqa he÷ kim bu iøin þhdÿ­
sindÿn gÿlÿ bilmÿz!
Erköl Puaronun gþzlÿrindÿ ki÷ik bir parûltû gþröndö:
– Sizÿ elÿ gÿlmir ki, mÿni ÷ox tÿriflÿyirsiniz?
Karla:
– Sizin haqqûnûzda ÷ox eøitmiøÿm, – deyÿ cavab verdi.
– Uüurlarûnûzdan, bacarûüûnûzdan xÿbÿrim var. Sizi maraq­
1
Belÿ dÿ olmuø olsa... (fr.)
 A
landûran psixologiya deyilmi? Bax buna zamanûn tÿsiri ola
bilmÿz. Dÿlillÿr ÷oxdan silinib, ÿlbÿttÿ. Siqaret kþtöklÿri, K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

ayaq izlÿri vÿ yaprûxmûø otlar... artûq onlarû tapmaq mömkön
deyildir. Lakin hadisÿni yaxøûca araødûra bilÿrsiniz, bu
mÿsÿlÿdÿ adû hallanan adamlarû dindirÿ bilÿrsiniz. Onlarûn
hamûsû hÿyatdadûr. Ondan sonra da kreslonuzda oturub
döøönÿrsiniz vÿ belÿcÿ, cinayÿtin i÷ özönö dÿ a÷mûø
olarsûnûz.
Erköl Puaro ayaüa qalxdû. Bûülarûnû eøÿrÿk:
– Madmazel, mÿnÿ øÿrÿf verdiniz! Mÿnÿ boø yerÿ
gövÿn­mÿdiyinizi sizÿ söbut etmÿyÿ ÷alûøacaüam. Mÿn bu
cina­yÿti araødûracaüam. On altû il ÿvvÿl olan hadisÿlÿri gþz­
dÿn ke÷irib hÿqiqÿti þyrÿnmÿyÿ cÿhd edÿcÿyÿm.
Karla ayaüa qalxdû. Gþzlÿri sevinclÿ parûldayûrdû. Lakin
sadÿcÿ:
– Tÿøÿkkör edirÿm, – dedi. 215
Erköl Puaro øÿhadÿt barmaüûnû qaldûrdû:
– Lakin bir mÿsÿlÿ var. Sizÿ hÿqiqÿti þyrÿnÿcÿyimi
sþylÿdim. Mÿn tÿrÿf saxlamayacaüam. Buna gþrÿ dÿ sizin
kimi, ananûzûn gönahsûz olduüuna ÿmin deyilÿm. Birdÿn
onun gönahkar olduüu ortaya ÷ûxarsa? O zaman necÿ
olacaq?
Karla qörurla baøûnû qaldûrdû:
– Mÿn onun qûzûyam. Mÿnÿ yalnûz hÿqiqÿt lazûmdûr!
Erköl Puaro:
– O zaman en avant1, – deyÿ cavab verdi. – Daha
doürusu, bunun ÿksini sþylÿmÿliydim. En arriere...2

1
Èrÿli (fr.)
2
Geriyÿ... (fr.)
 BÈRÈÍÚÈ KÈTAB

I ôÿñèë
VßKÈL

Ser Monteqyu Depli÷:

– Krale hadisÿsini xatûrlayûb-xatûrlamadûüûmû soruøur­
su­nuz? – dedi. – Bunu yaddan ÷ûxarda bilÿrÿmmi? Hÿlÿ dÿ
216 xatûr­la­yû­ram. ×ox mehriban bir qadûn idi. Lakin ÷ox qÿrarsûz
idi, ÿlbÿttÿ. Þzönö ÿlÿ ala bilmirdi. – ×ÿpÿki nÿzÿrlÿrlÿ Pua­
ro­ya baxdû. – Mÿndÿn bu hadisÿ haqqûnda nÿyÿ gþrÿ soru­
øur­sunuz?
– Elÿ-belÿ, maraqlanûrdûm, ona gþrÿ...
Depli÷ birdÿn-birÿ diølÿrini aüardaraq göldö. Bu, onun
mÿøhur “canavar tÿbÿssömö”ydö. Bu gölöøön ÷oxlarûnûn
canûna lÿrzÿ saldûüûnû deyirdilÿr.
– ßziz dostum, bu, sizin tÿrÿfinizdÿn o qÿdÿr dÿ nÿza­
kÿtli davranûø sayûlmaz. ×önki o iø mÿnim uüursuz iølÿ­
rimdÿn biridir. O zaman gÿnc qadûnû xilas etmÿyi bacar­
madûm.
– Bilirÿm.
Ser Monteqyu ÷iyinlÿrini ÷ÿkdi:
– ßlbÿttÿ, o zaman indiki qÿdÿr tÿcröbÿli deyildim.
Buna bax­mayaraq, ÿlimdÿn gÿlÿn hÿr øeyi etdiyimÿ ÿmi­
nÿm. Bir vÿkil ittiham olunan adam tÿrÿfindÿn kþmÿk gþr­
mÿ­sÿ, ÿlbÿttÿ, o zaman ÷ox da bþyök nÿticÿlÿr ÿldÿ edÿ
bil­mÿz. Buna bax­mayaraq, edam hþkmönö dÿyiødi­rib þmör­
lök hÿbs cÿzasûyla ÿvÿz edÿ bildik. Apelyasiya ver­dik. Bÿzi
yön­göl­lÿø­di­rici sÿbÿblÿri vardû. Bir ÷ox evdar qadûn vÿ ana­
lar xanûm Kralenin ÿfv edilmÿsi ö÷ön yazûlû øÿkil­dÿ möra­
ciÿt etmiødi. ×ox adam qadûnûn halûna acûyûrdû. – Arxa­ya
sþy­kÿnÿrÿk ayaqlarûnû irÿliyÿ doüru uzatdû. Özöndÿ döøön­
cÿli ifadÿ yaranmûødû. – ßgÿr qadûn ÿrini odlu silahla vur­
 A
muø vÿ ya bû÷aqlamûø olsaydû, vÿziyyÿt baøqa cör olardû.
Mÿn dÿ onun þz ÿrini qÿsdÿn þldörmÿdiyini iddia edÿ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

bilÿr­dim... Lakin zÿhÿr?.. Zÿhÿrlÿ insan þldörmÿk hadi­
sÿsin­dÿ he÷ nÿ elÿyÿ bilmÿzsÿn. Bu mÿsÿlÿni hÿll etmÿk
möm­kön deyil.
Erköl Puaro soruødu:
– Bÿs siz mödafiÿ zamanû hansû versiyanû irÿli sörör­
dö­nöz? – ßslindÿ, bunun cavabûnû bilirdi, arxivlÿrdÿki kþh­
nÿ qÿzetlÿri oxumuødu. Lakin vÿkillÿ danûøarkÿn he÷ bir
øeydÿn xÿbÿri yoxmuø kimi davranmaq ona sÿrfÿli idi.
– Èntihar. Bu hadisÿdÿ o adamûn intihar etdiyini iddia
etmÿkdÿn baøqa ÿlimizdÿn he÷ nÿ gÿlmirdi. Lakin buna
da kimsÿ inanmadû. Krale intihar edÿcÿk bir adam deyildi!
Siz onu he÷ vaxt gþrmÿmisiniz. Elÿ deyilmi? Parlaq øÿxsiy­
yÿt idi. Canlû, hay-köylö bir adamdû, qadûnlara hÿddÿn artûq
döøköndö, pivÿdÿn þtrö dÿ örÿyi gedirdi. Mÿhkÿmÿ kolle­ 217
giyasûnû belÿ bir adamûn sÿssiz-sÿmirsiz oturub zÿhÿrlÿ inti­
har edÿcÿyinÿ inandûrmaq ÷ÿtin mÿsÿlÿydi. Sxemÿ uyüun
gÿlmirdi. Lap ÿvvÿldÿn bu iøi uduzacaüûmû bilirdim. Qadûn
da mÿnÿ he÷ yardûm etmÿdi. Onu øahid qismindÿ pro­se­sÿ
cÿlb edÿn andaca uduzacaüûmûzû anladûm. Qadû­nûn möqa­
vimÿt gþstÿrmÿk arzusu yox idi. Lakin nÿ etmÿk olardû?
ßgÿr vÿkili olduüunuz adamû øahid kimi dindirmÿsÿniz,
o zaman da hakimlÿr bundan tamamilÿ baøqa mÿnalar
÷ûxarûrlar.
Erköl Puaro:
– Qadûnûn sizÿ kþmÿk etmÿdiyini sþylÿdiyiniz zaman
bunumu nÿzÿrdÿ tuturdunuz? – dedi.
– ßlbÿttÿ ki, dostum. Biz axû sehrbaz deyilik. Mövÿf­fÿ­
qiy­yÿtin yarûsû gönahkarûn mÿhkÿmÿ heyÿtinÿ necÿ tÿsir
baüûølayacaüûna baülûdûr. Heyÿt özvlÿrinin hakimin qÿrarûna
qarøû sÿs verdiyini dÿfÿlÿrlÿ gþrmöøÿm. Heyÿt özvlÿri “bu
adam mötlÿq qatildir” dedilÿrsÿ, iø bitmiø demÿkdir. Vÿ ya
“he÷ þzlÿrini yormasûnlar, bu adamûn qatil olmadûüû bÿl­
lidir” desÿlÿr, yenÿ dÿ hÿmin øeydir!.. Halbuki Karolina
Krale möqavimÿt gþstÿrmÿyÿ cÿhd belÿ etmÿdi.
– Axû nÿyÿ gþrÿ?
Ser Monteqyu ÷iyinlÿrini ÷ÿkdi:
– Bunu mÿndÿn soruømayûn. Hÿr øeydÿn ÿvvÿl, qadûn
þz ÿrini ÷ox sevirdi. Buna gþrÿ dÿ þzönÿ gÿlib nÿ etdiyini
 BEШ DONUZ BALASI

baøa döøÿndÿ dÿhøÿtli sarsûntû ke÷irmiødi. Mÿncÿ, o, øok

vÿziy­yÿ­tin­dÿn ÷ûxa bilmÿmiødi.
– Demÿk, siz dÿ qadûnû gönahkar hesab edirsiniz?
Depli÷ heyrÿtlÿ:
– Mÿn bunun söbuta ehtiyacû olmadûüûnû döøönör­
döm, – dedi.
– Bÿs xanûm Krale, he÷ olmasa, bircÿ dÿfÿ gönahkar
olduüunu sizÿ etiraf etdimi?
Ser Monteqyu diksindi:
– Yox! ßlbÿttÿ ki yox! Bizim dÿ þz ÿxlaq prinsiplÿrimiz
var. Vÿkili olduüumuz insanûn hÿmiøÿ gönahsûz olduüuna
inanûrûq. Demÿk, bu hadisÿ sizi ÷ox maraqlandûrûr. Kaø
qoca Mayhevlÿ danûøa bilÿydiniz. Mödafiÿ dosyesini onla­
rûn kontoru hazûrlamûødû. Mayhev sizÿ bu hadisÿ haqqûn­
da mÿndÿn ÷ox mÿlumat verÿ bilÿrdi. Tÿÿssöf ki, o artûq
218 hÿyat­da deyil. Oülu Corc Mayhev yaøayûr, ÿlbÿttÿ. Lakin
o da o vaxtlar ÷ox gÿnc idi. Haqqûnda danûødûüûmûz bu
hadi­sÿ­dÿn gþr ne÷ÿ il ke÷ib.
– Hÿ, bilirÿm. Bÿxtimizdÿn siz hadisÿni yaxøû xatûrla­yûr­
sûnûz. Qeyri-adi yaddaøûnûz var.
Vÿkilin özöndÿ bu sþzlÿrdÿn xoølandûüûnû gþstÿrÿn bir
ifadÿ yarandû.
– ßsas hadisÿlÿr istÿr-istÿmÿz insanûn yadûnda qalûr.
Xösusÿn dÿ vÿkillik etdiyin adamûn edam olunmasû tÿlÿb
olunan cinayÿtlÿr olanda. Bundan baøqa, qÿzetlÿr dÿ
Krale hadisÿsini geniø øÿkildÿ reklam elÿdilÿr. Bu hadisÿ
bþyök maraq doüurmuødu. Bu iødÿ adû hallanan gÿnc qûz
da bir xeyli diqqÿt mÿrkÿzindÿ oldu. Konfet kimi bir qûz idi,
mÿn deyÿrdim.
Puaro tÿkrar soruødu:
– Èsrar etdiyim ö÷ön özr istÿyirÿm. Lakin tÿkrarlaya­
ca­üam: Karolina Kralenin hÿqiqÿtÿn gönahkar olduüuna
ÿmin­sinizmi?
Cÿnab Monteqyu ÷iyinlÿrini ÷ÿkdi:
– A÷ûüûnû desÿm, bu iøin øöbhÿ doüuracaq bir tÿrÿfi
yox idi. Hÿ, mÿncÿ, ÿrini o þldörmöødö.
– Qadûnûn ÿleyhinÿ olan dÿlillÿr hansûlar idi?
– ×ox ciddi dÿlillÿr var idi. Hÿr øeydÿn ÿvvÿl, cinayÿtin
motivi onun ÿleyhinÿ idi. Ne÷ÿ illÿrdi ÿr-arvad itlÿ piøik kimi
dolanûrmûølar. Möbahisÿlÿrin arasû kÿsilmirmiø. Kiøi dur­ma­
 A
dan baøqa qadûnlarla yeni-yeni macÿralara giri­øir­miø. Kiøi
belÿ bir adam imiø. Qadûn da bötön bunlara ÿmÿlli-baølû K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

dþzörmöø. ßri sÿnÿtkar olduüu ö÷ön bötön bu arvad­baz­
lûqlarûnû ona baüûølayûrmûø. ßri, hÿqiqÿtÿn, birin­ci­dÿrÿcÿli
bir rÿssam idi. Èndi onun ÿsÿrlÿri od qiymÿtinÿ satû­lûr.
Doürusu, mÿnim o tip tablolardan xoøum gÿlmir. Baø­dan-
ayaüa eybÿcÿrliklÿrin tÿsviridir, ancaq dÿyÿrlÿrinin yök­sÿk
olduüuna øöbhÿ yoxdur... Dediyim kimi, Kralenin arvad­
bazlûüû östöndÿ tez-tez dalaøûrmûølar. Xanûm Krale sÿssiz-
sÿmirsiz ÿzab ÷ÿkÿn yumøaqörÿkli qadûnlardan deyildi.
Dÿhøÿtli qovüalarû olurdu. Lakin ÿri hÿr macÿranûn axûrûnda
mötlÿq arvadûnûn yanûna qayûdûrmûø. Lakin bu son macÿra
ÿvvÿlkilÿrdÿn ÷ox fÿrqlÿnib. Bu dÿfÿ iøin i÷indÿ sötöl bir
qûz olub. Qûzûn cÿmi iyirmi yaøû varmûø... Adû Elsa Greer idi.
Yorkøirli hansûsa bir fabrikantûn yeganÿ qûzûydû. Qûzûn hÿm
pulu vardû, hÿm dÿ xarakteri. Nÿ istÿdiyini dÿ bilirdi. Èstÿdiyi 219
dÿ Amyas Krale idi. Onu þz rÿsmini ÷ÿkmÿyÿ mÿcbur
etmiødi. Adÿtÿn, Krale köbar tÿbÿqÿdÿn olan gþzÿllÿrin
rÿsmini ÷ÿkmÿzdi, ipÿkli-mirvarili xanûmlarûn rÿsmini ÷ÿk­
mÿk onun kþnlöncÿ deyildi, ancaq øÿxsiyyÿtlÿrin portretini
÷ÿkÿrdi. Doürusu, mÿn qadûnlarûn onun fûr÷asûyla ÿbÿ­di­lik
qazanmaüû arzu etdiklÿrinÿ ÿmin deyilÿm. ×önki model­lÿ­ri­
nin ÷irkin tÿrÿflÿrini ortaya ÷ûxarmaqdan ÷ÿkinmirdi Krale.
Lakin Elsa Greerin portretini ÷ÿkmÿyÿ razû olmuø vÿ axûrda
da qûza ÿmÿlli-baølû vurulmuødu. Kralenin o zaman qûrxa
yaxûn yaøû vardû, ne÷ÿ il ÿvvÿl evlÿnmiødi. Yÿni sÿfehlik
edÿ­rÿk qûzû yerindÿ birinÿ aøiq olacaq yaøda idi. Elÿ bu
zamanda da Elsa Greer qarøûsûna ÷ûxûb. Krale qûz­dan þtrö
dÿli olub: arvadûndan ayrûlûb onunla evlÿnmÿk niy­yÿ­tin­
dÿ imiø... Karolina Krale isÿ boøanmaüa razû deyil­miø.
Rÿs­samû hÿdÿlÿyib. Onun: “Qûzû buraxmasan, sÿni þldö­
rÿ­rÿm”, – dediyini iki nÿfÿr eøidib. Qadûn zarafat etmir­
miø. Hadi­sÿ­dÿn bir gön ÿvvÿl qonøularûndan biriylÿ ÷ay
i÷irmiølÿr. Bu qonøu isÿ evdÿ dÿrmanlar dözÿltmÿyÿ maraq
gþstÿrÿn bir adam olub. Dözÿlt­diyi dÿrmanlarûn arasûnda
konium da olub. Yÿni zÿhÿrli baldûrüan otu... Vÿ orada
bu zÿhÿrin nÿ qÿdÿr þldö­röcö olduüu haqqûnda sþhbÿt
olub. Hÿmin adam ertÿsi gön øöøÿdÿki zÿhÿrin yarûya
qÿdÿr boøaldûlmûø oldu­üunu aøkara ÷ûxarûb. Bu haqda
hamûya xÿbÿr verib. Sonra da xanûm Kralenin otaüûndan,
 BEШ DONUZ BALASI

demÿk olar ki, boøalmûø bir øöøÿ tapûblar. Bunun i÷indÿ dÿ

zÿhÿrin qalûqlarû olub. Qadûn øöøÿni bir siyirmÿnin dibindÿ
gizlÿtmiødi.
Erköl Puaro darûxmûø halda qurcalandû:
– Bu øöøÿni orada baøqa biri dÿ gizlÿdÿ bilÿrdi.
– Elÿdir, ancaq qadûn polisÿ zÿhÿri gþtördöyönö etiraf
etdi. Bunu etmÿmÿliydi, ÿlbÿttÿ. Lakin polislÿ ilk dÿfÿ
danûø­dûüû zaman yanûnda ona yol gþstÿrÿcÿk bir vÿkil
olmayûb. Zÿhÿri soruøduqlarû zaman a÷ûq øÿkildÿ bunu
þzö­nön gþtördöyönö etiraf edib.
– Nÿyÿ gþrÿ gþtöröbmöø?
– Xanûm Krale zÿhÿri þzönö þldörmÿk ö÷ön gþtör­dö­
yö­nö sþylÿdi. Lakin øöøÿnin necÿ boøaldûüûnû, özÿrindÿ dÿ
nÿyÿ gþrÿ yalnûz onun barmaq izlÿrinin olduüunu he÷ cör
izah edÿ bilmÿdi. “Ola bilÿr, Amyas þzö þzönö þldöröb”,
220 – deyirdi. Lakin ÿri qadûnûn otaüûnda gizlÿtdiyi koniumu
i÷miø­di­sÿ, o zaman nÿ ö÷ön øöøÿnin östöndÿ onun deyil,
qadû­nûn barmaq izlÿri vardû, hÿ?
– Deyÿsÿn, zÿhÿri onun pivÿsinin i÷inÿ tþkmöødölÿr,
elÿ deyilmi?
– Hÿ. Pivÿ øöøÿsini Karolina Krale þzö soyuducudan
gþtöröb baü÷aya, ÿrinin rÿsm ÷ÿkdiyi yerÿ aparûb. Pivÿni
stÿkana tþkÿrÿk Amyasa uzadûb. Onun necÿ i÷diyini dÿ
seyr edib. Hamû yemÿyÿ gedib, rÿssam baü÷ada tÿk qalûb.
O da ÷ox vaxt yemÿyÿ getmÿzmiø. Bir az ke÷ÿndÿn sonra
isÿ xanûm Krale ilÿ tÿrbiyÿ÷i, Amyasûn orada þldöyönö
gþröblÿr. Qadûn ÿrinÿ verdiyi pivÿdÿ he÷ bir øey olmadûüûnû
iddia edib. Mÿnsÿ mÿhkÿmÿdÿ Amyasûn birdÿn-birÿ peø­
man olduüunu, vicdan ÿzabûna dþzmÿyÿrÿk pivÿyÿ zÿhÿri
þzönön qarûødûrdûüûnû iddia etdim. Gicbÿsÿrlikdir, ÿlbÿttÿ.
Rÿssam bu tipdÿ bir adam deyildi. Barmaq izlÿri Karolina
Krale ö÷ön ÷ox pis oldu.
– Pivÿ øöøÿsindÿ qadûnûn barmaq izlÿri vardûmû?
– Xeyr. Sadÿcÿ, Amyasûn barmaq izlÿri vardû. Þzö dÿ
saxta barmaq izlÿri. Tÿrbiyÿ÷i hÿkim ÷aüûrmaüa qa÷dûüû
zaman Karolina Krale meyitin yanûnda tÿk qalmûødû. Hÿr
halda, o arada øöøÿdÿki vÿ stÿkandakû barmaq izlÿrini
silÿrÿk, ÿrinin ÿlini bunlarûn özÿrinÿ basmûødû. Elÿ tÿsÿv­vör
yarat­maq istÿyirdi ki, guya, nÿ øöøÿyÿ, nÿ dÿ stÿkana toxu­
nub. Ancaq bunlar he÷ bir iøÿ yaramayanda qoca pro­ku­ror
 A
Randolf bu hÿrÿkÿti laüa qoyub xeyli göldö. Mÿh­kÿ­mÿdÿ
bir insanûn øöøÿni o øÿkildÿ tutmasûna imkan olma­dûüûnû K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

qÿti øÿkildÿ söbuta yetirdi. ßlbÿttÿ, biz dÿ tuta bilÿ­cÿ­
yini gþstÿrmÿk ö÷ön ÿlimizdÿn gÿlÿni etdik. Bar­maq­la­rû­
nûn, þlöm halûnda olduüuna gþrÿ o øÿkildÿ qûvrûl­mûø ola
bilÿcÿyini sþylÿdik. Ancaq doürusunu deyim, buna kimsÿ
inanmadû, bizim dÿlillÿrimiz inandûrûcû deyildi.
Erköl Puaro:
– O halda, – dedi, – qadûn koniumu pivÿ øöøÿsinÿ, onu
ÿrinÿ aparmamûødan ÿvvÿl tþköb.
– Pivÿ øöøÿsindÿ konium, ömumiyyÿtlÿ, yox idi. Sadÿ­
cÿ, stÿkanda zÿhÿr tapûldû.
Bir an dayandû. Èri, yaraøûqlû ÷þhrÿsindÿki ifadÿ dÿyiødi.
Kÿskin hÿrÿkÿtlÿ Puaroya sarû dþndö.
– Bir dÿqiqÿ, Puaro, siz nÿ demÿk istÿyirsiniz?
Puaro: 221
– Belÿ hesab edÿk ki, Karolina Krale gönahsûz olub,
– deyÿ cavab verdi. – Konium pivÿyÿ necÿ qarûødûrûla bilÿr­
di? Siz proses zamanû zÿhÿri pivÿyÿ Amyas Kralenin qarûø­
dûrdûüûnû sþylÿmisiniz. Lakin mÿnÿ bunun imkansûz oldu­
üunu a÷ûqladûnûz. Mÿn dÿ sizinlÿ eyni fikirdÿyÿm. Amyas
Krale intihar edÿcÿk bir adam olmayûb. Bu isÿ o demÿk­
dir ki, zÿhÿri pivÿyÿ Karolina Krale qarûødûrmayûbsa, bu iøi
baøqasû edib.
– Ay Allah! Puaro, ke÷miødÿ qalmûø hadisÿlÿri nÿyÿ
gþrÿ qurdalayûrsûnûz? Bu hadisÿlÿr ÷oxdan olub. Qatil
o qadûn olub. ßgÿr þzönö o zaman gþrsÿydiniz, bir damcû
da øöbhÿniz qalmazdû. Özöndÿki ifadÿdÿn o saat bili­
nirdi ki, cinayÿti o tþrÿdib. Hÿtta mÿnÿ elÿ gÿldi ki, hþkm
oxunduüu zaman o, hÿddÿn artûq rahatlanmûødû. He÷ qor­
xub-elÿmirdi. Hÿyÿcanlû-filan da deyildi. Sadÿcÿ, pro­se­
sin tezliklÿ sona ÷atmasûnû istÿyirdi, mÿncÿ. ×ox cÿsa­rÿtli
qadûn idi...
Erköl Puaro dedi:
– Buna baxmayaraq, Karolina Krale þlömöndÿn qabaq
qûzûna ÷atdûrmaqdan þtrö bir mÿktub yazûb. Bu mÿk­tubda
gönahsûz olduüuna and i÷ir.
Ser Monteqyu Depli÷:
– Ola bilÿr, – deyÿ cavab verdi. – Onun yerindÿ mÿn
vÿ ya siz dÿ olsaydûnûz, eyni øeyi edÿrdik.
 BEШ DONUZ BALASI

– Qûzû da Karolina Kralenin yalan sþylÿyÿcÿk bir qadûn

olmadûüûnû deyir.
– Qûzû belÿ deyirmiø... Bah! O, bunu haradan bilÿ
bilÿr? ßziz dostum Puaro, proses zamanûnda qûz ÷ox bala­
caydû. Dþrd yaøûndaydû, yoxsa beø. Adûnû dÿyiødirÿ­rÿk Èngil­
tÿrÿnin xaricindÿ bir yerÿ, qohumlarûnûn yanûna yol­ladûlar.
O nÿ bilÿ bilÿr, nÿyi xatûrlaya bilÿr?
– Bÿzÿn uøaqlar insanlarû ÷ox yaxøû anlayûrlar.
– Bÿlkÿ dÿ... Ancaq bunun bu mÿsÿlÿylÿ he÷ bir ÿla­
qÿsi yoxdur. ßlbÿttÿ, qûz anasûnûn gönahsûz olduüuna
inan­maq istÿyir. Qoy inansûn. Bunun bir zÿrÿri olmaz.
– Lakin tÿÿssöf ki, qûz, eyni zamanda, anasûnûn gönah­
sûz olduüunu gþstÿrÿcÿk dÿlillÿr dÿ istÿyir.
– Yÿni Karolina Kralenin ÿrini þldörmÿdiyini ortaya
qoya­caq dÿlillÿr?
222 – Bÿli.
Ser Monteqyu:
– Tÿÿssöf edirÿm, o, istÿdiyini ÿldÿ edÿ bilmÿyÿcÿk.
– Demÿk, siz belÿ fikirlÿøirsiniz?
Ser Monteqyu mÿnalû baxûølarla Puaronu sözdö:
– Mÿn daim sizin döröst bir insan olduüunuzu döøö­
nör­döm, dostum. Nÿ etmÿk istÿyirsiniz? Qûzûn zÿif tÿrÿfin­
dÿn faydalanaraq pul qazanmaüamû ÷alûøûrsûnûz?
– Siz qûzû tanûmûrsûnûz. O, hÿr zaman rast gÿldiyimiz
tiplÿrdÿn deyil. Qövvÿtli xarakteri var.
– Bÿli. Amyasla Karolina Kralenin qûzûnûn, doürudan,
elÿ olmasûna øöbhÿ etmirÿm. Èstÿdiyi nÿdir onun?
– Hÿqiqÿti þyrÿnmÿk.
– Hm... Qorxuram, þyrÿnÿcÿyiniz hÿqiqÿt onun he÷
dÿ xoøuna gÿlmÿyÿcÿk. Allah haqqû, Puaro, mÿncÿ, bu
iøin øöbhÿli qalan tÿrÿfi yoxdur. Qadûn ÿrini þldördö.
– Özr istÿyirÿm, dostum, lakin mÿn þzöm buna øÿx­sÿn
ÿmin olmalûyam.
– Bilmirÿm, siz bunu nÿ cör edÿcÿksiniz. ßlbÿttÿ, qÿzet­
lÿ­rin proses haqqûnda yazdûqlarûnû oxuya bilÿrsiniz. Pro­ku­ror
Hamfri Randolf idi. Artûq o da hÿyatda yoxdur. Qoy yadû­
ma salûm, gþröm kim idi onun kþmÿk÷isi? Foqq adlû cavan
bir oülan idi, deyÿsÿn. Hÿ, Foqq. Onunla danûøa bilÿr­si­
niz. Sonra, o zamanlar evdÿ olan adamlar var. Hÿr halda,
sizin sorüu-suallarûnûz, hÿr øeyi yenidÿn qazû­ma­üû­nûz he÷ dÿ
 A
xoølarûna gÿlmÿyÿcÿk. Ancaq onlardan bÿzi øey­lÿri þyrÿ­nÿ­
cÿ­yi­nizÿ ÿmi­nÿm. Axû siz inam tÿlqin etmÿyi baca­rûrsûnûz. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Hÿ, doürudur. Bu hadisÿ ilÿ ÿlaqÿsi olan adamlar.
Bu ÷ox vacibdir. Onlarûn kim olduüunu xatûrlayûrsûnûzmû?
Ser Monteqyu döøöndö:
– Dayanûn gþröm... Aradan o qÿdÿr vaxt ke÷ib ki...
A÷ûüûnû desÿm, bu iøin i÷indÿ beø nÿfÿr vardû. ßlbÿttÿ, xid­
mÿt­÷i­lÿri saymûram. Yaølû, xanûmlarûna ÷ox sadiq adam­lar
idi onlar. ×ox qorxmuødular, ÿlbÿttÿ. He÷ bir øeydÿn dÿ
xÿbÿrlÿri yox idi. He÷ kÿs dÿ onlardan øöbhÿlÿnmÿdi.
– Demÿk, hadisÿ ilÿ ÿlaqÿsi olan beø nÿfÿr olub. Mÿnÿ
onlar haqqûnda danûøa bilÿrsinizmi?
– Filip Bleyk, Amyas Kralenin ÿn yaxûn dostu idi. Onu
ki÷ik yaølarûndan tanûyûrdû. Cinayÿt baø verÿn zaman rÿs­
sa­mûn evindÿ yaøayûrdû. Hÿlÿ dÿ saüdûr. Onu aradabir qolf
meydan÷asûnda gþrörÿm. Sent-Corc-Hilldÿ yaøayûr. Birja 223
dÿllalûdûr. Birjada oynayûr, þzö dÿ yaxøû oynayûr. Uüur qazan­
mûø adamdûr. Son zamanlar bir az kþkÿlmÿyÿ baø­layûb.
– Yaxøû. Sonra kim var?
– Sonra Bleykin bþyök qardaøû. Bir kÿnd mölkÿdarûdûr.
Evdar adamdûr.
Puaronun beynindÿ zûnqûrov ÷alûnmaüa baøladû. ×alûndû
vÿ susdu. “Yetÿr artûq hÿr dÿfÿ bu uøaq øeirlÿrini xatûr­la­dû­
üûn”. Axûr vaxtlar bu hal onda tez-tez tÿkrarlanmaüa baø­
lamûødû. Yox, zûnqûrov susmamûødû:
“Bir donuz balasû bazara getdi.
O biri donuz balasû evdÿ qaldû...”
Sonra mûzûldandû:
– Demÿk, Bleykin bþyök qardaøû evdar adamdûr, hÿ?
– Bayaq sizÿ haqqûnda danûødûüûm adamdûr, hÿmin
o dÿrman otlarûyla mÿøüul olan, kimyagÿrdir-nÿdir. Belÿ
bir hobbisi vardû onun. Adû nÿydi onun? Romanlarda tez-
tez rast gÿlinÿn bir adû var... Hÿÿ, yadûma döødö: Meredit
Bleyk. Saü olub-olmadûüûnû bilmirÿm.
– Sonra kim var?
– Sonra? Bötön bu fÿlakÿtlÿrin sÿbÿbkarû. Ö÷bucaüûn
ö÷öncö tÿrÿfi – Elsa Greer.
Puaro yavaøca mûzûldandû:
– “Ö÷öncö donuz balasû qonaqlûq verdi...”
 BEШ DONUZ BALASI

Ser Monteqyu ona heyrÿtlÿ baxdû:

– Hÿqiqÿtÿn dÿ, o qûz ÷ox øeylÿr yedi. Sÿn demÿ, ÷ox
fÿrasÿtli imiø. O vaxtdan bÿri ö÷ dÿfÿ ÿrÿ gedib. Boøan­
maq onun÷ön su i÷mÿk kimi bir øeydir. ßrlÿrini hÿr dÿfÿ
dÿyiødirÿndÿ daha pullusunu, daha varlû-karlûsûnû tapûr. Èndi
dÿ bir lordla evlidir. Yÿni Elsa Greer indi ledi Dittiøam olub.
“Tatler”in istÿnilÿn nþmrÿsini a÷ûn, mötlÿq onun haqqûnda
bir øey yazûldûüûnû gþrÿcÿksiniz.
– Bÿs digÿr iki adam kimdir?
– Evdÿ bir tÿrbiyÿ÷i vardû. Soyadûnû xatûrlamûram. Èøinÿ
can yandûran, ciddi bir qadûndû. Soyadû Tompson idi, yoxsa
Cons? Bax buna bÿnzÿr bir øey... Sonra evdÿ bir qûz da
qalûrdû. Xanûm Karolina Kralenin þgey bacûsû, sÿhv etmi­
rÿmsÿ, o zamanlar on beø yaøûndaydû. Èndi ÷ox mÿøhur
olub artûq. Arxeologiya ilÿ mÿøüul olur, tez-tez ekspe­di­si­
224 ya­lara gedir. Uorren – soyadû belÿdir! Anjela Uorren. ×ox
ciddi gÿnc bir qadûndûr. Onunla bu yaxûnlarda rastlaømûøûq.
– Demÿk, o, aülayûb evÿ qa÷an donuz balasû deyil?
Ser Monteqyu Depli÷, Puaroya tÿÿccöblÿ baxdû. Sonra
da quru sÿslÿ:
– Anjela Uorrenin donuz balasû kimi aülamasûndan
þtrö bir sÿbÿb var, – dedi. – Özö eybÿcÿrlÿøib. Sifÿtinin bir
tÿrÿfindÿ bþyök bir ÷apûq var. O... Nÿ deyim axû? Onsuz
da, þzönöz hÿr øeyi þyrÿnÿcÿksiniz.
Puaro ayaüa qalxdû.
– ×ox tÿøÿkkör edirÿm. Bþyök alicÿnablûq gþstÿrdiniz.
ßgÿr xanûm Krale ÿrini þldörmÿmiø olsa...
Ser Monteqyu Puaronun sþzönö kÿsdi.
– Þldördö, dostum, þldördö. Mÿnim sþzlÿrimÿ inanûn.
Puaro onu eøitmirmiø kimi sþzlÿrinÿ davam etdi:
– ... o zaman, demÿk, mÿntiqÿ gþrÿ, qatil bu beø
nÿfÿr­dÿn biridir.
Vÿkil tÿrÿddödlÿ:
– Bÿli, cinayÿti onlardan biri iølÿmiø ola bilÿr, – deyÿ
cavab verdi. – Fÿqÿt bunu etmÿlÿri ö÷ön bir sÿbÿb yox idi.
He÷ bir sÿbÿb! Doürusunu sþylÿsÿm, onlarûn he÷ birinin
bu iøi gþrmÿdiyinÿ mÿn ÿminÿm. Bu fikirlÿri baøûnûzdan
atsanûz yaxøûdûr, dostum.
Erköl Puaro gölömsÿyÿrÿk baøûnû yellÿdi.
 A
II ôÿñèë
K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

PROKUROR

Cÿnab Foqq qûsaca:

– Sþzsöz, qadûn gönahkar idi, – dedi.
Erköl Puaro Foqqun arûq, tÿmiz qûrxûlmûø özönö diq­
qÿtlÿ gþzdÿn ke÷irirdi. Kventin Foqq ser Monteqyu Dep­li÷ÿ
he÷ bÿnzÿmirdi. Ser Monteqyu göclö vÿ maqnetik xösu­
siyyÿti olan bir adam idi, sþhbÿt zamanû þzönön ami­ra­nÿ­li­
yini qoruyar, qarøû tÿrÿfin örÿyinÿ qorxu toxumlarû sÿpÿrdi.
Mÿhkÿmÿdÿ sÿs tonunu kÿskin vÿ effektli øÿkildÿ dÿyiø­
mÿklÿ tÿÿssörat yaradardû. Yaraøûqlû, alicÿnab, cazi­bÿdar
adam birdÿn-birÿ, sanki, naüûllarda olduüu kimi, dÿyiøilib
tama­milÿ baøqa adam olardû: dodaqlarû sallanar, diølÿri 225
qûca­nar, qan i÷mÿyÿ hazûr gþrkÿm alardû. Kventin Foqq isÿ
arûq, sol­üunözlö, “øÿxsiyyÿt” anlayûøûnûn tÿrkib hissÿsi olan
key­fiy­yÿt­lÿr­dÿn ina­nûlmaz dÿrÿcÿdÿ mÿhrum olan, sakit vÿ
rÿvan sÿslÿ, eyni zamanda israrla suallar verÿn insan idi.
Erköl Puaro fikirli halda onu gþzdÿn ke÷irÿrÿk:
– Demÿk, bu iø sizdÿ belÿ bir tÿÿssörat doüurub? – dedi.
Foqq baøûyla tÿsdiqlÿdi:
– O qadûnû ifadÿ verÿrkÿn gþrÿydiniz! Bu iødÿ prokuror
olan qoca Rudolf qadûnû ÿzib suyunu ÷ûxartdû!
Bir an dayandû, sonra da gþzlÿnilmÿz bir øey sþylÿdi.
– Ancaq ömumiyyÿtlÿ, proses hÿddÿn artûq rahat ke÷di.
Erköl Puaro:
– Nÿ demÿk istÿdiyinizi ÷ox da baøa döømÿdim, – dedi.
Foqq nazik, mötÿnasib formalû qaølarûnû ÷atdû. Tÿmiz
qûr­xûl­mûø bûü yerinÿ ÿl gÿzdirdi:
– Bunu sizÿ necÿ baøa salacaüûmû bilmirÿm. Bu daha
÷ox ingilislÿrÿ xas bir döøöncÿ formasûdûr. Yÿni belÿ bir
vÿziyyÿti “u÷mayan quøu vurmaq” deyimi ilÿ möqayisÿ
etmÿk olar. Baøa döødönözmö?
– Bÿli, dediyiniz kimi, tamamilÿ ingilislÿrÿ xas döøön­
cÿdir bu. Buna baxmayaraq, nÿ demÿk istÿdiyinizi baøa
döøörÿm. Èdmanda vÿ ya ov÷uluqda olduüu kimi, mÿh­
kÿmÿlÿrdÿ dÿ ingilislÿr þz rÿqiblÿrini vÿ ya qurbanlarûnû
xilas­olma øansûndan mÿhrum etmÿk istÿmirlÿr.
 BEШ DONUZ BALASI

– Tamamilÿ doürudur. Lakin bu prosesdÿ qadûnûn qur­

tul­masûna he÷ bir imkan yox idi. Piøik si÷anla oynayan
kimi Hampi Rudolf da onunla oynayûrdû. Proses Monte­qyu
Dep­li­÷in Karolina Kraleni øahid yerinÿ oturdub, bir ne÷ÿ
sual vermÿsiylÿ baøladû. Qadûn mÿhkÿmÿdÿ lal-din­mÿz
dayanmûødû. Bþyöklÿrin arasûnda oturmuø uøaüa bÿn­zÿ­
yirdi. Depli÷in suallarûna cavab verÿrkÿn, sanki, ÿzbÿr­
lÿ­diyi øeylÿri deyirdi. Sakit idi, necÿ istÿyirdilÿrsÿ, elÿ dÿ
cavab verirdi, ancaq dediyi sþzlÿr inanûlasû deyildi! Ona
necÿ cavab verÿcÿyini þyrÿtmiødilÿr, qadûn da elÿ edirdi.
Qÿba­hÿt Depli÷dÿ deyildi, ÿlbÿttÿ. O, þzönön kþhnÿ
aktyor rolunu ÷ox gþzÿl oynayûrdû. Lakin iki nÿfÿ­rin oyna­
malû oldu­üu bir sÿhnÿdÿ bir nÿfÿr he÷ bir øey edÿ bil­mÿz.
Qadûn lazûm olduüu øÿkildÿ þz rolunu oynaya bil­mÿdi.
ßlbÿttÿ, bu, mÿhkÿmÿ heyÿtinÿ pis tÿsir baüûø­ladû. Sonra
226 qoca Hampi ayaüa qalxdû. Hÿr halda, onu gþr­möø­dö­
nöz? Mÿncÿ, onun þlömö bizim ö÷ön bþyök itkidir. Cöb­
bÿ­sinin ÿtÿklÿrini ÷iyin­lÿrinÿ atûb lÿngÿr vuraraq dayanar
vÿ tÿlÿsmÿzdi. Sonra, qÿflÿtÿn höcuma ke÷ÿr, suallarûnû
döz adamûn gþzö­nön i÷inÿ sþylÿyÿrdi... Dediyim kimi,
xanûm Kraleni quru yuyub, yaø sÿrdi. Gah bir yandan
hÿmlÿ edirdi, gah o biri yandan, hÿr dÿfÿ dÿ qadûn mat
vÿziyyÿtindÿ qalûrdû. Sþylÿdiklÿrinin ÷ox absurd olduüunu
ona etiraf etdirirdi. Tez-tez xanûm Kralenin ziddiyyÿtli vÿziy­
yÿtlÿrÿ döømÿsinÿ sÿbÿb oldu vÿ qadûnûn vÿziyyÿti get­
dikcÿ pislÿødi. Sonra da Rudolf qÿtiyyÿtli øÿkildÿ sþz­lÿrini
tamamladû: “Xanûm Krale, mÿn tÿsdiq edirÿm ki, koniumu
intihar etmÿk ö÷ön aldûüûnûza dair olan heka­yÿ baødan-
ayaüa yalandûr. Bu zÿhÿri sizi baøqa bir qadûna gþrÿ tÿrk
etmÿyÿ hazûrlaøan ÿrinizi þldörmÿk ö÷ön oüur­la­mûødûnûz
vÿ siz onu qÿsdÿn zÿhÿrlÿmisiniz”. Vÿ qadûn onun özönÿ
baxa-baxa qaldû; zahirÿn ÷ox gþzÿl, boylu-buxunlu qadûn
idi; mÿlahÿtli, sakit sÿslÿ bunlarû sþy­lÿdi: “Yox, yox... mÿn
belÿ bir øey etmÿmiøÿm”. Bu sþz­lÿr ÷ox da inandûrûcû
sÿslÿnmÿdi. Depli÷in þz yerindÿ nara­hat­lûqla qurcalandûüû
yadûmdadûr. Deyÿsÿn, iøin pisliyÿ doüru gedÿcÿyini o saat
baøa döø­möødö.
Foqq bir an dayandû. Sonra davam etdi:
– Buna baxmayaraq, mÿn onun davranûølarûnda qÿri­
bÿlik olduüunu hiss edirdim. Bÿzi mÿqamlara gþrÿ onun
 A
bu davranûølarûnû rasional adlandûrmaq olardû. Baøqa nÿ
edÿ bilÿrdi axû, tÿkcÿ bir yolu qalûrdû: o da baøqalarûnda K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

alicÿnablûq hisslÿrini oyandûrmaq idi; hÿmin o alicÿnablûq
hisslÿrini ki, bizim sÿrt ov÷uluq ehtirasûmûzla yanaøû ola­
raq xaricilÿrin bizi hiylÿgÿr kimi gþrmÿsinÿ mÿcbur edir.
Hakimlÿr kollegiyasû da, mÿhkÿmÿdÿ iøtirak edÿn hÿr kÿs
dÿ xanûm Kralenin xilas olmaqdan þtrö he÷ bir øan­sû­nûn
qalmadûüûnû baøa döøördölÿr. Gÿnc qadûn hÿyatûnû qur­tar­
maq ö÷ön he÷ bir möqavimÿt gþstÿrmirdi. Östÿlik, qoca
Rudolf kimi aüûllû vÿ amansûz bir heyvÿrÿylÿ ÷arpûømasû
imkansûz idi. O cûlûz, inandûrûcû olmayan “Yox, yox, mÿn belÿ
bir øey etmÿdim!” sþzlÿrinÿ adamûn yazûüû gÿlirdi... Lakin
bun­dan artûq onun ÿlindÿn he÷ nÿ gÿlÿ bilmÿzdi. Hakimlÿr
kollegiyasû cÿmi yarûm saat mÿøvÿrÿt etdi. Aydûn mÿsÿlÿdir,
tez-tÿlÿsik qÿrar verdilÿr. Qÿrar belÿ idi: “Gönahkardûr,
lakin gözÿøt oluna bilÿr!” – Dözönö desÿm, bu iødÿ adû 227
hallanan o biri qadûnla möqayisÿdÿ Karo­lina ÷ox yaxøû tÿsir
baüûølayûrdû. Hÿmin o gÿnc qûzû nÿzÿrdÿ tuturam. Hakimlÿrin
lap ÿvvÿldÿn ondan xoølarû gÿlmÿdi. Ancaq qûz onlara fikir
vermirdi. ×ox gþzÿl idi. Lakin sÿrt, adama xoø gÿlmÿyÿn
ÿdasû vardû. Hÿddÿn artûq modern idi. Mÿhkÿmÿdÿ iøti­rak
edÿn qadûnlarûn nÿzÿrindÿ o, evyûxan qadûnlarûn bir nöma­
yÿndÿsi idi. Nÿ qÿdÿr ki ÿtrafda belÿ seksual qûzlar dola­
øûr, onlarûn hÿr birinin ailÿsi tÿhlökÿdÿn uzaq deyil. Aülû,
fikri seksdÿ olan, qadûnlarûn vÿ analarûn haqlarûna sayüû
gþstÿrmÿyÿn ÿxlaqsûz... Lakin doü­ru­sunu bilmÿk istÿ­sÿ­
niz, qûz þzönö tÿmizÿ ÷ûxar­ma­üa, nÿyisÿ gizlÿtmÿyÿ belÿ
÷alûø­madû. ×ox a÷ûq danûøûrdû. Heyrÿt olunacaq qÿdÿr a÷ûq.
Amyas Kraleyÿ aøiq olmuødu, rÿssam da ona vurulmuødu.
Onu arvadûndan vÿ uøaüûndan ayûracaüû ö÷ön vicdan ÿzabû
da ÷ÿkmÿmiødi... Bir yandan baxanda, ona heyran olmuø­
dum. ×ox zirÿk qûz idi. Depli÷ ona ÷arpaz istintaq qur­
muødu, ancaq qûz bu dindirmÿlÿrdÿn özöaü ÷ûxdû. Östÿlik,
hakimin dÿ ondan xoøu gÿlmÿmiødi. Prosesi Avis aparûrdû.
Þzö cavan vaxt­larûnda min oyundan ÷ûxmûødû, ancaq ÿyninÿ
hakim xalatû geyÿndÿn sonra ÿn ki÷ik ÿxlaq pozuntularûna
qarøû ÷ûxardû. Mÿhkÿmÿ heyÿtinÿ dÿ o yol gþstÿrmiødi,
Karo­linaya qarøû mÿr­hÿmÿtli davranmaüa ÷aüûrmûødû. Fakt­
larû inkar edÿ bil­mÿdi, ancaq bir-iki dÿfÿ a÷ûq øÿkildÿ ifadÿ
etdi ki, möt­tÿ­himi cinayÿtÿ tÿhrik ediblÿr.
 BEШ DONUZ BALASI

Erköl Puaro soruødu:

– Lakin o, bÿraÿt versiyasûnû qÿbul etmÿdi?
Foqq baøûnû yellÿdi:
– O iddia he÷ bir øeyÿ ÿsaslanmûrdû. Yox, mÿn demÿk
istÿmirÿm ki, Depli÷ ÿlindÿn gÿlÿni etmÿdi. ×ox tÿsirli
÷ûxûø etdi, gþzlÿrimizin þnöndÿ temperamentli vÿ a÷ûq­
örÿkli, ÿylÿncÿyÿ döøkön, qÿflÿtÿn gÿnc vÿ gþzÿl bir qûzûn
eøqiylÿ ehtirasa tutulmuø, eyni zamanda, vicdan ÿzabûyla
da qovrulan, lakin sevdasûndan ÿl ÷ÿkÿ bilmÿyÿn bir sÿnÿt­
karûn qeyri-adi portretini yaratdû. Rÿssam birdÿn-birÿ þz
sÿhvini baøa döøöb, gönahkar olduüunu, arvadûna vÿ uøa­
üûna qarøû pis davrandûüûnû anlayûb hÿyatûna son qoymaüû
qÿrara alûb, qapanmûø dairÿdÿn øÿrÿflÿ ÷ûxmaq istÿyib...
Yenÿ deyirÿm, ÷ox tÿsirli ÷ûxûø idi. Èstÿr-istÿmÿz gþzlÿriniz
qarøûsûnda ziddiyyÿtlÿr arasûnda boüulan bÿdbÿxt bir insan
228 canlanûrdû: ehtiras vÿ uøaqlûqdan ona xas olan ÿsil-nÿca­
bÿt. Bu ÷ûxûøûn tÿsiri qeyri-adiydi. Lakin ÷ûxûø sona ÷atan­
dan vÿ sþzlÿrin sehrli pÿrdÿsi ortadan gþtörölÿndÿn sonra
ÿsl Amyas Krale ilÿ onun mifik obrazû arasûnda he÷ bir
rabitÿ yaratmaq olmurdu. ×önki, ÿslindÿ, Amyas tama­
milÿ baøqa cör adamdû. Depli÷ dÿ sþylÿdiyi sþzlÿri tÿsdiq
edÿcÿk he÷ bir øey tapa bilmirdi. Mÿnim fikrimcÿ, Amyas
vicdan röøeymlÿri belÿ olmayan insanlardan idi. Aman­
sûz, soyuqqanlû, ÿhlikef bir eqoist idi. Sadÿcÿ, sÿnÿti baxû­
mûndan ÿxlaqlû insan idi deyÿ bilÿrÿm. He÷ bir zaman pul
xÿtrinÿ sentimental söjetli tÿlÿm-tÿlÿsik bir rÿsm ÷ÿk­mÿzdi.
ßslindÿ, hÿyatû sevÿn vÿ yaøamaüû bacaran ÿsl insan idi.
Þzönö þldörÿrdimi? Èntihar edÿcÿk bir insan deyildi.
– Bÿlkÿ dÿ, vÿkil ÷ox da inandûrûcû bir variant atmamûødû
ortaya, necÿ bilirsiniz?
Foqq ÷iyinlÿrini ÷ÿkdi:
– Baøqa nÿ edÿ bilÿrdi? ßllÿrini qoynuna qoyub otur­
mayacaqdû ki? Hÿm dÿ “prokuror möttÿhimin göna­hûnû
söbuta yetirmÿdiyinÿ gþrÿ bu mÿsÿlÿdÿ iclas÷ûlara ehti­yac
yox­dur” deyÿ bilmÿzdi. Gÿnc qadûnûn ÿleyhinÿ ÷oxlu dÿlil
vardû. Zÿhÿr øöøÿsini o gþtörmöødö. Hÿtta bunu oüur­la­dû­
üûnû etiraf etmiødi... Cinayÿt iølÿmÿsi ö÷ön orta­da þnÿmli
bir sÿbÿb vardû. ßlinÿ dÿ försÿt ke÷miødi.
– Bötön bunlarûn zahirÿn belÿ olduüu iddia edilÿ bil­
mÿz­dimi?
 A
Foqq qÿti bir tþvrlÿ:
– Karolina ittihamlarûn ÷oxunu qÿbul etdi, – dedi. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Bun­dan ÿlavÿ, bu versiya hÿddÿn artûq uydurma kimi
gþrö­nÿrdi. Siz rÿssamû baøqa birinin þldördöyönö vÿ
sonra da gönahû Karolinanûn östönÿ atdûüûnû demÿk istÿ­
yirsiniz?
– Siz belÿ bir ehtimalû ÿsassûzmû hesab edirsiniz?
Foqq fikirli halda cavab verdi:
– Qorxuram, hÿqiqÿtÿn dÿ, belÿ bir øey olsun. Siz qati­
lin sirli Èks olduüunumu göman edirsiniz? Onu haradan
tapa­caüûq?
Puaro:
– Aydûn mÿsÿlÿdir ki, onu ÿhatÿ edÿn adamlarûn ara­
sûnda, – dedi. – Beø nÿfÿr vardû deyirsiniz. Bax onlarûn hÿr
birinin bu iølÿ birbaøa ÿlaqÿsi ola bilÿrdi.
– Beø nÿfÿr? Qoyun yadûma salûm. Onlarûn ara­sûnda 229
yþn­dÿmsiz biri vardû, otlarû qaynadûb cþvhÿr dözÿl­dÿrdi.
Tÿhlökÿli bir ÿylÿncÿdir bu, ancaq adam ÷ox nÿza­kÿtli idi.
Dözdör, bir az da qapalûlûüû vardû. Yox, o, mÿnÿ Èks kimi
gþrönmör. Sonra o qûzûn þzö, mÿncÿ, o, Karo­linanû mÿhv
edÿ bilÿrdi, ancaq Amyasa ÿli qalx­mazdû. Sonra, Kralenin
ÿn yaxûn dostu... o bir­ja÷û. Detektiv romanlarûnda belÿlÿri
axûrda qatil ÷ûxar, ancaq hÿyatda deyil. Baøqa kimsÿ dÿ
yoxdur... Hÿÿ, bir dÿ, az qala, yadûmdan ÷ûxmûødû, Karo­li­
nanûn balaca bacûsû. Ancaq onun özÿrindÿ dÿ dayanmaüa
dÿymÿz. Demÿli, cÿmi dþrd nÿfÿr.
Erköl Puaro:
– Tÿrbiyÿ÷ini unutdunuz, – deyÿ yada saldû.
– Doürudan ha. Haqlûsûnûz. Zavallû insanlardûr bu tÿrbi­
yÿ÷ilÿr, he÷ kimsÿ onlarû yada salmaz. Ortayaølû, yaraøûqsûz,
ancaq savadlû. Yÿqin ki, bir psixoloq onun Kraleyÿ qarøû
gizli eøq bÿslÿdiyini vÿ buna gþrÿ onu þldördöyönö sþy­
lÿyÿrdi. Ènstinktlÿri tapdalanmûø qûz qaxû! Yox, doüru deyil.
Xatûrladûüûm qÿdÿr, ÿsÿbi qadûn deyildi.
– Aradan ÷ox zaman ke÷ib.
– On beø, ya da on altû il... Hÿ, az deyil. O prosesi bötön
detallarûyla xatûrlamaüûmû mÿndÿn gþzlÿmÿmÿlisiniz.
Erköl Puaro:
– ßksinÿ, – deyÿ etirazûnû bildirdi, – hÿr øeyi ÷ox
yaxøû xatûrlamaüûnûza heyran qaldûm. Siz, necÿ olur, bötön
 BEШ DONUZ BALASI

bunlarû tÿsÿvvörönözÿ gÿtirirsiniz? Danûøarkÿn o sÿhnÿlÿri

gþz­lÿ­ri­nizin þnöndÿ canlandûrûrsûnûz, elÿ deyilmi?
Foqq fikirli halda onun sþylÿdiklÿrini tÿsdiqlÿdi:
– Bÿli, haqlûsûnûz. Mÿn, hÿqiqÿtÿn dÿ, o sÿhnÿlÿri gþrÿ
bilirÿm, þzö dÿ canlû øÿkildÿ.
– Mÿnim÷ön ÷ox maraqlûdûr, bunun sÿbÿbini mÿnÿ
sþylÿyÿ bilÿrsinizmi, dostum?
– Sÿbÿbini? – Foqq bir an bu suala nÿ cavab verÿ­cÿyini
döøöndö. Èncÿ, zÿka dolu özöndÿki ifadÿdÿn ke÷­miølÿ ÿla­
qÿsinin oyandûüû anlaøûlûrdû. – Hÿqiqÿtÿn dÿ, axû nÿyÿ gþrÿ?
Puaro soruødu:
– Canlû øÿkildÿ gþrdöyönöz nÿdir? Øahidlÿrmi? Vÿkilmi?
Èfadÿ verÿn gönahkar qadûnmû?
Foqq riqqÿtÿ gÿlÿrÿk:
– Haradan bildiniz? – dedi. – Bÿli, mÿhz o qadûnû gþrö­
230 rÿm mÿn... Sevgi qÿribÿ øeydir. O qadûnûn qÿlbindÿ sevgi
vardû. Bil­mirÿm, ona gþzÿl demÿk olardûmû? Gÿnclik yaøû­
nûn ilk illÿ­rindÿ deyildi, yorüun gþrönördö. Gþzlÿrinin altûn­da
kþl­gÿ­lÿr ÿmÿlÿ gÿlmiødi. Lakin bu cinayÿt dramûnûn mÿr­-
kÿ­zindÿ idi o qadûn. Bötön maraqlar onun özÿrindÿ cÿm­
lÿn­miødi. Buna baxmayaraq, Karolina, sanki, orada deyil­
miø kimi bir hava­daydû. Sakit, diqqÿtli, dodaqlarûnda incÿ
tÿbÿs­söm ola-ola hara­dasa baøqa, ÷ox uzaq bir alÿm­dÿydi.
Baødan-ayaüa yarûm­tonlardan ibarÿt idi – iøûq vÿ kþl­gÿ­lÿr
bir arada. Bötön bun­lara baxmayaraq, o biri qûz­dan daha
canlû tÿsir baüûø­la­yûrdû. Elsa Greerin ideal bÿdÿn quru­lu­øu,
÷ox gþzÿl özö vÿ gÿnclÿrÿ xas olan vÿhøi ener­jisi vardû.
Elsa Greerÿ heyran olmuødum. ×önki sÿfeh deyildi, þzönö
möda­fiÿ etmÿyi baca­rûrdû, ona ÿzab ver­mÿk istÿ­yÿn­lÿr­dÿn
qorx­murdu vÿ bir dÿfÿ dÿ olsun sÿsi tÿn­ti­mÿdi! Ancaq
Karo­lina Kraleyÿ qarøû hey­ran­lûq hissi­min oldu­üunu sþy­
lÿyÿ bil­mÿ­rÿm, ÷önki o, möba­rizÿ apar­maüû bacar­mûrdû,
÷önki þzönön alaqaran­lûq dön­yasûna ÷ÿkilmiødi. O mÿülub
olmadû, ÷önki he÷ bircÿ dÿfÿ dÿ olsun savaøa girmÿyÿ cÿhd
gþstÿrmÿdi. Tÿkcÿ bir øeyÿ ÿminÿm, – bir an susa­raq
davam etdi, – bu qadûn, þldör­döyö adama dÿli kimi aøiq
idi. Onu o qÿdÿr sevirdi ki, ÿriylÿ birlikdÿ þzö dÿ þlmöødö...
Foqq ara verÿrÿk gþzlöklÿrini sildi:
– Ay Allah, mÿn dÿ nÿ qÿribÿ øeylÿr sþylÿyirÿm. O vaxt­
lar ÷ox gÿnc idim vÿ hissiyyat mÿsÿlÿlÿrinÿ dair ÷oxlu xura­
 A
fatûm vardû. Belÿ øeylÿr insanûn yaddaøûnda dÿrin iz bura­
xûr. Buna baxmayaraq, Karolina Kralenin qeyri-adi qadûn K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

olduüu fikrindÿ qalûram. Onu he÷ bir zaman unut­ma­ya­
ca­üam. Bÿli, mÿn onu he÷ bir zaman unut­mayacaüam...

III ôÿñèë
GßNC VßKÈL

Corc Mayhev azdanûøan vÿ ehtiyatlû adam idi.

– ßlbÿttÿ, prosesi xatûrlayûram, ancaq tam mÿnada
deyil. Bu iøÿ atam baxûrdû. Mÿnim hÿlÿ on doqquz yaøûm
vardû. Hÿ, hadisÿ ÷ox maraq doüurdu. Amyas Krale mÿø­
hur rÿssam idi. Rÿsmlÿri, doürudan da, gþzÿl idi. Bun­lar­
dan ikisi indi Tate qalereyasûnda saxlanûlûr. ßlbÿttÿ, bunun
he÷ bir mÿnasû yoxdur... Özr istÿyirÿm, ancaq mösyþ 231
Puaro, bu iølÿ sizin nÿ ÿlaqÿniz var?.. Kralenin qûzû deyir­si­
niz? Doü­ru­danmû? Kanadada yaøayûrmûø? Mÿn onun Yeni
Zelan­di­yada olduüunu sanûrdûm...
Corc Mayhevin gÿrgin mönasibÿti yox oldu. Bir az
yum­øaldû.
– Yÿqin ki, qûzcûüaz sarsûntûlû hÿyat söröb. Doürusu,
ona ÷ox acûyûram. Hÿqiqÿti he÷ bir zaman þyrÿnmÿmÿsi
daha yaxøû olardû... Ancaq artûq bu haqda danûømaüûn nÿ
fay­dasû var? Demÿk, þyrÿnmÿk istÿyir? Lakin þyrÿnilÿsi nÿ
var? Bu proses haqqûnda ÷ox yazûblar. A÷ûüû, mÿnim pro­
ses haqqûnda bundan artûq bildiyim bir øey yoxdur... Sþzön
dözö, xanûm Kralenin gönahkar olduüu dÿqiqdir. ßlbÿttÿ,
onu baøa döømÿk olardû. Bu rÿssam tayfasûyla yola get­
mÿk asan deyil. Bildiyimÿ gþrÿ, Amyas Kralenin dÿ daim
bir mÿøuqÿsi olarmûø. Karolina da, gþrönör, xarakterli
qadûn olub. Þyrÿndiyi hÿqiqÿtlÿ barûøa bilmÿyib. Èndiki
zaman olsaydû, sadÿcÿ, ÿrindÿn boøanardû, vÿssalam.
Ehtiyatlû bir tþvrlÿ ÿlavÿ etdi:
– Deyÿsÿn, bu iødÿ ledi Dittiøamûn da adû hallanûrdû...
Puaro onun sþzlÿrini tÿsdiqlÿdi.
Mayhev mûzûldandû:
– Qÿzetlÿr vaxtaøûrû bu prosesdÿn sþz a÷ûr. Ledi Ditti­
øam bir ne÷ÿ dÿfÿ boøanma proseslÿrindÿ iøtirak edib. ×ox
varlû qadûndûr, yÿqin, bilirsiniz: lord Dittiøamdan ÿvvÿl dÿ o,
 BEШ DONUZ BALASI

mÿø­hur bir sÿyyahla evliydi. Hÿr zaman gþz þnön­dÿ­dir. Deyÿ­

sÿn, adûnûn dillÿrdÿ olmasûndan xoølanan qadûn­lardandûr.
Puaro:
– Yaxud tanûnmûø adamlara maraüû var, – dedi.
Bu fikir Corc Mayhevin dþøönÿ yatmadû. Puaronun
sþzlÿrini xösusi rÿübÿtlÿ qarøûlamadû.
– Hÿ... Bu fikirdÿ möÿyyÿn hÿqiqÿt payû var.
Vÿ xÿyalÿn bu fikirlÿ mÿøüul olduüu gþrönördö.
Puaro soruødu:
– Sizin firmanûz uzun zamandan bÿri xanûm Kralenin
vÿkili olub?
Corc Mayhev baøûnû yellÿdi:
– Xeyr. “Conatan vÿ Conatan” kompaniyasû uzun möd­
dÿt Krale ailÿsinin höquq mÿslÿhÿt÷isi olub. Lakin hÿmin bu
bÿdbÿxt hadisÿ baø verÿndÿ mister Conatan xanûm Kraleni
232 mödafiÿ etmÿyi þzö ö÷ön uyüun hesab etmÿdi vÿ buna
gþrÿ dÿ bizimlÿ, mÿnim atamla bu vÿzi­fÿni özÿrinÿ gþtörmÿk
haqqûnda razûlûüa gÿldi. Mÿnÿ qal­sa, qoca cÿnab Conatanla
gþröømÿyiniz daha yaxøû olar, mösyþ Puaro. Artûq yaøû yetmiøi
ke÷diyi ö÷ön iølÿmir. Lakin Krale ailÿsini ÷ox yaxøû tanûyûrdû.
Sizÿ mÿndÿn daha artûq mÿlumat verÿ bilÿr. Doürusu, mÿn
bundan artûq he÷ nÿ bilmirÿm. O zaman ÷ox gÿnc idim.
Hÿtta deyÿsÿn, he÷ mÿhkÿmÿyÿ dÿ getmÿmiødim.
Puaro ayaüa qalxdû. Corc Mayhev da onun ardûnca
ayaüa qalxaraq:
– Sizÿ mÿslÿhÿt gþrörÿm ki, bizim baø katib Edmundsla
danûøasûnûz. O vaxtlar bizim yanûmûzda iølÿyirdi vÿ proseslÿ
÷ox maraqlanûrdû.
Edmunds aüûr-aüûr danûøan adam idi. Ehtiyatkar baxûø­
larû vardû. Tÿlÿsmÿdÿn Puaronu baødan-ayaüa gþzdÿn
ke÷ir­dikdÿn sonra danûømaüa qÿrar verdi:
– Bÿli, Krale prosesini xatûrlayûram, – dedi vÿ sÿrt ÿda
ilÿ bunu da ÿlavÿ etdi. – Xoøagÿlÿn hadisÿ deyildi. – Hiy­
lÿ­gÿr baxûølarûndan oxunan bir sual vardû. – Aradan xeyli
zaman ke÷ib, ke÷miødÿ olanlarû eøÿlÿmÿyÿ nÿ ehtiyac var?
– Mÿhkÿmÿ qÿrarû hÿr zaman qÿti bir son sayûlmaz.
Edmunds kvadrat baøûnû aüûr-aüûr yellÿdi:
– Elÿdir ki var, – dedi.
Erköl Puaro davam etdi:
– Xanûm Kralenin bir qûzû vardû.
 A
– Bÿli, bir uøaqlarû olduüunu xatûrlayûram. Xaricÿ qohum­
la­rûnûn yanûna yollanmûødû, elÿ deyilmi? K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Puaro:
– Bu qûz anasûnûn gönahsûz olduüuna ÿmÿlli-baølû ina­
nûr, – dedi.
Cÿnab Edmunds qalûn qaølarûnû qaldûrdû.
– Demÿk, belÿdir, hÿ?
Puaro soruødu:
– Onun bu inamûnû dÿstÿklÿyÿcÿk bir øey sþylÿyÿ bilÿr­
sinizmi mÿnÿ?
Edmunds fikrÿ getdi. Sonra yenÿ aüûr-aüûr baøûnû yel­lÿdi:
– Dözönö desÿm, yox. Xanûm Krale mÿnim ÷ox xoøu­
ma gÿlirdi. Nÿ ÿmÿl tþrÿtmiø olursa olsun, ilk nþv­bÿ­dÿ,
o, ÿsl xanûm idi. O birisi kimi deyildi. O qûz ipiqûrûq hÿyasûzûn
biri idi! Tank kimi þzönö hara gÿldi soxurdu. Hÿr øeydÿn
dÿ gþr­mÿ­miø olduüu anlaøûlûrdû. Ancaq xanûm Krale ÷ox 233
ali­cÿ­nab qadûn idi.
– Lakin buna baxmayaraq, qatil ÷ûxdû?
Edmunds qaøqabaüûnû salladû. Ancaq ÿvvÿlkindÿn daha
hÿvÿslÿ danûømaüa baøladû:
– Mÿn dÿ bu sualû hÿr gön þzömÿ verirdim. Möt­tÿ­
him­lÿr körsösöndÿ oturmuødu vÿ suallara sakit, tÿmkinli
cavab­lar verirdi. Þz-þzömÿ: “onun qatil olduüuna inana
bil­mÿ­rÿm”, deyib dururdum. Lakin øöbhÿyÿ yer yox idi,
cÿnab Puaro, yÿqin ki, nÿ demÿk istÿdiyimi baøa döøör­
sö­nöz. Zÿhÿr cÿnab Kralenin pivÿsinÿ havadan qarûøma­
mûødû ki? Onu oraya kimsÿ qatmûødû. ßgÿr xanûm Krale
qarûø­dûrma­mûø­dûsa, onda bÿs kim etmiødi bunu?
Puaro:
– Bax elÿ mÿn dÿ bunu soruøuram, – dedi. – Kim?
Yaølû adam hiylÿ dolu gþzlÿrini Puaroya zillÿdi.
– Demÿk, siz belÿ döøönörsönöz?
– Bÿs siz necÿ döøönörsönöz?
Edmunds bir an dayandû:
– Bu mÿsÿlÿylÿ baülû, mÿncÿ, øöbhÿli he÷ bir mÿqam
yox idi.
Puaro soruødu:
– Proses zamanû siz tez-tez mÿhkÿmÿyÿ gedirdiniz, elÿ
deyilmi?
– Hÿr gön...
 BEШ DONUZ BALASI

– Vÿ øahidlÿrin ifadÿlÿrinÿ qulaq asûrdûnûz?

– Bÿli.
– Onlarda hÿr hansû qeyri-sÿmimilik vÿ ya qeyri-tÿbiilik
möøahidÿ etdinizmi? Mÿsÿlÿn, sizdÿ yalan sþylÿyirlÿrmiø
kimi tÿsir buraxdûlarmû?
Edmunds birbaøa:
– Yÿni bilmÿk istÿyirsiniz ki, onlardan hansûsa biri
yalan ifadÿ verdimi? – deyÿ soruødu. – Onlardan birinin
xanûm Kraleni aradan gþtörmÿsi ö÷ön bir sÿbÿb vardûmû?
Baüûølayûn, cÿnab Puaro, ancaq mÿncÿ, bu, bir az melo­
drama oxøamaüa baøladû.
Puaro israr etdi:
– Ancaq yenÿ dÿ siz bir az döøönön.
O, bu hiylÿgÿr özö, qûyûlmûø aüûllû gþzlÿri nÿzÿrdÿn
ke÷i­rirdi. Edmunds aüûr-aüûr, tÿÿssöf hissi ilÿ baøûnû yellÿdi.
234 – Elsa Greer! O, ÿlbÿttÿ, hirsliydi vÿ qisas hissiylÿ
yanûrdû. Suallara cavab verÿrkÿn artûq sþzlÿr iølÿtmÿyi þzö­
nÿ rÿva gþrördö, ancaq ona cÿnab Kralenin þlösö deyil,
dirisi lazûm idi. Xanûm Kralenin isÿ asûlmasûnû istÿyirdi.
Bunun sÿbÿbi dÿ þlömön sevgilisini ÿlindÿn almasûydû.
Qûzûn þfkÿli diøi qaplandan he÷ bir fÿrqi yox idi. Lakin tÿk­
rar edirÿm: ona cÿnab Krale saü lazûm idi. Cÿnab Filip
Bleyk dÿ lap ÿvvÿldÿn xanûm Kraleyÿ qarøû kþklÿnmiødi.
Buna gþrÿ dÿ ilk försÿtdÿ onun östönÿ atûlûrdû. Ancaq belÿ
deyÿk, þzönÿmÿxsus bir øÿkildÿ, Amyasûn dostu idi, þzönö
lÿya­qÿtli aparûrdû. Bþyök qardaøû cÿnab Meredit Bleyk ÷ox
pis øahid idi. ×aøqûn vÿ qÿrarsûz idi: nÿ sþylÿdiyini þzö dÿ
bilmirdi, sanki. Belÿ øahidlÿri ÷ox gþrmöøÿm mÿn. Doüru
danûøarkÿn dÿ dinlÿyÿnlÿrdÿ yalan sþylÿyirlÿrmiø kimi tÿsir
buraxûrlar. ßn pisi bu idi ki, cÿnab Meredit Bleyk nÿsÿ artûq
bir øey sþylÿmÿkdÿn ÷ÿkinirdi. Buna gþrÿ dÿ onu danûø­dûr­
maq­dan þtrö ÷ÿk-÷evirÿ salûrdûlar. O, bu cör vÿziyyÿtlÿrdÿ
o saat hÿyÿcanlanan utancaq centl­menlÿrdÿn idi. Tÿr­biyÿ­
÷i­nin isÿ utan­maqla iøi yox idi. Soruøulan suallara qûsa vÿ
qÿti øÿkildÿ cavab verirdi. Ona qulaq asarkÿn kimin tÿrÿ­fini
saxladûüûnû da bilmÿk olmurdu. Baøû yaxøû iølÿyirdi vÿ danû­
øarkÿn sþzdÿn korluq ÷ÿkmirdi. – Bir an dayandû. – Onun
bötön bildiklÿrini sþylÿmÿdiyinÿ ÿminÿm.
Erköl Puaro da tÿsdiqlÿdi:
– Mÿn dÿ.
 A
Bir daha diqqÿtlÿ hÿmsþhbÿtinin qûrûølarla þrtölö hiy­
lÿgÿr özönÿ nÿzÿr saldû. Bu özdÿ mÿlahÿtli ifadÿsizlik vardû. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

“Bununla nÿ demÿk istÿdi Alfred Edmunds, yoxsa mÿnÿ
bir ipucu vermÿyÿmi ÷alûødû?” – deyÿ döøöndö.

IV ôÿñèë
YAØLÛ VßKÈL

Mister Keleb Conatan Esseksdÿ yaøayûrdû. Nÿzakÿtli

yazûø­malardan sonra Puaro øahanÿ tonda bir dÿvÿt aldû.
Yaølû centlmen, øöbhÿsiz, baødan-ayaüa orijinal varlûq idi.
Duzsuz Corc Mayhevdÿn sonra mister Conatan, onun
þzö­nön ÿllÿ ÷ÿkdiyi bir stÿkan lillÿnmiø ÷axûr tÿsiri baüûø­
la­yûrdû. Hÿmsþhbÿtini maraqlandûran sþhbÿtÿ onun øÿxsi
yanaø­ma metodu vardû; elÿ bu sÿbÿbÿ gþrÿ dÿ yalnûz 235
gecÿ­yarûsûna az qalmûø, ÿla nþvdÿn olan ÿtirli konyakdan
qur­tum­la­ya­raq cÿnab Conatan, nÿhayÿt, yumøaldû. Onu
tÿlÿs­dir­mÿ­yÿn Erköl Puaronun aüûrbaølû davranûøûnû, Øÿrq
adÿt­lÿ­rinÿ uyüun olaraq, layiqincÿ dÿyÿrlÿndirdi. Èndi isÿ,
artûq isti­ra­hÿt saatlarûnda o, Krale ailÿsi haqqûnda ÿtraflû
danûø­maüa hazûr idi.
– Bizim øirkÿt Krale ailÿsinin bir ne÷ÿ nÿslini tanûyûr.
Mÿn Amyas Kraleylÿ atasû Ri÷ard Kraleni tanûyûrdûm. Rÿs­
samûn babasû Ènoka Kraleni dÿ xatûrlayûram. ßrazi sahi­biy­
dilÿr. Ènsanlardan ÷ox, atlarû döøönÿrdilÿr. Yaxøû at minÿr,
qadûnlarû sevÿr, döøönmÿklÿ aralarû olmazdû. Döøö­nÿn
insanlara øöbhÿylÿ baxardûlar onlar. Lakin Ri÷ard Kra­le­nin
arvadû digÿrlÿri kimi deyildi. Øerÿ, musiqiyÿ maraq gþs­tÿ­
rÿrdi, hÿtta arfa ÷alardû. Saülamlûüû o qÿdÿr dÿ mþh­kÿm
deyildi vÿ þz evindÿ divana uzanmûø halda bir sÿnÿt ÿsÿ­rinÿ
bÿnzÿyirdi. Kinqslinin pÿrÿstiøkarû idi, buna gþrÿ dÿ oülu­
nun adûnû Amyas qoymuødu. Bu ad ata­sûnûn xoøu­na gÿl­
mÿsÿ dÿ, etiraz etmÿmiødi... Möxtÿlif tÿbiÿtli vali­deyn­lÿr­
dÿn irsÿn aldûüû keyfiyyÿtlÿr Amyas Kra­le­nin yalnûz xeyrinÿ
olmuødu. Sÿnÿti baxûmûndan zÿif, xÿstÿ­hal anasûna, zalûm,
eqoist xasiyyÿtlÿrinÿ gþrÿsÿ atasûna bÿn­zÿ­yirdi. Bötön Kra­
lelÿr eqoist idilÿr, ÿslindÿ. Þz istÿklÿrindÿn baøqa he÷ bir
øeyÿ baø qoømazdûlar... – Yaølû adam ÷e÷ÿlÿ barmaüûyla
kres­lo­nun kÿnarûna vuraraq, hiylÿgÿr baxûølarla Puaronu
 BEШ DONUZ BALASI

sözdö. – Bÿlkÿ dÿ, yanûlûram, mösyþ Puaro. Fÿqÿt mÿnÿ

elÿ gÿlir ki, xarakterlÿr sizi ÷ox maraqlandûrûr.
Puaro cavab verdi:
– Doüru sþylÿyirsiniz. Araødûrdûüûm bötön iølÿrdÿ mÿni
bu cÿhÿt maraqlandûrûb.
– Sizi baøa döøörÿm. Qatilin i÷ özönö a÷maüa ÷alû­
øûr­sûnûz. ×ox maraqlû vÿ ÿylÿncÿlidir... Bizim øirkÿtimiz he÷
vaxt cinayÿt praktikasûyla mÿøüul olmayûb, buna gþrÿ dÿ
biz þzömözö missis Kralenin maraqlarûna gþrÿ hÿrÿkÿt
etmÿkdÿ sÿlahiyyÿtli hesab etmirdik, halbuki bunun
yeri var idi. Mayhev tÿlÿblÿrÿ tam cavab verirdi. Onlar
Depli÷ ö÷ön sÿnÿdlÿri hazûrladûlar, ola bilÿr ki, o qÿdÿr
dÿ ÿl-qol a÷a bilmÿdilÿr, ÷önki Depli÷ bahalû vÿkil idi vÿ
parûltûlû tÿÿssörat yaratmaüû da bacarûrdû. Lakin Mayhevlÿr
Karolinanûn Depli÷in istÿdiyi øÿkildÿ rol oynamaüû he÷ bir
236 zaman bacarmayacaüûnû tÿxmin edÿ bilmÿdilÿr. O, elÿ
ikibaølû oyun oynamaqdan xoølanan bir qadûn deyildi.
Puaro:
– Karolina Krale necÿ qadûn idi? – deyÿ soruødu.
– Mÿnim hÿr øeydÿn artûq bilmÿk istÿdiyim budur.
– Bÿli, bÿli, bu saat deyim. Bu cinayÿti o, nÿyÿ gþrÿ
tþrÿtmiødi? ßsas sual budur. Karolinanû hÿlÿ evlÿn­mÿ­miø­
dÿn ÿvvÿl dÿ tanûyûrdûm. O zamanlar adû Karolina Spal­dinq
idi. Tÿbiÿtÿn hÿyatsevÿr qûz olsa da, bÿdbÿxt varlûq idi.
Anasû ÷ox gÿnc yaølarûnda dul qalmûødû. Karolina anasûna
÷ox baülûydû. Sonra anasû tÿkrar evlÿndi vÿ daha bir uøaüû
oldu. Uøaüûn dönyaya gÿlmÿsini Karolina ÷ox aürûlû qar­øû­
ladû – idarÿolunmaz, gÿnclÿrÿ mÿxsus qûsqanclûqla.
– Qûsqanc idi?
– Þzö dÿ ÷ox dÿhøÿtli dÿrÿcÿdÿ. Özöntölö bir hadisÿ
dÿ baø verdi. Zavallû yavrucuq sonradan yaman peøman
oldu. Bildiyiniz kimi, cÿnab Puaro, bizim hÿyatûmûzda belÿ
øeylÿr olur. Ènsan uøaqkÿn duyüularûnû cilovlaya bilmir.
Bunu ancaq yaøa dolduqdan sonra þyrÿnÿ bilir.
– Nÿ baø verdi ki? – Puaro soruødu.
– Karolina balaca olanda bacûsû Anjelaya mörÿkkÿb­
quru­dan atûb. Qûzûn bir gþzö kor olub, þmörlök øikÿst qalûb.
– Cÿnab Conatan ah ÷ÿkdi. – Mÿhkÿmÿdÿ bu hadisÿ haq­
qûn­da soruøulan adi bir sualûn hakimlÿr kollegiyasûn­da necÿ
bþyök tÿsir buraxdûüûnû tÿsÿvvör edÿ bilÿrsiniz. – Baøûnû
 A
yel­lÿdi. – Belÿ bir tÿÿssörat yarandû ki, guya, Karo­lina Krale
hirs­lÿndiyi zaman gþzö dönyanû gþrmÿ­yÿn, idarÿ­olunmaz K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

tem­pe­ra­mentÿ malik qadûndûr. Ancaq bu, hÿqiqÿtÿ uyüun
deyildi. Yox e, he÷ doüru deyildi. – Bir an dayandû. Sonra
sþzönÿ davam etdi: – Karolina Spaldinq tez-tez Olderberiyÿ
– Krale­lÿrin evinÿ gÿlirdi. At sörördö, aüûllû qûz idi. Ri÷ard
Kralenin ondan xoøu gÿlirdi. Xanûm Kraleyÿ qulluq gþs­tÿ­
rirdi, þzönö sevdirmÿyi bacarûrdû, bu sÿbÿbdÿn xanûm Krale
dÿ onu sevÿrdi. Qûzcûüaz þz evindÿ xoøbÿxt deyildi, ancaq
Olderberidÿ rahatlûüa qovuøurdu. Amyasûn bacûsû Dianayla
rÿfiqÿydilÿr. Yandakû baü evin­dÿ yaøayan Filip vÿ Meredit
Bleyk qardaølarû da tez-tez Olderberiyÿ gÿlirdilÿr. Filip avara,
pula hÿris uøaq idi. Ondan he÷ bir zaman xoøum gÿl­mÿ­
diyini etiraf etmÿliyÿm. Deyi­lÿnÿ gþrÿ, ÷ox gþzÿl ÿhva­lat­lar
danûø­maq­da usta imiø vÿ dost­larûna da sadiq imiø. Meredit
bizim zaman­larda “ana uøaüû” adlandûrûlan tip­lÿr­dÿn idi. Bit­ 237
ki­lÿri vÿ ÷i÷ÿklÿri, quø­larû vÿ heyvanlarû seyr etmÿk­dÿn xoøu
gÿlir­di. Èndi belÿ øey­lÿrÿ “tÿbiÿti þyrÿnmÿk” deyir­lÿr. Bu
cavan uøaqlar ana vÿ ata­larûnûn arzularûnû pu÷a ÷ûxart­mûø­
dû­lar. Onlarûn he÷ biri lazûm olan øeylÿrlÿ – ova getmÿklÿ,
balûq tut­maqla maraq­lan­mûrdû. Meredit quølarû, heyvanlarû
vura­caüû yerdÿ onlarû seyr etmÿyÿ baølayûrdû. Filip øÿhÿri
kÿnd­dÿn östön bilirdi, buna gþrÿ dÿ pul toplamaqla mÿøüul
idi. Dia­na isÿ centlmen sayûlmayan adama ÿrÿ getdi; bu
adam zabit idi, lakin yalnûz möharibÿ zamanû qulluq edÿ­
cÿk bir zabit. Yaraøûqlû, qövvÿtli, ÿsl kiøi olan Amyas isÿ
he÷ gþz­lÿ­nil­mÿ­dÿn rÿssamlûüa baøladû. Mÿncÿ, elÿ Ri÷ard
Krale dÿ buna dþzmÿyÿrÿk o dönyalûq oldu. Daha sonra
Amyas Karolinayla evlÿndi. Durmadan qovüa edirdilÿr,
ancaq ÿslin­dÿ, onlarûnkû bir eøq evliliyiydi. Bir-biri ö÷ön dÿli
olur­du­lar. Bu sevgilÿri dÿ he÷ bir zaman sþnmÿdi. Lakin
Amyas da bötön digÿr Kralelÿr kimiydi. Xain vÿ eqoist idi
bu gÿnc adam. Karolinanû sevirdi, ancaq onun duyüula­rû­
na say­üû­sûz idi. Aülûna nÿ gÿlirdisÿ, onu da edirdi. Mÿncÿ,
Amyas Karo­li­nanû bötön varlûüûyla sevirdi, ancaq onun ö÷ön
sÿnÿti hÿr øey­dÿn östöndö. Amyas ö÷ön þncÿ sÿnÿti vardû.
Mÿnÿ gþrÿ, he÷ bir zaman he÷ bir qadûn sÿnÿtin yerini
tuta bil­mÿ­yib. Qadûnlarla macÿraya atûlûrdû. Bunlar onun
rÿsm­lÿ­rinÿ can verirdi, sanki. Lakin qadûnlardan bezÿn
kimi onlarû atûb gedÿrdi. O, elÿ dÿ romantik vÿ ya hÿssas
 BEШ DONUZ BALASI

insan deyildi. Dönyada yeganÿ östönlök verdiyi qadûn þz

arvadûydû. Karolina da bunu bildiyi ö÷ön ÷ox øeyÿ qatlanûrdû.
Yaxøû bir rÿs­sam idi Amyas. Karolina dÿ bunu anlayûrdû vÿ
ÿri­nin sÿnÿ­tinÿ sayüû gþstÿrirdi. Amyas qadûn­larûn dalûnca
qa÷ûr, ancaq axûr­da yenÿ dÿ þz evinÿ qayûdûrdû, nþvbÿti eøq
macÿ­ra­sûn­dan ilha­ma gÿlib yeni ÿsÿr­lÿr yaradûrdû. ßgÿr Elsa
Greer orta­ya ÷ûxma­saydû, bu iø belÿ dÿ davam edÿcÿkdi.
Elsa Greer...
Mister Conatan baøûnû yellÿdi.
Puaro:
– Nÿ Elsa Greer? – dedi.
Cÿnab Conatan gþzlÿnilmÿz bir øey sþylÿdi:
– Zavallû yavrucuq. Zavallû kþrpÿ.
Puaro mûzûldandû:
– Demÿk, onun haqqûnda belÿ döøönörsönöz?
238 Yaølû vÿkil:
– Bÿlkÿ dÿ, yaølandûüûm ö÷ön belÿ döøönörÿm, – deyÿ
cavab verdi. – Fÿqÿt gÿnclÿr o qÿdÿr mödafiÿsizdir ki.
Onlarû belÿ gþrÿndÿ gþzlÿrim yaøla dolur. Gÿnclik ÷ox
kösÿ­yÿn­dir. Hÿ, gÿnclik amansûzdûr vÿ þzöndÿn razûdûr. ×ox
comÿrd olurlar, fÿqÿt eyni zamanda ÷ox øey dÿ istÿyirlÿr.
– ßlini uzadaraq rÿfdÿn bir kitab gþtördö. Sÿhifÿlÿri ÷evi­
rÿ­rÿk, yöksÿk sÿslÿ oxumaüa baøladû.
– ...ßgÿr qÿlbÿn sevirsÿnsÿ
Vÿ mÿqsÿdin evlÿnmÿksÿ,
Elÿ isÿ sabah sÿhÿr
Gþndÿrÿrsÿn mÿnÿ xÿbÿr:
Döyönömöz nÿ vaxt, harda
Olacaqdûr, sþylÿyÿrsÿn.
Mÿn o zaman hÿyatûmû
Baüûølaram sÿnÿ, inan
Vÿ sÿninlÿ yollanaram
Dönyanûn lap sonuna...
– Bax Cölyettanûn sþzlÿriylÿ gÿnclik þzö danûøûr. Nÿ
÷ÿkin­mÿ var, nÿ rol oynama, nÿ uydurma tÿvazþkarlûq.
Yal­nûz fÿda­kar­lûq var, tÿrslik, qaynayan gÿnclik enerjisi var.
Øeks­pir gÿncliyi baøa döøörmöø. Cölyetta Romeonu se÷ib.
Dezdemona da Otellonu. Bu gÿnclÿr øöbhÿnin, qorxunun,
qörurun nÿ olduüunu bilmirlÿr.
 A
Puaro dÿrin döøöncÿlÿrÿ dalmûø halda mûzûldandû:
– Demÿk, Elsa Greer sizÿ Cölyettanûn obrazûnda gþrö­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

nörmöø?
– Bÿli. Tanrû ondan he÷ nÿyi ÿsirgÿmÿmiødi: gÿnc idi,
gþzÿl idi, varlûydû. Þz Romeosunu tapmûødû vÿ ona sahib
olmaq istÿyirdi. Qûzûn se÷diyi adam gÿnc bir Romeo deyildi,
ÿlbÿttÿ. Evli, ortayaølû bir rÿssam idi. Elsa Greerin bu dav­
ranûøûna ÿngÿl olacaq prinsiplÿri yox idi, möasir qadûn idi,
belÿ bir devizi vardû: “Ènsan hÿyata yalnûz bir dÿfÿ gÿlir”.
– Mister Conatan ah ÷ÿkÿrÿk, arxaya yayxandû. – Ehtiraslû
Cölyetta idi o qûz. Gÿnc, amansûz, buna baxmayaraq,
yenÿ dÿ aciz vÿ kþmÿksiz biri. Hÿr øeyini bþyök qumara
qoyurdu vÿ udurdu. Sonra þlöm hadisÿsi ortaya ÷ûxanda
Elsanûn o ÷ûlüûnlûüû, hÿyatsevÿrliyi dÿ yoxa ÷ûxdû. Yerindÿ
kinli, soyuq, sÿrt insan qaldû. Bötön qÿlbiylÿ ona bu zÿr­
bÿni vuran qadûna nifrÿt edÿn amansûz bir varlûüa ÷evrildi. 239
Aman Tanrûm, – sÿsi dÿyiødi, – romantikaya daldûüûm ö÷ön
özr istÿyirÿm. Aüûna-qarasûna baxmadan hÿrÿkÿt edÿn
gÿnc bir qadûn! Yox, onda maraqlû olacaq he÷ nÿ yox idi.
Gölö burnunda gÿnclik, ehtiraslar, ÷ûlüûnlûq vÿ sairÿ. Bun­
larû alsa­nûz, yerdÿ nÿ qalar? Onu zirvÿlÿrÿ qaldûracaq bir
qÿh­rÿ­manû axtaran adi bir gÿnc qadûn.
Puaro:
– ßgÿr Amyas mÿøhur bir rÿssam olmasaydû... – dedi.
Cÿnab Conatan tÿlÿsik baøûyla tÿsdiqlÿdi:
– Bÿli, elÿdir ki var... Mÿsÿlÿnin ÿsas mÿqamûnû
o saat tutdunuz. Èndiki zamanûn Elsalarû qÿhrÿmanlara
pÿrÿstiø edirlÿr. Onlar ö÷ön bir kiøi nÿyÿsÿ nail olmalûdûr,
tanûnmûø olmalûdûr... Halbuki Karolina Kralenin ki÷ik bir bank
mÿmurundan vÿ ya sûüorta÷ûdan xoøu gÿlÿ bilÿrdi. Karo­lina
Krale Amyasûn timsalûnda bir kiøini sevirdi, rÿs­samû deyil.
Karolina Krale, Elsadan fÿrqli olaraq, he÷ bir zaman cÿsa­
rÿtli addûm ata bilmÿzdi... Ancaq Elsa Greer cÿsarÿtli idi.
Gÿnc vÿ gþzÿl bir qûz idi, mÿncÿ, hÿssas, incÿ örÿyi vardû.
Erköl Puaro gecÿ yatmaüa uzanarkÿn xeyli döøön­cÿ­
liydi. Bu prosesÿ qarûømûø olan qadûnlarûn øÿxsiyyÿti mara­
üûna sÿbÿb olmuødu.
Klerk Edmundsa gþrÿ, Elsa Greer tÿrs, ipiqûrûq qûzdan
baøqa bir øey deyildi. Qoca mister Conatan isÿ bu qûzû
ÿbÿdiyyÿt qazanmûø Cölyetta ilÿ möqayisÿ edirdi.
 BEШ DONUZ BALASI

Bÿs Karolina Krale?

Hÿr kÿs onu þz bildiyi kimi gþrmöødö. Monteqyu Dep­
li­÷in qadûna möbarizÿyÿ giriømÿdiyi ö÷ön acûüû tutur­du.
Foqq ö÷ön Karolina Krale romantik bir tÿcÿssöm idi.
Edmunds onun bir ledi olduüuna inanûrdû. Cÿnab Cona­
tana gþrÿsÿ, o, bÿdbÿxt bir varlûq idi.
Hÿlÿlik onun sþhbÿt etdiyi adamlarûn he÷ biri, qadûna
mönasibÿtlÿrinin necÿ olmasûndan asûlû olmayaraq, Karo­
lina Kralenin qatil olduüundan øöbhÿlÿndiklÿrini ifadÿ
etmÿ­miødi.

V ôÿñèë
POLÈS ZABÈTÈ
240 Ehtiyatda olan polis zabiti Heyl fikrÿ dalmûø halda qÿl­
yanûnû xortuldatdû.
– Doürusu, þzönözÿ qÿribÿ mÿøüuliyyÿt tapmûsûnûz,
mösyþ Puaro.
Puaro ehtiyatlû bir tþvrlÿ razûlaødû:
– Bÿli, ola bilÿr bir az qÿribÿ olsun.
Heyl yenÿ øöbhÿlÿnÿrÿk:
– Gþr ne÷ÿ il ke÷ib, – dedi.
Puaro bu cömlÿni dÿfÿlÿrlÿ eøitmÿli olacaüûnû bilirdi.
Lakin sakit tÿrzdÿ baøûnû yellÿdi:
– Bu, ÿlbÿttÿ, araødûrmanû ÷ÿtinlÿødirir.
Hÿmsþhbÿti fikirli halda mûzûldandû:
– Ke÷miøi qurdalamaüa dÿyÿr, ÿgÿr buna bir sÿbÿb olsa.
– Sÿbÿbi var.
– Nÿdir bu sÿbÿb?
– Hÿqiqÿti þyrÿnmÿkdÿn þtrö, elÿ hÿqiqÿt naminÿ,
axta­rûø aparmaq zþvqlö bir iødir. Mÿnim belÿ axtarûødan
xoøum gÿlir. Sonra o gÿnc qûzû da unutmayûn.
Heyl baøûyla tÿsdiqlÿdi:
– Bÿli. Onun hisslÿrini baøa döøörÿm. Lakin mÿni
baüûø­layûn, mösyþ Puaro, siz aüûllû insansûnûz, o qûza inan­
dûrûcû bir naüûl danûøa bilÿrsiniz.
Puaro cavab verdi:
– Siz o qûzû tanûmûrsûnûz.
– Fikir vermÿ! Sizin kimi tÿcröbÿli bir insan!
 A
Puaro dikÿldi:
– Dostum, mÿn ustalûqla yalanlar sþylÿyÿn bir insan K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

ola bilÿrÿm. Sizin belÿ döøönmÿyinizi dÿ anlayûram. Lakin
mÿncÿ, ÿxlaqa uyüun bir davranûø deyil bu. Mÿnim dÿ
prin­­siplÿrim var.
– Baüûølayûn, mösyþ Puaro. Sizin xÿtrinizÿ dÿymÿk
istÿmÿdim. Lakin belÿ bir yalanûn qûza faydasû olardû.
– Doürudanmû?
Heyl aüûr-aüûr:
– Evlÿnmÿyÿ hazûrlaøan xoøbÿxt vÿ gönahsûz bir qûzûn
anasûnûn qatil olduüunu þyrÿnmÿsi faciÿli øeydir, ÿlbÿttÿ,
– dedi. – Mÿn sizin yerinizdÿ olsaydûm, qûza atasûnûn inti­
har etdiyini sþylÿyÿrdim. Depli÷in bacarûqsûzlûq etdiyindÿn
sþz a÷ardûm. Ona Kralenin zÿhÿri bilÿrÿkdÿn i÷diyinÿ ÿmin
oldu­üumu danûøardûm.
– Amma mÿn buna ÿmin deyilÿm. Kralenin intihar 241
etdiyinÿ qÿtiyyÿn inanmûram. Sizcÿ, bu mömköndörmö?
Heyl aüûr-aüûr baøûnû yellÿdi.
– Bilirsiniz, mÿn hÿqiqÿti þyrÿnmÿliyÿm. Ènanûlacaq vÿ
ya inanûlmayacaq bir yalan uydurmaq niyyÿtindÿ deyi­lÿm.
Heyl Puaroya baxdû. Pÿnbÿ, dþrdkönc sifÿti ÿmÿlli-
baølû qûzarmûø, bir az daha kvadrat øÿklini almûødû.
– Siz hÿqiqÿt haqqûnda danûøûrsûnûz, – dedi, – mÿn
Krale hadisÿsindÿ hÿqiqÿti ortaya ÷ûxardûüûmûza ÿminÿm.
Puaro dÿrhal cavab verdi:
– Sizin bu sþylÿdiklÿriniz ÷ox øeydÿn xÿbÿr verir. Sizin
döröst vÿ iøini bilÿn bir insan olduüunuzu bilirÿm. Èndi
mÿnim belÿ bir sualûma cavab verin: xanûm Kralenin qatil
olmayacaüûna he÷ øöbhÿ yeri qoydunuzmu?
Kþhnÿ polis mÿmuru dÿrhal vÿ dÿqiqliklÿ cavab verdi:
– Buna he÷ øöbhÿ etmÿdik, mösyþ Puaro. Hÿr øey
onun qatil olduüunu gþstÿrirdi. Sonradan þyrÿndiklÿrimiz
vÿ tap­dûüûmûz dÿlillÿr dÿ yanûlmadûüûmûzû söbut etdi.
– Mÿnÿ onun ÿleyhinÿ olan dÿlillÿri saya bilÿrsinizmi?
– ßlbÿttÿ. Mÿktubunuzu alan kimi kþhnÿ dosyeyÿ bax­dûm.
– Ki÷ik dÿftÿr÷ÿni a÷dû. – Vacib mÿqamlarû bura­ya yazdûm.
– Tÿøÿkkör edirÿm, dostum. Sizi dinlÿyirÿm.
Heyl xÿfifcÿ þskördö. Sÿsindÿ bir az rÿsmiyyÿt vardû:
– 18 sentyabr gönortadan sonra saat ö÷ÿ on beø dÿqi­
qÿ qalmûø doktor Andreu Fosset möfÿttiø Konveyÿ zÿng
 BEШ DONUZ BALASI

etdi. Olderberidÿ yaøayan cÿnab Amyas Kralenin birdÿn-

birÿ þldöyönö, bu þlömÿ sÿbÿb olan øÿrtlÿrÿ vÿ evdÿ
qonaq olan cÿnab Bleykin sþzlÿrinÿ ÿsasÿn, hadi­sÿnin
polisi maraqlandûracaüûnû döøöndöyönö bildirdi. Möfÿt­tiø
Konvey yanûnda bir komissar vÿ polis hÿkimiylÿ bir­likdÿ
dÿrhal Olderberiyÿ yollandûlar. Doktor Fosset ora­daydû.
Onlarû cÿnab Kralenin cÿsÿdinin olduüu yerÿ apardû. Þlö­
nö tÿrpÿtmiødilÿr. Cÿnab Krale nþvbÿti rÿsm ÿsÿ­rini bala­
ca bir baü÷ada ÷ÿkirdi. Bura Top baü÷asû adla­nûrdû. ×önki
dÿnizÿ baxûrdû vÿ divarlarûn özÿrinÿ ki÷ik toplar yerlÿø­di­ril­
miødû. Cÿnab Krale gönÿøin divar özÿrindÿ ÿmÿlÿ gÿtir­
diyi iøûq vÿ kþlgÿlÿri tutmaq istÿdiyi ö÷ön gönorta yemÿ­
yinÿ gÿlmÿmiødi. Sonra gönÿøin yerinin dÿyiøÿcÿyini vÿ
kþlgÿlÿrin ÿvvÿlki kimi olmayacaüûnû sþylÿmiødi. Belÿ­liklÿ,
Amyas Top baü÷asûnda qalmûødû vÿ øahidlÿrin sþylÿ­diyinÿ
242 gþrÿ, bunda qeyri-adi gþrönÿcÿk he÷ bir øey yox idi.
ßslindÿ, cÿnab Krale yemÿk zamanlarûnû ÷ox da eyninÿ
almazdû. Bÿzÿn ona sendvi÷ yollayûrdûlar. Lakin rÿs­sam,
ÿsa­sÿn, tÿkbaøûna qalmaüû, narahat edilmÿmÿsini istÿ­yir­
miø. Onu son dÿfÿ evdÿ qonaq olan miss Elsa Greerlÿ
qon­øu­su cÿnab Meredit gþrmöødö. Bu ikisi nahar etmÿk­
dÿn þtrö birlikdÿ evÿ qayûtmûødûlar vÿ hamûyla birlikdÿ
yemÿ­yÿ otur­muø­dular. Yemÿkdÿn sonra terrasda qÿhvÿ
i÷il­miødi. Xanûm Krale qÿhvÿsini i÷dikdÿn sonra ayaüa qal­
xa­raq: “Gedib Amyasa baxûm, gþröm nÿ edir”, – demiødi.
Tÿrbiyÿ÷i miss Sesiliya Uilyams da onunla bir­lik­dÿ get­
miødi. O, xanûm Karolina Kralenin bacûsû vÿ þz yetir­mÿsi
olan miss Anjela Uorrenin itirdiyi kþynÿyi axtarûrdû. Göman
edirdi ki, kþynÿk sahildÿ, qumsallûqda qalûb.
Èki qadûn cûüûrla irÿlilÿyib. Bu yol aüaclarûn arasûndan
ke÷ÿrÿk Top baü÷asûnûn qapûsûna qÿdÿr uzanûrdû. Buradan
da ya baü÷aya girilirdi, ya da eyni yolla davam edÿrÿk
sahilÿ enilirdi.
Miss Uilyams ayrûlûb dÿnizÿ tÿrÿf getmÿyÿ baølayûb, xanûm
Krale isÿ Top baü÷asûna girib. Lakin demÿk olar, elÿ o an
xanûm Karolina Krale baüûrmaüa baølayûb vÿ miss Uilyams
tÿlÿsik geri qayûdûb. Cÿnab Krale yarûoturaqlû vÿziy­yÿt­dÿ
skam­yaya sþykÿnmiødi vÿ þlmöødö.
Miss Uilyams xanûm Kralenin ÿmriylÿ, telefonla hÿkim
÷aüûrmaqdan þtrö evÿ tÿrÿf gþtörölöb. Lakin yarûyolda
 A
mis­ter Meredit Bleykÿ rast gÿlib, bu iøi ona hÿvalÿ edib,
þzö geriyÿ, “bÿlkÿ, yardûma ehtiyacû olar” – deyÿ xanûm K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Kra­le­nin yanûna dþnöb. Doktor Fosset dÿ on beø saniyÿ
sonra gÿlib. Hÿkim cÿnab Kralenin ÷oxdan þldöyönö ilk
baxûø­dan anlayûb. Doktora gþrÿ, rÿssam saat birlÿ iki ara­
sûnda can vermiødi. Þlömön sÿbÿbini gþstÿrÿcÿk he÷ bir
øey yox idi. Cÿnab Kralenin he÷ bir yarasû yox idi vÿ otu­ru­øu
kifayÿt qÿdÿr tÿbii idi. Lakin doktor Fosset cÿnab Kra­leni
yaxøû tanûyûrdû. Onun he÷ bir xÿstÿliyinin olma­dû­üûnû bilirdi,
buna gþrÿ dÿ onun þlömönö vaxtsûz olaraq hÿyatdan get­
mÿ kimi qiymÿtlÿndirmÿyib. Mÿhz elÿ hÿmin dÿqiqÿ mis­­ter
Filip Bleyk doktor Fossetÿ þz a÷ûq­la­ma­sûnû bildirib.
Heyl bir anlûq susdu, sonra dÿrindÿn nÿfÿsini dÿrÿrÿk
þz hekayÿtinin, necÿ deyÿrlÿr, ikinci fÿslinÿ ke÷di.
– Daha sonra mister Bleyk hÿmin sþzlÿri inspektor
Konveyÿ dÿ tÿkrarlayûb. Bu a÷ûqlama aøaüûdakûlardan 243
ibarÿtdir: hÿmin gönön sÿhÿri bir az irÿlidÿki Handkross-
Menorda yaøayan ki÷ik qardaøûna cÿnab Meredit Bleyk
zÿng etmiødi. Cÿnab Meredit Bleyk hÿvÿskar kimya÷û idi.
O, sÿhÿr laboratoriyasûna girdiyi zaman bir gön ÿvvÿl aüzû­
na qÿdÿr dolu olan baldûrüan zÿhÿri øöøÿsinin, demÿk olar
ki, boøaldûüûnû gþröb, halbuki bir gön ÿvvÿl øöøÿ doluymuø.
Hÿm qorxan, hÿm dÿ tÿlaøa döøÿn cÿnab Meredit Bleyk
qardaøûna zÿng edÿrÿk nÿ etmÿli olduüuna dair mÿslÿ­
hÿt almaq istÿyib. Cÿnab Filip Bleyk dÿ bþyök qardaøûna:
“Bu saat Olderberiyÿ gÿl, bu mÿsÿlÿni burada danûøaq”,
– deyÿrÿk bayûra ÷ûxûb getmÿyÿ baølamûø vÿ bþyök qar­
daøûnû yarûyolda qarøûlamûødû. Birlikdÿ evÿ gÿliblÿr. Lakin
he÷ cör bir qÿrara gÿlÿ bilmÿyiblÿr, bu mÿsÿlÿni gönorta
yemÿyindÿn sonra tÿkrar danûømaüû planlaødûrûblar.
Dindirmÿlÿrin sonunda möfÿttiø Konvey bunlarû da
þyrÿnib: bir gön þncÿ Olderberidÿn beø nÿfÿr ÷ay i÷mÿk­
dÿn þtrö Handkrossa dÿvÿt olunublar. Bunlar cÿnab vÿ
xanûm Krale, miss Anjela Uorren, miss Elsa Greer vÿ cÿnab
Filip Bleyk olub. ×ay söfrÿsindÿ cÿnab Meredit Bleyk
apar­dûüû tÿcröbÿlÿrdÿn sþz a÷mûø, hÿtta qonaqlara labo­­
ra­to­ri­yanû gÿzdirmiødi. O arada dözÿltdiyi bir ne÷ÿ dÿr­manû
da gþstÿrmiødi.
Bunlarûn arasûnda baldûrüandan ÷ûxarûlan konium da
vardû. Cÿnab Meredit bu dÿrmanûn apteklÿrdÿ satûøûna
 BEШ DONUZ BALASI

yasaq qoyulduüundan bÿhs etmiø, ki÷ik dozalarûnûn tÿng­

nÿ­fÿsliyÿ vÿ astma xÿstÿliyinÿ faydalû olduüunu baøa sala­
raq lovüalanmûødû da. Sonra bunun qövvÿtli bir zÿhÿr oldu­
üunu da sþylÿmiø vÿ hÿtta qonaqlarûna kþhnÿ bir yunan
yazû­÷û­sûnûn ÿsÿrindÿn bir-iki sÿhifÿ dÿ oxumuødu.
Heyli yenÿ dÿ sþhbÿtinÿ ara verdi, qÿlyanûnû tÿkrar dol­
dur­duqdan sonra ö÷öncö hissÿyÿ ke÷di.
– Polis rÿisi polkovnik Frir bu iøin araødûrûlmasûnû mÿnÿ
tapøûrdû. Meyiti yarma nÿticÿsindÿ iøin øöbhÿ doüuracaq
tÿrÿfi olmadûüûnû anladûq. Konium þz qurbanlarûnda aydûn
izlÿr buraxmûr, sanûram. Lakin nÿyi axtardûqlarûnû yaxøû
bilir­lÿr. Belÿcÿ, cÿsÿddÿ bir xeyli zÿhÿr tapûldû. Bunun
þlö­mön­dÿn iki-ö÷ saat þncÿ verildiyinÿ ÿmin idi. Cÿnab
Kra­le­nin þnön­dÿki masada boø bir stÿkanla boø bir pivÿ
øöøÿ­si durur­du. Bunlarûn i÷indÿki maye tÿhlil edildi. Øöøÿ­
244 dÿ konium yox idi. Lakin stÿ­kan­da zÿhÿrin izlÿri tapûldû.
Apardûüûm istintaq nÿti­cÿ­sindÿ Top baü÷asûndakû ki÷ik,
qapalû ÷ardaqda stÿkanlar vÿ bir yeøik pivÿ olduüunu
þyrÿndim; cÿnab Krale rÿsm ÷ÿkÿrkÿn susadûüû tÿqdirdÿ
buradan gþtöröb i÷irdi. Buna baxmayaraq, xanûm Krale
o sÿhÿr evdÿn bir øöøÿ soyuq pivÿ gÿtirmiødi. Gÿnc qadûn
gÿldiyi zaman cÿnab Krale rÿsm ÷ÿkirmiø. Miss Greer isÿ
divarûn östöndÿ oturub ona poza verirmiø.
Xanûm Krale pivÿ øöøÿsini a÷araq stÿkana doldur­
muødu. Sonra da bunu molbertin þnöndÿ oturan ÿrinin
ÿlinÿ vermiødi. Cÿnab Amyas Krale, hÿr zaman olduüu
kimi, pivÿni birnÿfÿsÿ baøûna ÷ÿkmiødi. Onun belÿ bir adÿti
olduüunu hamû sþylÿyirdi. Cÿnab Krale pivÿni i÷dikdÿn
sonra özönö turøudaraq stÿkanû masanûn östönÿ qoyub.
“Bu gön hÿr øeyin dadû murdarlaøûb!” – Onun bu sþzlÿrinÿ
miss Elsa Greer: “Aüzûnûn dadûnû gþr necÿ bilir”, – deyÿrÿk
gölmöødö. Cÿnab Krale: “Eybi yox. He÷ olmasa, pivÿ
soyuqdur”, – demiødi. Heyl dayandû.
Puaro soruødu:
– Bu hadisÿ nÿ zaman olub?
– Èkiyÿ on beø dÿqiqÿ iølÿmiø. Cÿnab Krale rÿsm ÷ÿk­
mÿyÿ davam etmiødi. Miss Elsa Greerin sonradan sþy­
lÿ­diyinÿ gþrÿ, o hÿtta qollarûnû rahatlûqla hÿrÿkÿt etdirÿ
bilmÿ­diyindÿn øikayÿtÿ baølamûødû. “Bu nÿdir, revmatizmÿ
tutul­muøam yoxsa?” – demiødi. Lakin o, xÿstÿ olduüunu
 A
etiraf etmÿkdÿn he÷ xoølanmayan adam idi. Hÿr halda,
buna gþrÿ halûnûn pislÿødiyini bildirmÿk istÿmÿyib... Hamû­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

ya yemÿyÿ gedib onu tÿk buraxmalarûnû sþylÿdiyi zaman
da þzönö yaxøû hiss etmirdi, ÷ox göman.
Puaro baøûyla tÿsdiqlÿdi:
– Yÿqin ki.
Heyl davam etdi:
– Belÿcÿ, Kraleni Top baü÷asûnda tÿk qoyublar. O da
tÿk qalan kimi þzönö oradakû skamyanûn özÿrinÿ atûb. Bu
zaman ÿzÿlÿlÿri iflic olub, ÿlbÿttÿ. Ona yardûm edÿcÿk kim­
sÿ dÿ olmayûb yanûnda. Belÿcÿ, canû ÷ûxûb.
Puaro tÿkrar baøûnû yellÿdi:
– Elÿdir...
– Mÿn qanunlara ÿsasÿn istintaqa baøladûm, – Heyli
dedi, – hÿqiqÿti þyrÿnmÿkdÿ dÿ ÷ÿtinlik ÷ÿkdim. Bir gön
ÿvvÿl xanûm Karolina Krale ilÿ miss Elsa Greer qovüa etmiø­ 245
dilÿr. Qûz kobud bir tÿrzdÿ: “Buraya kþ÷döyöm zaman ÿøya­
larûn yerlÿrini dÿyiødirÿcÿyÿm”, – deyib. Xanûm Krale: “Nÿ
demÿk istÿyirsÿn?” – deyÿ soruøub. Miss Elsa Greer laü­
la­üûyla cavab verib: “He÷ bir øeydÿn xÿbÿrin yox­muø kimi
dav­ran­ma, Karolina. Baøûnû quma soxan dÿvÿ­quøu­dan he÷
bir fÿrqin yoxdur. Amyasla bir-birimizÿ aøiq oldu­üu­mu­zu vÿ
bu yaxûnlarda evlÿnÿcÿyimizi bilirsÿn!” Buna cavab ola­raq
xanûm Krale: “Belÿ bir øeydÿn xÿbÿrim yox idi”, – deyib.
Onun östön­dÿn miss Elsa Greer gölÿrÿk: “Eh, indi þyrÿn­
din artûq”, – deyib. Bu zaman cÿnab Amyas Krale i÷ÿri girib.
Xanûm Krale ÿrinÿ tÿrÿf dþnÿrÿk: “Bu doü­ru­dur­mu, Amyas?
– deyÿ soruøub. – Elsayla doürudan evlÿ­nÿ­cÿksiniz?”
Puaro maraüûnû boüa bilmÿyib soruødu:
– Cÿnab Krale nÿ deyib bÿs?
– Deyÿsÿn, miss Elsa Greerÿ tÿrÿf dþnÿrÿk onun östö­
nÿ qûøqûrûb: “Bu nÿdir, aüzûna gÿlÿni danûøûrsan? Dilini dinc
saxlaya bilmirsÿn?” – deyib. Qûz da cavabûnda: “Fikir­lÿø­dim,
Karolinanûn hÿqiqÿti þyrÿnmÿsi daha yaxøû olar”, – deyib.
Xanûm Krale ÿrinÿ tÿrÿf dþnÿrÿk: “Bu doürudurmu,
Amyas?” – deyÿ soruøub. Rÿssam arvadûnûn özönÿ baxa
bilmÿyib. Baøûnû aøaüû salaraq nÿsÿ mûzûldanûb.
Qadûn: “A÷ûq danûø, – deyib, – mÿn bilmÿk istÿyirÿm”.
Rÿssam baüûraraq: “Bÿli, doürudur, lakin bu mþvzuda
indi danûømaq istÿmirÿm!” – deyib vÿ ÿsÿbiliklÿ otaqdan
 BEШ DONUZ BALASI

bayûra ÷ûxûb. Miss Elsa Greer xanûm Kraleyÿ baxaraq:

“Gþr­dönmö? Sÿni istÿmÿyÿn bir adama sûx-sûx sarûlmaüûn
mÿnasû yoxdur, Karolina. Hamûmûz aülû baøûnda olan insan­
lar kimi hÿrÿkÿt etmÿliyik. Doürusu, øÿxsÿn mÿn Amyasla
sÿnin daim dost qalmaüûnûzû istÿrdim”, – deyib.
Puaro maraqla soruødu:
– Yaxøû, bÿs xanûm Krale nÿ cavab verib onun bu
sþzönÿ?
– Øahidlÿrin sþylÿdiyinÿ gþrÿ, gölöb. “Mÿni Amyasdan
ancaq þlöm ayûra bilÿr, Elsa!” – deyib vÿ qapûya doüru
gedib. Miss Elsa Greer gÿnc qadûnûn arxasûnca sÿslÿnib:
“Bununla nÿ demÿk istÿyirsÿn?” Xanûm Krale dÿ ÷evrilib
÷iyni özÿrindÿn baxaraq: “Amyasû sÿnÿ vermÿrÿm. ßn yax­
øûsû onu þldörÿrÿm!” – deyÿ cavab verib.
Heyl dayandû:
246 – Tÿhlökÿli sþzlÿrdir, elÿ deyilmi?
Puaro döøöncÿli bir gþrkÿm almûødû.
– Elÿdir. Bu sþzlÿri kimlÿr eøidib? – deyÿ soruødu.
– Tÿrbiyÿ÷i miss Uilyams otaqdaymûø. Filip Bleyk dÿ
orada olub. Èkisi dÿ þzlÿrini ÷ûxûlmaz vÿziyyÿtdÿ hiss edib.
– Onlarûn bu sÿhnÿ haqqûndakû sþzlÿri bir-birini
tamam­la­yûr­dûmû?
– Demÿk olar ki, hÿ. Bir hadisÿni eyni øÿkildÿ xatûrla­
yan iki øahidÿ ÷ox da rast gÿlÿ bilmÿzsiniz. Bunu mÿnim
qÿdÿr siz dÿ bilirsiniz, mösyþ Puaro.
Puaro tÿsdiq ÿlamÿti olaraq baøûnû tÿrpÿtdi. Sonra da
dÿrin fikrÿ dalmûø halda:
– Bÿli, bunu gþrmÿk maraqlû olardû... – dedi vÿ cöm­
lÿsini tamamlamadû.
Heyl davam etdi:
– Evdÿ axtarûø apardûm. Xanûm Kralenin yataq ota­üûn­
da, alt siyirmÿlÿrin birindÿ özÿrindÿ “yasÿmÿn ÿtri” yazûl­
mûø ki÷ik bir øöøÿ tapdûq. Corablarûn altûna itÿlÿnmiødi bu.
Øöøÿ boø idi. Özÿrindÿki barmaq izlÿrini gþtörtdöm. Tÿkcÿ
xanûm Karolina Kralenin idi bu izlÿr. Tÿhlil zamanû øöøÿ­nin
i÷indÿ yasÿ­mÿn yaüû vÿ konium olduüu ortaya ÷ûxdû.
Xanûm Kraleyÿ øöøÿni gþstÿrdim. Sualûma dÿrhal cavab
verdi. “×ox ömidsiz idim, – dedi. – Meredit Bleykin zÿhÿr
haqqûnda sþylÿdiklÿrini dinlÿdikdÿn sonra ösulluca tÿkrar
laboratoriyaya girdim. ×antamda yasÿmÿn ÿtri dolu olan
 A
bu øöøÿ vardû. Øöøÿni boøaldûb, i÷inÿ konium tþkdöm”.
ßlbÿttÿ: “Bunu nÿ ö÷ön etdiniz?” – deyÿ soruødum. “Bÿzi K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

øeylÿr haqqûnda lazûm olduüundan daha artûq danûømaq
istÿmirÿm, lakin mÿni ÷ox sarsûdan bir øey þyrÿnmiødim,
– dedi. – ßrim baøqa bir qadûndan þtrö mÿni tÿrk etmÿyi
döøönördö. Belÿ olan halda yaøamaüûmûn bir mÿnasû
olma­yacaqdû. Zÿhÿri buna gþrÿ gþtördöm”.
Puaro mûzûldandû:
– Bu da ola bilÿr...
– Bÿlkÿ dÿ, mösyþ Puaro. Lakin bu, onun salonda
Elsa Greerÿ sþylÿdiklÿriylÿ uyüun gÿlmirdi. Bundan baø­
qa... ÿr-arvad o hadisÿnin ertÿsi gönö yenÿ qovüa etmiø­
dilÿr. Cÿnab Filip Bleyk bunun bir qismini eøidib. Miss Elsa
Greer dÿ baøqa bir qismini. Amyasla Karolina kitab­xana­
daymûølar. Cÿnab Bleyk hollda olub. Ona gþrÿ dÿ danûø­
manûn ÷ox az hissÿsini eøidib. Miss Elsa Greer isÿ bayûrda, 247
kitabxananûn pÿncÿrÿsinin þnöndÿ oturubmuø. Buna gþrÿ
dÿ onlarûn dalaømasûnûn ÿsas hissÿsini eøidÿ bilib.
– Nÿ eøidiblÿr?
– Cÿnab Bleyk xanûm Karolina Kralenin “sÿn vÿ
sevgililÿrin!” dediyini eøidib. “Sÿni þldörÿ bilÿrÿm. Gönlÿrin
bir gönö, onsuz da, þldörÿcÿyÿm. Baøa döødön?” – deyib.
– Èntihardan he÷ bir sþz demÿyibmi?
– Xeyr, he÷ bir sþz demÿyib. Mÿsÿlÿn, “bunu etsÿn,
þzömö þldörÿrÿm” demÿyib. Miss Elsa Greer dÿ, demÿk
olar, eyni øeylÿri tÿkrarladû. Qûzûn sþylÿdiyinÿ gþrÿ, cÿnab
Amyas Krale: “Xahiø edirÿm, baøa döømÿyÿ ÷alûø, Karo­
lina, – deyib. – Sÿni sevirÿm. Xoøbÿxt olmaüûnû istÿyirÿm.
Sÿnin vÿ uøaüûmûzûn. Lakin mÿn Elsayla evlÿnÿcÿ­yÿm.
Lap ÿvvÿldÿn belÿ bir øey olarsa, bir-birimizi sÿrbÿst bura­
xaca­üû­mûza da sþz vermiødik”. Xanûm Krale: “×ox yaxøû,
– deyÿ cavab verib. – Sonradan “sþylÿmÿdin” demÿ”. Bu
sþzdÿn sonra cÿnab Krale maraqla soruøub: “Nÿ demÿk
istÿyirsÿn?” O zaman xanûm Krale baüûrûb: “Sÿni sevirÿm.
ßlimdÿn qa÷ûrmaq niyyÿtindÿ dÿ deyilÿm. Sÿni o qûza
vermÿkdÿnsÿ, þldörmÿyi östön tutaram!” – deyib.
Puaro ÿlini xÿfifcÿ yellÿtdi:
– Mÿnÿ belÿ gÿlir ki, Elsa Greer bu mÿsÿlÿni a÷maqla
axmaqlûq edib. Karolina Krale ÿrindÿn boøanmaüa razû
olmaya bilÿrdi.
 BEШ DONUZ BALASI

Heyl:
– Øahidlÿrdÿn bu mÿqamla baülû bÿzi øeylÿr þyrÿndik,
– dedi. – Belÿ gþrönör ki, xanûm Krale cÿnab Meredit Bley­
kÿ bir az örÿyini a÷ûbmûø. Qadûnûn kþhnÿ vÿ inandûüû bir dos­
tuymuø o. Meredit Bleyk ÷ox kÿdÿrlÿnib vÿ cÿnab Amyas
Kraleylÿ danûømaüa ÷alûøûb. Bu, bir gön ÿvvÿl olub. Cÿnab
Mere­dit Bleyk: “Evliliyiniz sona ÷atarsa, ÷ox özö­lÿrÿm, – kimi
øey­lÿr sþylÿyib. – Bir dÿ axû... miss Greer gÿnc bir qûzdûr. Onun
kimi birisini boøanma davasûna qarûø­dûrmaq doüru deyil”,
– deyib. O zaman cÿnab Krale istehzayla gölöb (÷önki his­
siy­yatsûz adam idi): “Elsa he÷ bu prosesÿ qarûømaq fikrindÿ
deyil. Mÿhkÿmÿdÿ boøanma prosesindÿ iøtirak etmÿyÿcÿk,
bunu lazûm olan qaydada yoluna qoyacaüûq”, – deyib.
Puaro:
– Elÿ isÿ Elsa Greer iøi xanûm Kraleyÿ o øÿkildÿ a÷ûq­
248 lamaqla, hÿqiqÿtÿn, axmaqlûq edib, – dedi.
Ènspektor Heyl ah ÷ÿkdi:
– Qadûnlarûn necÿ olduqlarûnû bilirsiniz. Bir-birinÿ höcum
etmÿkdÿn hÿzz alûrlar. Zatÿn vÿziyyÿt bir xeyli qarûøûq imiø.
Cÿnab Krale belÿ bir øey olmasûna necÿ yol verib, bax bunu
baøa döøÿ bilmirÿm. Cÿnab Meredit Bleykin sþy­lÿdiyinÿ
gþrÿ, rÿssam ÷ÿkdiyi tablonu bitirmÿkdÿn baø­qa bir øey
döøönmörmöø. Siz bundan bir mÿna ÷ûxara bilÿr­sinizmi?
– Bÿli, dostum, döøönörÿm ki, ÷ûxara bilÿrÿm.
– Doürusu, mÿn ÷ûxara bilmÿdim. Amyas baøûna bÿla
axta­rûrmûø.
– Hÿr halda, hÿr øeyi belÿ birdÿn-birÿ a÷ûqladûüû ö÷ön
qûza ÷ox hirslÿnibmiø.
– Bÿli, ÷ox hirslÿnmiødi. Cÿnab Meredit Bleyk dÿ elÿ
sþylÿyirdi. ßgÿr ona rÿsmi tamamlamaq lazûm idisÿ, onda
nÿyÿ gþrÿ qûzûn bir ne÷ÿ fotosunu ÷ÿkib onlara baxaraq
iølÿmirdi. Mÿn akvarellÿ mÿnzÿrÿ rÿsmlÿri ÷ÿkÿn bir gÿnc
rÿssam tanûyûram, o, belÿ iølÿyir.
Puaro baøûnû yûrüaladû:
– Rÿssam Amyas Kralenin nÿ ö÷ön belÿ etdiyini
mÿn baøa döøörÿm. Bilirsinizmi, dostum, o arada rÿs­min
tamam­lan­masû onun ö÷ön dönyada hÿr øeydÿn vacib olub.
Buna gþrÿ dÿ qûzûn onla­rûn evindÿ olmasûnûn prob­­lem yarat­
ma­ya­caüûnû fikirlÿøib. ßlbÿttÿ, qûz onunla eyni döøön­cÿ­dÿ
olmayûb. Qadûnlar ö÷ön sevgi hÿr zaman birin­ci­dÿ­rÿ­cÿlidir.
 A
– Elÿ bilirsiniz, mÿn bunlarû bilmirÿm? – ke÷miø polis
zabiti Heyl, nÿdÿnsÿ, hÿyÿcanlû halda dillÿndi. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Puaro sþzönÿ davam etdi:
– Kiøilÿr, xösusilÿ dÿ incÿsÿnÿt adamlarû baøqa cör
tÿbiÿtÿ malikdirlÿr.
– Èncÿsÿnÿt! – polis zabiti nifrÿt bildirÿn ifadÿylÿ þzön­
dÿn ÷ûxdû. – Èncÿsÿnÿt haqqûnda hÿmiøÿ belÿ sþhbÿtlÿr
olur! He÷ vaxt baøa döømÿmiøÿm bu sþhbÿtlÿri, baøa
döømÿyÿcÿyÿm dÿ! Siz Kralenin ÷ÿkdiyi rÿsm ÿsÿrini
gþrsÿydiniz. Baødan-ayaüa cûzmaqara bir øey. Rÿsmdÿ
qûz elÿ döøöb, elÿ bil, diøi aürûyûr. Divar bacalarû hamûsû
ÿyri-öyrö ÷ÿkilib. Xoøagÿlÿn bir øÿkil deyil. Uzun möddÿt
o øÿkli yadûmdan ÷ûxara bilmÿdim. Hÿtta yuxuma da
girib. Hÿlÿ mÿnim gþzömÿ dÿ tÿsir elÿyib bu rÿsm ÿsÿri.
Artûq bacalarû, divarlarû vÿ ÷ox øeyi o rÿsmdÿki kimi ÿyri
gþrörÿm. Hÿtta qadûnlarû da! 249
– Þzönöz dÿ fÿrqinÿ varmadan Amyas Kralenin
bþyök rÿssam olduüunu ifadÿ etdiniz, – deyÿrÿk Puaro
gölömsÿdi.
– Boø øeydir! Bu rÿssamlar nÿyÿ gþrÿ elÿ rÿsmlÿr
÷ÿkmirlÿr ki, baxmaq adama xoø olsun? Nÿyÿ gþrÿ belÿ
sarsaq eybÿcÿrliklÿr yaradûrlar.
– Bizim bir ÷oxumuz gþzÿlliyi ÷ox qÿribÿ øeylÿrdÿ
gþrö­rök, ÿziz dostum.
– Axû bu qûz, doürudan da, ÷ox gþzÿl idi. – Heyl dedi.
– Dözdör, ÷ox kosmetika ÷ÿkirdi vÿ demÿk olar, löt gÿzirdi.
Èndiki qûzlar tÿmiz abûr-hÿyanû itiriblÿr. Þzö dÿ, danûø­dûüûm
bu hadisÿ hÿlÿ on altû il bundan ÿvvÿl olub. Èndi belÿ øey­
lÿrÿ he÷ kim fikir vermir. Ancaq o zaman mÿn þzöm dÿh­
øÿtÿ gÿlmiødim. Dar øalvar geyinmiødi, yaxasûa÷ûq kÿtan
kþynÿk vardû ÿynindÿ. Altûnda da he÷ bir øey yox idi...
Puaro hiylÿgÿrcÿsinÿ mûzûldandû:
– Bÿzi øeylÿri ÷ox yaxøû xatûrlayûrsûnûz.
Yaølû polis zabiti qûzardû:
– Sizÿ, sadÿcÿ, o rÿsmdÿn aldûüûm tÿÿssöratû ÷atdûr­
maq istÿyirdim, – sÿrt bir ifadÿylÿ dedi.
Puaro onu sakitlÿødirmÿyÿ ÷alûødû:
– ßlbÿttÿ, mÿn sizi baøa döøörÿm. – Sonra davam
etdi. – Demÿk, Karolina ÿleyhinÿ ÿsas iki øahid Filip
Bleyklÿ Elsa Greer idi?
 BEШ DONUZ BALASI

– Bÿli. Hÿm dÿ son dÿrÿcÿ acûqlû vÿ hÿyÿcanlûydûlar.

Lakin prokuror tÿrbiyÿ÷ini dÿ øahid qismindÿ prosesÿ
dÿvÿt etdi vÿ qadûnûn sþylÿdiklÿri Bleykin vÿ miss Greerin
sþylÿdiklÿrindÿn daha artûq tÿsirli oldu. ×önki tÿrbiyÿ÷i
Karolina Kralenin tÿrÿfini saxlayûrdû. Onu mödafiÿ etmÿyÿ
÷alûøûrdû. Lakin döröst bir qadûn olduüuna gþrÿ hÿr øeyi
a÷ûq danûødû, he÷ nÿyi gizlÿtmÿyÿ ÷alûømadû.
– Bÿs Meredit Bleyk?
– Zavallû centlmen, bu hadisÿdÿn ÷ox sarsûlmûødû. Sar­sûl­
malûydû da! O, zÿhÿri dözÿltdiyi ö÷ön þzönö gönahkar bilirdi.
ßslindÿ, prokuror da onu bu sÿbÿbdÿn bir xeyli sûxûødûrdû.
Konium 1-ci dÿrÿcÿli zÿhÿrlÿr sûrasûna aiddir. Mis­ter Bleyk
ÿn kÿskin øÿkildÿ mÿzÿmmÿt olunmuødu. O hÿm þlÿnin,
hÿm dÿ möhakimÿ olunanûn yaxûn dostu idi. Buna gþrÿ dÿ
baø vermiø hadisÿ ona xösusilÿ tÿsir gþstÿrmiødi. Östÿlik,
250 o, hÿr zaman kÿnddÿ yaøayan bir adam olduüuna gþrÿ
adûnûn bu cör hallanmasûndan ÷ox narahat olurdu.
– Karolina Kralenin ki÷ik bacûsû da øahidlik etdimi?
– Xeyr, buna ehtiyac yox idi. Xanûm Krale ÿrini hÿdÿ­
lÿdiyi zaman qûz orada deyilmiø. Èstÿdiklÿrimizi baø­qa­la­
rûndan rahatca þyrÿndik. Lakin qûz xanûm Kralenin soyu­du­
cu­dan soyuq pivÿ gþtördöyönö gþrmöødö. Prokuror qûzû
øahid kimi ÷aüûrûb ondan bacûsûnûn pivÿ øöøÿsini a÷madan
birbaøa baü÷aya apardûüûna dair ifadÿ ala bilÿrdi. Ancaq
bunun bir faydasû olmazdû. ×önki zÿhÿr øöøÿyÿ deyil, stÿ­
kana tþkölmöødö.
– Èki adamûn gþzönön qabaüûnda qadûn bu iøi necÿ
gþröb, zÿhÿri stÿkana necÿ tþköb?
– Birincisi, onlar qadûnû gödmördölÿr. Cÿnab Krale
rÿsm ÷ÿkirmiø, gþzö kÿtanda vÿ natura÷ûsûnda olub. Miss
Elsa Greerin arxasû isÿ demÿk olar, xanûm Kraleyÿ tÿrÿf
olub vÿ baxûølarû mister Kraleyÿ yþnÿlibmiø.
Puaro baøûnû yellÿdi.
– He÷ biri xanûm Kraleyÿ baxmûrmûø, zÿhÿri isÿ, mÿlum
olduüu kimi, qadûn mörÿkkÿbli qÿlÿmin pipetkasûna dol­du­
rubmuø. Biz pipetkanû evÿ gedÿn yolda ÿzilmiø halda tapdûq.
Puaro mûzûldandû:
– Baxûram ki, sizin hÿr øeyÿ cavabûnûz var.
– Bÿs necÿ olsun, mösyþ Puaro? Tÿrÿfkeølik elÿmÿ­
dÿn hadisÿlÿrÿ olduüu kimi yanaøaraq demÿk olar – qadûn
 A
ÿrini tÿhdid edib vÿ zÿhÿri dÿ laboratoriyadan o oüur­layûb.
Boø øöøÿ otaüûndan tapûlmûødû, östÿlik, øöøÿnin özÿ­rindÿ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

dÿ ondan baøqa he÷ kimin barmaq izlÿri yox idi. Sonra
qÿribÿdir ki, qadûn ÿrinÿ buzlu pivÿ aparmûødû. Xatûr­la­yûr­
sansa, bir az ÿvvÿl onlar dalaømûødûlar vÿ kösölö idilÿr...
– Hÿqiqÿtÿn, ÷ox qÿribÿdir. Mÿn buna fikir vermÿ­
miø­dim.
– ßlbÿttÿ. Bu da þzönÿ gþrÿ bir söbutdur. Xanûm Krale
nÿdÿn birdÿn-birÿ ona qarøû belÿ mehriban olmuødu?
Rÿssam pivÿnin dadûndan øikayÿt etmiødi. Koniumun,
hÿqiqÿtÿn, ÷ox pis dadû var. Xanûm Krale yemÿkdÿn sonra
bilÿrÿkdÿn gedib ÿrinin þldöyönö gþröb vÿ tÿrbiyÿ÷ini dÿ
zÿng vurmaq÷ön yollayûb. Nÿ ö÷ön? Øöøÿylÿ stÿkanû sil­
mÿk vÿ sonra da bunun özÿrinÿ ÿrinin barmaqlarûnû bas­
maq ö÷ön. ßlbÿttÿ, ondan sonra da ÿrinin peøman olaraq
intihar etdiyini sþylÿdi. Ènanûlacaq bir naüûldûrmû bu? 251
– Haqlûsûnûz, göclö fantaziyasû olmayan bir adam tÿrÿ­
findÿn uydurulub.
– ßgÿr mÿnim nÿ fikirdÿ olduüumu bilmÿk istÿyir­
si­nizsÿ, qadûn þzönÿ döøönmÿkdÿn þtrö he÷ ÿziyyÿt dÿ
ver­mÿyib. Þzönö bösbötön nifrÿt vÿ qûsqanclûq hisslÿri­
nin ixti­ya­rûna verib. ßrini þldörmÿkdÿn baøqa bir øey
döøö­nÿ­cÿk halda olmayûb. Lakin hÿr øey olub-bitdikdÿn,
ÿrinin þlösönö gþrdökdÿn sonra aülû baøûna gÿlib, yalnûz
bu zaman cinayÿt iølÿdiyini vÿ buna gþrÿ ona þlöm
hþkmö oxuyacaqlarûnû döøönöb. Tam ömidsizlik i÷indÿ
aülûna ilk gÿlÿn versiyanû – ÿrinin intihar etdiyini irÿli sör­
mÿk istÿyib.
Puaro:
– Nÿ demÿk olar, bu sþylÿdiklÿriniz hÿqiqÿtÿ ÷ox yaxûn
gþrönör, – dedi. – Ola bilsin ki, qadûn elÿ siz deyÿn kimi
fikirlÿøib.
Heyl:
– Bu cinayÿti ÿvvÿlcÿdÿn planlaødûrûlmûø qÿtl hadisÿsi
kimi dÿ tÿsnif etmÿk olar, qÿsdÿn tþrÿdilmÿyÿn qÿtl kimi
dÿ, – dedi. – Qadûnûn hÿr øeyi ÿvvÿldÿn axûra kimi döøön­
döyönÿ inanmaq ÷ÿtindir. Mÿn elÿ hesab edirÿm ki, o, ani
bir ÷ûlüûnlûq nÿticÿsindÿ bu hÿrÿkÿti tþrÿdib.
– Ola bilÿr... – Puaro mûzûldandû. Heyl maraqla onun
özönÿ baxdû.
 BEШ DONUZ BALASI

– Bu hadisÿdÿ qaranlûq bir nþqtÿ olmadûüûna sizi inan­

dûra bildimmi, mösyþ Puaro?
– Demÿk olar ki. Ancaq tam anlaya bilmÿdim. Diq­qÿ­
timi ÷ÿkÿn bir-iki mÿqam var...
– Siz mÿsÿlÿnin daha inandûrûcû gþrönÿn baøqa hÿlli
yolunu gþstÿrÿ bilÿrsinizmi?
– O biri adamlar o sÿhÿr nÿ iø gþrörmöølÿr? – deyÿ
Puaro soruødu.
– Bu mÿqamû yaxøûca araødûrdûüûmûza ÿmin ola bilÿr­si­niz.
Cinayÿt hadisÿlÿrindÿ hÿr kÿsdÿn o arada harada olduq­la­
rûnû soruømaüûn he÷ bir faydasû olmaz. Qatil istÿsÿ, þz qur­
ba­nûna zÿhÿri bir kapsul i÷indÿ verÿrÿk bunun hÿzm pro­se­
sini yaxøûlaødûran dÿrman olduüunu sþylÿyÿ bilÿr. Sonra da
durub rahatca Èngiltÿrÿnin ÿn gizli bir guøÿsinÿ gedÿ bilÿr.
– Fÿqÿt bu vaqeÿdÿ belÿ olduüunu döøönmörsönöz,
252 elÿ deyilmi?
– Cÿnab Kralenin hÿzm problemi yox idi. Dözdör, cÿnab
Meredit Bleyk vaxtaøûrû dostlarûna uydurma dÿr­man­lar
verirmiø, ancaq rÿssamûn bunlarû i÷mÿyÿ razû ola bilÿcÿyinÿ
he÷ inanmûram. Razû olsaydû, hÿr halda, o zaman da bundan
sþz a÷araq zarafat edÿrdi. Bundan baø­qa, cÿnab Meredit
Bleyk rÿssamû nÿyÿ gþrÿ þldörsön? Hÿr kÿsin danûødûüûna
gþrÿ, bu iki adamûn kifayÿt qÿdÿr meh­ri­ban olduqlarû
mÿlum olub. Cÿnab Filip Bleyk isÿ cÿnab Amyas Kralenin
ÿn yaxûn dostuydu. Miss Elsa Greer rÿs­sa­ma aøiq olmuødu.
Hÿr halda, tÿrbiyÿ÷i miss Uilyam­sûn rÿssamûn ÿmÿllÿrindÿn
xoøu gÿlmirdi, ancaq bu, bir adamû zÿhÿrlÿmÿsi ö÷ön tutarlû
sÿbÿb deyildi. Balaca miss Anjela Uorren rÿssamla tez-
tez möbahisÿ edirmiø. Bu qûz yaøûnûn yetkinlik ÷aüûndaydû.
Sÿhv etmirÿmsÿ, onu mÿk­tÿbÿ gþndÿrmÿyi döøönör­möø­
lÿr. Lakin qûz rÿssama ÷ox baülûydû, Amyas da qûza. O evdÿ
miss Uorrenÿ qay­üûyla yanaøûblar. Bÿlkÿ, bunun sÿbÿbini
þyrÿnmisiniz. Xanûm Krale, sanki, manyakcasûna ÿsÿbilik
anûnda bacûsûnû yara­layûb. ßslindÿ, bundan da qadûnûn
þz hisslÿrinÿ hakim olama­yan bir tip olduüu anlaøûlûr. Elÿ
deyilmi? Döøönön: ki÷ik bir qûzûn özÿrinÿ höcum edÿsÿn vÿ
onu faciÿli øÿkildÿ yara­layûb þmörlök øikÿst edÿsÿn.
Puaro fikirli halda:
– Bu, eyni zamanda, Anjela Uorrenin bacûsûna kin bÿs­
lÿmÿk ö÷ön bir ÿsasûnûn olduüunu gþstÿrir, – dedi.
 A
– Bÿlkÿ dÿ. Lakin qûz Amyas Kraleyÿ döømÿn deyildi.
Bir dÿ ki xanûm Karolina Krale bacûsûna ÷ox baülûydû. Ana­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

sûyla atasû þlÿndÿn sonra Anjela Uorreni yanûna gÿtirmiødi.
Östÿlik, dediyim kimi, ona qayüû gþstÿrir, hÿtta baøqalarûnûn
sþylÿdiklÿrinÿ gþrÿ, ÿmÿlli-baølû nazûnû ÷ÿkirmiø. Qûz da
bacûsûnû sevirmiø. Miss Anjela Uorreni bu hadisÿ zamanû
qoru­maüa ÷alûøûblar, onu mÿhkÿmÿyÿ dÿ ÷aüûrmadûlar.
Sÿhv etmirÿmsÿ, xanûm Krale bu mÿsÿlÿdÿ xeyli israr edib.
Lakin qûz ÷ox kÿdÿrlÿnibmiø. Hÿbsxanaya gedÿrÿk bacûsûnû
gþrmÿk istÿyib, fÿqÿt Karolina Krale buna razû olmayûb.
Belÿ bir gþröøön bacûsûnda silinmÿyÿcÿk psixoloji tÿsir
doüu­racaüûnû sþylÿyib. Anjela Uorrenin xaricdÿ oxumasûnû
tÿøkil etmiødi. Miss Uorren indi ÷ox mÿøhur olub. Kral
Coürafiya Cÿmiyyÿtinin xÿttiylÿ dönyanûn ÿn ucqar bþlgÿ­
lÿrinÿ sÿyahÿt edib möhazirÿlÿr oxuyur.
– He÷ kÿs bu prosesi onun yadûna salmûr? 253
– Birincisi, Anjelanûn soyadû baøqadûr. Analarû bir, atalarû
ayrûymûø. Xanûm Kralenin qûzlûq soyadû Karolina Spol­dinq imiø.
– Bÿs bu miss Uilyams... O, Kralelÿrin uøaüûnûn tÿrbi­
yÿ÷isi idi, yoxsa Anjela Uorrenin?
– Anjelanûn. Uøaüûn þz baxûcûsû varmûø. Lakin sÿhv etmi­
rÿm­sÿ, o da göndÿ bir ne÷ÿ saat miss Uilyamsdan dÿrs alûrmûø.
– Uøaq o zaman haradaymûø?
– Dayûsûyla birlikdÿ nÿnÿsini gþrmÿyÿ gedibmiø. Ledi
Tressilian adûnda bir dul qadûnû. Èki qûzûnû balacaykÿn itirdiyi
ö÷ön nÿvÿsinÿ ÷ox baülûymûø.
Puaro baøûnû yellÿdi:
– Baøa döøörÿm.
Heyl davam etdi:
– Sizÿ digÿrlÿrinin dÿ cinayÿt gönö nÿ iø gþrdöklÿrini
danûøa bilÿrÿm. Miss Elsa Greer sÿhÿr yemÿyindÿn sonra
terrasda, kitabxananûn pÿncÿrÿsinin þnöndÿ oturub. Vÿ
elÿ o zaman Amyas Kraleylÿ arvadûnûn dalaødûqlarûnû eøidib.
Daha sonra rÿssamla Top baü÷asûna gedÿrÿk ona poza
verib. ßlbÿttÿ, aradabir qollarû, ayaqlarû tutulduüu ö÷ön
baü÷ada gÿziøÿrÿk bir az dincÿlib. Filip Bleyk dÿ sÿhÿr
yemÿyindÿn sonra evdÿymiø. Dava-dalaøûn bir hissÿsini
o da eøidib. Kraleylÿ Elsa Greer baü÷aya ÷ûxdûqdan sonra
oturub qÿzet oxuyub. Sonra qardaøû ona zÿng vurub.
Onun ardûnca Filip Bleyk sahilÿ enÿrÿk bþyök qardaøûnû
 BEШ DONUZ BALASI

qar­øûlamaüa gedib. Sonra birlikdÿ yoldan ÷ûxaraq Top

baü­÷asûnûn þnöndÿn ke÷iblÿr. Bu arada bir az öøöyÿn Elsa
Greer geyinmÿk ö÷ön evÿ gedib. Xanûm Krale isÿ ÿrinin
yanûndaymûø. Anjela Uorrenin mÿktÿbÿ yollanma mÿsÿ­
lÿsini danûøûrmûølar.
– Aha... demÿk, dostcasûna danûøûrmûølar?
– Xeyr, ÷ox da dostcasûna bir danûøûq deyilmiø bu. Bil­
diyimÿ gþrÿ, Krale arvadûnûn östönÿ baüûrûrmûø. Belÿ xûrda
ailÿ iølÿrinÿ gþrÿ narahat edilmÿsinÿ hirslÿnib, mÿn­cÿ. Hÿr
halda, boøanma mÿsÿlÿsi ortaya ÷ûxdûüû ö÷ön qadûn bu
problemi dÿ hÿll etmÿk istÿyirmiø...
Puaro baøûnû yellÿdi.
Heyl sþzlÿrinÿ davam etdi:
– Èki qardaø Amyas Kraleylÿ bir-iki kÿlmÿ danûøûb.
Sonra Elsa Greer gÿlÿrÿk yenÿ þz yerinÿ ke÷ib. Krale dÿ
254 fûr÷asûnû ÿlinÿ alûb. Bununla iki qardaøû baøûndan etmÿk
istÿdiyini bildirib. Onlar da bunu anlayaraq evÿ gediblÿr.
Hÿ, bir dÿ, yadûma döødö... Onlar Top baü÷asûnda olanda
Amyas Krale pivÿnin isti olmasûndan øikayÿtlÿnib. Arvadû
da: “Mÿn sÿnÿ soyuq pivÿ gþndÿrÿrÿm”, – deyib.
– Aha!..
– Doürudan da, “Aha!”. Qadûnûn da dilindÿn bal tþkö­
lörmöø bu arada. Qardaølar evÿ gedÿrÿk terrasda otu­rub­
lar. Karolina Kraleylÿ Anjela Uorren onlara pivÿ gÿtirib.
Daha sonra Anjela Uorren dÿnizÿ ÷immÿyÿ yollanûb.
Filip Bleyk dÿ onunla gedib.
Meredit Bleyksÿ Top baü÷asûnûn döz yuxarûsûndakû a÷ûq­
lûüa doüru yöröyöb. Oradakû skamyada oturub. Bu skam­
ya elÿ bir yerdÿymiø ki, oturduüu yerdÿn divarûn özÿ­rin­dÿki
Elsa Greeri gþrörmöø, Krale ilÿ qûzûn sÿslÿrini eøi­dir­miø.
Meredit Bleyk oturub itmiø konium haqqûnda döøö­nör­möø.
Hÿlÿ dÿ ÷ox narahat imiø, nÿ edÿcÿyini dÿ bil­mir­miø. Elsa
Greer onu gþrÿrÿk ÿl edib. Evdÿ gönorta yemÿ­yini xÿbÿr
verÿn zÿng ÷alûnanda Meredit Bleyk Top baü­÷a­sûna enib
vÿ Elsa Greerlÿ birlikdÿ evÿ gediblÿr. O, Amyas Kralenin
davranûølarûnda bir qÿribÿlik olduüunu sezib, lakin buna ÷ox
da baø-qulaq olmayûb. Krale elÿ tez-tez xÿstÿ­lÿ­nÿn adam
olmayûb, onun ö÷ön dÿ halûnûn pislÿøÿcÿyi aülûna gÿl­mÿyib.
Digÿr tÿrÿfdÿn, ÷ÿkdiyi rÿsm alûnmayan vaxtlarda ÿsÿbilik
ke÷irÿrdi vÿ ya depressiyaya döøÿrdi. Belÿ olanda hamû onu
 A
tÿk buraxar vÿ artûq bir øey danûømama­üa ÷alûøarmûø. Bu
dÿfÿ dÿ Elsa Greerlÿ Meredit Bleyk belÿ ediblÿr. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Baøqalarûna gÿlincÿ, xidmÿt÷ilÿr ev iølÿri vÿ yemÿklÿ
mÿøüul olublar. Miss Uilyams sÿhÿr erkÿndÿn sinif otaüûn-
da oturub Anjela Uorrenin hazûrladûüû tapøûrûqlarû yoxla­yûr­
mûø. Daha sonra da terrasa ÷ûxûb aülarû tikmÿklÿ mÿøüul
olub. Anjela Uorren bu saatlarda baü÷ada dolaøûb, aüaclara
dûr­maøaraq meyvÿ dÿrib. On beø yaøûndakû qûzlarûn necÿ
olduüunu bilirsiniz. ßrik, turø alma, kal armud – nÿ tapsa­
lar, aüûzlarûna atarlar. Daha sonra evÿ qayûdûb. Dediyim kimi,
yemÿkdÿn ÿvvÿl Filip Bleyklÿ sahilÿ enÿrÿk dÿnizÿ girib.
Polis komissarû Heyl bir an dayandû. Sonra da meydan
oxuyurmuø kimi soruødu:
– Deyin gþröm, bötön bunlarda øöbhÿli olacaq bir øey
tapa bildinizmi?
Puaro: 255
– Xeyr, – dedi, – tapa bilmÿdim.
– Gþrdönöz!
Bu bir kÿlmÿdÿ zÿfÿr hiss olunurdu.
– Lakin buna baxmayaraq, – Puaro sþzönÿ davam etdi,
– þzöm ö÷ön mÿsÿlÿni tam aydûnlaødûrmaq istÿyirÿm. Mÿn...
– Nÿ etmÿk istÿyirsiniz?
– Bu beø adamû gþrmÿk istÿyirÿm vÿ baø vermiø hadisÿ
haqqûnda onlarûn hÿr birinin versiyasûnû eøitmÿk istÿyirÿm.
Polis zabiti Heyl dÿrindÿn ah ÷ÿkdi:
– Siz aülûnûzû itirmisiniz! Onlarûn versiyalarû he÷ vaxt
bir-birini tutmayacaq. Mÿgÿr baøa döømörsönöz ki, bir
hadisÿni eyni cör xatûrlayan iki adama rast gÿlmÿk mömkön
deyil? Östÿlik, gþrön aradan nÿ qÿdÿr vaxt ke÷ib. Mÿncÿ,
sizÿ beø ayrû cinayÿtin beø ayrû hekayÿsini danûøacaqlar.
Puaro:
– Mÿn dÿ elÿ bunu istÿyirÿm, – deyÿ cavab verdi.
– ×ox ibrÿtamiz bir øey olacaq bu.
 BEШ DONUZ BALASI

VI ôÿñèë
BÈR DONUZ BALASÛ BAZARA GETDÈ

Filip Bleyk tamamilÿ Monteqyu Depli÷in tÿsvir etdiyi

kimiydi. Kþklöyÿ meyilli, varlû-karlû, deyib-gölÿn hiylÿgÿr bir
adam idi.
Erköl Puaro bazar gönö axøam saat yeddinin yarûsûn­
da gþröømÿk istÿdiyini bildirdi. Filip Bleyk qolf partiyasûnû
yeni­cÿ tamamlamûø vÿ qÿlÿbÿsinin sevincini yaøayûrdû: rÿqi­
bin­dÿn beø funt udmuødu. Dostyana vÿ a÷ûq sþhbÿtÿ hazûr
idi. Erköl Puaro þzönö tÿqdim etdi vÿ nÿ istÿdiyini ona baøa
saldû. Bu dÿfÿ mþvzunu olduüu kimi a÷ûqlamaq niy­yÿ­tin­dÿ
deyildi. Onun ö÷ön dÿ Bleykdÿ ÿn sÿs-köylö cina­yÿt­lÿr haq­
256 qûnda bir ne÷ÿ kitab yazmaüa hazûrlaødûüû tÿsÿv­vörö yaratdû.
Bu, Filip Bleykin he÷ xoøuna gÿlmÿdi:
– Nÿyÿ gþrÿ belÿ øeylÿrlÿ mÿøüul olurlar, bilmirÿm.
Erköl Puaro ÷iyinlÿrini ÷ÿkdi. Bu gön o, mömkön oldu­
üu qÿdÿr xaricilÿr kimi gþrönmÿyÿ ÷alûøûrdû. Filip Bley­kin ona
yuxarûdan-aøaüû baxmasûnû, ÿdabazlûüa qapûlmasûnû istÿyirdi.
– Oxucular belÿ ÿsÿrlÿri xoølayûrlar, – Puaro mûzûldandû.
– Heyvan kimi øeydirlÿr, – deyÿ sÿslÿndi Filip Bleyk.
Lakin bunu örÿk a÷ûqlûüûyla sþylÿdi, bu mÿsÿlÿdÿn ÿsÿ­bilÿ­
øÿn bir insanûn nifrÿti yox idi sÿsindÿ.
– Ènsanûn tÿbiÿti belÿdir, – Erköl Puaro ÷iyinlÿrini ÷ÿkÿ­
rÿk sþylÿdi. – Biz sizinlÿ hÿyatû baøa döøörök, ona gþrÿ dÿ
insanlar haqqûnda xam xÿyallara qapûlmûrûq. ßlbÿttÿ, yaxøû
insanlar ÷oxdur, lakin onlarû ideallaødûrmaq da lazûm deyil.
– Mÿn øÿxsÿn belÿ xÿyallarla ÷oxdan saüollaømûøam,
– Bleyk etiraf etdi.
– Ancaq sizin maraqlû hekayÿtlÿr danûømaqda usta
oldu­üunuzu sþylÿyirlÿr.
– O! – Bleykin gþzlÿri parûldadû. – Bunu sizÿ deyiblÿr?
Puaro lazûm olan anda gölömsÿdi. Bu hal ibrÿtamiz
olmaqdan daha ÷ox, maraqlû idi. Filip Bleyk kresloya yay­
xandû, mÿmnunluqdan gþzlÿri qûyûldû. Birdÿn Erköl Pua­ro­
nun aülûna gÿldi ki, bu adam hÿyatûndan razû donuz bala­
sûna bÿnzÿyirdi.
“Birinci donuz balasû bazara getdi...”
 A
Bu Filip Bleyk kimdir axû? Deyÿsÿn, he÷ qayüû nÿ
oldu­üunu bilmir. Èmkanlarû yaxøûdûr, þzöndÿn dÿ razûdûr. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Ke÷­miølÿ baülû vicdanûnû oyaq saxlayan, gÿmirÿn hÿr hansû
bir xati­rÿsi yoxdur. Yaxøû yemlÿnmiø donuz balasûdûr ki var,
baza­ra yollanûb vÿ ÿlinÿ ke÷ÿni alûb...
Bir zamanlar Filip Bleyk, yÿqin ki, tamamilÿ baøqa
cör olub. Hiss olunur ki, gÿnc vaxtlarûnda yaraøûqlû olub.
Dözdör, gþzlÿri bir az daha iri vÿ aralû ola bilÿrdi, qalan hÿr
øey yerli-yerindÿydi. Èndi ne÷ÿ yaøû olar, gþrÿsÿn? Özdÿn
ÿlli, altmûø yaø arasû vermÿk olar. Demÿli, Amyasûn þldöyö
vaxtlarda onun haradasa qûrx yaøû olub. O vaxtlar þzöndÿn
bu qÿdÿr razû olmayûb, yÿqin. ×ox göman, hÿyatdan ÷ox
umub, az ÿldÿ edirmiø...
Sþhbÿtÿ necÿ baølayacaüûnû bilmÿyÿn Puaro mûzûl­dandû:
– Siz, ÿlbÿttÿ, mÿnim vÿziyyÿtimi baøa döøörsönöz.
– Yox, tÿsÿvvör edin, he÷ aülûma da gÿtirÿ bilmirÿm. 257
– Bleyk dikÿldi, yenidÿn diqqÿtlÿ baxmaüa baøladû. – Nÿyÿ
gþrÿ siz? Axû yazû÷û deyilsiniz.
– Olmaq da istÿmirÿm. Mÿn detektivÿm.
Bu cör tÿvazþkarlûq Erköl Puaronun xasiyyÿtinÿ uyüun
deyildi.
– Hÿ, ÿlbÿttÿ! Biz hamûmûz bilirik sizin kim olduüu­nu­zu.
Mÿøhur Erköl Puaro!
Ancaq sÿsindÿ dolamaq tonu vardû. Filip Bleyk bir
ÿcnÿ­binin iddialarûnû ciddi qÿbul etmÿkdÿn þtrö hÿddÿn
artûq ingilis idi.
Sanki, hÿmsþhbÿtinÿ bunlarû deyÿcÿkdi: “Yalan÷û hoq­
qa­baz! Bÿlkÿ dÿ, bu sþzlÿrlÿ qadûnlara tÿsir gþstÿrÿ bilÿr­
si­niz, ancaq mÿnÿ belÿ nþmrÿlÿr ke÷mÿz!”
ßslindÿ, Erköl Puaro þzönÿ qarøû elÿ bu cör ironik bir
mönasibÿt doüurmaq istÿyirdi, buna baxmayaraq, birdÿn-
birÿ ÿsÿbilÿødi. Demÿk, bu adamda, bu bÿrkgedÿn iøbazda
Erköl Puaronun meydana ÷ûxmasû lazûm olan tÿÿssöratû
doüurmamûødû! Yaramazlûüûn hÿddinÿ bax!
Bel÷ikalû detektiv diøini diøinÿ sûxaraq:
– Mÿni tanûdûüûnûza ÷ox mÿmnun oldum, – deyÿ mûzûl­
dandû. – Hÿyatda uüur qazanmaüûmûn sirri psixologi­ya­ya
lazûm olan diqqÿti gþstÿrmÿyimdÿndir. Þz-þzömÿ daim:
“Bu adam nÿyÿ gþrÿ bu øÿkildÿ hÿrÿkÿt edir?” – sualûnû
veri­rÿm. Èndiki zamanda, mister Bleyk, dönyanû baø vermiø
 BEШ DONUZ BALASI

cinayÿtin psixoloji aspekti maraqlandûrûr. Bir zamanlar bu,

romantik aspekt hesab olunub. Sÿs-köylö cinayÿtlÿr ancaq
bir baxûø bucaüûndan nÿql edilib – bu hekayÿtlÿrin ÿsa­sûn­
da sevgi ÿhvalatû durub hÿmiøÿ. Artûq indi hÿr øey dÿyi­øi­lib;
mÿsÿlÿn, doktor Krippenin þz arvadûnû nÿ ö÷ön þldör­dö­yö
haqqûnda hekayÿti adamlar maraqla oxuyurlar; ÷önki qadûn
iribÿdÿnli, boylu-buxunlu olub, kiøi isÿ cûlûz, ada­ma­yovuø­
maz vÿ buna gþrÿ dÿ onda boynubököklök kompleksi
yaranûb. Oxucular, nÿ var-nÿ var ö÷ yaøû olan­da atasûndan
he÷ bir diqqÿt gþrmÿdiyinÿ gþrÿ cinayÿt tþrÿt­miø mÿøhur
cinayÿtkar qadûn haqqûnda maraqla oxuyurlar. Èndi insanlarû
hÿr hansû bir cinayÿtin nÿ ö÷ön baø verdiyi maraqlandûrûr.
Filip Bleyk yavaøca ÿsnÿdi:
– Cinayÿtlÿrin ÷oxunun sÿbÿbi, mÿncÿ, aydûndûr.
Adÿtÿn, pul östöndÿ olur.
258 Puaro sÿsini qaldûrdû:
– Yox, hþrmÿtli ser, sÿbÿb he÷ bir zaman aydûn olmur!
Bötön mÿsÿlÿ dÿ elÿ bundadûr!
– Vÿ o zaman da iøÿ siz qarûøûrsûnûz?
– Bÿli, buyurduüunuz kimi, o zaman iøÿ mÿn qarûøûram.
Bax indi dÿ mÿnÿ kþhnÿ cinayÿtlÿri bötönlöklÿ psixoloji
baxûm­dan yazmaüû tÿklif ediblÿr. Cinayÿtin psixologiyasû.
Bu mÿsÿ­lÿdÿ mÿn mötÿxÿssisÿm. Buna gþrÿ dÿ tÿklifi
qÿbul etdim.
Filip Bleyk qûmûødû:
– Yÿqin ki, ÷ox sÿrfÿli qiymÿtÿ gþrÿcÿksiniz bu iøi?
– Ömid edirÿm. ×ox ömidliyÿm.
– Tÿbrik edirÿm. Èndi mÿnÿ bu iøin mÿnimlÿ nÿ ÿlaqÿsi
olduüunu sþylÿyÿ bilÿrsinizmi?
– ßlbÿttÿ. Sizin yanûnûza Krale hadisÿsi ilÿ ÿlaqÿdar
gÿl­miøÿm.
Filip Bleyk þzönö itirmÿdi. Lakin özöndÿ fikirli bir ifadÿ
yarandû.
– Hÿ... ÿlbÿttÿ... Krale hadisÿsi.
Erköl Puaro tÿlÿsik davam etdi:
– Bu, sizin ö÷ön baøaürûsû olmaz ki?
– Xeyr, xeyr... – Filip Bleyk ÷iyinlÿrini ÷ÿkdi. – Qarøûsûnû
ala bilmÿyÿcÿyimiz hadisÿlÿrÿ ÿsÿb sÿrf etmÿyin nÿ faydasû
var? Karolina Krale prosesi ömumxalq malû oldu artûq. Hÿr
istÿyÿn bunun haqqûnda bir kitab yaza bilÿr. Mÿnim etiraz
 A
etmÿyimin bir faydasû yoxdur. A÷ûq sþylÿmÿyimi istÿsÿniz,
ÿslindÿ, bu iø he÷ xoøuma gÿlmir. Amyas Krale mÿnim ÿn K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

yaxûn dostlarûmdan biriydi. O xoøagÿlmÿz hadisÿnin xort­
lamasû mÿni ÷ox kÿdÿrlÿndirÿcÿk. Ancaq belÿ øeylÿr olur,
gþrdöyönöz kimi.
– Siz bir filosofsunuz, cÿnab Bleyk.
– Xeyr, xeyr. Mÿn, sadÿcÿ, bÿzi hallarda etirazûn fayda­
sûz olduüunu bilirÿm, vÿssalam. Hÿtta fikirlÿøirÿm ki, siz
bu problemÿ hÿr hansû baøqa birindÿn daha tÿrÿfsiz yana­
øar­sûnûz.
Puaro:
– Kitabû duzsuz vÿ zþvqsöz øÿkildÿ yazmayacaüûmû
sanû­ram, – dedi.
Filip Bleyk qÿhqÿhÿ ÷ÿkdi. Lakin ÿhvali-ruhiyyÿsi ÷ox
da yaxøû deyildi.
– Bu sþzlÿriniz ÷ox gölmÿlidir... 259
– ßmin olun, cÿnab Bleyk, bu mÿsÿlÿ mÿni, doürudan,
maraqlandûrûr. Bu yalnûz pul mÿsÿlÿsi deyil. Ke÷miøi can­lan­
dûrmaq, hadisÿlÿri gþrmÿk, anlamaq, bu dramda rol alan
aktyorlarûn döøöncÿ vÿ duyüularûnû baøa döømÿk istÿ­yirÿm.
– Sizin sþzönözlÿ desÿk, bu dramda hansûsa dolaøûq
bir mÿqamûn olduüuna mÿn inanmûram. Hÿr øey gþz
qaba­üûnda olub. Adi qadûn qûsqanclûüûndan baøqa bir øey
deyil, – Filip Bleyk dedi.
– Bu hadisÿylÿ baülû sizin mönasibÿtiniz mÿni ÷ox
maraq­landûrûr, cÿnab Bleyk.
Filip Bleyk birdÿn-birÿ ÿsÿbiliklÿ deyinmÿyÿ baøladû.
Özö ÿmÿlli-baølû pþrtmöødö:
– Mönasibÿt! Mönasibÿt! Bu nÿ sþzdör danûøûrsûnûz?
Mÿnim mönasibÿtim necÿ ola bilÿrdi, mÿnim dostumu, ÿn
yaxûn dostumu zÿhÿrlÿyib þldörmöødölÿr. ßgÿr vaxtûnda
tÿrpÿnsÿydim, onu xilas edÿ bilÿrdim.
– Nÿ ö÷ön belÿ döøönörsönöz, cÿnab Bleyk?
– Qoyun danûøûm... Hÿr halda, hadisÿ haqqûnda kþhnÿ
qÿzetlÿrdÿn oxumusunuz.
Puaro baøûnû yellÿdi:
– ×ox yaxøû... O sÿhÿr bþyök qardaøûm Meredit mÿnÿ
zÿng etmiødi. ×ox narahat idi. Dözÿltdiyi o dÿrmanlardan
biri yox olmuødu. Östÿlik, øiddÿtli bir zÿhÿrdi bu. Mÿn nÿ
etdim? Onun gÿlmÿsini, oturub bu mÿsÿlÿni danûømalû
 BEШ DONUZ BALASI

oldu­üumuzu sþylÿdim. Belÿcÿ, nÿ etmÿli olduüumuza

qÿrar verÿcÿkdik. Doürusu, belÿ bir axmaqlûüû necÿ etdi­
yimi hÿlÿ dÿ baøa döøÿ bilmirÿm. Ètirilÿcÿk zaman olma­
dûüûnû bilmÿliydim. Dÿrhal Amyasûn yanûna gedib ona bunu
xÿbÿr vermÿliydim. Karolinanûn Mereditin zÿhÿr­lÿ­rin­dÿn
birini oüurladûüûnû, onun vÿ Elsanûn diqqÿtli olmalarûnû tap­
øûrmalûydûm.
Bleyk yerindÿn sû÷rayaraq otaqda var-gÿl etmÿyÿ baøladû.
– Allahûm, ya rÿbbim! Sonradan bunu ne÷ÿ dÿfÿ
döøön­döm, bilirsinizmi? Mÿsÿlÿnin nÿ yerdÿ olduüunu
baøa döømöødöm. Amyasû xilas etmÿk försÿti ÿlimÿ ke÷­
miødi. Lakin Merediti gþzlÿyÿrÿk boø yerÿ vaxt itirdim.
Karo­li­na­nûn he÷ ÷ÿkin­mÿyÿcÿyini, amansûz davranacaüûnû
nÿ ö÷ön döøönÿ bilmÿdim? Karolina zÿhÿri istifadÿ etmÿk
ö÷ön gþtör­möødö. Èlk försÿtdÿ dÿ bunu edÿcÿkdi. Meredit
260 zÿhÿrin oüurlandûüûnû baøa döøÿnÿ qÿdÿr gþzlÿmÿyÿcÿkdi,
ÿlbÿttÿ. Amyasûn þlöm tÿhlökÿsiylÿ qarøû-qarøûya olduüunu
bilirdim. Lakin he÷ bir øey etmÿdim!
– Þzönözö nahaq yerÿ gönahlandûrûrsûnûz, mösyþ.
Sizin vaxtûnûz olmayûb...
Bleyk Puaronun sþzönö kÿsdi:
– Vaxt? Nÿ qÿdÿr istÿsÿn vaxtûm vardû. ×ox øey elÿyÿ
bilÿrdim. Dediyim kimi, Amyasûn yanûna gedÿ bilÿr­dim, qoy
he÷ mÿnÿ inanmayaydû. Amyas tÿhlökÿdÿ oldu­üu­na asan­
lûqla inanan insanlardan deyildi. Bu sþzlÿ­rimÿ ÿlini yel­lÿ­dÿ­
cÿkdi. Bundan baøqa, Karolinanûn ÿlin­dÿn cinayÿt gÿlÿcÿyi
fikrini yaxûna buraxmazdû. Lakin Karo­li­na­nûn yanû­na gedÿ
bilÿrdim. Ona: “Mÿqsÿdinin nÿ olduüunu bilirÿm, planûndan
xÿbÿrim var”, – deyÿ bilÿrdim. Xÿbÿrdarlûq edÿr­dim ki, Elsa,
ya da Amyas koniumla zÿhÿrlÿnÿrÿk þlÿrsÿ, sÿni dÿ asarlar!
O zaman Karolina cinayÿt iølÿmÿkdÿn ÷ÿkinÿrdi. Vÿ ya
polisÿ zÿng vura bilÿrdim. ×ox øey elÿyÿ bilÿrdim. Lakin mÿn
aüûr, ehtiyatlû adam olan Mereditin tÿsirinÿ döødöm: “ßmin
olmalûyûq, danûømalûyûq, zÿhÿri kimin gþtördöyönö yaxøûca
þyrÿnmÿliyik...” Qoca sÿfeh! Mereditin þmröndÿ bir dÿfÿ
dÿ olsun tÿcili bir qÿrara gÿldiyi olmayûb. Allahdan, bþyök
qardaø olduüuna gþrÿ atamûn malû-mölkö ona qaldû. Yoxsa
pul qazanmaq istÿsÿydi, ÿlindÿ-ovcunda olanû da itirÿrdi.
Puaro soruødu:
– Zÿhÿri kimin gþtördöyöndÿn øöbhÿlÿnmiødinizmi?
 A
– ßlbÿttÿ. Bunun Karolinanûn iøi olduüunu o saat
anla­dûm. Onu yaxøû tanûyûrdûm. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Puaro deyindi:
– ×ox maraqlûdûr. Mÿn Karolina Kralenin necÿ qadûn
olduüunu þyrÿnmÿk istÿyirÿm, cÿnab Bleyk.
Filip Bleyk sÿrt bir sÿslÿ:
– Hamûnûn proses zamanû hesab etdiyi kimi, haqsûzlû­üa
uüramûø, zavallû vÿ gönahsûz qadûn deyildi o, – dedi.
– Elÿ isÿ, bÿs nÿ idi?
Filip Bleyk tÿkrar yerinÿ oturdu. Ciddi bir tþvrlÿ:
– Bunu, hÿqiqÿtÿn, bilmÿk istÿyirsiniz?
– ×ox istÿyirÿm.
– Karolina murdarûn biriydi. Baødan-ayaüa murdar.
Ancaq mÿlahÿtliydi. Hÿr kÿsi aldadan yumøaq, øirin ÿda­
larû vardû. Zÿrif, ÷arÿsiz bir gþrönöøö vardû, bu da ÿtra­fûn­
dakûlarda ona yardûm etmÿk istÿyi doüururdu. ßgÿr tarixÿ 261
nÿzÿr salsaq, onun krali÷a Mariya Stöarta bÿnzÿdiyini
gþrÿ­rik. Hÿr zaman xeyirxah, talesiz, cazibÿdar, ÿslindÿ isÿ
soyuq, hÿr øeyin hesabûnû bilÿn intriqa÷û bu qadûn, Dari­
lin qÿtlini planlaødûrmûø vÿ qa÷mûødû. Karolina da onun
kimiydi. Soyuq vÿ tÿdbirli. Xarakter etibarilÿ dÿ xeyirxah
deyildi. Bilmirÿm, sizÿ bu haqda deyiblÿrmi, prosesdÿ bu
mÿqam özÿrindÿ ÷ox dayandûlar. Ki÷ik bacûsûna qarøû etdiyi
hÿrÿkÿt onun necÿ insan olduüunu özÿ ÷ûxarûrdû. ×ox
qûsqanc idi o. Anasû tÿkrar evlÿnmiødi. Hÿr kÿs daha ÷ox
Anjelayla maraqlanûrdû. Onu daha ÷ox sevirdi. Karolina
buna dþzÿ bilmirdi. Bþyök bir ingilis a÷arûyla bacûsûnû
þldör­mÿk istÿyib. Baøûnû yarûb. Yaxøû ki, bu zÿrbÿdÿn uøaüa
he÷ nÿ olmayûb. Ancaq bu, dÿhøÿtli bir hadisÿ olub...
– Hÿqiqÿtÿn, dÿhøÿtli hadisÿdir.
– Bax ÿsl Karolina bu idi. Hamûdan östön olmalûydû.
Èkinci olmaüa dþzÿ bilmirdi. È÷indÿ soyuq qÿlbli bir eqoizm
iblisi yaøayûrdû, onu asanlûqla cinayÿtÿ söröklÿyÿ bilÿrdi.
Sanki, ani qÿrarlar verÿrÿk hÿrÿkÿt edirmiø kimi davranûrdû.
Lakin ÿslindÿ, ÷ox tÿdbirli bir insan idi. Gÿnc qûz olarkÿn
Older­be­riyÿ qalmaüa gÿldiyi zaman hamûmûzû diøinÿ vurdu,
sonra da buna gþrÿ gÿlÿcÿk planlarûnû qurdu. Þzönön
pulu yox idi. Mÿni þz hesablarûna qatmadû belÿ, ÷önki mÿn
evin ki÷iyi idim, hÿyatda þz yolumu þzöm a÷malû idim.
Hÿr øey bþyök qardaøûma qalacaqdû. ×ox qÿribÿdir, elÿ
 BEШ DONUZ BALASI

deyilmi, indi hÿm bþyök qardaøûm Mereditdÿn, hÿm dÿ

saü olsaydû, Amyas Kraledÿn ÷ox zÿnginÿm. Karolina bir
möd­dÿt Mereditin özÿrindÿ dayandû. Lakin sonra Amyasû
se÷di. Olderberi Amyasa qalacaqdû. ×ox pulu olma­ya­
caqdû, ancaq qûz onun, hÿqiqÿtÿn, bþyök qabiliyyÿti
oldu­üu­nu anla­mûødû. Amyasûn hÿm bir talant olduüunu
vÿ hÿm dÿ ÿsÿr­lÿ­ri­nin bþyök pul gÿtirÿcÿyini döøönÿrÿk
bir qumar oynadû. Bu qumarda da ÿli gÿtirdi. Amyas ÷ox
gÿnc yaølarûnda mÿøhur oldu. O, birdÿn-birÿ dÿbdÿ olan
rÿssamlardan deyildi. Lakin talantû qÿbul edildi vÿ rÿsmlÿri
satûlmaüa baøladû. Onun ÿsÿrlÿrini gþrdönözmö? Burada
bir tablosu var. Èstÿsÿniz, gÿlib baxûn.
Puaronu yemÿk otaüûna apararaq sol divarû gþstÿrdi.
– Buyurun baxûn. Bu, Amyasûn ÿl iøidir.
Puaro sÿssiz-sÿmirsiz rÿsmÿ baxdû. ×aøqûnlûq i÷ÿri­sin­
262 dÿydi: necÿ ola bilÿrdi ki, bir insan ÿn adi bir predmeti þz
talantûnûn göcöylÿ dÿyiødirib yeni bir øÿklÿ salsûn. Qûrmûzû
aüacdan olan cilalû masanûn özÿrindÿ duran bir vazanûn
i÷indÿ göllÿr. Èlk baxûødan, iølÿnmiø bir mþv­zu­dur, demÿk
olar. Lakin Amyas Krale, necÿ olmuødusa, göllÿrÿ ösyan
dolu vÿ hÿtta pornoqrafik bir canlûlûq qazandûrmûødû. Bu
alovun dillÿri masanûn cilalû taxtasûnda titrÿøirdi, sanki...
Rÿsmin oyandûrdûüû hÿyÿcan necÿ a÷ûqlana bilÿrdi? Masa­
nûn þl÷ö nisbÿtlÿrini gþrÿn polis zabiti Heyli, yÿqin ki, þzön­
dÿn ÷ûxardû. Yÿqin ki, o saat: “Bu rÿngdÿ vÿ bu formada
qûzûlgöl olmaz”, – deyÿrdi.
Puaro yöngölcÿ ah ÷ÿkdi:
– Heyrÿtamizdir!
Bleyk onu gÿldiklÿri otaüa apardû.
– Doürusunu bilmÿk istÿsÿniz, mÿnim sÿnÿtdÿn baøûm
÷ûxmûr, – deyÿ etiraf etdi. – O tabloya da nÿyÿ gþrÿ elÿ tez-
tez baxdûüûmû bilmirÿm. Lakin gþzlÿrimi, nÿdÿnsÿ, ondan
ayûra bilmirÿm. Bu, elÿ bil... elÿ bil, rÿsm deyil, canlûdûr!
Puaro tÿsdiq ifadÿsi olaraq baøûnû yellÿdi. Bleyk
qonaüûna siqaret uzatdû. Sonra þzö dÿ birini yandûrdû.
– Bax o göllÿri, “Kokteyl hazûrlayan qadûn” tablosunu,
“Èsanûn doüuluøu” adlû ÿsÿri ÷ÿkÿn bu adam yaradûcûlûüûnûn
ÿn qaynar ÷aüûnda þldöröldö. Bötön bunlara da kinli, pis
örÿkli bir qadûn sÿbÿb oldu. – Susdu. – Siz deyÿ bilÿrsiniz
ki, hirsli olduüuma gþrÿ mÿn Karolinaya qarøû ÿdalÿtsizlik
 A
edirÿm. Doürudur, bu qadûn ÷ox mehriban idi, bunu mÿn
dÿ hiss edirdim. Lakin o mehriban maskanûn arxasûnda K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

gizlÿnmiø olan insanû tanûyûrdûm mÿn. Mösyþ Puaro, bu
qadûn øÿrin, øeytanûn yer özöndÿki tÿmsil÷isiydi. Xain, pis­
niyyÿtli vÿ acgþz idi.
– Mÿnÿ xanûm Kralenin evliliyi zamanû bir ÷ox øeylÿrÿ
qatlanmaüa mÿcbur olduüunu sþylÿdilÿr.
– Bÿli. Ancaq Karolina bunu hÿr kÿsÿ a÷ûqlamaqdan
da ÷ÿkinmÿzdi. Daim ÿzab ÷ÿkÿn bir zavallû rolunu oynardû
o. Yazûq Amyas! Evlilik hÿyatû ÿsl cÿhÿnnÿm idi. Daha doü­
rusu, sÿnÿtinÿ sarûlmasaydû, elÿ olacaqdû. Sÿnÿtinÿ ÷ox
baülûydû Amyas. Belÿ dÿrdi-sÿrdÿn qa÷a bilirdi. Rÿsm ÷ÿk­
mÿyÿ baøladûmû, he÷ bir øeyÿ fikir vermÿzdi: nÿ Karo­li­naya
vÿ onun dûr-dûrûna, nÿ o sonu olmayan möba­hisÿ­lÿ­rÿ vÿ
dava-dalaøa. Sanki, sonsuz idi bu dava-dalaølar. Bir hÿftÿ
ke÷mÿzdi, bir dÿ gþrördön, yenÿ hansûsa mÿsÿlÿ özön­dÿn 263
÷ÿnÿ-boüaz olublar. Karolina bu davalardan bþyök zþvq
alûrdû, sÿhv etmirÿmsÿ, bu qovüalar onu can­lan­dû­rûr, nÿøÿ­
lÿndirirdi. Belÿcÿ, duyüularûnû a÷ûqlamaq för­sÿti tapûrdû.
È÷indÿ saxladûüû bötön acû, tÿsirli øeylÿri Amya­sûn özö­nÿ ÷ûr­
pûrdû. O qovüalardan sonra Karolina, sanki, yenicÿ yemÿk
yemiø, hÿyatûndan mÿmnun bir piøik kimi olurdu. Bötön
bu dartûømalar Amyasû yormaqdaydû. O, sakit vÿ sÿssiz bir
hÿyat istÿyirdi. ßlbÿttÿ, onun kimi ada­mûn he÷ evlÿnmÿ­
mÿsi daha doüru olardû. ßrlik edÿ­cÿk bir insan deyildi
Amyas. Onun kimi insanlar eøq macÿ­ralarûna atûlmalû­dûr,
fÿqÿt bir insana sûx baülarla baü­lan­ma­malûdûrlar. Axûrda bu
baülar onu sûxmaüa baølar ÷önki.
– Amyas Krale bu barÿdÿ sizÿ örÿyini a÷ûb danûøardûmû?
– Amyas onun inanûlmûø dostu olduüumu bilirdi. Baøa
döøördö ki, mÿn þzöm hÿr øeyi gþrörÿm. He÷ bir zaman
øikayÿt etmÿzdi. O tip bir insan deyildi Amyas. Bÿzÿn:
“Bötön qadûnlara lÿnÿt olsun!” – deyÿrdi. Vÿ ya mÿnÿ:
“He÷ vaxt evlÿnmÿ ha, dostum. Onsuz da, þlÿndÿn sonra
cÿhÿnnÿmin dadûnû bilÿcÿksÿn”, – deyÿrdi.
– Onun Elsa Greerlÿ ÿlaqÿsinin olduüunu bilirdinizmi?
– Hÿ, ÿlbÿttÿ. Daha doürusu, belÿ bir øey olacaüûnû lap
ÿvvÿldÿn sezmiødim. Amyas mÿnÿ qeyri-adi bir qûzla tanûø
olduüunu sþylÿmiødi. “Èndiyÿ qÿdÿr tanûdûüûm insanlardan
÷ox fÿrqlidir o”, – demiødi. Doürusu, ÿvvÿl bu sþzÿ ÷ox
 BEШ DONUZ BALASI

fikir vermÿdim. ×önki Amyasûn iøi-peøÿsi yeni, qeyri-adi

qadûnlarla tanûø olmaq idi. Lakin ÿn ÷oxu bir ay sonra bu
qadûnlardan sþz a÷saydûnûz, ifadÿsiz gþzlÿrlÿ adamûn özönÿ
baxar, kimi nÿzÿrdÿ tutduüunuzu anlamaüa ÷alûøardû.
Lakin bu Elsa Greer deyilÿn qûz, hÿqiqÿtÿn, baøqaydû.
Older­beriyÿ qalmaüa getdiyim zaman bunu o saat baøa
döø­döm. Amyasû caynaüûna ke÷irmiødi. Zavallû, qûz nÿ
÷alûr­dûsa, onu da oynayûrdû.
– Elsa Greer sizin dÿ xoøunuza gÿlirdi?
– Xoøuma gÿlmirdi. Hÿqiqi mÿnada yûrtûcû bir qadûn idi.
Elsa Greer Amyasûn hÿm ruhuna, hÿm dÿ vöcuduna sahib
olmaüû istÿyirdi. Bununla belÿ, hesab edirÿm ki, bu qûz Karo­
linayla möqayisÿdÿ Amyasa daha ÷ox yaraøûrdû. Qûz Amya­
sûn arvadû olsaydû, ona daha ÷ox azadlûq verÿrdi. Ya da ondan
bezÿr vÿ baøqa birinin dalûsûyca döøÿrdi. Mÿncÿ, Amyas
264 qadûnlarla bötön ÿlaqÿlÿrini kÿssÿydi, daha yaxøû olardû.
– Lakin o, deyÿsÿn, bu fikirdÿ deyildi.
Filip Bleyk ah ÷ÿkdi:
– Bu sÿfeh daim hansûsa bir qadûnla hansûsa macÿraya
atûlûrdû. Bir yandan baxanda, qadûnlara o qÿdÿr ÷ox þnÿm
dÿ vermirdi. Bötön hÿyatû boyunca cÿmi iki qadûn ona tÿsir
edÿ bilmiødi, o da Karolina vÿ Elsa.
Puaro soruødu:
– Bÿs uøaüû sevmirdi?
– Anjelanû deyirsiniz? Anjelanû hamûmûz sevÿrdik. ßla qûz
idi. Suyuøirin idi, dÿcÿllik etmÿyi xoølayûrdû. Zavallû tÿrbiyÿ­÷isi
onun ÿlindÿn nÿlÿr ÷ÿkmirdi? Amyas da Anjelanû ÷ox sevirdi.
Bÿzÿn qûz ÷ox øitini ÷ûxarardû vÿ Amyasûn da o zaman ona
÷ox acûüû tutardû. Elÿ olanda Karolina iøÿ qarûøardû. Karolina
daim Anjelanûn tÿrÿfini saxlayardû. Bu da Amyasû þzöndÿn
÷ûxardûrdû. Onlar ikisi eyni cÿbhÿdÿn ona qarøû ÷ûxanda artûq
Amyasûn sÿbri tökÿnirdi. Bötön bunlarûn sÿbÿbi qûsqanclûq
idi, mÿncÿ. Anjela Karolina ö÷ön, adÿtÿn, birinci yerdÿ
olur­du vÿ bu qûzdan þtrö arvadûnûn hÿr øeyÿ hazûr olmasûnû
Amyas ÷ox qûsqanûrdû. Anjelaysa Amyasû qûsqanûr, onun des­
potluüu qarøûsûnda da ösyan edÿrdi. Anjelanûn artûq payûz­
da mÿktÿbÿ gþndÿrilmÿsi mÿsÿ­lÿsi ortaya ÷ûxanda da yenÿ
Amyas qÿrar vermiødi. Anjela buna ÷ox hirslÿnmiødi. ßslin­
dÿ, bunun sÿbÿbi mÿktÿbÿ getmÿk istÿmÿmÿsi deyildi.
ßksinÿ, mÿktÿbÿ getmÿyÿ can atûrdû. Lakin Amyasûn ona
 A
gÿnÿømÿdÿn, þzbaøûna qÿrar vermÿsi qûzû dÿliyÿ dþn­dÿr­
miødi. Buna gþrÿ dÿ ondan qisas almaqdan þtrö aülûna K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

gÿlÿni etmÿyÿ baøladû. Bir dÿfÿ Amyasûn yataüûna bir ovuc
soxulcan qoymuødu. Mÿncÿ, Amyas haqlûydû. Artûq Anje­
lanûn qayda-qanunun nÿ olduüunu þyrÿnmÿsinin zamanû
gÿlmiødi. Miss Uilyams yaxøû tÿrbiyÿ÷i idi, ancaq artûq o da
Anjelayla bacar­madûüûnû etiraf edirdi.
Sþhbÿtÿ ara verdi.
Puaro mûzûldandû:
– Amyasûn uøaüû sevib-sevmÿdiyini soruøanda þz qûzûnû
nÿzÿrdÿ tuturdum.
– Hÿÿ, siz balaca Karlanû deyirsiniz? Bÿli, Amyas onu
÷ox sevirdi. Kefinin yaxøû vaxtlarûnda qûzûyla oynardû. Lakin
qûzûna qarøû duyduüu sevgi onun Elsa Greerlÿ evlÿnmÿsinÿ
ÿngÿl olmayacaqdû, ÿgÿr þyrÿnmÿk istÿdiyiniz budursa.
Qûzûna qarøû belÿ bþyök sevgi hissi bÿslÿmirdi. 265
– Bÿs Karolina Krale necÿ, qûzûna ÷ox baülûydû?
Filipin özö qûc olmuø kimi ÿyiødi:
– Onun yaxøû ana olmadûüûnû iddia edÿ bilmÿrÿm. Yox,
buna dilim gÿlmÿz. Ancaq...
– Bÿli, cÿnab Bleyk?
– Bu hadisÿdÿ... mÿni incidÿn tÿkcÿ bir mÿqam var,
– Filip dÿrin kÿdÿr hissiylÿ dedi. – O uøaüû döøönÿndÿ
örÿyim aürûyûr. Belÿ faciÿli hadisÿlÿrlÿ o, þz hÿyatûnû baøla­
malû oldu! Onu xaricÿ, Amyasûn ÿmisi qûzûnûn yanûna gþn­
dÿrdilÿr. Ömid edirÿm ki, o qadûn da, ÿri dÿ qûzcûüazdan
ÿsl hÿqiqÿti gizlÿdiblÿr.
Puaro baøûnû yellÿdi:
– Hÿqiqÿtin gec-tez ortaya ÷ûxmaq xösusiyyÿti var,
cÿnab Bleyk. Bÿzÿn hÿtta uzun illÿrdÿn sonra da.
– Mÿn bu fikirdÿ deyilÿm, – birja dÿllalû mûzûldandû.
Puaro davam etdi:
– Hÿqiqÿt naminÿ sizdÿn bir xahiøim olacaq, cÿnab
Bleyk.
– Nÿ xahiø?
– O gönlÿrdÿ Olderberidÿ nÿlÿr olduüunu tÿsvir etmÿ­
yinizi istÿyirÿm. Yÿni cinayÿti vÿ onunla ÿlaqÿli hadisÿlÿri
ardûcûllûqla yazmaüûnûzû.
– Mÿgÿr bu qÿdÿr vaxt ke÷ÿndÿn sonra hÿmin hadisÿlÿri
dÿqiqliklÿ vÿ ardûcûllûqla xatûrlamaq mömköndörmö?
 BEШ DONUZ BALASI

– Niyÿ olmasûn?
– Östöndÿn ÷ox illÿr ke÷ib, ona gþrÿ.
– Demÿli belÿ, vaxt ke÷dikcÿ insanûn yaddaøû bir hadi­
sÿnin ÿn vacib detallarûnû saxlayûr, gÿrÿksiz olanlarû isÿ atûr.
– Yÿni mÿndÿn, sadÿcÿ, hadisÿnin bir xölasÿsinimi
istÿ­yirsiniz?
– Qÿtiyyÿn elÿ deyil. Mÿnÿ hadisÿlÿrin baø verdiyi ardû­
cûllûqda ÿtraflû vÿ döröst tÿsviri lazûmdûr. Bir dÿ, ÿgÿr xatûr­
laya bilsÿniz, bötön danûøûqlarû.
– Birdÿn onlarû yanlûø xatûrlarsam?
– Siz xatûrladûqlarûnûzû yazûn, yetÿr. ßlbÿttÿ, unutduüunuz
bÿzi øeylÿr ola bilÿr, ancaq artûq bunun ÷arÿsi dÿ yoxdur.
Bleyk ona maraqla baxaraq:
– Axû bunun nÿ xeyri olacaq? Polis dosyelÿrindÿn
faktlarû daha dÿqiq vÿ ardûcûl øÿkildÿ þyrÿnÿ bilÿrsiniz.
266 – Xeyr, cÿnab Bleyk. Biz bu iøi psixoloji aspektdÿn araø­
dûrûrûq. Mÿn, sadÿcÿ, quru hadisÿlÿri istÿmirÿm. Sizin se÷­di­yi­
niz hadi­sÿlÿri oxumaüû arzu edirÿm. Bu se÷i­mi­nizÿ dÿ zaman
vÿ yaddaøûnûz sÿbÿb olacaq. Bÿlkÿ, elÿ epi­zod­lar olub vÿ elÿ
sþzlÿr danûøûlûb ki, onlarû mÿn polis dos­ye­lÿ­rin­dÿn tapa bil­
mÿ­rÿm? ×önki bunlarû polisÿ sþylÿmÿk istÿ­mÿ­miø, ya da bu
epi­zod­larûn cinayÿtlÿ ÿlaqÿsi olmadûüûnû döøönmöøsönöz.
Bleyk sÿrt sÿslÿ:
– Mÿnim bu yazdûqlarûmû dÿrc edÿcÿksinizmi? – deyÿ
soruødu.
– ßlbÿttÿ ki yox. Onlarû yalnûz mÿn oxuyacaüam. Bu
yazûlar mÿnim bÿzi nÿticÿlÿr ÷ûxarmaüûma kþmÿk edÿcÿk!
– Hm... – deyÿrÿk Filip Bleyk xÿyala daldû. – Mÿnim
iølÿ­rim baøûmdan aøûr, mösyþ Puaro.
– Mÿn sizi ÷ox gþzÿl baøa döøörÿm, siz bu iøÿ vaxt vÿ
enerji sÿrf edÿcÿksiniz. Buna gþrÿ dÿ uyüun bir qonorar
almaüû qÿbul etsÿniz, ÷ox mÿmnun olaram.
Qûsa bir sÿssizlik oldu. Sonra Filip Bleyk birdÿn-birÿ:
– Xeyr, – dedi. – ßgÿr bu iøi gþrsÿm, ÿvÿzindÿ he÷ bir
øey istÿmÿrÿm...
– Demÿk, bu iøi boynunuza gþtörörsönöz?
Filip Bleyk xÿbÿrdarlûq edirmiø kimi ÿlini qaldûrdû:
– Yadda saxlayûn ki, mÿn hÿr øeyi olduüu kimi xatûrla­
maya bilÿrÿm.
– Bunu ÷ox yaxøû baøa döøörÿm.
 A
Filip Bleyk:
– O halda, – deyÿ cavab verdi, – mÿn bu iøi mÿmnu­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

niyyÿtlÿ gþrÿcÿyÿm. Mÿncÿ, bu iøi gþrmÿyÿ borcluyam...
Amyas Kraleylÿ dostluüumuzun xÿtrinÿ.

VII ôÿñèë
O BÈRÈ DONUZ BALASÛ EVDß QALDÛ

Erköl Puaro detallara diqqÿt edÿn insandûr. O, Meredit

Bleykÿ yaxûnlaømaq taktikasûnû yaxøûca gþtör-qoy elÿdi.
Mere­dit Bleykin, buna ÿmin idi, Filip Bleykdÿn fÿrqli oldu­
üunu döøönördö, onun östönÿ qÿfil höcumla getmÿk
olmazdû. Onunla mönasibÿtdÿ tÿlÿsmÿk olmazdû.
Erköl Puaro bu alûnmaz qalaya daxil olmaüûn yalnûz
bir ösulu olduüunu bilirdi. Gÿrÿk tþvsiyÿ mÿktublarû ÿldÿ 267
edÿydi. Hÿm dÿ bu mÿktublar onun hÿmkarlarûndan olma­
malûydû. Xoøbÿxtlikdÿn, Puaro þzönön peøÿ fÿaliyyÿti ÿrzin­
dÿ bir ÷ox qraflûqda dostlar ÿldÿ etmiødi. Eyni zamanda
Devon­øirdÿ dÿ dostlarû vardû. O, Devonøirdÿ kþmÿyinÿ ÷ata­
caq insanlarû axtarmaüa baøladû. Meredit Bleyki tanûyan vÿ
ya dostluüu olan iki nÿfÿri tapdû. Nÿticÿdÿ Meredit Bleykin
yanûna tam yaraq-yasaüûyla gedÿ bildi; mÿktublardan biri
ledi Meri Litton-Qor tÿrÿfindÿn yazûlmûødû: ÿsil-nÿcabÿtli bir
ailÿdÿn olan dul qadûn idi, ÷ox az vÿsaitlÿ tÿk-tÿnha yaøa­
yûrdû; ikincisini isÿ artûq dþrd nÿsil Devonøirdÿ yaøayan bir
ailÿdÿn olan ehtiyata buraxûlmûø bir admiral yazmûødû.
Meredit Bleyk Puaronu tam ÷aøqûnlûq i÷ÿrisindÿ qar­
øûladû.
Son dþvrlÿrdÿ hÿyatda ÷ox øeylÿrin dÿyiømiø oldu­üu­
nu hiss edirdi; misal ö÷ön, bir zamanlar þzÿl detektivlÿr
yal­nûz elÿ möstÿqil detektivlÿr idi, onlara ya kÿnd toylarûn­da
hÿdiyyÿlÿrdÿn muüayat olmaq tapøûrûlardû, ya da hansûsa
÷irkli bir iøin izlÿrinin azdûrûlmasûnû hÿvalÿ edÿrdilÿr. Gþrön
bir ledi Meri Litton-Qor nÿ yazûr: “Erköl Puaro mÿnim
kþhnÿ, ÷ox yaxûn dostumdur. Sizdÿn rica edirÿm, ona ÿli­
niz­dÿn gÿlÿn kþmÿyi ÿsirgÿmÿyin”. Þzö dÿ Meri Litton-
Qor möstÿqil detektivlÿrlÿ alûø-veriøi olan adamlardan
deyil. Admiral Kronøo isÿ yazmûødû: “×ox yaxøû oülandûr,
baøa döøÿndir. Èmkan daxilindÿ ona kþmÿk etsÿniz, sizÿ
 BEШ DONUZ BALASI

min­nÿt­dar olaram. O ÷ox maraqlû adamdûr, ÷oxlu mÿzÿli

øeylÿr danûøa bilÿr”.
Artûq gÿlib ÷ûxmûødû. Qÿribÿ adamdûr: lazûm olan qayda­
da geyinmÿyib, ayaüûnda döymÿli botinka var, bûülarûndan
he÷ olmaz! Onun Meredit Bleykin zþvqönÿ he÷ uyüunluüu
yoxdur. O saat bilinir: o nÿ ov÷udur, nÿ dÿ qumarbaz. Bir
sþzlÿ, ÿcnÿbidir!
Örÿyindÿ gölÿrÿk Erköl Puaro onun fikirlÿrini asan­lûqla
oxudu.
Qatar onu Vest-Kantriyÿ gÿtirÿndÿ bu iøÿ maraüûnûn
nÿ qÿdÿr artdûüûnû hiss etdi. Èndi o, bir zamanlar hadisÿlÿ­
rin baø verdiyi hÿmin o yerlÿri þz gþzlÿriylÿ gþrÿcÿkdi.
Èki qardaø mÿhz burada, Hendriks-Menorda olurdu,
bura­dan Olderberiyÿ gedirdilÿr, orada øÿnlÿnir, tennis oyna­
yûr vÿ gÿnc Amyas Krale vÿ Karolina adlû gÿnc qûzla dost­luq
268 edirdilÿr. Hÿmin o nÿhs göndÿ Meredit buradan Older­be­
riyÿ yol­lanmûødû. Bu hadisÿ on altû il ÿvvÿl olmuø­du. Erköl
Puaro maraqla bu adama baxûrdû, o da þz nþv­bÿ­sin­dÿ
gþz­lÿrini ona zillÿmiødi, hÿyÿcanlû olduüu hiss olunurdu.
O, elÿ Puaronun göman etdiyi kimiydi. ×ox pulu olma­
yan, a÷ûq havada idman oyunlarûna maraq gþstÿrÿn ÿsl
ingilis centlmeni. Meredit Bleykin ÿynindÿ tivit par÷adan
tikilmiø kþhnÿ bir pencÿk vardû. Özö qûrûølarla dolu olsa da,
xoø ifadÿli idi, a÷ûq-mavi gþzlÿri vardû. Cizgilÿri bilinmÿyÿn
aüzûnû kÿlÿ-kþtör bûülar yarûya qÿdÿr þrtördö. Puaro Mere­
dit Bleykin qardaøûna bÿnzÿmÿdiyini ilk baxûødan anladû.
Qÿtiyyÿtsiz bir gþrönöøö vardû, hiss olunurdu ki, o qÿdÿr
dÿ ÷evikzÿkalû adam deyil. Sanki, uzun illÿr boyunca onun
hÿyat ritmi get-gedÿ yavaøûmûø, ÿksinÿ, qardaøûnûn hÿyat
ritmi sörÿtlÿnmiødi.
Puaronun göman etdiyi kimi, Meredit Bleyk astagÿl
adam idi. Èngilis kÿnd hÿyatûnûn lÿngliyi onun ÿtinÿ-qanûna
iølÿmiødi. Mister Conatanûn sþzlÿrinÿ gþrÿ, qardaølar ara­
sûnda yaø fÿrqi cÿmi iki il olsa da, Puaroya gþrÿ, Meredit
þz qardaøûndan xeyli yaølû gþrönördö.
Puaro bu qoca qurdla sþhbÿtÿ nÿdÿn baølayacaüûna
dözgön qÿrar verdiyinÿ gþrÿ þzöndÿn razû qalmûødû. Þzö
dÿ bir ingilis kimi gþrönmÿyin indi he÷ bir mÿnasû yox idi.
Yox, yax­øûsû budur, þzönö ÿcnÿbilÿr kimi aparsûn, ÷önki
ÿcnÿ­­bilÿr bir sÿhvÿ yol verÿndÿ o qÿdÿr dÿ nÿzÿrÿ ÷arp­mûr.
 A
Bu xari­ci­lÿ­rin bizim qayda-qanunlardan o qÿdÿr dÿ baølarû
÷ûx­mûr; mÿsÿ­lÿn, sÿhÿr yemÿyindÿn ÿvvÿl gþröømÿk ö÷ön K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

ÿl uza­dûrlar. Þzö dÿ bunu kim etsÿ yaxøûdûr – abûrlû, mÿdÿni
bir adam.
Puaro bu cör bir tÿÿssörat doüurmaüa qÿrar verdi.
ßvvÿlcÿ ehtiyatla ledi Litton-Qordan vÿ admiral Kronøodan
sþz a÷dû. Sonra baøqa adlarû yada saldû. Xoøbÿxtlikdÿn,
Puaro kiminsÿ ÿmisi uøaüûnû tanûyûrdû, kiminsÿ baldûzûyla
gþröø­möødö. Danûødûqca bu skvayrûn gþzlÿrinin necÿ möla­
yim­lÿø­diyini sezdi. Bu ÿcnÿbi, deyÿsÿn, yuxarû dai­rÿ­dÿn
olan insanlarûn arasûnda fûrlanûr. Axûrda Puaro sþzö usta­lûqla
bura­ya gÿl­mÿsinÿ sÿbÿb olmuø hadisÿnin özÿrinÿ gÿtirdi.
ßlbÿttÿ, Mere­dit Bleyk o hadisÿ haqqûnda bir kitab yazû­la­
ca­üûnû eøi­dÿn­dÿ diksindi. Miss Krale – indi miss Lemar­øan
olub, – ondan bu kitaba redaktorluq etmÿsini xahiø edib.
Bu faktlar artûq ömumxalq malû olub. Lakin elÿ etmÿk 269
lazûm­dûr ki, insanlarûn heysiyyÿtinÿ toxunan tÿfÿr­röatlar
mÿtnÿ döømÿsin. “ßvvÿllÿr, – Puaro ÿlavÿ etdi, – bir nÿfÿrin
memuarlarûnû yazanda kÿskin mÿqamlardan yan ke÷mÿyi
baca­rûb”. Meredit Bleyk hiddÿtindÿn qûp­qûr­mûzû oldu. Trub­
ka­sûnû dolduranda ÿllÿri ÿsirdi. Azacûq kÿkÿ­lÿyÿrÿk dedi:
– On altû il bundan ÿvvÿl olmuø hadisÿlÿri eøÿlÿmÿk
murdar÷ûlûqdûr! Olmazmû toxunmayasûnûz, elÿ olduüu kimi
qalsûn?
Puaro ÷iyinlÿrini ÷ÿkdi:
– Mÿn dÿ eyni döøöncÿdÿyÿm. Ancaq ÿlimdÿn nÿ
gÿlir? Belÿ kitablara tÿlÿbat var. Bundan baøqa, artûq
söbuta yetirilmiø bir cinayÿt haqqûnda hÿr kÿs yazû yazûb
döøöncÿlÿrini dÿ a÷ûqlaya bilÿr.
– Mÿncÿ, ayûb øeydir bu.
Puaro mûzûldandû:
– Tÿÿssöf ki, belÿ incÿ hisslÿrin hakim olduüu bir zÿma­
nÿdÿ yaøamûrûq... Nÿ qÿdÿr xoøagÿlmÿz mÿqamlarû yum­
øaltdûüûmû, nÿør olunmasûnûn qarøûsûnû aldûüûmû bilsÿniz, mis-
­ter Bleyk, ÿliniz özönözdÿ qalar. Bu hadisÿdÿ dÿ miss Kra­
le­nin incidilmÿmÿsi ö÷ön ÿlimdÿn gÿlÿni etmÿyÿ hazûram.
– Balaca Karla, – deyÿrÿk Meredit Bleyk ah ÷ÿkdi.
– O kþr­pÿnin bþyöyöb gÿnc bir qadûn olduüuna he÷ cör
inana bilmirÿm.
– Zaman necÿ dÿ yeyin ke÷ir, elÿ deyilmi?
 BEШ DONUZ BALASI

– ×ox yeyin ke÷ir... – Meredit kþks þtördö.

– Miss Kralenin yazdûüû mÿktubu sizÿ gþndÿrmiødim,
– dedi Puaro, – oradan da oxuduüunuz kimi, gÿnc qûz
ke÷miødÿ olanlarû þyrÿnmÿyi ÷ox istÿyir.
Meredit Bleyk yöngöl þfkÿylÿ ona baxdû:
– Nÿyÿ gþrÿ? Nÿ ö÷ön kþhnÿ hadisÿlÿri eøÿlÿyir? Hÿr
øeyin unudulmasû daha yaxøû olmazmû?
– Siz ke÷miøi ÷ox yaxøû bildiyiniz ö÷ön belÿ sþylÿyirsiniz,
cÿnab Bleyk. Miss Kralenin isÿ he÷ bir øey bilmÿdiyini
unut­mayûn. Daha doürusu, o, rÿsmi sÿnÿdlÿrdÿ yazûlan­lar­
dan baøqa bir øey bilmir.
Meredit Bleyk özönö turøutdu:
– Bÿli, bunu unutdum. Yazûq uøaq. Vÿziyyÿti, hÿqiqÿtÿn
dÿ, ÷ÿtindir. Hÿr halda, olanlarû þyrÿndiyi zaman ÷ox sarsû­
lûb. Sonra da mÿhkÿmÿ sÿnÿdlÿrini oxuyub...
270 Erköl Puaro:
– Onun ö÷ön ÿsl þnÿmli olan øeylÿr mÿhkÿmÿ proto­
kol­larûnûn kÿnarûnda qalûr, – deyÿ cavab verdi. – Bu dra­mûn
oyun÷ularûnûn duyüularû, hÿyÿcanlarû, gönahû yöngöl­lÿø­di­
rÿ­cÿk hallar... – Puaro dayandû.
Yaølû ingilis replikaya cavab vermÿyÿ hazûr olan aktyor
kimi o saat dillÿndi:
– Gönahû yöngöllÿødirÿcÿk hallar! ßn ÿsasû bax budur.
ßgÿr belÿ hallar varsa, bu hadisÿdÿ dÿ gÿnc qadûnû haqlû
÷ûxaracaq øeylÿr lap ÷ox idi. Amyas Krale uøaqlûqdan bÿri
dostumdu, ailÿlÿrimiz artûq ne÷ÿ nÿsil dost olublar. Lakin
Amyasûn iyrÿnc hÿrÿkÿt etdiyini etiraf etmÿk lazûmdûr. Baøa
döøörÿm, o, bir sÿnÿt adamûydû, bÿlkÿ dÿ, bununla izah
oluna bilÿr onun hÿrÿkÿtlÿri. Amyas ÷oxlu eøq macÿralarûna
qatûlmaüû þzönÿ rÿva gþrördö, abûrlû adama yaraømayacaq
baøqa hÿrÿkÿtlÿrÿ dÿ yol verirdi.
Erköl Puaro:
– Bu son sþylÿdiklÿriniz ÷ox maraqlûdûr, – dedi. – Bu
vÿziyyÿt mÿnÿ son dÿrÿcÿ anlaøûlmaz gþrönör, ÷önki köbar
cÿmiyyÿtdÿn olan tÿrbiyÿli adam þzönön qadûnlarla olan
ÿlaqÿlÿrini he÷ vaxt a÷ûb danûømaz.
Bleykin arûq, tÿrÿddöd ifadÿsinin hÿlÿ dÿ ÷ÿkilmÿyÿn
özö birdÿn-birÿ canlandû:
– Elÿdir! Lakin bötön problem orasûndadûr ki, Amyas
adi insan deyildi. O, rÿssam idi. Amyas ö÷ön rÿsm ÷ÿkmÿk
 A
hÿr øeydÿn östön idi, birincidÿrÿcÿli idi. Doürusu, mÿn bu
sÿnÿtkar tÿbiÿti deyilÿn øeyi he÷ vaxt baøa döømÿmiøÿm vÿ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

indi dÿ baøa döømörÿm. Yÿqin, lap uøaqlûqdan tanûdûüûma
gþrÿ Amyasû mÿn baøa döøördöm. Valideynlÿri dÿ mÿnim
valideynlÿrimdÿn he÷ nÿylÿ fÿrqlÿnmirdi. ×ox xasiyyÿtlÿrinÿ
gþrÿ o, adi insan idi. Yalnûz incÿsÿnÿtlÿ baülû mÿsÿlÿlÿrdÿ
Amyas ömumi qÿbul olunmuø standartlarla razûlaømûrdû.
Amyasû he÷ bir øÿklidÿ hÿvÿskar adlandûrmaq olmazdû.
Èstedadlû rÿssam idi, hÿtta bÿzilÿri onun dahi olduüunu
da sþylÿyirdi. Bÿlkÿ dÿ, haqlûydûlar. Lakin elÿ buna gþrÿ
Amyas ipÿ-sapa yatmayan bir tip halûnû almûødû. Rÿsm
÷ÿkÿrkÿn he÷ bir øeyÿ baø qoømaz, hadisÿlÿrin, insanlarûn
ona mane olmasûna dþzmÿzdi. Belÿ hallarda, sanki,
yuxudaymûø kimi hÿrÿkÿt edÿrdi. Bötönlöklÿ gþrdöyö iøÿ
qapûlardû. Yalnûz tablo bitdikdÿn sonra o, þzönÿ gÿlÿr vÿ
adi insan kimi yaøamaüa baølardû. 271
Sual dolu baxûølarla Puaroya baxdû, o da baøûyla
tÿsdiqlÿmÿklÿ hÿr øeyi baøa döødöyönö bildirdi.
– Gþrörÿm ki, siz mÿni baøa döøörsönöz. Vÿziyyÿtin
o yerÿ gÿlib ÷ûxmasûnûn sÿbÿblÿrini bax bu sþylÿdiklÿrim
a÷ûq-aøkar gþstÿrir. O qûza aøiq olmuødu, onunla evlÿnmÿk
istÿyirdi. Onun uürunda arvadûnû vÿ uøaüûnû tÿrk etmÿyÿ
hazûr idi. Lakin artûq qûzûn rÿsmini ÷ÿkmÿyÿ baølamûødû vÿ
bu iøi tamamlamaq istÿyirdi. Artûq Amyas ö÷ön ÿtraf alÿm
varlûüûnû itirmiødi. Gþzö he÷ kÿsi gþrmördö. Yaranmûø bu
vÿziyyÿtin hÿr iki qadûn ö÷ön dþzölmÿz olduüu onun he÷
aülûna da gÿlmÿzdi.
– Yaxøû, bÿs qadûnlar onu baøa döøördölÿrmi?
– Demÿk olar ki. Elsa baøa döøördö. Amyasûn rÿsm­
lÿrinÿ heyran idi. Lakin bu vÿziyyÿt onun ö÷ön ÷ox ÷ÿtin
idi, ÿlbÿttÿ. Karolinaya gÿlincÿ...
He÷ bir sþz demÿyib susdu.
– Bÿli, Karolinaya gÿlincÿ... – Puaro tÿkrar etdi.
– Karolina... Mÿn hÿmiøÿ... Mÿn hÿr zaman Karolinanû
÷ox sevmiøÿm. Hÿtta bir zamanlar... onunla evlÿnmÿyi belÿ
arzulamûøam. Lakin bu arzum ÷ox ke÷mÿdÿn kþköndÿn
qûrûldû. Buna baxmayaraq, ÿgÿr belÿ demÿk olarsa, mÿn
þmröm boyu ona sadiq qaldûm.
Puaro döøöncÿyÿ qapûlaraq baøûnû yellÿdi. Hÿqiqÿtÿn
dÿ, Meredit Bleyk romantik øÿkildÿ bötön þmrö boyunca
 BEШ DONUZ BALASI

bir qadûna baülû qalacaq vÿ eøqinÿ ÿvÿz gþzlÿmÿyÿcÿk

tiplÿrdÿndi. Hÿ, bötön bunlar onun gþrkÿminÿ ÷ox yara­
øûrdû. Puaro kÿlmÿlÿri diqqÿtlÿ se÷ÿrÿk soruødu:
– Karolinaya olan mönasibÿt sizi, yÿqin ki, ÷ox hirs­
lÿn­dirirdi?
– ßlbÿttÿ. Hÿm dÿ necÿ! Hÿtta bu haqda Amyasla da
danûømaq istÿmiødim.
– Nÿ vaxt olub bu?
– O hadisÿdÿn qabaq. Onlar mÿnim yanûma ÷ay i÷mÿ­
yÿ gÿlmiødilÿr. Amyasû bir kÿnara ÷ÿkÿrÿk ona bu mÿsÿlÿni
a÷ûb danûødûm. Hÿtta yanûlmûramsa, hÿr iki qadûna qarøû
haqsûzlûq etdiyini sþylÿdim.
– Lap elÿ belÿ dediniz?
– Hÿ. Ancaq mÿnÿ elÿ gÿldi ki, o he÷ nÿyi baøa döømör.
– Ola bilÿrdi.
272 – Amyasa: “Karolinanû ÷ox ÷ÿtin vÿziyyÿtdÿ qoyursan,
– dedim. – ßgÿr o qûzla evlÿnÿcÿksÿnsÿ, Elsanû buraya
gÿtir­mÿyin, Karolinanûn gþzönÿ soxmaüûn lazûm deyil!
Dþzöl­mÿz hÿqarÿtdir bu!”
Puaro maraqla soruødu.
– Yaxøû, bÿs Amyas nÿ dedi?
Meredit Bleyk, sanki, diksinÿrÿk cavab verdi:
– “Karolina hÿr øeyÿ qatlanmaüa mÿcburdur”, – dedi.
Erköl Puaro qaølarûnû ÷atdû:
– O qÿdÿr dÿ nÿzakÿtli cavab sayûlmaz, – dedi.
– Mÿncÿ, sadÿcÿ, iyrÿnc cavab idi bu. Mÿn þzömdÿn
÷ûxdûm. “Arvadûnû sevmÿdiyin ö÷ön onun dÿrd ÷ÿkmÿsi sÿnin
vecinÿ deyil! – deyÿ baüûrdûm. Onda bÿs qûz necÿ olsun?
Onun ö÷ön dÿ nÿ qÿdÿr aüûr olduüunu baøa döømör­sÿn”,
– dedim. Nÿ cavab verdi, bilirsinizmi? “Elsa da hÿr øeyÿ
qatlanmaüa mÿcburdur”. Sonra da davam etdi: “Sÿn vÿziy­yÿti
anlamûrsan, Meredit. Bu rÿsm indi­yÿ qÿdÿr ÷ÿk­dik­lÿ­ri­min ÿn
yax­øûsûdûr. Bu, øedevrdir. Èki qûs­qanc vÿ deyin­gÿn qadûn da bu
iøi korlaya bilmÿz, lÿnÿt øeytana!” Onunla danûø­maq imkan­sûz
idi. “Sadÿcÿ, sÿndÿ insanlûq deyÿ bir øey qal­ma­yûb, – dedim,
– rÿsm hÿr øey demÿk deyil...” O saat sþzö­mö kÿsdi: “Lakin
mÿnim ö÷ön hÿr øey demÿkdir”, – dedi. Ancaq mÿnim hirsim
hÿlÿ soyumamûødû. “Karo­li­naya qarøû pis davranûrsan, – deyÿ
baüûrdûm, – ayûb­dûr. Qadûn sÿninlÿ xoøbÿxt deyil”, – dedim.
Cava­bûnda: “Bunu bilirÿm vÿ ÷ox özgönÿm”, – dedi. Özgön
 A
olana bax! “Bilirÿm, Merri, – dedi, – mÿnÿ inan­mûr­san, ancaq
sÿnÿ doüru sþylÿyirÿm. Karolinanûn hÿyatûnû cÿhÿn­nÿmÿ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

÷evirmiøÿm. Lakin o, daim bir mÿlÿk kimi dav­randû, he÷ vaxt
øikayÿt etmÿdi. Mÿncÿ, evliliyimizin lap ÿvvÿ­lin­dÿn o, hÿr
øeyin necÿ olacaüûnû bilirdi. ×önki mÿn ona a÷ûq øÿkildÿ,
son dÿrÿcÿ eqoist vÿ þzbaøûna bir adam oldu­üumu sþy­lÿ­
miø­dim”. Belÿ olanda mÿn onu nikahû poz­maq­dan ÷ÿkin­
dir­mÿ­yÿ ÷alûødûm. “He÷ olmasa, uøaüûn haq­qûn­da döøön”,
– dedim. Dedim ki, hÿ, baøa döøörÿm, Elsa kimi bir qûz
adamû baødan ÷ûxara bilÿr, lakin elÿ onun yaxøûlûüû ö÷ön bu
ÿlaqÿyÿ son qoymalûsan. Elsa ÷ox gÿnc vÿ tÿcröbÿsizdir.
Gþzönö yumub þzönö bu macÿraya atûb. Sonradan ÷ox
peøman ola bilÿr. Þzönö ÿlÿ almaüa ÷alûø. Elsadan ayrûl vÿ
arvadûnûn yanûna qayût. Buna göcön ÷atmazmû?
– Bÿs o nÿ cavab verdi?
– He÷ nÿ, – Bleyk dedi. – Elÿ bil, utandû. ßliylÿ ÷iy­ni­mÿ 273
øappûldadûb: “Yaxøû uøaqsan, Merri, – dedi, – ancaq hÿd­
dÿn artûq hissiyyatlûsan. Gþzlÿ, mÿn øÿkli ÷ÿkim qurtarûm,
onda baøa döøÿcÿksÿn haqlû olduüumu”. Mÿn baüûrdûm:
“Cÿhÿnnÿm olsun sÿnin ÿsÿrin!” – þzömö saxlaya bil­mÿ­
dim. Göldö: “Èngiltÿrÿdÿki bötön psixopat qadûnlar yûüûø­
sa belÿ, o rÿsmi bitirmÿyimÿ ÿngÿl ola bilmÿzlÿr”, – dedi.
“O halda, – dedim, – he÷ olmasa, rÿsm bitincÿyÿ qÿdÿr
bu vÿziyyÿti Karolinadan gizli saxla”. “Bu, mÿnim gönahûm
deyil, – dedi. – Elsa hÿr øeyi a÷ûqlamaqda israr etdi”. Hey­
rÿtlÿ: “Nÿ ö÷ön?” – deyÿ soruødum. “Elsa baøqa cör dav­
ran­maüûn döröst olmayacaüûnû döøönördö”, – deyÿ cavab
verdi. Hÿr øeyin a÷ûqlanmasûna östönlök verirdi o. ßlbÿttÿ,
bir yandan baxanda qûzû baøa döøör vÿ haqq qazan­dû­rûr­
dûm. Þzönö nÿ qÿdÿr bambûlû aparsa da, o, he÷ olma­sa,
vicdanla davranmaq niyyÿtindÿydi.
Erköl Puaro:
– Vicdanlû olmaq bÿzÿn gÿrÿksiz yerÿ dÿrd vÿ ÿzaba
sÿbÿb olur.
Meredit Bleyk inamsûzlûqla ona baxdû. Bu fikir xoøuna
gÿlmÿmiødi.
– Hÿr halda, bizim hamûmûz ö÷ön özöntölö gönlÿr idi
o zaman, – deyÿ ah ÷ÿkdi.
– Hÿm dÿ deyÿsÿn, bu özöntönö hiss etmÿyÿn yeganÿ
adam Amyas olub, – Puaro dedi.
 BEШ DONUZ BALASI

– Nÿyÿ gþrÿ? ×önki dÿhøÿtli dÿrÿcÿdÿ eqoist idi, ona

gþrÿ. Onu hÿlÿ dÿ xatûrlayûram. Yadûmdadûr, ayrûlarkÿn
gölöm­sÿdi vÿ: “Fikir vermÿ, Merri. Hÿr øey fûrlanûb yenÿ þz
yerinÿ qayûdacaq!” – dedi.
– Hÿddÿn artûq optimist imiø, – Puaro mûzûldandû.
Meredit Bleyk:
– O, qadûnlarû ciddi qÿbul etmÿyÿn insan idi, – dedi.
– Ona Karolinanûn sÿbrinin daømaq özrÿ olduüunu a÷ûq­
la­ya­raq xÿbÿrdarlûq edÿ bilÿrdim.
– Karolina þzö sizÿ belÿ sþylÿmiødi?
– Sþylÿmÿk bir yana qalsûn, o gön Karolinanûn özöndÿ
gþrdöyöm ifadÿni þmrömön sonuna qÿdÿr unut­ma­ya­ca­
üam. Aüappaq olmuødu, þzönö zahirÿn øÿn gþstÿr­mÿk
istÿyirdi, ancaq bu, onun öz cizgilÿrini daha da sÿrt­lÿø­dir­
miødi. Ara vermÿdÿn danûøûr, gölördö. Gþzlÿrindÿ elÿ dÿrin
274 ömidsizlik vÿ mödhiø kÿdÿr var idi, mÿn belÿsini þmrömdÿ
gþrmÿmiøÿm. Allahûn nuruydu.
Erköl Puaro sÿsini ÷ûxarmadan bir an onu sözdö.
Gþrÿ­sÿn, Meredit bir gön sonra ÿrini þldörÿcÿk olan bir
qadûn haqqûnda sþylÿdiyi bu sþzlÿrin qÿribÿ sÿslÿndiyini
baøa döøördömö?
Meredit Bleyk sþzlÿrinÿ davam etdi. Erköl Puaroya
qarøû duyduüu o ilk döømÿnlik vÿ øöbhÿ ke÷miødi. Puaro
din­lÿmÿyi bacarûrdû. Meredit Bleyk kimi insanlar ö÷ön ke÷­
miøi tÿkrar yaøamaüûn þz gþzÿlliyi var idi. Èndi o, qonaqdan
daha ÷ox þzö ö÷ön danûøûrdû.
– Bir øey olacaüûnû anlamalûydûm. Mÿhz Karolina mÿnim
maraqlû olduüum o mþvzudan sþz saldû. Etiraf edim ki,
kþhnÿ ingilis törkÿ÷arÿlÿrinin iølÿriylÿ mÿn ÷ox maraq­lan­
mû­øam. Nÿ zamansa tÿbabÿtdÿ iølÿdilÿn ÷ox sayda bitkilÿr
var, indi rÿsmi farmakopeyadan yoxa ÷ûxûb. Ancaq adi bir
ot dÿmlÿmÿsi mþcözÿ gþstÿrÿ bilÿr. Xÿstÿ­lÿrin ÷oxuna
he÷ hÿkim lazûm deyil. Fransûzlar bunu baøa döøörlÿr,
onlarda ÿla ot dÿmlÿmÿlÿri olur. – Mere­dit þz hobbisinÿ
dalmûødû. – Bax, mÿsÿlÿn, zanbaq ÷ayû ÿsl mþcö­zÿdir vÿ
ya itburnu dÿmlÿmÿsi – bu yaxûn­larda hara­dasa oxudum,
bizim hÿkimlÿr onu dÿbÿ min­di­rib. Hÿ, vallah, mÿn þz
dÿrmanlarûmdan ÷ox lÿzzÿt alû­ram. Bit­ki­lÿri vaxtûnda yûü­
maq, bÿzilÿrini qurutmaq, bÿzi­lÿ­ri­nisÿ islatmaq vÿ sairÿ.
Bÿzÿn mÿn hissÿ qapûlûram, ot kþk­lÿrini, qÿdim kitablarda
 A
yazûldûüû kimi, gecÿyarû, ay iøû­üûnda toplayûram. O gön dÿ
qonaqlarûma baldûrüan haqqûnda ÿmÿlli-baølû möhazirÿ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

oxuduüumu xatûrlayûram. Èldÿ iki dÿfÿ ÷i÷ÿk a÷ar bu bitki.
Meyvÿlÿrini yetiømÿyÿ baølayan kimi toplamalûsûnûz. Yÿni
saralmazdan ÿvvÿl. Onlar­dan konium – möalicÿvi dÿrman
alûnûr, ancaq bunu artûq dÿrman kimi iølÿtmirlÿr. Deyÿsÿn,
hÿtta axûrûncû sor­üu kitablarûnda he÷ adû da ÷ÿkilmÿyib.
Halbuki mÿn bunun tÿngnÿfÿsliyÿ vÿ astmaya qarøû ÷ox
yaxøû tÿsir gþs­tÿr­di­yini isbat etmiødim...
– O gön bötön bunlardan sþz a÷arkÿn þz laborato­
riyanûzdaydûnûzmû?
– Hÿ. Mÿn möxtÿlif dÿmlÿmÿlÿri gþstÿrirdim, misal
ö÷ön, piøikotu dÿmlÿmÿsindÿn nÿ ö÷ön piøiklÿrin xoøu
gÿldiyini baøa salûrdûm, bundan þtrö bu otu bircÿ dÿfÿ iylÿ­
mÿk yetÿr. Sonra onlar mÿndÿn zÿhÿrli quøözömö haq­
qûnda soruødular, mÿn isÿ onlara xanûmotu vÿ atro­pinin 275
nÿ olduüundan danûødûm. Bu, onlarû ÷ox maraqlandûrdû.
– “Onlar” deyÿndÿ kimi nÿzÿrdÿ tutursunuz?
Meredit Bleykin gþzö kÿllÿsinÿ ÷ûxdû – qonaüûn o hadi­
sÿ olan vaxtlarda onun laboratoriyasûnda olmadûüûnû lap
unutmuødu.
– Elÿ hamûsûnû. Orada kimlÿr vardû? Filip, Amyas, tÿbii
ki, Anjela vÿ Elsa Greer.
– Baøqa adam yox idi?
– Mÿncÿ, yox idi. Yox, baøqa kimsÿ yox idi, dÿqiq
bilirÿm. – Bleyk maraqla Puaronun özönÿ baxdû. – Baøqa
kim ola bilÿrdi ki?
– Dedim, bÿlkÿ, tÿrbiyÿ÷i dÿ orada olub...
– Hÿ, baøa döødöm. Yox, o gön o, bizim yanûmûzda
deyildi. Adû yadûmdan ÷ûxûb. Yaxøû arvad idi. Þz vÿzifÿsinÿ
÷ox ciddi yanaøûrdû. Yanûlmûramsa, Anjela onun baøûna ÷ox
oyunlar a÷mûødû.
– Necÿ?
– Belÿ baxanda ÷ox yaxøû qûz idi, ancaq aradabir tut­
masû tuturdu. Tez-tez balaca yaramazlûqlar edÿrdi. Bir dÿfÿ
Amyasûn baøû rÿsm ÷ÿkmÿyÿ qarûøanda, gþtöröb onun
boy­nuna ilbiz atmûødû. Yazûq, az qala, dÿli olmuødu. Diøinin
dibin­dÿn ÷ûxanû demiødi qûza. Bax elÿ bu hadisÿdÿn sonra
Amyas qûzûn þzÿl mÿktÿbÿ gþndÿrilmÿsindÿ israr etmÿyÿ
baø­lamûødû.
 BEШ DONUZ BALASI

– Þzÿl mÿktÿbÿ?
– Hÿ. Onu sevmÿdiyini demÿk istÿmirÿm. Ancaq qûz
bÿzÿn onu boüaza yûüûrdû. Mÿncÿ, hÿr zaman bir øeyin
fikrini edirdi...
– Nÿyin?
– Bir az qûsqanûrdû. Karolina qûzû ÷ox sevirdi, elÿ bil, onun
qulu idi. Anjela onun ö÷ön hamûdan ÿziz idi. Amyas da, tÿbii
ki, bundan mÿmnun deyildi. Bunun da bir sÿbÿbi vardû. Mÿn
belÿ tÿfÿrröatlû danûømaq istÿmÿzdim bu barÿ­dÿ, ancaq...
– Sÿbÿb bu idi ki, – Puaro sþzön arasûna girdi, – Karo­
lina bacûsûnûn özöndÿki o yaraya gþrÿ þzönö baüûølaya bil­
mirdi, bunu demÿk istÿyirdiniz?
Bleyk mat qaldû:
– Demÿk, bunu bilirsiniz? Mÿn bu hadisÿ haqqûnda
danûø­maq istÿmirdim. Ke÷miøi qurdalamaq nÿyÿ lazûm?
276 Lakin sanûram, Karolinanûn o øÿkildÿ davranmasûnûn sÿbÿbi
bu idi. Gþrönör, Karolina gönahûnû he÷ nÿylÿ yuya bilmÿ­
yÿ­cÿ­yini döøö­nördö.
Puaro fikirli halda baøûnû yellÿdi:
– Bÿs Anjela? Þgey bacûsûna qarøû bu sÿbÿbdÿn incik­
liyi vardûmû?
– Xeyr, he÷ aülûnûza belÿ gÿtirmÿyin! Anjela Karolinanû
÷ox sevirdi. Qûzûn o kþhnÿ hadisÿni he÷ yada salmadûüûna
ÿminÿm. Sadÿcÿ, Karolina þz-þzönö baüûølaya bilmirdi.
– Anjela internat mÿktÿbinÿ gþndÿrilmÿsinÿ etiraz etdimi?
– Yox, etiraz etmÿdi. Dözdör, Amyasa qarøû acûqlûydû.
Karolina da onun tÿrÿfini saxlayûrdû. Lakin Amyas þz qÿra­
rûnû dÿyiødirmÿk fikrindÿ deyildi. ×ûlüûn tÿbiÿtli olsa da,
Amyas bir yandan baxanda xeyli yumøaq adam idi. Ancaq
bir dÿfÿ qÿrar verdisÿ, hamûnûn boyun ÿymÿkdÿn baøqa
÷arÿsi qalmazdû. Ona gþrÿ dÿ hÿm Karolina, hÿm dÿ
Anjela axûrda mÿcbur qalûb razûlaømalû oldular.
– Anjela mÿktÿbÿ nÿ zaman gedÿcÿkdi?
– Payûzda. ßgÿr yanûlmûramsa, qûzûn ÿøyalarûnû hazûrla­
maüa baølamûødûlar. ßgÿr o fÿlakÿt olmasaydû, Anjela, hÿr
halda, bir ne÷ÿ gön sonra mÿktÿbÿ yollanacaqdû. O gönön
sÿhÿri hansû ÿøyalarû gþtörÿcÿyi haqqûnda danûøûrdûlar.
– Bÿs tÿrbiyÿ÷i? – Puaro dedi.
– Tÿrbiyÿ÷iylÿ baülû sizi konkret olaraq maraqlandûran
nÿdir?
 A
– O, bu vÿziyyÿtÿ necÿ yanaøûrdû? Qûz mÿktÿbÿ gedÿn­
dÿn sonra axû iøindÿn mÿhrum olacaqdû, elÿ deyilmi? K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Bÿli, hÿr halda, elÿdir. Dözdör, balaca Karlaya da
tÿr­bi­yÿ­÷ilik edÿrdi, ancaq onun da o zaman ne÷ÿ yaøû
vardû... beø, ya da altû yaøûndaydû, deyÿsÿn. Qûzûn baxûcûsû
da vardû. Hÿr halda, miss Uilyamsû Karla ö÷ön evdÿ sax­
la­ma­ya­caq­dûlar. Hÿqiqÿtÿn, qadûnûn adû Uilyams idi. Qÿri­
bÿd­ir, insan ke÷­miødÿn danûøanda bÿzi øeylÿr þz-þzönÿ
ada­mûn yadûna döøör.
– Hÿqiqÿtÿn, elÿdir. Axû siz bu dÿqiqÿ tamamilÿ ke÷­
miøÿ dalmûsûnûz, elÿ deyilmi? Sÿhnÿlÿr gþzlÿrinizin þnön­dÿ
canlanûr... Sþylÿnÿnlÿr... Oradakûlarûn etdiyi hÿrÿ­kÿtlÿr...
Özlÿ­rindÿki ifadÿlÿr...
Meredit Bleyk aüûr-aüûr mûzûldandû:
– Bir yandan baxanda elÿdir... Lakin aralarda boøluqlar
var... Mÿsÿlÿn, Amyasûn Karolinadan ayrûlacaüûnû ilk dÿfÿ 277
eøitdiyim zaman dÿhøÿtli dÿrÿcÿdÿ sarsûldûüûmû xatûrlayûram.
Lakin bunu mÿnÿ Amyasûnmû, yoxsa Elsanûnmû sþylÿdiyi
tamamilÿ yadûmdan ÷ûxûb. Elsayla buna gþrÿ möbahisÿ
etdiyimi xatûrlayûram. Qûza bu hÿrÿkÿtinin ÷ox pis øey oldu­
üunu baøa salmaüa ÷alûøûrdûm. Lakin o, mÿnÿ baxaraq
soyuq-soyuq göldö vÿ: “Sÿn ke÷miødÿ qalmûsan”, – dedi.
Dözdör, bÿlkÿ, ke÷miødÿ qalmûødûm, ancaq hÿlÿ dÿ haqlû
olduüumu döøönörÿm. Amyasûn arvadû vÿ uøaüû vardû,
onlarla birlikdÿ olmalûydû.
– Demÿli, Elsa bu cör döøönmÿyi geridÿqalmûølûq
hesab edirdi?
– Bÿli. Ancaq on altû il ÿvvÿl boøanmaüa indiki gþzlÿ
baxmadûüûmû unutmayûn. Elsa son dÿrÿcÿ modern olmaq­
da maraqlû bir qûz idi. Ona gþrÿ, birlikdÿ xoøbÿxt olmayan
iki nÿfÿr dÿrhal boøanmalûydû. Mÿnÿ Amyasla Karolinanûn
durmadan möbahisÿ etdiklÿrini dedi. Belÿ bir evdÿ uøaq
bþyötmÿyin doüru olmadûüûnû sþylÿdi.
– Onun bu sþzlÿri sizÿ tÿsir etdimi?
– Mÿnÿ elÿ gÿlirdi ki, o qûz, hÿqiqÿtÿn dÿ, aüzûndan
÷ûxanû bilmir, – deyÿ Meredit Bleyk aüûr-aüûr cavab verdi.
– Elsa eynilÿ tutuquøu kimi, kitablardan oxuduüu vÿ ya
dostlarûndan eøitdiyi sþzlÿri tÿkrarlayûrdû. Bÿzÿn ona, bÿl­
kÿ, sþzlÿrim sizÿ qÿribÿ gþrönÿcÿk, rÿhmim gÿlirdi. ×ox
gÿnc idi vÿ þzönÿ arxayûn idi. – Meredit sþzlÿrinÿ ara verdi.
 BEШ DONUZ BALASI

– Gÿnc­lÿrdÿ, mösyþ Puaro, insanûn qÿlbindÿ mÿrhÿmÿt

doüu­ran nÿsÿ sirli bir qövvÿ olur, elÿ deyilmi?
Bel÷ikalû maraqla ona baxûrdû:
– Nÿ demÿk istÿdiyinizi baøa döøörÿm.
Bleyk þz-þzöylÿ danûøûrmûø kimi sþzlÿrinÿ davam etdi:
– ßslindÿ, Amyasû sûxûødûrmaüûmûn bir sÿbÿbi dÿ bu
idi. Qûzdan haradasa iyirmi yaø bþyök idi o. Bu da mÿnÿ
haqsûzlûq kimi gþrönördö.
Puaro mûzûldandû:
– Tÿÿssöf ki, belÿ hallarda sþz eøitdirmÿk olmur.
Bir insan qÿrarûnû vermiøsÿ vÿ ÿgÿr bu qÿrar da qadûnla
ÿlaqÿlidirsÿ, onu bu yoldan ÷ÿkindirmÿk ÷ÿtin mÿsÿlÿdir.
– Doürudur... – Meredit Bleykin sÿsindÿ yöngöl acûlûq
vardû. – Èøÿ qarûømaüûmûn he÷ bir faydasû olmadû. Dözönö
desÿm, mÿn kimisÿ nÿyÿsÿ inandûrmaq mÿsÿlÿsindÿ ÷ox
278 ÿfÿlÿm. He÷ vaxt bunu bacarmamûøam.
Puaro hÿmsþhbÿtinÿ sûnayûcû nÿzÿr saldû. Onun bu sûzûl­
tû­sûnda þzönön yazûqlûüûna aürûlû øÿkildÿ reaksiya gþstÿrÿn
ada­mûn narazûlûüûnû sezmÿmÿk olmurdu. Vÿ Bleykin sþz­
lÿ­rinin hÿqiqÿt olduüunu qÿlbÿn etiraf etdi. Meredit Bleyk
kimisÿ þz fikrindÿn daøûndûrmaq qabiliyyÿtindÿ olan adam
deyildi. ßn yaxøû niyyÿtlÿ dÿ olsa, gözÿøtÿ getmÿyÿ hazûr
olmasû özöndÿn qÿtiyyÿtsizlik gþstÿrib, bötön cÿhdlÿri
rÿdd edilib. Sþylÿdiklÿrindÿ inandûrûcûlûq göcö hÿr zaman
yetÿr­siz olub. Ènandûrmaq qabiliyyÿti olmayûb.
Puaro, sanki, mþvzunu dÿyiødirmÿk istÿyirmiø kimi:
– Dÿrman dözÿltdiyiniz laboratoriya hÿlÿ dÿ durur, elÿ
deyilmi? – deyÿ soruødu.
– Xeyr. – Meredit Bleyk bu sþzö sÿrt sÿslÿ vÿ dÿrhal sþy­
lÿdi. Birdÿn-birÿ özönÿ istilik gÿlmiødi. Èzah etmÿyÿ ÷alûødû:
– O iødÿn ÿl ÷ÿkdim, laboratoriyanû lÿüv etdim. O hadisÿdÿn
sonra bu iøi necÿ davam etdirÿ bilÿrdim? Dözönÿ qalsa, baø
vermiø hadisÿdÿ mÿnim dÿ bþyök göna­hûm var idi.
– Cÿnab Bleyk, siz hÿddÿn artûq hÿssassûnûz.
– Mÿgÿr baøa döømörsönöz? ßgÿr mÿn o zÿhrimar
otlarû toplamasaydûm, onlara belÿ ÿhÿmiyyÿt vermÿsÿydim,
onlarla lovüalanmasaydûm vÿ o gön onlarû qonaqlara gþs­
tÿr­mÿ­sÿydim... Dözdör, he÷ aülûma da gÿlmÿzdi... He÷ vaxt
fikirlÿømÿzdim ki, mÿn...
– Axû haradan bilÿydiniz ki, belÿ bir øey olacaq?
 A
– Elÿ bir ucdan ÷ÿrÿnlÿyirdim, þzömö gþstÿrirdim, bili­
yi­min ÷ox olmasûyla qonaqlarû heyrÿtÿ gÿtirmÿk istÿyirdim. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Onlara konium haqqûnda danûødûm. Mÿn hÿtta – ÿmÿlli-
baølû balqabaüam! – onlarû kitabxanaya aparûb “Fedon”dan
Sokratûn þlömönö tÿsvir edÿn bir par÷a da oxudum. Gþzÿl
ÿsÿrdir, hÿmiøÿ onu oxuyanda vÿcdÿ gÿlirÿm. O vaxtdan
bÿri bu par÷a aülûmdan ÷ûxmûr.
– Konium øöøÿsindÿ kiminsÿ barmaq izlÿri tapûldûmû?
– Puaro soruødu.
– Ancaq onun barmaq izlÿri vardû.
– Karolinanûn?
– Hÿ.
– Sizinki yox idi?
– Yox. Mÿn øöøÿni ÿlimÿ gþtörmÿmiødim, sadÿcÿ, onu
barmaüûmla gþstÿrmiødim.
– Ancaq daha ÿvvÿllÿr øöøÿni ÿlinizÿ almûødûnûz, 279
yÿqin ki?
– ßlbÿttÿ. Lakin vaxtaøûrû bu øöøÿlÿrin tozunu alûrdûm.
Laboratoriyaya xidmÿt÷ilÿri buraxmazdûm. O hadisÿdÿn
dþrd-beø gön ÿvvÿl øöøÿlÿri silmiødim.
– Otaüûn qapûsû kilidli olurdu?
– Daim.
– Miss Krale koniumu øöøÿdÿn nÿ zaman boøaltmûødû?
– Qadûn otaqdan ÿn axûrda ÷ûxdû. – Mister Bleyk hÿvÿs­
siz­cÿ cavab verdi. – Yadûmdadûr, mÿn hÿtta onu ÷aüûrmalû
oldum, o da qa÷araq gÿldi. Yanaqlarû azacûq qûzarmûø, gþz­
lÿri hÿdÿqÿsindÿn ÷ûxmûødû, baxûølarû hÿyÿcanlû idi.
– Hÿmin gön onunla he÷ sþhbÿtiniz oldumu, – Puaro
soruødu, – demÿk istÿyirÿm ki, onun ÿriylÿ mönasibÿtlÿri
haqqûnda danûødûnûzmû?
– Birbaøa bu mÿsÿlÿ haqda sþhbÿtimiz olmadû, – Bleyk
sakitcÿ cavab verdi, – sþylÿdiyim kimi, o ÷ox dalüûn gþrö­
nördö. Arada, bir dÿqiqÿliyinÿ försÿt olan kimi, ondan:
“Nÿsÿ bir hadisÿ olub, ÿzizim?” – deyÿ soruødum. O da:
“Hÿr øey mÿhv olub...” – deyÿ cavab verdi. Sÿsindÿ nÿ
qÿdÿr ömidsizlik vardû. Bu sþzlÿri ÿsl mÿnasûnda baøa döø­
mÿk lazûm idi, ÷önki Amyas Karolina ö÷ön hÿr øey demÿk
idi. “Hÿr øey qurtarûb, mÿn artûq yoxam, Meredit”, – dedi.
Sonra gölömsÿdi, ÷evrilib adamlara qoøuldu; sonra da yeri
oldu-olmadû, øitlik edir, danûøûb-gölördö.
 BEШ DONUZ BALASI

Erköl Puaro baøûnû yûrüaladû. Èndi o, nÿdÿnsÿ, ×in man­

da­rininÿ1 oxøayûrdû.
– Hÿ. Nÿ cör olduüunu baøa döøörÿm...
Meredit Bleyk gþzlÿnilmÿdÿn yumruüunu masaya vur­
du. O, indi danûømûr, demÿk olar, qûøqûrûrdû:
– Baxûn sizÿ nÿ deyÿcÿyÿm, mösyþ Puaro. Karolina mÿh­
kÿmÿdÿ zÿhÿri þzö ö÷ön gþtördöyönö sþylÿyÿndÿ, Allah
haqqû, döz deyirdi! O dÿqiqÿlÿrdÿ o ancaq þzönö þldör­mÿk
haqqûnda döøönördö. Vallah! Sonradan fikrini dÿyiømiødi.
– Fikrini sonradan dÿyiødiyinÿ ÿminsinizmi? – Puaro
soruødu.
Bleyk heyrÿtlÿ ona baxdû:
– Baüûølayûn, sizi tam baøa döømÿdim.
– Yÿni, – deyÿ Puaro cavab verdi, – Karolinanûn belÿ
bir cinayÿti döøönmöø olduüuna ÿminsinizmi? Karolina
280 Kralenin þz ÿrini bilÿrÿk þldördöyönÿ zÿrrÿ qÿdÿr dÿ olsa
øöbhÿniz yoxdurmu?
Meredit Bleyk kÿsik-kÿsik nÿfÿs almaüa baøladû:
– ßgÿr belÿ deyilsÿ... onda... siz tÿsadöfÿn belÿ oldu­
üunumu demÿk istÿyirsiniz?
– Tÿsadöfÿn olmaya da bilÿr.
– Onda, mÿn sizi he÷ baøa döømörÿm.
– Doürudan? Siz þzönöz sþylÿdiniz ki, Karolina Krale
xeyirxah qadûn idi. Xeyirxah insanlar cinayÿt iølÿyÿ bilÿr­lÿrmi?
– O, xeyirxah varlûq idi. Lakin buna baxmayaraq, ÿriylÿ
bir-birini qûrûrdûlar.
– Belÿ ÷ûxûr ki, Karolina Krale o qÿdÿr dÿ xeyirxah
qadûn olmayûb?
– Elÿ deyil. Bÿzi øeylÿri baøa salmaq nÿ qÿdÿr ÷ÿtindir.
– Mÿn var göcömlÿ sizi baøa döømÿyÿ ÷alûøûram.
– Karolina hirslÿnÿndÿ aüzûna gÿlÿni danûøardû vÿ
bÿzÿn ÷ox acû sþzlÿr dÿ iølÿdÿrdi. Mÿsÿlÿn: “Sÿnÿ nifrÿt
edirÿm, þlsÿydin, canûm qurtarardû”, – deyÿrdi. Ancaq bu,
dediyini edÿcÿk anlamûna gÿlmÿzdi.
– O halda, sizin fikrinizÿ gþrÿ, cinayÿt iølÿnmÿsi miss Karo­
linanûn xarakterinÿ he÷ cör uyüun olmayan bir hÿrÿ­kÿt idi?
– ×ox qÿribÿ nÿticÿlÿr ÷ûxarmaüû bacarûrsûnûz, mösyþ
Puaro... Lakin onu deyÿ bilÿrÿm ki, bÿli, bu cinayÿt Karo­
li­nadan gþzlÿnilmÿyÿcÿk bir øey idi. Bu yalnûz hadisÿyÿ
1
M a n d a r i n – ×indÿ inqilabdan ÿvvÿl yöksÿkrötbÿli mÿmur
 A
sÿbÿb olmuø vÿziyyÿtin qeyri-adiliyi ilÿ izah oluna bilÿrdi.
Karolina ÿrinÿ pÿrÿstiø edirdi. Yalnûz bu cör sevÿn bir qadûn K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

cinayÿtÿ ÿl ata bilÿrdi.
Puaro baøûyla tÿsdiqlÿdi:
– Mÿn dÿ bu fikirdÿyÿm.
– ßvvÿlcÿ qulaqlarûma inanmadûm. “Bu, doüru ola
bilmÿz”, – deyÿ döøönördöm. ×önki ÿsl Karolinanûn ÿlin­
dÿn belÿ bir øey gÿlmÿzdi.
– Lakin höquqi baxûmdan, cinayÿti Karolinanûn iølÿ­
diyinÿ ÿminsiniz, elÿ deyilmi?
Meredit Bleyk tÿkrar heyrÿtlÿ ona baxdû:
– Fÿqÿt dostum, o deyildisÿ... o deyildisÿ, bÿs o zaman
qatil kim idi? Bu, bir qÿza idimi? He÷ aülûm kÿsmir.
– Buna mÿn dÿ inanmûram.
– Èntihar versiyasûna mÿn dÿ inanmûram. Belÿ bir ver­
siya irÿli sörölmöødö, lakin Amyasû tanûyan hÿr kÿsÿ bu, 281
inan­dûrûcû gþrönmÿmiødi.
– Aydûndûr.
– Sonra nÿ qaldû? – Meredit Bleyk soruødu.
– Bircÿ bu qalûr ki, – Puaro soyuqqanlûlûqla bildirdi,
– Amyasû baøqa biri þldörÿ bilÿrdimi?
– Bu ki cÿfÿngiyatdûr.
– Siz belÿ fikirlÿøirsiniz?
– Buna ÿminÿm. Onu þldörmÿk kimÿ lazûm idi? Kim
onu þldörÿ bilÿrdi?
– Bunu siz yaxøû bilÿrsiniz.
– Axû siz ciddi øÿkildÿ tÿsdiq edÿ bilmÿzsiniz ki...
– Ola bilsin ki, mÿn sÿhv edirÿm. Ancaq mÿn bötön
variantlarû araødûrmaq niyyÿtindÿyÿm. Yaxøûca gþtör-qoy
edin vÿ mÿnÿ þz fikrinizi sþylÿyin.
Meredit bir-iki dÿqiqÿ nÿzÿrlÿrini Puarodan ayûrmadû.
Sonra baxûølarûnû yayûndûrdû. Daha bir-iki dÿqiqÿ ke÷ÿndÿn
sonra baøûnû buladû:
– Aülûma baøqa he÷ bir variant gÿlmir. Ancaq bir fikrÿ
gÿlmÿk istÿrdim. ßgÿr baøqa birindÿn øöbhÿlÿnmÿk imka­
nûm olsaydû, mÿn Karolinanûn gönahsûz olduüuna þzömö
hÿvÿslÿ inandûrardûm. Onun bu ÿmÿli tþrÿtmÿsi he÷ mÿnim
örÿyimdÿn deyil. ßvvÿlcÿ mÿn buna, ömu­miy­yÿtlÿ, inan­
ma­dûm. Ancaq orada daha kim vardû? Filip? Amyasûn ÿn
yaxûn dostu, sirdaøû. Elsa? Buna inan­maqdan þtrö gÿrÿk
 BEШ DONUZ BALASI

aüûlsûz olasan. Mÿn? Mÿgÿr mÿn qatilÿ oxøayûram? Hamû­

nûn hþrmÿt bÿslÿdiyi tÿrbiyÿ÷i? Yoxsa iki kþhnÿ, sÿdaqÿtli
xidmÿt÷i? Anjelanûn ÿlindÿn belÿ bir iø gÿlÿcÿyinÿ inanmaq
olarmû? Yox, mösyþ Puaro, baøqa alternativ ola bilmÿz.
Amyas Kraleni arvadûndan baøqasû þldörmÿdi. Lakin Karo­
li­nanû da buna onun þzö mÿcbur etdi. Ona gþrÿ dÿ bu
qÿtli intihar adlandûrmaq olar.
– Yÿni adam þz ÿllÿriylÿ olmasa da, þz gönahû özöndÿn
þldö, elÿmi?
– Bÿli. Bÿlkÿ, fantastik gþrönÿ bilÿr, lakin: “Gönah
þlÿn­dÿdir”, – deyÿ bir mÿsÿl vardûr.
– Bilmirÿm he÷ döøöndönözmö, cÿnab Bleyk? – deyÿ
Puaro soruødu, – cinayÿtin sÿbÿbi þldörÿn insanûn øÿxsiy­
yÿtini yaxøûca þyrÿndiyiniz zaman asanlûqla ortaya ÷ûxar.
– Yox, döøönmÿdim... Lakin nÿ demÿk istÿdiyinizi
282 baøa döøörÿm.
– Qurbanûn necÿ insan olduüunu anlamadûqca, – Puaro
dedi, – cinayÿtin i÷ özönö dÿ þyrÿnÿ bilmÿzsiniz. – ßlavÿ
etdi. – Mÿn dÿ bax bunu anlamaüa ÷alûøûram. Siz vÿ qar­
da­øû­nûz, Amyas Kralenin necÿ insan olduüunu þyrÿn­mÿ­
yimÿ yardûm etdiniz.
Puaronun bu sþzlÿri Meredit Bleykin diqqÿtini ÷ÿk­
miødi.
– Qardaøûm? Filipi deyirsiniz? – dÿrhal soruødu.
– Hÿ.
– Onunla da danûømûsûnûz?
– ßlbÿttÿ.
Meredit Bleyk sÿrt sÿslÿ:
– ßvvÿlcÿ mÿnim yanûma gÿlmÿliydiniz, – dedi.
Puaro xÿfifcÿ gölÿrÿk nÿzakÿtli bir tþvrlÿ ÿyildi:
– Yaø baxûmûndan elÿdir. Sizin ondan bþyök olduüu­
nuzu bilirÿm. Lakin qardaøûnûz Londona yaxûn olduüuna
gþrÿ ÿvvÿlcÿ onu gþrmÿk mÿnÿ daha ÿlveriøli gÿldi.
Meredit Bleykin qaølarû hÿlÿ dÿ ÷atûqdû. ßndiøÿylÿ doda­
üûnû gÿmirÿrÿk tÿkrarladû:
– ßvvÿlcÿ mÿnim yanûma gÿlmÿliydiniz.
Puaro bu dÿfÿ cavab vermÿyÿrÿk gþzlÿdi. Nÿhayÿt,
Meredit Bleyk sþzlÿrinÿ davam etdi.
– Filipin bÿzi tÿrÿfgirliyi vardûr...
– Doürudan?
 A
– ßslinÿ qalsa, o, hÿr øeyÿ hÿmiøÿ tÿrÿfgirliklÿ yana­
øûb vÿ yanaømaqdadûr. – Bu sþzlÿri deyÿrkÿn o, hÿyÿcanlû K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

baxûølarla Puaroya ani olaraq nÿzÿr saldû. – O, sizi Karo­
linanûn ÿleyhinÿ dþndÿrmÿyÿ ÷alûødû, elÿ deyilmi?
– Bu, o qÿdÿr vacibdirmi? Aradan gþr ne÷ÿ illÿr ke÷ib...
Meredit Bleyk ah ÷ÿkdi:
– Bilirÿm. Aradan bu qÿdÿr vaxt ke÷diyini bÿzÿn unu­
duram. Hÿr øey sona ÷atûb. Artûq he÷ kim Karolinaya pislik
edÿ bilmÿz. Lakin elÿ dÿ olsa, Karolina haqqûnda yanlûø
tÿÿssöratlar yaranmasûnû istÿmirÿm.
– Vÿ qardaøûnûzûn mÿnim Karolina Krale haqqûnda yan­
lûø fikirlÿrÿ qapûlmaüûma sÿbÿb ola bilÿcÿyini döøönörsö­
nöz, elÿmi?
– A÷ûüû, elÿdir. Mÿsÿlÿ burasûndadûr ki, Karolinayla Fili­
pin arasûnda... necÿ sþylÿyim, bilmirÿm, daim gizli barûø­
mazlûq vardû. 283
– Nÿ ö÷ön?
Bu sual Bleyki ÿsÿbilÿødirdi.
– Necÿ yÿni nÿ ö÷ön? Mÿn haradan bilim nÿ ö÷ön?
Mönasibÿtlÿri belÿ qurulmuødu. Filip hÿr försÿt tapdûqca
Karo­linaya iliøÿrdi. Amyas onunla evlÿndiyi zaman da qar­
daøûm buna razû deyildi. Onlarla bir ildÿn ÷ox gþröø­mÿdi.
Buna baxmayaraq, Amyas onun ÿn yaxûn dostuydu. Bÿl­kÿ
dÿ, sÿbÿbi bu idi. Yÿqin ki, Filip dönyada he÷ bir qadû­
nûn Amyasa layiq olmadûüûnû döøönördö. Hÿr halda, Karo­
linanûn Amyasa tÿsir edÿrÿk dostluqlarûnû poza­caüûn­dan
qorxurdu.
– Dostluqlarû pozuldumu?
– ßlbÿttÿ yox. Amyas þlöncÿyÿ qÿdÿr dostluqlarû davam
etdi. Tez-tez qardaøûma laü edÿrdi, onun pul döø­könö
oldu­üunu, sÿnÿtdÿn zþvq almadûüûnû, baøa döø­mÿdi­yini
sþy­lÿrdi. Ancaq Filip buna fikir vermÿzdi. Sadÿcÿ, gölÿr:
“Allaha øökör et, – deyÿ cavab verÿrdi, – he÷ olmasa, bir
dÿnÿ varlû-karlû dostun var”, – deyÿrdi.
– Qardaøûnûz Elsa Greer problemini necÿ qarøûladû?
– Bilirsinizmi, bu suala cavab vermÿk ÷ÿtindir. Onun
nÿ mönasibÿt gþstÿrdiyini a÷ûqlamaq asan deyil. Amyasûn
bir gÿnc qûza gþrÿ sarsaqlûq etmÿsi, mÿncÿ, onu mþhkÿm
hirslÿndirirdi. Ne÷ÿ dÿfÿ dedi ki, bu evliliyin axûrû yoxdur,
axûrda Amyas bu qûzla evlÿndiyinÿ peøman olacaq; ancaq
 BEШ DONUZ BALASI

eyni zamanda, Karolinanûn baøûna köl olmasûndan da,

sanki, mÿmnun idi.
Puaro qaølarûnû qaldûrdû:
– Hÿqiqÿtÿn, belÿ fikirlÿøirdi?
– Mÿni yanlûø anlamayûn. Daim belÿ döøönmördö,
fÿqÿt zaman-zaman bunu aülûndan ke÷irirdi, zÿnnimcÿ.
Mÿncÿ, bu duyüusunun tam fÿrqindÿ deyildi. Filiplÿ bir-
birimizÿ ÷ox bÿnzÿmirik. Lakin qan baülûlûüû qÿribÿ øeydir.
Ènsan qardaøûnûn nÿlÿr hiss etdiyini baøa döøör.
– Bÿs o fÿlakÿtdÿn sonra?
Meredit Bleyk aüûr-aüûr baøûnû yellÿdi. Bir an özöndÿ
dÿrin kÿdÿr ifadÿsi gþrönöb yox oldu.
– Zavallû Filip. O, hÿqiqÿtÿn dÿ, sarsûlmûødû. Uzun
möddÿt þzönÿ gÿlÿ bilmÿdi. Amyasa ÷ox baülûydû. Onun
sÿnÿtinÿ pÿrÿstiø edirdi. Amyas Krale ilÿ mÿn eyni yaø­da
284 idik. Filip bizdÿn iki yaø ki÷ik idi. Buna gþrÿ dÿ Amyasa hÿr
zaman aøaüûdan yuxarû baxardû. Hÿ, o hadisÿ qarda­øûm
ö÷ön bþyök zÿrbÿ oldu. Karolinanûn ÿlindÿn ÷ox yanûq­lûydû.
– Demÿk, onun da bu baxûmdan he÷ bir øöbhÿsi
yox idi.
Meredit Bleyk:
– He÷ birimizin øöbhÿsi yox idi, – dedi. Qûsa sÿssizlik oldu.
Sonra Bleyk iradÿsiz insanlara xas olan ÿsÿbi, øikayÿt dolu
sÿslÿ, – bu hadisÿ sona ÷atmûø, unudulmuødu, – dedi, – indi
siz durub gÿlmisiniz, hÿr øeyi yenidÿn eøÿlÿmÿyÿ baølamûsûnûz.
– Mÿn deyil, Karolina Krale.
– Karolina? – Mereditin gþzlÿri bÿrÿldi. – Nÿ demÿk
istÿyirsiniz?
Puaro gþzlÿrini ondan ayûrmadan dedi:
– Balaca Karolina Kraleni deyirÿm.
Mereditin özö yumøaldû:
– Hÿÿ, balaca Karla. Bir az gec ÷atdû mÿnÿ.
– Elÿ bildiniz, Karolina Kralenin þzönö deyirÿm? Þz
mÿzarûnda sakitcÿ uyuyan bir insanû?
– Lazûm deyil, – Meredit Bleyk diksindi.
– Bilirsinizmi, þmrönön son gönlÿrindÿ qûzûna gþndÿr­
diyi mÿktublarûnda o, gönahsûz olduüunu yazûb?
Mereditin gþzlÿri yenÿ dÿ bÿrÿlÿ qaldû:
– Karolina belÿ yazûb?
– Hÿ.
 A
Puaro bir an susub soruødu:
– Bu, sizi tÿÿccöblÿndirir? K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– ßgÿr onu mÿhkÿmÿdÿ gþrsÿydiniz, sizi dÿ tÿÿc­cöb­
lÿndirÿrdi. Yazûq, sanki, bir köncÿ sûxûødûrûlmûødû, möda­
fiÿ­siz varlûq idi. He÷ möbarizÿ aparmaq haqqûnda döøön­
mördö dÿ.
– Tÿslim olmuødu?
– Yox, yox. Belÿ demÿk olmaz. Daha ÷ox sevdiyi adamû
þldörÿn adamûn peøman÷ûlûüûna qapûlmûødû. Hÿr halda,
o zaman mÿnÿ belÿ gÿlirdi.
– Èndi sizin buna øöbhÿniz var?
– Belÿ bir øey yazmaq, þzö dÿ þlöm ayaüûnda...
– Bÿlkÿ, bu, xilas olmaq naminÿ deyilmiø yalan idi?
– Puaro onun fikirlÿrinÿ istiqamÿt vermÿk istÿdi.
– Ola bilÿr, – Meredit razûlaøsa da, sÿsindÿ øöbhÿ
vardû, – ancaq Karolina belÿ etmÿzdi... 285
Puaro baøûnû yellÿdi.
Karla Lemarøan da belÿ sþylÿmiødi. Lakin Karla uøaqlûq
xatirÿlÿrinÿ ÿsaslanaraq bunu sþylÿmiødi. Ancaq Meredit
Bleyk Karolinanû yaxøû tanûyan insan idi. Bu, Karlanûn haqlû
olduüuna dair Puaronun ÿldÿ etdiyi ilk tÿsdiq idi. Meredit
Bleyk baøûnû qaldûrdû:
– ßgÿr Karolina gönahsûzdûrsa... o zaman... bötön
bun­lar, sadÿcÿ, aüûlsûzlûqdûr! – yavaøca sþylÿdi. – Mÿn
baø­qa ad tapa bilmirÿm buna. – Qÿflÿtÿn Puaroya tÿrÿf
dþndö. – Bÿs siz? Siz nÿ döøönörsönöz?
Qûsa sÿssizlik oldu. Sonra Puaro:
– Èndiki halda he÷ bir øey döøönmörÿm, – deyÿ
cavab verdi. – Sadÿcÿ, hÿr kÿsin tÿÿssöratlarûnû anlamaüa
÷alûøûram. Karolina Krale necÿ qadûn idi? Amyas Krale
necÿ adam idi? Bu arada o biri adamlar nÿ iø gþrördölÿr?
O iki gön ÿrzindÿ nÿlÿr oldu? Mÿnÿ bu suallarûn cavablarû
lazûmdûr. Qardaøûnûz mÿnÿ bu baxûmdan yardûm edÿcÿk.
Hadi­sÿlÿri xatûrladûüû øÿkildÿ yazacaq.
Meredit Bleyk sÿrt sÿslÿ:
– Onun yazdûqlarûnûn bu iøÿ he÷ bir faydasû olmaya­
caq, – dedi. – Filipin iøi baøûndan aøûr. Bir hadisÿ sona
÷atandan sonra tÿfÿrröatlarû o saat yaddaøûndan silinir.
Onun hÿr øeyi yanlûø xatûrlayacaüûna da ÿminÿm.
– ßlbÿttÿ, arada boøluqlar olacaq. Bunu bilirÿm...
 BEШ DONUZ BALASI

– Qulaq asûn... – Meredit birdÿn-birÿ susdu. Tÿkrar

sþzÿ baøladûüû zaman özö pþrtmöødö. – ßgÿr istÿsÿniz,
mÿn... mÿn dÿ eyni øeyi edÿ bilÿrÿm. Yÿni o zaman ikimi­
zin yazdûqlarûnû tutuødurarsûnûz.
Puaro bu tÿklifi tÿqdirlÿ qarøûladû:
– Bu, mÿnim ö÷ön ÷ox yaxøû olar. Bu ÷ox yaxøû fikirdir.
– Lap yaxøû. Onlarû mÿn dÿ yazaram. Haradasa kþhnÿ
xatirÿ dÿftÿrim olacaq. Lakin... – gönahkarcasûna göldö,
– mÿnim ÿdÿbiyyatdan baøûm ÷ûxmaz. Hÿtta xÿttim dÿ
o qÿdÿr yaxøû deyildir. Mÿndÿn daha artûq bir øey tÿlÿb
etmÿz­siniz, elÿ deyilmi?
– Mÿni öslub maraqlandûrmûr. Xatûrladûqlarûnûzû qûsaca
yazûn, mÿnÿ yetÿr. Kim nÿ dedi, özlÿrindÿ necÿ ifadÿ vardû,
nÿlÿr oldu? Ola bilÿr ki, bÿzi sþzlÿr vÿ ya hadisÿlÿr sizÿ
cinayÿtlÿ ÿlaqÿsi yoxmuø kimi gÿlsin. Bu, he÷ olmasa,
286 o evin atmosferini dÿ anlamaüa kþmÿk edÿr.
– Bÿli, nÿ demÿk istÿdiyinizi baøa döøörÿm. Gþrmÿ­di­
yiniz insanlarû, yerlÿri xÿyalûnûzda canlandûrmaq ÷ÿtin øeydir.
Puaro baøûyla tÿsdiqlÿdi:
– Ona gþrÿ dÿ sizdÿn bir øeyi dÿ rica edÿcÿyÿm. Older­
beri sizin evÿ qonøu idi, elÿ deyilmi? Oraya getmÿyimiz
vÿ fÿlakÿtin olduüu yeri gþzlÿrimlÿ gþrmÿyim möm­kön­
dörmö?
Meredit Bleyk aüûr-aüûr:
– Sizi oraya apara bilÿrÿm, – deyÿ mûzûldandû. – ßlbÿt­
tÿ, Olderberi bir xeyli dÿyiøilib.
– Binanû sþköb yenidÿn tikdilÿr?
– Xeyr, Allaha øökör olsun ki, bu, aüûllarûna gÿlmÿyib.
Fÿqÿt indi oranû bir ictimai tÿøkilat satûn alûb, orada
yataq­xana dözÿldiblÿr. Yayda bir dÿstÿ gÿnc Olderberiyÿ
doluøur. Bötön otaqlarû da ki÷ik höcrÿlÿrÿ ayûrûblar. Baü÷a
da bir xeyli dÿyiøilib.
– Siz Olderberinin kþhnÿ halûnû yaddaøûnûzda bÿrpa
etmÿli olacaqsûnûz.
– ßlimdÿn gÿlÿni edÿcÿyÿm. Oranû kþhnÿ gönlÿrdÿ
gþr­mÿyinizi istÿrdim. Èndiyÿ qÿdÿr gþrdöyöm mölklÿrin ÿn
gþzÿliydi.
Øöøÿli qapûlardan baü÷aya ÷ûxaraq, ÷ÿmÿnlÿ þrtölö
yoxuø­dan endilÿr. Puaro soruødu:
– Olderberini kim satdûrdû?
 A
– Balaca Karlanû himayÿyÿ gþtörÿn adamlar. Krale­
nin nÿyi var idisÿ, ona qaldû. Amyas vÿsiyyÿtnamÿ yazma­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

mûødû. Ona gþrÿ dÿ mirasû qûzûyla arvadû arasûnda bþlöø­dö­
rö­lÿcÿkdi. Karo­lina bir vÿsiyyÿtnamÿ hazûrlayaraq hÿr øeyi
qûzû­na ver­di­yini bildirdi.
– Þgey bacûsûna bir øey vermÿdimi?
– Anjelaya atasûndan pul qalmûødû.
Puaro baøûnû yellÿdi:
– Baøa döøörÿm... – Sonra birdÿn-birÿ baüûrdû. – Siz
mÿni haraya aparûrsûnûz? Èrÿlidÿ sahil var...
– Buranûn coürafiyasûnû sizÿ baøa salmalûydûm. Èndi
þzö­nöz bir ne÷ÿ dÿqiqÿdÿn sonra hÿr øeyi baøa döøÿcÿk­si­
niz. Burada ki÷ik bir kþrfÿz var. Kemel-Krik adlanûr vÿ sahi­
lin i÷ÿrilÿrinÿ doüru uzanûr. Èlk baxûødan bir ÷ayûn aüzûna
bÿn­zÿ­yir, ancaq ÿslindÿ, bu, dÿnizdir. Olderberiyÿ ÷at­maq
ö÷ön bu kþrfÿzin ÿtrafûnû dolanmaq lazûmdûr. Yolu qûsalt­ 287
maq istÿsÿniz, o zaman bu dar kþrfÿzi qayûqla ke÷mÿlisiniz.
Olderberi orada, qarøû tÿrÿfdÿdir. Baxûn, ev aüaclarûn ara­
sûn­dan gþrönör.
Ki÷ik bir ÷imÿrliyÿ gÿlib ÷ûxmûødûlar. Èrÿlidÿki aüacla­rûn
arasûndan bÿyaz mölk gþrönördö. Sahildÿ iki qayûq dayan­
mûødû. Meredit Bleyk Puaronun yardûmûyla bunlardan birini
suya saldû. Qarøû sahilÿ doüru irÿlilÿmÿyÿ baøladûlar.
Meredit baøa saldû:
– Ke÷miødÿ hÿmiøÿ bu yolla gÿlirdik. Fûrtûna qopduüu
vÿ ya yaüûø yaüdûüû zaman maøûna minÿrdik. Dolama yolla
getsÿk, oraya qÿdÿr ö÷ mil olar.
Kþrfÿzin o biri sahilindÿ qayûüû ustalûqla daø kþrpöyÿ
yaxûnlaødûrdû, sonra isÿ sahildÿki taxta evciklÿrÿ vÿ beton
terraslara ÿyri-ÿyri baxmaüa baøladû.
– Bunlarûn hamûsûnû tÿzÿ dözÿldiblÿr. Burada kþhnÿ bir
anbar, bir dÿ qayûqlar ö÷ön dayanacaq vardû, baøqa he÷
nÿ yox idi. Sahil boyunca gÿziøÿr, bax, orada, qayalarûn
olduüu yerdÿ dÿnizÿ girÿrdik.
Puaronun qayûqdan döømÿsinÿ kþmÿk etdi, qayûüû iplÿ
kþrpöyÿ baüladû; sÿrt yoxuødakû cûüûrla getmÿyÿ baøladûlar.
– Kiminlÿsÿ qarøûlaøacaüûmûza inanmûram, – dedi.
– Aprel ayûnda burada kimsÿ olmur. Tÿkcÿ Pasxa bayra­
mûnda kimlÿrsÿ gÿlir. Kiminlÿsÿ rastlaøsaq da, fikir vermÿ­
yin, qonøularûmûzla aram hÿmiøÿ yaxøû olub. Bu gön gönÿø
 BEШ DONUZ BALASI

yaman qûzdûrûr, elÿ deyilmi? Elÿ bil, yaydûr. Bax o vaxt da

hava ÷ox gþzÿl idi. Elÿ bil, sentyabr ayû deyildi, iyul ayû idi.
Gþyön özöndÿ gönÿø øÿfÿq sa÷ûrdû, ancaq soyuq kölÿk dÿ
ÿsirdi.
Yol aüaclûqdan ÷ûxdû, qayalûqlarûn yanûndan ke÷ib-get­
dilÿr.
Meredit ÿliylÿ iøarÿ etdi:
– Bax, Top baü÷asû dediklÿri yer buradûr. Döz onun
altûndayûq. Dÿniz tÿrÿfdÿn dolanûb o biri tÿrÿfÿ ke÷ÿcÿyik.
Cûüûr yenÿ aüaclarûn arasûndan ke÷di, ÿyri bir dþngÿyÿ
girdilÿr vÿ yöksÿk daø hasarlû bir qapûnûn þnönÿ gÿldilÿr. Yol
bundan o tÿrÿfÿ dÿ ziqzaq øÿklindÿ uzanûb gedirdi. Meredit
qapûnû a÷dû vÿ hÿr ikisi i÷ÿri girdi. Top baü÷asû dömdöz
bir yer idi. ßtrafdakû divarlarûn þnönÿ toplar qoyulmuødu.
Bu baü÷a insanda dÿnizin özÿrinÿ doüru uzanûrmûø kimi
288 tÿÿssörat oyadûrdû. Yuxarûda vÿ arxada aüaclar vardû. O biri
tÿrÿfdÿ, aøaüûda isÿ mavi dÿniz dalüalanûrdû.
– Gþzÿl yerdir bura, – dedi Meredit. Sonra da narazû
halda arxa divarûn þnöndÿ tikilmiø ki÷ik binanû gþstÿrdi.
– O zaman bu yox idi, ÿlbÿttÿ. Yerindÿ Amyasûn boyalarûnû,
pivÿlÿrini vÿ øezlonqlarû qoyduüu ki÷ik bir dam vardû. Yeri
dÿ beton deyildi. Buraya ÷uqun ayaqlû bir skamya vÿ masa
qoyulmuødu. Baøqa he÷ nÿ. Lakin buralar yenÿ dÿ bir
o qÿdÿr dÿyiømiø sayûlmaz. – Tÿrÿddöd i÷ÿrisindÿ sþzönö
tamamladû.
– Hadisÿ burada baø vermiødi? – Puaro soruødu.
Meredit baøûyla tÿsdiqlÿdi:
– Skamya, bax, orada idi, damûn þnöndÿ. Onun östön­
dÿ uzanûb þlmöødö. Dözdör, o, ÷ox vaxt rÿsm ÷ÿkÿrkÿn
skamyanûn östönÿ yayxanardû. Arxaya yayxanûb ÷ÿkdiyi
rÿs­mÿ gþzönö zillÿyÿrdi. Sonra da yerindÿn sû÷rayaraq dÿli
kimi ÷ÿkmÿyÿ baølardû. – Bir an susdu. – Buna gþrÿ dÿ
onu tap­dûqlarû zaman þlmöøÿ ÷ox da bÿnzÿmirmiø. Sanki,
arxaya yayxanûb birdÿn-birÿ yuxuya dalûbmûø. Bu zÿhÿr
ani iflic yaradûr. Adam he÷ aürû da hiss elÿmir. Mÿn... mÿn
bunun belÿ olduüuna bir az sevinirÿm dÿ...
Puaro bildiyi bir øeyi yenÿ soruødu:
– Onun þldöyönö ilk dÿfÿ kim gþrdö?
– Karolina. Yemÿkdÿn sonra. Deyÿsÿn, Amyasû hÿyat­
da ikÿn ÿn son mÿn vÿ Elsa gþrdök. Hÿr halda, onu gþr­
 A
dö­yömöz an þlömö ÷ox yaxûnlûqda olub. Gþrönör, zÿhÿr
artûq qanûna iølÿmÿyÿ baølayûbmûø, Amyas halsûz idi. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Ancaq... artûq bu haqda danûømaq istÿmirÿm. Hadisÿni
sizÿ yaza­ram, ÿn yaxøûsû. Bu daha asandûr. – Bunu deyib
bir­dÿn-birÿ dþnÿrÿk Top baü÷asûndan ÷ûxdû. Puaro he÷ bir
sþz demÿ­dÿn onun arxasûnca getdi.
Hÿr ikisi ziqzaqlû yolla getdi. Yuxarûda aüaclarla kþlgÿ­
lÿn­miø ÷ÿmÿnlik vardû, bir skamya vÿ masa qoyul­muødu.
Meredit dillÿndi:
– Buranû ÷ox da dÿyiødirmÿyiblÿr. Ancaq skamya belÿ
qÿdimyana bÿzÿdilmÿmiødi, sadÿcÿ, ÷uqundan idi vÿ östö
boyalûydû. Oturmaq ö÷ön rahat deyildi, ancaq baxûn, necÿ
mÿnzÿrÿ var burada!
Puaro onunla eyni fikirdÿ olduüunu bildirdi. Aüaclarûn
budaqlarû arasûndan Top baü÷asû vÿ kþrfÿz gþrönördö.
– O gön nahar yemÿyindÿn qabaq burada bir möddÿt 289
oturdum. Aüaclar o zaman bu qÿdÿr bþyök deyildi. Top
baü­÷a­sûnûn divarlarû buradan yaxøû gþrönördö. Bu divar­
larûn birinin özÿrindÿ Elsa oturmuødu, baøûnû da yana
÷evir­miødi. – Hiss olunmayacaq hÿrÿkÿtlÿ ÷iyinlÿrini ÷ÿkdi,
sanki, þz-þzönÿ danûøûrmûø kimi, – Aüaclar bizim bildiyi­
miz­dÿn daha tez bþyöyör, – dedi. – Bÿlkÿ dÿ, mÿn þzöm
qoca­lûram, nÿ bilim. Gÿlin evÿ gedÿk.
Hÿmin yolla davam edib evÿ ÷atana qÿdÿr getdilÿr. Bu
ev Georgi zamanûna aid olan qÿdim, gþzÿl bir ev idi. Lakin
binaya ÿlavÿlÿr edilmiødi, ÷ÿmÿnlik sahÿdÿ isÿ ÿlliyÿ qÿdÿr
ki÷ik taxta daxmacûq dözÿldilmiødi.
– Kiøilÿr burada yatûrlar, qûzlarsa evdÿ. Burada gþrmÿk
istÿdiyiniz bir øey olduüunu zÿnn etmirÿm. Otaqlar ara­
kÿs­mÿlÿrlÿ bþlönöb. Burada ki÷ik bir øöøÿbÿnd vardû.
Bun­lar onu veranda halûna gÿtiriblÿr. Yÿqin ki, burada din­
cÿl­mÿkdÿn xoølarû gÿlir. Heyif ki, he÷ bir øeyi ÿvvÿlki vÿziy­
yÿtindÿ saxlamayûblar. – Birdÿn geri dþndö. – Baøqa yolla
qayûdaq. Yoxsa ke÷miøi xatûrladûqca halûm xarablaøûr. Hÿr
yan xatirÿlÿrlÿ doludur.
Onlar sahilÿ daha uzun vÿ dolanbac bir yoldan ke÷ÿrÿk
qayûtdûlar. He÷ biri danûømadû. Puaro yol yoldaøûnûn hansû
hisslÿr ke÷irdiyini baøa döøördö.
Hendkross-Menora gÿlib ÷atanda Meredit Bleyk bir­
dÿn-birÿ danûømaüa baøladû:
 BEШ DONUZ BALASI

– Bilirsinizmi, o rÿsmi mÿn satûn aldûm. Amyasûn ÷ÿk­

mÿkdÿ olduüu hÿmin rÿsm ÿsÿrini. Onun bu cinayÿt özön­
dÿn pis mal kimi satûlmasûna, sonra da patologiyaya meyilli
olan hansûsa yaramazlarûn gÿlib ona tamaøa etmÿ­sinÿ kþn­
löm razû olmadû. Hÿqiqÿtÿn dÿ, qeyri-adi bir rÿsm idi bu.
Amyas indiyÿ qÿdÿr ÷ÿkdiyi rÿsmlÿrin ÿn yaxøûsû oldu­üunu
sþylÿrdi vÿ haqlûydû da. Rÿsmi, demÿk olar ki, tamam­la­
mûødû. Amyas bunun özÿrindÿ, sadÿcÿ, bir-iki gön daha
÷alûømaq istÿyirdi. Hÿmin rÿsmi gþrmÿk istÿyir­sinizmi?
– ßlbÿttÿ, ÷ox istÿyirÿm, – Puaro dÿrhal cavab verdi.
Bleyk onu holldan ke÷irÿrÿk cibindÿn bir a÷ar ÷ûxardû,
qapûnû a÷dû vÿ onlar toz qoxulu bþyök bir otaüa daxil oldu­
lar. Pÿncÿrÿ taxtalarû bÿrk-bÿrk baülanmûødû, Bleyk onlarû
a÷dû. Sonra da ÷ÿtinliklÿ pÿncÿrÿni yuxarû qaldûrdû. È÷ÿriyÿ
ÿtirli bahar havasû dolmaüa baøladû. Meredit:
290 – Hÿ, indi lap yaxøû oldu, – dedi.
Pÿncÿrÿnin þnöndÿ duraraq tÿmiz havanû i÷inÿ ÷ÿkdi.
Puaro da onun yanûna gÿldi. Bu otaüûn ÿvvÿllÿr nÿ mÿq­
sÿdlÿ iølÿdildiyini soruømaüa ehtiyac yox idi. Rÿflÿr boø idi,
ancaq buraya ÿvvÿllÿr qoyulan øöøÿlÿrin izlÿri qal­mûødû.
Bir köncdÿ kþhnÿ bir kimya cihazû dururdu. Hÿr tÿrÿf toz
i÷indÿydi.
Meredit pÿncÿrÿdÿn bayûra baxûrdû:
– Hÿr øeyi artûq elÿ asanlûqla xatûrlayûram ki. Burada
dayanûb yasÿmÿnlÿrin qoxusunu i÷imÿ ÷ÿkir vÿ sÿfeh kimi
dil boüaza qoymadan o baøabÿla dÿrmanlar haqqûnda
danû­øûrdûm.
Puaro dalüûn halda ÿlini uzadaraq bir yasÿmÿn ÷i÷ÿ­
yini qopardû. Meredit Bleyk qÿtiyyÿtli addûmlarla yaxûnlaøûb
divar­da östö þrtölö olan tablonun þrtöyönö ÷ÿkÿrÿk a÷dû.
Puaronun nÿfÿsi kÿsildi. Bu zamana qÿdÿr Amyas
Kralenin dþrd tablosunu gþrmöødö. Èkisini Tate qalere­ya­
sûnda, birini Londonda bir sÿnÿtsevÿrin evindÿ, birini dÿ
Filip Bleykin mÿnzilindÿ. Lakin indi rÿssamûn “ÿn yaxøû
ÿsÿ­rim” dediyi tabloya baxûrdû. Amyas Kralenin, hÿqiqÿtÿn,
bþyök sÿnÿtkar olduüuna qÿlbÿn inanmaüa baølamûødû.
Tablo onun öslubuna xarakterik olan bir manerada
÷ÿk­limiødi vÿ sanki, özÿri cilalanmûødû. Èlk baxûødan pla­katû
xatûr­ladûrdû, ÷önki tÿsviri yaratmaqdan þtrö parlaq rÿng­
lÿr­dÿn yararlanmûødû rÿssam. Rÿsmdÿ ÿyninÿ sarû kþynÿk,
 A
tönd-mavi øalvar geyinmiø gÿnc bir qûz divarûn östöndÿ
oturmuødu. Arxada mavi dÿniz gþrönmÿkdÿydi. Bu cör K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

rÿsmlÿri, adÿtÿn, reklam panoramlarûnda gþrmÿk olur.
Lakin ilk tÿÿssörat aldadûcûydû. Rÿsmdÿ ÷ÿtinliklÿ gþrönÿn
bir ÿyrilik vardû. Parûltû vÿ iøûq lazûm olduüundan ÷ox idi.
Qûza gÿlincÿ... O, bir hÿyat idi. Ènsanûn hÿyatda arzuladûüû
hÿr øey – gÿnclik, qaynar enerji, gþzÿllik tabloda ÿks olun­
muødu. Hÿlÿ onun nur sa÷an özö vÿ gþzlÿri...
Bu canlûlûq! Bu ehtiraslû gÿnclik! Demÿk, Amyas Kra­
le­nin tÿsÿvvöröndÿ Elsa Greer belÿ olmuødu. Buna gþrÿ
dÿ nazlû, xeyirxah qadûn olan arvadûnû tÿrk etmÿk istÿmiødi.
Elsa onun ö÷ön hÿyat, gÿnclik demÿk idi. Èncÿ vÿ øux
bÿdÿnli ideal bir varlûq, baøûnû xÿfifcÿ ÷evirmiødi, gþzlÿrindÿ
xaincÿsinÿ bir zÿfÿr parûltûsû vardû. Sÿnÿ baxûr, sÿni baødan-
ayaüa sözör vÿ gþzlÿyir...
Erköl Puaro ÿllÿrini yana a÷dû. 291
– Qeyri-adi! Hÿqiqÿtÿn dÿ, heyrÿtamizdir! – dedi.
Meredit Bleyk hÿyÿcanla:
– O qÿdÿr gÿnc idi ki... – dedi.
Puaro baøûyla tÿsdiqlÿdi. “Hamûsû elÿ bunu deyir: “×ox
gÿnc idi”, – bununla nÿ demÿk istÿyirlÿr? Bu qÿdÿr gönah­
sûz, insanû belÿ riqqÿtÿ gÿtirÿn, belÿ ÷arÿsiz? Lakin gÿnc­lik
belÿ olmur axû. Gÿnclik inadkardûr, qövvÿtlidir, göclödör vÿ
amansûzdûr! Daha bir øey var: gÿnclik kösÿyÿndir”, – Puaro
bunlarû xÿyalûndan ke÷irdi.
Bleykin arxasûnca qapûya doüru getdi. Puaronun Elsa
Greerÿ olan maraüû artmûødû. Bundan sonrakû gþröøö
onunla olacaqdû. Arxada qalan illÿr o ÷ûlüûn, o ehtiraslû,
o inad­kar varlûüû nÿ hala salmûødûr, gþrÿsÿn? Geriyÿ qan­rû­
lûb tÿkrar rÿsmÿ baxdû.
Onun gþzlÿri arxasûnca baxûrdû... Sanki, nÿsÿ sþylÿmÿk
istÿyirdi.
Puaro þz-þzönÿ: “ßgÿr onlarûn sþylÿdiklÿrini anlaya bil­
mÿsÿm? – dedi. – Gþrÿsÿn, bunu mÿnÿ o qadûnûn þzö sþy­
lÿ­mÿ­yi baca­ra­caq­mû? Yoxsa bu gþzlÿr, ÿslindÿ, onun indiki
sahi­bi­nin bil­mÿ­di­yi nÿlÿrisÿ ifadÿ etmÿk istÿyirdi? Bu qÿdÿr
þzön­dÿn­razû­lûq, qÿlÿ­bÿ­nin lÿz­zÿ­tini acgþzlöklÿ gþz­lÿ­mÿk...
Son­ra þlöm ara­ya gir­miø vÿ o hÿyÿcanlû, vÿhøi cay­naq­la­rûn
ara­sûn­dan ovu­nu qamar­lamûødû. O ehtiras dolu gþz­lÿr­dÿ­ki
parûl­tû sþn­möø­dö. Gþrÿ­sÿn, Elsa Gree­rin gþzlÿri indi necÿdir?”
 BEШ DONUZ BALASI

Rÿsmÿ tÿkrar nÿzÿr saldûqdan sonra otaqdan ÷ûxdû.

“×ox canlû, hÿyatla dolu bir qûzmûø”, – deyÿ döøönördö.
Nÿdÿnsÿ, qÿlbini birdÿn-birÿ yöngölcÿ bir qorxu sar­
mûødû.

VIII ôÿñèë
Ö×ÖNCÖ DONUZ BALASÛNA
YEMßK VERDÈLßR...

Bruk-Stritdÿki evin pÿncÿrÿlÿrini qutularda ÿkilmiø lalÿ­

lÿr bÿzÿyirdi. Qapûdan i÷ÿri girdiyiniz zaman holldakû bþyök
vazaya qoyulmuø aü yasÿmÿnlÿrin gþzÿl qoxusu adamûn
özönÿ vururdu. Yaølû bir xidmÿt÷i Puaronun ølyapasûnû vÿ
ÿlaüacûnû aldû. Baøqa gÿnc bir qulluq÷u bunlarû dÿrhal alûb
292 apardû. Yaølû xidmÿt÷i nÿzakÿt dolu tþvrlÿ mûzûldandû:
– Buraya buyurunuz, cÿnab.
Puaro onun arxasûnca holldan ke÷ÿrÿk ö÷ pillÿ endi. Bir
qapû a÷ûldû vÿ xidmÿt÷i onun adûnû dÿqiq vÿ aydûn øÿkildÿ
i÷ÿriyÿ bildirdi. Sonra qapû Puaronun arxasûnca qapandû
vÿ sobanûn þnöndÿki kreslodan qalxan incÿ, ucaboylu bir
adam Puaroya doüru gÿldi.
Lord Dittiøamûn qûrxa yaxûn yaøû vardû. Èngiltÿrÿnin ÿsil-
nÿcabÿtli ailÿlÿrindÿn olmaqla yanaøû, hÿm dÿ øair idi. Sÿh­
nÿyÿ qoyulan iki ekstravaqant mÿnzum dramû ö÷ön bir
xeyli pul xÿrclÿnmiø vÿ bu ÿsÿrlÿr bþyök uüur qazanmûødû.
Lord Dittiøamûn alnû qabarûq, ÷ÿnÿ xÿtlÿri sÿrt idi, qeyri-adi
gþzlÿri vÿ inanûlmayacaq qÿdÿr qÿøÿng aüzû vardû.
– Buyurun, ÿylÿøin, mösyþ Puaro, – dedi.
Bel÷ikalû bir kresloya ÿylÿøÿrÿk ev sahibinin uzatdûüû
qutudan siqaret gþtördö. Lord Dittiøam ehmalca qutunu
baüladû, kibrit ÷ÿkib Puaronun siqaretini yandûrmasûnû gþz­
lÿdi, bundan sonra yerinÿ ke÷di vÿ döøöncÿli baxûølarla
qona­üûnû sözdö:
– Bildiyimÿ gþrÿ, mÿnimlÿ deyil, arvadûmla gþröømÿ­yÿ
gÿlmisiniz? – dedi.
– Ledi Dittiøam lötfkarlûq gþstÿrib mÿnimlÿ gþröøÿcÿ­
yinÿ razûlûq vermiødi. – Puaro dedi.
– Baøa döødöm.
Qûsa sÿssizlik oldu. Sonra Puaro mûzûldandû:
 A
– Buna etirazûnûzûn olmadûüûna ömid edirÿm, lord Dit­
tiøam. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Arûq, xÿyala dalmûø insan özö birdÿn-birÿ øirin tÿbÿs­
sömlÿ aydûnlandû:
– Èndiki zamanda hansû qadûn þz ÿrinin sþzönÿ baxûr,
mösyþ Puaro?
– Demÿk, siz etiraz edirsiniz?
– Yox, buna “etiraz edirÿm” demÿk olmaz. Ancaq bu
sorüu-sualûn arvadûma pis tÿsir gþstÿrÿcÿyindÿn bir az
qorx­du­üumu etiraf etmÿliyÿm. Ècazÿ verin, sizinlÿ a÷ûq
danû­øûm. Èllÿr þncÿ, arvadûm ÷ox gÿnc ikÿn baøûna qorxunc
bir hadisÿ gÿlib. Bunun yaratdûüû sarsûntûdan qurtulduüuna
ömid edirdim. Hÿtta onun bu hadisÿni unutduüunu döøö­
nördöm. Lakin indi siz ortaya ÷ûxdûnûz. Soruøacaüûnûz sual­
larûn kþhnÿ xatirÿlÿri oyadacaüû qa÷ûlmazdûr.
– Tÿÿssöf ki, elÿdir, – Puaro ona acûyaraq cavab verdi. 293
– Nÿticÿnin necÿ olacaüûnû tÿsÿvvör etmÿkdÿ ÷ÿtinlik
÷ÿkirÿm.
– Lord Dittiøam, sizi ÿmin edÿ bilÿrÿm: ledi Dittiøamûn
ÿhvalûnû pozmamaqdan þtrö ÿlimdÿn gÿlÿni edÿcÿyÿm.
Mÿn bildiyimÿ gþrÿ, o, hÿssas vÿ ÿsÿbi qadûndûr.
Lord Dittiøam gþzlÿnilmÿz øÿkildÿ qÿhqÿhÿ ÷ÿkdi:
– Elsamû? Elsa bir at qÿdÿr qövvÿtlidir.
– O halda... – Puaro diplomat ÿdasûyla sþzönö yarûda
kÿsdi. Bu, ona maraqlû gþrönmöødö.
– Elÿ bir sarsûntû ola bilmÿz ki, arvadûm ona qatlana
bilmÿsin, – dedi lord Dittiøam. – Sizinlÿ gþröømÿyÿ nÿ
ö÷ön razû olduüunun sÿbÿbini bilirsinizmi?
– Hÿr halda, maraqdan, – Puaro sakit-sakit sþylÿdi.
Hÿmsþhbÿtinin gþzlÿrindÿ Puaroya qarøû mÿmnun­luq
duymaüa baøladûüûnû gþstÿrÿn parûltû vardû.
– Demÿk, bunu sezdiniz.
– ßlbÿttÿ. Qadûnlar he÷ vaxt möstÿqil bir detektivlÿ
danûø­maq försÿtini ÿldÿn qa÷ûrmazlar. Kiøilÿrsÿ onu rÿdd
edÿrlÿr.
– Bÿzi qadûnlar da onu rÿdd edÿ bilÿrlÿr.
– Ancaq detektivi gþrdökdÿn sonra. Daha ÿvvÿl
deyil.
– Ola bilÿr... – Lord Dittiøam bir an dayandû. – Kimÿ
lazûmdûr axû bu kitab?
 BEШ DONUZ BALASI

Puaro ÷iyinlÿrini ÷ÿkdi:

– Kimlÿrsÿ olub-ke÷miø motivlÿri, ke÷miø interme­di­
ya­larû dirildir, kimlÿrsÿ kþhnÿ kostyumlarû dÿbÿ mindirir.
Bir baø­qasû isÿ yaddaøûnda ke÷miø cinayÿtlÿri tÿzÿdÿn
can­lan­dûr­maq istÿyir.
Lord Dittiøam nifrÿtlÿ yerindÿ qurcuxdu.
– Buna istÿdiyiniz kimi yanaøa bilÿrsiniz, insanlarûn
tÿbiÿ­tini dÿyiødirÿ bilmÿzsiniz. Cinayÿt bir dramdûr. Ènsanlar
da dramlara maraqlûdûrlar.
Lord Dittiøam razûlaødû:
– Elÿdir, ÿlbÿttÿ...
Puaro davam etdi:
– Buna gþrÿ dÿ sizin dÿ baøa döødöyönöz kimi, bu
kitab yazûlacaq. Mÿnim vÿzifÿm bu kitabda kobud sÿhvlÿrÿ
yol verilmÿsinin vÿ ya faktlarûn tÿhrif edilmÿsinin qarøûsûnû
294 almaqdûr.
– Bu hadisÿ ilÿ baülû faktlarû hÿr kÿsin bildiyini döøö­
nördöm.
– Faktlarû hÿ. Lakin bunlarûn yozulmasûnû bilmirlÿr.
Dittiøam dÿrhal soruødu:
– Bu sþzlÿrinizlÿ nÿ demÿk istÿyirsiniz, mösyþ Puaro?
– ßzizim lord Dittiøam, tarixi faktlara yanaøma imkan­
larûnûn nÿ qÿdÿr ÷oxsaylû olduüunu mÿgÿr siz bilmirsiniz?
Mÿsÿlÿn, gþtörÿk elÿ krali÷a Mariya Stöartû. Onun haq­
qûnda nÿ qÿdÿr kitab yazûlûb. Bu kitablarda onu gah tale
qurbanû bir zavallû, gah þz bildiyi kimi hÿrÿkÿt edÿn ÿxlaqsûz
qadûn, gah sadÿlþvh mÿlÿk, gah intriqa÷û qatil, gah da
hadisÿlÿrin qurbanû olaraq gþstÿrmiølÿr! Bunlarûn i÷indÿn
istÿdiyinizi se÷ÿ bilÿrsiniz.
– Bÿs bu hadisÿdÿ? Kraleni arvadû þldöröb – hÿr halda,
bu, söbuta yetirilib. Proses zamanû da arvadûma, mÿncÿ, haq­
sûz yerÿ ÷irkin höcumlar olub. Sonradan mÿhkÿmÿ salo­nun­
dan gizlicÿ ÷ûxmalû olub. Hamû ona ÿmÿlli-baølû döømÿn olub.
– Èngilislÿr ÷ox ÿxlaqlû insanlardûr, – Puaro dedi.
– Hÿqiqÿtÿn, elÿdir. Allah onlarûn bÿlasûnû versin!
– Pua­roya baxaraq ÿlavÿ etdi. – Bÿs siz necÿ?
Puaro xÿfifcÿ gölömsÿdi:
– Mÿn? Mÿn ÿxlaq qaydalarûna uyüun hÿyat sörörÿm.
Lakin bu cör yaøamaq insanûn yöksÿk mÿnÿviyyat sahibi
olduüu anlamûna gÿlmÿz.
 A
Lord Dittiøam:
– Bÿzÿn xanûm Kralenin necÿ qadûn olduüunu döøö­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

nörÿm, – dedi. – Bu qadûnûn hisslÿrinin tÿhqir olunmasû
haqqûndakû bötön o sþhbÿtlÿr. Mÿncÿ, bu sþhbÿtlÿrin
arxasûnda nÿsÿ baøqa øeylÿr var idi.
Puaro ona haqq qazandûrûrmûø kimi o saat baøûnû yellÿdi:
– Bÿli. Arvadûnûz bunun nÿ olduüunu, bÿlkÿ dÿ, bilir.
– Mÿnim arvadûm? – Lord Dittiøam sÿslÿndi. – Arvadûm
mÿnÿ bu hadisÿdÿn bircÿ dÿfÿ belÿ danûømayûb.
Puaro maraqla onun özönÿ baxdû:
– Èndi baøa döøörÿm...
Lord sÿrt sÿslÿ onun sþzönö kÿsdi:
– Nÿyi baøa döøörsönöz?
Puaro tÿzim edÿrÿk:
– Bir øairin poetik tÿxÿyyölönö, – dedi.
Lord Dittiøam ayaüa qalxaraq zÿngi ÷aldû. 295
– Arvadûm sizi gþzlÿyir, – sÿrt ÿdayla dedi.
Qapû a÷ûldû, nþkÿr gþröndö:
– Zÿngi ÷aldûnûzmû, milord?
– Mösyþ Puaronu ledi Dittiøamûn yanûna þtörön.
Bel÷ikalû detektiv yenÿ nþkÿrin arxasûnca pillÿkÿnlÿri
÷ûx­maüa baøladû. Ayaqlarû uzun töklö, ipÿk xalûlarda gþmö­
lördö, sanki. Loø, gizli iøûqlar... Hÿr tÿrÿfdÿ ev sahibinin
nÿ qÿdÿr varlû olduüunu gþstÿrÿn ÿøyalar. Zþvqdÿn isÿ
ÿsÿr-ÿla­mÿt yox idi. Lord Dittiøamûn otaüûnûn hÿdsiz sadÿ­
liyi. Ancaq evin baøqa yerlÿrindÿ var-dþvlÿt daøûb-tþkö­
lör. Hÿr øeyin ÿn yaxøûsû se÷ilib, lakin mötlÿq hÿr øeyin
zahirÿn parûltûlû olanû. Sadÿcÿ, hÿr øey “ne÷ÿyÿ olur-olsun”
prinsipiylÿ alûnûb vÿ yaradûcû fantaziyaya he÷ bir yer veril­
mÿyib.
Puaro þz-þzönÿ mûzûldandû: “Ö÷öncö donuz qonaqlûq
verdi? Bÿli, qonaqlûq!”
Onu gÿtirdiklÿri otaq ÷ox geniø deyildi. Bþyök qonaq
salonu ikinci mÿrtÿbÿdÿ idi. Bura isÿ ev sahibÿsinin øÿxsi
otaüûydû. Puaro nþkÿrin tÿqdimatûndan sonra i÷ÿriyÿ girÿr­
kÿn ledi Dittiøam da sobanûn þnöndÿ dayanmûødû.
Puaronun yadûna daha bir misra döødö: “O, gÿnc
yaøûn­da þlmöødö...”
Xÿyalÿn bu sþzlÿri tÿkrar edÿ-edÿ o, bir zamanlar Elsa
Greer olmuø indiki Elsa Dittiøama baxûrdû.
 BEШ DONUZ BALASI

Ledi Dittiøamûn Meredit Bleykin gþstÿrdiyi rÿsmdÿki

Elsa Greerlÿ he÷ bir ÿlaqÿsi yox idi. Hÿr halda, Puaro gÿnc
qadûnû kö÷ÿdÿ gþrsÿydi, tanûya bilmÿzdi. O rÿsmdÿki hÿyat
dolu, canlû gÿnc bir qûz idi. Halbuki qarøûsûnda duran gÿnc
qadûn, sanki, insanda he÷ bir zaman gÿnc olmamûø kimi
tÿsir buraxûrdû. Lakin eyni zamanda, bu qadûnda Kra­le­nin
rÿsmindÿ olmayan bir øey dÿ vardû: Elsa ÷ox gþzÿl qadûn
idi. Hÿ, onu qarøûlamaüa ÷ûxan ÿsl gþzÿl idi. Vÿ ÿlbÿt­tÿ ki,
hÿlÿ ÷ox gÿnc idi. Ne÷ÿ yaøû olardû? ßgÿr o faciÿ baø verÿn
zaman iyirmi yaøûndaydûsa, indi ÿn ÷ox otuz altû yaøû vardû.
Qara sa÷larû ideal quruluøa malik baøûnû gþzÿl øÿkil­dÿ sar­
mûø, diqqÿtlÿ daranmûø vÿ qûvrûlmûødû. Öz cizgilÿri, demÿk
olar, klassik idi, mökÿmmÿl makiyajû vardû.
Birdÿn-birÿ þzönö birtÿhÿr hiss etmÿyÿ baøladû. Gþrö­
nör, qoca Conatanûn Cölyetta haqqûnda danûødûqlarû­nûn
296 tÿsi­rin­dÿn idi... Yox, bu, Cölyetta deyildi. Romeosunun
þlö­möylÿ barûømûø vÿ yaøamaqda davam edÿn Cölyettanû
tÿsÿv­vörÿ gÿtirmÿk olarmû?.. Mÿgÿr Cölyetta olmaüûn
mÿnasû gÿnc yaøûnda þlömÿ atûlmaqda deyildimi? Elsa
Greer saü qalmûødû...
Gÿnc qadûn danûømaüa baøladûüû zaman sÿsi sakit vÿ
monoton idi.
– Tÿklifiniz mÿni ÷ox maraqlandûrdû, mösyþ Puaro.
Lötfÿn, oturun vÿ mÿnÿ nÿ istÿdiyinizi baøa salûn.
Puaro bunun ÿksini döøönördö: “Onun÷ön bu mÿsÿlÿ
ÿsla maraqlû deyil”. Èri ala gþzlÿri dalüasûz gþlÿ bÿnzÿyirdi.
Puaro yenÿ dÿ þzönö ÿcnÿbilÿr kimi aparmaüa baøladû.
– Mÿn bir az tÿrÿddöd i÷ÿrisindÿyÿm, madam, nÿ edÿ­
cÿyimi he÷ bilmirÿm.
– Nÿyÿ gþrÿ?
– ×önki o kþhnÿ faciÿ haqqûnda danûømaüûn sizin
ö÷ön aüûr olacaüûnû baøa döøörÿm!
Bu sþzlÿr gÿnc qadûnûn bir qÿdÿr kefini a÷dû. Özöndÿ
istehzalû ifadÿ ÿmÿlÿ gÿldi. Puaronun qorxusu a÷ûq-aøkar
ona gölönc gþrönmöødö.
– Deyÿsÿn, bu fikrÿ gÿlmÿyinizÿ ÿrim sÿbÿb olub?
Evÿ gÿldiyiniz zaman sizi o qarøûladû, elÿ deyilmi? O nÿ
baø verdiyini baøa döømör. He÷ vaxt da baøa döømÿyib.
Mÿn ÿrimin döøöndöyö kimi örÿyiyumøaq qadûn deyilÿm.
– Özön­dÿki tÿbÿssöm hÿlÿ dÿ ÷ÿkilmÿmiødi. – Mÿnim atam
 A
sadÿ fÿhlÿ idi. Ancaq var-dþvlÿt toplayûb adam arasûna ÷ûx­
maüû bacardû. Bunu ancaq yumøaqörÿkli olmayan adam­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

lar bacara bilÿr. Mÿn dÿ onun kimiyÿm.
“Elÿdir ki var, – Puaro fikrindÿn ke÷irdi, – Karolina
Kra­le­nin evindÿ qalmaqdan þtrö gÿrÿk gþnöqalûn olasan”.
Ledi Dittiøam soruødu:
– Yaxøû, sizÿ nÿ kþmÿyim dÿyÿ bilÿr?
– Ke÷miøi döøönmÿyin sizin÷ön aürûlû olmayacaüûna
ÿminsinizmi, madam?
Gÿnc qadûn bir an döøöndö vÿ birdÿn Puaro ledi Dit­
ti­øamûn ÷ox a÷ûq sþzlö insan olduüunu anladû. O ancaq
mÿc­bur qaldûüû tÿqdirdÿ yalan sþylÿyÿ bilÿr, þz mÿnfÿÿti
ö÷ön deyil.
– Xeyr, aürûlû olmayacaq, – ledi Dittiøam dalüûn halda
cavab verdi. – Kaø elÿ aürûlû olaydû, buna etiraz etmÿzdim.
– Nÿ ö÷ön? 297
Gÿnc qadûn sÿbirsiz bir tþvrlÿ:
– He÷ nÿ hiss etmÿmÿk xoø bir øey deyil, – dedi.
Vÿ yenÿ dÿ Puaro döøöndö: “Bÿli, Elsa Greer þlmöø...”
Dilindÿ isÿ belÿ sþylÿdi:
– Elÿ isÿ, bu, mÿnim iøimi asanlaødûracaq, madam.
Ledi Dittiøam gölÿr özlÿ soruødu:
– Þyrÿnmÿk istÿdiyiniz nÿdir?
– Yaddaøûnûz yaxøûdûrmû, madam?
– Mÿncÿ, pis deyil.
– O gönlÿr haqqûnda ÿtraflû danûømaüûn sizi sarsûtma­
ya­caüûna ÿminsiniz?
– Qÿtiyyÿn sarsûtmayacaq. Aürûnû ancaq yaøandûüû
anda hiss edÿ bilÿrsÿn.
– Bÿli, bÿzi insanlar mÿhz belÿ döøönör.
– Bax bunu ÿrim Edvard baøa döøÿ bilmir, – ledi Dit­
tiøam dedi. – Ona elÿ gÿlir ki, mÿsÿlÿn, mÿhkÿmÿ pro­sesi
mÿnim ö÷ön ÷ox aüûr sûnaq olub.
– Aüûr sûnaq deyildimi?
– Xeyr, – deyÿ Elsa Dittiøam cavab verdi, sÿsindÿ bir
zamanlar duyduüu mÿmnunluüun ÿks-sÿdasû vardû. – He÷
aüûrlûüû yox idi, ÿksinÿ, ÷ox ÿylÿndim. – Èlahi, o yaramaz
Depli÷ mÿni nÿ qÿdÿr sûxûødûrdû. Nÿ yaman iblis adam idi.
Ancaq onunla möbarizÿ aparmaq xoøuma gÿldi. Nÿ qÿdÿr
elÿsÿ dÿ, mÿni ÿyÿ bilmÿdi, – gölömsÿyÿrÿk Puaroya
 BEШ DONUZ BALASI

baxdû. – Ömid edirÿm ki, sizin xÿyallarûnûzû alt-öst etmÿdim?

Hÿr halda, iyirmi yaøûnda bir qûz utandûüûndan yerin dibinÿ
girmÿli idi. Ancaq mÿn elÿ deyildim. Mÿnÿ nÿ deyirdilÿrsÿ,
vecimÿ dÿ almûrdûm. Èstÿdiyim tÿkcÿ bir øey vardû.
– Nÿydi o?
– Èstÿyirdim onu assûnlar, – Elsa Dittiøam dedi.
Puaro gÿnc qadûnûn ÿllÿrinÿ baxdû. Gþzÿl ÿllÿri vardû.
Dûrnaqlarû uzun vÿ sivri idi. Bu ÿllÿrdÿn yûrtûcûlûq yaüûrdû.
– Mÿnim kinli insan olduüumu döøönörsönöz? Olsun.
Mÿnÿ vurulan hÿr zÿrbÿnin intiqamûnû almaüa hazûram.
O qadûn, sadÿcÿ, murdar idi. Amyasûn mÿni sevdiyini
bilirdi, onu tÿrk etmÿyÿ hazûrlaødûüûndan xÿbÿri vardû vÿ
Amyasû ancaq ona gþrÿ þldördö ki, mÿnÿ qismÿt olmasûn.
– Pua­ro­nun gþzlÿrinÿ baxdû. – Bu hÿrÿkÿt sizÿ lÿyaqÿtsizlik
kimi gþrönmörmö?
298 – Bÿs siz qûsqanclûq adlû bir øeyin varlûüûnû baøa döø­
mörsönöz vÿ bu hissÿ qapûlmûø bir insanûn halûna yan­mûr­
sûnûz?
– Yox, belÿ adamlarûn halûna yanmûram. ßgÿr oyun
oynanûlûbsa, demÿk, artûq oynanûlûb. ßgÿr kiøini þzöndÿ
sax­laya bilmirsÿnsÿ, qoy ÷ûxûb haraya istÿyir getsin. Belÿ,
mÿn bir adamû þz øÿxsi mölkiyyÿtinÿ ÷evirmÿk iøini baøa
döøÿ bilmirÿm.
– Bÿlkÿ dÿ, Amyasla evlÿnsÿydiniz, baøqa cör fikirlÿ­
øÿrdiniz.
– Mÿn belÿ döøönmörÿm. Biz... – Birdÿn-birÿ o, Pua­
roya xoø tÿbÿssöm baüûøladû. Bel÷ikalû detektivÿ bu tÿbÿs­
söm bir az qorxunc gþröndö, ÷önki qadûnûn bu andakû
ger÷ÿk duyüularûyla bir ÿlaqÿsi yox idi bu gölömsÿmÿnin.
– Bir øeyi yaxøûca anlamaüûnûzû istÿyirÿm, – dedi, – elÿ bil­
mÿyin ki, Amyas Krale gönahsûz bir qûzû yoldan ÷ûxarmûødû.
He÷ dÿ elÿ deyildi! Mÿnim bu iødÿ payûm onunkundan ÷ox
idi. Amyasla bir mÿclisdÿ tanûø olmuødum vÿ ona vurul­
muødum. Baøa döømöødöm ki, o, mÿnim olmalûdûr...
ßmÿlli-baølû parodiyadûr, ancaq:
O zaman mÿn
Hÿyatûmû baüûølaram, inan, sÿnÿ
Vÿ sÿninlÿ yollanaram
Dönyanûn lap sonuna...1
1
V.Øekspir. Romeo vÿ Cölyetta. Àkt II. Sÿhnÿ II.
 A
– Evli olmasûna baxmayaraqmû?
– Kÿnar øÿxslÿrin daxil olmasû qadaüandûr! Elÿmi? Hÿr K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

hansû bir hÿrÿkÿti etmÿsindÿn þtrö insandan, mÿtbÿÿdÿ
÷ap olunmuø quru elanda yazûlanlardan daha ÷ox øey
tÿlÿb olunur. Arvadûyla yola getmirdilÿr, mÿnimlÿsÿ xoøbÿxt
olacaqdû, nÿyÿ gþrÿ bunu etmÿmÿliydi? Hamûmûz hÿyatda
bir dÿfÿ yaøayûrûq.
– Ancaq onun arvadûyla xoøbÿxt olduüunu sþylÿyirlÿr.
Elsa baøûnû yellÿdi:
– Xeyr. Onlar itlÿ piøik kimi yola getmirdilÿr. Qadûnûn
dûr-dûrû kÿsilmÿk bilmirdi... O qadûn... Of, o qadûn dÿhøÿt
idi, dÿhøÿt. Ayaüa qalxaraq bir siqaret yandûrdû. Xÿfifcÿ
gölömsÿdi. – Bÿlkÿ, ona qarøû haqsûzlûq edirÿm. Lakin onun
iyrÿnc bir insan olduüunu döøönörÿm.
Puaro dÿrin fikrÿ dalmûø halda:
– Hÿ, ÷ox bþyök faciÿdir, – dedi. 299
– Bÿli, bþyök faciÿdir.
Gÿnc qadûn birdÿn-birÿ Puaroya tÿrÿf dþndö. Þlmöø
insanûn özönö xatûrladan yorüun vÿ ifadÿsiz ÷þhrÿsi birdÿn-
birÿ canlandû:
– Mÿni dÿ þldördö, baøa döøörsönöz? Mÿni þldördö.
O göndÿn bÿri he÷ bir øey hiss etmirÿm. He÷ bir øey...
– sÿsi al÷aldû. – Boøluq! – ßsÿbi halda ÿllÿrini yellÿdi.
– Muzeydÿki i÷i doldurulmuø bir balûüa bÿnzÿyirÿm mÿn!
– Yÿni Amyas Krale sizin ö÷ön bu qÿdÿr þnÿmli idi?
Elsa baøûnû yellÿdÿrÿk tÿsdiqlÿdi. Bu hÿrÿkÿti qeyri-adi
tÿrzdÿ, sanki, Puaroya örÿk qûzdûraraq etdi, ÷ox tÿsirliydi.
– Göman edirÿm ki, mÿn hÿr zaman dardöøöncÿli olmu­
øam, – fikirli halda bildirdi, – bÿlkÿ dÿ... Cölyetta kimi þzö­
mö xÿncÿrlÿ þldörmÿli idim. Lakin bunu etsÿydim, hÿr øeyin
sona ÷atdûüûnû, hÿyatûn mÿni yendiyini etiraf etmiø olacaq­dûm.
– Yaxøû, bÿs bunun ÿvÿzindÿ nÿ qazandûnûz?
– Ènsan ÿgÿr bÿdbÿxtliyÿ qalib gÿlirsÿ, artûq hÿr øeyi
qazana bilÿr. Mÿn bÿdbÿxtliyin þhdÿsindÿn gÿldim. Nÿsÿ,
yeni bir øey tapmaüû qÿrara aldûm.
Hÿ, yeni bir øey. Qadûn danûødûqca Puaro, sanki, canlû
øÿkildÿ onun þz planlarûnû necÿ hÿyata ke÷irdiyini gþrördö.
Bu gþzÿl, varlû vÿ cazibÿdar qadûn hÿyatûndakû boøluüu
doldurmaqdan þtrö þzönön acgþz, yûrtûcû ÿllÿriylÿ daha
iri tikÿlÿri necÿ dÿ qamarlamaq istÿyir. Ona qÿhrÿmanlar
 BEШ DONUZ BALASI

lazûm olub – mÿøhur aviatora ÿrÿ gedib, sonra, gþrönör,

Amyasa bÿnzÿdiyinÿ gþrÿ Arnold Stivenson adlû ucaboy,
göclö bir sÿyyahla evlÿnib. Daha sonra isÿ yenÿ yaradûcû
bir øÿxslÿ, Dittiøamla qovuøub.
– Mÿn ikiözlö insan deyilÿm, – Elsa Dittiøam deyirdi.
– Sevdiyim bir ispan atalar sþzö vardûr. “Allah deyir: istÿdi­
yini al, fÿqÿt ÿvÿzini þdÿ”. Mÿn dÿ belÿ etdim. Èstÿdiyimi
aldûm. Lakin ÿvÿzini þdÿmÿyÿ dÿ hÿmiøÿ hazûr idim.
Erköl Puaro:
– Lakin baøa döømÿdiyiniz bir mÿqam var, – deyÿ
cavab verdi. – Bÿzi øeylÿri pulla satûn almaq olmaz.
Qadûn sûnayûcû nÿzÿrlÿrlÿ ona baxdû:
– Mÿn tÿkcÿ pulu nÿzÿrdÿ tutmurdum.
– ßlbÿttÿ, ÿlbÿttÿ. Nÿyi nÿzÿrdÿ tutduüunuzu bilirÿm,
– Puaro cavabûnda dedi. – Lakin hÿyatda elÿ øeylÿr var ki,
300 pulla þl÷ölÿ bilmÿz.
– Boø øeydir!
Puaronun özönÿ hissolunmayacaq tÿbÿssöm qondu.
Qadûnûn sÿsindÿ fabrikdÿ iølÿyÿn vÿ tÿsadöfÿn varlan­
maüû bacarmûø qûzcûüazûn tÿkÿbbörö vardû. Puaronun ona
birdÿn-birÿ yazûüû gÿlmÿyÿ baøladû. Qadûnûn øumal dÿri­
sinÿ, yaøû bilinmÿyÿn özönÿ vÿ yorüun gþzlÿrinÿ baxdû vÿ
Amyas Kralenin rÿsmindÿki qûzû xatûrladû.
Elsa Dittiøam:
– Mÿnÿ o kitab haqqûnda ÿtraflû danûøûn, – dedi. – Bu
kitabû nÿ ö÷ön ÷ap etmÿk istÿyirlÿr? Kimin ideyasû­dûr bu?
– ßziz ledi, naøirlÿrin tÿk bircÿ mÿqsÿdi var: kþh­
nÿ sensasiyalara yenidÿn bÿzÿk-dözÿk vurub tÿzÿ adûyla
camaata sûrûmaq.
– Ancaq bu kitabûn möÿllifi siz deyilsiniz.
– Xeyr, mÿn cinayÿt mÿsÿlÿlÿri özrÿ ekspertÿm.
– Yÿni demÿk istÿyirsiniz ki, cinayÿt haqqûnda kitab
yazanlar sizinlÿ mÿslÿhÿtlÿøirlÿr?
– Hÿr zaman deyil. Bu dÿfÿ bir nÿfÿr mÿndÿn bunu
istÿyib.
– Kim?
– Necÿ deyim? Bu iølÿ maraqlanan bir nÿfÿrin xahi­
øiylÿ mÿn kitabûn ÿlyazmasûnû yoxlamalûyam.
– Kimdir o?
– Miss Karla Lemarøan.
 A
– O kimdir elÿ?
– Amyas vÿ Karolina Kralenin qûzû. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Elsa bir an ÷aøqûnlûq i÷ÿrisindÿ ona baxdû.
– Hÿÿ, ÿlbÿttÿ. Bir uøaqlarû vardû. Hÿr halda, artûq
bþyö­möødör.
– Bÿli. Èndi iyirmi bir yaøûndadûr.
– Necÿ qûzdûr o?
– Ucaboylu, qarayanûz. Mÿncÿ, ÷ox gþzÿldir. Øÿxsiy­
yÿtli qûz olduüu hiss olunur.
Elsa fikirli halda sþylÿdi:
– Onu gþrmÿk istÿrdim.
– Bÿlkÿ dÿ, o, sizi gþrmÿk istÿmÿz.
– Nÿyÿ gþrÿ? – Elsa heyrÿtlÿndi. – Hÿ, baøa döøörÿm.
Lakin bu, boø øeydir! Onun o hadisÿlÿri xatûrladûüûnû
göman etmirÿm. O vaxtlar altû yaøû vardû, deyÿsÿn.
– Karla anasûnûn atasûnû þldörmÿkdÿ tÿqsirli bilinÿ­rÿk 301
cÿzalandûrûldûüûnû bilir.
– Vÿ göman edir ki, bu, mÿnim gönahûm özöndÿn
olub, elÿmi?
– Ola bilÿr.
Elsa ÷iyinlÿrini ÷ÿkdi:
– Sÿfehlikdir. ßgÿr Karolina aüûllû insan kimi davrana
bilsÿydi...
– Yÿni siz hesab edirsiniz ki, bu iødÿ he÷ bir mÿsu­liy­
yÿ­tiniz olmayûb?
– ßlbÿttÿ, olmayûb. Mÿn utanûlacaq iø gþrmÿmiøÿm.
Amyasû sevirdim. Onu xoøbÿxt edÿ bilÿrdim. – Puaroya
baxdû. Özöndÿ qÿribÿ bir ifadÿ ÿmÿlÿ gÿlmiødi. Èndi rÿsm­
dÿki qûza ÷ox bÿnzÿyirdi. – Kaø bunu sizÿ baøa sala bilÿy­
dim... Kaø olanlara mÿnim gþzömlÿ baxa bilÿydiniz...
Puaro þnÿ doüru ÿyildi:
– Mÿn dÿ elÿ bunu istÿyirÿm. Hadisÿ baø verÿn zaman
Kralelÿrin evindÿ olmuø cÿnab Filip Bleyk olanlarû mÿnim
ö÷ön yazacaq. Cÿnab Meredit Bleyk dÿ eyni iøi gþrÿcÿyinÿ
sþz verib. ßgÿr siz dÿ...
Elsa Dittiøam dÿrindÿn ah ÷ÿkdi:
– Onlarûn ikisi dÿ bir-birinin tayûdûr! – nifrÿt dolu sÿslÿ
dedi. – Filipdÿn aüûllû bir øey gþzlÿmÿk faydasûzdûr. Mere­
dit isÿ Karolinanûn baøûna fûrlanûrdû. ×ox yaxøû insan idi o.
Lakin onlarûn yazdûqlarûndan hÿqiqÿti þyrÿnÿ bilmÿzsiniz.
 BEШ DONUZ BALASI

Puaro qadûnû izlÿyirdi, necÿ canlandûüûnû, o þlö qadûnûn

yerini canlû bir insanûn aldûüûnû gþrördö.
– Hÿqiqÿti þyrÿnmÿk istÿyirsinizmi? – Elsa cÿld vÿ
az qala, qÿzÿblÿ soruødu. – Kitabda yazmaq ö÷ön deyil,
ÿlbÿttÿ. Sadÿcÿ, þzönöz ö÷ön...
– Sizin icazÿniz olmadan he÷ bir øeyi yaymayacaüûma
sþz verirÿm.
– Mÿn dÿ olanlarû olduüu kimi yazmaq istÿrdim... – Bir
an dayandû, nÿsÿ þz bildiyi øeylÿr haqqûnda döøönördö.
Puaro qadûnûn özönön necÿ yumøaldûüûnû gþrördö, ke÷­
miøÿ daldûqca onun necÿ canlandûüûnûn øahidi olurdu.
– Ke÷miøÿ dþnmÿk, baø verÿnlÿri yazmaq... Onun
necÿ qadûn olduüunu sizÿ gþstÿrmÿk istÿrdim... – Gþzlÿri
alûøûb-yanûrdû. Dÿrin-dÿrin nÿfÿs alûrdû. – O, Amyasû þldör­
dö. Yaøamaq istÿyÿn, hÿyatdan hÿzz almaq istÿyÿn Amyasû.
302 Kin, nifrÿt sevgidÿn qövvÿtli olmamalûdûr. Lakin Karolinanûn
nifrÿti sevgisindÿn östön idi. Mÿnim ona qarøû duyduüum
nifrÿt dÿ elÿ... Ona nifrÿt edirÿm... nifrÿt edirÿm...
Puaroya yaxûnlaøaraq ÿyildi vÿ qolundan tutdu:
– Amyasla bir-birimizÿ qarøû hansû hisslÿr bÿslÿdiyimizi
baøa döømÿlisiniz. Èndi mÿn sizÿ bÿzi øeylÿri gþstÿrÿcÿyÿm.
Dþnÿrÿk yazû masasûna doüru getdi. Masanûn siyirmÿ­
sindÿki gizli ÷ÿkmÿcÿni a÷dû. Sonra Puaronun yanûna
qayûtdû. ßlindÿ mörÿkkÿbi solmuø, ÿzik bir mÿktub vardû.
Bunu, sahildÿ tapdûüû rÿngli balûqqulaüûnû – þz cava­hir­lÿ­
rin­dÿn birini gþstÿrmÿyÿ ÷alûøan ki÷ik bir qûzcûüaz ÿda­sûyla
Puaroya uzatdû. Eynilÿ bir qûz uøaüû kimi kÿnara ÷ÿki­lib
onun nÿ edÿcÿyini izlÿmÿyÿ baøladû. ßyilmÿz, eyni zaman­
da örkÿk baxûølarla bu cavahirin nÿ reaksiya doüuracaüûnû
gþzlÿyirdi. Puaro ÿzilmiø sÿhifÿlÿri a÷dû.
“Elsa, mÿnim sevgilim! Èndiyÿdÿk sÿnin qÿdÿr gþzÿl
insanla qarøûlaømadûm. Lakin yenÿ dÿ qorxuram, ÷önki
÷ox yaølûyam, murdar xasiyyÿtliyÿm, bir yerdÿ duruø gÿtirÿ
bilmirÿm. Mÿnÿ inanma, mehrini salma, mÿn gicbÿsÿrin
biriyÿm, rÿssamlûqdan baøqa ÿlimdÿn he÷ nÿ gÿlmir. Yaxøû
bir tÿrÿfim varsa, o da sÿnÿtimdir. Ona gþrÿ dÿ “mÿnÿ
xÿbÿrdarlûq etmÿdin” demÿ.
Sevgilim mÿnim, onsuz da, sÿn mÿnim olacaqsan. Sÿn­
dÿn þtrö ruhumu øeytana belÿ sataram, sÿn bunu bilir­sÿn.
 A
Sÿnin elÿ bir rÿsmini ÷ÿkÿcÿyÿm ki, bötön dön­yanû heyrÿtÿ
gÿtirÿcÿk. Sÿndÿn þtrö þlörÿm. Sÿnsiz yata bil­mirÿm,
K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

yemÿk yeyÿ bilmirÿm. Elsa, Elsa, Elsa, mÿn sÿni­nÿm, þlÿnÿ
qÿdÿr dÿ sÿnin olacaüam. Amyas”.
Mÿktub on altû il þncÿ yazûlmûødû. Mörÿkkÿbi solmuø,
kaüûzû böröømöødö. Lakin kÿlmÿlÿr canlûlûqlarûnû itirmÿ­
miødi, hÿlÿ dÿ yaøayûrdû.
Puaro bu mÿktubun yazûldûüû qadûna baxdû.
Lakin o qadûn artûq mþvcud deyildi.
Qarøûsûnda gÿnc, aøiq bir qûzcûüaz oturmuødu.
Yenÿ dÿ Cölyetta döødö yadûna...

IX ôÿñèë
DÞRDÖNCÖ DONUZ BALASÛNA 303
HE× Nß DÖØMßDÈ

– Bunun sÿbÿbini soruøa bilÿrÿmmi, mösyþ Puaro?

Erköl Puaro suala cavab vermÿyÿ tÿlÿsmÿdi. Qadûnûn
özönö þrtmöø qûrûølar arasûndan bir cöt ala gþzön hiylÿ­gÿr­
cÿsinÿ ona dikildiyini hiss etmÿkdÿydi.
“Cillespay bildinqs” kompaniyasûna mÿxsus olan, vax­
tilÿ tÿnha qadûnlarûn kirayÿdÿ qalmasû ö÷ön nÿzÿrdÿ tutul­
muø kasûbyana evin sonuncu mÿrtÿbÿsinÿ qalxdû vÿ 584
nþmrÿli mÿnzilin qapûsûnû dþydö.
Burada, hÿddÿn artûq darûsqal mÿkanda, daha doü­
rusu, hÿm yataq otaüû, hÿm qonaq otaüû vÿ hÿm dÿ ÿlöz­
yuyanla bitiøik qaz pilÿtÿsi olduüuna gþrÿ mÿtbÿx rolunu
oynayan bu balaca otaqda miss Sesiliya Uilyams yaøayûrdû.
Buradakû mÿnzÿrÿ acûnacaqlû olsa da, hÿr halda, miss
Uilyamsûn øÿxsiyyÿti haqqûnda tÿsÿvvör yaradûrdû.
Yapûøqanlû a÷ûq-boz boyayla boyanmûø divarlarda bir
ne÷ÿ rÿsm ÿsÿrinin reproduksiyasû asûlmûødû. Kþrpö özÿ­rin­dÿ
Beatri÷anû qarøûlayan Dante, nÿ vaxtsa bir uøaq tÿrÿ­fin­dÿn
÷ÿkilmiø vÿ nÿdÿnsÿ “Ömid” adlandûrûlmûø “Por­ta­üalla birlik­
dÿ kor qûz ” tablosu. Bunlardan baøqa, akvarellÿ ÷ÿkilmiø,
Bot­ti­÷el­li­nin tuøla iølÿdiyi “Yaz” adlû ÿsÿrinin surÿti olan iki
Venesiya mÿn­zÿ­rÿsi. Komodun özÿrindÿ ÷oxlu rÿngi solmuø
fotoøÿkil vardû, fotodakû insanlarûn sa÷ dözöm­lÿrinÿ gþrÿ
 BEШ DONUZ BALASI

onlarûn, ÿn azû, iyir­mi-otuz il ÿvvÿl ÷ÿkil­diyi mÿlum olurdu.

Dþøÿmÿdÿki xalû sör­tö­löb yeyilmiø, kasûb­yana mebelin cilasû
iøûldayûrdû. Erköl Pua­ro yaølû tÿrbi­yÿ­÷inin xeyli kasûb olduüunu
o saat anladû. Bura­da “qonaq­lûq­dan” ÿsÿr-ÿlamÿt ola bil­
mÿzdi. “Bu bala­ca donu­za bir qaøûq da pay döømÿmiødi”.
Miss Uilyams kÿskin vÿ qÿti sÿslÿ þz sualûnû tÿkrarladû:
– Krale hadisÿsi haqqûnda xatûrladûqlarûmû þyrÿnmÿk
istÿ­yir­siniz? Bunun sÿbÿbini soruøa bilÿrÿmmi?
Erköl Puaronun dostlarû vÿ iø yoldaølarû onun, nÿyin
bahasûna olursa olsun, þz mÿqsÿdinÿ ÷atmaq tÿønÿsindÿn
xÿbÿrdar idilÿr; bundan þtrö, yeri gÿlÿndÿ, ÷ûlpaq hÿqi­
qÿtÿ arxalanmaqdansa, ÷ox ustalûqla döøönölmöø yala­na
östönlök verdiyini sþylÿyÿrdilÿr. Èndiki halda ÷ox da döøön­
mÿli olmadû. Erköl Puaro uøaqlarûnûn ingilis tÿrbiyÿ÷isi
olan bir Bel÷ika ailÿsindÿ dönyaya gþz a÷masa da, elÿ
304 bu cör ailÿlÿrdÿ bþyöyÿn uøaqlardan: “Bu sÿhÿr diølÿ­rini
yudunmu, Herold (Ri÷ard vÿ ya Entoni)?” – soruøu­lan
zaman onlarûn ilk reaksiyasû yalan danûømaq olduüu vÿ ya
bunu bacarmayûb utanaraq: “Xeyr, miss Uilyams” – sþylÿ­
diklÿri kimi, Puaro da dilinin ucunda dolaøan yalanû sþy­
lÿyÿ bilmÿyib, guya, kitab yazûlacaüû haqqûnda hekayÿni
tÿkrar­lamaq istÿmÿdi. ×önki miss Uilyamsda insanû doüru
danûø­maüa vadar edÿn, bötön yaxøû pedaqoqlarûn malik
olduüu hÿmin o sirli þzÿllik – øÿxsiyyÿt vardû! Miss Uilyams:
“Con, get ÿllÿrini yu” vÿ ya “Mÿn inanûram ki, sÿn Yelizaveta
zamanûnûn øairlÿrinÿ aid olan bu fÿsli oxuyacaqsan vÿ
mÿnim suallarûma cavab verÿ bilÿcÿksÿn” sþylÿdiyi zaman
onun sþzönÿ qulaq asardûlar. Miss Uilyamsûn he÷ aülûna da
gÿlmÿzdi ki, ona qulaq asmaya bilÿrlÿr.
Buna gþrÿ dÿ Puaro Karla Lemarøanûn onun yanûna
gÿlmÿsinÿ sÿbÿb olan mÿsÿlÿ haqqûnda mÿlumat vermÿ­
yÿ baøladû. Tÿmiz, lakin kþhnÿ paltar geymiø balaca, yaølû
qadûn onu diqqÿtlÿ dinlÿdi.
– O uøaüûn taleyindÿn xÿbÿr tutmaq, onun nÿ cör bþyök
qûz olduüunu eøitmÿk mÿnim÷ön ÷ox maraqlû oldu, – dedi.
– Mþhkÿm xarakterli ÷ox gþzÿl bir qûz olub o.
Miss Uilyams qûsaca:
– ×ox yaxøû, – deyÿ cavab verdi.
– Östÿlik, Karla hÿm dÿ ÷ox inadkardûr. Tutduüunu
asanlûqla buraxan deyil.
 A
Yaølû tÿrbiyÿ÷i fikrÿ dalmûø halda baøûnû yellÿdi:
– Onun da sÿnÿtÿ maraüû varmû? K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Deyÿsÿn, yox.
– Øökör Allaha, – miss Uilyams quru sÿslÿ dedi. Onun
sÿnÿtkarlar haqqûnda nÿ döøöndöyö sÿsinin tonundan
anla­øû­lûrdû. ßla­vÿ etdi: – Danûødûqlarûnûzdan Karlanûn ata­
sûn­dan ÷ox ana­sûna ÷ÿk­diyini baøa döødöm.
– Deyÿ­sÿn, elÿdir... Bunun belÿ olduüunu mÿnÿ, qÿti
ola­raq, onu gþrdöyönöz zaman sþylÿyÿ bilÿrsiniz. Kar­layla
danûømaq istÿrdinizmi?
– Doürusunu sþylÿsÿm, ÷ox istÿyirÿm. Tanûdûüûnûz bir
uøaüûn bþyöyÿndÿn sonra necÿ olduüunu gþrmÿk hÿmiøÿ
maraqlû olur.
– Onu son dÿfÿ gþrdöyönöz zaman ÷ox balaca idi,
hÿr halda?
– Beø yaø yarûmûndaydû. ×ox øirin uøaq idi. Þzö dÿ 305
hÿd­dÿn artûq sakit idi. Dÿrrakÿliydi. Þz-þzöylÿ oynardû.
ßrkþ­yön uøaq deyildi.
– Xoøbÿxtlikdÿn, o vaxtlar balaca imiø, – Puaro dedi.
– Hÿ, ÿlbÿttÿ. ßgÿr daha bþyök olsaydû, o hadisÿ ona
÷ox pis tÿsir gþstÿrÿ bilÿrdi.
– Buna baxmayaraq, – Puaro dedi, – bu faciÿ, hÿr hal­
da, onda hansûsa izlÿr buraxûb. Bÿlkÿ, o qÿdÿr dÿ bir øey bil­
mirdi vÿ ya ona nÿ baø verdiyini baøa salmamûødûlar, ancaq
buna baxmayaraq, evdÿki sirli hava, soruøduüu sual­lara
cavab verilmÿmÿsi, sonra da birdÿn-birÿ evindÿn uzaq­laø­
dû­rûl­masû, bötön bunlar bir uøaüa aüûr tÿsir gþstÿrÿ bilÿrdi.
– Ola bilÿr, ancaq sizin dediyiniz kimi aüûr tÿsir gþstÿ­rÿ
bilmÿz, – miss Uilyams fikirli halda dedi.
– Hÿlÿlik Karla Lemarøan, daha doürusu, balaca Karla
Krale mþvzusuna ke÷mÿzdÿn ÿvvÿl sizdÿn bir øey soruø­
maq istÿyirÿm. Bu suala ancaq siz cavab verÿ bilÿrsiniz.
– Nÿ soruøacaqsûnûz? – qadûnûn sÿsi quru idi, sadÿcÿ,
sual verirdi.
– Baøa döømÿdiyim bir nöans var, nÿdÿnsÿ, bu uøaq­
dan sþz a÷dûüûm zaman hÿmiøÿ yöngöl heyrÿtlÿ qar­øû­la­
øû­ram. Sanki, sþhbÿt etdiyim adamlar Kralelÿrin belÿ bir
uøaüû olduüunu unutmuø kimi davranûrlar. Mÿncÿ, bu,
nor­mal øey deyil, madmazel. Bu cör øÿrtlÿr altûnda bir
uøaq hÿr zaman diqqÿt mÿrkÿzindÿ olur. Amyas Kralenin
 BEШ DONUZ BALASI

arva­dûn­dan ayrûlmasû ö÷ön bÿzi sÿbÿblÿr vardû, bÿlkÿ dÿ,

lakin belÿ boøanmalar zamanû uøaq hÿlledici rol oynayûr.
Hal­buki bu hadisÿdÿ Karlaya he÷ fikir verÿn olmayûb.
Mÿnÿ bu ÷ox qÿribÿ gþrönör.
Miss Uilyams dÿrhal cavab verdi:
– ßn yaralû yerÿ toxundunuz, mösyþ Puaro. ×ox haq­lû­
sû­nûz. Bax mÿn dÿ bunun ö÷ön bayaq Karlanûn baøqa yerÿ
apa­rûl­ma­sûna, bunun onun þzö ö÷ön ÷ox yaxøû ola­ca­­üûnû
baøa salmaüa ÷alûødûm. Yoxsa uøaq bþyödökcÿ þz ailÿ­
si­nin olma­masûna gþrÿ ÿziyyÿt ÷ÿkÿcÿkdi. – Qadûn bir az
þnÿ doüru ÿyilib ehtiyatlû vÿ yavaø sÿslÿ dedi. – Èølÿdi­yim
illÿr boyunca mÿn valideyn-uøaq problemlÿrinin möx­tÿ­lif
aspektlÿriylÿ özlÿømÿli olmuøam. Uøaqlarûn ÷oxu hÿddÿn
÷ox diqqÿt özöndÿn sûxûlûr. Onlarû hÿddÿn artûq sevirlÿr,
daim nÿzarÿt altûnda saxlamaüa ÷alûøûrlar. Tÿk uøaq ö÷ön
306 bu daha da ÷ÿtindir. ßsas da analarû östlÿrinÿ ÷ox döøör.
ßlbÿttÿ, bu, evliliyÿ dÿ tÿsir edir. Qadûnlarûn ÿrlÿri ikinci pla­
na atûlmalarûna ÿsÿbilÿøirlÿr. Onlarla maraqlanacaq baø­qa
kimsÿlÿr axtarûrlar. Vÿ bu evlilik gec-tez boøanmayla nÿti­
cÿlÿnir... Mÿnim fikrimcÿ, ÿn yaxøûsû, ata-ananûn saülam
laqeydliyidir, mÿn belÿ deyÿrdim. Adÿtÿn, ÷oxuøaqlû kasûb
ailÿlÿrdÿ belÿ olur. Uøaqlara fikir verÿn olmur, ÷önki ananûn
onlarla mÿøüul olmaüa vaxtû qalmûr. Uøaqlar sevildiklÿrini
bilirlÿr, bu sevginin coøqunluqla ifadÿ olunmamasû onlarû
narahat etmir. Lakin bu problemin baøqa aspekti dÿ var.
Bÿzÿn dÿ baøqa tip ÿr-arvada rast gÿlmÿk olur. Qadûnla kiøi
bir-birindÿn o qÿdÿr mÿmnundurlar, bir-birini o qÿdÿr sevir­
lÿr ki, þz doüma uøaqlarûnû, sanki, gþzlÿri gþrmÿz. ßlbÿt­
tÿ, uøaq bundan inciyir, sevilmÿdiyini döøönör. Uøa­üa ata-
ana qayüûsûnûn olmamasûndan danûømûram ha. Mÿsÿ­lÿn,
missis Krale nömunÿvi ana idi, hÿr zaman balaca Kar­la­nûn
saülamlûüûnû, yaxøûlûüûnû döøönördö, uøaüûna möna­­si­bÿt­
dÿ hÿr zaman xeyirxah vÿ gölÿröz idi. Lakin xÿya­lÿn mis­sis
Krale hÿmiøÿ ÿrinin yanûnda idi. Onun var­lûüû i÷ÿrisindÿ ÿriyib
yox olmuødu, onun ö÷ön yaøayûrdû. – Miss Uilyams qûsa bir
sÿssizlikdÿn sonra ÿlavÿ etdi. – Buna gþrÿ dÿ, mÿncÿ, onun
ÿn axûrûncû hÿrÿkÿtinÿ bÿraÿt qazandûrmaq olardû.
Erköl Puaro soruødu:
– Yÿni demÿk istÿyirsiniz ki, onlar ÿr-arvaddan daha
÷ox, iki sevgiliyÿmi bÿnzÿyirdilÿr?
 A
– Belÿ dÿ demÿk olar, – miss Uilyams bu sþzlÿri deyÿr­
kÿn qaøqabaqlû idi, bu cör ömumilÿødirmÿ, a÷ûq-aøkar K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

xoøuna gÿlmÿmiødi.
– Cÿnab Krale dÿ arvadûna eyni dÿrÿcÿdÿ döøkön idimi?
– Onlar bir-birinÿ ÷ox baülûydûlar. ßlbÿttÿ, cÿnab Krale
kiøiydi. Kiøilÿr... – Miss Uilyams dayandû. Bir mölkÿdar ö÷ön
“boløeviklÿr” sþzö vÿ ya ÿsl kommunist ö÷ön “kapitalist”
sþzö nÿ mÿna daøûyûrsa, qadûnûn tÿlÿffözöndÿn “kiøilÿr”
sþzö dÿ bu cör sÿslÿndi. Bötön þmrönö tÿrbiyÿ÷ilikdÿ
ke÷irmiø qarûmûø qûz barûømaz feministÿ dþnmöødö. Ona
qulaq asarkÿn miss Uilyamsûn bötön kiøilÿrÿ qarøû qÿddar
döømÿn÷ilik hissi bÿslÿdiyinÿ øöbhÿ etmÿyÿ bilÿrdin.
– Kiøilÿr haqqûnda pis fikirdÿsiniz, deyÿsÿn? – Puaro
dedi.
– Dönyada yaxøû nÿ varsa, hamûsû kiøilÿrÿ mÿxsusdur,
– qadûn quru sÿslÿ dedi. – Yÿqin ki, hÿmiøÿ dÿ belÿ olaraq 307
qalacaq.
Erköl Puaro diqqÿtlÿ qadûna baxûrdû. Miss Uilyamsûn
ideya naminÿ þzönö sÿylÿ vÿ metodik øÿkildÿ mÿhÿccÿrlÿrÿ
necÿ zÿncirlÿyÿcÿyini vÿ sonra qÿtiyyÿtlÿ yemÿkdÿn necÿ
imtina edÿcÿyini ÷ox aydûn øÿkildÿ gþzönön qabaüûnda
canlandûrdû. Lakin elÿ o andaca, dÿrhal ömumidÿn xösu­
siyÿ ke÷ÿrÿk soruødu:
– Sizin Amyas Kraledÿn xoøunuz gÿlmirdi?
– Hÿ, mister Kraledÿn mÿnim xoøum gÿlmÿzdi. Onun
hÿrÿkÿtlÿrini dÿ bÿyÿnmirdim. ßgÿr arvadûnûn yerindÿ
olsay­dûm, mÿn onu atardûm. Qadûnlar bÿzi øeylÿrÿ gÿrÿk
gþz yummasûnlar.
– Ancaq xanûm Krale gþz yumurdu, elÿmi?
– Bÿli.
– Bu baxûmdan sÿhv hÿrÿkÿt etdiyinimi döøönördönöz?
– Bÿli. Hÿr bir qadûn þzönÿ hþrmÿt etmÿlidir vÿ baø­
qalarûnûn da onu al÷altmasûna yol vermÿmÿlidir.
– Siz he÷ xanûm Krale ilÿ bu barÿdÿ nÿ zamansa sþh­
bÿt etdinizmi?
– ßlbÿttÿ yox. Mÿnim buna haqqûm yox idi. Mÿni Anje­
lanûn tÿrbiyÿsiylÿ mÿøüul olmaq ö÷ön tutmuødular, xanûm
Kraleyÿ istÿmÿdiyi halda þyöd vermÿk ö÷ön deyil. Belÿ bir
øeyÿ yol vermÿk mÿnim tÿrÿfimdÿn ÿdÿbsizlik olardû.
– Sizin xanûm Kraledÿn xoøunuz gÿlirdimi?
 BEШ DONUZ BALASI

– Onu ÷ox sevirdim. – Qadûnûn aramla axan sÿsindÿ

istilik vÿ sÿmimiyyÿt hiss olunmaüa baøladû. – Onu ÷ox
sevirdim vÿ ona ÷ox yazûüûm gÿlirdi.
– Bÿs sizin øagirdiniz Anjela Uorreni necÿ, sevirdinizmi?
– ×ox nurlu bir qûz idi o, dÿrs dediyim uøaqlarûn ÿn
parlaüû, aüûl dÿryasûydû. Èntizamdan xoøu gÿlmirdi, tez hirs­
lÿnib þzöndÿn ÷ûxardû, onu idarÿ elÿmÿk ÷ox ÷ÿtin idi,
ancaq ÿslindÿ, ÷ox örÿyiyumøaq idi. – Bir an dayandû.
Sonra davam etdi. – Onun hÿyatda nÿsÿ qazanacaüûna
inanûrdûm. Ènamûmda da yanûlmadûm! Onun Saxara haq­
qûn­dakû ÿsÿrini oxudunuzmu? Hÿlÿ Fayumedÿ qazûntûlar
zamanû nÿ cör ÿøyalar tapdû! Bÿli, mÿn Anjelayla fÿxr edi­
rÿm. Olderberidÿ ÷ox qalmadûm. Cÿmi iki il yarûm. Lakin
Anje­lanûn arxeologiya ilÿ maraqlanmasû ö÷ön ona cÿsarÿt
ver­diyim vÿ maraq oyatdûüûm ö÷ön sevinirÿm.
308 – Deyÿsÿn, onun þzÿl mÿktÿbdÿ oxumasûna qÿrar
verib­lÿr, – Puaro dodaüûnûn altûnda sþylÿdi. – Yÿqin ki, bu,
sizin örÿyinizcÿ olmayûb?
– Xeyr, mösyþ Puaro. ßksinÿ, mÿn dÿ bu qÿrarû dÿs­
tÿk­lÿdim. – Bir an dayandû. – Sizÿ gÿrÿk vÿziyyÿti yaxøûca
baøa salûm. Anjela yaxøû qûz idi. ×ox yaxøû bir qûz. Mehriban,
÷ûl­üûn tÿbiÿtli, ancaq eyni zamanda, ÷ÿtin uøaq idi. Yaøûnûn
bþh­ranlû ÷aüûndaydû. Belÿ zamanlarda qûzlar þzlÿrinÿ olan
inamû itirir­lÿr. Nÿ uøaq olurlar, nÿ dÿ gÿnc qûz. Anjela gah
aüûllû vÿ yet­kin insan kimi davranûrdû, gah da yara­maz uøaq
kimi. Dÿcÿl­lik edÿr, þzönö kobud aparar vÿ tez dÿ hirslÿnib
þzöndÿn ÷ûxardû. Bu yaøda qûzlar ÷ox kösÿ­yÿn olurlar. He÷
bir etiraza dþzömlÿri olmur, onlarla uøaq kimi rÿftar edÿndÿ
quduza dþnörlÿr, bþyök kimi rÿf­tar edÿndÿ isÿ utanûrlar.
Anjela belÿ bir vÿziyyÿtdÿydi. Birdÿn-birÿ partlayûb þzöndÿn
÷ûxûrdû vÿ kösördö, bötön gönö qaø­qabaqlû gÿzirdi, sonra
yenÿ özö gölör­dö, he÷ kimÿ qulaq asmayûb qonøu uøaqlarla
qa÷ûøûr, aüaclara dûrmaøûrdû.
Miss Uilyams bir anlûq susub ÿlavÿ etdi:
– Belÿ yaølarda qûz ö÷ön mÿktÿbin ÷ox faydasû olur.
Rÿfiqÿlÿrindÿn nÿsÿ gþröb-gþtörör, ciddi intizamûn olmasû
onun þzönö cÿmiyyÿtin bir özvö kimi hiss etmÿsinÿ kþmÿk
edir. Anjelanûn yaøadûüû evin øÿrtlÿri ideal sayûlmazdû. ßvvÿla,
xanûm Krale onu ÷ox nazlandûrar, hÿmiøÿ qûzûn tÿrÿ­fini sax­
layardû. Buna gþrÿ dÿ Anjela bacûsûnûn gþzön­dÿ hamûdan qiy­
 A
mÿtli olduüuna inanardû. Cÿnab Krale dÿ buna hirslÿ­nÿrdi,
ÿlbÿttÿ. ßslindÿ, o, Anjelanû ÷ox sevirdi. Bir-biriylÿ ÷ox yaxøû K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

yola gedirdilÿr. Bÿzÿn cÿnab Krale arvadûnûn Anjelayla ÷ox
mÿøüul olmasûna hirslÿnirdi. Bötön kiøilÿr kimi, o da hÿd­
dÿn artûq ÿrkþyön idi. Belÿ vaxtlarda Anjelayla cÿnab Krale
möbahisÿyÿ baølayardûlar. Xanûm Krale ÷ox vaxt Anjelanûn
tÿrÿfini saxlayardû. Belÿ olanda cÿnab Krale hirslÿnib lap
þzön­dÿn ÷ûxardû. Digÿr tÿrÿfdÿn, ÿgÿr xanûm Krale ÿrini dÿs­
tÿklÿsÿydi, o zaman da Anjela hirslÿnÿrdi. Bax belÿ gönlÿrdÿ
qûz ÿmÿlli-baølû uøaqlaøardû vÿ nÿsÿ bir yaramazlûq etmÿsÿ
olmazdû. Cÿnab Krale i÷ki i÷ÿndÿ hÿmiøÿ birnÿfÿsÿ i÷ÿrdi.
Bir gön Anjela onun pivÿsinÿ duz qarûødûrmûødû. Amyas i÷ÿn
kimi qaytardû, uzun möddÿt þzönÿ gÿlÿ bilmÿdi. Anjela onun
yataüûna soxulcan qoyduüu gön isÿ iølÿr lap cûüûrûndan ÷ûxdû.
Cÿnab Krale soxulcanlardan iyrÿnÿrdi. Buna gþrÿ dÿ ÿmÿlli-
baølû þzöndÿn ÷ûxdû vÿ qûzcûüazû internata gþndÿrmÿk lazûm 309
olduüunu sþylÿdi. Anjela ÷ox kÿdÿrlÿndi. ×önki daha ÿvvÿl
bir ne÷ÿ dÿfÿ internata getmÿk istÿdiyini a÷ûqlamûødû. Lakin
cÿnab Kralenin bu sþzlÿri qarøûsûnda þzönö, sanki, bþyök bir
haqsûzlûüa uüramûø kimi aparmaüa baøladû. Xanûm Krale dÿ
onun getmÿsini istÿmirdi. Lakin ona bunun Anjela ö÷ön ÷ox
yaxøû olacaüûnû sþylÿdikdÿ sakitlÿødi. Onu payûz ayla­rûn­da
þlkÿ­nin gön­do­üa­rûnda yerlÿøÿn yaxøû bir mÿktÿbÿ gþr­dÿr­mÿ­
yÿ razû oldu. Lakin yenÿ dÿ bötön yay boyunca bu mÿsÿ­lÿyÿ
gþrÿ nara­hat idi. Anjela isÿ qarøûda onu nÿlÿrin gþzlÿ­di­yini
döøön­dökcÿ cÿnab Kraleyÿ qarøû kini lap ÷oxa­lûrdû. ßsli­nÿ
qalan­da, bu, elÿ dÿ ciddi mÿsÿlÿ deyildi, þzönöz gþrdö­yö­nöz
kimi, cÿnab Puaro, ancaq o yay hÿmin evdÿ, onsuz da, gÿr­
gin olan vÿziyyÿti bu mÿsÿlÿ daha da gÿrginlÿødirirdi.
Puaro soruødu:
– Elsa Greerin ortaya ÷ûxmasûna gþrÿ gÿrginlik yaran­
mûødû, elÿ deyilmi?
Miss Uilyams sÿrt sÿslÿ:
– Bÿli, – dedi vÿ dodaqlarûnû bir-birinÿ sûxdû.
– Elsa Greer haqqûnda nÿ döøönörsönöz?
– Onun haqqûnda he÷ nÿ döøönmördöm. ßxlaqsûz
qûz idi o.
– Axû ÷ox gÿnc idi.
– Hÿr øeyi baøa döøÿcÿk yaøda idi. Onun hÿrÿkÿtlÿrinin
he÷ bir bÿraÿti ola bilmÿzdi.
 BEШ DONUZ BALASI

– Mÿncÿ, o, aøiq olmuødu...

Miss Uilyams ÿsÿbiliklÿ Puaronun sþzönö kÿsdi:
– Aøiq olmuødu? Ènsanlar þz duyüularûna hakim olma­
lû­dûrlar, mösyþ Puaro. Bundan baøqa, hÿrÿkÿtlÿrini dÿ
idarÿ etmÿyi bacarmalûdûr. Bu qûz ÿxlaqsûzûn biriydi. Mister
Kra­le­nin evli olmasûyla barûømaq istÿmirdi. Utanmaq hissi
ona yad idi, elÿ soyuqqanlû vÿ qÿtiyyÿtli hÿrÿkÿt edirdi ki.
Bÿl­kÿ dÿ, ailÿ tÿrbiyÿsi gþrmÿmiødi, onun hÿrÿkÿtlÿrini
ancaq bununla izah edÿ bilÿrÿm.
– Mister Kralenin þlömö Elsanû ÷ox sarsûtmûødû?
– Bÿli. Ancaq bötön gönahlar þzöndÿydi. Mÿn cina­yÿt­
dÿn xoøu gÿlÿn adam deyilÿm, mösyþ Puaro, fÿqÿt Karolina
Kralenin sÿbri daømûødû, onu þzöndÿn ÷ûxarmûødûlar. Sizÿ
a÷ûüûnû sþylÿyim, bÿzÿn mÿn þzöm onlarûn hÿr ikisini þldör­
mÿk istÿyirdim. Amyas þz sevgilisini arvadûnûn gþzönÿ
310 soxurdu, sanki, qûzûn hÿyasûzlûüûna dþzmÿsini þzönÿ rÿva
gþrör­dö, miss Greer isÿ, cÿnab Puaro, sþzön ÿsl mÿna­
sûnda hÿyasûz idi. Amyas Krale baøûna gÿlÿnlÿrÿ þzö bais
olmuødu. He÷ bir kiøinin þz arvadûyla bu cör hÿrÿkÿt
etmÿyÿ vÿ cÿzasûz qalmaüa haqqû yoxdur.
– Sizin øöbhÿniz varmû ki... – dedi Erköl Puaro. Yaølû,
cûlûz bÿdÿnli qadûn cÿsarÿtlÿ onun gþzlÿrinÿ baxdû.
– Mÿn evlilik baülarûnûn nÿ qÿdÿr mþhkÿm olduüuna
ÿminÿm. Xanûm Krale ÿrini ÷ox sevirdi, ona son dÿrÿcÿ
sadiq idi. ßri onu adam yerinÿ qoymayaraq aønasûnû evinÿ
salmûødû. Dediyim kimi, þldörölmÿyÿ layiq idi o. Karolinanû
ÿmÿlli-baølû dÿliyÿ dþndÿrmiødi. Ona gþrÿ dÿ mÿn xanûm
Kraleni gönahkar bilmirÿm.
Puaro baøûnû yellÿdi:
– Bÿli, sizinlÿ razûyam, Amyas þzönö pis aparûb, ancaq
yaddan ÷ûxarmayûn ki, o, bþyök sÿnÿtkar olub.
Miss Uilyams dodaqlarûnû bözdö:
– Hÿ, ÿlbÿttÿ. Èndiki zamanda artûq bu, bÿraÿt sayûlûr.
Sÿnÿtkar! ßxlaqsûzlûüa, sÿrxoøluüa, dava-dalaøa, xÿyanÿtÿ
haqq qazandûrmaq ö÷ön yaxøû ad tapûblar. Mister Krale bir
sÿnÿtkar kimi kimdir axû? Ola bilÿr, bir ne÷ÿ il onun rÿsm­
lÿrinÿ heyran olacaqlar, ancaq bu rÿsmlÿr ÷ox da uzun­
þmörlö ola bilmÿzlÿr. He÷ ÿmÿlli rÿsm ÷ÿkmÿyi dÿ bacar­
mûrdû! Rÿsmlÿrindÿ perspektiv pozulurdu. Hÿtta ÷ÿk­diyi
fiqurlarûn anatomiyasû da hÿqiqÿtÿ uyüun deyildi. Mÿnim
 A
danûø­dûüûm bu øeylÿrdÿn baøûm ÷ûxûr, mister Puaro. Qûz
vaxtû mÿn Florensiyada incÿsÿnÿt faköltÿsindÿ oxumu­øam. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

ßsl sÿnÿtdÿn baøû ÷ûxan, ke÷miø sÿnÿtkarlarû qiymÿtlÿn­
dir­mÿyi bacaran adamlar ö÷ön mister Kralenin rÿsmlÿri
cûzma-qara­dan baøqa bir øey deyil. Boyanû kÿtanûn östönÿ
yaxûrdû, vÿssalam; nÿ daxili nizam haqqûnda fikirlÿøirdi, nÿ
dÿ naturanûn qayüûsûna qalûrdû. Yox, – deyib baøûnû buladû
qadûn, – mister Kralenin ÿsÿrlÿrinÿ heyran olmaüa mÿni
mÿcbur edÿ bilmÿzsiniz.
– Onun rÿsmlÿrindÿn ikisi Tate qalereyasûnda sÿrgi­lÿ­
nib, – Puaro yada saldû.
– Ola bilÿr. Orada, mÿncÿ, Epstaynûn heykÿllÿrindÿn
dÿ biri var.
Puaro hiss etdi ki, miss Uilyams örÿyini axûradÿk
boøal­­dûb, bildiklÿrinin hamûsûnû danûøûb qurtarûb. Èncÿsÿ­nÿt
mþv­zu­su­nu bir kÿnara qoymaüû qÿrara aldû. 311
– Cÿsÿdi aøkara ÷ûxardûqlarû zaman siz missis Krale­­nin
yanûndaydûnûz? – deyÿ soruødu.
– Bÿli. Gönorta yemÿyindÿn sonra evdÿn birlikdÿ ÷ûx­dûq.
Anjela kþynÿyini yadûndan ÷ûxarûb ÷imÿrlikdÿ, ya da qayûq­da
qoymuødu. Hÿmiøÿ nÿyisÿ itirÿrdi bu qûz. Mÿn Top baü­÷a­sû­
nûn qapû­sûn­da xanûm Kraledÿn ayrûldûm. Lakin dÿrhal o, arxa­
dan mÿni sÿslÿdi. Cÿnab Kralenin þldöyö bir saat olmuø­du.
O, molbertin qabaüûnda, skamyanûn özÿrindÿ uzanmûødû.
– Xanûm Krale onu gþröb tÿlaøa döødömö?
– Nÿ demÿk istÿdiyinizi tam baøa döømörÿm, mösyþ
Puaro.
– Demÿk istÿyirÿm ki, Karolina o anda þzönö necÿ apardû?
– Mÿncÿ, o, quruyub qalmûødû. Mÿni doktora zÿng etmÿ­
yÿ yolladû. Biz axû onun þldöyönö o saat baøa döø­mÿ­dik.
Cÿnab Krale kataleptik bþhran ke÷irmiø ola bilÿrdi.
– Belÿ bir øey ola bilÿcÿyini xanûm Krale dedi?
– Yadûmda deyil.
– Vÿ siz zÿng etmÿyÿ getdiniz?
Miss Uilyams quru vÿ þtkÿm sÿslÿ danûømaüa baøladû:
– Yarûyolda cÿnab Mereditlÿ qarøûlaødûm. Mÿnÿ veril­miø
tapøûrûüû onun yerinÿ yetirmÿsini xahiø etdim vÿ þzöm tÿk­
rar xanûm Kral­enin yanûna dþndöm. Onun halûnûn xarab­la­
øa­ca­­üûn­dan qorxurdum, belÿ anlarda kiøilÿrin ÿlindÿn bir
iø gÿlmÿz.
 BEШ DONUZ BALASI

– Bÿs Karolinanûn halû pislÿødimi?

– Xanûm Krale þzönö tam ÿlÿ almûødû, – miss Uilyams
soyuq sÿslÿ cavab verdi. – Yeri gÿlmiøkÿn, Elsa Greerdÿn
fÿrqli olaraq ÷ox-÷ox sakit idi. Elsa alÿmi qarûødûrdû, þzönö
÷ox ÿdÿbsiz apardû.
– Yÿni nÿ cör?
– Xanûm Kralenin östönÿ atûlmaüa baøladû.
– Demÿk istÿyirsiniz ki, qûzûn fikrincÿ, cÿnab Kralenin
þlömönÿ arvadû sÿbÿb olmuødu?
Miss Uilyams bir an döøöndö:
– Xeyr, buna ÿmin ola bilmÿzdi. Daha doürusu... o vaxt
hÿlÿ belÿ bir øöbhÿ ortaya ÷ûxmamûødû. Elsa Greer, sadÿ­
cÿ, qûøqûrmaüa baølamûødû: “Bax, gþrdön, Karolina, sÿn
nÿ etdin? Onu þldördön. Buna sÿbÿb sÿnsÿn”. “Onu sÿn
zÿhÿrlÿdin” demÿdi, ancaq mÿncÿ, bunun belÿ olduüuna
312 øöbhÿ etmirdi.
– Bÿs xanûm Krale nÿ dedi?
Miss Uilyams hÿyÿcanla oturduüu yerdÿ qurcalandû:
– Yalan danûømaq istÿmirÿm, mösyþ Puaro. Xanûm
Kra­le­nin o anda nÿlÿr döøöndöyönö vÿ hiss etdiyini bil­mi­
rÿm. Bÿlkÿ dÿ, tutduüu ÿmÿl onu qorxutmuødu...
– Sizÿ belÿ gÿlirdi?
– Yox, dÿqiq deyÿ bilmÿrÿm. Sarsûlmûø vÿ deyÿsÿn,
qorxu­ya qapûlmûødû. Hÿ, onun qorxduüuna ÿminÿm. ßlbÿt­
tÿ, bu da tÿbii idi.
– Bÿlkÿ dÿ, tÿbii idi... – Puaro tÿÿssöflÿ dedi. – Bÿs
ÿri­nin þlömönö nÿylÿ izah edirdi?
– Èntihar. Lap ÿvvÿldÿn xanûm Krale ÿrinin intihar etdi­
yini israrla sþylÿyirdi.
– Sizinlÿ tÿklikdÿ danûøarkÿn dÿ eyni øeyi iddia edir­
dimi? Yoxsa baøqa bir versiyanû irÿli sörördö?
– Xeyr. Mÿni dÿ bu hadisÿnin intihar olduüuna inan­dûr­
maüa ÷alûøûrdû. – Miss Uilyamsûn sÿsindÿn utandûüû aydûn
hiss olunurdu.
– Yaxøû, siz nÿ sþylÿdiniz?
– Mösyþ Puaro, indi bunun nÿ ÿhÿmiyyÿti var?
– Mÿncÿ, var...
– Baøa döømörÿm, nÿyÿ...
Lakin sanki, onun susmasûyla hipnozlaømûø olan miss
Uilyams, istÿmÿsÿ dÿ, boynuna aldû.
 A
– Sÿhv etmirÿmsÿ, mÿn belÿ dedim: “ßlbÿttÿ, miss
Krale. Biz hamûmûz belÿ hesab edirik ki, o, þzönö þldöröb”. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Siz þzönöz bu sþzlÿrinizÿ inandûnûzmû?
Miss Uilyams baøûnû qaldûrûb ÿminliklÿ dedi:
– Xeyr, inanmadûm. Lakin bunu anlamaüa ÷alûøûn,
mösyþ Puaro, mÿn bötönlöklÿ xanûm Kralenin tÿrÿfindÿ
idim, polisin tÿrÿfindÿ yox.
– Onun bÿraÿt almasûnû istÿrdiniz, elÿ deyilmi?
Miss Uilyams meydan oxuyurmuø kimi:
– Bÿli, – dedi.
– O halda onun qûzûnûn hisslÿrinÿ dÿ laqeyd olmazsû­
nûz, elÿ deyilmi? – Puaro soruødu.
– Karla nÿ elÿsÿ, xoøuma gÿlÿr.
– Mÿnim÷ön hadisÿnin bötön tÿfÿrröatlarûnû yazma­üa
razû olarsûnûzmû?
– Karlanûn oxumasû ö÷önmö? 313
– Elÿdir ki var.
Yaølû tÿrbiyÿ÷i aüûr-aüûr:
– Buna bir etirazûm yoxdur, – dedi. – Demÿk, bu hadi­
sÿni araødûrmaüa qÿrar verib?
– Bÿli. Ancaq bir mÿsÿlÿdÿ xÿbÿrdarlûq etmÿk istÿr­
dim: yaxøû olar ki, hÿqiqÿti ondan gizlÿdÿsiniz...
Miss Uilyams onun sþzönö kÿsdi:
– Xeyr. Mÿnim fikrimcÿ, hÿqiqÿtin gþzönön i÷inÿ bax­
maq daha yaxøûdûr. Faktlarû saxtalaødûraraq taledÿn qa÷­
maq olmaz. Karla hÿqiqÿti þyrÿnib vÿ sarsûntû yaøayûb,
indi o, hÿr øeyin necÿ olduüunu þyrÿnmÿk istÿyir. Mÿncÿ,
ira­dÿli gÿnc bir qadûn elÿ bu cör dÿ etmÿlidir. Hadisÿnin
bötön tÿfÿrröatû ona mÿlum olandan sonra artûq o, hÿr
øeyi unut­maüû bacaracaq vÿ þz hÿyatûnû yaøamaqda
davam edÿcÿk.
– Ola bilsin, siz haqlûsûnûz, – Puaro da tÿsdiqlÿdi.
– Mÿn buna ÿminÿm.
– Lakin burada bir mÿsÿlÿ var: Karla tÿkcÿ hÿr øeyin
necÿ olduüunu deyil, eyni zamanda anasûnûn gönahsûz
oldu­üu­nun da söbuta yetirilmÿsini istÿyir.
– Yazûq uøaq, – miss Uilyams dÿrindÿn ah ÷ÿkdi. – Èndi
baøa döøörÿm ki, siz nÿyÿ gþrÿ Karlanûn hÿqiqÿti bilmÿ­
mÿsini istÿyirsiniz. Buna baxmayaraq, mÿn yenÿ dÿ þz fik­
rimdÿ qalûram. ßlbÿttÿ, ananûn gönahsûz olduüuna ÿmin
 BEШ DONUZ BALASI

olmaq, bunu arzu etmÿk tÿbii hissdir, lakin qûzcûüaz bu

arzularûnûn pu÷luüuna inanmalû olacaq. Sizin sþylÿdiyi­nizÿ
gþrÿ, Karla hÿqiqÿti eøidib sarsûlmayacaq qÿdÿr cÿsa­rÿtli
qûzdûr.
– Yÿni bunun hÿqiqÿt olduüuna ÿminsinizmi?
– Nÿ demÿk istÿdiyinizi baøa döømÿdim.
– Xanûm Kralenin gönahsûz olduüuna dair he÷ bir øöb­
hÿniz yoxdurmu?
– Mÿncÿ, bunun belÿ olmasûna he÷ bir øöbhÿ yeri
yoxdur.
– Hÿtta ÿrinin intihar etdiyini israrla sþylÿmÿsinÿ bax­
mayaraq?
– Yazûq qadûn nÿsÿ bir øey sþylÿmÿli idi axû, – miss
Uilyams göclÿ eøidilÿcÿk sÿslÿ dedi.
– Bilirsinizmi, xanûm Krale þlömqabaüû qûzûna bir
314 mÿktub yazûb, bu mÿktubda gönahsûz olduüunu and-
aman edib.
Miss Uilyams heyrÿtlÿ Puaroya baxdû:
– He÷ aüûllû hÿrÿkÿt deyil bu.
– Siz belÿ döøönörsönöz?
– Bÿli, belÿ döøönörÿm. Qorxuram ki, siz dÿ bötön
kiøilÿr kimi sentimental insansûnûz...
Puaro ÿsÿbiliklÿ yaølû qadûnûn sþzönö kÿsdi:
– Sentimentallûq mÿnÿ yaddûr.
– Canûnû qurtarmaq naminÿ yalan sþylÿmÿk adlû bir
øey var. Ancaq þlömqabaüû yalan sþylÿmÿyÿ nÿ ehtiyac
ola bilÿr? Uøaüûnûn dÿrd ÷ÿkmÿmÿsi ö÷önmö bunu edib?
Bÿli, bir ÷ox qadûn bu øÿkildÿ davrana bilÿr. Lakin xanûm
Krale, mÿnim nÿzÿrimcÿ, belÿ davrana bilmÿzdi. O, cÿsur
vÿ döröst qadûn idi. Xanûm Krale qûzûna vÿsiyyÿt edib: “Mÿni
÷ox da gönahkar bilmÿ”, – deyÿ yazsaydû, bunu tÿÿccöblÿ
qarøûlamazdûm.
Puaro yöngöl ÿsÿbiliklÿ:
– Yÿni siz Karolina Kralenin hÿqiqÿti yazdûüûna inan­
mûr­sûnûz? – deyÿ soruødu.
– Ènanmûram.
– Eyni zamanda onu sevdiyinizi sþylÿyirsiniz?
– Onu, hÿqiqÿtÿn, ÷ox sevirdim. Ona ÷ox baülûydûm
vÿ ona qarøû dÿrin simpatiyam vardû.
– Belÿ olan halda...
 A
Miss Uilyams özöndÿ qÿribÿ ifadÿylÿ Puaroya baxdû:
– Siz mÿni tam baøa döømörsönöz, mösyþ Puaro. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Ara­dan uzun möddÿt ke÷diyinÿ gþrÿ mÿn indi sizinlÿ a÷ûq
danûøa bilÿrÿm. Bilirsinizmi, bir tÿsadöf nÿticÿsindÿ mÿn
Karo­lina Kralenin gönahkar olduüunu bilirdim.
– Necÿ yÿni?
– Doüru sþylÿyirÿm. Bilmirÿm, mÿhkÿmÿ zamanû bil­
dik­lÿrimi gizlÿtmÿklÿ dözgön hÿrÿkÿt elÿmiøÿm, yoxsa
yox. Ancaq mÿnÿ inanûn, Karolina Kralenin gönahkar
oldu­üunu mÿn dÿqiq bilirÿm.

X ôÿñèë
BEØÈNCÈ DONUZ BALASÛ
AÜLAYARAQ EVß QA×DÛ
315
Anjela Uorrenin mÿnzilinin pÿncÿrÿsi Regents-parka
baxûrdû. Bu bahar gönöndÿ a÷ûq pÿncÿrÿlÿrdÿn i÷ÿriyÿ tÿmiz
hava dolmaqdaydû vÿ ÿgÿr kö÷ÿdÿn øötöyÿn maøûn­la­rûn sÿsi
olmasaydû, øÿhÿr kÿnarûnda bir yerdÿ olduüunu zÿnn edÿr­
din. Qapû a÷ûlûb Anjela Uorren otaüa girÿrkÿn Pua­ro da pÿn­
cÿ­rÿ­dÿn geri ÷evrildi. Anjelanû ilk dÿfÿ gþr­mördö. För­sÿt­dÿn
isti­fadÿ edÿrÿk onun Kral Coürafiya Cÿmiy­yÿtindÿ oxu­du­
üu möhazirÿlÿrin birinÿ getmiødi. Onun qÿnaÿtinÿ gþrÿ,
möhazirÿ ÷ox yöksÿk sÿviyyÿdÿ ke÷­miødi. Bötön lektorlarûn
mömkön qÿdÿr daha ÷ox insan tÿrÿfindÿn baøa döøölmÿk
arzusunu nÿzÿrÿ alsaq, ola bilÿr, onun möhazirÿsi bir qÿdÿr
tÿvazþkar tÿrzdÿ oxun­muødu. Miss Uorren þz predmetini
ÿla bilirdi, sÿsi tÿn­timirdi, tÿkrar÷ûlûüa yol vermirdi vÿ sþz
bazasû zÿngin idi. Sÿsi cingiltiliydi vÿ kifayÿt qÿdÿr melodik
idi. O, auditoriyanû þz peøÿsinin romantik olmasûna cÿlb
etmÿ­yÿ ÷alûømûrdû vÿ ya dinlÿyicilÿrÿ macÿra sevgisi aøûla­
maq niyyÿtindÿ deyildi. O, qûsa øÿkildÿ vÿ az sþzlÿ fakt­larû
sadaladû, bu faktlara aid gþzÿl slaydlar gþstÿrdi, son­ra­sa
bu faktlardan ÷ox maraqlû nÿticÿlÿr ÷ûxardû. Quru, pedant­
casûna, aydûn, dÿqiq vÿ yök­sÿk sÿviyyÿdÿ. Erköl Puaro onu
dinlÿdikcÿ örÿkdÿn sevi­nirdi. Aüûllû qadûn idi!
Puaro bu gön gÿnc qadûnû yaxûndan gþrÿndÿ, onun
÷ox gþzÿl qadûn ola bilÿcÿyini baøa döødö. Bir az sÿrt,
amma dözgön öz cizgilÿri vardû, dözgön qara qaølarû,
 BEШ DONUZ BALASI

aydûn vÿ aüûllû qÿhvÿyi gþzlÿri, aü dÿrisi vardû. ×iyinlÿri,

doüru­dur, bir az geniø idi, yeriøi dÿ daha ÷ox kiøi yeriøinÿ
bÿn­zÿ­yirdi. Yox, o, aülayûb evÿ qa÷an donuz balasûna he÷
bÿn­zÿ­mirdi... Lakin saü yanaüûnda onu eybÿcÿrlÿødirÿn
vÿ dÿri­sini bözöødörÿn, saü gþzönö bir az aøaüû dartan,
÷ox­dan saüalmûø bir ÷apûq vardû. He÷ kim Anjelanûn bu
gþzö­nön kor olduüunu aülûna da gÿtirmÿzdi. Erköl Puaro
onun bu fiziki ÷atûømazlûüa ÷oxdan alûødûüûnû, bunun he÷
fÿrqin­dÿ olmadûüûnû yaxøû baøa döøördö. Bundan baøqa,
bu mÿsÿlÿylÿ baülû gþröødöyö beø adamûn arasûnda
hÿya­tûnû uüurla qurmaüû bacaran he÷ dÿ ÿvvÿllÿr, guya,
östön­löyÿ malik olmuø insanlar deyildilÿr. Erköl Puaroya
gÿnc qadûn artûq bu yaraya he÷ ÿhÿmiyyÿt vermirmiø kimi
gþröndö. Hÿyatûndan mÿmnundu o. Uüur qazanmûødû.
Èstÿdiyini edirdi. Sevdiyi sÿnÿti vardû. Doürusunu sþylÿmÿk
316 lazûm gÿlÿrsÿ, Anjela bel÷ikalû detektivin bÿyÿndiyi tiplÿrdÿn
deyildi. Puaro tam anlamûyla diøi, gþzÿgÿlimli qadûnlara
heyran idi. ßlindÿ gÿnclik, gþzÿllik, var-dþvlÿt kimi
östönlöklÿri olan Elsa hamûdan daha az øeyÿ nail olmuødu.
O, qþn÷ÿ vaxtûnda ayaz vurmuø ÷i÷ÿyÿ bÿnzÿyirdi, a÷ûl­
maüa imkan tapmamûødû. Sesiliya Uilyamsûn da þyö­nö­
lÿ­cÿk östönlöyö yox idi. Östÿlik, Puaronun döøön­cÿ­sinÿ
gþrÿ, o he÷ ruh döøkönlöyönÿ qapûlmamûødû vÿ uüur
qazan­madûüûna gþrÿ øikayÿtlÿnmirdi. Miss Uil­yams ö÷ön
þz øÿxsi hÿyatû maraqlû idi; o, ÿvvÿllÿr olduüu kimi, insan­
larla vÿ hadisÿlÿrlÿ maraqlanûrdû. O, indi bizlÿrin mÿh­rum
olduüu ciddi viktorian tÿrbiyÿsi ilÿ tÿmin olunmuø aüûl vÿ
ÿxlaq potensialûna malik idi, ona yuxarûdan tÿyin edil­miø
hÿyat mþvqeyindÿ þz vÿzifÿsini yerinÿ yetirirdi vÿ bu, ona
elÿ bir zireh qazandûrûrdû ki, artûq ona he÷ bir paxûllûq oxu vÿ
ya daøû, aülayûb-sûzlama tÿsir gþstÿrÿ bilmÿzdi.
O, xatirÿlÿrlÿ, ki÷ik sevinclÿrlÿ yaøayûrdû, buna da ciddi
qÿnaÿt sayÿsindÿ nail olurdu. Bu cör hÿyat tÿrzi onun þz
saülamlûüûnû vÿ fiziki göcönö qorumasûna, ÿvvÿllÿr olduüu
kimi, hÿyatla maraqlanmasûna kþmÿk edirdi.
Anjela Uorrenÿ gÿldikdÿ isÿ Puaro onda, gþrönör, uøaq
vaxtûnda eybÿcÿrlÿødiyinÿ vÿ bundan ÿzab ÷ÿkdiyinÿ gþrÿ
daimi hÿyat möbarizÿsinin tÿrbiyÿ etdiyi yöksÿk ira­dÿni
möøahidÿ edirdi. Bir zamanlar nizam-intizama uymayan
mÿktÿbli, indi praktik aüûla vÿ bþyök enerjiyÿ sahib olan
 A
iradÿli, qörurlu qadûna ÷evrilmiødi. Puaro onun yök­sÿl­
mÿk­dÿ olan xoøbÿxt qadûn olduüunu hiss edirdi. O, þzö­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

nön qay­nar fÿa­liy­yÿ­tindÿn zþvq alûrdû.
ßlbÿttÿ, o, Puaronun ÷ox xoøladûüû qadûn tiplÿrindÿn
deyildi. Èntellektual olmasûna baxmayaraq, onda femme
formidable1 ÿlamÿtlÿri sezilirdi ki, bu da onu bir kiøi kimi
÷ÿkindirirdi. Puaronun daha ÷ox gþzÿgÿlimli vÿ ekstra­va­
qant xanûmlardan xoøu gÿlirdi.
Puaro Anjela Uorrenÿ yalan uydurmaüûn lazûm olma­dû­
üûna ÿmin idi. Ona gþrÿ dÿ qûsaca Karla Lemarøanla ara­
la­rûndakû sþhbÿti danûødû.
Anjela Uorrenin ciddi özönö iøûqlû tÿbÿssöm börödö:
– Balaca Karla? Demÿk, o buradadûr? Karlanû gþrmÿyi
÷ox istÿrdim.
– Onunla ÿlaqÿniz yox idimi?
– Tÿÿssöf ki, yox. O, Kanadaya getdiyi zaman mÿn 317
mÿktÿbdÿ oxuyurdum. Karlanûn bir il sonra bizi unudacaüûnû
döøönördöm. Son illÿrdÿ yalnûz Yeni il bayramlarûnda bir-
birimizÿ aradabir hÿdiyyÿlÿr gþndÿrirdik. Onun Kanadaya
alûødûüûnû vÿ gÿlÿcÿyinin dÿ orada olacaüûnû döøönördöm.
Hÿr halda, belÿ olsaydû, daha yaxøû olardû.
– Hÿ, ÿlbÿttÿ. Yeni ad, yeni bir þlkÿ. Yeni hÿyat. Lakin hÿr
øey belÿ sadÿ olmur, – Puaro danûømaüa baøladû. Anjelaya
Karlanûn niøanlanmasû, yeniyetmÿ yaøûna dolduüu zaman
þyrÿndiyi øeylÿri vÿ Èngiltÿrÿyÿ gÿliøinin mÿqsÿdi haqqûnda
danûødû. Anjela Uorren onu diqqÿtlÿ dinlÿyirdi. ßlini yaralû
yanaüûna dayamûødû. Puaro danûødûüû möddÿtdÿ sifÿtindÿ
he÷ bir ifadÿ yox idi. Sþzönö bitirÿndÿ:
– Afÿrin, Karla, – dedi.
Puaro ÷aøûb-qaldû. Èlk dÿfÿ idi belÿ reaksiya ilÿ qar­øû­
laøûrdû.
– Onun bu planûnû bÿyÿndinizmi, miss Uorren?
– ßlbÿttÿ! Vÿ ona bu iødÿ uüurlar dilÿyirÿm. Mÿn þzöm
bir øeydÿ kþmÿk edÿ bilÿrÿmsÿ, buyurun. Heyif ki, bu gönÿ
qÿdÿr bu, mÿnim þz aülûma gÿlmÿyib.
– O halda, Karlanûn haqlû ola bilÿcÿyini döøönörsönöz?
Anjela Uorren sÿrt bir sÿslÿ:
– ßlbÿttÿ, – deyÿ cavab verdi. – Cinayÿti Karolina
tþrÿt­mÿdi. Bunu mÿn lap ÿvvÿldÿn bilirdim.
1
Cah-calallû qadûn (fr.)
 BEШ DONUZ BALASI

Puaro mûzûldandû:
– Mÿni ÷ox heyrÿtlÿndirdiniz, madmazel. Sþhbÿt etdi­
yim bötön adamlar...
Gÿnc qadûn ÿsÿbiliklÿ onun sþzönö kÿsdi:
– Siz onlarû yaddan ÷ûxarûn getsin. Bacûmûn ÿleyhinÿ
olan dÿlillÿrin qövvÿtli olduüunu bilirÿm. Mÿnim inamûm
biliyÿ ÿsaslanûr. Mÿn bacûmûn necÿ insan olduüunu bilir­
dim. Karolina he÷ kimi þldörÿ bilmÿzdi.
– Bir insan baøqasû haqqûnda belÿ qÿti arxayûnlûqla
danûøa bilÿrmi?
– Bÿlkÿ, hÿr zaman deyil. Ènsan deyilÿn bu mÿxluq­dan
hÿr øey gþzlÿmÿk olar. Lakin Karolina mÿsÿlÿsindÿ bÿzi
þzÿl sÿbÿblÿr vardû. Bu sÿbÿblÿri dÿ hÿr kÿsdÿn ÷ox mÿn
baøa döøÿ bilÿrdim. – Yaralû yanaüûna toxundu. – Bunu
gþrör­sönözmö? Hÿr halda, bu hadisÿni sizÿ danûøûblar.
318 Puaro baøûyla tÿsdiqlÿdi.
– Bunu Karolina edib. Bax buna gþrÿ onun cinayÿt
iølÿmÿdiyini bilirÿm. Buna ÿminÿm.
– Baøqalarû ö÷ön bu, o qÿdÿr dÿ inandûrûcû gþrönmÿz.
– Bilirÿm. Onlar ö÷ön bu, iddialarûmûn ÿksini söbut
etmÿk ö÷ön bir vasitÿ olar. Sÿhv etmirÿmsÿ, bu da mÿh­
kÿmÿdÿ Karolinanûn ÿleyhinÿ bir dÿlil olaraq istifadÿ edildi.
Guya, Karolina quduz tÿbiÿtli imiø, ÿsÿbilÿødiyi zaman
aülûna nÿ gÿlirmiøsÿ, onu da edirmiø. Bacûm mÿn balaca
olanda mÿni yaraladûüû ö÷ön bizim o qanun keøik÷ilÿri­
miz buna ÿsaslanaraq, Karolinanûn xÿyanÿt edÿn ÿrini dÿ
rahat­lûqla zÿhÿrlÿyÿ bilÿcÿyinÿ inandûlar.
– Hÿr halda, mÿn bir øeyi baøa döøörÿm ki, – Puaro
dedi, – tez hirslÿnib þzöndÿn ÷ûxmaq he÷ dÿ insanûn zÿhÿr
oüurlamasû, elÿ sÿhÿrisi gön onu mötlÿq tÿtbiq edÿcÿyi
anlamûna gÿlmÿmÿlidir.
Anjela sÿbirsiz halda ÿlini yellÿdi:
– Mÿn bunu demÿk istÿmirdim. Yenÿ dÿ izah etmÿyÿ
÷alûøacaüam. Belÿ tÿsÿvvör edÿk: siz, tÿbiÿti etibarilÿ xeyir­
xah vÿ gölÿröz olan bir insan, qûsqanclûq hissinÿ tutul­
musunuz. Vÿ tÿsÿvvör edÿk: yaøûnûzûn elÿ ÷aüûndasûnûz ki,
þzönözö saxlamaqda, hisslÿrinizi cilovlamaqda ÷ÿtinlik
÷ÿkir­si­niz vÿ bir ÿsÿbilik anûnda þlömlÿ nÿticÿlÿnÿn hÿrÿkÿtÿ
yol verir­siniz. Gþr necÿ dÿhøÿtli sarsûntû, peøman÷ûlûq vÿ
qorxu hissi ke÷irÿcÿksiniz! Karolina kimi hÿssas tÿbiÿtli
 A
bir insan bu qorxunu vÿ peøman÷ûlûüû unuda bilmÿzdi vÿ
unuda da bilmÿdi. O vaxtlar mÿn bunlarû baøa döøördöm K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

demirÿm, ancaq geriyÿ baxdûüûm zaman bunun elÿ bu cör
olduüunu aydûn øÿkildÿ gþrörÿm. Karolina mÿni øikÿst
etdiyinÿ gþrÿ hÿmiøÿ ÿzab ÷ÿkirdi. Peøman÷ûlûq hissi ona
rahatlûq vermirdi. Bötön hÿrÿkÿtlÿrindÿ bu peøman÷ûlûüûn
izlÿri vardû. Mÿnÿ olan sevgisi bununla izah olunurdu.
Mÿndÿn he÷ nÿyi ÿsirgÿmÿzdi. Onun nÿzÿrindÿ mÿn ÿn
birinci idim. Amyasla möbahisÿlÿrinin tÿn yarûsû mÿnÿ gþrÿ
idi. Mÿn bacûmû ona qûsqanûrdûm vÿ ona qarøû hÿr cör ki÷ik
pisliklÿr edirdim. Pivÿsinÿ piøik yemi qatûrdûm, bir dÿfÿ
yata­üûna soxulcan qoymuødum. Ancaq Karolina hÿmiøÿ
mÿni mödafiÿ edirdi.
Miss Uorren sþzönÿ ara verib yenÿ davam etdi:
– Baøa döøörÿm, mÿn þzömö iyrÿnc aparûrdûm. Mÿn
dÿhøÿtli dÿrÿcÿdÿ ÿrkþyön idim. Ancaq mÿsÿlÿ bunda 319
deyil. Biz indi sizinlÿ Karolina haqqûnda danûøûrûq. Zavallû
bacûm bötön þmrö boyu yenÿ belÿ qorxunc bir øey edÿ­cÿ­
yindÿn qorxdu. Bu sÿbÿbdÿn Karolina daim þzönö nÿzarÿt
altûnda saxlayûrdû. Hÿr zaman ayaqdaydû. Pis bir dav­ra­nûøa
yol vermÿmÿk, duyüularûnûn ÿsiri olmamaq ö÷ön bir ne÷ÿ
ösul da tapmûødû. Bunlardan biri aüzûna gÿlÿni danûø­
maq idi. Qÿrara gÿlmiødi ki, yûüûlmûø qÿzÿbini danûø­maqla
boøalda bilÿr. Psixoloji baxûmdan bu doüruydu, ÿlbÿttÿ.
Mÿn þz tÿcröbÿmdÿn dÿ bu metodun yaradûüûnû bili­rÿm;
mÿsÿ­lÿn, Karolinadan bu cör sþzlÿr eøitmiøÿm: “Onu
tikÿ-tikÿ doürayûb, ÿtini yaüda qaynadaram”. Mÿni, ya da
Amyasû hÿdÿlÿyirdi: “ßgÿr mÿni hirslÿndirsÿn, sÿni þldö­
rÿrÿm”, – deyÿ baüûrardû. Adamlarla tez-tez dalaøardû vÿ
hÿmiøÿ qûøqûrûüa ke÷ÿrdi. Tez þzöndÿn ÷ûxan olduüunu
bilirdi vÿ bilÿrÿkdÿn ÿsÿblÿrinin boøalmasûna yol verÿrdi.
Onlarûn Amyasla elÿ dÿhøÿtli möbahisÿlÿri olurdu ki.
Puaro baøûyla tÿsdiqlÿdi:
– Hÿ, bunu ÷ox adam deyir.
– Hÿ, hÿ, – Anjela Uorren cavab verdi. – Bax elÿ bu
cör dÿlillÿrÿ gþrÿ hakimlÿr yanlûø qÿrara gÿldilÿr. Øöbhÿsiz,
Karolina ilÿ Amyas möbahisÿ edÿrdilÿr. Var sÿslÿriylÿ
baüûrardûlar, bir-birini ÿn pis sþzlÿrlÿ tÿhqir edÿrdilÿr.
Lakin he÷ kim onlarûn dava-dalaødan zþvq aldûqlarûnû
qÿbul etmÿk istÿmir. Mÿnÿ inanûn! Belÿ dramatik sÿhnÿlÿr
 BEШ DONUZ BALASI

onlarûn hÿr ikisinin örÿyindÿn idi. ×ox adam belÿ øeyÿ

dþzÿ bilmir. Ènsanlar mehriban÷ûlûüa vÿ sakitliyÿ östönlök
verirlÿr. Lakin Amyas rÿssam idi. Baüûrûb-÷ûüûrmaqdan,
hÿdÿ-qorxu gÿlmÿkdÿn, danlamaqdan zþvq alûrdû. Belÿ
demÿk olarsa, o da qÿzÿb buxarûnû bu cör ÷ûxarûrdû. O, elÿ
kiøi tiplÿrindÿn idi ki, bir döymÿsini itirsÿ, bötön evi alt-
öst edÿrdi. Bÿlkÿ, sizÿ qÿribÿ gÿlÿcÿk, amma durmadan
möbahisÿ edib, sonra da barûømaq Karolina ilÿ Amyas
ö÷ön, bir nþv, ÿylÿncÿydi. – Puaroya baxdû. – Nÿ demÿk
istÿdiyimi baøa döøörsönözmö?
Bel÷ikalû tÿkrar baøûnû yellÿdi:
– ×ox yaxøû baøa döøörÿm, madmazel. Elÿ insanlar
var ki, hÿr kÿsin onlarla razûlaømasûndan darûxûrlar. Rahat
yaøamaq ö÷ön onlarûn inkara ehtiyacû olur.
– Elÿdir ki var.
320 – Ècazÿ verin, sizdÿn soruøum, miss Uorren, o faciÿ
baø verÿn zaman nÿlÿri hiss etdiniz?
Anjela ah ÷ÿkdi:
– ßmÿlli-baølû ÷aømûødûm vÿ ÷arÿsizlik hiss edirdim.
Hÿr øey mÿnÿ dÿhøÿtli gþrönördö. Karolinanû ö÷ gön sonra
hÿbs etdilÿr. Yadûmdadûr, necÿ narazûlûq edirdim, hirs­lÿ­nir­
dim vÿ uøaq kimi ömid edirdim ki, bötön bunlar mÿna­sûz
sÿhv­dir vÿ tezliklÿ dözÿlÿcÿk. Karolina ÿn ÷ox mÿnim ö÷ön
nara­hat olurdu. Mÿni bu iøÿ qarûødûrmamalarû ö÷ön ÿlindÿn
gÿlÿni etdi. Miss Uilyamsdan mÿni dÿrhal qohumlarûmûzûn
yanûna aparmaüûnû istÿdi. Polis buna etiraz etmÿdi. Øahidlik
etmÿyimÿ ehtiyac olmadûüû anlaøûlûnca da mÿni xaricdÿki
bir mÿktÿbÿ gþndÿrdilÿr. Getmÿyi he÷ istÿ­mÿ­dim, ÿlbÿttÿ.
Lakin mÿnÿ Karolinanûn durmadan mÿn­dÿn þtrö narahat
olduüunu, mÿktÿbÿ getdiyim tÿq­dir­dÿ bacû­ma yardûm
etmiø olacaüûmû sþylÿdilÿr. – Bir an dayandû. – Bax belÿcÿ
Mönihÿ getdim. Hþkm verildiyi zaman mÿn oradaydûm.
Gedib Karolinanû gþrmÿyimÿ he÷ bir zaman izin vermÿdilÿr.
Bacûm bunu istÿmÿdi, sÿhv etmirÿmsÿ, Karolina hÿyatûnda
ilk dÿfÿ o zaman mÿnim arzumu yerinÿ yetirmÿdi.
– Belÿ demÿyin, miss Uorren. ×ox sevdiyi øÿxsi gedib
hÿbsxanada gþrmÿk gÿnc vÿ duyüulu bir qûzûn xatirindÿ
pis tÿsir buraxa bilÿrdi.
– Bÿlkÿ dÿ... – Anjela Uorren ayaüa qalxdû. – Hþkm
oxunandan sonra bacûm mÿnÿ bir mÿktub yazdû. Bunu
 A
kimsÿyÿ gþstÿrmÿmiøÿm. Lakin o mÿktubu oxumaüûnûz,
hÿr halda, yaxøû olar. Belÿcÿ, Karolinanûn necÿ insan K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

oldu­üu­nu anlayarsûnûz. Hÿtta istÿsÿniz, mÿktubu Karlaya
da gþs­tÿ­rin. – Qapûya doüru getdi. Sonra da dayanaraq
Pua­roya baxdû. – Mÿnimlÿ gÿlin. Otaüûmda Karolinanûn bir
portreti var.
Puaro gþzönö ayûrmadan portretÿ baxdû.
Karolina Kralenin portretini adi bir rÿssam ÷ÿkmiødi.
Lakin Puaro rÿsmÿ maraqla baxdû. ßlbÿttÿ, onu maraq­
lan­dûran portretin sÿnÿt dÿyÿri deyildi.
Karolina Kralenin uzunsov, oval özö, yuvarlaq ÷ÿnÿsi
vardû. Gÿnc qadûnûn ÷þhrÿsindÿki azacûq ÷ÿkingÿn, hÿtta
utan­caq ifadÿ onun þzönÿ arxayûn olmayan, hÿssas örÿkli
vÿ daxili gþzÿlliyÿ malik qadûn olduüunu gþstÿrirdi. Qûzûn­
da olan göc vÿ hÿyat enerjisi onda yox idi. Hÿyat eøqini
vÿ yaøama göcönö Karla Lemarøan atasûndan almûødû. 321
Portretdÿki qadûn kompleksli bir varlûq idi. Puaro portretÿ
baxarkÿn Kventin Foqq kimi göclö tÿxÿyyölö olan bir insa­
nûn nÿ ö÷ön hÿlÿ dÿ onu unuda bilmÿdiyini baøa döødö.
Anjela Uorren tÿkrar yanûna gÿldi. ßlindÿ bir mÿktub
vardû.
– Onun necÿ insan olduüunu gþrdönöz. Èndi dÿ mÿk­
tu­bunu oxuyun.
Kaüûzû ehtiyatla a÷araq Karolina Kralenin on altû il ÿvvÿl
yazdûqlarûnû oxudu.
“Mÿnim ÿziz balam Anjela!
Tezliklÿ pis xÿbÿr alûb kÿdÿrlÿnÿcÿksÿn. Gþz yaøû axût­
maüa dÿymÿz. He÷ vaxt sÿnÿ yalan danûømamûøam, indi
dÿ ÷ox xoøbÿxt olduüumu, bu gönÿ qÿdÿr hiss etmÿdi­yim
ÿsl sevinc hissi ilÿ dolu olduüumu sÿnÿ yazarkÿn yalan sþy­
lÿmirÿm. Hÿr øey yaxøûdûr, hÿyatûm, hÿr øey yaxøûdûr. Ke÷­
miøi unutmaüa ÷alûø, he÷ nÿyÿ heyifsilÿnmÿ, yaøa vÿ xoø­
bÿxt ol. Hÿyatda ÷ox øeyÿ nail olacaqsan sÿn, bilirÿm. Hÿr
øey yaxøûdûr, mÿnim ÿzizim, mÿn dÿ Amyasûn yanûna gedi­
rÿm. Onunla bir yerdÿ olacaüûma øöbhÿ etmirÿm. ßslindÿ,
mÿn onsuz yaøaya bilmÿzdim... Sÿndÿn rica edirÿm, ÿgÿr
mÿni sevirsÿnsÿ, xoøbÿxt olmaüa ÷alûø. Sÿnÿ sþylÿdim,
mÿn xoøbÿxtÿm. Ènsan gÿrÿk þz borclarûnû þdÿsin. Ruhÿn
sakit olmaq o qÿdÿr yaxøûdûr ki.
Seni ÷ox sevÿn bacûn Karolina”.
 BEШ DONUZ BALASI

Puaro mÿktubu iki dÿfÿ oxuduqdan sonra Anjelaya

geri verdi:
– Qeyri-adi mÿktubdur, madmazel. ×ox qÿribÿ yazûlûb.
– Karolina þzö dÿ qeyri-adi qadûn idi, – Anjela cavab
verdi.
– Hÿ, döøöncÿlÿri ÷ox bÿnzÿrsizdir... Sizin fikrinizcÿ,
bu mÿktub onun gönahsûz olduüunu gþstÿrir?
– ßlbÿttÿ!
– Ancaq bunu a÷ûq yazmayûb.
– Karolina onun gönahkar olduüunu he÷ bir zaman
aülûma gÿtirmÿyÿcÿyimÿ ÿmin idi.
– Baøa döøörÿm... Lakin bunu onun gönahkar olma­
sûyla da izah etmÿk olar: etiraflarla tÿmizlÿnir vÿ kþnöl
rahat­lûüû tapûrdû.
Bu da, Puaroya gþrÿ, qadûnûn mÿhkÿmÿdÿki davra­
322 nû­øûna uyüun gÿlirdi. Bu dÿqiqÿlÿrdÿ Puaro ÿmÿlli-baølû
tÿrÿd­död etmÿyÿ baølamûødû, bu iøi boynuna gþtörmÿk­
dÿ dözgön hÿrÿkÿt edib-etmÿdiyini kÿsdirÿ bilmirdi. Èndiyÿ
qÿdÿr þyrÿndiyi hÿr øey Karolina Kralenin gönahkar oldu­
üunu tÿsdiq edirdi. Èndi isÿ hÿtta þz ÿliylÿ yazdûüû mÿk­
tub qadûnûn ÿleyhinÿ bir dÿlil idi. Tÿrÿzinin o biri gþzöndÿ,
hÿlÿ ki, yalnûz Anjela Uorrenin tÿrs inadû dururdu. Puaro
Anje­la­nûn Karolinanû yaxøû tanûdûüûna øöbhÿ etmirdi, lakin
onun bacû­sûna olan inamû gÿnc bir yeniyetmÿnin fana­
tik­cÿsinÿ sadiq olmasûndan, ona olan sevgisindÿn qay­
naqlana bilÿrdi. Sanki, onun fikirlÿrini oxuyubmuø kimi,
Anjela dedi:
– Xeyr, mösyþ Puaro. Mÿn Karolinanûn gönahsûz oldu­
üunu bilirÿm.
– Allah da bilir, – Puaro dÿrhal cavab verdi, – mÿn
þzöm dÿ bunun ÿksini iddia etmÿk istÿmÿzdim. Lakin gÿlin
praktik olaq. Siz bacûnûzûn gönahsûz olduüunu sþylÿyirsi­niz.
Elÿ isÿ, sizin fikrinizcÿ, nÿ hadisÿ baø verib?
Anjela fikirli halda baøûnû yellÿdi:
– Bilirÿm, bununla barûømaq ÷ÿtindir. Hÿr halda, Karo­
li­nanûn da sþylÿdiyi kimi, Amyas intihar edib.
– Belÿ bir hÿrÿkÿti edÿrdimi o?
– Yox, etmÿzdi.
– Hÿr halda, siz, bu saat, Karolinanûn gönahsûz oldu­
üunu sþylÿdiyiniz qÿdÿr, bu mÿsÿlÿdÿ ÿmin deyilsiniz.
 A
– Yox, ÷önki insanlar þz xarakterlÿrinÿ uyüun gÿl­mÿ­
yÿn ÷ox qÿribÿ hÿrÿkÿtlÿr edÿ bilÿrlÿr. Ancaq mÿn nÿzÿ­rÿ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

alûram ki, ÿgÿr bu insanlarû yaxûndan tanûsanûz, o zaman
onlarûn hÿrÿkÿtlÿrinin izahûnû tapmaq olar.
– Siz bacûnûzûn ÿrini yaxøû tanûyûrdûnûz?
– Yaxøû tanûyûrdûm, ancaq Karolina qÿdÿr yox. Mÿn
Amya­sûn þzönö þldördöyönÿ inana bilmirÿm, ancaq hesab
edirÿm ki, o, belÿ bir addûmû ata bilÿrdi. Yÿqin ki, bu, belÿ
dÿ olub.
– Baøqa bir izah tapa bilmirsiniz?
Anjela baøûnûn hÿrÿkÿtiylÿ cavabsûz olduüunu bildirdi,
ancaq bu sual onu nÿyÿ gþrÿsÿ maraqlandûrmûødû.
– Nÿ demÿk istÿdiyinizi baøa döøörÿm... Ancaq dözö­
nö desÿm, bunun ola bilÿcÿyini he÷ vaxt fikirlÿømÿmiøÿm.
Siz Amyasû baøqa øÿxsin þldörÿ bilÿcÿyini demÿk istÿyirsi­
niz, elÿ deyilmi? Yÿni bu, döøönölÿrÿk soyuqqanlûlûqla iølÿn­ 323
miø bir cinayÿtdir?
– Belÿ bir øey ola bilÿrmi, yoxsa yox?
– Bÿli... ola bilÿr... Lakin yenÿ dÿ inanûlasû deyil.
– Èntihar versiyasû kimi inanûlmayacaq deyil.
– Sþylÿmÿk ÷ÿtindir... Zahirÿn baøqalarûndan øöbhÿ­
lÿn­mÿyÿ he÷ bir ÿsas yoxdur. Èndinin þzöndÿ belÿ bu fikir
mÿnÿ mÿnasûz gþrönör.
– Nÿ olursa olsun, gÿlin bu ehtimalûn özÿrindÿ daya­
naq. Bu hadisÿdÿ iøtirak edÿn adamlardan hansû biri qatil
roluna daha uyüundur?
– Qoyun fikirlÿøim. Amyasû mÿn þldörmÿdim. Elsa
da, aydûn mÿsÿlÿdir, bunu etmÿzdi. Amyas þldöyö zaman
ÿsÿbindÿn, az qala, dÿliyÿ dþnÿcÿkdi. Baøqa kim vardû?
Meredit Bleyk? O, Karolinaya pÿrÿstiø edirdi, piøik ev xanû­
mû­nûn arxasûnca gÿzÿn kimi, onu qarabaqara izlÿyirdi. Bÿl­
kÿ, buna cinayÿt iølÿmÿsi ö÷ön bir motiv kimi baxmaq
olar. Fÿrz edÿk ki, o, Amyasû aradan gþtöröb Karolinayla
evlÿn­mÿk istÿ­yirdi, ancaq bunun ÿn yaxøû yolu Amyasûn
Elsayla bir­lÿømÿsi deyildimi? Meredit buna vasitÿ÷i ola
bilÿrdi. Bun­lar bir yana qalsûn, mÿn Merediti qatil rolunda
tÿsÿv­vör edÿ bil­mirÿm. ×ox sakit vÿ hÿddÿn artûq ehtiyatlû
adamdûr o. Baø­qa kim var?
– Miss Uilyams, Filip Bleyk? – Puaro yada saldû.
Anjelanûn tutqun özöndÿ bir anda tÿbÿssöm yarandû:
 BEШ DONUZ BALASI

– Miss Uilyams? Tÿrbiyÿ÷inin adam þldörmÿsi inanû­

lasû øey deyil. Miss Uilyams yöksÿk ÿxlaq daøûyûcûsû olan
qadûn­dûr. – Bir an dayandû. Sonra davam etdi. – ßlbÿttÿ,
o, Karo­linaya ÷ox baülûydû. Onun ö÷ön hÿr øeyi edÿ bilÿrdi.
Amyasa da nifrÿt edirdi. Alovlu feminist idi vÿ kiøilÿrÿ dÿ
nifrÿti vardû. Ancaq bötön bunlar cinayÿt iølÿmÿk ö÷ön
sÿbÿb ola bilÿrmi? He÷ aülûm kÿsmir.
Puaro da eyni döøöncÿdÿydi.
– Mÿn dÿ sizin kimi.
Anjela davam etdi:
– Filip Bleyk? – Gÿnc qadûn birdÿn-birÿ susdu. Sonra
yöngöl sÿslÿ, – bilirsinizmi, – dedi. – Mÿncÿ, qatil roluna
ÿn ÷ox uyüun gÿlÿn adam elÿ Filipdir.
Puaro ona maraqla baxdû:
– ×ox maraqlûdûr, miss Uorren, nÿyÿ gþrÿ belÿ döøön­
324 döyönözö soruøa bilÿrÿmmi?
– Bunun qÿti bir sÿbÿbi yoxdur. Xatûrladûüûma gþrÿ,
dar­dö­øöncÿli adam idi Filip.
– Yÿni dardöøöncÿli olmayanlar cinayÿt tþrÿdÿ bil­mÿz­
lÿrmi?
– Elÿ demÿk istÿmÿdim, yÿni dardöøöncÿli insanlar qar­
øû­laø­dûqlarû ÷ÿtinliklÿri zor göcönÿ hÿll etmÿyÿ ÷alûøar­lar. Belÿ
adam­lar zor iølÿmÿkdÿn lÿzzÿt alarlar. Cinayÿt isÿ aman­sûz­
lûüûn özÿ ÷ûxmasû demÿkdir, elÿ deyilmi, mösyþ Puaro?
– Bÿli... haqlûsûnûz... hÿr halda, belÿ bir yanaøma nÿzÿrÿ
alûn­malûdûr. Lakin, miss Uorren, bunlar bÿhanÿ ola bilmÿz. Siz­
cÿ, Filip Bleykin cinayÿt tþrÿtmÿsi ö÷ön bir sÿbÿb var idimi?
Anjela o saat cavab vermÿdi. Qaølarûnû ÷atmûø, gþzlÿrini
yerÿ dikmiødi.
Erköl Puaro soruødu:
– O, Amyas Kralenin ÿn yaxûn dostu idi, elÿ deyilmi?
Anjela baøûyla tÿsdiqlÿdi.
– Baøqa bildiyiniz bir øey varmû, miss Uorren. Mÿnÿ
a÷ûqlamadûüûnûz bir øey. Filiplÿ Amyas, mÿsÿlÿn, Elsaya
gþrÿ bir-birinÿ rÿqib ola bilÿrdilÿrmi?
– Xeyr, xeyr...
– O zaman, nÿ ola bilÿrdi?
Anjela aüûr-aüûr cavab verdi:
– Bilirsinizmi, insan bÿzÿn mÿna verÿ bilmÿdiyi bir øeyi
östöndÿn ÷ox illÿr ke÷ÿndÿn sonra birdÿn-birÿ baøa döøör.
 A
Hÿÿ, demÿk belÿymiø, – deyir. – Nÿ demÿk istÿdiyimi indi
sizÿ izah edÿcÿyÿm. Bir dÿfÿ, on bir yaøûm olanda bir ÿhva­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

lat eøitmiødim. O vaxt bu ÿhvalata bir mÿna verÿ bilmÿ­
miø­dim. Bu ÿhvalat mÿni narahat etmÿdiyinÿ gþrÿ onu tez
dÿ unut­muødum. Onu bir dÿ xatûrlayacaüûmû he÷ aülûma
da gÿtir­mÿz­dim. Ancaq iki il ÿvvÿl bir konsertdÿ, birdÿn-
birÿ bu olayû xatûr­lad­ûm vÿ elÿ heyrÿtlÿndim ki, aüzûmdan
bu sþz­lÿr ÷ûxdû: “Bax indi mÿn bu sarsaq döyö pudinqi
mÿsÿ­lÿsini baøa döødöm”, – dedim: bizim bu mÿsÿlÿylÿ
ÿlaqÿsi olma­yan ÿdÿbsiz bir zarafatla baülû ÿhvalat idi.
– Nÿ demÿk istÿdiyinizi baøa döøörÿm, miss Uorren,
– Puaro dedi.
– O halda indi danûøacaqlarûmû da asanlûqla baøa döøÿ
bilÿcÿksiniz. Bir dÿfÿ bir mehmanxanada qalûrdûm. Dÿh­
lizdÿ yeriyÿrkÿn otaqlardan birinin qapûsû a÷ûldû vÿ tanû­dû­
üûm bir qadûn bayûra ÷ûxdû. Otaq onunku deyildi. Mÿni gþr­ 325
dökdÿ özöndÿ yaranan ifadÿdÿn bunu o saat anladûm...
Bir dÿfÿ gecÿ vaxtû Olderberidÿ Filip Bleykin otaüûndan
÷ûxan Karolinanûn da özöndÿ eynilÿ belÿ bir ifadÿ var idi.
– Þnÿ doüru ÿyilÿrÿk, Puaronun demÿyÿ hazûrlaødûüû sþzö
aüzûnda qoydu. – O vaxtlar belÿ øeylÿrÿ fikir vermirdim.
O yaøda olan qûzlarûn bildiyi bir ÷ox øeyi bilirdim, ÿlbÿttÿ,
ancaq bunlarû ger÷ÿk hÿyatla baülaya bilmirdim. Karoli­
na­nûn Filip Bleykin otaüûndan ÷ûxmasû elÿ Karolinanûn
Filip Bley­kin otaüûndan ÷ûxmasû demÿk idi, baøqa bir øey
deyildi. Eynilÿ bu øÿkildÿ mÿnim vÿ ya miss Uilyamsûn ota­
üûn­dan ÷ûxa bilÿrdi. Lakin bacûmûn özöndÿki ifadÿ diq­qÿ­
timi ÷ÿkmiødi. Bilmÿdiyim, baøa döømÿdiyim, qÿribÿ bir
ifadÿydi bu. Parisdÿ, sizÿ danûødûüûm kimi, gecÿ tamamilÿ
baøqa bir qadûnûn özöndÿ hÿmin ifadÿni gþrdöyöm zama­
na qÿdÿr he÷ nÿyi baøa döømÿmiødim.
Puaro fikirli halda ona baxûrdû:
– Mÿnÿ danûødûqlarûnûz, miss Uorren, inanûlmaz bir
øeydir. Filip Bleykin sþhbÿtlÿrindÿn baøa döødöyömÿ
gþrÿ, bacûnûzdan he÷ bir zaman xoøu gÿlmirmiø.
– Bilirÿm, – Anjela dedi. – Ancaq buna baxmayaraq,
mÿn bunu þz gþzlÿrimlÿ gþrmöøÿm.
Puaro aüûr-aüûr baøûnû yellÿdi. Filip Bleyklÿ dÿ danû­
øar­kÿn onun Karolina haqqûndakû döømÿncÿsinÿ dediyi
sþz­lÿr­dÿ bir az möbaliüÿyÿ yol verdiyini döøönmöødö.
 BEШ DONUZ BALASI

Sonra Meredit Bleykin sþzlÿrini xatûrladû: “Amyas evlÿndiyi

zaman ÷ox sarsûldû. Bir ildÿn artûq onlarûn evinÿ getmÿdi...”
Demÿk, Filip Karolinanû ÷oxdan sevirdi. Qadûn Amyasa ÿrÿ
gedÿndÿn sonra bu sevgisi nifrÿtÿ ÷evrilib. Doürudan da,
Filip hÿddÿn artûq kÿskin, tÿdbirli danûøûrdû. Onu gþzlÿrinin
qabaüûnda canlandûrdû – gömrah, bÿrkgedÿn iøbaz, qolf
meydan÷asû vÿ ultramöasir öslubda evi olan bir adam. On
altû il ÿvvÿl Filip Bleyk hansû hisslÿrlÿ yaøayûrmûø, gþrÿsÿn?
– Bÿlkÿ, mÿn nÿyisÿ anlamûram, – deyirdi Anjela Uor­
ren. – ×önki eøq mÿsÿlÿsindÿ he÷ bir tÿcröbÿm yoxdur,
he÷ vaxt mÿnim baøûma belÿ iølÿr gÿlmÿyib. Karolina vÿ
Filip haqqûndakû bu hadisÿni dÿ sizÿ, bÿlkÿ, onlarla bir
ÿlaqÿsi vardûr deyÿ danûødûm.

326
 A
ÈKÈÍÚÈ KÈTAB K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

FÈLÈP BLEYKÈN HEKAYßTÈ

Hþrmÿtli mösyþ Puaro!

Sizÿ verdiyim sþzön östöndÿ durdum vÿ Amyas
Kra­lenin þlömöylÿ baülû hadisÿlÿri yazdûm. Gÿrÿk
bunu nÿzÿrÿ alasûnûz, aradan uzun möddÿt ke÷diyi 327
ö÷ön bÿzi øeylÿri unuda bilÿrÿm, ancaq yaddaøûmda
qalanlarû yazmaüa ÷alûødûm.
Hþrmÿtlÿ,
Filip Bleyk.
Amyas Kralenin
þlömönÿ sÿbÿb olan hadisÿlÿr:
19 sentyabr...
Amyasla mÿnim dostluüum uøaqlûq illÿrindÿn baølayûb.
Qonøu idik vÿ bizim atalarûmûz da dost olublar. Amyas mÿn­
dÿn iki yaø bþyök idi. Ayrû mÿktÿblÿrdÿ oxusaq da, yay tÿtil­
lÿrindÿ bizim uøaqlûüûmûz birlikdÿ ke÷ib.
Mÿrhumu ta uøaqlûqdan tanûdûüûmû ÿsas gÿtirÿrÿk,
mÿn Amyasûn xarakteri vÿ dönyagþröøö haqqûnda etibarlû
øahid­lik ifadÿsi vermÿkdÿ þzömö haqlû sayûram. Buna gþrÿ
dÿ onun intihar etdiyinÿ dair olan iddialarû gölönc hesab
edirÿm. Krale he÷ vaxt þz hÿyatûna qûymazdû. Hÿd­dÿn artûq
hÿyat eøqi vardû onda! Mÿhkÿmÿdÿ iddia edil­diyi kimi, guya,
vicdan ÿzabû ÷ÿkÿrÿk zÿhÿr i÷mÿsi dÿ onu tanû­yan­la­rûn
hamû­sûna gölönc gþrönÿr. Amyas, mÿn deyÿrdim, hÿd­dÿn
artûq vicdanlû insan deyildi. Östÿlik, arvadûyla dolana bil­
mir­dilÿr, buna gþrÿ dÿ mÿn döøönörÿm, boøanma mÿsÿ­
lÿ­sindÿ hÿr hansû bir tÿrÿddödö yox idi, ÷önki þz evli­li­yini
hÿd­dÿn artûq uüursuz hesab edirdi. Arvadûnûn vÿ uøaüûnûn
 BEШ DONUZ BALASI

dolanûøûq xÿrclÿrini dÿ özÿrinÿ gþtörmÿyÿ hazûr idi, mÿn

dÿqiq bilirÿm, buna simiclik etmÿzdi. Ömumiyyÿtlÿ, o, ÿli­
a÷ûq, eyni zamanda canûyanan vÿ örÿyi­yum­øaq adam idi.
O tÿkcÿ bþyök rÿssam deyildi, hÿm dÿ ÷oxlu dostu olan
insan idi. Bildiyimÿ gþrÿ, onun döømÿni yox idi.
Karolina Krale ilÿ dÿ ÷oxdanûn tanûølarû idik. Hÿlÿ
Amyasla evlÿnmÿmiødÿn ÿvvÿl, Olderberiyÿ qonaq gÿldiyi
zamanlardan onu tanûyûrdûm. O vaxtlar ÷ox qÿøÿng bir qûz
idi, bir az ÷ûlüûn tÿbiÿtliydi, tez þzöndÿn ÷ûxan idi, ÿlbÿttÿ,
onunla birlikdÿ yaøamaq asan olmazdû.
Amyasa qarøû þzönön maraq hissini Karolina lap
ÿvvÿl­dÿn he÷ gizlÿtmÿdi. Amyas ona ÷ox aøiq olmamûødû,
mÿncÿ. Lakin tez-tez bir yerdÿ olurdular. Dediyim kimi,
Karo­lina ÷ox qÿøÿng qûz idi. Buna gþrÿ dÿ ÷ox ke÷mÿdÿn
niøanlandûlar. Amyasûn yaxûn dostlarû onlarûn evlÿnmÿk
328 mÿsÿ­lÿsini bir az narahatlûqla qarøûladûlar, ÷önki Karolinanû
onun tayû hesab etmirdilÿr.
Buna gþrÿ dÿ evliliklÿrinin ilk illÿrindÿ Amyasûn arva­
dûyla dostlarû arasûnda gÿrginlik yaøandû. Lakin o, arvadûnûn
sþzönÿ uyaraq dostlarûndan aralanacaq insan deyildi. Bir
ne÷ÿ il sonra Amyasla yenÿ ÿvvÿlki kimi sÿmimi olduq
vÿ mÿn tez-tez Olderberidÿ qonaq olurdum. Ki÷ik qûzlarû
Karlanûn xa÷ atasû olduüumu da sþylÿmÿliyÿm. Mÿnim fik­
rimcÿ, bu, onu gþstÿrir ki, Amyas mÿni þzönön ÿn yaxûn
dostu hesab edirdi, buna gþrÿ dÿ indi hÿyatda olmadûüû
halda onun adûndan danûømaüa mÿnim haqqûm var.
Mÿndÿn haqqûnda yazmaüûmû xahiø etdiyiniz hadisÿ­yÿ
gÿlincÿ, kþhnÿ göndÿliklÿrimÿ ÿsaslanaraq deyÿ bilÿ­rÿm ki,
Olderberiyÿ hadisÿ baø vermÿmiødÿn beø gön ÿvvÿl gÿl­miø­
dim. Daha doürusu, sentyabrûn 13-dÿ. Elÿ o saat evdÿki
atmosferin gÿrgin olduüunu hiss etdim. Eyni vaxtda Elsa
Greer dÿ onlarda qonaq idi, Amyas onun portretini ÷ÿkirdi.
Elsa Greeri ilk dÿfÿ gþrördöm, ancaq haqqûnda eøit­
miø­dim. Amyas döz bir ay onun haqqûnda mÿnÿ hÿyÿ­canla
danûø­mûødû. Deyirdi ki, qeyri-adi bir qûza rast gÿlib. Qûz haq­
qûnda elÿ hÿvÿslÿ danûøûrdû ki, mÿn zarafatla ona: “Bax ha,
dos­tum, birdÿn yenÿ dÿ baøûnû itirÿrsÿn”, – dedim. “Boø-boø
danûø­ma, – dedi mÿnÿ, – sadÿcÿ, portre­tini ÷ÿki­rÿm. Baø­qa
bir niy­yÿtim yox­dur”. “Get bu naüûllarû baøqalarûna danûø,
– dedim, – sÿndÿn o qÿdÿr eøitmiøÿm belÿ sþzlÿri!” “Bu dÿfÿ
 A
baøqa cör olacaq”, – dedi. Mÿn dÿ sûrtûqlûüûma sal­dûm:
“Sÿndÿ elÿ hÿr dÿfÿ baøqa cör olur”, – dedim. Belÿ olan­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

da Amyas nÿyÿ gþrÿsÿ hÿyÿcanlandû, narahatlûqla dedi:
“Baøa döø­mör­sÿn. ×ox gÿncdir. Demÿk olar, uøaqdûr”.
Ardûndan da dedi ki, ÷ox möasir döøöncÿli bir qûzdûr vÿ
kþhnÿ fikir­lÿr­dÿn tamamilÿ uzaqdûr. “A÷ûqfikirlidir, tÿbiidir
vÿ gþzönön qanû yoxdur”, – dedi.
O zaman Amyasa bir øey sþylÿmÿmiødim, amma dos­
tu­mun bu dÿfÿ ÷ox mþhkÿm iliødiyini döøönmöødöm. Bir
ne÷ÿ hÿftÿ sonra da kimsÿ demiødi: “Elsa Greer Amyasa
dÿli kimi aøiq olub”. Sonra kimsÿ qûzûn yaøûnûn az olmasûna
gþrÿ: “Amyas aüûllû iø gþrmör”, – demiødi. Buna cavab
ola­raq yenÿ dÿ: “Elsa Greer nÿ etdiyini yaxøû bilir”, – cavabû
gÿl­miødi. Sonra eøitmiødim ki, qûz pul i÷indÿ özör, nÿ
istÿsÿ, onu da edir, hÿtta “hÿr øeyi hÿmiøÿ birinci þzö baø­
la­yûr”. Kimsÿ: “Bÿs Kralenin arvadû nÿ döøönör?” – deyÿ 329
soruø­muø­du, cavab olaraq: “O artûq belÿ øeylÿrÿ alûøûb”,
– demiø­di­lÿr, ancaq kimsÿ etiraz etmiødi, Karolinanûn hÿd­
dÿn artûq qûsqanc olduüunu vÿ buna gþrÿ dÿ Amyasûn bu
cör hÿyat yaøamaüa mÿcbur qaldûüûnû vÿ belÿ qadûnlarûn
özöndÿn kÿnarda þzlÿrinÿ sevgili axtaran bötön kiøilÿrÿ
haqq qazandûrmaüûn mömkönlöyönö sþylÿmiødi.
Bunlarû belÿ ÿtraflû ona gþrÿ yazûram ki, mÿn Older­be­
riyÿ getmÿzdÿn ÿvvÿl oradakû vÿziyyÿt haqqûnda tÿsÿv­vö­
rö­nö­zön olmasûnû vacib hesab edirÿm.
O gÿnc qûzû gþrmÿk mÿnim ö÷ön ÷ox maraqlû idi
– o, hÿqiqÿtÿn, maraqlû vÿ mÿlahÿtli idi. Heyrÿt edilÿcÿk
qÿdÿr gþzÿl idi vÿ Karolinanûn ÷ox ÿndiøÿli olduüunu gþr­
dök­dÿ bu gþzÿllikdÿn zþvq almaqla yanaøû, nifrÿt hissi
duy­du­üumu da etiraf etmÿliyÿm.
Amyasûn da ÿvvÿlki nÿøÿsi yox idi. ßlbÿttÿ, onu yaxøû
tanûmayanlar hÿrÿkÿtlÿrindÿ he÷ nÿyin dÿyiømÿdiyini sþy­
lÿyÿ bilÿrdilÿr. Lakin mÿn onun uøaqlûq dostu idim, ondakû
ÿsÿbilik, ÷ûlüûnlûq ÿlamÿtlÿrini o saat hiss etdim. ßsÿblÿri
gÿrilmiødi, tez þzöndÿn ÷ûxûrdû, hÿr øeyÿ hirslÿnirdi.
ßslindÿ, Amyasûn rÿsm ÷ÿkÿrkÿn sÿrsÿmlik halûnda
olmasû tÿbii hal idi, lakin indi onun ÿsÿblÿrinin gÿrgin
olma­sû­nûn sÿbÿbi nþvbÿti rÿsm ÿsÿri deyildi. Mÿni gþröb
÷ox sevindi. Èkilikdÿ qalan kimi dedi: “Yaxøû ki, gÿldin, Fil,
– dedi. – Bir evdÿ dþrd qadûnla birlikdÿ yaøayan kiøinin
 BEШ DONUZ BALASI

aülûnû itirmÿ­mÿsi mömkön deyil. Onlarûn ÿlindÿn az qal­mû­

øam dÿli­xa­na­lûq olam”.
Hÿqiqÿtÿn, evdÿ vÿziyyÿt ÷ox gÿrgin idi. Karolina, dedi­
yim kimi, hÿr øeyi ÷ox aürûlû qarøûlayûrdû. Þzönön nÿzakÿtli
vÿ köbar ÿdalarûyla he÷ bir hÿqarÿtli sþz iølÿtmÿdÿn Elsaya
elÿ aüûr sþzlÿr deyirdi, adam aülûna da gÿtirÿ bilmÿz. Elsa
isÿ a÷ûq øÿkildÿ Karolinaya inad edirdi. Amyas onu möda­fiÿ
edirdi deyÿ tÿrbiyÿli olmaüû yaddan ÷ûxarmûødû, Karolinaya
da, yerdÿ qalanlara da qandûrûrdû ki, hÿr øey onun ÿlindÿ­
dir. Èø elÿ gÿtirmiødi ki, Amyas rÿsm ÷ÿkmÿdiyi zaman­larda
vaxtûnûn ÷oxunu Karolinayla didiømÿklÿ ke÷i­rirdi. ßslindÿ,
bir-birinÿ ÷ox nÿzakÿtlÿ yanaøsalar da, dolan­mûr­dûlar, tez-
tez dalaøûrdûlar. Lakin bu dÿfÿ Amyasûn bötön sþz­lÿ­rin­dÿn vÿ
hÿrÿkÿtlÿrindÿn ÿsÿbilik tþkölördö, hÿr ikisi þz özÿr­lÿ­rindÿki
nÿzarÿti itirmiødi. Evdÿ Anjelanûn tÿr­bi­yÿ­÷isi dÿ vardû. Amyas
330 onun adûnû “zÿhÿr tuluüu” qoy­muødu: “Mÿnÿ nifrÿt edir.
Dodaqlarûnû ÷ÿrtib oturub, ÿtimi did­mÿ­yÿ hazûrdûr”, – deyirdi.
Elÿ o gönlÿrdÿ mÿnÿ dediyi sþzdör: “Allah bötön
qadûn­larûn baøûna daø salsûn. ßgÿr bir kiøi rahat, qulaüû
dinc yaøamaq istÿyirsÿ, gÿrÿk arvadlara baø qoømasûn”.
– Gÿrÿk sÿn he÷ evlÿnmÿyÿydin, – mÿn dÿ cava­bûnda
dedim. – Sÿn elÿ kiøilÿrdÿnsÿn ki, ailÿ baülarûyla baü­lan­
maq sÿnlik deyil.
“Artûq bu sþhbÿtlÿrin vaxtû ke÷ib, – dedi vÿ – Karo­lina
mÿni baøûndan etmÿsinÿ sevinÿcÿk”, – deyÿ ÿlavÿ etdi. Èlk
dÿfÿ bax o zaman iøin i÷indÿ bir iø olduüunu baøa döødöm.
– Bu nÿ demÿkdir? – deyÿ soruødum. – Olmaya, Elsa
ilÿ mönasibÿtlÿriniz bu qÿdÿr dÿrinÿ gedib?
– O gþzÿl... – dedi, sanki, canûndan aürû qopdu. – Kaø
onunla he÷ rastlaømayaydûm.
– Bura bax, dostum, þzönö ÿlÿ al, – dedim ona. – Baøqa
he÷ bir qadûnla ÿlaqÿ qurma artûq. Mÿnÿ baxaraq göldö.
“Demÿk asandûr, mÿn qadûnlardan ÿl ÷ÿkÿ bilmirÿm, mÿn
ÿl ÷ÿksÿm dÿ, onlar mÿndÿn ÿl ÷ÿkmirlÿr, – dedi. Sonra
o, geniø ÷iyinlÿrini gÿrÿrÿk göldö. – Hÿr øey þz yerini tapa­
caq ÿvvÿl-axûr... Ancaq etiraf et ki, rÿsm, doürudan da,
gþzÿl alûnûb”.
O zaman özÿrindÿ iølÿdiyi Elsanûn portretini nÿzÿrdÿ
tuturdu vÿ mÿnim rÿssamlûqdan baøûm ÷ûxmasa da, bu
ÿsÿrin qeyri-adi ÿsÿr olduüunu sezirdim.
 A
Amyas rÿsm ÷ÿkÿrkÿn tamamilÿ baøqa adam olurdu.
Bÿzÿn baüûrûr, þz-þzönÿ donquldanûr, ÿn pis sþyöølÿr sþyör, K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

fûr÷asûnû hara gÿldi vûyûldadûrdû. Ancaq yaradûcûlûqla mÿøüul
olarkÿn o, sþzön ÿsl mÿnasûnda, xoøbÿxt olurdu. Ancaq
yemÿk ö÷ön evÿ dþndöyö zaman iki qadûn arasûndakû döø­
mÿn÷ilik ÿsÿblÿrini pozurdu. Ayûn 17-dÿ bu döømÿnlik ÷ox
a÷ûq hal aldû. Gönorta yemÿyindÿ ÷ox narahat olduq. Elsa
þzönö hÿddÿn artûq hÿyasûz aparûrdû – baøqa sþz tapmû­ram.
Karolinanû saymayaraq, bilÿ-bilÿ ancaq Amyasla danûøûrdû,
sanki, masa arxasûnda onlardan baøqa kimsÿ yox idi.
Karo­lina hamûyla oynaya-gölÿ danûøûrdû, bic-bic elÿ sþzlÿr
tapûrdû, baxûrdûn adi sþzlÿrdir, ancaq arû kimi sancûrdû. Þz
nif­rÿtini Elsa kimi a÷ûq øÿkildÿ bildirmÿzdi. Demÿk istÿ­dik­
lÿrini qÿti øÿkildÿ sþylÿmirdi, eyhamlarla ÷atdûrûrdû.
Yemÿkdÿn sonra qonaq otaüûnda qÿhvÿ i÷ÿrkÿn hadi­
sÿ­lÿr kulminasiya nþqtÿsinÿ ÷atdû. Mÿn taxtadan oyma 331
cilalû bir fiquru gþstÿrÿrÿk: “Nÿ maraqlû øeydir”, – dedim
vÿ Karolina cavabûnda: “Bu, gÿnc bir norve÷li heykÿl­tÿ­
raøûn ÿsÿridir. Biz Amyasla birlikdÿ onun ÿsÿr­lÿ­rini ÷ox
bÿyÿ­nirik vÿ gÿlÿn yay gedib onu ziyarÿt etmÿk istÿ­yi­
rik”, – dedi. Karolinanûn, sanki, Amyasûn sahibiymiø kimi
danûø­masû, ÷ox sakit sÿslÿ deyilÿn bu sþzlÿr Elsanûn þzön­
dÿn ÷ûx­masûna sÿbÿb oldu. Onun bu ÷aüûrûøûnû cavab­sûz
qoy­maüû bacarmadû. Bir-iki dÿqiqÿ gþzlÿyÿndÿn sonra
o, yök­sÿk vÿ aydûn sÿslÿ bÿyan etdi: “ßøyalar bir az baøqa
cör dözöl­ÿrsÿ, bu otaq ÷ox gþzÿl olar. Hÿddÿn artûq ÷ox
mebel var burada. Mÿn burada yaøamaüa baø­la­yan­da bu
cûr-cûn­dûrûn hamûsûnû bayûra atacaüam, abûrlû olan­lar­dan
bir-ikisini saxlayacaüam. Qûzûlû rÿngdÿ pÿr­dÿ­lÿr asa­ca­
üam, qoy sÿhÿr gönÿøinin øÿfÿqlÿri o pÿr­dÿ­lÿr­dÿ say­rûø­
sûn”. Vÿ mÿnÿ tÿrÿf dþnöb soruødu: “Necÿ bilir­siniz, belÿ
gþzÿl olar?”
Mÿn cavab vermÿyÿ he÷ macal da tapmadûm, Karolina
yerindÿn dillÿndi. Onun sÿsi o qÿdÿr sakit idi ki, dÿrhal bu
sÿsin altûndakû tÿhlökÿni hiss etdim.
– Bizim mölkö satûn almaüû döøönörsÿn, Elsa?
– Satûn almaüa ehtiyac yoxdur, – dedi Elsa.
– Elÿ isÿ, nÿ demÿk istÿyirsÿn? – deyÿ Karolina soruø­
du. Sÿsindÿki o yumøaqlûq yox olmuødu artûq. Sÿrt vÿ
metallik cingilti vardû sÿsindÿ.
 BEШ DONUZ BALASI

Elsa göldö:
– Þzönö bilmÿmÿzliyÿ vurma, Karolina. Nÿ demÿk
istÿdiyimi ÷ox yaxøû bilirsÿn.
– He÷ bir øeydÿn xÿbÿrim yoxdur, – dedi Karolina.
– Baøûnû quma soxub gizlÿndiyini fikirlÿøÿn dÿvÿquøu
kimi aparma þzönö, – deyÿ cavab verdi Elsa. – Þzönö elÿ
apa­rûr­san ki, elÿ bil, he÷ nÿ bilmirsÿn vÿ gþrmörsÿn. Biz
Amyas­la bir-biri­mizi sevi­rik. Bu ev sizin deyil. Bu, onun evi­
dir. Vÿ toyu­muz olandan sonra mÿn onunla birlikdÿ bura­
da yaøayacaüam!
– Mÿncÿ, siz ikiniz dÿ aülûnûzû itirmisiniz, – dedi Karo­lina.
– Yox, canûm, – deyÿ göldö Elsa. – Elÿ øey yoxdur,
bunu siz dÿ bilirsiniz. Bir-birimizÿ qarøû döröst olsaq, prob­
lemi daha asanlûqla yoluna qoya bilÿrik. Amyasla mÿn bir-
birimizi sevirik. Bunu siz dÿ bilirsiniz. Vÿ sizin bir ÷ûxûø yolu­
332 nuz qalûr: onu sÿrbÿst buraxmaq.
– Sþylÿdiklÿrinizin he÷ birinÿ inanmûram, – dedi Karo­
lina. Lakin sÿsindÿ qÿtiyyÿt yox idi. Elsanûn sþzlÿri Karo­
linanû sarsûtmûødû.
Bu zaman Amyas i÷ÿri girdi. Elsa da gölÿrÿk:
– Mÿnÿ inanmûrsûnûz, ondan soruøun, – dedi.
– Soruøacaüam. – Sonra da, he÷ fikirlÿømÿdÿn ÿrinÿ
sarû dþndö. – Amyas, Elsa sÿnin onunla evlÿnmÿk istÿdiyini
sþylÿyir. Doürudurmu bu?
Zavallû Amyas. Doürusu, ona yazûüûm gÿldi. Belÿ bir
tamaøada oynamaüa mÿcbur edilÿn kiøi þzönö bambûlû
kimi hiss edÿr. Amyasûn rÿngi boüuldu vÿ qûøqûrmaüa baø­
ladû. Þfkÿylÿ Elsaya tÿrÿf dþnÿrÿk östönÿ baüûrdû: “Nÿyÿ
gþrÿ dilini dinc saxlaya bilmirsÿn”, – dedi.
– Demÿli, Elsanûn sþzlÿri doürudur, – dedi Karolina.
Amyas cavab vermÿdi, barmaqlarûnû kþynÿyinin yaxa­
sûna ke÷irib dartûødûrmaüa baøladû. Uøaq vaxtû da ÷ÿtin
vÿziy­yÿtÿ döøÿndÿ eynilÿ belÿ edÿrdi. Qörurunu sûndûrma­
maüa ÷alûøaraq vÿ etiraza yol vermÿyÿn bir tonda:
– Èndi bu saat bu mþvzuda danûømaq istÿmirÿm, – dedi,
ancaq istÿdiyi ton alûnmadû.
– Ancaq mÿn danûømaq istÿyirÿm, – deyÿ Karolina
cavab verdi.
– Mÿncÿ, Karolinaya hÿr øeyi danûømalûyûq, yoxsa ona
qarøû haqsûzlûq etmiø olarûq, – Elsanûn ciyiltili sÿsi eøidildi.
 A
Karolina yavaøca soruødu:
– Elsanûn sþylÿdiklÿri doürudurmu, Amyas? K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Amyas, sanki, þzö-þzöndÿn utanûrdû. Karolina onu sûxûø­
dûrmûødû:
– Lötfÿn, mÿnÿ cavab ver. Bunu bilmÿk istÿyirÿm.
Amyas arenadakû þköz kimi baøûnû geriyÿ qovzadû:
– Bÿli, doürudur, lakin mÿn indi bu barÿdÿ danûømaq
istÿmirÿm, – dedi vÿ dþnÿrÿk sörÿtlÿ otaqdan ÷ûxdû. Mÿn
dÿ arxasûnca getdim. O iki qadûnla qalmaüû istÿmirdim.
Terrasda Amyasa ÷atdûm. Sþyöø yaüdûrûrdû. He÷ vaxt belÿ
sþyöø axûnûna rast gÿlmÿmiødim.
– Elsa nÿyÿ gþrÿ dilini dinc saxlaya bilmÿdi? Nÿyÿ
gþrÿ? Allah lÿnÿt elÿsin, hÿr øey alt-öst oldu. O rÿsmi
tamam­lama­lûy­dûm, eøidirsÿn, Fil? Èndiyÿ qÿdÿr ÷ÿkdiyim
ÿsÿr­lÿrin i÷indÿ ÿn yax­øû­sûdûr, o, bötön þmröm boyu ÷ÿk­
diklÿrimin ÿn yaxøûsû. Bu iki aüûl­sûz qadûn isÿ indi hÿr øeyi 333
mÿhv etmÿyÿ ÷alûøûrlar. – Sonra bir az sakitlÿøib, ÿlavÿ
etdi. – Qadûnlar þl÷ö hissindÿn mÿh­rum­durlar – hÿddini
aømaq onlarûn adÿtidir.
Mÿn gölöøömö saxlaya bilmÿdim:
– Þzön þz baøûna iø a÷mûsan, dostum, – dedim.
– Sÿn demÿsÿn dÿ, bilirÿm... – sÿsindÿ bir inilti vardû.
Vÿ sonra da: – Ancaq, Fil, mÿnimlÿ razûlaø ki, bir kiøinin
qadûna gþrÿ aülû baøûndan ÷ûxûrsa, onu gönahlandûrmaq
lazûm deyil. Hÿtta Karolina da bunu baøa döømÿlidir.
– Karolina tÿrslik etsÿ vÿ sÿndÿn boøanmazsa, necÿ
olacaq? – deyÿ soruødum.
Amyas þz döøöncÿlÿrinÿ qapûlmûødû. Mÿn tÿkrar soruø­
malû oldum, ÷ox dalüûn vÿ fikirli halda cavab verdi:
– Karolina he÷ vaxt mÿnim yolumu kÿsmÿz. Sÿn baøa
döømörsÿn, dostum.
– Bÿs uøaq necÿ olsun? – dedim.
Qolumdan tutdu:
– Filip, tÿmiz niyyÿtli olduüunu bilirÿm. Lakin qarüa
kimi baøûmûn östöndÿ qarûldama. Mÿn þz iølÿrimi hÿll edÿ­
rÿm. Axûrû hÿr øey yoluna döøÿcÿk, gþrÿcÿksÿn. – Amyasûn
xasiyyÿti belÿydi bax, hÿddÿn artûq optimist. Nÿøÿylÿ: – Qoy
hamûsû cÿhÿnnÿm olsun! – deyÿ göldö.
Bilmirÿm, baøqa bir øey haqqûnda danûødûq, yoxsa yox,
bir dÿ gþrdök, Karolina terrasa ÷ûxûb. Baøûna ÿcaib, geniø
 BEШ DONUZ BALASI

kÿnarlû, ancaq qÿøÿng bir ølyapa qoymuødu. Tamamilÿ

sakit bir sÿslÿ:
– O boyalû kþynÿyi ÿynindÿn ÷ûxart, Amyas, – dedi.
– Bu gön Mereditin bizi ÷aya dÿvÿt etdiyini unutmusanmû?
Amyasûn gþzö kÿllÿsinÿ ÷ûxdû, az qala, kÿkÿlÿyÿrÿk
cavab verdi:
– Gþr ha, lap unutmuøam.
– Onda get ÿynini dÿyiø, yoxsa belÿ lap cûndûrsatana
oxøayûrsan.
Dözdör, bu sþzlÿri sakit sÿslÿ deyirdi, ancaq özönÿ
bax­mûrdû. Sonra soüangölö kollarûnûn olduüu yerÿ tÿrÿf
aøa­üûya doüru endi vÿ ÿn gur ÷i÷ÿk salxûmlarûnû dÿrmÿyÿ
baø­ladû. Amyas tÿlÿsmÿdÿn ÷evrilib evÿ girdi. Karolina
mÿnimlÿ danûø­maüa baøladû. Dil boüaza qoymadan öyö­
dör­dö. Deyirdi ki, gþrÿsÿn, hava pozulmayacaq, kþrfÿzdÿ
334 skum­briya ola­caq, yoxsa yox, olacaqsa, o zaman Amyas,
Anjela vÿ o, bÿlkÿ, balûq ovlamaüa getdilÿr. Qeyri-adi qadûn
idi, bunu gÿrÿk etiraf edÿsÿn. Mÿncÿ, bu, eyni zamanda,
onun xarak­terini dÿ gþstÿrir. Bþyök iradÿsi vardû vÿ þzönö
ÿlÿ almaüû baca­rûrdû. Bilmirÿm, o, Amyasû þldörmÿk qÿra­rûnû
nÿ zaman ver­miødi. Elÿ o anlarda vermiødisÿ, buna tÿÿc­cöb
etmÿ­rÿm. Belÿ soyuqqanlû vÿ amansûz döøönmÿyi bacar­
dû­üûna gþrÿ o he÷ hÿyÿcana qapûlmadan vÿ þl÷öb-bi÷ÿrÿk
þz planûnû döøönÿ bilÿrdi. Karolina ÷ox tÿhlökÿli insan idi.
Bu duruma sÿssiz-sÿmirsiz boyun ÿymÿyÿcÿ­yini baøa döø­
mÿliydim. Ancaq mÿn axmaq kimi fikirlÿø­dim ki, yÿqin,
o, taleyin hþkmöylÿ barûøûb, ya da þzönö he÷ nÿ olmamûø
kimi aparmaqla Amyasû fikrindÿn daøûndûraca­üû­na ömid edir.
Bir az sonra, evdÿ kim vardûsa, hamû baü÷aya ÷ûxdû. Elsa
meydan oxuyurdu, þzönö qalib kimi aparûrdû. Karolina ona he÷
fikir vermirdi. Tÿkcÿ Anjela aranû qarûødûrûrdû. Miss Uil­yamsla
möbahisÿyÿ baølamûødû, baøqa paltar geyinmÿk istÿ­mirdi.
ßynindÿ olanûn lap yaxøû qaldûüûnû, mehriban Mere­­ditlÿ gþrö­
øÿ getmÿkdÿn þtrö ÷ox uyüun olduüunu, onsuz da, onun
belÿ øeylÿrÿ fikir vermÿdiyini deyirdi. Axûr ki, biz yola ÷ûxdûq.
Karolina Anjelayla gedirdi. Mÿn Amya­sûn yanûn­­day­dûm. Elsa
isÿ gölöm­sÿ­yÿ­rÿk tÿkbaøûna addûm­la­yûrdû. Mÿnim bu qûz­dan
÷ox da xoøum gÿlmirdi, ÷ox inad­kar idi. Ancaq eti­raf etmÿk
lazûm­dûr: hÿmin gön o, inanûl­ma­ya­caq dÿrÿ­cÿ­dÿ gþzÿl gþrö­
nördö. Qadûnlar istÿ­dik­lÿrini ÿldÿ etdiklÿri zaman belÿ olurlar.
 A
O gön baø verÿnlÿri ÷ox da yaxøû xatûrlamûram.
O hadi­sÿ­lÿr, elÿ bil, dumana börönöb. Yadûmdadûr, Mere­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

dit bizi necÿ qarøûlamaüa ÷ûxdû. Yanûlmûramsa, biz baü÷ada
dolaødûq. Anjelayla itlÿri si÷ovullarûn östönÿ necÿ qûsqûrtmaq
haqqûnda uzun-uzadû danûødûüûmûzû xatûrlayûram. Anjela nÿ
qÿdÿr alma yediyinin sayûnû itirmiødi, mÿni dÿ þzö kimi
olmaüa tÿhrik edirdi.
Biz evÿ girdiyimiz zaman bþyök masada ÷ay söfrÿsi
hazûr idi. Mereditin ÷ox özöntölö olduüunun fÿrqinÿ var­
dûm. Deyÿsÿn, Karolina, ya da Amyas ona nÿsÿ demiødi.
Tÿrÿddödlö baxûølarla gah Karolinaya, gah da Elsa­ya
baxûrdû. Nÿdÿnsÿ, ÷ox narahat idi. ßlbÿttÿ, Karolina Mere­
di­tin – kþhnÿ sÿdaqÿtli dostun ipini ÿlindÿn buraxmaq
istÿ­mÿzdi, yanûnda olmasû yaxøûydû, sadiq bir kþpÿk kimi
arxasûnca dolaømasûndan xoølanûrdû. Belÿ bir qadûn idi o.
×aydan sonra Meredit mÿni bir kÿnara ÷ÿkÿrÿk tÿlaøla: 335
– Buraya bax, Filip, – deyÿ pû÷ûldadû. – Amyas bunu
etmÿmÿlidir!
– Necÿ lazûmdûr edÿcÿk, buna øöbhÿn olmasûn, – dedim.
– Arvadûnû, uøaüûnû atûb bu qûzla necÿ gedÿ bilÿr? Yaø­
da da gþr nÿ qÿdÿr bþyökdör. Qûzûn he÷ on sÿkkiz yaøû da
yoxdur.
Elsanûn iyirmi yaøûnda olduüunu ona bildirdim.
Meredit ah ÷ÿkdi:
– Yenÿ dÿ ÿrÿ getmÿk yaøûnda deyil. Hÿr halda, nÿ
hÿrÿkÿt etdiyini bilmir, – dedi. Yazûq Meredit. Ènsanlarda
hÿmiøÿ yaxøû øeylÿri gþrör.
– Narahat olma, qardaø, – dedim. – Qûz nÿ etdiyini ÷ox
yaxøû bilir vÿ etdiyi bu hÿrÿkÿt dÿ xoøuna gÿlir.
Onunla danûøûüûmûz bax elÿ bu qÿdÿr oldu. Þz-þzlö­
yöm­dÿ fikirlÿødim ki, yÿqin, Meredit Karolinanû atûlmûø qadûn
rolun­da gþrmÿkdÿn qorxur. Boøanma qurtaran kimi Karo­
li­na þzö­nön sadiq øahzadÿsindÿn evlÿnmÿk tÿklifi gþz­lÿ­yÿ­
cÿkdi. Buna ömid bÿslÿyÿcÿkdi. Ancaq mÿnÿ elÿ gÿlirdi ki,
son ömidi dÿ kÿsilmiø insan rolu oynamaq Mere­ditin daha
÷ox kþn­löncÿ idi. Etiraf edim ki, bu, mÿni yaman ÿylÿndirirdi.
Maraqlûdûr, nÿyÿ gþrÿsÿ, Mereditin laboratoriyasûna
etdi­yimiz ziyarÿti dÿ ÷ox yaxøû xatûrlamûram. Bþyök qar­
daøûmûn dözÿltdiyi dÿrmanlarû gþstÿrmÿkdÿn xoøu gÿlirdi.
Øÿxsÿn mÿnÿ onun bu mÿøüuliyyÿti ÷ox darûxdûrûcû tÿsir
 BEШ DONUZ BALASI

baüûølayûrdû. Deyÿsÿn, o, þz koniumu haqqûnda mÿruzÿ

oxuyanda mÿn dÿ hamûyla birlikdÿ oradaydûm. Karolinanû
zÿhÿri oüurlayanda gþrmÿdim. Sþylÿdiyim kimi, ÿldÿn ÷ox
itiydi. Sonra yadûmdadûr ki, Meredit bizÿ Platondan Sok­
ratûn þlömöylÿ baülû bir par÷anû oxudu. Bu da darûxdûrûcû
idi. Klassiklÿr hÿmiøÿ mÿnÿ darûxdûrûcû gþrönöb.
O gön haqqûnda bundan daha artûq bir øey xatûrla­-
maq iqtidarûnda deyilÿm. Tÿkcÿ Anjelayla Amyasûn ÷ox kÿs­
kin qovüa etdiklÿrini xatûrlayûram, ancaq bizim hamû­mû­za
bu, ÿksinÿ, bir az yöngöllök gÿtirdi. Belÿcÿ, digÿr mþv­
zunu döøön­mÿk­dÿn qurtulduq. Anjela yatmaüa gedÿr­kÿn
Amya­sa, onunla döz gÿlmÿdiyinÿ gþrÿ peøman olacaüûnû
baüûrdû, “sÿni gþröm cözam olasan, þlsÿydin, canûm qur­
ta­rardû, gþröm burnuna kolbasa yapûøsûn” kimi sþyöø­lÿr
yaü­dûrdû. O ÷ûxûb gedÿndÿn sonra þzömözö gölmÿk­dÿn
336 sax­laya bilmÿdik, ÷ox ÿylÿncÿli sÿhnÿ idi.
Ondan sonra Karolina da yatmaüa getdi. Miss Uilyams
isÿ þyrÿncisinin arxasûnca qa÷mûødû, Amyasla Elsa birlikdÿ
baü÷aya ÷ûxdûlar. Mÿnim onlara qoøulmaüûmû istÿmÿdiklÿri
bÿlliydi. Ona gþrÿ mÿn dÿ tÿkbaøûna dolaødûm. Gþzÿl bir
axøam idi.
Ertÿsi gön sÿhÿr yemÿyinÿ gec getdim. Yemÿk salo­
nun­da he÷ kim yox idi. Gölmÿlidir, adamûn yadûnda ÿn
mÿna­sûz detallar qalûr. Mÿn, mÿsÿlÿn, bekonla yedi­yim
bþy­rÿyin dadûnû yaxøû xatûrlayûram. ßla bþyrÿk idi. Bibÿr
vurul­muø­du. Sonra þzömÿ hÿmsþhbÿt axtarmaq mÿq­
sÿdilÿ baü­÷anû dolaø­maüa baø­ladûm. He÷ kÿsi tap­ma­dûm,
siqa­ret ÷ÿk­dim, Anje­lanû axtarmaüa gedÿn miss Uil­yam­sa
rast gÿldim. Anjela harasa yox olmuødu, oturub pal­ta­rû­nûn
sþkö­yö­nö tik­mÿk ÿvÿzinÿ, hÿmiøÿ olduüu kimi, þzöy÷ön
veyl­lÿ­nirdi. Mÿn holla girdim vÿ Amyasla Karo­lina­nûn kitab­
xanada aüûz­laødûqlarûnû eøitdim. Onlar bÿrk­dÿn danûøûrdûlar.
“Sÿn vÿ sÿnin qadûnlarûn! – Karolina qûøqûrûrdû. – Sÿni
þldörmÿk dÿ azdûr! ßvvÿl-axûr mÿn sÿni þldörÿcÿyÿm!”
Amyas da cavabûnda: “Sÿfehlik etmÿ, Karo­lina”, – dedi.
Karolina isÿ: “Ciddi sþzömdör, Amyas”, – deyÿ bildirdi.
Sþzlÿrini daha artûq dinlÿmÿk istÿmirdim. Bayûra ÷ûxa­
raq terrasda gÿziømÿyÿ baøladûm. Èrÿlidÿ Elsanûn kitabxana
pÿncÿrÿsinin lap qabaüûndakû skamyada oturduüunu gþr­
döm. Hÿr halda, onlarûn dalaømasûnû ÿvvÿldÿn-axûradÿk
 A
eøit­miødi. Mÿni gþrÿndÿ ayaüa qalxdû vÿ tam soyuqqanlû
gþr­kÿm alaraq qarøûma ÷ûxdû: K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Nÿ gþzÿl sÿhÿrdir! – dedi, qoluma girdi.
Hÿ, doürudur, onun ö÷ön gþzÿl sÿhÿr idi. Gþr o nÿ
zalûm qûz idi! Ancaq yox, sadÿcÿ, tÿmiz bir qûz idi vÿ aüûldan
mÿhrum idi. O, sadÿcÿ, istÿdiyini edÿ bilÿn insanlardan idi.
Bu zaman kitabxananûn qapûsû øiddÿtlÿ ÷ûrpûlaraq þrtöldö.
Amyas Krale bayûra ÷ûxdû. Özö qûzarmûødû. Sÿrt hÿrÿkÿtlÿ
Elsanûn ÷iyinlÿrindÿn tutdu:
– Bÿsdir, ÷ÿnÿ vurmaqdan yoruldum. Gedÿk iølÿyÿk.
– Yaxøû, – Elsa dedi. – Ancaq qoy gedib yun kþynÿ­yimi
gþtöröm. Soyuq kölÿk ÿsmÿyÿ baøladû nÿsÿ.
Vÿ evÿ girdi.
Amyasûn mÿnÿ nÿsÿ bir sþz deyÿcÿyini gþzlÿdim.
Ancaq o tÿkcÿ bunu dedi:
– Qadûn ki, qadûn! 337
– Sÿbirli ol, dostum! – mÿn dÿ cavab olaraq dedim.
Ondan sonra Elsa bayûra ÷ûxana qÿdÿr danûømadûq.
Bir­likdÿ Top baü÷asûna yollandûlar. Mÿn dÿ evÿ girdim.
Karo­lina hollda dayanmûødû. Deyÿsÿn, he÷ mÿni gþrmÿdi.
Belÿ hallar onda tez-tez olurdu. Sanki, uzaqlara getmiødi.
Þz-þzönÿ nÿsÿ deyirdi. Mÿn bir-iki sþzönö eøidÿ bildim.
– Ènsan bu qÿdÿr amansûz olmamalûdûr...
Sonra yanûmdan ke÷ÿrÿk, sanki, he÷ mÿni gþrmörmöø
kimi, yuxarû ÷ûxdû, bötönlöklÿ þzönÿ qapûlmûødû. Göman
edirÿm (tÿsdiq etmÿyÿ haqqûm yoxdur, siz bunu bilirsiniz)
ki, o anlarda Amyasû þldörmÿyÿ qÿrar veribmiø vÿ zÿhÿri
gþtörmÿkdÿn þtrö otaüûna getmiødi.
O anda telefon zÿng ÷aldû. Bÿzi evdÿ qayda belÿdir ki,
telefona xidmÿt÷ilÿrin cavab vermÿsini gþzlÿyirlÿr. Ancaq
mÿn Olderberidÿ tez-tez olurdum, demÿk olar ki, ailÿnin bir
özvö sayûlûrdûm. Telefonun dÿstÿyini gþtördöm. Zÿng edÿn
qar­daøûm Meredit idi. ×ox hÿyÿcanlû idi. Laboratoriyaya get­
di­yini vÿ konium øöøÿ­sinin yarûya qÿdÿr boøaldûüûnû sþy­lÿdi.
Èndi o anda nÿ etmÿli olduüumu sadalamaüûn he÷ bir fay­dasû
yox­dur. Lakin bu, o qÿdÿr heyrÿt edilÿcÿk xÿbÿr idi ki, ÷aøûb-
qal­dûm. O anda kiminsÿ pillÿkÿnlÿrdÿn endiyini eøidÿ­rÿk,
Mere­ditÿ sÿrt bir sÿslÿ tez Olderberiyÿ gÿlmÿsini sþylÿdim.
Þzöm Merediti qarøûlamaüa getdim. ßgÿr siz bu iki möl­
kön necÿ yerlÿødiyini bilmirsinizsÿ, demÿliyÿm ki, bundan
 BEШ DONUZ BALASI

þtrö ÿn qûsa yol aradakû ki÷ik kþrfÿzi qayûqla ke÷ib-get­mÿk­

dir. Mÿn ki÷ik kþrpöyÿ baülanmûø qayûqlarûn oldu­üu yerÿ
getmÿkdÿn þtrö cûüûrla aøaüûya endim. Bu yol Top baü­÷a­
sû­nûn yanûndan ke÷irdi vÿ mÿn Amyasla Elsanûn danû­øûq­la­rûnû
eøitdim. Hÿr ikisinin sÿsi nÿøÿli vÿ qayüûsûz idi. Amyas bu gön
havanûn isti olduüunu sþylÿdi. Sentyabra gþrÿ hava, doü­
ru­dan da, isti idi. Elsa isÿ dedi ki, onun kimi diva­rûn östön­
dÿ otu­ran­da dÿniz­dÿn ÿsÿn sÿrin mehi hiss edir­sÿn. Son­ra
Elsa: “Belÿ otur­maq­dan yoruldum, icazÿ ver, bir az din­cÿ­lim”,
– dedi. Amya­sûn baüûrdûüûnû eøitdim: “Olmaz! Sÿn dþzömlö
qûzsan axû. Ènan, bu rÿsm qeyri-adi olacaq”. Elsa göl­dö.
“Necÿ qÿd­darsan”, – dedi, sonra he÷ bir øey eøitmÿdim.
Meredit artûq o biri sahildÿn ÷ûxmûødû. Dayanûb onu
gþzlÿdim. Qayûüû baülayûb pillÿlÿrlÿ yuxarûya qalxdû. Rÿngi
qa÷mûødû vÿ ÷ox narahat idi.
338 – Sÿn mÿndÿn daha aüûllûsan, Filip. Biz nÿ etmÿliyik?
– soruødu. – O zÿhÿr ÷ox tÿhlökÿlidir.
– Sÿn zÿhÿrin itdiyinÿ ÿminsÿnmi? – soruødum. Meredit
÷ox dalüûn adamdûr. Bÿlkÿ dÿ, buna gþrÿ mÿn onun bu
xÿbÿrini lazûm olduüu qÿdÿr ciddi qarøûlamamûødûm.
– ßminÿm, – deyÿ cavab verdi. – Dönÿn göndöz øöøÿ
dolu idi.
– Vÿ sÿn onu kimin gþtördöyönö he÷ bilmirsÿn?
– soruø­dum. “Yox, – dedi vÿ mÿndÿn kimin gþtörÿ bilÿcÿ­yini
soruødu. – Qulluq÷ulardan kimsÿ gþtörÿ bilÿrmi?” – “Ola
bilÿr, – dedim, – ancaq he÷ inanmûram”. Laboratoriya­nûn
hÿmiøÿ kilidli olub-olmadûüûnû soruødum. Onun dedi­yinÿ
gþrÿ, pÿncÿrÿ bir ne÷ÿ santimetr a÷ûq imiø. Guya, ora­dan
i÷ÿri girmÿk olmazmûø.
– Tÿsadöfi oürudurmu, yoxsa kimdir, Allah bilir, – dedim,
– o zaman he÷ bir se÷imimiz qalmûr, Meredit, oüru­nu axtar­
maüa dÿymÿz.
ßslindÿ, mÿnim nÿ döøöndöyömö soruødu. Mÿn dÿ:
“ßgÿr zÿhÿrin oüurlandûüûna ÿminsÿnsÿ, zÿhÿri Karolina
Elsanû zÿhÿrlÿmÿkdÿn þtrö oüurlayûb, ya da Elsa oüurlayûb,
Karolinanû aradan gþtörmÿkdÿn þtrö”, – dedim. Meredit
ciyildÿmÿyÿ baøladû, mÿnim sentimental cÿfÿngiyatlar sþy­
lÿdiyimi, bunlarûn hÿqiqÿt olmadûüûnû dedi. “Ancaq zÿhÿr
yoxa ÷ûxûb, – mÿn etirazûmû bildirdim, – bunu nÿylÿ izah
edÿ bilÿrsÿn?” – dedim. ßlbÿttÿ ki, onun he÷ bir izahû ola
 A
bilmÿzdi. O da eynilÿ mÿnim kimi döøönördö, lakin bunu
þzönÿ dÿ etiraf etmÿk istÿmirdi. “Èndi nÿ edÿcÿyik?” – tÿk­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

rar soruødu. “ßvvÿlcÿ hÿr øeyi necÿ lazûmdûr gþtör-qoy
etmÿliyik, – dedim vÿ bu mÿqamda baüûølanmaz sÿhvÿ yol
verdim. – Sonra isÿ sÿn ya hamûya zÿhÿrin yoxa ÷ûxdûüûnû
demÿlisÿn, ya da Karolinaya xÿlvÿtcÿ bunu sþylÿmÿlisÿn,
hÿm dÿ onu sûnaüa ÷ÿkmiø olarsan. ßgÿr onun bu iødÿn
xÿbÿrsiz olduüuna ÿmin olsan, eyni sþzlÿri Elsaya deyÿr­
sÿn”. Meredit: “Elÿ qÿøÿng qûzdûr ki! – dedi. – O, belÿ bir
hÿrÿkÿti he÷ vaxt elÿmÿz”. Mÿn buna o qÿdÿr dÿ ÿmin
olma­dûüûmû sþylÿdim.
Sþhbÿt elÿyÿ-elÿyÿ biz evÿ doüru qalxûrdûq. Mÿnim son
sþzlÿrimdÿn sonra biz bir ne÷ÿ saniyÿ he÷ nÿ danûøma­
dûq. Döz elÿ baü÷a divarûnûn yanûndan ke÷irdik, bu zaman
Karolinanûn sÿsini eøitdim. Bir an indi dÿ ö÷önön qovüa
etdiklÿrini sandûm, ancaq sonra sþhbÿtin Anjeladan 339
getdiyi mÿlum oldu. Karolina etiraz edirdi: “Bu, qûza qarøû
haqsûzlûqdûr”. Amyas cavabûnda ÿsÿbiliklÿ nÿsÿ dedi. Döz
baü÷a qapûsûnûn aüzûna ÷atanda qapû a÷ûldû. Karolina baü­
÷a­dan ÷ûxdû. Amyas bizi gþröb mat qaldû. “Salam, Mere­dit,
– dedi Karolina, – biz Anjelanûn internat mÿktÿbÿ gþn­dÿ­ril­
mÿsini danûøûrdûq. Orada qûzûn vÿziyyÿtinin yaxøû olacaüûna
mÿn o qÿdÿr dÿ ÿmin deyilÿm”. Amyas baüûrdû: “Qorxma,
he÷ bir øey olmaz. Mÿn þzöm onu yola salacaüam”, – dedi.
Elÿ bu vaxt Elsa baü÷a yolundan qa÷araq gÿldi. ßlindÿ
qûrmûzû bir cemper vardû.
– Tez ol! – Amyas baüûrdû. – Ke÷ yerindÿ otur. Mÿn vaxt
itirmÿk istÿmirÿm.
Dþnÿrÿk molbertÿ doüru getdi. Onun bir az sÿndÿ­lÿ­
diyini gþrdöm, “Yÿqin, ÷ox i÷ib”, – deyÿ döøöndöm. Bu
dûr-dûrda, didiømÿdÿ onu baøa döøördöm vÿ qÿlbÿn baüûø­
layûrdûm.
Amyas: – Pivÿ ÷ox istidir, – deyÿ donquldandû. – Niyÿ
bura buz gÿtirÿn yoxdur?
– Sÿnÿ indi buzlu pivÿ yollaram, – Karolina dedi.
Amyas mûzûldandû:
– Saü ol.
Sonra Karolina Top baü÷asûnûn qapûsûnû baülayaraq
bizimlÿ birlikdÿ evÿ dþndö. Biz terrasda oturduq, o isÿ
evÿ girdi. Beø dÿqiqÿ sonra Anjela bizÿ iki øöøÿ pivÿ vÿ
 BEШ DONUZ BALASI

stÿkan gÿtirdi. Hava, hÿqiqÿtÿn, ÷ox isti idi vÿ biz pivÿ­

yÿ ÷ox sevindik. Biz pivÿlÿrimizi i÷ÿrkÿn Karolina yanû­mûz­
dan ke÷di. ßlindÿ bir øöøÿ pivÿ vardû, Amyasa apar­dû­üûnû
sþylÿdi. Meredit onu þtörmÿk istÿyÿndÿ o, qÿti øÿkil­dÿ
etirazûnû bildirdi. Gþr nÿ qÿdÿr axmaq olmuøam ki, bunu
qadûnûn qûsqanclûüûna yozdum. Fikirlÿødim ki, yÿqin,
Amyasla Elsanûn tÿklikdÿ qalmasûna dþzÿ bilmir. Bayaq da
Anje­lanû bÿhanÿ edÿrÿk yanlarûna gedibmiø.
Karolina ziqzaqlû yolla uzaqlaødû, biz dÿ Mereditlÿ
onun arxasûnca baxa-baxa qaldûq. Biz hÿlÿ dÿ he÷ bir
qÿrara gÿlÿ bilmÿmiødik, bu tÿrÿfdÿn dÿ Anjela onunla
dÿnizÿ getmÿkdÿn þtrö yalvarûrdû. Bþyök qardaøûmûn
tÿkbaøûna hÿrÿkÿt etmÿsi imkansûz idi, buna gþrÿ dÿ ona:
“Gönortadan sonra gedÿrik”, – dedim. O da baøûnû yellÿdi.
Sonra biz Anjelayla dÿnizÿ yollandûq. Biz kþrfÿzi özÿrÿk
340 ke÷ib geri qayûtdûq, sonra qayalarûn özÿrindÿ bir az þzömö­
zö gönÿ verdik. Anjela, nÿdÿnsÿ, kefsiz idi, ancaq onun
belÿ olmasû mÿnÿ sÿrf edirdi. Qÿrara aldûm ki, yemÿk­dÿn
dÿrhal sonra Karolinanû bir kÿnara ÷ÿkib, zÿhÿrin oüur­lan­
dûüûnû ona a÷ûq øÿkildÿ sþylÿyim. Bu iøi bþyök qardaøû­mûn
þhdÿsinÿ buraxmaq doüru deyildi, o, hÿd­dÿn artûq özö­
yumøaq idi. Mÿn isÿ Karolinanû divara dirÿyÿcÿkdim vÿ hÿr
øeyi boynuna alacaqdû. O ya zÿhÿri geri qaytaracaqdû, ya
da daha bundan sonra onu iølÿtmÿyÿ örÿk etmÿyÿcÿkdi.
Bir az döøönÿndÿn sonra isÿ zÿhÿri onun gþtördöyönÿ
qÿti olaraq inandûm. Elsa kifayÿt qÿdÿr aüûllû vÿ rasional
döøöncÿli bir qûz idi, belÿ riskÿ he÷ vaxt getmÿzdi. Qûzûn baøû
yaxøû iølÿyirdi, þz canûnû he÷ vaxt tÿhlökÿyÿ atmazdû. Ancaq
Karolina, elÿ bil, tezalûøan materialdan hazûrlanmûødû, gah
belÿ idi, gah elÿ, tez tÿsirÿ döøÿndi, ÿmÿlli-baølû psixopat idi.
Ancaq hÿr halda, beynimin dÿrinliklÿrindÿ Mereditin sÿhvÿ
yol verdiyi fikri dolaømaqdaydû. Bÿlkÿ dÿ, xidmÿt÷ilÿrdÿn biri
onun laboratoriyasûna girib zÿhÿri daüûtmûødû, sonra bunu
demÿyÿ qorxmuødu. Bizim tÿsÿvvörömözdÿ zÿhÿr melo­
drama aid bir øeydir, real hÿyatda isÿ bu, belÿ deyil. Bir
hadisÿ baø vermÿyÿnÿ qÿdÿr. Saatûma baxdûüûm zaman
xeyli gec olduüunu anladûm. Anjelayla nahara, demÿk olar,
qa÷a-qa÷a gÿldik. Hamû masanûn baøûna toplaømûødû, tÿkcÿ
Amyasdan baøqa. O, Top baü÷asûnda qalûb iølÿ­mÿk­dÿ
davam edirdi, demÿk olar ki, bu artûq bir adÿt halûnû almûødû.
 A
“Necÿ dÿ aüûllû iø gþröb”, – deyÿ þzlöyömdÿ fikirlÿødim, ÷önki
masa­nûn arxasûnda nÿsÿ bir narahatlûq vardû. Yemÿkdÿn K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

sonra terrasda qÿhvÿ i÷dik. Karolinanûn o anlarda þzönö
necÿ apardûüûnû vÿ necÿ gþröndöyönö yaxøû xatûrlamûram.
Hÿr halda, o qÿdÿr dÿ hÿyÿcanlû deyildi. ßksinÿ, sakit vÿ
tÿmkinli idi. ßmÿlli-baølû, qadûn qiyafÿsindÿ bir iblis idi!
×önki bir adamû belÿ soyuqqanlûlûqla zÿhÿrlÿmÿkdÿn þtrö
gÿrÿk belÿ iblis xasiyyÿtli olasan. ßgÿr o, ÿlinÿ bir tapan­
÷a alûb onu vursaydû, bunu yenÿ dÿ baøa döømÿk olardû.
Ancaq döøönÿrÿk, planlaødûraraq, hesablayaraq adam þldör­
mÿk... Vÿ belÿ soyuqqanlû olmaq...
Karolina daha sonra ayaüa qalxaraq, ÷ox tÿbii bir sÿslÿ
Amyasa qÿhvÿ aparacaüûnû sþylÿdi. Miss Uilyams da onunla
birlikdÿ getdi. Bilmirÿm, Karolina þzö onun da gÿl­mÿsini
istÿmiødi, yoxsa qadûn þzö buna qÿrar vermiødi. Deyÿ­sÿn,
Karolina istÿmiødi. Èki qadûn birlikdÿ uzaqlaødû. Bir-iki dÿqi­ 341
qÿ­dÿn sonra Meredit dÿ onlarûn arxasûnca yol­landû. Mÿn dÿ
o tÿrÿfÿ getmÿyÿ bir bÿhanÿ axtarûrdûm ki, Mereditin qa÷araq
baü÷a yolundan ÷ûxdûüûnû gþrdöm. Özö bomboz olmuødu.
– Tez olun... hÿkim ÷aüûrûn... Amyas, – az qala, boüu­
laraq dedi.
– Ona nÿ olub? – tez yerimdÿn sû÷radûm. – Xÿstÿdir?
Þlör?
– Qorxuram ki, artûq þlmöø ola, – dedi Meredit.
Bir an Elsanû unutmuøduq. Qûz acû-acû baüûrmaüa baø­
ladû:
– Þlöbmö? Þlöbmö? – Sonra qa÷maüa baøladû. Vÿ mÿn
insanûn belÿ qa÷dûüûnû he÷ vaxt gþrmÿmiødim, maral kimi,
yaralû bir bÿbir kimi vÿ intiqam yanüûsûyla alûøan mÿlÿk kimi.
– Onun arxasûnca qa÷, – Meredit nÿfÿsi kÿsilÿrÿk dedi.
– Mÿn zÿng edÿrÿm. Qûzûn arxasûnca qa÷. Kim bilir, o, ora­da
nÿlÿr tþrÿdÿcÿk?
Mÿn dÿ var göcömlÿ qûzûn arxasûnca qa÷dûm. Qûz Karo­
li­nanû asanlûqla þldörÿ bilÿrdi. Þmrömdÿ mÿn o qÿdÿr
dÿrd vÿ o qÿdÿr nifrÿt gþrdöyömö xatûrlamûram. Bötön
zahiri mÿdÿ­niyyÿti vÿ savadlû gþrkÿmi u÷ub get­miødi.
O saat bili­nirdi ki, atasû, anasû vÿ ana nÿnÿsi zavod­da
fÿhlÿ olublar. Sevgilisini ÿlindÿn almûødûlar vÿ zûr­ra­ma­lûüû
oyanmûødû. ßlindÿn gÿlsÿydi, Karolinanû par÷alayardû, sa÷­
la­rûndan tutub söröyÿr vÿ parapetdÿn aøaüûya atardû. Nÿyÿ
 BEШ DONUZ BALASI

gþrÿsÿ Karolinanûn Amyasû bû÷aqladûüûnû döøönördö. Nÿ

oldu­üunu anlamamûødû, ÿlbÿttÿ.
Mÿn onu tutdum, sonra onunla miss Uilyams mÿøüul
oldu. Doürusu, o, bu iøin þhdÿsindÿn bacarûqla gÿldi. Elsanû
þzönÿ gÿlmÿyÿ mÿcbur etdi, “Sÿsini kÿs, – dedi, – indi bizÿ
baüûrmaq, qûøqûrmaq lazûm deyil”, – dedi. Elsa birdÿn-birÿ
sakitlÿødi. È÷ini ÷ÿkirdi vÿ ÿsmÿcÿyÿ tutul­muødu.
Karolinaya gÿlincÿ... Mÿncÿ, onun da maskasû döø­
möødö artûq. Hÿrÿkÿtsiz dayanmûødû – sizin dilinizlÿ desÿk,
elÿ bil, huøunu itirmiødi. Lakin gþzlÿrindÿn he÷ dÿ belÿ
olmadûüûnû anladûm. Ayûq idi, ehtiyatla vÿ sakit halda hamûnû
gþzdÿn ke÷irirdi. Mÿncÿ, o, qorxmaüa baølamûødû... Onun
yanûna gedÿrÿk yavaøca:
– Lÿnÿtÿ gÿlmiø qatil! Sÿn mÿnim ÿn ÿziz dostumu
þldör­dön! – deyÿ pû÷ûldadûm.
342 – Yox... Yox... O þzö... – deyÿrÿk geriyÿ ÷ÿkildi.
Gþzlÿrinin i÷inÿ baxdûm:
– Bunlarû polislÿrÿ danûøarsan...
Polislÿrÿ danûødû, ancaq ona inanmadûlar.

Filip Bleykin
hekayÿtinin sonu.

MEREDÈT BLEYKÈN HEKAYßTÈ

ßziz mösyþ Puaro!

Sizÿ sþz verdiyim kimi, on altû il ÿvvÿl baø vermiø fÿla­
kÿtlÿ baülû hadisÿlÿrin yaddaøûmda qalanlarûnû yazûram. Lakin
ÿvvÿl bunu sþylÿmÿk istÿrdim. Mÿnÿ danûødûqlarûnûz haq­
qûnda yaxøûca döøöndöm vÿ Karolinanûn gönahsûz oldu­üuna
þzlöyömdÿ ÿmin oldum. ßvvÿllÿr dÿ onun ÿrini zÿhÿr­lÿ­di­
yinÿ inana bilmirdim, ancaq baøqa versi­ya­la­rûn olma­masû vÿ
onun þz davranûølarû mÿni ÷ox da fikirlÿø­mÿ­dÿn baø­qa­la­rû­
nûn rÿyinÿ qoøulmaüa vadar edirdi: o deyil­sÿ, bÿs kimdir?
Sizinlÿ gþröøömözdÿn sonra Kralenin intihar etmÿsi
ver­siyasû özÿrindÿ ÷ox döøöndöm. Hÿmin bu versiyanû mÿh­
kÿ­mÿdÿ vÿkil dÿ irÿli sörmöødö, o zaman bu, mÿnÿ ÷ox
mÿn­tiq­siz gþrön­möødö. Èndisÿ mÿn hesab edirÿm, þz rÿyimi
 A
dÿyiøsÿm, yerinÿ döøÿr, ÿn azûndan, son dÿrÿcÿ gölmÿli olan
bir fakta gþrÿ ki, Karolina þzö dÿ buna inanûrdû. ßgÿr biz bu K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

gþzÿl vÿ xeyirxah qadûnûn haqsûz yerÿ möqÿssir bilindiyini
qÿbul etsÿk, o zaman onun øÿxsÿn vÿ dÿfÿlÿrlÿ sþylÿdiyi
sþzlÿrin ÿsaslû olduüu ortaya ÷ûxmaqdadûr. O, Amyasû
bizim hamû­mûzdan yaxøû tanûyûrdû. ßgÿr o, þzönöþldörmÿni
möm­kön hesab edirdisÿ, bötön dostlarûnûn buna inamsûz
yanaø­ma­sûna baxmayaraq, demÿk, bu, mömkön idi. Mÿn
bu ver­si­yanû bir az da inki­øaf etdi­rÿ­rÿk, deyÿ bilÿrÿm ki,
Amyas Kra­ledÿ tÿkcÿ arva­dûna mÿlum olan, onun qaynar
temperamentindÿn qay­naq­la­nan vic­dan röøeymlÿri vÿ kÿnar
gþzlÿrin gþrÿ bilmÿdiyi, israf­÷ûlûq­la­rûna gþrÿ peøman÷ûlûqlarû
vÿ ömidsizliklÿri ola bilÿrdi. Mÿnim fikrimÿ gþrÿ, bu cör
döøöncÿlÿrin dÿ yaøa­maq höququ vardûr. Ola bilÿr, o, þz
xarakterinin bu cÿhÿt­lÿrini arvadûna a÷ûb gþstÿrib. ßslinÿ
qalanda, bunlar onun mÿnim yanûmda dÿfÿlÿrlÿ sþylÿdiyi 343
fikirlÿriylÿ bir araya sûümûrdû, östÿgÿl, bötön kiøilÿrdÿ, hÿqi­
qÿ­tÿn, ÷ox zaman onlarûn xarakterinÿ uyüun gÿlmÿyÿn, he÷
kÿsin aülûna gÿtirÿ bilmÿdiyi, onlarû tanûyan yaxûn adamlarû
ö÷ön sörpriz sayûlacaq belÿ cÿhÿtlÿr olur. Bir dÿ gþrörsÿn,
hþrmÿtli vÿ zÿhmli bir adam son dÿrÿcÿ döøök hÿrÿkÿtÿ yol
verir, ya da avaragor iøbazûn birisi incÿsÿnÿtin qiymÿtini ÷ox
dÿrindÿn baøa döøör. Zÿhlÿtþkÿn vÿ rÿhmsiz bir insanda bu
gönÿ qÿdÿr gþrönmÿmiø xeyirxahlûq hissi þzönö gþstÿrir.
A÷ûqörÿkli vÿ önsiyyÿtcil kimi tanûdûüûmûz biri isÿ þzönö al÷aq
vÿ cûndûr kimi aparûr. Buna gþrÿ dÿ Amyasûn peøman÷ûlûq
tutmalarû ola bilÿrdi, nÿ qÿdÿr qudurüan eqoist olsa da,
“örÿyim nÿ istÿyirsÿ, onu da edÿcÿyÿm” desÿ dÿ, bir o
qÿdÿr vicdan ÿzabû ÷ÿkÿrdi. Nÿ qÿdÿr inandûrûcû gþrönmÿsÿ
dÿ, mÿn indi bunun, yÿqin ki, belÿ olduüunu hesab edirÿm.
Bir dÿ tÿkrar edirÿm: Karolina þzö dÿ mÿhz bu versiyanûn
östöndÿ dururdu. Bu ÷ox vacibdir.
Èndi isÿ mÿnim indiki aülûmla faktlara nÿzÿr salaq, daha
doürusu, yaddaøûmda iliøib qalanlara. Yÿqin ki, Karolina ilÿ
o faciÿdÿn bir ne÷ÿ hÿftÿ ÿvvÿl etdiyimiz sþhbÿt sizin ö÷ön
maraqlû olar. Bu sþhbÿt Elsa Greerin Olderberiyÿ gÿldiyi
ilk gönlÿrdÿ olmuødu.
Karolina, sizÿ sþylÿdiyim kimi, ona bþyök simpatiya
vÿ hþrmÿtlÿ yanaødûüûmû bilirdi. Ona gþrÿ dÿ mÿnÿ etibar
edib örÿyini a÷a bilirdi. Son zamanlarda ÷ox qÿmgin
 BEШ DONUZ BALASI

gþrönördö. Buna baxmayaraq, mÿndÿn: – “Amyas buraya

gÿtirdiyi bu qûzû ÷ox sevirmi, sÿncÿ?” – deyÿ soruøduüu
zaman ÿmÿlli-baølû heyrÿtlÿndim.
– Amyas, sadÿcÿ, onun rÿsmini ÷ÿkmÿk istÿyir, – dedim.
– Amyasûn hÿr yeni iødÿn þtrö necÿ alûøûb-yandûüûnû þzön
bilirsÿn.
Karolina baøûnû buladû:
– Xeyr, o, Elsaya aøiq olub.
– Ola bilÿr, bir az.
– Ancaq mÿnÿ gþrÿ, ÷ox.
– Qûzûn ÷ox gþzÿl olduüunu etiraf edirÿm, – deyÿ cavab
verdim. – Amyasûn qadûn gþzÿlliyinÿ döøkön olduüunu iki­
miz dÿ bilirik. Lakin indiyÿ qÿdÿr Amyasûn tÿkcÿ sÿndÿn
baø­qa he÷ kÿsi sevmÿdiyini gÿrÿk bilmiø olasan. Bÿzÿn
qadûnlara aludÿ olmaq onun xasiyyÿtidir, ancaq bu ehtirasû
344 o qÿdÿr dÿ uzun sörmör.
– Mÿn dÿ hÿmiøÿ belÿ fikirlÿøirdim, – Karolina dedi.
– Mÿnÿ inan, Karolina,– dedim, – bu, hÿqiqÿtÿn, belÿdir.
Ah ÷ÿkdi:
– Bu dÿfÿ qorxuram, Meredit. Bu qûz... o qÿdÿr a÷ûq-
sa÷ûq davranûr ki, dÿhøÿtÿ gÿlirÿm... ×ox gÿncdir vÿ ÷ox
inadkardûr. Mÿn hiss edirÿm ki, bu dÿfÿ Amyas mþhkÿm
iliøib.
– Qûzûn ÷ox gÿnc vÿ dediyin kimi, a÷ûq-sa÷ûq olmasû
onu tÿhlökÿdÿn qoruyacaqdûr, – deyÿ etiraz etdim. – Amyas
ö÷ön qadûnlar ÷þl quøu kimi bir øeydir, onlarû ovlamaq
onun÷ön qadaüan deyil. Ancaq bu qûzda oxu daøa dÿyÿ­
cÿk.
– Bax mÿn dÿ elÿ bundan qorxuram, – Karolina dedi.
– Qorxuram ki, bu dÿfÿ o þzö ovlansûn. – Sonra davam
etdi. – Merri, sÿn bilirsÿn ki, mÿnim indi otuz dþrd yaøûm
var. Amyasla evlÿnmÿyimiz on il oldu. Gþzÿllik baxûmûndan
Elsayla yarûøa bilmÿrÿm, bunu baøa döøörÿm.
Etiraz etdim:
– Sÿn axû bilirsÿn, Karolina, yaxøû bilirsÿn, Amyas,
hÿqiqÿtÿn, sÿnÿ sadiqdir.
– Mÿgÿr kiøilÿrin hisslÿrinÿ arxayûn olmaq olar? – dedi,
sonra kÿdÿrlÿ gölömsönÿrÿk ÿlavÿ etdi. – Mÿn ibtidai hiss­
lÿrlÿ yaøayan bir qadûnam, Merri. Daxilimdÿn o qûzû baltayla
par÷alamaq gÿlir.
 A
Mÿn cavabûmda dedim ki, Elsa nÿ etdiyinin fÿrqindÿ
deyil. O, Amyasa heyrandûr, ona pÿrÿstiø edir, ancaq K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Amya­sûn ona aøiq ola bilÿcÿyini baøa döøÿ bilmir.
– Mÿnim ÿziz dostum Merri! – dedi, sadÿcÿ, sþzlÿrimÿ
cavab olaraq, sonra sþhbÿti baøqa tÿrÿfÿ yþnÿltdi, baü­
÷adakû aüaclardan danûømaüa baøladû. Ömid edirdim ki,
o, bötön bu narahatlûqlarû unudacaq.
Bizim bu sþhbÿtimizdÿn sonra tezliklÿ Elsa Londona
qayûtdû. Amyas da bir-iki hÿftÿliyinÿ yoxa ÷ûxdû. Mÿn dÿ,
dözönö desÿm, onlarû yaddan ÷ûxartdûm. Sonra Elsanûn,
Amyas rÿsmini tamamlasûn deyÿ tÿkrar Olderberiyÿ gÿl­di­
yini þyrÿndim. Bu xÿbÿr mÿni bir az narahat etmÿyÿ baø­ladû.
Lakin Karolinanû gþrdöyöm zaman o, mÿnimlÿ bu barÿ­
dÿ danûømaq istÿmÿdi. Davranûølarû hÿr zamankû kimiydi:
nÿ hÿyÿcanlû idi, nÿ dÿ özgön. Fikirlÿødim ki, yÿqin, hÿr
øey yaxøûdûr. Buna gþrÿ dÿ iøin nÿ qÿdÿr dÿrinÿ getdiyini 345
eøidÿndÿ ÷ox sarsûldûm. Amyas vÿ Elsayla aramûzda olan
sþhbÿtlÿri sizÿ danûømûødûm. Karolinayla danûømaüa för­sÿt
tapa bilmÿdim. Sadÿcÿ, bir-birimizÿ bir-iki kÿlmÿ sþy­lÿ­dik,
artûq onlarû bilirsiniz. Sanki, onun iri, alacalanmûø gþz­lÿrini
indi dÿ gþrörÿm, qÿlbimdÿki hÿyÿcanû göclÿ yatûr­dûram.
“Artûq hÿr øey bitib”, – deyÿn sÿsini eøidirÿm. Bu sþz­lÿ­
rin arxasûnda gizlÿnÿn dÿrin ömidsizliyi tÿsvir etmÿk­dÿ
acizÿm. Bu sþzlÿr ger÷ÿkliyin tÿsdiqi idi. Amyasûn þlö­
möylÿ hÿyat onun ö÷ön bitmiødi. Bax buna gþrÿ dÿ mÿn,
koniumu onun gþtördöyönÿ ÿminÿm. Bu, onun÷ön vÿziy­
yÿtdÿn ÷ûxûø yolu idi. Bu dÿrmanûn þzÿlliklÿri haqqûn­da
þzömön sarsaq ÷ûxûøûmda ona ipucu vermiødim. Östÿlik,
“Fedon”dan hÿmin zÿhÿrlÿ þlöm sÿhnÿsindÿn bir par÷a
da oxumuødum. Mÿn indi o hadisÿni þzöm ö÷ön belÿ
tÿsÿvvör edirÿm. Karolina, ÿgÿr Amyas onu atarsa, þzönö
þldörmÿkdÿn þtrö koniumu gþtöröb. Ola bilÿr, Amyas
onun zÿhÿri necÿ boøaltdûüûnû gþröb vÿ ya sonra, onda
zÿhÿr olduüunu bilib. Bundan yaman tÿsirlÿnib. Arvadûnû
gþr nÿ yerÿ gÿtirdiyindÿn dÿhøÿtÿ gÿlib. Ancaq qorxu vÿ
peø­man­÷ûlûq hisslÿrinÿ baxmayaraq, yenÿ dÿ Elsadan qopa
bil­mÿyib. Mÿn onu baøa döøÿ bilÿrÿm. Kim olsa, Elsadan
qopa bilmÿzdi. Elsasûz hÿyatûnû tÿsÿvvör edÿ bilmÿyib. Vÿ
Karolinanûn da onsuz yaøaya bilmÿyÿcÿyini anlayûb. Bax
buna gþrÿ dÿ qÿrara gÿlib ki, ÿn yaxøûsû – koniumdan þzö
 BEШ DONUZ BALASI

yararlansûn. Onun þlömö dÿ tam þz xarakterinÿ uyüun idi.

Amyasûn hÿyatda ÿn ÷ox qiymÿt verdiyi øey sÿnÿtiydi. Ona
gþrÿ dÿ ÿlindÿ fûr÷ayla þlmÿyÿ qÿrar verdi. ßn son anda
gþzlÿri dÿ dÿlicÿsinÿ sevdiyi qûzû gþrÿcÿkdi. Yÿqin, bu fikrÿ
gÿlib ki, onun þlömö qûz ö÷ön dÿ yaxøû olar...
ßlbÿttÿ, bu nÿzÿriyyÿ bÿzi maraqlû faktlarû kþlgÿdÿ
qoyur; mÿsÿlÿn, nÿyÿ gþrÿ boø zÿhÿr øöøÿsindÿ tÿkcÿ
Karolinanûn barmaq izlÿri qalmûødû. Yÿqin ki, Amyas fla­
konu ÿlindÿ tutandan sonra bötön izlÿr yumøaq par÷ayla
silinib. Hÿmin dÿsmalû sonra flakonlarûn arasûndan tapûblar.
Daha sonra Karolina øöøÿni ÿlinÿ alûb baxûb ki, gþrsön
ona toxunan olubmu. Mÿncÿ, belÿ bir a÷ûqlama tamamilÿ
aüla­ba­tan­dûr vÿ ola bilÿr. Pivÿ øöøÿsinin özÿrindÿki barmaq
izlÿ­rinÿ gÿl­dikdÿ isÿ, vÿkillÿrin mÿhkÿmÿdÿ sþylÿdiklÿrinÿ
gþrÿ, zÿhÿr i÷ÿn adam þzönö idarÿ edÿ bilmir, buna gþrÿ
346 dÿ Amya­sûn pivÿ øöøÿsi özÿrindÿ tÿbii olmayan barmaq
izlÿri qalûb. Tÿkcÿ izah olunasû bir mÿsÿlÿ qalûr: Karolina
pro­ses boyunca þzönö nÿ ö÷ön belÿ aparûrdû? Mÿncÿ,
bunun sÿbÿbini dÿ tapmûøam. Þzönö þldörmÿkdÿn þtrö
labo­ra­to­riya­dan zÿhÿri oüurlamûødû vÿ bununla da Amyasûn
beynindÿ intihar döøöncÿsini oyatmûødû. Ehtimal etmÿk
olar ki, Karolina hÿssas tÿbiÿtli qadûn olduüuna gþrÿ,
onun þlömöndÿ þzönö gönahkar hesab edib, þzönö qatil
olduüuna inandûrûb. Ancaq ÿlbÿttÿ ki, mÿhkÿmÿdÿ ona
qarøû irÿli sörölÿn ittihamda olduüu kimi bir qÿtl deyildi bu.
Bötön bunlar mÿnÿ son dÿrÿcÿ mÿntiqli gþrönör.
ßgÿr bunlar, doürudan da, belÿdirsÿ, o zaman siz balaca
Karlanû asanlûqla inandûra bilÿrsiniz. Vÿ o da ailÿ qurmaq
istÿdiyi cavan oülanû ÿmin edÿ bilÿr ki, anasûnûn yeganÿ
gönahû, olsa-olsa, þzönö möqÿssir bilmÿsi olub.
Bilirÿm, bu yazdûqlarûm mÿndÿn xahiø etdiyiniz øeylÿr
deyil, siz mÿndÿn o hadisÿlÿri yaddaøûmda necÿ qalûbsa,
o cör dÿ yazmaüûmû xahiø etmiødiniz. Èndi icazÿ verin, þz
sÿhvimi dözÿldim. Artûq sizÿ Amyasûn þlömönÿ qÿdÿrki
hadisÿlÿri ÷atdûrdûm. Èndi isÿ þldöyö gönön hadisÿlÿrini
yazmaüa ke÷irÿm.
O gecÿ rahat yata bilmÿdim, ÷önki ÷ox sevdiyim dost­
larûmûn taleyindÿ yaranmûø bu gÿrginlik ÿhvalûmû poz­muø­
du. Bötön gecÿni bu fÿlakÿtin qarøûsûnû necÿ ala bilÿ­cÿ­yimi
döøönÿ-döøönÿ saat altûda dÿrin yuxuya get­mi­øÿm. Sÿhÿr
 A
mÿnÿ ÷ay gÿtirdiklÿrindÿn belÿ xÿbÿrim olma­yûb. Saat onun
yarûsûnda yuxudan ayûlanda aürûdan baøûm part­la­yûrdû. Bir az K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

sonra mÿnÿ elÿ gÿldi ki, yataq ota­üû­mûn altûndakû labo­ra­
to­riyada kimsÿ dolaøûr. Lakin qoy bunu da sþylÿyim, hÿr
halda, ÿslindÿ, laboratoriyaya bir piøik gir­miødi. ×önki pÿn­
cÿrÿ aralû qalmûødû vÿ bir piøik bura­dan i÷ÿ­riyÿ asanlûqla
girÿ bilÿrdi. Tez paltarûmû geyinib aøa­üûya endim. Rÿf­lÿrÿ
baxarkÿn konium øöøÿsinin baøqa øöøÿ­lÿrlÿ eyni sûrada
dayanmadûüûnû gþrdöm. Sonra da zÿhÿrin ÷ox hissÿsinin
yox olduüunu gþrÿrÿk dÿhøÿtÿ gÿl­dim. Bir gön ÿvvÿl øöøÿ,
demÿk olar, doluydu, indisÿ, demÿk olar, boø. Pÿncÿrÿni
baülayûb ÷ûxdûm, qapûnû da kilidlÿdim. ßhvalûm ÷ox pozuldu;
boynuma alûram, elÿ bil, iki dizimin dÿ qapaüû qûrûldû. Nÿsÿ
bir øey mÿni þzömdÿn ÷ûxaranda baøûm da iølÿmir. ßvvÿlcÿ
mÿn bir az tÿÿssöf hissinÿ qapûldûm, sonra nÿsÿ xoø olmayan
bir ovqat varlûüûma hakim kÿsildi, daha sonrasa ÿmÿlli-baølû 347
qorxmaüa baøladûm. Evdÿkilÿri sorüuya ÷ÿkdim, hamûsû da
labo­ra­to­riyaya girmÿdiklÿrinÿ and i÷di. Bir az döøön­dök­dÿn
sonra qar­da­øûma zÿng etmÿyÿ vÿ onunla mÿs­lÿ­hÿt­lÿø­mÿ­yÿ
qÿrar ver­dim. Filip mÿndÿn aüûllûdûr. O, vÿziy­yÿ­tin nÿ qÿdÿr
ciddi oldu­üunu o saat baøa döødö. Mÿnÿ dÿr­hal Older­be­riyÿ
gÿl­mÿyimi sþylÿdi. Yolda miss Uil­yam­sa rast gÿldim. Dÿrsdÿn
qa÷mûø Anjelanû axtarûrdû. Ona Anje­lanû gþrmÿdiyimi, bizÿ dÿ
gÿlmÿdiyini dedim. Deyÿ­sÿn, miss Uil­yams mÿnim þzömdÿ
olmadûüûmû sezdi. Sual dolu baxûø­larla özömÿ baxûrdû. Ancaq
mÿn ona baø vermiø hadisÿ haqqûnda bir øey sþylÿmÿdim.
Mÿn ona evin arxa­sûn­dakû baü÷aya baxmasûnû mÿslÿhÿt
gþrdöm, ÷önki orada Anjelanûn sevimli bir alma aüacû
vardû, þzömsÿ kþrfÿzÿ sarû yollandûm, orada qayûüa oturub
Olderberiyÿ tÿrÿf özÿcÿkdim. Qardaøûm artûq mÿni orada
gþzlÿyirdi. Onunla birlikdÿ evÿ doüru, sizinlÿ ke÷diyimiz
hÿmin yol­dan ke÷ÿrÿk qalxmaüa baøladûq. ßgÿr siz mölkön
necÿ yerlÿødiyini xatûrlayûrsûnûzsa, demÿk, tÿsÿvvörönözÿ
gÿtirÿ bilÿr­siniz: Top baü÷asûnûn divarlarû yanûndan ke÷ÿrkÿn
baü­÷a­dakû sþhbÿti eøitmÿmÿk mömkön deyil. Karolina
ilÿ Amyas nÿyÿ gþrÿsÿ möbahisÿ edirdilÿr, ancaq onla­rûn
möba­hisÿsinin predmeti mÿni maraqlandûrmûrdû. Karo­li­
na­nûn Amyasû hÿdÿlÿmÿdiyinÿ ÿminÿm, belÿ bir øey eøit­
mÿ­dim. Sþhbÿt Anjelika haqqûnda gedirdi, Karolina onun
internat mÿktÿbÿ gþndÿrilmÿsini sonraya saxlamaüû xahiø
 BEШ DONUZ BALASI

edirdi. Ancaq Amyas israr edirdi, sÿsini qaldûrûrdû, “artûq hÿr

øey hÿll olunub, onu gþndÿrÿcÿyÿm, gedÿcÿk”, deyirdi.
Döz elÿ qarøûsûndan ke÷diyimiz anda Top baü÷asûnûn
qapûsû a÷ûldû vÿ Karolina bayûra ÷ûxdû. Qössÿliydi, ancaq
bundan artûq bir gÿrginliyi yox idi. Mÿnÿ baxaraq dalüûn-
dalüûn gölömsÿdi vÿ Anjela haqqûnda danûødûqlarûnû sþy­
lÿdi. O arada Elsa da yolda gþröndö. Amyasûn rÿsmÿ
davam etmÿk istÿdiyini baøa döøördök. Ona gþrÿ dÿ biz
yolu­muza davam edib evÿ tÿrÿf yollandûq.
Sonralar Filip peøman olub, nÿyÿ gþrÿ vaxtûnda tÿr­
pÿnib þlömön qarøûsûnû ala bilmÿdiyinÿ gþrÿ þzönö sþyör­
dö. Ancaq mÿn baøqa fikirdÿyÿm. Bizim intihar hadi­sÿ­si­
nin planlaødûrûlmasûndan øöbhÿlÿnmÿyÿ he÷ bir ÿsasûmûz
yox idi. (Èndi isÿ, ömumiyyÿtlÿ, belÿ bir planûn olmadûüûna
ÿminÿm.) Aydûn mÿsÿlÿdir, biz nÿsÿ etmÿliydik, ancaq
348 mÿn bu gön ÿminÿm ki, biz bu mÿsÿlÿni yaxøûca mözakirÿ
etmÿli vÿ necÿ hÿrÿkÿt edÿcÿyimizÿ qÿrar vermÿliydik, östÿ­
gÿl, boynuma alûram: ne÷ÿ dÿfÿ øöbhÿ mÿni böröyöb ki,
gþrÿsÿn, döz iø gþrörÿm, yoxsa yox? Hÿqiqÿtÿnmi, øöøÿ bir
gön ÿvvÿl doluydu? Mÿn hÿr zaman hÿr øeydÿn ÿmin olan
adam­lardan deyilÿm, qardaøûm Filip istisna olmaqla. Ènsa­
nûn yaddaøû bÿzÿn acû zarafatlar edir. Tez-tez olur, mÿsÿ­lÿn,
sÿnÿ elÿ gÿlir ki, bir øeyi buraya qoy­mu­san, sonra bir dÿ
gþrörsÿn, o øey tamam baøqa yer­dÿ­dir. Øöøÿ­dÿ zÿhÿrin nÿ
qÿdÿr olduüu haqqûnda nÿ qÿdÿr ÷ox döøö­nör­dömsÿ, bir
o qÿdÿr ÷ox øöbhÿlÿnirdim vÿ ÿmin­li­yimi itirirdim. Bu hal
Filipi dÿhøÿtli dÿrÿcÿdÿ ÿsÿbilÿødirirdi, axûrda lap þzöndÿn
÷ûxdû. Buna gþrÿ dÿ biz sþhbÿtimizi davam etdirÿ bilmÿdik
vÿ sakitcÿ bu sþhbÿti gönorta yemÿ­yindÿn sonraya saxla­
dûq. Burasûnû da deyim ki, mÿn mÿx­susi dÿvÿt olmadan da
Olderberiyÿ gönorta yemÿyinÿ gedÿ bilÿrdim.
Daha sonra Anjelayla Karolina bizÿ pivÿ gÿtirdilÿr. Mÿn
Anjeladan dÿrs vaxtû nÿ ö÷ön ortalûqda gÿzdiyini soruø­dum,
miss Uilyamsûn hirslÿnÿcÿyini sþylÿdim, o da cava­bûn­da
dÿnizÿ getdiyini bildirdi vÿ internat mÿktÿbÿ gþn­dÿ­ril­mÿk
ÿrÿfÿsindÿ he÷ nÿyÿ hÿvÿsi olmadûüûnû sþy­lÿdi. Filiplÿ rahat­
ca danûømaq imkanû olmadûüûna gþrÿ baü­÷aya ÷ûxdûm, tÿk­
likdÿ qalûb þzöm bu mÿsÿlÿni döøön­mÿk istÿyirdim, buna
gþrÿ dÿ Top baü÷asûna gedÿn yolda bir az gÿziømÿk istÿ­
dim. Sizÿ gþstÿrdiyim kimi, Top baü÷asûnûn östöndÿ, aüac­
 A
larûn arasûnda kþhnÿ bir skamya vardû. Ora­da oturaraq, bir
siqaret yandûrdûm. Konium problemini döøö­nör, bir tÿrÿfdÿn K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

dÿ Amyasa poza verÿn Elsanû seyr edir­dim. Elsanû hÿmiøÿ
o gön gþrdöyöm kimi xatûrlayûram. Sarû kþynÿk vÿ tönd-
mavi øalvar geyinmiødi, ÷iyninÿ dÿ öøömÿsin deyÿ qûrmûzû
bir kþynÿk ataraq hÿrÿkÿtsiz otur­muødu. Özöndÿn hÿyat vÿ
enerji sa÷ûlûrdû. Vÿ o, göløÿn sÿsiylÿ þzönön gÿlÿcÿk plan­
larûndan danûøûrdû. Sizdÿ elÿ tÿsÿvvör oyana bilÿr, guya, mÿn
onlara xÿlvÿtcÿ qulaq asûrdûm, ancaq bu, belÿ deyil. Elsa
oturduüu yerdÿn mÿni a÷ûq-aøkar gþrördö. O da, Amyas
da mÿnim orada otur­du­üu­mu bilirdilÿr. Qûz mÿnÿ ÿl elÿdi
vÿ Amyasûn sÿhÿr a÷û­lan­dan bÿri ona rahatlûq vermÿdiyini
qûøqûraraq sþylÿdi. Elsa eyni pozada dayanmaqdan qûc
olmuø­du vÿ bÿdÿni key­lÿømiødi.
Amyas da deyindi: “Mÿnim dÿ qollarûm, ayaqlarûm
tutu­lub, – dedi. – Bÿdÿnim aüac kimi olub”. “Ay yazûq, 349
qocal­mûsan da”, – Elsa onu laüa qoyub göldö. Amyas
da cavabûnda: “Hÿ, döz deyirsÿn, bu yaxûnlarda oynaqlarû
xûr÷ûl­dayan øikÿst bir qocayla evlÿnÿcÿksÿn”, – dedi.
Baøqalarûna bu qÿdÿr ÿzab verdiklÿrinÿ laqeyd halda
onlarûn þz gÿlÿcÿk hÿyatlarû haqqûnda belÿ zarafatyana
danûø­malarûna mat qalmûødûm. Lakin Elsanû da gönahkar
bil­mirdim. O ÷ox gÿnc idi, þzönÿ arxayûn idi vÿ aøiq olmuø­
du. Nÿ etdiyinin fÿrqindÿ deyildi. O, ÿzab ÷ÿkmÿyin nÿ
demÿk olduüunu bilmirdi. Bir uøaq sadÿliyi ilÿ, ÷ox yaxûn­da
Karolinanûn þzönö ÿlÿ alacaüûna, dÿrdlÿrini unudacaüûna
inanûrdû. O, Amyasla yaøayacaqlarû xoøbÿxt hÿyatdan baø­
qa he÷ nÿyi gþrmördö. Onun he÷ bir øöbhÿsi yox idi, vic­
dan ÿzabû ÷ÿkmirdi vÿ he÷ nÿyÿ rÿhmi gÿlmirdi.
×ox da uzun danûømadûlar. He÷ bir rÿssam iølÿyÿrkÿn
÷ÿnÿ dþymÿk istÿmÿz. Bÿlkÿ, on dÿqiqÿdÿn bir Elsa bir øey
sþylÿyir, Amyas da mûzûldanaraq ona cavab verirdi. Elsa bir
ara: “Èspaniya baxûmûndan haqlûsan, – dedi. – ßvvÿlcÿ oraya
getmÿliyik. Mÿni þköz dþyöøönÿ apa­rar­san. Hÿr halda, qeyri-
adi bir tamaøadûr bu. Ancaq mÿn þközön adamû þldörmÿsini
istÿyirÿm, adamûn þközö deyil. Romalû qadûnlarûn qladiatorlar
þlÿn zaman hansû hisslÿr ke÷ir­diklÿrini baøa döøörÿm. Ènsan­
larûn he÷ bir mÿnasû yox­dur, ancaq heyvanlar ÷ox gþzÿldir”.
Elsa þzö dÿ bir az heyvan kimiydi. Gÿnc, ibtidai, tÿc­
rö­bÿsizdi. Èztirabûn nÿ olduüunu bilmirdi. Mÿncÿ, Elsa
 BEШ DONUZ BALASI

döøön­mör, yalnûzca hiss edirdi. Ancaq hÿyat enerjisi

o qÿdÿr ÷ox idi, hÿddÿn artûq, mÿn tanûdûüûm insanlar ara­
sûn­da belÿ­sini gþrmÿmiødim. O gön onu axûrûncû dÿfÿ belÿ
canlû, þzön­dÿn­razû gþrdöm, elÿ bil, kainatûn fþvqöndÿ idi.
Adÿ­tÿn, belÿ xoø­bÿxt­liyin arxasûnca bÿdbÿxtlik gÿlir.
Gönorta yemÿyinin zÿngi ÷alûndû, skamyadan qalxaraq
cûüûr­la aøaüûya doüru endim, Top baü÷asûnûn qapû­sû­nûn yanûn­
dan ke÷ÿndÿ yolumuz Elsayla birlÿødi, öz-özÿ gÿldik. Aüac­la­
rûn kþlgÿliyindÿn a÷ûqlûüa ÷ûxanda ÿtra­fûn gþzqa­maø­­dû­rûcû iøûüa
böröndöyönö gþrdöm. Yaxøû gþrmördöm. Amyas skam­yaya
sþykÿnÿrÿk oturmuødu vÿ ÿllÿrini yanlara a÷mûødû. ×ÿk­diyi
rÿs­mÿ tama­øa edirdi. Onu bu vÿziyyÿtdÿ otu­ran ÷ox gþr­möø­-
döm. Hara­dan bilÿy­dim ki, zÿhÿr onu artûq þldör­mÿ­yÿ baø­la­-
yûbmûø. Amya­sûn xÿstÿlikdÿn vÿ xÿs­tÿ­lÿn­mÿk­dÿn zÿh­lÿsi
gedirdi. Gþrmÿyÿ gþzö yox idi. Xÿs­tÿ­liyi veci­nÿ almazdû. Yÿqin,
350 gön vurduüunu fikirlÿøib – ÷önki simptomlarû bir-biri­nÿ oxøar­
dûr – buna gþrÿ dÿ he÷ øikayÿtlÿnmÿyi aülûna gÿtirmÿyib.
Elsa: – Yemÿyÿ gÿlmÿyÿcÿk, – dedi.
Þzlöyömdÿ: “Aüûllû iø gþrör”, – deyÿ döøöndöm. Sonra
da Amyasa sÿslÿndim:
– Hÿlÿlik, – dedim.
Gþzlÿrini rÿsmdÿn ayûrdû vÿ baxûølarû yavaø-yavaø
mÿnÿ dikildi. Gþzlÿri alûøûb-yanûrdû, xoø olmayan ifadÿ vardû
onlar­da. ßlbÿttÿ, o zaman mÿn onun nÿ halda olduüunu
baøa döø­mÿ­dim. ×önki Amyas rÿsm ÷ÿkÿrkÿn nÿsÿ bir øey
istÿdiyi kimi alûn­ma­yan­da ÷ox ÿsÿbi olurdu. Bu dÿfÿ dÿ elÿ
oldu­üu­nu fikir­lÿø­dim. Amyas, mÿnÿ elÿ gÿlir ki, deyinirmiø
kimi bir sÿs dÿ ÷ûxardû.
Nÿ Elsa, nÿ dÿ mÿn onun halûnda bir qÿribÿlik gþr­
mÿdik. Sÿnÿtkarlara xas bir ÿsÿbilik kimi gÿldi bu bizÿ.
Bu sÿbÿbdÿn dÿ Amyasû orada buraxaraq deyÿ-gölÿ evÿ
getdik. ßgÿr o yazûq sevgilisini bir daha saü gþrmÿyÿcÿyini
bilsÿydi... Allaha ÷ox øökör, bilmirdi. Buna gþrÿ dÿ hÿlÿ bir
möddÿt xoøbÿxtlik i÷indÿ yaøadû.
Karolinanûn davranûølarû yemÿk zamanû da ÷ox nor­mal
idi. Lakin ÿvvÿllÿrdÿ olduüundan bir az fikirliydi. Bil­mi­rÿm
bu, onun hadisÿ ilÿ bir ÿlaqÿsi olduüuna söbut ola bilÿrmi?
Bu qÿdÿr aktrisalûq Karolinanûn ÿlindÿn gÿl­mÿzdi.
Daha sonra Karolinayla tÿrbiyÿ÷i Top baü÷asûna gedÿ­
rÿk Amyasûn þldöyönö gþröblÿr. Mÿn evÿ doüru gÿlÿn
 A
miss Uilyamsla qarøûlaødûm. Mÿnÿ hÿkimÿ zÿng etmÿyi
sþylÿyÿrÿk, tÿkrar Karolinanûn yanûna qayûtdû. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Zavallû qûzcûüaz! Elsanû deyirÿm. Elÿ ömidsizcÿ, elÿ örÿk­
dÿn aülayûrdû, ancaq uøaqlar belÿ aülaya bilÿr. Yal­nûz uøaq­
lar hÿyatûn onlara belÿ aüûr bir zÿrbÿ endirÿ bilÿcÿ­yi­nÿ he÷
cör inanmazlar. Karolina olduqca sakit idi. ßlbÿttÿ, o, þzönö
ÿlÿ almaüû Elsadan daha yaxøû bacarûrdû. Onun, o anlarda,
peøman kimi bir halû da yox idi. Amyasûn, deyÿsÿn, intihar
etdiyini sþylÿdi. Ancaq biz buna inan­madûq. Elsa þzönö
saxlaya bilmÿdi vÿ özönÿ qarøû onun qatil olduüunu sþylÿdi.
ßlbÿttÿ, Karolina polisin ondan øöbhÿlÿnÿcÿyini anla­
mûødû. Hÿr halda, onun davranûølarûnû bununla izah etmÿk
olar. Filip isÿ onun qatil olduüuna ÿmin idi. Tÿrbiyÿ÷inin
hamû­mûza bþyök yardûmû oldu. Elsanû uzanmaüa mÿcbur
etdi, sonra ona sakitlÿødirici dÿrman verdi. Polis gÿldiyi
zaman Anjelanû kÿnarda saxladû. Bu qadûn hamûmûzûn 351
dayaq nþqtÿmiz idi.
Artûq ondan sonra olanlar dÿhøÿt idi. Polis evdÿ axtarûø
aparmaüa baøladû, hamûnû dindirirdilÿr, sonra reportyorlar
mil÷ÿk kimi daraødûlar, þz fotoaparatûyla øaqqa-øuruq øÿkil
÷ÿkdilÿr, ailÿ özvlÿrindÿn a÷ûqlama vermÿlÿrini tÿlÿb edir­
dilÿr. Bir sþzlÿ, dÿhøÿt idi. Èllÿr ke÷mÿsinÿ baxmayaraq,
hÿlÿ dÿ dÿhøÿtli gþrönör. Siz Allah, ÷alûøûn balaca Karlanû,
ÿslindÿ, nÿ baø verdiyinÿ inandûra bilÿsiniz, bÿlkÿ, o zaman
bu hadisÿni hÿmiøÿlik olaraq unudarûq.
Èstÿr inansûnlar, istÿr inanmasûnlar, Amyasûn þzönö
þldördöyönÿ ÿminÿm.

Meredit Bleykin
hekayÿtinin sonu.

LEDÈ DÈTTÈØAMIN HEKAYßTÈ

Burada Amyasla tanûø olduüum ilk göndÿn onun þlö­

mönÿ qÿdÿr olan hadisÿlÿri yazûram.
Onunla ilk dÿfÿ bir rÿssamûn qonaqlûüûnda tanûø olmu­
øam. Yadûmdadûr, pÿncÿrÿnin yanûnda ayaq östÿ dayan­
mûødû, mÿn dÿ elÿ otaüa girÿn kimi onu gþrdöm. Kim
 BEШ DONUZ BALASI

oldu­üunu soruødum. “Rÿssam Krale” dedilÿr. Onunla tanûø

olmaq istÿdiyimi sþylÿdim.
Hÿmin mÿclisdÿ onunla, deyÿsÿn, on dÿqiqÿyÿ qÿdÿr
danûødûq. Amyas Kralenin mÿndÿ oyatdûüû tÿÿssöratû ifa­
dÿ etmÿyÿ sþz tapa bilmirÿm. ßgÿr Amyas Kraleni gþr­
dö­yöm zaman hÿr kÿsin mÿnim÷ön mÿnasûzlaødûüûnû vÿ
cûlûz­laødûüûnû sþylÿsÿm, bu ÿn doürusu olar.
Tanûø olduqdan sonra gedib onun ÿsÿrlÿrinÿ bax­dûm.
Bond kö÷ÿsindÿ bir sÿrgi a÷mûødû, bir ÿsÿri Man÷es­ter­dÿ
qoyul­muødu, daha bir ÿsÿri Lidsdÿydi vÿ iki tablosu Lon­don­
dakû xalqa a÷ûq olan qalereyalarda sÿrgilÿnmÿkdÿydi. Mÿn
onlarûn hamûsûna baxdûm. Sonra onunla yenÿ gþröødök.
– Sizin bötön ÿsÿrlÿrinizi seyr etdim, – dedim. – Hamûsû
da ÷ox gþzÿldir.
Sþylÿdiklÿrim xoøuna gÿldi.
352 – Rÿsm ÿsÿrlÿri haqqûnda fikir sþylÿmÿk haqqûnûzûn
olduüunu sizÿ kim sþylÿdi? Bunlardan baø a÷dûüûnûza he÷
inanmaüûm gÿlmir.
– Bÿlkÿ dÿ, baøûm ÷ûxmûr, – deyÿ cavab verdim. – Ancaq
rÿsmlÿr, hÿr halda, ÷ox gþzÿldir.
Göldö:
– Belÿ mÿnasûz øeylÿr danûømayûn, – dedi.
– Yaxøû, danûømaram, – dedim. – Èstÿyirÿm mÿnim
øÿk­limi ÷ÿkÿsiniz.
– He÷ olmasa, bir az dÿrrakÿn olsaydû, mÿnim qÿøÿng
qûzlarûn rÿsmini ÷ÿkmÿdiyimi baøa döøÿrdin, – dedi.
– Bunun portret olmasû øÿrt deyil, – dedim. – Bir dÿ ki
mÿn tÿkcÿ qÿøÿng qûz deyilÿm.
Sanki, mÿni ilk dÿfÿ gþrörmöø kimi diqqÿtlÿ özömÿ
baxdû.
– Ola bilÿr, bÿlkÿ dÿ, haqlûsûnûz, – dedi.
– Demÿk, rÿsmimi ÷ÿkÿcÿksiniz? – soruødum.
Baøûnû yana ÿyÿrÿk bir möddÿt mÿni sözdö.
– Siz qeyri-adi varlûqsûnûz, elÿ deyilmi? – dedi.
– Bilirsiniz, mÿn ÷ox varlûyam, – dedim. – Zÿhmÿtinizin
haqqûnû necÿ lazûmdûrsa þdÿyÿ bilÿrÿm.
– Rÿsmini ÷ÿkmÿyimi niyÿ bu qÿdÿr ÷ox istÿyirsÿn?
– deyÿ soruødu.
– Èstÿyirÿm, vÿssalam, – dedim.
– Mÿgÿr bu, ÿsaslû sÿbÿbdir?
 A
– Hÿ, – dedim. – Mÿn hÿr istÿdiyimi ÿldÿ edirÿm.
– Zavallû kþrpÿ, nÿ qÿdÿr gÿncsÿn hÿlÿ! – deyib ah ÷ÿkdi. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Rÿsmimi ÷ÿkÿcÿksÿn, yoxsa yox? – israr etdim.
Mÿni ÷iyinlÿrimdÿn tutaraq iøûüa doüru ÷evirdi vÿ
baødan-ayaüa sözÿrÿk diqqÿtlÿ baxdû. Sonra bir az gerilÿdi.
Mÿn hÿrÿkÿtsiz dayanûb gþzlÿyirdim.
– Bÿzÿn möqÿddÿs Paul Katedralûnûn tÿpÿsinÿ qonan
qÿribÿ rÿngli Avstraliya makaolarûnûn rÿsmini ÷ÿk­mÿk istÿ­
yi­rÿm. ßgÿr sÿnin rÿsmini adi øÿhÿrkÿnarû bir mÿn­zÿrÿnin
þnöndÿ ÷ÿksÿm, elÿ bilirÿm ki, bu istÿyimÿ dÿ qovuøaram.
– Demÿk, razûsûnûz? – soruødum.
– Siz mÿnim bu gönÿ qÿdÿr gþrdöyöm ÿn gþzÿl,
ekzotik varlûqlardan birisiniz. Sizin rÿsminizi ÷ÿkÿrÿm!
– Demÿk, qÿrara gÿldik, – mÿn sþzö onun aüzûndan
qapdûm.
– Ancaq bir mÿsÿlÿdÿn xÿbÿriniz olsun, Elsa, – dedi, 353
– ÿgÿr rÿsminizi ÷ÿkÿsi olsam, sizinlÿ seviømÿk istÿyi oyana
bilÿr mÿndÿ.
– Mÿn dÿ bunu istÿyirdim... – deyÿ cavab verdim.
Bu sþzlÿri ÷ox yavaø, lakin sakit sÿslÿ sþylÿmiødim. Vÿ
onun nitqinin necÿ tutulduüunu vÿ gþzlÿrinin necÿ alûøûb-
yandûüûnû hiss etdim.
Bax belÿ, gþzlÿnilmÿdÿn hÿr øey baøladû.
Bir gön sonra biz yenidÿn gþröødök. O, mÿnim Devon­
øirÿ, onun evinÿ gÿlmÿli olduüumu sþylÿdi; orada onun nÿsÿ
bir yeri vardû, onun fonunda mÿnim rÿsmimi ÷ÿkÿ­cÿkdi.
– Mÿn evliyÿm, yÿqin, bilirsiniz? Vÿ arvadûmû ÷ox sevi­rÿm.
– Arvadûnû sevirsÿnsÿ, demÿk, o ÷ox yaxøû qadûn olma­
lûdûr, – dedim.
– ×ox yaxøû qadûndûr, – dedi. – Sþzön ÿsl mÿnasûnda
o, gþzÿl qadûndûr vÿ mÿn ona pÿrÿstiø edirÿm. Buna gþrÿ
dÿ, ÿzizim Elsa, bunu nÿzÿrÿ alûn vÿ buna uyüun dav­ran­
maüa ÷alûøûn.
Mÿn onu ÷ox yaxøû baøa döødöyömö sþylÿdim.
Bir hÿftÿ sonra rÿsmÿ baøladû. Karolina Krale mÿni
nÿzakÿtlÿ qarøûladû. Mÿndÿn ÷ox da xoøu gÿlmirdi. ßlbÿttÿ,
xoøu gÿlmÿsi ö÷ön dÿ bir sÿbÿb yox idi. Amyas ÷ox diq­
qÿtli davranûrdû. Mÿnÿ, arvadûnûn eøitmÿsini istÿmÿdiyi he÷
bir øey sþylÿmirdi. Mÿn dÿ ona qarøû ÷ox nÿzakÿtli vÿ rÿs­
miy­dim. Lakin ikimiz dÿ iøin i÷ özönö bilirdik.
 BEШ DONUZ BALASI

On gön sonra:
– Artûq Londona qayût, – dedi.
– Axû rÿsm bitmÿyib, – deyÿ etiraz etdim.
– Rÿsm he÷ baølamayûb da, – dedi. – Sþzön dözö,
Elsa, sÿnin rÿsmini ÷ÿkÿ bilmÿyÿcÿyÿm.
– Nÿyÿ gþrÿ? – soruødum.
– Bunun sÿbÿbini ÷ox yaxøû bilirsÿn, Elsa. – dedi. –
Bax ona gþrÿ dÿ buradan getmÿlisÿn. ßlim iøÿ yatmûr.
Fikrim-zikrim sÿndÿdir.
Onunla Top baü÷asûndaydûq. Èsti, gönÿøli bir gön idi.
Quølar civildÿøir, arûlar vûzûldayûrdû. Adama elÿ gÿlirdi ki,
ÿtrafda bu qÿdÿr gþzÿllik vÿ sakitlik varkÿn ancaq xoøbÿxt
olmaq olar. Ancaq mÿn bu xoøbÿxtliyi hiss edÿ bilmirdim.
Havada bir hözn vardû. Bÿlkÿ dÿ, irÿlidÿ baø verÿcÿklÿrin
ÿks-sÿdasû vurmuødu baü÷aya.
354 Londona qayûtmaüûmûn he÷ bir øeyi dÿyiødirmÿyÿcÿ­
yini bilsÿm dÿ:
– Yaxøû, ÿgÿr deyirsinizsÿ mÿn getmÿliyÿm, gedÿrÿm.
– Afÿrin, – dedi Amyas, mÿni tÿriflÿdi.
Belÿcÿ, baüdan ayrûldûm. Ona mÿktub da yazmadûm.
Amyas on gön dþzdö. Sonra gÿldi. Elÿ arûqlamûø, ÿldÿn
döø­möø gþrkÿmdÿ idi, ÿmÿlli-baølû qorxdum.
– Sizÿ xÿbÿrdarlûq etmiødim, Elsa, – dedi. – Demÿdim
deyÿ bilmÿzsiniz.
– Sizi gþzlÿyirdim, – dedim. – Gÿlÿcÿyinizi bilirdim.
Èniltiyÿ bÿnzÿr bir sÿs ÷ûxartdû.
– Bÿzi øeylÿr var, kiøilÿr þhdÿsindÿn gÿlmÿkdÿ aciz
olur­lar. Sizin özönözdÿn yata bilmirÿm artûq, yemÿkdÿn,
i÷mÿk­dÿn olmuøam.
– Bilirÿm, – dedim. – ×önki mÿn dÿ eyni vÿziyyÿtdÿyÿm.
Elÿ ilk göndÿn bÿri belÿyÿm. Bu, bir alûn yazûsûdûr, artûq
möbarizÿ etmÿyimiz yersizdir.
– Ancaq siz o qÿdÿr dÿ möbarizÿ aparmadûnûz, elÿ
deyilmi, Elsa? – soruødu.
– Möbarizÿyÿ can atmadûm da he÷, – etiraf etdim.
– Kaø bu qÿdÿr gÿnc olmayaydûn.
– Bunun he÷ bir mÿnasû yoxdur, – dedim.
Ondan sonrakû hÿftÿlÿr boyunca ÷ox xoøbÿxt idik.
Lakin “xoøbÿxt” kÿlmÿsi dÿ azdûr. Bu nÿsÿ daha dÿrin vÿ
daha qorxunc bir øey idi. Bir-birimiz ö÷ön yaradûlmûø vÿ
 A
axûr­da da bir-birimizi tapmûødûq. Hÿr ikimiz ÿbÿdi olaraq
bir­likdÿ olmaüû arzulayûrdûq. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Ancaq daha baøqa bir øey oldu. Yarûda qalan rÿsm
Amyasûn yadûndan ÷ûxmûrdû. Mÿnÿ:
– ×ox qÿribÿdir, – dedi, – ÿvvÿlcÿ rÿsmini ÷ÿkÿ bilmirdim:
buna sÿn mane olurdun. Lakin rÿsmini ÷ÿkmÿyi ÷ox istÿ­
yirÿm, Elsa. Bu ÿn bþyök ÿsÿrim olacaq. ßlimÿ fûr÷anû almaq
arzusuyla qovruluram... rÿsmini ÷ÿkmÿliyÿm. Lakin o arada
dûr-dûr da istÿmirÿm. Buna gþrÿ dÿ tablo bitdikdÿn sonra
Karo­linaya mÿsÿlÿni a÷ûb danûøar vÿ hÿr øeyi yoluna qoyarûq.
– Karolina boøanmaq istÿmÿsÿ, necÿ? – deyÿ soruø­dum.
– Onun belÿ bir øey edÿcÿyinÿ inanmûram, – dedi.
– Fÿqÿt qadûnlarû bilmÿk olmaz. O özölÿcÿk deyÿ nara­
hat oluram. Lakin belÿ øeylÿr dÿ qa÷ûlmazdûr.
– ×ox mÿntiqli sþzlÿrdir bunlar, Elsa. Lakin Karolina
mÿn­tiqli insan deyil. He÷ bir zaman da olmayûb. Hÿr halda, 355
bu dÿfÿ dÿ mÿntiqli insan kimi davranmayacaq: ÷önki
o, mÿni sevir.
– Bunu baøa döøörÿm, – deyÿ cavab verdim. – Fÿqÿt
sÿni sevirsÿ, ÿvvÿlcÿ sÿnin xoøbÿxtliyini döøönmÿlidir. ßgÿr
sÿn ondan ayrûlmaq istÿyirsÿnsÿ, sÿni þzöylÿ yaøamaüa
mÿcbur edÿ bilmÿz.
Göldö:
– Hÿyatda qarøûmûza ÷ûxan problemlÿr modern kitab­
lar­dan þyrÿnilÿn fÿlsÿfÿ qûrûntûlarûyla ÷þzölÿ bilmÿz. Tÿbiÿt
insana hÿyatla deyil, þlömlÿ vuruømaüû ÿmr edir.
– Mÿgÿr biz – möasir zamanûn insanlarû – hÿlÿ dÿ vÿhøi
tÿbiÿt qanunlarûyla yaøayûrûq?
Amyas qÿhqÿhÿ ÷ÿkdi:
– Möasir insanlar ha? Hÿr halda, Karolina sÿni baltayla
doüramasa, yaxøûdûr. Onun ÿlindÿn gÿlÿr. Elsa, Karolina­
nûn iztirab ÷ÿkÿcÿyinin fÿrqindÿ deyilmisÿn? Èztirabûn nÿ
anla­ma gÿldiyini bilirsÿnmi?
– O halda bu durumu Karolinaya sþylÿmÿ, – deyÿ
tÿklif etdim.
Baøûnû yellÿdi:
– Xeyr. Ondan ayrûlmalûyam. Sÿn tamamilÿ mÿnim
olma­lûsûn, Elsa. Bötön dönya da bunu bilmÿlidir.
– Bÿs Karolina sÿndÿn boøanmazsa?
– Mÿn bundan qorxmuram, – dedi.
 BEШ DONUZ BALASI

Soruødum:
– Bÿs nÿdÿn qorxursan?
Aüûr-aüûr cavab verdi:
– Bunu mÿn dÿ bilmirÿm... – dedi.
O, Karolinanûn necÿ qadûn olduüunu bilirdi. Mÿnimsÿ
bundan xÿbÿrim yox idi.
ßgÿr bilsÿydim...
Tÿzÿdÿn Olderberiyÿ getdik. Bu dÿfÿ vÿziyyÿt ÷ÿtinlÿø­
miødi. Karolina øöbhÿlÿnmÿyÿ baølamûødû. Bu vÿziyyÿt he÷
xoøuma gÿlmirdi, he÷... he÷... Mÿn yalana, hiylÿyÿ hÿmiøÿ
nifrÿt etmiøÿm. Döøönördöm ki, hÿr øeyi Karolinaya a÷ûb
demÿliyik. Lakin Amyas buna razû olmurdu, eøitmÿk
belÿ istÿmirdi. ßn qÿribÿsi o idi ki, Amyas bötön bunlara
laqeyd yanaøûrdû. Karolinanû sevmÿsinÿ, onun incimÿsini
istÿmÿmÿsinÿ baxmayaraq, hÿr øeyin hÿqiqi olub-olma­
356 masû ona he÷ hÿqiqÿtÿn maraqlû deyildi. Sanki, dÿli kimi
rÿsm ÷ÿkmÿyÿ qapûlmûødû, baøqa øeylÿr onun÷ön mþvcud
deyildi. Onun bu cör, tamamilÿ iøÿ qapanmûø halûnû
ÿvvÿllÿr gþrmÿmiødim. Amyasûn dahi olduüunu anlamaüa
baølayûrdûm. Buna gþrÿ dÿ þz sÿnÿtinÿ bu øÿkildÿ aludÿ olan
bir adamûn adi nizam qaydalarûna ÿhÿmiyyÿt vermÿmÿsi
÷ox tÿbii idi. Ancaq mÿn baøqa cör döøönördöm. Þzömö
naqolay vÿziyyÿtdÿ hiss edirdim. Karolina mÿnim orada
olmaüûma dþzÿ bilmirdi vÿ buna haqqû da vardû. Bu vÿziy­
yÿtdÿn ÷ûxmaüûn yeganÿ yolu hÿqiqÿti ona olduüu kimi
a÷ûb danûømaq idi. Ancaq Amyas:
– Mÿnim bu ara belÿ øeylÿrÿ baø qoøacaq halûm yox­
dur, – deyirdi. – Dava-dalaø, dûrûltû-gurultu istÿmirÿm. Qoy
rÿsm bitsin, sonra.
– Bÿlkÿ, he÷ bir dava-dalaø olmayacaq, – deyirdim.
– Hÿr halda, Karolina qörurlu qadûndûr, þzönÿ gþrÿ mÿn­
lik hissi var. Mÿn döröst olmaq istÿyirÿm. Biz yalan danûø­
mamalûyûq, – deyirdim.
– Cÿhÿnnÿm olsun döröst olmaq! – Amyas etiraz
edirdi. – Mÿn rÿsm ÷ÿkmÿliyÿm, he÷ nÿyÿ vaxtûm yoxdur.
Mÿn onu baøa döøördöm, ancaq o, mÿni baøa döømÿk
istÿmirdi.
Axûrda mÿn dþzÿ bilmÿdim. Karolina nÿsÿ bir sþh­
bÿt baølamûødû: “Payûzda belÿ edÿcÿyik, elÿ edÿcÿyik”.
O, Amyas haqqûnda elÿ ÿminliklÿ danûøûrdû ki, birdÿn-birÿ
 A
tut­du­üumuz iø mÿndÿ ikrah doüurdu, buna gþrÿ dÿ hÿr
øeyi a÷ûb ona sþylÿmÿyi qÿrara aldûm. Bÿlkÿ dÿ, onun K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

mÿnÿ qarøû saymazyana danûømasû ÿsÿblÿrimi yerindÿn
oynatmûødû, ancaq bu saymazyanalûq elÿ hÿddÿydi ki,
zahi­rÿn iliømÿyÿ bir yeri yox idi. Buna gþrÿ dÿ mÿn bötön
hÿqi­qÿti a÷ûb ona sþylÿdim. Bu gönön þzönÿ qÿdÿr, bir
yan­dan baxanda, dözgön hÿrÿkÿt etdiyimi döøö­nö­rÿm.
Lakin ola­caqlarû bilsÿydim, ÿlbÿttÿ, bu cör hÿrÿkÿt etmÿz­
dim. Dava-dalaø baøladû. Amyas mÿnÿ ÷ox hirslÿndi.
Lakin sþz­lÿ­rimin doüru olduüunu da etiraf etmÿk mÿcbu­
riyyÿtindÿ qaldû.
Karolinanû baøa döøÿ bilmirdim. ×ay i÷mÿkdÿn þtrö
Meredit Bleykin malikanÿsinÿ getdik. Karolina þzönö ÷ox
øÿn aparûrdû. Gölördö, danûøûrdû. Mÿn dÿ axmaq kimi onun
taleyi ilÿ barûødûüûnû döøöndöm. Onlarûn evindÿ qaldûüûma
gþrÿ þzömö ÷ox narahat hiss edirdim. Lakin ÿgÿr ÷ûxûb 357
getsÿydim, Amyasûn iøi yarûm÷ûq qalacaqdû. Fikirlÿøirdim
ki, bÿlkÿ, Karolina ÷ûxûb gedÿr. Hamûnûn iøi dözÿlÿrdi, ÿgÿr
o ÷ûxûb getsÿydi.
Onun koniumu necÿ oüurladûüûnû mÿn gþrmÿdim.
Yalan danûømaq istÿmirÿm vÿ ola bilÿr, o, zÿhÿri þzönö
þldör­mÿkdÿn þtrö oüurlamûødû.
Ancaq qÿlbimin dÿrinliklÿrindÿ buna inanmaüûm gÿl­
mir. Karolina þzönÿ aid saydûüû øeylÿri he÷ bir zaman ÿllÿ­
rin­dÿn buraxmaq istÿmÿyÿn inanûlmaz dÿrÿcÿdÿ qûs­qanc
qadûn­lardan idi. Amyas onun øÿxsi ÿmlakûydû. Mÿncÿ, onu
bötönlöklÿ vÿ hÿmiøÿlik olaraq baøqa bir qadûna ver­mÿk­
dÿnsÿ, þldörmÿk Karolina ö÷ön daha asan idi. Mÿnim
qÿnaÿtimÿ gþrÿ, o, elÿ oradaca Amyasû þldörmÿyi qÿrara
almûødû. Mereditin koniumun xösusiyyÿtlÿri haqqûnda oxu­
duüu möhazirÿ isÿ onun artûq planlaødûrdûüû cinayÿti hansû
ösulla hÿyata ke÷irÿcÿyinÿ vasitÿ oldu. Karolina zalûm vÿ
xain qadûn idi vÿ haqq-hesab ÷örötmÿyi bacarûrdû. Amyas
lap ÿvvÿldÿn onun tÿhlökÿli olduüunu bilirdi. Ancaq mÿn
bunu bilmirdim.
Ertÿsi gönön sÿhÿri Karolina ilÿ Amyasûn final savaøû
oldu. Onlarûn deyiømÿsinin ÿsas hissÿsini terrasda oturar­
kÿn eøitdim. Amyas þzönö sakit aparûrdû, sÿbirli vÿ tÿmkinli
idi. Qadûna yalvarûb aüûllû olmaüa ÷aüûrûrdû. Onu vÿ uøaüûnû
hÿmiøÿ sevdiyini vÿ bundan sonra da sevÿcÿyini sþylÿyirdi.
 BEШ DONUZ BALASI

Onlarûn gÿlÿcÿyini tÿmin etmÿkdÿn þtrö ÿlindÿn gÿlÿni

edÿcÿyini deyirdi. Sonra da birdÿn-birÿ ÿsÿbilÿødi:
– Baøa döø, mÿn Elsayla evlÿnmÿk istÿyirÿm vÿ bunun
qarøûsûnû he÷ nÿ ala bilmÿz. Biz bir-birimizÿ sÿrbÿstlik verÿ­
cÿyimizi hÿmiøÿ mömkön hesab etmiøik. Elÿ bir an gÿlir ki,
insanûn bu cör sÿrbÿstliyÿ ehtiyacû olur.
– ßlindÿn gÿlÿni et, – deyÿ Karolina cavab verdi.
– Mÿn sþzömö dedim, – sÿsi olduqca sakit idi. Ancaq bu
sÿsdÿ qÿribÿ bir ton vardû.
Amyas soruødu:
– Nÿ demÿk istÿyirsÿn, Karolina?
– Sÿn mÿnimsÿn, – dedi. – Sÿni þzbaøûna buraxma­
ya­caüam. Sÿni o qûzcûüaza vermÿkdÿnsÿ, ÿn yaxøûsû þldö­
rÿrÿm...
Elÿ bu anda Filip Bleyk terrasa ÷ûxdû. Ayaüa qalxûb
358 onun yanûna getdim. Bu danûøûüû eøitmÿsini istÿmirdim.
Sonra Amyas gÿldi, rÿsmÿ davam edÿcÿyimizi sþylÿdi. Bir­
likdÿ Top baü÷asûna endik. Artûq he÷ nÿ danûømadû. Yalnûz:
– Karolina tÿrslik edir, – dedi. – Ancaq Allah xatirinÿ, bu
barÿdÿ danûømayaq. Sabaha qÿdÿr bu rÿsmi bitirÿcÿyÿm.
Bu, mÿnim ÿn bþyök ÿsÿrim olacaq, Elsa. Bunun ÿvÿzini
gþz yaøû vÿ qanla da þdÿmÿli olsam, zÿrÿri yoxdur.
Bir az sonra mÿn ÿynimÿ bir øey geyinmÿk ö÷ön evÿ
yollandûm. Soyuq kölÿk ÿsirdi. Geri dþndöyöm zaman
Karolina Top baü÷asûndaydû. Hÿr halda, Amyasa son dÿfÿ
yalvarmaq ö÷ön gÿlmiødi. Filip vÿ Meredit Bleyk dÿ ora­
day­dûlar. Amyas susadûüûnû, pivÿ istÿdiyini sþylÿdi.
– Burada pivÿ var, ancaq soyuq deyil, – deyib deyindi.
Karolina:
– Mÿn sÿnÿ soyuq pivÿ yollayaram, – dedi. Bunu ÷ox
tÿbii, hÿtta dostyana sþylÿmiødi. Yaxøû aktrisaydû o qadûn.
Hÿr halda, o anlarda nÿ edÿcÿyini döøönördö.
Karolina on dÿqiqÿ sonra pivÿni gÿtirdi. Amyas rÿsmÿ
dalmûødû. Karolina pivÿni stÿkana tþkÿrÿk masaya qoydu,
ikimizin dÿ diqqÿtimiz onda deyildi. Amyas rÿsmlÿ mÿøüul
idi, mÿnsÿ pozamû pozmamaüa ÷alûøûrdûm. Amyas, hÿr
zaman olduüu kimi, pivÿni birnÿfÿsÿ i÷di. Sonra da özönö
bözöø­dördö.
– Bu gön hÿr øeyin dadû murdarlaøûb. Ancaq he÷
olma­sa, soyuqdur, – dedi.
 A
O, bu sþzö deyÿndÿ belÿ mÿn he÷ nÿdÿn øöbhÿlÿn­
mÿdim. Yalnûz: K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Qarûnqulu, – dedim vÿ göldöm.
Karolina onun pivÿni axûra qÿdÿr i÷diyini seyr etdikdÿn
sonra yanûmûzdan ayrûldû.
Deyÿsÿn, qûrx dÿqiqÿ sonra Amyas qollarûnûn, ayaqla­
rûnûn aürûmaüa baøladûüûndan øikayÿt etdi. “Yel tutub”,
– dedi. Onun xÿstÿliyÿ he÷ dþzömö yox idi, bu haqda
danûømaüû da sevmirdi. Östöndÿn bir dÿqiqÿ ke÷ÿndÿn
sonra: “Yaø þzönö gþstÿrir. Bax ha, Elsa, þz taleyini bir
qocayla baülayûrsan”, – dedi. Mÿn göldöm, lakin ayaqlarûnû
zorla tÿrpÿtdiyini vÿ aürûdan özönö qûrûødûrdûüûnû gþrördöm.
Bunun revmatizm olmadûüû he÷ bir zaman aülûma gÿlmÿdi.
Axûrda Amyas skamyanû ÷ÿkÿrÿk onun özÿrinÿ yayxanaraq
oturdu. Aradabir ÿlini uzadaraq tabloya bir-iki cizgi vurdu.
Bÿzÿn belÿ edÿrdi. Uzun-uzadû mÿnÿ baxar, sonra da 359
tabloya dþnÿrdi. Bÿzÿn yarûm saat sörÿrdi bu. Buna gþrÿ
dÿ onun belÿ etmÿsi mÿnÿ qÿribÿ gÿlmÿdi.
Gönorta yemÿyi zÿnginin ÷alûndûüûnû eøitdik. Amyas
yemÿ­yÿ gÿlmÿyÿcÿyini sþylÿdi. “Burada qalacaüam. Örÿ­
yim istÿmir”, – dedi. Bunda da qÿribÿlik yox idi. Östÿlik,
nahar zamanû Karolinayla qarøûlaømaq istÿmÿdiyi dÿ bÿlliydi.
Amyas qÿribÿ bir øÿkildÿ danûøûrdû. Elÿ bil, donqul­da­
nûrdû. Rÿsm ÷ÿkÿrkÿn istÿdiyi alûnmayanda da belÿ edÿrdi.
Meredit mÿni aparmaüa gÿldi. Amyasa nÿsÿ sþylÿdi,
ancaq o, yenÿ donquldanaraq cavab verdi.
Amyasû Top baü÷asûnda qoyub evÿ getdik. Onu orada,
tÿkbaøûna, þlömlÿ ÿlbÿyaxa buraxdûq. O zamana qÿdÿr xÿs­
tÿ insanlarû ÷ox da gþrmÿmiødim. Bu baxûmdan o qÿdÿr dÿ
bilgim yox idi. Elÿ bilirdim ki, Amyasûn sÿnÿt adam­la­rûna xas
olan qÿribÿliyi tutub. ßgÿr bilsÿydim... Baøa döø­sÿy­dim...
Bÿlkÿ dÿ, bir hÿkim onu qurtara bilÿrdi... Ay Allah, nÿyÿ
gþrÿ?.. Lakin artûq bunu döøönmÿyin he÷ bir fay­dasû yox­
dur. Mÿn, sadÿcÿ, axmaq bir kor idim. Sÿfeh bir gþzö­baülû.
Danûøacaüûm baøqa bir øey yoxdur.
Karolinayla tÿrbiyÿ÷i yemÿkdÿn sonra Top baü÷asûna
endilÿr. Meredit onlarûn arxasûnca getdi. Sonra qa÷araq
geri qayûtdû. Bizÿ Amyasûn þldöyönö sþylÿdi.
O zaman hÿr øeyi baøa döødöm. Baøa döødöm ki,
bu iøi Karolina edib. Lakin aülûma zÿhÿr gÿlmÿdi. Onun
 BEШ DONUZ BALASI

baü÷aya döøÿn kimi Amyasû vurduüunu vÿ ya bû÷aqladûüûnû

göman etdim.
Örÿyimdÿn Karolinanû þldörmÿk ke÷di.
Bunu nÿ ö÷ön etdi? Nÿyÿ gþrÿ? Amyas o qÿdÿr
canlû, elÿ hÿyatla dolu, göclö adam idi ki. Bu hÿyat iøûüûnû
sþndörmÿk, onu buz kimi bir cÿsÿd halûna salmaq... Yalnûz
ona gþrÿ ki, Amyas mÿnÿ qismÿt olmasûn.
Qorxunc qadûn idi o...
Qorxunc, zalûm, kinli, ancaq nifrÿtÿ layiq bir insan...
Ona nifrÿt edirdim... Hÿlÿ dÿ nifrÿt edirÿm...
Karolinanû he÷ asmadûlar da.
Ancaq gÿrÿk asaydûlar...
Lakin asmaq belÿ az idi onu.
Ona nifrÿt edirÿm... nifrÿt edirÿm. Nifrÿt edirÿm...
360 Ledi Dittiøamûn
hekayÿtinin sonu.

TßRBÈYß×È SESÈLÈYA UÈLYAMSÛN

HEKAYßTÈ
×ox dÿyÿrli mösyþ Puaro!
19..-cu ilin sentyabr ayûnda baø vermiø, øahidi
olduüum hadisÿlÿrin tÿsvirini sizÿ gþn­dÿ­ri­rÿm.
Sizÿ hÿr øeyi a÷ûq yazacaq, he÷ bir øeyi gizlÿt­
mÿ­yÿ­cÿyÿm. Bu mÿktubumu Kar­la­ya da gþstÿrÿ
bilÿr­siniz. Bu yazûlarûm ona ÿzab verÿcÿk, bÿlkÿ,
lakin mÿn hÿmiøÿ hÿqiqÿtin tÿrÿfindÿ olmuøam.
Yarûmhÿqiqÿt yalnûz ziyan gÿtirÿr. Ènsanûn hÿqi­
qÿti olduüu kimi qÿbul edÿ­­cÿk cÿsarÿti olmalûdûr.
Bu cÿsarÿt olmazsa, hÿya­tûn da anlamû qalmaz.
Bizÿ ÿn bþyök pis­liyi edÿnlÿr isÿ, hÿqiqÿti bizdÿn
giz­lÿt­mÿyÿ ÷alû­øan­lardûr.
Hÿr zaman sizin Sesiliya Uilyams.

Mÿnim adûm Sesiliya Uilyamsdûr. Mÿni 19..-cu ildÿ

xanûm Krale þgey bacûsû Anjela Uorrenÿ tÿrbiyÿ÷i kimi
tutdu. O zaman qûrx sÿkkiz yaøûndaydûm.
 A
Olderberidÿ ÷alûømaüa baøladûm. Cÿnubi Devonda
xari­qöladÿ gþzÿl bir malikanÿ idi bu. ßsrlÿrdÿn bÿri cÿnab K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Kralenin dÿdÿ-babasû bu evdÿ yaøamûødû. Cÿnab Krale­nin
tanûn­mûø rÿssam olduüunu bilirdim. Lakin þzöylÿ Older­
beriyÿ gÿlincÿyÿ qÿdÿr he÷ qarøûlaømamûødûm.
Malikanÿdÿ cÿnab vÿ xanûm Krale ilÿ yanaøû, on ö÷
yaøûnda bir qûz olan Anjela, uzun illÿr bu evdÿ ÷alûømûø
xidmÿt÷ilÿr vÿ ö÷ nþkÿr vardû.
Mÿnim tÿlÿbÿm maraqlû vÿ ÷alûøqan uøaq idi. ×ox
qabi­liy­yÿtli idi, ona dÿrs demÿk xoø idi. Bir az ipÿ-sapa
yat­ma­yan idi, nizam-intizam nÿ olduüunu bilmirdi, ancaq
bu xasiyyÿtlÿrin, adÿtÿn, mÿnÿvi cÿhÿtdÿn göclö insan­
larda oldu­üunun fÿrqindÿydim vÿ mÿn þzöm ordi­nar
olma­yan þyrÿn­cilÿrÿ hÿmiøÿ östönlök verirdim. Yaxøû
peda­qo­qun nÿza­rÿti altûnda isÿ artûq qalan enerji mÿq­
sÿd­yþnlö ola bilÿrdi. 361
Qûsasû, mÿn Anjelanûn nizam-intizama þyrÿdilmÿsinin
mömkön olduüunu gþrördöm. Bu qûz, ÿsasÿn, missis
Kra­le­nin sayÿsindÿ bir az ÿrkþyön bþyödölmöødö, bötön
øûltaqlûqlarûna gþz yummuødular. Mister Kralenin Anje­laya
mÿnfi tÿsir gþstÿrdiyini hesab edirdim. Ya hÿddÿn artûq
gözÿøtli davranûrdû, ya da he÷ sÿbÿb olmadan hÿd­dÿn artûq
sÿrt olurdu. Amyas ovqat adamûydû, bu da onun sÿnÿtkar
tÿbiÿtindÿn irÿli gÿlirdi. Mÿn øÿxsÿn he÷ vaxt baøa döøÿ
bilmÿmiøÿm ki, nÿyÿ gþrÿ insanûn yaradûcûlûq baca­rûüû onun
tÿmkinsiz davranûølarûnû pÿrdÿlÿmÿlidir. Mis­ter Kralenin rÿsm­
lÿrindÿn mÿnim xoøum gÿlmirdi. Elÿ bil, rÿsm­lÿr tamam­
lanmamûødû, boyalar hÿddÿn artûq al idi; lakin ÿlbÿttÿ, bu
haqda fikir sþylÿmÿyi mÿndÿn he÷ kim xahiø etmÿyib.
×ox ke÷mÿdÿn xanûm Kraleyÿ dÿrindÿn baülandûm.
Onun xarakterinÿ vÿ hÿyatûn gÿtirdiyi ÷ÿtinliklÿrÿ necÿ
sÿbirlÿ qatlandûüûna heyran idim. Mister Krale sadiq bir ÿr
deyildi vÿ bu da, mÿnim qÿnaÿtimÿ gþrÿ, Karolinanûn özöl­
mÿsinÿ sÿbÿb olurdu. Baøqa qadûn olsaydû, ÷oxdan boøa­
nardû, ancaq missis Krale, mÿncÿ, belÿ bir fikri aülûna da
gÿtir­mirdi. Onun xÿyanÿtlÿrinÿ iztirab ÷ÿkÿrÿk dþzördö vÿ
bunu ona baüûø­layûrdû. Dözdör, mÿn onun susduüunu deyÿ
bilmÿ­rÿm. Karo­lina etirazûnû bildirirdi, þzö dÿ var sÿsiylÿ!
Mÿh­kÿ­mÿ­dÿ onlarûn itlÿ piøik kimi dolandûqlarûnû sþylÿdilÿr.
Ancaq mÿn belÿ demÿzdim: xanûm Krale qörur hissi olan
 BEШ DONUZ BALASI

qadûn idi, lakin ÿr-arvad, hÿqiqÿtÿn, qov­üa edirdilÿr. Vÿ mÿn

bunu o øÿrtlÿr daxilindÿ ÷ox tÿbii gþrördöm.
Elsa Greer ortaya ÷ûxanda mÿn ikinci il idi Olderbe­
ridÿ yaøayûrdûm. Qûz malikanÿyÿ 19..-cö ilin yayûnda gÿldi.
Xanûm Krale ÿvvÿllÿr onunla tanûø deyildi. Miss Greer
cÿnab Kralenin dostuydu; sonra mÿlum oldu ki, mali­ka­
nÿyÿ gÿlmÿkdÿ mÿqsÿdi Amyasûn nþvbÿti ÿsÿrinÿ poza
vermÿkdir. Lakin elÿ ilk baxûødan cÿnab Kralenin qûza
aøiq olduüu gþrönördö, Elsa da þz hÿrÿkÿtlÿriylÿ onun bu
hÿvÿsini daha da qûzûødûrûrdû. Mÿnim alÿmimdÿ, þzönö ÷ox
a÷ûq-sa÷ûq aparûrdû, miss Kraleyÿ qarøû sayüûsûzlûq edirdi vÿ
hamûnûn gþzönön qarøûsûnda cÿnab Kraleylÿ oynaøûrdû.
ßlbÿttÿ, xanûm Krale mÿnÿ bir øey sþylÿmirdi, lakin
onun özöntölö vÿ ÿzgin olduüunu gþrördöm. Buna gþrÿ dÿ
onu ÿlimdÿn gÿldiyi qÿdÿr ovundurmaüa, örÿyindÿki sûxûn­tûnû
362 yox etmÿyÿ ÷alûøûrdûm. Miss Greer hÿr gön cÿnab Kra­le­yÿ
poza verirdi. Ancaq mÿn fikir verirdim, rÿsm he÷ cör irÿli­lÿ­
mirdi. Hÿr halda, ikisinin dÿ danûøacaqlarû baøqa øeylÿr vardû!
Ancaq mÿnim aülûm baø verÿnlÿrdÿn bir øey kÿsmirdi.
Onu da deyim ki, Anjela bir ÷ox cÿhÿtdÿn yaøûdlarûndan geri
qalûrdû. Èntellekti yaxøû formalaømûødû, ÿqli inkiøafû yerli-yerin­
dÿydi. Qadaüan olunmuø kitablarû oxumaq hÿvÿsi yox idi vÿ
o yaødakû qûzlara xas olan pis vÿrdiølÿrÿ maraq gþs­tÿr­mirdi.
Ona gþrÿ dÿ cÿnab Krale ilÿ Elsa Greerin dost­luüunda bir
qÿribÿlik gþrmördö. Lakin qûzdan he÷ xoøu gÿlmir, östÿlik,
onun sÿfeh olduüunu döøönördö. Bu baxûmdan haqlûydû,
mÿncÿ. Miss Greer, mÿnim nÿzÿrimcÿ, yaxøû tÿrbiyÿ almûødû,
ancaq he÷ vaxt ÿlinÿ kitab almamûødû, möasir ÿdÿbiyyat­
dan da he÷ xÿbÿri yox idi. Bundan baøqa, bu qûz intellektual
sþhbÿtlÿrdÿ axûra qÿdÿr duruø gÿtirÿ bilmirdi. Onun bötön
maraüû þz zahiri gþrkÿmi, tualetlÿri vÿ kiøilÿr ÿtrafûnda cÿm­
lÿnmiødi. Mÿncÿ, Anjela bacûsûnûn nÿ qÿdÿr bÿdbÿxt oldu­
üunu baøa döømördö. Xanûm Krale dÿ özöntösönö Anjelaya
bildir­mÿmÿk ö÷ön ÿlindÿn gÿlÿni edirdi. Bacûsû yanûnda
olan­da þzönö øÿn vÿ gömrah gþstÿr­mÿyÿ ÷alûøûrdû.
Bir möddÿt sonra Elsa Greer Londona qayûtdû. Bunun
hamûmûzû sevindirdiyini etiraf etmÿliyÿm. Xidmÿt÷ilÿrin
dÿ, mÿnim kimi, qûzdan he÷ xoølarû gÿlmirdi. Elsa Greer
gÿrÿksiz iølÿr ÷ûxaran, östÿlik, onlara zÿhmÿt verdiyi ö÷ön
tÿøÿkkör etmÿyi aülûna gÿtirmÿyÿn tiplÿrdÿn idi.
 A
Qûsa möddÿt sonra cÿnab Krale dÿ malikanÿdÿn
ayrûldû. Onun qûzûn arxasûnca getdiyini baøa döøördöm, K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

ÿlbÿttÿ, xanûm Kraleyÿ yazûüûm gÿlirdi. Belÿ øeylÿr onu
÷ox sarsûdûrdû. ßgÿr bir adamûn belÿ øirin, gþzÿl, köbar,
aüûllû arvadû varsa, ona qarøû bu cör davranmamalûdûr.
Fÿqÿt xanûm Krale dÿ, mÿn dÿ bu macÿranûn ÷ox ke÷­
mÿdÿn sona ÷atacaüûna ömid edirdik. ßlbÿttÿ, bu haq­
da bir-birimizÿ he÷ nÿ demirdik. Lakin xanûm Krale nÿlÿr
döøön­döyömö bilirdi.
Tÿÿssöf ki, bir ne÷ÿ hÿftÿ sonra cÿnab Krale qûzla
birlikdÿ malikanÿyÿ qayûtdû. Rÿssam artûq dÿli kimi rÿsm
÷ÿkirdi. Qûzdan ÷ox tabloyla mÿøüul kimi gþrönördö. Lakin
bu macÿranûn ÿvvÿlkilÿr kimi olmadûüûnû anlamûødûm. Qûz
caynaüûnû rÿssama ke÷irmiødi. Ona tamamilÿ sahib olmaq
niyyÿtindÿydi. Cÿnab Krale Elsa Greerin ÿlindÿ oyun­caq­
dan fÿrqlÿnmirdi. 363
Cÿnab Kralenin þlömöndÿn bir gön ÿvvÿl vÿziyyÿt
ÿmÿl­licÿ korlandû. Yÿni sentyabrûn 17-dÿ. Son gönlÿrdÿ
Elsa Greer dþzölmÿz dÿrÿcÿdÿ sûrtûlmûødû. Þzöndÿn ÷ox
razû idi. Hÿr kÿsÿ zÿfÿr ÷aldûüûnû qÿbul etdirmÿk istÿyirdi.
Xanûm Krale bir ledi kimi hÿrÿkÿt etmÿkdÿydi. Buz kimi
nÿza­kÿti vardû onun. Lakin qûza onun haqqûnda nÿ döøön­
döyönö dÿ yaxøûca bÿlli edirdi.
17 sentyabr gönö yemÿkdÿn sonra salonda oturar­kÿn
Elsa Greer bþyök bir tÿrbiyÿsizliklÿ Olderberiyÿ kþ÷ÿn­dÿn
son­ra otaüû necÿ bÿzÿyÿcÿyi haqqûnda danûømaüa baø­ladû.
ßlbÿt­tÿ, xanûm Krale bunu eøitmÿzliyÿ vura bil­mÿzdi. Elsa
Greerÿ meydan oxudu. Qûz da hamûmûzûn yanûn­da xanûm
Kra­leyÿ Amyasla evlÿnÿcÿyini sþylÿdi. Fikir verin, evli olan bir
adamla hÿyatûnû birlÿødirÿcÿyini o kiøinin arvadûna sþy­lÿyirdi.
Cÿnab Kraleyÿ ÷ox acûüûm tutdu. Bu qûzûn þz evindÿ
arvadûna hÿqarÿt etmÿsinÿ necÿ gþz yumurdu? Madam
ki qûzû istÿyirdi, onunla qa÷saydû, daha yaxøû olardû. Onu
arva­dû­nûn yanûna gÿtirmiødi, östÿlik, qûzûn tÿrbiyÿsizliyini dÿ
dÿstÿklÿyirdi.
Xanûm Krale bötön sarsûntûlarûna baxmayaraq, qöru­
runu pozmadû. O arada ÿri i÷ÿri girdi. Xanûm Krale o saat
ondan bu sþzlÿrin doüru olub-olmadûüûnû soruødu.
Cÿnab Krale Elsa Greerin aüûlsûzlûq edÿrÿk hÿr øeyi a÷ûq­
la­masûna hirslÿndi. O anda bu nÿhÿng adam yaramazlûq
 BEШ DONUZ BALASI

edÿrkÿn yaxalanmûø dÿcÿl vÿ sÿfeh bir mÿktÿb uøaüûna

bÿn­zÿyirdi. Lakin bu qarøûlaømadan zÿfÿrlÿ ÷ûxan arvadû
oldu. Cÿnab Krale maymaq kimi, sþylÿnilÿnlÿrin doüru
oldu­üunu, fÿqÿt onun hÿqiqÿti bu øÿkildÿ þyrÿnmÿsini
he÷ istÿmÿdiyini mûzûldadû.
Xanûm Krale ona nifrÿt dolu baxûølarla baxûrdû. Þmröm­
dÿ belÿ tÿsirli baxûø gþrmÿmiøÿm. Baøûnû dimdik tuta­raq
otaqdan ÷ûxdû. Gþzÿl qadûn idi. O bÿzÿkli qûzdan daha
gþzÿl idi xanûm Krale. O anda krali÷aya bÿnzÿyirdi.
Cÿnab Kralenin bu zalûmlûüûna gþrÿ, bu sÿbirli vÿ nÿca­
bÿtli qadûna qarøû tþrÿtdiklÿrindÿn þtrö cÿzalan­dûrûl­masûnû
sidqi-örÿkdÿn arzuladûm.
Èlk dÿfÿ o zaman xanûm Kraleyÿ hiss etdiklÿrimi a÷ûq­la­
maüa ÷alûødûm. Lakin o, mÿni dayandûrdû.
– Biz þzömözö he÷ nÿ olmamûø kimi aparmalûyûq, miss
364 Uilyams. Belÿ etsÿk, daha yaxøû olar. Hamûmûz birlikdÿ
Mere­dit Bleykin evinÿ, ÷ay i÷mÿyÿ gedÿcÿyik.
– Siz nadir insansûnûz, xanûm Krale, – dedim.
– Tÿsÿvvör etmirsiniz... – deyÿ mûzûldandû. Sonra otaq­
dan ÷ûxa-÷ûxda geri dþnÿrÿk mÿni þpdö. – Burada olma­
üûnûz mÿnim ö÷ön nÿ qÿdÿr bþyök tÿsÿllidir, – dedi.
Sonra þz otaüûna qalxdû vÿ zÿnnimcÿ, orada aüladû.
Sonra onu hamûyla birlikdÿ yola ÷ûxarkÿn gþrdöm. Özönö
kþlgÿlÿyÿn geniø kÿnarlû bir ølyapa geymiødi, bu ølyapanû
nadir hallarda qoyardû.
Cÿnab Krale narahat idi, ancaq þzönö he÷ nÿ olma­
mûø kimi aparmaüa ÷alûøûrdû. Cÿnab Filip Bleyk dÿ þzönö
hÿmi­øÿ olduüu kimi aparûrdû. Miss Elsa Greer isÿ södön
bötön qaymaüûnû yemiø piøiyÿ bÿnzÿyirdi. Lÿzzÿtdÿn ÿmÿlli-
baølû miyovuldayûrdû.
Yola döøöb getdilÿr. Qayûdanda saat altûya qalûrdû.
O axøam xanûm Kraleni tÿklikdÿ gþrÿ bilmÿdim. Yemÿk
zamanû sakit vÿ sÿssiz idi. Vaxtûndan ÿvvÿl yatmaüa hazûr­
laødû. Onun nÿ qÿdÿr dÿrd ÷ÿkdiyini yalnûz mÿn baøa
döøördöm.
O axøam cÿnab Krale ilÿ Anjela durmadan qovüa
etdilÿr. Yenÿ o mÿktÿb problemi a÷ûldû. Amyasûn ÿhvalû
yerindÿ deyildi vÿ ÷ox ÿsÿbi idi. Anjelaysa hÿr zamankûn­
dan daha tÿrs idi. Mþvzu artûq qapanmûø, Anjelanûn mÿk­
tÿb­dÿ geyÿcÿyi paltarlar belÿ alûnmûødû. Tÿkrar möbahisÿyÿ
 A
baølamaüa ehtiyac yox idi. Lakin Anjela tÿrslik edirdi. Hÿr
halda, qûz evdÿki gÿrginliyi hiss etmiødi vÿ bundan narahat K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

olmaüa baølamûødû. Axûrda mörÿkkÿbqabûnû cÿnab Kraleyÿ
tolazlayaraq otaqdan qa÷ûb getmiødi.
Onun arxasûnca gedÿrÿk, sÿrt sÿslÿ:
– Bu cör davrandûüûn ö÷ön utanmalûsan, – dedim.
– Eynilÿ uøaq kimi davrandûn. – Fÿqÿt Anjela ÿmÿlli-
baølû þzöndÿn ÷ûxmûødû. Onu tÿk buraxmaüûn daha yaxøû
olacaüûnû döøöndöm. Bir an xanûm Kralenin yanûna getmÿk
istÿdim. Lakin sonra onun buna hirslÿnÿcÿyini döøöndöm.
Kaø ÷ÿkingÿnliyimi yenÿrÿk onun mÿnimlÿ danûømasû
ö÷ön israr edÿydim. Bÿlkÿ, mÿnÿ örÿyini a÷saydû, vÿziyyÿt
elÿ olmazdû. ×önki Karolinanûn örÿk qûzdûracaüû baøqa
kimsÿ yox idi. Mÿn þzönö ÿlÿ almaüû bacaran insanlarû
tÿqdir edirÿm, lakin etiraf etmÿliyÿm ki, o, bu mÿsÿlÿdÿ
bÿzÿn ÷ox ifrata varûrdû. 365
Otaüûma gedÿrkÿn cÿnab Krale ilÿ qarøûlaødûm. “Gecÿ­
niz xeyrÿ qalsûn”, – dedi, ancaq cavab vermÿdim.
Ertÿsi gön havanûn ÷ox gþzÿl olduüunu xatûrlayûram.
Yuxudan ayûlûb þz-þzömÿ döøöndöm ki, ÿtrafda bu qÿdÿr
sakitlik varkÿn, hÿtta kiøilÿr dÿ yumøalûb insan olduqlarûnû
xatûrlamalûdûrlar. Sÿhÿr yemÿyi ö÷ön aøaüûya enmÿzdÿn
ÿvvÿl Anjelanûn otaüûna getdim. Lakin o, ÷oxdan qalxmûø
vÿ otaüûndan ÷ûxmûødû. Yerdÿn onun sþkölmöø yubkasûnû
gþtördöm, Anjelanû mÿcbur edÿcÿkdim, onu tiksin. Onun
mÿtbÿxdÿn ÷þrÿk yaxmasû gþtördöyönö vÿ evdÿn ÷ûxdûüûnû
þyrÿndim. Sÿhÿr yemÿyimi yedikdÿn sonra Anjelanû axtar­
maüa baøladûm. Bunlarû ona gþrÿ danûøûram ki, o sÿhÿr
nÿ ö÷ön Karolinanûn yanûnda olmadûüûmû bilÿsiniz, hal­buki
gÿrÿk onun yanûnda olaydûm. O anda, ÿlbÿttÿ, mÿnim
vÿzifÿm Anjelanû axtarmaq idi. He÷ sþzÿ baxan deyildi vÿ
tÿrslik edib ÿøyalarûnû yûümaq istÿmirdi, mÿnsÿ onun bu
tÿrsliyinÿ yol vermÿk istÿmirdim. Qûzûn dÿniz paltarû ortada
yox idi; dÿnizÿ getdiyini döøöndöm, buna gþrÿ dÿ sahilÿ
doüru yþnÿldim. Lakin o nÿ dÿnizdÿydi, nÿ dÿ sahildÿki
qayalarûn özÿrindÿ. Anjelanûn cÿnab Meredit Bleykin mali­
ka­nÿ­sinÿ gedÿ bilÿcÿyini fikirlÿødim. Qûz onunla dost­laø­
mûødû. Lakin Anjelanû orada tapmadûqda tÿkrar Olderbe­
riyÿ qayûtdûm. Xanûm Krale, cÿnab Filip vÿ cÿnab Meredit
Bleyk terrasda oturmuødular.
 BEШ DONUZ BALASI

Kölÿk tutmadûüûna gþrÿ terras ÷ox isti idi. Xanûm Krale

oradakûlardan soyuq pivÿ i÷mÿk istÿyib-istÿmÿdiklÿrini
soruødu. Evÿ bitiøik bir øitilxana vardû, krali÷a Viktoriyanûn
zamanûnda tikilmiødi, ancaq xanûm Kralenin oradan he÷
xoøu gÿlmÿzdi, ona gþrÿ dÿ orada he÷ nÿ ÿkib-becÿr­
mÿzdi. Oranû bar kimi istifadÿ edirdilÿr, rÿflÿrdÿ cin, ver­
mut, limonad, pivÿ øöøÿlÿri qoyulmuødu. Köncdÿki ki÷ik
soyuducuya da hÿr sÿhÿr pivÿ vÿ qazlû su qoyulurdu.
Xanûm Krale oradan pivÿ gþtörmÿyÿ getdi. Mÿn dÿ onun
arxasûnca yollandûm. Orada soyuducunun þnöndÿ Anje­
lanû gþrdök, soyuducudan pivÿ gþtörördö. Xanûm Krale
mÿndÿn ÿvvÿl dillÿndi:
– Amyasa bir øöøÿ pivÿ aparacaüam, – dedi.
Èndi baøa döømÿk ÷ÿtindir, o zaman mÿn nÿdÿnsÿ
øöb­hÿlÿnmÿliydimmi? Sÿsi normal idi. Lakin o an bötön
366 diqqÿtim Anjelaya yþnÿlmiødi. Anjela soyuducunun yanûnda
dayan­mûødû. Özö qûp­qûrmûzû qûzarmûødû. Gönahkar kimi bir
gþr­kÿmi vardû vÿ mÿn onun þzönö gönahkar hiss etmÿ­
sinÿ vÿ yana­üûnûn qûzar­ma­sûna sevinmiødim. Demÿk, dÿrs­
dÿn qa÷­dû­üûna gþrÿ sÿhvini baøa döømöødö.
Onu bir xeyli danladûm vÿ tÿÿccöblö dÿ olsa, he÷ sÿsini
÷ûxartmadan sþzlÿrimÿ qulaq asdû. Ondan harada oldu­
üunu soruødum, “×immÿyÿ getmiødim”, – dedi. “Mÿn
sÿni dÿniz­dÿ gþrmÿdim”, – dedim. O gölömsÿdi. Sonra
ondan yun kþy­nÿyinin harada olduüunu soruødum, o da
cavabûnda: “Deyÿ­sÿn, dÿnizdÿ unutmuøam”, – dedi. Bun­
larû ona gþrÿ belÿ ÿtraflû danûøûram ki, miss Karolinanûn
nÿyÿ gþrÿ Top baü÷asûna pivÿni þzö apardûüûnû bilÿsiniz.
O sÿhÿr baøqa nÿlÿr oldu, yaxøû xatûrlamûram. Anjela
iynÿ-sap gþtöröb bir daha xatûrlatmaüûmû gþzlÿmÿdÿn
yub­kasûnû tikmÿyÿ baøladû. Mÿn þzöm dÿ, deyÿsÿn, yataq
aülarûnûn sþköklÿrini yamamaqla mÿøüul oldum. Mister
Krale gönorta yemÿyinÿ gÿlmÿdi. He÷ olmasa, bunu baøa
döø­dö­yönÿ gþrÿ örÿyimdÿ ona “saü ol” dedim.
Yemÿkdÿn sonra xanûm Krale Top baü÷asûna gedÿ­cÿ­
yini sþylÿdi. Mÿn dÿ sahildÿn Anjelanûn kþynÿyini gÿtirmÿk
istÿyirdim. Birlikdÿ yola döødök. O, Top baü÷asûna, mÿn­
sÿ yoluma davam etdim. Lakin baüûrdûüûnû eøidib geri
dþndöm. Sizÿ ÿvvÿlcÿdÿn danûødûüûm kimi, mÿndÿn dok­
tora zÿng etmÿyimi istÿdi. Yolda cÿnab Mereditÿ rast gÿl­
 A
dim. Ona olanlarû sþylÿdikdÿn sonra tÿkrar xanûm Kra­le­nin
yanûna getdim. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Bötön bunlarû mÿn istintaq zamanû, sonra da mÿhkÿ­
mÿdÿ danûømûøam.
Èndi yazacaqlarûmû isÿ bu ana qÿdÿr kimsÿyÿ a÷ûqla­
madûm. Mÿndÿn bu mþvzuda bir sþz soruøulmadûüû ö÷ön
yalan cavab da vermÿdim. Lakin bÿzi øeylÿri giz­lÿt­diyim
ö÷ön gönahkar sayûla bilÿrÿm. Ancaq buna peø­man da
deyilÿm. Eyni øÿrtlÿr altûnda yenÿ eyni øÿkildÿ dav­ra­na­
caüûmû bilirÿm.
Olanlar bunlardûr: dediyim kimi, cÿnab Meredit Bleyklÿ
qarøûlaødûqdan sonra qa÷araq geri dþndöm. Ayaüûmda
sÿndÿl vardû, o zamanlar bir xeyli dÿ qûvraq idim. Top
baü÷asûnûn qapûsûna gÿldiyim zaman gþrdöyöm bu oldu:
xanûm Krale masadakû pivÿ øöøÿsini dÿsmalûyla silmÿkdÿ
idi. Sonra þlmöø ÿrinin ÿlindÿn tutaraq barmaqlarûnû øöøÿyÿ 367
basûrdû. Bötön bunlarû etdikcÿ dÿ diqqÿtlÿ ÿtrafa gþz gÿzdi­
rirdi. Özöndÿki qorxu ifadÿsindÿn hÿqiqÿti anladûm. Karo­
lina Kralenin ÿrini zÿhÿrlÿdiyinÿ he÷ bir øöbhÿ qalmûrdû
artûq. Lakin mÿn onu gönahkar bilmirÿm. ßri ona qarøû
bir insanûn dþzÿ bilmÿyÿcÿyi hÿrÿkÿtlÿr etmiødi. Bu hadisÿ
barÿdÿ xanûm Kraleyÿ he÷ nÿ demÿdim. Lakin bunu, he÷
olmasa, bir adam bilmÿlidir.
Karolina Kralenin qûzû hÿyatûnû bir yalan özÿrindÿ qur­
ma­malûdûr. Bÿlkÿ, hÿqiqÿt onu sarsûdacaq. Lakin mÿncÿ,
hÿqiqÿt hÿr øeydÿn östöndör.
Karlaya sþylÿyin ki, anasûnû gönahkar bilmÿsin. Karo­
lina Krale sevÿn bir qadûnûn dþzÿ bilmÿyÿcÿyi ÿziyyÿtlÿrÿ
sinÿ gÿrmiødi. Qûzûnûn onu baøa döømÿsi vÿ baüûølamasû
lazûmdûr...
Sesiliya Uilyamsûn
hekayÿtinin sonu.

ANJELA UORRENÈN YAZDÛQLARÛ

ßziz mösyþ Puaro!
Sizÿ verdiyim sþzön östöndÿ dururam vÿ on altû il ÿvvÿl
olan o qorxunc hadisÿ haqqûnda yaddaøûmda qalan nÿ
 BEШ DONUZ BALASI

varsa, hamûsûnû yazmaüa ÷alûøûram, lakin birdÿn-birÿ baøa

döøö­rÿm ki, o hadisÿ haqqûnda, demÿk olar, he÷ bir øey
bilmirÿm. O hadisÿyÿ qÿdÿr olanlar isÿ, ömumiy­yÿtlÿ, yad­
da­øûm­dan silinib gedib. Yay gönlÿrini vÿ ayrû-ayrû epi­zod­larû
xatûrlayûram, lakin bunun hansû illÿrÿ aid olduüunu ÿmin­
liklÿ sþylÿyÿ bilmÿrÿm. Amyasûn þlömö, mÿnÿ gþrÿ, a÷ûq
sÿmada gþy gurultusu kimi bir øey idi. Tamamilÿ gþz­lÿ­
nil­mÿz idi bu hadisÿ, buna sÿbÿb olan he÷ bir øeyÿ fikir
vermÿ­miødim.
Èndi mÿn döøönörÿm ki, bu hadisÿyÿ gÿtirib ÷ûxara­
caq sÿbÿblÿri tapmaüa ÷alûøûram. On beø yaøûnda qûzlarûn
hamûsû, gþrÿsÿn, mÿnim qÿdÿr kor vÿ axmaqmû olurlar?
Bÿlkÿ dÿ. Mÿn þzlöyömdÿ, insanlarûn örÿyindÿn ke÷ÿnlÿri
o saat hiss etdiyimi döøönördöm, ancaq bu vÿ ya digÿr
øeylÿrin insanlarûn örÿyindÿn nÿ ö÷ön ke÷diyini baøa döø­
368 mÿkdÿn þtrö beynimi yormazdûm.
Bundan baøqa, o zamanlar poeziyaya, Øekspirin
sonet­lÿrinÿ aludÿ olmuødum, sþzÿ qarøû qeyri-adi hÿs­
sas­lûq yaranmûødû mÿndÿ. Yadûma gÿlir, baü÷adakû
cûüûrlarda gÿziøÿrkÿn Øekspirin misralarû qulaüûmda ÿks-
sÿda verÿrdi: “... Tÿbÿssöm paylayûr gþy ÷ÿmÿnlÿrÿ...”
Bu sþzlÿr o qÿdÿr gþzÿl sÿslÿnirdi ki, mÿn onlarû dÿfÿlÿrlÿ
tÿkrar edirdim.
Bunlardan baøqa, elÿ hÿrÿkÿtlÿr vardû ki, mÿn aülûm
kÿsÿnÿ qÿdÿr onlardan ÿl ÷ÿkmÿmiødim: suda özmÿk,
aüaca dûrmaømaq, meyvÿ dÿrmÿk, atlara baxan oülanla
mÿzÿlÿnmÿk vÿ atlarû yemlÿmÿk kimi.
Karolinasûz vÿ Amyassûz mÿn hÿyatûmû tÿsÿvvör etmÿz­
dim. Onlar mÿnim uøaqlûq dönyamûn mÿrkÿzindÿydilÿr.
Lakin onlar haq­qûnda, nÿlÿr hiss etdiklÿri vÿ döøöndöklÿri
haq­qûn­da belÿ beynimi yormazdûm.
Elsa Greerin gÿliøi dÿ o qÿdÿr diqqÿtimi ÷ÿkmÿdi.
Onu ÷ox sÿfeh vÿ o qÿdÿr dÿ gþzÿl olmayan bir qûz hesab
edirdim. Tÿsÿvvörömdÿ o, varlû bir qûz idi vÿ Amya­sûn zÿh­
lÿsini apardûüûna gþrÿ onun rÿsmini ÷ÿkmÿyÿ baø­la­mûødû.
Èøin i÷ özönö gönlÿrin bir gönö eøitdiyim bir ne÷ÿ sþzÿ
gþrÿ baøa döødöm. Yemÿkdÿn sonra terrasa qa÷mûødûm.
Burada Elsanûn Amyasla evlÿnÿcÿyini sþylÿdiyini eøitdim.
Bu, mÿnÿ gölönc gÿldi. Yadûmdadûr, Amyasla bu barÿdÿ
danûømaüû qÿrara aldûm.
 A
– Nÿyÿ gþrÿ Elsa sÿninlÿ evlÿnÿcÿyini iddia edir?
– deyÿ soruødum. – Bir kiøinin iki arvadû birdÿn ola bilmÿz. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Yoxsa adamû hÿbsÿ atarlar, – dedim.
Amyas yaman hirslÿndi:
– Bunu haradan eøitmisÿn? – dedi.
– Terrasda eøitmiøÿm, – dedim.
Bir az da hirslÿndi vÿ artûq mÿktÿbÿ gþndÿrilmÿk
zama­nûmûn gÿldiyini sþylÿdi: “Belÿ olsa, qapû-bacadan
bþyök­lÿrin danûøûqlarûna qulaq asmazsan”, – dedi.
Bu sþzlÿri eøitdiyim zaman necÿ incidiyimi hÿlÿ dÿ
xatûr­layûram. Buna baxmayaraq, yenÿ dÿ Elsanûn nÿ ö÷ön
belÿ mÿnasûz øeylÿr danûødûüûnû soruødum. “Bu, bir zara­
fatdûr”, – dedi Amyas.
Bu cavab mÿni sakitlÿødirmÿliydi, sakitlÿødirdi dÿ,
ancaq axûra qÿdÿr yox. Qayûdanbaø mÿn Elsanû gþrdöm:
– Amyasla evlÿnÿcÿyinin nÿ demÿk olduüunu mÿn 369
Amyasdan soruødum, o, bunun bir zarafat olduüunu sþy­
lÿdi, – dedim.
Bu sþzlÿrimin Elsanû utandûracaüûnû döøönördöm. Lakin
o, sadÿcÿ, göldö.
Onun gölöøö he÷ xoøuma gÿlmÿdi. Karolinanûn ota­
üûna qalxdûm. O, yemÿyÿ enmÿk ö÷ön paltarûnû geyinirdi.
Birbaøa soruødum:
– Amyasla Elsa evlÿnÿ bilÿrmi? – dedim.
Karolinanûn sÿsi hÿlÿ dÿ qulaqlarûmdadûr, sanki, bu
xÿbÿri elÿ indicÿ eøitmiødi:
– Amyas Elsayla ancaq mÿn þldökdÿn sonra evlÿnÿ
bilÿr, – hÿr kÿlmÿni bir-bir sþylÿyÿrÿk dedi.
O zaman bötön qorxularûm ke÷ib-getdi. Mÿnÿ elÿ
gÿlirdi ki, þlöm bizdÿn ÷ox-÷ox uzaqlardadûr. Lakin Amyasûn
sþzlÿri mÿni ÷ox ÿsÿbilÿødirmiødi. Axøam yemÿyi zamanû
bötön acûüûmû ona tþkdöm, hÿtta ÿmÿlli-baølû dalaødûq.
Sonra da qa÷araq otaqdan ÷ûxdûm vÿ þz otaüûma gedÿrÿk
yataüa sÿrÿlÿndim, gþz yaølarû i÷ÿrisindÿ yuxuya getdim.
Meredit Bleykin evindÿki ÷ay mÿclisini ÷ox da xatûr­la­
mû­ram. Lakin onun Sokratûn þlömö haqqûnda oxuduqlarû
yaddaøûmda qalûb. Ertÿsi gönön sÿhÿri baø verÿnlÿr dÿ
hafizÿmdÿn silinib. Nÿ qÿdÿr döøönsÿm dÿ, baø a÷a bil­
mÿ­dim. Deyÿsÿn, o gön dÿnizÿ getmiødim vÿ bir dÿ mÿni
nÿyisÿ tikmÿyÿ mÿcbur etmiødilÿr.
 BEШ DONUZ BALASI

Lakin tÿngnÿfÿs olmuø Merediti yolda gþrdöyöm

andan sonrakû hadisÿlÿri a÷ûq-aydûn xatûrlayûram. Özö
aüap­paq olmuødu Mereditin. Masadan bir qÿhvÿ finca­nû­
nûn döøÿrÿk qûrûldûüûnû xatûrlayûram. Elsanûn ÿlindÿn döø­
möø­dö. Yadûmdadûr, qûzûn özöndÿ dÿhøÿt ifadÿsi vardû vÿ
tÿlaø i÷ÿrisindÿ necÿ qa÷dûüû gþzömön qabaüûndadûr.
Þz-þzömÿ: “Amyas þlöb”, – deyirdim. Ancaq buna
inana bilmirdim. Daha sonra doktor Fosset gÿldi, qanû
mþhkÿm qaraydû. Miss Uilyams Karolinayla mÿøüul idi.
ßtraf­da özöntölö-özöntölö dolaøûr, hÿr kÿsin iøinÿ mane
olurdum. Mÿdÿm bulanûrdû, sanki. Baü÷aya enib Amyasû
gþrmÿyimÿ izin vermÿdilÿr. Daha sonra polislÿr gÿlÿrÿk
dÿftÿrlÿrinÿ nÿsÿ yazdûlar. Sonra cÿsÿdi xÿrÿyÿ uzadûb evÿ
gÿtirdilÿr. Özÿri þrtölöydö.
Sonra miss Uilyams mÿni Karolinanûn otaüûna apardû.
370 Bacûm divanda uzanmûødû. Özö kaüûz kimi aüarmûødû. Xÿstÿ
kimi bir halû vardû. Mÿni þpdö.
– Sÿnin mömkön qÿdÿr tez buradan ÷ûxûb getmÿyini
istÿyirÿm, Anjela, – dedi. – Qorxunc hadisÿdir bu. Bötön
bunlarû döøönmÿmÿyÿ, özölmÿmÿyÿ ÷alûø. Sÿnin dÿ ledi
Tressillianûn evinÿ, Karlanûn yanûna getmÿyini istÿyirÿm.
×önki bu evdÿ bir azdan sonra he÷ kim qalmayacaq.
Bacûma bÿrk-bÿrk sarûldûm:
– Mÿn getmÿk istÿmirÿm. Sÿninlÿ qalacaüam, – dedim.
– Bilirÿm, hÿyatûm, bilirÿm. Lakin getsÿn, ÷ox yaxøû
olar. Bir dÿ sÿnin ö÷ön özölmÿkdÿn qurtularam, – dedi.
O zaman miss Uilyams da sþhbÿtÿ qarûødû:
– Anjela, ÿgÿr bacûna yardûm etmÿk istÿyirsÿnsÿ, onun
istÿdiklÿrini he÷ bir sþz demÿdÿn yerinÿ yetirmÿlisÿn,
– dedi.
– Karolinanûn hÿr istÿdiyini edÿcÿyÿm, – dedim.
Bacûm:
– Sevgili Anjelacûüûm... – deyÿ mûzûldanaraq mÿnÿ
sarûldû. – Özölÿcÿk bir øey yoxdur. Artûq bu mþvzunu yadûn­
dan ÷ûxart getsin, – dedi.
Aøaüûya enib polis möfÿttiøiylÿ danûømalûydûm. Mÿnÿ
qarøû hþrmÿtlÿ davrandûlar. Amyasû ÿn son nÿ zaman gþr­
döyömö vÿ bir ne÷ÿ ÷ox anlaøûlmaz sual verdilÿr. Tÿbii
ki, indi bu suallarûn nÿ demÿk olduüunu baøa döøörÿm.
Polis mÿndÿn baøqa bir sþz ala bilmÿyÿcÿyini baøa
 A
döødö­yö­nÿ gþrÿ miss Uilyamsa ledi Tressillianûn evinÿ
gedÿ bilÿcÿ­yimi sþylÿdi. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Mÿni oraya apardûlar. Ledi Tressillian mÿnÿ sonsuz
øÿfqÿt gþstÿrdi. Lakin ÷ox ke÷mÿdÿn hÿqiqÿti þyrÿndim.
Karolinanû dÿrhal hÿbs etdilÿr. O qÿdÿr dÿhøÿtÿ döømöø
vÿ sarsûlmûødûm ki, xÿstÿlÿnib yataüa döødöm.
Daha sonra Karolinanûn mÿnim ö÷ön ÷ox narahat
oldu­üunu þyrÿndim. Onun israrû nÿticÿsindÿ proses baø­la­
maz­dan ÿvvÿl mÿni Èngiltÿrÿdÿn uzaqlara yolladûlar. Lakin
bunu sizÿ daha þncÿ dÿ sþylÿdim. Gþrdöyönöz kimi, sizÿ
danûøa bilÿcÿyim øeylÿr ÷ox azdûr. Sizinlÿ danûødûqdan
sonra kþhnÿ gönlÿri döøöndöm. Malikanÿdÿkilÿrin sþylÿ­
diklÿrini, özlÿrindÿ yaranan ifadÿlÿri xatûrlamaüa ÷alûødûm.
Gönah­karû ortaya ÷ûxaracaq he÷ bir øey bilmirÿm. Elsanûn
qÿzÿbi, Mereditin ÿndiøÿ dolu, pul kimi olmuø özö, Filipin
kÿdÿri vÿ þfkÿlÿnmÿsi... Bunlar tÿbii øeylÿrdi. ßlbÿttÿ, 371
bun­lar­dan biri rola girmiø ola bilÿrdi. Mÿn yalnûz bunu
bili­rÿm: Karolina Amyasû þldörmÿdi. Lakin ÿlimdÿ bunu
tÿsdiq edÿcÿk dÿlil yoxdur. Sadÿcÿ, bacûmûn necÿ insan
olduüunu bilirÿm, bax bu qÿdÿr.

Anjela Uorrenin
hekayÿtinin sonu.
 Ö×ÖNCÖ KÈTAB

I ôÿñèë
NßTÈCßLßR

Karla Lemarøan baøûnû qaldûrûb baxdû. Gþzlÿrindÿ yor­

üunluq vÿ kÿdÿr vardû. Yorüun-yorüun alnûna döøÿn sa÷­
la­rûnû arxaya atdû.
372 – Bötön bunlar beynimi qarûødûrdû. – Þnöndÿki mÿk­
tub­lara iøarÿ etdi. – Hÿr mÿktubda baø vermiø hadisÿ tama­
milÿ yeni baxûø bucaüûndan tÿsvir edilir. Hÿr kÿs anamû
baøqa cör gþrör. Lakin faktlar hamûsû öst-östÿ döøör. Bu
baxûm­dan mÿk­tublarda fikir ayrûlûüû yoxdur.
– Bu mÿktublar sizin ömidlÿrinizi qûrûb, deyÿsÿn?
– Bÿli. Sizinkini qûrmayûb?
– Xeyr. O mÿktublar mÿnÿ bir ÷ox mÿlumat verdi.
Hamûsû da ÷ox mÿzmunludur onlarûn, – Puaro fikrÿ dalmûø
halda bu sþzlÿri dedi.
– Kaø ki onlarû he÷ oxumayaydûm, – Karla dedi.
Puaro diqqÿtlÿ ona baxdû:
– Lap bu qÿdÿr dÿ ruhdan döømÿyin!
Karla dÿrdli-dÿrdli:
– Hamûsû da anamûn qatil olduüunu döøönör, – dedi.
– Anjela xalamdan baøqa. Onun nÿ döøöndöyönön isÿ
he÷ bir mÿnasû yoxdur, ÷önki ÿlindÿ söbutu yoxdur.
O, sadÿ­cÿ, he÷ bir øeyÿ baxmayaraq, sevdiklÿrini möda­
fiÿ edÿn sadiq insanlardandûr. Axûra qÿdÿr: “Karolina belÿ
bir iø tut­maz”, – deyib duracaq.
– Demÿk, belÿ döøönörsönöz?
– Baøqa necÿ döøönÿ bilÿrÿm? Anam qatil deyilsÿ,
demÿk, bu beø adamdan biridir qatil. Èstÿsÿniz, nÿ ö÷ön
belÿ döøöndöyömö dÿ deyÿ bilÿrÿm.
– Bax bu ÷ox maraqlû olardû. Mÿnÿ bunlarû danûøûn gþrÿk.
 A
– Bunlar, sadÿcÿ, ehtimallardûr. Mÿsÿlÿn... Filip Bleyk.
Birja makleridir, atamûn da ÿn yaxûn dostu olub. Hÿr halda, K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

atam ona gövÿnirdi. Sÿnÿt adamlarûnûn pul iølÿrindÿn ÷ox
da baølarû ÷ûxmaz. Bÿlkÿ, Filip Bleykin baøû dÿrdÿ girmiødi,
bu sÿbÿbdÿn atamûn pullarûnû xÿrclÿyib. Bÿlkÿ dÿ, atama
hansûsa kaüûzlarû imzalatdûrûb. Bu fûrûldaüû özÿ ÷ûxacaqmûø.
Ancaq atam þldöyö tÿqdirdÿ bu problemdÿn qurtulacaqdû,
bax döøöndöklÿrimdÿn biri budur.
– ×ox da pis deyil. Baøqa?
– Sonra Elsa. Filip Bleyk onun zÿhÿrlÿ oynamayacaq
qÿdÿr aüûllû olduüunu sþylÿyir. Lakin mÿn bunun doüru
olduüunu göman etmirÿm. Bÿlkÿ, anam gedib Elsaya
atam­dan he÷ bir zaman boøanmayacaüûnû sþylÿyib. He÷
bir qöv­vÿ­nin onu buna vadar edÿ bilmÿyÿcÿyini bildirib.
Siz istÿ­di­yi­nizi sþylÿyin, mÿncÿ, Elsa tam mÿnada burjua
döøön­cÿ­liydi. Hÿr kÿsin hþrmÿt gþstÿrÿcÿyi, evli bir 373
qadûn olmaüû arzulayûrmûø. Mÿncÿ, Elsa zÿhÿri asanlûqla
oüurlayardû. O axøamöstö onun da ÿlinÿ försÿt ke÷di.
Bÿlkÿ dÿ, Elsa anamû zÿhÿrlÿyÿrÿk aradan ÷ûxartmaüû
döøönörmöø. Hÿ, tamamilÿ Elsanûn ÿlindÿn gÿlÿcÿk bir iø
idi bu. Vÿ sonra da bir tÿsadöf nÿticÿsindÿ zÿhÿri Karolina
deyil, Amyas i÷ib.
– Bÿli, bu da pis deyil. Baøqa?
Karla fikrÿ dalmûø halda cavab verdi:
– Bÿlkÿ dÿ... Meredit...
– Meredit Bleykmi?
– Bÿli, mÿnÿ o, tamamilÿ cinayÿt iølÿyÿcÿk bir adam
tÿsiri baüûølayûr. Yÿni o, digÿrlÿrinin gölöb laüa qoyduüu,
gerizÿkalû, ÷aøqûn bir adamdûr. Lakin bÿlkÿ dÿ, o, daxilÿn
bu gölöømÿlÿrÿ ÷ox hirslÿnirmiø. Sonra atam onun sev­diyi
qûzla evlÿnib. Östÿlik, atam hÿm varlûydû, hÿm dÿ hÿyat­da
uüur qazanmûødû. Bundan baøqa, o zÿhÿrlÿri dÿ Mere­dit
dözÿldirdi. Bunun sÿbÿbi gönlÿrin bir gönö kimisÿ þldö­
rÿ­cÿ­yini döøönmöø olmasûydû, bÿlkÿ dÿ. Ondan øöbhÿ­
lÿn­mÿ­sinlÿr deyÿ zÿhÿrin oüurlandûüûnû ortaya atûb. Lakin
koniumu ÿn rahat þzö gþtörÿ bilÿrdi. Hÿtta bÿlkÿ, o, Karo­
lina onu rÿdd etdiyi ö÷ön onun asûlmasûnû da istÿdi. Mÿk­
tu­bun­da yazdûqlarû øöbhÿli gÿldi mÿnÿ. Hÿr kÿsin aüla­gÿl­
mÿz iølÿr gþrdöyöndÿn sþz a÷ûrdû. Bÿlkÿ dÿ, bu sþzlÿriylÿ
þzönö nÿzÿrdÿ tuturdu.
 BEШ DONUZ BALASI

Erköl Puaro:
–Yazûlanlarû olduüu kimi qÿbul etmÿmÿkdÿ haqlûsûnûz,
– dedi.
– Bÿzilÿri bizi ÷aødûrmaqdan þtrö hadisÿlÿri o øÿkildÿ
danûømûø ola bilÿr.
– Bilirÿm. Mÿktublarû oxuyarkÿn bunu da nÿzÿrÿ almû­
øam. Aülûnûza gÿlÿn baøqa øeylÿr varmû?
Karla aüûr-aüûr baøûnû yellÿdi:
– Bu yazûnû oxumazdan ÿvvÿl miss Uilyamsû döøön­
döm. Anjela mÿktÿbÿ gþndÿrilÿndÿn sonra o da iøindÿn
olacaqdû, ÿlbÿttÿ. Lakin Amyas þldöyö tÿqdirdÿ bu tÿh­
lökÿ aradan qalxacaqdû. Hÿr halda, Anjela o zaman mÿk­
tÿbÿ getmÿyÿcÿkdi. ßlbÿttÿ, qadûn Amyasûn tÿbii øÿkildÿ
þldöyönÿ inanûlacaüûnû zÿnn edirdi. ßgÿr Meredit koniumun
oüurlandûüûnûn fÿrqinÿ varmasaydû, mötlÿq elÿ dÿ olacaqdû.
374 Konium haqqûnda bÿzi yazûlarû oxudum. Þlömdÿn sonra
hÿr hansû bir iz buraxmûr. Amyasûn gönvurmadan þldöyö
göman edilÿ bilÿrdi. Tÿbii ki, iøini itirmÿk qorxusu cinayÿt
iølÿmÿk ö÷ön tutarlû sÿbÿb sayûlmaz. Lakin bir ÷ox insan
bizÿ gölönc gÿlÿn ki÷ik sÿbÿblÿr özöndÿn ÿtrafûndakûlarû
þldör­mÿkdÿn ÷ÿkinmir; mÿsÿlÿn, ÷ox az miqdarda pul
ö÷ön. Ortayaølû, iøini bilmÿyÿn bir tÿrbiyÿ÷i dÿ qorxu­ya
döø­möø vÿ gÿlÿcÿyini qaranlûq gþrmöø ola bilÿr... Dedi­
yim kimi, bötön bunlarû miss Uilyamsûn mÿktubunu oxu­
maz­dan ÿvvÿl döøöndöm. Lakin yazûsûndan onun belÿ
bir qadûn olmadûüû anlaøûlûr. Onun bacarûqsûz bir tÿrbiyÿ÷i
olmadûüû gþrönör.
– Elÿdir. Miss Uilyams ÷ox savadlû vÿ aüûllû qadûndûr.
– Bilirÿm. Mÿktubundan da gþrönör bu. Östÿlik, onun
gövÿnilÿcÿk qadûn olduüu da bilinir. ßslindÿ, mÿni dÿ
sarsûdan bu oldu. Siz bilirsiniz, baøa da döøörsönöz. Sizin
ö÷ön bir fÿrqi dÿ yoxdur. Lap ÿvvÿldÿn sþylÿdiniz: sizi yalnûz
hÿqiqÿt maraqlandûrûr. Döøönörÿm, artûq hÿqiqÿti þyrÿndik!
Miss Uilyams haqlûdûr. Bir øeyÿ inanmaq istÿyirsiniz deyÿ
hÿyatûnûzû yalan özÿrindÿ qurmaüûnûz yersizdir. ×ox yaxøû,
mÿn dÿ hÿqiqÿti cÿsarÿtlÿ qarøûlaya bilÿrÿm. Anam
gönahsûz deyildi. O, mÿktubu mÿnÿ ÷ÿtin bir anûnda, ÷ox
bÿdbÿxt olduüu ö÷ön yazûb, bunu qÿbul edirÿm. Mÿnim
kÿdÿrlÿnmÿyimi istÿmÿyib. Onun haqqûnda hþkm vermÿli
deyilÿm. Bÿlkÿ, onun yerindÿ olsaydûm, mÿn dÿ eyni øeyi
 A
edÿrdim. Hÿbsxananûn insanû nÿ hala gÿtirdiyini bilmirÿm.
Anamû gönahkar da gþrmörÿm. Atamû o qÿdÿr sevirdi ki, K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

baøqa cör hÿrÿkÿt edÿ bilmÿzdi. Amyasû da ÷ox qûnamû­
ram. Onun nÿlÿr hiss etdiyini dÿ, bir az da olsa, baøa döøö­
rÿm. ×ox canlû adam idi o, hÿyatûn gÿtirÿcÿyi hÿr øeyi istÿ­
yirdi. ßlindÿ deyildi bu, yaradûlûøû elÿydi, elÿ yaradûlmûødû.
Vÿ o, bþyök rÿssam idi. Mÿncÿ, bu, bir ÷ox øeyi ÿfv etdirir.
Hÿyÿcandan qûzarmûø özönö Erköl Puaroya ÷evirÿrÿk
ona meydan oxuyurmuøcasûna baxdû.
Bel÷ikalû detektiv:
– Demÿk, bu nÿticÿ sizi qane edir? – deyÿ soruødu.
Karla Lemarøan mûzûldandû:
– Qane edirmi? – sÿsi titrÿmÿyÿ baølamûødû.
Puaro þnÿ doüru ÿyilÿrÿk bir ata kimi gÿnc qûzûn ÷iyin­
lÿrini oxøadû.
– Mÿni dinlÿyin. Tam möbarizÿ edilÿcÿk anda birdÿn- 375
birÿ geri ÷ÿkilmÿyin. Elÿ bir anda ki, mÿn, Erköl Puaro iøin
i÷ özönö elÿ indicÿ anlamaüa baølayûram.
Karla ona heyrÿtlÿ baxdû:
– Miss Uilyams anamû ÷ox sevÿrdi. Tÿrbiyÿ÷i þz gþz­
lÿ­riylÿ anamûn cinayÿtÿ intihar donu geyindirmÿyÿ ÷alûødû­
üûnû gþröb. ßgÿr onun sþzlÿrinÿ inanûrsûnûzsa...
Puaro ayaüa qalxdû:
– Madmazel, Sesiliya Uilyams ananûzû Amyas Kralenin
ÿlini pivÿ øöøÿsinÿ basarkÿn gþrdöyönö sþylÿyir. Pivÿ
øöøÿsinÿ, baøa döøörsönözmö? Bax mÿn dÿ bu sÿbÿb­dÿn
ananûzûn atanûzû þldörmÿdiyinÿ ÿmÿlli-baølû inandûm.
Baøûnû bir ne÷ÿ dÿfÿ yûrüalayaraq otaqdan ÷ûxdû. Karla
Lemarøan ÷aøqûnlûqla onun arxasûnca baxa-baxa qaldû.

II ôÿñèë
PUARONUN BEØ SUALÛ
1
– Eøidirÿm sizi, mösyþ Puaro, – Filip Bleykin sÿsindÿ
a÷ûq-aøkar sÿbirsizlik vardû.
– Krale faciÿsi ilÿ baülû hadisÿlÿri heyran olunacaq
dÿqiqliklÿ vÿ aydûn øÿkildÿ yazdûüûnûza gþrÿ sizÿ tÿøÿkkör
etmÿliyÿm, – Puaro dedi.
 BEШ DONUZ BALASI

Filip Bleyk utancaq halda:

– ×ox nÿzakÿtlisiniz, – deyÿ mûzûldandû. – Yazmaüa
baøladûqda ÷ox øeyi xatûrladûüûma þzöm dÿ ÷aøûb qaldûm.
– Heyran olunacaq qÿdÿr mökÿmmÿl bir yazûydû.
Lakin bÿzi øeylÿrin östöndÿn ke÷misiniz, – deyÿ Puaro
cavab verdi.
– Östöndÿn ke÷miøÿm? – Filip Bleykin qaølarû ÷atûldû.
Erköl Puaro:
– Yÿni o yazûnû yazarkÿn ÷ox da sÿmimi davranmamûsû­
nûz, – deyÿ gölömsÿdi. – Mÿnÿ o yaz, he÷ olmasa, bir dÿfÿ
xanûm Kraleni sizin otaüûnûzdan ÷ûxarkÿn gþrdöklÿrini bil­
dir­dilÿr. Hÿm dÿ bu he÷ dÿ normal sayûlmayacaq bir saat­
da olmuødur.
Uzun sÿssizlik oldu. Sadÿcÿ, Filip Bleykin xûøûltûlû-xûøûltûlû
nÿfÿs aldûüû eøidilirdi. Axûrda soruødu.
376 – Bunu sizÿ kim sþylÿdi?
Puaro baøûnû yellÿdi:
– Bunu mÿnÿ sþylÿyÿnin kim olmasû vacib deyil. Vacib
olan mÿnim bu hadisÿni bilmÿyimdir.
Yenÿ sÿssizlik oldu. Sonra Filip Bleyk qÿrarûnû verdi:
– Tamamilÿ øÿxsi bir problemi þyrÿndiyiniz anlaøûlûr.
Bÿlkÿ, bu yazdûqlarûma uyüun deyil. Lakin sizÿ hÿqiqÿti
yaz­dû­üû­ma inanmalûsûnûz. Artûq sizÿ hÿqiqÿti sþylÿmÿk mÿc­
bu­riy­yÿ­tindÿyÿm. Karolina Kraleyÿ qarøû döømÿn÷ilik hiss­
lÿri bÿs­lÿ­yirdim. Lakin eyni zamanda, gÿnc qadûn mÿni
cÿzb edirdi. Bÿlkÿ dÿ, onu bu qÿdÿr ÷ox bÿyÿnmÿyim ona
qarøû döø­mÿn­÷ilik hisslÿrimÿ yol a÷mûødû. Onun özÿrimdÿki
bu haki­miy­yÿtinÿ hirslÿnirdim; durmadan Karolinanûn pis
tÿrÿf­lÿrini döøö­nör vÿ ona qarøû bÿslÿdiyim duyüularû boü­
maüa ÷alû­øûr­dûm. ßslindÿ, ondan xoøum gÿlmirdi. Bil­mi­
rÿm, nÿ demÿk istÿdiyimi baøa döøörsönözmö? Fÿqÿt
onunla hÿr an seviømÿyÿ hazûr idim. Ona ÷ox gÿnc­kÿn
aøiq olmuø­dum, ancaq Karolina mÿni saya belÿ salma­
mûødû. Ona gþrÿ dÿ onu he÷ bir zaman baüûølaya bilmÿ­
dim... Amyas Elsa Greerÿ dÿlicÿsinÿ aøiq olanda gþzlÿ­di­
yim försÿtin ÿlimÿ ke÷diyini döøöndöm. Èstÿmÿsÿm dÿ,
þzö­mö saxlaya bilmÿyÿrÿk Karolinaya örÿyimi a÷dûm. O da
sakit-sakit “hÿ” dedi. Mÿnÿ qarøû bÿslÿdiyi duyüularûn
fÿr­qin­dÿy­dim. Nÿ ÿcaib qadûn idi o. ßlbÿttÿ, Karolinanûn
mÿni sev­mÿ­di­yini bilirdim. Lakin Amyasûn son eøqi onu
 A
sar­sût­mûødû, ruhdan döø­möødö. Bu halda olan bir qadûnû
ÿldÿ etmÿk ÷ox asan­dûr. Karo­lina o gecÿ otaüûma gÿlmÿyÿ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

razû oldu vÿ gÿldi dÿ...
Bleyk bir an susdu. Artûq danûømaqda ÷ÿtinlik ÷ÿkirdi.
– Karolina otaüûma gÿldi. Sonra onu qollarûma aldû­
üûm zaman mÿnÿ bþyök soyuqqanlûlûqla: “Alûnmayacaq”,
– dedi. Bötön hÿyatû boyu tÿkcÿ bir insanû sevdiyini vÿ
sevmÿk­dÿ davam edÿcÿyini sþylÿdi. “Nÿ olursa olsun,
þmrö­mön sonuna qÿdÿr Amyasû sevÿcÿyÿm... Hÿ, sÿnÿ
qarøû haqsûzlûq etdiyimin fÿrqindÿyÿm. Lakin mÿndÿn asûlû
deyil bu. Baüûøla, Filip...” Vÿ yanûmdan ayrûldû. Mÿni atûb
getdi! Ona qarøû duyduüum kinin daha da artdûüûnû tÿsÿv­
vör edÿ bilÿrsiniz, mösyþ Puaro? Onu he÷ bir zaman
baüûø­lama­maüûm sizÿ qÿribÿ gþrönör, bÿlkÿ dÿ? Karolina
hÿm mÿnÿ hÿqarÿt etdi, hÿm dÿ bu dönyada hamûdan
÷ox sevdiyim dostumu þldördö! 377
Filip Bleyk bötön varlûüûyla titrÿyÿrÿk baüûrûrdû:
– Artûq bu mþvzuda danûømaq istÿmirÿm! Eøidirsinizmi?
Sizÿ istÿdiyiniz cavabû verdim. Artûq gedin. Bir daha da
mÿnimlÿ bu mþvzuda sþhbÿt a÷mayûn!
2
– Cÿnab Bleyk, qonaqlarûnûzûn o gön laboratoriyadan
÷ûxûø sûralarûnû þyrÿnmÿk istÿyirÿm.
Meredit Bleyk etiraz etdi:
– Axû ÿziz mösyþ Puaro! Aradan on altû il ke÷ib. Bunu
necÿ xatûrlaya bilÿrÿm? Sizÿ Karolinanûn laboratoriyadan
ÿn son ÷ûxdûüûnû sþylÿdim.
– Buna ÿminsinizmi?
– Bÿli... hÿr halda... Deyÿsÿn...
– Gÿlin oraya gedÿk. Øöbhÿ yeri qalmamalûdûr...
Meredit Bleyk irÿlidÿ gedÿrÿk ona yol gþstÿrir, hÿlÿ dÿ
etiraz edirdi. Qapûnû a÷araq jalözlÿri qaldûrdû.
Puaro amiranÿ halda danûømaüa baøladû:
– Èndi, dostum, siz dostlarûnûza bitkilÿrdÿn dözÿltdiyiniz
dÿrmanlarû gþstÿrirsiniz. Gþzlÿrinizi qapayûn vÿ döøönön...
Meredit Bleyk özöyolalûqla onun istÿdiyini yerinÿ yetirdi.
Puaro cibindÿn bir dÿsmal ÷ûxararaq, bunu Mereditin bur­
nuna doüru bir ne÷ÿ dÿfÿ yellÿtdi.
Bleykin burun dÿliklÿri a÷ûlûb-yumuldu.
 BEШ DONUZ BALASI

– Bÿli, bÿli, – deyÿ mûzûldandû. – Ènsanûn bÿzi øeylÿri xatûr­

lamasû ÷ox qÿribÿdir... Karolina a÷ûq-qÿhvÿyi rÿngdÿ bir pal­
tar geymiødi... Filipin darûxdûüû hiss olunurdu... O, mÿnim
bu dÿrmanlara olan maraüûmû laüa qoyur, sÿfeh­lik oldu­
üunu sþylÿyirdi.
– Èndi isÿ xatûrlamaüa ÷alûøûn, – Puaro dedi. – Otaqdan
necÿ ÷ûxdûnûz? Kitabxanaya getdiniz vÿ orada toplaøaraq
Sokratûn þlömö haqqûndakû par÷anû oxudunuz. Birinci ola­
raq otaqdan kim ÷ûxdû?
– Birinci Elsa ÷ûxdû. Onun ardûnca mÿn. Biz sþhbÿt edir­
dik. Qapûnû kilidlÿmÿkdÿn þtrö dayanûb hamûnûn ÷ûxmasûnû
gþzlÿdim. Filip... Hÿ, mÿnim ardûmca Filip ÷ûxdû. Sonra
Anjela. Qûz qardaøûmdan birjada enmÿ vÿ qalxmalarûn
nÿ demÿk olduüunu soruøurdu. Holldan ke÷ib-getdilÿr.
Amyas onla­rûn arxasûnca gedirdi. Mÿn hÿlÿ dÿ durduüum
378 yer­dÿ gþz­lÿyirdim. ßlbÿttÿ, Karolinanû.
– Demÿk, Karolinanûn axûra qaldûüûna tam ÿminsiniz?
Onun nÿ etdiyini gþrÿ bildinizmi?
Bleyk baøûnû buladû:
– Xeyr... Arxam qapûya tÿrÿf idi. Qarøûmda duran Elsayla
danûøûrdûm. Ona ke÷miødÿ bÿzi bitkilÿri ayûn bÿdirlÿndiyi
vaxtda toplanmasûna inandûqlarûnû danûøûrdûm. Hÿr halda,
qûzûn zÿhlÿsini apardûm ÿmÿlli-baølû... Sonra Karolina bayû­
ra ÷ûxdû. Bir az tÿlaølûydû. Mÿn dÿ qapûnû kilidlÿdim.
Ara verÿrÿk Puaroya baxdû. Bel÷ikalû detektiv dÿsma­
lûnû cibinÿ qoyurdu. Meredit Bleyk ÿsÿbiliklÿ havanû qoxu­
la­ya­raq: “Allah lÿnÿt elÿsin! – deyÿ döøöndö. – Bu adam
ÿtir vurur, deyÿsÿn?”
Sonra yöksÿk sÿslÿ:
– Bax indi ÿminÿm, – dedi. – Qonaqlar dediyim bu
sûrayla laboratoriyadan ÷ûxdûlar. Elsa, mÿn, Filip, Anjela,
Amyas vÿ Karolina. Bunun sizÿ bir faydasû olacaqmû?
– Tÿxminlÿriniz tamamilÿ uyüun gÿlir, – deyÿ Puaro
cavab verdi. – Mÿnÿ baxûn, istÿrdim siz onlarûn hamûsûnû bura­
da toplayasûnûz. Mÿncÿ, bu, o qÿdÿr dÿ ÿziyyÿtli bir iø olmaz?
3
– Eøidirÿm sizi?
Elsa Dittiøam bu sþzö hÿyÿcanla, uøaqcasûna maraqla
sþylÿdi.
 A
– Sizdÿn bir sþz soruømaq istÿyirdim, madam.
– Buyurun. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Hÿr øey sona ÷atdûqdan sonra, yÿni proses tamam­
landûüû zaman Meredit Bleyk sizÿ evlÿnmÿk tÿklifi etdimi?
Elsa mat qalmûødû. Özöndÿ nifrÿt dolu ifadÿ yarandû,
sanki, darûxmaüa baølamûødû.
– Bÿli, etdi. Nÿyÿ gþrÿ soruøursunuz?
– Bu tÿklif sizi ÷aødûrdûmû?
– ×aødûrdûmû? Xatûrlamûram.
– Ona nÿ dediniz?
Elsanûn dodaqlarû qa÷dû:
– Nÿ deyÿcÿkdim, sizcÿ? Amyasdan sonra Meredit...
ßslindÿ, bu, gölönc bir øey idi. Mereditin bu qÿdÿr sÿfeh­lik
edÿcÿyini bilmÿzdim. Ancaq ÿslindÿ, he÷ vaxt aüûl daüar­
cûüû da saymamûøam onu. – Birdÿn-birÿ göl­mÿ­yÿ baø­
ladû. – Meredit mÿni qorumaq istÿyirdi. “Sÿnÿ þmrö­mön 379
sonuna qÿdÿr baxacaüam”, – deyirdi. Hamû kimi o da bu
prosesin mÿni dÿhøÿtli dÿrÿcÿdÿ sarsût­dû­üûnû döøö­nördö.
Jurnalistlÿr, hÿr øeyi zay edÿn xalq, östö­mÿ atûlan bþhtan­
lar ÿsÿblÿrimi yerindÿn oynat­mûødû. Meredit dÿ þzlöyön­
dÿ mÿni qorumaq istÿyirdi. – Bir an döøöndö. Sonra da:
– Yazûq Meredit, – dedi. – Sÿfehlik simvoludur o. – Yenÿ
göl­mÿyÿ baøladû.
4
Erköl Puaro yenÿ miss Uilyamsûn qarøûsûnda otur­
muø­du. Daha ÿvvÿl olduüu kimi, bu yaølû tÿrbiyÿ÷inin
qarøûsûnda þzönö ÿndiøÿli vÿ sþzÿbaxan uøaq kimi hiss
etmÿkdÿydi.
– Sizdÿn bir øey soruømaq istÿyirÿm.
Tÿrbiyÿ÷i baøûnû yellÿdi:
– Buyurun, soruøun.
Puaro aüûr-aüûr danûømaüa baøladû. Kÿlmÿlÿri bþyök
diq­qÿtlÿ se÷irdi.
– Anjela Uorren ÷ox ki÷ik yaølarûnda yaralanûbmûø.
Mÿk­tublarda bu hadisÿ ilÿ baülû iki mÿqam var. Birindÿ
Karo­lina Kralenin þgey bacûsûna bir mörÿkkÿbqabûnû tulla­
dû­üûn­dan sþz a÷ûlûr. Digÿrindÿ isÿ onun ki÷ik Anjelaya
bþyök bir ingilis a÷arûyla höcum etdiyi iddia edilmÿkdÿdir.
Bu deyi­lÿnlÿrdÿn hansû doürudur?
 BEШ DONUZ BALASI

Miss Uilyams dÿrhal cavab verdi:

– Mÿn bu ingilis a÷arû ÿhvalatûnû he÷ eøitmÿmiøÿm.
Karo­lina Krale bacûsûna mörÿkkÿbqabûnû tullayûbmûø.
– Bunu sizÿ kim danûøûb?
– Anjelanûn þzö. Malikanÿyÿ gÿldiyim ilk gönlÿrdÿ he÷
bir sÿbÿb olmadan mÿnÿ bu hadisÿdÿn sþz a÷dû.
– Qûz bunu nÿ cör dedi?
– ßlini yanaüûna toxunduraraq: “Bunu mÿn ÷ox bala­
ca olanda Karolina elÿyib, – dedi. – Mÿnÿ mörÿkkÿb­
qabûnû atdû. Ancaq bunu ona demÿyin. ×önki bunu ÷ox
örÿ­yinÿ salûr”.
– Yaxøû, xanûm Krale þzö sizÿ bu mþvzunu a÷dûmû?
– Sadÿcÿ, eyhamla. ßhvalatû bildiyimi baøa döøör­dö.
Onun bir dÿfÿ: “Anjelanûn nazûyla oynadûüûmû döøön­döyö­
nözö bilirÿm, – dediyini xatûrlayûram. – Lakin þz ÿmÿli­min
380 cÿzasûnû he÷ bir zaman, he÷ bir øÿkildÿ þdÿyÿ bilmÿyÿcÿ­yimi
bili­rÿm”. Baøqa vaxt: “Bir insanû dözÿlmÿyÿcÿk øÿkil­dÿ yara­
lamaq daøûnmasû ÷ox aüûr olan yökdör”, – demiødi mÿnÿ.
– Tÿøÿkkör edirÿm, miss Uilyams. Mÿnim dÿ þyrÿnmÿk
istÿdiyim elÿ bu idi.
Tÿrbiyÿ÷i sÿrt sÿslÿ:
– Sizi baøa döøÿ bilmirÿm, mösyþ Puaro, – deyÿ cavab
verdi. – Karlaya mÿktubumu gþstÿrdinizmi?
Puaro baøûyla tÿsdiqlÿdi.
– Lakin buna baxmayaraq, hÿlÿ dÿ... – Miss Uilyams
sþzönö tamamlamayûb susdu.
– Bir anlûüa gþzönözön qabaüûna gÿtirin, – Puaro
dedi. – Bir balûq÷ûnûn qarøûsûndan ke÷diyinizi tÿsÿvvör edin.
Piøtaxtanûn özÿrindÿ onlarca balûq var. Bunlarûn hamûsû­nûn
da hÿqiqi balûq olduüunu döøönÿrsiniz, elÿ deyilmi? Hal­
buki onlardan biri oyuncaq ola bilÿr.
Miss Uilyams ÿsÿbiliklÿ dillÿndi:
– Ènanmaq ÷ÿtindir, ancaq yenÿ dÿ ola bilÿr.
– Dözdör, inanmaq ÷ÿtindir, ancaq ola bilÿr. Bir dos­
tum bir dÿfÿ belÿ balûq oyuncaüûnû digÿrlÿriylÿ tutuø­dur­
maqdan þtrö bir balûq÷ûya aparmûødû. ×önki onun sÿnÿti
bu idi. Heyvan oyuncaqlarû dözÿldÿrdi. Baøa döøör­sö­nöz­
mö? Dekabr ayûnda qonaq salonunda bir vaza dolusu
maq­no­liya gþrsÿniz, bunlarûn söni olduqlarûnû döøönÿrsiniz.
Halbuki bu ÷i÷ÿklÿr tÿyyarÿylÿ Baüdaddan gÿtirilÿ bilÿr.
 A
Miss Uilyams soruødu:
– Bötön bu sayûqlamalar hansû anlama gÿlir? K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Sizÿ nÿ zamansa bir hadisÿylÿ qarøûlaøanda insanûn
onun nÿ ö÷ön baø verdiyini döøönmÿli olduüunu baøa
salmaq istÿyirÿm...
5
Puaro Regent-parka baxan bþyök binaya yaxûnlaøarkÿn
birdÿn-birÿ ayaq saxladû. ßslinÿ qalsa, Anjela Uorrendÿn
bir øey soruømaq istÿmirdi. Ondan þyrÿnmÿk istÿdiyi
tÿkcÿ bir mÿsÿlÿ vardû. “Yenÿ dÿ tÿlÿsmÿsÿm, yaxøû olar”,
– deyÿ döøöndö.
ßslindÿ isÿ onu buraya dartûb gÿtirÿn dÿqiqliyÿ qarøû
olan sþnmÿz yanüûsû idi. Bu hadisÿ ilÿ baülû beø nÿfÿr var.
Ona gþrÿ beø sualûn cavabû tapûlmalû idi. “Belÿ olarsa, hÿr
øey daha dözgön øÿkildÿ tamamlanmûø olar. Nÿ isÿ, bir øey 381
uydurub soruøaram”, – deyÿrÿk evÿ daxil oldu.
Anjela Uorren onu bir qÿdÿr sÿbirsizliklÿ qarøûladû.
– Bir øey þyrÿnÿ bildinizmi? – soruødu. – Hÿqiqÿti
aøka­ra ÷ûxara bildinizmi?
Puaro ÷inli mandarin kimi baøûnû aüûr-aüûr yellÿdi:
– Bÿli, irÿlilÿyiø, hÿr halda, var.
– Filip Bleykmi? – Bu sual daha ÷ox tÿsdiqÿ bÿnzÿdi.
– Madmazel, mÿn, hÿlÿlik, bir øey sþylÿyÿ bilmÿrÿm.
Hÿqiqÿti a÷ûqlama zamanû hÿlÿ yetiømÿyib. Sizdÿn bir
øey rica edÿcÿkdim. Cÿnab Meredit Bleykin Hend-kross-
Menor­dakû malikanÿsinÿ gÿlÿ bilÿrsinizmi? Hamû gÿlmÿyÿ
razû­lûq verib.
Gÿnc qadûn qaølarûnû xÿfifcÿ ÷atdû:
– Neylÿmÿk niyyÿtindÿsiniz? On altû il ÿvvÿl baø vermiø
mÿnzÿrÿni yenidÿn yaratmaqmû istÿyirsiniz?
– Bÿlkÿ dÿ, o mÿnzÿrÿni yenidÿn canlandûrmaüû deyil,
ona baøqa bir bucaqdan baxmaüû döøönörÿm. Gÿlÿ­cÿk­
sinizmi?
Anjela Uorren aüûr-aüûr:
– ßlbÿttÿ, gÿlÿcÿyÿm, – dedi. – Hamûnû yenidÿn gþr­
mÿk maraqlû olacaq... Bÿlkÿ, onlarû mÿn dÿ, sizin dediyiniz
kimi, tamamilÿ yeni bir baxûø bucaüûndan gþrÿ bilÿcÿyÿm...
– Mÿnÿ gþstÿrdiyiniz mÿktubu da gÿtirÿrsinizmi?
Anjela Uorrenin qaølarû ciddi øÿkildÿ ÷atûldû:
 BEШ DONUZ BALASI

– O mÿktub mÿnÿ aiddir. Bunu sizÿ vacib bir sÿbÿb

olduüu ö÷ön gþstÿrdim. Lakin mÿktubu Karolinaya qarøû
he÷ bir sevgi bÿslÿmÿyÿn yad kimsÿlÿrÿ oxutmaq niyyÿ­
tindÿ deyilÿm.
– Bu mÿsÿlÿdÿ mÿnim uyüun gþrdöyöm øÿkildÿ hÿrÿ­
kÿt etmÿk istÿmÿzsinizmi?
– Yox, istÿmÿrÿm. Mÿktubu gÿtirÿcÿyÿm. Lakin bunun
oxunub-oxunmamasûna da yenÿ mÿn qÿrar verÿcÿyÿm.
Hÿr halda, baøûmûn sizinki qÿdÿr yaxøû iølÿdiyini qÿbul
edÿr­siniz?
Puaro onun qÿrarûna boyun ÿydiyini gþstÿrmÿk istÿ­yir­
miø kimi ÿllÿrini yana a÷dû. Getmÿk ö÷ön ayaüa qalxarkÿn:
– Sizdÿn sadÿ bir mÿsÿlÿ haqqûnda soruømaq istÿrdim,
– dedi.
– Nÿ soruøacaqsûnûz?
382 – O fÿlakÿtdÿn bir ne÷ÿ gön ÿvvÿl bir kitab oxuyurdunuz,
elÿ deyilmi? Somerset Moemin “Ay vÿ quruø” adlû kitabûnû.
Anjela ona heyrÿtlÿ baxdû:
– Deyÿsÿn, hÿ... tamamilÿ doürudur. – A÷ûq-aøkar
maraqla Puaronu sözdö. – Bunu necÿ bildiniz?
Puaro gölömsÿdi:
– Sizÿ hÿtta sadÿ mÿsÿlÿlÿrdÿ belÿ bir sehrbazdan
fÿrqli olmadûüûmû gþstÿrmÿk istÿdim, madmazel. Elÿ øeylÿr
var ki, onlar haqqûnda mÿnÿ danûømasalar da, mÿnim
o øey­lÿr­dÿn xÿbÿrim olur.

III ôÿñèë
KE×MÈØß SßYAHßT

Axøam gönÿøi pÿncÿrÿdÿn Hend-kross-Menordakû

labo­ra­toriyaya dolurdu. Otaüa bir ne÷ÿ kreslo vÿ divan
qoyul­muø­du. Lakin bunlar i÷ÿrinin tÿrk edilmiø yerlÿrÿ xas
olan kÿsa­fÿtli havasûnû yox etmÿk ÿvÿzinÿ, daha da aüûr­laø­
dûrûcû tÿÿs­sö­rat doüururdu.
Bir az sûxûldûüû hiss olunan Meredit Bleyk bûüûnû sûüal­
layaraq Karlayla danûøûrdû. Bir ara sþzönö yarûda kÿsÿrÿk:
– Ay Allah, – deyÿ ah ÷ÿkdi. – Anana o qÿdÿr ÷ox
bÿn­zÿ­yirsÿn ki... Ancaq buna baxmayaraq, yenÿ dÿ baøqa
cörsÿn!
 A
– Nÿ baxûmdan bÿnzÿyirÿm, nÿ baxûmdan bÿnzÿmirÿm?
– Eyni gþzlÿrin vÿ sa÷larûn var, yeriøin dÿ eynilÿ onunku K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

kimidir. Lakin... necÿ deyim, sÿn daha ÷ox þzönÿinamlû
gþrönörsÿn.
Filip Bleyk alnûnû qûrûødûraraq pÿncÿrÿdÿn bayûra baxûr
vÿ ÿsÿbiliklÿ øöøÿni ÷ûrtmalayûrdû.
– Bötön bunlarûn nÿ mÿnasû var? Gþr nÿ gþzÿl istirahÿt
gönödör...
Erköl Puaro tÿlaøla onu sakitlÿødirmÿyÿ ÷alûødû.
– Siz Allah, mÿni baüûølayûn... Qolf oynamaüûnûza mane
olduüuma gþrÿ necÿ gönaha batdûüûmû bilirÿm. Lakin
Karla ÷ox sevdiyiniz bir dostunuzun qûzûdûr. Onun ö÷ön bir
qÿdÿr fÿdakarlûq gþstÿrÿ bilÿrsiniz, elÿ deyilmi?
Nþkÿr qapûda gþröndö:
– Miss Uorren gÿldi.
Meredit Anjelanû qarøûlamaüa getdi. 383
– Gÿldiyinÿ ÷ox mÿmnun oldum, Anjela, iølÿrinin
baøûn­dan aødûüûnû bilirÿm.
Gÿnc qadûnû pÿncÿrÿnin yanûna apardû.
– Salam, Anjela xala, – Karla dedi. – Bu sÿhÿr “The
Times”dÿki mÿqalÿni oxudum. Ènsanûn tanûnmûø bir qohu­
munun olmasû ÷ox yaxøûdûr... – Ucaboylu, dþrdbucaq
÷ÿnÿli, ciddi baxûølû, qonur gþzlö gÿnc bir kiøini gþstÿrdi.
– Bax, bu da Con Ratter. Onunla bu yaxûnlarda evlÿnmÿyi
fikir­lÿøirik.
– Ay, nÿ yaxøû, – deyÿ Anjela baüûrdû. – Bundan xÿbÿrim
yox idi.
Meredit qonaqlarû qarøûlamaüa getdi.
– Miss Uilyams! Gþr sizinlÿ gþröømÿdiyimiz ne÷ÿ il
oldu. – Èncÿ-mincÿ, ancaq ÿvvÿlki kimi diribaø olan yaølû
tÿrbiyÿ÷i qadûn otaüa daxil oldu. Bir an döøöncÿli bir tÿrz­
dÿ Puaroya baxdû. Sonra da usta bir dÿrzinin ÿlindÿn ÷ûx­
dûüû anlaøûlan tivid kostyum geyinmiø ucaboy, geniø ÷iyin­
lÿri olan gÿnc qadûna tÿrÿf dþndö.
Anjela Uorren dÿ ona doüru gedÿrÿk gölömsÿdi:
– Þzömö yenidÿn ki÷ik bir qûz kimi hiss edirÿm.
Miss Uilyams:
– Sÿninlÿ fÿxr edirÿm, ÿzizim, – deyÿ cavab verdi.
– Özö­mö aü etdin. Bu da Karladûr, yÿqin ki? Onun mÿni
xatûr­la­yacaüûna inanmûram. O vaxtlar ÷ox balaca idi...
 BEШ DONUZ BALASI

Filip Bleyk narazûlûqla:

– Burada nÿ baø verir? – deyÿ deyinmÿyÿ baøladû.
– Mÿnÿ he÷ kÿs he÷ nÿ demÿyib...
Erköl Puaro onun sþzönö kÿsdi:
– Mÿn buna “ke÷miøÿ bir sÿyahÿt” adûnû verdim. Nÿ deyir­
siniz, oturaqmû? Belÿcÿ, son qonaq da gÿldiyi zaman biz artûq
hazûr olarûq. O, aramûza qatûldûqdan sonra da bu cinayÿt iøi
haqqûnda fikirlÿrimizi bþlöøÿrik, bÿlkÿ, ruhlarla da danûøarûq.
Filip Bleyk baüûrdû:
– Bu nÿ sþzdör danûøûrsûnûz! Yoxsa burada spiritizmlÿ
mÿøüul olacaqsûnûz?
– Yox, yox. Uzun illÿr ÿvvÿl olan bÿzi hadisÿlÿrdÿn sþh­
bÿt a÷acaüûq. Vÿ bÿlkÿ dÿ, bu øÿkildÿ baø vermiø hadi­sÿ­
lÿri daha yaxøû baøa döøÿcÿyik. Ruhlara gÿlincÿ... Onlar
ortaya ÷ûxmayacaqlar. Lakin bu saat onlarûn da aramûzda
384 olmadûüûnû kim iddia edÿ bilÿr? Bÿlkÿ dÿ, sadÿcÿ, biz onlarû
gþrÿ bilmirik. Amyas vÿ Karolina Kralenin indi burada bizi
dinlÿmÿdiyi qaranlûqdûr.
Filip Bleyk dodaüûnûn altûnda mûrtûldadû:
– Boø sþhbÿtlÿrdi... – qapû a÷ûldû vÿ kandarda nþkÿrin
gþrönmÿsi onun sþzlÿrini yarûda kÿsdi.
– Ledi Dittiøam, – dedi nþkÿr.
Elsa Dittiøam daxil oldu. Þz gþrkÿmiylÿ bötön bunla­
rûn onun ö÷ön maraqlû olmadûüûnû vÿ zÿhlÿsini tþkdöyönö
ifadÿ edirdi. Mereditÿ baxaraq xÿfifcÿ gölömsÿdi. Anje­layla
Filipi buz kimi baxûølarla sözdö. Sonra da baøqalarûndan bir
az uzaqda, pÿncÿrÿnin þnöndÿki kresloya oturdu. ×iy­ninÿ
atdûüû qeyri-adi, a÷ûqrÿngli xÿzi arxaya itÿlÿyÿrÿk ÷ûxardû.
Bir-iki dÿqiqÿ gþzlÿrini i÷ÿridÿki adamlarûn özÿrindÿ gÿz­
dirdi. Sonra baxûølarûyla Karlanû tapdû.
Gÿnc qûz da ona baxûrdû. Fikirli halda anasûyla atasûnûn
hÿyatûnû alt-öst edÿn bu qadûnû gþzdÿn ke÷irirdi. Gÿnc
özön­dÿ döømÿn÷ilik yox idi. Sadÿcÿ, özöndÿ a÷ûq-aøkar
bir maraq ifadÿsi ÿmÿlÿ gÿlmiødi.
– ßgÿr gecikdimsÿ, özr istÿyirÿm, mösyþ Puaro, – Elsa
mûzûldandû.
Sesiliya Uilyams dodaqlarûnû bözdö. Elsa onu qatû döø­
mÿn÷iliklÿ sözÿn yaølû tÿrbiyÿ÷iyÿ laqeydliklÿ nÿzÿr saldû.
– Buralara qÿdÿr zÿhmÿt ÷ÿkib gÿldiyiniz ö÷ön tÿøÿk­
kör edirÿm, madam, – Puaro dedi.
 A
– Doürusu, sÿni kö÷ÿdÿ gþrsÿydim, qÿtiyyÿn tanûya
bilmÿzdim, Anjela, – Elsa dedi. – Gþr aradan nÿ qÿdÿr illÿr K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

ke÷ib? On altû il!
Erköl Puaro bu försÿtdÿn faydalandû:
– Bÿli, haqqûnda danûøacaüûmûz hadisÿ on altû il ÿvvÿl
olub. Lakin ÿvvÿlcÿ sizÿ burada toplanmaüûmûzûn sÿbÿbini
a÷ûqlamaq istÿyirÿm.
Qûsaca, Karlanûn ondan bu mÿsÿlÿnin araødûrûlmasû
xahi­øini etmÿsini vÿ þzönön dÿ bu xahiøi yerinÿ yetirmÿyÿ
razû olmasûnû naüûl etmÿyÿ baøladû.
Filipin özöndÿ ÿsÿbilik ifadÿlÿrinin ÿks olunmasûndan
indicÿ fûrtûna qopacaüû siqnallarûnû almasûna vÿ Mereditin
þzöndÿn ÷ûxmasûna baxmayaraq, Puaro tÿlÿsik sþzlÿrinÿ
davam etdi:
– Bu tÿklifi qÿbul etdim. Èøÿ baøladûm vÿ... hÿqiqÿti
þyrÿn­dim... 385
Bþyök kresloda oturmuø Karla Lemarøana Puaronun
sþzlÿri, sanki, ÷ox uzaqlardan gÿlib ÷atûrdû. Özönÿ dayadûüû
ÿlinin altûndan otaqdakû beø adamû xÿlvÿtcÿ gþzdÿn ke÷ir­
mÿk­dÿydi: “Bunlardan biri cinayÿt iølÿyÿ bilÿrmi? Gþzÿl Elsa,
alyanaqlû Filip, xeyirxah vÿ iøûqlû bir insan olan nÿcib örÿkli
Meredit, ciddi vÿ sÿrt tÿrbiyÿ÷i, sakit vÿ savadlû Anjela Uorren?
ßgÿr diqqÿtimi toplasam, onlarû cinayÿt iølÿyÿrkÿn gþrÿ
bilÿrÿmmi? Bÿlkÿ dÿ. Ancaq bu, hÿmin o cinayÿt olmaz.
Filip Bleyk ani bir þfkÿyÿ qapûlûb bir qadûnû boüa bilÿr. Hÿ,
bunu gþzlÿrimin qabaüûnda asanlûqla canlandûra bilÿ­rÿm.
Meredit Bleyk tapan÷asûyla evinÿ girmiø bir oüru­nu hÿdÿ­
lÿ­yÿrkÿn silah birdÿn-birÿ sÿhvÿn a÷ûla bilÿr. Anjela Uorren
dÿ atÿø a÷a bilÿr, ancaq sÿhvÿn deyil. Mÿsÿlÿyÿ hisslÿrini
qarûødûrmadan, arxeoloji ekspedisiya heyÿtinin tÿh­lö­kÿsiz­li­
yini tÿmin etmÿk ö÷ön... Vÿ Elsa... Bir Øÿrq þlkÿsindÿ, qÿri­
bÿ, xÿyali bir sarayda, ipÿk xalûnûn özÿrinÿ uzanmûø olan
Elsa da: “Bu heyvÿrÿni qala divarlarûnûn özÿ­rindÿn atûn”,
– deyÿ ÿmr edÿ bilÿr... Bunlar ÷ox qÿribÿ, aüla­sûü­maz
xÿyallardûr. Lakin fantaziyalarûm nÿ qÿdÿr göclö dÿ olsa,
balaca, cûlûz miss Uilyamsûn cinayÿt iølÿmÿsini tÿsÿv­vö­röm­
dÿ canlandûra bilmÿrÿm. Bax ha, gþzlÿrimin þnön­dÿ yenÿ
qÿribÿ bir sÿh­nÿ... “Siz indiyÿ qÿdÿr he÷ insan þldör­mö­
sönözmö, miss Uilyams?” – “Sÿn dÿrslÿrinÿ bax, Karla.
Axmaq suallar vermÿ. Ènsan þldörmÿk ÷ox øÿr iødir”.
 BEШ DONUZ BALASI

Karla ah ÷ÿkdi: “Deyÿsÿn, mÿn dÿli oluram. Belÿ øeylÿr

döøönmÿmÿliyÿm. Gicbÿsÿr qûz, ÿn yaxøûsû, bu balacaboy
adamû dinlÿ. O, iøin i÷ özönö bildiyini sþylÿyir.
Erköl Puaro danûøûrdû.
– Bax mÿnim þhdÿmÿ döøÿn iø bundan ibarÿt idi.
Ke÷miøÿ qayûtmaq... O illÿrÿ geri dþnÿrÿk nÿlÿr olduüunu
baøa döømÿk.
– Hamûmûz da nÿlÿr olduüunu bilirik, – Filip Bleyk dedi.
– Baøqa bir øey olduüunu iddia etmÿk fûrûldaq÷ûlûqdan
baøqa bir øey ola bilmÿz. Hÿyasûzcasûna bir fûrûldaq÷ûlûq.
Uydurma hekayÿlÿrlÿ bu qûzdan pul qopartmaq istÿyirsiniz.
Erköl Puaro ÿsÿbilÿødiyini hiss etdirmÿdÿn danûøûrdû.
– Siz hamûnûz: “Nÿ olduüunu bilirik”, – deyirsiniz. Bu
sþz­lÿri döøönmÿdÿn sþylÿdiyiniz gþz qabaüûndadûr. Bÿzi
hadi­sÿlÿrin qÿbul edilmiø formasû onlarûn doüru oldu­
386 üu demÿk deyildir; mÿsÿlÿn, cÿnab Bleyk, siz zahi­rÿn
Karo­lina Kra­leyÿ nifrÿt edirsiniz. Hamû da sizin dav­ra­nûø­
larûnûzdan bu mÿna­nûn ÷ûxdûüûnû hesab edirdi. Halbuki
psixo­lo­giyadan bir az baøû ÷ûxan adam, ÿslindÿ, bunun
doü­ru olma­dûüûnû o saat baøa döøÿ bilÿr. Karolina Krale­
dÿn xoøunuz gÿlirdi. Bu, sizi nara­hat edirdi. Buna gþrÿ
dÿ bu hissinizÿ qalib gÿlmÿk ö÷ön dur­ma­dan þz-þzönözÿ
Karolina Kralenin qösurlarûnû tÿkrarlayûr vÿ hÿr kÿsÿ dÿ
ondan xoølanmadûüûnûzû sþylÿyir­diniz... Eyni øÿkildÿ cÿnab
Meredit Bleykin illÿrdÿn bÿri Karolina Kraleyÿ bþyök bir
sÿdaqÿtlÿ baülû olduüunu deyir­dilÿr. O faciÿdÿn bÿhs
edÿn yazûsûnda da cÿnab Mere­dit Bleyk Amyas Kralenin
Karolinaya qarøû pis dav­ran­dûüû ö÷ön ÷ox hiddÿtlÿndiyini
gþstÿrib. Lakin yazûnû diq­qÿtlÿ oxuyub, kÿlmÿlÿrin özÿ­rin­
dÿ dayandûüûm zaman baø­qa bir hÿqiqÿt ortaya ÷ûxûrdû.
Meredit Bleykin Karolina Kra­leyÿ qarøû bÿslÿdiyi sÿdaqÿt
duyüusu artûq ÷oxdan þz þmrö­nö baøa vurmuødu vÿ
Mere­dit Bleykin döøöncÿlÿrini son zaman­larda yalnûz
gÿnc vÿ gþzÿl Elsa Greer mÿøüul etmÿk­dÿydi.
Meredit ÿsÿbilÿøib nÿsÿ kÿkÿlÿdi, ledi Dittiøam isÿ
yavaøca göldö.
Puaro davam etdi:
– Bu faktlarû, sadÿcÿ, illöstrasiya kimi yada salûram.
Lakin bu sþylÿdiklÿrimin, ÿlbÿttÿ, baø vermiø o hadisÿylÿ
bir­baøa ÿlaqÿsi var. Hÿ, dediyim kimi, ke÷miøÿ doüru bir
 A
sÿfÿrÿ ÷ûxdûm. Bu faciÿ haqqûnda mömkön qÿdÿr ÷oxlu
mÿlumat ÿldÿ etmÿk istÿyirdim. Sizÿ bu iøi necÿ gþrdöyömö K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

danûømaq istÿyirÿm. Karolina Kraleni mödafiÿ edÿn vÿkillÿ
danûø­dûm. Sonra da gÿnc prokuror kþmÿk÷isiylÿ, Krale
ailÿ­sini illÿrdÿn bÿri tanûyan yaølû bir vÿkillÿ, proses zamanû
mÿh­kÿ­mÿdÿ olan bir katiblÿ, istintaqû aparan polis möfÿt­
ti­øiylÿ danûødûm... Sonra da sûra cinayÿt zamanû mali­ka­nÿ­
dÿ olan beø øahidÿ gÿldi. Vÿ bu sþhbÿtlÿrdÿn þyrÿn­dik­
lÿ­rimi bir araya gÿtirÿrÿk, beynimdÿ bir qadûnûn port­retini
÷ÿkdim. Þyrÿndiyim bunlar oldu: Karolina Krale he÷ bir
zaman gönahsûz olduüunu iddia etmÿmiødi (qûzûna yol­la­
dûüû mÿktubda yazdûqlarû istisna olmaqla). Karo­lina Krale
mÿhkÿmÿdÿ qorxusuz øÿkildÿ hÿrÿkÿt etmiødi. Cinayÿt
hadi­sÿ­siylÿ he÷ bir ÿlaqÿsi yoxmuø kimi davra­nûr­mûø vÿ lap
ÿvvÿl­dÿn mÿülub olduüunu qÿbul etmiø kimiydi. Hÿbs­
xa­na­da da sÿssiz vÿ sakit davranûb. Hþkm oxun­duq­­dan 387
sonra bacû­sûna yazdûüû mÿktubda taleyinÿ boyun ÿydi­yin­
dÿn sþz a÷mûødû. Danûødûüûm adamlarûn hamûsû da – bir
nÿfÿr­dÿn baøqa – Karolina Kralenin gönahkar olduüuna
inanûrdû.
Filip Bleyk baøûnû yellÿdi:
– ßlbÿttÿ, gönahkar idi.
Erköl Puaro:
– Mÿn hÿr kÿsin qÿbul etdiyi qÿrarû o saat qÿbul edÿn
insan deyilÿm, – dedi. – Onun ö÷ön faktlarû tÿzÿdÿn gþzdÿn
ke÷irmÿliydim. Þzöm ö÷ön etmÿk mÿcburiyyÿtindÿ idim
bunu. Hadisÿlÿri tÿdqiq etmÿli, bunlarûn cinayÿtin psixo­lo­
gi­yasûna uyüun olub-olmadûüûna qÿrar vermÿliydim. Onun
ö÷ön dÿ polis dosyelÿrini yaxøûca oxudum. Eyni øÿkil­dÿ
cina­yÿt zamanû orada olan beø adama o hadisÿ­lÿr haq­qûn­
da xatûr­la­dûqla­rûnû yazdûrdûm. Bu mÿktublar mÿnim ö÷ön ÷ox
dÿyÿr­liydi. ×önki i÷lÿrindÿ polis dosyelÿrindÿ tapa bil­mÿ­yÿ­
cÿ­yim bÿzi øeylÿr vardû; mÿsÿlÿn: A. Polisÿ gþrÿ, cinayÿtlÿ bir
ÿla­qÿsi olma­yan sþhbÿtlÿr vÿ hadisÿlÿr. B. Qanuni olaraq
qÿbul edil­mÿ­yÿn, lakin yenÿ dÿ vacib olan bÿzi fikirlÿr. Øahid­
lÿ­rin Karolina Kralenin duyüularû vÿ döøöncÿlÿri haqqûndakû
fikirlÿri. C. Polisdÿn bilÿrÿkdÿn gizlÿdilÿn bÿzi hadisÿlÿr.
Artûq cinayÿti tÿkbaøûna araødûracaq durumdaydûm.
Karo­lina Kralenin ÿrini þldörmÿsi ö÷ön qövvÿtli sÿbÿblÿr
vardû. ßrini ÷ox sevirdi. Rÿssam hamûnûn gþzönön qarøû­sûn­da
 BEШ DONUZ BALASI

onu baøqa bir qadûna gþrÿ tÿrk etmÿk özrÿ oldu­üu­nu etiraf
etmÿkdÿn ÷ÿkinmÿmiødi. Bundan baøqa, Karo­li­na þzö dÿ
÷ox qûsqanc qadûn olduüunu hÿr zaman sþylÿmiødir.
Cinayÿtin motivlÿrindÿn ke÷ib vasitÿlÿrÿ nÿzÿr salsaq,
bunlarû deyÿ bilÿrÿm: i÷inÿ konium tþköldöyö bilinÿn boø
bir ÿtir øöøÿsi Karolina Kralenin ÷ÿkmÿcÿsindÿn tapûl­
mûødû. Bunun özÿrindÿ dÿ ondan baøqa he÷ kimin bar­
maq izi yox idi. Polis onu sorüu-suala tutduüu zaman
gÿnc qadûn zÿhÿri indi ÿylÿødiyimiz bu otaqdan gþtör­dö­
yönö etiraf etmiødi. Buradakû konium øöøÿsindÿ dÿ onun
barmaq izlÿri vardû. Meredit Bleykdÿn o gön qonaq­la­rû­
nûn otaqdan hansû sûrayla ÷ûxdûqlarûnû soruødum. He÷ kim
zÿhÿri adamlar i÷ÿridÿ olarkÿn onlarûn gþzlÿrinin þnön­dÿ
oüur­laya bilmÿzdi. Qonaqlar otaqdan bu sûrayla ÷ûx­mûø­dû­
lar: Elsa Greer, Meredit Bleyk, Anjela Uorren, Filip Bleyk,
388 Amyas Krale vÿ ÿn sonda Karolina Krale. Bundan baøqa,
Meredit Bleyk, Karolina Kralenin bayûra ÷ûxmasûnû gþz­lÿ­
yÿr­kÿn laboratoriyaya arxasûnû ÷evirmiødi. Buna gþrÿ onun
i÷ÿridÿ nÿ iø gþrdöyönö gþrÿ bilmÿzdi. Yÿni Karolina Kra­le­
nin ÿlinÿ zÿhÿri gþtörmÿk ö÷ön försÿt döømöødö. Ona gþrÿ
dÿ gÿnc qadûnûn koniumu oüurladûüûna ÿmi­nÿm. Bunu
tÿsdiq edÿn baøqa bir øey dÿ var. Ke÷ÿn gön Meredit Bleyk
mÿnÿ: “Burada dayanûb pÿncÿrÿdÿn i÷ÿri dolan yasÿ­mÿn
qoxusunu i÷imÿ ÷ÿkirdim”, – dedi. Lakin o zaman sen­tyabr
ayû idi vÿ bu pÿncÿrÿnin ÷þlön­dÿki yasÿmÿn dÿ artûq ÷i÷ÿk
a÷a bilmÿzdi. Burada bitÿn yasÿ­mÿn­lÿr yalnûz may vÿ iyun
aylarûnda ÷i÷ÿk a÷an yasÿ­mÿn­lÿr­dÿn­dir. Lakin xanûm Karo­
lina Kralenin otaüûndan tapû­lan vÿ i÷inÿ konium tþköldöyö
mÿlum olan øöøÿdÿ daha ÿvvÿl yasÿ­mÿn ÿtri olmuødur.
O halda xanûm Krale koniumu oüur­la­maüa qÿrar vermiø
vÿ ÷antasûndakû ÿtir øöøÿ­sini gizlicÿ boøaltmûødû.
Ke÷ÿn gön bu tÿxminimin doüru olub-olmadûüûnû
aydûn­laødûrmaq ö÷ön bir tÿcröbÿ dÿ apardûm. Meredit
Bley­kÿ gþzlÿrini yumaraq qonaqlarûn otaqdan hansû sûrayla
÷ûx­dûq­larûnû xatûrlamaüa ÷alûømasûnû sþylÿdim. Yöngöl bir
yasÿmÿn qoxusu yaddaøûnûn canlanmasûna sÿbÿb oldu.
Qoxular bizÿ bildiyimizdÿn daha ÷ox tÿsir gþstÿrir.
Bax belÿcÿ, fÿlakÿt gönönön sÿhÿrinÿ gÿlmiø oluruq.
Daha þncÿki hadisÿlÿr baxûmûndan bötön faktlar biri-
birini tÿsdiq edir: Elsa Greerin birdÿn-birÿ Amyas Krale
 A
ilÿ evlÿnÿcÿyini elan etmÿsi, rÿssamûn bunu tÿsdiqlÿmÿsi,
Karolina Kralenin hÿddÿn artûq kÿdÿrlÿnmÿsi. Bötön bun­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

lar yalnûz bir øahidin sþzlÿrinÿ ÿsaslanmayûr.
Cinayÿt gönönön sÿhÿri ÿr-arvad kitabxanada qovüa
edirlÿr. Karolina Kralenin “Sÿn vÿ sÿnin sevgililÿrin” dediyini
eøidÿnlÿr olur. Gÿnc qadûnûn sÿsi ÷ox acûqlû imiø. Sonra
Karolina baüûrûb: “Onsuz da, sÿni bir gön þldörÿcÿyÿm”,
– deyir. Filip Bleyk bu sþzlÿri holldan eøidir. Elsa Greer dÿ
bayûrdakû terrasdan.
Elsa Greer rÿssamûn, arvadûna bir az aüûllû olmasûnû
sþy­lÿdiyini dÿ eøidir. Karolina Krale: “Sÿni o qûza ver­
mÿk­dÿnsÿ... ÿn yaxøûsû, þldörÿrÿm”, – deyir. Daha sonra
Amyas Krale bayûra ÷ûxaraq Elsaya rÿsm ÷ÿkmÿyÿ getmÿli
olduq­larûnû sþylÿyir. Gÿnc qûz bir yun kþynÿk gþtörÿrÿk
onunla birlikdÿ gedir.
Bu mÿqama qÿdÿr psixoloji uyüunsuzluq kimi tÿsnif 389
edilÿcÿk xÿtalû bir øey yoxdur. Hÿr kÿs ondan gþzlÿnilÿn
øÿkildÿ davranmûødûr. Lakin indi biz mÿntiqi cÿhÿtdÿn
uyüun olmayan øeylÿrÿ gÿlÿcÿyik.
Meredit Bleyk zÿhÿrin oüurlandûüûnû gþrÿn kimi qar­
daøûna zÿng edir. Sahildÿ gþröøÿrÿk yolla evÿ doüru qal­xûr­
lar. Top baü÷asûna yaxûnlaødûqlarû zaman Karolina Kra­le­nin
ÿriylÿ Anjelanûn mÿktÿbÿ gþndÿrilmÿk mÿsÿlÿsini danûø­
dûüûnû eøidirlÿr. Bax bu, mÿnÿ bir az qÿribÿ gþröndö. ßr-
arvad amansûzcasûna dalaøûrlar. Bu möbahisÿ Karolinanûn
a÷ûq-aøkar hÿdÿ-qorxu gÿlmÿsiylÿ sona ÷atûr. Buna bax­
ma­ya­raq, iyirmi dÿqiqÿ sonra baü÷aya enÿrÿk o qÿdÿr dÿ
vacib olmayan bu mþvzuda sþhbÿt edirlÿr...
Puaro özönö Meredit Bleykÿ tutdu:
– Mÿktubunuzda qeyd edirsiniz ki, Amyasûn baüûraraq:
“Artûq mÿn qÿrarûmû verdim, þzöm onu yola salacaüam
getsin”, – dediyini eøitmisiniz. Elÿdirmi?
– Bÿli, – Meredit Bleyk cavab verdi. – Buna bÿnzÿr
nÿsÿ sþylÿmiødi.
Puaro bu dÿfÿ dÿ Filip Bleykÿ baxdû:
– Siz dÿ bu danûøûüû eyni øÿkildÿ xatûrlayûrsûnûzmû?
Filip qaølarûnû ÷atdû:
– Siz bunu sþylÿyÿnÿ qÿdÿr ÷ox da xatûrlamûrdûm.
Lakin indi yadûma döødö. ßøyalarûn toplanmasûndan sþh­
bÿt gedirdi.
 BEШ DONUZ BALASI

– Bunu cÿnab Krale sþylÿmiødi, yoxsa xanûm Krale?

– Amyas sþylÿmiødi. Sadÿcÿ, Karolinanûn bunun qûz
ö÷ön ÷ox aüûr bir øey olacaüûnû mûzûldadûüûnû eøitdim. Ancaq
bötön bunlarûn nÿ mÿnasû var? Biz hamûmûz Anjelanûn bir-
iki gönÿ qÿdÿr mÿktÿbÿ gedÿcÿyini bilirdik.
– Mÿgÿr baøa döømörsönöz, sþhbÿt nÿdÿn gedir?
– Puaro soruødu. – Nÿyÿ gþrÿ Amyas Krale qûzû mÿktÿbÿ
gþndÿrmÿyÿ hazûrlamalû idi? Gölmÿlidir bu. Bu iøi xanûm
Krale, miss Uilyams, ya da xidmÿt÷ilÿrdÿn biri gþrÿ bilÿrdi.
ßøyalarû toplamaq qadûn iøidir. Kiøi iøi deyil.
Filip Bleyk sÿbirsizliklÿ deyinmÿyÿ baøladû:
– Èndi nÿ olsun? Bunun cinayÿtlÿ nÿ ÿlaqÿsi var?
– Siz elÿ fikirlÿøirsiniz? Ancaq mÿnim diqqÿtimi ÷ÿkÿn
ilk øey bu oldu. Bunun ardûnca ikinci bir øey vardû... Qÿlbi
qûrûlan, ömidsizliyÿ qapûlan, bir az ÿvvÿl ÿrini þldörmÿklÿ
390 hÿdÿlÿyÿn, cinayÿt iølÿmÿyi vÿ ya intihar etmÿyi döøönÿn
xanûm Krale birdÿn-birÿ dostyana bir ÿdayla ÿrinÿ buzlu
pivÿ gÿtirÿcÿyini sþylÿmiødi.
Meredit Bleyk aüûr-aüûr:
– Fÿqÿt bu he÷ dÿ qÿribÿ deyil, – dedi. – Karolina
Krale ÿrini þldörmÿyÿ qÿrar verdiyi tÿqdirdÿ bu øÿkildÿ
dav­ra­na­caqdû. Hamûnû ÷aødûrmaüa ÷alûøacaqdû.
– Sizcÿ, belÿdirmi? Tutaq ki, Karolina Krale ÿrini
þldör­mÿ­yÿ qÿrar vermiødi. Zÿhÿri dÿ oüurlamûødû. ßri Top
baü­÷a­sûn­dakû daxmaya pivÿ qoyurdu. Hÿr halda, aüûllû bir
qadûn, ÿtrafda kimsÿ olmadûüû bir zamanda koniumu bu
øöøÿ­lÿr­dÿn birinÿ tþkÿrdi.
Meredit Bleyk etiraz etdi:
– Bunu edÿ bilmÿzdi. ×önki pivÿni baøqa biri i÷ÿ bilÿrdi.
– Misal ö÷ön, Elsa Greer i÷ÿ bilÿrdi. Yÿni ÿrini þldörmÿyÿ
qÿrar verÿn Karolina Krale qûzû da zÿhÿrlÿmÿkdÿn ÷ÿkinÿ­
cÿkdimi? Bunumu demÿk istÿyirsiniz? Nÿ isÿ, boø yerÿ
möbahisÿ etmÿyÿk. Sadÿcÿ, baø vermiø hadisÿlÿrin vÿ
fakt­larûn özÿrindÿ dayanaq... Karolina Krale ÿrinÿ buzlu
pivÿ yollayacaüûnû sþylÿyir. Evÿ gedÿrÿk buzlu pivÿlÿrin
oldu­üu dolabdan bir øöøÿ pivÿ gþtörör. Pivÿni stÿkana
dol­du­raraq ÿrinÿ verir. Amyas Krale bunu birnÿfÿsÿ baøûna
÷ÿkÿ­rÿk: “Bu gön hÿr øeyin dadû murdarlaøûb”, – deyir.
Xanûm Krale tÿkrar evÿ qayûdûr. Gönorta yemÿyini yeyir.
ßhvali-ruhiyyÿsi hÿmiøÿ olduüu kimidir. Buradakûlardan
 A
kimsÿ onun fikirli vÿ bir az narahat olduüunu sþylÿdi.
Lakin bunun bizÿ aidiyyÿti yoxdur, ÷önki ÿlimizdÿ qatillÿrin K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

bu øÿkildÿ davrandûüûna dair bir kriteriya yoxdur. Hÿyÿcanlû
qatillÿr dÿ olur, sakit qatillÿr dÿ.
Yemÿkdÿn sonra Karolina Krale tÿkrar baü÷aya döøör.
ßrinin þldöyönö gþrÿrÿk, belÿ deyÿk, ondan gþz­lÿ­ni­lÿn
øeylÿri edir. Sarsûlûr vÿ tÿrbiyÿ÷ini hÿkimÿ zÿng etmÿ­yÿ
yollayûr. Èndi bu ana qÿdÿr bilinmÿyÿn bir øeyi a÷ûq­la­ya­ca­
üam. – Puaro xanûm Uilyamsa baxdû. – Etiraz etmirsiniz?
Yaølû tÿrbiyÿ÷inin rÿngi bir az qa÷mûødû:
– Sizdÿn bunu kimsÿyÿ a÷ûqlamamaüûnûz ö÷ön sþz
ver­mÿyinizi istÿmiødim...
Puaro sakit, fÿqÿt tÿsirli ifadÿ ilÿ tÿrbiyÿ÷inin cinayÿt
gönö gþrdöklÿrini danûømaüa baøladû.
Elsa Dittiøam oturduüu yerdÿ qurcalandû. Bþyök
divan­da oturmuø balaca, yaølû qadûna baxdû. Heyrÿtlÿ: 391
– Siz Karolinanûn belÿ bir øey etdiyini gþrdönözmö?
– deyÿ baüûrdû.
– Bu da sizin ö÷ön mÿsÿlÿnin hÿlli, – deyÿ Filip Bleyk
yerindÿn sû÷radû. – Bu da son nÿticÿ! Karolinanûn qatil
oldu­üun­dan artûq kimsÿ øöbhÿlÿnÿ bilmÿz!
Erköl Puaro sakitcÿ etirazûnû bildirdi:
– Bu, o qÿdÿr dÿ vacib deyil.
Anjela Uorren sÿrt sÿslÿ:
– Buna qÿtiyyÿn inanmûram, – dedi. Yaølû tÿrbiyÿ÷iyÿ
baxarkÿn gþzlÿrindÿ döømÿncÿsinÿ parûltû vardû.
Meredit Bleyk özöntölö halda bûülarûnû sûüallayûrdû. Sadÿ­
cÿ, miss Uilyams yerindÿ sakit-sakit oturmaqdaydû. Yaølû
qadûn dömdöz oturmuødu, yanaqlarû xÿfifcÿ qûzar­mûødû.
– Bÿli, mÿn bunu gþrdöm, – deyÿ baøûnû yellÿdi.
Puaro aüûr-aüûr mûzûldandû:
– ßlbÿttÿ, bu iddianûzû tÿsdiqlÿyÿcÿk baøqa bir adam
yoxdur... – dedi.
– Elÿdir. Lakin mÿn hÿqiqÿti sþylÿyirÿm. – O zÿka dolu
qonur gþzlÿr meydan oxuyurmuøcasûna bel÷ikalû detektivÿ
zillÿndi. – Ènsanlarûn mÿnÿ inanmamasûna alûømamûøam,
mösyþ Puaro.
Puaro baøûnû ÿydi:
– Sþylÿdiklÿrinizÿ øöbhÿ etdiyimi demÿk istÿmirÿm, miss
Uilyams, danûødûüûnûz hadisÿ hÿqiqÿtdir. Vÿ bu gþrdöklÿriniz
 BEШ DONUZ BALASI

sÿbÿbindÿn mÿn Karolina Kralenin gönahkar olmadûüûnû,

ola bilmÿyÿcÿyini baøa döødöm.
Karlanûn niøanlûsû ilk dÿfÿ sþzÿ qarûødû. Bu uzunboy,
gÿnc adamûn özöndÿ ÿndiøÿli ifadÿ vardû.
– Bu sþzlÿri nÿyÿ ÿsasÿn sþylÿdiyinizi þyrÿnmÿk istÿr­
dim, mösyþ Puaro.
Bel÷ikalû ona tÿrÿf dþndö:
– ßlbÿttÿ, ÿlbÿttÿ. Sizÿ bunu danûøacaüam. Miss Uil­
yams nÿ gþrdö? Karolina Kralenin narahatlûqla, lakin diq­
qÿtlÿ pivÿ øöøÿsini dÿsmalûyla sildiyini. Sonra da ÿrinin
bar­maq­larûnû pivÿ øöøÿsinin özÿrinÿ basdûüûnû. Diqqÿt edin,
pivÿ øöøÿsinin özÿrinÿ... Halbuki konium stÿkana tþköl­
möødö, øöøÿyÿ yox. Øöøÿdÿ he÷ bir zaman zÿhÿr olmayûb.
Lakin Karolina Krale bunu bilmirdi.
ßrini zÿhÿrlÿdiyi iddia edilÿn gÿnc qadûnûn koniumun
392 nÿyÿ tþköldöyöndÿn xÿbÿri belÿ yox idi. Zavallû, zÿhÿrin
øöøÿdÿ olduüunu zÿnn edirdi.
Meredit etiraz etdi:
– Onda bÿs nÿyÿ gþrÿ...
Puaro tÿlÿsik onun sþzönö kÿsdi:
– Bÿli, nÿyÿ gþrÿ? Nÿ ö÷ön Karolina Krale hamûnû
ÿrinin intihar etdiyinÿ inandûrmaq istÿyirdi? Bunun cavabû
sadÿ olmalûdûr. ×önki gÿnc qadûn Amyas Kraleni kimin
zÿhÿrlÿdiyini bilirdi. O adamdan he÷ kimin øöbhÿlÿnmÿ­mÿsi
ö÷ön hÿr øeyi etmÿyÿ, hÿr cör ÿziyyÿtÿ qatlanmaüa razûydû.
Burada biz hekayÿtimizin sonuna yaxûnlaømaqdayûq. Bu
øÿxs kim ola bilÿr? Sizcÿ, Karolina Krale kimi qorumaüa
÷alûø­malûydû: Filip Bleyki, Merediti, yoxsa Elsa Greeri? Sesi­
liya Uilyamsû? Xeyr. Karolina Kralenin nÿyin bahasûna olur­
sa olsun qorumaüa ÷alûøacaüû tÿkcÿ bir nÿfÿr vardû.
Bir an susdu:
– Miss Anjela, – deyÿ sþzönÿ davam etdi, – bacûnûzûn
son mÿktubunu gÿtirdinizmi? Gÿtirdinizsÿ, onu ucadan
oxumaüûnûzû istÿrdim.
Anjela Uorren:
– Oxuya bilmÿrÿm, – deyÿ cavab verdi.
– Axû miss Uorren...
Anjela ayaüa qalxdû. Sÿsi buz kimiydi:
– Nÿyÿ iøarÿ etdiyinizi gþzÿl baøa döøörÿm. Amyas
Kraleni mÿnim þldördöyömö döøönörsönöz, elÿ deyilmi?
 A
Östÿlik, bacûmûn bunu bildiyinÿ dÿ ÿminsiniz. Bu ÷irkin itti­
hamû rÿdd edirÿm. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Puaro nÿsÿ demÿk istÿdi:
– Mÿktub...
– O mÿktub yalnûz mÿnim oxumaüûm ö÷ön yazûlûb.
Puaro dþnÿrÿk otaqda oturmuø yaøca ÿn gÿnc iki
insa­na tÿrÿf baxdû.
Karla Lemarøan:
– Anjela xala, – dedi. – Nÿ olar, mösyþ Puaronun istÿ­
di­yini yerinÿ yetirin.
– Karla, bir fikirlÿø, gþr nÿ danûøûrsan? – Anjela Uorren
ÿzabla cavab verdi. – Ananûn xatirÿsinÿ sÿnin he÷ bir hþr­
mÿtin yoxdurmu?
– Karolina Krale mÿnim anam olub, – Karla aydûn vÿ
kÿskin øÿkildÿ sþylÿdi. – Buna gþrÿ dÿ mÿnim sizdÿn xahiø
etmÿyÿ haqqûm var. Mÿn anamûn adûndan danûøûram. Mÿn 393
istÿyirÿm ki, o mÿktub burada oxunsun.
Anjela Uorren yavaø hÿrÿkÿtlÿ mÿktubu ÷antasûn­dan
÷ûxarûb Puaroya verdi.
– Kaø bunu sizÿ he÷ gþstÿrmÿyÿydim... – kÿdÿrlÿ dil­
lÿndi.
Özönö ÷evirÿrÿk pÿncÿrÿdÿn ÷þlÿ baxmaüa baøladû.
Erköl Puaro Karolina Kralenin son mÿktubunu ucadan
oxuyarkÿn otaüûn könclÿrindÿ kþlgÿlÿr qatûlaødû.
Karlaya elÿ gÿldi ki, kimsÿ xÿlvÿtcÿ i÷ÿriyÿ daxil olub.
Yavaø-yavaø aydûnlaøûr, qulaq asûr, nÿfÿs alûr vÿ gþzlÿyirdi
bu kþlgÿ. “Anam buradadûr, – deyÿ döøöndö. – O, bura­
dadûr... Karolina Krale aramûzdadûr”.
Erköl Puaro mÿktubu oxuyub tamamladû.
– Mÿncÿ, hamûnûz bunun ÷ox maraqlû bir mÿktub oldu­
üunu qÿbul edirsiniz. Östÿlik, hÿm dÿ gþzÿl bir mÿktubdur...
Lakin ÿsas mÿsÿlÿ mÿktubun bu qÿdÿr maraqlû olmasûdûr.
×önki bunda ÷atûømayan bir øey var... Karolina Krale he÷
bir zaman gönahsûz olduüunu yazmamûødûr.
Anjela Uorren pÿncÿrÿdÿn baøûnû ÷evirmÿdÿn cavab
verdi:
– ×önki buna ehtiyac yox idi.
– Bÿli, miss Uorren, ger÷ÿkdÿn dÿ, ehtiyac yox idi.
Karolina Krale bacûsûna gönahsûz olduüunu yazmadû. ×önki
onun bunu ÷ox yaxøû bildiyinÿ ÿmin idi. Bunun da sÿbÿblÿri
 BEШ DONUZ BALASI

vardû. Karolina Kraleni artûq bir øey maraqlandûrûrdû. Bacû­

sûnû ovundurmaq, onun qorxularûnû yox etmÿk vÿ qûzûn
cina­yÿti iølÿdiyini etiraf etmÿsinÿ mane olmaq. Ona gþrÿ
dÿ mÿktubunda bunu tÿkrar olaraq yazdû: “Hÿr øey qay­da­
sûn­da­dûr, ÿzizim, hÿr øey qaydasûndadûr”.
Anjela Uorren baüûrdû:
– Baøa döømörsönöz? Karolina, sadÿcÿ, mÿnim xoø­
bÿxt olmaüûmû istÿyirdi, vÿssalam.
– Bÿli, sizin xoøbÿxt olmaüûnûzû istÿyirdi. Mÿktubundan
da bu, aydûn gþrönör. Karolina Kralenin bir qûzû vardû.
Lakin o, uøaüûyla maraqlanmûrdû. Karla haqqûnda daha
sonra döøö­nÿcÿkdi. Bÿli, baøû bacûsûna o qÿdÿr qarûømûødû
ki, baø­qa­larû yadûna da döømördö. Anjelanûn qorxularûnû
uzaq­laø­dûr­malû, ona tÿsÿlli vermÿliydi. O, yaøamaqda
davam etmÿli, xoøbÿxt olmalû vÿ arzularûna ÷atmalûydû.
394 Anje­laya cÿsarÿt verilmÿliydi. Buna gþrÿ dÿ Anjelanûn daøû­
ya­caüû yökö aüûr hesab etmÿmÿsi ö÷ön mÿktubuna bu
mÿnalû cömlÿni dÿ ÿlavÿ etmiødi: “Ènsan gÿrÿk þz borc­
la­rûnû þdÿsin”. Tÿkcÿ bu cömlÿylÿ hÿr øeyi a÷ûqlayûr. Bu
sþzlÿr Karolinanûn ta uøaqlûüûndan bÿri daøûdûüû yöklÿ ÿla­
qÿ­dar­dûr. ×önki Karolina uøaq vaxtû hirslÿnÿrÿk bacûsûnûn
özönÿ mörÿkkÿbqabûnû ataraq onu yaralamûødû. Vÿ indi
ÿlinÿ bu borcunu þdÿmÿk ö÷ön försÿt döømöødö. Sizÿ
bþyök bir sÿmimiyyÿtlÿ bunu da sþylÿyim, qoy qÿlbiniz bir
az rahat olsun. Karolina Krale bu borcunu þdÿdiyini döøö­
nÿrÿk, he÷ bir zaman tapmadûüû dÿrin bir kþnöl rahat­
lûüûna qovuømuødu. Borcunu þdÿdiyini döøöndöyö ö÷ön
mÿhkÿmÿ prosesinin ÷ÿtinliyinin vÿ o aüûr hþkmön ona
he÷ bir tÿsiri olmamûødû. Bÿlkÿ, qatil sayûlan vÿ cÿza alan bir
qadûn ö÷ön sþylÿyÿcÿyim bu sþzlÿri qÿribÿ hesab edÿ­cÿk­
siniz. Lakin Karolina artûq ÷ox xoøbÿxt idi. Ona xoø­bÿxt­lik
gÿtirÿcÿk bir ÷ox øey var idi. Hÿm dÿ sizin döøön­dö­yö­nöz­
dÿn daha ÷ox. Bunlarû sizÿ bir az sonra a÷ûqlayacaüam.
Gþrörsönözmö, bu a÷ûqlamadan sonra Karolinanûn
hÿrÿ­kÿtlÿrindÿ hÿr øey necÿ öst-östÿ döøör? Hadisÿlÿrÿ
onun gþzöylÿ baxmaüa ÷alûøûn. Birincisi, bir gecÿ ÿvvÿl ona
uøaq yaølarûndakû hÿmin o ÿsÿbi hÿrÿkÿtini qorxunc øÿkil­
dÿ xatûrladan bir hadisÿ olur. Anjela Amyas Kraleyÿ mörÿk­
kÿbqabûnû atûr. Bildiyiniz kimi, þzö dÿ ne÷ÿ il ÿvvÿl eyni
øeyi etmiødi... Anjela rÿssama: “Ènøallah, þlÿrsÿn!” – deyÿ
 A
baüû­rûr. Ertÿsi gön Karolina anbara girÿndÿ Anjelanûn pivÿ
øöøÿ­lÿrini qarûødûrdûüûnû gþrör. Miss Uilyamsûn yazdûqla­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

rûnû kifayÿt qÿdÿr yaxøû xatûrlayûram: “Anjela soyuducunun
yanûn­da dayanmûødû. Özö qûpqûrmûzû qûzarmûødû. Gönah­kar
bir gþrkÿmi vardû...” Miss Uilyams onun dÿrsdÿn qa÷dûüû
ö÷ön þzönö gönahkar hiss etdiyini döøönördö. Lakin
Karo­li­nanûn birdÿn-birÿ yaxaladûüû Anjelanûn özöndÿki
gönah­kar ifadÿsi gÿnc qadûn ö÷ön baøqa mÿna kÿsb
edirdi. Unutmayûn, Anjela daha ÿvvÿl dÿ, he÷ olmasa, bir
dÿfÿ Amyasûn i÷kisinÿ nÿsÿ qarûødûrmûødû. Bu, asanlûqla
qûzûn aülûna gÿlÿ bilÿcÿk bir oyun idi.
Karolina Anjelanûn ona verdiyi pivÿ øöøÿsini alaraq
bunu Top baü÷asûna aparûr. Orada pivÿni stÿkana tþkÿrÿk
Amyasa verir. Rÿssam bunu birnÿfÿsÿ baøûna ÷ÿkir, özönö
tur­øudur. Vÿ hÿmin o mÿnalû sþzlÿri sþylÿyir: “Bu gön hÿr
øey murdarlaøûb”. 395
Karolina o zaman he÷ bir øeydÿn øöbhÿlÿnmir. Lakin
gönorta yemÿyindÿn sonra Top baü÷asûna gedÿrkÿn ÿrinin
þldöyönö gþrör. O zaman dÿrhal Amyasûn zÿhÿrlÿndiyini
döøönör. Cinayÿti tþrÿdÿn þzö deyil. O halda bÿs qatil
kimdir? Gÿnc qadûn birdÿn-birÿ hÿr øeyi xatûrlayûr. Anjela­
nûn tÿhdidlÿri...
Qÿflÿtÿn yaxaladûüû Anjelanûn pivÿ øöøÿsinin özÿrinÿ
ÿyilmÿsi vÿ qûzûn özöndÿki gönahkar ifadÿ... qatil odur,
Anjela!.. Ancaq uøaq bunu nÿyÿ gþrÿ etmiødi? Hÿr halda,
Amyasdan intiqam almaq ö÷ön, bÿlkÿ dÿ, þldörmÿk
mÿq­sÿdilÿ deyil, sadÿcÿ, ÿhvalûnûn pislÿømÿsini, örÿyinin
bulan­masûnû istÿyib... vÿ ya bunu Karolinanûn xÿtrinÿ edib?
Amya­sûn bacûsûnû tÿrk edÿcÿyini bilib vÿ buna hirslÿnib?
Karo­lina Anjela yaøûnda olarkÿn þzönön dÿ necÿ ÷ûlüûn
oldu­üunu ÷ox yaxøû xatûrlayûr... vÿ o anda, sadÿcÿ, bir øeyi
döøö­nör... “Anjelanû necÿ qoruya bilÿrÿm. Anjela øöøÿni
tut­muødu. Pivÿ øöøÿsinin özÿrindÿ onun barmaq izlÿri
olma­lûydû”. Karolina tÿlÿsik øöøÿni dÿsmalla silir. Hamûnû
Amya­sûn intihar etdiyinÿ inandûra bilÿcÿyini döøönör...
“ßgÿr øöøÿnin özÿrindÿ tÿkcÿ Amyasûn barmaq izlÿrini tap­
salar...” Gÿnc qadûn ÿtrafa gþz gÿzdirÿrÿk, tÿlaøla Amya­sûn
barmaqlarûnû øöøÿyÿ basûr.
ßgÿr bu variantûn dözgön olduüunu qÿbul etsÿk,
o zaman hÿr øey öst-östÿ döøÿr. Karolina daim Anjeladan
 BEШ DONUZ BALASI

þtrö narahat olur, israrla onu evdÿn uzaqlaødûrmaq, bu

hadisÿlÿrÿ qarûødûrmamaq istÿyir, polisin Anjelanû uzun-
uzadû lözumsuz yerÿ sorüuya ÷ÿkmÿsindÿn qorxur vÿ axûr­
da, mÿhkÿmÿ prosesi baølanana qÿdÿr Anjelanûn þlkÿdÿn
uzaqlara yollanmasûnû arzu edir... ×önki Karolina Anjela­
nûn dþzmÿyÿrÿk hÿr øeyi etiraf edÿcÿyindÿn ÷ox qorxur...

IV ôÿñèë
HßQÈQßT

Anjela Uorren aüûr-aüûr pÿncÿrÿdÿn özönö ÷evirdi. Sÿrt

vÿ nifrÿt dolu baxûølarla i÷ÿridÿ oturanlarû bir-bir sözdö:
– Hamûnûz kor vÿ axmaqsûnûz. Sizin hamûnûz. Yÿni baøa
döømörsönöz, ÿgÿr bu cinayÿti mÿn tþrÿtsÿydim, bunu
396 möt­lÿq etiraf edÿrdim. Mÿn Karolinanûn ÿzab ÷ÿkmÿsinÿ
he÷ bir zaman razû olmazdûm.
– Lakin, – Puaro etiraz etdi. – O gön siz pivÿnin aüzûnû
a÷mûødûnûz.
– Mÿn? Mÿn pivÿnin aüzûnû a÷mûødûm?
Puaro Meredit Bleykÿ baxdû:
– Qulaq asûn, mösyþ. Mÿnÿ yazdûüûnûz mÿktubda,
yataq otaüûnûzûn altûnda olan bu laboratoriyada cinayÿtin
sÿhÿ­risi gön nÿsÿ bir taqqûltû eøitdiyinizi yazmûødûnûz.
Bleyk baøûnû yellÿdi:
– Bu, sadÿcÿ, piøik idi.
– Piøik olduüunu haradan bilirsiniz?
– Ya... Yadûmda deyil. Ancaq mÿn bilirÿm, bu, piøik idi.
Buna ÿminÿm. Pÿncÿrÿ aralûydû. Bir piøik buradan asan­
lûqla i÷ÿri girÿ bilÿrdi.
– Lakin pÿncÿrÿ ÷ÿr÷ivÿsi yaxøû bÿrkidilmÿmiødi, onu
asanlûqla qaldûrûb-endirmÿk mömkön idi. Demÿk, oradan
insan da ke÷ÿ bilÿrdi.
– Dözdör, ancaq mÿn bilirÿm, taqqûltû salan piøik olub.
– Siz onu gþrdönözmö?
– Xeyr, gþrmÿdim. – Bleyk ÷aøqûn halda mûzûldandû.
Susaraq qaølarûnû ÷atdû. – Buna baxmayaraq, yenÿ dÿ bili­
rÿm ki, piøik olub.
– Haradan bildiyinizi sizÿ bir az sonra izah edÿcÿyÿm.
Hÿlÿ­liksÿ sizin diqqÿtinizi baøqa bir mÿsÿlÿyÿ yþnÿltmÿk
 A
istÿ­yi­rÿm. O sÿhÿr kim istÿsÿydi, gÿlib sizin laboratoriyanûza
girÿ bilÿrdi. Rÿflÿrdÿn istÿdiyi øeyi gþtöröb xÿlvÿtcÿ aradan K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

÷ûxa bilÿrdi. ßgÿr bu namÿlum adam Olderberidÿn gÿlmiø­
disÿ, demÿk, Filip Bleyk, Elsa Greer, Amyas Krale vÿ ya
Karolina Krale ola bilmÿzdi. ×önki bu dþrd nÿfÿrin o sÿhÿr
nÿ etdiyini biz hamû­mûz ÷ox yaxøû bilirik. Yerdÿ qalûr Anjela
Uorrenlÿ miss Uilyams. Miss Uilyams buraya gÿlibmiø, ÷önki
siz evdÿn ÷ûxanda onu gþrmösönöz. Ona yolda rast gÿl­mi­
siniz, sizÿ Anjela Uorreni axtardûüûnû sþylÿyib. Anjela bundan
ÿvvÿl sahilÿ enmiødi, ancaq miss Uilyams onun dÿnizdÿ
olma­dûüûnû gþröb. Mÿncÿ, Anjela özÿrÿk bu tÿrÿfÿ ke÷ib. Evÿ
gÿlÿrÿk pÿncÿrÿdÿn i÷ÿriyÿ girib vÿ rÿfdÿn nÿsÿ gþtöröb.
Anjela baüûrdû:
– Mÿn elÿ bir øey etmÿmiøÿm. ßn azûndan...
– Aha! Yadûnûza döødö, deyÿsÿn? Amyas Kraleni
hirslÿndirmÿk ö÷ön piøikotu gþtörmöødönöz! 397
Meredit Bleyk dillÿndi:
– Valerianmû? Hÿÿ, indi baøa döødöm.
– ßlbÿttÿ. Bax buna gþrÿ bu otaüa piøik girdiyini fikir­
lÿømisiniz. Burnunuz ÷ox hÿssas olduüuna gþrÿ, fÿrqinÿ
var­madan valerianûn o yöngöl, he÷ dÿ xoø olmayan qoxu­
sunu hiss etmisiniz vÿ aülûnûza piøik gÿlib. Piøiklÿr bu otu
÷ox sevirlÿr. Valerianûn pis dadû var. Bir gön ÿvvÿl bu otdan
sþz a÷mûødûnûz. Dÿcÿl Anjela da yeznÿsinin i÷kisinÿ valerian
qarûødûrmaüa qÿrar verib. ×önki Amyas pivÿsini birnÿfÿsÿ
i÷ÿrdi.
Anjela dalüûn-dalüûn mûzûldandû:
– Mÿn bunu hÿmin gön etmiødim? Valerianû gþtör­dö­
yö­mö ÷ox yaxøû xatûrlayûram. Pivÿni ÷ûxardûüûmû vÿ Karo­li­
na­nûn, az qala, mÿni yaxalayacaüû da yadûmdadûr. Hÿ, bun­
larû xatûrlayûram, ÿlbÿttÿ... Lakin bu hadisÿnin cinayÿt gönö
olduüunu unutmuøam.
– ßlbÿttÿ. ×önki beyninizdÿ bu iki hadisÿ arasûnda bir
baü qurmamûødûnûz. Sizin ö÷ön bu iki hadisÿnin bir-biriylÿ
he÷ bir ÿlaqÿsi yox idi. Biri sizin bu gönÿ qÿdÿr etdi­yi­niz
dÿcÿlliklÿr kimi yadûnûzda qalmûødû, o biriysÿ yaddaøû­nûz­da
olan-qalan bötön xûrda-bþyök hadisÿlÿri silib aparan faciÿ
kimi. Ancaq sizin: “Piøikotu cþvhÿrini boøaltdûm, onu Amya­
sûn pivÿsinÿ qarûødûracaqdûm”, – dediyinizi mÿn yadûmda sax­
la­mû­øam. Siz bunu edÿcÿkdiniz, ancaq etdi­yi­nizi demÿ­diniz.
 BEШ DONUZ BALASI

– Xeyr, bunu etmÿyÿ försÿt tapmadûm. Øöøÿni a÷ma­

üa ÷alûøarkÿn Karolina gÿldi. Ah! – Anjelanûn sÿsi birdÿn-
birÿ titrÿdi. – Demÿk, buna gþrÿ Karolina mÿnim... qatil
oldu­üumu döøönördö! – Nÿfÿs dÿrÿrÿk ÿtrafûna baxdû.
Sonra hÿr zamankû kimi sakit sÿslÿ: – Hÿr halda, hamûnûz
da belÿ döøönörsönöz, – dedi. Bir an susdu. – Amyasû
mÿn þldör­mÿ­mi­øÿm. Nÿ sarsaq dÿcÿlliyÿ gþrÿ, nÿ dÿ baø­
qa bir øeyÿ gþrÿ. ßgÿr belÿ bir iø tutsaydûm, bunu o saat
etiraf edÿrdim.
Miss Uilyams o saat dillÿndi:
– ßlbÿttÿ, ÿzizim, – þzönön qÿti mönasibÿtilÿ qûzûn
tÿrÿ­fini saxladû. Sonra Erköl Puaroya baxdû. – Ancaq
axmaq ada­mûn aülûna belÿ bir fikir gÿlÿ bilÿr.
Erköl Puaro sakit-sakit:
– Mÿn axmaq deyilÿm, – deyÿ cavab verdi. – Ona gþrÿ
398 dÿ Anjela Uorrendÿn øöbhÿlÿnmirÿm. ×önki Amyas Kra­
leni kimin þldördöyönö yaxøû bilirÿm. Puaro susdu.
– Faktlarû söbut kimi qÿbul etmÿk olmaz, hÿr øey hÿr
zaman gþröndöyö kimi olmur; misal ö÷ön, Olderberidÿki
duruma nÿzÿr salaq. Bu, tanûø mÿnzÿrÿdir. Èki qadûn vÿ
bir kiøi. Hamûmûz da Amyas Kralenin arvadûnû baøqa bir
qadûna gþrÿ tÿrk etmÿk niyyÿtindÿ olduüuna inandûq.
Lakin ÿslindÿ, rÿssamûn he÷ dÿ belÿ bir fikri yox idi.
Onun daha þncÿ dÿ bir ÷ox qadûnla ÿlaqÿsi olmuødu.
Amyas bu qadûnlara aøiq olurdu. Bu vurulmalar getdikcÿ,
sanki, rÿssamda vÿrdiø halûnû alûrdû. Lakin bu eøq olaylarû
÷ox qûsa sörördö. Amyasûn aøiq olduüu qadûnlar, adÿtÿn,
tÿcröbÿli olurdular, rÿssamdan da artûq he÷ nÿ tÿlÿb etmir­
dilÿr. Lakin bu dÿfÿ rast gÿldiyi qadûnûn þz tÿlÿblÿri var
idi: ondan ÷ox øey istÿmÿkdÿydi. ßslindÿ, ona qadûn da
demÿk olmaz. Bir gÿnc qûz idi. Karolina Kralenin sþy­lÿ­­
diyinÿ gþrÿ, hÿddÿn artûq sÿmimiydi... Danûøanda dön­ya­
gþrmöø vÿ hÿddÿn artûq modern tÿsiri baüûølayûrdû, lakin
eøq mÿsÿlÿsindÿ dÿhøÿtli dÿrÿcÿdÿ möhafizÿkar vÿ kþh­nÿ
fikirliydi. Amyas Kraleyÿ qarøû dÿlicÿsinÿ sevgi hissi bÿs­lÿ­
di­yinÿ gþrÿ rÿssamûn da onu eyni øÿkildÿ sevdiyini döøö­
nördö. Yenÿ eyni øÿkildÿ bu alovlu eøqin bir þmör boyu
sörÿcÿyinÿ dÿ inanmaqdaydû. Amyasdan soruømadan,
onunla bu barÿdÿ danûømadan, rÿssamûn þz arvadûnû ona
gþrÿ boøayacaüûnû döøönmÿyÿ baølamûødû.
 A
Bilirÿm, indi deyÿcÿksiniz ki, yaxøû, bÿs nÿ ö÷ön Amyas
ona hÿqiqÿti sþylÿmÿdi? Qûzûn gþzlÿrini a÷madû? Cavabûm K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

belÿ olacaq: o rÿsmi ÷ÿkmÿk xatirinÿ. Amyas rÿsmi bitirmÿk
istÿyirdi. Bÿzilÿrinÿ bu sþzlÿrim gölönc gþrönÿ bilÿr. Lakin
sÿnÿtkarlarû tanûyanlar nÿ demÿk istÿdiyimi baøa döøÿ­cÿk­
lÿr. ßslindÿ, bu a÷ûqlamanû da prinsip kimi qÿbul etmÿk­
dÿyik. Belÿcÿ, Amyasla Meredit Bleyk arasûndakû sþhbÿt
daha aydûn forma alûr. Rÿssam sûxûlûr, Bleykin ÷iyninÿ
vuraraq, hÿr øeyin dözÿlÿcÿyini sþylÿyir. ×önki Amyas
Krale ö÷ön hÿr øey ÷ox sadÿdir. O, rÿsm ÷ÿkir, “ÿsÿbi,
qûsqanc iki qadûn” deyÿ tÿsvir etdiyi Karolinayla Elsanûn
iøinÿ mane olmasûndan narahatdûr. Lakin ÿslindÿ, ikisini
dÿ hÿya­tûnûn ÿn þnÿmli iøinÿ qarûødûrmaq niyyÿtindÿ deyil.
Elsaya hÿqiqÿti sþylÿdiyi tÿqdirdÿ rÿsmin yarûda qala­
ca­üûnû bilir. Bÿlkÿ dÿ, Elsanû bÿyÿndiyi ilk gönlÿrdÿ Karo­
linanû tÿrk edÿcÿyindÿn sþz salmûødû. Kiøilÿr eøq zamanû 399
belÿ øeylÿr sþylÿyÿ bilÿrlÿr. Bÿlkÿ dÿ, sadÿcÿ, þzönö elÿ
aparmûødû ki, Elsa þz-þzönÿ belÿ bir nÿticÿyÿ gÿlmiødi. Èndi
dÿ qûzûn bu inamûnû qûrmaq istÿmirdi, Elsanûn döøöndöklÿ­
rini vecinÿ dÿ almûrdû: “Qoy nÿ istÿyirsÿ, döøönsön... Bir-
iki gön sÿsi ÷ûxmasûn, yetÿr... Ondan sonra qûza hÿqiqÿti
a÷ûq­la­ya­ram. Aramûzda hÿr øeyin bitdiyini sþylÿyÿrÿm...”
Amyasûn vicdanlû adam olmadûüû mÿlumdur.
Mÿncÿ, lap ÿvvÿlcÿdÿn o, Elsayla ÷ox da dÿrinlÿrÿ
getmÿmÿyÿ ÷alûømûødû. Qûza þzönön necÿ adam oldu­
üunu sþylÿmiødi. Lakin Elsa buna fikir vermÿmiødi. Tale­
yin ÷arxûnû þz bildiyi kimi fûrlatmaüa ÷alûømûødû. Amyas
ö÷ön qadûnlarû ÿldÿ etmÿk ÷ox asan idi. ßgÿr þzöndÿn
soruø­saydûnûz: “Elsa hÿlÿ ÷ox gÿncdir, ÷ox ke÷mÿdÿn hÿr
øeyi unudar”, – deyÿ cavab verÿrdi. Bax belÿ bir döøöncÿ
sahibiydi Amyas Krale.
Onun, hÿqiqÿtÿn, sevdiyi yeganÿ insan þz arvadûydû.
Lakin rÿssam ondan þtrö dÿ o qÿdÿr narahat deyildi.
Karolina bir-iki gön ÿvvÿl sþylÿdiklÿrinÿ gþrÿ Elsaya qarøû
hÿddÿn artûq ÿsÿbilÿømiødi. Ancaq yenÿ dÿ bþyök bir nik­
binliklÿ yaxûnda hÿr øeyin dözÿlÿcÿyinÿ inanûrdû. Karolina
yenÿ dÿ, hÿr zaman olduüu kimi, onu baüûølayacaqdû.
Elsa isÿ istÿr-istÿmÿz, buna qatlanacaqdû. Amyas ö÷ön bu
cör problemlÿr ÷ox sadÿydi. Lakin sÿhv etmirÿmsÿ, son
gecÿ rÿssam da xeyli narahat olmuødu. Karolinaya gþrÿ,
 BEШ DONUZ BALASI

ÿlbÿttÿ. Elsaya gþrÿ yox. Bÿlkÿ dÿ, o, arvadûnûn otaüûna

getmiødi, lakin Karolina onunla danûømaq istÿmÿmiødi.
Bax belÿ bir narahatlûqla dolu bir gecÿdÿn sonra Amyas
Karo­linanû bir kÿnara ÷ÿkÿrÿk ona hÿqiqÿti dedi. Bir ara
Elsanû ÷ox bÿyÿnmiødi, ancaq artûq onunla he÷ bir ÿlaqÿsi
yox idi. Rÿsm tamamlanar-tamamlanmaz qûzû bir daha
gþr­mÿ­yÿ­cÿkdi. Bax buna gþrÿ Karolina ÿsÿbiliklÿ: “Sÿn
vÿ sevgililÿrin!” – deyÿ baüûrmûødû. Bu kÿlmÿylÿ Elsanû da
digÿr qadûnlarûn sûrasûna qatmûødû. Sonra da belÿ demiødi:
“Gönlÿrin bir gönö sÿni þldörÿcÿyÿm”. ×önki Karolina
ÿrinin bu oyunbazlûüûna, vicdansûzlûüûna, qûza qarøû etdiyi
pisliyÿ gþrÿ ÿsÿbilÿømiødi. Hollda Filip Bleykin yanûn­
dan ke÷ÿrkÿn: “Qÿddarlûqdûr bu”, – deyÿ mûzûldanmasû
da buna gþrÿydi... Sonra Amyas kitabxanadan ÷ûxaraq
ter­rasda Elsayla Filip Bleyki gþrör. Qûza kobudcasûna iø
400 yerinÿ getmÿsini sþylÿyir.
Amyas Elsa Greerin kitabxananûn pÿncÿrÿsi yanûnda
oturduüunu vÿ hÿr øeyi eøitdiyini bilmirdi. Sonradan Elsa­
nûn bu danûøûq haqqûnda sþylÿdiklÿri dÿ dözgön deyildi.
Bildiyiniz kimi, onun bu sþzlÿrini tÿsdiqlÿyÿcÿk baøqa
øahid yox idi. Elsanûn hÿqiqÿtlÿrin belÿ ÷ûlpaq øÿkil­dÿ a÷ûq­
lan­dûüûnû eøitdiyi zaman ke÷irdiyi sarsûntûnû tÿsÿvvörönözÿ
gÿtirÿ bilÿrsinizmi?
Meredit Bleyk bir gön ÿvvÿl Karolinanûn laboratoriya­
dan ÷ûxmasûnû gþzlÿyÿrkÿn, otaüa tÿrÿf arxasûnû ÷evirdiyini
mÿnÿ sþylÿdi. O zaman Elsa Greerlÿ danûøûrdû. O halda
qûzûn özö qapûya tÿrÿfdi vÿ Meredit Bleykin ÷iyinlÿrinin
özÿ­rin­dÿn Karo­linanûn laboratoriyada nÿ etdiyini gþrördö.
Hamûyla möqayisÿdÿ bunu edÿ bilÿcÿk yeganÿ insan da
o idi. Elsa Karolinanûn zÿhÿri gþtördöyönö gþrör. He÷
bir øey sþylÿmir. Lakin kitabxananûn pÿncÿrÿsi þnöndÿ
oturur vÿ ÿrlÿ arvadûn danû­øûqlarûnû dinlÿyÿrkÿn konium
yadûna döøör.
Amyas bayûra ÷ûxûb rÿsmÿ davam etmÿlÿrini sþylÿdiyi
zaman yun kþynÿyini gþtörmÿk istÿdiyini sþylÿyir. O saat
Karolina Kralenin otaüûna ÷ûxaraq zÿhÿri axtarûr. Qadûnlar
hÿmcinslÿrinin bÿzi øeylÿri harada gizlÿdÿcÿklÿrini ÷ox
yaxøû bilirlÿr. Elsa zÿhÿr øöøÿsini tapûr. Bunun özÿrindÿki
bar­maq izlÿrini pozmamaüa ÷alûøaraq, ÿlÿ ke÷irdiyi bir
pipet­kayla koniumu ÷ÿkir. Sonra tÿkrar aøaüûya enÿrÿk
 A
Amyasla birlikdÿ Top baü÷asûna gedir. Hÿr halda, bir az
sonra da bir stÿkana Amyas ö÷ön pivÿ doldurur. Rÿssam K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

da bunu baøûna ÷ÿkir.
O zaman Karolina ÷ox özgön idi. Elsanûn yenidÿn evÿ
÷ûxdûüûnû gþrdökdÿ (qûz bu dÿfÿ, hÿqiqÿtÿn, yun kþynÿyini
gþtörmÿyÿ gÿlmiødi) Karolina o saat Top baü÷asûna
qa÷a­raq ÿrinin qarøûsûnda dayanûr. “Qûza qarøû etdiyin bu
hÿrÿkÿtlÿr ÷ox ayûbdûr! Buna razû ola bilmÿrÿm! Qûz ö÷ön
÷ox aüûr øeydir bu!” – deyir. Amyas isÿ ÷alûømasûnûn bu
øÿkildÿ kÿsilmÿsinÿ hirslÿnir. Qÿrarûnû ÷oxdan verdiyini,
rÿsmi ÷ÿkib qurtarandan sonra qûzû baøûndan atacaüûnû
sþy­lÿyir. “Qÿrarûmû verdim, qovacaüam gedÿcÿk!”
Sonra ÿrlÿ arvad Bleyklÿrin ayaq sÿslÿrini eøidirlÿr.
Karolina bir az utanmûø halda rÿssamûn yanûndan ÷ûxarkÿn
Anjela vÿ onun mÿktÿbÿ hazûrlaømasû haqqûnda nÿsÿ mûzûl­
danûr, iø-göcönön tþkölöb-qaldûüûnû sþylÿyir. Buna gþrÿ dÿ 401
bu iki qardaø Amyasûn sþzlÿrini Anjelanûn yola döømÿsiylÿ
ÿlaqÿlÿndirir. “Qovacaüam getsin” isÿ “yola salacaüam
get­sin” øÿklini aldû... O ÿsnada Elsa da ÿlindÿ yun kþynÿk
baü­÷aya enir. O, sakit idi, gölömsÿyirdi. Tÿkrar poza verir.
Hÿr halda, polisin Karolinadan øöbhÿlÿnÿcÿyini, konium
øöøÿ­sini dÿ onun otaüûndan tapacaqlarûnû döøönör. Lakin
o arada Karolina qûzûn tÿlÿsinÿ tamamilÿ döømÿsinÿ sÿbÿb
olacaq bir hÿrÿkÿtÿ yol verir. Evdÿn buzlu pivÿ gÿtirÿrÿk
bunu ÿrinin i÷mÿsi ö÷ön stÿkana doldurur. Amyas pivÿni
i÷ÿrÿk özönö turøudur. “Bu gön hÿr øey murdarlaøûb”.
Bu sþzlÿrin nÿ qÿdÿr vacib, nÿ qÿdÿr mÿzmunlu olduüu­
nun fÿrqindÿ deyilsinizmi? Hÿr øey murdarlaøûb... demÿk,
Amyas o pivÿdÿn ÿvvÿl ona murdar gÿlÿn vÿ dadû hÿlÿ dÿ
aüzûn­dan getmÿyÿn bir øey i÷miødi. O halda Amyas arva­
dû­nûn gÿtirdiyi pivÿylÿ deyil, daha ÿvvÿl i÷diyi ilÿ zÿhÿrlÿn-
miødi. Bir mÿqam da var. Filip Bleyk mÿktubunda Amya­
sûn xÿfifcÿ sÿndÿlÿdiyini gþrdöyönö vÿ “Gþrÿsÿn, i÷ki i÷ib­
mi”, – deyÿ döøöndöyönö yazûr. Lakin o yöngöl sÿndÿ­lÿ­mÿ
koniu­mun ilkin ÿlamÿtlÿriydi. Yÿni Amyas, Karolina ona
pivÿ gÿtir­mÿzdÿn ÿvvÿl zÿhÿri i÷miødi.
Vÿ belÿcÿ, Elsa Greer yenÿ daø divarûn östöndÿ oturur,
lazûmi qaydada poza vermÿyÿ baølayûr. Lakin Amyasûn
øöbhÿyÿ döømÿmÿsi ö÷ön onunla nÿøÿli-nÿøÿli danûøûr.
Daha sonra Mereditin yuxarûdakû skamyada oturduüunu
 BEШ DONUZ BALASI

gþrör, ona ÿl edÿrÿk bir az da artistlik elÿyir. Hÿr cör

xÿstÿliyÿ nifrÿt edÿn Amyas Krale qollarû tutuluncaya, dili
aüûrlaøûncaya qÿdÿr rÿsm ÷ÿkmÿkdÿ davam edir. Sonra
þzönö skamyanûn östönÿ yûxûr. Hÿrÿkÿt edÿ bilmÿyÿcÿk
haldaydû, ancaq baøû hÿlÿ dÿ iølÿyirdi. Gönorta yemÿyini
xÿbÿr verÿn zÿng ÷alûnûr. Meredit skamyadan qalxûb baü­
÷a­nûn alaqapûsûna doüru yþnÿlir. Elsa bir gþz qûrpûmûnda
divar­dan hoppanaraq masaya tÿrÿf qa÷ûr. Pipetkada qal­
mûø bir-iki damla zÿhÿri dÿ Amyasûn pivÿ i÷diyi stÿkana
damûz­dû­rûr. Polisin rÿssamûn bu son i÷kiylÿ zÿhÿrlÿndiyini
döøön­mÿ­sini istÿyirdi. (Daha sonra pipetkanû baü÷a yolun­
da yax­øûca tapdalayaraq qûracaqdû). O arada Meredit dÿ
baü­÷a qapû­sûna ÷atmûødû. Elsa burada onunla qarøûlaøûr.
Baü÷aya gön döøördö. Mereditsÿ kþlgÿli aüaclarûn
ara­sûn­dan ÷ûxmûødû. Ona gþrÿ dÿ i÷ÿrini yaxøû gþrÿ bil­mir.
402 Sadÿ­cÿ, dostunun skamyada yayxanmûø halda otur­du­
üunu gþrör. Onun rÿsmdÿn gþzlÿrini ayûrûraq, ÿsÿb dolu
baxûø­larla onlarûn olduüu tÿrÿfÿ baxdûüûnûn øahidi olur.
Amyas mÿsÿlÿnin nÿ yerdÿ olduüunu hara qÿdÿr anla­
mûødû? Baøûna gÿlÿnlÿrin nÿ qÿdÿrini baøa döømöødö?
Bun­larû bilmirik. Lakin rÿssamûn gþzlÿri vÿ ÿllÿri amansûz
diqqÿtlÿ ÷alûømûødû.
Puaro divardakû tabloya iøarÿ etdi:
– Bu rÿsmi ilk gþrdöyöm zaman hÿqiqÿti o saat baøa
döømÿliydim. ×ox diqqÿtÿlayiq ÿsÿrdir bu. Bir qatilin qur­
banû tÿrÿfindÿn ÷ÿkilmiø rÿsmi... Aøiqinin þlösönö seyr
edÿn gÿnc qûzûn tablosu...

V ôÿñèë
SON

Otaüa dÿrin sÿssizlik ÷þkmöødö. Dÿhøÿt vÿ heyrÿt

dolu sÿssizlik. Bu arada gönÿø öföq xÿttinin arxasûnda
gþrön­mÿz oldu. Pÿncÿrÿnin qabaüûnda oturan gÿnc qadû­
nûn qara sa÷larûnû, gömöøö rÿngdÿ bahalû xÿz qorjetini iøûl­
da­dan son øöalar da yox oldu.
Elsa Dittiøam yerindÿ yavaøca qurcalandû:
– Meredit, hamûnû bayûra ÷ûxart, – dedi. – Mösyþ Pua­
royla mÿni yalqûz buraxûn.
 A
Gÿnc qadûn qapû arxadan þrtölöncÿyÿ qÿdÿr hÿrÿkÿt­
siz gþzlÿdi. Sonra da Puaroya baxdû. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Yÿqin ki, þzönözö ÷ox aüûllû sayûrsûnûz... Elÿ deyilmi?
Puaro cavab vermÿdi.
– Mÿndÿn nÿ gþzlÿyirsiniz? – deyÿ soruødu. – Hÿr øeyi
etiraf etmÿyimi?
Puaro baøûnû buladû.
– Onsuz da, mÿn belÿ bir øeyi etmÿk niyyÿtindÿ deyi­
lÿm. He÷ bir øeyi dÿ etiraf etmÿyÿcÿyÿm. Lakin burada
nÿ istÿsÿk, danûøa bilÿrik, bunun ÿhÿmiyyÿti yoxdur. ×önki
øahidimiz yoxdur.
– Sizinlÿ razûyam.
– Mÿn bilmÿk istÿyirÿm: siz nÿ etmÿyi döøönörsönöz?
– Höquq orqanlarûnûn rÿsmi øÿkildÿ Karolina Kralenin
gönahsûz olduüunu elan etmÿlÿrindÿn þtrö mÿn ÿlimdÿn
gÿlÿni edÿcÿyÿm. 403
– Nÿ qÿdÿr mÿnasûzdûr! Etmÿdiyi bir cinayÿtÿ gþrÿ ÿfv
edilmÿk. – Elsa göldö. Sonra da soruødu: – Bÿs mÿnÿ
gþrÿ nÿ edÿcÿksiniz?
– Bu þyrÿndiklÿrimi ÿlaqÿdar adamlara ÷atdûracaüam.
ßgÿr onlar belÿ bir nÿticÿyÿ gÿlsÿlÿr ki, sizi mÿsuliyyÿtÿ
cÿlb etsinlÿr, o zaman, ÿlbÿttÿ, belÿ dÿ edÿcÿklÿr. Lakin sizÿ
bunu a÷ûq øÿkildÿ sþylÿmÿk istÿyirÿm: ÿleyhinizÿ o qÿdÿr
dÿ ÷ox dÿlil yoxdur. Sadÿcÿ, mÿntiqi nÿticÿlÿrlÿ sizin qatil
olduüunuzu sþylÿmÿk olur. Bundan baøqa, rÿsmi orqan­
larûn sizin mþvqeyinizdÿ olan bir kimsÿni, iddia­larûnû dÿs­
tÿk­lÿ­yÿ­cÿk qÿti dÿlillÿr olmadan möhakimÿ etmÿ­yÿ giriøÿ­
cÿk­lÿ­rinÿ o qÿdÿr dÿ inanmûram.
Elsa ÷iyinlÿrini ÷ÿkdi:
– Mÿhkÿmÿyÿ ÷ÿksÿlÿr dÿ, vecimÿ deyil. Hakimin qar­
øû­sûna ÷ûxaram, hÿyatûm ö÷ön möbarizÿyÿ ÷alûøsam, bÿlkÿ,
o zaman bir az ÿylÿnÿrÿm. Hÿyÿcan hiss edÿr, can­la­na­
ram. Hÿtta bu xoøuma da gÿlÿr.
– Fÿqÿt ÿrinizin xoøuna gÿlmÿz.
Ledi Dittiøam Erköl Puaroya heyrÿtlÿ baxdû:
– ßrimin duyüularûnûn vÿ ya döøöncÿlÿrinin mÿnim
ö÷ön ÿhÿmiyyÿtli olduüunu döøönörsönöz?
– Xeyr, belÿ döøönmörÿm. Mÿncÿ, siz hÿyatûnûz boyun­
ca baøqalarûnûn duyüularûna qÿti ÿhÿmiyyÿt vermÿmisiniz.
ßgÿr onlara bir az ÿhÿmiyyÿt versÿydiniz, indi xoøbÿxt olardûnûz.
 BEШ DONUZ BALASI

Gÿnc qadûn sÿrt sÿslÿ:

– Mÿnÿ nÿyÿ gþrÿ acûyûrsûnûz? – deyÿ baüûrdû.
– ×önki þyrÿnmÿli olduüunuz ÷ox øey var.
– Nÿdir onlar?
– Yetkin insanlara xas olan duyüular... Acûma, øÿfqÿt,
anlama... Bötön bildiyiniz vÿ þyrÿndiyiniz yalnûz eøq vÿ
nifrÿtdÿn ibarÿtdir.
Elsa dÿrindÿn ah ÷ÿkdi:
– Tÿxmin etdiyiniz kimi, o gön Karolinanûn zÿhÿri
oüur­la­dûüûnû gþrdöm. Onun intihar edÿcÿyini fikirlÿødim.
Belÿ­cÿ, hÿr øey ÷ox asanlaøacaqdû. Sonra ertÿsi gön sÿhÿr
o qorxunc hÿqiqÿti þyrÿndim. Amyas mÿnÿ qarøû he÷ bir
duy­üu­sunun olmadûüûnû o qadûna sþylÿdi. Daha ÿvvÿl
mÿnÿ qarøû sevgisi vardû, ancaq bu da sþnmöødö. Rÿsm
tamam­lanar-tamamlanmaz, mÿni baøûndan edÿcÿkdi.
404 “Sÿnin kÿdÿrlÿnmÿnÿ, narahat olmaüûna bir sÿbÿb yox­
dur, Karolina”, – dedi... Vÿ o qadûnûn... o qadûnûn mÿnÿ
yazûüû gÿldi... Bunun mÿni nÿ hala saldûüûnû tÿsÿvvör edÿ
bilÿrsinizmi? Zÿhÿri taparaq Amyasa i÷irtdim vÿ oturduüum
yerdÿn onun can ÷ÿkiømÿsini seyr etdim. O ana qÿdÿr
þzömö elÿ canlû, nÿøÿli vÿ göclö hiss etmÿmiødim. Onun
þlömönö seyr edirdim... – Elsa ÿllÿrini irÿliyÿ doüru uzatdû.
– Onu deyil, þzömö þldördöyömön fÿrqindÿ belÿ deyildim.
Daha sonra o qadûnûn tÿlÿyÿ döødöyönö gþrdöm. Ancaq
bunun da mÿnÿ bir faydasû olmadû. O qadûnû incidÿ bil­
mirdim, ona ÿzab ÷ÿkdirÿ bilmirdim. He÷ bir øey ona tÿsir
etmirdi. ßlimin ÷atmadûüû bir yerÿ sûüûnmûø kimiydi. Sanki,
mÿhkÿmÿ salonunda oturan o deyildi. O qadûn da, Amyas
da ÿlimdÿn ÷ûxdûlar... Onlarû tuta bilmÿyÿcÿyim bir yerÿ
getdilÿr. Lakin onlar þlmÿdi. ßsl þlÿn mÿn oldum.
Elsa Dittiøam ayaüa qalxaraq qapûya doüru getdi. Ora­
da ayaq saxlayaraq tÿkrar etdi:
– Mÿn þldöm...
Hollda yeni bir hÿyatûn vÿ xoøbÿxtliyin eøiyindÿ gþz­lÿ­
yÿn iki gÿncin yanûndan ke÷di. Hÿyÿtdÿ söröcö löks avto­
mobilin qapûsûnû a÷dû. Ledi Dittiøam maøûna mindi. Söröcö
ÿyilÿrÿk bizon dÿrisindÿn olan xÿz þrtöklÿ gÿnc qadûnûn
ayaq­larûnû þrtdö.
K
A

405

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

ROCER EKROYDUN
QßTLÈ
(roman)
 ROCER EKROYDUN QßTLÈ
(roman)

I ôÿñèë
DOKTOR ØEPPARDIN
SßHßR YEMßYÈ
406 Missis Ferrars sentyabrûn 17-nÿ ke÷ÿn gecÿ, cömÿ
axøamû þldö. Mÿni hadisÿ yerinÿ hÿmin gönön sÿhÿri –
cömÿ gönö sÿhÿr saat 8-dÿ ÷aüûrdûlar, lakin gÿliøimin fay­
dasû olmadû. Missis Ferrars ÷oxdan ke÷inmiødi.
Evÿ qayûdanda saat doqquzu þtmöødö. Cibimdÿn
÷ûxardûüûm a÷arla qapûnû a÷ûb i÷ÿri girdim, paltomu vÿ ølya­
pamû soyunub yerindÿn asdûm, lakin otaüa girmÿdim, bir
möddÿt dÿhlizdÿ lÿngidim. Dözönö deyim ki, hÿm hÿyÿ­
can­lan­mûø, hÿm dÿ dilxor olmuødum. O vaxt hadisÿnin
hansû istiqamÿtdÿ cÿrÿyan edÿcÿyini bilmirdim, bu he÷
aülû­ma da gÿlmirdi. Ancaq yaøadûüûm möddÿt ÿrzindÿ
topla­dû­üûm hÿyat tÿcröbÿsi xÿbÿrdarlûq edib deyirdi ki,
xoøa­gÿl­mÿz gönlÿr baølayûr.
Sol tÿrÿfdÿki yemÿk otaüûndan qab-qacaq cingiltisi
gÿldi. Sonra da bacûm Karolinin sÿsini eøitdim.
– Sÿnsÿn, Ceyms?
Mÿndÿn baøqa kim ola bilÿrdi? Doürusu, dÿhlizdÿ bir
möddÿt lÿngimÿyimin sÿbÿbi elÿ Karolin idi. Cÿnab Kip­lin­
qin yazdûüûna gþrÿ, manqust1 ailÿsinin øöarû belÿdir: “Get
vÿ þyrÿn”. Bunu nÿzÿrÿ alûb tÿklif edÿrdim ki, bacûm Karo­
lin dal ayaqlarûnûn östöndÿ dayanmûø manqustun rÿsmi
÷ÿkilmiø mökafata layiq gþrölsön. ×önki onun da iøi-peøÿsi
gedib þyrÿnmÿkdir; ancaq yox, o, evdÿn bayûra ÷ûxmûr, elÿ

1
M a n q u s t – isti þlkÿlÿrdÿ yaøayan, uzunbÿdÿnli ki÷ik yûrtûcû
heyvan
 A
oturduüu yerdÿcÿ hÿr øeydÿn xÿbÿr tutur. Bayûra ÷ûxanda
da ÷ûxûr ki, eøitdiyi xÿbÿrlÿri car ÷ÿkib kölli-alÿmÿ bildirsin. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Gþrdöyönöz kimi, bacûmûn ÷ox mÿsul vÿzifÿsi vardûr. Ènanûn
ki, hÿr adam bu vÿzifÿnin þhdÿsindÿn gÿlÿ bilmÿz.
Mÿni dÿ bu qorxudur. Missis Ferrarsûn þlömö haqqûn­
da nÿ desÿm, uzaüû saat yarûmdan sonra bötön kÿnd
camaatû bilÿcÿk. Odur ki gþzöa÷ûq olmalûyam, ehtiyatû
ÿldÿn vermÿklÿ aüzûmdan sþz qa÷ûra bilÿrÿm. Eøitdiyim
xÿbÿr­lÿri isÿ he÷ vaxt bacûma demirÿm, artûq buna vÿrdiø
etmi­øÿm. Bununla belÿ, hÿmin xÿbÿrlÿr ÿvvÿl-axûr bacûmûn
qula­üûna gÿlib ÷atûr, lakin yenÿ dÿ sevinirÿm. Sevinirÿm ki,
sÿbÿb­karû mÿn olmamûøam.
Bir ildir ki, missis Ferrarsûn ÿri vÿfat edib. Karolin dÿ
hÿr dÿfÿ israr edib ki (buna ÿsas olmasa da), missis Fer­
rars ÿrini zÿhÿrlÿyib.
Onun ÿri i÷ki döøkönö idi, elÿ i÷kidÿn dÿ þlmöødö; 407
lakin bu, Karolini maraqlandûrmûr. Faktlar onun nÿyinÿ
gÿrÿk­dir? O, fÿrziyyÿsini baøqa cör ÿsaslandûrûr.
– Bir onun özönÿ baxaydûn, – tez-tez mÿnÿ belÿ deyirdi.
Missis Ferrars ortayaølû, qÿøÿng qadûn idi. ßynindÿki
paltarlar ona yaraøûrdû. Doürudur, bÿzi möasir qadûnlar kimi
Parisdÿ tikdirmirdi, ancaq bÿdÿninÿ mönasib gÿlirdi, onu
÷ox qÿøÿng tuturdu. Yaxøû, deyÿk ki, paltarûnû Paris­dÿ tik­
dir­mirdi. Nÿ olsun? Arvad da ÿrini bundan þtrö zÿhÿr­lÿyÿr?
Dÿhlizdÿ dayanûb bunlarû fikirlÿøirdim ki, Karolinin bu
dÿfÿ acûqlû sÿsini eøitdim:
– Ceyms, axû orada nÿ edirsÿn? Niyÿ gÿlib sÿhÿr
yemÿyini yemirsÿn?
– Gÿlirÿm, ÿzizim, – deyÿ tÿlÿsik dillÿndim. – Paltonu
asûrdûm.
– Bu vaxtadÿk döz on beø palto asmaq olardû.
Döz sþzÿ nÿ deyÿsÿn...
Otaüa girib bacûm Karolinin özöndÿn þpdöm, sonra
stolun arxasûnda oturub yumurta ilÿ soyutma ÿt yemÿyÿ
baøladûm.
– Deyÿsÿn, sÿni harasa ÷aüûrûblar, – deyÿ Karolin
söku­tu birinci pozdu.
– Elÿdir, – dedim, – Kinqs Peddoka getmiødim. Missis
Fer­rarsa gþrÿ arxamca adam gþndÿrmiødilÿr.
– Bilirÿm.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Haradan bilirsÿn? – deyÿ tÿÿccöbömö gizlÿtmÿdim.

– Eni dedi.
Eni ev qulluq÷usudur. Qÿøÿng qûzdûr, amma di gÿl ki
yaman boøboüazdûr ha.
Araya sökut ÷þkdö. Mÿn sÿhÿr yemÿyimi yeyirdim,
bacûm isÿ diqqÿtlÿ mÿnÿ baxûrdû. Baøa döødöm ki, mÿndÿn
mÿlumat almaq istÿyir, mÿn isÿ dinmÿdim. Nÿhayÿt, dþz­
mÿ­yib yenÿ sþhbÿtÿ birinci þzö baøladû:
– Hÿ? – mÿnalû tÿrzdÿ soruødu.
– He÷ nÿ. ×oxdan ke÷inib. Odur ki bir ÿlac edÿ bil­
mÿ­dim.
– Bilirÿm, – bacûm øÿstlÿ dedi.
Bu dÿfÿ hirslÿndim.
– Haradan bilirsÿn axû? – deyÿ sÿsimi qaldûrdûm. – Ora
÷atanadÿk he÷ þzöm bunu bilmirdim. Bildiyimi isÿ kim­sÿ­
408 yÿ demÿmiøÿm. ßgÿr Eninin bundan xÿbÿri varsa, demÿk,
bu qûz ÿsl peyüÿmbÿrdir.
– Xÿbÿri mÿnÿ Eni demÿyib, södsatan deyib. Ona da
Ferrarsûn aøpazû danûøûb.
Gþrdönöz? O, evdÿn bayûra ÷ûxmasa da, xÿbÿr þzö
gÿlib qulaüûna ÷atûr.
Bacûm sþhbÿtinÿ davam etdi:
– Nÿdÿn þlöb? Ènfarktdan?
– Södsatan sÿnÿ demÿyib? – kinayÿ ilÿ ondan soruø­
dum.
Kinayÿm Karolinÿ tÿsir etmÿdi, sþzömö ciddi qÿbul edib:
– Yox, – dedi, – södsatan bunu bilmirdi.
Karolin, onsuz da, xÿbÿri eøidÿcÿk. Bunu ona mÿn
desÿm, dönya daüûlmayacaq ki!..
– Missis Ferrars yuxu dÿrmanûndan þlöb. Son vaxtlar
yuxu dÿrmanû qÿbul edirmiø. Bu dÿfÿ isÿ, gþrönör, bilmÿ­
dÿn artûq gþtöröb.
– Cÿfÿngiyatdûr, – Karolin tez dillÿndi. – Bunu qÿsdÿn
edib. Mÿn belÿ øeylÿrÿ aldanmaram.
Qÿribÿdir, dilinÿ gÿtirmÿk istÿmÿdiyin hÿqiqÿti baøqa­
sûndan eøidÿndÿ, adam yaman ÿsÿbilÿøir. Odur ki qÿzÿblÿ:
– Axmaqlama, – dedim. – Missis Ferrars niyÿ intihar
etmÿ­lidir? Qÿøÿng, dul qadûndûr, kim gþrsÿ, örÿyi od tutub
yanar, eøqÿ döøÿr. Hÿyatdan zþvq almaqdansa, intihar
edir?! Ènanmûram.
 A
– Yox, ÿzizim, döz fikirlÿømirsÿn. Son vaxtlar lap dÿyiø­
miødi. Altû ay idi ki, nÿdÿnsÿ ÿzab-ÿziyyÿt ÷ÿkirdi. Elÿ þzön K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

dÿ dedin, gecÿlÿr yatmûrmûø.
– Yaxøû, bÿs sÿbÿbi nÿdir? – deyÿ soyuqqanlûlûqla
soruødum. – Nakam mÿhÿbbÿt?
Bacûm baøûnû bulayûb:
– Vicdan ÿzabû, – dedi. – Vicdan ÿzabû ÷ÿkirdi.
– Vicdan ÿzabû?
– Bÿli. Sÿnÿ deyÿndÿ ki, missis Ferrars ÿrini zÿhÿrlÿ­
yib, inanmûrdûn. Èndi mÿn buna... ÿminÿm.
– Mÿnasûz øeylÿr danûøûrsan, – deyÿ etirazûmû bildirdim.
– ßgÿr qadûn aüûr cinayÿt tþrÿdib adam þldöröbsÿ, o, vic­
dan ÿzabû kimi zÿif hissiyyata qapûlmamalû, tþrÿtdiyi cina­
yÿ­tin xeyrini gþrmÿlidir.
Karolin yenÿ baøûnû buladû:
– ßlbÿttÿ, bu cör daøörÿkli qadûnlar da var, ancaq 409
missis Ferrars belÿlÿrindÿn deyil. ×ox dþzömsöz, daxilÿn
zÿif qadûndûr. ßrinin ÿlindÿn lap tÿngÿ gÿlmiø, buna gþrÿ
dÿ mÿcbur olmuødur ki, ona qarøû tÿdbir tþksön. Eøley
Ferrarstÿk kiøinin arvadû olmaq asan iø deyildi...
– Baøa döøörÿm, – dedim. – Qadûna yazûüûm gÿlir...
Karolinin isÿ missis Ferrarsa yazûüû gÿldiyinÿ inan­mûr­
dûm. Missis Ferrars gþzÿl paltarlara ehtiyac duyulmayan
yerÿ gedÿndÿn sonra bacûm þzönö kÿdÿrli, kefsiz gþstÿ­
rÿcÿkdi.
Karolinÿ dedim ki, sþylÿdiyi fikirlÿr ÿsassûzdûr. Halbuki
bacûmûn bÿzi sþzlÿrinÿ örÿyimdÿ øÿrik ÷ûxûrdûm. Karolin
möÿy­yÿn mölahizÿ yörödÿndÿ he÷ vaxt faktlara ÿsaslan­
mûr. Mÿn isÿ bununla razûlaømûram. O, indi kÿndin arasûna
÷ûxûb fikrini camaata yayacaq. Hamû belÿ baøa döøÿcÿk
ki, Karo­lin bu sþzlÿri ÷ûxardûüûm tibbi mölahizÿlÿrÿ ÿsasÿn
sþy­lÿ­yir. Yaøamaq ÷ox ÷ÿtindir.
– Boø øeydir, – deyÿ Karolin fikirlÿrimi oxuyurmuø
kimi yörötdöyöm möhakimÿyÿ cavab verdi. – Èndi gþrÿr­
sÿn. O, intihardan qabaq mÿktub yazûb hÿr øeyi boynuna
almûødûr.
– Mÿktub-zad yazmayûb, – kÿskin tÿrzdÿ dedim.
– O!.. – deyÿ Karolin qûøqûrdû. – Demÿk, bu, aülûna
gÿlib? Þz aramûzdûr, Ceyms, deyÿsÿn, axû sÿn dÿ mÿnim
kimi fikirlÿøirsÿn? Sÿn ÷oxdanûn yalan÷ûsûsan.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Bunu da nÿzÿrdÿ tutmaq lazûmdûr, – deyÿ mÿzÿm­

mÿtlÿ cavab verdim.
– Èstintaq olacaq?
– Bilmirÿm. Bÿlkÿ, oldu. Hÿr øey mÿndÿn asûlûdûr. Desÿm
ki, missis Ferrars dÿrmanûn miqdarûnû tÿsadöfÿn artû­rûb,
istintaq olmayacaq.
– Èndi nÿ fikirlÿøirsÿn? Hansûnû deyÿcÿksÿn? – bacûm
soruødu. Bacûmûn sualûnû cavabsûz qoyub ayaüa qalxdûm.

II fÿñèë
KÈNQS EBBOT KßNDÈNÈN ßHALÈSÈ

Mÿnim Karolinÿ nÿ dediyimi, Karolinin mÿnÿ verdiyi

cavabû øÿrh etmÿkdÿnsÿ, kÿndimiz vÿ kÿndimizin ÿhalisi
410 haqqûnda sizÿ mÿlumat versÿm, zÿnnimcÿ, yerinÿ döøÿr.
Bildiyiniz kimi, kÿndimiz Kinqs Ebbot adlanûr vÿ digÿr kÿnd­
lÿrdÿn he÷ nÿ ilÿ fÿrqlÿnmir. Kren÷ester øÿhÿri kÿn­di­mizin
­doqquz milliyindÿ yerlÿøir. Kÿndimizdÿ bir-biriylÿ rÿqabÿt
aparan iki dökan, ki÷ik po÷t vÿ bþyök dÿmiryol stansi­
yasû var. Cavanlarûmûz hÿddi-böluüa ÷atan kimi kÿnddÿn
gedirlÿr, y­erdÿ qalanlar isÿ, ÿsasÿn, subay xanûmlar vÿ
tÿrxis olunmuø zabitlÿrdir. Bizim buradakû ÿylÿncÿmiz,
elÿcÿ dÿ mÿøüuliyyÿtimiz... qeybÿt etmÿkdir.
Kÿnddÿ iki ev nÿzÿrÿ ÷arpûr: ÿri vÿfat edÿndÿn sonra
missis Ferrarsûn yiyÿlÿndiyi Kinqs Peddok vÿ Rocer Ekroy­
dun malikanÿsi olan Fenli Park. Ekroyd tipik kÿnd saki­
nidir. Onu gþrÿndÿ ke÷miødÿ dÿbdÿ olan musiqili kome­
di­ya­larûn baø qÿhrÿmanû olan qûrmûzûsifÿt ov÷ular yadûma
döøör. Vaxtilÿ hÿmin ov÷ular Londona getdiklÿri haqda
øÿn mahnû oxuyurdular.
Lakin Ekroyd adi kÿnd sakini deyil, o, tÿkÿr istehsal
edÿn bacarûqlû fabrikantdûr. Nÿzakÿtli, qûrmûzûsifÿt kiøidir.
Tÿx­mi­nÿn, ÿlli yaøû olar. Keøiølÿ mþhkÿm dostdur, kilsÿyÿ
pul ver­mÿyi dÿ unutmur. (Deyilÿnÿ gþrÿ, o, ailÿdÿ ÷ox
xÿsis­dir.) Kri­ket oyunlarû, “Gÿnclÿr” klubu, “Øikÿst ÿsgÿr­
lÿr” klu­bu – hamûsû onun hesabûna dolanûr. Ömumiyyÿtlÿ,
Ekroyd kÿn­din canû, dþyönÿn örÿyidir.
Rocer Ekroydun 21 yaøû olanda þzöndÿn beø-altû yaø
bþyök qadûna vurulur, sonra da onunla evlÿnir. Qadûnûn
 A
soyadû Paton idi, bir uøaqla dul qalmûødû. Ekroydun ailÿ
hÿya­tûnûn tarixi qûsa vÿ olduqca kÿdÿrlÿndiricidir. Qûsasû, K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

mis­sis Ekroyd i÷ki döøkönö idi. Odur ki toydan sonra cÿmi
dþrd il yaøadû.
Èllÿr þtdö, ancaq Ekroyd ikinci dÿfÿ ailÿ qurmadû.
Missis Ekroyd þlÿndÿ onun ilk nikahdan olan uøaüûnûn
yeddi yaøû var idi. Èndi isÿ 25 yaøû var. Ekroyd onu doüma
balasû kimi saxlayûb, boya-baøa ÷atdûrûb, o isÿ dÿliqanlû
oldu­üun­dan hÿmiøÿ þgey atasûna ÿziyyÿt verib. Buna bax­
mayaraq, hamûmûz Ralf Patonun xÿtrini istÿyirik. ×önki
o, hÿdsiz dÿrÿcÿdÿ qÿøÿng oülandûr.
Yadûnûzdadûrsa, bir az ÿvvÿl demiødim ki, biz qeybÿt
etmÿk hÿvÿsi ilÿ yaøayûrûq. Ekroydla missis Ferrarsûn bir-
birinÿ bÿslÿdiyi mönasibÿt ÷ox sþz-sþhbÿtÿ sÿbÿb olub.
Missis Ferrarsûn ÿrinin vÿfatûndan sonra isÿ bu mönasibÿt
gizli qalmayûb, hamûnûn gþzönön qabaüûnda geniølÿnib vÿ 411
mþhkÿmlÿnib. Kÿnddÿ hÿmiøÿ onlarû qoøa gþrördölÿr. Belÿ
deyirdilÿr ki, mÿrhumun ili ÷ûxandan sonra missis Ferrars
Rocer Ekroyda ÿrÿ gedÿcÿk. Onlarûn hÿyatû, demÿk olar ki,
bir-birinÿ oxøayûrdû. Rocerin arvadû i÷kidÿn þlmöødö. Eøley
Ferrars da i÷kisiz dura bilmirdi. Ke÷miøin aüûr hÿyatûn­dan
bilmÿrrÿ xilas olmaqdan þtrö i÷ki döøkönlÿrinin bu iki qur­
ba­nûnûn ÿlinÿ gþzÿl försÿt döømöødö.
Ferrarslar ailÿsi buraya bir il ÿvvÿl kþ÷öb gÿlmiødi.
Ekroy­d barÿsindÿ gedÿn qeybÿtlÿr isÿ ne÷ÿ illÿr idi ki,
davam edirdi. Ralf Paton bþyödökcÿ Ekroydun malikanÿ­
sini möx­tÿlif tÿsÿrröfat mödirlÿri idarÿ edirdi: onlarûn hÿr
biri Karo­linin, elÿcÿ dÿ onun hÿmkarlarûnûn sþzönÿ, sþh­
bÿ­tinÿ sÿbÿb olmuødu. Bötön kÿnd camaatû on beø il belÿ
göman etmiødi ki, Ekroyd tÿsÿrröfat mödirlÿrinin biri ilÿ
evlÿ­nÿ­cÿk. Onla­rûn i÷indÿ missis Rassel adlû birisi hÿmin
vÿzi­fÿdÿ hamûdan ÷ox – beø il iølÿyib vÿ indi dÿ iølÿyir. Mis­sis
Fer­rars olma­saydû, Ekroyd ÷oxdan onun toruna döø­möødö.
Bu, birinci sÿbÿb... digÿr sÿbÿb isÿ qardaøûnûn dul arvadû
ilÿ yeganÿ qûzûnûn Kanadadan gÿlmÿsi oldu. Missis Sessil
Ekroyd – Ekroydun ki÷ik qardaøûnûn dul arvadû Fenli Parkda
mþvqeyini mþhkÿmlÿdÿndÿn sonra, Karolinin ifadÿ etdiyi
kimi, missis Rasselin yerindÿ oturmaüa mövÿf­fÿq olmuødur.
“Yerindÿ oturmaq” ifadÿsinin hansû mÿnada iølÿndiyini
deyÿ bilmÿrÿm... Bu sþz, nÿ isÿ, xoøuma gÿlmir, ancaq bunu
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

deyÿ bilÿrÿm ki, missis Rassel kÿndin arasûnda gÿzÿrÿk

acû-acû deyirdi: “Yazûq missis Ekroyd. Qaynûnûn himayÿsinÿ
sûüûnûb. Baøqasûnûn verdiyi ÷þrÿklÿ dolansaydûm, þzömÿ
nif­rÿt edÿrdim. Belÿ ÷þrÿk zÿhÿr dadar. Elÿ deyilmi?”
Ferrarslarla ÿlaqÿdar ÿhvalat özÿ ÷ûxanda missis Sesil
Ekroy­dun bu barÿdÿ nÿ fikirlÿødiyini deyÿ bilmÿrÿm. Doü­
rusu, Ekroydun subay qalmasû ona xeyirlidir, lakin o, mis­
sis Ferrarsla gþröøÿndÿ nÿzakÿt qaydalarûnû unutmurdu.
Karo­lin demiøkÿn, bu isÿ he÷ nÿyi söbut etmir.
Kinqs Ebbot kÿndinin ÿhalisi son illÿr belÿ yaøamûødûr.
Biz Ekroyd vÿ onunla ÿlaqÿdar mÿsÿlÿlÿrdÿn danûødûq.
Mis­sis Ferrarsûn adûnû ÷ÿkmÿyi dÿ unutmadûq. Demÿk,
artûq vÿziyyÿt dÿyiøib. Øÿn ÿhvalatlardan ke÷irik birbaøa
faciÿyÿ. Bunlarû beynimdÿ gþtör-qoy edÿ-edÿ iøimin arxa­
sûnca getdim. Xÿstÿ ÷ox olmadûüûndan fikrim yenÿ dÿ mis­
412 sis Ferrarsûn möÿmmalû þlömö ilÿ mÿøüul idi.
Bÿlkÿ, elÿ doürudan intihar edib? Belÿ olan halda
mÿk­tub yazûb qoymalûydû. Hÿyatûna qÿsd etmiø qadûn onu
inti­hara gÿtirib ÷ûxaran øÿraiti tÿsvir etmÿk istÿyir. ×alûøûr ki,
diq­qÿt mÿrkÿzindÿ olsun.
Missis Ferrarsû sonuncu dÿfÿ nÿ vaxt gþrmöøÿm?
Bir hÿftÿdÿn ÷ox olar. Hÿrÿkÿtindÿ he÷ bir qÿribÿlik duy­
madûm.
Birdÿn yadûma döødö, xatûrladûm ki, onu dönÿn gþr­
mö­øÿm. Ralf Patonla yanaøû gedirdi. Mÿn hÿlÿ tÿÿc­cöb­lÿn­
miødim, ÷önki Ralf, bildiyimÿ gþrÿ, kÿnddÿ olmamalûydû:
þgey atasû ilÿ dalaømûødû. Altû ay idi ki, kÿnddÿ gþrönmördö.
Onlar yanaøû addûmlayûrdûlar, baølarû bir-birinÿ yaxûn idi,
missis Ferrars ona nÿsÿ deyirdi. Hadisÿnin bu cör cÿrÿyan
etmÿsi xÿbÿrdarlûq kimi sÿslÿnirdi; gÿlÿcÿyin xoøagÿlmÿz
sÿsini mÿhz bu an eøitdim. Ralf Patonla missis Ferrarsûn
tÿklikdÿ danûømasû yaxøû øey vÿd etmirdi.
Rocer Ekroydla öz-özÿ gÿlÿndÿ elÿ bu barÿdÿ döøö­
nördöm.
– Øeppard! – O, mÿni gþrÿn kimi qûøqûrdû. – Sÿni axta­
rûrdûm. Dÿhøÿtdir.
– Artûq eøidibsÿn?
O, baøûnû tÿrpÿtdi. Yazûq cÿhÿnnÿm iztirabû ÷ÿkirdi.
Qûr­mûzû yanaqlarû batmûø, þzö isÿ yumaq kimi bözöøöb
qalmûødû.
 A
– ×ox øeydÿn xÿbÿrin yoxdur, – Ekroyd dedi. – Bura
bax, Øeppard, sÿninlÿ vacib iøim var. Bÿlkÿ, evÿ gedÿk, K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

danûøaq?
– Èndi gedÿ bilmÿrÿm. Ö÷ xÿstÿm qalûb. Saat 12-dÿn
sonra da xÿstÿlÿri evimdÿ qÿbul edÿcÿyÿm.
– Onda axøam gþröøÿk. Saat sÿkkizin yarûsûnda. Razû­
san?
– Yaxøû. Nÿ olub? Yoxsa Ralf yenÿ baøûna oyun a÷ûb?
– Ekroyd qÿribÿ tÿrzdÿ mÿnÿ baxdû, elÿ bil, sþzlÿrimi baøa
döømördö. Bildim ki, ciddi hadisÿ baø verib. Ekroydu he÷
vaxt belÿ hÿyÿcanlû gþrmÿmiødim.
– Ralf? – tÿrÿddödlÿ soruødu. – Ralf niyÿ? Ralf indi
Londondadûr. Lÿnÿt øeytana!.. Miss Qanet bura gÿlir.
Onun gþzönÿ gþrönmÿk istÿmirÿm, yoxsa mÿni ÷ÿnÿsinin
altûna salûb buraxmayacaq. Axøam saat sÿkkizin yarûsûnda
gþröøÿrik, Øeppard. 413
Mÿn baøûmûn hÿrÿkÿtiylÿ razûlûüûmû bildirdim. O isÿ
mÿn­dÿn aralanûb getdi, rahatlûüûmû da þzö ilÿ birlikdÿ
apardû. Necÿ yÿni Ralf Londondadûr? Axû onu dönÿn kÿnd­
dÿ gþrmöøÿm. Demÿk, Londona ya gecÿ qayûdûb, ya da
sÿhÿr tezdÿn, amma Ekroydun danûøûüûndan belÿ ÷ûxûrdû
ki, ne÷ÿ vaxtdûr onun ayaqlarû buralara dÿymir.
Fikirlÿømÿyÿ vaxt yox idi. Miss Qanet mÿlumat top­
lamaq mÿqsÿdilÿ yanûmda möntÿzir dayanmûødû. Miss
Qane­tin xasiyyÿti bacûmûn xasiyyÿtinÿ bÿnzÿyir; he÷ nÿdÿ
ondan geri qalmûr. Tÿkcÿ bir øeydÿ oxøamûr: Karolintÿk
ömu­mi­lÿø­dirmÿ apara bilmir, fÿrziyyÿ yörötmÿk bacarûüû
yox­dur. Bacûmûn rÿfiqÿsi sual dolu gþzlÿrini özömÿ dikib
dur­muødu.
– Gþr yazûq missis Ferrarsûn baøûna nÿ gÿlib! Camaa­
tûn dediyinÿ gþrÿ, o, uzun möddÿt tiryÿk ÷ÿkirmiø. Adam­
lar bu cör xoøagÿlmÿz øeylÿr danûøûrlar, ancaq belÿ sþz­lÿr­
dÿ bÿzÿn hÿqiqÿt dÿ olur: od olmasa, töstö ÷ûxmaz! Sonra
deyirlÿr ki, cÿnab Ekroyd bundan xÿbÿr tutub, odur ki
niøanû geri qaytarûb. Onlar axû niøanlû idilÿr! – Miss Qane­tin
bundan xÿbÿri var. Mÿn isÿ, gþrönör, bilmirÿm. – Ömu­
miy­yÿtlÿ, hÿkimlÿr bildiklÿrini, onsuz da, he÷ kÿsÿ demir­
lÿr, elÿ deyilmi?
Özömÿ zillÿnmiø gþzlÿrin sahibi cavab gþzlÿyirdi.
Amma mÿndÿn sþz almaq qeyri-mömköndör. Odur ki
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

miss Qaneti baøûmdan etmÿk mÿqsÿdilÿ bu cör qÿrÿzli

qey­bÿt­lÿrÿ inanmadûüû ö÷ön ona þz minnÿtdarlûüûmû bil­dir­
dim. Aüûllû gediø idi. Miss Qanet þzönÿ gÿlÿnÿdÿk ondan
uzaq­laødûm.
Evÿ ÷atanda yaman fikirli idim. Xÿstÿlÿr isÿ mÿni gþz­
lÿyirdi.
Sonuncu xÿstÿni möayinÿ edÿndÿn sonra baüa döø­
mÿk istÿdim, ancaq olmadû, ÷önki mÿni daha bir xÿstÿ
gþz­lÿyirdi. Xÿstÿ mÿni gþröb ayaüa qalxdû vÿ irÿli bir ne÷ÿ
addûm atdû.
Ekroydun tÿsÿrröfat mödirÿsi höndörboy, qÿøÿng qadûn­
dûr, amma sifÿtindÿki ifadÿ hÿmiøÿ zÿhmli olur, dodaq­larû
da bir-birinÿ kip sûxûlûr. Onun qulluq÷usu olsay­dûm, canû­
mûn qorxusundan sÿsini eøitmÿmiø qa÷ûb yanûna gÿlÿrdim.
– Sabahûnûz xeyir, doktor Øeppard, – miss Rassel dedi.
414 – Vaxtûnûz olsaydû, dizimÿ baxardûnûz.
Mÿn onun dizini möayinÿ etdim, ancaq qÿlbimdÿ øöb­
hÿ yaranmûødû, ÷önki dizi he÷ aürûyana oxøamûrdû.
Aülûma belÿ bir fikir gÿldi ki, miss Rassel dizini bÿhanÿ
edÿrÿk mÿndÿn missis Ferrarsûn þlömö haqda mÿlumat
almaq mÿqsÿdilÿ gÿlib, lakin tezliklÿ sÿhv etdiymi baøa
döø­döm. O, faciÿni sþzarasû yada salsa da, ÷ox maraq
gþs­tÿr­mÿdi.
– Dÿrmana gþrÿ saü olun, doktor, – dedi, – ancaq
inan­mû­ram ki, bir xeyri dÿysin.
Mÿn dÿ belÿ fikirlÿøirdim. Amma hÿkimlik øÿrÿfini
xatûr­la­yûb ona etirazûmû bildirdim. Dÿrmanûn he÷ bir xeyri
olma­sa da, ziyanû da dÿymÿyÿcÿk. Hÿr adam þz peøÿsinin
nöfu­zunu qoruyub saxlamalûdûr.
– Mÿn dÿrmanlara inanmûram, – deyÿ miss Rassel
yan-yana dözölmöø dÿrman øöøÿciklÿrinÿ baxdû. – ×ox
vaxt dÿr­man insanlara mÿnfi tÿsir gþstÿrir; mÿsÿlÿn, elÿ
kokaini gþtörÿk.
– Axû bu...
– Bu, köbar cÿmiyyÿtindÿ ÷ox yayûlûb.
Gþrönör, miss Rassel köbar cÿmiyyÿti haqda mÿndÿn
÷ox bilir, buna gþrÿ dÿ cavab vermÿyib susdum.
– Mömkönsÿ, deyin, doktor, – miss Rassel sþzönÿ
davam etdi, – narkotik maddÿlÿrÿ qurøanmûø adamûn saüal­
maüa ömidi varmû?
 A
Belÿ suallarûn cavabû möxtÿsÿr olmur, buna gþrÿ dÿ
uzun-uzadû izaha baøladûm. Miss Rassel diqqÿtlÿ mÿnÿ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

qulaq asdû. Nÿhayÿt, möhazirÿmi bitirÿndÿn sonra hÿlÿ dÿ
göman edirdim ki, o, missis Ferrars barÿdÿ bir mÿlumat
almaq ö÷ön yanûma gÿlib. Lakin tezliklÿ mþvzunu dÿyiøib
zÿhÿrli maddÿlÿr haqda – ÿlÿlxösus da tÿsiri bilinmÿyÿn
nadir zÿhÿrlÿrin olub-olmamasû barÿdÿ soruødu.
– Belÿ de! Gþrönör, detektiv hekayÿlÿr oxuyursunuz?
– Miss Rassel bunu tÿsdiq etdi.
– Detektiv hekayÿlÿrdÿ istifadÿ olunan nadir zÿhÿrlÿr
yazû÷û tÿxÿyyölönön mÿhsuludur, hÿyatda isÿ belÿ øey yox­
dur. ßvÿzindÿ kurare1 var. Kurare ÷ox qorxulu zÿhÿrdir.
Ona bu barÿdÿ danûødûm, ancaq maraqlanmadû.
Soruødu ki, bÿlkÿ, yanûmda zÿhÿr ola? Dedim ki, yoxdur.
Mÿnÿ belÿ gÿldi ki, bu cavabû eøitdiyinÿ sevindi.
Nÿhayÿt, mÿnÿ dedi ki, evÿ getmÿlidir. O, qapûdan 415
÷ûxanda nahar zÿngi vuruldu.
Miss Rasselin detektiv hekayÿlÿr oxumasûna he÷ vaxt
tÿÿccöblÿnmÿmiødim. Tÿsÿvvör edin, qulluq÷unu dan­la­
maq­dan þtrö o, otaqdan ÷ûxûr, sonra isÿ geri qayûdûb “Yed­
dinci þlömön sirri”, yaxud buna bÿnzÿr bir kitabû ÿlinÿ alûb
oxuyur, bununla da lÿzzÿt alûr.

III ôÿñèë
BALQABAQ YETÈØDÈRßN ØßXS

Nahar vaxtû Karolinÿ dedim ki, axøam÷aüû Fenliyÿ

gedÿ­cÿ­yÿm. Etiraz etmÿdi. Doürusu, bunu gþzlÿmirdim.
– ×ox gþzÿl, – dedi, – demÿk, sÿn hÿr øeyi bilÿcÿksÿn.
Qulaq as, bilmirsÿn Ralfa nÿ olub?
– Nÿ olub ki? – tÿÿccöblÿ soruødum.
– Zÿnnimcÿ, he÷ nÿ olmayûb.
– Onda niyÿ Fenli Parkda deyil, “Tri bors” mehman­
xana­sûnda qalûr?
Karolinin sþzlÿrinÿ øÿkk gÿtirmÿdim, ÷önki Ralfûn
meh­man­xanada qalmasû fikri mÿnim dÿ aülûma gÿlmiødi.
– Ekroyd deyir ki, o, Londondadûr, – bu xÿbÿri Karolinÿ
÷atdûrmaqla adÿtimÿ xilaf ÷ûxdûm.
1
K u r a r e – bitkidÿn alûnan tönd zÿhÿr
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Ralf dönÿn sÿhÿr gÿlib, – Karolin sþhbÿtinÿ davam

etdi. – Hÿlÿ dÿ mehmanxanadadûr, he÷ yerÿ getmÿyib.
Dönÿn dÿ orada qalûb. Gecÿ isÿ onu qûzla gþröblÿr.
Burada tÿÿccöblö he÷ nÿ yox idi.
– Barda iølÿyÿn qûzla? – deyÿ bacûmdan soruødum.
– Yox. Mÿsÿlÿ bundadûr ki, onlar qabaqcadan gþröø
tÿyin ediblÿrmiø. Qûzûn kim olduüunu bilmÿdim (yazûq
Karo­lin þzö boynuna aldû bunu).
– Onun kim olduüunu bilirÿm, – bacûm tÿntÿnÿli sÿslÿ
dedi.
Sÿbrimi basûb onun nÿ deyÿcÿyini gþzlÿdim.
– ßmisi qûzû.
– Flora Ekroyd? – heyrÿtlÿ qûøqûrdûm.
Ekroyd Ralf Patonu þz doüma oülu hesab edirdi.
Odur ki Flora Ekroyd onun ÿmisi qûzû sayûlûrdû.
416 – Hÿ, Flora Ekroyd, – bacûm dedi.
– Bÿs niyÿ Fenlidÿ gþröømördölÿr?
– He÷ kimin xÿbÿri olmadan niøanlanûblar, – deyÿ
Karo­lin nÿzÿri ömumilÿødirmÿyÿ – möhakimÿyÿ baøladû.
– Qoca Ekroyd onlarûn gþröømÿsinÿ razû deyil, buna gþrÿ
dÿ gizli gþröøörlÿr.
Karolinin möhakimÿlÿri ÷ox zaman yanlûø olur, lakin
bunu ona demÿdim. Tÿzÿ qonøumuzun hÿyÿtÿ ÷ûxmasû ilÿ
sþhbÿtimizin mþvzusunu dÿyiødik.
“Qara øamlar” adlanan qonøu evÿ tanûmadûüûmûz bir
adam kþ÷möødö. Karolin hÿmin adam haqqûnda he÷ nÿ
þyrÿnmÿmiødi, bu isÿ onun ö÷ön bþyök dÿrd idi. Amma
belÿ sþhbÿt gÿzir ki, qonøumuz ÿcnÿbidir. ßlbÿttÿ, bu cör
mÿlumat Karolini qane etmir. Neylÿyÿsÿn, olanla kifa­yÿt­
lÿn­mÿk lazûmdûr. Adû, sÿhv etmirÿmsÿ, cÿnab Porrodur. He÷
hÿqiqi ada oxøamûr. Onun barÿsindÿ bir øey dÿ mÿlum­­dur.
Mÿlumdur ki, cÿnab Porro balqabaq yetiødirir. Bu ÿlavÿ
mÿlumat da Karolinin kefini a÷madû. Hÿmin ada­mûn hara­
dan gÿldiyini, subay vÿ ya evli olduüunu, arva­dûnûn vÿ þzö­
nön peøÿsini, anasûnûn qulluq÷usunun adûnû, ata­sû­nûn qul­
luq­÷u­sunun adûnû vÿ sair bu sÿpkili mÿlumatlarû bilsÿydi,
onda kefi a÷ûlardû.
– ßziz Karolin, – dedim, – onun peøÿsi mÿnÿ mÿlum­
dur. Tÿqaödÿ ÷ûxmûø dÿllÿkdir. Bu cör bûülar ancaq dÿl­
lÿkdÿ olur.
 A
Karolin razûlaømadû. Dedi ki, dÿllÿk olsaydû, sa÷larû hamar
yox, qûvrûm olardû, ÷önki tanûdûüû dÿllÿklÿrin sa÷û bu cör­dör. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Mÿn isÿ tanûdûüûm hamar sa÷lû dÿllÿklÿri misal ÷ÿkdim.
Buna baxmayaraq, Karolini inandûra bilmÿdim.
– Qÿribÿ xasiyyÿti var, – bacûm narazû-narazû dedi.
– O gön ondan bir-iki øey alûrdûm... sþhbÿtlÿødik, yaman
nÿza­kÿtli idi. Buna baxmayaraq, he÷ nÿ þyrÿnÿ bilmÿdim.
Sþz­arasû soruødum ki, fransûzsûnûzmû? Dedi: “Yox”. Bununla
da sþhbÿtimiz bitdi.
Tÿzÿ qonøumuz mÿndÿ hÿdsiz maraq oyatmûødû, ÷önki
Karolintÿk adamûn aüzûnû yumub, onu ÿliboø yola salmaq
hÿr kiøinin hönÿri deyildi.
– Sÿhv etmirÿmsÿ, – Karolin dedi, – onun evindÿ toz­
soran var...
Karolin tozsoranû bÿhanÿ edib tÿzÿ qonøumuzun
evinÿ getmÿk istÿyirdi. Mÿn isÿ baüa döødöm. Kþnlöm 417
istÿ­yÿn mÿø­üu­liyyÿtlÿrdÿn biri dÿ baübanlûqdûr. Sahÿni
alaq otla­rûn­dan tÿmiz­lÿyirdim ki, qûøqûrûq sÿsi eøitdim vÿ
eyni zaman­da nÿ isÿ vûyûltû ilÿ qulaüûmûn yanûndan ke÷ib
ayaüûmûn altûna döødö.
Bu, balqabaq idi!
Hirslÿ baøûmû yuxarû qaldûrdûm. Hasarûn o tayûndan
boy­la­nan tÿzÿ qonøum cÿnab Porronun dÿyirmi sifÿtini,
bir dÿ piøik quy­ru­üuna oxøar lopa bûüûnû gþrdöm. Dÿrhal
özr­xah­lûq etmÿyÿ baøladû:
– Sizdÿn ÷ox-÷ox xahiø edirÿm ki, mösyþ, tÿqsirimdÿn
ke÷ÿ­siniz. Xÿcalÿtdÿn lap þlörÿm. Balqabaq yetiødirdi­yim
cÿmi bir ne÷ÿ aydûr. Sÿhÿr-sÿhÿr onlarûn ÿlindÿn zara gÿl­
dim, þzömdÿn ÷ûxûb hirslÿndim vÿ baøladûm hara gÿldi
tullamaüa. Tÿÿssöf edirÿm, mösyþ! Biri dÿ sizin sahÿyÿ
döødö. Mömkönsÿ, ÿfv edin.
Bu qÿdÿr özrxahlûqdan sonra hirsim soyudu. Yaxøû
ki, balqabaq mÿnÿ dÿymÿyib. Zÿnn edirÿm ki, bu cör
mÿhsullarû hasardan o yana tullamaq tÿzÿ qonøumuzun
ÿylÿncÿsi deyildir. Ènanmûram ki, bu cör ÿylÿncÿ onu qon­
øu­larûna sevdirsin.
Qonøum, elÿ bil, fikrimi oxudu:
– Xeyr! – deyÿrÿk qûøqûrdû. – Narahat olmayûn. Buna
vÿrdiø etmÿmiøÿm. Tÿsÿvvör edin ki, mösyþ, siz bötön
hÿyatûnûzû sevimli peøÿnizÿ hÿsr edirsiniz. Odur ki hÿya­tû­nûz
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

maraqlû, mÿnalû ke÷ir. Sonra isÿ hÿmin peøÿdÿn ayrû­lûr­sû­nûz

vÿ ke÷­miø gönlÿri – xoø, øirin gönlÿri xatûrlayûb kÿdÿr­lÿ­nir­
siniz. Darûxûrsûnûz.
– Elÿdir, – kþksömö þtöröb dedim. – Elÿ, misal ö÷ön,
mÿni gþtörÿk: bir il bundan ÿvvÿl ÿmÿlli-baølû mölkÿ varis
oldum; onun vasitÿsilÿ ÷oxdankû arzumu – dönyanû gþr­mÿk,
sÿyahÿt etmÿk arzumu hÿyata ke÷irÿ bilÿrdim. Ancaq nÿ
olsun, bir il ÿvvÿl belÿ döøönördöm... Hÿlÿ dÿ bura­dayam.
Al÷aqboy qonøum baøûnû tÿrpÿtdi.
– Mÿsÿlÿ belÿdir ki, adam hÿyatûnû tÿmin etmÿk ö÷ön
iølÿyir. Hÿyatûnû tÿmin edÿndÿ isÿ baøa döøör ki, istÿdiyi
øey ÿmÿk imiø. Ömumiyyÿtlÿ, iø gþzÿl øeydir. Nÿzÿrinizÿ
÷at­dû­rûm ki, mösyþ, mÿnim iøim dönyada ÿn maraqlû iødir.
– Doürudan? – deyÿ onu sþhbÿtÿ qûzûødûrdûm. Þzömö
bir anlûüa Karolinin yerindÿ tÿsÿvvör etdim.
418 – Ènsan tÿbiÿtinin sirlÿrinÿ vaqif olmaq olduqca ÷ÿtin­
dir, mösyþ.
– Doüru buyurursunuz, – mehribanlûqla dedim. – Tÿqaö­
dÿ ÷ûxmûø dÿllÿkdir. Ènsan tÿbiÿtiylÿ ancaq dÿllÿklÿr maraq­
lanûr­lar ki, möøtÿrilÿrini qa÷ûrmasûnlar, baølarûnû qatûb onlarû
ÿylÿndirÿ bilsinlÿr.
– Mÿnim ÷ox sÿdaqÿtli dostum var idi, uzun möddÿt
birgÿ iølÿmiøik. Arabir axmaqlûüû tutsa da, ÷ox mehriban,
yapûøûqlû idi. Ènanûn, ondan þtrö elÿ darûxûram ki, lap bur­
nu­mun ucu gþynÿyir.
Onunla birlikdÿ ke÷irdiyim gönlÿri xatûrlayûr, xatûrlayûr
vÿ tutuluram. Elÿ bil, mÿni qÿfÿsÿ salûblar, örÿyim darûxûr.
– Dostunuz vÿfat edib? – deyÿ soruødum.
– Xeyr. Saüdûr, indi Argentinada yaøayûr.
– Argentinada! – hÿsÿdlÿ dedim.
Arzum Cÿnubi Amerikaya getmÿk idi, buna gþrÿ dÿ
kþksömö þtöröb baøûmû aøaüû saldûm. Toxtayûb þzömÿ
gÿlÿndÿn sonra cÿnab Porroya baxdûm. Gölördö. Deyÿsÿn,
tÿzÿ qonøum ÷ox arif adamdûr.
– Ora getmÿyÿ hazûrlaøûrsûnûz, elÿdirmi? – deyÿ
mÿndÿn soruødu.
Tÿÿssöflÿ baøûmû bulayûb:
– Bir il ÿvvÿl olsaydû, gedÿrdim, – dedim, – indi gecdir.
O vaxt isÿ... axmaq, yox, daha pis... acgþz oldum. Var-
yoxumla riskÿ getdim.
 A
– Sizi baøa döøörÿm, – cÿnab Porro dedi, – pulunuzu
sÿhmlÿrÿ dÿyiødiniz. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Qonøumuz qeyri-adi adam imiø, hÿr øeyi baøa döøördö.
– “Pokyupayn oylfilds” neft øirkÿtinin sÿhmlÿrini aldû­
nûz? – deyÿ o, qÿflÿtÿn soruødu.
Tÿÿccöblÿ ona baxdûm:
– ßvvÿl istÿyirdim, sonra Qÿrbi Avstraliyadakû qûzûl
mÿdÿ­nini se÷dim.
Cÿnab Porro mÿnim baøa döømÿdiyim ifadÿ ilÿ özömÿ
baxdû vÿ sakit sÿslÿ dedi:
– Taleyÿ bir bax!
– Nÿ tale? – ÿsÿbi tÿrzdÿ ondan soruødum.
– Taleyÿ bax ki, mÿn “Pokyupayn oylfilds” vÿ “Qÿrbi
Avs­tra­liyanûn qûzûl mÿdÿnlÿri” øirkÿtlÿriylÿ maraqlanan adamla
qonøu olmuøam. Mömkönsÿ, deyin, sarûøûn sa÷lar xoøu­
nu­za gÿlir? 419
Heyrÿtimi gizlÿdÿ bilmÿdim – ona baxdûm, o isÿ
gölÿ­rÿk:
– Xeyr, xeyr... dÿli olmamûøam, – dedi. – Narahat
olma­yûn. Sizÿ verdiyim sual axmaq sual idi, onu birdÿfÿ­
lik unu­dun. Haqqûnda danûødûüûm dostum cavanlûüûnda
bötön qadûnlarû namuslu vÿ gþzÿl hesab edirmiø. Siz isÿ
ortayaølû, hÿyatûn bÿrkindÿn-boøundan ÷ûxmûø kiøisiniz,
hÿm dÿ hÿkim­siniz. Demÿli, nÿyin yaxøû, nÿyin pis oldu­
üunu ayûrd edir­siniz. Nÿ isÿ... ßsas budur ki, biz qon­øu­
yuq. Xahiø edi­rÿm, mÿnim adûmdan bu balqabaüû bacû­
nûza verÿsiniz.
O, aøaüû ÿyilib mÿnÿ bir balqabaq verdi.
– Bu sÿhÿr, – øÿn sÿslÿ dedi, – mÿnimki gÿtirdi, ÷önki
mÿnÿ dostuma oxøayan bir adamla tanûø olmaq nÿsib
olub. Hÿ, bir øey dÿ soruøum. Zÿnnimcÿ, siz bu kÿnddÿ
hamûnû tanûyûrsûnûz. Deyin gþröm, qaragþzlö, qarasa÷lû,
qÿøÿng sifÿtli oülan kimdir? Yeriyÿndÿ hÿmiøÿ baøûnû dik
tutur, dodaqlarûna isÿ tÿbÿssöm qonur.
Mÿn cÿnab Porronun tÿsvir etdiyi adamû tanûdûm.
– Bu, kapitan Ralf Patondur, – dedim.
– Onu ÿvvÿl buralarda gþrmÿmiødim.
– Doürudur, xeyli vaxt idi ki, burada deyildi. Ralf Fenli
Parkûn sahibi cÿnab Ekroydun oüludur. Daha doürusu,
þgey oüludur.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Qonøum tez dedi:

– Hÿ, gÿrÿk bilÿydim. Cÿnab Ekroyd onun haqqûnda
mÿnÿ ÷ox danûøûb.
– Siz cÿnab Ekroydu tanûyûrsûnûz? – deyÿ tÿÿccöblÿ
soruø­dum.
– Cÿnab Ekroyd mÿni Londonda iølÿdiyim vaxtdan
tanûyûr. Ondan xahiø etmiøÿm ki, hansû peøÿnin sahibi
oldu­üumu he÷ kÿsÿ demÿsin.
– Sizi baøa döøörÿm, – dedim. Deyÿsÿn, qonøum dÿl­
lÿk olduüuna gþrÿ xÿcalÿt ÷ÿkir.
Al÷aqboy dostum isÿ þzöndÿnrazû halda gölömsÿyir vÿ
ÿda ilÿ danûømaqda davam edirdi.
– Hÿlÿ bir adûmû da dÿyiødirdim. Mÿøhurluqdan qorx­mu­
ram, yox, tÿkcÿ adûmû kÿnd möhitinÿ uyüun­laø­dûr­ma­lûy­dûm.
– Hÿ, – aülûma gÿlÿn ilk sþzö dedim.
420 – Kapitan Ralf Paton, – deyÿ Porro fikrÿ getdi. – Demÿk,
o, cÿnab Ekroydun qardaøû qûzû, fösunkar miss Floraya
niøan­lanûb.
– Bunu sizÿ kim deyib? – deyÿ tÿÿccöbdÿn qûøqûr­dûm.
– Cÿnab Ekroyd. Bir hÿftÿ bundan ÿvvÿl. Dediyinÿ
gþrÿ, bu, onun arzusu imiø. Oülanû razû salmaqdan þtrö
hÿtta ona tÿzyiq gþstÿrib. Ekroyd döz hÿrÿkÿt etmir. Ralf
ona gþrÿ evlÿnmir ki, þgey atasû razû qalsûn, evlÿnir ki, sev­
diyi adamla ailÿ qurub hÿyatdan zþvq alsûn.
Kefim pozuldu. Axû Ekroyd niyÿ ailÿsinin sirrini baø­qa­
sûna – þzö dÿ dÿllÿyin birinÿ danûøûb? Baøûna adam qÿhÿt­
dir? Ekroyd sadÿ adamlarûn tÿrÿfini saxlasa da, he÷ vaxt
lÿya­qÿ­tini unutmur. Demÿk, Porro dÿllÿk deyil.
×aøbaø qalmûødûm; hÿmsþhbÿtimin diqqÿtini þzömdÿn
yayûndûrmaq ö÷ön aülûma gÿlÿn sualû verdim:
– Ralf Paton qÿøÿng olduüu ö÷ön sizin nÿzÿr-diqqÿ­ti­
nizi cÿlb edib?
– Tÿkcÿ ona gþrÿ yox... Bilirsinizmi, bu oülanda baøa
döømÿdiyim bir øey var.
Onun sonuncu ifadÿsi mÿnÿ tÿsir etdi. Mÿnÿ elÿ gÿldi
ki, Porro Ekroydun þgey oülu haqda gizli mÿlumat top­la­
yûr. Bacûm mÿni evÿ ÷aüûranda da bu barÿdÿ fikir­lÿ­øirdim.
Mÿn evÿ daxil oldum. Karolin hÿlÿ papaüûnû ÷ûxarûb,
pla­øûnû soyunmamûødû. Gþrönör, haradansa yenicÿ qayûdûb.
Mÿni gþrÿn kimi birbaøa mÿtlÿbÿ ke÷di:
 A
– Cÿnab Ekroydu gþrdöm.
– Hÿ? – dedim. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Onu yolda saxladûm, lakin tÿlÿsdiyini bÿhanÿ edib
getmÿk istÿyirdi.
Bu, mÿni tÿÿccöblÿndirmÿdi, ÷önki Ekroydun miss
Qanetÿ mönasibÿti necÿydisÿ, Karolinÿ dÿ elÿydi. Di gÿl
ki Karolindÿn yaxa qurtarmaq olduqca ÷ÿtindir, bÿlkÿ dÿ,
qeyri-mömköndör.
– Ralf haqqûnda bildiyimi Ekroyda danûødûm. Tÿÿccöb­
lÿndi. Burada olmasûnû he÷ aülûna da gÿtirmirdi. Mÿnÿ dedi
ki, sÿhv edirÿm. Eøitdin dÿ! Mÿn! Þzö dÿ sÿhv edirÿm!
– Tÿÿccöblödör, – kinayÿ ilÿ dedim, – gÿrÿk o, sÿni
÷oxdan tanûyaydû.
– Bir dÿ dedi ki, Ralf ilÿ Flora niøanlanûblar.
– Bunu bilirÿm, – iftixarla dedim.
– Kim sÿnÿ deyib? 421
– Tÿzÿ qonøumuz.
Karolin dabanlarû östöndÿ fûrlandû. Sonra sþhbÿtin isti­
qa­mÿtini dÿyiødi:
– Ekroyda dedim ki, Ralf “Tri bors” mehmanxanasûnda
qalûr.
– Karolin, – dedim, – xÿbÿr÷ilik etmÿklÿ insanlara
ziyan vurursan. Bu barÿdÿ fikirlÿø.
– Yalandûr, – bacûm dedi, – insanlar hÿr øeyi bilmÿlidir.
Eøitdiyim sþzö sahibinÿ ÷atdûrmaüû þzömÿ borc bilirÿm.
Cÿnab Ekroyd mÿnÿ tÿøÿkkör etdi.
– Hÿ, – dedim. Bilirdim ki, sþhbÿtin davamû var.
– Deyÿsÿn, o, mehmanxanaya sarû getdi, amma Ralf
orada deyil.
– Niyÿ?
– Aüaclarûn arasû ilÿ qayûdanda...
– Aüaclarûn arasû ilÿ qayûdanda? – deyÿ onun sþzönö
yarûm÷ûq kÿsdim. Karolinin yanaüû alma kimi qûpqûrmûzû oldu.
– Hava yaxøû idi, dedim, bir az gÿziøim, tÿmiz hava alûm.
Buna gþrÿ dÿ kÿndin kÿnarûndakû meøÿ ilÿ geri qayût­dûm.
Sarû libasûnû geyinmiø meøÿ ilin bu fÿslindÿ ÷ox qÿøÿng
gþrönör.
Karolin meøÿni nÿ ilin bu fÿslindÿ xoølayûr, nÿ dÿ baøqa
fÿslindÿ. Hÿmiøÿ onu pislÿyir, deyir ki, adama xoøagÿlmÿz
hisslÿr aøûlayûr. Onu meøÿyÿ aparan qövvÿ baøqadûr. Nÿsÿ
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

yeni bir mÿlumat þyrÿnmÿk arzusudur. Ora cavanlarûn gþröø

yeridir. Kÿndin oülanlarû ilÿ qûzlarû baøqa yer tap­ma­yûb ora­
da gþröøörlÿr. Hÿmin yer bir tÿrÿfdÿn Fenli Parka bitiøir.
– Hÿ, – dedim, – iøindÿ ol.
– Aüaclarûn arasû ilÿ qayûdanda sÿs eøitdim.
Karolin susdu.
– Sonra?
– Biri Ralf Paton idi. Onu tanûdûm. O birisi qûz idi.
ßlbÿt­tÿ, qulaq asmaq istÿmirdim...
– Hÿ, ÿlbÿttÿ, qulaq asmaq istÿmirdin, – istehza ilÿ
dedim, lakin istehzam Karolinÿ tÿsir etmÿdi.
– Èstÿr-istÿmÿz sÿslÿrini eøidirdim. Qûz nÿ isÿ dedi, Ralf
cavab verdi. Yaman hirsli idi. “ßzizim, – o deyirdi, – qoca
mÿnÿ bir sent dÿ vermÿz. Son vaxtlar onu lap boüaza yûü­mû­
øam. Bir øey dÿ olsa, sÿbri tökÿnÿcÿk. Bizÿ isÿ pul lazûmdûr.
422 O þlÿn kimi mÿn varlanacaüam, dþvlÿtli olacaüam. Doü­ru­
dur, yaxøû adam deyil, ancaq pulu baøûndan aøûr. Èstÿ­mi­
rÿm ki, o, vÿsiyyÿtini dÿyiøsin. Sÿn bu iøÿ qarûøma, hÿr øeyi
þzöm yoluna qoyacaüam”. Elÿ bu cör dÿ dedi. Sonra aya­
üûmûn altûndakû quru ÷þp sûnûb sÿs saldû vÿ onlar sÿslÿ­rini
al÷aldaraq ÷ûxûb getdilÿr. Onlarûn arxasûnca qa÷mayacaq­
dûm ki... Buna gþrÿ qûzû tanûya bilmÿdim.
– Belÿ de. Sÿn, yÿqin, mehmanxanadakû bara gedib­
sÿn ki, bir qÿdÿh konyak i÷ÿsÿn vÿ gþrÿsÿn: barda iølÿyÿn
hÿr iki qûz oradadûrmû?
– Bu, barda iølÿyÿn qûz deyildi, – Karolin inamla dedi,
– Flora Ekroyd idi, ancaq...
– Ancaq niyÿ xÿlvÿti gþröøsönlÿr? – deyÿ onunla razû­
laødûm.
– ßgÿr Flora deyildisÿ, bÿs kim idi?
Bacûm tÿlÿm-tÿlÿsik qonøuluqdakû qûzlarûn adûnû ÷ÿkib
hÿrÿsindÿ dÿ bir “ÿmma” tapdû.
Karolin, nÿhayÿt, nÿfÿsini dÿrmÿk ö÷ön susanda, þz-
þzömÿ “sÿbir” sþzönö tÿkrar edib evdÿn ÷ûxdûm.
Fikrim mehmanxanaya getmÿk idi. Ralf Paton indiyÿ­
dÿk qayûtmûø olardû.
Mÿn Ralfû ÷ox yaxøû tanûyûrdûm. Elÿ anasûnûn xasiyyÿ­tinÿ
dÿ bÿlÿd idim. Ralfûn tÿbiÿtindÿki bÿzi cÿhÿtlÿr anasûn­dan
miras qalmûødû. Anasûtÿk i÷ki döøkönö olmasa da, xasiy­
yÿtindÿ möÿyyÿn zÿifliklÿr var idi. Tÿzÿ qonøum haqlûdûr,
 A
mötÿnasib bÿdÿnli, idman÷ûlarûn yeriøinÿ oxøar yöngöl
yeriøli Ralf anasûtÿk qarabuüdayû idi, gönÿødÿn yanmûø K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

qÿøÿng sifÿti daim gölömsÿyirdi. Ralf Paton adamû ilk
baxûødan ovsunlayan insanlardandûr. Þzö dÿ hisslÿriylÿ
hÿmiøÿ hesablaøandûr. Hÿr øeyÿ laqeyd mönasibÿt bÿslÿyir.
Bununla belÿ, suyuøirindir, hamûmûz onun xÿtrini istÿyirik.
Bÿlkÿ, ona bir kþmÿyim dÿydi?
Mehmanxanada Ralfû xÿbÿr alanda isÿ mÿnÿ cavab
verdilÿr ki, tÿzÿcÿ gÿlib. Yuxarû qalxaraq qapûnû dþymÿdÿn
i÷ÿri daxil oldum.
Elÿ fikirlÿøirdim ki, dilxor olduüundan mÿni qÿbul etmÿ­
yÿcÿk, ancaq ÿksinÿ, qollarûnû geniø a÷ûb mÿnÿ tÿrÿf gÿldi:
– Øeppard! Sÿn hara, bura hara? – gölÿ-gölÿ dedi.
Mÿn qaøqabaüûmû tþkdöm.
– Bu nÿ göndör döøöbsÿn?
– Uzun ÿhvalatdûr, – dedi. – Èølÿrim ÷ox pisdir, doktor. 423
– Olar, – dedim.
O, zÿngin döymÿsini basandan sonra geri qayûdûb
yum­øaq körsödÿ oturdu.
– A÷ûq danûøacaüam, – kÿdÿrlÿ dedi, – iølÿrim ÷ox
pisdir... lap pis. ×ûxûø yolu gþrmörÿm.
– Nÿ olub? – deyÿ soruødum.
– Yenÿ dÿ þgey atamdûr, mÿni rahat buraxmûr.
– Nÿ edib ki?
– Hÿlÿlik he÷ nÿ, ancaq etmÿk istÿyir.
Mehmanxana xidmÿt÷isi i÷ÿri daxil olanda, Ralf i÷ki
sifariø verdi. Xidmÿt÷i qapû arxasûnda yox olan kimi o, qaø­
qaba­üûnû sallayûb dinmÿz oturdu.
– Ciddi øeydir? – deyÿ soruødum.
O, baøûnûn hÿrÿkÿtiylÿ sþzömö tÿsdiqlÿdi.
– Daha tÿngÿ gÿlmiøÿm, – kþvrÿk sÿslÿ dedi.
Sÿsindÿ qeyri-adi ciddilik var idi; o, hÿr øeydÿn þtrö
kefini pozanlardan deyildi.
– Bÿli, – dedi, – ÷ûxûø yolu yoxdur... hÿr øey bitdi.
– Bÿlkÿ, mÿnim kþmÿyim dÿydi, – inamsûzlûqla dillÿn­
dim. O, qÿti hÿrÿkÿtlÿ baøûnû silkÿlÿdi.
– Tÿøÿkkör edirÿm, doktor. Lazûm deyil, bu iøi þzöm
yoluna qoyacaüam.
O susdu, bir azdan aüûr-aüûr tÿkrar etdi:
– Bÿli... bu iøi þzöm yoluna qoyacaüam.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

IV ôÿñèë
FENLÈ PARK

Sÿkkizin yarûsûna iki dÿqiqÿ qalmûø Fenli Parkûn hÿyÿt

qapûsûnûn zÿngini basdûm. Qapûnû Parker – eøikaüasû a÷dû.
Gecÿ sakit olduüundan Fenli Parka piyada gÿlmiødim.
Biz dþrdkönc, ÷ox geniø bir otaüa daxil olduq. Parkerin
kþmÿyi ilÿ plaøû soyundum. Bu vaxt Ekroydûn xoøsimalû
katibi Reymond ÿlindÿ bir dÿstÿ kaüûz Ekroydun iø otaüûna
doüru gedirdi.
– Axøamûnûz xeyir, doktor. Sizi nahara ÷aüûrûblar, yoxsa
xÿstÿ yanûna gÿlibsiniz?
ßlimdÿ qara rÿngli ÷anta var idi, Reymond da sualû
424 buna gþrÿ verdi. Cavab verdim ki, hÿr an mÿni xÿstÿ yanû­
na ÷aüû­ra bilÿrlÿr, odur ki bÿri baødan hazûr gÿlmiøÿm.
Rey­mond baøûnû tÿrpÿdib yoluna davam etdi. Gedÿ-gedÿ
deyirdi:
– Qonaq otaüûna ke÷in. Yolu tanûyûrsûnûz. Xanûmlar indi
ora gÿlÿcÿkÿlÿr. Mÿn ÿlimdÿki kaüûzlarû cÿnab Ekroyda
vermÿliyÿm. Sizin gÿldiyinizi ona deyÿrÿm.
Reymond gþrönÿn kimi Parker ÷ûxûb getmiødi, odur
ki otaqda tÿk qaldûm. Divardan asûlmûø gözgödÿ ÿksimÿ
baxa­raq qalstukumu dözÿltdim, sonra qonaq otaüûnûn
qapû­sûnû a÷maq ö÷ön irÿli getdim. Bu an i÷ÿridÿn qÿribÿ
sÿs gÿldi, mÿn belÿ göman etdim ki, pÿncÿrÿ a÷ûldû. Buna
ÿhÿ­miy­yÿt vermÿsÿm dÿ, yadûmda qaldû.
Qapûnû a÷ûb i÷ÿri ke÷dim. Elÿ bu zaman az qaldû ki,
qonaq otaüûndan ÷ûxmaq istÿyÿn miss Rassel ilÿ toq­qu­
øum. Hÿr ikimiz özrxahlûq etdik.
Miss Rassel gÿncliyindÿ nÿ qÿdÿr gþzÿl imiøsÿ, bu
gþzÿllik hÿlÿ dÿ itmÿmiø, tÿravÿtini qoruyub saxlamûødû.
Sa÷larû gecÿnin qapqara zölmÿtinÿ bÿnzÿyirdi, yanaqlarû
isÿ indiki tÿki qûzardûqda sifÿtindÿki sÿrt ifadÿdÿn ÿsÿr-ÿla­
mÿt belÿ qalmûrdû. Tÿngnÿfÿs olduüundan fikirlÿødim ki,
haradansa qa÷a-qa÷a gÿlirmiø.
– Deyÿsÿn, tez gÿlmiøÿm, – dedim.
– Xeyr. Artûq sÿkkizin yarûsû olub, cÿnab Øeppard, – deyÿ­
rÿk o, bir möddÿt susdu, sonra sþzönÿ davam etdi, – sizin...
 A
gÿlÿcÿyinizi bilmirdim. Cÿnab Ekroyd bu barÿdÿ mÿnÿ he÷
nÿ demÿyib. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

“Yoxsa miss Rassel mÿnim bu evÿ gÿliøimdÿn nara­
zûdûr?”
– Dizinizin aürûsû hÿlÿ ke÷mÿyib? – deyÿ ondan soruø­
dum.
– Elÿ hÿminki kimidir. Missis Ekroyd bir azdan aøaüû
döøÿcÿk, mÿn isÿ getmÿliyÿm. Bu otaqda... Göllÿrÿ su
tþkördöm.
O, otaqdan ÷ûxdû; pÿncÿrÿyÿ yaxûnlaøanda fikirlÿødim
ki, miss Rassel nÿ sÿbÿbÿ otaqda olmasûnû bir øeylÿ
ÿlaqÿlÿndirmÿk istÿyirdi. Bir dÿ otaüa girmÿmiødÿn ÿvvÿl
i÷ÿridÿ eøitdiyim sÿs mÿni maraqlandûrdû. Hÿyÿtÿ a÷ûlan
pÿncÿrÿlÿr fransûz tipliydi. Odur ki sÿs onlardan gÿlÿ
bilmÿzdi. Bÿlkÿ, yanan kþmörön sÿsi idi? Xeyr, hÿmin sÿs
kþmör ÷ûrtûltûsûna oxøamûrdû. Bÿlkÿ, bu sÿs siyirmÿnin sÿsi­ 425
dir? Bu mömkön deyildir. Onda bu sÿs nÿ idi?
Doürusu, hÿmin sÿsin sirri mÿni elÿ-belÿ, þtÿri
maraqlandûrûrdû. Sadÿcÿ, beynimi narahat edÿn suala
cavab tapmaq istÿyirdim.
Diqqÿtimi otaqdakû gömöøvari miz cÿlb etdi; onun
öst qapaüû øöøÿdÿn hazûrlandûüûndan i÷ÿrisindÿki ÿøyalar
gþrönördö. Orada gömöødÿn hazûrlanmûø fiqurlar, kral
I ×arlzûn uøaq vaxtû geydiyi ayaqqabû, ×in mÿmulatlarû,
÷oxlu Afrika nömunÿlÿri var idi. Nömunÿlÿrdÿn birinÿ
yaxûndan baxmaq ö÷ön qapaüû qaldûrdûm, lakin o, ÿlimdÿn
söröøöb aøaüû döødö. Bu eøitdiyim sÿs mÿnÿ tanûø gÿldi.
Sÿs qapaq aøaüû döøÿrkÿn ÷ûxmûødû. Qapaüû tÿzÿdÿn bir-
iki dÿfÿ a÷ûb-þrtdöm. Sonra onu bir dÿ a÷dûm.
Flora Ekroyd otaüa daxil olanda, “gömöø masa”nûn
qapaüû a÷ûq qalmûødû.
Bir ÷oxlarû Flora Ekroydu xoølamasa da, gþzÿlliyinÿ
mÿf­tun olmaya bilmÿzlÿr.
Onun gþzÿlliyi hamûnû þzönÿ ÿsir etmiødi. Floranûn
skan­dinaviyalûlara xas sarûøûn sa÷larû, Norve÷ kþrfÿzinin
suyutÿk mavi gþzlÿri var. Dÿrisinin rÿngi söd kimi aüap­
paqdûr. ×iyinlÿri uøaq ÷iyinlÿrinÿ oxøayûr, ombalarû qÿøÿng­
dir. Tanûø hÿkimlÿr bu qûzûn saülamlûüûna hÿsÿd aparûrlar.
Flora “gömöø masa”ya yaxûnlaøûb kral I ×arlzûn uøaq
ayaqqabûsû geyindiyinÿ øöbhÿ ilÿ yanaødû.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Ènanmûram ki, – miss Flora sþhbÿtinÿ davam etdi,

– bu ayaqqabûnû geyib gÿzmiølÿr. Ömumiyyÿtlÿ, bunun he÷
bir mÿnasû yoxdur. Corc Ellist “Su dÿyirmanû” ÿsÿrini adi
qÿlÿmlÿ yazûb; sÿnÿtkarû sevÿn øÿxs hÿmin qÿlÿmi yadigar
saxlamaqdansa, ÿsÿrin þzönö oxusa, daha yaxøû olar.
– Zÿnnimcÿ, siz bu cör kþhnÿ ÿsÿrlÿri oxumursunuz?
– Sÿhv edirsiniz, doktor Øeppard. Mÿn “Su dÿyirmanû”
ÿsÿrini xoølayûram.
Flora örÿyimdÿn xÿbÿr verdi. Gÿnc xanûmlarûn son
zamanlar oxuduqlarû kitablar adamû dÿhøÿtÿ gÿtirir.
– Mÿni tÿbrik etmÿk istÿmirsiniz, doktor Øeppard?
– Flora dedi. – Yoxsa xÿbÿriniz yoxdur?
O, sol ÿlini irÿli uzatdû. Ö÷öncö barmaüûnda mirvari
qaølû özök vardû.
– Ralfa ÿrÿ gedirÿm, ÿmim bu iødÿn ÷ox razû qalûb. Axû
426 mÿn þz ailÿmizdÿ qalacaüam.
Onun iki ÿlini dÿ ovcumun i÷inÿ alûb sûxdûm.
– Niøanlû olduüumuz bir aydûr, – Flora buz kimi soyuq
sÿslÿ dedi, – ancaq elanû qÿzetdÿ dönÿn vermiøik. ßmim
Krosstonzu tÿmir etdirdikdÿn sonra bizÿ verÿcÿk. Kÿnd
tÿsÿrröfatû iølÿriylÿ mÿøüul olacaüûq. Qûø aylarûnda ov
edÿ­cÿk, bÿzÿnsÿ øÿhÿrdÿ yaøayacaüûq. Yay aylarûnda isÿ
yelkÿnli qayûqda sÿyahÿtÿ ÷ûxacaüûq. Dÿniz xoøuma gÿlir.
Dini ayinlÿri þyrÿnÿcÿk, “Analar yûüûncaüû” cÿmiyyÿtinin
özvö olacaüam.
Missis Ekroyd otaüa daxil oldu. Gecikdiyi ö÷ön özr istÿdi.
Mÿnim missis Ekroyddan zÿhlÿm gedir. Þzö bir dÿri,
bir sömökdör, ancaq sinÿsi daø-qaøla parûldayûr. Belÿ qadûn
insanda ikrah doüurur. Onun xûrda, sþnök gþzlÿri var,
onlar kþvrÿlib yaøarsa da, onun sÿrt vÿ soyuq ifadÿsi he÷
vaxt itmirdi.
Floranû pÿncÿrÿnin yanûnda tÿk qoyub, missis Ekroy­
dun yanûna getdim. O, sömöklÿri ÷ûxmûø ÿlini mÿnÿ tÿrÿf
uzatdû vÿ dÿrhal danûømaüa baøladû:
– Xÿbÿrin varmû ki, Flora niøanlanûb? Bu iø ÿla oldu.
Onlar elÿ ilk baxûødan bir-birinÿ vurulublar. Oülan qûza
yaraøûr, qûz da oülana. Biri qarabuüdayû, digÿri sarûøûn. ßziz
doktor, ana örÿyi ö÷ön bu, bir tÿsÿllidir.
Missis Ekroyd kþksönö þtördö, lakin sÿrt ifadÿli gþzlÿri
gizlicÿ mÿni sözördö.
 A
– Sÿhÿrdÿn bir fikir mÿnÿ rahatlûq vermir. Siz ÿziz
Rocerin kþhnÿ dostusunuz. Biz sizin sþzlÿrinizÿ inanûrûq. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Mÿnim vÿziyyÿtim belÿdir ki, mÿnÿ olmaz. Gþrön nÿ qÿdÿr
iø var: misal ö÷ön, toy xÿrci, ev xÿrci. Rocer Floranûn adûna
pul ke÷irmÿk istÿyir, lakin pul mÿsÿlÿsindÿ o, bir az baøqa
cördör. Yÿqin, bilirsiniz, sÿnaye sahibkarlarûnûn hamûsû
belÿ­dir. Siz ancaq bunu ona eøitdirin. Flora sizi ÷ox sevir.
Cÿmi iki ildir ki, sizi tanûyûrûq, buna baxmayaraq, ÿn yaxûn
dostumuz hesab edirik.
Qonaq otaüûnûn qapûsû a÷ûlanda missis Ekroyd bÿla­üÿtli
nitqinÿ son qoydu. Bu, örÿyimcÿ oldu. Nÿ baøqalarûnûn
iøinÿ qarûømaq istÿyirÿm, nÿ dÿ Ekroydla Flora haqqûnda
danûømaq – he÷ birinin mÿnÿ aidiyyÿti yoxdur. ßks tÿq­
dirdÿ bu sþzlÿri missis Ekroyda demÿli olacaqdûm.
– Doktor, siz mayor Blantû tanûyûrsûnûz?
– Bÿli, tanûyûram, – dedim. 427
Hektor Blantû ÷ox adam tanûyûr, o, þzönÿ ad-san qaza­
nûb. Blant kölli miqdarda vÿhøi heyvan ovlayûb. Onun haq­
qûnda sþz döøÿndÿ belÿ deyirlÿr: “Blant... o höndörboy,
cÿsur oülanû nÿzÿrdÿ tutursunuz?”
Onun Ekroydla dostluüu hÿmiøÿ mÿni tÿÿccöblÿndirib,
÷önki xasiyyÿtlÿri baøqa-baøqadûr. Hektor Blant Ekroyddan
beø yaø bþyökdör. Onlarûn dostluüu uøaqlûq illÿrindÿn
baølayûb. Sonralar hÿyat yollarû ha÷alansa da, dostluq
ÿlaqÿlÿrini saxlayûblar. Blant iki ildÿ bir dÿfÿ Fenliyÿ gÿlir vÿ
iki hÿftÿ burada qalûb istirahÿt edir. Qapûdan i÷ÿri girÿndÿ
odlu baxûølû, iribuynuzlu, nÿhÿng heyvan kÿllÿsi ilÿ öz-özÿ
gÿlirsÿn. Aralarûndakû dostluüun rÿmzi ifadÿsi olan bu hey­
van kÿllÿsini Ekroyda Blant hÿdiyyÿ etmiødir.
Blant yöngöl, lakin qÿtiyyÿtli addûmlarla otaüa daxil
oldu.
O, ortaboylu, saülam bÿdÿnli, enlikörÿk kiøidir. Özö­
nön rÿngi misÿ ÷alûr vÿ adÿtÿn, ifadÿsiz olur. Onun boz
rÿngli gþzlÿri harayasa uzaqlara – mÿchul nþqtÿyÿ zillÿnir.
Danûø­maüû sevmir. Danûøanda insanda elÿ tÿsÿvvör yaranûr
ki, sþz­lÿr aüzûndan göclÿ ÷ûxûr.
O, kobud sÿslÿ: “Kefiniz necÿdir, Øeppard?” – deyÿrÿk
buxarûnûn qarøûsûnda dayandû. Gþzlÿri, adÿti özrÿ, uzaqlara
zillÿndi; sanki, ÿl÷atmaz Timbukti øÿhÿrindÿ nÿsÿ tapma­üa
hazûrlaøûrdû.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Mayor Blant, – deyÿ Flora sþzÿ baøladû, – istÿyirÿm

ki, bu Afrika nömunÿlÿri haqqûnda mÿnÿ bir mÿlumat
verÿsiniz. Sÿhv etmirÿmsÿ, sizin bu barÿdÿ zÿngin mÿlu­
matûnûz vardûr.
Hektor Blantûn qadûn cinsindÿn zÿhlÿsi gedir, lakin
“gömöø masa”nûn qarøûsûnda dayanmûø Floraya bþyök
hÿvÿslÿ qoøuldu. Onlar eyni zamanda mizÿ sarû ÿyildilÿr.
Missis Ekroyd pul barÿsindÿki sþhbÿtinÿ qayûtmasûn
deyÿ noxudlarûn yeni, øirin nþvöndÿn danûømaüa baøla­
dûm. Noxudlarûn bu nþvö haqqûnda sÿhÿr “Deyli meyl ”
qÿzetindÿ oxumuødum. Missis Ekroyd baøûnû bu cör mÿlu­
matla doldurmasa da, þzönö savadlû qadûn kimi gþs­
tÿrmÿyi xoølayûr, arabir “Deyli meyl ” qÿzetinÿ dÿ baxûr.
Ekroyd katibi ilÿ birlikdÿ otaüa daxil olanda sþhbÿtimiz
yaman qûzûømûødû.
428 Parker elan etdi ki, nahar hazûrdûr.
Mÿn nahar stolunun arxasûnda missis Ekroydla Flora­
nûn arasûnda oturmuødum. Missis Ekroydun yanûnda Blant,
sonra isÿ Cefri Reymond oturmuødular.
Nahar örÿka÷an deyildi. Ekroyd þz daxili alÿminÿ qapûl­
mûødû: susur, he÷ nÿ yemirdi. Sþhbÿt edÿnlÿr ancaq biz idik
– missis Ekroyd, Reymond vÿ mÿn. Ekroydun ÿhvalû qar­
daøû qûzûna da sirayÿt etmiødi. Blant isÿ, adÿti özrÿ, susurdu.
Ekroyd nahar qurtaran kimi qoluma girib mÿni iø ota­
üûna apardû.
– Bizÿ bircÿ dÿfÿ qÿhvÿ gÿtirÿcÿklÿr. Vÿssalam. Baø­qa
he÷ kÿs narahat etmÿyÿcÿk, – dedi. – Reymonda sÿrÿn­
cam vermiøÿm.
Diqqÿtlÿ ona baxdûm. Hÿyÿcanlû idi. Ekroyd otaqda bir
möddÿt var-gÿl etdi. Parker qÿhvÿ gÿtirÿndÿn sonra buxa­
rûnûn qarøûsûndakû körsödÿ oturdu.
Otaq rahat idi. Divara kitab rÿflÿri dözölmöødö. Östönÿ
mavi rÿngli þrtök ÷ÿkilmiø körsölÿr höndör idi.
Nÿhÿng yazû masasû pÿncÿrÿnin qÿnøÿrindÿ durmuø­du.
Kaüûzlar vÿ sÿnÿdlÿr onun östönÿ nizamla yûüûlûb qalaq­lan­
mûødû. Dÿyirmi mizin östöndÿ möxtÿlif jurnallar vÿ idman
qÿzet­lÿri pÿrakÿndÿ halda sÿpÿlÿnmiødi.
– Xÿstÿliyim tÿzÿdÿn baølayûb, yaman aürûyûram, – deyÿ
Ekroyd ÿlindÿki fincandan bir qurtum i÷di. – Gÿrÿk hÿb­
lÿr­dÿn bir ne÷ÿsini mÿnÿ verÿsÿn.
 A
Demÿk, o, gþröøömözön sÿbÿbini tibbi möayinÿ ilÿ
ÿla­qÿ­lÿn­dirmÿk istÿyir. ×ox gþzÿl. Onda bu sÿhnÿdÿ mÿn K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

dÿ þz rolumu oynayacaüam.
– Narahat olmayûn. Hÿblÿri þzömlÿ gþtörmöøÿm.
– ßla. Verin gþrÿk.
– Hÿblÿr mÿnim ÷antamdadûr. Èndi gÿtirÿrÿm.
Ekroyd ayaüa qalxûb yolumu kÿsdi.
– Þzönÿ ÿziyyÿt vermÿ, Parker gedib ÷antanû gÿtirÿr...
Parker, hÿkimin ÷antasûnû gÿtirÿrsÿn.
– Oldu, ser.
Parker getdi. Mÿn aüzûmû a÷ûb sþz demÿk istÿyirdim ki,
Ekroyd ÿlini yellÿdi:
– Sÿbir elÿ. Hÿlÿ vaxtû deyil. O qÿdÿr ÿsÿbiyÿm ki, þzö­
mö ÿlÿ ala bilmirÿm.
Onu baøa döøördöm. ×ox narahat idim. Örÿyimÿ nÿsÿ
dammûødû. 429
– Pÿncÿrÿ baülûdûr? – qÿflÿtÿn mÿndÿn soruødu.
Ekroydun bu sualû mÿni tÿÿccöblÿndirsÿ dÿ, ayaüa
qal­xûb pÿncÿrÿyÿ sarû getdim. Pÿncÿrÿlÿr adi idi, fransûz tipli
deyildi. Mavi rÿngli qalûn vilvet pÿrdÿlÿr aøaüû ÷ÿkilmiødi,
pÿn­cÿrÿ isÿ a÷ûq idi.
Yerimÿ qayûdanda Parker otaüa daxil olub gÿtirdiyi
÷an­tanû mÿnÿ verdi.
– Hÿr øey qaydasûndadûr, – dedim.
– Pÿncÿrÿnin cÿftÿsini ke÷irdin?
– ßlbÿttÿ. Bu nÿ sþzdör? Nÿ olub, Ekroyd?
Qapû Parkerin arxasûnca baülanmasaydû, mÿn bu sualû
vermÿzdim.
Ekroyd fikrÿ getdi. Nÿhayÿt, dillÿndi:
– Vÿziyyÿtim aüûrdûr, – xeyli susduqdan sonra ÿlavÿ
etdi, – hÿb-zad istÿmirÿm. Bunu Parkerÿ gþrÿ dedim.
Qul­luq­÷u­lar hÿr øeyÿ burun soxurlar. Yerindÿ rahat ÿylÿø.
Qulaq as, qapûlar da baülûdûr?
– Baülûdûr. Narahat olmaüa dÿymÿz.
– Øeppard, iyirmi dþrd saat ÿrzindÿ mÿn nÿ ÷ÿkmi­øÿm
– ancaq þzöm bilirÿm. Ailÿm daüûlûr. Ralf mÿni tÿngÿ gÿti­
rib, ancaq biz baøqa mÿsÿlÿ barÿdÿ danûøacaüûq. Baø­qa...
tama­milÿ baøqa mÿsÿlÿ barÿsindÿ!.. Nÿ etmÿk lazûm oldu­
üunu bilmirÿm.
– Nÿ olub ki?
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Ekroyd susdu. Bir sþz demÿyÿ ÷ÿtinlik ÷ÿkirdi. Lakin

verdiyi sual mÿni ÷aødûrdû, fikirlÿrimÿ son qoydu:
– Øeppard, Eøley Ferrars xÿstÿlÿnÿndÿ ona sÿn baxûb­
san, doürudur?
– Doürudur.
O bilmirdi nþvbÿti sualû necÿ versin.
– Belÿ bir øey he÷ aülûna gÿlibmi... mm... onu zÿhÿr­
lÿ­yiblÿr?
Fikrÿ getdim. Cavabûm ÿsaslû olmalûydû, ÷önki Rocer
Ekroyd Karolin deyildi.
– Sÿninlÿ a÷ûq danûøacaüam, – deyÿ sþzÿ baøladûm,
– o vaxt belÿ bir øey aülûma gÿlmiødi, ancaq... bacûm þz
øöbhÿsini mÿnÿ sþylÿyib. Odur ki bu fikir beynimdÿn
÷ûxmûr. Hÿr halda, boø øeydir.
– Onu zÿhÿrlÿyiblÿr, – Ekroyd dedi.
430 O, göclÿ danûøûrdû.
– Kim zÿhÿrlÿyib? – tez soruødum.
– Arvadû.
– Bunu sÿnÿ kim deyib?
– Onun arvadû.
– Nÿ vaxt?
– Dönÿn! Aman Allah! Dönÿn! Ancaq sanki, östöndÿn
yöz il þtöb!
Xeyli susandan sonra danûømaüa baøladû:
– Mÿni baøa döøörsÿn, Øeppard? Bunu sÿnÿ etibar
edib deyirÿm, ÷önki sÿn mÿnim ÿn istÿkli dostum, sir­
da­øûmsan. He÷ kÿsÿ demÿ ha... mÿnÿ sÿnin mÿslÿhÿtin
lazûm­dûr... Bu aüûrlûqda dÿrdi tÿk ÷ÿkÿ bilmÿrÿm. Nÿ etmÿ­
liyÿm?
– Mÿsÿlÿni ÿvvÿldÿn danûø, gþrÿk nÿ olub? – dedim.
– He÷ nÿ baøa döømörÿm. Nÿ ö÷ön missis Ferrars bunu
etiraf etdi?
– Mÿsÿlÿ belÿ olub. Ö÷ ay bundan ÿvvÿl missis Fer­
rarsla evlÿnmÿk qÿrarûna gÿldim, lakin o, xahiøimi rÿdd
etdi. Èkinci dÿfÿ tÿklif edÿndÿ razûlaødû, amma tapøûrdû ki,
niøanûmûzû ÿrinin ili ÷ûxandan sonra elan edim. Dönÿn ona
zÿng vurub dedim ki, ÿrinin vÿfatûndan bir il ö÷ hÿftÿ þtöb,
buna gþrÿ dÿ gÿrÿk niøanûmûzû elan edÿk. Dözö, son vaxt­
lar o, yaman dÿyiømiødi. Nÿhayÿt, dþzmÿyib hÿr øeyi
danûødû... hÿr øeyi. Zalûm ÿrinÿ artan nifrÿti haqda, mÿnÿ
 A
bÿs­lÿdiyi mÿhÿbbÿt vÿ... dÿhøÿtli silah haqqûnda. Zÿhÿr
barÿsindÿ! Aman Allah! Necÿ dÿ amansûz qÿtldir! K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Onun özöndÿki dÿhøÿtlÿ nifrÿt bir-birinÿ qovuøub
eybÿ­cÿr ifadÿ yaratmûødû. Ola bilsin, missis Ferrars da
bu ifa­dÿni gþrmöødö. Ekroyd mÿhÿbbÿt naminÿ gözÿøtÿ
gedÿn aøiq­lÿrdÿn deyildi... Olduqca nömunÿvi vÿtÿndaødûr.
Ekroyd­dakû saflûq, tÿmizlik vÿ qanuna itaÿtkarlûq onu sev­
diyi qadûndan uzaqlaødûrmûødû.
– Hÿ, – nÿ ö÷önsÿ astadan dedi, – hÿr øeyi boynuna
alûb danûødû. Gþrönör, bunu kimsÿ bilirmiø, ÷önki hÿdÿ-
qorxu gÿlÿrÿk ondan pul alûrmûø. Onu da dÿli edÿn bu idi.
– Bÿs hÿmin adam kimdir?
Ralf Patonla missis Ferrarsûn qoøa øÿkli birdÿn-birÿ
gþzömön þnöndÿ canlandû. Baølar bir-birinÿ yaxûn dur­
muødu. Elÿ bil, mÿni iflic vurdu. Tÿsÿvvör edÿndÿ ki...
o! ...Yox, ola bilmÿz. Gönortacaüû Ralfla gþröøÿndÿ ÷ox 431
sÿmimi, mehriban danûøûrdû. Boø sþzdör!
– Adûnû demÿdi, – Ekroyd davam etdi. – Hÿmin ada­
mûn qadûn vÿ ya kiøi olduüunu bilmirÿm. Hÿr halda...
– Kiøi olar, – deyÿ onunla razûlaødûm. – De gþröm,
buna inanûrsanmû?
Ekroyd ÿllÿri ilÿ baøûnû qucaraq zarûdû:
– Ènanmaq olmur... Aman Allah, lap aülûmû itirmiøÿm...
Yox, bu, ola bilmÿz. Gþr nÿ deyirÿm, Øeppard. Onun
sþzön­dÿn belÿ baøa döødöm ki, bu adam mÿnim ailÿ
özvlÿ­rim­dÿn biridir. Bu isÿ qeyri-mömköndör. Gþrönör,
onu sÿhv baøa döømöøÿm.
– Ona nÿ dedin? – deyÿ soruødum.
– Nÿ deyÿ bilÿrdim? O, hÿr øeyi boynuna alûb mÿnÿ
danûøandan sonra mÿn dÿ onun cinayÿt yoldaøû olurdum.
Odur ki bu “yökdÿn” xilas olmaq ö÷ön bir tÿdbir döøönöb
tapmalûydûm. O, mÿni ÷ox gþzÿl baøa döødö vÿ xahiø etdi
ki, 24 saat ÿrzindÿ he÷ nÿyÿ ÿl atmayûm, sakit durum.
Ona hÿdÿ-qorxu gÿlÿn ÿclafûn adûnû demÿdi. Fikirlÿødi ki,
onu tanûsam, hÿmin adamûn yanûna gedib aüzûnû-burnunu
ÿzÿcÿyÿm, pis vÿziyyÿtdÿ isÿ o qalacaq. ßlavÿ etdi ki,
24 saat tamam olmamûø mÿnÿ bir xÿbÿr deyÿcÿk. Aman
Allah! Ènan, Øeppard, onun nÿ demÿk istÿdiyini aülûma da
gÿtirmirdim. Sÿn demÿ, intihar edÿcÿkmiø! Buna mÿnÿm
möqÿssir.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Yox, nÿ danûøûrsan? – dedim. – Bu cör fikirlÿri

beynindÿn qov getsin.
– Èndi mÿn nÿ etmÿliyÿm? Yazûq qadûn þlöb, kþhnÿ
palan i÷i tþkmÿyin daha nÿ faydasû?
– Elÿdir, – deyÿ onunla razûlaødûm.
– Bir iø dÿ var. Onu intihar etmÿyÿ vadar etmiø o ÿclafû
necÿ tapmaq olar? Birinci cinayÿtdÿn xÿbÿri var imiø, ikin­
ciyÿ isÿ o þzö bais olmuødur. Qadûn cÿzasûnû aldû. Bÿs o?
– Deyÿsÿn, – sakit sÿslÿ dedim, – hÿmin adamû
tapmaq istÿyirsÿn. Bir øey var ki, onu tapanda bÿrk hay-
köy qopacaq.
– Bilirÿm. Bu, mÿnim aülûma gÿlib. Hÿr øeyi gþtör-qoy
etmiøÿm.
– Demÿk, sÿn haqlûsan, al÷aq cÿzasûnû almalûdûr, lakin
bu iøin sonunu da fikirlÿømÿk lazûmdûr.
432 Ekroyd ayaüa qalxûb otaqda obaø-bubaøa gÿzdi, sonra
yerinÿ qayûdûb körsödÿ oturdu.
– Bura bax, Øeppard, ÿgÿr ondan bir xÿbÿr gÿlmÿsÿ,
aramûzdakû sþhbÿti unudarûq.
– Bu nÿ demÿkdir: “Ondan bir xÿbÿr gÿlmÿsÿ?” – tÿÿc­
cöblÿ soruødum.
– Örÿyimÿ damûb ki, o, mÿnÿ þlmÿmiødÿn ÿvvÿl kaüûz
yazûb.
Mÿn baøûmû yellÿdim.
– Hÿlÿ ondan mÿktub almayûbsan? – deyÿ soruødum.
– ßminÿm ki, Øeppard, o, mÿnÿ yazdûüû mÿktubu
po÷tla gþndÿrib. Þzö dÿ intihar edib ki, onu bu vÿziyyÿtÿ
gÿtir­miø hÿmin adamdan intiqam alsûnlar. O gön onu gþr­
sÿy­dim, adamûn adûnû mÿnÿ deyÿrdi vÿ intiqam almaq
barÿ­dÿ bir øey fikirlÿøÿrdik. – Fÿhmÿ, örÿyÿdammaya ina­
nûr­sanmû? – mÿnÿ baxûb soruødu.
– Ènanûram, dedim, – ancaq fÿhm mÿntiqÿ zidd olma­
malûdûr. Sÿn necÿ dedin, ondan bir xÿbÿr...
Sþzöm aüzûmda qaldû. Qapû sÿssiz a÷ûldû vÿ Parker
ÿlin­dÿ mÿcmÿyi otaüa daxil oldu. Mÿcmÿyidÿ bir ne÷ÿ
mÿk­tub var idi.
– Axøam po÷tu, ser, – deyÿ o, mÿcmÿyini Ekroyda
uzatdû.
Parker boø fincanlarû gþtöröb otaqdan ÷ûxdû. Nÿzÿr­
lÿrim tÿzÿdÿn Ekroyda dikildi. Onu, sanki, ildûrûm vur­
 A
muødu: uzunsov, mavi zÿrfi ÿlindÿ tutmuø, digÿr zÿrflÿr isÿ
yerÿ sÿpÿlÿnmiødi. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Onun xÿttidir, – pû÷ûltû ilÿ dedi. – Deyÿsÿn, dönÿn
gecÿ yola salûb. Þlöm... mm... qqqabb...
O, zÿrfin i÷indÿn östö yazûlmûø bir ne÷ÿ vÿrÿq ÷ûxartdû.
Nÿzÿrlÿrini onun östönÿ topladû.
– Pÿncÿrÿ baülûdûr?
– Baülûdûr. Necÿ bÿyÿm?
– Bötön gön ÿrzindÿ mÿnÿ elÿ gÿlib ki, kimsÿ mÿni
izlÿyir. Bu nÿdir?..
O, arxaya ÷evrildi. Mÿn dÿ ÷evrildim. Sanki, kimsÿ
qapûnû sÿssiz a÷maüa ÷alûøûrdû. Mÿn tez qapûya tÿrÿf gedib
onu a÷dûm. Dÿhlizdÿ he÷ kÿs yox idi.
– Hamûsû ÿsÿbdÿndir, – Ekroyd burnunun altûnda
mûzûl­dandû.
O, bökölö kaüûz vÿrÿqlÿrini a÷ûb oxumaüa baøladû: 433

“Mÿnim ÿziz, istÿkli Rocerim, elÿ gönahlar var­dûr ki,

onlarû baüûølamaq qeyri-mömköndör. Èølÿ­di­yin gönahûn
cÿzasûnû gÿrÿk ÷ÿkÿsÿn. Bunu mÿn baøa döøörÿm, hÿmin
fikri sÿnin özöndÿ dÿ oxudum. Yeganÿ ömi­dim inti­har­
dûr. Hÿyatûmû son bir il ÿrzindÿ cÿhÿnnÿmÿ dþn­dÿr­miø
adamdan inti­qam almaüû sÿnÿ tapøûrûram. O vaxt onun
adûnû sÿnÿ demÿdim, indisÿ hÿr øey mÿlum ola­caq.
Oülum-qûzûm, yaxûn qohumlarûm yoxdur, odur ki he÷
nÿdÿn ÷ÿkinmÿ. Rocer, mÿnim ÿziz Rocerim, xahiø edi­
rÿm, bu iøÿ sÿni tÿhrik etdiyim ö÷ön mÿni ÿfv et, axû he÷
nÿ edÿ bilmÿ­di­yimdÿn...”
O, mÿktubun bu yerinÿ ÷atanda susdu vÿ:
– Özr istÿyirÿm, Øeppard, – dedi, – mÿktubu tÿklikdÿ
oxuyacaüam. Mÿktub ancaq vÿ ancaq mÿnim ö÷ön yazûlûb.
O, kaüûzlarû qatlayûb yenidÿn zÿrfÿ qoydu.
– Tÿklikdÿ oxuyacaüam, – dedi.
– Yox, – deyÿ hÿyÿcanla qûøqûrdûm, – elÿ indi oxu.
Ekroyd tÿÿccöblÿ mÿnÿ baxdû.
– Özr istÿyirÿm, – dedim. Yanaqlarûm od tutub yanûrdû.
– Sþzöm budur ki, mÿktubu indi oxuyub baøa ÷atdûrsay­
dûnûz, pis olmazdû.
Ekroyd baøûnû buladû:
– Yox, oxumayacaüam.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Þzöm dÿ bilmirdim ki, nÿ sÿbÿbÿ hÿmin mÿktubun

axûra qÿdÿr oxunmasûnda israr edirdim.
– He÷ olmasa, hÿmin adamûn adûnû de, bilÿk, – deyÿ
ondan xahiø etdim.
Ekroydda qatûr inadkarlûüû var: bir øeyi ondan nÿ qÿdÿr
÷ox xahiø etsÿn, o qÿdÿr ÷ox inad gþstÿrÿcÿk. Dediyindÿn
dþnmÿyÿcÿk. Buna gþrÿ dÿ susdum. Mÿktubu saat doq­
quza iyirmi dÿqiqÿ qalmûø gÿtirdilÿr, doqquza on dÿqiqÿ
qalmûø hÿmin mÿktubun i÷indÿ nÿ yazûldûüûnû bilmÿdÿn
otaqdan ÷ûxdûm. ßlimi qapûnûn dÿstÿyindÿn ÷ÿkmÿyÿrÿk
arxaya boylandûm. Þz-þzömdÿn soruødum: “Bÿlkÿ, otaq­
da yarûm÷ûq gþrdöyöm bir iø qalûb?” Deyÿsÿn, he÷ nÿ
qalmayûb. Qapûnû þrtöb irÿli addûmladûm.
Parkerin dÿhlizdÿ gþrönmÿsi mÿni diksindirdi. O, mÿni
gþröb duruxdu. Mÿnÿ elÿ gÿldi ki, bu möddÿt ÿrzindÿ Par­
434 ker qapûnûn arxasûndan bizÿ qulaq asûrmûø. Bu insanûn nÿ
yaman piyli, iyrÿnc sifÿti var! Gþzlÿri dÿ tölkö gþzlÿrinÿ
oxøayûrdû.
– Cÿnab Ekroyd he÷ kÿsi qÿbul etmÿyÿcÿk, – buz
kimi soyuq sÿslÿ dedim. – O, mÿnÿ tapøûrdû ki, bunu sizÿ
÷atdûrûm.
– Elÿdir, ser. Bilirsiniz... mm... mÿn zÿng sÿsi eøitdim.
Bu, elÿ aü yalan idi ki, cavab vermÿyi artûq bildim.
Par­ker mÿni zala qÿdÿr þtördö. Paltomu geymÿyÿ mÿnÿ
kþmÿk etdi. Mÿn qatû zölmÿtin ucsuz-bucaqsûz sÿltÿnÿtinÿ
qÿdÿm basdûm. Ay buludlarûn arxasûnda gizlÿnmiødi. Hÿr
øey sakit vÿ qara gþrönördö.
Hÿyÿt qapûsûndan kö÷ÿyÿ ÷ûxanda kilsÿ saatû doqquzu
vurdu. Sol tÿrÿfÿ dþnöb kÿndÿ doüru getmÿk istÿyirdim ki,
ÿks istiqamÿtdÿn gÿlÿn namÿlum øÿxslÿ az qaldû toq­quøam.
– Bu yol Fenli Parka gedir, cÿnab? – onun xûrûltûlû sÿsi
eøidildi.
Mÿn ona baxdûm. Papaüûnû gþzlÿrinin östönÿ salmûø,
pal­to­su­nun yaxalûüûnû qaldûrmûødû. Sifÿti gþrönmÿsÿ dÿ,
cavan adama oxøayûrdû. Sÿsi ÷ox kobud idi.
– Bu, hÿmin evin alaqapûsûdûr, – dedim.
– Tÿøÿkkör edirÿm, cÿnab, – o susdu vÿ dÿxli olmasa
da, – mÿn buralû deyilÿm, gÿlmÿyÿm, – dedi.
Mÿn onun arxasûnca baxdûm. O, hÿyÿt qapûsûndan i÷ÿri
girdi. Qÿribÿdir ki, onun sÿsi mÿnÿ tanûø gÿlirdi, amma
 A
kim olduüunu xatûrlaya bilmirdim. On dÿqiqÿdÿn sonra
artûq evdÿydim. Karolin tez gÿlmÿyimin sÿbÿbini bilmÿk K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

istÿ­yirdi. Onu razû salmaqdan þtrö aülûma gÿlÿni dedim.
Saat onda ayaüa qalxûb ÿsnÿdim. Karolinÿ dedim ki,
yatmaq vaxtûdûr. Karolin kþnölsöz razû oldu. Bu gön cömÿ
idi, cömÿ gönö gecÿ isÿ evdÿki saatlarû qururam. Mÿn,
adÿtim özrÿ, bu iøi yerinÿ yetirirdim. Karolin dÿ qul­luq­
÷ularûn östöndÿ durmuødu ki, evin qapû-pÿncÿrÿsini yaxøû
baülasûnlar.
Biz pillÿkÿnlÿrlÿ yataq otaüûna qalxanda saat on birÿ
on beø dÿqiqÿ iølÿmiødi. Yataq otaüûnûn qapûsûnû a÷ûrdûm
ki, telefon zÿngi eøidildi.
– Missis Beyts, – Karolin dedi.
– Ola bilÿr, – deyÿ cavab verdim.
Pillÿkÿnlÿ aøaüû enÿrÿk dÿstÿyi qaldûrdûm:
– Bÿli... Necÿ?.. ßlbÿttÿ. Bu dÿqiqÿ. 435
Pillÿkÿni qalxûb ÷antamû gþtördöm.
Parkerdir, – deyÿ Karolinÿ sarû qûøqûrdûm, – Fenlidÿn
zÿng vurub. Deyir ki, Rocer Ekroydu þldöröblÿr.

V ôÿñèë
QßTL
Maøûna ÿylÿøib bir gþz qûrpûmûnda Fenliyÿ ÷atdûm.
Qa÷a-qa÷a darvazaya sarû gedib zÿngi basdûm. Qapûnû
a÷an olmadû. Odur ki zÿngi tÿkrarÿn basdûm. Þzö dÿ bir
ne÷ÿ dÿfÿ dalbadal. Nÿhayÿt, alaqapûnûn arxasûndan sÿs
gÿldi. Vÿ mÿn Parkerin laqeyd sifÿtini yenidÿn gþrdöm.
Onu kÿnara itÿlÿyib þzömö hÿyÿtÿ saldûm.
– O haradadûr? – deyÿ ucadan qûøqûrdûm.
– Kim, ser?
– Aüan, cÿnab Ekroyd. Mÿnÿ belÿ baxma, kiøi. Polisÿ
xÿbÿr veribsÿn?
– Polisÿ, ser? Polisÿ xÿbÿr vermiøÿmmi? – deyÿ Parker
gþzlÿrini dþydö.
– Nÿ olub, Parker? ßgÿr, dediyin kimi, aüanû þldö­röb­
lÿrsÿ...
Parker boüulan kimi oldu.
– Aüamû? Þldöröblÿr? Ola bilmÿz, ser!
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Èndi dÿ mÿn tÿÿccöblÿ ona baxdûm.

– Beø dÿqiqÿ ÿvvÿl mÿnÿ zÿng vurub cÿnab Ekroy­
dun þldöyönö xÿbÿr verÿn sÿn deyildin?
– Mÿn, ser? Xeyr!.. Nÿ danûøûrsûnûz? Dÿli olmamûøam ki.
– Demÿk, mÿni aldadûblar. Cÿnab Ekroyda he÷ nÿ
olmayûb.
– Özr istÿyirÿm, ser, zÿng vuran adam mÿnim adûm­
dan danûøûb?
– Hÿ, belÿ dedi: “Bu, doktor Øepparddûr? Danûøan
Fenlinin eøikaüasû Parkerdir. Bizÿ gÿlÿ bilÿrsinizmi? Cÿnab
Ekroydu þldöröblÿr”.
Parkerlÿ mÿn mat-mÿÿttÿl bir-birimizin özönÿ baxdûq.
– Axmaq zarafatdûr, – o, hÿyÿcanla dedi. – ×ox axmaq
zarafatdûr.
– Cÿnab Ekroyd indi haradadûr? – þzöm dÿ bilmirÿm
436 ki, bu sualû niyÿ verdim.
– Hÿlÿ otaüûndan ÷ûxmayûb, ser. Xanûmlar yatûrlar,
mayor Blant vÿ cÿnab Reymond bilyard otaüûndadûrlar.
– Deyirÿm, ona bir baø ÷ÿkim. Narahat etsÿm dÿ,
bu qÿribÿ zarafat mÿni dilxor edib. Gÿrÿk otaüûna gedim.
Onun saü-salamat olduüunu þz gþzlÿrimlÿ gþröm.
– ×ox gþzÿl, ser. Bu zarafat mÿni dÿ dilxor edib. Etiraz
etmÿsÿydiniz, sizinlÿ gedÿrdim.
– Lap yaxøû, – dedim. – Gedÿk.
Mÿn saü tÿrÿfdÿki qapûnû a÷ûb i÷ÿri daxil oldum. Par­ker
dÿ mÿnim arxamca gÿlirdi. Sonra Ekroydun yataq ota­üûna
qalxan pillÿkÿni þtöb onun iø otaüûnûn qarøûsûnda dayandûm.
Qapûnû dþydöm, lakin otaqdan sÿs gÿlmÿdi. Qapûnûn
dÿstÿyini burdum ki, onu a÷am, lakin qapû baülû idi.
– Ècazÿ verin, ser.
Parker bunu deyib kþklöyönÿ yaraømayan cÿldliklÿ
qapû­nûn qarøûsûnda dizi östÿ ÷þköb gþzönö a÷ar deøiyinÿ
zil­lÿdi.
– A÷ar qapûnûn östöndÿdir, – o ayaüa qalxaraq dedi.
– Qapû i÷ÿridÿn baülanûb. Yÿqin, þzö baülayûb, sonra da
yuxuya gedib.
Mÿn dÿ Parker kimi aøaüû ÿyilib a÷ar deøiyindÿn baxdûm.
– Gþrönör, hÿr øey qaydasûndadûr, – dedim, – ancaq
yenÿ dÿ, Parker, aüanû yuxudan oyatmalû olacaüam. Þzö
mÿnimlÿ danûømasa, evimdÿ rahat yata bilmÿrÿm.
 A
Sþzömö deyib qurtarandan sonra qapûnûn dÿstÿyini bur­
dum vÿ ucadan qûøqûrmaüa baøladûm: “Ekroyd... Ekroyd, K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

sizi bir dÿqiqÿliyinÿ olarmû? ”
Cavab gÿlmÿdi. Mÿn arxaya ÷evrildim.
– Evdÿkilÿri narahat etmÿyÿk, yoxsa boø yerÿ qalmaqal
döøÿr, biabûr olarûq, – dedim.
Parker gÿldiyimiz tÿrÿfÿ gedib qapûnû þrtdö.
– Belÿ daha yaxøûdûr, ser. Bilyardxana, qadûnlarûn yataq
otaüû vÿ mÿtbÿx evin o biri baøûndadûr.
Baøûmûn hÿrÿkÿti ilÿ onu baøa döødöyömö bildirdim.
Sonra qapûnû bir ne÷ÿ dÿfÿ yumruqladûm. Aøaüû ÿyilib
a÷ar deøiyinÿ yaxûnlaøaraq qûøqûrdûm: “Ekroyd... Ekroyd,
bu mÿnÿm, Øepparddûr. Qapûnû a÷!”
Otaqda cansûxûcû sökut hþkm sörördö. Elÿ bil, orada
canlû insan yox idi. He÷ bir sÿs-sÿmir gÿlmirdi. ßsl mÿzar
sökutu idi. Odur ki Parker dÿ, elÿ mÿn dÿ øöbhÿlÿndik. 437
– Qulaq as, Parker, – dedim, – qapûnû sûndûracaüam.
Mÿsuliyyÿti þz boynuma gþtörörÿm.
– ßgÿr mÿsuliyyÿti þz özÿrinizÿ gþtörörsönözsÿ, ser...
– Parker tÿrÿddödlÿ dedi.
– Gþtörörÿm, ÷önki cÿnab Ekroydun hÿyatû mÿni
nara­hat edir.
Mÿn palûd aüacûndan dözÿldilmiø aüûr körsöyÿ yaxûn­
laødûm.
Onu Parkerin kþmÿyi ilÿ qaldûrûb birlikdÿ qapûya doüru
qa÷dûq. Bir dÿfÿ, iki dÿfÿ, ö÷ dÿfÿ körsönö qapûya ÷ûrpdûq.
Ö÷öncö cÿhdimizdÿ qapû sûndû vÿ biz guppultu ilÿ i÷ÿri
yûxûldûq.
Mÿn otaqdan ÷ûxanda Ekroyd buxarûnûn qarøûsûndakû
körsödÿ necÿ oturmuødusa, elÿ dÿ qalmûødû. Baøû azca
saüa ÿyilmiødi. Ev xalatûnûn yaxalûüûndan bir barmaq aøa­
üûda gþrdöyöm metal dÿstÿk parûldayûrdû.
Parkerlÿ mÿn, cÿsÿdin baøû östöndÿ dayanmûødûq.
Eøik­aüasû hÿyÿcandan danûøa bilmirdi. Nÿhayÿt:
– Arxadan vurublar, – dedi. – Dÿhøÿtdir!
O, tÿrli alnûnû cib dÿsmalû ilÿ silib ÿlini xÿncÿrin dÿstÿ­
yinÿ sarû uzatdû.
– Dÿstÿyÿ toxunma, – tez qûøqûrdûm. – Yaxøûsû budur,
gedib polisÿ xÿbÿr verÿsÿn. Yalnûz bundan sonra cÿnab
Reymondla mayor Blantû xÿbÿrdar edÿrsÿn.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Oldu, ser.
O, özönön tÿrini silib otaqdan ÷ûxdû.
Mÿn lazûm olan iølÿrin hamûsûnû gþröb qurtardûm. Cÿsÿ­
din vÿziyyÿtini dÿyiømÿk, xÿncÿrÿ ÿl vurmaq olmazdû. Hÿr
øey olduüu kimi qalmalûydû. Yÿqin, Ekroydu indilÿrdÿ qÿtlÿ
yetiriblÿr.
Qÿflÿtÿn gÿnc Reymondun dÿhøÿt dolu hÿyÿcanlû
sÿsini eøitdim.
– Necÿ?.. Ola bilmÿz! Hÿkim haradadûr?
Onu qapûnûn kandarûnda gþrdöm, bÿnizi qa÷mûødû.
Qövvÿtli bir ÿl Reymondu kÿnara itÿlÿdi vÿ mÿn tÿkcÿ onu
gþrdöm ki, Hektor Blant artûq yanûmdadûr.
– Èlahi! – Reymond dÿli kimi baüûrdû. – Bu hÿqiqÿtdir.
Blant döz körsönön yanûna gÿldi. Cÿsÿdÿ sarû ÿyildi;
belÿ fikirlÿødim ki, Blant da Parker kimi ÿlini xÿncÿrin
438 dÿstÿyinÿ vurmaq istÿyir, ona mane oldum.
– Dÿstÿyÿ toxunmaq olmaz, – dedim, – polis hÿr øeyi
olduüu kimi gþrmÿlidir.
Blant baøûnûn iøarÿsi ilÿ mÿni baøa döødöyönö bildirdi.
Sifÿtindÿ he÷ bir ifadÿ olmasa da, ondakû hÿyÿcan a÷ûq-
aøkar duyulurdu. Cefri Reymond artûq bizÿ qoøulmuødu.
O, Blantûn ÷iyninin östöndÿn cansûz cÿsÿdÿ baxûrdû.
– Dÿhøÿtdir, – asta sÿslÿ dedim.
Reymond þzönö ÿlÿ ala bilsÿ dÿ, eynÿyini ÷ûxardûb
øöøÿsini silÿndÿ ÿllÿri ÿsirdi.
– Yÿqin, oüurluqdur, – dedi, – gþrÿsÿn, i÷ÿri necÿ
girib­lÿr? Deyÿsÿn, pÿncÿrÿdÿn ke÷iblÿr. Bir øey gþtör­mÿ­
yiblÿr ki?
O, yazû stoluna yaxûnlaødû.
– Deyirsiniz ki, oüurluqdur? – deyÿ soruødum.
– Daha nÿ ola bilÿr? Èntihar deyil ki.
– Belÿ intihar olmaz, – dedim. – Bu, qÿtldir. Ancaq
niyÿ onu þldörsönlÿr?
– Rocerin döømÿni yoxdur, – Blant sakitcÿ dedi. – Demÿk,
oüurluqdur. Bÿs oüru nÿ gþtöröb? Hÿr øey yerin­dÿdir.
Onun nÿzÿrlÿri otaq boyu gÿzdi. Deyÿsÿn, nÿyin oüur­
landûüûnû ayûrd etmÿk istÿyirdi. Reymond isÿ yazû stolunun
östöndÿki kaüûzlara baxûrdû.
– He÷ nÿ gþtörmÿyiblÿr, – Ekroydun gÿnc katibi hey­
rÿ­tini gizlÿtmÿdÿn dedi. – ×ox qÿribÿdir.
 A
Blant baøûnûn iøarÿsi ilÿ Reymondun sþzönö tÿsdiq
edib dedi: K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Elÿdir. He÷ nÿ gþtörmÿyiblÿr.
Sonra dþøÿmÿdÿki mÿktublarû gþstÿrib ÿlavÿ etdi:
– Bÿs bu nÿdir?
Mÿn dþøÿmÿyÿ baxdûm. Ekroydun axøam ÿlindÿn sal­
dûüû mÿktublardan bÿzilÿri hÿlÿ dÿ dþøÿmÿdÿ idi.
Missis Ferrarsûn gþndÿrdiyi mavi zÿrf isÿ yoxa ÷ûxmûødû.
Bu barÿdÿ danûømaq istÿyirdim ki, zÿng sÿsi eøitdim. Zal­
dan qarmaqarûøûq sÿslÿr gÿlmÿyÿ baøladû. Tezliklÿ Parker,
inspektor vÿ polis iø÷isi otaüa daxil oldular.
– Axøamûnûz xeyir, cÿnablar, – inspektor dedi. – Baø
vermiø hadisÿyÿ gþrÿ tÿÿssöf edirÿm. Cÿnab Ekroyd
nömu­nÿvi vÿtÿndaø idi. Xidmÿt÷i deyir ki, onu þldöröblÿr.
Bÿl­kÿ, bu, intihar vÿ ya buna bÿnzÿr øeydir, doktor?
– Xeyr, – dedim. 439
– Ax! Mösibÿtdir.
O irÿli gÿlÿrÿk cÿsÿdin baøû östöndÿ durdu.
– Cÿsÿdÿ toxunan olub? – deyÿ soruødu.
– Ancaq þlöb-þlmÿdiyini yoxlamûøam. Vÿssalam. Daha
he÷ nÿ etmÿmiøÿm, – dedim.
– Axx! Cani iøini sÿliqÿli gþröb, he÷ bir iz qoymayûb.
Èndisÿ ÿhvalatûn ÿvvÿlini dinlÿyÿk. Cÿsÿdi kim tapûb?
Mÿn baø vermiø hadisÿni tÿfÿrröatû ilÿ ona danûødûm.
– Deyirsiniz ki, sizÿ telefonla xÿbÿr veriblÿr? Þzö dÿ
xidmÿt÷inin adûndan?
– Mÿn he÷ yerÿ zÿng vurmamûøam, – Parker dedi.
– Axøam÷aüû telefona he÷ yaxûn da döømÿmiøÿm. Mÿnim
bu sþzömö bÿzi adamlar tÿsdiq edÿ bilÿrlÿr.
– ×ox qÿribÿdir. Doktor, sizÿ zÿng vuran adamûn sÿsi
Parkerin sÿsinÿ oxøayûrdû?
– Mm... nÿ deyim. Aülûma ancaq Parker gÿldi.
– Aydûndûr. Demÿk, siz bura gÿlibsiniz, qapûnû sûndûrûb­
sûnûz vÿ yazûq Ekroydu bu cör gþröbsönöz. Onu nÿ vaxt
þldöröblÿr, doktor?
– Yarûm saat ÿvvÿl... tÿxminÿn... – dedim.
– Deyirsiniz ki, qapû i÷ÿridÿn baülanmûødû? Bÿs pÿn­
cÿrÿ?
– Ekroyd mÿndÿn xahiø etdi ki, pÿncÿrÿni baülayûm,
mÿn dÿ baüladûm.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Polis inspektoru pÿncÿrÿyÿ yaxûnlaøûb pÿrdÿni kÿnara

÷ÿkdi.
– Pÿncÿrÿ a÷ûqdûr ki! – deyÿ o, qÿflÿtÿn qûøqûrdû.
Pÿncÿrÿ, hÿqiqÿtÿn, a÷ûq idi, bu, mÿni olduqca tÿÿc­
cöblÿndirdi.
Ènspektor cib fÿnÿrini ÷ûxartdû vÿ onu yandûrûb iøûüûnû
hÿyÿtÿ saldû.
– Mÿn onun izini gþrörÿm. Bircÿ baxûn.
Cib fÿnÿrinin tuølandûüû yerÿ baxdûqda, ayaq izlÿrini
gþr­döm.
Ayaqqabûnûn rezin mismarlû altlûüû var idi: onlardan biri
digÿrinÿ nisbÿtÿn torpaqda daha aydûn hÿkk olunurdu.
– Hÿr øey mÿlumdur, – inspektor dedi. – Bir øey gþtör­
mÿyiblÿr ki?
Cefri Reymond baøûnû buladû.
440 – Xeyr. Cÿnab Ekroyd iø otaüûnda qiymÿtli ÿøya sax­
la­mûrdû.
– Hm... – inspektor dedi. – Cani pÿncÿrÿdÿn i÷ÿri
ke÷ib, cÿnab Ekroyd isÿ bu vaxt körsödÿ arxasû ona sarû
oturubmuø... Bÿlkÿ dÿ, yuxuya gedibmiø. ×aüûrûlmamûø
qonaq da bundan istifadÿ edÿrÿk onu arxadan vurub.
Gþr­döyönöz kimi, qatil hÿyÿtdÿ iz qoyub gedib, onu asan­
lûqla tapacaüûq. Bu yaxûnlûqda øöbhÿ oyadan adama rast
gÿlmÿyibsiniz?
– Bÿli! – qeyri-ixtiyari dillÿndim.
– Eøidirÿm sizi, doktor.
– Axøam Fenlidÿn qayûdûrdûm ki, elÿ hÿyÿt qapûsûndan
÷ûxha÷ûxda namÿlum bir tip mÿndÿn Fenli Parkûn harada
olduüunu soruødu.
– Bu, saat ne÷ÿdÿ olub?
– Doqquzda. Hÿyÿt qapûsûndan ÷ûxanda kilsÿ saatû­nûn
saat doqquzu vurduüunu eøitdim.
– Mömkönsÿ, onun zahiri gþrkÿmini tÿsvir edin.
Mÿn namÿlum øÿxsin xarici gþrönöøönö tÿsvir etdim.
Ènspektor, Parkerÿ tÿrÿf dþnöb:
– Bu gþrkÿmdÿ adam þn qapûya gÿlibmi? – dedi.
– Xeyr, ser, – Parker cavab verdi. – Belÿ adam hÿyÿt
qapûsûndan i÷ÿri ke÷mÿyib.
– Bÿlkÿ, evÿ arxa qapûdan gÿlib?
– ×ÿtin, ser, ancaq þyrÿnmÿk olar.
 A
O, qapûya doüru gedÿndÿ inspektor ÿlini yuxarû qaldû­
rûb onu saxladû: K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– ×ox saü olun... ßziyyÿt ÷ÿkmÿyin, þzöm þyrÿnÿrÿm.
Èlk nþvbÿdÿ cÿnab Ekroydun nÿ vaxt þldöröldöyönö
aydûn­laø­dûrmaq lazûmdûr. Cÿnab Ekroydu sonuncu dÿfÿ
kim gþröb?
– Deyÿsÿn, mÿn gþrmöøÿm, – dedim. – Onun yanûn­
dan saat... bir dÿqiqÿ... hÿ, doqquza on dÿqiqÿ qalmûø
÷ûxûb getdim. Mÿnÿ tapøûrdû ki, Parkerÿ deyim, onun yanûna
he÷ kÿsi buraxmasûn.
– Doürudur, ser, – deyÿ Parker sþzömö tÿsdiqlÿdi.
– Cÿnab Ekroyd saat onun yarûsûnda hÿlÿ saü idi,
– Rey­mond dedi, – ÷önki bu vaxt onun kiminlÿsÿ sþhbÿt
etdiyini eøitdim.
– Hÿmin adam kim idi?
– Dÿqiq deyÿ bilmÿrÿm, ancaq o vaxt belÿ fikirlÿødim 441
ki, bu, doktor Øepparddûr. Cÿnab Ekroyda vermÿk istÿ­
diyim bir-iki sÿnÿd vardû. Qapûya yaxûnlaøanda i÷ÿridÿ sÿs
eøitdim. Yadûma döødö ki, o, doktor Øeppardla tÿklikdÿ
danûømaq istÿyirdi. Buna gþrÿ dÿ geri qayûtdûm. Demÿk,
doktor hÿmin vaxt otaqda deyilmiø.
Mÿn onun sþzönö tÿsdiq edib dedim:
– Saat ona on beø dÿqiqÿ iølÿmiø mÿn artûq evdÿ idim.
Telefon zÿnginÿdÿk he÷ yerÿ getmÿmiøÿm.
– Yaxøû, bÿs saat onun yarûsûnda cÿnab Ekroydla sþh­
bÿt edÿn adam kim ola bilÿr? – deyÿ inspektor fikrÿ getdi.
– Bÿlkÿ, siz idiniz, cÿnab... e... e...
– Mayor Blant, – deyÿ onun kþmÿyinÿ ÷atdûm.
– Mayor Hektor Blant? – deyÿ inspektor ehtiramla
soruødu.
Blant baøûnûn hÿrÿkÿti ilÿ onun sþzönö tÿsdiqlÿdi.
– Deyÿsÿn, siz burada ÿvvÿllÿr olubsunuz, – inspektor
dedi, – sÿhv etmirÿmsÿ, ke÷ÿn il may ayûnda. Sizi dÿrhal
tanûdûm.
– Èyun ayûnda, – deyÿrÿk Blant inspektorun sÿhvini
dözÿltdi.
– Èyun olsun, eybi yox. Bÿlkÿ, axøam saat onun yarû­
sûnda cÿnab Ekroydla danûøan siz idiniz?
Blant baøûnû buladû:
– Xeyr, mÿn deyildim, – dedi.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Ènspektor Reymonda tÿrÿf ÷evrildi:

– Onlar nÿdÿn danûøûrdûlar?
– Sþhbÿtin ÷ox hissÿsini eøidÿ bilmÿdim, – gÿnc katib
dedi. – Fikrimdÿ tutmuødum ki, hÿmin adam doktor Øep­
parddûr. Buna gþrÿ dÿ sþhbÿtin mÿzmunu mÿnÿ qÿribÿ
gÿldi. Cÿnab Ekroyd deyirdi: “Pul kisÿmÿ olan tÿlÿbat
son vaxtlar” – onun sþzlÿrini olduüu kimi deyirÿm – “son
vaxtlar o qÿdÿr artûb ki, sizin xahiøinizi yerinÿ yetirmÿk
qeyri-mömköndör...” Mÿn ÷ûxûb getdiyimdÿn sþhbÿtin
ardûnû eøitmÿdim. Eøitdiyim sþzlÿr mÿni tÿÿccöblÿndirdi,
÷önki doktor Øeppard...
– He÷ vaxt pul almûr, – deyÿrÿk cömlÿni onun yerinÿ
tamamladûm.
– Pulsuzluq, – deyib inspektor fikrÿ getdi. – Bu fakt
cinayÿtin a÷ûlmasûna kþmÿk edÿcÿk. – Sonra xidmÿt÷iyÿ
442 tÿrÿf dþnöb ÿlavÿ etdi. – Parker, demÿk, iddia edirsiniz ki,
he÷ kÿs þn qapûdan i÷ÿri girmÿyib?
– Bÿli, ser.
– Göman ki, hÿmin adamû cÿnab Ekroyd þzö i÷ÿri
buraxûb. Bÿs nÿ ö÷ön...
Ènspektor yenidÿn fikrÿ getdi.
– Bir øey aydûndûr, – deyÿ, nÿhayÿt, fikirdÿn ayrûldû.
– Cÿnab Ekroyd saat onun yarûsûnda hÿlÿ saü idi. Belÿliklÿ,
onu saat onun yarûsûndan sonra þldöröblÿr.
Parkerin yalan÷û þskörÿyi inspektorun diqqÿtini cÿlb
etdi. O, Parkerÿ baxûb:
– Buyurun, – dedi.
– Özr istÿyirÿm, ser, ancaq miss Flora cÿnab Ekroydu
saat onun yarûsûndan sonra gþröb.
– Miss Flora?
– Bÿli, ser. Saat ona on beø dÿqiqÿ qalmûø o, mÿnÿ
dedi ki, cÿnab Ekroyd buyurub: he÷ kimi onun yanûna
buraxmayûm.
Ènspektorun sifÿtindÿki ifadÿ ciddilÿødi:
– Bunu artûq sizÿ demiødilÿr, elÿ deyilmi?
Parkerin dili topuq vurdu, ÿllÿrisÿ baøladû ÿsmÿyÿ:
– Bÿli, ser... bÿ... bÿli, ser. Döz buyurursunuz. Demiø­
dilÿr.
– Onda cÿnab Ekroydun gþstÿriøinÿ niyÿ ÿmÿl etmir­
diniz?
 A
– Unutmuødum, ser, adÿtÿn, cÿnab Ekroyda hÿmin
vaxt sodalû viski aparûram, ser. Hÿm dÿ ondan bir øey lazûm K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

olub-olmadûüûnû þyrÿnmÿk istÿyirdim. Qeyri-iradi oldu...
Mÿndÿn asûlû olmadan...
Parkerin yanaqlarû qûzardû. Mÿn artûq ondan øöbhÿ­lÿn­
mÿyÿ baølamûødûm. Hþrmÿtli xidmÿt÷imiz qorxudan ÿsirdi.
– Hm, – inspektor dedi, – miss Ekroydu hþkmÿn gþr­
mÿliyik. Qoy bu otaq belÿcÿ qalsûn. Miss Ekroydu danûø­
dûrandan sonra bura gÿlÿcÿyÿm. Èndisÿ pÿncÿrÿni baü­la­
malû olacaüûq.
Pÿncÿrÿ baülanandan sonra biz qonaq otaüûna tÿrÿf
yol­landûq, lakin qapûdan ÷ûxanda inspektor qÿflÿtÿn
dayandû. Sonra yuxarû qalxan pillÿkÿnÿ baxûb yanûndakû
polis iø÷isinÿ dedi:
– Sÿn, Cons, burada qal. He÷ kimi otaüa buraxma.
Parker inspektora möraciÿt edÿrÿk þz fikrini bildirdi: 443
– Özr istÿyirÿm, ser. Siz zala a÷ûlan qapûnû baülasanûz,
daha yaxøû olar, ÷önki bu pillÿkÿn ancaq cÿnab Ekroydun
yataq otaüûna vÿ hamama qalxûr. Evin digÿr tÿrÿfiylÿ bura­
nûn he÷ bir ÿlaqÿsi yoxdur. Doürudur, burada bir qapû da
var idi, amma cÿnab Ekroyd onu baülatdûrûb.
Evin saü tÿrÿfinin planûnû ÷ÿkdim ki, bizÿ asan olsun:
ki÷ik pillÿkÿn, Parkerin sþylÿdiyi kimi, Ekroydun geniø
yataq otaüûna (hÿmin yataq otaüû iki otaüûn birlÿømÿsindÿn
yaranûb), hamama vÿ tualetÿ qalxûr.
Ènspektor evin planûna þtÿri nÿzÿr saldû. Sonra biz gen-
bol zala daxil olduq. Ènspektor zala a÷ûlan qapûnû arxasûnca
baülayûb a÷arûnû cibinÿ qoydu. Sonra yanûndakû polis iø÷i­
sinin qulaüûna nÿsÿ pû÷ûldadû. Polis iø÷isi otaqdan ÷ûxûb getdi.
– Ayaq izlÿrinÿ ciddi yanaømaq lazûmdûr, – inspektor
dil­lÿndi. – Èndisÿ, ilk nþvbÿdÿ, miss Ekroydu dindirmÿli­
yÿm, ÷önki ÿmisini sonuncu dÿfÿ gþrÿn odur. Onun qÿtl­
dÿn xÿbÿri varmû?
Reymond baøûnû buladû.
– Onda he÷ xÿbÿr vermÿyin. Mÿnim suallarûma o, bunu
bilmÿdÿn dÿ cavab verÿr. Deyÿrsiniz ki, evdÿ oüur­luq
olmuø­dur, bununla ÿlaqÿdar olaraq, inspektor onu sor­
üuya ÷aüûrûr.
Reymond inspektorun sþzönö miss Floraya ÷atdûrmaq
ö÷ön yuxarû qalxdû.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Miss Ekroyd tezliklÿ aøaüû döøÿcÿk, – o qayûdanbaø

dedi. – Necÿ buyurmuødunuzsa, elÿ dÿ etdim.
Beø dÿqiqÿ sonra Flora pillÿkÿndÿ gþröndö. ßynindÿ
ipÿkdÿn tikilmiø, qûrmûzû rÿngli, qolu a÷ûq don var idi. Yaman
hÿyÿcanlanmûødû.
Ènspektor irÿli yeriyib nÿzakÿtlÿ:
– Axøamûnûz xeyir, miss Flora, – dedi, – evdÿ oüurluq
olmuødur, buna gþrÿ dÿ mÿnÿ kþmÿk etmÿk mÿqsÿdilÿ,
xahiø edirÿm, bir-iki sualûma cavab verÿsiniz. Mömkönsÿ,
bura – bilyard otaüûna gÿlin vÿ yaxûn oturun.
Flora divar boyu uzanan nÿhÿng divanûn bir köncöndÿ
oturdu vÿ baøûnû qaldûrûb inspektora baxdû.
– He÷ nÿ baøa döømörÿm. Nÿ oüurlayûblar? Mÿn nÿ
demÿliyÿm?
– Bu dÿqiqÿ bilÿrsiniz, miss Ekroyd. Parker deyir ki,
444 siz saat ona on beø dÿqiqÿ qalmûø ÿminizin yanûnda olub­
sunuz. Bu, doürudurmu?
– Bÿli. Mÿn yatmaüa getmÿmiødÿn ÿvvÿl hÿmiøÿki
kimi onunla gþröømÿli idim.
– Saat ona on beø dÿqiqÿ qalmûø? – deyÿ inspektor
soruødu.
– Dÿqiq deyÿ bilmÿrÿm. Ancaq gÿrÿk belÿ olsun.
– Onunla daha kim var idi?
– He÷ kim. Doktor ÷ûxûb getmiødi.
– Xahiø edirÿm ki, yadûnûza salasûnûz: pÿncÿrÿ a÷ûq idi,
yoxsa baülû?
Flora baøûnû bulayûb dedi:
– Bilmirÿm, pÿncÿrÿnin pÿrdÿsi ÷ÿkilmiødi.
– Tÿøÿkkör edirÿm, bÿs ÿminiz hÿyÿcanlû deyildi ki?
– Xeyr.
– Zÿhmÿt olmasa, ÿhvalatû baødan danûøûn.
Flora fikrini toplamaq ö÷ön susdu, bir azdan dillÿndi:
– Mÿn otaüa daxil olub: “Gecÿniz xeyrÿ qalsûn, ÿmi,
mÿn yatmaüa gedirÿm. Yaman yorulmuøam”, – dedim,
sonra özöndÿn þpdöm. O, ÿynimdÿki paltarûn mÿnÿ yaraø­
dûüûnû sþylÿyib dedi ki, onun vaxtû yoxdur, ÷ûxûb gedim.
– O, sizÿ dedi ki, yanûna he÷ kÿsi buraxmasûnlar?
– Bÿli. Bu cör sþylÿdi: “Parkerÿ de ki, mÿnÿ he÷ nÿ
lazûm deyil vÿ he÷ kimi yanûma buraxmasûn”. Mÿn Parkeri
qapûnûn yanûnda gþröb ÿmimin sþzlÿrini ona ÷atdûrdûm.
 A
– ×ox yaxøû, – inspektor dedi.
– Nÿ oüurlayûblar ki? K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Biz hÿlÿ... bilmirik, – inspektor tÿrÿddödlÿ dedi.
Qÿzÿbdÿn qûzûn gþz bÿbÿyi geniølÿndi vÿ o ayaüa qal­
xûb þtkÿm sÿslÿ:
– Bu nÿdir? – dedi. – Mÿndÿn gizlÿdirsiniz?
Hektor Blant irÿli gÿlib qûzla inspektorun arasûnda dayandû.
Flora ÿllÿrini irÿli uzatmûødû. Blant onun ÿllÿrini ovcuna
alûb sûüallamaüa baøladû. Qûz Blanta tÿrÿf ÿyildi: sanki,
qranit qayanû andûran bu gþvdÿdÿ bir tÿskinlik, rahatlûq
tapmaüa ÷alûøûrdû.
– Dÿhøÿtli xÿbÿr var, Flora, – Hektor Blant sakit sÿslÿ
dedi. – Hamûmûzû lÿrzÿyÿ gÿtirÿn dÿhøÿtli xÿbÿr. ßminiz
Roceri...
– Eøidirÿm sizi.
– Þzönözö ÿlÿ alûn, bu xÿbÿr sizÿ tÿsir edÿcÿk. Yazûq 445
Roceri þldöröblÿr.
Flora geri ÷ÿkildi, onun gþzlÿri dÿhøÿtdÿn bþyömöødö.
– Nÿ vaxt? Nÿ vaxt? – göclÿ eøidilÿn sÿslÿ soruødu.
– Siz otaqdan ÷ûxandan az sonra, – Blant dedi.
Flora ÿlini boüazûna apardû, örÿyi gedirmiø kimi hû÷­qû­
randa irÿli atûldûm ki, yûxûlsa, onu tutum. Huøunu itirmiødi.
Blantla mÿn qûzû pillÿkÿnlÿ yuxarûdakû yataq otaüûna aparûb
÷arpayûsûna uzatdûq. Sonra Blantûn yadûna saldûm ki, missis
Ekroydu oyadûb xÿbÿri ona da demÿk lazûmdûr. Flora tez­
liklÿ huøa gÿldi. Mÿn onu anasûnûn yanûna gÿtirib qûz ö÷ön
nÿ etmÿk lazûm gÿldiyini dedim. Þzöm isÿ pillÿkÿnlÿ aøaüû
döø­döm.

VI ôÿñèë
TUNÈS XßNCßRÈ

Mÿn inspektorla qarøûlaøanda o, mÿtbÿxdÿn gÿlirdi.

– Gÿnc xanûm þzönö necÿ hiss edir, doktor?
– Èndi yaxøûdûr. Anasûnû onun yanûnda qoyub gÿlmiøÿm.
– ×ox gþzÿl. Mÿn isÿ ev qulluq÷ularûnû sorüu-suala
tut­muødum. Onlarûn dediyinÿ gþrÿ, he÷ kÿs arxa qapûdan
i÷ÿri girmÿyib. Siz yad adamûn zahiri gþrkÿmini aydûn tÿsvir
etmÿ­diniz. Bÿlkÿ, ÿlavÿ bir øey deyÿsiniz?
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Xeyr, – tÿÿssöflÿ dedim. – Hava artûq qaralmûødû.

O isÿ paltosunun yaxasûnû qaldûrmûø, papaüûnû gþzönön
östönÿ ÷ÿkmiødi.
– Hm, – inspektor dedi. – Gþrönör, özönö gizlÿtmÿk
istÿmiødir. Gþrÿsÿn, hÿmin adam kim ola bilÿr?
Gavab verdim ki, onu tanûmûram, ancaq buna qÿtiyyÿn
ÿmin deyildim. Yadûma döødö ki, hÿmin adamûn sÿsi o vaxt
mÿnÿ tanûø gÿlmiødi. Fikrimi inspektora sþylÿdim.
– Deyirsiniz ki, danûøûüû kobud idi?
Onun sþzönö tÿsdiq etdim, amma nitqi bilÿrÿk­dÿn
kobudlaødûrmaq olardû. Ènspektorun fikrincÿ, özönö gizlÿ­
dÿn øÿxs sÿsini dÿ dÿyiøÿrdi.
– Mÿnimlÿ birlikdÿ cÿnab Ekroydun otaüûna gedÿ
bilÿr­si­nizmi, doktor? Sizÿ bir-iki sualûm var.
Mÿn etiraz etmÿdim. Ènspektor Deyvis cÿnab Ekroy­
446 dun iø otaüûna aparan dÿhlizin qapûsûnû a÷dû, biz i÷ÿri daxil
olan­dan sonra isÿ yenidÿn baüladû.
– Qapûnû baüladûm ki, nÿ haqda danûødûüûmûzû eøit­mÿ­
sin­lÿr, – dedi. – Hÿdÿ-qorxu barÿdÿ nÿ bilirsiniz?
– Hÿdÿ-qorxu! – deyÿ diksindim.
– Bu, Parkerin uydurmasûdûr, yoxsa hÿqiqÿtÿn belÿ bir
øey var?
– ßgÿr Parker hÿdÿ-qorxu haqqûnda bir øey bilirsÿ,
demÿk, o, bizÿ xÿlvÿtcÿ qulaq asûrmûø, – yavaøca dedim.
Deyvis baøûnûn hÿrÿkÿti ilÿ sþzömö tÿsdiqlÿdi:
– Mÿsÿlÿ belÿdir. Parkerdÿn axøam harada olduüunu
soruødum. Doürusu, bu hÿrif he÷ xoøuma gÿlmir, ÷önki
o, nÿsÿ bilir, lakin demir. Nÿhayÿt, onu sûxûødûrmaüa baø­la­
yanda dþzmÿyib hÿr øeyi danûødû...
Tez qÿrara gÿldim:
– Nÿ yaxøû ki, yadûma saldûnûz, – dedim. – Yerimdÿ qÿrar
tuta bilmirdim, fikirlÿøirdim: bunu sizÿ deyim, ya demÿyim.
Nÿhayÿt, qÿrara gÿldim ki, hÿr øeyi a÷ûb sþylÿyim, lakin
mönasib vaxt axtarûrdûm. Gþzlÿdiyim vaxt artûq gÿlib ÷atûb.
Èndi necÿ sizÿ hÿr øeyi nÿql edirÿmsÿ, elÿ dÿ hÿr øeyi ona
danûødûm.
Ènspektor diqqÿtlÿ mÿnÿ qulaq asûr vÿ arabir sual verirdi.
– Qÿribÿdir, – o dedi... – Demÿk, mÿktub yoxa ÷ûxûb?
Bu, pis ÿlamÿtdir. ×ox pis. Belÿ ÷ûxûr ki, qatil cinayÿti mÿk­
tubu ÿlÿ ke÷irmÿk ö÷ön tþrÿdib.
 A
Mÿn baøûmû tÿrpÿdÿrÿk:
– Doürudur, – dedim. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Deyirsiniz ki, cÿnab Ekroyd øöbhÿlÿnirdi ki, bu adam
onun ailÿ özvlÿrindÿn biri olsun? “Ailÿ özvlÿri” ÷ox geniø
ifa­dÿdir.
– Bÿlkÿ, bu adam – axtardûüûmûz adam elÿ Parkerdir?
– Ola bilÿr. Siz otaqdan ÷ûxanda o, qapûnûn arxasûnda
daya­nûb sizÿ qulaq asûrmûø. Miss Ekroyd da onu qapûnûn
aüzûnda gþrmöødö. Xanûm gedÿndÿn sonra Parkerin yeni­
dÿn bura qayûtmasûnû göman etmÿk olar. Parker Ekroy­du
arxadan vurandan sonra qapûnû arxadan baülayûr, pÿn­cÿ­rÿ­
dÿn hÿyÿtÿ döøör vÿ nÿhayÿt, qabaqcadan a÷ûq qoyduüu
yan qapûdan i÷ÿri ke÷ir. Necÿdir?
– Yaxøûdûr, ancaq bir øey var, – dedim, – Ekroyd mÿk­
tubu oxuyub qurtarsaydû, Parkeri o dÿqiqÿ yanûna ÷aüûrar
vÿ bÿrk hay-köy qaldûrardû. Unutmayûn ki, Ekroyd qûzüûn 447
tÿbiÿtlidir.
– Onun mÿktubu oxumaüa vaxtû olmayûb, – inspektor
dedi. – Bir þzönöz fikirlÿøin: siz ÷ûxûb gedÿndÿn sonra kim­
sÿ onun yanûna gÿlib vÿ hÿmin adam saat onun yarûsûnda
hÿlÿ dÿ orada olub. O getdikdÿn sonra miss Ekroyd ÿmisi
ilÿ gþröømÿyÿ gÿlib. Ekroyd ancaq bundan sonra – saat
ona yaxûn mÿktubu oxuya bilÿrdi.
– Bÿs telefon zÿngi?
– Parker bunu yaxøû fikirlÿømiødi: qapû baülû, pÿncÿrÿ
isÿ a÷ûq. Sonra isÿ fikrini dÿyiøib. Gþrönör, qorxuya döøöb,
buna gþrÿ dÿ telefonla zÿng etdiyini boynuna almayûb.
– Hÿ...ÿ... – inamsûz tÿrzdÿ dedim.
– Bu telefon zÿngi ilÿ baülû mÿrkÿzi telefon stansiyasûnda
maraqlû mÿlumat ala bilÿrÿm. ßgÿr zÿng Fenlidÿn olubsa,
bunu Parkerdÿn savayû he÷ kÿs etmÿz, onda biz onu tutarûq,
amma bunu hÿlÿ he÷ kÿs bilmÿmÿlidir, ÷önki ÿvvÿl onun
ÿleyhinÿ dÿlil toplamalûyam. Sizin tÿsvir etdiyiniz namÿlum
øÿxsi dÿ unutmayacaq, hÿmiøÿ nÿzÿrdÿ tutacaüûq.
O, yazû stolunun arxasûndan durub yumøaq körsödÿ
ÿylÿødi.
– Bÿlkÿ, qatilin istifadÿ etdiyi silah bizÿ bir mÿlumat
verdi, – o dedi. – Göman ki, bu ÷ox nadir xÿncÿrdir.
O, diqqÿtlÿ xÿncÿrin dÿstÿyinÿ baxanda, nÿdÿnsÿ, razû
qaldûüûnû hiss etdim. Sonra ehtiyatla tÿrpÿnÿrÿk barmaq­
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

larûnû dÿstÿyin aøaüû hissÿsinÿ qoydu vÿ xÿncÿri yaradan

÷ÿkib ÷ûxardû. Ènspektor onu elÿ tutmuødu ki, barmaqlarû
xÿncÿrin dÿstÿyinÿ toxunmasûn vÿ belÿ dÿ onu gþtöröb
buxarûya yaraøûq verÿn ÷ini qabûn i÷inÿ qoydu.
– Bÿli, – o, xÿncÿrÿ iøarÿ edÿrÿk dedi, – ÿsl incÿsÿnÿt
nömunÿsidir. Belÿsi ÷ÿtin tapûlar.
Xÿncÿr, hÿqiqÿtÿn, ÷ox gþzÿl hazûrlanmûø vÿ möxtÿlif
metal þrtöklÿrlÿ bÿzÿdilmiø dÿstÿyi var idi. O, baø barmaüûnû
xÿncÿrin tiyÿsinÿ toxundurdu ki, itiliyini yoxlasûn. Nÿhayÿt,
baøûnû tÿÿccöblÿ yûrüalayûb dedi:
– Èlahi, belÿ tiyÿ olar?! Hÿtta balaca kþrpÿ dÿ bu cör
xÿn­cÿrlÿ bþyök adamû þldörÿ bilÿr. ×ox tÿhlökÿli oyun­
caqdûr.
– Cÿsÿdÿ baxmaq olar? – deyÿ soruødum.
O, baøûnû tÿrpÿdib dedi:
448 – Buyurun.
Möayinÿm uzun ÷ÿkmÿdi.
– Hÿ? – deyÿ inspektor soruødu.
– Rÿsmi dili rÿsmi istintaqa saxlayaq, indi sadÿ danûøa­
ca­üam. Zÿrbÿni arxadan saü ÿllÿ vurublar; þlöm dÿrhal
baø verib. Þlÿnin sifÿtindÿki ifadÿdÿn belÿ nÿticÿ ÷ûxûr ki,
ona xÿncÿri qÿflÿtÿn vurublar. Deyÿsÿn, o, qatilin kim
oldu­üunu bilmÿdÿn þlöb.
– Xidmÿt÷ilÿr si÷antÿk sÿssiz yeriyirlÿr, – inspektor
Dey­vis dedi. – Tezliklÿ hÿr øey mÿlum olacaq. Bir xÿncÿrin
dÿs­tÿ­yinÿ baxûn.
Mÿn diqqÿtlÿ onun dediyi yerÿ baxdûm.
– Siz bunu gþrmÿzsiniz, ancaq mÿn gþrörÿm, – sonra
sÿsini al÷aldûb ÿlavÿ etdi. – Bu, barmaq izlÿridir!
O, mÿnÿ dediyi sþzön tÿsir qövvÿsini yoxlamaq ö÷ön
geri ÷ÿkildi.
– Elÿdir, – mehribanlûqla dedim. – Bu, mÿnim aülûma
gÿlmiødi.
Axû mÿni niyÿ aüûllû hesab etmÿsinlÿr? Qalûn-qalûn kitab­
lar, qÿzetlÿr oxuyuram, qabiliyyÿtim dÿ gþz qabaüûndadûr.
ßgÿr xÿncÿrin dÿstÿyindÿ ayaq izlÿri olsaydû, bu, baøqa
mÿsÿlÿ, tÿÿccöbdÿn baøûmû itirÿrdim.
Ènspektor, deyÿsÿn, bunu gþzlÿmirdi. Göman edirdi ki,
tÿÿccöblÿnÿcÿyÿm, buna gþrÿ dÿ narazû qaldû. ×ini qabû
gþtöröb mÿnÿ dedi ki, onunla bilyard otaüûna gedim.
 A
– Gþrÿk cÿnab Reymond xÿncÿr haqqûnda nÿ deyÿ­
cÿk, – dedi. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Biz zala a÷ûlan qapûnû yenidÿn baülayûb bilyard otaüûna
getdik. Cefri Reymond otaqda idi. Ènspektor xÿncÿri gþs­
tÿrib ondan soruødu:
– Bu xÿncÿr sizÿ tanûødûr, cÿnab Reymond?
– Mm... zÿnnimcÿ... Yox, ÿminÿm ki, bu, mayor Blantûn
cÿnab Ekroyda verdiyi xÿncÿrdir. Onu Mÿrakeødÿ... xeyr,
Tunis­dÿ hazûrlayûblar... Demÿk, qatil bu silahdan istifdÿ
edib? ×ox qÿri­bÿdir. He÷ inanmûram ki, bunun kimi ikinci
bir xÿn­cÿr olsun. Lazûmdûrsa, mayor Blantû gedib ÷aüûra
bilÿrÿm.
Reymond otaqdan ÷ûxdû.
– Qÿøÿng oülandûr, – inspektor dedi, – namuslu ada­
ma oxøayûr.
Mÿn onunla razûlaødûm. Èki ildir ki, Cefri Reymond Ekroy­ 449
dun katibi iølÿyir. Bu vaxt ÿrzindÿ onu ÿsÿbi, kÿmhþvsÿlÿ
halda gþrÿn olmayûb. O hÿm dÿ ÷ox zÿhmÿtkeø gÿncdir.
Reymondla Blant tezliklÿ otaüa daxil oldular.
– Mÿn sÿhv etmÿmiøÿm, – Reymond hÿyÿcanla dedi.
– Bu, Tunis xÿncÿridir.
– Mayor Blant ki hÿlÿ xÿncÿri gþrmÿyib, – inspektor
etiraz etdi.
– O vaxt otaüa daxil olanda xÿncÿri tanûdûm, – deyÿ
mayor Blant tÿmkinlÿ cavab verdi.
– O vaxt tanûdûnûz?
Blant razûlûq ÿlamÿti olaraq baøûnû tÿrpÿtdi.
– Bu barÿdÿ mÿnÿ bir øey demÿyibsiniz? – inspektor
øöbhÿli tÿrzdÿ ondan soruødu.
– Mönasib an deyildi, – Blant dedi. – Namönasib an
deyilÿn sþz adama ziyan gÿtirÿr.
O, inspektorun ona dikilmiø gþzlÿrinin qabaüûndan
qa÷madû. Nÿhayÿt, inspektor gþzlÿrini ondan ÷ÿkdi, sonra
ÿlindÿ tutduüu xÿncÿri Blanta gþstÿrib soruødu:
– Demÿk, bu, hÿmin xÿncÿrdir, ser?
– Øöbhÿsiz.
– Deyÿ bilÿrsinizmi, ser, xÿncÿri harada saxlayûrdûlar?
– Qonaq otaüûndakû “gömöø masa”da, – Reymond
cavab verdi.
– Nÿ? – deyÿ qûøqûrdûm.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Hamû mÿnÿ baxdû.

– Eøidirÿm, doktor, – inspektor hÿvÿslÿ dedi. – ßhÿ­
miy­yÿtli nÿ deyÿ bilÿrsiniz?
– Doürusu, he÷ bir øey, – özrxahlûq edirmiø kimi dedim,
– ancaq þtÿn gecÿ bu evÿ gÿlÿndÿ qonaq otaüûna ke÷mÿk
istÿyirdim ki, “gömöø masa”nûn qapaüûnûn þrtöldöyönö
eøitdim.
Ènspektor sþzlÿrimÿ øöbhÿ etdi:
– Necÿ bildiniz ki, bu, “gömöø masa”nûn qapaüûdûr?
Baøladûm fikrimi uzun-uzadû izah etmÿyÿ, gÿrÿk bunu
he÷ etmÿyÿydim.
Ènspektor diqqÿtlÿ mÿnÿ qulaq asdû, sonra dedi:
– Gÿrÿk ki, siz “gömöø masa”nûn i÷inÿ baxûbsûnûz.
Dok­tor, deyin gþröm, siz ora baxanda xÿncÿr i÷ÿridÿ idi,
yox­sa orada deyildi?
450 – Orada olduüu xatirimÿ gÿlmir, – dedim, – ancaq ola
da bilÿrdi.
– Bÿlkÿ, tÿsÿrröfat mödirÿsi bu suala cavab verdi?
– deyib inspektor zÿngi basdû.
Miss Rassel vÿ Parker tezliklÿ otaüa daxil oldular.
– “Gömöø masa”ya he÷ yaxûn getmÿmiøÿm, – miss
Rassel inspektorun sualûna cavab verdi. – Mÿn göllÿrÿ
baxûrdûm. Hÿ...ÿÿ! Yadûma döødö, “gömöø masa”nûn aüzû
a÷ûq qalmûødû. Mÿn onu þrtdöm.
Qadûnûn gþzlÿri inspektora meydan oxuyurdu.
– Aydûndûr, – inspektor dedi. – Bÿs xÿncÿr yerindÿ
idi?
Miss Rassel etinasûz halda xÿncÿrÿ baxûb dedi:
– Deyÿ bilmÿrÿm, ÷önki mizin i÷inÿ baxmamûøam.
Øam vaxtû olduüundan otaqda lÿngimÿk istÿmirdim.
– ×ox saü olun, miss Rassel, – inspektor dedi.
Belÿ döøönmÿk olardû ki, inspektor ona bir-iki sual da
vermÿk istÿyir, lakin miss Rassel onu baøa döømÿyib otaüû
tÿrk etdi.
– Qadûn deyil, ilandûr, elÿ deyilmi? – inspektor onun
arxa­sûnca baxaraq dedi. – Bir dÿqiqÿ, doktor, axû siz deyir­
siniz ki, “gömöø masa” pÿncÿrÿ ilÿ özbÿözdör?
Mÿnim yerimÿ Reymond cavab verdi:
– Elÿdir.
– Bÿs pÿncÿrÿ? O da a÷ûq idi?
 A
– Bÿli.
– ×ox gþzÿl, daha dÿrinÿ getmÿk lazûm deyil. Xÿncÿri K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

kim istÿsÿ, istÿdiyi vaxt ÿldÿ edÿ bilÿrdi. Cÿnab Reymond,
mÿn sabah sÿhÿr baø konstebl ilÿ birlikdÿ gÿlÿcÿyÿm, odur
ki qapûnûn a÷arû mÿndÿ olmalûdûr ki, polkovnik Melrouz hÿr
øeyi olduüu kimi gþrsön. O, indi qraflûüûn uzaq kÿndindÿ
nahar edir vÿ gecÿni...
Ènspektor ÷ini qabû gþtöröb:
– Bunu ehtiyatla bökmÿk lazûmdûr, – dedi, – ÷önki
o, istintaq zamanû bizÿ gÿrÿk olacaqdûr.
Reymond vÿ mÿn bilyard otaüûndan ÷ûxûrdûq ki, Ekroy­
dun gÿnc katibi qÿflÿtÿn dayandû.
ßllÿri ilÿ qolumdan yapûøûb sûxdû, mÿn gþzlÿrimi Rey­
mon­dun baxdûüû tÿrÿfÿ yþnÿltdim, gþrdöm ki, inspektor
Deyvis Parkerin cib kitab÷asûna baxûr.
– Hÿr øey aydûndûr, – dedi, – demÿk, Parkerdÿn øöb­ 451
hÿ­lÿ­nirlÿr. Onda biz dÿ barmaq izlÿrimizi inspektor Dey­visÿ
tÿqdim etmÿklÿ onun xÿcalÿtindÿn ÷ûxmalûyûq.
O, mÿcmÿyinin i÷indÿki kartlardan ikisini gþtöröb ipÿk
yaylûüû ilÿ östönö sildi, sonra onlardan birini mÿnÿ verdi,
digÿrini þzö gþtördö. Barmaqlarûmûzûn izi kartlara döøÿndÿn
sonra hÿmin kartlarû polis inspektoruna uzadaraq:
– Hÿdiyyÿlÿrimizi qÿbul edin, – dedi, – nþmrÿ 1: doktor
Øeppard, nþmrÿ 2: mÿn yazûq. Mayor Blantûn kartûnû sÿhÿr
tÿqdim edÿcÿyik.
Gÿnclik hÿyat eøqiylÿ yaøayûr. Yaxûn dostu vÿ aüasû
olmuø Ekroydun faciÿvi þlmö belÿ Cefri Reymondun kefini
uzun möddÿt poza bilmÿdi. Bÿlkÿ, bu, belÿ dÿ olmalûdûr.
Deyÿ bilmÿrÿm. Mÿn þzöm ÿhvali-ruhiyyÿmi dÿrhal dÿyiøÿ
bilmirÿm.
Evÿ qayûdanda gec idi, belÿ fikirlÿødim ki, Karolin artûq
yatmûø olar, ancaq yanûlmûødûm.
Onun hazûrladûüû kakao mÿni gþzlÿyirdi. Mÿn onu
i÷ÿrkÿn Karolin axøam baø vermiø ÿhvalatû baødan-ayaüa
mÿnÿ sþylÿtdi. Èøin hÿdÿ-qorxu ilÿ ÿlaqÿdar hissÿsinÿ
toxun­masam da, qatilin buraxdûüû izlÿri ona sþylÿmÿkdÿn
÷ÿkinmÿdim.
– Polis Parkerdÿn øöbhÿlÿnir, – ayaüa qalxûb yatmaüa
gedÿrkÿn dedim. – Gþrönör, onun ÿleyhinÿ ÷oxlu dÿlil-
söbut var.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Parker! – deyÿ bacûm qûøqûrdû, – boø sþzdör! Deyÿ­

sÿn, bu inspektor axmaüûn bþyöyödör. Yaxøû deyir... Parker!
Bu, ola bilmÿz.
Bu cör canlû sþhbÿtdÿn sonra biz yatmaüa getdik.

VII ôÿñèë
QONØUMUN PEØßSÈ
MßNß MßLUM OLUR

Sÿhÿr tezdÿn xÿstÿlÿrimÿ baø ÷ÿkdim, ancaq ciddi bir

øey yox idi. Evdÿ Karolin mÿni qonaq otaüûna girmÿmiø –
dÿhlizdÿ qarøûladû.
– Flora Ekroyd bizdÿdir, – deyÿ qulaüûma pû÷ûldadû.
– Nÿ?
452 ×alûødûm ki, tÿÿccöbömö gizlÿdim.
– O, sÿni gþrmÿk istÿyir. Yarûm saatdûr ki, bizdÿdir.
Karolin ÷evrilib qonaq otaüûna getdi. Mÿn dÿ ona
qoøu­lub i÷ÿri girdim.
Flora pÿncÿrÿnin yaxûnlûüûndakû divanûn östöndÿ
otur­muø­du. O, matÿm paltarûnda idi, ÿsÿbi halda bar­
maq­la­rûnû oynadûrdû. Zahirÿn ÷ox dÿyiømiødi. Sifÿtindÿki
tÿra­vÿt itmiødi, danûøanda isÿ ÷alûøûrdû qÿtiyyÿtli vÿ sakit
gþrönsön.
– Doktor Øeppard, gÿlmiøÿm xahiø edim, mÿnÿ kþmÿk
edÿsiniz.
– ßlbÿttÿ, o, sÿnÿ kþmÿk edÿcÿk, mÿnim ÿzizim,
– Karo­lin dedi.
He÷ inanmûram ki, Flora mÿnimlÿ Karolinin yanûnda
sþhbÿt etsin.
– Qara øamlar yurduna gedÿ bilÿrsinizmi?
– Qara øamlar yurduna? – deyÿ tÿÿccöblÿ soruødum.
– Hÿmin al÷aqboy, mÿzÿli adamû gþrmÿyÿ? – deyÿ
Karolin ucadan qûøqûrdû.
– Bÿli. Onun kim olduüunu bilirsiniz dÿ?
– Bÿyÿm tÿqaödÿ ÷ûxmûø dÿllÿk deyil?
Floranûn mavi gþzlÿri tÿÿccöbdÿn bþyödö.
– Onun adû Erköl Puarodur! Eøitmiø olarsûnûz, mÿøhur
detektivdir. Ne÷ÿ-ne÷ÿ cinayÿtin östönö a÷ûb! Bir il ÿvvÿl
tÿqaödÿ ÷ûxûb bura gÿlmiødir. ßmim onu tanûyûrdû, ancaq
 A
cÿnab Puaroya sþz vermiødi ki, sirrini he÷ kimÿ a÷mayacaq,
÷önki cÿnab Puaro sakit hÿyat tÿrzini daha östön tutur. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Belÿ de, – þz-þzömÿ dillÿndim.
– Yÿqin, onun barÿsindÿ eøidibsiniz?
– Karolinÿ gþrÿ mÿn möhafizÿkar baxûølû adamam,
– dedim, – ancaq onun barÿsindÿ eøitmiøÿm.
– Qÿribÿdir! – Karolin dedi.
Bacûmûn nÿyÿ iøarÿ etdiyini baøa döømÿdim. Bÿlkÿ,
ehtimalûnûn doüru ÷ûxmadûüûna gþrÿ heyifsilÿnirdi?
– Onu gþrmÿk istÿyirsiniz? – yavaøca soruødum. – Axû
nÿ ö÷ön?
– Cinayÿtin östönö a÷maq ö÷ön, – Karolin qÿtiyyÿtlÿ
dedi. – Axmaq olma, Ceyms.
Mÿn, ÿslindÿ, axmaq deyilÿm, ÷önki mÿnim nÿyÿ iøarÿ
etdiyimi Karolin he÷ vaxt baøa döømör.
– Ènspektor Deyvisÿ inanmûrsûnûz? – deyÿ miss Flora­ 453
dan soruødum.
– Xeyr, inanmûr, – Karolin dedi. – He÷ mÿn dÿ ona
inan­mûram.
Adamda elÿ tÿÿssörat yaranûr ki, þlÿn Floranûn yox,
Karo­linin ÿmisidir.
– Onun bu iølÿ mÿøüul olacaüûna ömidiniz varmû?
– deyÿ soruødum. – Axû o tÿqaödÿ ÷ûxûb.
– ßsas mÿsÿlÿ elÿ budur, – Flora dedi. – Onu inan­
dûr­maq lazûmdûr.
– ßminsiniz ki, aüûllû hÿrÿkÿt edirsiniz? – deyÿ ciddi
tÿrz­dÿ soruødum.
– ßlbÿttÿ ÿmindir, – Karolin dedi. – Razû olsa, elÿ
þzöm onunla gedÿrÿm.
– Etiraz etmirsinizsÿ, miss Øeppard, ora mÿn hþrmÿtli
hÿkimimizlÿ gedÿrdim, – Flora dedi.
Gÿnc xanûm yaxøû bilir ki, belÿ hallarda a÷ûq danûømaq
lazûm­dûr, yoxsa Karolinÿ baøqa cör tÿsir etmÿk qeyri-möm­
köndör.
– Bilirsiniz, – deyÿ o, þzönÿ bÿraÿt qazandûrmaüa ÷alûø­
dû, – bir halda ki doktor Øeppard hÿkimdir vÿ cÿsÿdi dÿ
o tapûb, demÿk, ÿhvalatû bötön incÿliyi ilÿ cÿnab Puaroya
danûøa bilÿr.
– Bÿli, – Karolin kþnölsöz dedi. – Baøa döøörÿm.
Mÿn ayaüa qalxûb otaq boyu gÿziødim.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Flora, – dedim, – gÿlin sþzömÿ qulaq asûn: bu detek­

tivin yanûna getmÿyin.
Flora tez ayaüa qalxdû, yanaqlarû qûzarmûødû.
– Nÿ ö÷ön belÿ dediyinizi baøa döøörÿm, – deyÿ qûø­
qûrdû. – Siz qorxursunuz! Mÿn isÿ qorxmuram, ÷önki Ralfû
sizdÿn yaxøû tanûyûram.
– Ralfû? – Karolin tÿÿccöblÿ dedi. – Ralfûn bu iøÿ nÿ
dÿxli var?
Biz Karolinin sþzönÿ fikir vermÿdik.
– Doürudur, Ralf iradÿsizdir, – deyÿ Flora sþzönÿ
davam etdi. – O, pis ÿmÿllÿrÿ qurøanar, cörbÿcör iølÿr
gþrÿr, ancaq adam þldörmÿz.
– Siz nÿ danûøûrsûnûz? Bu he÷ mÿnim aülûma da gÿlmÿ­
yib, – deyÿ qûøqûrdûm.
– ßmimin cÿsÿdi tapûlandan sonra siz niyÿ birbaøa evÿ
454 getmÿyib mehmanxanada olubsunuz? – deyÿ Flora soruødu.
Mÿn bir möddÿt susdum. Belÿ göman etmiødim ki,
he÷ kÿs ora getmÿyimdÿn xÿbÿr tutmayûb.
– Bunu necÿ bildiniz? – deyÿ soruødum.
– Sÿhÿr mehmanxanaya getmiødim, – Flora dedi,
– qul­luq­÷ular sþylÿdilÿr ki, Ralf burada qalûr...
Mÿn onun sþzönö kÿsib:
– Demÿk, Ralfûn kÿnddÿ olmasûndan xÿbÿriniz yox idi?
– dedim.
– Xeyr, xÿbÿrim yox idi, buna gþrÿ dÿ tÿÿccöblÿndim,
÷önki he÷ nÿ baøa döømördöm. Mehmanxanaya gedib
Ralfû soruødum. Mÿnÿ cavab verdilÿr ki, Ralf dönÿn saat
doqquza yaxûn mehmanxanadan ÷ûxmûø... vÿ... bir dÿ geri
qayûtmamûødûr. Zÿnnimcÿ, bunu sizÿ dÿ deyiblÿr.
Floranûn gþzlÿri mÿnim gþzlÿrimÿ zillÿndi, bir anlûüa
donub-qaldû, sanki, qûzû iflic vurdu, lakin tezliklÿ þzönÿ
gÿlib qûøqûrdû:
– Axû niyÿ dÿ getmÿsin? Bÿlkÿ, bir yerÿ... gedib? Bÿlkÿ,
Londona qayûdûb?
– Yökönö dÿ bizÿ qoyub gedib, hÿ?
Flora ayaqlarûnû yerÿ dþydö.
– Bunun ÷ox sadÿ izahû ola bilÿr.
– Bu mÿqsÿdlÿ dÿ Erköl Puaronun yanûna getmÿk
istÿ­yirsiniz? Yaxøû olmazmû, hÿlÿlik sÿbir edÿsiniz? Unut­
ma­yûn ki, polis Ralfdan deyil, baøqa adamdan øöbhÿlÿnir.
 A
– Siz sÿhv edirsiniz, – deyÿ qûz qûøqûrdû. – Onlar Ralf­
dan øöbhÿlÿnmÿyÿ baølayûblar. Bu sÿhÿr Kren÷esterdÿn K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

ins­pek­tor Raqlan adlû birisi kÿndÿ gÿlib. Bu al÷aqboy
kþs­tÿ­bÿk, adamda ikrah doüurur. O, mÿndÿn ÿvvÿl meh­
man­xa­naya gedib vÿ orada iølÿyÿn xidmÿt÷ilÿrdÿn Ralfû
soru­øub. Onunla maraqlanûb. Xidmÿt÷ilÿr deyirlÿr ki, ins­
pek­torun fikirincÿ, bunu Ralf edib.
– Demÿk, vÿziyyÿt dÿyiøib, – dedim. – O, Deyvisin
fÿrziyyÿsinÿ inanmûr. Parkerin qatil olmasûna inanmûr.
– Yenÿ Parker, – deyÿ bacûm mûzûldandû.
Flora mÿnÿ yaxûnlaøûb qolumdan tutdu.
– Doktor Øeppard, gÿlin cÿnab Puaronun yanûna
gedÿk. O, hÿqiqÿti tapacaq.
– Mÿnim ÿzizim Flora, – ÿlimi onun ÿlinin östönÿ
qoyub nÿzakÿtlÿ dedim, – ÿminsiniz ki, bizim istÿyimiz
mÿhz hÿqiqÿti tapmaqdûr? 455
O, mÿnÿ baxûb dedi:
– Sizin inamûnûz yoxdur, ancaq mÿn inanûram, ÷önki
Ralfû yaxøû tanûyûram.
– ßlbÿttÿ, bu, onun iøi deyil, – susmaüa adÿt etmÿmiø
Karolin, nÿhayÿt, dillÿndi. – Doürudur. Ralf dÿlisovdur,
amma sevimli, nÿzakÿtli uøaqdûr.
Èstÿdim Karolinÿ deyim ki, cinayÿtlÿrin ÷oxunu elÿ
sevimli balalar tþrÿdir, amma Floranûn burada olmasû mÿnÿ
mane oldu. Qûzûn qÿtiyyÿti qarøûsûnda gözÿøtÿ get­dim. Biz
o dÿqiqÿ yola döødök ki, bacûm sevimli sþzö olmuø
“ÿlbÿttÿ” ilÿ baøladûüû mÿøhur möhakimÿlÿrinÿ ÿl atma­mûø
aradan ÷ûxaq.
Qapûnû özömÿ ahûl qadûn a÷dû. Onun baøûnda iri ølyapa
var idi. O, bizÿ dedi ki, cÿnab Puaro evdÿdir.
Biz ki÷ik, qÿøÿng bir otaüa daxil olduq vÿ cÿnab
Puaronu gþzlÿmÿyÿ baøladûq. O, bir dÿqiqÿdÿn sonra i÷ÿri
daxil oldu.
– Mösyþ le doktör? – gölÿ-gölÿ dedi. Sonra Floraya
sarû ÷evrilib tÿzim etdi.
– Yÿqin, siz dönÿnki faciÿ barÿsindÿ eøidibsiniz? – dedim.
Puaronun sifÿti ciddilÿødi.
– Bÿli, eøitmiøÿm. Dÿhøÿtdir. Madmazelin razûlûüû ilÿ
onun kÿdÿrinÿ øÿrik ÷ûxardûm. Ancaq deyin gþröm, mÿn
sizÿ nÿ xidmÿt gþstÿrÿ bilÿrÿm?
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Miss Ekroyd, – dedim, – istÿyir ki, siz... siz...

– Qatili tapasûnûz, – Flora aydûn sÿslÿ dedi.
– Sizi baøa döøörÿm, – cÿnab Puaro dedi, – amma
qatili polis dÿ tapa bilÿr.
– Hÿm dÿ sÿhv edÿr, – Flora dedi. – Polis indidÿn sÿhv
izÿ döøöb. Mömkönsÿ, mösyþ Puaro, bizÿ kþmÿk edin.
ßgÿr... ÿgÿr bu, pul ilÿ...
Puaro ÿlinin hÿrÿkÿti ilÿ etirazûnû bildirdi.
– Madmazel, lazûm deyil. ßvvÿlcÿ qulaq asûn, gþrön mÿn
nÿ deyirÿm. Doürudur, pulun mÿnim ö÷ön mÿnasû var
vÿ hÿmiøÿ dÿ mÿnasû olub, ancaq siz bir øeyi unut­mayûn:
mÿnim mÿqsÿdim hÿqiqÿti tapmaqdûr, mÿn onu tapa­ca­
üam! Ola bilsin ki, bu hÿqiqÿt sizin kefinizi poza­caq, siz þzö­
nözö danlayacaqsûnûz ki, niyÿ bu iøi polisÿ hÿvalÿ etmÿdiniz.
– Mÿn hÿqiqÿti bilmÿk istÿyirÿm, – Flora döz onun
456 gþzlÿrinin i÷inÿ baxaraq dedi.
– Mÿhz hÿqiqÿti?
– Mÿhz hÿqiqÿti.
– Onda mÿn razûyam, – al÷aqboy kiøi dedi. – Belÿ
göman edirÿm ki, siz bu sþzönözÿ gþrÿ sonra peøman
olmayacaqsûnûz. Èndisÿ ÿhvalatû danûøûn.
– Yaxøû olardû ki, ÿhvalatû doktor Øeppard danûøsûn,
– Flora dedi, – ÷önki o, bu barÿdÿ hamûdan ÷ox bilir.
Mÿn ÿhvalatû sizÿ necÿ øÿrh etmiøÿmsÿ, elÿcÿ dÿ cÿnab
Puaroya sþylÿdim. O, yumøaq körsödÿ oturmuødu. Gþz­
lÿrini tavana zillÿyÿrÿk diqqÿtlÿ mÿnÿ qulaq asûrdû. Ara­bir
sþh­bÿtimi kÿsir, mÿnÿ qûsa suallar verirdi.
Ènspektorla Fenli Parkdan getmÿyimi tÿsvir edÿrÿk
ÿhva­latû tÿfÿrröatû ilÿ danûøûb qurtardûm. Flora bunu gþröb
dedi:
– Èndisÿ Ralf haqqûnda danûøûn.
Doürusu, danûømaq istÿmirdim, ancaq Floranûn tÿkidli
baxûøû altûnda danûømaüa mÿcbur oldum.
– Demÿk, siz evÿ qayûdanbaø mehmanxanada olub­
sunuz? – deyÿ Puaro mÿnÿ qulaq asandan sonra soruødu.
– Dözönö deyin: nÿ ö÷ön?
Bir anlûüa fikrÿ gedib dedim:
– Atalûüûnûn þlöm xÿbÿrini ona ÷atdûrmaq istÿyirdim.
Axû Ralfûn kÿnddÿ olduüunu ancaq mÿn, bir dÿ cÿnab
Ekroyd bilirdi.
 A
Puaro sþzömö tÿsdiq edÿrÿk baøûnû tÿrpÿtdi.
– Doürudur. Ancaq bu, yeganÿ sÿbÿb idi? K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Bÿli, – qÿtiyyÿtlÿ dedim.
– Bÿlkÿ, bu gÿnc haqqûnda sizdÿ yaranan øöbhÿni
yox­la­maq istÿyibsiniz?
– Øöbhÿni?
– Zÿnnimcÿ, mösyþ le doktör, nÿyÿ iøarÿ etdiyimi baøa
döøörsönöz. ßgÿr siz Ralfûn axøam mehmanxanada oldu­
üunu yÿqin etmiø olsaydûnûz, örÿyiniz tÿsÿlli tapardû, sakit­
lÿøÿrdiniz.
– Doüru deyil, – deyÿ ona etiraz etdim.
Al÷aqboy detektiv narazû øÿkildÿ baøûnû buladû:
– Miss Floradakû etibar sizdÿ yoxdur, – sonra ÿlavÿ
etdi: – Kapitan Paton ÷ox möÿmmalû tÿrzdÿ yoxa ÷ûx­
mûødûr. Odur ki sizi arxayûn salmayacaüam, onun vÿziy­
yÿti olduqca pisdir, amma buna ÷ox sadÿ cavab da tap­ 457
maq olar.
– Mÿn dÿ bunu deyirÿm, – deyÿ Flora qûøqûrdû.
Puaro bu barÿdÿ daha danûømadû. O, Floranû evlÿrinÿ
gþndÿrdi, mÿnÿ isÿ onunla polis mÿntÿqÿsinÿ getmÿyi
tÿk­lif etdi. Mÿn razûlaødûm.
Ènspektor Deyvis polis mÿntÿqÿsinin qarøûsûnda dayan­
mûødû, yaman qaøqabaqlû gþrönördö. Baø konstebl pol­
kov­nik Melrouz vÿ Floranûn kþstÿbÿk adlandûrdûüû, asan­
lûqla tanûdûüûm kren÷esterli inspektor Raqlan onunla yanaøû
dayanmûødûlar.
Mÿn Melrouzu az-maz tanûyûrdûm, odur ki Puaronu tÿq­
dim edib hÿr øeyi ona danûødûm. Baø konstebl hirs­lÿndi,
inspektor Raqlan bulud kimi tutuldu. Rötbÿcÿ ondan bþyök
olan zabitlÿrin pÿrtliyi Deyvisi yaman a÷mûødû, sevinirdi.
– Hÿr øey gön kimi aydûndûr, – Raqlan dedi, – kÿnar
adamlara he÷ bir ehtiyac yoxdur. Doürudur, aüûllû inspektor
qatili ÷oxdan hÿbs edÿrdi, daha on iki saat itirmÿzdi.
O, yazûq Deyvisÿ kÿskin nÿzÿr saldû. Deyvis bu baxûøûn
altûndan ÷ûxa bilmÿdi, bözöøöb qaldû:
– ßlbÿttÿ, cÿnab Ekroydun ailÿsi necÿ mÿslÿhÿt bilsÿ,
o cör dÿ hÿrÿkÿt edÿ bilÿr. He÷ kÿs bu ixtiyarû onlarûn ÿlin­
dÿn almûr, amma rÿsmi istintaqa da he÷ kÿs mane olma­
malû­dûr. Bÿli, biz cÿnab Puaronun øþhrÿti haqda oxu­mu­øuq,
bilirik, – deyÿ nÿzakÿtlÿ ÿlavÿ etdi.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Tÿÿssöf ki, polis reklamdan istifadÿ etmir, – Raqlan

dedi.
Yaranmûø vÿziyyÿtdÿn ÷ûxûø yolunu Puaro tapdû.
– Artûq tÿqaödÿ ÷ûxmûøam, – dedi, – buna gþrÿ dÿ
bu iølÿ mÿøüul olmaq istÿmirdim, lakin øþhrÿtimin cÿza­
sûnû indi ÷ÿkirÿm. Sizdÿn xahiøim budur ki, cinayÿtin
a÷ûl­masûna az-÷ox kþmÿk etsÿm, mÿtbuatda adûmû qeyd
etmÿyÿsiniz.
Ènspektor Raqlanûn eyni a÷ûldû.
– Sizin bÿzi mövÿffÿqiyyÿtlÿriniz mÿnÿ mÿlumdur, – deyÿ
polkovnik yumøaldû.
– Mÿnim zÿngin tÿcröbÿm var, – Puaro sakit sÿslÿ
dedi. – Polisin kþmÿyi olmadan apardûüûm istintaq mövÿf­
fÿqiy­yÿt qazanmaz. Xösusilÿ Èngiltÿrÿnin polis iø÷ilÿ­rinin
iøgözar­lûüû, mÿharÿti mÿni valeh edib. ßgÿr inspek­tor
458 Raqlan onun iø÷ilÿriylÿ ÷iyin-÷iyinÿ iølÿmÿyÿ icazÿ ver­
sÿydi, bu, mÿnim ö÷ön bþyök øÿrÿf olardû.
Ènspektorun sifÿti daha da iøûqlandû.
Polkovnik Melrouz mÿni kÿnara ÷ÿkib dedi:
– Eøitdiyimÿ gþrÿ, bu al÷aqboy oülan bÿzi möhöm
iølÿrin östönö a÷ûb. Skotlÿnd Yarda xÿbÿr etmÿmiøik. Mÿn
bundan ÷ox narahatam, ÷önki qorxuram ki, iøin þhdÿ­
sindÿn gÿlÿ bilmÿyÿk. Raqlan þzöndÿn möøtÿbehdir, ona
inanmûram. Bu oülan isÿ, deyÿsÿn, sadÿ adamdûr. Necÿ
bilirsiniz, onunla ÷iyin-÷iyinÿ, sakitcÿ iølÿyÿ bilÿrikmi?
– Döz inspektor Raqlan mÿøhurlaøanadÿk onunla bir­
likdÿ iølÿyÿ bilÿrsiniz, – dedim.
– Yaxøû gþrÿk, – polkovnik øÿn sÿslÿ ucadan dedi.
– Son faktlarû gÿrÿk sizin nÿzÿrinizÿ ÷atdûrûm, cÿnab Puaro.
– Tÿøÿkkör edirÿm, – Puaro dedi. – Dostum Øeppard
mÿnÿ eøikaüasûnûn øöbhÿ altûnda olmasû ilÿ ÿlaqÿdar bir
øey danûøûb.
– Bu, boø øeydir, – Raqlan dedi. – Xidmÿt÷ilÿr he÷
nÿdÿn elÿ vahimÿyÿ döøörlÿr ki, hamû onlardan øöbhÿ­lÿn­
mÿli olur.
– Bÿs barmaq izlÿri kimindir? – deyÿ soruødum.
– Parkerin deyil, – sonra gölöb ÿlavÿ etdi. – Nÿ sizin,
nÿ dÿ cÿnab Reymondundur, doktor.
– Kapitan Ralf Paton haqqûnda nÿ deyÿ bilÿrsiniz?
– Puaro sakit sÿslÿ soruødu.
 A
Onun sifÿtindÿki ifadÿ, göllÿsi hÿdÿfÿ dÿymiø ov÷u­
nun sifÿtindÿki ifadÿyÿ bÿnzÿyirdi. Ènspektorun gþzlÿri K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

parladû.
– Gþrörÿm ki, ÷ox arif adamsûnûz, cÿnab Puaro. Bizÿ
sizinlÿ iølÿmÿk xoø olacaq. Gÿnc cÿnabû tapan kimi onun
barmaq izlÿrini gþtörÿcÿyik.
– Qorxuram ki, fikriniz sÿhv olsun, inspektor, – pol­
kov­nik Melrouz mölayim sÿslÿ dedi. – Mÿn Ralfû uøaq vax­
tûn­dan tanûyûram. O, adam þldörmÿz.
– Ola bilÿr, – inspektor dilucu dedi.
– Onun ÿleyhinÿ hansû faktlar var? – deyÿ soruødum.
– Ralf dönÿn axøam saat doqquzda mehmanxanadan
÷ûxûb. Saat onun yarûsûnda onu Fenli Parkûn yaxûnlûüûnda
gþröblÿr. Sonra isÿ gþrÿn olmayûb. Ralfa ÷oxlu pul lazûm
imiø. Onun bir cöt rezin ÷ÿkmÿsini gþtörmöøÿm. Deyir­
lÿr ki, onun bu cör iki cöt ÷ÿkmÿlÿri var. Hÿyÿtdÿki ayaq 459
izlÿrini bu ÷ÿkmÿ ilÿ möqayisÿ edÿcÿyÿm. Orada polis
iø÷isi qoymuøam ki, ayaq izlÿrinÿ toxunan olmasûn.
– Biz indi ora gedirik, – polkovnik Melrouz dedi.
– Gÿlin birlikdÿ gedÿk.
Biz polkovnikin maøûnûna ÿylÿødik. Ènspektor ayaq izlÿ­
rinÿ baxmaq istÿdiyindÿn polkovnikdÿn xahiø etdi ki, hÿyÿ­
tin yanûnda maøûnû saxlasûn. Biz maøûnla xeyli getdikdÿn
sonra saü tÿrÿfdÿ geniø meydan, bir dÿ Ekroydun iø ota­
üûna doüru uzanan cûüûr gþröndö.
– Cÿnab Puaro, mÿnimlÿ Ekroydun iø otaüûna get­
mÿk istÿyirsiniz, yoxsa inspektorla ayaq izlÿrinÿ baxmaüa?
– deyÿ baø konstebl soruødu.
Puaro iø otaüûna getmÿyi östön tutdu. Qapûnû Par­ker
a÷dû. O ÷ox dÿyiømiødi, qÿtiyyÿtli gþrönördö, dönÿnki vahi­
mÿdÿn ÿsÿr-ÿlamÿt qalmamûødû. Polkovnik Melrouz ÿlini
cibinÿ salûb dÿhlizÿ a÷ûlan qapûnûn a÷arûnû ÷ûxartdû. O, qapûnû
a÷andan sonra biz Ekroydun iø otaüûna doüru getdik.
– Otaqda hÿr øey olduüu kimi qalûb, cÿnab Puaro.
– Cÿsÿdi harada tapûblar?
Ekroydun necÿ oturduüunu Puaroya tÿsvir etdim.
Körsö hÿlÿ dÿ buxarûnûn qarøûsûnda idi.
Puaro gedib hÿmin körsödÿ ÿylÿødi.
– Siz otaqdan ÷ûxarkÿn haqqûnda danûødûüûnûz zÿrf
harada idi?
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Cÿnab Ekroyd onu saü tÿrÿfindÿki ki÷ik mizin östönÿ

qoymuødu.
– Zÿrfdÿn baøqa hÿr øey þz yerindÿdir?
– Deyÿsÿn, hÿ.
– Polkovnik Melrouz, xahiø edirÿm, mövÿqqÿti bu kör­
södÿ ÿylÿøin. Tÿøÿkkör edirÿm. Èndi, mösyþ le doktör, xÿn­
cÿrin vÿziyyÿtini mÿnÿ gþstÿrin.
Mÿn xÿncÿrin vÿziyyÿtini gþstÿrÿndÿ al÷aqboy dos­tum
qapûnûn kandarûnda dayanmûødû.
– Demÿk, xÿncÿrin dÿstÿyi qapûdan gþrönörmöø. Hÿm
siz, hÿm dÿ Parker bunu dÿrhal gþrdönöz?
– Bÿli.
Sonra Puaro pÿncÿrÿyÿ yaxûnlaødû.
– Siz cÿsÿdi gþrÿn zaman iøûqlar, yÿqin ki, yanûrmûø?
– deyÿ o, saymazyana soruødu.
460 Mÿn onunla razûlaøaraq pÿncÿrÿyÿ yaxûnlaødûm. Puaro
aøaüûdakû ayaq izlÿrinÿ baxûrdû.
– Bu, kapitan Patonun ÷ÿkmÿlÿrinin izidir, – sakit sÿslÿ
dedi.
Sonra tÿzÿdÿn otaüûn ortasûna gÿlib dayandû. Diqqÿtlÿ
ÿtrafa baxmaüa baøladû.
– Siz möøahidÿ etmÿyi bacarûrsûnûzmû, doktor Øep­
pard? – deyÿ soruødu.
– Deyÿsÿn, bacarûram, – tÿÿccöblÿ cavab verdim.
– Otaqda buxarû yanûrmûø. Siz qapûnû sûndûrûb cÿnab
Ekroydu bu vÿziyyÿtdÿ gþrÿndÿ buxarûda yanan alov nÿ
cör idi? Azalmûødû, yoxsa gurhagurla yanûrdû?
Mÿn hÿyÿcanla göldöm.
– Mÿn... mÿn bilmirÿm. Fikir vermÿdim. Bÿlkÿ, cÿnab
Reymond vÿ ya mayor Blant...
Mÿnim qÿnøÿrimdÿ dayanmûø al÷aqboy adam tÿbÿs­
sömlÿ baøûnû buladû.
– Metodla iø gþrmÿk lazûmdûr. Gÿrÿk bu sualû sizÿ ver­
mÿ­yÿydim. Hÿrÿnin þz ixtisasû var: siz xÿstÿnin zahiri gþr­
kÿ­mini bþyök mÿharÿtlÿ tÿsvir edÿ bilÿrsiniz. Cÿnab Rey­
mond yazû stolunun östöndÿki sÿnÿdlÿr haqqûnda zÿngin,
mökÿmmÿl mÿlumat verÿ bilÿr. Alovla baülû mÿsÿlÿlÿri bu
iølÿ mÿøüul olan adamdan soruømalûyam. Ècazÿnizlÿ...
O, buxarûya yaxûnlaøûb zÿngi ÷aldû.
Parker tezliklÿ qapûnûn kandarûnda gþröndö.
 A
– Zÿng sÿsi eøidib gÿldim, ser, – o, tÿrÿddödlÿ dedi.
– Yaxûn gÿl, Parker, – polkovnik Melrouz dedi. – Cÿnab K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

sizdÿn bir sþz soruøacaq.
Parker nÿzÿrlÿrini Puaroya yþnÿltdi.
– Parker, – al÷aqboy adam dedi, – ke÷ÿn gecÿ Øep­
pardla qapûnû sûndûran zaman otaqdakû buxarûda alovun
vÿziyyÿti necÿ idi?
– Zÿif yanûrdû, ser. Demÿk olar ki, sþnmöødö, – deyÿ
Parker dÿrhal cavab verdi.
– Belÿ! – deyÿ Puaro sevinclÿ qûøqûrdû. Onun sÿsindÿ
qÿlÿbÿ tonu var idi. Sonra ÿlavÿ etdi. – Diqqÿtlÿ ÿtrafa
bax, mÿnim qÿøÿng Parkerim, gþr hÿr øey ondakû kimidir?
Eøikaüasûnûn iti gþzlÿri otaüûn hÿr köncönö gÿzib pÿn­
cÿrÿnin östöndÿ dayandû.
– Pÿrdÿlÿr ÷ÿkili idi, ser. Èøûq da yanmûrdû.
Puaro razûlûqla gölömsÿdi: 461
– Daha sonra?
– Bu körsönön yerini dÿyiøiblÿr.
O, qapû ilÿ pÿncÿrÿnin arasûndakû qÿdim, ÷ox geniø
kör­söyÿ iøarÿ edirdi... Mÿn otaüûn sxemini ÷ÿkib hÿmin
kör­sönö “X” kimi qeyd etdim.
– ×ÿkdiyiniz øÿklÿ baxmaq olar? – deyÿ Puaro vÿrÿqi
ÿlimdÿn aldû.
Parker “X” iøarÿli körsönö divardan araladû vÿ onu elÿ
÷evirdi ki, arxasû qapûya doüru oldu.
– Qÿribÿdir, – Puaro dedi, – belÿ körsödÿ he÷ kÿs otur­
maz. Gþrÿsÿn, kim onu yerinÿ qoyub? Bÿlkÿ, siz, ÿziz dost?
– Xeyr, ser, – deyÿ Parker cavab verdi, – o vaxt mÿn
þzömdÿ deyildim.
Puaro mÿnÿ baxdû.
– Bÿs siz, doktor?
Mÿn baøûmûn hÿrÿkÿti ilÿ “yox” cavabûnû verdim.
– Polislÿ qayûdarkÿn körsö artûq yerindÿ idi, ser, – Par­
ker dedi.
– ×ox qÿribÿdir, – deyÿ Puaro sþzönö tÿkrar etdi.
– Hÿm Reymond, hÿm dÿ Blant körsönö yerinÿ qoya
bilÿrdilÿr, – deyÿ fikrimi bildirdim. – Zÿnnimcÿ, bu, o qÿdÿr
dÿ vacib deyil.
– Bÿli, vacib deyil, – Puaro dedi, – buna gþrÿ dÿ
maraq­lûdûr.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Bizi bir dÿqiqÿlik baüûølayûn, – polkovnik Melrouz

dedi.
Onunla birlikdÿ Parker dÿ otaqdan ÷ûxdû.
– Necÿ bilirsiniz, Parker doüru danûøûr? – deyÿ soruø­
dum.
– Onun körsö barÿdÿ sþylÿdiklÿri doürudur. Qalan
øey­lÿri isÿ bilmirÿm. Ömumiyyÿtlÿ, mösyþ le doktör, cina­yÿt
iølÿrinin tÿhqiqi ilÿ mÿøüul olsaydûnûz, gþrÿrdiniz ki, din­di­ri­
lÿn øahid­lÿrin hÿr biri möstÿntiqdÿn nÿsÿ gizlÿdir.
– Bötön øahidlÿr? – deyÿ soruødum.
– Bÿli.
– Demÿk, mÿn dÿ? – deyÿ gölÿ-gölÿ soruødum.
Puaro diqqÿtlÿ mÿnÿ baxûb sakit sÿslÿ dedi:
– Siz dÿ.
– Axû...
462 – Bu cavan oülan Paton haqqûnda mÿnÿ hÿr øeyi
danû­øûbsûnûz? – Mÿn qûpqûrmûzû qûzardûm, o isÿ gölöb ÿlavÿ
etdi. – Qorxmayûn, sizÿ tÿzyiq gþstÿrmÿyÿcÿyÿm. Nÿ vaxt
lazûmdûrsa, o vaxt da mÿnÿ lazûm olan øeylÿri þyrÿnÿcÿyÿm.
– Èø metodunuz haqda bir-iki kÿlmÿ danûøsaydûnûz,
yaxøû olardû, – dedim, – elÿ alov mÿsÿlÿsini gþtörÿk...
– Bu ÷ox sadÿ iødir. Siz cÿnab Ekroydun yanûndan
saat doqquza on dÿqiqÿ qalmûø gedibsiniz, elÿdirmi?
– Elÿdir.
– O vaxt pÿrdÿlÿr ÷ÿkilmiødi, pÿncÿrÿlÿr baülû, qapû
isÿ a÷ûq idi. Cÿsÿd tapûlanda – saat on birÿ on beø dÿqiqÿ
iølÿmiø, ÿksinÿ, qapû baülû, pÿncÿrÿ isÿ a÷ûq idi. Sual olunur:
kim pÿncÿrÿni a÷ûb? ßlbÿttÿ, pÿncÿrÿni cÿnab Ekroyd da
a÷a bilÿrdi, ya i÷ÿridÿ dþzölmÿz isti olduüundan otaüûn
havasûnû dÿyiømÿk istÿyirmiø (bu, inandûrûcû deyil, ÷önki
bildiyimiz kimi, buxarûdakû alov zÿif yanûrdû, bir dÿ hÿmin
gecÿ havanûn hÿrarÿti kÿskin øÿkildÿ aøaüû döømöødö), ya
da pÿncÿrÿdÿn kimsÿ otaüa gÿlmÿliymiø. ßgÿr o, hÿmin
adamû i÷ÿri buraxûbsa, demÿk, o adam tanûø imiø.
– ×ox sadÿdir, – dedim.
– Metodla iølÿyÿn adama hÿr øey sadÿdir. Èndi gÿlin
möÿyyÿnlÿødirÿk, gþrÿk, kim cÿnab Ekroydla saat onun
yarûsûnda danûøûb. Yÿqin, bu adam pÿncÿrÿdÿn i÷ÿri ke÷ib,
amma bir øey var ki, miss Flora cÿnab Ekroydu ondan
sonra saü-salamat gþrmöødö. Ola bilsin ki, hÿmin adam
 A
gedÿndÿn sonra qatil – bÿlkÿ, elÿ hÿmin o adam a÷ûq
pÿncÿrÿdÿn otaüa girib cÿnab Ekroydu þldöröb. Ooo!.. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Bu da polkovnik.
Polkovnik Melrouz hÿyÿcanlû gþrönördö.
– Telefon zÿnginin sirri artûq bizÿ mÿlumdur, – dedi.
– Zÿngi Fenli Parkdan deyil, Kinqs Ebbot stansiyasûn­
dakû avtomat telefondan vurublar. Saat 10:15 dÿqiqÿdÿ.
10:23-dÿ isÿ gecÿ qatarû Liverpula yola döøör.

VIII ôÿñèë
RAQLAN QATÈLÈN ÈZÈNß DÖØÖR

Biz bir-birimizin özönÿ baxdûq.

– Stansiyadakû iø÷ilÿri sorüu-suala tutmaq fikriniz
varmû? 463
– ßlbÿttÿ! Ancaq ÷ÿtin ki, bunun faydasû olsun, ÷önki
bu stansiyada hÿmiøÿ qarûøûqlûq olur.
O haqlû idi. Kinqs Ebbot kÿndi adi kÿnd olsa da, onun
stansiyasû möhöm dÿmiryol qovøaüû idi. Bötön qatarlar,
o cömlÿdÿn sörÿt qatarlarû burada dayanûr: ya onlara tex­
niki xidmÿt gþstÿrirlÿr, ya da ÿlavÿ vaqon qoøurlar. Stan­
siyanûn þzöndÿ iki-ö÷ avtomat telefon vardûr. Þlkÿnin øimal
qraflûüûna gedÿn sörÿt qatarû saat 10:19 dÿqiqÿdÿ stan­
si­ya­da olur. Hÿmin qatar Kinqs Ebbot stansiyasûnda ö÷
ÿlavÿ vaqon qoøulandan sonra saat 10:23 dÿqiqÿdÿ yola
döøör. Burada hÿmiøÿ qarûøûqlûq olduüundan kimsÿ­nin
avtomatdan zÿng etmÿsi, ya qatara minmÿsi faktûnû aydûn­
laødûrmaq bulanûq suda balûq tutmaq kimi bir øeydir.
– Zÿngin mÿnasûnû baøa döømörÿm, – Melrouz dedi.
– ×ox axmaq, mÿnasûz hÿrÿkÿtdir.
Puaro ÿli ilÿ bÿzÿkli fiqurun baøûnû sûüallayaraq dedi:
– Narahat olmayûn, bunun mÿnasû var.
– Axû nÿ mÿnasû ola bilÿr?
– Bunu bilmÿklÿ hÿr øeyi bilÿcÿyik. Ömumiyyÿtlÿ, bu iø
÷ox qÿribÿ vÿ maraqlûdûr.
O, bu sþzlÿri deyÿrkÿn sÿsindÿki qeyri-adi ton diq­
qÿtimi cÿlb etdi. Puaro mÿsÿlÿyÿ baøqa cör yanaøûrdû,
faktlarû þzönÿmÿxsus tÿrzdÿ qavrayûrdû. Onun nÿ barÿdÿ
fikirlÿødiyini deyÿ bilmÿzdim.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Puaro pÿncÿrÿyÿ yaxûnlaøûb oradan hÿyÿtÿ baxmaüa

baøladû.
– Doktor Øeppard, siz namÿlum adamla rastlaøanda
saat doqquz idi? – deyÿ Puaro arxaya ÷evrilmÿdÿn soruødu.
– Bÿli, – deyÿ cavab verdim, – kilsÿ saatûnûn zÿngini
eøitdim.
– O, evÿ... ya da bu pÿncÿrÿyÿ ÷atmaq ö÷ön nÿ qÿdÿr
vaxt sÿrf edÿrdi?
– Beø dÿqiqÿ. Kÿsÿsinÿ getsÿ, iki-ö÷ dÿqiqÿ.
– ßgÿr o, kÿsÿ yolla gedibsÿ, demÿk, buralarû tanû­
yûr­mûø.
– Doürudur, – polkovnik Melrouz dedi.
– Gÿrÿk cÿnab Ekroydun ke÷ÿn hÿftÿ yad adam qÿbul
edib-etmÿdiyini þyrÿnÿk.
– Bunu gÿnc Reymond bilÿr, – dedim.
464 – Ya da Parker, – deyÿ polkovnik Melrouz fikrini
sþylÿdi.
– Elÿ hÿr ikisi bilÿr, – Puaro tÿbÿssömlÿ dedi.
Polkovnik Melrouz Reymondu ÷aüûrmaüa getdi, mÿn
isÿ zÿngin döymÿsini basdûm ki, Parker otaüa gÿlsin.
Polkovnik Melrouz tezliklÿ gÿnc katiblÿ otaüa daxil
oldu. Cefri Reymond, hÿmiøÿ olduüu kimi, gömrah vÿ øÿn
gþrönördö. O, Puaro ilÿ tanûø olanda ÷ox sevindi.
– Ènanmazdûm ki, siz adûnûzû dÿyiøib bizim aramûzda
yaøa­yasûnûz, – dedi, – sizinlÿ tanûø olmaq xoødur... Baüûø­la­
yûn, nÿ etmÿk istÿyirsiniz?
Puaro qapûnûn yanûnda durmuødu. Mÿn arxaya ÷evri­
lÿnÿdÿk o, yumøaq körsönö Parkerin gþstÿrdiyi yerÿ ÷ÿkib
apardû.
– Qanûmû analiz edÿnÿ qÿdÿr istÿyirsiniz ki, bu körsö­dÿ
ÿylÿøib istirahÿt edim? – Reymondun øirin yumoru eøi­dildi.
– He÷ nÿ baøa döømörÿm.
– Cÿnab Reymond, cÿsÿd tapûlarkÿn bu körsö, bax...
burada idi. Sonra kimsÿ onu geri ÷ÿkib. Bÿlkÿ, bunu siz
edibsiniz?
Gÿnc katib fikirlÿømÿdÿn cavab verdi:
– Xeyr, cÿnab Puaro. Körsönön harada olmasû he÷
yadûma gÿlmir. ßgÿr siz deyirsinizsÿ, burada imiø, qoy
belÿ dÿ olsun, ancaq bunu mÿn yox, kimsÿ baøqasû edib!
Demÿk, körsönö geri ÷ÿkmÿklÿ izi azdûrûblar? ×ox pis!
 A
– Bunun mÿnasû yoxdur, – detektiv dedi, – he÷ bir
mÿnasû yoxdur. Sizdÿn bunu soruømaq istÿyirdim: þtÿn K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

hÿftÿ cÿnab Ekroydun yanûna yad adam gÿlibmi?
Gÿnc katib qaølarûnû ÷atûb fikrÿ getdi. Parker bu vaxt
otaüa daxil oldu.
– Xeyr, – Reymond dedi, – mÿncÿ, he÷ kÿs gÿlmÿyib.
Sÿn necÿ, Parker, yadûna bir øey gÿlir?
– Baøa döømÿdim, ser.
– Bu hÿftÿ vÿ yaxud ke÷ÿn hÿftÿ cÿnab Ekroydun
qÿbu­lunda yad adam olubmu?
Eøikaüasû fikrÿ gedib dedi:
– Onun yanûna ÷ÿrøÿnbÿ gönö “Kortis vÿ Traut”
øirkÿtindÿn bir nÿfÿr gÿlmiødi.
Reymond ÿlini havada yellÿyib tez dedi:
– Hÿ, yadûma döødö, ancaq o, yad adam deyil. Cÿnab
Ekroyd diktofon almaq istÿyirdi, lakin o, sonra fikrini dÿyi­ 465
øib diktofonu almadû.
Puaro Parkerÿ tÿrÿf ÷evrilib:
– Hÿmin nömayÿndÿnin xarici gþrkÿmini tÿsvir edÿr­
sÿnmi, mÿnim qÿøÿng Parkerim? – dedi.
– Al÷aqboy, sarûøûn oülan idi. ßyninÿ mavi rÿngli
pencÿk geyinmiødi vÿ ÷ox nÿzakÿtli gþrönördö.
Puaro mÿnÿ tÿrÿf ÷evrildi:
– Sizin gþrdöyönöz namÿlum øÿxs höndörboy idi,
dok­tor? – deyÿ soruødu.
– Bÿli, – deyÿ cavab verdim. – Boyu altû fut olardû.
– Demÿk, bunun ÿhÿmiyyÿti yoxdur, – al÷aqboy bel÷i­
kalû dedi. – Tÿøÿkkör edirÿm, Parker.
Parker Reymonda baxûb dedi:
– Cÿnab Hammond buradadûr, ser. Sizi gþrmÿk istÿyir.
– Gÿlirÿm, – deyÿ gÿnc katib tÿlÿsik addûmlarla otaq­
dan ÷ûxdû.
Puaronun sual dolu gþzlÿri polkovnikÿ dikildi. Pol­kov­
nik:
– Ailÿnin vÿkilidir, cÿnab Puaro, – deyÿ cavab verdi.
– Gÿnc cÿnab Reymondun iøi artacaq, – Puaro dedi.
– Èøini sevÿn oülana oxøayûr.
– Cÿnab Ekroyd hÿmiøÿ onu tÿriflÿyirdi.
– Ne÷ÿ ildir burada iølÿyir?
– Èki ildir.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Bacarûqlû oülandûr. ßminÿm ki, vÿzifÿsini bþyök

mÿha­rÿtlÿ yerinÿ yetirir. Gþrÿsÿn, o, boø vaxtûnû necÿ ke÷i­
rir? Bÿlkÿ, idmanla mÿøüul olur?
– Belÿ katiblÿrin boø vaxtû olmur, – polkovnik Melrouz
gölÿrÿk dedi. – Adÿtÿn, qolf oynamaüû xoølayûr, yayda isÿ
tennis.
– Bÿs at yarûøû ilÿ maraqlanmûr?
– Xeyr.
Puaro baøûnû tÿrpÿtdi, amma danûømadû. Gþrönör,
daha bu mþvzuya qayûtmaq istÿmirdi. Sonra otaüa yeni­
dÿn gþz gÿzdirdi.
– Nÿyÿ lazûmdûrsa, ona da baxmûøam.
Mÿn dÿ diqqÿtlÿ otaüa baxûb dedim:
– Divarlar danûøsaydû, nÿ yaxøû olardû?!
Puaro baøûnû bulayûb dedi:
466 – Danûømaq azdûr, gÿrÿk eøidÿ vÿ gþrÿydilÿr. Sizÿ bir
sirr a÷maq istÿyirÿm: gþrdöyönöz cansûz ÿøyalar – körsölÿr,
mizlÿr vÿ s. bÿzÿn mÿnimlÿ danûøûrlar.
O, qapûya tÿrÿf gedÿndÿ mÿn:
– Onlar bu gön sizÿ nÿ dedilÿr? – deyÿ qûøqûrdûm.
O, arxaya boylanûb istehza ilÿ qaøûnû dartdû.
– A÷ûq pÿncÿrÿ, – dedi, – baülû qapû, bir dÿ yerini dÿyiø­
miø körsö. Bu ö÷ suala cavab tapmaq istÿyirÿm, ancaq
tÿÿssöf ki, tapa bilmirÿm.
O, baøûnû yûrüalayûb sinÿsini qabartdû vÿ yazûq-yazûq
bizÿ baxdû. Fikirlÿødim ki, o, tÿsadöfÿn øþhrÿt qazanûb,
onun peøÿkar detektiv olmasû doüru deyil.
Mÿncÿ, polkovnik Melrouz da bu barÿdÿ döøönördö.
×önki yaman qaøqabaqlû gþrönördö.
– Nÿ etmÿk lazûmdûrsa, deyin, edÿk, mösyþ Puaro,
– deyÿ, nÿhayÿt, dillÿndi.
– Mömkönsÿ, “gömöø masa”nû da gþstÿrin, bununla
da qurtaraq.
Biz geniø zala daxil olduq. Bu vaxt bir polis iø÷isi pol­
kov­nikÿ yanaøûb ona nÿsÿ dedi, polkovnik bizdÿn özr istÿ­
yib onunla harasa getdi.
Mÿn “gömöø masa”nû Puaroya gþstÿrdim. O, masanûn
øöøÿ qapaüûnû bir ne÷ÿ dÿfÿ a÷ûb-þrtdö. Sonra pÿncÿrÿyÿ
tÿrÿf gedib a÷dû, pÿncÿrÿdÿn hÿyÿtÿ döødö. Mÿn dÿ onun
arxasûnca pÿncÿrÿdÿn hÿyÿtÿ döødöm.
 A
Evin yanûnda dayanmûø inspektor Raqlan bizi gþröb
yanûmûza gÿldi. Þzöndÿnrazû vÿ øÿn gþrönördö. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Belÿ-belÿ iølÿr, mösyþ Puaro, – o dedi. – Artûq
mÿsÿlÿ hÿll olunub qurtarûb. ×ox heyifsilÿnirÿm, amma nÿ
edÿ­sÿn, qÿøÿng oülan þzönö cÿncÿlÿ salûb.
Puaronun sifÿtindÿki ifadÿ dÿyiødi. O, mehriban sÿslÿ
dedi:
– Demÿk, daha mÿnim kþmÿyimÿ ehtiyac yoxdur?
– Gÿlÿn dÿfÿ kþmÿk edÿrsiniz, – inspektor dedi, – ancaq
bu tÿrÿflÿrdÿ insan qÿtli ÷ox nadir hadisÿdir.
Puaro, sanki, inspektor Raqlana heyran olmuødu.
– Siz ÷ox iøbilÿn, bacarûqlû adamsûnûz! – dedi. – Bÿlkÿ,
iø öslubunuz haqda bir-iki kÿlmÿ danûøasûnûz?
– ßsas metoddur, – inspektor dedi. – Ancaq metod!
– Oho! – Puaro qûøqûrdû. – Bunu mÿn dÿ deyirÿm.
Metod, sistem, bir dÿ ki÷ik beyin höceyrÿlÿri. 467
– Höceyrÿlÿr? – deyÿ inspektor tÿÿccöblÿ soruødu.
– Bÿli. Beyin qabûüûndakû höceyrÿlÿr, – deyÿ bel÷ikalû
izah etdi.
– ßlbÿttÿ, onlardan hamûmûz istifadÿ edirik.
– Baxûr kim vÿ necÿ istifadÿ edir, – deyÿ Puaro dodaq­altû
mûzûldandû. – Sonra cinayÿt psixologiyasûnû þyrÿnmÿk lazûm­dûr.
– Belÿ de! Biz baøûmûzû psixoanalizlÿ doldurmuruq.
Sadÿ adamûq...
– Amma missis Raqlan, yÿqin ki, belÿ fikirlÿømir,
– deyÿ Puaro tÿzim etdi.
Ènspektor Raqlan þzönö itirib Puaronun hÿrÿkÿtini tÿk­
rar etdi.
– Sþzlÿri, – gölÿ-gölÿ dedi, – möxtÿlif mÿnalara yoz­
maq olur. Èndisÿ sizÿ qûsaca izahat verim ki, mÿsÿlÿyÿ necÿ
yanaødûüûmû bilÿsiniz. ßsas metoddur. Cÿnab Ekroydu
miss Flora Ekroyd gþrmöødör. Tÿxminÿn, ona on beø
dÿqi­qÿ qalmûø. Bu, bir nþmrÿli faktdûr. Elÿdir?
– ßgÿr belÿ deyirsinizsÿ, qoy olsun.
– ßla. Saat on birin yarûsûnda doktor deyib ki, cÿnab
Ekroy­du yarûm saat ÿvvÿl þldöröblÿr.
– Bÿli, – dedim, – tÿxminÿn, yarûm saat... ya da bir
qÿdÿr ÷ox.
– ×ox gþzÿl. Demÿk, cÿnab Ekroydu on beø dÿqi­
qÿ­nin i÷indÿ þldöröblÿr. Buna gþrÿ siyahû tutub, evdÿki
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

adam­larûn saat 9:45 vÿ 10:00 arasûnda nÿ etdiklÿrini gþs­

tÿr­miøÿm.
O, siyahûnû Puaroya verdi. Mÿn irÿli ÿyilib siyahûya
baxdûm. Orada aøaüûdakûlar yazûlmûødû:
“Mayor Blant – cÿnab Reymondla bilyard otaüûnda (cÿnab
Reymond tÿsdiq edir).
Cÿnab Reymond – bilyard otaüûnda (yuxarû bax).
Missis Ekroyd – 9:45 dÿq. bilyard oyununa baxûrdû.
9:55 dÿq. yatmaüa getdi (Reymond vÿ Blant onu
pillÿkÿnlÿ yuxarû qalxan gþrmöølÿr).
Miss Ekroyd – ÿmisinin yanûndan ÷ûxûb yatmaüa gedir.
Parker vÿ qulluq÷u qûz Elza Deyl tÿsdiq edirlÿr.
Parker – þz otaüûnda olub (9:47 dÿq. bura gÿlib Parkerlÿ
468 10 dÿq. sþhbÿt etmiø miss Rassel tÿsdiq edir).
Miss Rassel – yuxarû bax; 9:45 dÿq qulluq÷u qûz Elza Deyl­
lÿ sþhbÿt edib.
Ursula Bern (qulluq÷u) – saat 9:55 dÿq.-dÿk þz otaüûnda
olub, sonra isÿ qulluq÷ular ö÷ön ayrûlmûø xösusi
otaqda.
Missis Kuper (aøpaz) – qulluq÷ular ö÷ön ayrûlmûø otaqda.
Qladis Conc (qulluq÷u) – qulluq÷ular ö÷ön ayrûlmûø otaqda;
Elza Deyl – yataq otaüûnda (miss Rassel vÿ miss Flora
Ekroyd tÿsdiq edirlÿr);
Meri Tril (qabyuyan) – qulluq÷ular ö÷ön ayrûlmûø otaqda”.

– Aøpaz yeddi ildir ki, burada iølÿyir. Ev qulluq÷usunun

isÿ on sÿkkiz ayû tamam olub. O ki qaldû Parkerÿ.... Onun
bu evdÿ iølÿdiyi bir ildÿn ÷oxdur. Qalanlar isÿ tÿzÿdir.
Øöbhÿ doüuran ancaq Parkerdir.
– Siyahûnûn tutulmasûna sþz ola bilmÿz, – Puaro vÿrÿqi
ins­pektora qaytarûb dedi. Sonra ÿlavÿ etdi. – Qatil Parker
deyil.
– Bacûm da belÿ deyir, – deyÿ sþhbÿtÿ qarûødûm,
– bÿzÿn onun sþzlÿri doüru ÷ûxûr.
Sþzömÿ fikir verÿn olmadû.
– Siyahû onu gþstÿrir ki, qatil ev adamlarûndan olma­yûb,
– inspektor dedi. – Qaldû ÿsas mÿsÿlÿ. Þtÿn gecÿ qon­øu­
 A
luqda yaøa­yan Meri Blek pÿrdÿlÿri ÷ÿkÿrkÿn, Ralf Pato­nun
hÿyÿtÿ girib evÿ doüru getdiyini gþrmöødör. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Qadûn ÿmindir ki, bu, Ralf Paton olub? – deyÿ tez
soruødum.
– Bÿli. Þzö dÿ Ralf yaman tÿlÿsirmiø.
– Onu saat ne÷ÿdÿ gþröblÿr? – deyÿ Puaro soruødu.
Onun sifÿtindÿki ifadÿ ciddilÿømiødi.
– Ona iyirmi beø dÿqiqÿ iølÿmiø, – inspektor dedi.
Bir möddÿt he÷ kÿs danûømadû. Ènspektor bunu gþröb
araya ÷þkmöø sökutu pozdu:
– Hÿr øey aydûndûr. Faktlar bir-birini tamamlayûr. 9:25-dÿ
kapitan Patonun hÿyÿtÿ girdiyini gþröblÿr, 9:30-da cÿnab
Cefri Reymond otaqda kiminsÿ cÿnab Ekroyddan pul istÿ­
diyini eøidir. Cÿnab Ekroyd ona pul vermÿkdÿn boyun
qa÷ûrûr vÿ kapitan Paton necÿ pÿncÿrÿdÿn i÷ÿri ke÷­miø­di­sÿ,
elÿ dÿ geri qayûdûr. O, ÿsÿbi halda hÿyÿtdÿ var-gÿl etmÿ­ 469
yÿ baølayûr vÿ tÿsadöfÿn gþrör ki, zalûn pÿncÿrÿsi a÷ûq­dûr.
Bu vaxt saat, deyÿk ki, ona on beø dÿqiqÿ qal­mûødû. Miss
Flora ÿmisinin otaüûndadûr, mayor Blant, cÿnab Reymond
vÿ missis Ekroyd bilyard otaüûnda. Zal­da he÷ kim olmur.
O, pÿncÿrÿdÿn i÷ÿri ke÷ib “gömöø masa”dakû xÿncÿri oüur­
layûr vÿ cÿnab Ekroydun otaüûnûn pÿn­cÿ­rÿ­sinÿ yaxûnlaøûr.
Sonra ÷ÿkmÿlÿrini soyunaraq sÿs­siz­cÿ pÿncÿrÿdÿn ota­üa
daxil olur vÿ... daha dÿrinÿ get­mÿ­yÿk. Ralf Paton pÿncÿ­
rÿdÿn hÿyÿtÿ döøöb qa÷ûr. Daha mehmanxanaya getmÿyib
stansiyaya yollanûr, elÿ oradan da zÿng vurur...
– Nÿ ö÷ön zÿng vurur? – deyÿ Puaro mehribanlûqla
soruødu.
Sual mÿndÿ maraq oyatdû. Al÷aqboy adam qabaüa
ÿyilmiødi, gþzlÿrindÿ isÿ qeyri-adi yaøûl iøûq parlayûrdû.
Ènspektor Raqlan þzönö itirdi. Nÿhayÿt:
– Nÿ bilim? – dedi. – Cinayÿtkarûn qeyri-adi hÿrÿkÿti
olur. ßgÿr polisdÿ iølÿsÿydiniz, bunu bilÿrdiniz. Bÿzÿn ÿn
tÿcröbÿli cani baüûølanmaz sÿhvÿ yol verir. Gÿlin mÿnimlÿ
gedÿk, gþrön, sizÿ nÿ gþstÿrÿcÿyÿm.
Biz cÿnab Ekroydun pÿncÿrÿsinÿ yaxûnlaøanda orada
dayanmûø polis iø÷isi Raqlanûn iøarÿsi ilÿ ÿlindÿ tutduüu
÷ÿk­mÿlÿri bizÿ tÿrÿf uzatdû.
Ènspektor onlarû gþtöröb torpaqdakû ayaq izlÿrinin
östö­nÿ qoydu.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Uyüun gÿlirlÿr, – inspektor dedi, – lakin bu ÷ÿkmÿ­lÿr

hÿmin ÷ÿkmÿlÿr deyil. Hÿmin ÷ÿkmÿlÿr onun ayaüûnda­dûr,
bu – kþhnÿsidir.
– Bu cör ÷ÿkmÿlÿr baøqasûnda da ola bilÿr, doüru­dur­
mu? – deyÿ Puaro soruødu.
– Doürudur, – deyÿ inspektor cavab verdi, – mÿn
bunu baøa döøörÿm.
– Bu gÿnc kapitan Ralf Paton ÷ox axmaq oülandûr ki,
arxasûnca belÿ iz qoyub, – Puaro dedi.
– Bir baxûn, – inspektor dedi, – gecÿ hava quru vÿ sakit
olduüundan o, cûüûrda vÿ sÿkidÿ iz qoymayûb, lakin yolun
qurtaracaüûnda torpaq nÿm ÷ÿkdiyindÿn orada iz qalûb.
Bir az yuxarûda sÿki cûüûrla birlÿøir. Bu yerdÿ torpaq
nÿm ÷ÿkdiyindÿn ÷oxlu ayaq izlÿri gþrmÿk olardû. Onlarûn
i÷in­dÿ rezin mismarlû ÷ÿkmÿlÿrin qoyduüu iz dÿ var idi.
470 Puaro, arxasûnca da inspektor cûüûrla irÿlilÿmÿyÿ baø­ladû.
– Qadûn ayaqqabûsûnûn izlÿrini gþrdönöz? – deyÿ Puaro
qÿflÿtÿn soruødu.
Ènspektor dedi:
– Bu, tÿbiidir, ÷önki gþrdöyönöz yoldan hÿm qadûnlar,
hÿm dÿ kiøilÿr ke÷irlÿr. Bötön ayaq izlÿrini þyrÿnmÿk isÿ
qeyri-mömköndör. ßsas pÿncÿrÿnin altûndakû izdir.
Puaro baøûnû tÿrpÿtdi. Biz xiyabana ÷atanda isÿ inspek­
tor dedi:
– Daha ayaq izlÿrinÿ baxmaüûn xeyri yoxdur, ÷önki
bura­da torpaq mþhkÿmdir.
Puaro bir daha baøûnû tÿrpÿtdi. Onun gþzlÿri sol tÿrÿf­
dÿki ki÷ik daxmaya dikilmiødi. Ènspektor uzaqlaøandan
sonra o, mÿnÿ baxûb dedi:
– Siz, deyÿsÿn, dostum Hastinqsi ÿvÿz etmÿk istÿyir­
siniz, ÷önki gþrörÿm mÿndÿn ayrûlmaq fikriniz yoxdur. Nÿ
deyirsiniz, doktor Øeppard, daxmanû yoxlayaq?
Puaro daxmaya yaxûnlaøûb qapûsûnû a÷dû. È÷ÿri qaranlûq
idi. Orada kþhnÿ ÿøyalar – stol, stul, bir-iki yumøaq körsö
vÿ hÿm÷inin tennis toru var idi.
Dostumun hÿrÿkÿti mÿni qorxutdu. O, yerÿ yûxûlûb dþøÿ­
mÿnin östöndÿ sörönmÿyÿ baøladû. Bÿzÿn narazû hal­da
baøûnû bulayûrdû. Nÿhayÿt, qalxûb dþøÿmÿnin östöndÿ oturdu.
– Bir øey ÷ûxmadû, – dedi. – Bÿlkÿ, xÿbÿri yox imiø?
Kþmÿyi dÿyÿ bilÿrdi...
 A
Qÿflÿtÿn susub hÿrÿkÿtsiz dayandû. Sonra saü ÿlini
yanûn­dakû körsöyÿ uzatdû. Gþrönör, nÿsÿ tapmûødû. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Tapdûüûnûz nÿdir? – ucadan soruødum.
O gölöb ÿlini irÿli uzatdû. Bu, aü rÿngli batist par÷adan
cûrûlmûø material idi...
Mÿn par÷anû ÿlimÿ alûb baxdûm vÿ yenidÿn Puaroya
qaytardûm.
– Bu barÿdÿ nÿ deyÿ bilÿrsiniz, ÿziz dost? – o, gþzlÿrini
mÿnÿ dikib soruødu.
– Onu deyÿ bilÿrÿm ki, cib dÿsmalûndan cûrûlûb.
O, ÿlini bir dÿ körsöyÿ uzadûb qaz lÿlÿyinÿ oxøar bir
øey tapdû.
– Bÿs bu barÿdÿ nÿ deyÿ bilÿrsiniz? – Puaro øÿn sÿslÿ
qûøqûrdû.
Mÿn gþzlÿrimi dþydöm. O isÿ tapdûüû ÿøyanû cibinÿ
qoyandan sonra aü rÿngli par÷aya baxûb dedi: 471
– Cib dÿsmalûndan cûrûlûb? Ola bilÿr, amma unutma­yûn
ki, cib dÿsmalûna camaøûrxanada kraxmal vurmurlar.
O, qÿribÿ tÿrzdÿ baøûnû tÿrpÿdÿrÿk, tapdûüû par÷a qûrû­
üûnû sÿliqÿ ilÿ cib kitab÷asûnûn arasûna qoydu.

IX ôÿñèë
QIZILBALIQ ×ARHOVUZU

Biz gÿldiyimiz cûüûrla geri qayûtdûq. Dedik, bÿlkÿ, inspek­

tor Raqlanû gþrÿk, amma gþrÿ bilmÿdik. Puaro biz mey­dan­
÷a­ya ÷atan­da dayandû vÿ diqqÿtlÿ ÿtrafa gþz gÿz­dirdi.
– ×ox qÿøÿng yerdir, – dedi. – Gþrÿsÿn, tÿzÿ sahibi
kim olacaq?
Mÿn diksindim, ÷önki bu barÿdÿ indiyÿdÿk fikirlÿø­mÿ­
miødim. Puaro mÿnÿ baxûrdû. Nÿhayÿt, onun sakit, hÿlim
sÿsini eøitdim:
– Bu barÿdÿ ÿvvÿl fikirlÿømÿmiødiniz, doürudur?
– Doürudur, – dedim, – ancaq kaø fikirlÿøÿydim.
Onun gþzlÿri hÿlÿ dÿ mÿnÿ baxûrdû.
– Bu sþzlÿrin mÿnasûnû da kaø mÿn bilÿydim, – dedi.
Mÿnim danûømaq istÿdiyimi gþrÿndÿ isÿ ÿlavÿ etdi:
– Lazûm deyil! Xeyri yoxdur, onsuz da, yalan danûøa­caq­
sûnûz.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Dindirilÿn øahidlÿrin hÿr biri möstÿntiqdÿn nÿsÿ giz­

lÿ­dir, – deyÿ göldöm.
– Elÿdir.
– Siz buna, hÿqiqÿtÿn, inanûrsûnûz?
– ßlbÿttÿ, mÿnim dostum, amma Erköl Puarodan bir
øey gizlÿtmÿk asan deyil: o, hÿr øeyi tapûr.
Biz daø pillÿkÿnlÿ aøaüû döømÿyÿ baøladûq.
– Gÿlin baüda bir az gÿzÿk, – dedi. – Bu gön hava
yaxøûdûr.
Getdiyimiz yolun kÿnarlarûnda basdûrûlmûø göl lÿklÿri
vardû, hÿmin yol axûrda ÷arhovuzun, bir dÿ oturmaq ö÷ön
skamyasû olan dairÿvi, daø dþøÿmÿli ki÷ik meydan÷anûn
östönÿ gedib ÷ûxûrdû, lakin Puaro bu yolla getmÿyib saüa
dþndö vÿ yolunu qara÷þhrÿ aüaclarûnûn arasûndan saldû.
Qabaqda aüaclarû kÿsib yerinÿ skamya qoymuødular. Bu
472 skamyada oturan adam ÷arhovuzu, bir dÿ daø dþøÿmÿli
meydan÷anû ovcunun i÷i kimi gþrördö.
– Èngiltÿrÿ gþzÿl yerdir, – deyÿrÿk Puaro oyan-buyana
baxdû. Sonra gölöb ÿlavÿ etdi. – Elÿ ingilis qûzlarû da gþzÿl­
dir, – nÿhayÿt, pû÷ûltû ilÿ, – ss... mÿnim dostum, bir aøaüû
bax, – dedi.
Aøaüû baxanda Floranû gþrdöm. O, biz gÿldiyimiz
cûüûrla addûmlayaraq dodaqaltû hansûsa mahnûnû zömzömÿ
edirdi. Sanki, yerimir, rÿqs edirdi. ßynindÿki matÿm paltarû
ilÿ hÿrÿ­kÿ­tin­dÿki øadyanalûq bir-birinÿ uyüun gÿlmirdi.
Qÿf­lÿ­tÿn dayanûb fûrlandû. ßynindÿki paltar da hava ilÿ
dolub o isti­qa­mÿt­dÿ hÿrlÿndi, sonra Flora baøûnû arxaya
atûb uca­dan göldö.
Bu zaman aüaclarûn arasûndan bir nÿfÿr ÷ûxdû. Bu,
Hek­tor Blant idi.
Qûz duruxdu. Onun sifÿtindÿki ifadÿ dÿyiødi.
– Siz mÿni qorxutdunuz... – dedi.
Blant dinmÿdi, sakitcÿ onun özönÿ baxdû.
– Sizin susmaüûnûz, – Flora qÿzÿblÿ dedi, – mÿnim
xoøu­ma gÿlir.
Bu sþz, yÿqin, Blant kimi adama tÿsir etmiø olardû.
– Gÿnclik illÿrindÿn ÷ox danûømaqla aram olmayûb,
– dedi.
– Gþrönör, bu, nÿ vaxtsa, uzaq ke÷miødÿ olub? – Flo­ra
istehza ilÿ soruødu.
 A
Ömumiyyÿtlÿ, Flora gölmÿyini zorla saxlayûrdû. Mÿn
bunu hiss edirdim, ancaq ÷ÿtin ki Blant bunu hiss etmiø K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

olsun.
– Elÿdir, – o dedi.
– Qurdla qiyamÿtÿ qalmaq necÿdir? – Flora soruødu.
O, gölmÿyini artûq saxlaya bilmirdi, Blant isÿ daxili alÿ­
miylÿ mÿøüul olduüundan bunu gþrmördö.
– Èblisÿ qÿlbini satmûø kiøini xatûrlayûn. O, bir dÿ cavan
olmaq istÿyirdi. Belÿ bir opera da var.
– Faustu deyirsiniz?
– Yazûq kiøi. ×ox qÿribÿ ÿhvalatdûr. Bÿzi adamlar, ÿgÿr
imkanlarû olsaydû, qÿlblÿrini iblisÿ satardûlar.
– Sþzlÿr aüzûnûzdan, elÿ bil, kÿlbÿtinlÿ ÷ûxûr, – deyÿ
Flora hirslÿ qûøqûrdû.
Blant susdu. Sonra gþzlÿrini yaxûnlûqdakû aüacûn
gþvdÿ­sinÿ dikib dedi ki, bu gönlÿrdÿ Afrikaya qayûtma­ 473
lûdûr.
– Siz Afrikada vÿhøi heyvan ovlayacaqsûnûz?
– Yÿqin ki.
– Evdÿ olan o heyvan baøûnû da siz gÿtiribsiniz?
Blant baøûnû tÿrpÿtdi. Sonra utana-utana dedi:
– O xoøunuza gÿlibsÿ, belÿsini sizÿ dÿ gÿtirÿ bilÿrÿm.
– Doürudan?! – deyÿ Flora sevinclÿ qûøqûrdû. – Gÿtirin
dÿ, yaxøû?
– Yaxøû, – Hektor Blant dedi.
Onda qÿflÿtÿn danûømaq arzusu oyandû:
– Getmÿk lazûmdûr. Mÿn buradakû hÿyatla uyüunlaøa
bilmirÿm. Kobudam, nÿ demÿk lazûm olduüunu bilmirÿm.
Hþkmÿn getmÿliyÿm.
– Axû siz elÿ bu dÿqiqÿ getmirsiniz, – deyÿ Flora
qûøqûrdû. – Hÿlÿ... hÿlÿ buradasûnûz. Bizÿ dÿ belÿ bÿdbÿxtlik
öz verib. Xahiø edirÿm, getmÿyin. ßgÿr getsÿniz...
Qûz özönö kÿnara ÷evirdi.
– Siz mÿnim burada qalmaüûmû istÿyirsiniz? – deyÿ
Blant soruødu.
– Biz hamûmûz...
– Mÿn sizi nÿzÿrdÿ tuturam, – Blant dedi.
Flora onun gþzlÿrinin i÷inÿ baxûb dedi:
– ßgÿr cavabûmûn bir ÿhÿmiyyÿti varsa, onda bilin: mÿn
sizin burada qalmaüûnûzû istÿyirÿm.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Sizin cavabûnûzûn bþyök ÿhÿmiyyÿti var, – Blant dedi.

Araya sökut ÷þkdö. Onlar ayaüa qalxdûlar vÿ ÷arhovu­
zun yanûndakû daø oturacaüa tÿrÿf gedib orada oturdular.
Danûø­maüa mþvzu tapmûrdûlar.
– Necÿ dÿ fösunkar sÿhÿrdir, – nÿhayÿt, Flora dillÿndi.
– Baø vermiø hadisÿyÿ baxmayaraq, qÿlbimdÿ bir sevinc,
bir øadlûq duyuram. Bu dÿhøÿtdir, elÿ deyilmi?
– Bu tÿbiidir, – Blant dedi, – ÷önki ÿminizi tanûdûüûnûz
cÿmi iki ildir. Þzönözö aldatmayûn. Lazûm deyil.
– Adam sizinlÿ tÿsÿlli tapûr, – Flora dedi. – Elÿ edirsiniz
ki, hÿr øey sadÿ gþrönör.
– Onsuz da, hÿr øey sadÿdir.
– Hÿmiøÿ sadÿ deyil.
Qûzûn sÿsi yavaøûdû vÿ Blant gþzlÿrini haradansa – (ola
bilsin) Afrikanûn qûzmar sahillÿrindÿn ÷ÿkib ona baxdû.
474 O, qûzûn sÿsinin yavaøûdûüûnû þz bildiyi kimi yozdu vÿ bir an
susaraq kobud sÿslÿ danûømaüa baøladû:
– Narahat olmaüa dÿymÿz. O gÿnci deyirÿm. Ènspek­
tor eøøÿyin biridir. Hamû bilir ki, bunu o etmÿyib. Oüru edib.
Vÿssalam.
Flora onun özönÿ baxûb dedi:
– Doürudan, belÿ döøönörsönöz?
– Bÿs siz necÿ? – deyÿ Blant tez soruødu.
– Mÿn? Mm... bu cör döøönörÿm.
Yenidÿn araya cansûxûcû sökut ÷þkdö.
Bu sökutu yenÿ dÿ Flora pozdu. O, barût kimi partla­
yûb dedi:
– Sizÿ... bugönkö øadlûüûmûn sÿbÿbini deyÿcÿyÿm.
Haq­qûmda nÿ fikirlÿøsÿniz dÿ, deyÿcÿyÿm. Cÿnab Ham­
mond gÿlmiødi. Vÿsiyyÿtnamÿni oxudu. Rocer ÿmi mÿnÿ
iyirmi min funt vÿsiyyÿt edib. Eøidirsiniz? Nÿ az, nÿ ÷ox...
döz iyirmi min funt.
Blant tÿÿccöblÿndi:
– Bunun bir ÿhÿmiyyÿti var ki?
– ßlbÿttÿ. Bþyök ÿhÿmiyyÿti var. Bu, azadlûq demÿk­
dir... hÿyat demÿkdir... daha nÿ qayüûlû olacaüam... nÿ dÿ
yalan danûøûb möxtÿlif planlar quracaüam...
– Yalan danûøûb plan qurmaq? – deyÿ Blant kobud
tÿrzdÿ onun sþzönö kÿsdi.
Flora diksinÿn kimi oldu.
 A
– Bilirsiniz, – o, inamsûz tÿrzdÿ dedi, – varlû qohumla­
rûn sÿnÿ kþhnÿ-köröø verÿndÿ gÿrÿk elÿ edÿsÿn ki, guya, K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

onlara minnÿtdarsan. Ke÷ÿnilki paltarlara, kþynÿklÿrÿ vÿ
ølyapalara gþrÿ.
– Qadûn paltarlarû ilÿ maraqlanmamûøam, amma sizin
hÿmiøÿ qÿøÿng paltarlarûnûz olub.
– Bu, mÿnÿ baha baøa gÿlirdi, – Flora sÿsini al÷aldûb
dedi. – Gÿlin dÿhøÿtli øeylÿri unudaq. Mÿn artûq azadam.
Elÿ sevinirÿm ki, istÿdiyimi edÿcÿyÿm, istÿmÿdiyimisÿ...
Flora qÿflÿtÿn susdu.
– “Èstÿmÿdiyim” deyÿndÿ, nÿyi nÿzÿrdÿ tutursunuz?
– deyÿ Blant soruødu.
– Nÿ demÿk istÿdiyimi unutdum, ancaq vacib øey deyildi.
Blant ÿlindÿki aüacû ÷arhovuzun suyuna salaraq onu
qarûødûrmaüa baøladû. Sanki, nÿsÿ axtarûrdû.
– Suda nÿ axtarûrsûnûz, mayor Blant? 475
– Orada nÿsÿ parûldayûrdû. Deyÿsÿn, qûzûl sancaq idi,
ancaq suyu bulandûrdûüûmdan gþzdÿn itdi.
– Bÿlkÿ, Melisendanûn su i÷indÿ gþrdöyö qûzûl taclar­
dan biridir, – Flora dedi.
– Melisenda, – Blant fikirli halda dedi. – Gÿrÿk ki, belÿ
opera var?
– Bÿli, var. Sizin operalar haqqûnda zÿngin mÿlumatû­
nûz var.
Blant dedi:
– Mÿni bÿzÿn operaya baxmaüa dÿvÿt edirlÿr. ×ox
qÿri­bÿ øeydir bu opera. Operadakû qalmaqal Afrikadakû
tam-tamûn hay-köyöndÿn daha qövvÿtlidir.
Flora göldö.
– Melisenda, – deyÿ Blant sþzönÿ davam etdi, – atasû
yaøûnda bir qoca kiøiyÿ ÿrÿ gedir.
O, ÿlindÿ tutduüu ki÷ik daøû hovuzun i÷inÿ atdû. Sonra
÷evrilib – bu zaman onun sÿsi titrÿyirdi – Floraya dedi:
– Miss Ekroyd, bÿlkÿ, sizÿ bir kþmÿyim dÿydi? Pato­nu
nÿzÿrdÿ tuturam. Siz indi ona gþrÿ narahatsûnûz.
– Saü olun, – Flora dedi. – He÷ nÿ lazûm deyil. Ralf
tÿmizÿ ÷ûxacaq. Èøÿ dönyanûn ÿn tÿcröbÿli detektivi baxûr.
O, qatili tapacaq.
Onlar baølarûnû qaldûrsaydûlar, bizi gþrÿ bilÿrdilÿr. Bu,
mÿni narahat edirdi, odur ki aøaüû döøöb onlarla gþröømÿk
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

istÿyirdim, lakin Puaro qolumu sûxmaqla sakit durmaüûmû

tÿlÿb etdi. O, Floranûn sþzlÿrindÿn sonra ayaüa qalxûb
uca­dan dedi:
– Bir dÿqiqÿ. Madmazel mÿni tÿriflÿsÿ dÿ, bilmÿlidir ki,
mÿn buradayam, ÷önki sþhbÿtdÿ iøtirak etmÿyÿn adam
haqqûnda, adÿtÿn, yaxøû sþz demirlÿr.
Biz cûüûrla aøaüû döøöb onlara qoøulduq.
– Bu, Erköl Puarodur, – Flora dedi. – Onun barÿsindÿ
eøitmiø olarsûnûz.
Puaro tÿzim edib dedi:
– Mayor Blantûn øþhrÿti mÿnÿ mÿlumdur. Sizinlÿ tanûø
olmaüûma øadam, mösyþ. Ècazÿnizlÿ sizÿ bir-iki sual verÿr­
dim.
Blant sakitcÿ oturub ona baxdû.
– Cÿnab Ekroydu sonuncu dÿfÿ nÿ vaxt gþröbsönöz?
476 – Nahar vaxtû.
– Bÿs sonra onu gþrmÿyibsiniz? Bÿlkÿ, sÿsini eøidib­
siniz?
– Sÿsini eøitmiøÿm.
– Mömkönsÿ, danûøûn, gþrÿk bu, necÿ olub?
– Hÿyÿtdÿ gÿziøirdim...
– Bu vaxt saat ne÷ÿ olardû?
– Onun yarûsû olardû. Zalûn pÿncÿrÿsinin yanûnda durub
siqaret ÷ÿkirdim. Ekroydun sÿsi isÿ otaqdan gÿlirdi.
Puaro øalvarûna iliømiø ÷þpö tullayûb dedi:
– Dediyiniz yerdÿn cÿnab Ekroydun sÿsini eøitmÿk
qeyri-mömköndör.
Puaro Blanta baxmasa da, mÿn ona baxûrdûm. O, Pua­
ro­nun bu sþzöndÿn sonra qûzardû.
– Bir az irÿli getmiødim, – o dedi.
– Doürudan? – Puaro soruødu.
Asanlûqla baøa döømÿk olardû ki, Puaronu bu cÿnab
qane etmÿmiødi.
– Mÿnÿ belÿ gÿldi ki, yaxûnlûqdakû kolluqda qadûn giz­
lÿnib, lakin sÿhv edibmiøÿm. Ekroydun katiblÿ danûødûüûnû
mÿhz bu zaman eøitdim.
– Cÿnab Cefri Reymondla?
– Bÿli... ßvvÿl belÿ döøönmöødöm, lakin sÿhvim var
imiø.
– Cÿnab Ekroyd onun adûnû ÷ÿkmiødi?
 A
– Xeyr.
– Bÿs niyÿ?.. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Blant adÿtinÿ xilaf ÷ûxûb xeyli danûødû:
– Aülûma ilk nþvbÿdÿ o gÿldi, ÷önki mÿnÿ demiødi ki,
Ekroydun yanûna gedÿcÿk. Bÿzi sÿnÿdlÿr var idi, onlarû
Ekroyda vermÿliydi.
– Nÿ barÿdÿ danûødûqlarû yadûnûzdadûr?
– Xeyr. Vacib mÿsÿlÿ deyildi, ÷önki bÿzi sþzlÿri gÿlib
mÿnÿ ÷atûrdû. O vaxt mÿni baøqa øey döøöndörördö.
– Belÿ, – Puaro dedi. – Bÿs cÿsÿd tapûlanda otaqdakû
yumøaq körsönön yerini siz dÿyiøibsiniz?
– Körsönön? Xeyr. Niyÿ dÿyiømÿliyÿm ki?
Puaro ÷iyinlÿrini oynadûb cavab vermÿdi.
– Sizÿ sualûm var, madmazel, – o, Floraya tÿrÿf dþnöb
dedi. – Siz vÿ doktor Øeppard “gömöø masa”ya baxanda
xÿncÿr yerindÿ idi? 477
Flora aüzûnû bözÿrÿk cavab verdi:
– Ènspektor Raqlan da bu sualû mÿnÿ vermiødi. Ona
verdiyim cavabû sizÿ dÿ verÿcÿyÿm: xÿncÿr orada yox idi.
Ènspektor isÿ mÿnÿ inanmûr, deyir ki, mÿn Ralfû tÿmizÿ
÷ûxarmaq ö÷ön bunu þzömdÿn uydurmuøam. Onun
fikrincÿ, xÿncÿri Ralf axøam oüurlayûb.
– Ola bilÿr, – fikrimi bildirdim.
– Siz dÿ, doktor Øeppard! He÷ gþzlÿmÿzdim!
Puaro sþhbÿtin mþvzusunu dÿyiøib dedi:
– Siz haqlûsûnûz, mayor Blant. Hovuzdakû suyun i÷indÿ
nÿsÿ parûldayûr. Baxaq gþrÿk, bu nÿdir.
O, ÷arhovuzun kÿnarûnda diz ÷þkdö, sonra qollarûnû
÷ûrmalayûb ÿlini suyun i÷inÿ saldû, lakin ehtiyatsûz tÿrpÿndi­
yindÿn su bulandû. O, ÿlini sudan bomboø ÷ûxardû.
Puaronun ÿllÿri pal÷ûüa bulaødûüûndan ona þz dÿsma­
lûmû tÿklif etdim. O, tÿntÿnÿli øÿkildÿ þz tÿøÿkkörönö bildi­
rÿn­dÿn sonra dÿsmalû gþtördö. Blant qol saatûna baxûb
dedi:
– Artûq nahar vaxtûdûr. Gÿlin evÿ gedÿk.
– Bizdÿ nahar edin, cÿnab Puaro, – Flora dedi. – Sizi
anamla tanûø etmÿk istÿyirÿm. O... Ralfûn xÿtrini ÷ox istÿyir.
Al÷aqboy detektiv tÿzim edÿrÿk tÿøÿkkörönö bildirdi.
– Elÿ siz dÿ, doktor Øeppard.
Mÿn bir qÿrara gÿlÿ bilmirdim.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– ×ox xahiø edirÿm!

Doürusu, buradan bir yana getmÿk istÿmirdim, odur
ki Floranûn dÿvÿtini qÿbul etdim.
Biz evÿ doüru getmÿyÿ baøladûq. Flora vÿ Blant qabaq­
da gedirdilÿr.
– Gþrön bu qûzûn necÿ sa÷û var?! – Puaro Floranû
gþs­tÿ­rib astadan dedi. – Elÿ bil, qûzûldûr! Yaxøû tapûøûblar.
Bu qûz, bir dÿ qÿøÿng, qarabuüdayû oülan kapitan Paton,
elÿ deyilmi?
Mÿn ona baxanda Puaro paltosuna döømöø su dam­cû­
larûnû tÿmizlÿyirdi. Elÿ bil, piøik idi; gþy gþzlÿri, qÿribÿ hÿrÿ­
kÿtlÿri mÿndÿki bu fikri daha da göclÿndirirdi.
– Bötön zÿhmÿtiniz hÿdÿr imiø. Gþrÿsÿn, ÷arhovuzdakû
nÿ idi?
– Bilmÿk istÿyirsiniz? – deyÿ Puaro mÿndÿn soruødu.
478 Mÿn ona baxdûm. O isÿ baøûnû tÿrpÿdib dedi:
– Mÿnim ÿziz dostum, Erköl Puaro boø yerÿ pencÿyini
bulamaz, yoxsa gölönc gþrönÿr. Mÿn isÿ gölönc vÿziyyÿtÿ
döømörÿm.
– Axû ÿllÿriniz bomboø idi, – deyÿ etiraz etdim.
– Hÿmiøÿ ehtiyatlû olmaq lazûmdûr. Siz bÿyÿm xÿstÿlÿr­
dÿn he÷ nÿ gizlÿtmirsiniz? Elÿ bacûnûza da ÷ox øeyi demir­
si­niz. Tapdûüûm ÿøyanû ÿlimdÿ gizlÿtdim. Sizÿ isÿ onu gþs­
tÿ­rÿcÿyÿm.
O, sol ÿlini irÿli uzadanda ovcunda qûzûl niøan özöyö
gþrdöm.
Özöyö gþtöröb ona yaxûndan baxdûm.
– Özöyön i÷inÿ baxûn, – Puaro dedi.
Özöyön i÷indÿ aøaüûdakû sþzlÿr yazûlmûødûr: “R-dan, 13
mart”.
Baøûmû qaldûrûb Puaroya baxdûm. O, cibindÿ gÿzdirdiyi
gözgödÿ ÿksinÿ tamaøa edirdi. Bûüûna xösusi sûüal verirdi.
Bildim ki, mÿnÿ he÷ nÿ demÿyÿcÿk, buna gþrÿ dÿ Puaronu
dindirmÿdim.
 A
X ôÿñèë
K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

EV QULLUQ×USU

Missis Ekroyd zalda idi. Onun yanûnda bir kiøi dur­muø­

du. Kiøinin zahiri gþrkÿmi – al÷aq boyu, boz rÿngli iti gþz­lÿri,
qÿtiyyÿtli baxûøû onun höquq iø÷isi olmasûna dÿlalÿt edirdi.
– Cÿnab Hammond bizimlÿ nahar edÿcÿk, – missis
Ekroyd dedi. – Mayor Blant sizÿ tanûødûr, cÿnab Hammond.
Bu da yazûq Rocerin yaxûn dostu doktor Øeppard. Bir dÿ...
O, Erköl Puaroya sualedici nÿzÿrlÿ baxûb susdu.
– Bu, cÿnab Puarodur, ana, – Flora dedi. – Sizÿ onun
haqqûnda danûømûøam.
– ßlbÿttÿ. Mÿnim ÿzizim, – missis Ekroyd dedi. – ßlbÿttÿ.
Yÿqin, o, Ralfû tapacaq? 479
– O, ÿmimin qatilini tapacaq, – Flora dedi.
– Ah! Mÿnim ÿzizim, – deyÿ Floranûn anasû qûøqûrdû.
– Lazûm deyil! Onsuz da, ÿsÿblÿrim pozulub. Baøûm
östöm­dÿ deyil. ×ox dÿhøÿtli hadisÿ baø verib, ancaq bu,
bÿdbÿxt hadisÿ dÿ ola bilÿr. Rocer qÿdim ÿøyalarla oyna­
maüû xoølayûrdû. Bû÷aq, ola bilsin ki, tÿsadöfÿn ÿlindÿn
÷ûxûb körÿyinÿ dÿyib.
Missis Ekroydun fÿrziyyÿsi sökutla qarøûlandû. Puaro
vÿkilin yanûna gedib onunla sþhbÿt etmÿyÿ baøladû. Sonra
hÿr ikisi pÿncÿrÿnin yanûna getdi. Mÿn uzun tÿrÿddöddÿn
sonra onlara yaxûnlaøûb dedim:
– Sizÿ mane olmuram ki?
– Elÿ øey olar? – Puaro dedi. – Bu iøi biz mösyþ le
doktör lÿ birgÿ tÿhqiq edirik. Siz mÿnÿ kþmÿk edirsiniz.
Cÿnab Hammonda bir ne÷ÿ sual vermÿk istÿyirdim.
– Siz kapitan Ralf Patonu tÿmizÿ ÷ûxarmaq istÿyirsiniz?
– deyÿ vÿkil soruødu.
Puaro baøûnû bulayûb dedi:
– Mÿn ÿdalÿti özÿ ÷ûxarmaq istÿyirÿm. Miss Ekroyd
xahiø edib ki, ÿmisinin qatilini tapûm.
Cÿnab Hammond dedi:
– Kapitan Patonun qatil olmasûna inanmûram, amma
bötön dÿlillÿr ona qarøûdûr. ßsas da budur ki, onun pula
ehtiyacû var imiø...
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Ona ÷ox pul lazûm idi? – deyÿ Puaro soruødu.

Vÿkil ÷iyinlÿrini ÷ÿkib dedi:
– O, pulu su kimi xÿrclÿyir, he÷ vecinÿ dÿ almûrdû. Odur
ki atasûndan tez-tez pul istÿyirdi.
– Son bir il ÿrzindÿ o, atasûndan pul alûb?
– Bilmirÿm. Cÿnab Ekroyd mÿnÿ bu barÿdÿ he÷ nÿ
demÿyib.
– Aydûndûr. Vÿsiyyÿtnamÿnin mÿzmunu sizÿ mÿlum
olma­lûdûr, cÿnab Hammond!
– ßlbÿttÿ.
– Siz bilirsiniz ki, mÿn miss Ekroydun xahiøi ilÿ cina­
yÿt axtarûøûna baølamûøam. Buna gþrÿ dÿ xahiø edirÿm ki,
vÿsiyyÿtnamÿnin qûsa mÿzmununu mÿnÿ danûøasûnûz.
– Vÿsiyyÿtnamÿ ÷ox sadÿ yazûlmûødûr. ßvvÿlcÿ rÿsmi
ifadÿlÿr, sonra vÿrÿsÿlik höququ, pullar. Paylar...
480 – Mÿsÿlÿn? – deyÿ Puaro onun sþzönö kÿsdi.
Cÿnab Hammond tÿÿccöblÿ dedi:
– Min funt mödirÿsi miss Rasselÿ, ÿlli funt aøpaz Emma
Kuperÿ, beø yöz funt katibi cÿnab Cefri Reymonda. Sonra
xÿstÿxanalara...
Puaro ÿlini yuxarû qaldûrûb dedi:
– Aha! Xeyriyyÿ paylarû, amma mÿni bu maraqlandûrmûr.
– Baøa döødöm. Qiymÿtli kaüûzlardan yûüûlan on min
funt mÿblÿüindÿ gÿlir þlöm gönönÿdÿk missis Sesil Ekroy­
da verilÿcÿk, miss Flora Ekroyd isÿ dÿrhal iyirmi min funta
sahib olacaq. Qalan hÿr øey – yaøayûø binasû, “Ekroyd vÿ
oüul” adûna qoyulmuø sÿhmlÿr Ralf Patonun adûna ke÷ir.
– Cÿnab Ekroyd ÷ox varlû idi?
– Bÿli. Kapitan Paton indi ÷ox varlû gÿnc olacaq.
Araya sökut ÷þkdö. Puaro vÿ vÿkil Hammond bir-biri­
nin özönÿ baxdû.
– Cÿnab Hammond, – buxarûnûn yanûnda dayanmûø
missis Ekroydun zÿif sÿsi eøidildi.
Vÿkil Hammond missis Ekroydun yanûna getmÿli oldu.
Puaro isÿ mÿni pÿncÿrÿnin yanûna ÷ÿkib dedi:
– Bir hÿyÿtdÿki göllÿrÿ baxûn. Necÿ dÿ qÿøÿng gþrö­
nörlÿr! – Sonra qolumu sûxûb astadan dedi. – Mÿnÿ kþmÿk
etmÿk istÿyirsiniz?
– ßlbÿttÿ, – deyÿ cavab verdim. – Buralarda hÿyat ÷ox
cansûxûcûdûr. Maraqlû bir øey yoxdur.
 A
– Demÿk, mÿnÿ kþmÿk etmÿyÿ razûsûnûz. Mayor Blant
indi bura gÿlÿcÿk, ÷önki nÿzakÿtli maman ûn sþhbÿti onu K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

bezdirib. Blanta bir-iki sual vermÿk lazûmdûr, amma bu
sual­larû mÿn yox, siz verÿcÿksiniz. Aydûndûr?
– Bu nÿ suallardûr?
– ßhÿmiyyÿtsiz øeylÿrdÿn danûøûn. Sonra isÿ qÿflÿtÿn
missis Ferrarsûn adûnû ÷ÿkin.
– Vÿssalam?
– Bir dÿ onun haqqûnda elÿ danûøûn ki, guya, sþhbÿt
tÿsa­döfÿn döøöb. Soruøun ki, missis Ferrarsûn ÿri þlÿndÿ
o, burada idi? Sualû tÿbii verin, qoy o he÷ nÿ baøa döø­
mÿ­sin. Hÿm dÿ fikir verin, gþrön sifÿtindÿki ifadÿ dÿyiøÿ­
cÿkmi? Aydûndûr?
Cavab vermÿyÿ vaxt qalmamûødû, ÷önki Blant artûq
bizÿ tÿrÿf gÿlirdi.
Mÿn Blanta hÿyÿtÿ döømÿyi tÿklif etdim. O razûlaødû. 481
Puaro evdÿ qaldû.
Hÿyÿtdÿ ayaq saxlayûb qûzûlgölö qoxuladûm.
– Daimi he÷ nÿ yoxdur. Hÿr øey dÿyiøir, – dedim.
– ×ÿr­øÿnbÿ gönö dÿ burada idim. Yanûmda isÿ Ekroyd.
Øÿn vÿ qayüûsûz gþrönördö. Èndi – ö÷ göndÿn sonra artûq
ara­mûzda yoxdur. Elÿ yazûq missis Ferrars da. Onu siz tanû­
yûrsûnûz, elÿdirmi?
Blant baøûnûn hÿrÿkÿti ilÿ sþzömö tÿsdiqlÿdi.
– Burada olduüunuz möddÿtdÿ onu gþrmöødönöz?
– Ekroydla getmiødim onun yanûna. Þtÿn ÷ÿrøÿnbÿ
axøamû. ×ox qÿøÿng qadûn idi, amma onda bir qÿribÿlik
var idi. Nÿ etmÿk istÿdiyini vÿ nÿ fikirlÿødiyini bilmÿk
olmurdu.
Mÿn Blantûn özönÿ baxdûm. Dÿyiømÿmiødi. Sþhbÿ­ti­mÿ
davam edib dedim:
– Onu ÿvvÿl dÿ gþrmöødönöz?
– Hÿ. ßr-arvad bura tÿzÿ kþ÷möødölÿr, – deyÿrÿk
susdu. Sonra ÿlavÿ edib dedi. – Qÿribÿdir. O, bu möddÿt
ÿrzindÿ ÷ox dÿyiømiødi.
– Nÿ mÿnada?
– Sanki, on il qocalmûødû.
– Demÿk, missis Ferrarsûn ÿri þlÿndÿ siz burada idiniz?
– deyÿ qÿflÿtÿn soruødum.
– Xeyr. Deyilÿnÿ gþrÿ, belÿ kiøiyÿ þlöm dÿ azdûr.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Mÿn onunla razûlaøûb dedim:

– Eøley Ferrars tÿriflÿnÿsi ÿrlÿrdÿn deyildi.
– ßclaf idi, – Blant möxtÿsÿr dedi.
– Xeyr, – deyÿ etiraz etdim. – Onun ÷oxlu pulu var idi.
Pul da onun hÿyatûnû korladû.
– Axx! Yenÿ dÿ pul! Bötön bÿdbÿxtliklÿr ya puldan, ya
da pulsuzluqdan tþrÿyir.
– Siz pul sarûdan korluq ÷ÿkmirsiniz?
– Nÿ qÿdÿr lazûmdûrsa, o qÿdÿr dÿ varûmdûr. Artûq istÿ­
mirÿm.
– Hiss olunur.
– Bir il bundan ÿvvÿl yaxøû mölkÿ varis olmuødum,
amma mÿnÿ verilÿn pullarû sÿhmlÿrÿ ÷evirib uduzdum.
Ona yazûüûm gÿldi, belÿ bir hadisÿnin mÿnim dÿ baøû­
ma gÿldiyini sþylÿdim.
482 Zÿng sÿsini eøidÿndÿ biz nahar etmÿk ö÷ön evÿ getdik.
Puaro mÿni gþröb kÿnara ÷ÿkdi:
– Nÿ oldu? – dedi.
– Onun tÿqsiri yoxdur, – deyÿ cavab verdim.
– Bir øeydÿn øöbhÿlÿnmÿdiniz?
– Dediyinÿ gþrÿ, bir il ÿvvÿl bþyök mölkÿ varis olmuø­
dur. Bu, olan øeydir. Mÿn onun namuslu adam olmasûna
ÿminÿm.
– ßlbÿttÿ, ÿlbÿttÿ, – Puaro dedi. – Þzönözö ÿlÿ alûn.
O, þzönö elÿ aparûrdû ki, sanki, dÿcÿl bir uøaüû sakit­
lÿø­di­rirdi.
Hamû yemÿk otaüûna toplaømûødû. Sonuncu dÿfÿ bu sto­
lun arxasûnda iyirmi dþrd saat ÿvvÿl oturduüuma inan­mûrdûm.
Missis Ekroyd mÿni gþröb yanûma gÿldi. Biz divanda
oturub sþhbÿt etmÿyÿ baøladûq.
– Bÿs mÿn incimÿyib nÿ edim? – deyÿ o, gþz yaø­
larû ö÷ön nÿzÿrdÿ tutulmayan cib dÿsmalûnû ÷ûxarûb aülam­
sûndû. – Mÿni Rocerin etibarsûzlûüû yandûrûr. Èyirmi min funtu
Floraya yox, mÿnÿ vermÿliydilÿr, ÷önki mÿn anayam, uøa­
üû­mûn qeydinÿ qalmalûyam.
– Unutmayûn ki, missis Ekroyd, – dedim, – Flora cÿnab
Ekroydun qardaøû qûzûdûr. Qan qohumudur. Elÿ gþtörÿk
doüma bacûmla qardaøarvadûnû – onlar bÿyÿm eynidir?
– Gÿrÿk yazûq Sesilin dul qalmûø arvadûnû nÿzÿrÿ alay­
dûlar, – missis Ekroyd dÿsmalûnû kirpiklÿrinÿ toxundurub dedi.
 A
– Pul barÿdÿ Rocerin qÿribÿ xasiyyÿti var idi. Bu isÿ
hÿm Floraya, hÿm dÿ mÿnÿ ÿzab verirdi. Yazûq qûza cib­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

xÿrc­liyi dÿ vermirdi. O, borclarûmûzû kþnölsöz þdÿyirdi.
Soru­øurdu ki, bÿlkÿ, bÿzÿk-dözÿyÿ bir øey lazûmdûr?..
Vÿs­salam. Mÿn nÿdÿn danûøûrdûm? Hÿ... yadûma döødö.
Bizim pulumuz yox idi. Floranûn belÿ øeydÿn zÿhlÿsi gedir.
ßlbÿt­tÿ, o, rÿisini sevirdi, ancaq Rocerin pula möna­si­
bÿti baøqa cör idi. Öz dÿsmallarû cûrûlsa da vÿ bu, ona
mÿlum olsa da, tÿzÿsini almûrdû. Bir dÿ, – missis Ekroyd
hir­sin­dÿn qûp­qûr­mûzû oldu, – bu qadûna... min funt... döz
min funt!
– Hansû qadûna?
– Rasselÿ. Qÿribÿ qadûndûr. Rocer hÿmiøÿ onun tÿrÿ­
fini saxlayûrdû. Deyirdi ki, namuslu qadûn olduüundan ona
hþrmÿt edir. Daim hÿmin qadûnûn saflûüûndan, iøse­vÿr­li­yin­
dÿn danû­øûrdû. O qadûnda nÿsÿ bir øey var. Rocerÿ ÿrÿ get­ 483
mÿ­yÿ ÷alû­øûrdû, amma onun bu iøinÿ mane oldum. Buna
gþrÿ dÿ mÿnÿ nifrÿt edir. Bu da tÿbiidir.
Missis Ekroydun bÿlaüÿtli nitqindÿn xilas olmaq istÿ­
yir­dim, odur ki mönasib vaxt axtarûrdûm. Bu zaman cÿnab
Ham­mond missis Ekroyda yaxûnlaødû ki, onunla xuda­ha­fiz­
lÿøsin. Mÿn försÿtdÿn istifadÿ edib ayaüa qalxdûm.
– Mÿhkÿmÿ harada olacaq? – deyÿ soruødum.
Missis Ekroyd gþzlÿrini dþyöb dedi:
– Nÿ mÿhkÿmÿ? Bÿyÿm mÿhkÿmÿ olacaq?
Cÿnab Hammond bir-iki dÿfÿ þsköröb dedi:
– Yaranmûø øÿraitlÿ ÿlaqÿdar olaraq mÿhkÿmÿ prose­
sinin baølanmasû zÿruridir.
– Doktor Øeppard bir øey tÿøkil edÿr...
– Mÿnim tÿøkilat÷ûlûq bacarûüûmûn hödudlarû var, – dedim.
– ßgÿr onun þlömö bÿdbÿxt hadisÿdirsÿ...
– Onu þldöröblÿr, missis Ekroyd, – deyÿ kobud tÿrzdÿ
onun sþzönö kÿsdim.
Missis Ekroyd narazû halda:
– Qoymurlar ki, – dedi, – qÿtli unudub baøqa øey haq­
da fikirlÿøÿsÿn.
O, yazûq-yazûq mÿnÿ baxdû. Missis Ekroydun örkÿk
tÿbiÿti, qorxaqlûüû mÿni hþvsÿlÿdÿn ÷ûxardûrdû.
– Mÿhkÿmÿ olsa, mÿn øahidlik etmÿyÿcÿyÿm, hÿ?
– deyÿ soruødu.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Bilmirÿm, – dedim, – cÿnab Reymond bu yökö þz

özÿrinÿ gþtörÿ bilÿr.
Vÿkil baøû ilÿ sþzömö tÿsdiq edib dedi:
– Qorxulu bir øey yoxdur, missis Ekroyd. Sizi he÷ kim
narahat etmÿyÿcÿk; indisÿ mÿn bilmÿk istÿyirÿm: sizÿ bu
dÿqiqÿ pul lazûmdûrmû? Nÿ vaxt lazûm olsa, deyin, tÿøkil edim.
Onunla yanaøû duran cÿnab Reymond dedi:
– Bu dözÿlÿr. Cÿnab Ekroyd o gön bankdan yöz funt­
luq ÷ek gþtörmöødö.
– Yöz funtluq?
– Bÿli. Bu gön mÿvacib vermÿliydi, bir dÿ xûrda-para
øeylÿr ö÷ön pul lazûm idi.
– Pullar yazû stolunun östöndÿdir?
– Xeyr. O, pullarûnû yataq otaüûndakû möcrödÿ saxla­
yûrdû. Qÿribÿ yerdir, hÿ?
484 Vÿkil dedi:
– Onda pulun orada olub-olmadûüûnû yoxlayandan
son­ra gedÿrÿm.
Gÿnc katib dedi:
– Nÿ olar. Gedÿk yataq otaüûna... Hÿ, unutmuødum.
Qapû baülûdûr.
Parker dedi ki, inspektor Raqlan tÿsÿrröfat mödirÿsini
dindirir. Onun arxasûnca adam gþndÿrdik. Ènspektor tezliklÿ
bizim yanûmûzda oldu. Sonra a÷arû cibindÿn ÷ûxarûb qapûnû
a÷dû. Biz ÿvvÿlcÿ dÿhlizlÿ getdik, sonra isÿ pillÿkÿnlÿ yuxarû
qalxdûq. Yataq otaüûnûn qapûsû a÷ûq idi. Otaqda qaranlûq
hþkm sörördö. Pÿrdÿlÿr þrtölmöø, ÷arpayûda isÿ cÿnab
Ekroyda yer salmûødûlar. Ènspektor pÿrdÿlÿri qaldûran kimi
gönÿø øöasû i÷ÿri döøöb otaüû iøûqlandûrdû.
Cefri Reymond dolaba yaxûnlaøûb öst siyirmÿni þzönÿ
tÿrÿf ÷ÿkdi.
– Cÿnab Ekroyd pulunu a÷ûq yerdÿ saxlayûrdû? ×ox
maraqlûdûr, – inspektor tÿÿccöblÿ dedi.
Gÿnc katib qûzardû.
– Cÿnab Ekroyd þz iø÷ilÿrinÿ etibar edirdi, – dedi.
– Elÿdir, elÿdir, – inspektor sþylÿdi.
Reymond siyirmÿdÿki möcrönö gþtöröb aüzûnû a÷dû.
Sonra i÷indÿki pul kisÿsini ÷ûxarûb dedi:
– Budur pullar. Þzö dÿ yöz funt. O, nahara gedÿrkÿn
pullarû yanûmda sayûb bura qoydu.
 A
Cÿnab Hammond ondan pullarû alûb saymaüa baøladû.
– Burada altmûø funtdur, siz isÿ yöz funt deyirdiniz. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Reymond ona baxûb dedi:
– Ola bilmÿz.
Sonra cÿnab Hammonddan pullarû alûb saymaüa
baøladû.
Cÿnab Hammond sÿhv etmÿmiødi. Pul kisÿsindÿ alt­
mûø funt idi.
– Baøa... döømörÿm, – gÿnc katib þzönö itirdiyindÿn
kÿkÿ­lÿdi.
Bu vaxt Puaronun sÿsi eøidildi:
– Siz cÿnab Ekroydun pullarû mÿhz bura qoymasûna
ÿminsiniz? Bÿlkÿ, pulun bir hissÿsi baøqa yerdÿdir?
– Xeyr. Burada olmalûdûr. Yaxøû yadûmdadûr. Cÿnab
Ekroyd mÿnÿ dedi: “Bu qÿdÿr pulu þzömözlÿ gþtörmÿk
istÿ­mirÿm. Cibim øiø durur”. 485
– Hÿr øey aydûndûr. Cÿnab Ekroyd qûrx funtu ya kimÿ­sÿ
verib, ya da onu oüurlayûblar, – Puaro dedi.
– Elÿdir, – inspektor dedi. Sonra missis Ekroyda tÿrÿf
dþnöb ÿlavÿ etdi. – Cÿnab Ekroydun otaüûnû kim sÿliqÿyÿ
salûr?
– Ev qulluq÷usu Elza Deyl.
– Onun haqqûnda nÿ demÿk olar?
– Qÿøÿng kÿnd qûzûdûr. Èøÿ bu yaxûnlarda dözÿlib.
– Mÿsÿlÿni aydûnlaødûrmaq lazûmdûr. ßgÿr cÿnab Ekroyd
pulu þzö veribsÿ, bu, istintaqûn irÿlilÿmÿsinÿ kþmÿk edÿr.
Bÿs digÿr qulluq÷ular bura gÿlÿ bilmÿzdilÿr?
– Xeyr.
– Bu evdÿ ÿvvÿllÿr oüurluq olub?
– Xeyr.
– Bÿlkÿ, iødÿn ÷ûxmaq istÿyÿn var?
– Var. Èkinci ev qulluq÷umuz getmÿk istÿyir.
– O, bunu nÿ vaxt deyib?
– Dönÿn.
– Sizÿ?
– Xeyr. Mÿnim qulluq÷ularla nÿ iøim var? Belÿ iølÿrÿ
miss Rassel baxûr.
Ènspektor fikrÿ gedib baøûnû yûrüaladû. Sonra dedi:
– Miss Rasseli gþrmÿk lazûmdûr. Bir dÿ bu qûzû – Deyli
din­dir­mÿliyÿm.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Puaro ilÿ mÿn ona qoøulub miss Rasselin yanûna get­

dik. Miss Rassel bizÿ aøaüûdakû mÿlumatû verdi:
– Elza Deyl beø aydûr ki, Fenlidÿ iølÿyir. Qÿøÿng qûz­
dûr, vÿzifÿsinin þhdÿsindÿn bacarûqla gÿlir, hamûnûn hþr­
mÿ­tini qazanûb. Dönya daüûlsa da, baøqasûnûn ÿmlakûna
gþz dikmÿz.
– Bÿs o biri qulluq÷u?
– O da ÷ox qÿøÿng qûzdûr. Sakit vÿ tÿmkinlidir. ßvÿz­
edil­mÿz iø÷idir.
– Bÿs iødÿn niyÿ ÷ûxmaq istÿyir? – inspektor soruødu.
Miss Rassel dodaqlarûnû bözöb cavab verdi:
– Bir øey deyÿ bilmÿrÿm. Dönÿn gönorta÷aüû cÿnab
Ekroyd, deyÿsÿn, onun östönÿ qûøqûrûrdû. O, cÿnab Ekroy­
dun iø otaüûnû sÿliqÿyÿ salarkÿn yazû stolun­dakû sÿnÿd­
lÿri daüûtmûødû. Cÿnab Ekroyd da ona acûqlandûüûndan
486 o, bura­dan ÷ûxûb getmÿk istÿyir. Bunu þzö mÿnÿ dedi.
ßgÿr lazûm­dûrsa, onu bura ÷aüûra bilÿrÿm.
Ènspektor etiraz etmÿdi, miss Rassel qûzûn arxasûnca
adam gþndÿrdi.
Biz nahar etmÿyÿ hazûrlaøanda mÿn qûzû gþrmöødöm.
Ucaboydur. Qÿhvÿyi rÿngli gur sa÷larûnû sÿliqÿ ilÿ yûümûødû,
boz rÿngli gþzlÿri isÿ döz adamûn özönÿ zillÿnirdi.
Tezliklÿ otaüa daxil oldu. Qarøûmûzda dayanûb gþzlÿrini
bizÿ dikdi.
– Siz Ursula Bernsiniz? – inspektor soruødu.
– Bÿli, ser.
– Eøitmiøÿm, buradan getmÿk istÿyirsiniz?
– Elÿdir, ser.
– Niyÿ?
– Cÿnab Ekroydun yazû stolundakû sÿnÿdlÿri daüût­dû­
üûm­dan o hirslÿnmiødi. Mÿn dÿ dedim ki, buradan get­
sÿm, daha yaxøû olar. Etiraz etmÿdi.
– Þtÿn gecÿ cÿnab Ekroydun yataq otaüûnû yûüûø­dûrûb­
sûnûz?
– Xeyr, ser. Bu, Elzanûn iøidir. Mÿn o tÿrÿflÿrdÿ olmuram.
– Sizÿ demÿliyÿm ki, mÿnim qûzûm, cÿnab Ekroydun
yataq otaüûnda oüurluq olub. Onun pulunu oüurlayûblar.
Ursula Bern diksindi, yanaqlarû da qûzardû. O dedi:
– Mÿnim he÷ nÿdÿn xÿbÿrim yoxdur. Hÿr halda, cÿnab
Ekroyd buna gþrÿ mÿni iødÿn ÷ûxartmûr.
 A
– He÷ kim sizi tÿqsirlÿndirmir. ßsÿbilÿømÿyin, – ins­
pek­tor dedi. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Qûz soyuq nÿzÿrlÿ onu sözöb acûqla dedi:
– ßgÿr mÿnÿ inanmûrsûnûzsa, otaüûmû axtara bilÿrsiniz,
amma he÷ nÿ tapmayacaqsûnûz.
Puaro qÿflÿtÿn sþhbÿtÿ qoøulub dedi:
– Cÿnab Ekroyd sizi dönÿn gönorta÷aüû iødÿn ÷ûxarûb?
Qûz baøûnûn hÿrÿkÿti ilÿ onun sþzönö tÿsdiqlÿdi.
– Sþhbÿtiniz nÿ qÿdÿr davam etdi?
– Sþhbÿtimiz?
– Bÿli. Sizinlÿ cÿnab Ekroyd arasûnda olan sþhbÿt.
– Mm... bilmirÿm.
– Èyirmi dÿqiqÿ? Bÿlkÿ, yarûm saat?
– Ola bilÿr.
– ×ox yox?
– Yarûm saatdan ÷ox olmazdû. 487
– Tÿøÿkkör edirÿm, madmazel.
Mÿn Puaroya baxdûm. O, stolun östöndÿki øeylÿri yer­
bÿ­yer edirdi; gþzlÿrindÿ qÿribÿ parûltû var idi.
– ×ox saü olun. Gedÿ bilÿrsiniz, – inspektor dedi.
Ursula Bern otaqdan ÷ûxdû. Ènspektor miss Rasselÿ
tÿrÿf dþnöb ondan soruødu:
– Qûz nÿ vaxtdan burada iølÿyir? Onun zÿmanÿt kaüû­
zûna baxmaq olarmû?
Miss Rassel cavab vermÿyib yaxûnlûqdakû komoda
yaxûn­laødû. Sonra komodun siyirmÿlÿrindÿn birini irÿli
÷ÿkib i÷in­dÿn bir yûüûn mÿktub ÷ûxartdû vÿ onlarû bar­maq­
larû ilÿ ayûr­maüa baøladû. Nÿhayÿt, birini se÷ib inspektora
uzatdû.
Ènspektor dedi:
– Missis Ri÷ard Folliot. Marbi Qreync... yaøadûüû yerin
adûdûr. Bu qadûn haqqûnda nÿ demÿk olar?
– Yaxøû adamdûr, – miss Rassel dedi.
– Bu qûzla qurtardûq. Èndi dÿ Elza Deyli dindirÿk.
Elza Deyl höndörboy, sarûøûn qûzdûr. Qÿøÿng sifÿti var,
þzö dÿ yelbeyin qûzlara oxøayûr. O, bötön suallara cavab
verdi vÿ pulun itmÿsi ilÿ ÿlaqÿdar tÿÿssöflÿndiyini bildirdi.
Ènspektor, qûz otaqdan ÷ûxandan sonra dedi:
– Onun bu iødÿ ÿli yoxdur. Bÿs Parker haqqûnda nÿ
demÿk olar?
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Miss Rassel dodaqlarûnû bözdö. Ènspektor fikrÿ gedib

dedi:
– Bu eøikaüasû mÿnim øöbhÿmÿ sÿbÿb olub. Èntÿhasû,
ona qarøû ÿøyayi-dÿlil tapmûram. Nahardan sonra iøi
baøûndan aøûr. Axøam da he÷ nÿ edÿ bilmÿzdi, ÷önki
øahid­lÿri var, tÿsdiq edirlÿr ki, axøam onlardan ayrûlmayûb,
hÿmiøÿ birlikdÿ olublar. Nÿ isÿ... Tÿøÿkkör edirÿm, miss
Rassel. Gþrönör, itÿn pullarû cÿnab Ekroyd þzö xÿrclÿyib.
Biz miss Rassellÿ xudahafizlÿøib otaqdan ÷ûxdûq. Hÿr
kÿs þz iøinin arxasûnca getdi.
Mÿnim yolum Puaro ilÿ bir oldu.
Araya ÷þkmöø sökutu pozub dedim:
– Gþrÿsÿn, o nÿ sÿnÿdlÿrdir ki, Ekroydu bu qÿdÿr ÿsÿ­
bi­lÿø­dirib? Bÿlkÿ, bunun qÿtllÿ bir ÿlaqÿsi var?
– Katibin dediyinÿ gþrÿ, stolda vacib he÷ nÿ olmayûb,
488 – Puaro sakit sÿslÿ dedi.
– Elÿdir, ancaq... – deyib susdum.
– Ekroyd hÿr øey ö÷ön þzöndÿn ÷ûxmazdû!
– Elÿdir.
– Cÿnab Ekroydu þzöndÿn ÷ûxaran mÿsÿlÿ, sizcÿ, vacib
deyildi?
– ßlbÿttÿ, vacib deyildi. Biz bunun nÿ sÿnÿd olduüunu
bilmirik, amma Reymond...
– Siz cÿnab Reymondu bir anlûüa unudun. Qûz barÿdÿ
fikriniz nÿdir?
– Hansû qûz? Ev qulluq÷usu?
– Bÿli. Ev qulluq÷usu. Ursula Bern.
– Yaxøû qûza oxøayûr, – dedim.
Puaro “oxøayûr” sþzönö vurüu ilÿ tÿlÿfföz edib dedi:
– Mÿhz yaxøû qûza oxøayûr.
Sonra cibindÿn nÿsÿ ÷ûxarûb mÿnÿ verdi vÿ dedi:
– Bu kaüûza, ÿziz dost, diqqÿtlÿ baxûn.
Bu, inspektorun tÿrtib etdiyi siyahû idi. Mÿn Puaronun
gþstÿrdiyi yerÿ baxanda, gþrdöm ki, Ursula Bernin adû
qarøûsûnda xösusi iøarÿ var.
– Siz onda fikir vermÿdiniz, mÿnim dostum. Siyahûda
ancaq bir nÿfÿrin dÿlillÿri tutarlû deyil. Bu da Ursula Berndir.
– Demÿk...
– Demÿk, Ursula Bern cÿnab Ekroydu þldörÿ bilÿr,
ancaq sÿbÿb gþrmörÿm. Bÿs siz?
 A
O, diqqÿtlÿ mÿnÿ baxdû. ×ox diqqÿtlÿ. Mÿn onun baxûøû
altûnda þzömö narahat hiss etdim. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Bÿs siz? – deyÿ o, mÿndÿn ikinci dÿfÿ soruødu.
– Mÿn dÿ sÿbÿb gþrmörÿm, – qÿtiyyÿtlÿ dedim.
O, gþzlÿrini ÷ÿkib qaøqabaüûnû tþkdö.
– Hÿdÿ-qorxu gÿlÿn adam kiøi idi, – dedi, – bu isÿ
qadûn­dûr. Bir dÿ...
Mÿn bir-iki dÿfÿ þsköröb dedim:
– ßgÿr mÿsÿlÿ...
Puaro cÿld arxaya ÷evrilib dedi:
– Nÿ deyirsiniz?
– He÷ nÿ. Tÿkcÿ onu demÿk istÿyirÿm ki, missis Ferrars
ona hÿdÿ-qorxu gÿlÿn adamûn kiøi vÿ ya qadûn olduüunu
yazmamûødû. Ekroydla mÿn belÿ qÿnaÿtÿ gÿlmiødik ki, bu,
kiøidir.
Puaro mÿni eøitmirdi. Þz-þzönÿ danûøûrdû: 489
– Bu mömköndör... bÿli, mömköndör... onda, axx!
Diq­qÿtli olmaq lazûmdûr. Metod, bir dÿ sistem. Bunu unut­
ma­malûyam, yoxsa sÿhv izÿ döøÿrÿm.
O susdu vÿ nÿhayÿt, mÿnÿ tÿrÿf ÷evrilib dedi:
– Marbi haradadûr?
– Kren÷esterdÿn bir az o yanda.
– Demÿk, ÷ox uzaqdûr?
– Xeyr, cÿmi on dþrd mil olar.
– Sabah ora gedÿ bilÿrsiniz?
– Sabah?.. Sabah bazar gönödör, demÿk, gedÿ bilÿ­
rÿm. Orada nÿ etmÿk lazûmdûr?
– Missis Folliotu tapûb, ondan Ursula Bern haqqûnda
soruøun.
– Oldu, ancaq iødir...
– Etiraz etmÿyin yeri deyil. Bundan bir adamûn hÿyatû
asûlûdûr.
Kþksömö þtöröb dedim:
– Yazûq Ralf. Demÿk, o, möqÿssir deyil?
Puaro mÿnÿ ÷ÿpÿki baxûb dedi:
– Dözönö bilmÿk istÿyirsiniz?
– ßlbÿttÿ.
– Onda bilÿcÿksiniz. ßziz dostum, a÷ûq demÿk istÿ­yi­
rÿm ki, Ralf möqÿssirdir. ßldÿ olan dÿlillÿr bunu gþs­tÿrir.
– Nÿ? – deyÿ qûøqûrdûm.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Bÿli. Ènspektorun ÿldÿ etdiyi dÿlillÿr bunu gþstÿrir.

Mÿnÿ isÿ hÿqiqÿt lazûmdûr... Axtardûüûm hÿqiqÿt isÿ mÿni
Ralf Patonun östönÿ gÿtirir. Sÿbÿb var, imkan var, silah
var, amma mÿn hÿr øeyi alt-öst edib hÿqiqÿti tapacaüam.
Madmazel Floraya sþz vermiøÿm. Bu qûzcûüaz isÿ ona
inanûrdû. Þzö dÿ ÷ox inanûrdû. Lap ÷ox.

XI ôÿñèë
PUARO QONAQ GEDÈR

Sÿhÿrisi gön Marbi Qreync deyilÿn yerÿ gedib qapûnûn

zÿngini basanda artûq gönorta olmuødu. Þz-þzömÿ fikir­lÿ­
øir­dim: gþrÿsÿn, Puaronu maraqlandûran nÿdir? O, iøi mÿnÿ
hÿvalÿ edib: nÿ ö÷ön? Bÿlkÿ, mayor Blantûn iøindÿ oldu­üu
490 kimi, indi dÿ kþlgÿdÿ qalmaq istÿyir? Birinci halda onun fikri
aülabatan idisÿ dÿ, indi bu, mÿnÿ mÿnasûz gþrönördö.
Ev qulluq÷usu gÿlÿrÿk bu döøöncÿlÿrdÿn mÿni xilas etdi.
Bÿli, missis Folliot evdÿ idi. Mÿni gen-bol qonaq ota­üûna
apardûlar. Ev sahibÿsi gÿlÿnÿdÿk maraqla ÿtrafa boy­lan­dûm.
Otaq geniø olsa da, bomboø idi: bÿzi qÿdim ÷ini qab­lar,
oyma lþvhÿlÿr, kþhnÿ pÿrdÿ vÿ þrtöklÿr otaüa yaraøûq verir­
di. Xöla­sÿ, otaqdakû sÿliqÿ-sahman dÿrhal nÿzÿrÿ ÷arpûrdû.
Mÿn Bartolo÷÷inin ÿsÿrinÿ tamaøa edirdim ki, missis
Fol­liot i÷ÿri daxil oldu. Missis Folliot höndörboy, gölÿröz
qadûn­dûr. Øabalûdû rÿngli sa÷larûnû sÿliqÿsiz daradûüûndan
sifÿ­tinÿ qÿribÿ gþrkÿm verirdi.
– Doktor Øeppard, – o, tÿrÿddödlÿ dedi.
– Mÿni bu cör ÷aüûrûrlar, – deyÿ cavab verdim. – Qÿflÿ­
tÿn gÿldiyimÿ gþrÿ özr istÿyirÿm. Mÿn sizdÿ iølÿmiø ev qul­
luq­÷usu Ursula Bern haqqûnda fikrinizi bilmÿk istÿyirÿm.
O, bu adû eøidÿn kimi sifÿtindÿki tÿbÿssöm, hÿrÿkÿ­tin­
dÿki mÿlahÿt itdi, ÿsÿbilÿømÿyÿ baøladû.
– Ursula Bern? – deyÿ soruødu.
– Bÿli, – dedim, – bu qulluq÷u sizin yadûnûzdadûr?
– ßlbÿttÿ... yadûmdadûr.
– O, sizdÿn bir il ÿvvÿl gedib, elÿ deyilmi?
– Elÿdir.
– O, sizdÿ olduüu möddÿt ÿrzindÿ þzönö necÿ aparûb?
Ömumiyyÿtlÿ, sizdÿ ne÷ÿ il iølÿyib?
 A
– Bir il... ya da iki il. Yadûmda deyil, ancaq o... ÷ox
baca­rûqlû qûzdûr. Onun iøindÿn narazû qalmayacaqsûnûz. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Ursula Bern, demÿk, Fenlidÿn gedib? Mÿn bu barÿdÿ he÷
nÿ bil­mirdim.
– Bu qûz barÿdÿ nÿ deyÿ bilÿrsiniz? – deyÿ soruødum.
– Nÿ deyÿ bilÿrÿm?
– Bÿli. Haradan gÿlmÿsi, valideynlÿrinin kim olmasû vÿ
bu sÿpkidÿ bir-iki kÿlmÿ...
Missis Folliot tutuldu.
– He÷ nÿ bilmirÿm, – deyib acûqlandû.
– O, sizÿ gÿlmÿmiødÿn ÿvvÿl harada iølÿyib?
– Bilmirÿm.
Missis Folliot getdikcÿ daha ÷ox qÿzÿblÿnirdi. O artûq
mÿnÿ tanûø tÿrzdÿ baøûnû geri atûb dedi:
– Bu, vacibdir ki?
– Xeyr, – tÿÿccöblÿ dedim. – Sizin buna belÿ eti­raz 491
etdiyinizi bilsÿydim, he÷ bu sualû vermÿzdim. Özr istÿ­
yirÿm.
Qadûndakû qÿzÿb hissi soyudu vÿ o, yenidÿn utana-
utana danûømaüa baøladû:
– Nÿ danûøûrsûnûz?! Mÿn ÿsla etiraz etmirÿm. Sadÿcÿ,
sual mÿnÿ qÿribÿ gþröndö. Vÿssalam.
Hÿkimlÿrin digÿr peøÿ sahiblÿrindÿn östönlöyö bun­
da­dûr ki, onlar yalanû tez tutmaüû bacarûrlar. Elÿ missis Fol­
lio­tun tÿkcÿ hÿrÿkÿtlÿrindÿn – baøqa øeyi demirÿm – baøa
döømÿk olardû ki, o, suallarûmdan narazûdûr. Bir dÿ danû­
øûüûndakû qeyri-adilik, sÿs ahÿnginin dÿyiømÿsi diq­qÿ­­timi
cÿlb etdi. Belÿ möhakimÿ yörötdöm ki, o, yalan danûø­
maüa adÿt etmÿdiyindÿn, yalanû ilk dÿfÿ tÿcröbÿdÿn ke÷ir­
diyindÿn þzönö bu cör qeyri-adi aparûr.
Bu qadûndan mÿlumat almaq qeyri-mömköndör.
Odur ki vaxtûmû ÷ox itirmÿyib ayaüa qalxdûm, narahat etdi­
yi­mÿ gþrÿ özrxahlûq edib ølyapamû baøûma qoydum vÿ
dilxor halda bayûra ÷ûxdûm.
Bir-iki xÿstÿmin yanûna dÿyÿndÿn sonra, saat altûda evÿ
qayût­dûm. Karolin stolun arxasûnda oturmuødu. Yanûnda
da ÷ay dÿstgahû. Sifÿtindÿ elÿ ifadÿ var idi ki, bu ifadÿnin
mÿnasû ancaq mÿnÿ mÿlum idi: ya o, kimdÿnsÿ mÿlumat
almûødû, ya da þzö kimÿsÿ mÿlumat vermiødi. Gþrÿsÿn,
hansû idi?
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Mÿn kresloma ÿylÿøib ayaqlarûmû buxarûya sarû uza­dan­

da Karolin dedi:
– Gönortanû mÿzmunlu ke÷irmiøÿm.
– Doürudan? – dedim. – Miss Qanet gÿlmiødi?
Miss Qanet kÿndimizin mÿøhur xÿbÿrgÿzdirÿnlÿrindÿn
biridir.
– Sÿn yenÿ dÿ haqlûsan, – deyÿ Karolin þzöndÿnrazû
halda cavab verdi.
Karolinin kÿøfiyyat÷ûlarûnû yada sala-sala, mÿn dÿfÿ­
lÿrlÿ haqlû olmuøam. Hÿr dÿfÿ dÿ bacûm tÿsdiqedici tÿrz­dÿ
baøûnû tÿrpÿdib. Èndi dÿ baøûnû tÿrpÿdÿ-tÿrpÿdÿ örÿyin­dÿki
xÿbÿrlÿri mÿnÿ danûømaüa baøladû:
– Mösyþ Puaro! Onun barÿsindÿ nÿ fikirlÿøirsÿn?
Onun barÿsindÿ mÿndÿ möÿyyÿn fikir yaranmûødû,
amma yaxøû olardû ki, Karolin bu barÿdÿ he÷ nÿ bilmÿsin.
492 – Niyÿ gÿlmiødi? – deyÿ soruødum.
– Mÿni gþrmÿyÿ. O dedi ki, qardaøûmû tanûdûüûna gþrÿ
onun fösunkar bacûsû ilÿ dÿ... yÿni sÿnin fösunkar bacûnla
tanûø olmaq yerinÿ döøÿrdi.
– Nÿdÿn danûøûrdû? – deyÿ soruødum.
– Þzöndÿn, bir dÿ iølÿrindÿn. Rÿqqasÿ ilÿ evlÿ­nÿn
mav­ri­ta­niyalû øahzadÿ Polu tanûyûrsan?
– Nÿ olsun ki?
– “Köbar cÿmiyyÿtindÿn lþvhÿlÿr” mÿcmuÿsinin sonun­
cu nþmrÿsi bu rÿqqasÿ haqqûnda mÿlumat vermiødi; guya,
o hÿm rus ÷arûnûn qûzû, hÿm dÿ Rusiyanûn nöfuzlu her­so­gin­ya­
sû­dûr. Hÿ, cÿnab Puaro onlarla baülû aüûr bir cina­yÿ­tin östö­nö
a÷mûø­dûr. Øah­zadÿ Pol ona tÿøÿkkör etmÿk­dÿn yorul­murmuø.
– O, cÿnab Puaroya zömröddÿn hazûrlanmûø qalstuk
sancaüû baüûølamayûb ki? – kinayÿ ilÿ soruødum.
– Bilmirÿm. Necÿ bÿyÿm?
– He÷, dedim, bÿlkÿ, baüûølayûb, ÷önki hekayÿlÿrdÿ
hÿmi­øÿ belÿ olur. Peøÿkar detektivin otaüû adlû-sanlû möø­
tÿ­ri­lÿ­rin ona baüûø­ladûüû qiymÿtli hÿdiyyÿlÿrlÿ dolu olur.
– Maraqlûdûr, – bacûm dedi.
Karolinÿ maraqlû olardû. Cÿnab Erköl Puaronun aülûna
qibtÿ etdim: o, gþtördöyö iølÿrin i÷indÿn bu ki÷ik kÿnddÿ
yaøayan ahûl qadûnûn zþvqönÿ uyüununu se÷miødi.
– Bÿs o, rÿqqasÿnin, hÿqiqÿtÿn, varlû hersoginya olub-
olmamasû haqqûnda sÿnÿ bir sþz demÿdi?
 A
dedi.
– Onun iøi-göcö yox idi bÿyÿm? – Karolin narazû halda
K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Puaro hÿqiqÿti Karolindÿn gizlÿtmÿklÿ yaxøû iø gþrmÿyib.
Ömumiyyÿtlÿ, o danûøanda ÷ox ifadÿli danûøûrdû: bu zaman
÷iyinlÿrini oynadûr, qaø-gþzönö cörbÿcör hallara salûrdû.
– Sÿn bundan sonra onun ÿlini-ayaüûnû yalayardûn?
– Kobud olma, Ceyms. Bu cör vulqar ifadÿlÿri bilmirÿm
kimdÿn þyrÿnibsÿn?
– Yÿqin, yanûma gÿlÿn xÿstÿlÿrdÿn.
Karolin eynÿyini alnûna qaldûrûb mÿnÿ baxdû.
– Hirsli gþrönörsÿn, Ceyms. Deyÿsÿn, qaraciyÿrindir.
Bir hÿb atsan, yaxøû olar.
Mÿn þz evimdÿ he÷ vaxt hÿkimlik etmirÿm. Karolin bu
øÿrÿfli vÿzifÿni þz boynuna gþtöröb.
– Cÿhÿnnÿm olsun qaraciyÿrim, – hirslÿ dedim. – Cina­
yÿt barÿsindÿ dÿ danûødûnûz? 493
– ßlbÿttÿ, Ceyms. Daha nÿdÿn danûøacaqdûq? Cÿnab
Puaroya bir ne÷ÿ dÿlil-söbut verdim. O ÷ox razû qaldû.
Dedi ki, mÿn insan tÿbiÿtinin sirlÿrinÿ yaxûndan bÿlÿdÿm,
mÿndÿ anadangÿlmÿ detektiv istedadû vardûr.
Karolin qabaüûna bir qab xama qoyulmuø piøiyÿ bÿn­
zÿ­yirdi. Piøik indi þzöndÿnrazû halda miyovuldayûrdû.
– O, beyindÿki höceyrÿlÿrdÿn vÿ bu höceyrÿlÿrin fÿa­
liy­yÿ­tin­dÿn aüûzdolusu danûødû. Dediyinÿ gþrÿ, onun bey­
nin­dÿki höceyrÿlÿr ÿla keyfiyyÿtlidir.
– O deyÿr, – acû-acû göldöm. – Tÿvazþkarlûq onun
yara­øûüû deyil.
– Razû olmaram ki, Ceyms, sÿn amerikalûlara oxøaya­
san. Cÿnab Puaro dedi ki, Ralf nÿ qÿdÿr tez özÿ ÷ûxsa, bir
o qÿdÿr yaxøû olar.
– Bÿs sÿn nÿ dedin?
– Mÿn onunla razûlaødûm. Bir dÿ kÿnddÿ gÿzÿn øayiÿ­
lÿrlÿ cÿnab Puaronu tanûø etdim.
– Karolin, o gön meøÿdÿ eøitdiyin sþhbÿti dÿ ona
danûø­dûn?
– ßlbÿttÿ, – Karolin cavab verdi.
Mÿn ayaüa qalxûb otaq boyu gÿziødim. Sonra dilim
topuq vura-vura dedim:
– Nÿ etdiyini, zÿnnimcÿ, baøa döøörsÿn dÿ? Sÿn Ralf
Patonun iøini aüûrlaødûrûr, onu tÿhlökÿ qarøûsûnda qoyursan.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Karolin sakit sÿslÿ dedi:

– Yalandûr. Gÿrÿk bunu sÿn þzön ona danûøaydûn.
– Yaxøû ki, danûømamûøam. Mÿn bu oülanûn xÿtrini ÷ox
istÿyirÿm.
– Onun xÿtrini mÿn dÿ istÿyirÿm, buna gþrÿ dÿ hÿr
øeyi cÿnab Puaroya danûømûøam, ÷önki Ralf Paton bu iødÿ
möqÿssir deyil. Hÿqiqÿt ona ziyan gÿtirmÿyÿcÿk. Bir þzön
fikirlÿø: ÿgÿr Ralf qÿtl baø verÿn gecÿ qûzla gþröøöbsÿ,
daha ondan he÷ kim øöbhÿlÿnmÿz.
– ßgÿr bu belÿdirsÿ, o, niyÿ gizlÿnir? – ÿsÿbi tÿrzdÿ
soruødum.
– Qûzûn iøini aüûrlaødûrmaq istÿmir, ancaq Puaro bu qûzû
tapûb hÿr øeyi baøa salacaq. Qûz mÿhkÿmÿdÿ iøtirak edib
Ralfû tÿmizÿ ÷ûxaracaqdûr.
– Karolin, sÿnÿ dÿfÿlÿrlÿ demiøÿm ki, ÷oxlu mÿnasûz
494 roman oxuyursan. Bax ona gþrÿ dÿ bu cör romantik sÿp­
kili hekayÿlÿr uydurursan.
Bunu deyib tÿzÿdÿn körsöyÿ sÿrildim.
– Puaro sÿndÿn daha bir øey-zad soruømadû ki?
– Bir dÿ sÿhÿr möayinÿ etdiyin xÿstÿlÿrlÿ maraqlandû.
– Xÿstÿlÿrlÿ? – tÿÿccöblÿ soruødum.
– Bÿli, xÿstÿlÿrlÿ. Onlar kimdir vÿ ne÷ÿ nÿfÿr idilÿr?
– Bÿyÿm onlarûn hamûsû sÿnin yadûndadûr?
Karolin ÿsrarÿngiz qadûndûr.
– Niyÿ dÿ olmasûn? – bacûmûn qalibanÿ sÿsi eøidildi.
– Bu pÿncÿrÿdÿn sÿnin iø otaüûna gedÿn cûüûrû gþrörÿm.
Hafi­zÿm­dÿn isÿ øikayÿtim yoxdur, Ceyms.
– Belÿ, – deyÿ burnumun altûnda donquldandûm.
Bacûm barmaqlarûnû bir-bir qatlayûb hÿmin xÿstÿlÿrin
adlarûnû ÷ÿkmÿyÿ baøladû:
– Missis Bennet – bir, fermadan yaralû barmaüû ö÷ön
gÿl­miø oülan, barmaüûna batmûø iynÿdÿn þtrö gÿlmiø Dolli
Qrays, ame­rikalû stöardessa. Bu, dþrd oldu... hÿ, yarasûna
gþrÿ gÿlmiø qoca Corc Èvens. Bir dÿ...
O, qÿsdÿn susdu.
– Kim?
Karolin mÿni intizarda saxlamaüû bacarûrdû. Bunun
ö÷ön möxtÿlif ösullardan istifadÿ edirdi. Èndi isÿ elÿ hey
“ss...s” elÿyib, nÿhayÿt, dillÿndi:
– Miss Rassel!
 A
O, stulun arxasûna sþykÿnib mÿnalû-mÿnalû mÿnÿ bax­
maüa baøladû. Karolin mÿnalû-mÿnalû baxanda ondan yaxa K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

qurtarmaq qeyri-mömköndör.
– Nÿyÿ iøarÿ etdiyini baøa döømörÿm, – dedim. – Miss
Rassel bÿyÿm dizini mÿnÿ gþstÿrÿ bilmÿz?
Karolin dedi:
– Dizini... Boø sþzdör! Onun mÿqsÿdi dizini möalicÿ
etmÿk deyil, baøqa øey idi.
– Nÿ idi? – maraqla soruødum.
– Bunu o – mösyþ Puaro þyrÿnmÿk istÿyir. Hÿmin
qadûn­da nÿsÿ var vÿ mösyþ Puaro bunu bilir.
– Bu sþzö mÿnÿ dönÿn missis Ekroyd da demiødi.
Demiødi ki, miss Rasseldÿ nÿsÿ var.
Karolin ikibaølû dedi:
– Hÿ! Missis Ekroyd! Bu, baøqa mÿsÿlÿ!
– Nÿ mÿsÿlÿ? 495
Karolin cavab vermÿdi.
Baøûnû bir ne÷ÿ dÿfÿ tÿrpÿdib yanûndakû toxunma iplik­
lÿri yûüûødûrmaüa baøladû. Sonra yuxarû qalxdû ki, nahar
vaxtû geydiyi qûrmûzû donu geyib, qûzûl medalyonunu taxsûn.
Mÿn yerimdÿn tÿrpÿnmÿdim, ÷ûrta÷ûrtla yanan alova
baxûb Karolinin sþzlÿri ÿtrafûnda döøönmÿyÿ baøladûm.
Puaro, hÿqiqÿtÿnmi, miss Rassel haqqûnda bir øey þyrÿn­
mÿ­yÿ gÿlmiødi, yoxsa bu, Karolin fÿrziyyÿsinin tÿzÿ mÿh­
sulu idi?
Miss Rasselin davranûøûnda o vaxt øöbhÿli bir øey
duyma­mûødûm. Bÿlkÿ...
O, ÿvvÿlcÿ tiryÿk, sonra isÿ zÿhÿr haqqûnda mÿlumat
almaq istÿyirdi. Nÿ olsun? Ekroydu zÿhÿrlÿmÿyiblÿr ki?..
Yenÿ dÿ qÿribÿ idi...
Karolinin yuxarûdan acûqlû sÿsi gÿldi:
– Nÿ oldu, Ceyms? Nahara gecikÿcÿksÿn.
Buxarûdakû alov sþnmÿsin deyÿ kþmör atûb yuxarû
qalx­dûm.
Evdÿki ÿmin-amanlûq hÿr øeydÿn östöndör.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

XII ôÿñèë
STOL ARXASINDA SÞHBßT

Bazar ertÿsi cÿnab Ekroydun þldörölmÿsi ilÿ ÿlaqÿdar

rÿsmi istintaq oldu.
Èstintaqûn necÿ ke÷mÿsini øÿrh etmÿklÿ vaxtûnûzû
almaq istÿmirÿm, buna gþrÿ dÿ qûsaca deyim ki, mÿn bu
istintaqda øahid qismindÿ ÷ûxûø edib Ekroydun nÿ vaxt vÿ
nÿ ö÷ön þldörölmÿsi haqda mÿlumat verdim. Ralf Pato­
nun yoxa ÷ûxmasûnû þtÿri yada salsalar da, daha dÿrinÿ
getmÿdilÿr.
Sonra Puaro, mÿn vÿ inspektor Raqlan sþhbÿt etdik.
Raqlan nÿsÿ bikef gþrönördö. O dedi:
496 – Bu iø örÿyimcÿ deyil, cÿnab Puaro; sizinlÿ a÷ûq danûø­
maq istÿyirÿm. Mÿn he÷ vaxt istÿmÿrÿm ki, Ralf Paton
hÿbs­xanaya döøsön, amma nÿ edÿsÿn, faktlar onun ÿley­
hi­nÿ­dir. Mÿn bu oülanû bir ne÷ÿ dÿfÿ Kren÷esterdÿ gþr­mö­
øÿm. Yaxøû, tutaq ki, möqÿssir deyil, bÿs niyÿ özÿ ÷ûxmûr?
Niyÿ gÿlib hÿr øeyi izah etmir?
Polkovnik Raqlanûn sþzlÿrini mÿn ÷ox yaxøû baøa döøör­
döm. Èngiltÿrÿnin bötön polis iø÷ilÿrinÿ Ralfûn ÿsas ÿlamÿt­
lÿri haqqûnda mÿlumat verilmiødi. Dÿmiryol stansiyala­
rûnda, dÿniz limanlarûnda hamû yoxlanûødan ke÷irdi, Ralfûn
tez-tez baø ÷ÿkdiyi evlÿrdÿ pusqu qoyulmuødu. O, bu cör
ciddi tÿdbirlÿrdÿn sonra tezliklÿ ÿlÿ ke÷mÿliydi. Bir dÿ Ral­
fûn, deyildiyinÿ gþrÿ, pulu da yox imiø.
Ènspektor Raqlan sþhbÿtinÿ davam edib dedi:
– Ralfû hÿmin gecÿ stansiyada gþrmÿyiblÿr, ancaq ina­
nûram ki, onu gþrÿn tapûlacaq. ×önki Ralfû burada hamû
tanûyûr. Liverpuldan da bir xÿbÿr yoxdur.
– Sizcÿ, o, Liverpula gedib? – deyÿ Puaro soruødu.
– ßlbÿttÿ. Zÿng Liverpula gedÿn sörÿt qatarûnûn yola
döømÿsinÿ ö÷ dÿqiqÿ qalmûø vurulub.
– Telefon zÿngini cinayÿtin izini azdûrmaq ö÷ön dÿ vura
bilÿrlÿr.
Ènspektor Puaronun fikrini bÿyÿnib dedi:
– ßla! Demÿk, siz belÿ fikirlÿøirsiniz?
Puaro dedi:
 A
– ßziz dostum, bir øey demÿk ÷ÿtindir, amma yadû­
nûz­da saxlayûn: telefon zÿnginin sÿbÿbini þyrÿnsÿk, qatili K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

asan­lûqla tapacaüûq.
Mÿn Puaroya baxûb dedim:
– Siz buna oxøar fikri ÿvvÿl dÿ sþylÿmiødiniz!
Puaro baøûnûn hÿrÿkÿti ilÿ sþzömö tÿsdiq edÿrÿk ciddi
øÿkildÿ dedi:
– Mÿn bunu he÷ vaxt unutmaram.
– Zÿnnimcÿ, bunun qÿtllÿ he÷ bir ÿlaqÿsi yoxdur, – dedim.
Ènspektor Raqlan dedi:
– Mÿn bu cör fikirlÿømÿsÿm dÿ, telefon zÿnginÿ cÿnab
Puaro kimi bþyök ÿhÿmiyyÿt vermirÿm, ÷önki ÿlimizdÿ
daha tutarlû dÿlillÿrimiz var, mÿsÿlÿn, xÿncÿrin dÿstÿyindÿki
bar­maq izlÿri.
Puaronun hÿrÿkÿti dÿyiødi. Bir øey onu hÿyÿcanlandû­
randa o, hÿmiøÿ belÿ edir. 497
– Cÿnab inspektor, – dedi, – o nÿdir belÿ: qaranlûq
kö÷ÿ, gÿliø-gediø dÿ yoxdur?
– Qaranlûq prospekt?
– Siz mÿni baøa döømÿdiniz. Belÿ bir øey var: dalan.
Bar­maq izlÿri dÿ bu cördör. Onlar sizi he÷ yerÿ gÿtirib
÷ûxar­ma­ya­caq.
– Demÿk istÿyirsiniz ki, barmaq izlÿri saxtadûr? Tÿcrö­
bÿm­dÿ belÿ øeyÿ rast gÿlmÿsÿm dÿ, haqqûnda oxumuøam.
Bar­maq izlÿri saxta olsa da, bizi bir yana gÿtirib ÷ûxaracaq.
Puaro ÷iyinlÿrini ÷ÿkdi.
Ènspektor barmaq izlÿrinin möxtÿlif bþyödölmöø foto­
øÿ­kil­lÿrini bizÿ gþstÿrib, bu barmaq izlÿrindÿki xÿtlÿr haq­
qûnda danûømaüa baøladû.
Nÿhayÿt, inspektor Raqlan Puaronun qulaq asmadûüûnû
gþröb ÿsÿbilÿødi.
– Siz etiraf etmÿyÿ mÿcbursunuz ki, – dedi, – bu izlÿri
evdÿ olan adam qoyub.
– Ola bilÿr, – deyÿ Puaro baøûnû tÿrpÿtdi.
– Fenli Parkda kim varsa, hamûnûn – evin yaølû xanû­mûn­dan
tutmuø, mÿtbÿx iø÷isinÿdÿk – barmaq izlÿrini gþtör­möøÿm.
Ènanmûram ki, “evin yaølû xanûmû” ifadÿsi missis Ekroy­
dun örÿyincÿ olsun, ÷önki bu yaølû xanûm kosmetikaya
xeyli vaxt sÿrf edir.
– Hamûnûn, – deyÿ inspektor tÿkrar etdi.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Hÿm dÿ mÿnim, – þtÿri dedim.

– He÷ kimin barmaq izlÿri bu izlÿrÿ uyüun gÿlmir. Qaldû
iki nÿfÿr: Ralf Paton vÿ doktorun gþrdöyö yad adam. Bu
ikisini tapsaq...
Puaro onun sþzönö kÿsib dedi:
– Qiymÿtli vaxt itirmiø olarûq.
– Sizi baøa döømörÿm, mösyþ Puaro.
– Siz hamûnûn barmaq izlÿrini gþtöröbsönöz, cÿnab
pol­kovnik?
– Bÿli.
– He÷ kÿsi unutmayûbsûnûz?
– Xeyr.
– Þlölÿrdÿn dÿ, dirilÿrdÿn dÿ?
Ènspektor øaøqûn nÿzÿrlÿrlÿ onu sözöb dedi:
– Sizcÿ...
498 – Þlönön, cÿnab polkovnik.
Ènspektor Puaronun nÿ demÿk istÿdiyini baøa döøÿ
bilmirdi, odur ki Puaro daha sadÿ danûømaüa baøladû:
– Zÿnnimcÿ, xÿncÿrin dÿstÿyindÿki barmaq izlÿri
cÿnab Ekroydundur. Bunu yoxlamaq ÷ÿtin olmayacaq,
÷önki meyit hÿlÿ soyumayûb.
– Axû nÿ sÿbÿbÿ? Niyÿ? Hÿr halda, siz onun intihar
etdiyini nÿzÿrdÿ tutmursunuz, mösyþ Puaro?
– Xeyr! Fikrim budur ki, qatil ya ÿlcÿk geyib, ya da ÿlinÿ
bir øey dolayûb. Zÿrbÿdÿn sonra meyitin ÿlini qaldûraraq
xÿncÿrin dÿstÿyinÿ sûxûb.
– Axû nÿ ö÷ön?
Puaro ÷iyinlÿrini ÷ÿkib dedi:
– Dolaøûq iøi daha da dolaødûrmaq ö÷ön.
Ènspektor dedi:
– Yaxøû. Mÿn buna baxaram. Sizi bu fikrÿ nÿ gÿtirdi?
– Siz zÿhmÿt ÷ÿkib barmaq izlÿrinin øÿkillÿrini mÿnÿ
gþstÿrÿndÿ bu qÿnaÿtÿ gÿldim. Etiraf etmÿliyÿm ki, bar­
maqdakû xÿtlÿrdÿn baøûm ÷ûxmûr, amma øÿklÿ baxanda
gþr­döm ki, barmaq izlÿri ÷ox qÿribÿ øÿkildÿdir. Zÿrbÿ endi­
rÿn adam xÿncÿri he÷ vaxt bu cör tutmaz. Saü ÿl körÿyÿ
arxa­dan gÿtirildiyindÿn, ÿlin dÿqiq vÿziyyÿtini almaq möm­
kön olmamûø vÿ iz tÿrsinÿ döømöødör.
Ènspektor bu balacaboy adama baxdû. Puaro etinasûz
øÿkildÿ paltosunun qoluna qonmuø tozcuqlarû tÿmizlÿyirdi.
 A
Ènspektor Raqlan dedi:
– Bu, aülûma batûr. Yoxlayaram, ancaq bir øey ÷ûxmasa, K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

kefinizi pozmayûn.
O, bu sþzlÿri elÿ qÿribÿ ahÿnglÿ dedi ki, Puaro ins­pek­
tor ÷ûxûb gedÿndÿn sonra mÿnÿ tÿrÿf ÷evrilib gþz vurdu vÿ
dedi:
– Gÿrÿk gÿlÿn dÿfÿ onunla ehtiyatlû olam. Lÿyaqÿtini
nÿzÿrÿ alûb mÿnliyinÿ toxunmayûm. Èndisÿ, mÿnim ÿziz dos­
tum, deyin gþrÿk, ailÿ iclasû haqqûnda fikriniz nÿdir?
Puaronun dediyi ailÿ iclasû yarûm saatdan sonra baø­
landû. Biz nahar otaüûndakû stolun arxasûnda oturmuøduq.
Puaro bu dÿhøÿtli iclasûn sÿdri kimi baøda ÿylÿømiødi. Qul­
luq÷ular iøtirak etmirdi. Biz altû nÿfÿr idik: missis Ekroyd,
Flora, mayor Blant, gÿnc Reymond, Puaro vÿ mÿn.
Hamû gÿlÿndÿn sonra Puaro ayaüa qalxaraq tÿzim etdi:
– Xanûmlar vÿ cÿnablar, – dedi, – sizi bura ÷aüûrmaqda 499
mÿqsÿdim var.
O, bir anlûüa susdu, sonra yenidÿn danûømaüa baøla­
yûb dedi:
– ßvvÿlcÿ, mÿn madmazelÿ möraciÿt etmÿk istÿyirÿm.
– Mÿnÿ? – deyÿ Flora tÿÿccöblÿ soruødu.
– Bÿli, madmazel. Siz kapitan Ralf Patonun niøanlûsû­
sû­nûz vÿ o yalnûz sizÿ etibar edÿ bilÿr. Yeganÿ xahiøim
– ciddi mÿnada xahiøim budur ki, onun harada olduüunu
bilir­sinizsÿ, deyin, özÿ ÷ûxsûn, bir dÿqiqÿ, – Puaro qûzûn
danûømaq istÿdiyini gþröb dedi. – Fikirlÿømÿmiø bir sþz
demÿyin. Madmazel, Ralfûn vÿziyyÿti gönö-göndÿn aüûr­
laøûr. O, dÿrhal özÿ ÷ûxar, vÿziyyÿti yöngöllÿøÿr, ÷ÿtin sual­
lara cavab tapûlar. Bÿs bu sökut?.. Bu gizlÿnmÿk?.. Bun­lara
nÿ ad vermÿk olar? Ancaq bir ad: o möqÿssirdir. Mad­ma­zel,
ÿgÿr onun gönahsûz olmasûna inanûrsûnûzsa, Ralfa deyin,
özÿ ÷ûxsûn. Sonra gec olar.
Floranûn bÿnizi qa÷dû, o, astadan Puaronun sþzönö
tÿk­rar edib dedi:
– Gec olar!
Puaro irÿli gÿlib Floranûn özönÿ baxdû vÿ nÿzakÿtlÿ dedi:
– Ehtiyatlû olun, madmazel, bunu sizÿ Puaro Ata deyir.
Tÿcröbÿli vÿ mödrik qoca Puaro Ata. Madmazel, Ralf
Pato­nun harada gizlÿndiyini mÿnÿ etibar edib deyÿ bilÿr­
sinizmi?
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Qûz ayaüa qalxdû, Puaronun gþzlÿrinin i÷inÿ baxûb aydûn

sÿslÿ dedi:
– Cÿnab Puaro, and i÷irÿm ki... bunu mÿn ciddi øÿkildÿ
deyirÿm... Ralfûn harada olduüunu bilmirÿm. Qÿtl baø
verÿn göndÿn bÿri... onu nÿ gþrmöøÿm, nÿ dÿ haqqûnda
bir øey eøitmiøÿm.
Flora tÿzÿdÿn yerindÿ oturdu. Puaro susub bir-iki dÿqi­
qÿ ona baxdû, sonra ÿlini zÿrblÿ stolun östönÿ ÷ûrparaq dedi:
– Yaxøû! Eybi yox...
Sonra özönö bizÿ tÿrÿf ÷evirib ÿlavÿ etdi:
– Bÿs siz, missis Ekroyd vÿ ya mayor Blant, doktor
Øeppard, bir dÿ cÿnab Reymond? Onun yerini bilirsiniz­sÿ,
deyin.
Araya sökut ÷þkdö. Puaro bir-bir hamûnûn özönÿ baxdû.
Nÿhayÿt, yalvarûcû sÿslÿ dedi:
500 – Sizdÿn acizanÿ øÿkildÿ xahiø edirÿm, deyin.
Missis Ekroyd araya ÷þkmöø lal sökutu pozub dedi:
– Ralfûn yoxa ÷ûxmasû ÷ox øöbhÿli gþrönör. O, belÿ bir
vÿziyyÿtdÿ niyÿ gÿlib hÿr øeyi danûømûr? Demÿk, burada
nÿsÿ var. Nÿ yaxøû, ÿzizim Flora, onunla niøanlanmaüûn
rÿsmi elan olunmayûb!
– Ana! – deyÿ Flora hirslÿ qûøqûrdû.
Missis Ekroyd sþzönÿ davam edib dedi:
– Tale. Bÿli, bu taledir. Øekspir demiøkÿn: “Biz taleyin
ÿlindÿ oyuncaüûq”.
Cefri Reymond qÿhqÿhÿ ilÿ gölöb missis Ekroyddan
soruødu:
– Bÿs yûxûlûb topuüunuz øiøsÿ, bunun sÿbÿbkarû kim
olacaq? Tale?
Gÿnc katibin mÿqsÿdi araya ÷þkmöø gÿrginliyi zÿiflÿt­
mÿk idi, amma missis Ekroyd ona mÿzÿmmÿtlÿ baxûb cib
dÿsmalûnû ÷ûxartdû vÿ dedi:
– Øökör olsun ki, Floranûn tÿmiz adû lÿkÿlÿnmÿyib.
Mÿn he÷ vaxt Ralfû möqÿssir bilmÿmiøÿm, ona inanmûøam.
Hamûya inanmûøam. He÷ kimin pis tÿrÿfini gþrmÿk istÿmÿ­
miøÿm. Ralf axû bir ne÷ÿ dÿfÿ hava basqûnûnda iøtirak edib.
Deyirlÿr ki, bunun tÿsiri sonralar þzönö gþstÿrir. Camaat
nÿ etdiyini bilmir, he÷ nÿ ilÿ hesablaømûr.
Flora qûøqûrdû:
– Ana, sizcÿ, bunu Ralf edib?
 A
Blant dedi:
– Sakit olun, missis Ekroyd. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Missis Ekroyd aülamsûnaraq dedi:
– Nÿ dediyimi dÿ bilmirÿm. Dÿhøÿtdir. ßgÿr Ralfû tut­
sa­lar, gþrÿsÿn, var-dþvlÿt kimÿ qalacaq?
Reymond hirslÿnib oturduüu stulu kÿnara itÿlÿdi.
Mayor Blant isÿ sakitcÿ oturub missis Ekroyda baxûrdû.
Missis Ekroyd sþzönÿ davam etdi:
– Gþrÿsÿn, Rocer ona nÿ qÿdÿr var-dþvlÿt qoyub
gedib. Onun isÿ gizlÿnmÿsi, bu qÿdÿr var-dþvlÿtÿ sahib
durmamasû mÿnÿ qÿribÿ gÿlir. Nÿ yaxøû ki, Floranûn niøanû
rÿsmi elan olunmayûb.
– Sabah elan olunacaq, – Flora aydûn sÿslÿ dedi.
Anasû dÿhøÿtlÿ baüûrdû:
– Flora!
Flora katibÿ doüru ÷evrilib dedi: 501
– Elanû “Morninq post” vÿ “Tayms” qÿzetlÿrinÿ gþn­
dÿrmÿk olar?
Reymond cavab verdi:
– ßgÿr siz bunu doüru hÿrÿkÿt hesab edirsinizsÿ, miss
Ekroyd...
Flora Blanta tÿrÿf dþnöb dedi:
– Mÿni baøa döøörsönöz? Daha nÿ edÿ bilÿrÿm? Ralfû
mödafiÿ etmÿk lazûmdûr. Baøa döøörsönöz?
Qûz bir cavab almayanadÿk gþzlÿrini ondan ÷ÿkmÿdi
vÿ mayor Blant uzun fasilÿdÿn sonra baøûnû tÿrpÿtdi.
Missis Ekroyd buna qarøû etiraz etsÿ dÿ, Flora sþzöndÿn
dþnmÿdi. Nÿhayÿt, Reymond dedi:
– Sizin hÿrÿkÿtiniz tÿqdirÿlayiqdir, miss Flora, ancaq
tÿlÿsmÿyin. Bir-iki gön gþzlÿyin.
Flora dedi:
– Sabah. Daha kifayÿtdir. Mÿn he÷ vaxt dostlara xÿya­
nÿt etmÿrÿm.
Missis Ekroyd Puaroya yalvarûb dedi:
– Bÿlkÿ, bir øey edÿsiniz, cÿnab Puaro?
Blant dedi:
– He÷ nÿ etmÿk lazûm deyil. O haqlûdûr. Mÿn onun tÿrÿ­
findÿyÿm.
Flora ÿlini ona sarû uzadaraq dedi:
– Saü olun, mayor Blant.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Puaro dedi:
– Madmazel, icazÿnizlÿ sizi bu qoca vaxtûmda cÿsur­
lu­üu­nuza, bir dÿ sÿdaqÿtinizÿ gþrÿ tÿriflÿyim, ancaq mÿni
döz baøa döøön: elanû, ÿn azû, iki gön tÿxirÿ salûn. Bu ÷ox
cid­didir.
Flora tÿrÿddöd etdi.
– Mÿn Ralf Patona vÿ sizÿ gþrÿ deyirÿm, madmazel.
Qaøqabaq tþkmÿyin yeri deyil. Siz iøin i÷ini bilmirsiniz,
amma mÿn nÿ deyirÿmsÿ, ona qulaq asûn. Siz axû iøi mÿnÿ
tÿhvil veribsiniz. Sþzönözön östöndÿ dayanûb mÿnÿ inanûn.
Flora fikrÿ getdi.
– Bu, örÿyimcÿ olmasa da, – nÿhayÿt, dedi, – sizin
sþzönözÿ ÿmÿl edÿcÿyÿm.
Sonra yerindÿ oturdu. Puaro isÿ tÿlÿsik dedi:
– Èndi, xanûmlar vÿ cÿnablar, nÿ demÿk istÿdiyimi
502 bilÿcÿksiniz. Buna ÿmin ola bilÿrsiniz ki, mÿn hÿqiqÿti
tapa­caüam. Hÿqiqÿt nÿ qÿdÿr acû olsa da, ona gedÿn yol
nÿ qÿdÿr ÷ÿtin olsa da, onu axtaran adam hÿqiqÿti aøkar
edÿndÿ bundan zþvq alûr. Mÿn artûq yaøa dolmuøam, qöv­
vÿm ÿvvÿlkitÿk deyil; yÿqin ki, bu, son iøim olacaq, ancaq
yadû­nûzda sax­layûn: Erköl Puaro he÷ vaxt mÿülubiyyÿtÿ
uüra­ma­yûb vÿ uüra­ma­yacaq da. Xanûmlar vÿ cÿnablar,
özö­mö sizÿ tutub deyi­rÿm: mÿn hÿr øeyi bilÿcÿyÿm. Mötlÿq
bilÿ­cÿ­yÿm. Hÿr nÿ etsÿniz dÿ, bilÿcÿyÿm.
Puaro bizÿ meydan oxuyurdu. Cefri Reymonddan baøqa
hamûmûz arxaya sþykÿndik. Gÿnc katib qaølarûnû ÷atûb dedi:
– “Hÿr nÿ etsÿniz dÿ” sþzlÿriylÿ nÿ demÿk istÿyirsiniz?
– Bu saat hÿr øeyi sizÿ izah edim, mösyþ. Burada otu­
ran­larûn hamûsû mÿndÿn nÿsÿ gizlÿdir.
Puaro getdikcÿ artan etiraz sÿslÿrini gþröb ÿlini yuxarû
qaldûraraq dedi:
– Bÿli, bÿli, mÿn dediyim sþzlÿrÿ cavabdehÿm. Bu øey
mÿnasûz, xûrda ola bilÿr, lap deyÿk, cinayÿtlÿ ÿlaqÿsi olma­
sûn, fÿrqi yoxdur. Siz bunu mÿndÿn gizlÿdirsiniz, elÿ deyilmi?
O, bir-bir stolun arxasûnda oturanlarûn gþzönÿ baxdû;
hÿr bir cöt gþz aøaüû dikildi. Bu gþz sahiblÿrinin i÷indÿ
mÿn dÿ var idim.
Puaro gölÿrÿk dedi:
– Mÿsÿlÿ mÿlumdur. Sizdÿn sonuncu dÿfÿ xahiø edi­
rÿm: mÿndÿn he÷ nÿ gizlÿtmÿyin, hÿr øeyi danûøûn.
 A
Yenidÿn araya sökut ÷þkdö.
– Danûøan olmayacaq? K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Xeyli gþzlÿyÿndÿn sonra gölöb dedi:
– Tÿÿssöf.
Daha bir kÿlmÿ kÿsmÿyib otaqdan ÷ûxdû.

XIII ôÿñèë
QAZ LßLßYÈ

Puaro xahiø etdiyinÿ gþrÿ axøam onlara getdim. Karo­

lin evdÿ qaldû. Ancaq imkanû olsaydû, o da mÿnÿ qoøulub
gedÿrdi.
Puaro mÿni gölÿrözlÿ qarøûladû. O, dÿyirmi masanûn
östönÿ bir øöøÿ Èrlandiya viskisi (onu deyim ki, Èrlandiya
vis­ki­sin­dÿn zÿhlÿm gedir) qoymuødu. 503
Bundan baøqa, masanûn östöndÿ sodalû su ilÿ doldu­
rul­muø sifon1 vÿ bir qÿdÿh var idi. Puaro isÿ þzönÿ øirÿ
hazûr­layûrdû. Sonra þyrÿndim ki, øirÿ onun ÿn sevimli i÷ki­
sidir.
O, bacûmû soruødu, dedi ki, ÷ox maraqlû qadûndûr.
– O gön bacûmû yaman tÿriflÿyibsiniz. Bazar gönönö
deyirÿm.
Puaro gölöb gþzlÿrini qûrpdû:
– Bacarûqlû adamlarla iølÿmÿk xoødur.
Onun nÿyÿ iøarÿ vurduüunu baøa döømÿdim, þzö dÿ
izah etmÿk istÿmÿdi.
– Axûr ki, bötön dedi-qodularû eøitdiniz. Döz-yalan –
hamûsûnû.
– Buna baxmayaraq, ÷ox qiymÿtli mÿlumat almûøam.
– Mÿsÿlÿn?..
Puaro baøûnû bulayûb dedi:
– Niyÿ mÿndÿn sþz gizlÿdirsiniz? Meøÿdÿki sþhbÿti
bacûnûz da eøitmÿsÿydi, bir baøqasû eøidÿrdi.
Mÿn ÿsÿbi halda dedim:
– Ola bilÿr. Bÿs xÿstÿlÿrim sizi niyÿ maraqlandûrûrdû?
O, yenidÿn gþzlÿrini qûrpûb dedi:
– Mÿni ancaq biri maraqlandûrûrdû, doktor.
– Sonuncu? – deyÿ soruødum.
1
S i f o n – qazlû sular ö÷ön xösusi borusu olan qab
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Puaro qeyri-möÿyyÿn cavab verdi:

– Miss Rassel mÿni ÷ox maraqlandûrûr.
– Hÿm bacûm, hÿm dÿ missis Ekroyd deyir ki, onda
nÿ isÿ var.
– Doürudan?.. Mÿhz nÿ isÿ var?
Mÿn fikrimi izah etmÿyÿ baøladûm.
O dedi:
– Onlar elÿ bu cör deyirlÿr?
– Bÿyÿm bacûm bunu dönÿn gönorta sizÿ demÿyib?
– Tÿÿssöflÿr olsun ki, yox.
– Maraqlûdûr, – dedim.
Puaro dedi:
– Qadûnlar, qadûnlar... Onlar qeyri-adi mÿxluqdurlar.
Fikirlÿømÿdÿn danûøûr vÿ... haqlû olurlar, amma mÿsÿlÿ
bun­da deyil. Onlar þzlÿri dÿ bilmÿdÿn, qeyri-ixtiyari min­
504 lÿrlÿ xûrda øeyÿ fikir verirlÿr. Bunlarûn hamûsûnû bir yerÿ top­
layûb adûnû qoyurlar fÿhm – örÿyÿdamma. Mÿn þzöm insan
psixologiyasûnûn mahir bilicisiyÿm. Bötön bunlarû ÷ox yaxøû
baøa döøörÿm.
O, sinÿsini qaldûrûb elÿ qÿribÿ gþrkÿm aldû ki, gölöøö­
mö saxlaya bilmÿdim. Puaro øirÿdÿn bir qurtum alûb bûüla­
rûnû sildi.
– Deyin gþröm, bu iø barÿdÿ fikriniz nÿdir?
O, fincanû yerÿ qoyub dedi:
– Mÿnim fikrimi bilmÿk istÿyirsiniz?
– Bÿli.
– Mÿn gþrdöyömö siz dÿ gþröbsönöz. Demÿk, fikirlÿ­
ri­miz eyni olmalûdûr.
– Mÿni ÿlÿ salûrsûnûz?
Puaro tÿkÿbbörlÿ gölöb dedi:
– Siz maøûnûn necÿ iølÿdiyini þyrÿnmÿk istÿyÿn uøaq
kimisiniz. Èøÿ bir hÿkim kimi deyl, detektiv iø÷isi kimi bax­
maq istÿyirsiniz. Detektiv iø÷ilÿri isÿ he÷ kimi vecinÿ almûr,
hamû onlara eyni dÿrÿcÿdÿ øöbhÿlidir.
– ×ox gþzÿl danûøûrsûnûz.
– Fikrimi qûsaca sizÿ øÿrh edim. Èlk øey – o axøam nÿ
baø vermiødir? – bunu þyrÿnmÿkdir. Unutmaq olmaz ki,
ÿhvalatû nÿql edÿn øÿxs yalan danûøûr.
Mÿn qaølarûmû ÷atûb dedim:
– Xoøagÿlmÿz mönasibÿtdir.
 A
– Amma lazûmlûdûr. ×ox lazûmlûdûr. Doktor Øeppardûn
evi doqquza on dÿqiqÿ qalmûø tÿrk etdiyini, mÿsÿlÿn, kim­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

dÿn bilmÿliyÿm?
– Mÿndÿn.
– Siz yanûla da bilÿrsiniz, ya da saatûnûz sÿhv iølÿyÿ
bilÿr. Lakin Parker tÿsdiq edir ki, doktor Øeppard evdÿn
doqquza on dÿqiqÿ qalmûø ÷ûxmûødûr. Belÿliklÿ, bu fikrÿ
hþkm verib, baøqasûna ke÷irik. Siz doqquz tamamda yad
adamla rastlaøûbsûnûz. Bunu kimdÿn bilmÿliyÿm?
– Mÿndÿn, – dedim, lakin bu dÿfÿ Puaro hþvsÿlÿ­siz­lik­
dÿn ÿlini havada oynadûb dedi:
– Bu gecÿ siz, mÿnim dostum, sÿfehtÿhÿrsiniz. Bunu
siz bilirsiniz. Bÿs mÿn necÿ bilmÿliyÿm? Yaxøû, onu deyim
ki, yad adam sizin tÿsÿvvörönözön mÿhsulu deyil, ÷önki
onu sizdÿn sonra miss Qanetin qulluq÷usu da gþröb.
Qÿrib, qûzdan Fenli Parka gedÿn yolu soruøub. Onun 505
mþv­cud­luüunu, belÿliklÿ, qÿbul edirik vÿ adam haqqûnda
iki øey þyrÿnmiø oluruq: o, kÿndi yaxøû tanûmûr, bir dÿ onun
Fenliyÿ getmÿsi sirr deyil, ÷önki ora gedÿn yolu artûq iki
nÿfÿrdÿn xÿbÿr alûb.
– Doürudur.
– Bu adam haqqûnda bÿzi øeylÿr þyrÿnmiøÿm. Þyrÿn­
miøÿm ki, o, mehmanxanada i÷ki i÷ib; barda iølÿyÿn qûz isÿ
deyir ki, o, Amerika lÿhcÿsindÿ danûøûrmûø vÿ sþhbÿt ÿsna­
sûnda deyib ki, Birlÿømiø Øtatlardan buraya tÿzÿcÿ gÿlib.
Siz onun Amerika lÿhcÿsindÿ danûømasûna fikir verdiniz?
– Belÿ dÿ...
– Èndi dÿ baxaq gþrÿk, daxmada tapdûüûm nÿdir?
O, cibindÿn ÷ûxardûüû qaz lÿlÿyini mÿnÿ verdi. Mÿn
maraqla bu lÿlÿyÿ baxmaüa baøladûm vÿ qÿflÿtÿn yadûma
bu yaxûnlarda oxuduüum mÿqalÿ döødö.
Puaro nÿ haqda fikirlÿødiyimi özömdÿn oxuyub baøûnû
tÿrpÿtdi:
– Döz tapmûsûnûz. Bu, heroin tozudur. Narkomanlar
onu bu lÿlÿyÿ doldurub iylÿyirlÿr.
Qeyri-ixtiyari dedim:
– Diamorfin hidroxlorid.
– Bu ösul okeanûn o tayûnda geniø yayûlûb. Bu da hÿmin
namÿlum adamûn Kanadadan, ya da Birlÿømiø Øtatlardan
gÿldiyini söbut edir.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Siz niyÿ mÿhz daxmanû yoxlamaq fikrinÿ döødönöz?

– deyÿ maraqla soruødum.
– Dostum inspektor dedi ki, cûüûr evÿ kÿsÿsinÿ gedir vÿ
elÿ bu vaxt daxmanû gþröb baøa döødöm ki, bu cûüûr hÿm
dÿ daxmaya gþröøÿ gedÿnlÿr ö÷ön mönasibdir. Namÿ­
lum adam nÿ þn, nÿ dÿ arxa qapûdan i÷ÿri ke÷ib. Bÿlkÿ,
kim­sÿ evdÿn hÿyÿtÿ döøöb ki, onunla gþröøsön? ßgÿr bu
belÿ­dirsÿ, yeganÿ gþröø yeri ancaq bu ki÷ik daxma ola
bilÿr. Daxmaya gedib fikrimi söbut edÿcÿk dÿlil axtarmaüa
baøladûm vÿ ikisini tapdûm: par÷a qûrûüû vÿ qaz lÿlÿyi.
– Hÿ, par÷a qûrûüû. Bÿs bu barÿdÿ nÿ fikirlÿøirsiniz?
Puaro qaøqabaüûnû tþkub dedi:
– Beyin höceyrÿlÿrini iølÿdin. Par÷a qûrûüû aydûn olma­
lûdûr.
– Mÿnÿ aydûn deyil, – dedim. Sonra sþhbÿtin mþvzu­su­
506 nu dÿyiøib ÿlavÿ etdim. – ßgÿr yad adam daxmaya gÿlib­sÿ,
demÿk, o, kimisÿ gþzlÿyirmiø. Onun gþzlÿdiyi adam kim idi?
Puaro dedi:
– Aüûllû sualdûr. Unutmayûn ki, missis Ekroyd vÿ onun
qûzû Kanadadan gÿlmiølÿr.
– Onlarû bu gön yalan danûømaqda ittiham edÿrkÿn
bunu nÿzÿrdÿ tuturdunuz?
– Bÿlkÿ dÿ. Hÿ, bir mÿsÿlÿ dÿ var. Ev qulluq÷usunun
sþylÿdiyi ÿhvalata necÿ baxûrsûnûz?
– Nÿ ÿhvalat?
– Èødÿn ÷ûxarûlmasû ilÿ ÿlaqÿdar ÿhvalat. Bÿyÿm bir
adamû iødÿn ÷ûxartmaqdan þtrö yarûm saat vaxt lazûmdûr?
Bÿs yazû stolunun östöndÿ nÿ vacib sÿnÿd ola bilÿrdi?
Unutmayûn: qûz desÿ dÿ ki, saat onun yarûsûndan ona qÿdÿr
yataq otaüûnda olub, bunu tÿsdiq edÿn yoxdur.
– Siz mÿni ÷aødûrûrsûnûz.
– Mÿnÿ isÿ hÿr øey aydûn olur. Èndi tez fikrinizi sþylÿyin
gþrÿk.
Cibimdÿn bir vÿrÿq kaüûz ÷ûxardûb dedim:
– Mölahizÿlÿrimi bu kaüûza yazmûøam.
Yazdûqlarûmû utana-utana oxumaüa baøladûm.
– Bir iøÿ baølayanda mÿntiqlÿ baølamaq lazûmdûr...
Puaro sþzömö kÿsib dedi:
– Bu, dostum Hastinqsin sþzlÿridir, amma tÿÿssöf ki,
dediyinÿ he÷ vaxt ÿmÿl etmirdi.
 A
Bþlmÿ 1. Cÿnab Ekroydu, saat onun yarûsûnda kiminlÿsÿ
danûøanda eøidirlÿr.
K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Bþlmÿ 2. Gþrönör, Ralf Paton axøam÷aüû pÿncÿrÿdÿn
otaüa ke÷ib. Ayaqqabûsûnûn qoyduüu izlÿr bunu
söbut edir.
Bþlmÿ 3. Cÿnab Ekroyd hÿmin axøam hirsli idi, otaüa
ancaq tanûø adamû buraxardû.
Bþlmÿ 4. Cÿnab Ekroydla saat onun yarûsûnda sþhbÿt edÿn
adam pul istÿyirdi. Ralf Patona isÿ pul lazûm idi.

– Bu dþrd bþlmÿ onu gþstÿrir ki, cÿnab Ekroydla

saat onun yarûsûnda sþhbÿt edÿn øÿxs Ralf Patondur, lakin
cÿnab Ekroyd saat ona on beø dÿqiqÿ qalmûø hÿlÿ saü idi.
Demÿk, Ralf onu þldörmÿyib... Qatil, yÿqin ki, otaüa Ralf­
dan sonra gÿlib. 507
– Qatil, yÿni kim? – deyÿ Puaro soruødu.
– Hÿmin amerikalû. Gþrönör, onun Parkerlÿ ÿlaqÿsi
var. Missis Ferrarsa hÿdÿ-qorxu gÿlÿn dÿ elÿ Parkerin
þzö­dör. Qapûnûn arxasûnda dayanûb bizÿ qulaq asûrmûø.
Tez­liklÿ baøa döøör ki, artûq son nÿfÿsidir, buna gþrÿ dÿ
gedib hÿmin amerikalûnû tapûr. O, Parkerin verdiyi xÿncÿrlÿ
Ekroy­du þldörör.
Puaro dedi:
– Yaxøû fÿrziyyÿdir. Demÿk, beyin höceyrÿlÿriniz iølÿyir,
amma bununla belÿ, ÷ox øeyi unudursunuz.
– Mÿsÿlÿn?..
– Telefon zÿngi; yerini dÿyiømiø körsö...
– Sonuncu bÿyÿm ÷ox vacibdir?
– Bÿlkÿ dÿ, vacib deyil, mÿnim dostum. Onun yerini
hÿm Reymond, hÿm dÿ Blant tÿsadöfÿn – göclö emo­si­ya­
nûn tÿsiri altûnda da dÿyiøÿ bilÿr. Bir dÿ yoxa ÷ûxmûø qûrx funt.
– Yÿqin, Ekroyd pullarû Ralfa verib.
– Cavabûnû tapmadûüûmûz bir tapmaca da var.
– Bu nÿdir belÿ?
– Nÿ ö÷ön Blant fikirlÿømiødi ki, saat doqquz otuzda
cÿnab Ekroydla danûøan Reymonddur?
– O ki bunu izah etdi.
– Èzah etdi? Daha sþhbÿti uzatmayaq. Deyin gþröm,
Ralfûn yoxa ÷ûxmasûnûn sÿbÿbi nÿ ola bilÿr?
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– ×ox øey, ancaq mÿn sizÿ bir hÿkim kimi cavab verÿ­
cÿyÿm: yÿqin, Ralfûn ÿsÿb sistemi pozulub, ÷önki o eøi­
dÿn­dÿ ki, atalûüûnû ondan sonra þldöröblÿr, qorxusundan
qa÷ûr. Haradasa, hÿqiqÿt aøkar olanadÿk gizlÿnir. Bÿzÿn
gönah­sûz adamlar möqÿssir tÿki hÿrÿkÿt edirlÿr.
Puaro dedi:
– Doürudur, ancaq bir øeyi gÿrÿk unutmayaq...
– Baøa döødöm sizi. Atalûüûnûn þlömöndÿn sonra Ralf
Paton bþyök var-dþvlÿt sahibi olur. Onu þldörmÿk ö÷ön
bu, tutarlû sÿbÿbdir.
– Bu, mÿlum sÿbÿblÿrdÿn biridir.
– Biri?
– Bÿli. Onun ö÷ möxtÿlif sÿbÿbi var. Kimsÿ mavi
rÿngli zÿrfi oüurlayûb. Bu, bir hÿdÿ-qorxu! Missis Ferrarsa
hÿdÿ-qorxu gÿlÿn adam Ralf Paton ola bilÿr, ÷önki vÿkil
508 Hammondun dediyinÿ gþrÿ, o, son vaxtlar atalûüûndan pul
istÿmÿyib. Demÿk, Ralf hansû yollasa pul ÿldÿ edirmiø. Biri
dÿ budur ki, o, ÷ÿtinliyÿ döømöødö vÿ qorxurdu ki, atalûüû
bunu bilsin. Nÿhayÿt, siz dediyiniz.
– Mÿnim ÿzizim, Ralfûn ki iøi möøköldör.
– Bu, sizin fikrinizdir? Mÿnsÿ belÿ fikirlÿømirÿm, ÷önki
ö÷ sÿbÿb tÿkcÿ bir nÿfÿr ö÷ön hÿddÿn ÷oxdur. Mÿnÿ elÿ
gÿlir ki, Ralf Paton qatil deyil.

XIV ôÿñèë
MÈSSÈS EKROYD

Puaronun Rocer Ekroydun þldörölmÿsi ilÿ ÿlaqÿdar

apardûüû istintaqû iki hissÿyÿ bþlmÿk olar. Birinci hissÿ
qÿt­lin baø verdiyi cömÿ gönöndÿn bazar ertÿsinÿ kimi
olan dþvrö ÿhatÿ edir. Mÿn bu zaman Puaronun yanûn­
da olmu­øam. Onun nÿ etdiyi, nÿ gþrdöyö hamûsû mÿnÿ
mÿlum­dur. ×alûømûøam, nÿ fikirlÿødiyini dÿ baøa döøÿm,
amma indi bil­miøÿm ki, bu, mÿnÿ möyÿssÿr olmayûb.
Puaro tap­dûüû vÿ ya þyrÿndiyi dÿlillÿri – mÿsÿlÿn, elÿ qûzûl
niøan özö­yönö gþtö­rÿk – mÿndÿn gizlÿtmirdi, ancaq he÷
kim onun bu barÿdÿ nÿ fikirlÿødiyini bilmirdi. Doürudur,
hÿmin mÿsÿlÿ haqqûnda atmaca atmaüû xoølayûrdû, lakin
daha dÿrinÿ get­mirdi.
 A
Bazar ertÿsi axøam onlara getdiyim göndÿn sonra hÿr
birimiz þz iøimizlÿ mÿøüul olmaüa baøladûq; Puaro Ekroy­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

dun qatilini axtarûrdû, mÿn isÿ xÿstÿlÿrimi möalicÿ edirdim,
lakin he÷ kim Kinqs Ebbot kÿndindÿ camaatûn gþzöndÿn
yayûna bilmÿz. Odur ki Puaronun nÿ ilÿ mÿøüul olduüu
haq­qûnda xÿbÿr gÿlib mÿnÿ ÷atdû.
Ömumiyyÿtlÿ, birinci hissÿ haqqûnda nÿ demÿk olar?
Bu zaman hÿr kÿs istintaqa kþmÿk mÿqsÿdilÿ bildiyi
mÿlumatû Puaroya danûøûrdû. Puaro isÿ bu mÿlumatû saf-
÷örök edÿrÿk möÿyyÿn nÿticÿ ÷ûxarmalû vÿ Ekroydu þldö­
rÿnin izinÿ döømÿliydi.
Bÿzi mÿsÿlÿlÿr o vaxt mÿnÿ mÿnasûz gþrönördö:
mÿsÿ­lÿn, qara ÷ÿkmÿlÿrlÿ ÿlaqÿdar mÿsÿlÿ. Bu barÿdÿ
son­ra danûøarûq...
Mÿn xronoloji ardûcûllûüa riayÿt edÿrÿk ÿhvalatû missis
Ekroydun arxamca adam gþndÿrmÿsindÿn nÿql etmÿyÿ 509
baølayacaüam.
Missis Ekroyd mÿni ÷ÿrøÿnbÿ axøamû sÿhÿr erkÿn
÷aüûrt­dûrdû. Mÿn belÿ baøa döødöm ki, onun vÿziyyÿti aüûr­
dûr. Odur ki Fenli Parka tÿlÿsdim.
Xanûm ÷arpayûda uzanmûødû. Mÿni gþröb sömöklÿri
÷ûx­mûø ÿliylÿ yanûndakû boø stulu gþstÿrdi. Baøa döødöm
ki, otur­maq lazûmdûr.
– Hÿ, missis Ekroyd, sizi nÿ narahat edir? – deyÿ
hÿkim­lÿrin gþzlÿdiyi nÿzakÿt qayda-qanununa riayÿt edÿ­
rÿk soruødum.
Missis Ekroyd zÿif sÿslÿ cavab verdi:
– Þlörÿm, doktor Øeppard. Yazûq Rocerin dÿrdi mÿni
þldörör.
ßfsuslar olsun ki, hÿkimlÿrÿ bÿzi hallarda doüru
danûømaq qadaüan edilir, yoxsa:
– Yalan danûøûrsûnûz, ÿziz missis Ekroyd, – deyÿrdim.
Bu sþzön yerinÿ onun nÿbzini yoxladûm. Missis Ekroyd
mÿni Ekroydun þlömönön ona baüûøladûüû tÿsirÿ gþrÿ
deyil, baøqa øeyÿ gþrÿ ÷aüûrtdûrmûødû. Nÿyÿ gþrÿ? Bunu
bil­mÿk ö÷ön sÿbirli olmalûydûm, ÷önki missis Ekroyd mÿt­
lÿb östönÿ ÷ox a÷ûq gÿlÿnlÿrdÿn biri idi.
Xÿstÿm dedi:
– Dönÿnki sÿhnÿni gþrdönöz dÿ?
– Hansû sÿhnÿni?
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Doktor, mÿgÿr xatûrlamûrsûnûz? Dönÿnki o qorxunc

balacaboy fransûzû... yox... bel÷ikalûnû... haralû olduüunu
da bilmirÿm... hÿmin o adamû deyirÿm. Östömözÿ necÿ
dÿ qûø­qûrûrdû!.. Qanûmû qaraltdû. Digÿr tÿrÿfdÿn dÿ Rocerin
þlömö...
– ×ox tÿÿssöf edirÿm, missis Ekroyd.
– Bizi qorxudurdu. Mÿn nÿ etmÿk lazûm gÿldiyini ÷ox
yaxøû bilirÿm vÿ ondan he÷ nÿ gizlÿtmirÿm. Polisÿ dÿ
ÿlimdÿn gÿlÿn kþmÿyi ÿsirgÿmÿmiøÿm.
Missis Ekroyd susanda mÿn dedim:
– Elÿdir.
Bötön bu hÿngamÿnin nÿ ö÷ön olduüunu artûq baøa
döømÿyÿ baølayûrdûm.
– Mÿn polisÿ kþmÿk etmiøÿm, inspektor Raqlan mÿn­
dÿn razûdûr. Bÿs bu al÷aqboy, lovüa ÿcnÿbi niyÿ aranû
510 qarûø­dûrûr? ×ox gölönc mÿxluqdur. Mÿsxÿrÿ÷ilÿrÿ oxøayûr.
Nÿ mÿqsÿdlÿ Flora bu iøi ona tapøûrûb? Bilmirÿm, ÷önki
o, bu barÿdÿ mÿnÿ he÷ nÿ demÿyib. Ömumiyyÿtlÿ, Flora
÷ox möstÿqil bþyöyöb, aülû nÿ kÿsibsÿ, onu da edib; ancaq
mÿnim hÿyat tÿcröbÿm ÷oxdur, hÿm dÿ onun anasûyam,
gÿrÿk ÿvvÿl mÿnimlÿ mÿslÿhÿtlÿøÿydi.
Mÿn sakitcÿ oturub ona qulaq asûrdûm.
– Bu cÿnabûn fikri nÿdir? O, gþrÿsÿn, mÿnim ondan
nÿsÿ gizlÿtdiyimi ciddi deyirdi? O... dönÿn a÷ûq-aøkar mÿni
gönahlandûrûrdû.
Mÿn ÷iyinlÿrimi ÷ÿkib dedim:
– Onun atmacalarûnûn sizÿ dÿxli yoxdur. Siz ki ondan
he÷ nÿ gizlÿtmirsiniz?
Missis Ekroyd, adÿti özrÿ, bir sþhbÿtdÿn digÿrinÿ
ke÷ib dedi:
– Qulluq÷ular adamûn ÿsÿblÿri ilÿ oynayûrlar. Elÿ hey
qeybÿt edirlÿr. Biri bir øey bilÿndÿ dÿrhal alÿmÿ car ÷ÿkir,
xÿbÿr dÿ yayûlûr... Daha demirlÿr ki, bu, qulluq÷ularûn
uydur­masûdûr.
– Qulluq÷ular qeybÿt edirlÿr? Nÿ barÿdÿ? – deyÿ
soruø­dum.
Missis Ekroyd mÿnÿ ÷ÿpÿki nÿzÿr saldû. Mÿn oturdu­
üum yerdÿ qurcuxdum.
– Bÿyÿm siz bilmirsiniz? Siz ki, doktor, hÿmiøÿ mösyþ
Puaro ilÿ birlikdÿ olmusunuz.
 A
– Elÿdir...
– Onda bilirsiniz. Bu qûz, Ursula Bern ÷ûxûb getdiyindÿn K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

alÿmi bir-birinÿ vuracaq. Qulluq÷ularûn hamûsû ziyankardûr.
ßlbÿttÿ, doktor, siz orada olubsunuz. Onun nÿ dediyini
eøidibsiniz, sonra qûzûn sþzlÿri sizdÿ qara fikirlÿrin yaran­
ma­sûna sÿbÿb olar. Axû bir dÿ hÿr xûrda øeyi polisÿ demÿk
olmur, elÿ deyilmi? Bÿzÿn sûrf ailÿvi sþhbÿtlÿr olur ki,
bunun qÿtlÿ aidiyyÿti yoxdur, ancaq ziyankar qûz aüzûna
gÿlÿni danûøa bilÿr.
Missis Ekroyd bÿlaüÿtlÿ danûøa-danûøa þzönö ÿlÿ
alma­üa ÷alûøsa da, hÿyÿcanûnû gizlÿtmirdi. Demÿk, Puaro
haqlû imiø. Stol arxasûnda oturmuø altû nÿfÿrdÿn, ÿn azû, biri
– missis Ekroyd nÿsÿ gizlÿdir. Bunu þyrÿnmÿk isÿ mÿnim
þhdÿmÿ döøör.
– Mÿn sizin yerinizÿ olsaydûm, missis Ekroyd, hÿr øeyi
etiraf edÿrdim. 511
O, ÿlini aüzûna aparûb dedi:
– Doktor, bu cör kobud olmayûn. Siz elÿ danûøûrsûnûz ki,
guya... guya... ancaq bunu, sadÿcÿ, izah etmÿk olar.
– Onda niyÿ etmÿyÿsiniz?
Missis Ekroyd göllö yaylûüûnû ÷ûxardûb aülamsûndû.
– Doktor, bunu mösyþ Puaroya ÷atdûrûn. Ona izah
edin. Deyin ki, ÿcnÿbinin ailÿ iølÿrinÿ qarûømasû yaxøû
deyil. He÷ kÿs bilmir ki, mÿn... nÿlÿr ÷ÿkmiøÿm. Bu evdÿ
hÿya­tûm mÿøÿqqÿtli olub. Þlönön arxasûnca danûømazlar,
ancaq mÿn hÿqiqÿti a÷ûb demÿliyÿm. Ki÷ik bir sÿhmi dÿ...
mÿnÿ etibar etmÿzdi. Sanki, Rocerin mÿdaxili ildÿ cÿmi bir
ne÷ÿ yöz funtdur, ancaq o (vÿkil Hammondun dediyinÿ
gþrÿ), kÿndin ÿn varlû adamlarûndan biriymiø.
O, ÷ûxartdûüû göllö yaylûüûn kÿnarûnû kirpiklÿrinÿ toxun­
durdu.
– Eøidirÿm sizi, missis Ekroyd, – dedim. – Siz sÿhmlÿr­
dÿn danûøûrdûnûz.
– Elÿdir. Onlardan bÿzilÿrini Rocerÿ gþstÿrmirdim. Elÿ
øeylÿr var ki, kiøilÿr bunu baøa döømör. Onlar hÿmin øeyin
lazûmsûz olduüunu deyirlÿr. ßlbÿttÿ, sÿhmlÿr öst-östÿ yûüû­
lûb artûrdû.
Missis Ekroyd mÿnÿ baxdû ki, ona toxtaqlûq verim.
Odur ki dedim:
– Sÿhmlÿr hÿmiøÿ öst-östÿ yûüûlanda artûr.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Missis Ekroyd bunu gþzlÿmirdi, buna gþrÿ dÿ hirslÿndi.

– Gecÿlÿr yata bilmirdim, doktor. Örÿyim sûxûlûr, baøûm
aürûyûrdû. Sÿbÿb dÿ hÿmin sÿhmlÿr idi. Nÿhayÿt, Øotlan­
di­ya­dan bir mÿktub... yox, iki mÿktub aldûm: cÿnab
Brös Makferson vÿ cÿnab Kolin Makdonalddan. Þzö dÿ
tÿsadöfÿn.
– Ènanmûram ki, tÿsadöf olsun, ÷önki onlar, sadÿcÿ,
øotlandiyalû cÿnablar deyil, onlarûn bir bþlök iø-göclÿri var,
hÿdÿr yerÿ vaxt sÿrf edib tÿsadöfi iølÿr gþrmÿzlÿr.
– Onlara mÿktub yazûb on minÿ qarøû on funt iddiasû
ilÿ razû olduüumu bildirdim, lakin cavab gÿlmÿdi.
O susdu.
Biz artûq mÿtlÿb östönÿ gÿlirdik. Þmrömdÿ onun kimi
mÿtlÿb östönÿ aüûr gÿlÿn adam gþrmÿmiødim.
Missis Ekroyd sþzönÿ davam edib dedi:
512 – Gþrdöyönöz kimi, mÿnÿ ancaq gþzlÿmÿk qalûrdû,
vÿsiyyÿtnamÿni gþzlÿmÿk. Gþzlÿmÿliydim ki, Rocer mÿni
tÿmin etsin. Nÿ bilim? Deyirdim ki, onun vÿsiyyÿtnamÿsi­
nin surÿtinÿ azacûq baxsam... pis niyyÿtlÿ yox... elÿ-belÿ...
gÿlÿ­cÿk planlarûmû tÿrtib etmÿk ö÷ön.
O, mÿnÿ ÷ÿpÿki baxdû. Vÿziyyÿt, hÿqiqÿtÿn, ÷ox incÿ
idi. Xoøbÿxtlikdÿn, ibarÿli sþzlÿr eybÿcÿr faktlarûn östönö
az-÷ox þrtördö.
Missis Ekroyd dedi:
– Sizÿ bax bunu demÿk istÿyirdim, ÿziz doktor Øep­
pard. Mÿni sÿhv baøa döømÿyin, mÿsÿlÿni mösyþ Puaroya
dözgön ÷atdûrûn. Cömÿ gönö gönorta vaxtû...
O, yenidÿn susdu.
– Hÿ, – dedim, – cömÿ gönö gönorta vaxtû?..
– He÷ kÿs evdÿ yox idi. Mÿn Rocerin iø otaüûna daxil
oldum... Buna ciddi sÿbÿb var idi. ×ox ciddi sÿbÿb. Yazû
stolunun östöndÿki sÿnÿdlÿri gþrÿndÿ aülûma belÿ bir fikir
gÿldi: “Bÿlkÿ, Rocer vÿsiyyÿtnamÿni siyirmÿlÿrin birindÿ
saxlayûr?” Mÿnim hÿrÿkÿtim qeyri-iradi oldu. A÷arlar yuxa­
rûdakû siyirmÿnin östöndÿ qalmûødû. Rocer, gþrönör, onlarû
unutmuødu.
– Baøa döøörÿm, baøa döøörÿm, – dedim, – sonra siz
stolun östönö axtardûnûz. Vÿsiyyÿtnamÿni tapdûnûzmû?
Missis Ekroyd qûøqûrdû. Mÿn baøa döødöm ki, kifayÿt
qÿdÿr nÿzakÿtli olmamûøam.
 A
– Bu sþzlÿr ÷ox qorxunc sÿslÿnir, ancaq ÿslindÿ, mÿsÿlÿ
belÿ deyildi. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Elÿdir, – ÿsÿbi halda dedim, – mönasib sþzlÿr tap­
madûüûma gþrÿ mÿni ÿfv edin, missis Ekroyd.
Missis Ekroyd dedi:
– Bötön kiøilÿr eynidirlÿr. ßziz Rocer kimi qeyri-adi.
Mÿn øÿxsÿn vÿsiyyÿtnamÿni hamûya gþstÿrÿrdim, ancaq
kiøilÿr sirr saxlamaüû xoølayûrlar. Hÿm dÿ gÿlÿcÿyimi tÿmin
etmÿk ö÷ön ki÷icik hiylÿ iølÿtmÿliydim.
– Bu ki÷icik hiylÿ nÿ ilÿ qurtardû?
– Elÿ bunu sizÿ danûømaq istÿyirÿm. Aøaüûdakû siyir­
mÿni a÷anda Ursula Bern i÷ÿri daxil oldu. Tez siyirmÿni
þrtöb ayaüa qalxdûm, onun diqqÿtini stolun östöndÿki
toza yþnÿltdim, ancaq bu qulluq÷u qûzûn duruøu xoøu­ma
gÿlmÿdi... Mÿnimlÿ nÿzakÿtli olsa da, gþzlÿrindÿ xoøa­gÿl­
mÿz qûüûlcûm parlayûrdû. Bu, mÿncÿ, nifrÿt idi. Hÿmin qûz­ 513
dan he÷ vaxt xoøum gÿlmÿyib. Doürudur, ÷ox yaxøû qul­
luq­÷u­dur: mÿdÿni, mÿrifÿtli, özöyola... Nÿdÿn danû­øûrdûm?
– Deyirdiniz ki, bir ÷ox mösbÿt cÿhÿtlÿrinÿ baxmayaraq,
Berndÿn xoøunuz gÿlmirdi.
– Elÿdir. O... qÿribÿ qûzdûr. Digÿr qulluq÷ulardan
fÿrqlÿnir. Tÿrbiyÿli, tÿhsilli qûzdûr. Èndiki zamanda kimin
qulluq÷u, kimin xanûm olmasûnû ayûrd etmÿk ÷ÿtindir.
– Sonra nÿ baø verdi? – deyÿ soruødum.
– He÷ nÿ. Rocer gÿldi. Deyÿsÿn, hÿyÿtÿ döøöbmöø.
Soruødu: “Burada nÿ edirsiniz?” Cavab verdim ki, “Pan÷”
jurnalûnû gþtörmÿyÿ gÿlmiødim. Jurnalû gþtöröb otaqdan
÷ûxdûm. Bern isÿ i÷ÿridÿ qaldû. O, Rocerlÿ danûømaq istÿ­
yirdi. Mÿn isÿ yataq otaüûma getdim ki, bir az uzanûb din­
cÿlim. Yaman dilxor olmuødum.
Araya sökut ÷þkdö. Danûøan isÿ yenÿ dÿ missis Ekroyd
oldu.
O dedi:
– Bu ÿhvalatû mösyþ Puaroya danûøûn. Þzönöz gþrdö­
nöz dÿ, necÿ xûrda mÿsÿlÿdir? O, mÿnim bir øey gizlÿtdiyimi
deyÿndÿ bu yadûma döødö. Kim bilir? Bÿlkÿ, Bern birinin
östönÿ on beøini qoyub danûøûb. Ancaq siz hÿr øeyi ona
necÿ varsa, elÿ dÿ danûøûn.
– Elÿ bu? Baøqa bir øey qalmadû?
– Xe... eyr. Hÿr øeyi danûødûm, – o, tÿrÿddödlÿ dedi.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Baøa döødöm ki, missis Ekroyd yenÿ nÿsÿ gizlÿdir.

Aülû­ma gÿlÿn ilk sualû ona verdim:
– Missis Ekroyd, “gömöø masa”nûn qapaüûnû siz a÷ûq
qoyubsunuz?
O, özönÿ bolluca ÿnlik-kirøan ÷ÿksÿ dÿ, qûzardûüûnû
hiss etdim.
– Necÿ bildiniz? – deyÿ pû÷ûldadû.
– Demÿk, bu, siz idiniz.
– Bÿli... Mÿn... gömöødÿn hazûrlanmûø bir-iki fiqur var
idi orada. Qÿzetdÿ dÿ belÿ bir yazûya rast gÿlmiødim ki,
bu cör fiqurlarû baha qiymÿtÿ satmaq olur. Ona gþrÿ dÿ
istÿyirdim “gömöø masa”dakûnû gþtöröb Londona aparûm
vÿ onun ÿsl qiymÿtini þyrÿnim. ßgÿr bu, doürudan da,
qiymÿtli nömunÿ olsaydû, gþrön Rocer necÿ sevinÿcÿkdi?!
– Bÿs niyÿ øöøÿ qapaüû a÷ûq qoydunuz?
514 – Qorxdum. ×þldÿn ayaq sÿslÿri gÿlirdi. Parker qapûnû
sizin özönözÿ a÷ana qÿdÿr mÿn zaldan ÷ûxûb þz otaüûma
qalxdûm.
“×þldÿn gÿlÿn ayaq sÿslÿri miss Rasselin imiø”, – deyÿ
fikirlÿødim.
Missis Ekroyd mÿni ÷oxdan döøöndörÿn suala cavab
verdi. Ekroydun gömöøö haqqûnda onun sþylÿdiklÿrinin
doüru-yalan olduüunu bilmirÿm. O, gömöø fiquru Roce­
rin xÿtrinÿ satmaq istÿyirdi, yoxsa þzönÿ gþrÿ? Bu, mÿni
maraqlandûrmûr. ßsas budur ki, miss Rassel otaüa pÿncÿ­
rÿ­dÿn daxil olub. Bu faktdûr. Bÿs o, harada imiø? Yadûma
daxma vÿ dÿsmal qûrûüû döødö.
Þzöm dÿ bilmÿdÿn höndördÿn soruødum:
– Gþrÿsÿn, miss Rasselin yaylûqlarû kraxmallûdûr?
Missis Ekroyd diksindi vÿ mÿn tez ayaüa qalxdûm. O dedi:
– ßhvalatû mösyþ Puaroya danûøarsûnûz da?
– Yaxøû, – dedim, – danûøaram.
Onun ibarÿli sþzlÿrindÿn yaxa qurtarmaq ö÷ön tÿlÿsik
otaqdan ÷ûxdûm.
Ev qulluq÷usu zalda idi. O, mÿnÿ paltomu geymÿyÿ
kþmÿk etdi. Diqqÿtlÿ ona baxdûm, baøa döødöm ki, aüla­
yûrmûø.
– Bu necÿ iødir? – dedim. – Bizÿ yalandan deyibsiniz ki,
cömÿ gönö cÿnab Ekroyd sizi yanûna ÷aüûrûb. Èndi mÿlum
olub ki, siz onunla danûømaq istÿyibsiniz.
 A
Qûz gþzlÿrini yerÿ dikib dedi:
– Onsuz da, getmÿliydim. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Mÿn sþhbÿti uzatmadûm. O, qapûnû a÷dû vÿ mÿn bayûra
÷ûxanda astadan soruødu:
– Özr istÿyirÿm, ser, kapitan Paton haqqûnda bir xÿbÿr
varmû?
Ona baxûb baøûmû buladûm.
O dedi:
– Ralf özÿ ÷ûxmalûdûr. Bu, onun xeyrinÿdir.
O, gþzlÿrini mÿnÿ zillÿmiødi.
– Onun harada olduüunu bilÿn adam varmû? – deyÿ
soruødu.
– Bÿs siz bilirsiniz?
O, baøûnû bulayûb dedi:
– Xeyr. He÷ nÿ bilmirÿm. Ancaq ona dost olan adam
deyÿcÿk: “Ralf tezliklÿ özÿ ÷ûxmalûdûr”. 515
Mÿn lÿngidim; dedim, bÿlkÿ, qûzûn demÿyÿ sþzö var.
Onun nþvbÿti sualû mÿni tÿÿccöblÿndirdi:
– Qÿtl nÿ vaxt baø verib?
– Saat ona on beø dÿqiqÿ qalmûødan saat ona qÿdÿr.
– Ona on beø dÿqiqÿ qalmûødan tez baø vermÿyib ki?
Mÿn diqqÿtlÿ ona baxdûm. Qûz onun sþzönö tÿsdiq
etmÿk ö÷ön hÿr øeydÿn ke÷ÿrdi.
– Bu artûq hÿll olunub: miss Ekroyd ona on beø dÿqiqÿ
qalmûø ÿmisini gþröb.
O ÷evrilib getdi. Bÿdÿni mÿchul qövvÿnin tÿsiri altûnda
aøaüû ÿyilmiødi. Qapûdan ÷ûxarkÿn þz-þzömÿ dedim:
“Qÿøÿng qûzdûr. ×ox qÿøÿng qûzdûr”.
Karolin evdÿ idi. O, Puaronun yanûndan tÿzÿcÿ
qayûtmûødû. Þzöndÿn ÷ox razû gþrönördö. Mÿni gþröb dedi:
– Ona kþmÿk edirÿm.
Þzömö pis hiss etdim. Karolin tÿbiÿtÿn ziyankar
qadûn­dûr. ßgÿr onu detektivlÿrÿ xas vÿrdiølÿrini øiøirdÿrÿk
tÿrif­lÿ­yib­lÿrsÿ, onda bÿs nÿ olacaq?
– Deyÿsÿn, Ralf Patonun namÿlum qûzûnû axtarûb tap­
maüa hazûrlaøûrsan? – deyÿ ondan soruødum.
Karolin dedi:
– Bu da ÿlimdÿn gÿlÿr, ancaq mösyþ Puaronun xösusi
tapøûrûüû var.
– Bu nÿ tapøûrûqdûr belÿ?
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– O, Ralf Patonun ÷ÿkmÿlÿrinin qara, yoxsa qÿhvÿyi

olmasûnû bilmÿk istÿyir.
Mÿn tÿÿccöblÿ ona baxdûm. Èndi baøa döøörÿm ki, bu
÷ÿkmÿlÿr barÿdÿ axmaq olmuøam. He÷ nÿ anlamamûøam.
– Qÿhvÿyi rÿngli ayaqqabûlar idi, – dedim. – Bu, mÿnÿ
mÿlumdur.
– Ayaqqabûlar yox, Ceyms, ÷ÿkmÿlÿr. Mösyþ Puaro bil­
mÿk istÿyir ki, Ralfûn mehmanxanada saxladûüû ÷ÿkmÿlÿr
qÿh­vÿyi idi, yoxsa qara? Bundan ÷ox øey asûlûdûr.
Èstÿsÿniz, mÿnÿ “köt” deyÿ bilÿrsiniz, ancaq he÷ nÿ
baøa döømörÿm.
– Bunu necÿ bilÿcÿksÿn?
Karolin dedi ki, bunu bilmÿk ÷ox asandûr. Miss Qan­e­
tin qulluq÷usu Klara bizim Enninin rÿfiqÿsidir. Klara ÷ÿk­
mÿlÿri gþtöröb mehmanxanaya getmÿliydi. ßmÿk­daø­lûüa
516 sadiq qalan miss Qanetin icazÿsiylÿ Klara getdi vÿ hÿr
øeyi þyrÿndi.
Biz nahar etmÿyÿ oturanda Karolin saymazyana dedi:
– Ralf Patonun ÷ÿkmÿlÿrini deyirÿm.
– Hÿ. Necÿ oldu?
– Mösyþ Puaro deyirdi ki, onlarûn rÿngi qÿhvÿyidir, lakin
o sÿhv edib – onlarûn rÿngi qaradûr. Karolin þzöndÿnrazû
halda baøûnû tÿrpÿtdi. O, belÿ fikirlÿøirdi ki, 1:0 onun xey­ri­
nÿ­dir. Nÿhayÿt, Puaronu udub.
Mÿn cavab vermÿdim. Baøa döøÿ bilmirÿm ki, Ralf
Patonun ÷ÿkmÿlÿrinin rÿngi istintaqa nÿ fayda verÿ bilÿr.

XV ôÿñèë
CEFRÈ REYMOND

Puaronun insan psixologiyasûna yaxûndan bÿlÿd olmasû

haqqûnda fikir getdikcÿ beynimdÿ dÿrin kþk salûrdû. Bu da
sÿbÿbsiz deyildi. Elÿ onun ke÷irdiyi “ailÿ iclasû”nû gþtörÿk.
O, iclasûn bötön iøtirak÷ûlarûna meydan oxuyub dedi ki, stol
arxasûnda oturmuø hÿr kÿs ondan bir øey gizlÿdir vÿ yaxøû
olardû ki, bunu þzlÿri etiraf etsinlÿr, ÿks tÿqdirdÿ Puaro
möstÿqil hÿrÿkÿt etmÿli olacaq. Sonralar bu taktiki gediø
þzönö doürultdu. Birinci olaraq missis Ekroyd Puarodan
nÿsÿ gizlÿtdiyini boynuna alûb hÿr øeyi mÿnÿ danûødû.
 A
Gönorta xÿstÿlÿrimin yanûndan qayûdandan sonra
Karo­lin mÿnÿ dedi ki, Cefri Reymond bizÿ gÿlibmiø. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Paltomu asûb dedim:
– O, mÿni gþrmÿk istÿyirdi?
Karolin mÿnÿ yaxûnlaøûb dedi:
– O, mösyþ Puaronu gþrmÿk istÿyirdi. Mösyþ Puaro
isÿ evdÿ olmadûüûndan bizÿ gÿlmiødi. Fikirlÿøib ki, mösyþ
buradadûr vÿ yaxud sÿn onun harada olduüunu bilÿrsÿn.
– Xÿbÿrim yoxdur.
– Dedim gþzlÿsin, ancaq oturmadû. Qara øamlar yur­
duna1 bir dÿ yarûm saatdan sonra gedÿcÿk. Mösyþ Puaro
cÿnab Reymond bizdÿn gedÿndÿn az sonra evÿ qayûtdû.
– Bizÿ qayûtdû?
– Yox. Þz evinÿ.
– Necÿ bildin?
– Pÿncÿrÿdÿn. 517
Mÿnÿ elÿ gÿldi ki, biz sþhbÿtin mþvzusunu dÿyiøÿcÿ­
yik, ancaq elÿ olmadû.
– Ora getmÿk istÿmirsÿn?
– Hara?
– Qara øamlar yurduna.
– ßziz Karolin, mÿn nÿ ö÷ön ora getmÿliyÿm?
– Cÿnab Reymond da orada olacaq. Sÿn onun mösyþ
Puaroya nÿ dediyini eøidÿcÿksÿn.
Qaølarûmû ÷atûb dedim:
– Mÿn hÿr øeylÿ maraqlanmûram. Onlarûn nÿ danûøûb,
nÿ döøöndöklÿrini bilmÿsÿm dÿ, yaøayaram.
Bacûm dedi:
– Boø sþzdör, Ceyms. Mÿn nÿ qÿdÿr bu iølÿ maraq­la­
nû­ramsa, sÿn dÿ bir o qÿdÿr maraqlanûrsan. Èntÿhasû, bunu
gizlÿdirsÿn. Hÿmiøÿ möxtÿlif rollara girirsÿn.
– Hÿ, Karolin, – deyib iø otaüûma getdim.
Karolin on dÿqiqÿdÿn sonra qapûnû dþyöb otaüa daxil
oldu. Onun ÿlindÿ mörÿbbÿ bankasû var idi.
O dedi:
– Bura bax, Ceyms, bu bankanû mösyþ Puaroya verÿ
bilÿrsÿnmi? Ona sþz vermiødim. Mösyþ Puaro he÷ vaxt
evdÿ hazûrlanmûø mörÿbbÿ yemÿyib.
– Enni verÿ bilmÿz? – deyÿ soyuqqanlûlûqla soruødum.
1
Q a r a ø a m l a r y u r d u – Puaronun yaøadûüû evin adû
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– O, ev iølÿri ilÿ mÿøüuldur. Gedÿ bilmÿz.

Mÿnim gþzlÿrim Karolinin gþzlÿriylÿ rastlaødû vÿ nÿha­
yÿt, ayaüa qalxûb dedim:
– Yaxøû, ora gedÿrÿm, ancaq bu zÿhrimarû aparmalû
olsam, qapûnûn aüzûnda qoyacaüam. Baøa döødön?
Bacûm qaølarûnû ÷atûb dedi:
– ßlbÿttÿ. Daha nÿ etmÿlisÿn ki?
Karolinin hÿrÿkÿtlÿri vÿ sþzlÿri qabaqcadan döøö­nöl­
möødö.
– Èødir, mösyþ Puaronu gþrsÿn, – qapûnû a÷ûb evdÿn ÷ûx­
maq istÿyÿndÿ o dedi, – ÷ÿkmÿlÿri bir ona xatûrladarsan.
Karolinin sþzlÿri yerinÿ döødö. Buna gþrÿ dÿ etiraz
etmÿdim. Breton ølyapalû qadûn qapûnû a÷anda mösyþ Pua­
ronun evdÿ olub-olmadûüûnû soruødum.
Puaro mÿnimlÿ gþröømÿk ö÷ön irÿli gÿldi. Onun
518 nÿdÿn­sÿ razû qaldûüûnû hiss etmÿk olurdu.
O dedi:
– Yumøaq körsödÿ ÿylÿøin, mÿnim ÿziz dostum. Bÿlkÿ,
bu birisindÿ sizÿ daha rahat oldu? Otaüûn hÿrarÿti ÷ox
dþzölmÿz deyil ki?
×ox dþzölmÿz idi, amma bunu ona demÿdim. Pÿncÿrÿ
baülû, buxarû isÿ ÷ûrta÷ûrtla yanûrdû.
Puaro dedi:
– Èngilis xalqû tÿmiz havanû xoølayûr, amma hava bayûrda
yaxøûdûr. Daha niyÿ onu evÿ dolduraq? Bu, boø øeydir. Siz,
deyÿsÿn, mÿnÿ nÿsÿ gÿtiribsiniz?
– Èki øey, – dedim. – Birinci... bunu... Karolindÿn.
Mörÿbbÿ bankasûnû ona verdim. O dedi:
– Bu, madmazel Karolinin lötfkarlûüûdûr. Verdiyi sþzö
unut­mayûb. Bÿs ikinci øey?
– Èkinci øey mÿlumatdûr.
Bunu deyib missis Ekroydla olan sþhbÿtimi ona nÿql
etdim. O, maraqla qulaq asdû, ancaq tÿÿccöblÿnmÿdi.
Sadÿ­cÿ, fikrÿ gedib dedi:
– Belÿ. Bu, mödirÿnin sþzönö tÿsdiq edir. O demiødi ki,
“gömöø masa”nû a÷ûq gþröb, buna gþrÿ dÿ onu baülayûb.
– Mÿnÿ demiødi ki, qonaq otaüûna göllÿri sulamaq
ö÷ön gÿlmiødi.
– Bu, ciddi deyil, mÿnim dostum. O, otaqda olmasûnû
bir øeylÿ ÿlaqÿlÿndirmÿk ö÷ön aülûna gÿlÿn ilk sþzö demiødi.
 A
ßvvÿl fikirlÿøirdim ki, bu... “gömöø masa” ilÿ baülû­dûr, amma
indi baøa döøörÿm ki, bunun sÿbÿbi baøqa øeydir. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Elÿdir. O, hÿyÿtÿ kimi qarøûlamaüa ÷ûxmûødû?
– Sizcÿ, o, hÿyÿtÿ kiminlÿsÿ gþröømÿyÿ ÷ûxmûødû?
– Bÿli.
Puaro baøûnû tÿrpÿdib fikrÿ getdi vÿ dedi:
– Elÿdir.
Araya sökut ÷þkdö. Nÿhayÿt, sökutu pozub dedim:
– Hÿ, bacûm dedi sizÿ ÷atdûrûm ki, Ralfûn ÷ÿkmÿlÿrinin
rÿngi qÿhvÿyi yox, qaradûr.
Mÿn bu xÿbÿri deyÿndÿn sonra onun özönÿ baxdûm.
Puaro hÿyÿcanlanmûødû, lakin tez dÿ þzönö ÿlÿ aldû.
– Bÿlkÿ, yanûlûb? – deyÿ soruødu.
– Xeyr.
– ×ox heyif, – tÿÿssöflÿ dedi vÿ arzusu pu÷a ÷ûxmûø
adamlar tÿki ruhdan döødö, faüûrlaødû. 519
Puaro bir dÿ bu barÿdÿ danûømayûb sþhbÿtin yþnönö
dÿyiødi.
– Cömÿ gönö sÿhÿr erkÿn sizin yanûnûza gÿlmiø mödi­
rÿ miss Rassel... Hÿmin gön aranûzda nÿ kimi sþhbÿt oldu­
üunu sizdÿn soruøsam, nÿzakÿtsizlik olmaz ki?
– Xeyr. Biz zÿhÿrlÿrdÿn, onlarûn ÷ÿtin vÿ yaxud asan
aøkar edilmÿsindÿn, tiryÿklÿrdÿn, bir dÿ tiryÿkÿ alûømûø
insan­lardan – narkomanlardan danûødûq.
– ßlÿlxösus kokaindÿn? – deyÿ Puaro soruødu.
Tÿÿc­cöblÿ soruødum:
– Necÿ bildiniz?
Puaro cavab vermÿyib ayaüa qalxdû vÿ qÿzetlÿrin sax­
lan­dûüû yerÿ doüru getdi. Sonra cömÿ gönö, 16 sentyabr
tarixli “Deyli bacet” qÿzetini mÿnÿ tÿrÿf uzadûb kokain
haq­qûnda yazûlmûø mÿqalÿni gþstÿrdi. Mÿqalÿ ÷ox tÿsirli
dildÿ yazûlmûødû.
Puaro dedi:
– Bu mÿqalÿ ona kokaini xatûrlatmûødûr.
He÷ nÿ baøa döømÿdiyimi Puaroya demÿk istÿyirdim
ki, qÿflÿtÿn qapû a÷ûldû vÿ Cefri Reymond otaüa daxil oldu.
O, hÿmiøÿki kimi, øÿn gþrönördö. Hÿr ikimizi salamlayûb
dedi:
– Necÿsiniz, doktor? Artûq ikinci dÿfÿdir ki, mösyþ
Pua­ro, sizÿ gÿlirÿm. Sizÿ deyilÿsi sþzöm var.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Onda mÿn gedim, – kþnölsöz dedim.

Reymond Puaronun iøarÿsinÿ ÿmÿl edib ÿylÿødi vÿ dedi:
– Øÿxsi iø deyil, doktor. Sadÿcÿ, hÿr øeyi etiraf etmÿyÿ
gÿlmiøÿm.
Puaro soruødu:
– Doürudan?
– Elÿ vacib bir øey deyil, amma dönÿndÿn vicdan ÿzabû
÷ÿkirÿm, cönki sizdÿn bir øey gizlÿtmiøÿm.
– Bu nÿdir belÿ, mösyþ Reymond?
– Elÿ bir øey deyil. Mÿnim borcum var idi... vÿ cÿnab
Ekroydun vÿsiyyÿt etdiyi beø yöz funtla borcumu þdÿdim.
Bu pullar mÿnim imdadûma ÷atdû.
O, bizÿ baxûb gölördö vÿ onun a÷ûq, sÿmimi gölöøö
Rey­mondu hamûya sevdirirdi. Reymond sþzönÿ davam
edib dedi:
520 – Polis iø÷ilÿrini tanûyûrsûnûz da... adam axtarûrlar ki,
kimÿ­sÿ borclu olsun vÿ ondan øöbhÿlÿnsinlÿr; ancaq mÿn
sÿfeh olmuøam, ÷önki saat ona on beø dÿqiqÿ qalmûødan
saat onadÿk Blantla bilyard otaüûnda olmuøam. Demÿk,
söbutum var. Qorxmaq lazûm deyilmiø. Siz dönÿn bizim
hÿr biri­mizin nÿsÿ gizlÿtdiyini deyÿndÿ bu yadûma döødö
vÿ fikir­lÿødim ki, yanûnûza gÿlib örÿyimi boøaldûm.
O ayaüa qalxdû vÿ bizÿ baxûb yenidÿn göldö.
Puaro razûlûqla baøûnû tÿrpÿdib dedi:
– Siz aüûllû oülansûnûz. Gþrörsönöz, mÿn kiminsÿ bir øey
gizlÿtdiyini deyÿndÿ hÿmin øeyin bu adam ö÷ön qorxulu
olduüunu nÿzÿrdÿ tutmuøam. Siz sûnaqdan yaxøû ÷ûxdûnûz.
Reymond gölÿ-gölÿ dedi:
– ×ox øadam ki, daha mÿndÿn øöbhÿlÿnmirsiniz. Onda
mÿn gedim.
– Demÿk, belÿ, – qapû onun arxasûnca þrtölÿndÿ dedim.
– Bÿli... Bilyard otaüûnda olmasaydû, kim bilir, nÿ olardû?
Cinayÿtlÿrin ÷oxunu beø yöz funtdan da az mÿblÿü ö÷ön
ediblÿr. ßsas hansû mÿblÿü insanû dizi östÿ ÷þkdörÿcÿk –
bax budur nisbilik nÿzÿriyyÿsi. ßziz dost, bir gþrön cÿnab
Ekroydun þlömö ne÷ÿ adamû pulla tÿmin etdi: missis
Ekroyd, miss Flora, gÿnc cÿnab Reymond, mödirÿ miss
Ras­sel... Tÿk bir nÿfÿrÿ he÷ nÿ döømör – mayor Blanta.
Bu adû tÿlÿfföz edÿndÿ onun sÿs tonu dÿyiødi. Mÿn
÷aø­baø qaldûm.
 A
– Sizi baøa döømörÿm, – dedim.
– Gönahlandûrdûüûm adamlardan ikisi mÿnÿ hÿqiqÿti K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

danûødû.
– Demÿk istÿyirsiniz ki, mayor Blant da sizdÿn nÿsÿ
gizlÿdir?
– Èngilislÿr ancaq mÿhÿbbÿtini gizlÿdir. Belÿ bir ingilis
mÿsÿli var.
– Sizÿ elÿ gÿlmir ki, bizim bir mÿsÿlÿ barÿsindÿ fikrimiz
sÿhv olsun?
– Hansû mÿsÿlÿdÿ?
– Missis Ferrarsa hÿdÿ-qorxu gÿlÿn adamûn hÿm dÿ
cÿnab Ekroydu þldörmÿsi haqqûnda fikir.
Puaro baøûnû bulayûb dedi:
– Belÿ øey ola bilÿr, ancaq unutmayûn ki, missis Fer­
rarsûn gþndÿrdiyi mÿktub yoxa ÷ûxûb. Doürudur, siz qapûnû
sûndûrûb meyiti gþrÿndÿ mÿktubu gizlincÿ Parker dÿ gþtörÿ 521
bilÿrdi.
– Parker?
– Bÿli, Parker. Mÿn he÷ vaxt Parkeri unutmuram. ßlbÿt­
tÿ, o, qatil deyil, amma missis Ferrarsa hÿdÿ-qorxu gÿlÿn
ÿclaf ondan baøqa kim ola bilÿr? Bu cör rol Blantdan ÷ox
ona layiqdir.
– Bÿlkÿ dÿ, mÿktubu Parker gþtöröb, ÷önki az sonra
zÿrfin yoxa ÷ûxdûüûnû gþrdöm.
– Blant vÿ Reymond otaqda olandan ÿvvÿl, yoxsa
sonra?
– Dÿqiq yadûmda deyil. Deyÿsÿn, ÿvvÿl idi... yox, sonra.
Bÿli, mÿhz sonra.
Puaro fikrÿ gedib dedi:
– Onlarûn i÷indÿn bu iøÿ ancaq Parker yarayar. Èstÿ­yi­
rÿm ki, Parkerlÿ bir tÿcröbÿ aparûm. Hÿ, mÿnim dostum,
mÿnimlÿ birlikdÿ Fenliyÿ gedÿrsinizmi?
Mÿn razû oldum vÿ biz yola döødök. Puaro miss Ekroydu
gþrmÿk istÿyirdi, buna gþrÿ dÿ Flora aøaüû döømÿli oldu.
Puaro dedi:
– Madmazel Flora, sizÿ bir sirr a÷acaüam. Parkerin
gönah­sûz olduüuna hÿlÿ dÿ inanmûram, buna gþrÿ dÿ onunla
bir tÿcröbÿ aparmaq fikrindÿyÿm. Mÿnÿ bu iødÿ kþmÿk
edÿrsinizmi? Èstÿyirÿm bilÿm ki, hÿmin gecÿ o, þzö­nö necÿ
aparûb. Ona bir øey demÿk lazûmdûr... Hÿ! Yadûma döødö.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Ona deyÿrik ki, dÿhlizdÿ danûøan adamlarûn sÿsini hÿyÿtdÿ

eøitmÿk mömköndörmö? Bunu þyrÿnmÿk istÿyirik. Èndisÿ
zÿng ÷alûn ki, Parker otaüa gÿlsin.
Elÿ dÿ etdim vÿ eøikaüasû otaüa daxil oldu.
– Mÿn lazûmam, ser?
– Bÿli, mÿnim ÿziz Parkerim. Bir tÿcröbÿ fikirlÿømiøÿm.
Mayor Blant iø otaüûnûn pÿncÿrÿsi ilÿ özbÿöz olan mey­
dan­dadûr. Bilmÿk istÿyirÿm ki, o gecÿ meydanda durmuø
adam miss Ekroydla sizin sþhbÿtinizi eøidÿ bilÿrdimi?
Hÿmin sÿhnÿni þz gþzömlÿ gþrmÿk istÿrdim. Bÿlkÿ, ÿliniz­
dÿ tutmaq ö÷ön mÿcmÿyi gÿtirÿsiniz?
Parker yox oldu vÿ biz iø otaüûndan ÷ûxûb dÿhlizdÿ dur­
duq. ×ox ke÷mÿdi ki, cingilti sÿsi gÿldi vÿ Parker östöndÿ
sifon, viski øöøÿsi, iki qÿdÿh olan mÿcmÿyi ilÿ qapû aüzûnda
gþröndö. Puaro ÿlini yuxarû qaldûrûb qûøqûrdû:
522 – Bir dÿqiqÿ. Hÿr øey olduüu kimi qalmalûdûr. Ogecÿki
sÿhnÿni bötön incÿliyinÿ qÿdÿr tÿqlid edin.
Parker dedi:
– Sÿhv etmirÿmsÿ, buna cinayÿtin bÿrpasû deyirlÿr.
Parker sakitcÿ dayanûb Puaronun gþstÿriøini gþzlÿyirdi.
– Aha! Bu ÿziz Parker nÿsÿ bilir, – deyÿ Puaro qûøqûrdû.
– O, bu barÿdÿ oxuyub. Èndisÿ xahiø edirÿm ki, hÿr øey
onda­kû kimi olsun. Demÿk, sÿn zaldan gÿlirdin... Bÿs
madmazel?
Flora iø otaüûnûn qapûsû yanûnda durub dedi:
– Mÿn burada idim.
Parker onun sþzönö tÿsdiqlÿyib dedi:
– Elÿdir, ser.
Flora dedi:
– Qapûnû tÿzÿcÿ þrtmöødöm.
Parker:
– Bÿli, miss, – dedi. – Èndiki kimi ÿlinizlÿ qapûnûn dÿs­
tÿ­yindÿn tutmuødunuz.
Puaro dedi:
– Onda baølayûn gþrÿk.
Flora qapûnûn dÿstÿyini tutub durdu, Parker isÿ ÿlindÿ
mÿc­mÿyi zala a÷ûlan qapûnûn aüzûnda dayandû. Birinci
Flora danûødû:
– Parker, cÿnab Ekroyd tÿk qalmaq istÿyir. Oldu?
Parker:
 A
– Zÿnnimcÿ, miss Flora, o axøam siz tÿk yox, tÿklikdÿ
dedi­niz, – dedi. Sonra artist kimi rola girib höndördÿn ÿla­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

vÿ etdi: – ×ox gþzÿl, miss. Qapûnû baülayûm?
– Zÿhmÿt olmasa...
Parker ÷ûxûb getdi. Flora pillÿkÿnlÿri enmÿyÿ baøladû:
– Kifayÿtdir? – dedi.
Puaro ÿllÿrini bir-birinÿ sörtöb cavab verdi:
– ßla. Hÿ, Parker, demÿk, mÿcmÿyidÿ iki qÿdÿh var
idi. Bÿs ikinci qÿdÿh kimin ö÷ön idi?
– Mÿn hÿmiøÿ mÿcmÿyiyÿ iki qÿdÿh qoyuram, ser.
Mÿnÿ sualûnûz var?
– Yox. Saü olun.
Parker geri ÷ÿkilib ona yol verdi. Puaro zalûn ortasûna
÷atûb dayandû. Flora onun yanûna gedib soruødu:
– Tÿcröbÿniz necÿ ke÷di? Mÿn he÷ nÿ baøa döø­mö­
rÿm... 523
Puaro gölöb dedi:
– Bu lazûm da deyil; ancaq deyin gþröm, Parkerin
mÿc­mÿ­yisindÿ, hÿqiqÿtÿn, iki qÿdÿh var idi?
Flora qaølarûnû ÷atûb dedi:
– Yadûmda deyil. Bÿlkÿ dÿ... Tÿcröbÿnin mÿqsÿdi... bu
idi?
Puaro qûzûn ÿlini ÿlinÿ alûb sûüalladû.
– Hÿmiøÿ insanlarûn doüru-yalan danûømasû ilÿ maraq­
lanmûøam, – dedi.
– Parker hÿqiqÿti sþylÿdi?
Puaro verdiyim sualû tÿkrar edib dedi:
– Hÿqiqÿti?
Biz kÿndin arasû ilÿ gedÿndÿ ondan soruødum:
– Mÿqsÿdiniz qÿdÿhlÿr idi?
Puaro ÷iyinlÿrini ÷ÿkib dedi:
– Bir øey demÿk lazûm idi.
Mÿn ona baxdûm. O dedi:
– ßziz dost, mÿn bilmÿk istÿdiyimi bildim. Bununla da
qurtaraq.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

XVI ôÿñèë
MACONQ1 OYUNUNA
HßSR OLUNMUØ AXØAM

Biz axøamû maconq oyununa hÿsr etdik. Bu oyun nþvö

Kinqs Ebbot kÿndindÿ geniø yayûlûb. Qonaqlar isti pal­tar­
larûnû geyir vÿ nahardan sonra gÿlirlÿr. Onlar ÿvvÿlcÿ ÷ay,
qÿhvÿ i÷ir, sonra isÿ evdÿ hazûrlanmûø pirojna vÿ buter­
brod­larûn dadûna baxûrlar.
Bu gecÿ qonaqlarûmûz miss Qanet vÿ kilsÿnin yaxûn­lû­
üûnda yaøayan polkovnik Karter idi. Qeybÿtlÿr bu zaman
baø verir. Hÿtta oyunun þzönÿ dÿ tÿ’sir gþstÿrir. Biz ÿvvÿl
bric oynayûrdûq. ßlbÿttÿ, bu zaman qeybÿt etmÿyi dÿ unut­
524 murduq, ancaq maconq daha sakit oyun nþvödör. Oyun
yoldaøûn ÿvvÿlki kimi östönÿ qûøqûrûb demir ki, niyÿ kartû
lazûmlûsû ilÿ vurmayûbsan. Doürudur, tÿnqid vÿ þzönötÿn­
qid bu oyunda da möøahidÿ edilir, ancaq bric oyunundakû
ehti­ras daha nÿzÿrÿ ÷arpmûr.
Karolin miss Qaneti þz otaüûna apardû ki, øallarû a÷ma­
üa ona kþmÿk etsin. Arxasûnû buxarûya ÷evirib oturan pol­
kov­nik Karter isÿ dedi:
– Axøamlar soyuq olur, Øeppard. Elÿ ßfqanûstanda
olduüu kimi.
– Doürudan?
Polkovnik qÿhvÿ fincanûnû gþtöröb dedi:
– Ekroydun baøûna gÿlmiø fÿlakÿt ÷ox qÿribÿdir. Bura­
da nÿsÿ var. Þz aramûzda qalsûn, Øeppard, mÿn hÿdÿ-
qorxu haqqûnda bir øey eøitmiøÿm. Gþrÿrsÿn, burada qadûn
ÿli var. Sþzömö yadûnda saxla.
Karolin vÿ miss Qanet otaüa daxil oldular. Miss Qanet
kofe fincanûnû boøaldana qÿdÿr Karolin maconq qutusunu
÷ûxardûb kartlarû stolun östönÿ tþkdö.
Polkovnik dedi:
– Biz Øanxay klubunda: “Kartlarû sözön gÿlsin” – deyÿrdik.
1
M a c o n q – iki vÿ ya dþrd nÿfÿr arasûnda oynanûlan ×in
oyunu. Oyunda 136 øÿkilli kartdan istifadÿ olunur. Kartlarû ya fil
sömöyöndÿn, ya da bambuq aüacûndan dözÿldirlÿr. Hÿr kartûn þz
adû var; mÿsÿlÿn: “Dairÿ”, “Anpanq”, “Èst uind” vÿ s. “Maconq” isÿ
oyunun bitdiyini bildirir. “Maconq” edÿn oyunu udur.
 A
Karolin vÿ mÿn belÿ fikirlÿøirik ki, polkovnik Karter he÷
vaxt Øanxay klubunda olmayûb. Hindistanûn sÿrhÿdlÿ­rini dÿ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

ke÷mÿyib. Möharibÿ vaxtû konservlÿødirilmiø ÿt, gavalû, alma
cemi bankalarûndan savayû he÷ nÿ gþrmÿyib. Nÿ olur-olsun,
polkovnik hÿrbi iø÷idir. Biz Kinqs Ebbot kÿndindÿ darûxma­
yaq deyÿ, adamlarûn bu cör uydurmalarûna gþz yumuruq.
Karolin dedi:
– Baølayaq?
Biz ke÷ib stolun arxasûnda oturduq. Araya beø dÿqiqÿ­
lik sökut ÷þkdö. Hÿr kÿs þz kartlarûnû lazûmi qaydaya salûrdû.
Nÿhayÿt, Karolinin sÿsini eøitdik. O, mÿnÿ baxûb dedi:
– Hÿ, ×eyms, “Èst uind”.
Mÿn hÿmin kartû stolun östönÿ qoydum. “Ö÷ bambuq”,
“Èki dairÿ”, “Xizÿk” vÿ miss Qanetin “Anpanq” kÿlmÿsi ilÿ
ikinci dþvrÿni baøa vuranda miss Qanet dedi:
– Sÿhÿr Flora Ekroydu gþrdöm... “Xizÿk”. Yox, sÿhv 525
etmiøÿm. “Anpanq”.
Karolin dedi:
– “Dþrd dairÿ”... Harada gþrdön?
Miss Qanet cavab verdi:
– O, mÿni gþrmÿdi.
Belÿ hallar bizim kÿnddÿ adi øeydir.
– Aha! – Karolin dedi. – “×au”.
Miss Qanet haøiyÿ ÷ûxûb dedi:
– Èndilÿrdÿ “×au” yox, “×i” deyirlÿr.
– Boø sþzdör, – Karolin dedi. – Mÿn hÿmiøÿ “×au” demi­øÿm.
Polkovnik Karter möbahisÿyÿ qoøuldu:
– Øanxay klubunda “×au” deyirdilÿr.
Miss Qanet tÿslim oldu.
Karolinin baøû oyundan a÷ûlanda dedi:
– Flora Ekroyd haqda nÿ deyirdin? Tÿk idi?
– Kim bilir, – miss Qanet dedi.
Xanûmlarûn gþzö bir-birinÿ zillÿndi vÿ him-cimlÿ nÿ
danûø­dû­lar, bilmÿdim. Nÿhayÿt, Karolin dillÿndi:
– Doürudan? Mÿn dediyim? Bu, tÿÿccöblö deyil.
Polkovnik:
– Miss Karolin, sizi gþzlÿyirik, – dedi.
Kÿnardan baxan deyÿrdi ki, polkovnik kimi qÿtiyyÿtli,
kobud adam qeybÿtdÿn ÷ox oyuna fikir verir, amma bu,
sÿhv tÿÿssöratdûr.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– ßgÿr bilmÿk istÿyirsinizsÿ, – miss Qanet dedi. (Siz­

dÿki kart “Bambuq” idi, ÿzizim? Hÿ, gþrdöm: “Dairÿ” imiø.)
– ßgÿr bilmÿk istÿyirsinizsÿ, Floranûn bÿxti yaman gÿtirib.
Polkovnik dedi:
– “Yaølû iblis”ÿ qarøû “Xizÿk” necÿdir, miss Qanet?
Necÿ yÿni bÿxti gÿtirib? Sadÿcÿ, qÿøÿng qûzdûr. Vÿssalam.
Miss Qanet dedi:
– Mÿn detektiv iø÷isi olmasam da, bunu bilirÿm ki, onlar
ilk sualû bu cör verirlÿr: “Þlÿni sonuncu dÿfÿ kim gþröb?”
Elÿ hÿmin adamdan da øöbhÿlÿnmÿyÿ baølayûrlar. Èndisÿ
bu adam Flora Ekroyddur. Belÿ øeylÿr olur. Ralf Paton da
yoxa ÷ûxûb ki, qûzdan øöbhÿlÿnmÿsinlÿr.
Etiraz edib dedim:
– Sizcÿ, Flora Ekroyd kimi bir qûz ÿmisini þldörÿ bilÿr?
Miss Qanet dedi:
526 – Mÿn Parisdÿ baø verÿn cinayÿtlÿr haqqûnda kitab
oxuyuram. Orada yazûlûb ki, ÿn qÿddar qadûn cinayÿtkarlarû
arasûnda mÿlÿksifÿt qûzlar da vardûr.
Karolin tÿlÿsik dedi:
– Bu Fransadadûr.
Polkovnik:
– Hÿ, – dedi, – sizÿ Hindistanda eøitdiyim ÿhvalatû danû­
øa­ca­üam.
Polkovnikin uzun hekayÿsi he÷ kimi maraqlandûr­madû.
Bu da tÿbiidir, ÷önki ne÷ÿ il bundan ÿvvÿl Hindistanda baø
vermiø hadisÿ sraüagön Kinqs Ebbot kÿndindÿ baø vermiø
hadisÿ ilÿ möqayisÿdÿ he÷ nÿdir.
Karolin “Maconq” deyÿrÿk polkovnikin hekayÿsinÿ
son qoydu. Mÿn Karolinin bÿzi sÿhvlÿrini dözÿldÿndÿn
son­ra biz oyuna baøladûq.
Karolin dedi:
– “Èst uind”. Mÿnim Ralf Paton haqqûnda þz fikrim var.
“Ö÷ iøarÿ”. Bunu ancaq mÿn bilirÿm.
– Doürudan, ÿzizim? – miss Qanet dedi. – “×au”. Yox...
“Xizÿk”.
– Hÿ, – Karolin dedi.
Miss Qanet:
– ×ÿkmÿlÿrlÿ ÿlaqÿdar mÿsÿlÿ necÿ oldu? – deyÿ
soruødu.
– Hÿr øey þz qaydasûndadûr, – Karolin dedi.
 A
Miss Qanet:
– Bilmirsÿn, onun mÿqsÿdi nÿ idi? – deyÿ soruødu. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Karolin dodaüûnû bözöb baøûnû elÿ tÿrpÿtdi ki, guya,
hÿr øeyi bilir.
Miss Qanet dedi:
– “Xizÿk”. Yox... “Anpanq”. Doktor mösyþ Puaronun
sirr yoldaøûdûr. O, hÿr øeyi bilÿr.
– Fikriniz sÿhvdir, – dedim.
Karolin dedi:
– Ceyms ÷ox tÿvazþkar oülandûr. Aha! “Konq”.
Polkovnik fit ÷aldû vÿ qeybÿt dÿrhal kÿsildi. O dedi:
– Sizdÿ hÿm÷inin “Uind” var, elÿcÿ dÿ “Èblis”lÿrin iki
“Xizÿyi”. Biz ehtiyatlû olmalûyûq, miss Karolinin ÿli yaxøûdûr.
Biz bir möddÿt fasilÿsiz oynadûq. Nÿhayÿt, polkovnik
Karter dedi:
– Mösyþ Puaro, hÿqiqÿtÿn mÿøhur detektivdir? 527
Karolin ona cavab verib dedi:
– Dönyanûn ÿn mÿøhur detektividir, buna gþrÿ dÿ
adûnû dÿyiøib.
Miss Qanet dedi:
– “×au”. Bu, bizim kÿnd ö÷ön bþyök øþhrÿtdir. Sizÿ
bir øey deyim: mÿnim qulluq÷um Klara Fenlidÿki qul­luq­
÷u Elzanûn rÿfiqÿsidir. Siz bilÿn, Elza ona nÿ desÿ yax­øû­
dûr? Evdÿn ÷oxlu pul oüurlayûblar. Þzö dÿ bu iødÿ ev qul­
luq­÷u­su­nun ÿli var. O artûq ÷ûxûb gedir. Nÿ ö÷önsÿ Klara
gecÿ-gön­döz aülayûr. Yÿqin, mafiyanûn özvödör, buna
gþrÿ dÿ qor­xur. Þzönöz fikirlÿøin: xasiyyÿti ÷ox qÿribÿdir.
He÷ kimlÿ dost­luq etmir. Èstirahÿt gönlÿrini tÿk ke÷irir.
Bu, mÿnÿ ÿsas verir ki, ondan øöbhÿlÿnim. Ona bir gön
dedim ki, gÿl “Qûzlar klubu”na gedÿk, razû olmadû; sonra
onun ailÿsi vÿ evi haqqûnda soruødum, ancaq bir cavab
almadûm. Nÿzakÿtlÿ aüzûmû yumdu.
Miss Qanet dayandû ki, nÿfÿsini dÿrsin. Qulluq÷u barÿ­
dÿ maraqlanmayan polkovnik dedi ki, Øanxay klubunda
bu oyunu hÿvÿslÿ oynayûrlar.
Biz xeyli möddÿt hÿvÿslÿ oynadûq. Nÿhayÿt, Karolin
dedi:
– Bu miss Rassel... Cömÿ gönö sÿhÿr, Ceymsin yanûna
gÿlmiødi. Guya dizi aürûyûrdû, ÿslindÿ, þyrÿnmÿk istÿyirdi.
“Beø iøarÿ”.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Miss Qanet dedi:

– “×au”. Aülabatan fikir deyil.
Polkovnik:
– Zÿhÿrlÿrdÿn onu demÿk istÿyirÿm ki... Nÿ? Mÿnim
oyunumdur? Baøa döødöm. “Sÿkkiz bambuq”, – dedi.
Miss Qanet dedi:
– Maconq!
Karolin ÿsÿbilÿøib:
– Mÿnim bir dÿnÿ “Qûrmûzû iblis”im olsaydû, oyunu udar­
dûm, – dedi.
– Mÿnim bötön oyun boyu iki dÿnÿ “Qûrmûzû iblis”im olub.
Karolin mÿzÿmmÿtlÿ dedi:
– Belÿ olar da, Ceyms. Sÿn oyunun ruhunu duymursan.
Mÿn belÿ fikirlÿøirdim ki, yaxøû oynayûram. Karolin
mÿnim hesabûma uda bilÿrdi, amma miss Qanet tÿsadö­
528 fÿn qalib gÿldi. Bu sonuncu cömlÿni Karolin miss Qanetÿ
demÿyi unutmadû.
“Èst uind” vÿ biz yenidÿn oynadûq.
Karolin dedi:
– Sizÿ bunu demÿk istÿyirdim...
Miss Qanet:
– Hÿ? – dedi.
– Ralf Paton haqqûnda.
Miss Qanet onu hÿvÿslÿndirib dedi:
– Hÿ, ÿzizim. “×au”!
Karolin:
– Demÿk, belÿ. Deyÿsÿn, yenÿ udacaqsan.
– Bilirÿm. Sÿn Ralf Paton haqqûnda danûøûrdûn.
– Hÿ. Mÿn onun harada gizlÿndiyini bilirÿm.
Biz maraqla ona baxdûq. Polkovnik:
– Bu, sizin þz fikrinizdir? – deyÿ soruødu.
– Bu dÿqiqÿ sizÿ hÿr øeyi danûøaram. Mÿn dÿhlizÿ bura­
larûn irimiqyaslû xÿritÿsini vurmuøam. Yÿqin, bunu gþröb­
sönöz?
Biz onun sþzönö tÿsdiq etdik. Karolin sþzönÿ davam
edib dedi:
– Mösyþ Puaro evdÿn ÷ûxarkÿn dÿhlizdÿ ayaq saxladû.
Xÿritÿyÿ baxdû, sonra Kren÷ester barÿdÿ bir-iki sþz dedi:
bizÿ yaxûndûr vÿ sair... Bu barÿdÿ bir-iki kÿlmÿ danûødû.
×ûxûb gedÿndÿ isÿ bu fikir aülûma gÿldi.
 A
– Nÿ?
– Ralf Kren÷ester øÿhÿrindÿdir. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Elÿ bu an ÿlimdÿki kartlarû daüûtdûm. Bacûm diqqÿtsiz­
li­yimÿ gþrÿ mÿni tÿnbeh etdi. Tÿnbeh etsÿ dÿ, fikri-zikri
sþh­bÿtin yanûnda qalmûødû.
Polkovnik dedi:
– Kren÷ester, miss Karolin? Ola bilmÿz! Bu ÷ox
yaxûndûr.
Karolin dedi:
– Demÿk, belÿ ÷ûxûr ki, o, qatarla getmÿyib. Piyada
gedib vÿ ÿminÿm ki, Ralf hÿlÿ dÿ oradadûr.
Mÿn ona etiraz etdim, amma Karolinin aülûna bir øey
gÿlÿndÿ mþhkÿm gÿlir.
Miss Qanet soruødu:
– Mösyþ Puaro bu fikirdÿdir? O gön Kren÷ester
yoluna ÷ûxmûødûm. Mösyþ Puaro øÿhÿrdÿn gÿlÿn maøûnda 529
otur­muødu.
Biz bir-birimizÿ baxdûq.
Miss Qanet qÿflÿtÿn dedi:
– ßzizlÿrim, mÿn ki qalib gÿlmiøÿm. He÷ oyuna fikir
ver­mirdim.
Karolinin baøû sþhbÿtdÿn a÷ûldû. O, miss Qanetin oyu­
nu haqda uzun bir möhazirÿ oxudu. Miss Qanet sÿbirlÿ
ona qulaq asûb dedi:
– Sÿni baøa döøörÿm, ÿzizim. ßsas oyuna necÿ baøla­
maqdûr. Oyunu yaxøû baøladûn, udacaqsan.
Biz bir dÿ oynadûq.
“Èst uind”. Kartlar dözölmÿyÿ baøladû. Bu vaxt Enni ÷ay
gÿtirdi. Karolin miss Qanetin lÿngidiyini gþröb dedi:
– Bir az cÿld ol, ÿzizim.
Biz xeyli möddÿt cÿld oynadûq.
Polkovnik Karter dedi:
– He÷ aüzûnû a÷ûb danûømûrsan, Øeppard. Tölkö kimi
bicsÿn. ßlcÿk taxan detektivlÿrÿ oxøayûrsan. Mÿlumat ver­
mirsÿn.
Karolin dedi:
– Ceyms ÷ox qeyri-adi adamdûr. He÷ vaxt mÿlumat
vermir.
– Mÿlumat vermÿyÿ bir øeyim yoxdur, – dedim. – Pua­
ro he÷ kimÿ sirr vermir.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Polkovnik dedi:
– Aüûllû adamdûr. Þzönö bötönlökdÿ iradÿsinin hþk­mö­
nÿ tabe etdirib. Detektiv iø÷ilÿri pis adam deyillÿr, ancaq
arabir yalan danûømaüû xoølayûrlar.
Miss Qanet sevinclÿ dedi:
– “Xizÿk” vÿ “Maconq”.
Vÿziyyÿt gÿrginlÿødi. Miss Qanet oyunu ö÷öncö dÿfÿ
idi ki, udurdu. Elÿ bu vaxt Karolin qulaüûma pû÷ûldadû:
– Yorulubsan-nÿdir, Ceyms? Key kimisÿn. He÷ dinib-
danûømûrsan.
– Axû, ÿzizim, – dedim, – danûømaüa sþzöm yoxdur.
Karolin dedi:
– Boø sþzdör. Sÿnin bu haqda yaxøû mÿlumatûn var.
Cavab vermÿdim, ÷önki tÿÿccöbdÿn, az qala, baøûmû
itirÿcÿkdim. Maconq oyununda belÿ bir øey var: “Tam
530 qÿlÿbÿ”. Ona yiyÿlÿnÿn øÿxs dÿrhal oyunu udur. ßlimi irÿli
uza­dûb ovcumu a÷dûm vÿ dedim:
– Øanxay klubunda deyildiyi kimi “Tin-ho”... “Tam
qÿlÿbÿ”!
Polkovnikin tÿÿccöbdÿn gþzlÿri bþyödö. O dedi:
– Canûma and olsun ki, qÿribÿ øeydir. He÷ belÿsini
gþr­mÿ­miøÿm!
Bilmirÿm: ya Karolinin tÿnÿsinin, ya da qÿlÿbÿnin tÿsi­
rindÿn aüzûmdan sþz qa÷ûrdûm:
– Sizÿ maraqlû mÿlumat deyim: qûzûl niøan özöyö tapû­
lûb. Yazûsû da var. “R-dan”.
Mÿn özöyön nÿ vaxt vÿ harada tapûldûüû haqda olan sual­
lara cavab verdim. Özöyÿ yazûlmûø tarixi dÿ deyÿsi oldum.
– 13 mart, – deyÿ Karolin sþzömö tÿkrar etdi. – Altû
ay ÿvvÿl.
Bu barÿdÿ yörödölÿn fikirlÿri aøaüûdakû kimi qrup­laø­
dûr­maq olar:
1. Polkovnik Karter: Ralf gizlicÿ Flora ilÿ evlÿnib.
Mÿsÿlÿnin birinci vÿ ÿn sadÿ hÿlli.
2. Miss Qanet: Rocer Ekroyd gizlicÿ missis Ferrarsla
evlÿnib.
3. Bacûm Karolin: Rocer Ekroyd mödirÿsi miss Rassel
ilÿ evlÿnib
 A
Biz yatmaüa gedÿndÿ bacûm dþrdöncö fÿrziyyÿni
dÿ sþylÿdi. Doürusu, bu fÿrziyyÿni sþylÿmÿk ö÷ön K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

bacûmdan baøqa he÷ kÿsin istedadû ÷atmazdû. Bacûm
dedi:
– Bura bax, ÿgÿr mÿnÿ desÿlÿr ki, Cefri Reymond
Flora ilÿ evlÿnib, tÿÿccöblÿnmÿrÿm.
– Onda “C-dan” olardû, daha “R-dan” yox.
– Bÿs bilmirsÿn? Bÿzi qûzlar kiøilÿri soyadû ilÿ ÷aüûrmaüû
xoølayûr. Axøam eøitdin dÿ miss Qanet Floranûn bÿzÿk-
dözÿyi haqda nÿ dedi?
Sizÿ etiraf etmÿliyÿm ki, mÿn bu barÿdÿ bir sþz dÿ
eøitmÿmiøÿm. Karolin bunu necÿ eøidib, ancaq þzö bilÿr.
– Bÿs Hektor Blant? – dedim. – ßgÿr...
Karolin dedi:
– Boø øeydir. Qûz onun xoøuna gÿlir. Qûzû sevÿ dÿ bilÿr,
amma Flora he÷ vaxt atasû yaøûnda olan kiøiyÿ getmÿz, 531
÷önki yanûnda bu cör qÿøÿng, cavan katib var. O, mayor
Blantla elÿ-belÿ mÿzÿlÿnir. Bu, bötön qûzlara xas olan
cÿhÿtdir. Èndisÿ qulaq as, gþr nÿ deyirÿm, Ceyms Øeppard.
Flora Ekroyd Ralf Patonu sevmir vÿ sevmÿyib dÿ. Bunu
eøit mÿndÿn.

XVII ôÿñèë
PARKER

Sÿhÿrisi gön özök mÿsÿlÿsini danûødûüûma peøman

olmuø­dum. Hÿr dÿqiqÿ Puaronun mÿzÿmmÿtini gþz­lÿ­
yir­dim. Dözö­nö bilmÿk istÿsÿniz, mÿn þzömö gönahkar
say­mû­ram, ÷önki Puaro hÿmin mÿsÿlÿnin gizli qalmasûnû
mÿn­dÿn xahiø etmÿmiødi. Bir øey var ki, þzö he÷ kimÿ bu
barÿ­dÿ mÿlu­mat vermÿmiødi. Kÿnd camaatû i÷indÿ bunu
mÿn bilir­dim. Demÿk, belÿ ÷ûxûr ki, gönahkaram.
Missis Ferrarsla Rocer Ekroydun cÿnazÿsi saat on bir­
dÿ eyni yerdÿn gþtöröldö. Matÿm aüûr ke÷di, iøtirak÷ûlarûn
sayû gþzlÿnildiyindÿn ÷ox oldu.
Matÿm mÿrasimi qurtaranda Puaro mÿnÿ yaxûnlaødû.
Sifÿtindÿki ifadÿ ciddilÿømiødi. Fikirlÿødim ki, aüzûmdan
sþz qa÷ûrt­dûüûma gþrÿ mÿnÿ acûqlanûb. Sonra mÿlum oldu
ki, sÿbÿb baøqa øey imiø.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

O dedi:
– Artûq istintaqûn sonu yaxûnlaøûr. Èstÿyirÿm ki, siz bir
øahidin dindirilmÿsindÿ iøtirak edÿsiniz. Onu elÿ vÿziyyÿtÿ
salacaüam ki, mÿnÿ hÿr øeyi danûøacaq.
– Bu øahid kimdir? – deyÿ tÿÿccöblÿ soruødum.
Puaro:
– Parker! – dedi. – Ona demiødim ki, saat on ikidÿ
mÿnim yanûma gÿlsin. Èndi mÿni gþzlÿyir.
– Fikriniz nÿdir? – ona ÷ÿpÿki baxûb soruødum.
– Bir øey deyÿ bilÿrÿm: mÿn narazûyam.
– Demÿk, missis Ferrarsa hÿdÿ-qorxu gÿlÿn odur?
– Ya o, ya da...
Bir-iki dÿqiqÿ susub dedim:
– Hÿ?
– Mÿnim dostum, yÿqin, odur.
532 Onun daha danûømaq istÿmÿdiyini gþröb ÿlavÿ sual ver­
mÿdim. Ömumiyyÿtlÿ, Puaro ÷ox dÿyiømiødi: onun sÿsin­dÿ,
hÿrÿkÿtindÿ ÿvvÿl gþrmÿdiyim xösusiyyÿtlÿr aøkar edirdim.
O, zahirÿn ÿvvÿllÿr olduüundan daha ciddi gþrö­nördö.
Qapûnû özömözÿ a÷mûø breton ølyapalû qadûn dedi ki,
Parker gÿlib, bizi gþzlÿyir. Eøikaüasû biz otaüa daxil olan­da
dÿrhal ayaüa qalxdû.
Puaro nÿzakÿtlÿ dedi:
– Sabahûn xeyir, Parker. Bir dÿqiqÿ gþzlÿ.
O, paltosunu vÿ ÿlcÿklÿrini soyunmaq istÿyÿndÿ Par­
ker ona yaxûnlaøûb dedi:
– Ècazÿ verin, kþmÿk edim, ser.
Parker sÿliqÿ ilÿ ÿlindÿkilÿri qapûnûn yanûndakû stulun
östönÿ qoydu. Puaro razû halda ona baxûb dedi:
– ×ox saü ol, mÿnim ÿziz Parkerim. Otura bilÿrsÿn,
÷önki sþhbÿtimiz uzun olacaq.
Parker astadan baøûnû tÿrpÿdib ÿylÿødi.
Puaro dedi:
– Necÿ bilirsÿn, sÿni niyÿ ÷aüûrmûøam?
Parker bir-iki dÿfÿ þskördö, sonra cavab verdi:
– Mÿrhum aüamla ÿlaqÿdar... sorüu aparacaqsûnûz.
Puaro baøûnû tÿrpÿdib:
– Dözdör, – dedi. – Hÿdÿ-qorxu ilÿ aran necÿdir?
Eøikaüasû ayaq östÿ qalxûb qûøqûrdû:
– Ser!
 A
Puaro sakit sÿslÿ sþzönÿ davam etdi:
– Þzönÿ ÿziyyÿt verib sþzömdÿn incimiø vicdanlû insan K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

surÿtini alma. Sÿnin bu sahÿdÿ tÿcröbÿn var, elÿ deyilmi?
– Ser, he÷ kim mÿni...
Onun cömlÿsini Puaro tamamladû:
– ...indiyÿdÿk tÿhqir etmÿyib. Bunu demÿk istÿyirdin?
Onda de gþröm, ÿziz Parker, cÿnab Ekroydun iø otaüûnûn
qapûsû arxasûnda durub i÷ÿridÿki sþhbÿtÿ qulaq asanda
niyÿ “hÿdÿ-qorxu” sþzö sÿnin diqqÿtini cÿlb etdi?
– Mÿÿ... mÿn...
Puaro ona danûømaüa macal vermÿyib qÿflÿtÿn soruødu:
– Sÿnin sonuncu aüan kim olub?
– Sonuncu aüam?
– Bÿli.
– Mayor Ellerbi, ser.
– Belÿ, mayor Ellerbi. Mayor Ellerbi tiryÿk ÷ÿkirdi, 533
elÿdirmi? O, sÿninlÿ dönya sÿyahÿtinÿ ÷ûxûr vÿ siz Bermud
adalarûnda olduüunuz vaxt mayor cÿncÿl bir iøÿ döøör: bir
nÿfÿri þldörörlÿr. Bunda mayor Ellerbinin dÿ gönahû var
idi. Èø tezliklÿ yatûrûlûr, lakin sÿn hÿr øeyi bilirdin. De gþröm,
o, sÿnin aüzûnû yummaq ö÷ön nÿ qÿdÿr pul vermiødi?
Parker, sanki, donub-qalmûødû, danûøa bilmirdi.
– Susmaüûn xeyri yoxdur, Parker, Erköl Puaro bilir.
Mayor Ellerbiylÿ ÿlaqÿdar ÿhvalat doürudur, elÿdirmi?
Parker naÿlac qalûb aüûr-aüûr baøûnû tÿrpÿtdi. Onun
qorxudan bÿnizi aüarmûødû.
– Mÿn cÿnab Ekroydu þldörmÿmiøÿm, – o qûøqûraraq
deyirdi. – Allaha and olsun, ser, ona barmaüûm da dÿy­
mÿyib. Mÿn qatil deyilÿm.
Puaro dedi:
– Sÿnÿ inanûram, mÿnim dostum, amma mÿn hÿqiqÿti
bilmÿliyÿm.
– Sizÿ hÿr øeyi danûøacaüam, ser. Doürudur, mÿn
o gecÿ otaqdakû sþhbÿtÿ qulaq asmaq istÿyirdim, ÷önki eøit­
di­yim bir-iki sþz mÿndÿ øöbhÿ oyatmûødû. Cÿnab Ekroyd
doktorla xÿl­vÿtÿ ÷ÿki­lir, tÿk qalmaq istÿyir vÿ s. Aülûma
gÿlÿni poli­sÿ dedim, ancaq mÿn o gecÿ hÿdÿ-qor­xu sþzö­
nö eøit­miø­dim vÿ...
O susdu.
– Fikirlÿødin ki, sÿnÿ aid bir iø olar, hÿ?
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Bÿli, ser. Þz-þzömÿ dedim ki, ÿgÿr cÿnab Ekroyda

hÿdÿ-qorxu gÿlirlÿrsÿ, mÿn niyÿ kÿnarda qalmalûyam? Bu
iødÿ ÷oxlu pul qazana bilÿrdim.
Puaronun sifÿtindÿki ifadÿ dÿyiødi. O, irÿli uzanûb dedi:
– Sÿnin bu ÷ör fikirlÿømÿyinÿ bir sÿbÿb var idi?
– Xeyr, ser. Doürusu, tÿÿccöblÿnmiødim, ÷önki cÿnab
Ekroyd ÷ox nömunÿvi vÿtÿndaø idi.
– O gecÿ sÿn nÿ eøitmiødin?
– Demÿk olar ki, he÷ nÿ, ser. ßvvÿl belÿ döøönmöødöm
ki, sþhbÿt mÿnim haqqûmdadûr. Èøim baøûmdan aødûüûndan
cÿnab Ekroydun iø otaüûna cÿmi bir ne÷ÿ dÿfÿ yaxûnlaødûm,
onda da mÿnÿ mane oldular. Birinci dÿfÿ doktor Øeppard
otaqdan ÷ûxûb mÿni gþrdö. Sonra cÿnab Reymonda gþrÿ
otaüa yaxûnlaøa bilmÿdim. Bir dÿ mÿcmÿyi ilÿ gÿlÿndÿ
miss Flora ilÿ qarøûlaødûm.
534 Puaro xeyli möddÿt onun özönÿ baxdû. Parker Puaro­
nun gþzlÿrindÿn yayûnmadû, ÿksinÿ, döz gþzlÿrinin i÷inÿ
baxdû.
– Mÿnÿ inanûn, ser. Polisin mayor Ellerbiylÿ ÿlaqÿ­dar iøi
qurdalayûb mÿndÿn øöbhÿlÿnmÿsindÿn qorxurdum, – dedi.
Puaro:
– Yaxøû, – dedi. – Sÿnÿ inanûram. Hÿ, mömkönsÿ,
ÿmanÿt kitab÷asûnû ver, baxûm. Sÿnin axû ÿmanÿt kitab÷an
var, elÿ deyilmi?
– Bÿli, ser. Kitab÷anû hÿmiøÿ þzömlÿ gÿzdirirÿm.
O, ÿmanÿt kitab÷asûnû dþø cibindÿn ÷ûxardûb Puaroya
verdi. Puaro yaøûl rÿngli nazik kitab÷anû gþtöröb a÷dû.
– Beø yöz dÿnÿ “Nÿønl seyvinqs” sÿhmlÿri?!
– Bÿli, ser. Mÿrhum aüam mayor Ellerbinin sayÿsindÿ
min funtdan ÷ox pul yûümûøam. Cûdûr yarûølarûnda da bÿx­
tim gÿtirdi: arxada gedÿn at þndÿ gedÿn “Yubiley” adlû atû
þtöb yarûøda qalib gÿldi. Mÿn isÿ iyirmi funt uddum.
Puaro ÿmanÿt kitab÷asûnû ona qaytarûb dedi:
– Zÿnnimcÿ, sÿn mÿnÿ hÿqiqÿti sþylÿdin. ßgÿr sÿnin
sþzlÿrindÿ bir yalan tapsam, mÿndÿn incimÿ, ÿziz dost.
Èndisÿ gedÿ bilÿrsÿn.
Parker ÷ûxûb gedÿndÿn sonra Puaro paltosunu gþtöröb
geyindi.
– Hara gedirik? – deyÿ ondan soruødum.
– ßziz mösyþ Hammondun yanûna.
 A
– Parkerin sþzlÿrinÿ inanûrsûnûz?
– Onun sþzlÿri yalana oxøamûr. O, belÿ göman edir ki, K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

hÿdÿ-qorxunu Ekroyda gÿlirlÿr. Demÿk, missis Ferrarsûn
iøi haqda o he÷ nÿ bilmir.
– Onda... kim...
– Hÿ! Kim? Biz indi mösyþ Hammondun yanûna
gedirik! Bu sÿfÿr Parkerÿ bÿraÿt qazandûracaq, ya da ki...
– Hÿ?
Puaro özrxahlûq edib dedi:
– Bu gön yaman pis vÿrdiøÿ aludÿ olmuøam. Cöm­lÿ­
lÿ­rimi tamamlamûram. Gÿrÿk buna gþrÿ mani ÿfv edÿsiniz.
– Hÿ, o gön aüzûmdan tÿsadöfÿn sþz qa÷ûrtdûm. Özök
mÿsÿlÿsini deyirÿm.
– Nÿ özök?
– ×arhovuzdan tapdûüûnûz.
Puaro örÿkdÿn gölÿrÿk dedi: 535
– Hÿ! Elÿdir.
– Mÿnÿ acûüûnûz tutmayûb?
– Eybi yox, mÿnim ÿziz dostum. Mÿn bu barÿdÿ sizÿ
he÷ nÿ demÿmiødim, buna gþrÿ dÿ danûøûb-danûømamaq
þzönözdÿn asûlû idi. O maraqlanmûødû? Bacûnûz?
– Hÿ, – dedim. – Xÿbÿr bötön kÿndi baøûna gþtöröb.
Hÿr adam bu barÿdÿ þz fikrini sþylÿyir.
– Belÿ de! Bu tapmacanûn cavabû ÷ox asandûr, elÿ
deyilmi?
– Doürudan?
Puaro gölöb dedi:
– Aüûllû adam þz ayaüû ilÿ tÿlÿyÿ döømÿz. Hÿ, bu da
cÿnab Hammondun evi.
Vÿkil iø otaüûnda idi. Biz birbaø onun yanûna getdik.
O, ayaüa qalxûb bizi salamladû.
– Mösyþ, – Puaro dÿrhal mÿtlÿbÿ ke÷ib dedi, – sizdÿn
bir øey soruømaq istÿyirÿm. Siz Kinqs Peddokun mÿrhum
sahibÿsi missis Ferrarsûn maliyyÿ iølÿrinÿ baxûrdûnûz?
Vÿkil tÿÿccöblÿnsÿ dÿ, þzönö o yerÿ qoymayûb cavab
verdi:
– Bÿli.
– Onda ÿvvÿlcÿ doktor Øeppardûn hekayÿsinÿ qulaq
asûn. ßziz dost, bÿlkÿ, þtÿn cömÿ gönö, gecÿ cÿnab
Ekroydla sizin aranûzda olmuø sþhbÿti tÿkrar danûøasûnûz?
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Baø östÿ, – deyib ogecÿki ÿhvalatûn nÿqlinÿ baø­

ladûm.
Hammond mÿnÿ diqqÿtlÿ qulaq asûrdû.
Nÿhayÿt:
– Bura qÿdÿr, – dedim.
Vÿkil þz-þzö ilÿ danûøûrmûø kimi fikirli halda dedi:
– Hÿdÿ-qorxu.
Puaro ondan soruødu:
– Tÿÿccöblÿnirsiniz?
Vÿkil eynÿyini ÷ûxardûb øöøÿsini dÿsmalû ilÿ sildi.
– Xeyr, – dedi. – Buna bÿnzÿr øey aülûma gÿlirdi.
Puaro dedi:
– Artûq sualûmû sizÿ verÿ bilÿrÿm. Missis Ferrarsûn bu
iøÿ nÿ qÿdÿr xÿrclÿdiyini ancaq siz deyÿ bilÿrsiniz, mösyþ.
– Sizÿ bu barÿdÿ mÿlumat verÿ bilÿrÿm. Missis Ferrars
536 bir ildÿ bÿzi sÿhmlÿri satmûø, pulunu isÿ banka qoymamûødû.
Bu, mÿni tÿÿccöblÿndirmiødi, ÷önki evin gÿliri bþyök idi,
o, øÿxsi mÿsrÿfi ö÷ön hÿmin gÿlirdÿn istÿdiyi qÿdÿr gþtörÿ
bilÿrdi. Elÿ bunu da ona dedim, lakin missis mÿrhum
ÿrinin bÿzi qohumlarûna kþmÿk etdiyini sþylÿdi. Mÿn bir dÿ
onunla bu barÿdÿ danûømadûm. Fikirlÿødim ki, o, pullarû
Eøley Ferrarsdan uøaüa qalmûø qadûna verir. Demÿk, iø
missis Ferrarsûn þzönÿ aid imiø.
Puaro soruødu:
– Pulun mÿblÿüi nÿ qÿdÿr idi?
– Èyirmi min funt olardû.
– Èyirmi min funt! – deyÿ qûøqûrdûm. – Bir ildÿ!
Puaro dedi:
– Missis Ferrars ÷ox dþvlÿtli idi. Ona hÿdÿ-qorxu gÿlÿn
adam missis Ferrarsû adam þldörmÿkdÿ tÿqsirlÿndirirdi,
bu isÿ ciddi ittihamdûr.
Cÿnab Hammond:
– Sizÿ yenÿ kþmÿyim dÿyÿ bilÿr? – deyÿ soruødu.
Puaro ayaüa qalxaraq dedi:
– ×ox saü olun, mösyþ. ßzab verdiyimÿ gþrÿ özr istÿ­
yirÿm
– Buyurun.
Biz evdÿn ÷ûxanda mÿn Puaroya dedim:
– ßzab yox, “ÿziyyÿt verdiyimÿ gþrÿ özr istÿyirÿm”
demÿ­liydiniz.
 A
– Hÿ! – deyÿ Puaro qûøqûrdû. – Èngilis dilini mökÿmmÿl
þyrÿnÿ bilmirÿm. Demÿk, ÿziyyÿt demÿliyÿm, hÿ? K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– ßziyyÿt.
– Tÿøÿkkör edirÿm, ÿziz dostum. Deyÿsÿn, dÿqiq ifa­dÿ­
lÿr­dÿn xoøunuz gÿlir. Gÿlin ömumi dostumuz Parkeri unut­
ma­yaq. O, iyirmi min funt pulu ola-ola eøikaüasû iølÿ­yÿr­
di­mi? Yox. Doürudur, bu pulu o, baøqa ad-soyadla banka
qoya bilÿr, ancaq inanûram ki, Parker yalan danûømayûb.
ßgÿr o, ÿclafdûrsa, dardöøöncÿli ÿclafdûr. Onun bþyök
arzu­larû yoxdur. O ki qaldû Reymonda, ya da... ee... mayor
Blanta... bu, baøqa mÿsÿlÿ.
– Reymondu unudaq, ÷önki onun beø yöz funt borcu
olub.
– Bunu o þzö deyib.
– Hektor Blant...
– Sizÿ ÿziz Hektor Blantla ÿlaqÿdar bir mÿsÿlÿni a÷a­ 537
caüam. Mÿnim peøÿm insanlarû yoxlamaqdûr, mÿn onunla
baülû hÿr øeyi yoxladûm... Haqqûnda danûødûüûnûz vÿrÿsÿlik
payû iyirmi min funta bÿrabÿrdir. Bÿs buna nÿ deyirsiniz?
Þzömö itirdiyimdÿn bir an danûøa bilmÿdim. Nÿhayÿt:
– Qeyri-mömköndör, – dedim. – Bu cör adlû-sanlû bir
adam belÿ iø tutsun? Aülasûümazdûr.
Puaro ÷iyinlÿrini ÷ÿkib dedi:
– Nÿ demÿk olar? Hÿr halda, onun bþyök arzularû var.
Yenÿ dÿ inana bilmirÿm ki, missis Ferrarsa hÿdÿ-qorxu
gÿlÿn adam o olsun, ancaq bir øey dÿ var.
– Nÿ?
– Siz otaqdan ÷ûxandan sonra cÿnab Ekroyd mavi
rÿngli zÿrfi buxarûya atûb yandûra bilÿrdi, elÿ deyilmi?
– Ènanmûram, – astadan dedim, – ancaq... ola bilÿr.
Evimizÿ ÷atanda onu nahara dÿvÿt etdim. Etiraz etmÿdi.
Fikirlÿøirdim ki, Karolin mÿndÿn razû qalacaq, amma
qadûnlarû razû salmaq, sÿn demÿ, ÷ox ÷ÿtin imiø. Deyÿsÿn,
yediyimiz i÷alat, soüan vÿ kotlet idi. Ö÷ nÿfÿrÿ iki kotlet –
biabûr÷ûlûqdûr.
Bizim Karolin utananlardan deyildi. O, Puaroya usta­
lûqla yalan danûøûb dedi ki, o, Ceymsin gölmÿyinÿ bax­
ma­ya­raq, pÿhriz saxlamaüû xoølayûr. Sonra qoz i÷indÿn
hazûr­lan­mûø kotleti (bunu sizÿ deyim ki, Karolin he÷ vaxt
belÿ kotlet yemÿyib), qûzardûlmûø ÷þrÿklÿ pendiri tÿriflÿyib
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

lÿzzÿtindÿn danûødû, ÿt xþrÿklÿrinin ziyanûnû qeyd etmÿyi dÿ

unutmadû.
Biz buxarûnûn qarøûsûnda oturub siqaret ÷ÿkÿndÿ Karo­
li­nin ÿlinÿ försÿt döødö. Suallarûnû dalbadal Puaronun
östö­nÿ yaüdûrmaüa baøladû.
– Ralf hÿlÿ tapûlmayûb? – deyÿ soruødu.
– Onu harada tapmalûyam, madmazel?
– Dedim, bÿlkÿ, Kren÷esterdÿ tapasûnûz.
Puaro diksindi.
– Kren÷esterdÿ? Niyÿ mÿhz Kren÷esterdÿ? – deyÿ
soruødu.
Mÿn Puaronu baøa salmaüa ÷alûødûm.
– Dönÿn detektiv iø÷ilÿrimizdÿn biri sizi Kren÷esterdÿn
gÿlÿn maøûnda gþröb, – dedim.
Puaro ÿvvÿlki halûnû alûb örÿkdÿn göldö:
538 – Demÿk, diø hÿkiminin yanûndan gÿlÿndÿ gþröblÿr.
Diøim yaman aürûyûr. Vaxtûnda östönÿ döømÿk lazûmdûr,
yox­sa gec olar. Onun yanûna bir dÿ getmÿli olacaüam.
Diøimi ÷ÿkmÿk istÿyir. Mÿn razû olmuram. Onun þz möalicÿ
ösulu var, buna gþrÿ dÿ tÿkid edir ki, diøimi ÷ÿksin. Yazûq
diøim. Bir dÿ aürûmayacaq.
Karolin istÿdiyi mÿlumatû ala bilmÿdi.
Biz Ralf Paton haqda danûødûq.
– O, iradÿsiz adamdûr, – dedim, – ancaq ziyankar deyil.
Puaro dedi:
– Baxûr, o, nÿdÿ iradÿsizlik gþstÿrir.
Karolin:
– Doürudur, – dedi. – Elÿ Ceymsi gþtörÿk. O da iradÿ­
sizdir. ßgÿr mÿn olmasaydûm, kim bilir, onun baøûna nÿ
gÿlÿrdi?
– Mÿnim ÿzizim Karolin, – hirslÿ dedim, – misallarûnû
konkret øÿxslÿrÿ aid etmÿsÿn, dura bilmÿzsÿn?
Karolin halûnû pozmayûb dedi:
– Èradÿsizsÿn, Ceyms. Mÿn sÿndÿn sÿkkiz yaø bþyö­
yÿm... O! Cÿnab Puaro, sizÿ bunu deyÿ bilÿrÿm...
Puaro ona tÿzim edib dedi:
– Mÿn buna he÷ inana bilmirÿm, madmazel.
– Bÿli. Mÿn Ceymsdÿn sÿkkiz yaø bþyöyÿm. Hÿmiøÿ
dÿ onun qayüûsûnû ÷ÿkmiøÿm. Mÿn onun yanûnda olmasay­
dûm, Allah bilir, nÿlÿr edÿrdi.
 A
– Qÿøÿng bir qûzla evlÿnÿrdim, – deyÿ tavana baxûb
aüzûmdan töstö burumlarû buraxmaüa baøladûm. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Qÿøÿng bir qûzla! – deyÿ Karolin donquldandû. – Bu
qÿøÿng qûzlardan biri...
– Hÿ? – deyÿ soruødum.
– Bu yaxûnlûqda yaøayanû yadûma döøör.
Karolin qÿflÿtÿn Puaroya sarû ÷evrilib dedi:
– Ceyms deyir ki, siz qatili ev adamlarûnûn i÷indÿ axta­
rûr­sûnûz. ßgÿr bu doürudursa, siz sÿhv edirsiniz.
Puaro dedi:
– Mÿnÿ sÿhv etmÿk olmaz, ÷önki bu, mÿnim... necÿ
deyirsiniz?... ×þrÿk aüacûmdûr.
Karolin sþzönÿ davam etdi:
– Mÿn ÿldÿ olan faktlarû bilirÿm, buna gþrÿ dÿ deyirÿm:
bu iøi ancaq iki nÿfÿr gþrÿ bilÿr; daha doürusu, buna iki
nÿfÿrin imkanû ÷atar: Ralf Patonun vÿ Flora Ekroydun. 539
– Mÿnim ÿzizim Karolin...
– Mane olma, Ceyms. Mÿn nÿ dediyimi bilirÿm. Parker
ona qapûnûn aüzûnda rast gÿlib, elÿ deyilmi? Onun ÿmisi
ilÿ sþhbÿt etdiyini gþrmÿyib. Demÿk, qûz o vaxta qÿdÿr
ÿmisini þldörÿ dÿ bilÿrdi.
– Karolin!..
– Demirÿm ki, þldöröb, Ceyms. Deyirÿm ki, þldörÿ
bilÿrdi. Doürudur, Flora da o biri qûzlar kimidir: þzönö ÷ox­
bil­miø gþstÿrir, gþzÿlliyinin qÿdrini bilmir, ancaq inan­mû­
ram ki, o, adam þldörsön. Nÿ etmÿk olar? Cÿnab Rey­
mon­dun, mayor Blantûn vÿ missis Ekroydun, hÿtta bu
qadû­nûn – Rasselin dÿlillÿri var. Belÿliklÿ, kim qalûr? Ralf vÿ
Flora! Ralfûn isÿ qatil olmasûna he÷ vaxt inanmaram, ÷önki
bu oülanû uøaqlûqdan tanûyûram.
– Gÿlin, bir nÿfÿr gþtörÿk. Adi bir adam. Elÿ adam
ki, o, cinayÿt haqqûnda he÷ vaxt döøönmÿyib, lakin onun
qÿlbinin dÿrinliklÿrindÿ vara, dþvlÿtÿ qarøû hÿrislik, acgþzlök
var. Bu acgþzlök he÷ vaxt özÿ ÷ûxmaya da bilÿr. O, son
mÿnzilinÿ hþrmÿtli vÿtÿndaø tÿki getmiø olar. Èndi belÿ bir
sÿhnÿ tÿsÿvvör edin. Bu adam elÿ bir hadisÿ ilÿ qarøûlaøûb
ki, onun sþzöndÿn bir insanûn hÿyatû asûlûdûr. ßvvÿlcÿ,
namuslu vÿtÿndaø kimi hÿr øeyi a÷ûb sþylÿmÿk istÿyir, lakin
qÿlbindÿki “hÿrislik” bu zaman özÿ ÷ûxûr. O, bu iødÿn ÷oxlu
pul qazana bilÿr. ×oxlu pul... Þzö dÿ asan yolla, ancaq
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

susmaq tÿlÿb olunur. Bu, iøin baølanüûcûdûr. Sonra onun

pula hÿrisliyi artûr. ×oxlu pul istÿyir. Arzulayûr. ßlinÿ döømöø
imkandan istifadÿ etmÿk istÿyir. Acgþzlöyönön hÿdd-
hödudu olmur. Kiøilÿrÿ istÿnilÿn qÿdÿr tÿzyiq gþstÿrmÿk
olar, amma qadûnlarla ehtiyatlû olmaq lazûmdûr. Qadûnlarda
hÿqiqÿti sþylÿmÿk kimi tÿbii arzu vardûr. Arvadûna xÿyanÿt
etmiø nÿ qÿdÿr ÿr þz sirrini a÷mayûb qÿbirÿ getmiødir!
ßrlÿrinÿ xÿyanÿt etmiø nÿ qÿdÿr qadûn isÿ bunu ÿrinin
özönÿ deyib hÿyatûnû korlamûødûr. Hÿmin qadûnlarû divara
qûsnayûblar vÿ onlar tÿhlökÿni bir anlûüa (sonra buna
peøman olsalar da) unudub hÿr øeyi danûøûblar. Bununla
da þzlÿrini qÿhrÿman hesab ediblÿr. Bu hadisÿ dÿ belÿ
olub. Qadûna ÷ox tÿzyiq gþstÿriblÿr. Mÿsÿlÿ isÿ bununla
bitmir. Elÿ øÿrait yaranûr ki, haqqûnda danûødûüûmûz adamûn
biabûr olmasû gþzlÿnilir. Bu adam isÿ artûq ÿvvÿlki adam
540 deyil. O, mÿnÿn kor olub. Aülûnû itirib. Oyunu uduzduüuna
baxmayaraq, hÿlÿ dÿ möbarizÿ aparûr. Mÿhz bu zaman
xÿn­cÿr iøÿ döøör.
O susdu. Onun sþzlÿrinin bizdÿ, xösusilÿ mÿndÿ
yarat­dûüû ÿhvali-ruhiyyÿni ifadÿ etmÿk ö÷ön mönasib sþz
tap­mûram.
Puaro hÿlim sÿslÿ sþzönÿ ÿlavÿ edib dedi:
– Belÿliklÿ, tÿhlökÿ sovuøur. O, yenÿ hÿmin adamdûr:
nÿzakÿtli, mehriban. ßgÿr lazûm gÿlsÿ, xÿncÿr bir dÿ iøÿ
döøÿcÿk.
Karolin dedi:
– Siz Ralf Patonu nÿzÿrdÿ tutursunuz? Unutmayûn ki,
bir adamû gþrmÿdÿn onu adam þldörmÿkdÿ tÿqsirlÿndir­
mÿk dözgön iø deyil.
Telefon zÿng ÷aldû. Mÿn dÿhlizÿ gedib dÿstÿyi gþtör­
döm.
– Hÿ? Bÿli. Danûøan doktor Øepparddûr.
Telefondakû sþhbÿtim qûsa oldu. Dÿstÿyi asûb qonaq
otaüûna qayûtdûm.
– Puaro! – dedim. – Liverpulda bir nÿfÿri hÿbs ediblÿr;
×arlz Kent adlû birisini. Deyirlÿr ki, hÿmin gecÿ Fenliyÿ
gÿlÿn adamdûr. Èndi istÿyirlÿr ki, Liverpula gedib hÿmin
adama baxûm, bÿlkÿ, onu tanûya bildim.
 A
XVIII ôÿñèë
K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

×ARLZ KENT

Puaro, mÿn vÿ inspektor Raqlan yarûm saatdan sonra

elektrik qatarû ilÿ Liverpula gedirdik. Ènspektor hÿyÿcanlû
gþrönördö.
O dedi:
– Biz indi cinayÿtin hÿdÿ-qorxuya aid hissÿsini aydûn­
laø­dûrmaq ö÷ön Liverpula gedirik. Telefonda mÿnÿ dedi­lÿr
ki, bu oülan yaman kobud tipdir. Þzö dÿ narkotik mad­dÿ­
lÿrdÿn istifadÿ edir. Biz onu asanlûqla danûødûrûb hÿqiqÿti
þyrÿnÿcÿyik. Hÿtta o, cÿnab Ekroydun qatili dÿ ola bilÿr.
ßgÿr bu belÿdirsÿ, niyÿ gÿnc Paton qa÷ûb bizdÿn gizlÿnir?
×ox dolaøûq iødir. Mösyþ Puaro, barmaq izlÿri haqqûnda 541
sþylÿdiyiniz fikir döz ÷ûxdû. Bunlar cÿnab Ekroydun barmaq
izlÿri idi. Belÿ bir fikir ÿvvÿl mÿnim dÿ aülûma gÿlmiødi.
Mÿn gölmÿk istÿdim, ancaq þzömö saxladûm. Ènspek­
tor Raqlan özönö ÿks tÿrÿfÿ ÷evirdi.
Puaro:
– Bu adamû hÿbs ediblÿr? – deyÿ soruødu.
– Xeyr, þzönö øöbhÿli apardûüûna gþrÿ tutub saxlayûblar.
– Þzö haqqûnda bir øey danûøûb?
– Xeyr. ×ox ehtiyatlû quødur. Onunku ancaq sþyöø
sþy­mÿkdir.
Liverpulda Puaronu sevinclÿ qarøûladûlar. Puaronun
kþmÿyi ilÿ bir cinayÿtin östönö a÷mûø baø polis zabiti Heyz
onu tÿriflÿmÿkdÿn yorulmurdu.
– Mösyþ Puaro buradadûr, demÿk, hÿr øey qaydasûna
döøÿcÿk, – o, øÿn sÿslÿ dedi, – bÿs siz tÿqaödÿ ÷ûxma­yûb­
sûnûz, mösyþ?
– Tÿqaöddÿ idim, ÿzizim Heyz, ancaq bunun nÿ fay­
dasû? Gönlÿr bir-birinÿ oxøayûrdû. Adam darûxûrdû.
– Siz haqlûsûnûz. Bu, sÿhv etmirÿmsÿ, doktor Øep­pard­
dûr. Hÿ, doktor, tanûya bilÿcÿksiniz?
– Bir sþz deyÿ bilmÿrÿm.
– Necÿ oldu ki, tutdunuz? – deyÿ Puaro soruødu.
– Bu iøÿ ÷oxlu polis iø÷isi cÿlb olunmuødu, odur ki onu
asanlûqla tapdûq. Amerika lÿhcÿsindÿ danûøûr. Hÿmin gecÿ
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Kinqs Ebbot kÿndindÿ olduüunu boynuna alûr. Vÿssalam.

Daha he÷ nÿ demir.
– Mÿn onu gþrÿ bilÿrÿm? – deyÿ Puaro soruødu.
Baø polis zabiti bir gþzönö yumub dedi:
– ßla olardû, ser. Ömumiyyÿtlÿ, sizin bötön gþstÿriø­lÿ­
ri­nizi hÿvÿslÿ yerinÿ yetirÿcÿyik. Ènspektor Cepp Skotlÿnd
Yarddan zÿng vurub sizi soruøurdu. Sizin dÿ bu iølÿ mÿøüul
olmaüûnûz onun qulaüûna ÷atûb. Kapitan Patonun harada
gizlÿndiyini mÿnÿ deyÿ bilÿrsinizmi, ser?
– Èndiki vÿziyyÿtdÿ bu, aüûllû gediø olmazdû, – Puaro
dedi.
Mÿn dodaqlarûmû bir-birinÿ sûxdûm ki, gölmÿyim, ÷önki
al÷aqboy detektiv ona verilmiø sualdan mÿharÿtlÿ yayûndû.
Biz xeyli sþhbÿt edÿndÿn sonra dustaüû gþrmÿyÿ
get­dik. Dustaq gÿnc oülan idi. 22-23 yaøû ancaq olardû.
542 Hön­dör vÿ arûq idi, ÿllÿri ÿsirdi. O, vaxtilÿ saülam bÿdÿnli,
göclö-qövvÿtli gÿnc olsa da, indi ÿldÿn döømöø qocaya
bÿnzÿyirdi. Mavi gþzlÿri dik adamûn gþzönÿ baxmaqdan
yayûnûrdû. Sa÷larû qara idi. O vaxt demiødim ki, namÿlum
adam mÿnÿ tanûø gÿlmiødi. ßgÿr bu, hÿmin adamdûrsa,
mÿn þmrömdÿ belÿ adam gþrmÿmiøÿm.
Baø zabit dedi:
– Hÿ, Kent, ayaüa qalx. Gþr nÿ qÿdÿr adam sÿni gþr­
mÿyÿ gÿlib? Onlardan birini sÿn tanûyûrsan.
Kent qaøqabaüûnû tþköb bizÿ baxdû, lakin dinmÿdi.
Sonra nÿzÿrlÿrini mÿnim özömÿ dikdi.
Baø zabit mÿndÿn soruødu:
– Hÿ, ser? Sþzönöz nÿdir?
– Boyu oxøayûr, – dedim.
Kent þzöndÿn ÷ûxûb qûøqûrdû:
– Bu nÿdir? Mÿn nÿ etmiøÿm? Deyin gþrÿk dÿ! Axû
mÿn nÿ etmiøÿm?
Mÿn baøûmû tÿrpÿdib dedim:
– Sÿsindÿn tanûdûm. Odur.
– Sÿsimdÿn tanûdûn? Sÿsimi harada eøidibsÿn?
– Siz þtÿn cömÿ gönö mÿndÿn Fenliyÿ gedÿn yolu
soruømuødunuz.
– Mÿn?
Ènspektor soruødu:
– Demÿk, boynunuza almûrsûnûz?
 A
– ßvvÿlcÿ deyin gþröm, mÿni nÿdÿ ittiham etmÿk istÿ­
yirsiniz? K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Puaro sþhbÿtÿ qoøulub ondan soruødu:
– Bÿyÿm siz qÿzet oxumursunuz?
Dustaq gþzlÿrini qûyûb dedi:
– Èndi hÿr øeyi baøa döøörÿm. O gön eøitdim ki, Fenli
Parkda qoca cÿnabûn axûrûna ÷ûxûblar. Demÿk, bunu mÿnim
ayaüûma yazmaq istÿyirsiniz?
Puaro sakit sÿslÿ dedi:
– Siz o gecÿ Fenli Parkda olubsunuz.
– Nÿdÿn bilirsiniz, cÿnab?
– Bundan, – deyÿ Puaro cibindÿn nÿsÿ ÷ûxarûb ÿlini
irÿli uzatdû. Bu, Puaronun ki÷ik daxmada tapdûüû qaz lÿlÿyi
idi. Dustaüûn sifÿti dÿyiødi. O, ÿlini tez qabaüa uzatdû.
Puaro:
– Yox, mÿnim dostum. Bunun i÷i boødur, – dedi. – Mÿn 543
bunu Fenli Parkdakû baü÷adan tapmûøam.
×arlz Kent tÿÿccöblÿ ona baxdû.
– Deyÿsÿn, sÿn ÷ox bilirsÿn, þrdÿkbaø, – dedi. – Onda
bunu da bilÿrsÿn: qÿzetlÿr yazûrlar ki, qocanûn iøini saat
ona on beø dÿqiqÿ qalmûødan saat onadÿk olan möddÿtdÿ
bitiriblÿr, elÿ deyilmi?
Puaro onun sþzönö tÿsdiq etdi:
– Elÿdir.
– Bunu tÿsdiq edirsiniz?
Puaro inspektor Raqlanû gþstÿrib dedi:
– Bu cÿnab sizÿ bir øey deyÿr.
Ènspektor ÿvvÿlcÿ baø zabit Heyzÿ, sonra isÿ Puaroya
baxûb dedi:
– Bÿli. Cÿnab Ekroydu saat ona on beø dÿqiqÿ qal­
mûødan saat onadÿk olan möddÿtdÿ þldöröblÿr.
Kent dedi:
– Onda mÿni dÿrhal buraxmalûsûnûz, ÷önki mÿn ona
iyirmi beø dÿqiqÿ iølÿmiø Fenli Parkdan ÷ûxûb getmiøÿm.
ßgÿr inanmûrsûnûzsa, barda iølÿyÿnlÿrdÿn soruøa bilÿr­
siniz. Saat ona on beø dÿqiqÿ qalmûø mÿn barda
olmuøam.
Ènspektor Raqlan cib kitab÷asûnû ÷ûxardûb nÿsÿ yazdû.
Kent:
– Èndi nÿ deyirsiniz? – deyÿ soruødu.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Ènspektor dedi:
– Bunu þyrÿnÿrik. ßgÿr sþzönöz söbut olunsa, bizdÿn
razû qalacaqsûnûz. Bÿs Fenli Parkda nÿ iøiniz var idi?
– Bir nÿfÿrlÿ gþröøördöm.
– Bu adam kimdir?
– Sizÿ dÿxli yoxdur.
Baø zabit ona xÿbÿrdarlûq etdi:
– Bir az nÿzakÿtli olun.
– Cÿhÿnnÿm olsun nÿzakÿt. Nÿ ö÷ön ora getmiøÿm?
Bunu þzöm bilÿrÿm. Sizin iøiniz deyil. Qoca cÿnab þldö­rö­
lÿn zaman Fenli Parkda deyildim. Bunu bildiniz, kifayÿtdir.
Puaro dedi:
– Sÿhv etmirÿmsÿ, sizin tam adûnûz ×arlz Kentdir.
Zÿhmÿt olmasa, deyin: harada anadan olubsunuz?
Dustaq ona baxdû, diølÿrini aüardaraq hûrûldadû:
544 – Qarûøûüûm yoxdur. Xalis ingilisÿm, – dedi.
Puaro:
– Buna mÿnim he÷ øöbhÿm yoxdur. Þzö dÿ Kent
øÿhÿrindÿ anadan olubsunuz.
Dustaq ona baxdû:
– Soyadûmû nÿzÿrdÿ tutursunuz? Kobud sÿhvÿ yol
verirsÿn. Soyadû Kent olanlarûn hamûsû hÿmin øÿhÿrdÿ
anadan olmayûb ki?
Puaro ÷ox mÿnalû tÿrzdÿ dedi:
– O baxûr øÿraitÿ. Baøa döøörsÿn? Øÿraitÿ baxûr.
Puaro bu sþzlÿri elÿ tÿlÿfföz etdi ki, biz tÿÿccöblÿ ona
baxdûq. ×arlz Kentin yanaqlarû qûzardû. Mÿnÿ elÿ gÿldi ki,
o, Puaronun östönÿ atûlûb onu vurmaq istÿyir, amma dus­
taq oturduüu yerdÿn tÿrpÿnmÿdi. Tÿkcÿ ÷ox qÿribÿ tÿrzdÿ
gölöb arxasûnû bizÿ ÷evirdi.
Puaro razûlûqla baøûnû bulayûb otaqdan ÷ûxdû. Biz dÿ ona
qoøulduq.
Raqlan dedi:
– Mÿnÿ elÿ gÿlir ki, o, yalan danûømûr. Tÿkcÿ nÿ ö÷ön
Fenliyÿ gÿldiyini demir. Eybi yoxdur, sonra deyÿr. Belÿliklÿ,
cÿnab Ekroyda hÿdÿ-qorxu gÿlÿn adamû tutmuøuq. Tez­
liklÿ qatili dÿ taparûq. Onu hÿbs edÿn zaman cibindÿ on
funt var imiø. Belÿ bir adama on funt ÷ox bþyök puldur.
Gþrönör, cÿnab Ekroyd qûrx funtu ona verib. Heyif ki, pulla­
rûn rÿqÿmlÿri bir-birinÿ uyüun gÿlmir, ancaq o gþtördöyö
 A
pullarû dÿyiødirÿ dÿ bilÿrdi. Qalan hissÿsini isÿ haradasa
xÿrclÿyib. Hÿ, bÿs onun Kentdÿ anadan olmasûnûn iøÿ nÿ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

dÿxli var?
Puaro mehribanlûqla dedi:
– Elÿ bir øey deyil. Tÿkcÿ mÿnim ki÷ik bir fikrim var vÿ
bu ki÷ik fikirlÿr mÿni bötön alÿmdÿ mÿøhurlaødûrûb.
Raqlan bir øey baøa döømÿdi, karûxûb qaldû. Heyz bu
zaman øaqqanaq ÷ÿkib göldö vÿ dedi:
– Ènspektor Cepp bizÿ bu barÿdÿ danûøûb: mösyþ
Puaro vÿ onun ki÷icik fikirlÿri! O deyir ki, bu fikirlÿrdÿ
hÿmiøÿ nÿsÿ olur.
Puaro tÿbÿssömlÿ:
– Mÿnÿ sataøûrsûnûz, amma mÿn incimirÿm. Qocalar
hÿmiøÿ axûrûncû gölörlÿr, aüûllû gÿnclÿr isÿ he÷ vaxt qocalarûn
yanûnda gölmörlÿr, – dedi.
O, baøûnû bulayaraq kö÷ÿyÿ ÷ûxdû. 545
Hÿr ikimiz mehmanxanada nahar etdik. Èndi baøa
döøö­rÿm ki, o vaxt Puaroya hÿr øey aydûn idi. Hÿqiqÿti
bilirdi.
Mÿnÿ elÿ gÿlirdi ki, mÿnim baøa döømÿdiyim øeylÿr
onun ö÷ön dÿ qaranlûqdûr; mÿsÿlÿn, ×arlz Kentin Fenlidÿ
nÿ etmÿsi ilÿ ÿlaqÿdar mÿsÿlÿ. Mÿn bu barÿdÿ ÷ox döøön­
möøÿm, ancaq cavab tapmamûøam. Odur ki eyni sualû
Puaroya verdim. O dedi:
– ßziz dost, mÿn bunu bilirÿm.
– Bilirsiniz?
– Bÿli. ßgÿr desÿm ki, onun Fenliyÿ gÿlmÿsinÿ
sÿbÿb Kent øÿhÿrindÿ anadan olmasûdûr, he÷ nÿ baøa
döømÿyÿcÿksiniz.
Mÿn ona baxûb dedim:
– He÷ nÿ baøa döømÿdim.
Puaro tÿÿssöflÿ baøûnû bulayûb dedi:
– Heyif, ancaq eybi yoxdur. Mÿnim ki÷ik bir fikrim var.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

XIX ôÿñèë
FLORA EKROYD

Sÿhÿrisi gön xÿstÿlÿrimin yanûna dÿyib qayûdûrdûm ki, ins­

pek­tor Raqlanû gþrdöm. O, mÿnÿ ÿl elÿdi, mÿn maøûnû sax­
la­malû oldum. Ènspektor maøûna yaxûnlaøûb mÿni salamladû.
– Sabahûnûz xeyir, doktor Øeppard. Dönÿnki fakt döz ÷ûxdû.
– ×arlz Kentin dediyi?
– Bÿli. Barda iølÿyÿn Solli Cons adlû bir qûz onu tanû­yûb
sþzönö tÿsdiqlÿdi. Dedi ki, o, bara gÿlÿndÿ saat ona on beø
dÿqiqÿ qalmûødû. Hÿmin bar Fenlidÿn bir mil uzaqlûqda­
dûr. Qûzûn dediyinÿ gþrÿ, onun cibi pulla doluymuø. Bu hal
qûzû tÿÿccöblÿndirmiødi, ÷önki zahiri gþrkÿmiylÿ – ayaüûn­
546 dakû cûrûq ayaqqabû, yþndÿmsiz, töklö sifÿti vÿ s. cibindÿki
pul bir-birinÿ uyüun gÿlmirdi. Nÿhayÿt, qûrx funtun kimdÿ
oldu­üunu bildik.
– O, Fenliyÿ nÿ ö÷ön gÿldiyini demÿyib?
– Sÿhÿr Heyzÿ zÿng vurmuødum. Bir xÿbÿr yoxdur.
– Erköl Puaro hÿmin adamûn Fenliyÿ nÿ ö÷ön gÿldi­
yini bilir.
Ènspektor:
– Doürudan? – deyib qûøqûrdû.
– Bÿli, – dedim. – Deyir ki, onun Fenliyÿ gÿlmÿsinÿ
sÿbÿb Kent øÿhÿrindÿ anadan olmasûdûr.
Ènspektor duruxdu, bir-iki dÿqiqÿ köt nÿzÿrlÿ mÿni
sözdö. Sonra ÿli ilÿ alnûnû dþyÿclÿyib dedi:
– Yazûq qoca. Gþrönör, aülûnû itirib. Bu, mÿnim örÿyi­
mÿ dammûødû, buna gþrÿ dÿ tÿqaödÿ ÷ûxûb. Èrsi xÿstÿlikdir.
Axû onun qardaøû oülu “havalûdûr”.
– Puaronun? – deyÿ tÿÿccöblÿ soruødum.
– Bÿli. Bÿyÿm xÿbÿriniz yoxdur? Þzö dÿ sakit dÿli­lÿr­
dÿn­dir. Yazûq oülan.
– Bunu sizÿ kim deyib?
Ènspektor Raqlan gölömsöndö:
– Bacûnûz miss Øeppard.
Karolinÿ daha sþzöm yoxdur. O, bir adam haqqûnda
zÿngin mÿlumat toplamasa, durub dincÿlmÿz. Nÿ qÿdÿr
ona demiøÿm ki, xÿbÿr÷ilik etmÿ, xeyri yoxdur.
 A
Maøûnûn qapûsûnû a÷ûb dedim:
– ßylÿøin, inspektor. Gÿlin birlikdÿ gedib bel÷ikalû dos­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

tumuzu son xÿbÿrlÿ tanûø edÿk.
– Etiraz etmirÿm. O, dÿli olsa da, barmaq izlÿri ilÿ ÿla­
qÿ­dar mÿsÿlÿdÿ yanûlmadû. Bu, Kent barÿdÿ olan fikri dÿ
÷ox qÿribÿdir, ancaq nÿ bilmÿk olar, bÿlkÿ, bizÿ xeyri dÿydi.
Puaro bizi, hÿmiøÿ olduüu kimi, gölÿrözlÿ qarøûladû. Biz
ona lazûm olan mÿlumatû verÿndÿn sonra inspektor dedi:
– Hÿm barda i÷ki i÷ib, hÿm dÿ ondan bir mil uzaqlûüûnda
yerlÿøÿn evdÿ cinayÿt etmÿk qeyri-mömköndör.
– Onu hÿbsdÿn azad edÿcÿksiniz?
– Mÿcburuq. Ona qarøû bir dÿlilimiz yoxdur.
Ènspektor kibrit ÷þpönö hirslÿ buxarûya tÿrÿf atdû.
Puaro isÿ hÿmin kibrit ÷þpönö gþtöröb kölqabûya qoydu.
Onun hÿrÿkÿti ani oldu. Bu hÿrÿkÿti icra edÿndÿ baøqa
øey haqda fikirlÿøirdi. 547
Nÿhayÿt, o dedi:
– Mÿn sizin yerinizdÿ olsam, ×arlz Kent adlû øÿxsi
hÿbs­dÿn azad etmÿzdim.
Raqlan ona baxûb soruødu:
– Bununla nÿ demÿk istÿyirsiniz?
– Demÿk istÿyirÿm ki, mÿn onu hÿbsdÿn azad etmÿz­dim.
– Deyirsiniz ki, onun cinayÿtlÿ bir ÿlaqÿsi var?
– Mÿn bunu demirÿm... ancaq ÿmin dÿ deyilÿm ki...
– Mÿn axû sizÿ dedim ki...
Puaro ÿlini yuxarû qaldûrûb etiraz etdi:
– Mÿn nÿ karam, nÿ dÿ axmaq. Sizin dÿ sþzönözö eøit­
miøÿm. Èntÿhasû, bizim hÿr birimiz bu iøÿ þzö bildiyi kimi
yanaøûr.
Ènspektor dedi:
– Sizi baøa döøÿ bilmirÿm. Cÿnab Ekroydun saat ona on
beø dÿqiqÿ qalmûø saü-salamat olduüuna etiraz etmir­siniz ki?
Puaro inspektora baxdû, sonra baøûnû bulayûb göldö:
– Söbutu olmayan øeyÿ hÿmiøÿ etiraz etmiøÿm!
– Söbut var. Bu da miss Ekroydun sþzlÿridir.
– Deyir ki, yatmamûødan ÿvvÿl ÿmisi ilÿ gþröømÿyÿ
gedib? Qûz nÿ qÿdÿr fösunkar, nÿ qÿdÿr qÿøÿng olsa da,
mÿn bÿzÿn bu cör qûzlarûn sþzönÿ inanmûram.
– Cÿhÿnnÿm olsun gþzÿllik, axû Parker dÿ onu qapûdan
÷ûxarkÿn gþrmöødör.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Puaro tez dedi:

– Xeyr. Parker onu qapûdan ÷ûxarkÿn gþrmÿyib. Dönÿn
bu mÿqsÿdlÿ bir tÿcröbÿ ke÷irtdim... Yadûnûzdadûr, doktor?
Parker onu qapûnûn aüzûnda, ÿli ilÿ dÿstÿyi tutarkÿn gþr­
möødör.
– Bÿs o... harada idi?
– Pillÿkÿnin östöndÿ.
– Pillÿkÿnin östöndÿ?
– Bÿli.
– Axû bu, cÿnab Ekroydun yataq otaüûna qalxan pillÿ­
kÿndir.
– Elÿdir.
Ènspektor gþzlÿrini Puarodan ÷ÿkmirdi. O dedi:
– O, ÿmisinin yataq otaüûnda olub? Niyÿ? Bir dÿ bunu
gizlÿtmÿyin nÿ mÿnasû var?
548 – Èstÿmirdi ki, ondan yataq otaüûnda olmasûnûn
sÿbÿbini soruøsunlar.
– Sizcÿ, pulu... qûrx funtu o gþtöröb?
Puaro dedi:
– Mÿn sizin diqqÿtinizi bir fakta cÿlb etmÿk istÿyirÿm.
Cÿnab Ekroyd pul mÿsÿlÿsindÿ qÿribÿ vÿrdiølÿrÿ malik
adam idi, ana-balanûn isÿ mötÿmadi olaraq möÿyyÿn miq­
dar­da pula ehtiyaclarû olurdu. Onlar bu evdÿ qayüûsûz vÿ
øad-xör­rÿm yaøa­mûrdûlar. Ola bilsin ki, qûza pul lazûm olub,
o da yataq ota­üûn­dakû pulun bir hissÿsini gþtörÿrÿk aøaüû
enib. Pil­lÿ­kÿ­nin yarûsûna ÷atanda zaldan cingilti sÿsi gÿlir.
Baøa döøör ki, gÿlÿn Parkerdir. Parker isÿ onu pillÿkÿnin
östön­dÿ gþrsÿ, bunu yadûnda saxlayacaq vÿ pulun itmÿsi
haq­qûn­da xÿbÿr yayûlan kimi Floranû pillÿkÿnin östöndÿ
gþr­dö­yönö sþylÿyÿcÿk. Buna gþrÿ dÿ o, cÿnab Ekroydun
iø otaüûnûn qapûsûna tÿrÿf qa÷ûb ÿlini qapûnûn dÿstÿyinÿ
qoyur. Guya, ÿmisinin yanûndan gÿlir vÿ aülûna gÿlÿn ilk
øeyi – Rocer Ekroydun axøam verdiyi sÿrÿncamû tÿkrar
edib þz yataüûna qalxûr.
Ènspektor dedi:
– Bÿs sonra niyÿ hÿr øeyi danûømadû? Axû bötön iø
bundan asûlûdûr!
Puaro dedi:
– Sonra madmazel Flora ö÷ön hÿqiqÿti sþylÿmÿk ÷ÿtin
oldu. Qÿtl baø verÿn gecÿ ona deyiblÿr ki, evdÿ oüurluq
 A
olduüundan polis hamûnû dindirir. Tÿbii ki, Flora qorxur
vÿ yalan danûømalû olur. ßmisinin þldöröldöyönö eøidÿndÿ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

isÿ ÿsÿblÿri tab gÿtirmir vÿ huøunu itirir. Yadûnûzda saxlayûn,
mösyþ, indiki qûzlar he÷ bir sÿbÿb olmadan huøunu itirib
yerÿ yûxûlmûrlar. Bu belÿ! Demÿk, onun iki yolu qalûr: ya
uydur­duüu ÿhvalatû sþylÿmÿli, ya da hÿr øeyi boynuna
almalûdûr. ßlbÿttÿ, bu cör gÿnc, yaraøûqlû qûz ö÷ön oüurluq
etdiyini etiraf etmÿk ÷ÿtindir.
Raqlan yumruüunu stola ÷ûrpûb dedi:
– Ènanmûram. Bu... ola bilmÿz. Necÿ oldu ki, bu, sizin
aülûnûza gÿldi?
Puaro dedi:
– Mÿn madmazel Floranûn bizdÿn nÿsÿ gizlÿtdiyini
duy­muødum. Bunu þyrÿnmÿk ö÷ön ki÷ik bir tÿcröbÿ ke÷i­
rib doktor Øepparddan mÿnÿ yoldaølûq etmÿsini xahiø
etdim. 549
– Siz mÿnÿ demiødiniz ki, Parkeri yoxlamaq istÿyirsiniz,
– dedim.
Puaro özrxahlûq etdi:
– Onda bir sþz demÿliydim, yalan danûødûüûma gþrÿ
baüûølayûn.
Ènspektor ayaüa qalxûb dedi:
– Hþkmÿn gÿnc xanûmû gþrmÿk lazûmdûr. Mösyþ Puaro,
siz dÿ Fenliyÿ gedirsinizmi? Biz miss Ekroydu hÿbs etmÿliyik.
– ßlbÿttÿ. Doktor Øeppard da maøûnû ilÿ bizi ora aparar.
Biz maøûna oturub Fenli Parka doüru istiqamÿt aldûq.
Fenlidÿ bizÿ dedilÿr ki, miss Ekroyd bilyard otaüûndadûr.
Onu elÿ orada da tapdûq. Mayor Blantla pÿncÿrÿnin yanûn­
da oturmuødu.
Ènspektor onlarû salamlayûb dedi:
– Sabahûnûz xeyir! Miss Ekroyd, sizinlÿ tÿklikdÿ danûø­
maq olarmû?
Blant ayaüa qalxûb qapûya tÿrÿf getdi. Flora ÿsÿbi hal­
da soruødu:
– Nÿ olub? Mayor Blant, getmÿyin.
Sonra inspektora tÿrÿf ÷evrilib ÿlavÿ etdi:
– Etiraz etmÿsÿydiniz, o qalardû.
Ènspektor dedi:
– Siz bilÿn mÿslÿhÿtdir, amma sizinlÿ tÿklikdÿ danûøma­
üûm mÿhz sizin xeyrinizÿdir.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Flora ona ÷ÿpÿki nÿzÿr saldû. Onun bÿnizi aüardû,

sonra Blanta tÿrÿf ÷evrilib dedi:
– Èstÿyirÿm ki, siz burada olasûnûz vÿ inspektorun nÿ
dediyini eøidÿsiniz.
Ènspektor ÷iyinlÿrini ÷ÿkib dedi:
– Siz necÿ istÿyirsinizsÿ, qoy elÿ dÿ olsun. Miss
Ekroyd, mösyþ Puaro mÿnÿ sizin haqqûnûzda bir-iki sþz
deyib. O iddia edir ki, siz cömÿ gönö axøam ÿminizin ota­
üûnda olmayûbsûnûz. Parkerlÿ rastlaøanda siz ÿminizin yataq
otaüûndan gÿlirmiøsiniz.
Flora Puaroya baxdû. Puaro baøûnû tÿrpÿdib dedi:
– Madmazel, o gön stolun arxasûnda sizÿ demiødim
ki, hÿqiqÿti sþylÿyin, onsuz da, Puaro Ata hÿr øeyi tapûb
þyrÿnÿcÿk. Gþrdöyönöz kimi, mÿn indi hÿr øeyi bilirÿm.
Sizÿ ÷ox ÿziyyÿt vermÿyÿcÿyÿm: dözönö deyin, pulu siz
550 gþtöröbsönöz?
– Pulu, – deyÿ Blant tÿkrar etdi.
Araya cansûxûcû sökut ÷þkdö.
Nÿhayÿt, Flora þzönö ÿlÿ alûb danûømaüa baøladû:
– Mösyþ Puaro haqlûdûr. O pulu mÿn gþtörmöøÿm.
Bÿli... mÿn oüruyam. ßdÿbsiz bir oüru. Siz artûq hÿr øeyi
bilirsiniz! Mÿn buna øadam, ÷önki son gönlÿr yerimdÿ
sakit yata bilmirdim.
O, qÿflÿtÿn aøaüû oturub ÿllÿri ilÿ özönö þrtdö vÿ xûrûltûlû
sÿslÿ sþzönÿ davam etdi:
– Mÿnim buradakû hÿyatûm cÿhÿnnÿmÿ ÷evrilmiødi.
ßgÿr mÿnÿ bir øey lazûm idisÿ, yalan danûømalûydûm, möx­
tÿ­lif planlar qurmaq, sþz vermÿk, pul axtarûb tapmaq...
Oy! Bunlarû xatûrlayanda þzömÿ nifrÿt edirÿm! Ralfla mÿni
birlÿødirÿn dÿ bu oldu. Hÿr ikimiz zÿifik! Mÿn onu baøa
döø­döm, o isÿ mÿni. Biz tÿkbaøûna, ayrûca yaøayûb þzö­mö­
zö saxlaya bilmÿzdik, ÷önki ÷ox zÿif insanlarûq.
O, Blanta baxdû, sonra ayaqlarûnû yerÿ dþyöb dedi:
– Mÿnÿ belÿ baxmayûn. Siz mÿnim sþzlÿrimÿ inan­
mûr­sûnûz, ancaq mÿn... oüruyam. Sÿnin xoøladûüûn pak qûz
rolunu oynamaq istÿmirÿm. Siz mÿni bir dÿ gþrmÿk istÿ­
yÿ­cÿk­si­niz, ya yox, bunun daha mÿnim ö÷ön he÷ bir fÿrqi
yox­dur. Mÿn þzömÿ nifrÿt edirÿm. Bir øeyÿ inanûn: ÿgÿr bil­
sÿy­dim ki, mÿnim etirafûm Ralfûn iøini yöngöllÿødirÿcÿk, hÿr
øeyi danûøardûm, ancaq bu, onun iøini daha da aüûrlaødûrûr.
 A
– Yenÿ dÿ Ralf, – Blant dedi.
Flora köskön adamlar tÿki dedi: K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Sÿn he÷ nÿ baøa döømörsÿn vÿ he÷ vaxt da baøa
döømÿyÿcÿksÿn.
Sonra inspektora tÿrÿf dþnöb:
– Mÿn hÿr øeyi boynuma alûb deyirÿm: mÿnÿ pul lazûm
olduüundan o pulu mÿn gþtörmöøÿm. Øam yemÿyindÿn
sonra ÿmimi gþrmÿmiøÿm. Èndisÿ mÿni hÿbs edÿ bilÿrsiniz.
Onsuz da, bundan bþyök biabûr÷ûlûq ola bilmÿz! – dedi.
O, yenidÿn hþnköröb ÿllÿri ilÿ özönö þrtdö vÿ qa÷a-
qa÷a otaqdan ÷ûxdû.
Ènspektor astadan dedi:
– Belÿ-belÿ iølÿr...
O nÿ edÿcÿyini bilmirdi. Bu vaxt Blant irÿli gÿlib dedi:
– Ènspektor Raqlan, cÿnab Ekroyd pullarû mÿnÿ ver­
miødi. Miss Ekroyd kapitan Patonun iøini yöngöl­lÿø­dir­mÿk 551
mÿqsÿdilÿ yalan danûøûr. Buna gþrÿ mÿhkÿmÿ icra÷ûsûnûn
yanûna gedib and i÷mÿyÿ hazûram.
O tÿzim etdi. Sonra ÷evrilib otaqdan ÷ûxdû.
Puaro tÿlÿsik onun arxasûnca qa÷dû vÿ zalda ona ÷atûb
dedi:
– Mösyþ, bir dÿqiqÿ.
– Nÿ olub, ser?
Blant narazû halda özönö turøudub dayandû.
Puaro tÿlÿsik dedi:
– Mÿsÿlÿ belÿdir: sizin ki÷ik uydurmanûz mÿni aldada
bilmÿz. Pulu mÿhz miss Flora gþtöröb. Sizin uydurmanûz
isÿ... maraqlûdûr. A÷ûüûnû deyim ki, siz mÿnim xoøuma gÿlir­
siniz. ×ox qÿtiyyÿtli adamsûnûz.
– Sizin nÿ barÿdÿ fikirlÿødiyiniz mÿni narahat etmir.
O ÷ûxûb getmÿk istÿyÿndÿ Puaro ÿlini onun qolunun
östönÿ qoyub dedi:
– Qulaq asûn. Sizÿ bir øey demÿk istÿyirÿm. Mÿn o gön
demiødim ki, hÿr adam mÿndÿn bir øey gizlÿdir. Sizin dÿ
mÿndÿn nÿ gizlÿtdiyinizi tapmûøam. Siz bötön varlûüûnûzla
madmazel Floranû sevirsiniz, elÿ deyilmi?! O!.. Etiraz etmÿyin
yeri deyil. Èngiltÿrÿdÿ mÿhÿbbÿt haqqûnda danûømaüû þzlÿri­
nÿ ar bilirlÿr. Siz mÿhÿbbÿtinizi hamûdan gizlÿtmÿyÿ ÷alûøûrsû­
nûz. Bu, belÿ dÿ olmalûdûr, amma Erköl Puaronun mÿslÿhÿ­
tini eøidin: bunu he÷ vaxt madmazelin þzöndÿn gizlÿtmÿyin.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Blant tez ÷ûxûb getmÿk istÿyirdi, ancaq Erköl Puaronun

son sþzlÿrini eøidÿndÿ soruødu:
– Siz nÿ demÿk istÿyirsiniz?
– Sizcÿ, o, kapitan Ralf Patonu sevir, ancaq mÿn –
Erköl Puaro deyirÿm ki, bu, doüru deyil. Madmazel Flora
ÿmi­si­nin tÿkidiylÿ kapitan Patonla niøanlanmaüa razûlûq
verib. Bununla istÿyib ki, bu evin dþzölmÿz hÿyatûndan
xilas olsun. Ralf onun xoøuna gÿlirdi. Onlar bir-birini baøa
döøör vÿ bir-birinÿ hþrmÿt edirdilÿr. Floranûn sevdiyi adam
kapi­tan Paton deyil.
– Sþzönöz nÿdir? – deyÿ Blant soruødu.
Onun tunc sifÿtinÿ qûzartû gÿldi.
– Siz kor olubsunuz, mösyþ, kor! O, sÿdaqÿtli qûzdûr,
buna gþrÿ dÿ bÿd ayaqda Ralf Patonu ata da bilmÿzdi.
Flora ÷ox lÿyaqÿtli xanûmdûr.
552 Yaxøûlûq etmÿk ö÷ön mÿn dÿ sþhbÿtÿ qoøulub dedim:
– O gön bacûm mÿnÿ dedi ki, Flora Ralfû sevmir. Bacûm
isÿ belÿ iølÿrdÿ kÿndin mötÿxÿssisi sayûlûr.
Blant mÿnim sþzlÿrimi qulaqardûna vurub Puaroya dedi:
– Demÿk, o...
Blant fikrini sþzlÿ ifadÿ etmÿkdÿ ÷ÿtinlik ÷ÿkÿnlÿrdÿn
biridir. Puaro isÿ belÿ øeylÿrdÿ ÷ÿtinlik ÷ÿkÿnlÿrdÿn deyildi,
odur ki dedi:
– ßgÿr mÿnÿ inanmûrsûnûzsa, qûzûn þzöndÿn soruøun,
mösyþ. Bÿlkÿ, pul mÿsÿlÿsini daha unudasûnûz?
Blant acû-acû göldö:
– Sizcÿ, bu, bizim aramûzû vuracaq? Rocerin pul barÿdÿ
qÿribÿ xasiyyÿti var idi. O da ÷ûxûlmaz vÿziyyÿtdÿ qalmûødû,
Rocerÿ bunu deyÿ bilmirdi. Yazûq qûzcûüaz.
Puaro yan qapûya baxûb dedi:
– Deyÿsÿn, madmazel Flora baüa getdi.
Blant dedi:
– Mÿn axmaq olmuøam. ßsas mÿsÿlÿni qoyub, lazûm­
sûz øeylÿrdÿn danûøûrdûq. Siz isÿ, mösyþ Puaro, yaxøû oülan­
sûnûz. Tÿøÿkkör edirÿm.
O, Puaronun ÿlini sûxanda Puaro aürûdan özönö tur­øut­
du. Sonra o, yan qapûya tÿrÿf gedib otaqdan ÷ûxdû. Puaro
onun arxasûnca baxûb þz-þzönÿ danûøûrmûø kimi dedi:
– Axmaq yox, sÿfehsÿn. Qûz sevÿn sÿfeh.
 A
XX ôÿñèë
K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

MÈSS RASSEL

Ènspektor Raqlan indicÿ eøitdiyi xÿbÿrdÿn hÿlÿ dÿ þzö­

nÿ gÿlÿ bilmirdi, ÷önki bu, onun ö÷ön ÷ox gþzlÿnilmÿz
olmuø­du. Biz Fenli Parkdan qayûdarkÿn inspektor øikayÿt­
lÿnib deyirdi:
– Belÿ dÿ øey olar? Bu, bötön planlarûmûzû alt-öst etdi.
He÷ÿ endirdi. Mÿn sÿhv demirÿm ki, mösyþ Puaro?
Puaro:
– Xeyr, – dedi. – Bu, mÿnim aülûma gÿlmiødi.
Ènspektor Raqlanûn aülûna isÿ bu, cÿmi yarûm saat ÿvvÿl
gÿlmiødi. Ènspektor mÿlul baxûøla Puaronu sözöb dÿrhal þz
fikrini sþylÿmÿyÿ baøladû: 553
– ßvvÿl tapdûüûmûz dÿlillÿrin daha faydasû olmadû. Èøÿ
tÿzÿdÿn baølamaq lazûmdûr. Ev adamlarûnûn saat onun yarû­
sûndan bÿri nÿ etdiklÿrini þyrÿnmÿliyik. Sizin Kent haqqûnda
olan fikriniz doüru imiø... Onu hÿbsdÿn buraxmaq olmaz.
Bir dÿqiqÿ... Doqquz qûrx beødÿ barda olub. ßgÿr Fenlidÿn
qa÷araq getsÿ, on beø dÿqiqÿyÿ bara ÷ata bilÿr. Demÿk,
cÿnab Reymond cÿnab Ekroydun iø otaüûnda ×arlz Kentin
sÿsini eøitmiødir. O, cÿnab Ekroyddan pul istÿyir, lakin
cÿnab Ekroyd ona he÷ nÿ vermir. Bir øey var ki, doktora
zÿng vuran adam o deyil, ÷önki stansiya bardan bir mil
yarûm uzaqlûqdadûr. O, bu barda saat on birÿ on dÿqiqÿ
iølÿmiøÿ qÿdÿr olmuødur. Gþröm bu telefon zÿngini lÿnÿtÿ
gÿlsin! Hÿmiøÿ bizÿ mane olur.
Puaro dedi:
– Elÿdir. Bu ÷ox qÿribÿdir.
– Ola bilsin ki, kapitan Paton pÿncÿrÿdÿn otaüa gir­
mÿk istÿyÿndÿ, atalûüûnûn cÿsÿdini gþröb telefonla zÿng
vurur, lakin tezliklÿ qorxur vÿ qa÷ûb gedir. Yaxøû fÿrziyyÿdir,
deyilmi?
– Bÿs zÿng etmÿyinÿ sÿbÿb nÿdir?
– Ömid edirmiø ki, atalûüû hÿlÿ saüdûr, buna gþrÿ dÿ
hÿkim ÷aüûrmaq istÿyib. Necÿdir? Deyÿsÿn, fikrimdÿ bir
øey var, elÿ deyilmi?
Ènspektor sinÿsini qaldûrûb tÿkÿbbörlÿ bizÿ baxdû.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Nÿhayÿt, evimÿ ÷atanda Puaro vÿ inspektor mÿndÿn

ayrûldûlar vÿ polis mÿntÿqÿsinÿ doüru getdilÿr. Mÿnsÿ xÿs­
tÿ­lÿrimi qÿbul etmÿk ö÷ön iø otaüûma yollandûm.
Xÿstÿlÿrimi möayinÿ edib qurtarandan sonra evin arxa
tÿrÿfindÿ yerlÿøÿn vÿ “Øÿxsi emalatxana” adûnû verdiyim
ki÷ik otaüa daxil oldum. Hÿr dÿfÿ þz ÿlimlÿ dözÿltdiyim
radioqÿbuledicini gþrÿndÿ daxilÿn fÿrÿh hissi ke÷irirÿm.
Karolinin bu otaqdan zÿhlÿsi gedir. Mÿn isÿ iøimÿ aid olan
alÿtlÿri burada saxlayûram vÿ qulluq÷umuz Enniyÿ buranû
yûüûødûrmaüa icazÿ vermirÿm.
Xarab olmuø zÿngli saatû tÿmir edirdim ki, qapû a÷ûldû.
Karolin baøûnû i÷ÿri salûb dedi:
– Buradasan, Ceyms? Mösyþ Puaro sÿni gþrmÿk
istÿyir.
Karolinin qÿfil gÿliøi mÿni qorxutduüundan saatûn ki÷ik
554 hissÿciyini yerÿ saldûm. Odur ki hirslÿ dedim:
– ßgÿr o, mÿni gþrmÿk istÿyirsÿ, bura da gÿlÿ bilÿr.
– Bura?
– Bÿli, bura.
Karolin narazû halda baøûnû bulayûb getdi. Tezliklÿ Puaro
ilÿ birlikdÿ geri qayûtdû. Sonra arxasûnca qapûnû baülayûb
tÿzÿdÿn yox oldu.
Puaro ÿllÿrini bir-birinÿ sörtÿrÿk irÿli gÿldi.
– ßziz dost, – dedi, – gþrörsönöz dÿ, mÿndÿn yaxa
qur­tarmaq o qÿdÿr dÿ asan deyil!
– Ènspektorla iøiniz qurtardû?
– Hÿlÿlik qurtarûb. Bÿs sizin daha xÿstÿniz qalmayûb?
Hamûsûnû möayinÿ edibsiniz?
– He÷ kim qalmayûb.
Puaro oturub mÿnÿ baxdû. Yumurtaya oxøayan baøûnû
sol ÷iyninin östönÿ elÿ ÿydi ki, sanki, mÿnimlÿ zarafat
etmÿ­yÿ hazûrlaøûrdû.
O dedi:
– Bir xÿstÿni unudubsunuz.
– Kimi? Sizi?
– Mÿn sapsaüam. Bilirsiniz?.. Mÿn bir qadûnû gþrmÿk
istÿyirÿm. Onu evimÿ dÿvÿt etsÿm, bu, kÿnddÿ sþz-sþh­
bÿ­tÿ sÿbÿb olacaq. Bir xÿstÿ kimisÿ o, dÿfÿlÿrlÿ sizin qÿbu­
lu­nuzda olub.
– Miss Rassel! – deyÿ qûøqûrdûm.
 A
– Elÿdir. Onun kþmÿyi ilÿ bÿzi øeylÿri aydûnlaødûr­
maq istÿyirÿm. Buna gþrÿ dÿ ona mÿktub yazûb sizin evdÿ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

gþröø tÿyin etdim. Mÿnÿ acûüûnûz tutmur ki?
– Xeyr, – dedim. – Sorüuda iøtirak etmÿkdÿn þtrö
sizdÿn icazÿ dÿ istÿyirÿm.
– Biz sizin otaüûnûzda olacaüûq, odur ki icazÿ istÿmÿk
artûqdûr.
Maqqaøû stolun östönÿ qoyub dedim:
– ×ox qÿribÿdir. Sizin sþzlÿrinizÿ ÿsasÿn cinayÿt haq­
qûnda ömumi tÿsÿvvör yaratmaq mömkön deyil. Hÿr dÿfÿ bir
øey tapûrsûnûz. Bÿs miss Rasseli gþrmÿkdÿ mÿqsÿdiniz nÿdir?
Puaro qaølarûnû dartûb dedi:
– Bu ki aydûndûr.
– Yenÿ baøladûnûz... Sizÿ hÿr øey aydûndûr, mÿnim
baøûmdakû fikirlÿr isÿ bir-birinÿ qarûøûb.
Puaro baøûnû buladû: 555
– Siz mÿni dolamaq fikrinÿ döøöbsönöz. Elÿ madma­
zel Floraya aid olan iøi gþtörÿk. Ènspektor tÿÿccöblÿndi...
Siz isÿ... tÿÿccöblÿnmÿdiniz.
– Onun oüurluq etmÿsi mÿnim aülûma gÿlmÿyib.
– Mÿn bunu demirÿm. Madmazel Flora danûøanda
mÿn sizin özönözÿ baxûrdûm vÿ siz... inspektor Raqlan tÿki
nÿ qorxdunuz, nÿ dÿ gölönc vÿziyyÿtÿ döødönöz.
Mÿn fikrÿ gedib dedim:
– Bÿlkÿ dÿ, siz haqlûsûnûz, ÷önki Floranûn sizdÿn nÿsÿ
gizlÿtdiyini hiss etmiødim, buna gþrÿ dÿ mÿn tÿÿc­cöb­lÿn­
mÿdim. Ènspektor Raqlanû isÿ bu, dilxor edib.Yazûq kiøi...
– Belÿ de! Yazûq lap baøûnû itirib. Mÿn dÿ bundan isti­
fadÿ edib ona þz xahiøimi dedim.
– Bu nÿ xahiødir?
Puaro ÿlini cibinÿ salûb bir kaüûz par÷asû ÷ûxartdû vÿ oxu­
maüa baøladû:
“Xeyli vaxt idi ki, polis faciÿli øÿkildÿ hÿyatdan
getmiø Fenli Parkûn mÿrhum sahibi cÿnab Ekroydun
bacûsû oülu kapi­tan Ralf Patonu axtarûrdû. Kapitan
Paton Amerikaya qa÷­maüa tÿøÿbbös gþstÿrdiyi zaman
Liverpulda yaxalan­mûødûr”.
O, kaüûzû yenidÿn bököb dedi:
– Bu mÿlumat, ÿziz dost, sÿhÿr qÿzetlÿrindÿ ÷ûxacaq.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Mÿn ona baxûb qûøqûrdûm:

– Bu ki... yalandûr! O, Liverpulda deyil!
Puaro göldö.
– Beyin höceyrÿlÿriniz yaxøû iølÿyir. ßlbÿttÿ, bu, yalan­
dûr, ancaq... Ènspektor Raqlanû göclÿ yola gÿtirmiøÿm.
Ona demi­øÿm ki, bötön mÿsuliyyÿti þz boynuma gþtörö­
rÿm, – dedi.
Mÿn Puaroya baxanda o, hÿlÿ dÿ gölömsönördö. Nÿha­
yÿt, dedim:
– Baøa döømÿdim. Nÿ olsun ki?
– Bir az fikirlÿøin.
O, ayaüa qalxûb iø stoluma yaxûnlaødû.
– Deyÿsÿn, sizin maraq dairÿniz geniødir.
Mÿn Puaroya, dözÿltdiyim radioqÿbuledicini gþstÿr­dim.
O, mÿnim ÿl ÿmÿyimi yöksÿk qiymÿtlÿndirdi. Bundan ruh­
556 lanûb, daha bir-iki ixtiramû ona gþstÿrmÿli oldum.
Puaro dedi:
– Hÿtta peøÿkar ixtira÷ûlar sizin bu ixtiranûza qibtÿ edÿr­
dilÿr. Deyÿsÿn, qapûnûn zÿngini ÷alûrlar. Gÿlin iø otaüûna
gedÿk. Bu, yÿqin, sizin xÿstÿnizdir.
Miss Rassel qÿøÿng qadûn imiø. Bu, aydûn mÿsÿlÿdir.
Onun gþzÿlliyi bu sÿhÿr mÿni bir daha valeh etdi. ßyninÿ
gey­diyi qara rÿngli paltar onu yaxøû tuturdu. Boyu uca, gþz­
lÿri zil qara vÿ iri idi. Yanaqlarû allanmûødû. Bÿdÿnini hÿmi­øÿ
oldu­üu kimi øax saxlayûrdû. Gþrönör, o, qûz vaxtû misil­siz
gþzÿl olub.
Puaro onu salamlayûb dedi:
– Sabahûnûz xeyir, madmazel. Zÿhmÿt olmasa, ÿylÿøin.
Doktor Øeppard bþyök lötfkarlûq gþstÿrib þz iø otaüûnû
bizim sÿrÿncamûmûza verib. Sizinlÿ bir sþhbÿtim var.
Miss Rassel sakitcÿ oturub ona baxûrdû. O, daxilÿn hÿyÿ­
can ke÷irsÿ dÿ, bunu böruzÿ vermirdi.
O dedi:
– Sizin hÿrÿkÿtiniz mÿni ÷ox tÿÿccöblÿndirir.
– Miss Rassel, sizÿ deyilÿsi sþzöm var.
– Doürudan?
– ×arlz Kenti Liverpulda hÿbs ediblÿr.
Mödirÿnin sifÿtindÿki ifadÿ dÿyiømÿdi, tÿkcÿ gþz hÿl­
qÿ­lÿri azacûq geniølÿndi. O, sakitcÿ Puarodan soruødu:
– Bununla nÿ demÿk istÿyirsiniz?
 A
Qÿflÿtÿn baøa döødöm ki, niyÿ ×arlz Kentin sÿsi o vaxt
mÿnÿ tanûø gÿlmiødi. Onun vÿ miss Rasselin sÿsi – biri kobud, K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

digÿri nazik tembrdÿ bir-birini xatûrladûr. Demÿk, hÿmin gecÿ
mÿn bu adamûn sÿsini miss Rasselin sÿsinÿ oxøatmûøam.
Mÿn Puaroya baxanda o, razûlûqla baøûnû tÿrpÿtdi. Sonra
qollarûnû geniø a÷ûb miss Rasselÿ dedi:
– Fikirlÿødim ki, bÿlkÿ, bu, sizin maraüûnûza sÿbÿb oldu.
– Mÿn hÿr øeylÿ maraqlanan deyilÿm. Bÿs bu ×arlz
Kent kimdir?
– O, qÿtl baø verÿn gecÿ Fenli Parkda olub, madmazel.
– Doürudan?
– Xoøbÿxtlikdÿn, onun saat ona on beø dÿqiqÿ qalmûø
barda olduüunu söbut edÿn var.
– ×ox gþzÿl, – miss Rassel dedi.
– Biz isÿ onun Fen­lidÿ nÿ etdiyini... kiminlÿ gþröø­dö­
yönö bilmirik. 557
– Tÿÿssöf ki, sizÿ kþmÿk edÿ bilmÿrÿm. He÷ kimi
gþrmÿmiøÿm, he÷ kimi tanûmûram. Daha he÷ bir sþzönöz
yoxdursa, mÿn...
Puaro onu ayaüa qalxmaüa qoymayûb dedi:
– Sizÿ demÿk istÿdiyim øey baøqadûr. Bu sÿhÿr bizÿ
mÿlum olub ki, cÿnab Ekroydu saat ona on beø dÿqiqÿ
qalmûø þldörmÿyiblÿr. Onu doktor Øeppard evdÿn getdiyi
vaxtda, yÿni doqquza on dÿqiqÿ qalmûøla saat ona on beø
dÿqiqÿ qalmûø möddÿtdÿ þldöröblÿr.
Mödirÿnin özö aüappaq oldu. O irÿli ÿyildi. Bÿdÿni
ÿsirdi. Kÿkÿlÿyÿ-kÿkÿlÿyÿ dedi:
– Axû miss Ekroyd... deyir ki... miss Ekroyd...
– Miss Ekroyd yalan danûødûüûnû boynuna alûb. O, axøam
cÿnab Ekroydun otaüûnda olmayûb.
– Demÿk...
– Demÿk, axtardûüûmûz adam ×arlz Kentdir. O, Fenliyÿ
nÿ ö÷ön gÿldiyini izah edÿ bilmir...
– Mÿn onun Fenliyÿ nÿ ö÷ön gÿldiyini deyÿrÿm... O, qatil
deyil. O he÷ vaxt cÿnab Ekroydun iø otaüûnda olmayûb.
Èna­nûn mÿnÿ. Cÿnab Ekroydu o þldörmÿyib.
Miss Rasselin bÿdÿni irÿli uzanmûødû. Sifÿtindÿki dÿh­
øÿt, qorxu, vahimÿ hisslÿri bir-birinÿ qarûømûødû. ßvvÿlki
tunc tÿbiÿtindÿn he÷ nÿ qalmamûødû. O, Puaroya yal­va­
ra­raq deyirdi:
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Mösyþ Puaro! Mösyþ Puaro! Mÿnÿ inanûn.

Puaro ayaüa qalxûb miss Rasselÿ yaxûnlaødû, onun ÷iy­
nini sûüallaya-sûüallaya mehribanlûqla dedi:
– Sakit olun, miss Rassel. Mÿn sizÿ inanûram. Bunu
demÿk istÿmirdim, ancaq mÿn sizin dilinizi a÷malûydûm.
Miss Rassel Puaronun sþzlÿrinÿ øöbhÿylÿ yanaøûb dedi:
– Sþzlÿriniz doürudur?
– Bÿli. ×arlz Kenti, hÿqiqÿtÿn, adam þldörmÿkdÿ
gönah­lan­dû­rûr­lar. Onu ancaq siz xilas edÿ bilÿrsiniz, buna
gþrÿ dÿ onun nÿ ö÷ön Fenliyÿ gÿldiyini demÿlisiniz.
Miss Rassel tÿlÿsik dedi:
– O, mÿni gþrmÿyÿ gÿlmiødi. Mÿn hÿyÿtÿ döødöm ki...
– Onunla daxmada gþröøÿsiniz. Bunu bilirÿm.
– Necÿ bildiniz?
– Madmazel, Erköl Puaro belÿ øeylÿri asanlûqla þyrÿ­­
558 nir. Onu da bilirÿm ki, siz daxmada bir dÿfÿ dÿ olub­su-­
nuz vÿ saat ne÷ÿdÿ gÿlÿcÿyinizi kaüûza yazûb orada qoyub­
sunuz.
– Elÿdir. Ondan aldûüûm mÿktubda yazûlmûødû ki, o, mÿni
gþrmÿk istÿyir. ßlbÿttÿ, ×arlz Kenti mÿlum sÿbÿ­bÿ gþrÿ
evÿ buraxa bilmÿzdim, buna gþrÿ dÿ cavab yaz­dûm ki,
mÿni evin yanûndakû daxmada gþzlÿsin. Sonra aülû­ma
gÿldi ki, birdÿn Kentin daxmada mÿni gþz­lÿ­mÿ­yÿ hþv­
sÿ­lÿsi ÷at­maz vÿ mÿn gizlicÿ zalûn pÿncÿrÿsindÿn hÿyÿtÿ
döøöb dax­maya getdim. Saat ona on dÿqiqÿ iølÿmiø gÿlÿ-­
cÿ­yimi bir kaüûza yazûb ora qoydum. Daxmadan qayû­dar­
kÿn zalûn qapûsû aüzûnda doktor Øeppardla toqquø­dum.
Fikirlÿødim ki, o, mÿnim tÿngnÿfÿs olduüumu gþröb
tÿÿc­cöb­lÿnÿcÿk. Doürusu, doktor Øeppardûn bizÿ gÿlÿ­
cÿ­yini bilmirdim.
O susdu.
Puaro dedi:
– Demÿk, siz ona on dÿqiqÿ iølÿmiø onunla gþröø­dö­
nöz. Bu vaxt bir-birinizÿ nÿ dediniz?
– Deyÿ bilmÿrÿm...
Puaro onun sþzönö kÿsib dedi:
– Madmazel, mÿnÿ bötön ÿhvalatû danûøûn. Eøitdiyim
sþz bu otaqdan kÿnara ÷ûxmayacaq. Doktor Øeppard da sþz
gÿzdirÿnlÿrdÿn deyil. Yaxøû, sizin iøinizi yöngöllÿødirÿrÿm:
×arlz Kent sizin oülunuzdur, elÿ deyilmi?
 A
O, baøûnû tÿrpÿdib Puaronun sþzönö tÿsdiqlÿdi. Yanaq­
larû qûzarmûødû. Nÿhayÿt, dedi: K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– He÷ kÿs bunu bilmir. ×ox-÷ox ÿvvÿl... Kent øÿhÿrin­
dÿ anadan olub... Kÿbinsiz.
– Øÿhÿrin adûnû da ona soyad gþtördönöz. Aydûndûr.
– Nÿhayÿt, þzömÿ iø tapûb onu pansionata dözÿltdim.
O bilmirdi ki, mÿn onun anasûyam. Sonra Kent pis yola
qurøandû: i÷ki i÷di, narkotik maddÿlÿrdÿn istifadÿ etdi.
Buna gþrÿ dÿ onu Kanadaya gþndÿrmÿli oldum. Onun
haqqûnda bir-iki il he÷ nÿ eøitmÿdim. Nÿhayÿt, þyrÿnir ki,
mÿn onun anasûyam vÿ mÿktub yazûb mÿndÿn pul istÿyir.
Kÿndÿ gÿlib mÿni gþrmÿk istÿdiyini bilÿndÿ qorxdum,
÷önki mÿni hÿmiøÿ... namuslu qadûn hesab ediblÿr. Cÿnab
Ekroyd kÿbinsiz uøaüûm olduüunu bilsÿydi, mÿni dÿrhal
iødÿn qovardû; odur ki ona mÿktub yazûb evin yanûndakû
dax­ma­da gþröøÿcÿyimizi bildirdim. 559
– Sÿhÿr dÿ doktor Øeppardûn yanûna gÿldiniz.
– Fikirlÿødim ki, bÿlkÿ, bu xÿstÿliyin bir ÿlacû var. Tiryÿk
÷ÿkmÿyi deyirÿm. ßvvÿllÿr pis oülan deyildi.
– Aydûndûr. O, hÿmin gecÿ gþröøÿ gÿlmiødi?..
– Bÿli. Mÿni daxmada durub gþzlÿyirmiø.Yaman kobud
idi. Aüzûna gÿlÿni deyirdi. Þzömdÿ olan pulun hamûsûnû
ona verdim. Bir az sþhbÿt edÿndÿn sonra ÷ûxûb getdi.
– Saat ne÷ÿdÿ?
– Saat ona iyirmi-iyirmi beø dÿqiqÿ iølÿmiødi. Evÿ
qayûdanda hÿlÿ onun yarûsû olmamûødû.
– Onun hansû yolla getdiyi yadûnûzdadûr?
– Elÿ gÿldiyi yolla da – darvazaya gedib ÷ûxan cûüûrû
deyirÿm – geri qayûtdû.
– Bÿs siz hansû yolla getdiniz?
– Mÿn evÿ tÿrÿf gedÿndÿ gþrdöm ki, mayor Blant
meydanda durub siqaret ÷ÿkir, buna gþrÿ dÿ yan qapûya
dolayû yolla getdim.
Puaro ÷ox xûrda olan cib kitab÷asûnû ÷ûxarûb ora nÿ isÿ yazdû.
– Bura qÿdÿr, – dedi.
– Burada danûødûüûm ÿhvalatû inspektor Raqlana da
sþylÿmÿliyÿm?
– Qÿti bir sþz demÿk ÷ÿtindir, ÷önki ×arlz Kenti hÿlÿ
rÿsmÿn qÿtldÿ gönahlandûrmûrlar, buna gþrÿ dÿ sÿbir edib
qabaqcadan fikir sþylÿmÿyÿk.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Miss Rassel ayaüa qalxûb dedi:

– Tÿøÿkkör edirÿm, mösyþ Puaro. Siz yaxøû adamsûnûz...
Xeyirxahsûnûz. Bÿs mÿnim sþzlÿrimÿ inanûrsûnûz? ×arlzûn
qÿtllÿ he÷ bir ÿlaqÿsi yoxdur ki?
– Øöbhÿsiz ki, cÿnab Ekroydla saat 9:30-da sþhbÿt
edÿn adam sizin oülunuz deyil. Narahat olmayûn, mad­ma­
zel. Hÿr øey þz qaydasûna döøÿcÿk.
Miss Rassel ÷ûxûb getdi vÿ biz otaqda tÿk qaldûq.
– Demÿk, belÿ, – dedim. – Yenÿ dÿ Ralf Patonun östö­
nÿ gÿlib ÷ûxûrûq. ×arlz Kentin miss Rasseli gþzlÿdiyini necÿ
bildiniz?
– Qaz lÿlÿyini daxmada tapanda bu, mÿnim aülûma
gÿlmiødi. Qaz lÿlÿyi tiryÿk ö÷ön nÿzÿrdÿ tutulmuødu, miss
Rassel dÿ sizin yanûnûza buna gþrÿ gÿlmiødi. Hÿmin gön
sÿhÿr qÿzetlÿrindÿ kokain haqqûnda mÿqalÿ ÷ûxmûødû.
560 Gþrö­nör, kimsÿ bu mÿqalÿ haqqûnda ona danûøûb. O, qÿzeti
tapûb oxuyur, sonra isÿ sizin yanûnûza gÿlir. Mÿqalÿ kokain
barÿdÿ yazûlmûødû, miss Rassel dÿ kokaindÿn sþhbÿt salûb.
Sizin maraqlandûüûnûzû gþröb sþhbÿtin mþvzusunu dÿyiøib
vÿ baølayûb detektiv hekayÿlÿrdÿn, elÿcÿ dÿ zÿhÿrlÿrdÿn
danûømaüa. Fikirlÿødim ki, ×arlz Kent ya onun oüludur, ya
qardaøû, ya da... nÿ isÿ, bir yaxûn qohumudur. Èndisÿ mÿn
getmÿliyÿm. Artûq nahar vaxtûdûr.
– He÷ yerÿ getmÿyin. Bizimlÿ nahar edin.
Puaro baøûnû bulayûb dedi:
– Gÿlÿn dÿfÿ, ÷önki madmazel Karolin iki gön dalbadal
pÿhriz saxlamalû olacaq, bunu isÿ mÿn istÿmirÿm.
Erköl Puaronun diqqÿtindÿn he÷ nÿ yayûnmûr.

XXI ôÿñèë
QßZETDß ×IXAN MßLUMAT

ßlbÿttÿ, miss Rasselin yanûma gÿlmÿsi Karolinin gþzön­

dÿn yayûnmamûødû. Ona deyÿcÿkdim ki, mödirÿ yenÿ dÿ
dizin­dÿn øikayÿtlÿnirdi, amma mölahizÿm þzönö doü­rult­
madû, ÷önki bacûm mÿndÿn he÷ nÿ soruømadû. Onun dedi­
yi­nÿ gþrÿ, mÿn miss Rasselin yanûma gÿlmÿsi­nin sÿbÿ­bi­ni
bil­mi­rÿm, o isÿ, yÿni bacûm Karolin bilir.
Karolin sþzönÿ davam edib dedi:
 A
– Sÿndÿn sþz almaüa gÿlmiødi, Ceyms. Bu, mÿnim
qÿti fikrimdir, sÿnin isÿ aülûna da gÿlmir. Ömumiyyÿtlÿ, K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

kiøi­lÿr sadÿlþvhdörlÿr. He÷ nÿdÿn øöbhÿlÿnmirlÿr. O bilir
ki, sÿn mösyþ Puaronun ÿn yaxûn adamûsan, buna gþrÿ dÿ
sÿn­dÿn mÿlumat almaüa gÿlmiødi. He÷ bilirsÿn, Ceyms,
mÿn nÿ fikirlÿøirÿm?
– Yox, bilmirÿm, ÷önki sÿnin ÷ox qeyri-adi fikirlÿrin olur.
– Onda eøit: miss Rassel cÿnab Ekroydun þlömö haq­
da ÷ox øey bilir, ancaq bunu he÷ kÿsÿ demir.
Karolin arxaya sþykÿnib øÿstlÿ mÿnÿ baxdû.
– Bu, doüru sþzdör? – deyÿ soruødum.
– Yaman qaøqabaqlûsan, Ceyms. Danûømaq istÿmir­
sÿn. Baøa döøörÿm sÿni: yenÿ qaraciyÿrindir.
Bundan sonra øÿxsi mÿsÿlÿlÿr haqqûnda danûø­dûüû­mûz­
dan Karolinlÿ olan sþhbÿtimi burada kÿsirÿm.
Dönÿn Puaronun mÿnÿ oxuduüu mÿlumat sÿhÿr qÿzet­ 561
lÿ­rindÿ artûq dÿrc olunmuødu. Onun mÿqsÿdi mÿnÿ aydûn
olmasa da, mÿlumat Karolinÿ göclö tÿsir gþs­tÿr­miødi.
O, möxtÿlif möhakimÿlÿr yörödör vÿ bundan bþyök
hÿzz alûrdû. Mÿn isÿ sakitcÿ oturub ona qulaq asûrdûm, lakin
möba­hisÿ etmirdim. Nÿhayÿt, Karolin vicdanûnû yada salûb
deid:
– Gÿrÿk Liverpul adûnû dilimÿ gÿtirmÿyÿydim. Bir dÿ
Ralfûn Amerikaya qa÷maq istÿmÿsini qabaqcadan bilirdim,
÷önki Krippen dÿ bu cör etmiødi.
– Ancaq qa÷a bilmÿmiødi.
– Yazûq uøaüû, nÿhayÿt, tutdular. Onu dar aüacûndan
asmasûnlar deyÿ, Ceyms, gÿrÿk bir øey edÿsÿn.
– Mÿn nÿ etmÿliyÿm ki?
– Sÿn hÿkimsÿn, Ceyms. Ralf gþzömözön qabaüûnda
bþyöyöb. Demÿlisÿn ki, o, ruhi xÿstÿdir. Eøitmiøÿm ki, bu
nþv xÿstÿlÿr Brodmorda he÷ dÿ pis yaøamûrlar.
Karolinin sþzlÿri mÿnÿ bir øeyi xatûrlatdû, odur ki dedim:
– Mÿn Puaronun qohumlarûnûn i÷indÿ ruhi xÿstÿ
olduüunu bilmirdim.
– Doürudan? O, hÿr øeyi mÿnÿ danûøûb. Yazûq oülan...
Bu, onlarûn ailÿlÿrinÿ aüûr bir dÿrddir. Bu yaxûn gönlÿrÿ
kimi onu evdÿ saxlayûrdûlar, lakin son zamanlar xÿstÿliyi
øid­dÿt­lÿn­di­yindÿn hÿmin oülanû bir yerÿ aparûb qoymaq
istÿyirlÿr.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Gþrörÿm, Puaronun ailÿsi haqqûnda hÿr øeyi bilirsÿn.

– Ènsanlar bir adam axtarûrlar ki, örÿklÿrini ona boøaldûb
yöngöllÿøsinlÿr.
– Ola bilÿr, ancaq örÿyini o, kþnöllö surÿtdÿ a÷malûdûr,
daha mÿcburiyyÿt qarøûsûnda yox.
Karolin þz ideyasû uürunda þlömÿ gedÿn fÿdailÿrÿ xas
ciddiyyÿtlÿ dedi:
– Sÿn ÷ox qapalû adamsan, ×eyms. Þz örÿyini he÷
kimÿ a÷mûrsan, buna gþrÿ dÿ elÿ bilirsÿn ki, hamû sÿnin
kimidir. Mÿn he÷ kimi örÿyini mÿnÿ boøaltmaüa vadar
etmÿ­miøÿm. Puaro gönorta bizÿ gÿlÿndÿ isÿ dan yeri
sþköl­mÿmiø onlara gÿlÿn adamûn kim olduüunu ondan
soruø­mayacaüam.
– Dan yeri sþkölmÿmiø?
– Hÿ. Söd dÿ hÿlÿ gÿlmÿmiødi. Tÿsadöfÿn pÿncÿrÿ­
562 dÿn bayûra baxanda gþrdöm. Kiøi idi. Östöþrtölö maøûnda
gÿldi, þzö dÿ nÿyÿ isÿ börönmöødö. Sifÿtini gþrÿ bilmÿ­
sÿm dÿ, onun kim olduüunu bilirÿm.
– Kimdir?
Karolin sÿsini yavaøûtdû.
– Daxili Èølÿr Nazirliyinin baø inspektoru, – deyib nÿfÿ­
sini dÿrdi.
– Daxili Èølÿr Nazirliyinin baø inspektoru? – deyÿ tÿÿc­
cöblÿ tÿkrar etdim. – ßzizim Karolin!
– Sþzlÿrimi unutma, Ceyms. Þzön dÿ gþrÿcÿksÿn ki,
mÿn haqlûyam. Bu qadûn Rassel cÿnab Ekroydun þldö­röl­
döyö gönön sÿhÿri sÿnin yanûna gÿlib ki, zÿhÿr haqqûnda
sÿndÿn bir øey þyrÿnsin. O, hÿmin gecÿ Rocer Ekroydun
xþrÿyinÿ zÿhÿr dÿ tþkÿ bilÿrdi.
Mÿn ucadan gölöb dedim:
– Boø sþzdör! Onu arxadan bû÷aqla vurublar. Bunu
sÿn dÿ bilirsÿn, mÿn dÿ.
– Onu zÿhÿrlÿyÿndÿn sonra bû÷aqla vurublar, ×eyms,
– Karolin dedi. – Bununla da izi azdûrmaq istÿyiblÿr.
– Mÿnim mehribanûm, – dedim, – mÿn cÿsÿdi muayinÿ
etmiøÿm vÿ nÿ danûødûüûmû bilirÿm. Onu mÿhz bû÷aqla
þldö­röblÿr.
Karolinin lovüa duruøu mÿni ÿsÿbilÿødirdi, buna gþrÿ
dÿ ÿlavÿ etdim:
– Karolin, de gþröm, mÿnim tibbi savadûm varmû?
 A
– Var, ×eyms, var, amma tÿxÿyyölön yoxdur.
– Neynim, olanûmû sÿnÿ vermiøÿm. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Puaro gönorta bizÿ gÿlÿndÿ Karolinin mÿqsÿdi hÿmin
namÿlum qonaq haqqûnda ondan bir mÿlumat almaq idi.
Doürudur, Karolin sualûnû birbaøa vermirdi, dolayûsû ilÿ
Pua­ro­dan bir sþz almaq istÿyirdi, amma Puaro onun nÿ
istÿ­di­yini ÷ox gþzÿl baøa döøsÿ dÿ, bu suallarûn altûndan
mÿha­rÿtlÿ ÷ûxûrdû.
Nÿhayÿt, Puaro ayaüa qalxûb dedi:
– Bÿlkÿ, hÿyÿtÿ döøöb bir az gÿziøÿk, bÿdÿnimiz a÷ûl­
sûn? Sonra isÿ miss Karolin bizi ÷aya qonaq edÿr.
– Yaxøû fikirdir, – Karolin dedi, – sizin... ee... qonaüûnûz
da gÿlÿcÿkmi?
– Siz ÷ox mehriban qadûnsûnûz, madmazel, ancaq
qona­üûm yol gÿldiyindÿn yorulub, indi istirahÿt edir. Sizi
sonra onunla tanûø edÿrÿm. 563
– Eøitmiøÿm ki, o, sizin uøaqlûq dostunuzdur.
– Ola bilÿr.
Bunu deyib Puaro otaqdan ÷ûxdû. Mÿn dÿ onun arxa­
sûnca ÷ûxdûm. Biz Fenliyÿ gedÿn yolla addûmlayûrdûq. Puaro
mÿnÿ baxûb dedi:
– Bu gecÿ evimdÿ iclas ke÷irÿcÿyÿm, dostum. Gÿlÿr­
sinizmi?
– ßlbÿttÿ.
– Saat doqquza tÿyin etdiyim iclasda missis Ekroyd,
madmazel Flora, mayor Blant vÿ mösyþ Reymond iøtirak
etmÿlidirlÿr. Bunu onlara deyÿ bilÿrsinizmi?
– Bþyök mÿmnuniyyÿtlÿ deyÿrÿm, ancaq þzönöz niyÿ
demirsiniz?
– Èstÿmirÿm ki, bu iclas barÿdÿ mÿnÿ ÿlavÿ sual ver­
sinlÿr. Ömumiyyÿtlÿ, ÿziz dostum, mÿn þz fikirlÿrimi lazûm
olan vaxt gÿlib ÷atanda sþylÿyirÿm.
– Fenli Parka nÿ vaxt getmÿliyÿm?
– Elÿ indi gedin. Biz artûq Fenli Parka yaxûnlaømûøûq.
– Bÿs siz?
– Mÿn tÿmiz hava qÿbul edÿcÿyÿm. On beø dÿqiqÿdÿn
sonra darvazanûn aüzûnda gþröøÿrik.
Mÿn razûlûüûmû bildirib Fenli Parka doüru getdim. Evdÿ
missis Ekroyddan savayû he÷ kÿs yox idi. O, mÿni gþrÿndÿ
sevindi.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– O mÿsÿlÿni mösyþ Puaroya dediyinizÿ gþrÿ tÿøÿkkör

edirÿm, doktor, – dedi. – Dÿrdim tÿkcÿ bu olsaydû, nÿ var
idi? Flora barÿsindÿ eøidibsiniz dÿ?
– Nÿyi?
– Hektor Blanta niøanlandûüûnû. O, Ralf kimi varlû olma­
sa da, ÿsas insanûn xoøbÿxtliyidir. Floraya Blanttÿk yaølû,
göclö vÿ sÿdaqÿtli kiøi lazûmdûr. Þzönÿ gþrÿ ad-sanû da
var. Ralfûn hÿbs edildiyi haqqûnda olan mÿlumatû oxu­yub­
sunuz?
– Bÿli.
Missis Ekroyd gþzlÿrini yumub dedi:
– Dÿhøÿtdir. Cefri Reymond þzönÿ yer tapa bilmir.
Liverpula zÿng vurmuødu. Polis mÿntÿqÿsinÿ. Ona dedi­lÿr
ki, guya, Ralfû tutmayûblar... Ancaq mÿn onlara inanmû­
ram. Nÿ isÿ... nÿ yaxøû ki, Flora ona ÿrÿ getmÿdi!
564 Missis Ekroyd gþzlÿrini yumdu. Maraqlûdûr, gþrÿsÿn,
nÿ vaxt imkan tapûb Puaronun sþzönö ona deyÿcÿyÿm?
Missis Ekroyd mÿnÿ danûømaüa macal vermÿyib dedi:
– Dönÿn siz dÿ o kobud kiøi inspektor Raqlanla bura­
da idiniz? Yazûq qûzû yaman qorxudub. Onu hipnoz edib.
O da mÿcbur olub deyib ki, guya, pulu oüurlayûb. ßslin­dÿ,
mÿsÿlÿ tamamilÿ baøqa cör olub: qûza pul lazûm olub, ÿmi­
si­nin baøû isÿ qarûøûq imiø, buna gþrÿ dÿ o, yataq otaüûna
gedib istÿdiyi qÿdÿr pul gþtöröb. Hÿmin mÿsÿlÿ Hektorla
Floranûn arasûnû vurmayûb. Ömumiyyÿtlÿ, son vaxtlar Flo­
ra­nûn taleyi mÿni narahat edirdi. Fikirlÿøirdim ki, onunla
gÿnc Reymondun arasûnda nÿsÿ var. Baøa döøörsönöz dÿ!
Katiblÿ... bir sent dÿ pulu yoxdur.
– Siz buna dþzmÿzdiniz.
– Mÿn?
Onu sakitlÿødirmÿyÿ baøladûm. Sonra isÿ Puaronun
nÿ istÿdiyini sþylÿdim.
Missis Ekroyd dedi:
– ßgÿr mösyþ Puaro deyirsÿ, getmÿliyik. Tÿkcÿ sÿbÿ­
bini bilmÿk istÿyirÿm. Nÿ ö÷ön?
Missis Ekroyda dedim ki, he÷ þzöm dÿ bilmirÿm.
– Yaxøû, – missis Ekroyd narazû halda dedi, – saat doq­
quzda orada olacaüûq.
Evdÿn ÷ûxûb Puaro ilÿ øÿrtlÿødiyimiz yerÿ getdim. Puaro
mÿni gþzlÿyirdi.
 A
– Deyÿsÿn, gecikmiøÿm. Bu qÿøÿng xanûmûn ÿlindÿn
qurtarmaq olmur. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Eybi yox. Hÿr øey ÿladûr.
Biz gÿldiyimiz yolla da geri qayûtdûq. Karolin bizi qapû­
nûn aüzûnda qarøûladû: hÿm ciddi, hÿm dÿ hÿyÿcanlû idi.
Bizÿ ÿli ilÿ susmaüû iøarÿ edÿrÿk dedi:
– Ursula Bern bizdÿdir. Mösyþ Puaronu gþrmÿk istÿ­
yir. Yazûq qûz elÿ vÿziyyÿtdÿdir ki, adamûn ona yazûüû gÿlir.
Onu sakitlÿødirmÿk ö÷ön xeyli vaxt sÿrf etmiøÿm.
Puaro:
– Qûz haradadûr? – deyÿ soruødu.
– Burada, – deyib Karolin qonaq otaüûnûn qapûsûnû
a÷dû. Ursula Bern dÿyirmi stolun yanûnda oturmuødu.
Gþz­lÿri aüla­maq­dan qûzarmûødû.
– Ursula Bern, – astadan dedim.
Puaro ÿllÿrini geniø a÷ûb irÿli getdi. 565
– Siz sÿhv edirsiniz, ÿziz doktor, – dedi. – Ursula Bern
yox, Ursula Paton. Elÿ deyilmi, ÿziz balam? Missis Ralf
Paton.

XXII ôÿñèë
URSULANIN HEKAYßSÈ

Qûz tÿÿccöblÿ Puaroya baxdû, baøûnûn hÿrÿkÿti ilÿ onun

sþzönö tÿsdiqlÿdi. Sonra ÿllÿri ilÿ özönö þrtÿrÿk aülamaüa
baøladû.
Karolin mÿni itÿlÿyib Ursula Bernin yanûna getdi. Qûzû
qollarûnûn arasûna salûb ÷iynini sûüalladû.
– Sakit ol, mÿnim ÿzizim. Hÿr øey yaxøû olacaq, aüla­
ma, – dedi.
Nÿhayÿt, qûz gþz yaølarûnû dÿsmalla silib baøûnû yuxarû
qaldûrdû.
– Özr istÿyirÿm, – dedi, – deyÿsÿn, axmaqlûq etdim.
Puaro mehribanlûqla cavab verdi:
– Xeyr, mÿnim balam. Bu son gönlÿr biz hamûmûz
ÿsÿbi olmuøuq.
– Dÿhøÿtli gönlÿrdir, – dedim.
Ursula sþzönÿ davam etdi:
– Demÿk, siz hÿr øeyi bilirsiniz. Sizÿ bunu Ralf deyib?
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Puaro cavab vermÿyÿrÿk baøûnû buladû.

Qûz dedi:
– Nÿ ö÷ön gÿldiyimi siz bilirsiniz... Bu mÿlumata gþrÿ
gÿlmiøÿm.
O, ÿzilmiø qÿzet par÷asûnû irÿli uzatdû. Bu, Puaronun
dÿrc etdirdiyi mÿlumat idi.
– Qÿzetdÿ yazûblar ki, Ralfû hÿbs ediblÿr. Daha sus­ma­
üû­mûn xeyri yoxdur, hÿr øeyi sizÿ danûøacaüam.
– Bÿzÿn qÿzetdÿ yazûlanlar yalan olur, madmazel,
– Pua­ro dedi. – Bizÿ isÿ hÿqiqÿt lazûmdûr.
Qûz øöbhÿli-øöbhÿli ona baxdû. Puaro bunu gþröb dedi:
– Siz mÿnÿ inanmûrsûnûz. Onda deyin gþröm, nÿ ö÷ön
yanûma gÿlibsiniz?
– Gÿlmiøÿm sizÿ deyim ki, bunu Ralf etmÿyib. Siz aüûllû
adamsûnûz, hþkmÿn qatili tapacaqsûnûz. Bir dÿ...
566 – Hÿ?
– Mehribansûnûz.
Puaro razûlûqla baøûnû tÿrpÿdib dedi:
– Siz ÷ox dözgön hÿrÿkÿt edibsiniz. Èndisÿ diqqÿtlÿ
qulaq asûn: mÿn ÿminÿm ki, sizin ÿriniz qatil deyil, ancaq
dÿlillÿr onun ÿleyhinÿdir. Onu xilas etmÿk ö÷ön mÿn
hÿr øeyi bilmÿliyÿm. Hÿtta dediyiniz sþz onun vÿziyyÿtini
aüûrlaødûrsa da, mÿn bunu bilmÿliyÿm.
– Siz hÿr øeyi baøa döøörsönöz, – Ursula dedi.
– Belÿliklÿ, hÿr øeyi olduüu kimi mÿnÿ danûøûn.
Karolin yumøaq körsödÿ yerini rahatlayûb dedi:
– Mÿn buradan he÷ yerÿ gedÿn deyilÿm, ÷önki bil­
mÿk istÿyirÿm ki, niyÿ bu qûz þzönö ev qulluq÷usu kimi
qÿlÿ­mÿ verir?
– Ev qulluq÷usu kimi qÿlÿmÿ verir? – deyÿ tÿÿccöblÿ
soruødum.
– Bÿli. Niyÿ belÿ edirdin, bala? Pul ö÷ön?
– Yaøamaq ö÷ön, – Ursula dilucu cavab verdi.
Sonra o, baøûna gÿlÿn ÿhvalatû nÿql etmÿyÿ baøladû.
Mÿn dÿ, icazÿnizlÿ, onun danûødûüûnû þz dilimlÿ øÿrh edib
sizin nÿzÿrinizÿ ÷atdûrûm.
Ursula Bernin valideyni sonralar möflislÿømiø irlandi­
yalû zadÿganlardandûr. Ailÿdÿ beø qûz olublar. Atalarû vÿfat
edÿn­dÿn sonra qûzlar bir qarûn ÷þrÿk qazanmaq ö÷ön
evdÿn ÷ûxûb gedir­lÿr. Ursu­lanûn bþyök bacûsû isÿ kapitan
 A
Fol­liota ÿrÿ gedir. Mÿn bazar gönö onun yanûna getmiødim.
Qadû­nûn o vaxt nÿ ö÷ön utan­dûüûnû indi baøa döøörÿm. Ev K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

qulluq­÷usu olmaq Ursula Bernin örÿyinÿ daha ÷ox yatûr.
Bu iøÿ isÿ peøÿ­kar qul­luq­÷u­lar tÿlÿb olunur, buna gþrÿ dÿ
bacûsû ona zÿmanÿt kaüûzû verir. O, Fenlidÿ þzönö iøbilÿn,
bacarûqlû qulluq÷u kimi gþstÿrÿ bilib.
Ursula Bern bizÿ dedi:
– Bu iø xoøuma gÿlirdi. Boø vaxtûm isÿ istÿnilÿn qÿdÿr idi.
Sonra Ralf Patonla gþröøöb seviødiklÿrindÿn danûødû.
Ralfûn tÿkidi ilÿ onlar evlÿnirlÿr. He÷ kim evdÿ bundan xÿbÿr
tutmur. Ursula ÿvvÿlcÿ buna razû olmayûb. Ralf ona deyib
ki, bu, onlar ö÷ön yeganÿ ÷ûxûø yoludur, ÷önki þgey atasû
Ralfûn kasûb qûzla evlÿnmÿsinÿ razû olmayacaq: “Yaxøûsû
budur ki, evlÿnÿk, sonra isÿ bir mönasib vaxt tapanda hÿr
øeyi ona danûøarûq”.
Belÿliklÿ, Ursula Bern Ursula Paton oldu. Ralf demiødi 567
ki, ÿvvÿlcÿ borclarûnû þdÿmÿlidir. Sonra þzönÿ iø tapacaq.
Möstÿqil dolanûb þgey atasûndan asûlû olmayandan sonra
isÿ hÿr øeyi ona danûøacaq.
Ralf Paton kimi insanlara hÿr øey sþzdÿ asandûr.
O ömid edirdi ki, he÷ nÿdÿn xÿbÿri olmayan þgey atasû
onun bötön borclarûnû þdÿyÿcÿk, ancaq Rocer Ekroyd
Ral­fûn borc­larûnûn mÿblÿüini bilÿndÿ hirslÿnir vÿ onlarû
þdÿ­mÿk istÿ­mir. Bu sþhbÿtin östöndÿn bir ne÷ÿ ay þtör
vÿ Ralf Fen­liyÿ gÿlÿsi olur. Rocer Ekroyd Ralfûn qarøûsûnda
belÿ bir mÿsÿlÿ qoyur: ya o, Flora ilÿ evlÿnmÿlidir, ya da...
Ralf Patonun zÿifliyi burada özÿ ÷ûxûr. Èøin ÿn asan hÿllini
daha östön tutur. Flora ilÿ Ralfûn arasûndakû mönasibÿt sûrf
iøgö­zar mönasibÿt idi. Onlar bir-birini sevmirdilÿr. Bu, Flo­
raya pul vÿ azadlûq verirdi, Ralfûn isÿ bu iødÿ þz mÿq­sÿdi
var idi. O, bununla þz borclarûnû þdÿmÿk istÿyirdi. Ömu­
miyyÿtlÿ, Ralf gÿlÿcÿyÿ a÷ûq gþzlÿ baxanlardan deyildi.
O, möÿyyÿn vaxt þtdökdÿn sonra Flora ilÿ olan niøanûnû
pozmaq arzusunda idi. Bunu Flora da bilirdi vÿ onlar
fikirlÿrini he÷ kimÿ demÿyib gizli saxlayûrdûlar. O, bunu
Ursu­laya demÿk istÿmirdi, ÷önki göclö, qÿtiyyÿtli tÿbiÿtÿ
malik olan bu qûz he÷ vaxt belÿ øeylÿrÿ razû olmazdû.
Rocer Ekroyd niøanû rÿsmÿn elan etmÿk niyyÿtinÿ
döøör. Ralfa he÷ nÿ demÿyib fikrini Floraya sþylÿyir. O isÿ
etiraz etmir. Xÿbÿr Ursulaya ÷atanda o hirslÿnib Ralfû
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

kÿndÿ ÷aüûrtdûrûr. Ralf tÿlÿsik øÿhÿrdÿn kÿndÿ gÿlir. Onlar

meøÿdÿ gþröøörlÿr. Bacûm bu zaman onlarûn sþhbÿtinin
östönÿ ÷ûxûr vÿ bÿzi øeylÿri eøidir. Ursula Ralfa deyir ki,
o, hÿr øeyi cÿnab Ekroyda deyÿcÿk. Ralf isÿ razû olmur.
Deyir ki, bir az dþzsön. Nÿhayÿt, ÿr-arvad bir-birindÿn
kösöb ayrûlûrlar.
Ursula hÿmin gön Rocer Ekroydun yanûna gedib hÿr
øeyi ona danûøûr. Ekroyd belÿ øeylÿri baüûølayanlardan
deyildi. O, qûza deyir ki, varlû kiøinin þgey oülunu tÿlÿyÿ
salûb, indi dÿ ondan pul almaüa gÿlib.
Hÿr ikisi bir-birinÿ elÿ sþzlÿr deyir ki, bu sþzlÿr barÿdÿ
sussaq, daha yaxøû olar.
Ursula, qabaqcadan øÿrtlÿødiklÿri kimi, axøam Ralfla
daxmada gþröøör. Onlar bir-birini mÿzÿmmÿt edirlÿr. Ralf
Ursulaya deyir ki, mÿsÿlÿni þgey atasûna vaxtûndan ÿvvÿl
568 a÷ûb sþylÿyib. Ursula isÿ Ralfû etibarsûzlûqda tÿqsirlÿndirir.
Nÿhayÿt, ayrûlûrlar. Yarûm saatdan sonra isÿ Rocer
Ekroy­dun cÿsÿdi tapûlûr. Ursula o göndÿn bÿri nÿ Ralfû
gþröb, nÿ dÿ haqqûnda bir øey eøidib.
Qûz ÿhvalatû danûøûb qurtardûqdan sonra baøa döødöm
ki, Patonlarûn vÿziyyÿti yaxøû deyilmiø, ÷önki mÿn Ekroydun
xasiyyÿtinÿ bÿlÿdÿm: o, saü qalsaydû, birinci nþvbÿdÿ Ralfû
varislikdÿn mÿhrum edÿrdi. Demÿk, Rocer Ekroydun þlö­
mö onlarûn xeyrinÿ oldu.
Puaronun sÿsi mÿni fikirlÿrimdÿn ayûrdû. O, Ursula
Bernÿ deyirdi:
– Madmazel, sizÿ bir sualûm var, ancaq dÿrhal cavab
vermÿyin, fikirlÿøin, sþzönözö sonra deyin, ÷önki bundan
÷ox øey asûlûdûr. Kapitan Patondan saat ne÷ÿdÿ ayrûldûnûz?
Ursula acû-acû göldö:
– Mÿn bu barÿdÿ ÷ox fikirlÿømiøÿm. Daxmaya gedÿndÿ
saat onun yarûsû idi. Mayar Blant meydanda siqaret ÷ÿk­di­
yin­dÿn kollarûn arasû ilÿ getmÿli oldum. Daxmaya saat ona
iyirmi yeddi dÿqiqÿ qalmûø ÷atdûm. Ralf orada mÿni gþz­lÿ­
yirdi. Biz daxmada cÿmi on dÿqiqÿ qaldûq, sonra ayrûldûq.
Evÿ gÿlÿndÿ saat ona on beø dÿqiqÿ qalmûødû.
Ursulanûn o gön mÿnÿ verdiyi sualûn mÿqsÿdini indi
baøa döødöm: ÿgÿr Ralf Ekroydun saat on radÿlÿrindÿn
ÿvvÿl þldöröldöyö söbut olunsa, Ralf Paton hÿr cör øöbhÿ­
dÿn kÿnarda ola bilÿr.
 A
Puaro da mÿhz bunu þyrÿnmÿk istÿyirdi, odur ki o, qûz­
dan soruødu: K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Daxmadan birinci kim ÷ûxdû?
– Mÿn.
– Bÿs Ralf Paton?
– O da ÷ûxûb getdi. Yoxsa fikirlÿøirsiniz ki...
Puaro onun sþzönö yarûm÷ûq kÿsib dedi:
– Madmazel, mÿn hÿr nÿ fikirlÿøirÿmsÿ, bu, þzömÿ
aid­dir. Evÿ gÿlÿndÿ nÿ etdiniz?
– Otaüûma getdim.
– Saat ne÷ÿyÿdÿk orada qaldûnûz?
– Saat onadÿk.
– Bunu söbut edÿn var?
– Nÿyi? Otaqda qalmaüûmû? Siz... nÿ fikirlÿøirsiniz?
Bunu... bunu... mÿn?.. Yox! Yox!!!
Qûzûn gþzlÿri dÿhøÿtdÿn bþyödö. Puaro onun yerinÿ 569
cöm­lÿni tamamladû:
– Bÿzi adamlar belÿ fikirlÿøÿ bilÿrlÿr. Bunu nÿzÿrÿ
almaq lazûmdûr.
Ursula ÿllÿri ilÿ özönö þrtmöødö, Karolin onu sakit­lÿø­
dir­mÿyÿ ÷alûøûrdû. Qûz xûrûltûlû sÿslÿ astadan dedi:
– Dÿhøÿtdir.
Karolin onun ÷iynini sûüallayûb dedi:
– Narahat olma, ÿzizim. Mösyþ Puaro bu fikirdÿ deyil.
Sÿnin ÿrinin hÿrÿkÿtindÿn isÿ xoøum gÿlmir, ÷önki sÿni tÿk
qoyub gedib.
Ursula baøûnû bulayûb dedi:
– Xeyr. Mÿsÿlÿ tamamilÿ baøqa cördör. Ralf mÿnÿ
gþrÿ qa÷ûb. Fikirlÿøib ki, bunu mÿn etmiøÿm.
Karolin:
– Sakit ol, ÿzizim, – dedi, – Ralf bu cör fikirlÿømÿz.
– Mÿn o gecÿ ona qarøû kobud olmuøam. Onu danla­
mû­øam. Sþzönö aüzûnda yarûm÷ûq qoymuøam. Demiøÿm
ki, o daha mÿni sevmir. Onu hirslÿndirmÿk ö÷ön ÿlimdÿn
gÿlÿni etmiøÿm.
– Eybi yoxdur, – Karolin dedi. – Örÿyini sûxma, ÷önki
kiøilÿr o qÿdÿr tÿkÿbbörlödörlÿr ki, onlara deyilÿn sþzlÿri
tez unudurlar.
Ursula ÿsÿbilÿødiyindÿn barmaqlarûnû oynadûrdû. Nÿha­
yÿt, dedi:
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Cÿnab Ekroydun þldöröldöyönö eøitdikdÿ, Ralf barÿ­

dÿ bÿrk narahat oldum, ÷önki o, namÿlum sÿbÿbÿ gþrÿ
qa÷ûb gizlÿnmiødi. Sonra baøa döødöm ki, bunu o edÿ
bil­mÿz... He÷ vaxt. Èstÿyirdim ki, o gizlÿndiyi yerdÿn ÷ûxûb
gönah­sûz olduüunu desin. Ralf doktor Øeppardûn xÿtrini ÷ox
istÿyirdi, buna gþrÿ dÿ fikirlÿøirdim ki, o, Ralfûn yerini bilir.
Ursula mÿnÿ tÿrÿf ÷evrilib dedi:
– Bu sþzlÿri o gecÿ sizÿ deyÿndÿ fikirlÿøirdim ki, siz
Ral­fûn yerini bilirsiniz, sþzlÿrimi dÿ ona deyÿcÿksiniz.
– Mÿn? – deyÿ tÿÿccöblÿ qûøqûrdûm.
– Niyÿ mÿhz Ceyms? – deyÿ Karolin soruødu.
Ursula dedi:
– Ralf tez-tez mÿnÿ onun haqqûnda danûøûrdû. Doktor
Øeppard bu kÿnddÿ Ralfûn ÿn yaxûn dostu idi.
– Mÿnim balam, – dedim, – hazûrda onun harada
570 oldu­üunu bilmirÿm.
– Bu doürudur, – Puaro dedi.
Ursula ÿlindÿki qÿzet par÷asûnû irÿli uzadûb dedi:
– Bÿs bu...
– Hÿ! Bu, boø øeydir, – Puaro dedi, – Boø øey. Mÿn
onun hÿbs olunmasûna inanmûram.
– Onda...
Ursula nÿsÿ demÿk istÿdi, lakin Puaro onu qabaqladû:
– Bir øeyi bilmÿk istÿyirÿm: kapitan Paton o gecÿ
÷ÿkmÿ geymiødi, yoxsa ayaqqabû?
Ursula ÷iynini ÷ÿkib dedi:
– Bilmirÿm.
– Heyif! Belÿ øeyi unutmaq olar?
Sonra baøûnû saüa ÿyib baø barmaüûnû silkÿlÿdi vÿ tÿbÿs­
sömlÿ Ursulaya baxdû.
– Sizÿ, madam, daha sualûm yoxdur, – dedi. – Sakit
olun. ßsÿbilÿømÿyin. Ömidinizi mÿnÿ baülayûn.

XXIII ôÿñèë
MÖØAVÈRß

Karolin ayaüa qalxûb Ursula Bernÿ dedi:

– ßzizim, sÿn indi istirahÿt etmÿlisÿn. Örÿyini dÿ sûxûb-
elÿmÿ, mösyþ Puaro hÿr øeyi þz yoluna qoyacaq.
 A
– Mÿn Fenliyÿ qayûtmalûyam, – Ursula titrÿk sÿslÿ dedi.
Karolin ÿlinin hÿrÿkÿti ilÿ ona susmaüû iøarÿ edib dedi: K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– He÷ yerÿ getmÿyÿcÿksÿn. Sÿn artûq mÿnim ixtiya­
rûm­dasan. Burada qalmalûsan... Siz nÿ deyirsiniz, mösyþ
Puaro?
– ßla fikirdir, – Puaro dedi. – Madmazel... madamdan
xahiø edÿrdim ki, bu axøam saat doqquzda evimdÿ ke÷i­rÿ­
cÿyim möøavirÿdÿ o da iøtirak etsin.
Karolin baøûnû tÿrpÿdib Ursula ilÿ otaqdan ÷ûxdû. Puaro
onlar ÷ûxûb gedÿndÿn sonra yumøaq körsöyÿ ÿylÿøib dedi:
– Èølÿr tÿdricÿn dözÿlir.
– Èølÿr tÿdricÿn Ralf Patona qarøû ÷ûxûb onun qatil oldu­
üunu gþstÿrir, – dedim.
Puaro baøûnû tÿrpÿdib:
– Elÿdir, – dedi, – ancaq bu, qabaqcadan hiss olu­
nurdu. 571
Mÿn ona baxdûm. Onun sþzlÿri mÿni tÿÿccöblÿndir­
miødi. O, körsödÿ rahat oturub, gþzlÿrini dÿ azacûq yum­
muødu, barmaqlarûnûn ucunu bir-birinÿ toxundururdu.
Qÿf­lÿ­tÿn kþksönö þtöröb baøûnû buladû.
– Nÿ oldu? – deyÿ ondan soruødum.
– Dostum Hastinqs yadûma döødö. Ondan þtrö bÿzÿn
elÿ darûxûram ki! Artûq Argentinadadûr. Orada yaøa­yûr. Hÿmiøÿ
yanûmda olurdu, mÿnÿ kþmÿk edirdi. Elÿ olur­du ki, dediyi
axmaq sþzlÿr mÿnÿ hÿqiqÿti tapmaqda kþmÿk edirdi. Hÿlÿ
tÿhqiq etdiyim iølÿri qÿlÿmÿ almaüû da unutmurdu!
Mÿn bir-iki dÿfÿ þsköröb dedim:
– Bilirsiniz...
Cömlÿni tamamlamayûb susdum. Puaro irÿli ÿyilÿrÿk
mÿnÿ baxdû.
– Sþzönözö deyin, utanmayûn, – dedi.
Onun gþzlÿri parûldayûrdû. Mÿn þzömö ÿlÿ alûb danûø­
maüa baøladûm:
– Kapitan Hastinqsin yazdûqlarûnû oxumuøam. Mÿn dÿ
þzömö bu sahÿdÿ sûnamaq istÿyirÿm. Bÿlkÿ, bir øey ÷ûxdû...
Yanaqlarûm od tutub yanûrdû. Utandûüûmdan sþzömö axûra
÷atdûrmayûb susdum. Puaro bu sþzlÿri eøidÿndÿ cÿld aya­
üa qalxûb mÿnÿ yaxûnlaødû. Doürusu, qorxdum, ÷önki fikir­
lÿø­dim ki, mÿni buna gþrÿ danlayacaq. Amma göma­nûm
döz ÷ûxmadû. Puaro fikrimi bÿyÿnib øÿn sÿslÿ mÿnÿ dedi:
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– ×ox gþzÿl... Èndiyÿdÿk bir øey yazûbsûnûz?

Mÿn baøûmû tÿrpÿdib mÿqbul cavab verdim.
– ßla! – deyÿ Puaro qûøqûrdû. – Onlarû mÿnÿ verin, oxu­
yum.
Mÿn bunu gþzlÿmirdim, odur ki bÿzi øeylÿri xatûrlayûb ona:
– Gÿrÿk mÿni baüûølayasûnûz, – dedim, – arabir sûrf
øÿxsi mölahizÿlÿrÿ qapûlmûøam.
– Aydûndûr... Sizi baøa döøörÿm: mÿni gölönc, qeyri-adi
insan kimi tÿsvir edibsiniz. Eybi yoxdur. Mÿn belÿ øey­lÿrÿ
fikir vermirÿm. Hastinqs dÿ nÿzakÿt normalarûnû gþz­lÿ­yÿn­
lÿrdÿn deyildi.
Èø stolumun siyirmÿlÿrini bir-bir axtarmalû oldum.
Nÿha­yÿt, sÿliqÿsiz halda yûüûlmûø kaüûzlarû tapûb Puaroya
ver­dim. Yazûlarûmû gÿlÿcÿkdÿ nÿør etdirmÿk ömidiylÿ fÿsil­
lÿrÿ bþl­möødöm. Miss Rasselÿ hÿsr olunmuø fÿsli tÿzÿcÿ
572 qur­tar­dû­üûm­dan, Puaronun ixtiyarûnda cÿmi iyirmi fÿsillik
ÿlyaz­mam dururdu.
Onu yazûlarûmla yalqûz qoyub otaqdan ÷ûxdûm. A÷ûq hava­
da xeyli gÿzdiyimdÿn, evÿ qayûdanda saat sÿkkizi þtmöødö.
Puaro ilÿ bacûm saat sÿkkizin yarûsûnda øam etmiø­dilÿr.
Mÿnim payûmû isÿ saxlamûødûlar. Puaro ÿlyaz­ma­nûn qalan his­
sÿsini oxuyub qurtarmaq ö÷ön emalatxanaya qayûtmûødû.
– Zÿnnimcÿ, Ceyms, – bacûm dedi, – mÿnim barÿmdÿ
pis yazmayûbsan?
Gönahkarcasûna ona baxdûm, ÷önki Karolin haqqûnda
örÿka÷an øeylÿr yazmamûødûm. Bacûm fikrimi özömdÿn
oxu­yub dedi:
– Eybi yoxdur. Mösyþ Puaro mÿni daha yaxøû tanûyûr,
necÿ qadûn olduüumu bilir.
Mÿn emalatxanama getdim. Puaro pÿncÿrÿnin yanûn­
da oturmuødu. Mÿni gþrcÿk ÿlini iø stolumun östönÿ sÿli­
qÿ ilÿ yûüdûüû ÿlyazmama toxundurub dedi:
– Bu cör yazûnûza gþrÿ sizi tÿriflÿmÿk istÿyirÿm. Hÿr
øeyi olduüu kimi yazûbsûnûz.
Mÿn tÿÿccöblÿ qûøqûrûb bir addûm geri ÷ÿkildim.
– Hÿm dÿ yûücam yazûbsûnûz.
Mÿn yenÿ dÿ þzömö saxlaya bilmÿyib heyrÿtdÿn qûø­
qûrdûm.
– Hastinqs baøqa cör yazûrdû. Onun yazûlarûnda “mÿn”
sþzö östönlök tÿøkil edirdi, sonra da ÿlavÿ edirdi: “O, belÿ
 A
fikirlÿøirdi... O, bu cör edirdi”. Siz isÿ...øÿxsiyyÿtinizi arxa
plana ÷ÿkibsiniz. Tÿkcÿ bir-iki dÿfÿ þz evinizdÿ nÿzÿrÿ ÷ar­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

pûrsûnûz.
O, kirpiklÿrini qûrpdû, mÿn isÿ qûpqûrmûzû oldum.
– ßlyazmam haqqûnda nÿ fikirlÿøirsiniz? – ÿsÿbi halda
soruødum.
– Dözönö deyim?
– Bÿli.
– Faktlarû doüru øÿrh edibsiniz, ancaq þzönöz barÿdÿ
ÿtraflû mÿlumat vermÿyibsiniz. Ömumiyyÿtlÿ, ÷ox yaxøû
yazûb­sûnûz, diliniz asan vÿ anlaøûqlûdûr.
– Yazdûqlarûmûn sizÿ kþmÿyi dÿydi?
– Bÿli. Èndisÿ gÿlin bizÿ gedÿk. Möøavirÿnin iøtirak÷ûlarû
gÿlÿnÿdÿk otaüû sahmana salmalûyam.
Karolin dÿhlizdÿ dayanûb bizi gþzlÿyirdi. Ömid edirdi
ki, onu da möøavirÿyÿ dÿvÿt edÿcÿyik, amma Puaro vÿziy­ 573
yÿtdÿn mÿharÿtlÿ ÷ûxdû.
– Möøavirÿdÿ sizin iøtirak etmÿyinizi arzulayûrdûm,
mad­mazel, ancaq bu, sizÿ qarøû hþrmÿtsizlik olardû, ÷önki
evimÿ dÿvÿt etdiyim bu adamlarûn i÷indÿ mÿn cÿnab
Ekroy­dun qatilini tapacaüam, – dedi.
– Siz buna ÿminsiniz? – deyÿ soruødum.
Puaro ciddi tÿrzdÿ dedi:
– Siz Erköl Puaronun nÿyÿ qadir olduüunu hÿlÿ dÿrk
etmÿyibsiniz, buna gþrÿ dÿ onun sþzlÿrinÿ øöbhÿ ilÿ yana­
øûrsûnûz.
Ursula bu vaxt pillÿkÿnlÿ aøaüû döødö.
Puaro dedi:
– Hazûrsan, mÿnim balam? ×ox yaxøû. Gÿl birlikdÿ
gedÿk. Madmazel Karolin, mÿnÿ inanûn. Sizin xÿcalÿtinizdÿn
sonra ÷ûxacaüam. Èndisÿ gecÿniz xeyrÿ qalsûn.
Biz ÷þlÿ ÷ûxdûq. Karolin qapûnûn aüzûnda dayanûb gþz­
lÿri ilÿ bizi yola salûrdû.
Saat doqquzda baølanacaq möøavirÿ ö÷ön Qara øam­
lar yurdunun qonaq otaüûnda artûq möÿyyÿn hazûrlûq gþröl­
möødö. Uzunsov stolun östönÿ qÿdÿhlÿr, cörbÿcör sirop
øöøÿlÿri dözölmöø, bir qab dolusu øirniyyat qoyulmuødu.
Digÿr otaqlardan bura bir ne÷ÿ stul gÿtirilmiødi.
Puaro ÿl-ayaüa döøöb bÿzi øeylÿri yerbÿyer edirdi. Gah
stullarûn yerini dÿyiøir, gah ÿyilib dþøÿmÿni þrtÿn xal÷anûn
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

qûrûøûnû a÷ûrdû, gah da lampalarûn stolun östöndÿ dözölöø

qaydasûna diqqÿt yetirirdi. O elÿ etmÿyÿ ÷alûøûrdû ki, lam­pa­
lar gÿlÿnlÿrin oturduüu yeri gur iøûqlandûrsûn, þzö oturduüu
yer isÿ qaranlûqda qalsûn vÿ ya ÷ox zÿif iøûqlansûn.
Hÿm Ursula, hÿm dÿ mÿn ona baxûrdûq. Nÿhayÿt,
qapû­nûn zÿngi ÷alûndû. Puaro:
– Vaxtûnda gÿldilÿr, – dedi. – Hÿr øey hazûrdûr.
Qapû a÷ûldû vÿ Fenlidÿn gÿlÿnlÿr otaüa daxil oldular.
Puaro onlarûn qabaüûna ÷ûxûb missis Ekroydu vÿ Floranû
salamladû.
– Xoø gÿlibsiniz, – dedi. – Siz dÿ, mayor Blant, hÿm÷i­
nin cÿnab Reymond.
Gÿnc katib, hÿmiøÿ olduüu kimi, øÿn gþrönördö. O:
– Tÿzÿ maøûn kÿøf edibsiniz? – deyÿ göldö. – Bilÿyimizi
qayûøla baülayûb nÿbzimizin vurma sörÿtinÿ gþrÿ qatili
574 tapacaqsûnûz? Zÿnnimcÿ, belÿ bir øey var.
Puaro dedi:
– Bu barÿdÿ oxumuøam, amma mÿn kþhnÿfikirli
adamam. Ke÷miøin mÿnÿ verdiyi irsdÿn, ösuldan istifadÿ
edirÿm. Beyin höceyrÿlÿrinin fÿaliyyÿtindÿn. Vÿssalam.
Èndisÿ, icazÿ verin, sizi bir mÿsÿlÿdÿn agah edim.
O, Ursulanûn ÿlindÿn tutub otaüûn ortasûna gÿtirdi.
– Tanûø olun, – dedi, – missis Ralf Paton. Kapitan
Paton þtÿn mart onunla ailÿ qurub.
Missis Ekroyd qûøqûrdû:
– Ralf evlÿnib! Þtÿn mart! Cÿfÿngiyatdûr! O, bunu edÿ
bilmÿzdi.
Missis Ekroyd Ursulaya dÿvÿ nalbÿndÿ baxan kimi
baxûb davam etdi:
– Bern ilÿ evlÿnib? Zarafat etmirsiniz ki, mösyþ Puaro?
Mÿn sizÿ inanmûram.
Ursulanûn yanaqlarû tÿr alma tÿki qûpqûrmûzû oldu.
O, danûø­maq istÿyÿndÿ Flora ona yaxûnlaøûb qoluna girdi.
– Bizim tÿÿccöblÿnmÿyimiz sizi acûqlandûrmasûn, – dedi,
– ÷önki bu, bizim aülûmûza gÿlmirdi. Siz Ralfla sirrinizi yaxøû
qorudunuz. Mÿn buna øadam.
Ursula astadan dedi:
– Siz ÷ox mehriban insansûnûz, miss Ekroyd. Ralf sizÿ
qarøû þzönö yaxøû aparmayûb.
Flora gÿnc xanûmûn ÿlini sûüallayûb dedi:
 A
– Narahat olmayûn. Hÿr øey yaxøûdûr. Ancaq gÿrÿk sirrini
mÿndÿn gizlÿtmÿyÿydi, ÷önki onu he÷ vaxt pis vÿziyyÿtdÿ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

qoymazdûm.
Puaro ÿli ilÿ stolu dþyÿclÿyib boüazûnû arûtladû.
Flora:
– Mösyþ Puaro iøarÿ edir ki, biz daha danûømayaq. Bir
øey soruøum: Ralfûn harada olduüunu siz, yÿqin, bilÿrsiniz?
– Bilmirÿm, – deyÿ Ursula aülamsûndû.
– Bÿs onu Liverpulda tutmayûblar? – deyÿ Reymond
soruødu. – Qÿzetdÿ belÿ yazûlûb.
– O, Liverpulda deyil, – Puaro möxtÿsÿr dedi.
– Doürusu, – dedim, – onun harada olduüunu bilÿn
yoxdur.
Reymond dedi:
– Erköl Puaro bilÿr.
Puaronun verdiyi cavab ciddi sÿslÿndi: 575
– Unutmayûn: mÿn hÿr øeyi bilirÿm.
Cefri Reymond qaølarûnû ÷atûb dedi:
– Hÿr øeyi? Bu lap aü oldu.
– Demÿk, siz Ralf Patonun harada gizlÿndiyini tapa
bilÿr­siniz, – dedim.
– Siz buna tapmaq deyirsiniz, mÿnsÿ bilmÿk, mÿnim
dostum.
– Kren÷esteri nÿzÿrdÿ tutursunuz? – deyÿ soruødum.
Puaro cavab verdi:
– Xeyr.
Puaro daha he÷ nÿ demÿdi. Otaüa toplaømûø adamlar
onun ÿlinin iøarÿsi ilÿ yerlÿrindÿ oturdular. Bu vaxt qapû
a÷ûldû vÿ otaüa iki nÿfÿr daxil oldu. Onlar qapûnûn aüzûnda
ÿylÿødilÿr. Bunlar Parker vÿ miss Rassel idilÿr.
Puaro dedi:
– Möøavirÿnin sonuncu iøtirak÷ûlarû da gÿlib ÷ûxdû.
Belÿ­liklÿ, hamû buradadûr.
Onun bu iødÿn razû qaldûüû hiss edilirdi. Digÿr tÿrÿfdÿ
oturanlar isÿ narahat idilÿr, ÷önki Ekroydun qatilinÿ bu
otaqda he÷ kimin baøa döømÿdiyi bir tÿlÿ qurulmuødu vÿ
bu adamûn kim olduüunu onda demÿk ÷ÿtin idi.
Puaro tÿntÿnÿ ilÿ siyahûnû oxumaüa baøladû:
– Missis Ekroyd, miss Flora Ekroyd, mayor Blant, cÿnab
×efri Reymond, missis Ralf Paton, Con Parker, Eli­za­bet Rassel.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

O, siyahûnû stolun östönÿ qoydu.

Reymond ondan soruødu:
– Bu nÿ demÿkdir?
Puaro cavab verdi:
– Burada adûnû ÷ÿkdiyim hÿr bir adam cÿnab Ekroy­
dun qatili ola bilÿr...
Missis Ekroyd ayaüa qalxûb xûrûltûlû sÿslÿ dedi:
– Mÿnim belÿ øeydÿn xoøum gÿlmir. Mÿn evÿ getmÿk
istÿyirÿm.
Puaro sÿrt sÿslÿ dedi:
– Siz he÷ yerÿ getmÿyÿcÿksiniz, madam. Mÿn sþzömö
deyib baøa ÷ûxmalûyam.
O, susub boüazûnû arûtladû, sonra dedi:
– Mÿn lap ÿvvÿldÿn baølayacaüam. Miss Ekroyd mÿn­
dÿn xahiø edib deyÿndÿ ki, iøi tÿhqiq edim, hþrmÿtli
576 dok­tor Øeppardla Fenli Parka getdim. Hÿyÿtdÿ bir az
gÿziø­dim. Mÿnÿ pÿncÿrÿnin qûraüûndakû ayaq izlÿrini
gþs­tÿr­di­lÿr. Èns­pek­tor Raqlan alaqapûnûn östönÿ ÷ûxan
cûüûra fikir verdi, mÿn isÿ yaxûnlûqdakû ki÷ik daxmaya.
Hÿmin dax­manû yoxla­dûm vÿ iki øey tapdûm: kraxmallû
batist par÷adan cûrûl­mûø ÿsgi vÿ i÷i boø olan qaz lÿlÿyi.
Aülûma gÿldi ki, ÿsgi qul­luq÷unun þnlöyöndÿn ola bilÿr.
Ènspektor Raqlan evdÿki adamlarûn siyahûsûnû mÿnÿ gþs­
tÿ­rÿndÿ gþrdöm ki, ev qul­luq÷usu iølÿyÿn Ursula Ber­
nin sþzönö tÿsdiq edÿn dÿlil yox­dur. Þzönön dedi­yinÿ
gþrÿ, o, saat onun yarûsûndan ona­dÿk yataq ota­üûn­da
olub. Bÿlkÿ, o he÷ yataq otaüûnda olma­yûb? Hÿmin dax­
ma­da olub? ßgÿr bu doürudursa, demÿk, o, daxmada
kiminlÿsÿ gþröømÿliymiø. Doktor Øep­pard hÿmin gecÿ
Fenli Parka namÿlum øÿxsin gÿldiyini gþröb. Èlk baxûø­
dan hÿr øey aydûn olurdu: bu namÿlum øÿxs Ursula
Bernlÿ gþröøÿ gÿlirmiø. Onun daxmada olmasûnû tap­
dû­üûm qaz lÿlÿyi söbuta yetirirdi. Bu yolla tiryÿk ÷ÿkmÿk
Atlan­tik okeanûnûn o biri tayûnda geniø yayûlûb. Hÿmin
adam isÿ Amerika lÿhcÿsindÿ danûøûrdû.
Lakin bir øey döz gÿlmirdi: onlarûn daxmada olma
möd­dÿt­lÿri bir-birinÿ uyuømurdu. Ursula Bern daxmada
onun yarû­­sûn­dan tez ola bilmÿzdi, hÿmin adam isÿ orada
saat ona bir-iki dÿqiqÿ iølÿmiø olub. ßlbÿttÿ, o, yarûm saat
gþz­lÿyÿ bilÿrdi.
 A
Bÿlkÿ, hÿmin gecÿ daxmada bir-birindÿn xÿbÿrsiz iki
möxtÿlif gþröø olub? Bu fikrimi ÿsaslandûrmaq mÿqsÿdilÿ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

fakt toplamaüa baøladûm. Þyrÿndim ki, hÿmin gönön
sÿhÿri miss Rassel doktor Øeppardûn yanûnda olub vÿ
ona tiryÿk haqqûnda bÿzi suallar verib. Mÿn bunu dax­
mada tap­dûüûm qaz lÿlÿyi ilÿ tutuøduranda baøa döødöm
ki, namÿ­lum øÿxs Fenli Parka Ursula Bernlÿ yox, miss
Ras­sellÿ gþröømÿyÿ gÿlib. Bÿs onda Ursula Bern
kimlÿ gþrö­øöb? Bu sualûn cavabûnû tez tapdûm. Hÿlÿ bir
niøan özöyö dÿ tap­mûø­dûm. Özöyÿ “R-dan” kÿlmÿsi vÿ
ayûn tarixi yazûl­mûødû. Sonra soruøub þyrÿndim ki, Ralf
Patonu daxmaya gedÿn cûüûrda gþröblÿr; döz saat ona
iyirmi beø dÿqiqÿ iølÿ­miø. Ralfla namÿlum qûzûn kÿn­din
yaxûnlûüûndakû meøÿ­dÿ etdiyi sþhbÿtin bir qismini eøi­
dÿn dÿ var. Belÿliklÿ, fakt­lar bir-birinÿ uyüun gÿlirdi. Gizli
nikah, faciÿnin baø ver­diyi gön qÿzetdÿ elan olunmuø 577
niøan, meøÿ­dÿ edilÿn hay-köylö sþh­bÿt vÿ hÿmin gecÿ
dax­mada tÿyin olunmuø gþröø.
Odur ki mÿn bir øeyÿ ÿmin oldum: qÿtl tþrÿtmÿk fik­ri­nÿ
döømÿk ö÷ön Ralf Patonla Ursula Bernin (vÿ ya Patonun)
olduqca tutarlû ÿsaslarû olmuødu, amma bununla yanaøû,
Ralf Paton saat onun yarûsûnda cÿnab Ekroydun iø ota­üûn­
da olan øÿxs ola bilmÿzdi.
Burada biz cinayÿtin ÿn maraqlû hissÿsinÿ ke÷irik.
Cÿnab Ekroydla saat onun yarûsûnda kim olub? Bayaq
dedi­yi­miz kimi, bu adam Ralf Paton ola bilmÿzdi, ÷önki
o, bu vaxt arvadû ilÿ daxmada gþröøördö. ×arlz Kent dÿ
artûq ÷ûxûb getmiødi, Fenli Parkda deyildi. Bÿs onda bu,
kim idi? Mÿn þz-þzömÿ ÷ox aüûllû bir sual verdim: bÿlkÿ,
onun yanûnda he÷ kim yox idi?
Puaro irÿli ÿyilib þzöndÿnrazû halda bizim özömözÿ
baxdû. O, sþylÿdiyi sþzön bizÿ necÿ tÿsir etdiyini þyrÿn­mÿk
istÿ­yirdi. Bu sþz hÿr kimÿ tÿsir etsÿ dÿ, gÿnc Reymonda
tÿsir etmÿdi. O etiraz edib dedi:
– Mösyþ Puaro, mÿni yalan ifadÿ vermÿkdÿ tÿqsir­
lÿn­dir­mÿk istÿyirsiniz? Axû bunu mÿn tÿk demirÿm. Mayor
Blant da cÿnab Ekroydun saat onun yarûsûnda kimlÿsÿ
danûø­dû­üûnû eøidib. Doürudur, sþzlÿri aydûn dÿrk etmÿsÿ
dÿ, sÿsini eøidib.
Puaro baøûnû tÿrpÿtdi.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Hÿr øey mÿnim yadûmdadûr, – dedi. – Mayor Blant

da elÿ döøönmöødö ki, cÿnab Ekroydla danûøan sizsiniz.
Reymond Puaronun bu sþzöndÿn diksindi, lakin þzö­
nö ÿlÿ alûb dedi:
– Blant indi baøa döøöb ki, onun fikri sÿhv olub.
– Elÿdir, – Blant onun sþzönö tÿsdiqlÿdi.
Puaro dedi:
– Ancaq onu bu cör fikirlÿømÿyÿ nÿ vadar etmiødi?
Xeyr! Lazûm deyil. Siz bir cavab tapacaqsûnûz, amma mÿni
hÿqiqÿt maraqlandûrûr. Elÿ ÿvvÿldÿn cÿnab Reymondun
eøitdiyi sþzlÿrin mÿzmunu mÿni tÿÿccöblÿndirmiødi. ×ox
qÿribÿdir ki, he÷ kÿs buna fikir vermÿyib.
O susub aøaüûdakû sþzlÿri iqtibas gÿtirdi:
– ... “Pul kisÿmÿ olan tÿlÿbat son vaxtlar o qÿdÿr artûb
ki, sizin xahiøinizi yerinÿ yetirmÿk qeyri-mömköndör”.
578 Sþzlÿrin qeyri-adi sÿslÿndiyini hiss edirsiniz?
Reymond dedi:
– Xeyr. Cÿnab Ekroyd tez-tez bu sþzlÿri mÿnÿ deyib
yazdûrûrdû.
Puaro sevinclÿ qûøqûrdû:
– Bax mÿn bunu demÿk istÿyirdim. Bu cör ifadÿlÿr
danûøûq zamanû iølÿnmir. Bÿlkÿ, o, mÿktub yazdûrûrdû?..
Reymond:
– Demÿk istÿyirsiniz ki, o, mÿktubu ucadan oxuyurdu...
Kimÿ?
– He÷ kimÿ! Unutmayûn: otaqda tÿkcÿ cÿnab Ekroydun
sÿsini eøidiblÿr.
– Bu cör mÿktubu he÷ kÿs þz-þzönÿ oxumaz.
Puaro mölayim sÿslÿ dedi:
– Sizÿ þtÿn ÷ÿrøÿnbÿ gönö gÿlmiø adamû yada salûn.
Hamû tÿÿccöblÿ ona baxdû. Puaro sþzönÿ davam etdi.
– Bÿli. ×ÿrøÿnbÿ gönö. Mÿni Fenli Parka gÿlmiø gÿnc
deyil, onun tÿmsil etdiyi øirkÿt maraqlandûrûrdû.
Reymond:
– Hÿmin øirkÿt diktofon istehsalû ilÿ mÿøüul olur. Artûq
sizin nÿ demÿk istÿdiyinizi baøa döødöm. Danûøan dikto­
fon idi.
Puaro baøûnûn hÿrÿkÿti ilÿ onun sþzönö tÿsdiqlÿdi.
– Cÿnab Ekroyd mÿnÿ demiødi ki, diktofon almaq
istÿyir. Bunu yoxlamaq ö÷ön øirkÿtÿ getdim vÿ orada mÿnÿ
 A
dedilÿr ki, o, diktofonu alûb. Niyÿ bunu sizdÿn gizlÿdib?
Deyÿ bilmÿrÿm. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Reymond:
– Gþrönör, sörpriz etmÿk istÿyirmiø. Bundan baøqa,
onun belÿ bir xasiyyÿti var idi ki, tÿzÿ øey alanda onunla
bir-iki gön uøaq kimi oynayûrdû. Siz haqlûsûnûz. Mÿn sizin
sþzö­nözlÿ razûlaøûram.
Puaro dedi:
– Mayor Blant da hÿmin sþzlÿrin mÿzmununa gþrÿ
cÿnab Ekroydun yanûnda sizin olduüunuzu göman edib.
O, belÿ göman etdiyi vaxt gþzönÿ aüpaltarlû fiqur sataøûr.
Bunun miss Ekroyd olduüunu döøönör. ßslindÿ, bu, giz­
lincÿ daxmaya gedÿn Ursula Bern idi. Aüaran isÿ onun
þnlö­yö idi.
Reymond dedi:
– Bötön bunlara baxmayaraq, cÿnab Ekroyd saat 579
onun yarûsûnda saü idi, ÷önki o vaxt diktofona danûøûrdû.
×arlz Kent artûq Fenlidÿn ÷ûxûb getmiødi. Ralf Paton isÿ...
O, sualedici nÿzÿrlÿ Ursulaya baxdû. Ursulanûn yanaq­
larû qûzarûb alma kimi oldu.
– Ralfla mÿn ayrûlanda, – dedi, – saat he÷ ona on beø
dÿqiqÿ qalmamûødû. Onun þgey atasûnûn yanûna getmÿk
fikri yox idi, ÷önki onu gþrmÿyÿ qorxurdu.
Reymond:
– Mÿn sizÿ inanûram. Kapitan Patonun qatil olmadû­
üûnû da bilirÿm, amma bu suallar mÿhkÿmÿdÿ verilÿ bilÿr...
Bunu nÿzÿrÿ almaq lazûmdûr. Onun vÿziyyÿti yaxøû deyil,
lakin þzö gÿlib hÿr øeyi sþylÿsÿydi...
Puaro Reymondun sþzönö yarûm÷ûq kÿsib dedi:
– Siz mÿslÿhÿt gþrörsönöz ki, kapitan Paton þzö gÿlib
hÿr øeyi sþylÿsin?
– Bÿli. Onun harada gizlÿndiyini bilirsinizsÿ...
– Gþrörÿm, siz mÿnÿ inanmûrsûnûz, ancaq bayaq
dedim ki, mÿn hÿr øeyi bilirÿm. Telefon zÿnginin sÿbÿbini,
pÿncÿrÿnin altûndakû ayaq izlÿrinin mÿnasûnû, Ralf Patonun
harada olmasûnû...
– O haradadûr? – deyÿ Blant soruødu.
Puaro tÿbÿssömlÿ dedi:
– ×ox uzaqda deyil.
– Kren÷esterdÿdir? – deyÿ mÿn soruødum.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Puaro mÿnÿ tÿrÿf ÷evrilib dedi:

– Sizÿ bu adû kim sûrûyûb? O, Kren÷esterdÿ deyil, bax,
oradadûr!
Hamûmûz ÷evrilib onun gþstÿrdiyi tÿrÿfÿ baxdûq.
Ralf Paton qapûnûn aüzûnda dayanûb bizÿ baxûrdû.

XXIV ôÿñèë
RALF PATONUN HEKAYßSÈ

Vÿziyyÿtim aüûr idi. Baøûmû itirmiødim, sanki, yuxu

gþrör­döm. Sonra, bir anlûüa, elÿ bil, kor oldum, he÷ nÿ
gþr­mÿ­dim, tÿkcÿ qarmaqarûøûq sÿslÿr eøitdim. Nÿhayÿt,
gþz­lÿ­rimÿ iøûq gÿlÿndÿ Ralf Patonun arvadû ilÿ yanaøû
dayan­dûüûnû gþrdöm. Ralf Ursulanûn ÿllÿrini ÿlindÿ tutub
580 sax­lamûødû. O, mÿnÿ baxûb gölördö. Puaro da gölördö.
Nÿhayÿt, dedi:
– Azû min dÿfÿ demiøÿm ki, Erköl Puarodan he÷ nÿ
gizlÿtmÿyin, o, hÿr øeyi tapûr.
Sonra özönö bizim hamûmûza tÿrÿf tutub dedi:
– ßgÿr yadûnûzdadûrsa, altû nÿfÿrlik ki÷ik ailÿ iclasû ÷aüûr­
mûødûm. Onda sizÿ demiødim ki, stolun arxasûnda otu­ran
beø nÿfÿrin hÿr biri mÿndÿn nÿsÿ gizlÿdir. Dþrdönön nÿ
gizlÿtdiyini þyrÿnmiødim, qalmûødû doktor Øeppard. O, Ralfû
gþr­mÿk ö÷ön hÿmin gecÿ mehmanxanaya gedir, lakin onu
tapmûr. Bÿlkÿ, onlar tÿsadöfÿn yolda rastlaøûblar? Dok­tor
Øep­pard kapitan Patonun ÿn yaxûn dostu idi. O, cina­yÿ­tin
baø vermÿsini, elÿcÿ dÿ Patonun øöbhÿ altûnda olma­sûnû
bilirdi. Bÿlkÿ, tÿkcÿ bunu yox, ÷ox øey bilirdi.
– Elÿdir, – dedim. – Sizÿ hÿr øeyi danûøacaüam.
Gönorta Ralfûn yanûna getmiødim. ßvvÿlcÿ o, mÿndÿn ehti­
yat edib bir sþz demÿk istÿmirdi, lakin tezliklÿ dþzÿ bil­mÿyib
örÿyini a÷dû vÿ evlÿnmÿsi, bir dÿ döødöyö ÷ûxûlmaz vÿziyyÿt
haqqûnda mÿnÿ danûødû. Cÿnab Ekroydun þldöröldöyönö
eøidÿn kimi baøa döødöm ki, ya Ralfdan, ya da onun sev­
diyi qûzdan øöbhÿlÿnÿcÿklÿr. Buna gþrÿ dÿ hÿr øeyi ona
danûødûm. O isÿ fikirlÿødi ki, polis onu dindirsÿ, dediyi sþz­
lÿrin ucbatûndan Ursuladan øöbhÿlÿnÿ bilÿrlÿr, odur ki...
Bunu deyib susdum. Ralf cömlÿni mÿnim yerimÿ
tamam­ladû:
 A
– Aradan ÷ûxmalû oldum. Ursula mÿni tÿk qoyub evÿ
qayûtmûødû. Fikirlÿødim ki, þgey atam qûzû o dÿrÿcÿyÿ ÷at­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

dûrûb ki... o qÿdÿr hirslÿndirib ki... þzö dÿ bilmÿdÿn...
O susdu. Ursula ÿlini onun ÿlindÿn gþtöröb dedi:
– Gþr aülûna nÿ gÿlmiødi, Ralf!
Puaro sþhbÿtÿ mödaxilÿ etdi:
– Gÿlin doktor Øepparda qayûdaq, – dedi. – O, Ralfa
kþmÿk edÿcÿyinÿ sþz verdi vÿ onu polisdÿn gizlÿtdi.
Reymond soruødu:
– Harada? Þz evindÿ?
Puaro dedi:
– Xeyr. Mÿn dÿ þz-þzömÿ bu sualû verdim ki, ÿgÿr hþr­
mÿtli Ralfû gizlÿtmÿli olsa, onu harada gizlÿdÿr? Bÿlkÿ, Kren­
÷es­terdÿ? ×önki onu ÷ox uzaqda gizlÿdÿ bil­mÿzdi. ßgÿr
bu belÿdirsÿ, o, øÿhÿrdÿ harada yaøayûr? Bÿl­kÿ, meh­man­
xa­na­da? Yox. Bÿlkÿ, otaq kirayÿ tutublar? Ola bil­mÿz. Bÿs 581
hara­da? Aha! Tapdûm. Ruhi xÿstÿliklÿr xÿs­tÿ­xa­na­sûnda. Èndi
bu fikri yox­lamaq qalûrdû, odur ki ruhi xÿstÿliyÿ tutulmuø bir
qardaøoülu uydurub onun haqqûnda madmazel Øep­par­da
danûødûm. O, mÿnÿ dedi ki, qardaøû ruhi xÿstÿlÿri Kren­÷es­te­
rin yaxûnlûüûnda yerlÿøÿn iki xÿs­tÿ­xanaya gþndÿrir. Mÿn xÿs­
tÿ­xa­na­larûn adûnû þyrÿnib sorüu apardûm. Þyrÿndim ki, dok­
tor Øeppard øÿnbÿ gönö sÿhÿr ora bir xÿstÿ gÿtirib. Baø­qa
adla olsa da, bunun Ralf Paton olduüunu baøa döø­döm. Onu
bu sÿhÿr, dan yeri sþkölmÿmiø xÿstÿxanadan evÿ gÿtirdim.
Mÿn ona baxûb dedim:
– Demÿk, Karolinin dediyi mÿsul iø÷i Ralf imiø. He÷
aülûma gÿlmÿzdi!
Puaro dedi:
– Deyÿndÿ ki, ÿlyazmanûz yûücamdûr, bunu nÿzÿrdÿ
tutur­dum. Hÿr øeyi olduüu kimi yazûrsûnûz, ancaq möÿyyÿn
÷ÿr­÷ivÿ daxilindÿ.
Möbahisÿ etmÿdim.
Ralf dedi:
– Doktor Øeppard sÿdaqÿtli dostdur. O, mÿndÿn
þtrö ÷ox øeyÿ dþzöb. Hÿmiøÿ aüûllû mÿslÿhÿtlÿriylÿ mÿnÿ
kþmÿk edib. Mösyþ Puaronun sþzlÿrindÿn belÿ baøa döø­
döm ki, nahaq yerÿ gizlÿnirmiøÿm. Gÿrÿk özÿ ÷ûxûb hÿr
øeyi danû­øaydûm. Xÿstÿxanada qÿzet olmadûüûndan iøin
gediøi mÿnÿ mÿlum deyildi.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Puaro þtkÿm sÿslÿ dedi:

– Doktor Øeppard ÷ox ehtiyatla hÿrÿkÿt edib. Mÿn...
mÿn isÿ bu cör ÷oxlu sirlÿrin östönö a÷mûøam. Bu, mÿnim
iøimdir.
Reymond Ralfa baxûb dedi:
– Èndisÿ sizin baøûnûza gÿlmiø ÿhvalatû eøitmÿk istÿyirik.
Ralf dedi:
– Siz artûq hÿr øeyi bilirsiniz. Doqquz qûrx beødÿ dax­
madan ÷ûxûb getdim. Kÿndin ortasûnda bir az gÿzib nÿ
edÿcÿyimi fikirlÿødim. Ènanûn mÿnÿ: þgey atamûn o gecÿ
nÿ þlösönö gþrmöødöm, nÿ dÿ dirisini.
Reymond dedi:
– Mÿn sizÿ inanûram, amma söbut yoxdur. Söbutun
olmamasû da ÷ox pisdir.
Puaro dedi:
582 – Ancaq mÿsÿlÿ sadÿlÿøir.
Biz tÿÿccöblÿ ona baxdûq. O dedi:
– Deyÿsÿn, mÿni baøa döømÿdiniz? Kapitan Patonu
xilas etmÿkdÿn þtrö ÿsl qatil irÿli ÷ûxmalûdûr.
O, bizÿ baxdû, xeyli möddÿt susdu, sonra dedi:
– Bÿli... qatil irÿli ÷ûxmalûdûr. Ènspektor Raqlanû evimÿ
qÿsdÿn dÿvÿt etmÿmiøÿm, ÷önki þyrÿndiyim hÿqiqÿti ona
demÿk istÿmirÿm. Bu gön demÿyÿcÿyÿm.
O, irÿli ÿyildi. Hÿm þzö, hÿm dÿ sÿsi qÿflÿtÿn dÿyiødi.
– Bunu sizÿ mÿn deyirÿm... Erköl Puaro... mÿn bilirÿm
ki, cÿnab Ekroydun qatili bu otaqdadûr. Özömö qatilÿ
tutub deyirÿm: inspektor Raqlan sÿhÿr hÿr øeyi bilÿcÿk.
Eøi­dir­sÿn?
Araya aüûr sökut ÷þkdö. Bu vaxt breton ølyapalû qadûn
otaüa daxil olub ÿlindÿ tutduüu mÿcmÿyini Puaroya uzatdû.
Puaro mÿcmÿyidÿki zÿrfi gþtöröb a÷dû.
Blant sökutu pozub dedi:
– Siz deyirsiniz ki, qatil bizim aramûzdadûr? Bÿs onun
kim olduüunu bilirsiniz?
Puaro zÿrfin i÷indÿn ÷ûxartdûüû teleqramû oxuyurdu.
Sonra onu ÿlindÿ bözöødöröb dedi:
– Èndi bilirÿm.
Sonra tÿzÿdÿn kaüûzû a÷dû. Reymond bunu gþröb
soruødu:
– Bu nÿdir?
 A
– Teleqram. Birlÿømiø Øtatlara gedÿn bir gÿminin
gþyÿr­tÿ­sin­dÿn vurulub. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Yenidÿn araya cansûxûcû sökut ÷þkdö. Puaro ayaüa qal­
xûb tÿzim etdi.
– Hþrmÿtli xanûmlar vÿ cÿnablar! – dedi. – Möøavirÿnin
sona ÷atdûüûnû elan edirÿm, ancaq unutmayûn: inspektor
Raqlan sÿhÿr hÿr øeyi bilÿcÿk.

XXV ôÿñèë
ROCER EKROYDUN QATÈLÈ
KÈMDÈR?

Mÿn qapûdan ÷ûxmaq istÿyÿndÿ Puaro ÿli ilÿ mÿnÿ

iøarÿ etdi ki, otaqda qalûm. Geri qayûtmalû oldum vÿ buxa­
rûya yaxûnlaøûb ÷ÿkmÿlÿrimin ucu ilÿ öst-östÿ yûüûlmûø odun 583
qalaqlarûnû qurdalamaüa baøladûm.
Puaronun mÿqsÿdi mÿnÿ aydûn deyildi. Fikirlÿøirdim
ki, o, peøÿkar detektiv cildinÿ girib indicÿ øahidi olduüum
mÿnzÿrÿnin tÿsiri ilÿ qatilin qÿlbinÿ xof salaraq onun øÿx­
siy­yÿtini aydûnlaødûrmaq istÿmiødi. Digÿr tÿrÿfdÿn, daxi­lim­
dÿn qalxan bir sÿs mÿnÿ deyirdi ki, bu sþzlÿrdÿ hÿqiqÿt
var, hÿm tÿhlökÿ, hÿm dÿ sÿmimiyyÿt.
Puaro hamû ÷ûxûb gedÿndÿn sonra mÿnÿ yaxûnlaøûb
möla­yim sÿslÿ dedi:
– Hÿ, dostum, bu barÿdÿ nÿ fikirlÿøirsÿn?
– Nÿ deyim? Bir øey baøa döømÿdim. Hÿmin adama
hÿdÿ-qorxu gÿlmÿkdÿnsÿ, inspektor Raqlanûn yanûna gedib
hÿqiqÿti sþylÿmÿk lazûmdûr.
Puaro aøaüû oturdu. Bir siqaret yandûrûb ÷ÿkmÿyÿ baø­
ladû. Sonra mÿnÿ baxûb dedi:
– Yaxøû fikirlÿø. Bunun bir sÿbÿbi var.
Mÿn cavab vermÿdim. Nÿhayÿt, xeyli ke÷ÿndÿn sonra
dillÿndim:
– ßvvÿlcÿ belÿ fikirlÿødim ki, qatilin bu otaqda olma­
sûna ÿmin olsanûz da, onun kim olduüunu bilmirsiniz. Odur
ki qatilÿ psixoloji tÿsir gþstÿrib onun øÿxsiyyÿtini möÿy­
yÿnlÿødirmÿk istÿyirsiniz.
Puaro baøûnû tÿrpÿdib dedi:
– Yaxøû fikir olsa da, hÿqiqÿt deyil.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Èkincisi, þzönözö elÿ gþstÿrmÿk istÿyibsiniz ki, guya,

qatili tanûyûrsûnûz. O da sÿhÿrÿ qÿdÿr cÿnab Ekroydu sus­
dur­duüu kimi, sizi dÿ o cör susdurmaq istÿyÿcÿk.
– ßziz dost, mÿnim qÿhrÿmanlûq gþstÿrmÿk vaxtûm
÷ox­dan þtöb.
– Daha bilmirÿm, ancaq cÿnab Ekroydun qatili sizin
sþzlÿrinizdÿn duyuq döøöb qa÷a bilÿr.
Puaro baøûnû bulayûb dedi:
– O he÷ yerÿ qa÷mayacaq, ÷önki hÿmin adamûn yega­
nÿ yolu var, bu yol da onu azadlûüa gÿtirib ÷ûxartmûr.
– Möøavirÿdÿ iøtirak edÿn adamlardan birinin cÿnab
Ekroydun qatili olduüuna ÿminsiniz?
– Bÿli, mÿnim dostum.
– Bu adam kimdir?
Araya cansûxûcû sökut ÷þkdö. Puaro siqaretin kþtöyönö
584 ocaüa atûb sakit, döøöncÿli tÿrzdÿ danûømaüa baøladû:
– Bötön faktlarû bir-bir sizin nÿzÿrinizÿ ÷atdûracaüam
vÿ siz qatilin kim olduüunu asanlûqla tapacaqsûnûz. ßvvÿlcÿ
iki fakt diqqÿtimi cÿlb etdi: telefon zÿngi vÿ yerini dÿyiømiø
körsö. ßgÿr Ralf Paton cÿnab Ekroydu þldörsÿydi, o, he÷
vaxt sizÿ zÿng etmÿzdi. Demÿk, Ralf Paton qatil deyil.
Mÿn ev adamlarûndan birinin cÿnab Ekroydun qatili
olmasûna inansam da, onun telefonla zÿng vurmasûna
inan­madûm. Bÿs onda doktor Øepparda zÿng vurub cÿnab
Ekroy­dun þldöröldöyönö xÿbÿr verÿn adam kim idi? Bu
suala belÿ cavab verdim: qatilin cinayÿt yoldaøû.
Sonra ÷alûødûm ki, telefon zÿnginin sÿbÿbini þyrÿ­nim.
Bu, asan deyildi. Bötön zehni imkanlarûmû sÿfÿrbÿr edib
hÿmin tap­macanûn cavabûnû tapdûm: cÿsÿdin sÿhÿr yox,
axøam tapûlmasûna nail olmaq. Elÿ deyilmi?
– E... elÿdir. Cÿnab Ekroyd sÿrÿncam vermiødi ki, onu
narahat etmÿsinlÿr, buna gþrÿ dÿ cÿsÿdi sÿhÿr aøkar edÿ­
cÿkdilÿr.
– ×ox yaxøû. Bÿs cÿsÿdin sÿhÿr vÿ ya axøam aøkar
edil­mÿsi arasûndakû fÿrq nÿdÿn ibarÿtdir? Qatil, onsuz
da, cÿsÿd tapûlan zaman orada olmalûydû. Biz indi ikinci
faktûn, yÿni yerini dÿyiømiø körsönön östönÿ gÿlirik. Èns­
pek­tor Raqlan buna ÿhÿmiyyÿt vermÿdi, mÿn isÿ ÿhÿ­miy­
yÿt ver­dim. Siz ÿlyazmanûzda cÿnab Ekroydun iø otaüûnûn
sxe­mini ÷ÿkibsiniz. ßgÿr bu sxem yanûmûzda olsaydû, sizÿ
 A
kör­sö­nön qapû ilÿ pÿncÿrÿ arasûnda necÿ durduüu­nu gþs­
tÿ­rÿrdim. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Pÿncÿrÿ! – deyÿ tez qûøqûrdûm.
– Bÿli. ßvvÿlcÿ fikirlÿødim ki, körsönö elÿ qoyublar ki,
qapû­dan i÷ÿri girÿn adam pÿncÿrÿ ilÿ ÿlaqÿdar bir øeyi gþr­
mÿ­sin, lakin bu fikirdÿn tezliklÿ ÿl ÷ÿkmÿli oldum, ÷önki kör­
sö nÿ qÿdÿr bþyök olsa da, pÿncÿrÿnin ancaq bir his­sÿ­sini
þrtördö. Bÿs pÿncÿrÿnin qarøûsûnda duran, östö kitab vÿ
qÿzetlÿrlÿ dolu olan yazû stolu necÿ? Yerini dÿyiø­miø kör­
sönön cavabû bax budur. Qatil yazû stolunun östö­nÿ qoy­
duüu bir øeyi gizlÿtmÿk istÿyirmiø. Bu nÿ idi? Hÿmin ÿøya
haq­qûnda aøaüûdakûlarû demÿk olar: cani cÿnab Ekroy­du
þldörÿn zaman onu gþtörÿ bilmÿyib, lakin hÿmin ÿøyanû
otaqda qoymaq olmaz, ÿks tÿqdirdÿ qatilin kim olduüu
bili­nÿr. Belÿliklÿ, telefon zÿng ÷alûr vÿ qatil cÿsÿdin tapûl­
ma­sûnda iøtirak edir. 585
Polis gÿlmÿmiødÿn qabaq otaqda dþrd nÿfÿr var idi: siz,
Parker, mayor Blant vÿ cÿnab Reymond. Parkeri digÿr ö÷
nÿfÿrdÿn ayûrdûm, ÷önki cÿsÿd nÿ vaxt tapûlsaydû, o da orada
olmalûydû. Bir dÿ körsönön yerindÿ olmadûüûnû mÿnÿ o deyib.
Belÿliklÿ, Parker øöbhÿdÿn ÷ûxûr (o, qatil kimi øöb­hÿdÿn ÷ûxsa
da, missis Ferrarsa hÿdÿ-qorxu gÿlÿn adam ola bilÿrdi).
Qalûr Reymond vÿ Blant...
Èndi hÿmin namÿlum ÿøyanûn nÿ olduüunu aydûnlaø­
dûraq. Biz yarûm saat ÿvvÿl bu otaqda diktofon haqqûnda
danûødûq. Hamû mÿnim bu fikrimlÿ razûlaødû ki, cÿnab
Ekroyd ondan istifadÿ edib, lakin he÷ kÿs diktofonun
hara­da olduüunu soruømadû.
– Bu, mÿnim dÿ aülûma gÿlmÿyib.
– Diktofon otaqdan yoxa ÷ûxûb. Bÿlkÿ, o, stolun östön­
dÿ olub? ßgÿr bu belÿdirsÿ, ortaya bir sûra ÷ÿtinliklÿr ÷ûxûr.
Diktofon kibrit qutusu deyil ki, onu cibÿ qoymaq olsun.
Diktofonu bir øeyin i÷inÿ qoymaq lazûmdûr.
Mÿni baøa döøörsönöz? Qatilin øÿxsiyyÿti tÿdricÿn
aydûn­laøûr. Onun haqqûnda aøaüûdakûlarû demÿk olar: cÿnab
Ekroydun þldörölmÿsi xÿbÿri sÿhÿr mÿlum olsaydû, o, cÿsÿ­
din tapûlmasûnda iøtirak etmÿzdi. Diktofonu qoymaq ö÷ön
ÿlindÿ bir øey gÿzdirmÿliydi...
Mÿn onun sþzönö kÿsib dedim:
– Qatil diktofonu nÿ ö÷ön gþtörsön?
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

– Siz dÿ cÿnab Reymond kimi danûøûrsûnûz. Ènanûrsû­

nûz ki, saat onun yarûsûnda cÿnab Ekroyd sÿsini diktofona
yazûr­mûø. Bir yaxøû fikirlÿøin: kimsÿ sÿsini diktofona yazdûrûr
vÿ baøqa adam onu qurub hÿmin sÿsi xeyli ke÷ÿndÿn sonra
oxutdurur.
– Demÿk...
– Bÿli. Demÿk, saat onun yarûsûnda cÿnab Ekroydu
artûq þldörmöødölÿr. Mayor Blantûn eøitdiyi sÿs diktofon­
dan gÿlirdi.
– Diktofonu iøÿ salmaqdan þtrö otaqda adam olma­
lûydû.
– Elÿdir. Ancaq zÿngli saatûn iø prinsipini xatûrlayûn,
dikto­fonu da o cör dözÿltmÿk olar. Belÿliklÿ, qatilin iki
xösu­siyyÿtini dÿ aydûnlaødûrdûq. Cÿnab Ekroydun diktofon
almasû ona mÿlum olmalûydû, texniki savadûna gþrÿ digÿr­
586 lÿ­rindÿn fÿrqlÿnmÿliydi.
Pÿncÿrÿnin altûndakû ayaq izlÿri haqqûnda nÿ demÿk
olardû. Birincisi, ayaq izlÿrini, hÿqiqÿtÿn, Ralf Patonun þzö
qoyub. O, pÿncÿrÿyÿ ÷ûxûb atalûüûnûn otaqdakû cÿsÿdini
gþröb. Èkincisi, ayaq izlÿrini Fenli Parka tÿsadöfÿn gÿlmiø
namÿlum adam qoyub (ev adamlarûnûn ayaqqabûlarû belÿ
deyildi). Burada yeganÿ kÿnar adam ×arlz Kent olub.
Onun ayaqqabûlarû isÿ barda iølÿyÿn qûzûn dediyinÿ gþrÿ,
ayaqlarûndan ÷ûxûrmûø. Ö÷öncösö, ayaq izlÿrini qÿsdÿn
qoyub­lar ki, polis Ralf Patondan øöbhÿlÿnsin. Bunu söbut
etmÿk ö÷ön bÿzi dÿlillÿr lazûm idi.
Polis Ralfûn bu cör bir cöt ayaqqabûsûnû mehmanxana­
dan gþtöröb; he÷ kim ona qÿtl baø verÿn gecÿ ÿl vurma­yûb,
÷önki ayaqqabûlar tÿmizlÿnmÿyÿ verilmiødi. Ralfûn, polisÿ
gþrÿ, bu cör iki cöt ayaqqabûsû olub. Yoxladûm vÿ gþrdöm
ki, bu doürudur. Mÿn fÿrz edirdim ki, qatil hÿmin gecÿ
Ralfûn ayaqqabûlarûnû geymiødi, lakin bunun ö÷ön onun
bu cör ö÷ cöt ayaqqabûsû olduüunu söbut etmÿliydim.
Ralf he÷ vaxt þzö ilÿ bir-birinÿ oxøayan ö÷ cöt ayaqqabû
gþtörmÿzdi. Demÿk, ö÷öncö cöt ÷ÿkmÿlÿr imiø. Sizin
bacû­nûza eyni sualû verdim, lakin þzömö elÿ gþstÿrdim ki,
guya, mÿni ÷ÿkmÿlÿrin rÿngi maraqlandûrûr.
Siz artûq bacûnûzûn nÿ cavab verdiyini bilirsiniz. Ralf
Paton ÷ÿkmÿlÿrini geymiødi. O, dönÿn sÿhÿr yanûma
gÿlÿn­dÿ ona verdiyim ilk sual da bu oldu. Cavab verdi ki,
 A
qÿtl baø verÿn gecÿ ÷ÿkmÿlÿrini geymiødi. Èndi dÿ hÿmin
÷ÿkmÿlÿr onun ayaqlarûndadûr, ÷önki baøqasû yox idi. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Qatilin bizÿ bir xösusiyyÿti dÿ mÿlum olur. O, Ralf
Pato­nun ayaqqabûlarûnû gþtörmÿk ö÷ön hÿmin gön meh­
man­xanaya gedir.
Puaro susdu. Nÿhayÿt, sÿsini qaldûrûb danûømaüa baø­
ladû:
– Bir øey dÿ var. Qatilin “gömöø masa”dakû xÿncÿri
gþtörmÿk imkanû olub. Doürudur, xÿncÿri evdÿki adam­
lar da gþtörÿ bilÿrdilÿr, ancaq Flora Ekroyd ÿmindir ki,
o, “gömöø masa”ya yaxûnlaøanda xÿncÿr orada deyildi.
O, yenidÿn susdu. Sonra dedi:
– Artûq hÿr øey aydûndûr. Qatil hÿmin gön qÿtldÿn
ÿvvÿl mehmanxanada olan, cÿnab Ekroydun diktofon
alma­sûndan xÿbÿri olan, texniki savadû olan, miss Flora
gÿlÿnÿdÿk “gömöø masa”dakû xÿncÿri gþtörÿn, diktofonu 587
gizlÿtmÿk mÿqsÿdilÿ xösusi ÿøyasû, mÿsÿlÿn, qara rÿngli
÷antasû olan, Parker polisÿ xÿbÿr vermÿyÿ gedÿndÿ
otaq­da tÿk-tÿnha qalan adamdûr. Baøqa sþzlÿ... doktor
Øepparddûr!

XXVI ôÿñèë
HßQÈQßT

Qÿflÿtÿn araya ÷þkmöø sakitlik xeyli ÷ÿkdi. Nÿhayÿt,

mÿn gölÿrÿk dedim:
– Siz dÿli olubsunuz.
Puaro dedi:
– Xeyr. Mÿn dÿli olmamûøam. Elÿ iøi tÿhqiq etmÿyÿ baø­
la­yanda gþrdöm ki, vaxt mÿsÿlÿsindÿ bir uyüunsuzluq var.
– Uyüunsuzluq? – deyÿ tÿÿccöblÿ soruødum.
– Bÿli. Siz hamûnûz belÿ bir faktû tÿsdiq etdiniz ki, kö÷ÿ
qapûsûndan evÿ getmÿk ö÷ön beø dÿqiqÿ – kÿsÿsinÿ isÿ ö÷
dÿqiqÿ kifayÿtdir. Siz evdÿn saat doqquza on dÿqiqÿ qal­
mûø ÷ûxûbsûnûz. Bunu hÿm þzönöz, hÿm dÿ Parker tÿsdiq
edir. Saat doqquz tamamda isÿ kö÷ÿ qapûsûnûn aüzûnda
olub­su­nuz. He÷ kÿs hava soyuq olduüundan o gecÿ vax­
tûnû boø yerÿ sÿrf etmÿzdi. Bÿs siz beø dÿqiqÿlik yolu niyÿ
on dÿqi­qÿyÿ gedibsiniz? Siz ifadÿ veribsiniz ki, cÿnab
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

Ekroydun tapøûrûüû ilÿ o gecÿ otaüûn bötön pÿncÿrÿlÿrini

baülamalû oldunuz. Amma bir øey var: bunu tÿkcÿ siz
deyirsiniz, baøqa he÷ kÿs. Bÿlkÿ, pÿncÿrÿ a÷ûq qalûb?
Onda siz hÿyÿtÿ qa÷araq on dÿqiqÿnin i÷indÿ ayaqqabûlarû
dÿyiøir, pÿncÿrÿdÿn otaüa girib Ekroydu xÿncÿrlÿ þldörör
vÿ saat doqquzda darvazanûn aüzûnda olursunuz. Bu möm­
köndörmö? Mömköndör, ancaq Ekroyd kimi ÿsÿbi adam
sizin pÿncÿrÿdÿn otaüa girdiyinizi gþrsÿydi, bÿrk hay-köy
salardû. Bÿlkÿ, siz onu ÿvvÿl otaqda, körsönön yanûnda
durarkÿn þldöröbsönöz? Sonra otaqdan ÷ûxûb daxmaya
gedir, Ralf Patonun ayaqqabûlarûnû o gecÿ þzönözlÿ gþtör­
dö­yönöz qara rÿngli ÷antadan ÷ûxardûr, nÿhayÿt, cÿnab
Ekroy­dun iø otaüûnûn pÿncÿrÿsi altûna gÿlir, yuxarû dûrmaøûb
otaüa girir, qapûnû i÷ÿridÿn baülayûr, tÿzÿdÿn qa÷a-qa÷a
dax­maya qayûdûr vÿ ayaqqabûlarû dÿyiøib darvazanûn aüzûna
588 gÿlirsiniz. Siz missis Ekroydun yanûnda olanda bunu sûna­
dûm. Bötön dediklÿrimi icra etmÿkdÿn þtrö mÿnÿ cÿmi on
dÿqiqÿ kifayÿt etdi. Diktofonu isÿ saat onun yarûsûna qur­
muø­dunuz.
Mÿn þzömÿ dÿ qÿribÿ gÿlÿn yad sÿslÿ Puaroya etiraz
edib dedim:
– ßziz Puaro, siz nÿ danûødûüûnûzû bilirsiniz? Ekroydu
þldör­mÿk mÿnim nÿyimÿ lazûm idi?
– Missis Ferrarsa hÿdÿ-qorxu gÿlÿn adam siz idiniz.
Cÿnab Ferrarsûn nÿdÿn þldöyönö onu möayinÿ etmiø
hÿkim­dÿn yaxøû kim bilÿrdi? Biz birinci dÿfÿ baüda gþröøöb
tanûø olduq. Siz bu zaman mÿnÿ bir il ÿvvÿl vÿrÿsÿlik payû
aldûüûnûzû dediniz, lakin bu, doüru deyildi, ÷önki iyirmi min
funt mÿblÿüindÿ olan pulu sizÿ missis Ferrars vermiødi.
Siz bu pulu iøÿ ke÷irib mÿnfÿÿt qazanmaq istÿdiniz, amma
ÿksinÿ oldu. Ziyana döødönöz.
Onda missis Ferrarsa tÿzyiqi artûrûb daha ÷ox pul tÿlÿb
etdiniz, qadûn isÿ sizin he÷ vaxt göman etmÿdiyiniz ösula
ÿl atdû. Þz ÿllÿri ilÿ hÿyatûna qÿsd etdi. Ekroyd hÿr øeyi
þyrÿnsÿydi, sizÿ yazûüû gÿlmÿzdi. Hÿyatûnûz biryolluq kor­
la­nardû.
– Bÿs telefon zÿngi? Buna nÿ deyÿ bilÿrsiniz?
– Bilÿndÿ ki, zÿngi hÿqiqÿtÿn Kinqs Ebbot stansiya­
sûn­dan vurublar, iøim ÷ÿtinlÿødi, ÷önki göman edirdim ki,
siz telefon zÿngini uydurubsunuz. Ruhdan döømÿyib sizin
 A
bacûnûzûn yanûna getdim vÿ sþhbÿt ÿsnasûnda ondan soruø­
dum ki, siz cömÿ gönö hansû xÿstÿlÿri qÿbul edibsiniz? K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Miss Rassel yadûma da döømördö. Onun sizin yanûnûza
gÿlmÿsi tamamilÿ tÿsadöf idi vÿ bu tÿsadöf diqqÿtinizi
ÿsas mÿtlÿbdÿn uzaqlaødûrdû. Mÿnsÿ istÿdiyimi þyrÿndim.
Sizin ogönkö xÿstÿlÿrinizin i÷indÿ Amerikaya mÿxsus olan
gÿmidÿ iølÿyÿn bir nÿfÿr dÿ var idi. O, hÿmin axøam Liver­
pula getmÿli, sonra gÿmiylÿ a÷ûq okeana ÷ûxmalûydû, ÷önki
“Orion” gÿmisi øÿnbÿ gönö yola döøördö. Hÿmin adamûn
adûnû þyrÿnib teleqram vurdum. Cavabûnû isÿ gþrdöyönöz
kimi, indicÿ almûøam.
O, ÿlindÿ tutduüu kaüûzû mÿnÿ tÿrÿf uzatdû. Orada aøa­
üûdakûlar yazûlmûødû:
“Tamamilÿ doürudur. Doktor Øeppard mÿndÿn xahiø
etdi ki, onun ö÷ön bir øey edim. Mÿn ona stansiyadan
zÿng vurmalûydûm. Cavabûnû isÿ gþzlÿmÿmÿliydim”. 589
Puaro dedi:
– Aüûllû fikirdir. Telefon zÿngi eøidilir. Siz telefon dÿs­tÿ­
yini gþtörörsönöz, bacûnûz da bunu gþrör, ancaq bir adam
danûøûr... doktor Øeppard!
Mÿn ÿsnÿyib dedim:
– Bunlarûn hamûsû ÷ox maraqlûdûr, amma mÿnÿ aid deyil.
– Sizÿ aid deyil? Unutmayûn: sÿhÿr inspektor Raqlan
hÿr øeyi bilÿcÿk. Sizin mehriban bacûnûzûn xÿtrini ÷ox istÿ­
diyimdÿn sizÿ imkan verirÿm ki, yuxu dÿrmanûndan istifa­
dÿ edÿsiniz. Baøa döøörsönöz? ßlyazmanûzû da qurtarsa­nûz,
pis olmaz, ancaq gÿrÿk hÿr øeyi a÷ûq yazasûnûz.
– Gþrörÿm, mÿslÿhÿt vermÿkdÿn xoøunuz gÿlir. Daha
he÷ nÿ qalmadû?
– Qaldû. Mösyþ Ekroyd kimi mÿni susdurmaq fikrinÿ
döømÿyin, ÷önki Puaro hÿr øeyi ÿvvÿlcÿ þl÷öb-bi÷ir, son­
rasa danûømaüa baølayûr.
Mÿn gölÿrÿk:
– ßziz Puaro, nÿ olsam da, axmaq deyilÿm, – dedim.
Ayaüa qalxûb ÿsnÿdim.
– Yaxøû, yaxøû, – dedim. – Evÿ getmÿliyÿm. Mÿslÿhÿtinÿ
vÿ maraqlû sþhbÿtinÿ gþrÿ tÿøÿkkör edirÿm.
Puaro da ayaüa qalxdû. Mÿn otaqdan ÷ûxanda o, adÿti
özrÿ, mÿnÿ nÿzakÿtlÿ tÿzim etdi.
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

XXVII ôÿñèë
ETÈRAF

Sÿhÿr saat beødir. Yorulmuøam, ancaq iøimi qurtarma­

mûøam. Yazmaqdan ÿllÿrim aürûyûr.
Qÿribÿ sonluqdur. Fikirlÿøirdim ki, ÿsÿrimi ÷ap etdi­
rÿn­dÿ Puaronun necÿ mÿülub olduüunu oxuculara gþs­
tÿrim, lakin arzum örÿyimdÿ qaldû.
Mÿn missis Ferrarsû Ralf Patonla yanaøû gþrÿndÿ qorx­
dum, fikirlÿødim ki, hÿr øeyi Ralfa danûøûb. Èndi baøa döøö­
rÿm ki, döz fikirlÿømÿmiøÿm. Hÿtta Ekroydun iø otaüûna
daxil olanda bu barÿdÿ döøönördöm.
Yazûq Ekroyd. Ona mÿktubu oxumaüa macal ver­
590 mÿdim. Hÿyatûnûn sonunadÿk mÿni namuslu insan kimi
tanûdû. Baøa döøördöm ki, onuntÿk heyvÿrÿ mÿktubu
oxuyub qurtarmamalûydû. O hiss edirdi ki, hÿyatû tÿhlökÿ­
dÿdir, amma yenÿ dÿ mÿndÿn øöbhÿlÿnmirdi.
Xÿncÿr sonra aülûma gÿldi. Þzömlÿ baøqa alÿt gþtör­
möødöm, ancaq “gömöø masa”dakû xÿncÿri gþrÿndÿ izi
azdûrmaq ö÷ön bu silahdan istifadÿ etmÿk qÿrarûna gÿldim.
Mÿn onu þldörmÿliydim. Missis Ferrarsûn þlömöndÿn
xÿbÿr tutan kimi yÿqin etdim ki, o, hÿr øeyi Ekroyda
danûøûb. Ekroydla özbÿöz gÿlÿndÿ vÿ onu hÿyÿcanlû gþrÿn­
dÿ dedim, artûq hÿr øeyi bilir, amma inanmûr, odur ki mÿni
yanûna ÷aüûrûb mÿsÿlÿni aydûnlaødûrmaq istÿyir.
Belÿliklÿ, evÿ gedib hazûrlaødûm. ßgÿr Ralfû susdurmaq
lazûm gÿlsÿydi, ÷ÿtinliyim olmazdû. Ekroyd iki gön ÿvvÿl
dik­to­fonu mÿnÿ vermiødi. Nÿyisÿ xarab olmuødu. Ona
dedim ki, geri qaytarmasûn, mÿnÿ versin, dözÿldim. Nÿ
etmÿk lazûm idisÿ, onu da etdim. Sonra ÷antama qoyub
hÿmin axøamû Fenli Parka getdim.
Bir yazû÷û kimi þzömdÿn razûyam. Aøaüûdakû cömlÿlÿrin
tayû-bÿrabÿri yoxdur:
“Mÿktubu saat doqquza iyirmi dÿqiqÿ qalmûø gÿtirdi­
lÿr vÿ doqquza on dÿqiqÿ qalmûø – hÿmin mÿktubda nÿ
yazûldûüûnû bilmÿdÿn otaqdan ÷ûxdûm. ßlimi qapûnûn dÿs­
tÿ­yin­dÿn ÷ÿkmÿyÿrÿk arxaya boylandûm vÿ þz-þzömdÿn
soruø­dum: “Bÿlkÿ, otaqda yarûm÷ûq gþrdöyöm bir iø
 A
qalûb?” Deyÿ­sÿn, he÷ nÿ qalmayûb. Onda qapûnû þrtöb
irÿli addûm­ladûm”. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Gþrdöyönöz kimi, hÿr øeyi olduüu kimi yazmûøam.
Tÿsÿv­vör edin ki, birinci cömlÿdÿn sonra ö÷ nþqtÿ qoy­
saydûm, nÿ baø verÿrdi? Oxucu on dÿqiqÿni nÿyÿ sÿrf
etdiyimlÿ maraqlanmazdû?
Qapûdan i÷ÿri baxanda hÿr øeydÿn razû qalmûødûm.
Hÿr øey þz qaydasûnda idi. Stolun östöndÿki diktofon saat
onun yarûsûnda iøÿ döømÿliydi. Körsönö dÿ elÿ ÷ÿkmiødim
ki, qapûdan girÿn adam stolun östöndÿki diktofonu gþrÿ
bilmÿsin.
Parkeri qapûnûn aüzûnda gþrÿndÿ qorxdum. Bu faktû da
qÿlÿmÿ almûøam, gizlÿtmÿmiøÿm.
Sonra cÿsÿd tapûlarkÿn Parkeri polisÿ xÿbÿr vermÿyÿ
gþndÿrÿndÿ sþzlÿrdÿn ÷ox ustalûqla istifadÿ etmiøÿm:
“Mÿn lazûmlû iølÿrin hamûsûnû gþröb qurtardûm”. Bu, az 591
iø deyildi. Diktofonu gþtöröb ÷antaya qoymaq, ÷ÿkilmiø
kör­sönö isÿ yerinÿ qaytarmaq lazûm idi. He÷ vaxt aülûma
gÿl­mÿzdi ki, Parker bunu hiss etsin. Mÿntiqÿ gþrÿ, cÿsÿd
onun bötön diqqÿtini cÿlb etmÿliydi. Èndi baøa döødöm ki,
peøÿ­kar qulluq÷u tamam baøqa øeymiø!
Floranûn ÿmisini saat ona on beø dÿqiqÿ qalmûø saü
gþrdöyönö demÿklÿ yalan danûøacaüûnû qabaqcadan
bilsÿy­dim, yaxøû olardû. Onun sþzö mÿni ÷aøbaø saldû.
Ömu­miy­yÿtlÿ, istintaq zamanû mÿni ÷ox øey ÷aøbaø saldû.
Sanki, bu qÿtldÿ hamûnûn ÿli var idi.
Mÿnim nigaran÷ûlûüûm ancaq Karolin sarûdan idi. Qor­
xurdum ki, o, hÿr øeyi bilÿr. O gön dÿ zÿif cÿhÿtlÿrimdÿn
danûødû.
Karolin he÷ vaxt hÿqiqÿti bilmÿyÿcÿk. Puaro döz deyir,
ancaq bir ÷ûxûø yolu var...
Mÿn Puaroya inanûram. O vÿ inspektor Raqlan iøi elÿ
tÿøkil edÿcÿklÿr ki, Karolin he÷ nÿdÿn xÿbÿr tutmayacaq.
O, mÿni ÷ox sevir. Hÿm dÿ vöqarlûdûr...
Mÿnim þlömöm onu kÿdÿrlÿndirÿcÿk, ancaq kÿdÿr
þtÿri olur...
Yazmaüû qurtaranda, ÿlyazmamû zÿrfÿ salûb Puaro­
nun önvanûna gþndÿrÿcÿyÿm. Sonra isÿ... Nÿ baø verÿ­
cÿk? Yuxu dÿrmanû? Hþkm artûq verilib vÿ ÿdalÿt yerini
tut­ma­lû­dûr. Mÿn missis Ferrarsûn þlömöndÿ mÿsuliyyÿt
 ROCER EKROYDUN QЯTLИ

daøûmûram. O, þz ÿmÿllÿrinin qurbanû oldu. He÷ ona yazû­

üûm da gÿlmir.
Þzömÿ dÿ yazûüûm gÿlmir.
Elÿ qoy yuxu dÿrmanû olsun.
Ancaq arzu edÿrdim ki, Erköl Puaro nÿ iøindÿn ÷ûxûb
bura gÿlÿydi, nÿ dÿ balqabaq yetiødirÿydi.

592
K
A

593

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

HEKAYßLßR
 QATARDAKI QIZ

– Belÿ-belÿ iølÿr!..
Corc Roulend indicÿ ÷ûxdûüû binanûn boz fasadûna baxa­
raq ÿsÿbi halda þz-þzönÿ donquldandû.
Bu bina pulun hakimiyyÿtini nömayiø etdirmÿkdÿn
þtrö tikilib vÿ bu hakimiyyÿt elÿ indicÿ Corcun ÿmisi Uilyam
594 Rou­len­din timsalûnda þzönö ÿsl mÿnada gþstÿrmiødi. ßmi­
sin­dÿn qalan mirasûn varisi olan vÿ parlaq karyera qaza­
na­ca­üûna ömid edÿn bu cavan oülan cÿmi on dÿqiqÿnin
ÿrzindÿ ÷oxsaylû iøsizdÿn birinÿ ÷evrilmiødi.
Mister Roulend pÿrtliklÿ:
“O, mÿnÿ he÷ iøsizliyÿ gþrÿ vÿsait dÿ vermÿdi, – deyÿ
döøöndö. – Halbuki bacardûüûm yeganÿ øey bir qara qÿpi­
yÿ dÿymÿyÿn øeirlÿr cûzma-qara etmÿkdir. Bundan artûq
ÿlimdÿn bir iø gÿlmir”.
“Hamûsû da dönÿnki axmaq axøam qonaqlûüûna gþrÿ
oldu”, – deyÿ kÿdÿrlÿ döøöndö.
O, Koventqardendÿki dönÿnki balû “axmaq axøam
qonaqlûüû” adlandûrûrdû. Mister Roulend oradan bir qÿdÿr
gec – bÿlkÿ dÿ, hÿdsiz tez – vÿ elÿ bir vÿziyyÿtdÿ qayûtmûødû
ki, ömumiyyÿtlÿ, qayûdûb-qayûtmadûüûnû da deyÿ bilmirdi.
ßmisinin eøikaüasû Rocers iøini bilÿn adam idi vÿ sÿhÿri
gön bu barÿdÿ ona lazûm olan izahatû vermiødi. Aürûdan
÷atlayan baø ola, bir fincan da tönd ÷ay... Èøÿ onun yarûsû
ÿvÿzinÿ on ikiyÿ beø dÿqiqÿ qalmûø gÿlmÿk fÿlakÿtdÿn xÿbÿr
verirdi. Èyirmi dþrd il ÿrzindÿ bötön bunlara barmaqarasû
baxmûø vÿ indi qohumluq borcu kimi, östÿlik, Corca maaø
verÿn bþyök mister Roulend, sanki, yuxudan ayûldû vÿ
hÿr øey onun gþzönön qarøûsûnda yeni gþrkÿmdÿ aøkara
÷ûxdû. Corcun cavablarûnûn ÿlaqÿsizliyi he÷ xoøuna gÿlmÿdi
(gÿncin aüzû orta ÿsrlÿr inkvizisiyasûnûn hansûsa alÿti kimi
 A
hÿlÿ dÿ a÷ûlûb-þrtölördö); bir xeyli yerindÿcÿ quruyub qaldû.
Uilyam Roulend bir ne÷ÿ sÿrt ifadÿylÿ qardaøoülusunu K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

tale­yin ömidinÿ buraxûb, Perudakû neft mÿdÿnlÿrinÿ, yarûm­
÷ûq qoyduüu iølÿrinÿ qayûtdû.
Corc Roulend ÿmisinin ofisi ilÿ vidalaøûb Sitiyÿ yola
döødö. Corc rasional döøöncÿyÿ malik idi, buna gþrÿ dÿ
yaranmûø vÿziyyÿtdÿn baø a÷maq ö÷ön yaxøûca bir sÿhÿr
yemÿyinin pis olmayacaüû qÿrarûna gÿldi. Yeyÿndÿn sonra
evÿ, irsi malikanÿyÿ yollandû. Qapûnû a÷an Rocersin sifÿti
Corcun belÿ vaxtsûz qayûdûøûndan dolayû he÷ bir tÿÿccöb
ifadÿ etmirdi.
– Gönaydûn, Rocers. Lötfÿn, øeylÿrimi yûü: mÿn yola
döøörÿm.
– Oldu, ser. Harasa qûsa möddÿtÿ sÿfÿrÿ gedirsiniz?
– Kifayÿt qÿdÿr uzunmöddÿtlidir, Rocers. Mÿn bu gön
koloniyalara gedirÿm. 595
– Doürudanmû, ser?
– Bÿli. Deyÿsÿn, bunun ö÷ön yaxøû qayûq lazûmdûr.
Sÿnin qayûqlardan baøûn ÷ûxûrmû, Rocers?
– Ser, hansû koloniyalara getmÿyÿ hazûrlaøûrsûnûz?
– He÷ bir konkret planûm yoxdur: hansûna olursa olsun
gedÿrdim; mÿsÿlÿn, deyÿk ki, Avstraliyaya. Sÿn buna nÿ
deyir­sÿn, Rocers?
Rocers tÿmkinlÿ þskördö:
– Hm, ser. Mÿn eøitmiøÿm ki, haradasa, hÿqiqÿtÿn,
iølÿ­mÿk istÿyÿnlÿrin hamûsûnû qÿbul edÿn bir kontor var.
Mister Roulend maraq vÿ vurüunluqla ona nÿzÿr saldû:
– Olduqca dÿqiq danûøûrsan, Rocers. Mÿn dÿ elÿ bu
cör döøönördöm. Mÿn Avstraliyaya getmirÿm: hÿr halda,
bu gön yox. Mÿlumat kitab÷asûnû mÿnÿ gÿtir. Biz daha
yaxûnlardan nÿ isÿ se÷ÿrik.
Rocers mÿlumat kitab÷asûnû gÿtirdi. Corc onu ixtiyari
yerindÿn a÷dû vÿ tez-tez vÿrÿqlÿmÿyÿ baøladû.
– Èran – ÷ox uzaqdûr, Patni kþrpösö isÿ hÿdsiz yaxûn­
dûr. Bÿlkÿ, Ramsqeyt? Yox, he÷ Reyqeyt dÿ mÿni o qÿdÿr
hÿyÿ­can­landûrmûr. Bÿs bu nÿdir belÿ? Burada Roulend
qÿsri adlanan yer var. Rocers, sÿn nÿ vaxtsa onun barÿ­
sindÿ eøitmisÿn?
– Göman edirÿm ki, ser, ora Vaterloo vaüzalûndan get­
mÿk olar.
 QATARDAKI QIZ

– Sÿn necÿ adamsan, Rocers! Hÿr øeyi bilirsÿn. Hÿ,

Roulend qÿsri! Maraqlûdûr ki, ora necÿ yerdir.
– Mÿn deyÿrdim ki, ora o qÿdÿr dÿ bþyök olmayan
yerdir, ser.
– Bu daha yaxøû: rÿqib az olar. Bu sakit, balaca kÿn­
din havasûnda hÿlÿ dÿ kþhnÿ feodal ruhu hiss olunur.
Roulendlÿr nÿslinin sonuncu nömayÿndÿsini orada hþr­
mÿtlÿ qarøûlamalûdûrlar. Bir hÿftÿ sonra onlar mÿni mer
se÷sÿlÿr, tÿÿccöblÿnmÿrÿm.
O, mÿlumat kitab÷asûnû qapadû.
– Se÷im edildi. Rocers, mÿnim ö÷ön balaca bir sak­
voyaj qablaødûr. Mÿndÿn aøpaza salam sþylÿ. Bilirsÿn ki,
onun adû Dik Vaytinqtondur. Ondan soruø ki, lötfÿn, þz
piøi­yini möÿyyÿn möddÿtÿ mÿnÿ vermÿz ki? Lord-mer
olmaüa hazûrlaøûrsansa, piøik, sadÿcÿ, zÿrurÿtdir.
596 – Tÿÿssöf ki, ser, piøik indi formada deyil.
– Elÿ niyÿ?
– Onun ailÿsindÿ artûm var: sÿkkiz bala. Bu gön sÿhÿr
dönyaya gÿliblÿr.
– Mÿn bilmirdim. Döøönördöm ki, piøiyin adû Piterdir.
– Onun adû mÿhz elÿ idi. Bu, hamû ö÷ön bþyök sör­
priz­dir.
– Bÿli, budur xarici gþrönöøön aldadûcû olduüuna
nömu­nÿ. Nÿ isÿ, mÿn piøiksiz getmÿli olacaüam. Øeylÿrimi
elÿ indi qablaødûr, yaxøûmû?
– Bÿli, ser.
Rocers getdi vÿ on dÿqiqÿdÿn sonra qayûtdû.
– Ser, taksi ÷aüûrmaq lazûmdûrmû?
– Hÿ, lötfÿn.
Rocers tÿrÿddöd etdi, amma sonra Corca yaxûnlaødû.
– Ser, qeyd etmÿyÿ cÿsarÿt edirÿm, amma yeriniz­
dÿ olsay­dûm, bu gön mister Roulendin sizÿ dediklÿrinÿ
ÿhÿ­miy­yÿt vermÿzdim. O, dÿvÿt olunduüu nahara get­
miødi vÿ...
Corc:
– Davam elÿmÿ, – dedi. – Mÿn baøa döødöm.
– Bir dÿ ki onun podaqrasû...
– Bilirÿm, bilirÿm. Sÿnin÷ön ÷ox aüûr axøam oldu, Rocers,
elÿ hÿr ikimiz ö÷ön. Amma mÿn þzömö Roulend qÿs­rin­dÿ
nitq sþylÿyÿrkÿn gþrmÿk istÿrdim. – Bu, mÿnim tarixi sÿfÿ­
 A
rimin mÿqsÿdidir. Po÷tun vÿ sÿhÿr mÿtbuatûnûn nÿzÿrdÿn
ke÷irilmÿsi vaxtûmû ÷ox almaz – elÿ dana ÿtindÿn qovurma K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

hazûrlanmasûna qÿdÿr ÷ÿkÿr. Èndi isÿ Vaterlooya! Vellinqton
tarixi dþyöø ÿrÿfÿsindÿ belÿ sþylÿyib.
Hÿmin gön Vaterloo vaüzalû Corcun qarøûsûna elÿ dÿ
yaxøû gþrkÿmdÿ ÷ûxmamûødû. Mister Roulend onu mÿn­
zil­ba­øûna ÷atdûrmalû olan qatarû dÿrhal tapa bilmÿdi. Bu
qatar digÿrlÿrindÿn he÷ nÿ ilÿ fÿrqlÿnmirdi: elÿ bil, onun
sÿr­niøini yox idi. Mister Roulendin kupesi qatarûn lap þn
hissÿsindÿ, birincidÿrÿcÿli vaqonda idi. Paytaxta ÷þkmöø
duman gah ÷ÿkilir, gah da yenidÿn yayûlûrdû. Platforma boø
idi vÿ sakitliyi yalnûz parovozun astmatik þskörÿk tutmalarû
pozurdu.
Amma bu vaxt hadisÿlÿr aülasûümaz sörÿtlÿ inkiøaf
etmÿyÿ baøladû.
ßvvÿlcÿ bir qûz peyda oldu: o, qapûnû dartûb a÷dû, kupe­ 597
yÿ øûüûyaraq artûq mörgölÿmÿyÿ baølayan mister Roulendi
oyatdû vÿ ÷ûüûrdû: “Oh, gizlÿdin, lötfÿn, mÿni gizlÿdin!”
Corc hÿrÿkÿt adamû olduüundan bunu nÿ ö÷ön etmÿli
olduüunu fikirlÿømÿyÿ vaxtû yox idi. Qatar kupesindÿ
gizlÿn­mÿk­dÿn þtrö yalnûz bir yer var – oturacaüûn altû. Bir
ne÷ÿ sani­yÿyÿ qûz ora girdi, oturacaüûn östönÿ isÿ Corc þz
sak­vo­yajûnû qoydu.
Amma bu an kupenin pÿncÿrÿsindÿ qÿzÿbdÿn ÿyilmiø
kiøi sifÿti zöhur etdi:
– Mÿnim qardaøûm qûzû buradadûr. Hanû mÿnim qar­
daø­qûzûm?
Az qala, nÿfÿs ÷ÿkmÿyÿn Corc köncdÿ dirsÿklÿnib
axøam qÿze­tinin idman kþøÿsinÿ baxûrdû. O, vacib iølÿrdÿn
yayûn­dûrûlmûø øÿxs gþrkÿmindÿ qÿzeti kÿnara qoyub nÿza­
kÿtlÿ soruødu:
– Nÿ olub, ser?
– Qardaøûm qûzû! Siz onu neylÿdiniz?
ßn yaxøû möda­fiÿnin höcum olduüunu döøönöb Corc
hÿrÿkÿtÿ ke÷di. Þz ÿmisinin sÿsini yamsûlayaraq:
– Sizin nÿ hÿddiniz var? – deyÿ qûøqûrdû.
Belÿ qeyzli möqavimÿt gþzlÿmÿyÿn namÿlum øÿxs sus­
masû ilÿ Corcun onu gþzdÿn ke÷irmÿsinÿ imkan yaratdû.
O, tosqun idi vÿ sanki, bir möddÿt qa÷malû olmuø kimi
aüûr-aüûr tþvøöyördö.
 QATARDAKI QIZ

Baøû en brosse1 qûrxûlmûødû vÿ Hogentsollernlÿrin ÿqi­dÿli

ardûcûlû kimi yuxarû burulmuø bûü saxlamûødû. O, lÿhcÿ ilÿ
danû­øûrdû vÿ þzönö mundirdÿ daha yaxøû hiss etdiyinÿ dÿla­
lÿt edÿn qamÿti vardû. Corc ÿsl britaniyalû kimi bötön ÿcnÿ­
bilÿrÿ, ÿlÿlxösus da almanlara mÿlum tÿlqinlÿ yanaøûrdû. O:
– Sizin nÿ hÿddiniz var, ser? – deyÿ tÿkrar etdi.
ßcnÿbi:
– O, bura girdi, – cavabûnû verdi. – Mÿn onu gþrdöm.
Siz onu neylÿdiniz?
Corc qÿzeti kÿnara qoydu vÿ pÿncÿrÿdÿn ÷þlÿ boy­landû:
– Nÿ olub? – deyÿ baüûrdû. – Bu øantajdûr. Amma
belÿ øeylÿr mÿnimlÿ ke÷mÿz. Mÿn sizin barÿnizdÿ hÿr øeyi
“Daily morning”dÿn oxumuøam. Konduktor, bura gÿl!
Bura gÿl!
Möbahisÿni gþrmöø qatar bÿlÿd÷isi artûq onlara tÿrÿf
598 tÿlÿsirdi.
– Bura gÿl, konduktor. – Mister Roulend qarøûsûnda
aøaüû tÿbÿqÿlÿrin ÿyildiklÿri yekÿxana tonla dillÿndi. – Bu
subyekt mÿnim zÿhlÿmi tþkör. O, mÿni øantaj etmÿyÿ
÷alû­øûr. O deyir ki, guya, burada onun qardaøû qûzûnû giz­
lÿt­mi­øÿm. Burada belÿ øeylÿrlÿ mÿøüul olan hÿr cör
ÿcnÿ­bilÿr yetÿ­rin­cÿ­dir. Buna, nÿhayÿt ki, son qoymaq
lazûm­dûr. Onu bura­dan aparûn. Bu da mÿnim vizit kartûm:
o, sizÿ gÿrÿk olar.
Konduktor nÿzÿrlÿrini onlarûn birindÿn digÿrinÿ ÷evirdi.
Qÿrar tez ÷ûxarûldû. Tÿcröbÿ ona ÿcnÿbilÿrÿ nifrÿt etmÿyi
vÿ birincidÿrÿcÿli vaqonda sÿyahÿt edÿn yaxøû geyinmiø
centlmenlÿrÿ hþrmÿt gþstÿrmÿyi þyrÿtmiødi.
O, ÿlini zÿhlÿtþkÿn subyektin ÷iyninÿ qoyub:
– Haydû, – dedi, – gedin buradan.
ßcnÿbi hÿmin bþhranlû anda ingilis dilini unudaraq þz
doüma dilindÿ qÿzÿbli sþyöølÿr yaüdûrdû.
Konduktor:
– Yaxøû, kifayÿtdir, – dedi. – Buradan uzaqlaøûn, qûz
burada yoxdur.
Fit sÿslÿndi. Qatar yavaøca perrondan aralandû.
Corc platformanûn gþröndöyö möddÿtdÿ pÿncÿrÿnin
qarøûsûnda qaldû. Sonra dþndö, sakvoyajûnû gþtördö vÿ onu
yataq yerinÿ atdû.
1
Hÿr bir tök ÷ÿngÿsinin se÷ildiyi øotkasayaüû sa÷ dözömö (fr.)
 A
O:
– Hÿr øey qaydasûndadûr. ×ûxa bilÿrsiniz, – dedi. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Qûz ÷þlÿ ÷ûxaraq i÷ini ÷ÿkdi:
– Aman Allah, sizÿ necÿ tÿøÿkkör edim?!
Corc ösulluca dillÿndi:
– Dÿymÿz. Ènandûrûram ki, bu, mÿnÿ mÿmnunluq gÿtirdi.
O, ruhlandûrûcû tÿbÿssömlÿ qûza baxdû. Qûz, sanki,
nÿyisÿ axtarûrmûø kimi karûxmûø halda baxûrdû. Bu an o, qar­
øû­dakû ensiz gözgödÿ þz ÿksini gþröb dÿrindÿn ah ÷ÿkdi.
Belÿ döøönmÿk sÿhv olardû ki, xidmÿt÷ilÿr oturacaqla­
rûn altûnû hÿr gön söpörörlÿr. Hÿr øey bunun ÿksini deyirdi;
amma ola da bilÿr ki, toz vÿ his zÿrrÿlÿri doüma yuvaya
u÷an quølar kimi þzlÿrinÿ yol tapmûødûlar. Qûz elÿ qÿfil
pey­da olmuø vÿ sûüûnacaüûnda elÿ sörÿtlÿ daldalanmûødû
ki, Corc onu lazûmûnca gþzdÿn ke÷irÿ bilmÿmiødi. Amma
onun gÿnc, gþzÿl vÿ yaxøû geyinmiø olduüunu gþrÿ bil­ 599
miødi. Èndi isÿ onun qûrmûzû papaüû ÿzilmiø, sifÿti isÿ toza
bulaø­mûødû. Qûza yalnûz ah ÷ÿkmÿk qalûrdû.
Qûz ÷antasûnû qapdû. Corc ÿdÿblÿ pÿncÿrÿyÿ tÿrÿf dþn­
dö, London ÿtrafûnûn vÿ Temzanûn mÿnzÿrÿlÿrindÿn hÿzz
almaüa baøladû. Qûz tÿkrarÿn:
– Mÿn sizÿ necÿ minnÿtdarlûq edÿ bilÿrÿm? – deyÿ
soruødu.
Bunu sþhbÿtin davamûna iøarÿ kimi qÿbul edÿn Corc
ona tÿrÿf dþndö vÿ yenÿ, bu dÿfÿ daha bþyök hÿrarÿtlÿ
nÿzakÿtli tÿøÿkkörönö bildirdi.
Qûz, sadÿcÿ, cazibÿdar idi. Corc þzlöyöndÿ indiyÿ qÿdÿr
belÿ gþzÿl qûz gþrmÿdiyini qeyd etdi. Bu kÿøf onda mÿri­fÿt
coøqusu doüurdu.
Qûz hissiyyatla:
– Mÿnÿ elÿ gÿlir ki, bötön bunlar, sadÿcÿ, ÷ox gþzÿl
oldu, – dedi.
Corc:
– Nÿ danûøûrsûnûz! Mÿnim ö÷ön boø øeydir! Mÿn sizÿ
kþmÿk etdiyimÿ gþrÿ mÿmnun idim, – deyÿ mûzûldandû.
Qûz tÿkrarÿn:
– ×ox gþzÿl idi, – dedi.
Øöbhÿsiz ki, indiyÿ qÿdÿr rastlaødûüûn qûzlarûn ÿn gþzÿli
ilÿ yanaøû olmaq vÿ onun sÿnin gþzlÿrinÿ baxaraq ÿla oldu­
üunu demÿsi ÷ox xoødur. Corc bundan, sadÿcÿ, nÿøÿlÿnirdi.
 QATARDAKI QIZ

Sonra aüûr sökut baøladû. Nÿhayÿt, deyÿsÿn, qûzûn aülû­

na gÿldi ki, ondan izahat gþzlÿnilir. O, bir qÿdÿr qûzardû vÿ
hÿyÿcanla:
– Mÿn þzömö ÷ox naqolay hiss edirÿm, – dedi, – amma
qorxuram ki, sizÿ he÷ nÿyi izah edÿ bilmÿyÿcÿyÿm.
O, kÿdÿr vÿ inamsûzlûqla Corca baxdû.
– Èzah edÿ bilmÿzsiniz?
– Yox.
– Bu ki ÿladûr! – mister Roulend entuziazmla bildirdi.
– Anlamadûm...
– Mÿn dedim ki, bu, olduqca ÿladûr. Lap bötön gecÿni
ayrûla bilmÿdiyin kitablarûn birindÿ olduüu kimidir: mötlÿq
birinci fÿsildÿ qÿhrÿman qûz deyir: “Mÿn bunu sizÿ izah
edÿ bilmÿrÿm”. Amma kitabûn sonunda o, hÿr øeyi izah
edir vÿ onun bunu ÿvvÿldÿn niyÿ etmÿdiyinÿ he÷ bir real
600 sÿbÿb gþrmörsÿn. Yÿqin ki, bu, bötön hekayÿni korlaya
bilÿrdi. Bu sirrÿ qarûøacaüûmûn olmasûnûn mÿnÿ necÿ xoø
olduüunu ifadÿ edÿ bilmirÿm: mÿn bilmirdim ki, bu belÿdir.
Øöbhÿ etmirÿm ki, fþvqÿladÿ ÿhÿmiyyÿtli gizli sÿnÿdlÿrlÿ
vÿ Balkan ekspressi ilÿ necÿsÿ ÿlaqÿdardûr. Mÿn Balkan
ekspressinÿ valehÿm.
Qûz øöbhÿ ilÿ ona nÿzÿr saldû vÿ kÿskin øÿkildÿ:
– Nÿ ö÷ön Balkan ekspressini xatûrlatdûnûz? – deyÿ
soruødu.
– Mÿni qeyri-tÿvazþkar saymayûn – Corc ÿlavÿ etmÿ­
yÿ tÿlÿsdi. – Mÿn döøöndöm ki, sizin ÿminiz hÿmin qatarla
gÿlib.
– Mÿnim ÿmim?.. – o susdu vÿ yenidÿn baøladû – mÿnim
ÿmim...
Corc øÿfqÿtlÿ:
– Tamamilÿ doürudur, – dedi. – Mÿnim þzömön dÿ
ÿmim var. He÷ kÿs ÿmi-dayûsûna gþrÿ cavab verÿ bilmÿz.
Qohumluq ÿlaqÿlÿrinin bura dÿxli yoxdur. – Bu, mÿnim
fikrimdir.
Qûz gþzlÿnilmÿdÿn qÿhqÿhÿ ÷ÿkdi. O, yenidÿn danû­
øanda Corc yöngöl ÿcnÿbi lÿhcÿ hiss etdi, halbuki ÿvvÿl
onu ingilis bilmiødi.
– Siz necÿ dÿ qeyri-adi adamsûnûz, mister...
– Roulend. Amma dostlar ö÷ön, sadÿcÿ, Corc.
– Mÿnim adûm isÿ Elizabetdir.
 A
O, qÿfil susdu.
Corc: K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Elizabet adû mÿnim xoøuma gÿlir. – Corc onun ani
÷aøqûnlûüûnû pÿrdÿlÿmÿk ö÷ön bu sþzlÿri dedi. – Ömid­
varam ki, sizÿ, sadÿcÿ, Bessi demirlÿr. – Qûz baøûnû buladû.
– Lap yaxøû, – Corc dedi, indi, biz tanûø olduqdan sonra
isÿ iølÿri qaydaya salmaq lazûmdûr. Elizabet, qalxsaydûnûz,
paltonuzun tozunu ÷ûrpardûm.
Qûz itaÿtlÿ qalxdû; Corcun hÿrÿkÿtlÿri dÿ sþzlÿri kimi
ilti­fatlû idi.
– Saü olun, mister Roulend.
– Corc! Yadda saxlayûn: dostlar ö÷ön – Corc. Hÿm
dÿ mÿnim kupemÿ daxil olub oturacaüûn altûna girÿndÿn
vÿ mÿni ÿminizÿ yalan demÿyÿ mÿcbur edÿndÿn son­ra
dostum olmaqdan imtina etmÿyiniz tÿrÿfinizdÿn hþr­mÿt­
sizlik olardû: razûlaøûrsûnûzmû? 601
– ßlbÿttÿ, Corc.
– Bax, belÿ daha yaxøûdûr.
Elizabet sol ÷iyninin östöndÿn þzönÿ baxmaüa ÷alûøaraq:
– Mÿn necÿ gþrönörÿm? – deyÿ soruødu.
– Siz... gþzÿl gþrönörsönöz. – Corc þzönö ÿlÿ alaraq
qÿtiyyÿtlÿ bildirdi.
Qûz:
– Bötön bunlar elÿ gþzlÿnilmÿz oldu ki, – dedi.
– Hÿ, yÿqin ki.
– O, bizi taksidÿ, sonra da mÿni izlÿyÿrkÿn qa÷dûüûm
vaüzalda gþrdö. Yeri gÿlmiøkÿn, bu qatar hara gedir?
Corc qÿtiyyÿtlÿ:
– Roulend qÿsrinÿ, – cavabûnû verdi.
Qûz øöbhÿ ilÿ ona baxdû.
– Roulend qÿsrinÿ?
– ßlbÿttÿ, dÿrhal yox. ×ox yavaø-yavaø vÿ uzunsörÿn
dayanacaqlardan sonra. Amma gecÿyarûsûna qÿdÿr ora
÷at­maüa ömid edirÿm. Kþhnÿ Cÿnub-Qÿrb xÿtti olduqca
eti­bar­lûdûr – astadûr, lakin etibarlûdûr – ÿminÿm ki, Cÿnub
dÿmir yolu qÿdim ÿnÿnÿlÿrini qoruyur.
Elizabet tÿrÿddödlÿ:
– Mÿn Roulend qÿsrinÿ getmÿyimin zÿruriliyinÿ ÿmin
deyilÿm.
– Siz mÿni mÿyus edirsiniz. Ora gþzÿl yerdir.
 QATARDAKI QIZ

– Siz nÿ vaxtsa orada olmusunuzmu?

– Hÿlÿ yox. Amma ÿgÿr Roulend qÿsri xoøunuza
gÿl­mirsÿ, burada gedÿ bilÿcÿyiniz xeyli sayda yer var.
Bu, Uokinq, Ueybric, ya da Uimbldondur. Qatar tez-tez
dayanûr.
Qûz:
– Bÿli, – dedi. – Mÿn burada qatardan döøöb maøûnla
Londona ÷ata bilÿrÿm. Döøönörÿm ki, bu, ÿn yaxøû
variant­dûr.
Elÿ bu an qatarûn sörÿti azalmaüa baøladû. Mister Rou­
lend yalvarûcû nÿzÿrlÿ qûza baxdû.
– ßgÿr sizin÷ön baøqa he÷ nÿ edÿ bilmÿrÿmsÿ...
– Hÿqiqÿtÿn, yox. Siz mÿnim÷ön, onsuz da, ÷ox øey
etdiniz.
Fasilÿ yarandû, amma sonra qûz gþzlÿnilmÿdÿn qÿrara
602 gÿldi:
– Mÿn... Mÿn sizÿ izah etmÿk istÿyirÿm. Mÿn...
– Allah xatirinÿ, bunu etmÿyin! Bu, hÿr øeyi korlayar.
Yÿni, hÿqiqÿtÿnmi, mÿn sizÿ he÷ nÿ ilÿ kþmÿk edÿ bil­mÿ­
rÿm? Mÿsÿlÿn, mÿxfi sÿnÿdlÿri Vyanaya aparmaq, yaxud
nÿ isÿ belÿ bir øey? Belÿ hallarda hÿmiøÿ mÿxfi kaüûzlar
olur. Mÿnÿ øans verin.
Qatar dayandû. Elizabet cÿld platformaya ÷ûxdû. Qûz
dþn­dö vÿ a÷ûq pÿncÿrÿdÿn ona dedi:
– Siz ciddi deyirsiniz? Hÿqiqÿtÿn, bizim÷ön... mÿnim
ö÷ön nÿ isÿ edÿ bilÿrsiniz?
– Mÿn sizdÿn þtrö hÿr øey edÿrÿm, Elizabet.
– Hÿtta sÿbÿblÿri sizÿ izah etmÿdÿn belÿ?
– Sÿbÿblÿri aydûnlaødûrmaüa nifrÿt edirÿm!
– Hÿtta bu, tÿhlökÿli olsa belÿ?
– Nÿ qÿdÿr tÿhlökÿli olsa, bir o qÿdÿr yaxøûdûr.
Qûz bir dÿqiqÿ tÿrÿddöd etdi, amma sonra, deyÿsÿn,
qÿrara gÿldi.
– Sanki, kimisÿ axtarûrmûø kimi pÿncÿrÿdÿn boylanûn.
Mister Roulend onun gþstÿriøini yerinÿ yetirmÿyÿ ÷alûødû.
– Siz a÷ûq rÿngli palto geymiø ki÷ik qarasaqqallû o øÿxsi
gþrörsönözmö? Onu izlÿyin, möøahidÿ edin ki, o nÿ edir
vÿ hara gedir.
Mister Roulend:
– Elÿ bu? – deyÿ soruødu.
 A
– Sonrakû gþstÿriølÿr sizÿ ÷atdûrûlacaq. Ona nÿzarÿt
edin vÿ bunu qoruyun, – qûz mþhörlÿnmiø zÿrfi onun ÿlinÿ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

verdi. – Gþz bÿbÿyi kimi qoruyun. Bu, hÿr øeyÿ a÷ardûr.
Qatar tÿrpÿndi. Mister Roulend platformadan enÿn
Elizabetin mötÿnasib vÿ cazibÿdar fiqurunu nÿzÿrlÿri ilÿ
þtörÿrÿk uzun-uzadû pÿncÿrÿ qarøûsûnda qaldû. O, ÿlindÿki
mþhörlö ki÷ik zÿrfi mþhkÿmcÿ sûxûrdû.
Onun yolunun qalanû yeknÿsÿq idi vÿ macÿrasûz ke÷di.
Qatar olduqca yavaø gedir vÿ tez-tez dayanûrdû. Corc hÿr
dayanacaqda onun möøahidÿ obyektinin qatardan döø­
döyönÿ ömid edÿrÿk pÿncÿrÿdÿn ÷þlÿ boylanûrdû.
Dayanmalar xösusÿn uzun olanda bÿzÿn hÿtta plat­
for­mada gÿzinir vÿ ÿmin olurdu ki, saqqallû hÿlÿ dÿ qatar­
dadûr.
Son stansiya Portsmut idi vÿ qarasaqqallû sÿrniøin dÿ
mÿhz orada qatardan döødö. O, ikincidÿrÿcÿli ki÷ik hotelÿ 603
istiqamÿtlÿndi vÿ orada nþmrÿ tutdu. Mister Roulend dÿ
ondan nömunÿ gþtördö.
Nþmrÿlÿr eyni mÿrtÿbÿdÿ yerlÿøirdi; onlarû yalnûz iki
qapû ayûrûrdû. Xidmÿt Corc ö÷ön tamamilÿ dþzölÿn idi.
Èzlÿmÿ iøindÿ o, tam sÿriøtÿsiz olsa da, þzönö doürult­
maq vÿ Elizabetin inamûnû ÿldÿ etmÿk istÿyirdi. Nahar
zamanû Corca onun möøahidÿ obyektinin masasûnûn
yaxûn­lûüûndakû masa qismÿt oldu. Restoran yarûyacan boø
idi, möøtÿrilÿrin ÷oxu kifayÿt qÿdÿr mþtÿbÿr gþrönördö
vÿ nahar edirdilÿr. Yalnûz bir nÿfÿr – balaca, körÿnsa÷lû vÿ
bûülû, paltarûna gþrÿ cûdûr hÿvÿskarûnû xatûrladan – onun
diqqÿtini cÿlb etdi. Deyÿsÿn, o da Corcla maraqlanûrdû
vÿ naharûn axûrûnda ona birlikdÿ i÷mÿyi vÿ bilyard oyna­
maüû tÿklif etdi. Amma qarasaqqallûnûn papaq vÿ palto­
sunu geydiyini gþrÿn Corc tÿklifdÿn nÿzakÿtlÿ imtina etdi.
Sonra o, kö÷ÿyÿ ÷ûxaraq yeni qövvÿ ilÿ gödmÿyÿ baø­
ladû. Èzlÿmÿ uzun vÿ yorucu idi, axûrda da mÿlum oldu
ki, o, ÿvvÿlki yerÿ qayûdûb. Bu øÿxs Portsmutun kö÷ÿlÿri
ilÿ dþrd mil gÿzÿrÿk yenidÿn hotelÿ qayûtdû. Corc isÿ onu
daban­basma tÿqib etdi. Øöbhÿlÿr onu hÿyÿcana gÿtir­mÿ­
yÿ baø­ladû. Bÿlkÿ, saqqallû onun mþvcudluüunu duyub?
O, hollda dayanaraq bu sualû gþtör-qoy edÿrkÿn giriø
qapûsû a÷ûldû vÿ körÿnbûü daxil oldu: deyÿsÿn, o da tÿqib­
dÿ iøtirak etmiødi.
 QATARDAKI QIZ

Gþzlÿnilmÿdÿn ona möraciÿt edÿn gþzÿl qapû÷û qûz

Corcun fikirlÿrini daüûtdû:
– Mister Roulendsiniz? Èki centlmen sizi gþrmÿk istÿyir.
Èki ÿcnÿbi centlmen. Onlar koridorun axûrûndakû ki÷ik otaq­
dadûrlar.
Bir qÿdÿr tÿÿccöblÿnÿn Corc hÿmin otaüû axtarûb tapdû.
Orada oturan iki nÿfÿr qalxûb ÿdÿblÿ ona tÿzim etdi.
– Lord Roulend? Ser, øöbhÿ etmirÿm ki, siz bizim kim
olduüumuzu baøa döødönöz.
Corc nÿzÿrlÿrini onlarûn birindÿn digÿrinÿ yþnÿltdi.
Danûøan ingilis dilini ÿla bilÿn ÷alsa÷lû mþtÿbÿr centlmen
þz yoldaøûndan yaølû idi. Èkincisi – höndör, bir balaca sûza­
naqlû, tutqunluüunu korlayan tevtonsifÿtli1 cavan øÿxs idi.
Bu centlmenlÿrdÿn he÷ birinin Vaterloo vaüzalûnda
toq­quøduüu xoøagÿlmÿz tip olmadûüûna ÿmin olan Corc
604 rahat­lûqla tÿklif etdi:
– ßylÿøin, cÿnablar. Sizinlÿ tanûølûüûma ÷ox øadam.
Nÿsÿ i÷mÿk istÿmirsiniz ki?
Yaølû øÿxs etiraz iøarÿsi gþstÿrdi:
– Saü olun, lord Roulend, istÿmirik. Bizim ÷ox az, sizÿ
bircÿ sual verÿcÿk qÿdÿr vaxtûmûz var.
Corc:
– Tÿrÿfinizdÿn ser adlandûrûlmaüûm mÿnÿ olduqca
xoø­dur, – dedi. – Heyif ki, siz i÷mÿk istÿmirsiniz. Nÿ sua­
lûnûz var?
– Lord Roulend, siz Londonu mÿlum qadûnûn möøayiÿti
ilÿ tÿrk etmisiniz. Bura isÿ tÿk gÿlmisiniz. Bÿs o, haradadûr?
Corc sevimli povestinin qÿhrÿmanûnû yamsûlayaraq
aya­üa qalxûb:
– Baøa döømörÿm ki, siz nÿ danûøûrsûnûz, – dedi. – Èca­
zÿ­nizlÿ xudahafizlÿøÿk.
– Yox, siz baøa döøörsönöz ki, nÿ mÿsÿlÿdir. Siz gþzÿl
baøa döøörsönöz. – Èndiyÿdÿk susan gÿnc ÷ûüûrdû. – Siz
Aleksi neylÿmisiniz?
– Sakitlÿøin, ser, – digÿr cÿnab mûzûldandû. – Xahiø edi­
rÿm, sakitlÿøin.
Corc:
– Sizi inandûrûram ki, – sþylÿdi, – bu ad mÿnÿ tanûø
deyil. Burada nÿ isÿ bir sÿhv var.
1
T e v t o n – katolik kilsÿsinÿ mÿnsub cÿngavÿr
 A
Yaølû øÿxs diqqÿtlÿ ona baxdû:
– Buna inanmaq ÷ÿtindir. Mÿn portyedÿn þyrÿnmÿyi K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

þzömÿ eyib bilmÿdim. Siz þzönözö Roulend qÿsrindÿn
olan cÿnab C.Roulend kimi tÿqdim etmisiniz.
Corc qûzardû vÿ pÿrtliklÿ izah etdi:
– Bu... Bu, sadÿcÿ, zarafat idi.
– Necÿ dÿ miskin kÿlÿkdir. Gÿlin mÿsÿlÿnin ÿtrafûnda
fûrlanmayaq. Ölyahÿzrÿt haradadûr?
– ßgÿr siz Elizabeti nÿzÿrdÿ tutursunuzsa...
Cavan øÿxs yenÿ dÿ ayaüa sû÷radû vÿ zingildÿdi:
– Hÿyasûz donuz! Onun barÿsindÿ belÿ danûøma!
Digÿr cÿnab yavaøca dedi:
– Yÿqin ki, sizÿ yaxøû mÿlumdur: mÿn bþyök Katoniya
hersoginyasû Anastasiya Sofiya Aleksandra Mariya Yelena
Olqa Yelizavetanû nÿzÿrdÿ tuturam.
Mister Roulend yalnûz: 605
– Oh! – deyÿ bildi.
O, Katoniya barÿdÿ eøitdiklÿrini xatûrlamaüa ÷alûødû.
Deyÿ­sÿn, bu, ki÷ik Balkan krallûüû idi vÿ orada inqilab baø
vermiødi.
– Mÿncÿ, biz eyni xanûmû nÿzÿrdÿ tuturuq. – Corc
gölöm­sÿdi. – Sadÿcÿ, mÿn onu Elizabet kimi tanûyûram.
Gÿnc øÿxs:
– Mÿn sizi duelÿ ÷aüûrûram – deyÿ baüûrdû. – Biz atûøa­
caüûq!
– Atûømaq?
– Bÿli, dueldÿ.
Mister Roulend qÿtiyyÿtlÿ:
– Mÿn he÷ vaxt dueldÿ atûømamûøam, – dedi.
– Nÿ sÿbÿbÿ?
– Aürûdan qorxuram.
– Ah, bÿs belÿ! Onda siz mÿndÿn, ÿn azû, øillÿ alacaq­
sûnûz!
Cavan centlmen qÿzÿblÿ Corcun özÿrinÿ øûüûdû. Sonra
nÿ baø verdiyini sezmÿk ÷ÿtin idi, amma o, havada yarûm­
dairÿ cûzdû vÿ boüuq taqqûltû ilÿ dþøÿmÿyÿ döødö. O, þzö­nö
tamamilÿ itirmiødi. Mister Roulend mehribanlûqla gölöm­
sÿyirdi.
– Dedim axû: ÷ox qorxuram ki, mÿni aürûda bilÿrlÿr.
Ona gþrÿ dÿ ciu-citsunu þyrÿnmÿli oldum.
 QATARDAKI QIZ

Sakitlik yarandû. ßcnÿbilÿr ilk baxûødan fþvqÿladÿ dÿrÿ­

cÿdÿ mehriban gþrönÿn bu øÿxsÿ øöbhÿ ilÿ baxûrdûlar. Onlar
birdÿn anladûlar ki, laqeyd gþrkÿminÿ baxmayaraq, o, tÿh­lö­
kÿli ola bilÿr. Gÿnc tevtonsifÿt hiddÿtdÿn aüardû vÿ fûøûldadû:
– Siz buna gþrÿ tÿÿssöflÿnÿcÿksiniz.
Yaølû centlmen þz lÿyaqÿtini saxlaya bilirdi.
– Lord Roulend, bu, sizin sonuncu sþzönözdör? Siz
ölyahÿzrÿtin harada olduüunu demÿkdÿn imtina edirsiniz?
– Bunu þzöm dÿ bilmirÿm.
– Bÿlkÿ, döøönörsönöz ki, mÿn sizÿ inanûram?
– Ser, tÿÿssöflÿnirÿm ki, siz inamsûz insanlar tipinÿ aid­
siniz.
Yaølû ÿcnÿbi baøûnû yöngölcÿ bulayûb dedi: “Bu, hÿlÿ
hamûsû deyil. Siz hÿlÿ barÿmizdÿ eøidÿcÿksiniz” – vÿ hÿr
ikisi ÷þlÿ ÷ûxdû.
606 Corc ÿlini alnûna vurdu. Hadisÿlÿr aülasûümaz sörÿtlÿ inki­
øaf edirdi. Ehtimal ki, o, bþyök Avropa qalmaqalûna iliømiødi.
Corc: “Bu, bÿlkÿ dÿ, hÿtta yeni möharibÿyÿ gÿtirÿ
bilÿr” – ömidiylÿ döøönÿrÿk qarasaqqallû øÿxsi axtarmaüa
getdi vÿ onu hollda tapdû.
Corc ÿks köncdÿ ÿylÿødi. Bir ne÷ÿ dÿqiqÿ sonra qara­
saqqal qalxdû vÿ þz nþmrÿsinÿ getdi. Corc onun qapûnû
necÿ þrtdöyönö dÿ gþrdö vÿ örÿyi yerinÿ gÿldi.
– Mötlÿq doyunca yatmalûyam, – deyÿ donquldandû.
– Bu, sadÿcÿ, zÿruridir.
Amma bu vaxt qÿfil fikir onu lÿrzÿyÿ saldû. Bÿlkÿ, qara­
saqqallû Corcun onu pusduüunu duyub. Axû Corc yatdûüû
möddÿtdÿ o, gecÿylÿ aradan ÷ûxa bilÿr. Mister Roulend bir
qÿdÿr fikirlÿøib bu ÷ÿtinliyi aradan qaldûrmaq ö÷ön ösul
tapdû. O, corablarûndan birini ÷þzÿlÿdi vÿ kifayÿt qÿdÿr
uzun ipÿk sap ÿmÿlÿ gÿldi. Sonra þz otaüûndan oürunca
÷ûxdû vÿ sapûn ucunu po÷t markasûnûn kaüûzû ilÿ saqqallûnûn
qapûsûna birlÿødirdi. Sapû þz otaüûna qÿdÿr ÷ÿkdi vÿ ucuna
bir axøam qonaqlûüûndan yadigar qalan balaca gömöø
zûnqûrov asdû. Corc þzöndÿn razû qaldû.
Qarasaqqallû þz otaüûndan ÷ûxmaüa cÿhd edÿn kimi
Corc zûnqûrovun zÿngi ilÿ bu barÿdÿ xÿbÿrdar olacaq.
Corc bu iøini bitirib vaxt itirmÿdÿn ÷arpayûya uzandû.
Balaca zÿrfi ehtiyatla balûncûnûn altûna qoydu. Bu mÿqamda
döøöncÿyÿ daldû. Onun fikirlÿrini belÿ ifadÿ etmÿk olardû:
 A
Anastasiya, Sofiya, Mariya, Aleksandra, Olqa, Yelizaveta.
Hamûsû cÿhÿnnÿm olsun, mÿn yalnûz biri ö÷ön darûxmûøam. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Amma o, dÿrhal yuxulaya bilmÿdi: yaranmûø vÿziyyÿti
qiymÿtlÿndirmÿyin qeyri-mömkönlöyö onu özördö. Bötön
bunlar nÿ demÿkdir? Qa÷mûø bþyök hersoginya, mþhörlö
zÿrf vÿ qarasaqqallû arasûnda hansû ÿlaqÿ var? Bþyök her­
so­ginya nÿdÿn qurtulmaüa ÷alûøûrdû? ßcnÿbilÿr bilirmi ki,
zÿrf ondadûr? Orada nÿ var?
Onu qûcûqlandûransa ÿzabverici suallara cavab tapa
bilmÿ­mÿsi idi. Tezliklÿ mister Roulend yuxuya daldû.
Onu zûnqûrovun kÿskin sÿsi oyatdû. O, dÿrhal þzönÿ
gÿlÿ bilmÿdi, tam ayûlmaq ö÷ön ona dÿqiqÿ yarûm vaxt
gÿrÿk oldu. Sonra ayaüa sû÷radû, ev ÷ÿkmÿlÿrini geydi vÿ
yavaøca qapûnû a÷ûb dÿhlizÿ ÷ûxdû. Dÿhlizin sonunda gþrö­
nÿn kþlgÿ getmÿk lazûm olan istiqamÿti ona gþstÿrdi. Mis­ter
Roulend sÿssiz yerimÿyÿ ÷alûøaraq kþlgÿnin ardûnca getdi 607
vÿ qarasaqqallûnûn vanna otaüûna daxil olduüunu gþr­mÿ­
yÿ macal tapdû. Bu ÷ox qÿribÿ idi: ÷önki onun þz nþm­rÿ­si­
nin qarøûsûnda da hamam vardû. Corc divara qûsûlaraq, baø
verÿn­lÿri yarûq­dan möøahidÿ edirdi. Bu øÿxs dizi östÿ van­na­
nûn yanûn­da dayanaraq, onun arxasûndakû plintus­da nÿ isÿ
edirdi. Orada beø dÿqiqÿ qalûb, sonra ayaüa qalxdû vÿ Corc
da sakitcÿ aradan ÷ûxmalû oldu. Qapûsûnûn kþlgÿ­sindÿ daya­
naraq o, saqqallûnûn þz nþmrÿsinÿ girdiyini gþrdö.
Corc döøöndö: “Yaxøû. Vanna otaüûnûn sirri sabah sÿhÿr
a÷ûlar”. O, ÷arpayûya uzandû vÿ ÿlini balûncûn altûna saldû ki,
qiymÿtli zÿrfin yerindÿ olduüunu yoxlasûn. Nþvbÿti anda
o, vahimÿylÿ yataqaüûnda eøÿlÿnirdi. Zÿrf he÷ yerdÿ yox idi.
Baø verÿn ÿhvalat onu o qÿdÿr tÿbdÿn ÷ûxartdû ki,
sÿhÿri gön bekonla qayüanaüû tam iøtahasûz yedi. O, Eli­
za­beti itirmiødi. Onun etibar etdiyi zÿrf itmiødi vÿ vanna
otaüûnûn sirri he÷ ÷ör bu itkinin yerini verÿ bilmÿzdi. Bÿli,
øöbhÿsiz, Corc, axmaqlûq etmiødi.
Sÿhÿr yemÿyindÿn sonra o, yenidÿn yuxarû qalxdû. Dÿh­
lizdÿ dayanmûø qulluq÷u qayüûlû gþrönördö. Corc sadÿ­dil­
liliklÿ soruødu:
– Nÿ olub, quzum?
– Ser, burada yaøayan centlmen onu doqquzun yarû­
sûnda oyatmaüû tapøûrmûødû. Amma indi o cavab vermir vÿ
qapû baülûdûr.
 QATARDAKI QIZ

Corc:
– Davam etdirmÿyinÿ dÿymÿz, – dedi.
Onun baøûndakû fikirlÿr qarûøûrdû. Tÿlÿsik þz nþmrÿsinÿ
daxil oldu. Amma hazûrladûüû plan inanûlmaz hadisÿ sÿbÿ­
bin­dÿn gþzlÿnilmÿdÿn tÿxirÿ döødö: gecÿ ondan oüur­lan­
mûø zÿrf tualet masasûnûn östöndÿ idi.
Corc onu qapdû vÿ diqqÿtlÿ nÿzÿrdÿn ke÷irdi: hÿ, øöb­
hÿsiz, bu, hÿmin zÿrfdir. Amma mþhörö qûrûlûb. Bir dÿqiqÿlik
tÿrÿddöddÿn sonra Corc onu a÷dû. ßgÿr baøqalarû zÿrfin
i÷in­dÿkini gþröblÿrsÿ, Corc niyÿ baxmasûn ki, orada nÿ var.
Bun­dan baøqa, zÿrfdÿ olanû oüurlaya bilÿrdilÿr; kaüûzû a÷anda
o, adÿtÿn, zÿrgÿrlik bÿzÿklÿrinin satûldûüû balaca qutu tapdû.
Corc qutunu a÷dû: onun i÷indÿ yastû qûzûl niøan özöyö vardû.
O, özöyö gþzönÿ yaxûnlaødûrdû. Özöyön östöndÿ he÷
bir yazû, onu digÿr niøan özöklÿrindÿn fÿrqlÿndirÿ bilÿcÿk
608 he÷ nÿ yox idi.
Corc baøûnû iniltiylÿ qollarûnûn östönÿ buraxdû.
O:
– Bu dÿlilikdir, – deyÿ mûzûldandû. – Bunun belÿ oldu­
üuna øöbhÿ etmÿyÿ dÿymÿz.
Amma birdÿn qulluq÷unun ona dediyini xatûrladû vÿ
baxdû ki, ÷þldÿn pÿncÿrÿnin aøaüûsû ilÿ enli karniz gedir.
O, qÿhrÿmanlûq gþstÿrmÿyÿ he÷ dÿ can atmûrdû, amma
maraq vÿ hirsdÿn doüan hÿyÿcandan qeyri-adi nÿ isÿ edÿ
bilÿrdi. Corc pÿncÿrÿnin haøiyÿsinÿ qalxdû vÿ bir qÿdÿr
sonra pÿncÿrÿdÿn qarasaqqallûnûn otaüûna gþz gÿzdirdi:
pÿncÿrÿ a÷ûq, otaq boø idi. Corc yaxûnlûqdakû yöngöl yan­
üûn nÿrdivanûnû gþrdö. Èndi aydûn oldu ki, izlÿnilÿn øikar
necÿ yayûnûb. Corc pÿncÿrÿdÿn otaüa girdi.
Qarasaqqallûnûn yox olmasû onu ÷aøqûnlûüa saldû. Bu tap­
ma­canûn hÿllinÿ hansûsa a÷ar olmalûdûr. O, dolu sakvo­yaj­dan
baølamaqla ÿtrafdakû hÿr øeyi nÿzÿrdÿn ke÷irmÿyÿ baøladû.
Ancaq bu vaxt olduqca zÿif, amma, øöbhÿsiz, otaqdan
gÿlÿn sÿs onun diqqÿtini cÿlb etdi. Corcun nÿzÿrlÿri bþyök
økafda dayandû. O, økafa tÿrÿf atûldû vÿ qapûsûnû a÷dû. Bunu
edÿn kimi i÷ÿridÿn sû÷rayan adam onun qucaüûna döødö.
Amma onda xösusi döømÿn÷ilik gþrönmördö. Corcun he÷
bir hiylÿgÿr fÿndi uüur qazanmadû. Nÿhayÿt ki, dþyöøÿnlÿr
tam halsûzlûqla yerÿ yûxûldûlar vÿ mÿhz onda Corc rÿqibini
gþrdö: bu, hÿmin körÿnbûülû idi.
 A
Corc:
– Sizin nÿ hÿddiniz var! – deyÿ qûøqûrdû. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Körÿnbûülû cavab ÿvÿzinÿ vizit kartûnû ÷ûxartdû vÿ Corca
uzatdû.
Corc ucadan oxudu:
– Möfÿttiø Cerald, Skotlÿnd-Yard.
– Mÿhz belÿdir, ser. Bu iø barÿdÿ bildiklÿrinizin hamû­
sûnû mÿnÿ danûøsanûz, ÷ox minnÿtdar olaram.
Corc fikirli:
– Bötön bunlarû sizÿ danûømalûyammû? – deyÿ soruødu.
– Bilirsiniz, cÿnab möfÿttiø, döøönörÿm ki, siz haqlûsûnûz.
Gÿlin daha mönasib yerÿ ke÷ÿk.
Barûn sakit köncöndÿ Corc örÿyini boøaltdû. Möfÿt­tiø
Cerald canûyananlûqla onu dinlÿdi. Corc danûøandan sonra o:
– Siz dözgön qeyd edirsiniz, olduqca qÿribÿ iødir. Bu
mÿsÿlÿdÿ mÿnim ö÷ön dÿ xeyli anlaøûlmazlûqlar var. Amma iki, 609
ya ö÷ mÿqamû izah edÿ bilÿrÿm. Mÿn bura bizim qara­saq­qallû
tanûøûmûzûn – Mardenberqin ardûnca gÿlmiøÿm vÿ sizin gþz­lÿ­
nil­mÿ­dÿn peyda olmaüûnûz vÿ onu izlÿmÿyiniz mÿnÿ øöb­hÿli
gþrön­dö. Mÿn sizi þyrÿnÿ bilmÿdim. Ke÷ÿn gecÿ siz nþm­
rÿdÿ olmayanda mÿn ora girdim vÿ balûncûn altûndakû ki÷ik
zÿrfi gþtördöm. Onu a÷anda baøa döødöm ki, bu, mÿnim
axtardûüûm deyil vÿ ilk imkan döøÿn kimi onu sizÿ qaytardûm.
Corc fikirli halda:
– Bÿli, hÿqiqÿtÿn, bu, vÿziyyÿti bir qÿdÿr aydûnlaødûrûr,
– dedi. – Bötön bu vaxt ÿrzindÿ mÿn þzömö, yÿqin ki, ÿn
geridÿqalmûø uzunqulaq kimi aparmûøam.
– Nÿ danûøûrsûnûz, ser! Siz istÿnilÿn naøûdan daha yaxøû
hÿrÿkÿt etmisiniz. Siz dediniz ki, bu gön sÿhÿr vanna ota­üûna
daxil olub plintusun arxasûnda gizlÿdilmiø øeyi gþtör­mösönöz?
Corc qaøqabaqlû:
– Bÿli, amma bu yalnûz sevgi mÿktubudur! – dedi.
– Nÿ deyirsizsÿ, deyin, gÿrÿk mÿn þz burnumu bu binÿva­
nûn øÿxsi hÿyatûna soxmayaydûm.
– Ser, mÿktuba baxmaüûma etiraz etmÿzsiz ki?
Corc qatlanmûø mÿktubu cibindÿn ÷ûxardû vÿ möfÿttiøÿ
verdi. Möfÿttiø mÿktubu oxudu.
– Siz tamamilÿ haqlûsûnûz, ser. Bu, sevgi mÿktubu­dur.
Amma diqqÿtlÿ baxûlsa... Mÿn sizÿ olduqca minnÿtda­ram,
ser. Bu, Portsmut limanûnûn mödafiÿ planûdûr.
 QATARDAKI QIZ

– Nÿ?
– Bÿli. Bu centlmen bizim nÿzarÿtimiz altûndaydû. Amma
bizdÿn qa÷a bildi. O ÿn qara iøi qadûna tapøûrûb.
– Qadûna? – Corc maraqlandû. – Onun adû nÿdir?
– O, möxtÿlif adlar altûnda peyda olur, ser. Daha ÷ox Betti
Braytayz kimi. Yeri gÿlmiøkÿn, o, gÿnc vÿ olduqca qÿøÿngdir.
Corc:
– Betti Braytayz... – deyÿ tÿkrar etdi. – Tÿøÿkkör edi­
rÿm, cÿnab möfÿttiø.
– Baüûølayûn, ser, siz þzönözö pis hiss edirsiniz?
– Yaxøû hiss etmirÿm. Mÿn þzömö xÿstÿ sayûram. Fikir­
lÿøirÿm ki, mÿn elÿ ilk qatarla øÿhÿrÿ qayûtsam yaxøûdûr.
Möfÿttiø saatûna baxdû.
– Tezliklÿ sÿrniøin qatarû yola döøör, ser. Amma o ÷ox
yavaø gedir. Ekspressi gþzlÿmÿk daha yaxøûdûr.
610 Corc qaøqabaqla:
– Bunun mÿnasû yoxdur, – dedi. – He÷ bir qatar mÿnim
dönÿn gÿldiyimdÿn yavaø gedÿ bilmÿz.
Yenidÿn birincidÿrÿcÿli vaqona minÿn Corc asudÿ vax­
tûnda tÿzÿ qÿzeti oxumaüa baøladû. Birdÿn o diksindi vÿ
gþz­lÿ­rini balaca qeydÿ zillÿdi.
“Dönÿn Londonda Eksminster markizinin ikinci oülu
lord Roland Qeytlÿ bþyök Katoniya hersoginyasû Anas­ta­
siyanûn nikah mÿrasimi baø tutub. Mÿrasim barÿ­dÿ ÿvvÿl­cÿ­
dÿn elan olunmayûb. Bþyök hersoginya Katoniya­dakû ÷ev­
ri­liødÿn dÿrhal sonra ÿmisi ilÿ birlikdÿ Parisÿ gedib. O lord
Rolanda Katoniyada Britaniya sÿfirliyinin katibi olar­kÿn
rast gÿlib, hÿmin vaxtdan da onlarûn tanûølûüû baølayûb”.
Mister Roulend he÷ nÿ anlaya bilmirdi. Sanki, onun bötön
suallarûna cavablar olan qÿzet sÿtirlÿrinÿ baxmaqda davam
edirdi. Qatar ki÷ik stansiyada dayandû vÿ vaqona bir qadûn
daxil oldu. O, Corcun qarøûsûnda ÿylÿødi vÿ meh­ri­banlûqla:
– Sabahûn xeyir, Corc, – dedi.
Corc:
– Aman Allah – deyÿ qûøqûrdû. – Elizabet!
Qûz ona gölömsÿdi. Bu mömkön olsaydû, qûz daha da
gþzÿl olardû.
– Bura baxûn! – Corc qÿzeti ona uzatdû – Allah xatirinÿ
deyin, siz kimsiniz – bþyök hersoginya Anastasiya, yoxsa
Betti Braytayz?
 A
Qûz diqqÿtlÿ ona baxdû:
– Nÿ oyam, nÿ dÿ o birisi. Mÿn Elizabet Qeytÿm. Èndi K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

mÿn hÿr øeyi sizÿ danûøa bilÿrÿm. Bundan baøqa, mÿn özr
istÿmÿliyÿm. Bilirsinizmi, Roland – o, mÿnim qardaøûmdûr
– hÿmiøÿ Aleksÿ vurüun olub.
– Bu, bþyök hersoginyadûr?
– Bÿli, yaxûnlarû onu belÿ ÷aüûrûr. Dediyim kimi, Roland
hÿmiøÿ onu sevib, qûz da onu. Sonra inqilab baø verdi vÿ
Aleks Parisÿ kþ÷dö. Onlar evlÿnmÿyÿ hazûrlaøûrdûlar ki, kans­
ler Øtörm Aleksi qaytarmaq vÿ onu ÿmisi oülu, iyrÿnc vÿ sûza­
naqlû øahzadÿ Karla ÿrÿ getmÿyÿ mÿcbur etmÿk ö÷ön gÿldi.
Corc:
– Deyÿsÿn, biz onunla rastlaømûøûq – deyÿ qeyd etdi.
– Aleks Øtörmÿ, sadÿcÿ, nifrÿt edirdi. Amma ÿmisi, øah­
zadÿ Osrik Rolandla gþröømÿyi ona qadaüan etdi. Buna
gþrÿ dÿ Aleks Èngiltÿrÿyÿ qa÷dû. Mÿn onu qarøûlamaq ö÷ön 611
bura gÿldim vÿ hÿmin vaxt Øotlandiyada olan Rolanda
teleqram vurduq. ßn son anda biz taksi ilÿ nikahûn qeyd
olunduüu kontora gÿlÿrkÿn digÿr taksidÿ oturmuø øahzadÿ
Osriklÿ öz-özÿ gÿldik. O, bizi tÿqib etdi vÿ biz artûq nÿ edÿ­
cÿ­yimizi bilmirdik: axû o, qalmaqal sala bilÿrdi. Bundan
baøqa, o, Aleksin qÿyyumudur. Bu yerdÿ mÿndÿ parlaq
ideya yarandû: onunla yerimi dÿyiømÿk. Bizim zÿmanÿdÿ
qûz son dÿblÿ geyinibsÿ, onun burnunun ucundan baøqa
he÷ yeri gþrönmör. Mÿn Aleksin qûrmûzû ølyapasûnû, enli
mixÿyi paltosunu geydim, o isÿ mÿnim boz paltomu. Biz
taksi söröcösönÿ Vaterloo vaüzalûna sörmÿyi tapøûrdûq,
mÿn maøûndan tullandûm vÿ vaüzala tÿrÿf qa÷dûm. Biclik
baø tutdu: qoca Osrik taksidÿ kiminsÿ qaldûüûna diqqÿt
yetirmÿyÿrÿk qûrmûzû ølyapanûn ardûnca qa÷dû. O, ÿlbÿttÿ,
mÿnim sifÿtimi nÿzÿrdÿn ke÷irmÿyÿ he÷ cÿhd dÿ etmÿdi.
Odur ki mÿn kupenizÿ soxuldum vÿ sizÿ etibar etdim.
Corc:
– Mÿn dÿ þz rolumu yaxøû oynadûm, – dedi.
– Bunu he÷ vaxt unutmaram. Mÿhz buna gþrÿ dÿ siz­
dÿn özr dilÿmÿk istÿyirÿm. Ömidvaram ki, sizin mÿnÿ elÿ dÿ
acûüûnûz tutmur. Siz macÿranû elÿ arzulayûrdûnûz ki – kitablar­
da olduüu kimi – mÿn tovlanmaüûma möqavimÿt gþstÿrÿ
bil­mÿdim. Mÿn platformadakû ÿn øöbhÿli øÿxsi se÷dim vÿ
onu izlÿmÿyi sizÿ tapøûrdûm. Sonra da sizÿ zÿrf verdim.
 QATARDAKI QIZ

– È÷indÿ niøan özöyö olan zÿrf.

– Bÿli. Onu Alekslÿ birlikdÿ almûødûq, ÷önki Roland
Øotlandiyadan lap nikah ÿrÿfÿsi gÿlÿ bilÿrdi. Bundan baøqa,
ÿlbÿttÿ, baøa döøördöm ki, mÿn Londona qayûdanda özök
onlara lazûm olmayacaq, ÷önki artûq yenisini alacaqdûlar.
– Bÿli... – Corc nÿfÿsini dÿrdi. – Siz mÿnÿ izah edÿndÿn
sonra hÿr øey ÷ox sadÿdir. Ècazÿ verin, Elizabet...
O, qûzûn sol ÿlindÿki ÿlcÿyi ÷ûxartdû vÿ adsûz barmaüûnda
özök olmadûüûnû gþröb rahatlûqla kþksönö þtördö.
O:
– Hÿr øey qaydasûndadûr, – dedi. – Hÿr halda, özök
itib-batmaz.
Elizabet:
– Amma mÿn sizin barÿnizdÿ he÷ nÿ bilmirÿm, – deyÿ
etiraz etdi.
612 Corc:
– Siz bilirsiniz ki, mÿn necÿ xoøagÿlÿnÿm, – dedi. – Þz
aramûzdûr, mÿn dÿ sizin barÿnizdÿ yalnûz ledi Elizabet Qeyt
olduüunuzu bilirÿm.
– Ah, Corc, siz snobsunuz?
– Döøönörÿm ki, bÿli. Mÿn kral Georqun mÿni yeni­
dÿn gþrmÿk ö÷ön yarûm krona vermÿsi barÿdÿki uøaqlûq
yuxumu xatûrlayûram. Amma indi þz ÿmimi döøöndöm.
Bax o, ÿsl snobdur. O bilÿndÿ ki mÿn sizinlÿ evlÿnirÿm
vÿ ailÿ­mizdÿ titullu xanûm olacaq, mÿni ÿlöstö þzönÿ øÿrik
edÿcÿk!
– Corc, o, ÷ox varlûdûr?
– Elizabet, siz tamahkarsûnûz?
– Dÿhøÿtli dÿrÿcÿdÿ. Mÿn pul xÿrclÿmÿyi sevirÿm.
Amma ciddi desÿm, atamû xatûrladûm. Beø qûz, ÿsil-nÿca­
bÿtli gþzÿllÿr. O, mÿhz varlû körÿkÿn arzusundadûr.
– Hm, – deyÿ dillÿndi. – Bu, gþylÿrdÿ kÿsilÿn vÿ yerdÿ
bÿyÿnilÿn kÿbinlÿrdÿn biri olacaq. Biz Roulend qÿsrindÿ
yaøayacaüûq? ßmin olun: ÿgÿr arvadûm olsanûz, mÿni möt­
lÿq lord-mer se÷ÿcÿklÿr. Elizabet, ÿzizim, mömköndör ki,
bu, etiketin pozulmasûdûr, amma mÿn sizi hþkmÿn þpmÿ­
liyÿm.
 A
VßSÈYYßTNAMß HARADADIR? K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Tÿki hÿyÿcanlanmayûn, – doktor Meynel hÿkimlÿrÿ
xas arxayûnlûqla dedi.
Missis Harter sakitlÿømÿk ÿvÿzinÿ, daha da narahat
oldu. Örÿyi tÿlaøla dþyöndö.
– Qorxulu bir øey yoxdur, – deyÿ hÿkim sþzönÿ davam
etdi, – sadÿcÿ, örÿyiniz bir balaca zÿifdir. Narahat olma­ 613
yûn... Hÿ, bir dÿ ki lift lazûmdûr... Nÿ? Nÿ dediniz?
Missis Harter dinmÿyib yerindÿ qurcuxdu. Narahatlûüû
zÿrrÿ qÿdÿr dÿ azalmadû.
Doktor Meynel þzöndÿn razû idi. O, varlû xÿstÿlÿri möa­
yinÿ etmÿkdÿn ayrû lÿzzÿt alûrdû, ÷önki bu zaman örÿyi istÿ­
diyi möalicÿ ösulunu yaza bilirdi. Hÿmiøÿ dÿ qÿribÿ-qÿribÿ
möalicÿ ösullarû tapûrdû.
– Bÿli, lift lazûmdûr, – cÿnab Meynel dedi vÿ ÷alûødû
daha dÿbdÿbÿli bir øey tapûb sþylÿsin, ancaq bacarmadû.
– Onda göcÿ döømÿzsiniz, örÿyiniz dþyönmÿz. Hava yaxøû
olanda, hÿyÿtÿ ÷ûxûb idman edin. Yoxuøa qalxmayûn. ßn yax­
øûsû isÿ xÿstÿliyinizi unudun.
Hÿkim xÿstÿnin bacûsû oülu ×arlz Ricueylÿ daha a÷ûq
danûødû.
– Mÿni döz baøa döøön, – dedi, – xalanûz hÿlÿ uzun
möd­dÿt yaøayacaqdûr, amma bir øÿrtlÿ ki, hÿyÿcanlanmasûn,
ÿsÿ­bilÿømÿsin. – O, barmaqlarûnû øûqqûldatdû. – Xalanûz sakit
hÿyat sörmÿlidir. Tÿkrar edirÿm: ona ÿsÿbilÿømÿk olmaz. Fikir
elÿ­mÿyÿ dÿ qoymayûn. Baøûnû qatûn, fikrini daüût­maüa ÷alûøûn.
– Fikrini daüûtmaüa ÷alûøûn, – ×arlz Ricuey fikirli halda
tÿkrarladû.
×arlz tÿbiÿtÿn dalüûn idi, he÷ vaxt beyni boø qalmûrdû:
daim döøönördö; lakin bununla belÿ, þzönö mÿsul anlarda
ÿlÿ ala bilirdi.
 VЯSИYYЯTNAMЯ HARADADIR?

– Axøam÷aüû o, xalasûna radio almaüû tþvsiyÿ etdi. Liftÿ

gþrÿ qanû bÿrk qaralmûø missis Harter radionun adûnû eøi­
dÿn­dÿ dÿli oldu. Bircÿ kÿlmÿ “Yox!” dedi. Lakin ×arlz ina­
dûn­dan dþnmÿdi.
– Ènanmûram ki, bu yeni texnika eynimi a÷sûn, – missis
Har­ter tÿÿssöf hissi ilÿ bildirdi. – Radiodalüalar... mÿnÿ tÿsir
edÿ bilÿr.
ßslinÿ qalsa, missis Harterin radiodalüalardan baøû ÷ûx­
mûrdû, sadÿcÿ, ÿvvÿlki fikrindÿn dþnmÿk istÿmirdi.
– Elektrik cÿrÿyanû xatalû øeydir, – dedi. – Mÿnÿ gölÿ
bilÿrsÿn, ×arlz, ancaq bÿzi adamlar elektrik cÿrÿyanûndan
sÿksÿkÿyÿ döøör, vahimÿlÿnirlÿr. Gþy gurultusundan ÿvvÿl
mÿnim hÿmiøÿ baøûm aürûyûr.
O, aüûr dþyöødÿ zÿfÿr ÷almûø sÿrkÿrdÿlÿr kimi baøûnû yellÿdi.
×arlz tÿmkinli gÿnc idi. Xalasûndakû inadkarlûq onda da
614 vardû.
– ßzizim Meri xala, – ×arlz øadyana dedi, – bu, sÿnÿ
lap gþydÿndöømÿ olar.
Missis Harter lift qurulanadÿk o dönyanû bir ne÷ÿ dÿfÿ
gþröb qayûtdû. Fÿhlÿlÿrin evdÿ gþrönmÿsi onu hþvsÿlÿ­dÿn
÷ûxarmûødû: qorxurdu ki, evindÿki qiymÿtli ÿøyalarû ÷ûrpûø­dû­
rûb apararlar.
Lift quruldu qurtardû, sonra radio gÿldi. Missis Har­
ter bu iri, yþndÿmsiz qutunu soyuq nÿzÿrlÿrlÿ sözdö. Nÿ
qÿdÿr ÷alûøsa da, ona örÿk qûzdûra bilmÿdi.
×arlz ruhdan döømÿdi: döymÿlÿri saüa-sola fûrladaraq
radionun mÿziyyÿtindÿn danûødû, o ki var tÿriflÿdi.
Missis Harter höndör sþykÿnÿcÿkli yumøaq körsö­sön­
dÿ rahat oturub radioya qulaq asûrdû; qulaq assa da, fikrin­
dÿn hÿlÿ dþnmÿmiødi. Onun fikrincÿ, insan elmin bu yeni
nailiyyÿtindÿn xeyir tapmayacaq.
– Eøidirsÿn, Meri xala, biz Berlini tutmuøuq! ßntiqÿdir,
elÿ deyilmi? Eøidirsÿn, oülanûn sÿsi necÿ aydûn gÿlir?
– Mÿn köydÿn, xûøûltûdan savayû he÷ nÿ eøitmirÿm,
– missis Harter dedi.
×arlz hÿlÿ dÿ döymÿlÿri fûrlatmaqdaydû.
– Bu, Brösseldir, – tÿntÿnÿli øÿkildÿ dedi.
– Doürudan? – missis Harter aüûzucu soruødu.
×arlz döymÿlÿri qurdaladûüû vaxt radio ac qurd tÿki
uladû. Adamûn örÿyini özÿn sÿslÿr otaüa doldu.
 A
– Yÿqin, bu da heyvanxanadûr, – missis Harter dedi.
– Ha, ha, ha! – ×arlz örÿkdÿn göldö. – ßcÿb zarafatlarûn K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

var, Meri xala!
Missis Harterin dodaqlarû qa÷dû, gölömsÿdi. O, ×arlzûn
xÿtrini dönyalar qÿdÿr istÿyirdi. Bacûsû qûzû Miriam Harter
bir ne÷ÿ il onun yanûnda qalmûødû. Fikri bu idi ki, qûzû þz
varisi etsin; lakin Miriam tezliklÿ qoca xanûmû hþvsÿlÿdÿn
÷ûxartdû; ÿsÿblÿri pozuldu. Qûz xalasûnûn ölfÿtindÿn, sþz-
sþhbÿtindÿn qa÷ûrdû; daim onu evdÿ tÿk qoyurdu; missis
Harterin dediyi kimi, “Harasa veyllÿnmÿyÿ” gedirdi. Axûrda
xalasûnûn bÿyÿnmÿdiyi oülanla seviødi. Sÿbri tökÿnÿn mis­
sis Harter bir mÿktub yazûb yola saldû, qûzû da anasûnûn yanû­
na gþndÿrdi. Miriam artûq seviødiyi oülanla ailÿ qurmuødu.
Missis Harter dÿ hÿr Milad bayramû ona ya ÿl ÷antasû gþn­
dÿrirdi, ya da bÿzÿkli söfrÿlÿrdÿn birini.
Missis Harter bacûsû qûzlarûndan narazû qaldûüû ö÷ön 615
bacûsû oülanlarû ilÿ mÿøüul oldu. Daha ÷ox ×arlzû bÿyÿndi.
Bu da tÿbii idi: ÷önki o, mÿdÿni, mÿrifÿtli, ali­cÿ­nab gÿnc
idi. Miriamdan fÿrqli olaraq xalasûnûn sþh­bÿt­lÿrinÿ diq­
qÿtlÿ qulaq asûrdû. Hÿtta yeri gÿlÿndÿ, xalasûnû tÿrif­lÿ­
yirdi dÿ.
Missis Harter bir möddÿtdÿn sonra vÿkilinÿ bildirdi ki,
vÿsiyyÿtnamÿsini tÿzÿlÿmÿk istÿyir. O, yeni vÿsiyyÿtnamÿni
bþyök mÿmnuniyyÿtlÿ imzaladû.
×arlz missis Harterin qÿlbindÿ þzönÿ mþhkÿm yer elÿ­
miødi: onu hÿr yerdÿ tÿriflÿyirdi. Tezliklÿ radioya olan möna­
sibÿti dÿ dÿyiødi. Radionun mÿziyyÿtini gþröb sevindi, ×arlzû
da sevindirdi. ×arlzûn hþrmÿti birÿ-beø artdû.
×ox ÷ÿkmÿdi ki, missis Harter radioya örÿkdÿn baü­
landû. Xösusÿn dÿ tÿk qalanda lÿzzÿt aldû, ÷önki ×arlz otaq­
da olanda radionu rahat buraxmûrdû: döymÿlÿri qurdalayûb
dalüalarû dÿyiøirdi. O olmayanda isÿ yumøaq körsösöndÿ
ÿylÿøib kefikþk halda simfonik konsertÿ vÿ yaxud Lukresia
Bor÷ia, ya da “×imÿrlik hÿyatû” barÿsindÿ maraqlû sþh­bÿt­
lÿrÿ qulaq asûrdû. Elÿ ki ×arlz gÿldi, vÿssalam, döy­mÿ­lÿr­
dÿn yapû­øûb dalüalarû arasûkÿsilmÿdÿn dÿyiøirdi. Nÿti­cÿ­dÿ
qulaq­batûran, fûøûltûlû sÿslÿr, xûøûltûlar otaüû baøûna gþtörör­
dö: aüûz deyÿni qulaq eøitmirdi. ×arlz axøamlar dostlarûnûn
yanûna gedÿndÿ, evdÿ olmayanda isÿ missis Harter rahat­
ca oturub radiodan olmazûn lÿzzÿt alûrdû.
 VЯSИYYЯTNAMЯ HARADADIR?

Fþvqÿladÿ hadisÿ baø verÿndÿ radionun qurulduüu

göndÿn, tÿxminÿn, ö÷ ay þtmöødö. ×arlz evdÿ yox idi:
o, dostlarûnûn yanûna getmiødi.
O axøam qÿdim, örÿyÿyatûmlû mahnûlar sÿslÿnirdi:
möüÿnni “Enni Lori” nÿümÿsini ifa edirdi vÿ “Enni Lori”
nÿü­mÿ­si­nin yarûsûnda qÿribÿ ÿhvalat baø verdi. Musiqi gþz­
lÿ­nil­mÿ­dÿn kÿsildi, ÿvÿzindÿ qarmaqarûøûq sÿslÿr, tökörpÿr­
dÿn xûøûltû eøidildi, sonra o da yoxa ÷ûxdû. ßtrafa dÿrin sökut
÷þkdö. Tezliklÿ bu sökutu boüuq köy pozdu. Köy, elÿ bil,
quyunun dibindÿn gÿlirdi.
Missis Harterin örÿyi atlandû. Sÿbÿbini he÷ þzö dÿ bil­
mÿdi. Ona elÿ gÿldi ki, hansûsa uzaq dalüalarûn birini tutub.
Sonra... Èrlandiya lÿhcÿsindÿ danûøan kiøi sÿsi otaüa doldu.
– Meri... mÿni eøidirsÿn, Meri? Danûøan Pat­
rik­d ir... Tezliklÿ sÿnin arxanca gÿlÿcÿyÿm. Hazûr­
616 la­ø ar­s an, Meri!
Sonra “Enni Lori” mahnûsûnûn sÿdalarû otaüa axdû. Ara­
da fasilÿ olmadû.
Missis Harter dÿhøÿtdÿn donub-qalmûødû; barmaqlarû
istÿr-istÿmÿz körsönön qollarûnû sûxdû. Nÿdir, yoxsa yuxu­ya
getmiødi? Patrik!
Patrikin sÿsiydi! Buna øöbhÿ ola bilmÿzdi. Bu otaqda
indicÿ Patrikin sÿsini eøitdi. Þzö dÿ ona möraciÿt edib
danûødû. Yox, yÿqin, bir-iki dÿqiqÿlik mörgö vurubmuø, ya
da ki qulaüûna sÿs gÿlibmiø. Bundan baøqa nÿ ola bilÿrdi?
Yuxuya bax da! Mÿrhum ÿrinin sÿsini radio dalüalarûnda
eøidir. Birdÿn bÿdÿnindÿn soyuq gizilti ke÷di. Qÿlbi sûzûl­
dadû. Sÿsin dediyi sþzlÿr yadûna döødö:
“Tezliklÿ sÿnin arxanca gÿlÿcÿyÿm. Hazûrlaøarsan, Meri!”
Bÿlkÿ, bu, xÿbÿrdarlûq idi? Amma örÿyi hÿrdÿnbir øûl­
taq­lûq etsÿ dÿ, sÿhhÿti gönö-göndÿn yaxøûlaøûrdû. Hÿkim
dÿ qorxulu bir øey olmadûüûnû sþylÿmiødi.
– Bu, xÿbÿrdarlûq idi, – missis Harter yerindÿn aüûr-aüûr
qalxaraq dedi. – Bÿli, xÿbÿrdarlûq idi. Heyif liftÿ xÿrclÿnÿn
o pullardan!
O, bu aülasûümaz hadisÿni bir kimsÿyÿ a÷ûb sþylÿmÿdi:
qÿlbindÿ gizlÿtdi. Lakin buna gþrÿ iki gön fikirli gÿzdi, ilbiz­
lÿr kimi qûnûna – ÷anaüûna ÷ÿkildi.
Bir qÿdÿr ke÷ÿndÿn sonra hadisÿ tÿkrar olundu.
O, yenÿ dÿ otaüûnda tÿk-tÿnha oturmuødu. Radioda
 A
orkestr ÷alûrdû. Birinci dÿfÿ olduüu kimi, bu dÿfÿ dÿ musiqi
qÿfildÿn kÿsildi. Sonra ÿtrafa sakitlik ÷þkdö vÿ yenidÿn K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

uzaqlûq, ÿl÷atmazlûq duyüusu, nÿhayÿt, Patrikin sÿsi... Bu
sÿsdÿ nÿ isÿ bir fþvqÿlbÿøÿrlik, ilahilik, kainatûn sehrli dön­
yasûnûn buz soyuqluüu vardû.
– Danûøan Patrikdir, Meri. Mÿn sÿnin arxanca
gÿlÿcÿ­y ÿm, daha az qalûb...
Sonra øaqqûltû, xûrûltû, köylö sÿs vÿ orkestr he÷ nÿ olma­
mûø kimi ÷alüûsûnû davam etdirdi.
Missis Harter saata baxdû. Yox, bu dÿfÿ yuxuya getmÿ­
miødi. Ayûq idi. Patrikin sÿsini, hÿqiqÿtÿn, eøitmiødi. Qulaüû
sÿsÿ dÿ döømÿmiødi. ßlacsûzlûqdan ×arlzûn radio dalüalarû
barÿsindÿ dediklÿrini xatûrladû, mÿsÿlÿnin cavabûnû bu sþz­
lÿrdÿ tapmaüa ÷alûødû.
Patrik onunla, hÿqiqÿtÿn, danûøa bilÿrdimi? Bÿlkÿ, mÿr­
hu­mun sÿsi kainatûn sirli-soraqlû ÿnginliklÿrindÿn qopub gÿl­ 617
miødi? Gþrönör, nÿ isÿ mÿxsusi dalüa mþvcuddur ki, bu dal­
üanûn vasitÿsilÿ axirÿt dönyasû vÿ gönÿøli dönya bir nþq­tÿ­­dÿ
qovu­øur. Bÿlkÿ, ×arlzûn “efirdÿ boøluqlar” adlan­dûr­dû­üû øey
budur? Bÿlkÿ, insan psixikasûnûn mörÿkkÿbliyi bununla izah
olunur? Xeyr, burada qeyri-adilik yoxdur, bu möm­kön­dör.
Danû­øan Patrik idi: onun mÿrhum ÿri. O, elmin son nailiy­yÿ­
tin­dÿn istifadÿ edÿrÿk arvadûnû xÿbÿr­dar etmÿ­yÿ gÿlmiødi.
Missis Harter zÿnglÿ qulluq÷usu Elizabeti otaüa ÷aüûrdû.
Elizabet altmûøyaølû, ucaboylu qadûn idi. Zahirÿn sakit gþrö­
nÿn bu ahûl qulluq÷u sahibÿsinÿ hÿdsiz mÿhÿbbÿt bÿs­lÿyirdi.
– Elizabet, – missis Harter ona möraciÿt edÿrÿk dedi,
– sÿnÿ sþylÿdiklÿrim yadûndadûr? Stolumun yuxarûdakû,
sol siyirmÿsindÿ. Aüzû baülûdûr... Aü niøanÿli a÷arla onu
a÷arsan. Orada hÿr øey hazûrdûr.
– Nÿ hazûrdûr, mem?
– Guya, baøa döømörsÿn: dÿfnimÿ lazûm olan øeylÿri
deyirÿm, – missis Harter narazûlûqla cavab verdi. – Øeylÿri
qoymaüa sÿn ki þzön mÿnÿ kþmÿk etmiødin.
Elizabetin yþndÿmsiz sifÿti daha da eybÿcÿrlÿødi.
– Ah, mem, – deyÿ aülamsûndû, – bu qara fikirlÿri baøû­
nûzdan qovun getsin. Sizdÿ axû nÿ var, he÷ nÿ yoxdur.
– Onsuz da hamûmûzûn son mÿnzili oradûr. Odur ki
qÿm yemÿyÿ dÿymÿz, – missis Harter kÿdÿrli tÿbÿssömlÿ
gölömsöndö.
 VЯSИYYЯTNAMЯ HARADADIR?

– Yetmiø il þmör sörmöøÿm, Elizabet, ÷oxlarû he÷ bu

yaø hÿddinÿ dÿ ÷atmûr. Yaxøû, yaxøû, axmaqlama, örÿyinÿ
toxtaqlûq ver. ßgÿr aülamaq istÿyirsÿnsÿ, get bayûrda aüla,
yanûmda aülama.
Elizabet yavaøcadan i÷ini ÷ÿkÿ-÷ÿkÿ otaüû tÿrk etdi.
Missis Harter dÿrin hþrmÿt vÿ ehtiramla onun arxa­
sûnca baxdû.
– Axmaq! Axmaq olsa da, sÿdaqÿtlidir, – örÿyindÿ
döøöndö.
– Dayan bir gþröm, ona ÿlli funt vÿsiyyÿt etmiødim,
yox­sa yöz? Gÿrÿk ki, yöz funt idi.
Bu mÿsÿlÿ ilÿ ÿlaqÿdar olaraq sÿhÿrisi gön vÿkilinÿ
mÿk­tub yazûb bildirdi ki, vÿsiyyÿtinin mÿzmunu ilÿ bir daha
tanûø olmaq istÿyir, ona gþrÿ dÿ vÿsiyyÿtnamÿni geri gþn­
dÿrsin.
618 Bacûsû oülunun o gön nahar zamanû tÿsadöfÿn sþy­lÿ­
diyi sþz missis Harterin örÿyini ÷ÿkib qopartdû.
– Yeri gÿlmiøkÿn, Meri xala, – dedi, – qonøu otaqdakû
o mÿzÿli kiøi kimdir? Buxarûnûn östöndÿki øÿkli deyirÿm.
Bakenbardlû, saqqallû qocanûn øÿklini.
Missis Harter ona ÷ÿpÿki nÿzÿr saldû.
– Sÿnin Patrik dayûndûr, onun cavanlûq øÿklidir, – deyÿ
cavab verdi.
– Hÿ, deyirÿm axû, Meri xala, baøa döødöm. Özr istÿ­
yirÿm, xÿtrinÿ dÿymÿk istÿmirdim.
Missis Harter ehmalca baøûnû tÿrpÿtmÿklÿ özrxahlûüû
qÿbul etdi.
×arlz qÿtiyyÿtsizliklÿ dillÿndi:
– Elÿ-belÿ maraqlandûm. Bilirsÿn...
O, birdÿn susub sþzönön ardûnû gÿtirmÿdi. Missis Har­
ter øöbhÿlÿndi.
– Hÿ? Sþzönö de gþrÿk.
– He÷ nÿ, – ×arlz tez-tÿlÿsik cavab verdi. – He÷ nÿ,
boø øeydir.
Ahûl xanûm daha bacûsû oülunu sorüu-suala tutmadû,
sÿbrini basdû. Bu sþhbÿtÿ bir dÿ xeyli vaxtdan sonra
qayûtdû.
– Øÿkillÿ ÿlaqÿdar olaraq verdiyin sualûn sÿbÿbini bil­
mÿk istÿyirÿm, ×arlz.
×arlz utandûüûndan baøûnû aøaüû saldû.
 A
– Sÿbÿbini dedim, Meri xala. Elÿ-belÿ maraqlanûrdûm.
– ×arlz, – missis Harter amiranÿ tÿrzdÿ sþylÿdi, – mÿn­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

dÿn nÿsÿ gizlÿdirsÿn.
– Yaxøû, ÿziz xala, örÿyimdÿki sirri sÿnÿ a÷aram. Ancaq
bÿri baødan deyim ki, ÿhÿmiyyÿtsiz øeydir. Gecÿ evÿ gÿlÿr­
kÿn, mÿnÿ elÿ gÿldi ki, øÿkildÿki kiøi sonuncu pÿncÿrÿdÿn
bayûra baxûrdû. Yÿqin, mÿni qara basûb. Elÿ øeylÿr olur.
Kiøinin sifÿti mÿnÿ tanûø gÿldi, ancaq harada gþrdöyömö
xatûrlaya bilmÿdim. Elizabetdÿn dÿ þyrÿndim ki, evÿ gÿlÿn-
gedÿn olmayûb. Axøam tÿrÿfi otaüa girÿndÿ isÿ buxarûnûn
östöndÿki øÿkli gþrdöm. Mÿn dÿ pÿncÿrÿdÿ bu adamûn
sifÿtini gþrmöødöm. Boø øeydir, qarabasmadûr. Ola bilsin
ki, ha÷ansa øÿkil gþzömÿ sataøûb, sonra da pÿncÿrÿdÿ
gþzömÿ gþrönöb.
– Sonuncu pÿncÿrÿdÿ? – missis Harter cÿld soruødu.
– Hÿ, necÿ bÿyÿm? 619
– He÷ nÿ, – missis Harter dedi.
Dedi vÿ qorxdu. Örÿyini, elÿ bil, mÿngÿnÿyÿ salûb
sûxdûlar; onun mÿrhum ÿri vaxtilÿ sonuncu otaqda qalûrdû.
Hÿmin axøam, yenÿ dÿ tÿklikdÿ, missis Harter nÿfÿsini
dÿrib izaholunmaz ÿhvali-ruhiyyÿ ilÿ radioya qulaq asûrdû.
Bu sÿsi ö÷öncö dÿfÿ dÿ eøitsÿydi, söbuta yetÿcÿkdi ki,
o, axirÿt dönyasû ilÿ nÿ cörsÿ ÿlaqÿ yaratmûødûr.
Radionun sÿsi kÿsilÿndÿ ÿhvalû zÿrrÿ qÿdÿr dÿ dÿyiø­
mÿdi. Buz soyuqluüunu yayan dÿrin sökutdan sonra,
hÿmiøÿ olduüu kimi, quyunun dibindÿn gÿlÿn köy eøidildi
vÿ tanûø sÿs Èrlandiya lÿhcÿsindÿ danûømaüa baøladû.
– Meri, hazûrsan?.. Cömÿ gönö dalûnca gÿlÿ­c ÿ­
yÿm... Cömÿ gönö saat onun yarûsûnda... Qorx­m a,
aürû hiss etmÿ­y ÿcÿksÿn... Hazûr ol...
Sonra sÿs birdÿn kÿsildi, sanki, sþzö aüzûnda yarûm÷ûq
qaldû vÿ orkestr ÷alüûsûnû davam etdirdi.
Missis Harter bir möddÿt yerindÿn tÿrpÿnmÿdi, quru­
yub qaldû. Bÿnizi qa÷ûb aüappaq olmuødu, arabir dodaqlarû
sÿyriyirdi.
Nÿhayÿt, qalxûb yazû masasûnûn arxasûnda oturdu. ßllÿri
ÿsÿ-ÿsÿ aøaüûdakûlarû yazdû:
“Axøam saat ona on beø dÿqiqÿ iølÿmiø mÿrhum
ÿrimin sÿsini eøitdim. O, mÿnÿ dedi ki, cömÿ gönö saat
onun yarûsûnda arxamca gÿlÿcÿk. ßgÿr mÿn hÿmin vaxt
 VЯSИYYЯTNAMЯ HARADADIR?

þlsÿm, istÿyirÿm kölli-alÿmÿ car ÷ÿkilsin ki, ruhlar alÿmi ilÿ

ÿlaqÿ yaratmaq mömköndör. Meri Harter”.
Missis Harter kaüûzû bir daha oxuyub zÿrfÿ qoydu. Zÿr­
fin östönÿ isÿ önvanû yazdû. Sonra zÿngi basûb Elizabeti
÷aüûrdû. ×ox ÷ÿkmÿdi ki, Elizabet i÷ÿri girdi. Missis Harter
yazû masasûnûn arxasûndan durub zÿrfi ahûl qulluq÷uya verdi.
– Elizabet, – dedi, – ÿgÿr mÿn cömÿ gönö gecÿ þlsÿm,
zÿrfi mötlÿq doktor Meynelÿ verÿrsÿn. Yox... Elizabetin eti­
raz etdiyini gþrdökdÿ: – Mÿnimlÿ möbahisÿ elÿmÿ. Sÿn ki
þzön hÿmiøÿ fÿhmÿ inandûüûnû sþylÿyibsÿn. Èndi dÿ mÿnim
örÿyimÿ damûb. Hÿ, bir iø dÿ var. Vÿsiyyÿtnamÿmdÿ sÿnÿ
ÿlli funt ayûrmûøam. Lakin istÿyirÿm ki, yöz funt alasan. ßgÿr
þzöm banka gedÿ bilmÿsÿm, cÿnab ×arlza tapøûraram,
o, bu iøi gþrÿr.
ßvvÿl olduüu kimi, bu dÿfÿ dÿ missis Harter onu gþz
620 yaølarû i÷ÿrisindÿ bayûra gþndÿrdi. Örÿyi sakit olsun deyÿ,
missis Harter sÿhÿrisi gön bu mÿsÿlÿ ÿtrafûnda ×arlzla da
sþhbÿt etdi.
– Qulaq as, ×arlz, ÿgÿr baøûma bir iø gÿlsÿ, Elizabetÿ
ÿlavÿ olaraq ÿlli funt verÿrsÿn.
– Son zamanlar nÿ isÿ fikirli gþrönörsÿn, Meri xala,
– ×arlz øadyana dedi. – Sÿnÿ nÿ olub? Doktor Meynelin
dediyinÿ gþrÿ, biz sÿnin yöz yaøûnû qeyd edÿcÿyik.
Missis Harter nÿvaziølÿ gölömsöndö, lakin dinmÿdi.
Bir qÿdÿr ke÷ÿndÿn sonra dedi:
– Cömÿ gönö axøam nÿ edÿcÿksÿn, ×arlz?
×arlz bir xeyli tÿÿccöblÿndi.
– Hÿmiøÿ olduüu kimi, Evinqslÿrgilÿ gedÿcÿyÿm...
yenÿ dÿvÿt ediblÿr... Ancaq istÿsÿn, evdÿ qala bilÿrÿm.
– Yox, – missis Harter qÿtiyyÿtlÿ dedi, – iøindÿn-
göcön­dÿn qalma, ×arlz. Xösusÿn dÿ hÿmin gecÿ mÿn tÿk
qalmalûyam.
×arlz øaøqûn nÿzÿrlÿrlÿ onu sözdö, lakin missis Harte­
rin aüzû kilidlÿndi vÿ bir dÿ a÷ûlmadû, susdu. O, cÿsur vÿ
qÿtiy­yÿtli qadûn idi. Bu qÿribÿ, aülasûümaz sûnaüû þz þhdÿ­
sinÿ gþtörmöødö, he÷ kimin kþmÿyinÿ ehtiyacû yox idi.
Cömÿ gönö axøam evÿ tam sakitlik ÷þkmöødö. Sÿs-ön
eøidilmirdi. Missis Harter, adÿti özrÿ, buxarûya yaxûn ÷ÿkdiyi
höndör sþykÿnÿcÿkli körsösöndÿ oturmuødu. Hazûrlûq
iølÿ­rini gþröb qurtarmûødû. Sÿhÿr-sÿhÿr banka gedib aldûüû
 A
50 funtluq ÷eki, gþz yaølarûna vÿ arasûkÿsilmÿz etirazlarû­na
baxmayaraq, Elizabetÿ vermiødi. Daha doürusu, ÿllÿrinÿ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

dörtmöødö. O, øÿxsi ÿøyalarûna nÿzÿr yetirib qiymÿtlÿrini
östönÿ qoymuødu. O, hÿm÷inin ×arlza gþstÿriølÿrdÿn
ibarÿt uzun bir siyahû da tutmuødu: mÿsÿlÿn, ÷ay dÿsgahû
ÿmisi qûzû Emmaya verilmÿlidir, nÿfis naxûølarla bÿzÿdilmiø
fransûz bardaqlarû Uilyama vÿ s. vÿ i.a.
Hazûrda ÿlindÿ tutduüu uzunsov zÿrfÿ baxûrdû. Bökölö
sÿnÿdi zÿrfin i÷indÿn ÷ûxartdû. Þz vÿsiyyÿtnamÿsiydi, cÿnab
Hopkinson gþndÿrmiødi. Onu artûq bir ne÷ÿ dÿfÿ oxusa
da, yenÿ oxumaq istÿdi. Vÿsiyyÿtnamÿ yûücam vÿ aydûn
yazûl­mûødû. Sÿdaqÿtli xidmÿti ö÷ön Elizabet Marøalla 50
funt; bacûsû ilÿ dayûsû qûzûnûn hÿrÿsinÿ ayrûlûqda 500 funt
mÿb­lÿ­üindÿ naüd pul, yerdÿ qalanlar isÿ sevimli bacûsû
oülu ×arlz Ricueyÿ ÷atacaqdû.
Missis Harter razûlûqla baøûnû silkÿlÿdi. O, bu dönyadan 621
kþ÷ÿndÿn sonra ×arlz varlû cÿnablardan birinÿ ÷evrilÿcÿkdi.
×þrÿyi ver ÷þrÿk÷iyÿ, birini dÿ artûq! Mÿdÿni, mÿrifÿtli
oülan­dûr, dili dÿ øÿkÿr kimi øirin. He÷ kÿslÿ dÿ iøi yoxdur,
nÿ isÿ, halal xoøu olsun!
Missis Harter saata baxdû. Tÿyin olunmuø vaxta ö÷
dÿqiqÿ qalmûødû. O artûq hazûr idi. Daxilindÿ qÿribÿ sakit­
lik hþkm sörördö. Buna baxmayaraq örÿk dþyöntösö
art­mûødû. Örÿyi gup-gup guppuldayûrdû: az qalûrdû sinÿsini
yarûb bayûra ÷ûxsûn. ßsÿblÿri son hÿddÿdÿk gÿrilmiødi.
Saat artûq onun yarûsûydû. Radionu a÷dû. Bÿs bu dÿfÿ nÿ
eøidÿcÿkdi? Diktorun tanûø sÿsi hava haqqûnda mÿlumat
verÿcÿkdi, yoxsa iyirmi beø il bundan qabaq vÿfat etmiø
adamûn uzaqlardan dalüalanûb gÿlÿn sÿsini eøidib yenÿ
sÿksÿkÿyÿ döøÿcÿkdi?
Lakin he÷ nÿ eøitmÿdi. ßvÿzindÿ baøqa øey eøitdi,
baø­qa sÿs. Bu isÿ ona doümadan doümaydû, tanûødan
tanûø; lakin bu dÿfÿ tanûø sÿs øahmar ilana ÷evrilib örÿyinÿ
dolandû, daxilindÿ qÿribÿ tÿrÿddödlÿr yaratdû.
Qapûnû, elÿ bil, bayûr tÿrÿfdÿn cûrmaqladûlar...
Sÿs tÿkrar olundu. Bundan sonra otaüa, sanki,
soyuq hava doldu: otaq soyudu. Missis Harter gþzlÿri
qûzarmûø, aüzû kþpöklö vÿhøi atlar kimi, duyüularûnûn øahÿ
qalxdûüûnû gþrdö. Qorxdu, nÿinki qorxdu, hÿtta dÿhøÿtÿ
gÿldi...
 VЯSИYYЯTNAMЯ HARADADIR?

Qÿflÿtÿn beynindÿ bir fikir parladû: “Èyirmi beø il uzun

möddÿtdir, Patrik indi dÿyiømiø olar”.
Dÿhøÿt!!! Dÿhøÿt onun vöcudunu caynaüûna alûb
saxlamûødû. ×iyinlÿri gÿrginliyin aüûrlûüûna tab gÿtirÿ bilmirdi.
Qapûnûn bayûr tÿrÿfindÿ yumøaq addûm sÿslÿri eøidildi...
Bÿli, mÿhz yumøaq, namötÿnasib, tÿkÿm-seyrÿk eøi­
di­lÿn addûm sÿslÿri. Sonra qapû silkÿlÿnÿ-silkÿlÿnÿ a÷ûldû...
Missis Harter ixtiyarsûz olaraq ayaüa sû÷radû. Sÿrxoø
adam­lar tÿki yerindÿ lÿngÿr vurdu, gþzlÿrini qapûya dikib
inti­zar i÷indÿ gþzlÿmÿyÿ baøladû. Barmaqlarûnûn arasûndan
nÿsÿ sörö­øöb buxarûya döødö.
Qûøqûrûüû xûrûldayûb boüazûnda qaldû. Dÿhlizin tutqun iøû­
üûnda boy-buxunu ona tanûø gÿlÿn, saqqallû, bakenbardlû
bir nÿfÿr dayanûb durmuødu. ßynindÿ kþhnÿ dÿbli palto
vardû.
622 Patrik onun arxasûnca gÿlmiødi.
Ahûl xanûmûn örÿyi sonuncu dÿfÿ ÷ûrpûnûb ÿbÿdi olaraq
susdu vÿ o, guppultu ilÿ yûxûlûb yerÿ sÿrildi.
***
Elizabet sahibÿsinin cÿsÿdini bir saatdan sonra aøkar
etdi. O dÿqiqÿ zÿng vurub doktor Meyneli evÿ ÷aüûrdûlar.
×arlz isÿ mÿclisi yarûm÷ûq qoyub þzönö evÿ ÷atdûrdû. Ona
da xÿbÿr vermiødilÿr. Lakin artûq gec idi: he÷ nÿyin kþmÿyi
dÿymÿdi.
Elizabet sahibÿsinin tapøûrûüûnû xatûrlayanda, östöndÿn
iki gön ke÷miødi. Doktor Meynel kaüûzû diqqÿtlÿ oxuyub
×arlz Ricueyÿ þtördö.
– Qÿribÿ tÿsadöfdör, – dedi. – Yÿqin, qulaüûna sÿs
gÿlib, elÿ bilib ki, mÿrhum ÿrinin sÿsini eøidir. Hÿddÿn
artûq hÿyÿcanlanûb, ÿsÿbilÿøib vÿ nÿticÿdÿ vaxt gÿlÿndÿ
örÿyi tab gÿtirmÿyib partlayûb.
– Örÿyi partlayûb? – ×arlz soruødu.
– Bÿli. Cÿsÿdi yarandan sonra nÿticÿsi ilÿ sizi tanûø edÿ­
rÿm. ßslindÿ, buna ehtiyac da yoxdur: hÿr øey gön kimi
aydûndûr; amma neylÿyÿk, rÿsmiyyÿt÷ilikdir, gÿrÿk tabe olaq.
×arlz baøûnû tÿrpÿtmÿklÿ baøa döødöyönö bildirdi.
Nþvbÿti gecÿnin bir vÿdÿsindÿ, evdÿkilÿr øirin yuxu­
da ikÿn, o, radio cihazûnûn yerlÿødiyi mÿrtÿbÿdÿn aøaüû
mÿr­tÿ­bÿyÿ – yataq otaüûna gÿlÿn mÿlum mÿftili ÷ûxartdû.
 A
Axøamtÿrÿfi hava soyuduüundan Elizabetÿ otaüûndakû
buxa­rûnû yandûrmaüû tapøûrmûødû. Saqqal vÿ bakenbardlarû K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

buxa­rû­nûn alo­vuna atûb yandûrdû. Mÿrhum dayûsûnûn kþhnÿ
palto­sunu damdakû kafur qoxulu yeøikdÿ gizlÿtdi.
Artûq he÷ nÿdÿn qorxusu yox idi. Doktor Meynel
deyÿn­dÿ ki, lazûmi øÿrtlÿrÿ ÿmÿl olunsa, xalasû uzun þmör
sörÿcÿkdir, aülûna qÿribÿ fikir gÿldi. Bu fikir hazûrda bþyök
mövÿf­fÿqiyyÿtlÿ hÿyata ke÷miødir. Doktor Meynel qoca
xanû­mûn þlömöndÿn øöbhÿlÿnmÿdi. ×arlz – xalasûnûn istÿk­
lisi tÿkÿbbörlÿ gölömsöndö.
Hÿkim ÷ûxûb gedÿndÿn sonra ×arlz þz qayüûlarûnû
döøön­dö. O, dÿfn mÿrasimi ilÿ ÿlaqÿdar bir sûra mÿsÿlÿlÿri
hÿll etmÿliydi. Uzaqdan gÿlÿn qohumlarûnû qarøûlamalû, bÿzi­
lÿ­rinÿ isÿ evdÿ gecÿlÿmÿyÿ yer hazûrlamalûydû. O, tÿÿh­höd­
lÿrini bir-bir yerinÿ yetirsÿ dÿ, þzönö unutmurdu: döødöyö
vÿziyyÿti saf-÷örök edirdi. 623
Belÿ aüûr iøin altûndan ÷ûxmaq hÿr adamûn hönÿri
deyildi. He÷ kÿs, hÿtta doümaca xalasû belÿ ×arlzûn ÿsl niy­
yÿ­tin­dÿn, necÿ xatalû iøÿ qurøandûüûndan xÿbÿr tutmamûødû.
Ustalûqla malalanmûø qÿrÿzkar fÿaliyyÿti nÿticÿsindÿ hÿbs­
xana hÿyatûnû þzönÿ yaxûnlaødûrmûødû.
Qorxusu pullalana kimiydi, pullanandan sonrasa iføa
olunmaqdan da qorxmurdu. Hÿyatû, taleyi bu pullara baülû
idi. Xölasÿ, iølÿr þz qaydasûnda gedirdi. ×arlz þzöndÿnrazû
halda gölömsöndö. Øökör ki, bu iøÿ cinayÿt mÿcÿllÿsi döø­
mör. Demÿk, he÷ bir tÿhlökÿ yoxdur. Øad-xörrÿm yaøa­ya­
caqdûr. Artûq varlû idi, dþvlÿti baøûndan aøûrdû.
Elizabet bu zaman baøûnû qapûdan i÷ÿri salûb cÿnab
Hopkinsonun gÿldiyini bildirdi.
×arlz dÿrhal ciddi gþrkÿm alûb sakit addûmlarla kitab­
xana deyilÿn otaüa yollandû. O, kitabxanada mÿrhum
xanû­mûn döz iyirmi beø il höquq mÿslÿhÿt÷isi olmuø qoca
cÿnabû salamladû.
Vÿkil ×arlzûn tÿklifinÿ ÿmÿl edib ÿylÿødi. Bir-iki dÿfÿ
quru þskörÿklÿ þsköröb boüazûnû arûtlayandan sonra bir­
baøa mÿtlÿbÿ ke÷di.
– A÷ûüûnû deyim ki, cÿnab Ricuey, mÿktubunuz mÿni
÷aø­baø salûb. Yÿqin, siz göman edirsiniz ki, mÿrhumun
vÿsiy­yÿtnamÿsi bizdÿdir.
×arlz ona gÿrgin nÿzÿr saldû.
 VЯSИYYЯTNAMЯ HARADADIR?

– ßlbÿttÿ, sizdÿdir... bunu mÿn xalamûn þzöndÿn eøit­

miøÿm.
– Elÿdir, elÿdir, vÿsiyyÿtnamÿ bizdÿ idi.
– Èdi?
– Bÿli. Missis Harter yazûlû möraciÿtlÿ bizdÿn xahiø
etmiødi ki, vÿsiyyÿtnamÿni ÷ÿrøÿnbÿ axøamû ona gþndÿrÿk.
×arlzûn canûna öøötmÿ döødö, qÿlbi ÷ûrpûndû.
– Yÿqin, kaüûzlarûn arasûndadûr, – vÿkil tÿsÿlli verirmiø
kimi dedi.
×arlz dinmÿdi. O, missis Harterin kaüûzlarû arasûnda
eøÿ­lÿn­miødi vÿ he÷ nÿ tapmamûødû. Bir azdan sonra huøu
baøûna gÿldi vÿ þzönö ÿlÿ alûb elÿ belÿ dÿ dedi. Sÿsi þzönÿ
yad gÿldi, sanki, danûøan he÷ o deyildi.
– Missis Harterin øÿxsi ÿøyalarûnû kim yûüûødûrûb? – deyÿ
vÿkil soruødu.
624 ×arlz Elizabetin adûnû verdi. Cÿnab Hopkinsonun mÿs­
lÿ­hÿti ilÿ Elizabetin arxasûnca adam gþndÿrdilÿr. ×ox ÷ÿk­
mÿdi ki, Elizabet i÷ÿri girdi. Qamÿtini øax tutub dayan­
mûø ahûl qulluq÷u suallarûn hamûsûna qûsa vÿ aydûn cavab
verdi.
Sahibÿsinin paltarlarûnû vÿ øÿxsi ÿøyalarûnû o yûümûødû,
ancaq sÿnÿd-zad gþrmÿmiødi. Doürusu, gþrmöødö: mÿr­
hum xanûm þldöyö gönön sÿhÿri hÿmin sÿnÿdi ÿlindÿ tut­
muødu.
– Sÿn buna ÿminsÿn? – deyÿ vÿkil soruødu.
– Bÿli, ser, bunu o þzö mÿnÿ dedi. Mÿcbur etdi ki,
ÿlavÿ olaraq 50 funt gþtöröm. Vÿsiyyÿtnamÿ mavi zÿrfin
i÷indÿydi.
– Doürudur, – cÿnab Hopkinson dedi.
– Sabahûsû sÿhÿr tezdÿn, – Elizabet sþzönÿ davam
etdi, – bu mavi zÿrfi stolun östöndÿ gþrdöm.... Lakin boø
idi. Mÿn onu yazû masasûnûn östönÿ qoymuøam.
– Doürudur, mÿn zÿrfi orada gþrmöøÿm, – ×arlz dedi.
Ayaüa durub yazû masasûna yaxûnlaødû. Zÿrfi gþtöröb
cÿnab Hopkinsona tÿqdim etdi. Cÿnab Hopkinson zÿrfi
ÿlindÿ oyan-buyana ÷evirib dedi:
– Bÿli, mÿn ÷ÿrøÿnbÿ axøamû vÿsiyyÿtnamÿni bu zÿrfÿ
qoyub missis Harterÿ gþndÿrmiøÿm.
Hÿr ikisi gþzönö Elizabetÿ zillÿdi.
– Yenÿ sualûnûz var, ser? – Elizabet ehtiramla soruødu.
 A
– Hÿlÿlik yoxdur, tÿøÿkkör edirÿm.
Elizabet otaqdan ÷ûxmaq ö÷ön qapûya doüru yþnÿldi. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Bir dÿqiqÿ, – vÿkil dedi, – o axøam otaqdakû buxarû
yanûrdû?
– Bÿl, ser, yanûrdû.
– Tÿøÿkkör edirÿm.
Elizabet otaqdan ÷ûxdû. ×arlz yûxûlmamaq ö÷ön ÿllÿrini
masanûn qûraüûna dayadû.
– Siz bununla nÿ demÿk istÿyirsiniz? Nÿyÿ iøarÿ vurur­
sunuz?
– Gÿlin ömidimizi itirmÿyÿk. ßlbÿttÿ ki, ÿgÿr...
– ßgÿr nÿ?
– ×ox göman ki, xalanûz vÿsiyyÿtnamÿni mÿhv etmÿk
mÿqsÿdilÿ bizdÿn almûødûr. Elizabetÿ zÿrÿr dÿymÿsin deyÿ,
ona döøÿn mÿblÿüi naüd pulla þdÿmiødir.
– Axû nÿ ö÷ön? – ×arlz dÿlicÿsinÿ qûøqûrdû. – Nÿ ö÷ön? 625
Cÿnab Hopkinson þskördö.
– Cÿnab Ricuey, sizin xalanûzla... he÷ sþzönöz ÷ÿp gÿl­
mÿyib? – deyÿ soruødu.
×arlz dedi:
– Yox, yox, min kÿrÿ yox! Bizim mönasibÿtlÿrimiz ÿla­
dan da ÿlaydû, axûra qÿdÿr dÿ belÿ qaldû, dÿyiømÿdi.
– Hÿ! – deyib cÿnab Hopkinson gþzlÿrini ondan yayûn­
dûrmaüa ÷alûødû.
Vÿkil ona inanmûrdû. Allah bilir bu qoca kaftar nÿlÿr
etmiødir? ×arlzûn ÿmÿllÿri haqqûnda gÿzÿn øayiÿlÿr onun
da qulaüûna ÷ata bilÿrdi. O da döøönÿ bilÿrdi ki, øayiÿlÿr
missis Harterin qulaüûna ÷atmûø vÿ nÿticÿdÿ onlarûn ara­
sûnda mþhkÿm dava olmuødur.
Axû bu, yalan idi! ×arlz ÷oxbilmiøliyinin gödazûna get­
miødi, onun yalanlarûna inanmûødûlar. Hÿqiqÿti sþylÿyÿndÿ
isÿ inanmadûlar. Èøin tÿrsliyinÿ bax!
ßlbÿttÿ, xalasû vÿsiyyÿtnamÿni yandûrmayûb. ßlbÿttÿ...
Qÿflÿtÿn fikirlÿri daøa dirÿndi. Gþzlÿrinin þnöndÿ bir
mÿnzÿrÿ canlandû. Ahûl qadûn ÿli ilÿ örÿyini tutmuødu... nÿ
isÿ söröøöb döødö... barmaqlarûnûn arasûndan... bu, kaüûz
idi... döz alovun östönÿ döødö.
×arlzûn sifÿti avazûyûb meyit rÿngi aldû. Sonra otaqda þz
sÿsini eøitdi: kobud, qaba sÿsini:
– ßgÿr vÿsiyyÿtnamÿ tapûlmasa, nÿ olacaq?
 VЯSИYYЯTNAMЯ HARADADIR?

– Missis Harterin 1920-ci il sentyabr tarixli kþhnÿ vÿsiy­

yÿtnamÿsi hÿlÿ dÿ sÿrÿncamûmûzdadûr. Bu vÿsiyyÿt­na­mÿ­
yÿ ÿsasÿn, missis Harterin var-dþvlÿtinÿ bacûsû qûzû Miriam
Harter – indiki Miriam Robinson yiyÿlÿnir.
Bu qoca sarsaq nÿ deyirdi? Onun aülû baøûndaydû?
Miriam sÿy ÿriylÿ, bir dÿ burnu fûrtûqlû tifillÿriylÿ xalasûnûn
var-dþvlÿtinÿ yiyÿlÿnÿcÿkdi? Yoxsa ÿllÿøib-vuruøduüu
Miriam­dan þtröymöø?!
Bþyröndÿki telefon gþzlÿnilmÿdÿn cingildÿdi. O, dÿs­
tÿyi qaldûrdû. Danûøan hÿkim idi.
– Sÿnsÿn, Ricuey? – mehribanlûqla dedi. – Cÿsÿdi yarûb
qurtarmûøûq. Dedim nÿticÿsi ilÿ sÿni dÿ tanûø edim. Elÿ
mÿn dediyim kimidir. Amma sÿn demÿ, o daha aüûr örÿk
xÿs­tÿ­liyinÿ tutulubmuø. Þzönö nÿ qÿdÿr qorusaydû da, iki
aydan artûq yaøaya bilmÿzdi. Dedim bunu bilsÿn, pis olmaz,
626 bir nþv, tÿsÿlli taparsan.
– Mömkönsÿ, – ×arlz dedi, – sþzlÿrinizi tÿkrar edin.
– O, iki aydan artûq yaøaya bilmÿzdi, – deyÿ hÿkim
sÿsini ucaltdû. – Narahat olmaüa dÿymÿz, ÿzizim...
×arlzûn taqÿti kÿsildi, dÿstÿyi göc-bÿla yerinÿ qoydu.
Vÿkilin sÿsini eøitdi, elÿ bil, haradansa uzaqdan gÿlirdi.
– ßzizim, cÿnab Ricuey, sizÿ nÿ olub? Xÿstÿlÿnmÿyib­
siniz ki?
Gþröm onlarûn hamûsûnû lÿnÿtÿ gÿlsin! Mÿlunlar! Töl­kö­
yÿ bÿnzÿyÿn vÿkil dÿ, eøøÿyin dal ayaüû, kaftar Meynel dÿ.
ßl-ayaüû hÿr yerdÿn özölmöødö. Hÿbsxananûn soyuq
cansûz divarlarû gþzönön þnönÿ gÿldi.
Elÿ bil, kimsÿ onu barmaüûna dolamûødû, ÿlÿ salmûødû.
Elÿ bil, kimsÿ yuxarûdan-aøaüû ona gölördö...
 A
MÈSÈR SßRDABßSÈNÈN SÈRRÈ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Mÿnÿ hÿmiøÿ elÿ gÿlirdi ki, Puaro ilÿ birgÿ a÷dûüûmûz
cinayÿtlÿr arasûnda ÿn hÿyÿcanlûsû vÿ faciÿvisi firon Men-
he-ranûn sÿrdabÿsinin tapûlmasûndan sonra dalbadal baø
vermiø þlöm hadisÿlÿrinin tÿhqiqatûdûr.
Tutax-Amen mÿqbÿrÿsinin lord Karvarion tÿrÿfindÿn
aøkar edilmÿsindÿn az sonra Con Villard vÿ nyu-yorklu 627
mis­ter Bleybner þzlÿri dÿ gþzlÿmÿdiklÿri halda Gizey pira­
mi­dasûnûn yaxûnlûüûnda bir sûra qÿdim qÿbirlÿrÿ tÿsadöf
etdilÿr. Bu tapûntû son dÿrÿcÿ bþyök maraq doüurdu.
Aydûn oldu ki, bu sÿrdabÿ Men-he-ra adlû firona mÿn­
sub imiø. O, qÿdim mÿmlÿkÿtin tÿnÿzzölÿ uüradûüû dþvrdÿ
hakimiyyÿtdÿ olmuø sÿkkizinci sölalÿnin tarixi qaranlûq qal­
mûø hþkmdarlarûndan idi. Bu dþvr haqqûnda son dÿrÿcÿ az
øey mÿlum olduüundan hÿmin tÿdqiqatlarû qÿzetlÿr ÿtraflû
surÿtdÿ øÿrh edirdilÿr.
Ancaq tezliklÿ baø vermiø bu hadisÿ ictimaiyyÿti hÿyÿ­
can­landûrdû. Ser Con Villard qÿflÿtÿn örÿktutmasûndan þldö.
Hay-köy qaldûrmaüû ÷ox sevÿn qÿzetlÿr özÿ ÷ûxarûlmûø
Misir dÿfinÿlÿrinÿ qara qövvÿlÿrin mþvhum himayÿdarlûüûna
dair hÿr cör kþhnÿ ÿhvalatlarû dÿrhal dÿrc etmÿyÿ giriødilÿr.
Èki hÿftÿ sonra isÿ mister Bleybner qan zÿhÿrlÿnmÿ­
sin­dÿn ke÷indi. Daha bir ne÷ÿ gön ke÷di vÿ onun qardaøû
oülu Nyu-Yorkda þzönö göllÿ ilÿ vurdu. “Men-he-ranûn
qisasû” mþvzusu gönön mözakirÿ mþvzusuna ÷evrildi vÿ
sþnöb getmiø Misir mÿdÿniyyÿtinin sehrli imkanlarû ÿn
yök­sÿk bir ÿl÷atmazlûq dÿrÿcÿsinÿ qaldûrûldû.
Hÿmin gönlÿrdÿ Puaro mÿrhum arxeoloqun dul qal­
mûø arvadû ledi Villardan mÿktub aldû vÿ ondan qadûnûn
Ken­sinq­ton-Skverdÿki evinÿ tÿørif buyurmasû xahiø edildi­
yin­dÿn xÿbÿr tutdu. Mÿn dÿ onunla getdim.
 MИSИR SЯRDABЯSИNИN SИRRИ

Bizi matÿm libasûnda qarøûlayan ledi Villard ucaboylu,

arûq bir qadûn idi. Onun iztirablû ÷þhrÿsi bu yaxûnlarda öz
vermiø bÿdbÿxtlikdÿn xÿbÿr verirdi.
– Belÿ tÿxirÿsalûnmaz surÿtdÿ gÿlib ÷ûxmaüûnûzla nÿ
qÿdÿr nÿcib hÿrÿkÿt etmisiniz, mösyþ Puaro.
– Qulluüunuzda hazûram, ledi Villard. ßgÿr mÿnim hÿr
hansû mÿslÿhÿtimÿ ehtiyac varsa, buyurun.
– Mÿnÿ mÿlumdur ki, siz detektivsiniz. Ancaq mÿnÿ
mÿs­lÿ­hÿt verÿ bilmÿyiniz ö÷ön sizin tÿkcÿ mölki detek­
tiv olmaüûnûz ÿsla kifayÿt deyil. Siz geniø dönyagþröøönÿ,
bþyök hÿyat tÿcröbÿsinÿ malik bir adamsûnûz. Odur ki
mÿnÿ a÷ûq deyin, mösyþ Puaro, fþvqÿltÿbii øeylÿrÿ necÿ
möna­sibÿt bÿslÿyirsiniz?
Puaro cavab vermÿzdÿn ÿvvÿl bir an tÿrÿddöd etdi.
O, sanki, nÿyisÿ þzlöyöndÿ gþtör-qoy edirdi. Nÿhayÿt,
628 ondan cavab gÿldi:
– Qoy bir-birimizi sÿhv baøa döømÿyÿk, ledi Villard. Sizin
mÿqsÿdiniz, yÿqin ki, mÿnim dinÿ mönasibÿtimi möÿy­
yÿn­lÿødirmÿkdÿn daha ÷ox, ÿrinizin hÿlak olduüu øÿraiti
aydûn­laø­dûrmaq arzusu ilÿ baülûdûr, elÿdirmi?
– Bÿli, – deyÿ qadûn razûlaødû.
– Demÿli, siz ÿrinizin þlöm øÿraitinin mÿhz mÿnim tÿrÿ­
fimdÿn tÿhqiq olunmasû niyyÿtindÿsiniz. Doürudurmu?
– Mÿn istÿyirÿm ki, qÿzet boøboüazlûüûna nÿ dÿrÿcÿdÿ
inanmaq lazûm olduüunu mÿnÿ baøa salasûnûz. Tÿsÿvvör
edirsinizmi, mösyþ Puaro, biri digÿrindÿn daha möÿmmalû
olan ö÷ þlöm. Onlarûn baø verdiyi vaxta baxanda bu fÿla­
kÿtin tÿsadöfiliyinÿ qÿtiyyÿn inanmaq olmur. Axû bötön bu
mösibÿtlÿr mÿøum mÿqbÿrÿnin a÷ûlmasûndan ke÷ÿn bu
bircÿ ayûn ÿrzindÿ baø vermiødir! Bu ya mþvhum qövvÿlÿrin
iøidir, ya da ki möasir elmÿ hÿlÿ mÿlum olmayan bir cÿza
vasitÿsidir. Fakt isÿ faktlûüûnda qalmaqdadûr – ö÷ insan
hÿyatû! Odur ki qorxuram, mösyþ Puaro, bÿrk qorxuram.
Bÿlkÿ dÿ, bu, hÿlÿ qisasûn sonu deyil.
– Daha kimÿ gþrÿ qorxursunuz?
– Oüluma gþrÿ. ßrimin qara xÿbÿri gÿlÿndÿ mÿn yor­
üan-dþøÿkdÿ xÿstÿ yatûrdûm. Oksforddan tÿzÿcÿ ÷ûxmûø
oülum dÿrhal hadisÿ yerinÿ yola döødö. O, cÿnazÿni evÿ
gÿtirdi, ancaq mÿnim dilÿtutma vÿ yalvarûølarûma bax­ma­
ya­raq, yenÿ dÿ ora yollandû. Èø onu o qÿdÿr cÿlb etmiødir
 A
ki, o, þz atasûnûn yerini tutmaüa sÿy gþstÿrir vÿ sistemli
qazûn­tû­lar aparûr. Xahiø edirÿm mÿni aülûnû itirmiø sarsaq bir K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

qadûn say­ma­ya­sûnûz, mösyþ Puaro. Amma mÿgÿr ÷ox­dan
þlmöø firo­nun ruhu gþylÿrdÿ þz yerini tutmalû deyil­dimi?
Bÿl­kÿ dÿ, son sþzlÿrim sizÿ cÿfÿngiyat kimi gþrönÿ...
– ßsla yox, ledi Villard, – Puaro tÿlÿsik sÿslÿndi. – Mÿn
þzöm dÿ mþvhum qövvÿlÿrÿ, yÿni insanlara mÿlum olan
qövvÿlÿrdÿn qat-qat qödrÿtli sayûlan fþvqÿltÿbiiliyÿ inanan
adamam.
Mÿn tÿÿccöblÿ dostuma baxdûm. Puaronun mþvhu­
mata baülûlûüûnû etiraf etmÿsini ÿvvÿllÿr he÷ vaxt eøitmÿ­
miø­dim. Lakin indi bu ÷ÿlimsiz adam a÷ûq sÿmimiyyÿtlÿ
danûøûrdû.
– Belÿ baøa döøörÿm ki, sizin mÿndÿn tÿlÿbiniz oülu­
nuzu xata-baladan qorumaq arzusu ilÿ baülûdûr.
– Bÿli. 629
– Mÿn onun tÿhlökÿsizliyi ö÷ön var qövvÿmi ÿsirgÿ­
mÿ­yÿ­cÿyÿm.
– Siz adi ösullarla gþzÿgþrönmÿz qövvÿlÿrÿ qarøû nÿ iø
gþrÿcÿksiniz?
– Ledi Villard, orta ÿsrlÿrdÿ yazûlmûø cildlÿri vÿrÿqlÿ­
sÿniz, orada sehrli qövvÿlÿrÿ qarøû ÿks-tÿsirÿ dair ÷oxlu
vasitÿlÿrÿ rast gÿlÿ bilÿrsiniz. Ehtimal ki, o dþvrön adam­
larû tÿrifi yerÿ-gþyÿ sûümayan möasir elmimizÿ mÿlum
olanlardan az bilmirlÿrmiø. Èndi isÿ gÿlin bir daha fakt­la­
rûn özÿrinÿ qayûdaq vÿ onlarûn kþmÿyi ilÿ ipucu tap­ma­
üa ÷alûøaq. Demÿli, ÿriniz misirøönaslûqla qÿlbÿn baülû
olub?
– Bÿli, lap cavan vaxtlarûndan son gönönÿ kimi. Þz
sahÿ­sindÿ, hÿmkarlarû arasûnda saülûüûnda ÿn nöfuzlu mötÿ­
xÿs­sis­lÿrdÿn olmuødur.
– Bÿs mister Bleybner necÿ, o da bu sÿnÿtÿ az-÷ox
maraüû olan adam idimi?
– Bÿli. Olduqca. O, ömumiyyÿtlÿ, hÿr sahÿyÿ maraq
gþstÿrÿn, hÿrtÿrÿfli inkiøaf etmiø adam idi. ßrimin tÿsiri ilÿ
misirøönaslûqla maraqlandûqdan sonra ekspedisiyaya xeyli
vÿsait ayûrmûødû.
– Bÿs onun qardaøû oülu barÿdÿ nÿ deyÿ bilÿrsiniz:
bu gÿncin hÿmin tÿdqiqat dÿstÿsinÿ hÿr hansû bir yaxûnlûüû
vardûmû?
 MИSИR SЯRDABЯSИNИN SИRRИ

– Zÿnnimcÿ, yoxdur. Qÿzetlÿri oxuyana qÿdÿr bu ada­

mûn mþvcudluüundan qÿtiyyÿn xÿbÿrim olmayûb, mister
Bleybner þzö isÿ he÷ vaxt bu zavallû qohumunun adûnû
÷ÿkmÿmiødi.
– Arxeoloji dÿstÿnin digÿr özvlÿri kimlÿr idi?
– Orada Britaniya muzeyinin ki÷ik elmi iø÷isi doktor
Tossvil, Nyu-Yorkdakû Metropoliten muzeyinin ÿmÿkdaøû
mister Øneyder, ekspedisiyanûn katibi olan gÿnc amerikalû,
elÿcÿ dÿ ekspediyasûnû möøayiÿt etmÿklÿ þz vÿzifÿ borcunu
yerinÿ yetirÿn doktor Eymz vÿ ÿrimin son dÿrÿcÿ sadiq
xidmÿt÷isi Hÿsÿn vardû.
– Amerikalû katibin adû yadûnûzda deyil?
– Gÿrÿk ki, Harper idi, ancaq buna tam ÿmin deyi­
lÿm, bilirÿm ki, mister Bleybnerlÿ bir yerdÿ ÷ox olmuødur.
O, yaxøû oülan idi.
630 – Hÿlÿlik bu qÿdÿr bÿsdir, ledi Villard. ×ox saü olun.
– ßgÿr cÿnab detektivÿ daha bir øey lazûm olsa...
– Bu saat he÷ nÿ. Bu iøi mÿnÿ hÿvalÿ edirsinizsÿ, ÿmin
olun ki, adi insan imkanûnda olan nÿ varsa, oülunuzu
qoru­maq ö÷ön ÿsirgÿmÿyÿcÿyÿm.
Bu sþzlÿr, sadÿcÿ, xatircÿmlik naminÿ deyilmÿmiødi.
Puaronun son kÿlmÿlÿri dediyi möddÿtdÿ mÿn ledi Villar­
dûn özönön ifadÿsini izlÿyirdim. Detektivin sþzlÿrindÿki
sÿmi­miy­yÿt o qÿdÿr göclö idi ki, qadûnûn tÿlaøû, sanki, bir
qÿdÿr azaldû.
Mÿn ÷aøûb-qalmûødûm. Dostluq etdiyimiz bu uzun illÿr
ÿrzindÿ ÿvvÿllÿr Puaronun örÿyindÿ øÿr qövvÿlÿrÿ belÿ
dÿrin inam olduüunu aülûma gÿtirÿ bilmÿzdim. Evÿ dþnÿn
kimi mÿn bu mÿsÿlÿnin özÿrinÿ bir dÿ qayûtdûm. Onun
dav­ranûøû hÿmiøÿki kimi sÿmimi olsa da, indi bir qÿdÿr
hözn­lö gþrönördö.
– Bu belÿdir, Hastinqs. Mÿn sirli hikmÿtlÿrÿ inanûram;
onlara mÿhÿl qoymamaq sizin ö÷ön dÿ yaxøû deyil.
– Bÿs indi fikriniz nÿdir?
– Vÿziyyÿtin tÿlÿb etdiyi kimi hÿrÿkÿt edÿcÿyik. ßzi­zim
Hastinqs, ÿvvÿlcÿ Nyu-Yorka teleqram vurub gÿnc Bleyb­
nerin þlömö barÿdÿ ÿtraflû xÿbÿr tutmalûyûq.
Okeanûn dibi ilÿ gedÿn kabelin kþmÿyi ilÿ tÿcili gþn­
dÿrdiyi xahiøinÿ o, tez dÿ cavab aldû. Cavab ÿtraflû vÿ
qÿnaÿt­bÿxø idi. Gÿnc Rupert Bleybner son illÿrdÿ maddi
 A
÷ÿtinlik i÷indÿ idi. O, vaxtilÿ Sakit okeanûn cÿnubundakû
adalarûn bÿzilÿrindÿ ÷imÿrliklÿri zir-zibildÿn tÿmizlÿmÿklÿ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

mÿøüul olmuø, iki il bundan ÿvvÿl isÿ Nyu-Yorka qayûtmûødû.
Orada vÿziyyÿti getdikcÿ aüûrlaømûø, hansû iøin qulpundan
yapûømûødûsa, þzönÿ bir gön aülaya bilmÿmiødi. Misirÿ
gÿlib ÷ûxmaq ö÷ön, ehtimal ki, kimdÿnsÿ kölli miqdarda
borc pul almûødû. Deyilÿnlÿrÿ gþrÿ, sÿxavÿti ÷oxdan tanû­
dûüû bir dostu gþstÿrmiødi. Afrikada onun planlarû vÿ
ömid­lÿri alt-öst olur. Qanû qanûndan, canû canûndan olan
möf­lis qohumundan daha ÷ox, qÿdim dþvrlÿrdÿ þlöb get­
miø padøahlarûn qayüûsûna qalan ÿmisindÿn he÷ bir øey
qoparmaüa nail olmayan qardaøoülu bu vÿziyyÿtdÿ dÿ
Nyu-Yorka qayûdûr. Ser Con Villardûn þlömö mÿhz Misirdÿ
veyllÿndiyi gönlÿrdÿ baø verir. Hÿyatûndan bezÿn Rupert
þzönÿ sui-qÿsd edir vÿ bu zaman i÷ÿrisindÿ bir ne÷ÿ anla­
øûlmaz kÿlmÿ olan mÿktub yazûb qoyur. Bu ifadÿlÿrdÿn 631
gþrönör ki, onlar ÷ûlüûn ruh döøkönlöyö anûnda yazûlmûø­dûr.
O, þzönö bacarûqsûz vÿ artûq bir adam hesab edir. Yazûsû­nûn
sonunda bÿyan edir ki, þlmÿsi daha yaxøû olar.
Mÿnim beynimÿ yavaø-yavaø dolaøûq fikirlÿr girmÿyÿ
baø­ladû. Dözdör, ÷oxdan þlmöø Misir fironunun intiqa­
mûna, ÿslindÿ, he÷ vaxt inanmamûødûm. Mÿn burada
daha möasir bir cinayÿt gþrördöm. Bÿlkÿ dÿ, bu cavan
adam ÿmisini þldörmÿyi qÿrara almûø vÿ ona zÿhÿr ver­
miø­dir. Sÿhv özöndÿn hÿmin zÿhÿri ser Con Villard qÿbul
etmiø­dir. Yol boyu vicdan ÿzabû ÷ÿkÿn bu adam Nyu-
Yor­ka ÷atar­kÿn ÿmisinin ke÷inmÿsindÿn dÿ xÿbÿr tutur.
Tþrÿt­diyi nahaq qÿtlin onda oyatdûüû ÷ûlüûnlûq intiharla
nÿti­cÿ­lÿnir.
Mÿn þz mölahizÿmi Puaroya bildirdim. Bu, onu xeyli
maraq­landûrdû.
– Bu, aülabatan gömandûr. Hÿqiqÿtÿn dÿ, belÿ ola
bilÿr. Bÿlkÿ dÿ, bu, elÿ ÿsl hÿqiqÿtdir. Lakin siz sÿrdabÿnin
dÿhøÿtli tÿsirini nÿzÿrÿ almûsûnûz?
Mÿn ÷iyinlÿrimi ÷ÿkdim:
– Siz hÿlÿ dÿ elÿ döøönörsönöz ki, onun mÿsÿlÿyÿ
dÿxli var?
– Dÿxli var, dostum. ßgÿr belÿ olmasaydû, biz elÿ gönö
sabah Misirÿ yola döømÿzdik.
– Hÿ? – mÿn heyrÿtlÿnmiø halda ÷ûüûrdûm.
 MИSИR SЯRDABЯSИNИN SИRRИ

– Mÿn þz sþzömö dedim. – Puaronun sifÿtindÿ øöurlu

qÿhrÿ­manlûq ifadÿsinÿ bÿnzÿr tÿbÿssöm gÿzdi, sonra bir­
dÿn-birÿ bözöødö vÿ iniltiyÿ oxøar bir sÿs ÷ûxartdû.
– Vay dÿdÿm, vay, yenÿ dÿniz. Dönyada zÿhlÿtþkÿn
dÿniz sÿyahÿtindÿn dÿ pis øey varmû?
***
Bir hÿftÿdÿn sonra sÿhranûn qûzûl qumu ayaüûmûz altûn­da
söröøördö. Odlu gönÿø adamûn baøûnû deøirdi. Mÿnÿ sþykÿnÿ-
sþykÿnÿ yeriyÿn Puaronun öz-gþzöndÿn iztirab yaüûrdû. Bu
zÿif cössÿli adam yaxøû sÿyahÿt÷i olmadûüûn­dan Marseldÿn
dþrd gönÿ gÿlib ÷ûxmûø gÿmi onu tamamilÿ özöb ÿldÿn sal­
mûødû. Èskÿndÿriyyÿdÿ sahilÿ ÷ûxarkÿn onun tÿm­ki­nin­dÿn,
sÿliqÿ-sahmanûndan ÿsÿr-ÿlamÿt qalma­mûødû. Biz Qahi­rÿyÿ
÷atan kimi dÿrhal maøûn tutub, lap pira­mi­da­nûn kþlgÿ­sindÿ
632 inøa edilmiø “Mena house” meh­man­xa­na­sû­na öz tutduq.
Misirin fösunkarlûüû mÿni olduqca mÿftun etmiødi.
ßlbÿt­tÿ, bunu Puaro haqqûnda da demÿk olmazdû. Lon­
don­dakû kimi øûq geyinmiø dostum daraüû ilÿ bÿrabÿr daim
cibin­dÿ gÿzdirdiyi fûr÷a ilÿ fasilÿsiz olaraq paltarûna qonan
tozla möbarizÿ aparûrdû.
– Hastinqs, – deyÿ o, ÿli ilÿ gönÿødÿn qorunaraq özö­
nö mÿnÿ tutdu. – Bu ayaqqabûlardan xoøum gÿlir. ßla
gþn­dÿn tikiblÿr. Par-par parûldayûr. Amma i÷ÿrisinÿ dolan
qum dÿnÿciklÿri mÿni narahat edir, östönÿ yapûøanlar isÿ
qanûmû qaraldûr. Bu isti dÿ bir tÿrÿfdÿn: özömdÿki tÿr dam­
cû­la­rûnûn bûülarûma hopmasûna sÿbÿb olur vÿ onlarûn ucla­
rûnû aøaüû salladûr.
– Bir Sfinksÿ tamaøa edin, – deyÿ mÿn tÿntÿnÿli
halda sÿslÿndim. – Onun ÿsrarÿngiz tÿsiri hÿtta mÿni dÿ
börömÿyÿ baølayûr.
Puaro daø abidÿyÿ laqeyd bir nÿzÿr saldû. Bötþv daø
þzölön östöndÿ qÿrar tutan, þn tÿrÿfdÿn adam baølû, ömu­
miy­yÿtlÿ isÿ øir gþrönöølö son dÿrÿcÿ nÿhÿng Gizey pira­
mid­asûnûn höndörlöyö 22, uzunluüu isÿ 47 metr idi.
– Gþrönöøöndÿn yazûqlûq yaüûr, – deyÿ o zarafat etdi.
– Yarûya qÿdÿr qaynar qumun altûnda qalmûø bu zavallû þz
aqibÿtindÿn necÿ razû olsun?
– Yolumuza davam edÿk. Elÿ Bel÷ikanûn þzöndÿ
dÿ qumluqlar az deyil, – mÿn Nok-sur-merdÿki turist
 A
kitab÷alarûnda dyunlar arasûnda vaxtilÿ ke÷irdiyimiz gön­
lÿrÿ iøarÿ vurdum. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Olmaya, deyÿcÿksiniz ki, elÿ Brösselin þzöndÿ dÿ
hÿr tÿrÿf bu cör vÿhøi qumluqdur? – Puaro mÿdÿni yerdÿn
gÿlmiø adam tÿrziylÿ baøûnû dik tutdu. Sonra o, piramidalara
fikirli-fkirli baxdû. – Bunlarûn hÿndÿsi cÿhÿtdÿn dözgön
formaya malik olmasû yaxøûdûr, ancaq sÿthlÿri bir o qÿdÿr
dÿ xoøagÿlÿn deyil. Arabir tÿsadöf etdiyimiz palmalar da
yoxdurlar ki, bir kþlgÿlÿri-zadû ola.
Onun øikayÿtlÿrini kÿsmÿk ö÷ön dÿrhal döøÿrgÿyÿ doü­
ru hÿrÿkÿt etmÿk tÿklifini irÿli sördöm. Dÿvÿlÿrin yanûn­da
durub yolumuzu gþzlÿyÿn oülan uøaqlarû yaxûnlaødûüûmûzû
gþr­cÿk dÿrhal nÿhÿng sÿhra heyvanlarûnû diz ÷þkdördölÿr
vÿ onlarûn bellÿrinÿ minmÿyimizÿ kþmÿk elÿdilÿr. Az sonra
mÿn þz dþrd÷arxlû miniyimi Puaronun nÿqliyyatûna yanaø­
dûrdûqda ÿvvÿlcÿ onun inildÿdiyini, øikayÿtlÿndiyini, sonra 633
isÿ kilsÿ tÿqvimindÿki möqÿddÿslÿri vÿ ilk nþvbÿdÿ Mÿr­
yÿm ananû kþmÿyÿ ÷aüûrmaüa baøladûüûnû gþrdöm. Mÿn­
zil­baøûna ÷at­maq ö÷ön biz hÿlÿ yorüun uzunqulaqlarla da
bir xeyli yol qÿt etmÿli olduq. Qeyd etmÿliyÿm ki, xam
adam ö÷ön dÿvÿ östön­dÿ sÿhra ilÿ sÿyahÿtÿ ÷ûxmaq he÷
dÿ zara­fat iø deyildi. Bu gÿzin­tidÿn sonra þzömÿ gÿlmÿk
ö÷ön mÿnim þzömÿ dÿ bir ne÷ÿ gön vaxt lazûm oldu.
Nÿhayÿt, qazûntûlarûn mÿnzÿrÿsi a÷ûlan ÿraziyÿ yetiødik.
Boz saqqallû, aü paltarda olan, sifÿti göndÿ yanmûø bir
adam qabaüûmûza ÷ûxdû.
– Mösyþ Puaro vÿ kapitan Hastinqs? Sizin vurduüu­
nuz teleqramû aldûq. Heyif ki, sizi Qahirÿdÿ qarøûlamaqdan
þtrö adamûmûz olmadû. Xoøagÿlmÿz bir hadisÿnin gþz­lÿ­
nil­mÿ­dÿn baø vermÿsi bizim planlarûmûzû bötönlöklÿ alt-
öst etdi.
Puaronun rÿngi aüardû. Detektivin yaxasûnû döymÿlÿyÿn
ÿli donub havadan asûlû qaldû.
– Olmaya, yeni bir þlöm? – deyÿ o, i÷ini ÷ÿkdi.
– Bÿli.
– Ser Qay Villardmû? – mÿn var göcömlÿ baüûrdûm.
– Xeyr, kapitan. Mÿnim amerikalû hÿmkarûm, mister
Øneyder.
– Bÿs sÿbÿb? – Puaro sÿbirsizlik etdi.
– Titanus.
 MИSИR SЯRDABЯSИNИN SИRRИ

Dönya gþzömdÿ qaraldû. Mÿnÿ elÿ gÿldi ki, ÿtrafûmda

cin-øeytanlarû vÿ qorxulu ruhlarû hiss edirÿm. Qorxunc
bir vahi­mÿ mÿnÿ hakim kÿsildi. Nÿdÿnsÿ, birdÿn-birÿ elÿ
döøön­mÿyÿ baøladûm ki, qÿzÿbli ruhlarûn aparmalû olduq­
larû nþvbÿti zavallû þzömÿm.
– Èlahi, – Puaro pû÷ûldadû, – belÿ øeylÿri dÿrk etmÿk
necÿ dÿ möøköl iødir. Nÿ bþyök dÿhøÿt! Bura baxûn,
mösyþ, bunun titanus olmadûüûna bir øöbhÿ varmû?
– ßminÿm ki, yox. Ancaq doktor Eymz mÿnim sþy­lÿ­
dik­lÿrimdÿn daha ÷ox øey deyÿ bilÿcÿk.
– Aha, demÿk, doktor siz þzönöz deyilsiniz?
– Mÿnim adûm Tossvildir.
Bu, hÿmin britaniyalû ekspert idi ki, ledi Villard onun
Britaniya muzeyindÿ ki÷ik elmi iø÷i olduüunu qeyd
etmiødi. Onun zahiri gþrönöøöndÿki hözn vÿ ÷aøqûnlûq
634 bir anda adamda anlaøûlmaz, lakin tökörpÿrdici hal ÿmÿlÿ
gÿtirirdi.
– ßgÿr mÿnimlÿ gÿlmÿk istÿsÿniz, – doktor Tossvil
davam etdi, – sizi Qay Villardûn yanûna apararam. O, sÿbir­
siz­liklÿ yolunuzu gþzlÿyir vÿ siz gÿlib ÷ûxan kimi xÿbÿrdar
olunmasûnû buyurub.
Bizi döøÿrgÿnin i÷i ilÿ bþyök bir ÷adûra gÿtirdilÿr.
Doktor Tossvil girÿcÿyin þrtöyönö qaldûrdû vÿ biz daxil
olduq. È÷ÿridÿ ö÷ adam ÿylÿømiødi.
– Ser Qay, budur, mösyþ Puaro vÿ kapitan Hastinqs
gÿlib ÷ûxûblar, – deyÿ Tossvil sÿslÿndi.
Oturanlarûn arasûnda ÿn cavanû sû÷rayûb ayaüa qalxdû
vÿ bizi salamlamaq ö÷ön irÿli ÷ûxdû. Onun davra­nû­øûnda
ana­sû­nûn­kûnû xatûrladan nÿ isÿ bir qeyri-adilik duyu­lurdu.
Onun özö digÿr­lÿrininki kimi gönÿødÿn yanûb qaralma­mûø­
dûsa da, gþzlÿrinin altûnda ÿmÿlÿ gÿlmiø kþlgÿ onu iyirmi
iki yaøûn­dan sinni gþstÿrirdi. Aøkarca duyulurdu ki, son
vaxt­lar ke÷ir­diyi aüûr zehni gÿrginlik onu mÿngÿnÿ kimi
sûx­mûødû.
O, þz yoldaølarûnû bizÿ tÿqdim etdi. Bunlar – bacarûqlû
adam tÿsiri baüûølayan, yaøû otuzu adlamûø, gicgahlarûnda
sa÷larûna dÿn döømöø doktor Eymz vÿ Birlÿømiø Øtatlarda
hÿmin gönlÿrdÿ dÿbdÿ olan gþzlök taxmûø, þz gþrkÿmi ilÿ
adamda xoø duyüu yaradan gÿnc amerikalû katib mister
Harper idi.
 A
– Bir ne÷ÿ dÿqiqÿlik “nÿ var-nÿ yox” sþhbÿtindÿn
sonra mister Harper vÿ onun ardûnca cÿnab Tossvil eøiyÿ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

÷ûxdû­lar. Biz ser Qay vÿ doktor Eymzlÿ öz-özÿ qaldûq.
– Buyurub istÿdiyiniz øeyi mÿndÿn xÿbÿr ala bilÿrsiniz,
mösyþ Puaro, – Villard bildirdi. – Bu bir ne÷ÿ itki bizi hÿm
mÿyus etmiø, hÿm dÿ ÷aødûrmûødûr. Ancaq... bu þlöm
hadisÿlÿrinin hamûsûnûn eyni vaxtda baø vermÿsi, gÿrÿk ki,
sûrf tÿsadöfi bir øey olmalûdûr.
Nitqindÿki gÿrginlik onun sþzlÿri ilÿ fikri arasûnda tÿzad
olduüunu böruzÿ verirdi. Puaronun onu son dÿrÿcÿ diq­
qÿtlÿ izlÿdiyi nÿzÿrimdÿn qa÷madû.
– Siz bu arxeoloji iøÿ örÿkdÿnmi baülûsûnûz, ser Qay?
– ßlbÿttÿ. Hÿr nÿ baø verirsÿ versin, qazûntûlar davam
etdirilÿcÿk. Buna he÷ bir øöbhÿ ola bilmÿz.
– Bÿs buna siz nÿ deyirsiniz, mþhtÿrÿm hÿkim?
– Nÿ deyim, – doktor mûzûldandû, – gþzöm baxa-baxa 635
þz axûrûma ÷ûxa bilmÿrÿm ki.
Puaronun özö kÿskin ifadÿ aldû.
– Demÿli, biz nÿ iø gþrÿcÿyimizi möÿyyÿn etmÿliyik.
Mister Øneyderin þlömö nÿ vaxt baø vermiødir?
– Ö÷ gön bundan ÿvvÿl.
– Siz ÿminsinizmi ki, buna sÿbÿb titanus olmuødur?
– Tam ÿminÿm.
– Ola bilmÿzdimi ki, bu, mÿsÿlÿn, cöcö diølÿmÿsindÿn
zÿhÿrlÿnmÿ-filan olsun?
– Xeyr, mösyþ Puaro. Mÿn sizin ehtimalûnûzû baøa döøö­
rÿm. Ancaq bunun titanusdan baø verdiyi a÷ûq-aøkardûr.
– Siz zavallûya antiserum iynÿsi vurmadûnûz?
– ßlbÿttÿ vurdum, – doktor quru tÿrzdÿ cavab verdi.
– Mömkön olan hÿr bir tÿdbirÿ ÿl atûldû.
– Antiserum iynÿsi sizin þzönözdÿ idimi?
– Xeyr, biz onu Qahirÿdÿn gÿtirtdik.
– Döøÿrgÿdÿ baøqa bir titanus hadisÿsi olubmu?
– Xeyr, olmayûb.
– Siz ÿminsinizmi ki, daha ÿvvÿl vÿfat etmiø mister
Bleybnerin ke÷inmÿsinÿ dÿ sÿbÿb titanus olmamûødûr?
– Tam qÿtiyyÿtlÿ ÿminÿm. Onun ayaüûnûn baø bar­
ma­üûnda yara vardû vÿ septikamiya buradan qana ke÷ib
orqanizmi zÿhÿrlÿmiødir. Odur ki bu iki þlöm hadisÿsini
doüuran sÿbÿblÿr tamamilÿ möxtÿlifdir.
 MИSИR SЯRDABЯSИNИN SИRRИ

– Demÿli, bizim qarøûmûzda bir-birinÿ qÿtiyyÿn bÿnzÿ­

mÿyÿn ö÷ þlöm hadisÿsi durur: biri örÿktutmasû, digÿri sui-
qÿsd vÿ axûrûncûsû titanus.
– Elÿdir ki var, mösyþ Puaro.
– Sizcÿ, bu dþrd þlöm hadisÿsini bir-biri ilÿ baülayan
bir øey yoxdur?
– Sizi yaxøû baøa döømÿdim.
– Bu saat aydûnlaødûraram. Bu dþrd mÿrhum tÿrÿ­
findÿn Men-he-ranûn ruhunu tÿhqir edÿcÿk bir hÿrÿkÿt ola
bilÿrdimi?
Doktor heyrÿtlÿ Puaroya baxdû.
– Aülûnûza gÿlÿn hÿr øeyi danûømayûn, mösyþ Puaro.
Øöbhÿ yoxdur ki, sizin dÿ beyninizi belÿ sarsaq sþhbÿtlÿrlÿ
doldurublar.
– Bu, tamamilÿ cÿfÿngiyatdûr, – deyÿ Villard hirsli hal­
636 da mûzûldandû.
Puaro dinmÿz vÿ hÿrÿkÿtsiz qalaraq þz yaøûl piøik gþz­
lÿ­rini parûldatdû.
– Demÿli, siz buna inanmûrsûnûz, mösyþ doktor?
– Xeyr, ser, bu ehtimaldan tamam uzaüam, – doktor
xösusi bir ahÿnglÿ bÿyan etdi. – Mÿn elm adamûyam vÿ
odur ki yalnûz elmin þyrÿtdiklÿrinÿ inanûram.
– Bÿs mÿgÿr o zamanlar Qÿdim Misirdÿ elm olmayûb?
– Puaro nÿzakÿtlÿ xÿbÿr aldû vÿ cavab gþzlÿmÿdÿn, þzö­
nö bir anlûüa itirmiø kimi gþrönÿn doktor Eymzÿ yeni­dÿn
möra­ciÿt etdi: – Sþzömÿ mötlÿq cavab tÿlÿb etmirÿm,
ancaq bircÿ bunu deyin gþröm: ÿlinizin altûnda iølÿtdi­yi­niz
yerli camaat nÿ döøönör?
– Elÿ bilirÿm ki, – doktor Eymz dillÿndi, – aüdÿrili
adamlarûn baølarûnû itirdiklÿri belÿ bir øÿraitdÿ yerlilÿr þz
möhakimÿlÿrini saxlamaüû bacarmûølar.
– Mÿn bir øeyi dÿ bilmÿk istÿrdim, – Puaro qÿtiyyÿtsiz
vÿ ÷aøqûn halda davam etdi.
Ser Qay diqqÿtini toplamûø halda irÿliyÿ doüru ÿyildi.
– Øöbhÿ yoxdur ki, belÿ ifrat øeylÿrÿ inanûb-inanma­
maq hÿr birimizin þz øÿxsi iøidir. ßgÿr yaxøû gþtör-qoy
etsÿniz, ÿslindÿ, siz Qÿdim Misir barÿdÿ he÷ nÿ bilmirsiniz,
mösyþ Puaro.
Bu sþzlÿrin cavabûnda Puaro cibindÿn kþhnÿ cildli
ki÷ik bir kitab ÷ûxartdû.
 A
Mÿn öz qabûüûna fikir verib, orada “Misirlilÿrin vÿ xal­
dey­lÿrin sehrkarlûüû” yazûldûüûnû gþrdöm. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Sonra yerindÿ fûrlanûb ÷adûrdan ÷ûxdû. Doktor nÿzÿrlÿ­
rini özömÿ dikdi:
– Onun fikri nÿdir?
Puaroya mÿxsus bu kÿlmÿnin baøqasûnûn aüzûndan
÷ûx­masû mÿni gölömsÿmÿyÿ mÿcbur etdi.
– Dözö, dÿqiq bilmirÿm, – mÿn qeyri-möÿyyÿn tÿrzdÿ
sÿslÿndim! – Amma inanûram ki, qÿzÿblÿnmiø ruhlara nÿ
isÿ bir tÿlÿ qurmaq fikrindÿdir.
Mÿn Puaronu axtarmaq ö÷ön ÷ûxdûm vÿ onu sifÿtcÿ
arûq, cavan bir adamla sþhbÿt edÿn gþrdöm. Bu, mÿrhum
Bleybnerin katibi idi.
– Xeyr, – o deyirdi, – mÿnim bu ekspedisiyaya qoøul­
duüum cÿmi altû aydûr. Amma mister Bleybnerin planlarû vÿ
iølÿri mÿnÿ ÷ox gþzÿl mÿlum idi. 637
– Siz onun qardaøû oülu haqqûnda nÿ deyÿ bilÿrsiniz?
– Bir gön o, burada varid oldu. Pis oülan deyildi. ßvvÿl­
lÿr onu he÷ vaxt gþrmÿmiødim, ancaq Eymz vÿ yanûl­mû­ram­
sa, Øneyder dÿ onu ÷oxdan tanûyûrdû. ßmisi onun gÿliøinÿ
ÿsla sevinmirdi. Onlar hÿr xûrda øeyin östön­dÿ bir-biri ilÿ
hþcÿtlÿøirdilÿr. “Bircÿ sent dÿ mÿndÿn gþr­mÿ­yÿ­cÿksÿn”,
– deyÿ ÿmisi bir dÿfÿ mÿnim yanûmda þzön­dÿn ÷ûxdû. “Nÿ
indi, nÿ dÿ mÿn þlÿndÿn sonra. Pul­la­rû­mûn hamûsûnû hÿya­
tûmû hÿsr etdiyim iølÿr ö÷ön vÿsiy­yÿt edÿcÿyÿm. Bunu mÿn
bu gön mister Øneyderÿ dÿ demi­øÿm”. Gÿnc Bleyb­ner iøi
belÿ gþrÿndÿ buradan Qahirÿyÿ getdi.
– Hÿmin möddÿtdÿ o, tamamilÿ saülam idimi?
– Kim? Mister Bleybnermi?
– Xeyr, onun qardaøû oülu.
– Gÿrÿk ki, nÿdÿnsÿ øikayÿtlÿnirdi. Amma gþrönör,
bu, elÿ dÿ ciddi bir øey deyildi, yoxsa yadûmda qalardû.
– Daha bir øey xÿbÿr alûm: cÿnab Bleybnerdÿn yazûlû
bir vÿsiyyÿt-filan qalûbmû?
– Mÿn bilÿn, yox.
– Siz ekspedisiya ilÿ burada qalûb tÿdqiqatlarû davam
etdirÿcÿksinizmi?
– Xeyr, ser. Yarûm÷ûq iølÿrimi qaydaya salan kimi Nyu-
Yorka yola döøÿcÿyÿm. Èstÿsÿniz, mÿnÿ gölÿ dÿ bilÿrsiniz,
amma qoca Men-he-ranûn qÿzÿblÿnmiø ruhunun nþvbÿti
 MИSИR SЯRDABЯSИNИN SИRRИ

qurbanûna ÷evrilmÿk istÿmirÿm. ßgÿr burada qalsam, bili­

rÿm ki, bu bÿla mötlÿq baøûmûn östönö alacaq.
Gÿnc þz qaølarû östöndÿ yumurlanan tÿr damcûlarûnû
sildi. Puaro ondan aralandû. Sonra ÷iyni östöndÿn ona
tÿrÿf baxaraq gölömsÿdi:
– Unutmayûn ki, o, þz qurbanlarûndan birini Nyu-York­
da haqlayûb, – dedi.
– Qoy Allah bizi cÿhÿnnÿm ÿzabûndan þzö uzaq elÿsin,
– deyÿ mister Harper sÿksÿkÿli halda aralandû.
– Bu cavan adam ÿsÿbi hal ke÷irir, – Puaro fikirli halda
bildirdi. – Nþvbÿti zÿrbÿ elÿ onu mÿhv etmÿlidir. Buna
øöbhÿ ola bilmÿz.
Mÿn maraqla Puaronun simasûna nÿzÿr saldûm, lakin
÷þhrÿsindÿ duyulan tapmacalû ziya mÿnÿ he÷ nÿ demÿdi.
Ser Qay Villard vÿ doktor Tossvilin möøayiÿti ilÿ bizÿ qazûn­
638 tûlar gedÿn yerlÿri gþstÿrdilÿr. ßhÿmiyyÿtli tapûntûlar artûq
Qahirÿyÿ gþndÿrilmiødisÿ dÿ, hÿlÿ tÿdqiqat yerindÿ olan
bÿzi qÿbir ÿøyalarû son dÿrÿcÿ maraqlû idi. Gÿnc Baronetin
iøÿ olan bþyök hÿvÿsi a÷ûq-aøkar duyulurdu. Amma mÿnÿ
elÿ gÿldi ki, onun davranûøûnda nÿ isÿ bir ÿsÿbilik duyuram.
Bu, yÿqin ki, onun tamamilÿ yaxa qurtara bilmÿdiyi vÿ
mÿr­hum qövvÿlÿr qarøûsûnda tÿlaøla baülû bir hiss idi.
Øam yemÿyi ÿrÿfÿsindÿ yuyunmaq mÿqsÿdilÿ bizdÿn þtrö
nÿzÿr­dÿ tutulmuø ÷adûra girÿndÿ yan tÿrÿfdÿ durmuø aü
÷al­malû, tönd dÿrili, ucaboy bir adamla qarøûlaødûq. O, ÿrÿb­
cÿ nÿ isÿ mûzûldanaraq salamlaøma tÿrzi ilÿ tÿzim etdi.
Puaro ayaq saxladû.
– Siz mÿrhum ser Villardûn xidmÿt÷isi Hÿsÿnsinizmi?
– ßvvÿllÿr þz lordum ser Conun xidmÿtindÿ olmuøam.
Èndi isÿ onun oüluna qulluq edirÿm. – O, bir addûm irÿli
÷ûxûb, sÿsini al÷altdû. – Deyirlÿr ki, siz mödrik adamsûnûz
vÿ hÿtta qorxunc ruhlara qarøû da tÿdbirlÿr gþrÿ bilirsiniz.
Qoy gÿnc aüa bu yerlÿrdÿn uzaqlaøsûn. Bizlÿrin arasûnda,
hÿqiqÿtÿn, qÿsbkar bir ruh gÿzib-dolaøûr.
Sonra detektivin cavabûnû gþzlÿmÿdÿn kÿskin hÿrÿkÿtlÿ
aralanûb uzaqlaødû.
– Ruh gÿzib-dolaøûr... – deyÿ Puaro dodaqaltû tÿkrar etdi.
– Bÿli, mÿn þzöm dÿ bunu hiss etmiøÿm.
Yemÿyimizi kþnöla÷an bir øÿraitdÿ yediyimizi demÿk
÷ÿtin idi. Misir antikvarlarû ilÿ mÿøüul olan Tossvili dÿ söfrÿ
 A
baøûna dÿvÿt etmiødik. Yatmaq ö÷ön qalxûb daüûlûømaüa
hazûr­laøarkÿn ser Qay qÿflÿtÿn Puaronun qolundan yapûødû K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

vÿ ona tÿlÿsik halda nÿsÿ gþstÿrdi. Hÿmin istiqamÿtdÿ tut­
qun bir fiqur ÷adûrlarûn arasû ilÿ hÿrÿkÿt edirdi. Bu, insani bir
var­lûq deyildi. Mÿn sÿrdabÿnin divarlarûnda cûzûlmûø it baølû
fiquru tanûdûm. Bu sÿhnÿni gþrÿndÿ qanûm damarûmda
dondu.
– Èlahi! – deyÿ Puaro dÿhøÿt i÷indÿ pû÷ûldadû. – Anubis!
– Ruhu bÿdÿndÿn ÷ûxaran ÷aqqal baølû varlûq!
– Bizi laböd tÿhlökÿ hÿdÿlÿyir, – deyÿ doktor Tossvil
hÿyÿ­canlû halda ayaüa qalxdû.
– O, sizin ÷adûrûnûza doüru getdi, Harper, – deyÿ sifÿ­ti­
nin qanû qa÷mûø ser Qay i÷ini ÷ÿkdi.
– Xeyr, – Puaro baøûnû buladû, – doktor Eymzinkinÿ tÿrÿf.
Doktor laqeyd halda ona baxdû, sonra mister Tossvilin
sþzlÿrini tÿkrar etmÿyÿ tÿlÿsdi: 639
– Bÿli, bizi tÿhlökÿ hÿdÿlÿyir. Gÿlin baxaq gþrÿk bu
nÿdir belÿ.
O, qÿflÿtÿn varid olmuø vahimÿli varlûüûn ardûnca cÿsa­
rÿtlÿ irÿli atûldû. Mÿn dÿ onun arxasûnca ÷ûxdûm. Lakin biz
yerdÿ – qum özÿrindÿ he÷ bir lÿpirÿ rast gÿlmÿdik. Bir
azdan ÿldÿn döømöø halda qayûdarkÿn Puaronun þz øÿxsi
tÿhlökÿsizliyini tÿmin etmÿk ö÷ön bir sûra tÿdbirlÿr gþr­dö­
yö­nön øahidi olduq. Dostum qum özÿrindÿ ÷ÿkdiyi möx­
tÿ­lif diaqram vÿ heroqliflÿrlÿ ÷adûrûmûzû ÿhatÿ etmÿkdÿ idi.
Mÿn onlarûn arasûnda Pentaqonun beøguøÿli ulduzuna
bÿn­zÿ­yÿn fiqurlarû da se÷ÿ bildim. Onun cadugÿrlik iøindÿ
þzö­nö belÿ tÿcröbÿli gþstÿrmÿsi mÿnÿ qÿribÿ gÿlirdi.
Bu hÿrÿkÿtlÿr, gÿrÿk ki, doktor Tossvilin xoøuna gÿl­
mÿdi. O, mÿni kÿnara ÷ÿkib hirsli tonunu nisbÿtÿn nÿza­
kÿtli sþzlÿrlÿ yumøaltmaüa cÿhd etdi.
– Bu, ÿllamÿlikdir, ser, – o, qÿzÿblÿ sÿslÿndi. – Sûrf
ÿllamÿlikdir. Lap baøûnû itirib. Orta ÿsrlÿrin mþvhumatû ilÿ
Qÿdim Misirdÿ mþvcud olmuø inam arasûndakû fÿrqi he÷
cör anlamûr. Hÿlÿ he÷ vaxt belÿ aüûlsûzlûq gþrmÿmiødim.
Mÿn qeyzlÿnmiø eksperti sakitlÿødirdim vÿ biz Pua­ro­
nun ardûnca ÷adûra girdik. Mÿnim cûlûz dostum indi þzönö
nisbÿtÿn rahat hiss edirdi.
– Hÿ, daha rahat nÿfÿs ala bilÿrik, – deyÿ o, xoøbÿxt
bir ÿda ilÿ bÿyan etdi. – Gþzömÿ bir az yuxu getsÿ, baøûmû
 MИSИR SЯRDABЯSИNИN SИRRИ

partladan aürû zÿhrimar da, bÿlkÿ, ÷ÿkilÿ. Bir fincan kÿk­lik­

otu ÷ayû bu saat lÿzzÿt verÿrdi.
Sanki, ilahi þzö onun sÿsini eøitdi vÿ azacûq ke÷mÿ­
miø ÷adûrûn girÿcÿyindÿ þrtök qalxdû vÿ øÿrqli xidmÿt÷i
ÿlindÿ tutduüu ÷aydanû Puaroya tÿrÿf uzatdû. Onun qeyri-
adi cÿlbedici ÿtri ÷aydandakûnûn elÿ mÿhz kÿklikotu ÷ayû
olduüunu söbut edirdi. Hÿsÿnÿ tÿøÿkkördÿn sonra Puaro
mÿnÿ dÿ ÷ay tÿklif etdi, lakin mÿn imtina elÿdim vÿ biz
yenidÿn ikilikdÿ qaldûq. Yerimÿ girmÿk ö÷ön soyunduqdan
sonra mÿn bir anlûüa ÷adûrûn girÿcÿyindÿ dayanûb sÿhranû
nÿzÿrdÿn ke÷irdim.
– Fösunkar mÿnzÿrÿdir, – mÿn ucadan sÿslÿndim, – iø
dÿ ÷ox ÿla vÿ romantikdir. Mÿn zþvq almaüa baølayûram.
Bu sÿhra hÿyatû, qeyb olmuø mÿdÿniyyÿtin orta gþbÿyinÿ
gÿtirib ÷ûxaran tÿdqiqat. ßminÿm ki, dostum, siz þzönöz
640 dÿ lÿzzÿt alûrsûnûz.
Mÿn cavab almadûm vÿ geri qanrûlanda yerimdÿ quru­
dum. Bir gþz qûrpûmûnda mÿnim xoø heyrÿt hissim ÷ûl­üûn
ömidsizliklÿ ÿvÿz olundu. Öförölmöø rezin dþøÿyin östön­
dÿ arxasû östÿ sÿrilib qalmûø Puaronun sifÿti dÿhøÿtlÿ sÿy­
ri­yirdi. Onun yanûnda boø fincan döøöb qalmûødû. Mÿn
þzö­mö onun sÿmtinÿ atdûm, sonra bayûra øûüûyûb, doktor
Eym­zin ÷adûrûna tÿrÿf gþtöröldöm.
– Doktor Eymz, – ÷ûüûrdûm, – tez bura gÿlin!
– Nÿ olub? – deyÿ alt paltarda dÿrhal qarøûmda zahir
olan doktor xÿbÿr aldû.
– Mÿnim dostum... O xÿstÿlÿnib. Þlör. Kÿklikotu ÷ayû.
Hÿsÿni döøÿrgÿdÿn ÷ûxmaüa qoymayûn.
Hÿkim ildûrûm kimi bizim ÷adûra cumdu. Puaronu necÿ
qoyub ÷ûxmûødûmsa, elÿcÿ dÿ uzanûb qalmûødû.
– Qeyri-adi iødir, – Eymz ÷ûüûrdû. – Mÿncÿ, bu, zÿhÿr­
lÿnmÿyÿ oxøayûr. Siz onun nÿsÿ bir øey i÷diyini deyirdiniz.
O nÿ idi ki? – O, boø fincanû yerdÿn qaldûrdû.
– Yaxøû ki, mÿn onu he÷ aüzûma da almamûøam, – arxa­
dan zÿrÿrdidÿ istehzalû tÿrzdÿ dillÿndi.
Hÿr ikimiz sÿs gÿlÿn tÿrÿfÿ dþndök. Puaro qalxûb yeri­
nin i÷indÿ oturmuødu. O gölömsÿyirdi.
– Bÿli, mÿn bu zÿhÿrli ÷aydan he÷ bircÿ damcû belÿ
dili­mÿ vurmamûøam. ßziz dostum Hastinqs, sizin gecÿni
tÿrif­lÿ­di­yiniz möddÿtdÿ mÿn þz fincanûmû mÿdÿmÿ deyil,
 A
xûrdaca bir øöøÿyÿ boøaltmaq försÿtini ÿldÿn vermÿdim.
Hÿmin øöøÿ kimyÿvi tÿdqiqata gþndÿrilÿcÿk. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Sonradan mÿlum olduüu kimi, ÷ayûna, hÿqiqÿtÿn, giz­
li­cÿ zÿhÿr qatûlmûø doktor kÿskin bir hÿrÿkÿt edÿrÿk nÿsÿ
bir øey etmÿk istÿdi.
– Sakit! – deyÿ Puaro ÿmr tonuna ke÷di. – Þzönözö
øöurlu aparûn. Möqavimÿtin mÿnasû yoxdur. Hastinqsin þz
alicÿnablûüûnû yerinÿ yetirmÿk ö÷ön eøiyÿ ÷ûxdûüû möddÿt­dÿ
mÿn hÿmin øöøÿni etibarlû yerdÿ gizlÿtmiøÿm. Hastinqs,
ÿldÿn zirÿk olun, onu hÿbs edÿk!
Mÿn Puaronun qeyzini anlamasam da, dostumu xilas
etmÿk ÿzmi ilÿ bir dÿ gþrdöm ki, hÿkimin qarøûsûnû kÿs­
mÿk ö÷ön irÿli atûlmûøam. Lakin doktorun son dÿrÿcÿ cÿld
hÿrÿkÿti baøqa bir ÿmÿllÿ baülû imiø. Onun ÿlini ani surÿt­
dÿ aüzûna aparmasû ilÿ acû badam qoxusunun ÷adûrû börö­
mÿsi bir oldu. Eymz øappûltû ilÿ özöqoylu yerÿ yûxûldû. 641
– Daha bir qurban... – Puaro höznlö sÿslÿ bildirdi.
– Ancaq ÿn sonuncusudur. Yÿqin ki, bu, elÿ ÿn yaxøû ÷ûxûø
yoludur. Onun vicdanû ö÷ aüûr qÿtllÿ lÿkÿlÿnmiødi.
– Kimin? Doktor Eymzinmi? – mÿn hÿlÿ dÿ bir øey
anla­ma­dan ÷ûüûrûrdûm. – Bÿs mÿn elÿ bilirdim ki, siz mþv­
hum tÿsirlÿrÿ, hÿqiqÿtÿn, inanûrsûnûz?
– Siz mÿni döz baøa döømÿmisiniz, Hastinqs. Mÿn
qÿs­dÿn þzömö qorxunc qara qövvÿlÿrÿ inanûrmûø kimi
gþs­tÿ­rirdim. Birdÿfÿlik xatircÿm olun ki, dalbadal baø
vermiø bir ne÷ÿ qÿtlin kim tÿrÿfindÿn tþrÿdildiyini aøkara
÷ûxarmaq ö÷ön gönön gönorta÷aüû þzönö mþvhum qöv­
vÿlÿrÿ ina­nûr­mûø kimi gþstÿrmÿk mÿnim aülûma qeyri-iradi
olaraq gÿldi. Ènsanûn fþvqÿltÿbii varlûqlar qarøûsûnda qor­
xusundan istifadÿ etmÿk Eymzdÿn cÿsarÿt istÿyirdi. Elÿ
bilirÿm ki, bu, onun beyninÿ ser Villardûn vÿfatû zamanû
girmiødir.
Mþvhum qövvÿlÿr barÿdÿ sþz-sþhbÿtlÿrin ortaya ÷ûx­
masû ona dÿmir kimi saülam adam olan mister Bleybneri
aradan gþtörmÿkdÿ qÿtiyyÿt vermiødir. Nyu-Yorkdan aldû­
üûm mÿlumatdan bir ne÷ÿ ehtimal ortaya ÷ûxûrdû. ßvvÿla,
cavan Bleybnerÿ Nyu-Yorkda kimsÿ xÿbÿr verir ki, son
vaxt­lar Misirdÿ olan ÿmisindÿn borc ala bilÿr.
– Bu, doktor Eymz olub?
Puaro sualûma mÿhÿl qoymadan davam etdi:
 MИSИR SЯRDABЯSИNИN SИRRИ

– ×oxdan tanûdûüû hÿmin adam onun yolxÿrcini ÷ÿkir

vÿ þzö ilÿ Misirÿ gÿtirir. ßmisindÿn bircÿ penni belÿ qopara
bilmÿdikdÿ isÿ onu qayûtmaq ö÷ön bilet pulu ilÿ dÿ tÿmin
edir. Ola bilsin ki, bötön bu mÿblÿülÿr ona borc kimi
verilmiødi.
– Bötön bunlar o qÿdÿr dÿ aülabatan iøÿ oxøamûr,
– mÿn etirazûmû bildirdim.
– Bu, hÿlÿ hamûsû deyil, Hastinqs. Èø elÿ gÿtirir ki, hÿmin
borcu he÷ vaxt qaytara bilmÿyÿcÿyini vÿ hÿyatda he÷ bir
uüur ÿldÿ etmÿyÿcÿyini anlayan gÿnc Bleybner a÷ûq vÿ
sÿmimi tÿrzdÿ son mÿktubunda yazûr: “Mÿn indi lötön
biriyÿm vÿ þzömö göllÿ ilÿ vurmaüûmûn sÿbÿbi mÿnhus
iflas xÿstÿliyinÿ qarøû gþrdöyöm tÿdbirdir”.
– Elÿ bil, bu sþzlÿrdÿ nÿsÿ bir mÿzac var.
– Bÿli, Hastinqs, döz tapmûsûnûz. O, aüûr dÿri xÿstÿliyinÿ
642 möbtÿla olmuødu. Onun bir möddÿt yaøadûüû Sakit okean
hþvzÿsi adalarûnda zþhrÿvi xÿstÿliklÿr geniø yayûlmûødûr.
Belÿ bir aüûr vÿziyyÿtindÿ onunla qarøûlaømûø kþhnÿ dostu
mötlÿq ona ÿl tutmalû idi. Bayaqkû sualûnûza cavab olaraq
bildirmÿk istÿyirÿm ki, mÿnim øöbhÿlÿrim iki adama doüru
istiqamÿtlÿnmiødi. Eymzlÿ yanaøû, Nyu-Yorka gÿlib ÷ûxmûø
adam Harper dÿ ola bilÿrdi. Lakin mÿn tezliklÿ möÿyyÿn
etdim ki, bu aüûr cinayÿtlÿri yalnûz doktor tþrÿdÿ vÿ
mÿha­rÿtlÿ þrt-basdûr edÿ bilÿrdi. ×önki gÿnc Bleybnerin
Harperi dÿ ÷oxdan tanûdûüû mÿnÿ mÿlum idi. Lakin dok­
to­run yolunda bu gÿnc canûndan belÿ ke÷mÿyÿ hazûr idi.
Onun doktor Eymzÿ bÿslÿdiyi hisslÿri Nyu-Yorkdan aldû­
üûm belÿ bir fakt da söbut edir. Bir ne÷ÿ il ÿvvÿl bÿrk sÿr­
xoø vÿziyyÿtdÿ ikÿn o demiødi: “Suda batdûüûm zaman
hÿyatûmû xilas etmiø Robert Eymzÿ nÿinki xoøuna gÿlÿn bu
siqaretqabûnû, hÿtta bötön var-yoxumu versÿm belÿ, onun
borcundan ÷ûxa bilmÿrÿm!” Odur ki þz qardaøû oüluna
qarøû mister Bleybnerin Misirdÿki amansûzlûüû doktor Eymzi
bÿrk qÿzÿblÿndirir. Kþhnÿ dostu ömidsizlik vÿ ruh döø­kön­
löyö i÷ÿrisindÿ dönyanûn o baøûna yola döødökdÿn sonra
xeyli maddi ziyana döømöø doktor tezliklÿ Bleybneri qÿtlÿ
yetirmÿyi qÿt edir. Onun daxili döøöncÿlÿri iøin i÷indÿ olan
Øneyderÿ dÿ gizli qalmûr.
Mÿn bir anlûüa fikrÿ daldûm. Puaronun fÿrziyyÿsi get­
dikcÿ daha inandûrûcû gþrönmÿyÿ baølayûrdû.
 A
– Var-dþvlÿtini ekspedisiyanûn fÿaliyyÿti naminÿ vÿsiy­
yÿt etmiø bu elm fÿdaisinin þlömö barÿdÿ xÿbÿri onun K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

qar­daøû oülu Nyu-Yorka ÷atar-÷atmaz alarkÿn dÿrin ruh
döø­kön­lö­yö­nÿ qapûlûr vÿ intihar edir. Belÿliklÿ, mister
Bleyb­ner þz hÿya­tûnû qardaøû oüluna, o isÿ þz þmrönö dok­
tora baüûølayûr.
– Bÿs mÿrhum Øneyder bu iølÿrÿ necÿ baxûrdû?
– O, hÿr øeyi bildiyinÿ gþrÿ doktoru daim narahat edirdi.
Onu aradan gþtörmÿklÿ bir tÿrÿfdÿn qorxulu øahiddÿn
yaxa qurtarmaq, digÿr tÿrÿfdÿnsÿ mþvhum qövvÿlÿr barÿ­
dÿ øayiÿlÿri qövvÿtlÿndirmÿk ö÷ön Eymz nþvbÿti zÿrbÿni
endirmÿkdÿ tÿrÿddöd etmir. Hastinqs, bir az da dÿrinÿ get­
sÿk, þz tÿcröbÿmÿ ÿsasÿn deyÿ bilÿrÿm ki, kÿnarda qala
bilÿn qatil rahatca hÿyata ke÷irdiyi qÿtllÿri, adÿtÿn, tÿk­rar­
lamaüû xoølayûr. Odur ki mÿn cavan Villardûn hÿyatû ö÷ön
÷ox narahat idim! Anubisin bayaq gþrdöyönöz tÿzahörö 643
mÿnim gþstÿriøimlÿ Hÿsÿn tÿrÿfindÿn qurulmuø bir kÿlÿk
idi. Hÿsÿni belÿ bir qiyafÿyÿ salmaqla mÿn doktorun qor­
xub-qorxmayacaüûnû aydûnlaødûrmaq istÿyirdim. Amma
fþv­qÿl­tÿbii qövvÿlÿrin “þzönö böruzÿ vermÿsi” ona ÿsÿr
etmÿdi. O, mÿnim mþvhum qövvÿlÿr ÿleyhinÿ gþrdöyöm
tÿdbirlÿri dÿ vecinÿ almadû. Dözÿltdiyim balaca komediya
onu ÿsla aldatmadû. Onun yeni bir faciÿ hazûrlamadûüûna
inana bilmirdim.
Mÿn yenÿ xÿyala daldûm. Bir caninin tþrÿtdiyi adi
qÿtllÿrin ÷oxdan þlöb getmiø firon Men-he-ranûn ruhu­
nun qorxunc tÿntÿnÿsi kimi qÿlÿmÿ verilmÿsinÿ vÿ Qÿdim
Misirdÿki inam vÿ ehkamlarûn ÿsassûz surÿtdÿ sÿhv yozul­
masûna dostum Puaronun bir ne÷ÿ saatlûq adi fÿaliyyÿti
ilÿ son qoyulmasû bu detektivin aüûl vÿ øöcaÿtini bir daha
tÿsdiq etdi.
 KRÈT ÞKÖZÖ

Erköl Puaro fikirli halda gÿlÿn adama baxdû.

Sifÿtinÿ qÿtiyyÿt verÿn ÷ÿnÿsi, mavidÿn daha ÷ox boza
÷alan gþzlÿri olan, qÿdim yunanlardakû kimi hiasint ÷i÷ÿyi
rÿngli sa÷ burumlarûndan ÷þhrÿsinÿ tönd-gþy kþlgÿ döøÿn
bir øÿxs onun qarøûsûnda durmuødu.
644 Sÿliqÿ ilÿ geyilmiø ÿla bi÷imli ÿyalÿt paltarû vÿ nimdaø
redikölö ilÿ yadda qalan bu qûzûn davranûøûndakû ÿsÿbili­
yin arxasûnda gizlÿnmiø nÿcib bir qörur onun nÿzÿrindÿn
qa÷madû.
“Kÿnd qûzûdûr”, – deyÿ o, þzlöyöndÿ qÿt etdi. Detektivÿ
elÿ gÿldi ki, qûzû bura gÿtirmiø sÿbÿb tamamilÿ qeyri-adi
olma­lûdûr. ×önki Diana Maberli danûødûqca sÿsi yöngölcÿ
titrÿyirdi.
– He÷ bilmirÿm mÿnÿ kþmÿk edÿ bilÿcÿksinizmi, mös­
yþ Puaro? Fþvqÿladÿ aüûr bir vÿziyyÿtÿ döømöøÿm.
– Bÿlkÿ, nÿql edÿsiniz? – Puaro mehribancasûna dillÿndi.
– ßlim hÿr yerdÿn özölöb, ömidimi itirmiøÿm, mösyþ
Puaro. Sþzön dözö, aülûm kÿsmir ki, dadûma ÷atacaq bir
kimsÿ tapûlsûn!
– Örÿyinizi mÿnÿ a÷a bilÿrsiniz, xanûm.
Qÿflÿtÿn qûzûn rÿngi dÿyiødi. O, birnÿfÿsÿ danûømaüa
baøladû.
– Yanûnûza ona gþrÿ gÿlmiøÿm ki, adaxlûmla aramûz
dÿy­miø­dir. – O susdu vÿ gþzlÿrini mösahibinÿ dikdi. – Aülû­
mûn baøûmda olduüuna øöbhÿ etmÿyÿ bilÿrsiniz, – deyÿ
son­ra ÿlavÿ etdi.
Erköl Puaro yavaøca baøûnû tÿrpÿtdi.
– Bu nÿ sþzdör, xanûm. Mÿn sizin son dÿrÿcÿ dÿrra­kÿli
olduüunuza tamamilÿ ÿminÿm. Kösölö sevgililÿr arasûn­
da ixtilafû aradan qaldûrmaq elÿ mÿnim peøÿmdir. ßlbÿttÿ,
 A
adaxlûnûzla mönasibÿtinizin pozulmasûna nÿsÿ ciddi bir
sÿbÿb olmalûdûr. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Qûz baøû ilÿ tÿsdiq etdi:
– Hyu niøanû ona gþrÿ pozmuødur ki, aülûnû itirmÿyÿ
baølayûb. Deyir ki, dÿliyÿ nÿ toy?
Erköl Puaronun qaølarû ÷atûldû.
– Bÿs siz onunla razû deyilsiniz?
– Bilmirÿm... Bir dÿ axû bu dÿlilik þzö nÿ olan øeydir?
ßslinÿ qalsa, elÿ hÿr kÿsdÿ bir az dÿlilik yoxdurmu?
– Belÿ ehtimal etmÿk mömköndör, – deyÿ Puaro razû­
laødû. – Demÿli, adaxlûnûz ancaq bu xÿstÿliyinÿ gþrÿ sizi
þzö­nÿ arvad edÿ bilmÿdi.
– Hyuya ciddi bir øey öz verdiyinÿ he÷ cör inana bil­
mirÿm, – Diana Maberli dedi. – Onun aülû baøûndadûr.
Tama­milÿ saülamdûr.
– Elÿ isÿ niyÿ o, þz øöurunun normallûüûna øöbhÿ edir? 645
– Puaro bir xeyli sökutdan sonra davam etdi. – Bÿlkÿ,
nÿsil­lÿrindÿ, doürudan da, dÿlilik-zad vardûr?
Diana baøûnû inkaredici tÿrzdÿ yûrüaladûsa da, bir qÿdÿr
tÿrÿddödlÿ cavab verdi:
– Bÿlkÿ dÿ, nÿsillÿrindÿ belÿ øey olub. Ancaq dÿqiq
bilirÿm ki, atasûnda vÿ babasûnda psixi anormallûq olmayûb.
Þzönözÿ dÿ mÿlum deyilmi: hÿr ailÿdÿ biri kÿmaüûl olur,
o biri fÿrasÿtli.
Qûzûn gþzlÿri mösahibinÿ zillÿndi. Erköl Puaro bir xeyli
baøûnû kÿdÿrlÿ tÿrpÿtdi vÿ ha÷andan-ha÷ana dedi:
– Tÿÿssöflÿr olsun ki, sizin baøûnûza bþyök mösibÿtlÿr
gÿlib, xanûm.
Qûzûn ÷ÿnÿsi ÿsdi.
– Mÿn bura sizin tÿsÿllilÿrinizi dinlÿmÿk ö÷ön deyil,
sizdÿn kþmÿk almaq ö÷ön gÿlmiøÿm, mösyþ Puaro.
– Sizcÿ, mÿn nÿ edÿ bilÿrÿm?
– Nÿ deyim? Ancaq burada nÿsÿ ÷ox incÿ bir sirr
olmalûdûr. Mÿn bunu bötön varlûüûmla hiss edirÿm.
– Xanûm, niøanlûnûz barÿdÿ mÿnÿ hÿr øeyi tÿfÿrröatû ilÿ
danûøa bilÿrsinizmi?
Diana tÿlÿsik sþzÿ baøladû.
– Onun adû Hyu ×andlerdir. Èyirmi dþrd yaøûndadûr. Layd
Manorda olur. ßsil-nÿcabÿti hÿlÿ Yelizavetanûn taxtda olduüu
vaxtlardan tanûnûr. Hyu ailÿnin yeganÿ oüludur. Þz arzusu ilÿ
 KRИT ЮKЦZЦ

hÿrbi dÿniz donanmasûnda qulluüa girib. Bir ÿnÿnÿ olaraq

×andlerlÿrin hamûsû þzlÿrini bu peøÿyÿ hÿsr etmiødir. Hÿtta
vaxtilÿ onlarûn ÿcdadû Cilberd ×andler ingilis eskadrasûnda
ser Valter Ralleyin þzö ilÿ on beø il birgÿ özmöødör. Hyu
da, tÿbii ki, þz taleyini donanma ilÿ baülamûødûr. Ancaq son
vaxtlar atasû onun bu iødÿn uzaqlaømasûnû arzulayûr.
– Èlk dÿfÿ o, bu barÿdÿ þz etirazûnû nÿ vaxt bildirmiødir?
– Tÿxminÿn bir il ÿvvÿl. Tamamilÿ gþzlÿnilmÿdÿn.
– Hyu ×andler þz sÿnÿtindÿ xoøbÿxt idimi?
– Olduqca.
– Bÿlkÿ, bir qösur-filan... Yaxud rÿhbÿrliklÿ mönaqiøÿ...
– Hyu ilÿ ÿlaqÿdarmû? Qÿtiyyÿn ola bilmÿz. O, øöcaÿtli
gÿncdir. Se÷diyi peøÿyÿ örÿkdÿn baülû idi. Odur ki atasûnûn
bu yeni mþvqeyini ÿsla anlaya bilmirdi.
– Admiral ×andlerin etirazû hansû sÿbÿblÿ ÿlaqÿdar ola
646 bilÿrdi?
– ßsl sÿbÿbi o, he÷ vaxt bildirmirdi. – Diana al÷aqdan
sÿslÿndi. – Ah, son gönlÿr daim malikanÿni idarÿ etmÿyi
þyrÿnmÿyin Hyu ö÷ön daha vacib olduüunu deyirdi. Hal­
buki bu yalnûz bir bÿhanÿ idi. Bunu hÿtta Corc Frobiøer dÿ
dÿrk edirdi.
– Frobiøer? O kimdir?
– Polkovnik Frobiøer. O, admiralûn ÿn yaxûn dostu
vÿ Hyu­nun kirvÿsidir. Vaxtûnûn ÷oxunu hÿmiøÿ Manorda
ke÷irir.
– Bÿs admiral ×andlerin þz oüluna hÿrbi dÿniz donan­
masûnû tÿrk etmÿk tþvsiyÿsinÿ polkovnik Frobiøer necÿ
yanaøûrdû?
– O bitÿrÿf idi. ßlbÿttÿ, bu, polkovnikin þzönÿ dÿ tama­
milÿ qaranlûq idi. Hamûya olduüu kimi.
– Hÿtta Hyu ×andlerÿ dÿ?
Diana dÿrhal cavab vermÿdi. Puaro bir dÿqiqÿyÿ kimi
gþzlÿdikdÿn sonra davam etdi:
– Vaxtilÿ, yÿqin ki, o da heyrÿtlÿnmÿli idi. Bÿs indi?
Yÿni he÷ bir sþz demir?
Diana kþnölsöz halda mûzûldandû:
– Tÿxminÿn bir hÿftÿ bundan qabaq o, atasûnûn haqlû
oldu­üunu, mÿhz belÿ hÿrÿkÿt etmÿyin vacibliyini tÿsdiq etdi.
– Sÿbÿbini soruømadûnûz?
– Mÿlum iødir. Bir dÿ axû o, mÿnÿ demÿzdi.
 A
Erköl Puaro bir-iki dÿqiqÿ xÿyala daldû. Sonra dillÿndi:
– Sizin yaøadûüûnûz ÿrazidÿ bu il ÿrzindÿ dedi-qoduya K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

sÿbÿb olmuø vÿ möÿyyÿn bir ehtimala gÿtirib ÷ûxaran hÿr
hansû qeyri-adi hadisÿ-filan baø vermÿyib ki?
– Sizi anlamûram, – qûz tÿÿccöblÿndi.
Puaro sakit, lakin tÿmkinli ahÿnglÿ dedi:
– Az-÷ox diqqÿtÿlayiq øeylÿrdÿn danûøûn.
– Diqqÿti cÿlb edÿcÿk elÿ bir möhöm iø olmayûb.
– Bÿs nÿ barÿdÿ nÿql edÿ bilÿrsiniz?
– Gþrönör, sizi adi sþz-sþhbÿtlÿr maraqlandûrmûr. Qÿri­
bÿ øeylÿrdÿn biri qonøu fermada baø vermiødi. Bu, qisasdan
daha ÷ox, namÿlum bir kÿnd ÿblÿhinin iøi ola bilÿrdi.
– Nÿ olmuødu?
Qûz hÿvÿssiz halda davam etdi:
– Bir ne÷ÿ qoyunun tÿlÿf edilmÿsi ilÿ ÿlaqÿdar hay-köy
qalxmûødû. Heyvanlarûn hamûsûnûn baøû kÿsilmiødi. Þzö dÿ bu 647
iøi ÷ox yoxsul vÿ töndmÿzac xasiyyÿtli bir fermerin baøûna
gÿtirmiødilÿr. Hadisÿ yerinÿ ÷aüûrûlmûø polis bunu hÿmin
kÿndliyÿ qarøû nÿ isÿ bir qÿzÿbin ifadÿsi kimi izah etdikdÿn
sonra ona adamlarla mölayim olmaüû mÿslÿhÿt bilmiødi.
– Bÿs ziyankarû tÿyin etmÿk mömkön olmadû?
– Xeyr. Bu, dÿryada balûq sevdasû kimi bir øey olardû.
Puaro ÿllÿrini ovuødura-ovuødura dedi:
– Bunlar he÷, yaxøûsû budur, deyin gþröm: niøanlûnûzû
hÿki­mÿ gþstÿriblÿrmi?
– Mÿncÿ, yox.
– Mÿgÿr onun ö÷ön bundan daha asan bir iø ola bilÿr­
dimi?
Diana astaca dillÿndi:
– Bu doürudur. Ancaq o, hÿkimlÿrÿ nifrÿt edir.
– Bÿs atasû?
– Elÿ bilirÿm ki, admiral da ondan geri qalmaz. Tibb
xadim­lÿrini yalan÷û tacirlÿr adlandûrûrlar.
– Admiralûn zahiri gþrkÿmi necÿdir? Hÿkimlÿrÿ ehtiyacû
yoxdursa, gþrönör, þzönö ÷ox gömrah vÿ saz hiss edir.
Xoø­bÿxt­dirmi?
Diana onun suallarûna al÷aq sÿslÿ cavab vermÿkdÿ
davam etdi:
– O, dÿhøÿtli dÿrÿcÿdÿ qocalmaüa baølayûb. Xösusilÿ
bu son...
 KRИT ЮKЦZЦ

– Bir il ÿrzindÿmi?
– Bÿli. Sanki, fÿlakÿt onun özÿrinÿ þz kþlgÿsini sal­mûødûr.
Puaro fikirli halda baøûnû tÿrpÿtdi. Sonra sorüusunu
davam etdirdi:
– Sizcÿ, o, þz oülunun niøanlanmasûna fÿrÿhlÿnirdimi?
– Hÿ, ÿlbÿttÿ. Bilirsinizmi, mÿnim qohumlarûmdan biri­
nin malikanÿsi onlarûnkû ilÿ qonøudur. Biz Hyu ilÿ bu qon­
øu­luq ÿlaqÿlÿri barÿdÿ sþz salanda ÿvvÿllÿr o, olduqca
mÿm­nun gþrönördö.
– Bÿs indi? Niøanûnûzûn pozulmasûna necÿ mönasibÿt
bÿslÿyir?
– Mÿn dönÿn sÿhÿr admiralla gþröødöm, – deyÿ qûzûn
sÿsi yenidÿn titrÿdi. – ×ox narahat gþrönördö. ßlimi ÿllÿri
arasûna alûb dedi: “Bu, sÿnin ö÷ön aüûrdûr, qûzûm. Ancaq
o, döz hÿrÿkÿt edir. Bu, onun yeganÿ ÷ûxûø yoludur”.
648 – Siz dÿ mÿnim yanûma gÿlmÿyi qÿrara aldûnûz?
Qûz tÿsdiqedici ÿda ilÿ baøûnû tÿrpÿtdi:
– Bir øey edÿ bilÿrsinizmi?
– Bilmirÿm. Hÿr halda, gedib baxmaq mömköndör.
***
Pÿhlÿvan cössÿli Hyu ×andler elÿ ilk gþrönöødÿn Erköl
Pua­roya bþyök tÿsir baüûøladû. Geniø sinÿsi vÿ ÷iyinlÿri, sûx
sa÷lû baøû uca qamÿti ilÿ gþzÿl tÿnasöbdÿ idi. Belÿ bir adam
ÿsra­rÿngiz qövvÿyÿ vÿ mþhkÿm iradÿyÿ malik olmalû idi.
Diananûn qohumunun evinÿ ÷atan kimi qûz dÿrhal
admiral ×andlerÿ zÿng vurdu. Onlar elÿ hÿmin saat uzun
vÿ geniø kölafirÿngisindÿ ÷ay söfrÿsi a÷ûlmûø Layd Manora
yollandûlar. Masanûn arxasûnda ö÷ adam ÷ay i÷irdi. Sa÷larû
aüarmûø, yaøûna gþrÿ xeyli qoca gþrönÿn, qÿddi, sanki,
gþzÿgþrönmÿz bir yökön aüûrlûüûndan ÿyilmiø, gþzlÿri ÷uxu­
ra döømöø ev sahibi dÿ onlarûn arasûnda idi. Onunla tÿzad
tÿøkil edÿn, qûvraq gþrkÿmÿ malik polkovnik Frobiøer isÿ
bir÷ÿklÿri ÷allaømûø körÿnsa÷lû, mþhkÿm bÿdÿnli, lakin
bÿs­tÿ­boy bir adam idi. ßrazi qarnizonu ÿsgÿrini xatûrladan,
daim hÿrÿkÿtdÿ olan øûq geyimli bu gölÿröz kiøi son dÿrÿcÿ
nöfuzedici gþzlÿrÿ malik idi.
Adÿtinÿ gþrÿ, baøûnû sinÿsinÿ ÿymiø, ÷atûlmûø qaølarû
altûndan irÿli yþnÿlmiø nÿzÿrlÿrini mÿchul bir nþqtÿyÿ zil­lÿ­
miødi. Ö÷öncö adam Hyu idi.
 A
– ßsl atletdir, elÿ deyilmi? – polkovnik Frobiøer Pua­
ro­nun gÿnci diqqÿtlÿ izlÿdiyini gþröb astaca sþzÿ baøladû. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Erköl Puaro baøûnû tÿrpÿtdi. O, Frobiøerlÿ yanaøû ÿylÿø­
miødi. Söfrÿnin o biri baøûnda oturmuø qalan ö÷ nÿfÿr isÿ
øirin-øirin laqqûrtû vururdu. Ancaq yaxøû diqqÿt yetirdikdÿ
bu sþhbÿtdÿ nÿsÿ bir saxtalûq duyulurdu.
– Hÿ, doürudan da, polad bilÿklidir, – deyÿ Puaro
dodaq­altû mûzûldandû. – Lap elÿ bil, Poseydona qurban veri­
lÿn qÿdim Krit þközödör... Kiøi saülamlûüûnûn mökÿmmÿl
nömunÿsi...
Frobiøer kþksönö þtördö. Onun daim hÿrÿkÿtdÿ olan
gþzlÿri Erköl Puaronu oürun-oürun tÿqib etmÿyÿ baøladû.
Tezliklÿ o, yenidÿn dillÿndi.
– Amma þz aramûzdûr, sizin kim olduüunuz mÿnÿ bÿl­lidir.
– Canûm, burada nÿ sirr ola bilÿr?
Puaro ÿlini yellÿdi. Bu hÿrÿkÿtlÿ detektiv þz sÿnÿtinin 649
elÿ dÿ möhöm bir peøÿ olmadûüûnû bildirmÿk istÿyirdi. Sonra
o fikrÿ daldû. Dÿrin xÿyaldan onu Frobiøerin sualû ayûrdû.
– Qûz onun barÿsindÿ sizÿ bir øey danûøûbmû?
– Kimin barÿsindÿ?
– Gÿnc Hyunun barÿsindÿ... Gþrörÿm ki, hÿr øeydÿn
xÿbÿrdarsûnûz. Ancaq qûzûn niyÿ mÿhz sizin yanûnûza gÿldiyi
he÷ cör baøûma batmûr. Mÿgÿr belÿ iølÿr daha ÷ox tÿbabÿt
sahÿsinÿ aid deyilmi?
– Hÿr cör iølÿr mÿnim sahÿmÿ aid ola bilÿr. Sizi inan­
dûrûram ki, mÿnim peøÿmÿ tÿÿccöblÿnÿcÿksiniz.
– Ènanûn ki, bu qûzûn sizdÿn nÿ gþzlÿdiyini he÷ cör dÿrk
edÿ bilmirÿm.
– Miss Maberlinin möbarizliyinÿ vÿ ÿzmkarlûüûna yalnûz
qibtÿ etmÿk olar, cÿnab polkovnik.
Frobiøer sÿmimiyyÿtlÿ baøûnû tÿrpÿtmÿklÿ buna øÿrik
olduüunu bildirdi.
– Bÿli, möbariz olmasû yaxøûdûr. Axû o, pis qûz deyil.
O he÷ vÿchlÿ Hyunu atmayacaq. Onun ö÷ön he÷ nÿyin
fÿrqi yoxdur. Bilirsiniz, hÿyatda elÿ göclö øeylÿr var ki,
onla­ra qarøû möbarizÿ bÿzÿn lözumsuzdur.
Onun simasû qÿflÿtÿn daha qoca vÿ yorüun gþrön­dö.
Puaro sÿsini daha da al÷altdû. O, ehtiyatla:
– Belÿ ÷ûxûr ki, dÿlilik ailÿnin þzölöndÿn gÿlir? – deyÿ
soruødu.
 KRИT ЮKЦZЦ

Frobiøer baøû ilÿ tÿsdiq etdi:

– Yeganÿ varis olasan, aqibÿtin dÿ belÿ ola, – o don­
qul­dandû. – Babasûnda da bir balaca belÿ øey olmuødu.
Puaro qarøû tÿrÿfdÿ ÿylÿømiø ö÷ nÿfÿrÿ ani bir nÿzÿr saldû.
Arabir gölÿn vÿ Hyu ilÿ sþhbÿt edÿn Diana þzönö øÿn aparûrdû.
Sanki, bu ö÷ adamûn dönyada he÷ bir dÿrdi-sÿri yox idi.
– Dÿlilik þzönö onda hansû øÿkildÿ böruzÿ vermiødi?
– Puaro nÿzakÿtlÿ xÿbÿr aldû.
– Boy-buxunlu kiøi idi. Otuz yaøûna kimi tamamilÿ yaxøû
idi. Sonra bir qÿdÿr þzöndÿn narazûlûq etmÿyÿ baøladû. Èlk
gönlÿr camaat bir øey hiss etmÿsÿ dÿ, sonradan getdikcÿ
dedi-qodu yayûlmaüa baøladû. Adamlarûn sþz-sþhbÿtlÿrin­
dÿ isÿ adÿtÿn, bir qÿdÿr hÿqiqÿt olur. Sonra yazûüûn vÿziy­
yÿti getdikcÿ pislÿødi, – deyÿ o, ÷iyinlÿrini qûsdû, – iø ÿsl
dÿliliklÿ bitdi. Allah þzö øahiddir.
650 Bir anlûq sökutdan sonra o, sþzönÿ davam etdi:
– Amma o, ahûllûq yaøûnadÿk yaøadû. Gþrönör, Tanrû­nûn
hþk­mö belÿ imiø. Hyunun qorxduüu øey dÿ budur. Ona gþrÿ
dÿ hÿkimlÿri, dava-dÿrmanû gþrÿn gþzö yoxdur. O, baøû­
nûn tama­milÿ xarab olacaüûndan qorxur. Onu qûna­mûram.
Þzöm dÿ iøin belÿ øÿkil alacaüûnû elÿ bu baødan hiss edirÿm.
– Bÿs admiral ×andler nÿ fikirdÿdir?
– Bu hadisÿ onun örÿyinÿ daü ÷ÿkib, – Frobiøer qûsaca
bildirdi.
– Oülunu ÷oxmu sevir?
– Mÿgÿr ondan baøqa þzgÿ bir kimsÿsi var? Bilirsi­niz,
Hyu on yaøûnda ikÿn admiralûn arvadû qayûqla dÿniz gÿzin­
tisi zamanû suda batmûødûr. Hÿmin vaxtdan o, þz hÿyatûnû
bötönlöklÿ oüluna hÿsr etmiødir.
– O, þz arvadûna ÷oxmu baülû idi?
– Ona sÿcdÿ edirdi. O, tanûdûüûm qadûnlarûn ÿn meh­
ribanû idi. – Bir qÿdÿr sökutdan sonra birdÿn cÿld dedi:
– Onun rÿsminÿ baxmaq istÿrdinizmi?
– Bþyök mÿmnuniyyÿtlÿ.
Frobiøer stulunu geri itÿlÿyib ayaüa qalxdû.
Admiral sol ÿlini qaldûrmaqla onlarûn söfrÿdÿn aralan­
malarûna etiraz etmÿdiyini bildirdi. Polkovnikin möøayiÿti
ilÿ Puaro kölafirÿngidÿn i÷ÿri adladû. Diana bir anlûüa øad­
lûq qiyafÿsini özöndÿn ataraq, þzönön iztirab dolu sual­edici
nÿzÿrlÿrini onlarûn arxasûnca yþnÿltdi. Hyu da hÿm­÷i­nin
 A
baøûnû qaldûrûb, gÿrgin baxûølarla iri qara bûülarû olan ÷ÿlim­
siz adama baxdû. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Qonaq Frobiøerin ardûnca evÿ girdi. È÷ÿri nisbÿtÿn
qaranlûq olduüundan ÿvvÿlcÿ cismlÿri bir-birindÿn ayûrmaq
÷ÿtin oldu. Lakin tÿdricÿn evin qÿdim vÿ gþzÿl øeylÿrlÿ
bÿzÿdildiyi mÿlum oldu.
Polkovnik Frobiøer onu mÿnzilin rÿsm qalereyasûna
gÿtirib ÷ûxardû. Þn divarda vÿfat etmiø ×andlerlÿrin port­ret­
lÿri asûlmûødû. Sifÿtlÿri sÿrt vÿ mölayim olan bu adamlar hÿm
adi, hÿm dÿ hÿrbi donanma mundirindÿ idilÿr. Qadûnlar
atlaz paltarlarda vÿ mþhtÿøÿm zinÿtlÿrlÿ bÿzÿnmiø halda
ÿks olunmuødular.
Nÿhayÿt, Frobiøer qalereyanûn sonundakû rÿsmin þnön­
dÿ ayaq saxladû.
– Orpen tÿrÿfindÿn ÷ÿkilmiødir, – o, fÿxrlÿ bildirdi.
Hÿr ikisi ÿlini boz yaxalûüûna aparmûø uca qamÿtli qadû­ 651
na baxaraq dayandû. Øabalûdû sa÷larû olan bu ledinin simasû
hÿyat øÿfÿqlÿri sa÷ûrdû.
– Hÿr dÿfÿ admiral onu xatûrlayanda halû dÿyiøir, – Fro­
biøer izahat verdi.
– Hÿ, ÿlbÿttÿ. Bu, belÿ dÿ olmalûdûr.
– Dözdör, onda qadûnlara qarøû, ömumiyyÿtlÿ, zÿiflik
yox­dur. Ancaq arvadûnû dÿrin vÿ sonsuz mÿhÿbbÿtlÿ sevirdi.
Zavallû qadûn he÷ nÿdÿn mÿhv oldu. ×ox tÿÿssöf ki...
O susdu vÿ araya ÷þkÿn sökut bir möddÿt he÷ biri tÿrÿ­
fin­dÿn pozulmadû. Onlarû darûxdûrûcû vÿ kÿdÿrli bir möhit ÿhatÿ
edirdi. Sanki, þlmöø ×andlerlÿr ÿsrlÿrlÿ pak olmuø namus­
la­rû­nûn qanla lÿkÿlÿnmÿsinÿ gþrÿ sÿssizcÿ ah ÷ÿkirdilÿr.
Erköl Puaro mösahibinÿ baxmaq ö÷ön baøûnû ÷evirdi.
Corc Frobiøer gþzlÿrini qûrpmadan divardakû gþzÿl qadûnûn
ÿksinÿ baxmaqda idi. Puaro incÿ bir tonla:
– Siz onu yaxøû tanûyûrdûnûzmû? – deyÿ soruødu.
– Biz uøaqlûqdan birgÿ bþyömöødök. Mÿn Hindistana
hÿrbi xidmÿtÿ gedÿndÿ onun on altû yaøû vardû. Geriyÿ
dþn­dö­yöm zaman isÿ onun artûq ×arlz ×andlerin arvadû
oldu­üunu gþrdöm.
– Onu da yaxøû tanûyûrdûnûz?
– ×arlz mÿnim kþhnÿ dostumdur. ßn yaxøû dostum.
Bu, hÿmiøÿ belÿ olmuødur.
– Èzdivaclarûndan sonra da onlarû tez-tez gþrördönöz?
 KRИT ЮKЦZЦ

– Þmrömön ÷oxunu burada ke÷irmiøÿm. Bu yer mÿnim

ikinci evimdir. ×arlz vÿ Karolina burada mÿnim ota­üûmû hÿr
vaxt hazûr saxlayûrdûlar... – o, ÷iyinlÿrini ÷ÿkdi. Sonra bir­dÿn
baøûnû qörurla qaldûrdû. – Èndi dÿ tez-tez bura­da oluram.
×arlza lazûm olan kimi ÿlöstö þzömö yetirirÿm.
Yenidÿn onlarûn özlÿrinÿ faciÿ kþlgÿsi qondu.
– Bÿs bötön bunlar barÿdÿ nÿ döøönörsönöz? – Puaro
xÿbÿr aldû.
Frobiøer yerindÿ donub-qalmûødû. Qaølarû ÷atûlmûødû.
– Nÿ döøöndöyöm barÿdÿ a÷ûq danûømaüa tÿlÿsmÿ­
sÿm yaxøûdûr. Dözönö desÿm, mösyþ Puaro, sizlik burada
elÿ bir iø gþrmörÿm. Diananûn nÿ ö÷ön sizÿ möraciÿt etdi­
yini vÿ bura gÿtirib ÷ûxartdûüûnû hÿlÿ dÿ anlaya bilmirÿm.
– Diana Maberli ilÿ ×andlerin niøanûnûn pozulduüu sizÿ
mÿlumdurmu?
652 – Bÿli, mÿlumdur.
– Elÿ isÿ bunun sÿbÿbi barÿdÿ nÿ deyÿ bilÿrsiniz?
Frobiøer ÿsla qûmûldanmadû.
– Bu haqda qÿti bir øey deyÿ bilmÿrÿm. Belÿ øeylÿri
cavanlar aralarûnda hÿll elÿsÿlÿr yaxøûdûr. Axû niyÿ mÿn bu
iøÿ qarûømalûyam?
Puaro dedi:
– Aülûnû itirmÿyÿ baølayan Hyu ×andlerin indi Diana ilÿ
evlÿnmÿyÿ haqqû yoxdur.
O, Frobiøerin alnûnda tÿr pu÷urlandûüûnû gþrdö.
– Bu mÿnfur xÿstÿlik barÿdÿ danûømasaq olmazmû?
Axû siz nÿ edÿ bilÿrsiniz? Lÿnÿt øeytana, mÿgÿr Hyu döz
hÿrÿkÿt etmir? Bu he÷ dÿ onun þz gönahû deyil. Mikrob
plazmasû... beyin höceyrÿlÿri... hÿr halda, niøanûn pozul­
masûndan baø­qa ayrû ÿlacû olmadûüûnû o, dözgön dÿrk edir.
Bu, onun yega­nÿ ÷ûxûø yoludur.
– ßgÿr bu, tÿbii bir xÿstÿlikdirsÿ, onda, doürudan
da, bura­da mÿnlik bir iø yoxdur. Amma mÿncÿ, burada iø
tamam baøqa cördör.
– Yÿni necÿdir?
– Axû elÿ indicÿ dediniz ki, bu xösusda danûømaq arzu­
sunda deyilsiniz.
– Sþzömdÿn o saat incimÿyin. Èstÿdiyinizi soruøa bilÿrsiniz.
– Nÿ ö÷ön admiral ×andler þz oülunu hÿrbi dÿniz
donan­masûndan uzaqlaømaüa tÿhrik edir?
 A
– Ayrû ÷arÿ varmû? – Frobiøer hþcÿtliklÿ baøûnû yûrüaladû.
Puaro mölayim halda davam etdi: K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Bÿs qoyunlarûn tÿlÿf edilmÿsinÿ aid nÿ deyÿ bilÿrsiniz?
– Bu barÿdÿ dÿ eøitmisiniz? – deyÿ mösahibinin aüzû
kþpöklÿndi.
– Diana þzö deyib.
– Diana aüzûnû mumlasa, daha yaxøû olardû.
– Sizin ÿsÿbilÿømÿyinizin sÿbÿbi mÿnÿ aydûn deyil, cÿnab.
– Mÿgÿr o þzö bilmir ki... – Frobiøer birdÿn-birÿ duruxdu.
– Nÿyi?
Zabit sÿrt vÿ ikrah dolu sÿslÿ davam etdi:
– ßgÿr bunu bilmÿk sizÿ belÿ vacibdirsÿ... deyÿ bilÿ­
rÿm. O gecÿ qoca ×andler sÿs eøitmiødi. O, evÿ adam
girdiyini ehtimal edib, bunu yoxlamaq ö÷ön þz otaüûndan
÷ûxanda, oülunun otaüûndan iøûq gÿldiyini gþrmöødö. Admi­
ral dÿrhal geri qayûdûb vÿ Hyunun paltarûnû soyunmadan 653
þlö kimi yatdûüûnû möÿyyÿn etmiødi. Onun pal-paltarû qana
bula­øûbmûø. Otaqda admiralûn gþzönÿ i÷i qanla dolu ki÷ik
bir qab da dÿyibmiø.
Hÿmin dÿqiqÿlÿrdÿ atasû onu oyatmaqla narahat
etmÿk istÿmÿyib. Ertÿsi gön sÿhÿr isÿ baøû kÿsilmiø qoyun­
lar barÿdÿ sÿs-soraq hÿr tÿrÿfÿ yayûldû. Hyunu sorüu-suala
÷ÿk­dikdÿ bu barÿ­dÿ xÿbÿri olma­dûüûnû dedi. Evdÿn bayûra
÷ûx­dû­üûnû xatûr­lamûrdû. Lakin pal­÷ûüa bulaømûø ayaqqabûlarû
÷þl qa­pû­nûn yanûn­da tapûl­mûødû. Qanla dolu qabû da izah edÿ
bil­mÿdi. Gþrör­sönözmö, øeytanûn þzönön dÿ baø ÷ûxara
bil­mÿ­yÿ­cÿyi iødir. ×arlz mÿsÿlÿni araødûrmaq ö÷ön yanûma
gÿldi. Nÿ etmÿk olardû? Qÿribÿ dÿ burasûdûr ki, hÿmin hadi­
sÿ ö÷ gecÿ­dÿn sonra yenidÿn tÿkrar olundu. Dalûsûnû þzö­
nöz tÿsÿv­vör edÿ bilÿrsiniz. Hyu bu ÿylÿncÿdÿn ÿl ÷ÿk­mÿli
idi. Burada – ×arlzûn gþzönön qarøûsûnda ona hÿlÿ möÿy­yÿn
qÿdÿr gþz olmaq mömkön idi. Ancaq hÿrbi dÿniz donan­
masûnda belÿ iølÿr tþrÿtmÿyi hÿtta aüla sûüûødûrmaq belÿ
olmazdû. Bÿli, o, Hyunu he÷ yerÿ gþndÿrÿ bilmÿzdi.
– Bÿs sonra? – deyÿ onun susduüunu gþrÿn Puaro
soruødu.
– Daha nÿ sonra? Mÿgÿr hÿr øey sizÿ hÿlÿ dÿ aydûn
deyil? – Frobiøer yenidÿn þzöndÿn ÷ûxdû. – Olmaya, elÿ
döøönörsönöz ki, Hyu nÿ etmÿli olduüunu þzö anlamûr?
Erköl Puaro dinmÿdi.
 KRИT ЮKЦZЦ

***
Geniø salona daxil olanda onlar i÷ÿri girÿn admiral
×and­lerlÿ qarøûlaødûlar. Ev sahibi bir anlûüa girÿcÿkdÿ ayaq
sax­ladû. Eøikdÿn döøÿn parlaq gön iøûüûnda onun yalnûz
silueti se÷ilirdi. Admiral al÷aq sÿslÿ:
– Aha, – dedi, – hÿr ikiniz buradasûnûz? Sizinlÿ danûø­
maq istÿrdim, mösyþ Puaro. Lötfÿn, buyurun kabinetimÿ.
Frobiøer aralû qalmûø qapûdan bayûra ÷ûxdû, Puaro isÿ
qoca­nûn ardûnca getdi. O, sþhbÿtin yazû masasû arxasûn­da
gedÿcÿyini sþvq-tÿbii ilÿ hiss etdi.
Admiral ona höndör sþykÿnÿcÿkli adi stul tÿklif etdi.
O þzö dÿ belÿ bir stulda ÿylÿødi. ßgÿr Frobiøer detektivÿ
narahat vÿ ÿsÿbi adam tÿsiri baüûølamûødûsa, admiral ×and­
lerdÿ intÿhasûz bir ömidsizliyÿ qapûlmûø adam gþrkÿmi vardû.
654 ×andler dÿrindÿn ah ÷ÿkÿrÿk sþzÿ baøladû:
– Sizi bura dÿvÿt etmiø Dianaya kþmÿk ÿli uzatmaqda
aciz olmaüûma tÿÿssöflÿnirÿm. Zavallû qûzcûüazûn halûnûn nÿ
qÿdÿr aüûr olduüunu dÿrk edirÿm. Ancaq bu, necÿ deyÿr­
lÿr, bizim daxili faciÿmizdir. Elÿ bilirÿm ki, baøqalarûnûn bu
ÿhvalata mödaxilÿsinin bizim ö÷ön arzuedilmÿz olduüunu
þzönöz baøa döøÿrsiniz, mösyþ Puaro.
– Mÿn bunu, ÿlbÿttÿ, dÿrk edirÿm.
– Diana – o zavallû qûzcûüaz hÿlÿ dÿ buna inanmaq istÿmir...
– ßvvÿllÿr mÿn þzöm dÿ onun kimi idim. ßslindÿ, he÷
inan­malû øey dÿ deyil. ßgÿr bilsÿydim ki... – O, birdÿn-birÿ
susdu.
– ßgÿr nÿyi bilsÿydiniz?
– Hÿmin o qan lÿkÿsini...
– Bu izdivaca siz ÿvvÿldÿn razû idinizmi?
Admiral ×andlerin tÿdricÿn eyni a÷ûldû.
– ßlbÿttÿ. Niyÿ dÿ yox? Dözdör, ilk vaxtlar onlarûn gþröø­
mÿsindÿn xÿbÿrsiz idim. ×andlerlÿr nÿslinin ana qayüûsû gþr­
mÿmiø bu axûrûncû nömayÿndÿsi Hyuda uøaqlûüûndan bu gönÿ
kimi he÷ bir qeyri-normallûq ÿlamÿti olmamûødûr. Uzun möøa­
hi­dÿ­lÿrdÿn sonra, demÿk olar ki, bötön qÿdim ailÿlÿrdÿ ruhi
xÿs­tÿ­liklÿrin möÿyyÿn ÿlamÿtlÿri olduüunu tÿyin edÿ bilmiøÿm.
Puaro nÿzakÿtlÿ:
– Oülunuzun mÿrÿzi barÿdÿ hÿkimlÿrlÿ mÿslÿhÿtlÿømi­
siniz? – deyÿ sual verdi.
 A
×andler:
– Yox, – deyÿ hiddÿtlÿ sÿslÿndi. – He÷ mÿslÿhÿtlÿømÿk K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

istÿmirÿm dÿ! Onun xilasû burada mÿnim gþstÿrÿcÿyim
qayüûdan asûlûdûr. Aparûb orada vÿhøi heyvan kimi dþrd
divar arasûnda saxlasalar yaxøû olar?
– Bÿs onun burada qalacaüû tÿqdirdÿ baøqalarûnû he÷
bir tÿhlökÿ gþzlÿmÿyÿcÿk?
– Nÿ demÿk istÿyirsiniz?
Puaro cavab vermÿdÿn nÿzÿrlÿrini admiral ×andlerin
gþzlÿrinÿ dikdi.
Admiral sÿsinin kÿskin ahÿngini dÿyiømÿdi:
– Hÿr kÿs þz iøini yaxøû bilir. Sizin peøÿniz cinayÿt araø­
dûr­maq­dûr. Mÿnim oülum isÿ nÿ qatildir, nÿ dÿ cani, mösyþ
Puaro.
– Hÿlÿlik elÿdir.
– Necÿ yÿni “hÿlÿlik”? 655
– Baølarû kÿsilmiø qoyunlar sizi ehtiyatlû olmaüa sþvq edir.
– Qoyun mÿsÿlÿsini kim ÷uüulluq elÿdi?
– Diana Maberli, sonra isÿ polkovnik Frobiøer.
– Corc dilini dinc qoy­sa yax­øû­dûr.
– O, sizin kþhnÿ dostlarûnûzdan biridir, elÿ­dirmi?
– ßn yaxûn dostumdur, – admiral ÿrklÿ dedi.
– Vaxtilÿ o, arvadûnûza qarøû da mehriban olmuødur,
döz­dörmö?
×andlerin özöndÿ ani bir tÿbÿssöm yarandû.
– Bÿli. Bir vaxt Corc hÿtta Karolinanû sevirdi dÿ. Gÿnc­
li­yi­nin ilk ÷aülarûnda. Bÿlkÿ dÿ, elÿ ona gþrÿ he÷ vaxt
evlÿn­mÿ­yib. ßlbÿttÿ, belÿ øeylÿr sizÿ qÿribÿ gþrönÿ bilÿr.
Kimi ilti­fata layiq gþrmÿk hÿmiøÿ qadûndan asûlûdûr. O gön­
lÿr­dÿ sÿa­dÿt mÿnÿ gölömsÿdi. Elÿ bil ki, tale onu tezliklÿ
ÿlim­dÿn almaq ö÷ön mÿnÿ qismÿt elÿmiødi.
O, ah ÷ÿkdi, sonra isÿ boynunu qûsdû.
– Arvadûnûz suda batanda polkovnik Frobiøer dÿ sizinlÿ
bir yerdÿ idimi?
×andler baøû ilÿ tÿsdiq etdi.
– Bÿli, hÿmin bÿdbÿxt hadisÿ baø verÿndÿ o da bizimlÿ
Kronvola istirahÿtÿ getmiødi. Faciÿ baø verÿn gön mÿn
arvadûmla qayûq gÿzintisinÿ ÷ûxmûødûm. Frobiøer isÿ evdÿ
qalmûødû. Qayûüûn nÿ sÿbÿbÿ qÿrq olduüunu he÷ cör baøa
döømÿdim... He÷ olmasa, bir dÿlikdÿn-zaddan olmalû idi.
 KRИT ЮKЦZЦ

Kþrfÿzdÿn ÷ox aralanmûødûq. O, þzönö yaman itirmiødi.

Mÿn onu bacardûüûm qÿdÿr suyun özöndÿ saxladûm...
– Admi­ralûn titrÿyÿn sÿsi qûrûldû. – Cÿsÿd iki göndÿn sonra
tapûldû. Allaha øökör etdim ki, ki÷ik Hyu bizimlÿ deyildi!
Allah øeytana lÿnÿt elÿsin. Bÿlkÿ dÿ, elÿ o vaxt hÿmin
qayûüa minmÿsi daha yaxøû olardû. Hÿr øey onda bitsÿydi...
O, yenidÿn dÿrin vÿ ömidsiz bir ah ÷ÿkdi.
– Biz ikimiz ×andlerlÿr nÿslinin son niøanÿlÿriyik. Bizdÿn
sonra Laydda daha ×andler familiyasûnû daøûyan adam qal­
mayacaq. Oülum Dianaya niøanlananda nÿslimizin davam
edÿcÿyinÿ baüladûüûm ömid ÷i÷ÿklÿnmiødi. Etiraf etmÿ­liyÿm
ki, bu ömidi itirmÿk mÿnim ö÷ön ÷ox aüûr haldûr. Allaha
øökör ki, evlÿnmÿdilÿr. Belÿ-belÿ iølÿr, mösyþ Puaro.
***
656 Erköl Puaro qûzûlgöl baüûnda Hyu ×andlerlÿ yanaøû
ÿylÿø­miødi. Diana Maberli onlarû tÿzÿcÿ tÿrk etmiødi.
Gÿnc þz yaraøûqlû, lakin iztirablû özönö mösahibinÿ
tÿrÿf ÷evirdi.
– Siz onu baøa salmalûsûnûz, mösyþ Puaro. – Bir anlûq
sökut­dan sonra gÿnc davam etdi. – Gþrörsönözmö, Diana
þz arzusundan dþnmÿzdir. Mÿn bunu tÿrslik hesab edi­rÿm.
O, asanlûqla tÿslim olmayacaq. Vÿziyyÿtlÿ he÷ cör barûømaq
istÿmir. Ona hÿlÿ dÿ elÿ gÿlir ki, aülûm baøûmda tarazdûr.
– Artûq dÿrÿcÿdÿ özr istÿyirÿm, siz aülûnûzû itirmÿyÿ baø­
la­dûüûnûza qÿti ÿminsinizmi?
Gÿnc pþrtdö.
– Mÿn þzömdÿn tamamilÿ ÿlimi özmÿmiøÿm, ancaq
get­dikcÿ xarab oluram. Diananûn xÿbÿri yoxdur. O, mÿni
yal­nûz yaxøû vaxtûmda gþrör.
– Bÿs yaxøû olmayanda þzönözö necÿ hiss edirsiniz?
Hyu ×andler dÿrindÿn nÿfÿs aldû.
– ßvvÿlcÿ mÿnÿ mörgö gÿlir. Yuxulamaüa baølayanda
isÿ øöurumu itirirÿm; mÿsÿlÿn, ke÷ÿn gecÿ mÿndÿ adam­lûq­
dan ÿsÿr-ÿlamÿt yox idi. Qana susamûø qûzüûn þközÿ bÿn­
zÿ­yir­dim... Sonra ÿsl qÿzÿbli kþpÿyÿ ÷evrilmiøÿmmiø. Mÿn,
÷ox göman ki, quduz­laømûødûm. Pÿrÿn-pÿrÿn olmuø uøaqlar,
yaxøû ki, qa÷ûb qur­tula biliblÿr. Belÿ getsÿ, tezliklÿ adamlar
kö÷ÿ­lÿr­dÿ mÿnÿ riø­xÿnd edÿcÿklÿr. Þzömÿ gÿlib ayûlanda bir
stÿ­kan su gþtör­döm, ancaq i÷ÿ bilmÿdim. Udqu­na bilmirdim.
 A
Bir anlûüa danûøûüûna ara verdi. Sonra davam etdi.
– Bötön bunlarû mÿnÿ sonradan danûødûlar. Hÿrÿkÿt­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

lÿri­min hÿqiqÿt olduüundan xÿbÿr tutanda xÿcalÿtimdÿn
þzö­mÿ yer tapa bilmÿdim. Gedib ÿlözyuyana yaxûnlaødûm.
Dodaq­larûm quruyub cadar-cadar olmuødu. Susuzluqdan
yanûr­dûm. Amma nÿ qÿdÿr elÿdimsÿ, bir qurtum da olsun
i÷ÿ bil­mÿdim. Qÿtiyyÿn udquna bilmirdim. Èlahi, su i÷mÿk
qabiliyyÿtimi tamamilÿ itirmiødim.
Erköl Puaro nÿzakÿtlÿ nÿsÿ mûzûldandû. Hyu ×andler
daha bir sþz demÿdÿn xeyli sökut etdi. Mþhkÿm döyön­
lÿnmiø yumruqlarû dizi östöndÿ hÿrÿkÿtsiz durduüu möd­
dÿtdÿ qûyûlmûø gþzlÿri qarøûdakû hansûsa mÿchul nþqtÿyÿ
zillÿnmiødi.
– Oyaq olanda mÿni qara basûr. ßtrafûmda øeytanlar vÿ
heybÿtli ÿcaiblÿr rÿqs edirlÿr. Bÿzÿn þzömö havada u÷ur­
muø kimi hiss edirÿm. Èblislÿr mÿni ÷arpayûmla bÿrabÿr þz 657
qanadlarûna alûb harasa aparûrlar!
– Siz, yÿqin ki, vÿziyyÿti bir az da dramatiklÿødirirsiniz,
– deyÿ Erköl Puaro tÿbÿssömlÿ sÿslÿndi.
Hyu ×andler incik halda ona tÿrÿf dþndö:
– Dediklÿrimÿ zÿrrÿ qÿdÿr dÿ øöbhÿ etmÿyin. Bu,
mÿnim qanûmdadûr. Mÿnÿ irsÿn ke÷miødir. Yaxa qurtar­
maq mömkön deyil. Allaha øökör olsun ki, bunu vaxtûnda
baøa döødöm! Diana ilÿ evlÿnmÿzdÿn ÿvvÿl. ×ox göman
ki, bizim binÿva uøaüûmûz da bu bÿdbÿxtliyÿ dö÷ar olardû!
O, aüûr ÿlini dostyanalûqla Puaronun ÷iyninÿ qoydu.
– Siz onu baøa salmalûsûnûz. O ÷alûømalûdûr ki, mÿni
unutsun. Nÿyin bahasûna olursa olsun, o, mÿni mötlÿq
unutmalûdûr. Axû nÿyÿ gþrÿ elÿ döøönör ki, onun ö÷ön bir
kÿs tapûlmayacaq? Elÿ ona aludÿ olmuø Stiv Qraham þzö
mÿgÿr pis oülandûr? Onunla rahat vÿ firavan þmör sörÿr.
Mÿn onun xoøbÿxt yaøamasûnû istÿyirÿm. Qraham, ÿlbÿttÿ,
ciddi adamdûr. Mÿndÿn uzaqlaøsa, Diananûn hÿr iøi yoluna
döøöb yaü kimi gedÿcÿk.
– Axû niyÿ belÿ döøönörsönöz? – deyÿ detektiv onun
sþzönö kÿsdi.
×andler gölömsöndö. Bu, nÿzakÿtli vÿ nÿcib bir ada­
mûn tÿbÿssömö idi.
– Bilirsiniz, anamdan mÿnÿ bþyök bir mÿblÿü miras
qalûb, onlarû Diananûn hesabûna ke÷irmiøÿm.
 KRИT ЮKЦZЦ

Erköl Puaro körÿyini skamyanûn arxasûna sþykÿdi.

O, kþks þtörÿrÿk:
– Siz döz yöz il yaøayacaqsûnûz, mister ×andler, – dedi.
– Yox, mösyþ Puaro, bu qÿdÿr yaøamaüû ÿsla istÿ­mi­
rÿm, – o, sÿrt ahÿnglÿ bildirdi.
Birdÿn titrÿmÿyÿ, dalû-dalû ÷ÿkilmÿyÿ baøladû.
– Èlahi! Ora baxûn! – deyÿ Puaronun ÷iyni östöndÿn
nÿzÿr­lÿrini nÿyÿsÿ dikdi. – Orada, arxanûzda... skeletin
sömök­lÿri tÿrpÿøir. Baøû ilÿ mÿnÿ iøarÿ edir. Gþrön bir
bÿbÿk­lÿr hÿdÿqÿsindÿn necÿ dÿ ÷ûxûb? – O, bir ne÷ÿ dÿqi­
qÿ dÿhøÿtli iztirab ke÷irdi.
Tutmasû ke÷ÿndÿn sonra Puaroya özönö tutaraq daha
÷ox uøaq sÿsini andûran ahÿnglÿ:
– Mÿgÿr siz he÷ nÿ gþrmÿdiniz? – deyÿ soruødu.
Erköl Puaro aramla baøûnû buladû.
658 Hyu ×andler xûrûltûlû sÿslÿ:
– Gÿrÿk ki, bunlar gþzÿgþrönmÿz øeylÿr idi, – dedi.
– Mÿni tÿlaøa salan qan... Biz tutuquøu saxlayûrdûq. Bir
sÿhÿr onu otaüûmda tapdûm. Baøû kÿsilmiø halda ÷arpa­
yû­mûn östöndÿ döøöb qalmûødû. Zavallû quøcuüazûn qanûna
bulaømûø iti ölgöc isÿ ÿlimdÿ idi.
O, diqqÿtlÿ Puaroya baxdû.
– Hÿtta belÿ sevimli bir canlûnû da amansûzcasûna þldör­
möøÿm, – deyÿ pû÷ûldadû. – Bötön kÿndi gecÿlÿr ayaqlayûb
bir-birinÿ vururam. Qoyun-quzu, kþmör÷ö iti, he÷ nÿ ÿlim­
dÿn salamat qurtarmûr. Atam gecÿlÿr qapûnû kilidlÿyir, ancaq
bÿzÿn sÿhÿrlÿr a÷ûq olur. Yÿqin ki, gizlÿtmiø olduüum ikinci
a÷arû iøÿ salûram, ancaq onu harada saxladûüûmû adi vÿziy­
yÿtimdÿ bilmirÿm, he÷ nÿ anlamûram. Bunlarû mÿnÿ etdi­rÿn,
mÿni qÿzÿbli bÿdheybÿtÿ ÷evirÿn vÿ su ÿvÿzinÿ yalnûz qan
i÷mÿyÿ mÿcbur edÿn nÿsÿ bir xariqöladÿ øey olmalûdûr...
Birdÿn o, þz özönö ÿllÿri ilÿ þrtdö. Xeyli ke÷dikdÿn
sonra Puaro sual verdi:
– Hÿlÿ dÿ baøa döøÿ bilmirÿm ki, þzönözö niyÿ hÿkimÿ
gþstÿrmirsiniz?
– Doürudanmû anlamûrsûnûz? Fiziki cÿhÿtcÿ mþhkÿ­
mÿm. Lap þköz kimiyÿm. Þmörlök dþrd divar arasûnda
dus­taq olmaq istÿmirÿm. Mÿni dinc buraxsaydûnûz, daha
yaxøû olardû... Baøqa yol mþvcuddur. Guya, tapan÷anû
tÿmiz­lÿ­yÿr­kÿn o, tÿsa­dö­fÿn a÷û­lûr vÿ iø dÿ bitir. Diana da
 A
elÿ bilÿr ki... Nÿ isÿ, þzöm bilÿn mÿslÿhÿtdir! Son addûmû
atmaüû hÿlÿ qÿt etmÿ­miøÿm. – Þzöndÿn ÷ûxmûø halda K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Pua­roya baxdû. Lakin detektiv buna ÿhÿmiyyÿt vermÿdi.
Mölayim halda:
– Nÿ yeyib-i÷irsiniz? – deyÿ soruødu.
Hyu ×andler qÿhqÿhÿ ÷ÿkdi:
– Zÿrÿrdidÿyÿ riøxÿnd edirsiniz?
Puaro tþvrönö pozmadan bir dÿ tÿkrar etdi:
– Qidanûzû nÿ tÿøkil elÿdiyini bilmÿk maraqlû olardû.
– Baøqalarû necÿ, mÿn dÿ elÿ.
– Bÿs ÿlavÿ hÿb-filan necÿ? Bu evdÿ gþzaürûsûndan
ÿziy­yÿt ÷ÿkÿn adam varmû?
×andler gþzlÿrini ona dikdi.
– Gþzaürûsû atamû narahat edir. Yazûq gþz hÿkimlÿrinin
yanûna ayaq dþymÿkdÿn cana gÿlib.
– Hm... – Puaro mûzûldandû. – Gÿrÿk ki, polkovnik Fro­ 659
bi­øer þmrönön xeyli hissÿsini Hindistanda ke÷irmiødir, elÿ­
dirmi?
– Bÿli. O, Hindistandakû ingilis ordusunda xidmÿt
edib. Bu þlkÿ barÿdÿ ÷ox øey bilir. Yerli adÿt-ÿnÿnÿlÿrÿ ÷ox
gþzÿl bÿlÿddir.
– Belÿ... – Puaro gÿncin özönÿ baxûb ani fikrÿ getdi.
– ×ÿnÿnizi yaman pis kÿsmisiniz.
Hyu ÿlini ehmallûca özönÿ ÷ÿkdi:
– Hÿ, dÿrin yaradûr. Özömö qûrxanda atam diksindirdi.
Gþrörsönöz dÿ, ÷ox ÿsÿbi olmuøam. ×ÿnÿmdÿn baøqa,
boüa­zû­mûn altûnû da bir ne÷ÿ yerdÿn yaralamûøam. Öz qûrx­
maq da bu kiøilÿrin baøûna bÿladûr.
– Nÿ ÿcÿb sakitlÿødirici kremdÿn istifadÿ etmirsiniz?
– Edirÿm. Corc ÿmi verib, – deyÿ o, birdÿn-birÿ göl­
mÿ­yÿ baøladû. – Sþhbÿtimiz bikar köbar qadûnlarûn yara­
øûqlû qonaq otaqlarûnda vurduqlarû laqqûrtûya bÿnzÿyir. Kos­
me­ti­ka lÿvazimatû, sakitlÿødirici krem, gþz damcûsû... Bötön
bu cÿfÿngiyat nÿyinizÿ gÿrÿkdir? Mÿqsÿdiniz nÿdir, mösyþ
Puaro?
– Diana Maberliyÿ kþmÿk ö÷ön ÿlimdÿn gÿlÿni etmÿk.
Hyunun ÿhvali-ruhiyyÿsi dÿyiødi. Simasû ciddilÿødi.
Pua­ro­nun qolundan tutaraq:
– Bÿli, – dedi. – Bacardûüûnûzû ÿsirgÿmÿyin. Deyin ki,
mÿni unutsun. Onun ömidi real þzöldÿn mÿhrumdur. Sizÿ
 KRИT ЮKЦZЦ

dediklÿrimi mötlÿq ona ÷atdûrûn. Deyin ki, Allah xatirinÿ,

mÿndÿn uzaq olsun. Èndi bu, onun mÿnim ö÷ön edÿcÿyi
yeganÿ øeydir! Tÿrk etsin vÿ unutsun!
***
– Siz mÿtanÿtlisinizmi, miss Maberli? Gÿrÿk bötön ira­
dÿnizi toplayasûnûz.
– Onun dÿli olduüu hÿqiqÿtdirmi? – qûz kÿskin tÿrzdÿ
xÿbÿr aldû. – Bu, doürudan da, belÿdirmi?
– Mÿndÿ onun ÿcdadlarû barÿdÿ mÿlumat yoxdur.
Olub-olmadûüû haqqûnda dÿqiq bir sþz deyÿ bilmÿrÿm.
Qûz ona daha da yaxûnlaødû.
– Admiral ×andler onun dÿli olmasûna inanûr. Corc
Fro­biøer aülûnû itirmÿsinÿ ÿmindir. Hyu þzö dÿ ruhi möva­
zinÿti­nin pozulmasûnû etiraf edir, – Puaro danûødûqca qûz­
660 dan gþzö­nö ÷ÿkmirdi. – Bÿs sizin fikriniz necÿdir, xanûm
Maberli?
– Mÿnim? Zÿnnimcÿ, tamamilÿ aülû baøûndadûr. Ona
gþrÿ dÿ...
O susdu.
– Ona gþrÿ dÿ mÿnim yanûma gÿldiniz?
– Bÿli. Baøqa hansû sÿbÿb mÿni belÿ oda sala bilÿrdi?
– Mÿn dÿ þzömÿ bu sualû vermiødim.
– Sizi anlamûram.
– Stiven Qraham necÿdir?
Qûz onun gþzlÿrinin i÷inÿ baxdû.
– Stiven Qraham? Hÿ, deyÿsÿn, belÿ bir adam tanû­
yû­ram, – qûz ömidsizliklÿ qollarûnû sinÿsindÿ ÷arpazladû.
– Necÿ mÿgÿr? Nÿ ehtimal edirsiniz? Ènanûn ki, dinmÿdÿn
gþzlÿrinizi dþyöb iri bûülarûnûzû eødikcÿ adamû dÿhøÿtli tÿlaø
ke÷irmÿyÿ vadar edirsiniz. Niyÿ mÿni qorxudursunuz?
– Yÿqin, ona gþrÿ ki, þzöm dÿ qorxuram, – Puaro ÿla­
vÿ etdi.
Qûzûn ona dikilmiø gþzlÿri geniølÿndi. Pû÷ûltû ilÿ:
– Nÿdÿn qorxursunuz? – deyÿ soruødu.
Erköl Puaro dÿrindÿn ah ÷ÿkdi:
– Qatili tutmaq cinayÿtin qarøûsûnû almaqdan qat-qat
asandûr.
– Cinayÿt? Bu sþzö dilinizÿ gÿtirmÿyin.
– Hÿr halda, bunu demÿyÿ mÿcburam.
 A
O, sÿsinin tonunu dÿyiødirib cörÿtli vÿ ciddi ahÿngÿ
ke÷di. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Miss Maberli, hÿr ikimiz bu gecÿ Layd Manorda qal­
malû olacaüûq. Siz bunu tÿøkil etmÿlisiniz. Bacara bilÿ­cÿk­
sinizmi?
– Elÿ bilirÿm ki, mömkön iødir. Axû bu, nÿyÿ lazûmdûr?
– Vaxt itirmÿmÿliyik. Siz mÿnÿ iradÿli olduüunuzu dedi­
niz. Bunu söbut etmÿk ö÷ön xahiølÿrimi qeyd-øÿrtsiz yeri­
nÿ yetirmÿlisiniz.
O, baøû ilÿ tÿzim edÿrÿk otaqdan ÷ûxdû.
Bir-iki dÿqiqÿ sonra Puaro da qûzûn ardûnca yollandû.
Maberlinin vÿ hÿr ö÷ kiøinin sÿsi kitabxana tÿrÿfdÿn gÿlirdi.
Enli pillÿkÿnlÿrlÿ yuxarû qalxmaüa baøladû. Öst mÿrtÿbÿdÿ
bir kimsÿ yox idi.
Hyu ×andlerin otaüûnû detektiv dÿrhal möÿyyÿn etdi.
Otaüûn köncöndÿ isti vÿ soyuq kranlarû olan ÿlözyuyan 661
vardû. Onun östöndÿki øöøÿ rÿfdÿ möxtÿlif ÿøyalar, diø
mÿcunu qutularû vÿ øöøÿlÿr dözölmöødö.
Erköl Puaro qapû arasûndan bir anlûüa bunlara bax­
dûqdan sonra iti addûmlarla i÷ÿri ke÷di vÿ cÿld iøÿ baøladû.
Onun apardûüû ÿmÿliyyat uzun ÷ÿkmÿdi. Diana ÿsÿbilÿømiø
halda kitabxananû tÿrk edÿndÿ detektiv artûq yenidÿn aøa­
üûda – salonda idi.
– Hÿr øey þz qaydasûndadûr, – qûz yorüun halda bildirdi.
Admiral ×andler tÿmkinlÿ Puaronu kitabxanaya ÷ÿkib
qapûnû þrtdö.
– Bura baxûn, mösyþ Puaro, mÿn belÿ øeylÿri ÿsla xoø­
layan adam deyilÿm.
– Nÿyi xoølamûrsûnûz, cÿnab admiral?
– Diana þzönön vÿ sizin burada gecÿlÿmÿyiniz barÿdÿ
israr edirdi. Mÿn qonaqpÿrvÿr olmayan adam hesab edil­
mÿk istÿmÿzdim. Bununla belÿ, özlö adamlarû da gþrmÿyÿ
gþzöm yoxdur, mösyþ Puaro. Sizi qÿbul edÿ bilmÿrÿm. Bir
dÿ axû bu, sizÿ nÿ verÿ bilÿr?
– Tutalûm ki mÿn bir eksperimenti sûnaqdan ke÷irirÿm,
onda necÿ?
– Nÿ eksperiment?
– ×ox özr istÿyirÿm, ancaq bu, mÿnim iøimdir...
– Onda, bura baxûn, mösyþ Puaro, mÿn sizi buralara
÷aüûrûb-elÿmÿmiøÿm.
 KRИT ЮKЦZЦ

Puaro onun sþzönö kÿsdi:

– Admiral, sizi inandûrûram ki, bu sþzlÿrinizi dinlÿmÿk
he÷ dÿ örÿka÷an deyil. Buna yalnûz ona gþrÿ dþzörÿm ki,
sevgisindÿ inad gþstÿrÿn qûzcûüaza kþmÿk etmÿk niy­yÿ­
tindÿyÿm. Bayaq Hyu mÿnÿ möÿyyÿn øeylÿr barÿdÿ danûø­
dû. Mÿn eøitdiklÿrimi indi þz gþzlÿrimlÿ gþrmÿk istÿr­dim.
– Axû nÿyi gþrmÿk? Sizÿ deyirÿm ki, gþrmÿli bir øey
yoxdur. Mÿn hÿr gecÿ Hyunun qapûsûnû arxadan kilid­lÿyi­
rÿm, vÿssalam.
– O isÿ deyir ki, ÷ox vaxt sÿhÿrlÿr qapû kilidli olmur.
– Bu nÿ demÿkdir?
– Þzönöz mÿgÿr qapûnû a÷ûq gþrmÿmisiniz?
×andler qaøqabaüûnû tþkdö.
– Mÿnÿ hÿmiøÿ elÿ gÿlirdi ki, kilidi Corc a÷ûr. Sizin aülû­
nûz nÿ kÿsir?
662 – Qapûnû baülayanda a÷arû hara qoyursunuz?
– Gizlÿtmirÿm. Bayûrdakû sandûüûn östöndÿ qalûr; mÿn,
Corc, ya xidmÿt÷i Vayters sÿhÿr a÷arû oradan gþtörö­rök.
Hyu yatmamûø halda gÿzdiyinÿ gþrÿ mÿsÿlÿni Vayter­sÿ
a÷malû olduq. Cÿsarÿtlÿ deyÿ bilÿrÿm ki, bu sÿdaqÿtli adam
yanûmda xidmÿtdÿ olduüu bu uzun illÿr ÿrzindÿ ×and-
­ler­lÿr ailÿ­si­nin ÷ox sirrindÿn xÿbÿrdardûr.
– Baøqa bir a÷ar da varmû?
– Mÿn bilÿn, bu kilidÿ döøÿni olmamalûdûr.
– Hÿr halda, dözÿldÿ bilÿrdilÿr.
– Axû kim?
– Oülunuz elÿ döøönör ki, ayûq vÿziyyÿtindÿ yerini bil­
mÿdiyi baøqa bir a÷ardan istifadÿ edir.
Polkovnik Frobiøer otaüûn o biri baøûndan sÿslÿndi:
– Bu, mÿni he÷ dÿ a÷mûr, ×arlz. Deyÿsÿn, bu qûz alÿmi
bir-birinÿ vurmaq istÿyir.
Admiral cÿld onun sÿsinÿ sÿs verdi:
– Mÿnÿ dÿ belÿ gÿlir. Þzönön oülan evindÿ gecÿlÿ­
mÿk arzusuna döødöyö bÿs deyil, hÿlÿ bir baøqasûnû da
arxasûnca gÿtirib. Lap dönya daüûla, he÷ kÿsin bizdÿ gecÿ­
lÿmÿsinÿ yol vermÿrÿm.
– Niyÿ siz miss Maberlinin bu gecÿ burada qalmasû­na
etiraz edirsiniz? Bunun bir sÿbÿbi varmû?
Ev sahibinin ÿvÿzinÿ Frobiøer al÷aqdan cavab verdi:
– Bu, olduqca tÿhlökÿlidir. Belÿ hallarda iøin axûrû...
 A
O susdu.
– Hyu ona sadiqdir... K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Mÿhz ona gþrÿ dÿ olmaz! – ×andler hirslÿ Puaro­nun
sþzönö aüzûnda qoydu. – Bunu Hyu þzö bilir. Diana he÷
vÿchlÿ bu evdÿ yata bilmÿz.
– ßgÿr iø belÿdirsÿ, – Puaro da þzönö sûndûrmadû,
– Diana þzö qÿt etsin.
Vÿziyyÿtlÿ barûømayan Puaro kitabxanadan vöqarlû
addûm­larla ÷ûxdû vÿ bayûrda – avtomobildÿ gþzlÿyÿn qûzû
yanû­na ÷aüûrdû.
– Gecÿni harada ke÷irÿcÿyimizi qÿt etmÿli vÿ øam
etmÿk barÿdÿ döøönmÿliyik.
Uzun yol boyu Puaro admiral vÿ polkovniklÿ etdiyi son
sþhbÿtin mÿzmununu Diana Maberliyÿ ÷atdûrdû. Qûz kina­
yÿ ilÿ gölömsÿdi.
– Onlarûn tÿøviøi yalnûz Hyunun mÿnÿ höcum edÿcÿyi 663
ehtimalû ilÿ baülûdûr?
Detektiv yolöstö kÿnd ÿczaxanasûna baø ÷ÿkmÿk istÿ­
diyini bildirdi. O þzö ilÿ diø mÿcunu vÿ fûr÷a gþtörmÿyi
unut­duüunu qeyd etdi.
ßcza÷û dökanû kÿndin sakit kö÷ÿlÿrinin birindÿ yer­lÿø­
miødi. Diana maøûnûn yanûnda qaldû. Erköl Puaronun diø
fûr÷asû se÷mÿsinÿ bu qÿdÿr ÷ox vaxt sÿrf etmÿsi onu hey­
rÿt­lÿndirdi...
***
×aüûrûlmamûø qonaq sÿbirlÿ, krali÷a Yelizaveta vaxtû­nûn
dÿbi ilÿ bÿzÿdilmiø aüûr palûd mebelli yataq otaüûnda otu­
rub gþzlÿmÿkdÿ idi. Bikar÷ûlûqdan bÿrk darûxsa vÿ yuxusu
gþzöndÿn tþkölsÿ dÿ, ayrû ÷arÿsi yox idi. Hÿr iø gþrölöb
qurtarmûødû.
Sÿhÿrÿ yaxûn onu ÷aüûrdûlar.
Bayûrdan addûm sÿslÿri eøidÿn Puaro cÿftÿni ÷ÿkib
qapûnû a÷dû. Kandarûn eøik tÿrÿfindÿ alaqaranlûqda iki tanûø
adam fiquru durmuødu. Admiralûn pþrtmöø sifÿti sÿrtlik ifa­dÿ
edirdi, polkovnik Frobiøerin qaøqabaqlû simasû isÿ sÿy­ri­
mÿkdÿ idi.
×andler qûsaca olaraq:
– Bizimlÿ gÿlÿ bilÿrsinizmi, mösyþ Puaro? – deyÿ tÿk­
lif etdi.
 KRИT ЮKЦZЦ

Diana Maberlinin olduüu yataq otaüûnûn qarøûsûnda

iri bir insan fiquru gþzÿ dÿyirdi. È÷ÿridÿn döøÿn zÿif iøûq
øöalarû yerdÿ uzanmûø bu adamûn baø tÿrÿfini bir qÿdÿr
iøûq­lan­dû­rûrdû. Hyu ×andler xûrûltûlû tÿrzdÿ aüûr-aüûr nÿfÿs
alûrdû. O, öst pal­tarda olsa da, ayaqlarûnda ev baømaqlarû
vardû. Saü ÿlin­dÿ yaxøû itilÿnmiø bû÷aq bÿrq vururdu.
Bû÷a­üûn tiyÿsi özÿ­rindÿ qanlû lÿkÿlÿr gþzÿ dÿyirdi.
Erköl Puaro göclÿ eøidilÿcÿk sÿslÿ:
– Möqÿddÿs Mÿryÿm! – deyÿ pû÷ûldadû.
Frobiøer kÿskin tÿrzdÿ dedi:
– Qûz salamatdûr. Ona xÿtÿr yetirmÿmiødir. – Sonra
sÿsini ucaltdû. – Diana, bu bizik! È÷ÿri buraxsana!
Puaro admiralûn dodaqaltû inildÿdiyini eøitdi.
– Mÿnim balam, zavallû uøaq...
×ÿkilÿn cÿftÿ sÿsi gÿldi. Qapû a÷ûldû vÿ onun arxasûn­da
664 duran Diana gþröndö. ×þhrÿsi meyit kimi aüarmûødû.
– Nÿ baø verib? Kimsÿ bayaqdan þzönö i÷ÿri salma­üa
can atûrdû. Dÿstÿyi bÿrk-bÿrk silkÿlÿyirdi. Ah, bu nÿ qÿdÿr
dÿhøÿt idi... Elÿ bil, qapûnûn arxasûnda vÿhøi bir heyvan
þzönö yeyib-tþkördö.
Frobiøer sÿrt ahÿnglÿ dedi:
– Allaha øökör ki, qapûnûz kilidli imiø! Bunu mÿnÿ
mösyþ Puaro mÿslÿhÿt gþrmöødö.
– Onu qaldûrûb i÷ÿri gÿtirmÿk lazûmdûr, – Puaro ÿrk­
yana tÿrzdÿ dillÿndi.
Èki kþhnÿ dost kþmÿklÿøib øöuru þzöndÿ olmayan
gÿnci yerindÿn qaldûrdû. Dÿstÿ nÿfÿsini qûsmûø Diananûn
yanûn­dan þtÿndÿ qûz i÷ini ÷ÿkdi:
– Hyu? Bu Hyudur? Bÿs onun ÿlindÿki nÿdir?
Hyu ×andlerin ÿllÿri yapûøqanlû mayeyÿ bulaømûødû.
– Bu, qandûrmû? – deyÿ Diana qorxu i÷indÿ pû÷ûldadû.
Puaro sualedici tÿrzdÿ onu gÿtirÿnlÿrÿ baxdû. Admi­ral
baøûnû tÿrpÿtdi:
– Yaxøû ki, insan qanû deyil. Þldördöyö piøikdir. Mÿn baøû
kÿsilmiø halda aøaüûda – salonda tapdûm. Sonra bura gÿlirmiø.
– Bura?! – dÿhøÿtdÿn Diananûn sÿsi batdû. – Mÿnim
östömÿ?
Stul özÿrindÿ oturdulmuø adam yerindÿ qurcalandû.
ßhatÿsindÿki adamlar onun huøa gÿldiyini gþrdölÿr. Hyu
×andler ayaüa qalxdû. O, gþzlÿrini dþydö.
 A
– Hÿ, – deyÿ mötÿÿssir halda xûrûldadû. – Gecÿnin bu
alÿ­mindÿ nÿ olmuødur belÿ? Niyÿ mÿni... K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

O duruxdu. Gþzlÿri hÿlÿ dÿ ÿlindÿ sûxdûüû bû÷aüa sataødû.
Al÷aq vÿ boüuq sÿslÿ soruødu:
– Mÿn nÿ etmiøÿm?
Qarøûsûnda duranlarû bir-bir gþzdÿn ke÷irÿn Hyunun
nÿzÿrlÿri körÿyini divara sþykÿmiø Diananûn özÿrindÿ dayandû.
– Olmaya, Dianaya höcum etmiøÿm? – deyÿ sakit
sÿslÿ xÿbÿr aldû.
Atasû baøû ilÿ tÿsdiq etdi.
– Nÿ baø verdiyini danûøûn. Mÿn bilmÿliyÿm!
O, buna uzun isrardan sonra nail ola bildi. Kþnölsöz
halda ara verÿ-verÿ hÿr øeyi nÿql etdilÿr.
Bayûrda artûq gönÿø doümuødu. Erköl Puaro pÿrdÿni
kÿnara dartdû. Èøûq øöalarû otaüa dolurdu.
Hyu ×andlerin simasû sakit, sÿsi qÿtiyyÿtli idi. 665
– Hÿr øeyi baøa döødöm, – deyib ayaüa qalxdû. O, xoø
bir tÿbÿssömlÿ gölömsÿyir vÿ xeyli gömrah gþrönördö.
– Gþzÿl sÿhÿrdir, deyilmi? – þz tÿbii sÿsi ilÿ davam
etdi. – Meøÿyÿ dovøan ovuna getmÿk pis olmazdû.
Hyu gþzlÿrini hÿlÿ dÿ ondan ÷ÿkmÿyÿn adamlarû tÿrk
edib eøiyÿ ÷ûxdû.
Sonra admiral hÿrÿkÿtÿ gÿldi. Frobiøer onun qoluna girdi.
– Yox, ×arlz, yox. Øeytanû gþröm lÿnÿtÿ gÿlsin. Bir hal­
da ki baøqa bir øey mömkön deyil, bu, onun yeganÿ ÷ûxûø
yoludur.
Hû÷qûrûqdan boüulan Diana ÷arpayûya sÿrildi.
Admiral ×andler kobud sÿslÿ:
– Sÿn haqlûsan, Corc, – dedi. – Tamamilÿ haqlûsan.
– O, kiøidir... – Frobiøerin dÿ sÿsi qûrûldû.
Bir ne÷ÿ dÿqiqÿlik sökutdan sonra ×andler dedi:
– Bu lÿnÿtÿ gÿlmiø ÿcnÿbi hansû cÿhÿnnÿmÿ qeyb oldu?
***
Erköl Puaronun ÿli ÷iyninÿ toxunanda Hyu ×andler
mûxdan asûlmûø tapan÷asûnû gþtöröb, göllÿlÿrlÿ doldururdu.
Puaro amiranÿ tÿrzdÿ yalnûz bir sþz tÿlÿfföz etdi:
– Yox!
Hyu ×andler köt nÿzÿrlÿrini ona yþnÿltdi. ×ûlüûn vÿ
qÿzÿbli sÿslÿ bildirdi:
 KRИT ЮKЦZЦ

– ßl ÷ÿkin mÿndÿn! Siz, ömumiyyÿtlÿ, iøÿ qarûømayûn.

Mÿhz belÿ hÿrÿkÿt etmÿk lazûmdûr. Dönÿn sizÿ demiødim
ki, bu, yeganÿ ÷ûxûø yoludur.
Erköl Puaro eyni soyuqqanlûlûqla tÿkrar etdi:
– Yox.
– Mÿgÿr qapûnûn cÿftÿsinin ÷ÿkilmiø olmasû yalnûz xoø
bir tÿsadöf deyildirmi? Doürudanmû bunu dÿrk etmirsi­niz?
Mÿn bu dÿfÿ Diananûn boüazûna bû÷aq ÷ÿkmÿli idim! Dia­
nanûn!
– Mÿn belÿ bir ehtimaldan qÿtiyyÿn uzaüam. Siz miss
Maberlini þldörmÿyÿcÿkdiniz.
– Bÿs piøiyin baøûnû kÿsmÿyimÿ nÿ deyirsiniz?
– Èø burasûndadûr ki, elÿ piøiyin baøûnû da siz kÿs­mÿ­
misiniz. Tutuquøunu da siz þldörmÿmisiniz. Qoyunlarûn
qanû da sizin ÿlinizlÿ axûdûlmamûødûr.
666 Hyu bÿrÿlmiø gþzlÿrini ona zillÿdi.
– Dÿli olan sizsiniz, ya mÿn?
– He÷ birimiz dÿli deyilik, – Erköl Puaro cavab verdi.
Hÿmin anda admiral ×andler vÿ polkovnik Frobiøer
otaüa daxil oldular. Mötÿÿssir olmuø Hyu ×andler onlara
möraciÿt etdi.
– Bu cÿnab mÿnim dÿli olmadûüûmû deyir.
Erköl Puaro dÿrhal onun sþzönÿ qövvÿt verdi:
– Sizin tam aüûllû olduüunuzu bildirmÿklÿ þzömö xoø­
bÿxt sanûram.
Hyunun dodaqlarû qa÷dû:
– Lap biømiø toyuüun gölmÿyi gÿlir. Qoyun vÿ baøqa
heyvanlarûn baølarûnû þzöndÿn xÿbÿrsiz halda kÿsÿnÿ
aüûllû adam demÿk olarmû? Mÿgÿr tutuquøunun baøûnû
bÿdÿnindÿn ayûranda aülûm baøûmda idi? Bÿs bu gecÿ
þldördöyöm piøik barÿdÿ nÿ deyirsiniz?
– Sizÿ deyirÿm ki, qoyunun, tutuquøunun vÿ piøiyin
baøûnû siz kÿsmÿmisiniz.
– Bÿs kim kÿsib?
– Mÿqsÿdi sizin ruhi xÿstÿ olduüunuzu var göcö ilÿ
söbut etmÿk olan baøqa bir kÿs. Hÿr hadisÿ ÿrÿfÿsindÿ
hÿmin adam sizÿ göclö yuxu dÿrmanû verir vÿ ÿlinizÿ qana
bulaødûrûlmûø ölgöc vÿ ya bû÷aq qoyurdu. Bu, þz qanlû
ÿllÿrini sizin ÿlözyuyanûnûzda yumuø baøqa bir adamdûr.
– Axû belÿ vÿhøi hÿrÿkÿt hÿmin øÿxsin nÿyinÿ lazûmdûr?
 A
– Sizin dÿli olduüunuzu hamûya söbut etmÿk ö÷ön.
Hyunun gþzlÿri hÿdÿqÿsindÿn ÷ûxdû. Puaro isÿ ittiham­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

edici tÿrzdÿ davam etdi:
– Polkovnik Frobiøer, siz uzun illÿr Hindistanda yaøa­
mûsûnûz. He÷ bu möddÿt ÿrzindÿ narkotik maddÿlÿr qÿbu­lu
nÿticÿsindÿ aülû baøûndan ÷ûxmûø adamlara tÿsadöf etmÿ­
misiniz?
Polkovnikin rÿngi qûzardû.
– Øÿxsÿn þzöm belÿ hala döømöø adamlara tÿsadöf
etmÿsÿm dÿ, bu barÿdÿ ÷ox sþz-sþhbÿt eøitmiøÿm. Buna
beyin dumanlanmasû ilÿ zÿhÿrlÿnmÿ deyirlÿr... mÿlum iødir
ki, bu, ruhi mövazinÿtin pozulmasû ilÿ nÿticÿlÿnir.
– Gÿlin dÿqiqlÿødirÿk. Demÿli, beyin dumanû yaradan
göclö vasitÿlÿrdÿn biri atrofin alkoloididir. O, dÿrhal qara­
basma ÿmÿlÿ gÿtirir. Atrofin-sulfit þzö dÿ möxtÿlif xölya­
larûn gþz qarøûsûna gÿlmÿsi ö÷ön yaxøû vasitÿdir. Onu ikiqat 667
qÿbul etmÿklÿ göclö beyin zÿhÿrlÿnmÿsinÿ nail olmaq
÷ÿtin deyil. Alkoloid möxtÿlif yollarla, tutaq ki, öz qûrx­
dûqdan sonra iølÿdilÿn kremlÿ tÿtbiq oluna bilÿrdi. Zahirÿn
he÷ nÿ ilÿ fÿrqlÿnmÿyÿn bu ÿcza tÿzÿ qûrxûlmûø özÿ ÷ÿkilir
vÿ belÿliklÿ dÿ möntÿzÿm surÿtdÿ dÿrinin azca ÷ÿrtilmiø
yerlÿrindÿn qana daxil ola bilÿrdi. Bu, aüûz vÿ boüazûn quru­
masû, udqunmaüûn ÷ÿtinlÿømÿsi, qarabasma kimi xarak­
terik ÿlamÿtlÿrlÿ þzönö böruzÿ verÿ bilÿrdi. Bötön bunlar
tÿcröbÿdÿn ke÷irilmiødir. Elÿ deyilmi, mister ×andler?
Admiral þzönö itirdi. Detektiv özönö gÿncÿ tÿrÿf tutdu:
– Øöbhÿlÿri þzönözdÿn uzaqlaødûrmaüûnûz ö÷ön sizÿ
ehti­mal deyil, fakt olduüunu söbut edÿ bilÿrÿm. Özönözö
qûrx­dûqdan sonra iølÿtdiyiniz kremÿ, hÿqiqÿtÿn, kölli miq­
dar­da atrofin-sulfit qatûlmûødûr. Mÿn ondan nömunÿ gþtör­
möø vÿ yoxlatdûrmûøam.
Bÿnizi aüarmûø, bÿdÿni ÿsÿn Hyu hÿyÿcanlû halda
detek­tivdÿn xÿbÿr aldû:
– Bunu kim etmiødir? Nÿdÿn þtrö?
– Bura gÿldiyim vaxtdan elÿ hÿmin mÿsÿlÿni þyrÿn­
mÿk­dÿ idim. Mÿn qÿtl ö÷ön sÿbÿb axtarûrdûm. Sizin þlö­
mö­nöz­dÿn Diana Maberli maddi cÿhÿtdÿn qazanacaqdû,
lakin bu varianta inanmûrdûm.
– Mÿn dÿ sizinlÿ eyni fikirdÿyÿm. O ola bilmÿzdi...
– ×andler tÿlÿsik razûlaødû.
 KRИT ЮKЦZЦ

– Baøqa mömkön sÿbÿb tÿrÿflÿri iki kiøi vÿ bir qadûn­dan

ibarÿt ö÷bucaqla baülû ola bilÿrdi. Polkovnik Frobiøer sizin
ananûzû sevmiø, admiral ×andler isÿ onunla evlÿnmiødi.
– Corc! – deyÿ admiral ×andler baüûrdû. – Mÿn bu
cÿfÿngiyata qol qoymuram.
Hyu da bÿrk tÿÿccöblÿndi:
– Nifrÿtin oüula qarøû yþnÿldiyini göman edirsiniz?
– Möÿyyÿn ÿsaslara gþrÿ, bÿli.
– Bu, iblisanÿ bir yalandûr, – Frobiøer dÿ sÿsinin tonu­
nu qaldûrdû. – Ona inanma, ×arlz!
Admiral dalû-dalû ÷ÿkildi.
– Beyin zÿhÿrlÿnmÿsi... Hindistan... bÿli, yavaø-yavaø
mÿsÿlÿ aydûnlaøûr... Biz isÿ he÷ vaxt zÿhÿrlÿnmÿdÿn øöbhÿ­
lÿn­mÿmiøik. Demÿli, bu nÿsildÿ olan dÿlilik deyilmiø...
– Siz bir iøÿ baxûn, – Puaro sÿrt vÿ uca sÿslÿ dedi.
668 – Nÿsildÿ olan dÿlilik. Èntiqam alovu ilÿ yanan dÿli kimi þz
qÿzÿbini illÿr boyu gizli saxlamaüa mövÿffÿq olmuø qoca
admiral!
Tÿqsirkarû aydûnlaødûrdûqdan sonra o, Frobiøerin dÿ
ÿtra­fûna dolandû.
– Möqÿddÿs Mÿryÿm, and olsun ki, bu polkovnik
Hyunun þz oülu olduüunu bilirdi vÿ bunu qÿsdÿn gizlÿt­
mÿli olmuødu. Cÿnab Frobiøer, niyÿ bunu he÷ vaxt a÷ûb bu
gönahsûz gÿncÿ demÿmisiniz?
Frobiøerin dili topuq vurdu, boüazû qurudu.
– Mÿn dÿqiq bilmirdim, buna ÿmin deyildim... bir dÿfÿ
Karolina bþyök tÿøviø vÿ narahatlûqla gÿldi. O da aüzûn­
dan belÿ bir sþz qa÷ûrtdû. Amma mÿn qÿti surÿtdÿ inan­
madûm. Onda hÿr ikimiz baøûmûzû itirmiødik. Sonra dÿrhal
baø gþtöröb uzaq ellÿrÿ getdim. ßlimdÿn gÿlÿn yeganÿ iø
bu oldu. Hÿr ikimiz odla oynamûødûq. Mÿn Hyunun atasû
olduüumu bu gönÿ qÿdÿr dÿqiq bilmirdim. Bötön tÿqsir­lÿr
Karolinada oldu. Ehtimal edirdim, ancaq ÿmin ola bil­mir­
dim. ×andlerlÿr nÿslinÿ mÿnsub olan dÿlilik ÿhvalatû meyda­
na ÷ûxanda øöbhÿlÿrimdÿ yanûldûüûmû tamamilÿ yÿqin etdim.
– Bÿli, bu artûq gön kimi aydûn idi! – Puaro davam etdi.
– Siz he÷ vaxt gÿncin ona irsÿn sizdÿn ke÷miø baøûnû xösusi
tÿrzdÿ ÿymÿsinÿ vÿ qaølarûnû eynilÿ sizin kimi ÷atmasûna
ÿsla ÿhÿmiyyÿt vermÿmisiniz. ×arlz ×andler isÿ bunu gþrÿ
bilmiødir. O, bunu möøahidÿ etmiø vÿ arvadû barÿdÿ hÿqi­
 A
qÿti anlamûødûr. Elÿ döøönörÿm ki, dÿlilik ÿlamÿtlÿri böruzÿ
vermÿyÿ baølamûø ÿrindÿn qorxmasû onu daim nÿcib hisslÿr K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

bÿslÿdiyi bir adamûn – sizin aüuøunuza gÿtirmiødir. ×arlz
×andler qisasûnû hÿlÿ o vaxtdan planlaødûrmûødûr. O elÿ
etmiø­dir ki, arvadû qayûq gÿzintisi zamanû hÿlak olmuødur.
Sonra isÿ bötön nifrÿtini þz adûnû daøûyan, lakin, ÿslindÿ, þz
oülu olmayan bu gÿncÿ yþnÿltmiødir. Sizin Hindistan haq­
qûnda sþhbÿtlÿriniz beyin zÿhÿrlÿmÿk barÿdÿ fikri onun
aülû­na salmûødû. Hyu tÿdricÿn øöurunu itirmÿli idi. Bu, onun
intihar edÿcÿyi son hÿddÿ qÿdÿr davam etmÿli idi. Qanlû
iølÿri, ÿslindÿ, Hyu deyil, admiral ×andler þzö tþrÿdirdi.
Otlaqda qoyunlarûn baølarûnû kÿsÿn mÿhz ×arlz ×andler
olmuødur. Cÿzaya isÿ Hyu mÿhkum edilmÿli imiø! Mÿn ilk
dÿfÿ ondan oülunu hÿkimÿ gþstÿrmÿkdÿn qÿtiyyÿtlÿ boyun
qa÷ûrdûüûnû bildirÿrkÿn øöbhÿlÿndim. Hyunun hÿkimlÿrdÿn
qa÷masû tamamilÿ tÿbii idi. Bÿs atasû? Oülunun xilas olma­ 669
sûnû istÿmÿmÿsi möÿyyÿn bir mÿqsÿdlÿ baülû olmalû idi.
Tÿbi­bin fikrini þyrÿnmÿkdÿn imtina etmÿsinin, ÿlbÿttÿ, bir
÷ox sÿbÿbi ola bilÿrdi. ßslindÿ isÿ hÿkim möayinÿsi gÿncin
aülû­nûn baøûnda olmasûnûn östönö a÷a bilÿrdi!
– Aülû baøûnda... Demÿli, mÿnim aülûm baøûmda imiø?
O, tÿlÿsik surÿtdÿ Dianaya doüru yeridi. Frobiøer ÷aø­
qûn halda:
– Oülum, sÿn tamamilÿ aüûllûsan, – dedi. – Bizim nÿs­
limizdÿ eyib yoxdur, – dedi.
– Hyu.. – Diana gþz yaølarû i÷indÿ sÿslÿndi.
Admiral ÿli ilÿ belindÿki qoburu yoxlayûb tapan÷asû­nûn
yerindÿ olduüunu dÿqiqlÿødirdikdÿn sonra dodaqaltû dedi:
– Bötön bunlar cÿfÿngiyatdûr. Deyÿsÿn, Hyu kimi mÿn
dÿ dovøan ovu hÿvÿsinÿ döødöm. Gedim gþröm nÿ vura
bilÿrÿm.
Frobiøer onun arxasûnca getmÿk istÿdi, lakin Puaronun
ÿli onu saxladû.
– Bir az ÿvvÿl þzönöz mÿrd kiøi ö÷ön yeganÿ qurtuluø
yolunun bunda olduüunu deyirdiniz ki...
Hyu vÿ Diana otaüû tÿrk etdilÿr.
ßslÿn ingilis vÿ bel÷ikalû olan bu iki adam isÿ pÿn­cÿ­
rÿdÿn ×andlerlÿrdÿn sonuncusunun xiyabana girib aüac­
lar arasûnda gþzdÿn itdiyini gþrdö.
Elÿ bu vaxt atÿø sÿsi eøidildi.
 KßDßRLÈ LEDÈ

Parker Payn yazû masasû özÿrindÿki xûrdaca zÿngi ÷aldû:

– Miss Lemon, gþzlÿyÿn varsa, bir-bir i÷ÿri buraxa bilÿr­
siniz.
– Namÿlum cavan bir ledi sizi gþrmÿk istÿyir, – deyÿ
katibÿ bildirdi.
– Buyursun.
670 Az ke÷mÿmiø detektiv gÿlÿn adama yer gþstÿrdi.
– Sabahûnûz xeyir. ßylÿøin.
Qûz gþstÿrilÿn yerdÿ oturaraq nÿzÿrlÿrini Parker Pay­na
yþnÿltdi. O, gÿnc vÿ gþzÿl idi. Tönd-qara sa÷larûnûn dal­
üa­larû boynuna tþkölmöødö. Baøûndakû toxuma aü papaq
yara­øû­üûnû daha da artûrûrdû. Onun ÿsÿbi hal ke÷irdiyini duy­
maq ÷ÿtin deyildi.
– Mister Payn sizsinizmi? – o xÿbÿr aldû.
– Mÿnÿm.
– Demÿli, ÷ûxûlmaz vÿziyyÿtÿ döøÿn bÿdbÿxt adamlar
sizin yanûnûza pÿnah gÿtirirlÿr?
– Bÿli.
Qûz ani olaraq þz döøöncÿlÿrinÿ qapûldû.
– Mÿn dÿ hÿmin zavallûlardan biriyÿm. Èstÿyirÿm ki,
mÿnim dÿ dadûma ÷atasûnûz.
Parker Payn dinmÿdi. Axû baøqa hansû sÿbÿb adamlarû
bura gÿtirÿ bilÿrdi?
– Mÿni dÿhøÿtli bir narahatlûq börömöødör, – deyÿ
o dolux­sundu.
– Bunu hiss edirÿm. Yaxøûsû budur, baøûnûza gÿlÿnlÿri
danûøasûnûz.
Qûzdan sþz almaq ÷ÿtin idi. O, bir möddÿt tÿrÿddödlÿ
masa arxasûndakû adama baxdû.
– Nÿql etmÿyÿ xÿcalÿt ÷ÿkirÿm. Amma qulaq asûn: mÿn
÷ox aüûr vÿziyyÿtÿ döømöøÿm. Dönÿnÿ kimi dÿrdimi kimÿ
 A
deyÿcÿyimi bilmirdim. Sonra birdÿn sizin reklamûnûzû gþr­
döm. Dözö, ÿvvÿlcÿ bunun, bir nþv, pul tÿlÿsi olduüunu K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

döøön­döm, ancaq örÿyimdÿ birdÿn-birÿ nÿsÿ bir ömid iøûüû
yandû. Fikirlÿødim ki, qoy gÿlib bÿxtimi sûnayûm. Bu fikrÿ gÿl­
dim ki, bir øey ÷ûxmasa, özr istÿyib gedÿrÿm, ÿlbÿttÿ, ÿgÿr...
– Lap döz hÿrÿkÿt etmisiniz.
– Ah, mister Payn, – deyÿ qûz davam etdi, – mÿni bia­bûr­
÷û­lûqdan qurtarûn.
– Mÿnÿ tamamilÿ bel baülaya bilÿrsiniz, – o, gölöm­sÿ­
yÿ-gölömsÿyÿ möøtÿrisinÿ örÿk-dirÿk verdi.
– Bir qÿdÿr qÿribÿ gþrönsÿ dÿ, – qûz anlaøûlmaz ÷aø­
qûn­lûqla sþzÿ baøladû, – bþyök bir axmaqlûüa yol vermiøÿm.
Mÿnim adûm Deyfina Seynt-Condur.
– Miss Seynt-Con?
– Yox, missis Seynt-Con. Mÿn ailÿliyÿm.
– Doürudanmû? – deyÿ mûzûldanan Paynûn gþzlÿri onun 671
barmaüûndakû platin özöyÿ sataøanda dÿrhal örÿyindÿ
þzönö danladû: “Deyÿsÿn, lap aülûm ÷aøûb”.
– ßrdÿ olmasaydûm, bÿlkÿ dÿ, bu qÿdÿr ÿzab ÷ÿkmÿz,
baø vermiø hadisÿyÿ belÿ ciddi ÿhÿmiyyÿt vermÿzdim.
Cerald aüûlsûzlûüûmû he÷ vaxt baüûølamazdû. Ah, bötön bu
sar­sûn­tûlar ona gþrÿdir!
Gÿnc qadûn ÷antasûnû xeyli qurdaladûqdan sonra øÿfÿq­
sa÷an ki÷ik bir ÿøya ÷ûxarûb masanûn östönÿ atdû. Hÿmin
cism Parker Payna tÿrÿf diyirlÿndi.
Bu, iri brilyant qaøû olan platin özök idi. Detektiv zÿrgÿr
zÿrrÿbini vasitÿsilÿ zinÿti bþyök sÿy vÿ diqqÿtlÿ yoxladû.
– Qeyri-adi gþzÿl brilyantdûr, – deyÿ özöyö yenidÿn
masa özÿrinÿ qoyarkÿn qeyd etdi. – Mÿncÿ, qiymÿti iki
min funt-sterlinqdÿn az olmamalûdûr.
– Bÿli. O, sahibindÿn oüurlanmûødûr! Bu mÿnhus ÿmÿli
mÿn tþrÿtmiøÿm.
– Aha, – Parker Payn sÿslÿndi. – Bu, olduqca maraqlû
mÿsÿlÿdir.
Gÿlÿn adam baøûnû sinÿsinÿ ÿyib, yaylûüûnû özönÿ tutdu
vÿ al÷aqdan hû÷qûrmaüa baøladû.
– Yaxøû, toxtayûn. Hÿr øey dözÿlÿcÿk.
Qûz gþz yaølarûnû silÿ-silÿ burnunu ÷ÿkdi.
– Doürudanmû? Kaø bu, hÿqiqÿtÿn, belÿ olaydû.
– Hÿr øey dözÿlÿr. Hÿ, indi ÿhvalatû tÿfÿrröatû ilÿ danûøûn.
 KЯDЯRLИ LEDИ

– Hÿr øey mÿnim aüûlsûzlûüûm özöndÿn baø verdi. Hÿtta

Ceraldû da cana doyurmuø kÿmøöurluluüumu he÷ aülûnûza
da gÿtirmÿzsiniz. Aramûzda xeyli yaø fÿrqi olsa da, ÿrim
þzönö yaxøû saxlayûb. Amma xasiyyÿti ÷ox aüûrdûr. Onun
fikrincÿ, borca girmÿk þlömdÿn betÿrdir. Bu yaxûnlarda
ondan icazÿsiz bir ne÷ÿ tanûøûmla Le Taucetÿ getmiødim.
ßlim gÿtirsÿydi, maddi cÿhÿtdÿn þzömö dözÿldÿ bilÿ­cÿ­
yimÿ ömid baülayûrdûm. Ancaq elÿ ÿvvÿlcÿdÿn tale özömÿ
gölömsÿmÿdi. Uduzmaüûma baxmayaraq, oyunu davam
etdirdim. Lakin vÿziyyÿt getdikcÿ...
– Ardûnû danûømaya bilÿrsiniz. Tþvbÿ elÿmÿk ö÷ön bu,
sizÿ, yÿqin ki, yaxøû bir dÿrs olub.
Deyfina baøûnû tÿrpÿtdi.
– Mÿlum iødir ki, bunu Ceralda xÿbÿr verÿ bilmÿzdim.
Mÿn dÿhøÿtli bir dolaøûqlûüa döømöødöm. Sonra biz Dor­
672 sey­mer­lÿrlÿ birgÿ mÿnzÿrÿli Kobhana ailÿvi sÿfÿr etdik.
Þvlad­larû olmayan bu ÿr-arvad aülasûümaz var-dþv­lÿt sahi­
bi­dir. Evin xanûmû Nayomi vaxtilÿ mÿnimlÿ bir mÿktÿbdÿ
tÿhsil alûb. O, yaraøûqlû vÿ sevimlidir. Orada olduüumuz
zaman onun barmaüûndakû bu özöyön qaøû laxladû. ßrimlÿ
onlardan ayrûlûb yola döødöyömöz gönön sÿhÿri o, mÿn­
dÿn özöyö þzömlÿ gþtörmÿyi vÿ øÿhÿrÿ gÿlÿndÿ yolöstö
Bond-Stritdÿki zÿrgÿr dökanûnda iølÿyÿn tanûø mötÿxÿssisÿ
÷atdûrmaüû xahiø elÿdi.
O susdu.
– Gÿrÿk ki, hadisÿnin ÿn maraqlû mÿqamûna ÷atûrûq,
– Parker Payn maraqla dillÿndi. – Davam edin, missis
Seynt-Con.
– Þzgÿnin, bÿlkÿ dÿ, mÿnfur hÿrÿkÿt barÿdÿ danûø­
maüa he÷ dili dÿ gÿlmÿzdi. Elÿ bil, Allah aülûmû aldû. – Qûz,
sanki, þzönÿ bÿraÿt qazandûrmaq istÿyirdi.
– Möøtÿrilÿrimin etibarû mÿnim ö÷ön möqÿddÿsdir. Mis­
sis Seynt-Con, siz hÿr øeyi elÿ yerbÿyer sþylÿdiniz ki, dözö,
sþhbÿti hÿtta sizin ÿvÿzinizÿ þzöm dÿ tamamlaya bilÿ­rÿm.
– Ah, bu barÿdÿ danûømaq necÿ dÿ iyrÿncdir! Mÿn
Bond-Stritÿ yollandûm. Orada ikinci belÿ bir dökan da
vardûr. Hÿmin dökanda bÿzÿk øeylÿrinin surÿtlÿri dözÿldilir.
Qÿflÿtÿn øeytan mÿni yoldan ÷ûxartdû. Özöyö bura gÿtirib,
saxta nösxÿsini sifariø verdim. Guya, xaricÿ getdiyimÿ gþrÿ
ÿsl daø-qaølarû þzömlÿ gþtörmÿk istÿmirdim. Bu, onlara
 A
tama­milÿ tÿbii gþröndö. Belÿliklÿ, gþrönöøcÿ bunun eyni
olan saxta özöyö ÿldÿ etdim. Bu, o qÿdÿr kamil bir iø idi ki, K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

onu ÿslindÿn he÷ cör fÿrqlÿndirmÿk mömkön deyildi. Mÿn
onu xösusi po÷tla ledi Dorseymerÿ gþndÿrdim. Hÿqiqisini
isÿ... þzömdÿ saxladûm.
O, ÿllÿri ilÿ sifÿtini þrtdö.
– Bu necÿ oldu? Mÿgÿr mÿnim kimi ismÿtli bir qadûn
ÿsl oürulara layiq bir hÿrÿkÿtÿ yol vermÿli idimi?
Parker Payn þskördö.
– Mÿnÿ elÿ gÿlir ki, siz hÿlÿ sþzönözö tamam qur­tar­
ma­mûsûnûz.
– Döz tapmûsûnûz. Tÿxminÿn, altû hÿftÿnin sþzödör. Yaøû
þtmöø yalqûz xalaqûzûmûn vÿfat etmÿsi mÿni gþzlÿnilmÿdÿn
möÿyyÿn sÿrvÿtÿ sahib etdi. Borclarûmû þdÿyib iølÿrimi
dözÿlt­dim, ancaq vicdan ÿzabûndan yaxamû qurtara bil­
mÿdim. Þzgÿ malûnûn gönahûnû boynumdan atmayûnca 673
hiss edirÿm ki, nÿ gecÿm olacaq, nÿ dÿ göndözöm. Hÿlÿ
onu demi­rÿm ki, mÿni i÷in-i÷in yeyÿn bu dÿrdin östönÿ bir
dÿrd dÿ qoyan baøqa möÿmma tÿzÿcÿ ortaya ÷ûxûb.
– O nÿdir elÿ?
– Bir ne÷ÿ gön ÿvvÿl Dorseymerlÿrlÿ aramûz dÿydi.
Onla­rûn malikanÿsinÿ döøÿn torpaq par÷asûnûn Cerald
tÿrÿ­fin­dÿn mÿh­kÿmÿ vasitÿsilÿ alûnmasû mönasibÿtlÿrimizi
tamam kor­ladû. Rÿfiqÿm xeyli qÿzÿbli vÿ ÿrim haqqûnda
pis fikir­dÿ olduüunu qonøusu vÿ bizim ailÿvi dostumuz ser
Ryu­bensÿ bildirmiødir. Ah, bötön bunlar vÿziyyÿti lap pis­
lÿø­di­rib. Èø elÿ bir øÿkil alûb ki, daha özöyö he÷ cör dala
qay­tara bilmÿrÿm.
– Onu ledi Dorseymerÿ adûnûzû bildirmÿdÿn gþndÿr­
mÿk olmazmû?
– Bu, hÿr øeyi alt-öst edÿrdi. O, ÿvvÿlki saxta özöyö
yoxlatdûrar vÿ iøin nÿ yerdÿ olduüunu o saat anlayardû.
– Bir halda ki onun uøaqlûq rÿfiqÿsisiniz, niyÿ dÿ ÿsl
hÿqiqÿti sÿmimiyyÿtlÿ a÷ûb demÿyÿsiniz, onun mÿr­hÿ­mÿ­
tinÿ bel baülamayasûnûz?
Deyfina Seynt-Con baøûnû buladû:
– Biz o dÿrÿcÿdÿ yaxûn rÿfiqÿlÿr deyilik. Pula vÿ lÿl-
cava­hirata gÿlÿndÿ isÿ Nayomi son dÿrÿcÿ sÿrt vÿ yola­
gÿlmÿz olur. Hÿqiqi özöyönö geri versÿm, mÿhkÿmÿyÿ
÷ÿkmÿsÿ dÿ, hÿr yetÿnÿ bu xösusda danûømaqla mÿni
 KЯDЯRLИ LEDИ

biabûr etmÿyÿcÿyinÿ ÿmin deyilÿm. Cerald xÿbÿr tutsa,

hÿmin dÿqiqÿ mÿni boøayar. Ah, bu nÿ qÿdÿr dÿhøÿtlidir!
O, yenidÿn qÿhÿrlÿndi:
– Mÿn bu iø özÿrindÿ ÷ox baø sûndûrmûøam, ancaq iøûq
ucu tapmamûøam. Ah, mister Payn, doürudanmû, he÷ bir
÷arÿ yoxdur?
– Bir ne÷ÿ ÷arÿ tapmaq olar, – Parker Payn qörurla
bildirdi.
– Mömköndörmö? Doürudan?
– ßlbÿttÿ. Mÿn ÿn sadÿ yolu nÿzÿrdÿ tuturam. Þz bþyök
tÿcröbÿmdÿ bunun ÿla ösul olduüunu dÿfÿlÿrlÿ yox­lamûøam.
Bu, qabaqcadan nÿzÿrdÿ tutulmamûø naqafil ÷ÿtinliklÿri ara­
dan qaldûrûr. Þhdÿmÿ aldûüûm iøin aüûrlûüû gþz qabaüûndadûr.
Ona ÿncam ÷ÿkmÿk elÿ dÿ asan olma­yacaq. Yaxøû ki, he÷
kÿsÿ bu barÿdÿ aüzûnûzdan bir kÿlmÿ dÿ qa÷ûrtmamûsûnûz.
674 – Bir siz bilirsiniz, bir dÿ Tanrû, – Deyfina ÿlavÿ etdi.
– Mÿn he÷. Amma ke÷irÿcÿyim ÿmÿliyyat tam mÿxfi
qalmalûdûr. Biz özöklÿri øöbhÿ doüurmayacaq bir vasitÿ ilÿ
dÿyiødirmÿyÿ ÷alûøacaüûq.
– Bu ÷ox yaxøû olardû.
– Mönasib bir ösul iølÿyib hazûrlamaq ö÷ön vaxt
lazûmdûr.
– Èø dÿ burasûndadûr ki, vaxt yoxdur! – deyÿ qûz onun
sþzönö kÿsdi. – Eøitmiøÿm ki, Nayomi özöyö bir dÿ zÿrgÿrÿ
vermÿk istÿyir.
– Nÿdÿn bilirsiniz?
– Tamamilÿ tÿsadöfÿn xÿbÿr tutmuøam. Sraüagön bir
qadûnla nahar edirdim. Onun özöyönön zömröd qaøû­nûn
iriliyi mÿni heyrÿtÿ gÿtirdi. O, bunun yeni bir øey oldu­
üunu, Nayomi Dorseymerin dÿ þz özöyönÿ belÿ bir qaø
saldûrmaq istÿdiyini dedi. Mÿn hÿmin saat anladûm ki, sþh­
bÿt hÿmin o baøûbÿlalû özökdÿn gedir.
– Bu ÷ox pis oldu, – deyÿ detektiv fikirli halda qeyd etdi.
– Bÿxtim belÿdir.
– Gþrönör, onlarûn evinÿ tÿcili yol tapmaq lazûmdûr.
Bura­da xidmÿt÷ilÿrdÿn birini ÿlÿ almaq ÿsla iøÿ yaramaz.
Zinÿt ÿøyalarû, adÿtÿn, qulluq÷ular ö÷ön ÿl÷atmaz yerlÿrdÿ
sax­lanûlûr. Sizin aülûnûz nÿ kÿsir, missis Seynt-Con?
– Èø burasûndadûr ki, Nayomi ÷ÿrøÿnbÿ gönö tÿmtÿraqlû
bal mÿclisi tÿøkil edir. Sraüagön rÿfiqÿm onun mÿøhur
 A
rÿq­qasÿlÿr dÿvÿt edÿcÿyini xatûrlatdû. Bilmirÿm ÿlinizdÿn
bir øey gÿlÿrmi? K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Göman edirÿm ki, gÿlÿr. ßgÿr, doürudan da, belÿ bir
tÿd­bir olacaqsa, bu lap ÿladûr. Bir øeyi dÿ xÿbÿr alûm: baø elek­
trik a÷arûnûn harada yerlÿødiyi tÿsadöfÿn sizÿ mÿlum deyil ki?
– Mÿlumdur. Bir dÿfÿ bötön xidmÿt÷ilÿr yatmaüa
gedÿndÿn sonra baø elektrik a÷arûnûn necÿ ke÷irildiyini gþr­
möøÿm. Salonun axûrûnda, ki÷ik økafûn i÷ÿrisindÿ yerlÿøir.
Parker Payn bunu kaüûz özÿrindÿ gþstÿrmÿsini ondan
rica etdi.
– Deyÿsÿn, iølÿr yavaø-yavaø dözÿlir. Örÿyinizi sûxmayûn,
missis Seynt-Con. Èndi isÿ deyin gþröm, özöklÿ nÿ edÿk?
Onu ÷ÿrøÿnbÿyÿ qÿdÿr þzönözdÿ saxlamaq istÿyirsiniz,
yoxsa elÿ indidÿn mÿnÿ verirsiniz?
– Yaxøûsû budur, þzömdÿ saxlayûm.
– Belÿ dÿ olar. Amma örÿyinizi buz kimi saxlayûn, – deyÿ 675
Parker Payn onu xatircÿm etdi.
– Bÿs sizÿ borcum nÿ qÿdÿr olacaq?
– Bu sonrakû iødir. Èndi yalnûz onu deyÿ bilÿrÿm ki,
xÿrciniz ÷ox olmayacaq.
Qûzû qapûya kimi möøayiÿt etdikdÿn sonra detektiv
qayûdûb zÿngi ÷aldû:
– Klaudi vÿ Madlenanû bura ÷aüûrûn.
Bötön Èngiltÿrÿnin sevimlisi olan Klaudi Lyutrell boy-
buxunlu, yaraøûqlû bir gÿnc idi. Fösunkar Madlena de Sara­
ya isÿ elÿ ilk baxûødan vurulmayan kiøi ÷ox ÷ÿtin tapûlardû.
Parker Payn mÿsÿlÿni sÿmimiyyÿtlÿ onlara øÿrh etdik­
dÿn sonra axûrda dedi:
– Sizin kimi beynÿlxalq øþhrÿtli rÿqqaslara bu xûrdaca
iøi ÿrk edib tapøûrûram. Diqqÿtli olun ki, bu incÿ ÿmÿliyyatda
he÷ bir sÿhvÿ yol vermÿyÿsiniz.
***
Ledi Dorseymer bal ÿrÿfÿsindÿ aparûlmûø hazûrlûqdan
tamamilÿ razû idi. O, salona tÿravÿt vÿ yaraøûq verÿn tÿr
÷i÷ÿklÿri nÿzÿrdÿn ke÷irtdi, ÷ox bÿyÿndiyini bildirdi. Sonra
baø xidmÿt÷iyÿ daha bir ne÷ÿ sÿrÿncam verdi vÿ ÿyÿr-
ÿskik qalmadûüûnû razû halda ÿrinÿ bildirdi.
“Red-Admiral”dan dÿvÿt olunmuø rÿqqaslar Maykl vÿ
Cuanitanûn kontrakta ÿmÿl edÿ bilmÿyÿcÿklÿrini sonun­cu
 KЯDЯRLИ LEDИ

saatda xÿbÿr vermÿlÿri Cuanitanûn illÿrdÿn bÿri Par­ker

Paynla dost olan dayûsûnûn ÿlaqÿlÿri sayÿsindÿ baø tut­muø
incÿ bir kÿlÿk idi. Onlarûn ÿvÿzinÿ dÿfÿlÿrlÿ Paris mösa­mi­
rÿ­lÿrindÿ mökafat almûø iki ayrû rÿqqas gþndÿrilmiødi.
Ledi Dorseymer rÿqqaslarûn vaxtûnda gÿlib ÷ûxmalarûn­
dan olduqca mÿmnun qaldû. San÷iya vÿ Yuli adlû bu iki
incÿsÿnÿt ustasûnûn iøtirakû ilÿ ke÷ÿn ziyafÿt gecÿsi son
dÿrÿcÿ fösunkar vÿ yaddaqalan oldu. Onlar þz bacarûqla­rûnû
ÿsirgÿmirdilÿr. ßvvÿlcÿ cÿld ispan rÿqsi, sonra “degenera­
tiv xÿyal” adlanan digÿr rÿqs ifa olundu. Bunlarûn ardûnca
gþzÿllikdÿ klassik rÿqslÿrdÿn geri qalmayan möasir bal
rÿqslÿri nömayiø etdirildi.
Bu ÷ûxûølar bitÿn kimi adi melodiyalar yenidÿn salona
hakim kÿsildi. Hamûda rÿübÿt oyatmûø boy-buxunlu Yuli
nÿzakÿtlÿ ledi Dorseymeri rÿqsÿ dÿvÿt etdi. Salon yeni­dÿn
676 musiqi tÿranÿlÿrinÿ qÿrq oldu. Nayomiyÿ hÿlÿ he÷ vaxt belÿ
kamil tÿrÿf-möqabili ilÿ rÿqs etmÿk möyÿssÿr olmamûødû.
Ehtiraslarû alovlandûran San÷iyanû hÿmin dÿqiqÿlÿrdÿ
ser Ryubenin nÿzÿrlÿri hÿdÿr yerÿ aramaqdaydû. O, hiss
olunmadan tÿmtÿraqlû bal salonunu tÿrk etmiødi. Geniø
salo­nun qurtaracaüûna gÿlÿrÿk, i÷ÿrisindÿ baø elektrik a÷arû
olan økafûn hÿndÿvÿrindÿ var-gÿl edirdi.
Zÿngin bÿzÿdilmiø zalda isÿ musiqi gurlayûrdû.
– Siz asimandakû mÿlaikÿlÿr kimi gþzÿlsiniz, – deyÿ Yuli
romantik tÿrzdÿ ledi Dorseymerin qulaüûna pû÷ûldayûrdû.
– ßgÿr cÿnnÿtin sehrli pÿrilÿrinin þzlÿrinin dÿ bu ÿsrarÿngiz
yaraøûüa qibtÿ etdiklÿrini bilsÿydim, ÿsla heyrÿtlÿnmÿzdim.
Ledi Dorseymer xoø bir hal ke÷irirdi. Gþzlÿri qapalû idi,
Yuli onu þzönÿ daha mþhkÿm sûxdû.
Qÿflÿtÿn iøûqlar ke÷di. Qaranlûqda Yuli dodaqlarûnû þz
÷iyni ilÿ tÿmasda olan ÿlÿ toxundurdu. Ev sahibÿsi dÿr­
hal ÿlini ÷ÿkdisÿ dÿ, gÿnc onu havada tutaraq yenidÿn
dodaq­larûna doüru apardû. Bu halda özöyö barmaüûndan
söröøöb Yulinin ovcuna döødö.
Nayomi bunu yalnûz ÷il÷ûraq yanmazdan bircÿ sani­yÿ ÿvvÿl
duydu. Yuli nÿzÿrlÿrini ondan ayûrmadan gölöm­sÿ­mÿkdÿ idi.
– Özöyönöz ÷ûxdû. Lötfÿn, icazÿ verin... – deyÿ zinÿti
onun barmaüûna taxdû. Bunu etdiyi möddÿtdÿ qadûnûn
gþz­lÿ­rin­dÿn mÿf­tun­luq oxudu.
Ser Ryuben baø elektrik a÷arû barÿdÿ danûøûrdû.
 A
– Kim bilir, hansû ÿblÿhin iøidir. Gþrönör, zarafat etmÿk
fikrinÿ döøöb. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Ledi Dorseymer hÿmin sþzlÿrÿ laqeyd qaldû. O, hÿlÿ
dÿ qaranlûqda þtÿn xoø dÿqiqÿlÿrin tÿsiri altûnda idi.
Parker Payn cömÿ axøamû sÿhÿr tezdÿn idarÿyÿ gÿlÿn­
dÿ Deyfina Seynt-Con artûq gþzlÿmÿ otaüûnda idi.
– Buyurun i÷ÿri.
– Nÿ oldu? – deyÿ o, hÿyÿcanla xÿbÿr aldû.
– Bÿniziniz qa÷mûødûr, – detektiv arxayûn tÿrzdÿ sÿs­
lÿndi. Qûz baøû ilÿ tÿsdiq etdi.
– Bu gecÿ kirpik-kirpiyÿ vurmamûøam.
– Hÿ, haqq-hesabû þdÿmÿk lazûm gÿlÿcÿk. Mÿblÿü
cözidir. Geyimlÿr vÿ rÿqqaslara ÷atacaq ÿlli funt da daxil
olmaqla altmûø beø funt-sterlinq vermÿlisiniz.
– Bu, þz yerindÿ. Siz bir dönÿnki gecÿdÿn danûøûn
gþrÿk, iølÿr qaydasû ilÿ getdimi? Axû ÿsl mÿsÿlÿ budur! 677
– Rahat nÿfÿs almaq olar, – Parker Payn bildirdi.
– Mÿq­sÿdÿ ÷atacaüûma ÿmin olmasaydûm, bu iøÿ he÷
giriø­mÿz­dim. Bir halda ki boyun olmuøam, demÿli, nÿticÿ
dÿ sevin­dirici olmalûdûr.
– Onun he÷ nÿ hiss etmÿdÿn þz özöyönö geri almasû
mÿnÿ lap mþcözÿ kimi gÿlir.
– Hÿr øey ÿla oldu. ßmÿliyyat son dÿrÿcÿ mÿharÿtlÿ
icra edilmiødir.
Deyfina Seynt-Con kþks þtördö.
– Baøûmû necÿ itirmiø olduüumu tÿsÿvvör etsÿydiniz...
Hesab barÿdÿ nÿ dediniz?
– Altmûø beø funt-sterlinq on yeddi øillinq.
Qadûn ridikölönö a÷ûb, deyilÿn mÿblÿüi verdi. Parker
Payn tÿøÿkkör etdi vÿ qÿbz kitab÷asûnû a÷dû.
– Bÿs mökafatûnûz? – deyÿ Deyfina mûzûldandû. – Bu
yalnûz hesabdûr.
– Mökafata layiq bir iø gþrölmÿmiødir.
– Ah, mister Payn, he÷ inana bilmirÿm!
– Mÿnim ÿziz ledim, bu barÿdÿ danûømayaq. Bircÿ pen­
ninizÿ dÿ toxunmayacaüam. Bu, mÿnim hÿyat amalûmûn
ziddinÿ olardû. Bu da sizin qÿbziniz. Belÿ-belÿ iølÿr, – deyÿ
detektiv cibindÿn ki÷ik bir qutu ÷ûxarûb masanûn östönÿ
atdû. Deyfina onu a÷dû. Qutunun i÷ÿrisindÿ eyni brilyant
qaølû özök bÿrq vururdu.
 KЯDЯRLИ LEDИ

– Zÿhrimara qalasan! Sÿnÿ nÿ qÿdÿr nifrÿt edirÿm! Aülû­

ma sÿni pÿncÿrÿdÿn bayûra atmaq kimi yaxøû bir fikir gÿlib.
– Mÿn belÿ etmÿzdim, – Parker Payn etiraz etdi. – Hey­
rÿtamiz bir hadisÿnin øahidi kimi onu yadigar sax­la­yardûm.
– Yÿni siz bunun dÿyiødirildiyinÿ tamamilÿ ÿmin deyil­
siniz? – Deyfina tÿlÿsik soruødu.
– Canûm, niyÿ dÿ yox! Qÿti bilirÿm ki, hÿqiqi özök ledi
Dorseymerin barmaüûndadûr.
– Demÿli, hÿr øey þz qaydasûndadûr, – özöndÿ xoøbÿxt
ifadÿ yaranmûø möøtÿri ayaüa qalxdû.
– Øöbhÿniz olmamalûdûr. Arxayûn÷ûlûq ö÷ön sÿhÿr onu
ekspertÿ gþndÿrdiyimi deyÿ bilÿrÿm.
Qÿflÿtÿn sifÿti tutqunlaømûø Seynt-Con yenidÿn oturdu.
– Ekspert nÿ dedi?
– Bunun son dÿrÿcÿ gþzÿl surÿt olduüunu tÿsdiq etdi.
678 Dedi ki, sÿlis iødir.
Deyfina Seynt-Con nÿsÿ demÿk istÿyÿn adam kimi
gþzlÿrini Parker Payna dikdi.
Detektiv tÿzÿdÿn masa arxasûndakû yerini tutaraq
xeyirxahlûqla ona baxdû.
– Mÿnÿ bir sþzönöz varmû?
– Xeyr.
– Elÿ isÿ þzöm sizÿ qûsa bir ÿhvalat sþylÿyÿcÿyÿm, mis­
sis Seynt-Con. Bu, körÿn sa÷lû gÿnc bir ledi ilÿ ÿlaqÿdardûr.
O, evli deyil. Nÿ familiyasû Seynt-Condur, nÿ dÿ ki adû Dey­
finadûr. Onun adû Ernestina Ri÷ardsdûr. Hÿmin qûz bu yaxûn­
larda ledi Dorseymerin yanûnda xidmÿtÿ girmiødir. Bir gön
ledi Dorseymerin özöyönön qaøû laxlayûr vÿ dözÿltdirmÿk
ö÷ön onu hÿmin Ernestina Ri÷ardsla øÿhÿrÿ gþndÿrir.
Eynilÿ sizin macÿranûza bÿnzÿyÿn ÿhvalatdûr, dözdörmö?
Nÿha­yÿt, bir gön ledi Dorseymer özöyönön dÿyiødirildiyini
anla­malû idi. Bunun baø verÿcÿyi tÿqdirdÿ o dÿrhal özöyö
øÿhÿrÿ kiminlÿ gþndÿrdiyini xatûrlamalû vÿ miss Ri÷ards­
dan øöbhÿlÿnmÿli idi.
Onun aydûn gþzlÿri möøtÿrisinin tönd-qÿhvÿyi sa÷larû­
nûn dalüasûna dikildi.
– Èøi belÿ gþrÿndÿ bu xidmÿt÷i mÿni kþmÿyÿ ÷aüûrdû.
Özöyö mÿnÿ verÿndÿ ÿvvÿlcÿ hÿqiqi olduüuna inandûm vÿ
onu ledi Dorseymerinki ilÿ dÿyiødirmÿk ö÷ön plan tÿrtib
etdim. Lakin qiymÿtli daølardan ÷ox gþzÿl baø ÷ûxaran vÿ bril­
 A
yant taciri olan bir dostumdan arxayûnlûq ö÷ön ona baxma­
sûnû xahiø etdim. O, dÿrhal bunun hÿqiqi brilyant deyil, ÿla K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

dözÿldilmiø surÿt olduüunu baøa döødö vÿ mÿni vax­tûn­da
ayûltdû. Èølÿrin gediøinÿ fikir verirsinizmi, missis Seynt-Con?
Ledi Dorseymer itkidÿn xÿbÿr tutsaydû, ilk nþvbÿdÿ kimi
xatûrlamalû idi? ßlbÿttÿ, iøûq sþnÿrkÿn özöyö barmaüûndan
÷ûxarmûø boy-buxunlu gÿnc rÿqqasû! Èstintaq baølanan kimi
dÿvÿt olunmuø rÿqqaslarûn nÿyÿ gþrÿ gÿldiklÿri aøkara
÷ûxmalû idi. ßgÿr izlÿr mÿnim idarÿmÿ gÿtirib ÷ûxarsaydû, mÿn,
mÿlumdur ki, he÷ bir Seynt-Conu tapa bilmÿyÿcÿkdim. Ledi
Dorseymerdÿn belÿ bir rÿfiqÿsinin yerini soruøanda isÿ o, bu
adda adam tanûmadûüûnû deyÿcÿkdi. Mÿni axmaq vÿziyyÿtdÿ
qoymalû bu ÿhvalat ÷ox mÿharÿtlÿ qondarûlmûødû. Odur ki
þzönö Yuli adû ilÿ tÿqdim etmiø rÿqqas dostum Klaudi he÷
nÿdÿn xÿbÿri olmayan ledi Dorseymerin barmaüûna elÿ
÷ûxartdûüû hÿmin o özöyön þzönö salmûødûr, – deyÿ Parker 679
Payn bu dÿfÿ istehzalû tÿrzdÿ gölömsÿdi.
Araya qûsa, lakin aüûr bir sökut ÷þkdö.
– Mökafatdan nÿ ö÷ön boyun qa÷ûrdûüûm indi sizÿ aydûn
oldumu? Mÿnim sÿylÿrim adamlarû xoøbÿxtliyÿ qovuø­dur­
maq mÿnafeyi gödör. Bir øeyi dÿ qeyd etmÿk istÿrdim. Siz
hÿlÿ gÿncsiniz vÿ ÷ox göman ki, tÿxribat÷ûlûqda bu, sizin
ilk addûmûnûzdûr. Mÿn isÿ ÿksinÿ, uzun illÿr ÿrzindÿ a÷dûüûm
saysûz möÿmmalar nÿticÿsindÿ bþyök tÿcröbÿyÿ malikÿm.
Sizi ÿmin edÿ bilÿrÿm ki, qarøûlaødûüûm iølÿrin hÿr yözdÿ
sÿksÿn yeddisindÿ sizin tutmaq istÿdiyiniz yolla gedÿnlÿrin
aqibÿti acûnacaqlû olmuødur. Bu barÿdÿ mötlÿq döøönön!
Hÿmin aüûr dÿqiqÿlÿr “missis Seynt-Con”u saxta qiya­
fÿdÿn ÷ûxarmûø, i÷ özönö a÷mûødû.
– ßblÿhin biri ÿblÿh! Bunun bir mÿnÿ þyöd-nÿsihÿt
vermÿyinÿ bax! Ehtiyac i÷indÿ olan bir qûza haqq-hesab
þdÿt­dirir!
Bu son sþzlÿrlÿ o, tÿngnÿfÿs halda qapûya doüru atûldû.
– Özöyönöz qaldû, – deyÿ Parker Payn ovcundakû
özöyö ona uzatdû.
Qûz sÿrt halda onu detektivin ÿlindÿn aldû, bir anlûüa
ona baxdû vÿ pÿncÿrÿdÿn bayûra tulladû.
Qÿribÿ möøtÿri bir anda qapûnûn arxasûnda gþzdÿn itdi.
Parker Payn isÿ helÿ dÿ maraqla a÷ûq pÿncÿrÿdÿn bayûra
baxmaqda idi.
 ØAHÈD

Mister Meyhern ÷eømÿyini dözÿltdi, adÿti özrÿ, þskö­

rÿ­rÿk boüazûnû arûtladû. Sonra yenidÿn qarøûsûnda oturan
gÿncÿ baxdû. O, adam þldörmÿkdÿ gönahlandûrûlûrdû. Mis­
ter Meyhern bÿstÿboy bir adam idi; dÿbilÿ geyinmÿsÿ
680 dÿ, öst-baøû sÿliqÿli olardû. ×ox iti vÿ oynaq gþzlÿri vardû.
Döøönöb-daøûnmaüû bacarûrdû. Bir vÿkil kimi hÿmi­øÿ sþzö
ke÷irdi. Möttÿhimlÿ danûøanda rÿsmi olardû, lakin nÿza­kÿt­
siz davranmûrdû.
– Sizi inandûrûram ki, ÿlacûnûz hÿr yerdÿn kÿsilib, vaxt­
kÿn ÿhvalatû xûrdalûüûnacan a÷ûb sþylÿmÿlisiniz, – deyÿ vÿkil
dillÿndi.
Ènamsûz baxûølarûnû qarøûsûndakû divara zillÿyÿn Leonard
Voul vÿkilÿ sarû dþndö vÿ dedi:
– Bilirÿm. Elÿ hÿr dÿfÿ bunu deyirsiniz mÿnÿ. Ancaq
hÿlÿ dÿ inana bilmirÿm ki, mÿn adam þldörmÿkdÿ möqÿs­
sirÿm. Þzö dÿ belÿ bir al÷aq qÿtlÿ ÿl atmûøam.
Mister Meyhern gÿrgin anlarda hissÿ qapûlmazdû. Yeni­
dÿn boüazûnû arûtladû, ÷eømÿyini ÷ûxarûb ehtiyatla tÿmizlÿdi
vÿ gþzönÿ taxdû. Sonra dedi:
– Hÿ, hÿ, hÿ, ÿzizim mister Voul, indi sizi vÿziyyÿtdÿn
÷ûxarmaq ö÷ön qÿti tÿdbir gþrmÿliyik. Biz buna nail ola­
caüûq, mötlÿq nail olacaüûq. Bunun÷ön bötön faktlarû ÿldÿ
etmÿliyÿm. Hÿr øeyi yerli-yataqlû þyrÿnÿndÿn sonra möda­
fiÿ olunmaq ö÷ön etibarlû yol se÷ÿrik.
Ömidsiz, mörgö dþyÿn gþzlÿriylÿ gÿnc hÿlÿ dÿ ona
baxûrdû.
Èstintaq mister Meyhernÿ tamamilÿ nÿticÿsiz gþrö­
nördö vÿ hiss edirdi ki, möttÿhimin möqÿssir olmasû söbut
edilÿcÿk. Èndi ilk dÿfÿ þzö dÿ buna øöbhÿ ilÿ baxdû.
 A
Leonard Voul sakitcÿ:
– Elÿ bilirsiniz gönahkaram, – dedi. – Ancaq Allaha K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

and olsun ki, möqÿssir deyilÿm. Baøa döøörÿm: vÿziyyÿ­
tim ÷ûxûl­maz­dûr. Bu saat odla su arasûnda qalmûøam. Ancaq
mÿn bunu etmÿ­miøÿm, mister Meyhern, etmÿmiøÿm.
Belÿ halda adam þzönö mödafiÿ etmÿlidir. Mister Mey­
hern bunu anlayûrdû. Ancaq bötön bunlara baxmayaraq, qÿl­
bin­dÿ øöbhÿ var: axû Leonard Voul gönahsûz da ola bilÿrdi.
Mister Meyhern ciddilÿøÿrÿk dedi:
– Döz deyirsiniz, mister Voul: möhakimÿ ömidsiz gþrö­
nör. Buna baxmayaraq dediklÿrinizlÿ razûyam. Gÿl indi dÿ
faktlarû araødûraq. Èstÿrdim miss Fren÷lÿ necÿ tanûø oldu­
üunuzu mÿnÿ tÿfsilatû ilÿ danûøasûnûz.
– Hÿr øey Oksford kö÷ÿsindÿki hadisÿ ilÿ baøladû.
Gþr­döm bir qarû kö÷ÿni ke÷ir. ßlindÿ ÷oxlu qutu aparûrdû.
Bir­dÿn qutular ÿlindÿn döødö, yandan gÿlÿn avtobus isÿ 681
az qalmûødû östönÿ ÷ûxsûn. Camaat heyrÿt vÿ tÿÿccöb i÷ÿ­
risindÿ qûøqûrûrdû. Qarû qutularû yûüûb, canûnû qurtarmaq
ö÷ön sÿkiyÿ ÷atmaüa tÿlÿsdi. Bu vaxt mÿn qutularû yerdÿn
gþtör­döm, bacardûüûm qÿdÿr pal÷ûüûnû tÿmizlÿdim, iplÿ
tÿzÿ­dÿn baülayûb qarûya verdim.
– Qarûnû xilas etmÿyinizÿ øöbhÿ yoxdur ki?
– Nÿ danûøûrsûnûz, ÿzizim, xeyr. Mÿn yalnûz alicÿnablûq
etmiøÿm. Qarû hÿddÿn artûq mÿmnun oldu, mÿnÿ hÿra­
rÿtlÿ tÿøÿkkör etdi. Gÿnc nÿslÿ mÿnsub olmayan dav­ra­
nûøûm barÿdÿ bÿzi øeylÿr dedi – sþzlÿrini dÿqiq xatûr­la­mû­
ram. Sonra ølyapamû baøûma qoyub ÷ûxûb getdim. Bir dÿ
onu gþrÿcÿyimi he÷ vaxt gþzlÿmirdim. Ancaq hÿyat tÿsa­
döf­lÿrlÿ doludur. Elÿ hÿmin gecÿ dostumun evindÿki ziya­
fÿtdÿ rastlaødûq. Dÿrhal tanûdû. Xahiø etdi, mÿni onunla tanûø
etsinlÿr. Onda þyrÿndim ki, o, miss Emili Fren÷dir – þzö
dÿ Kriklvudda yaøayûr. Xeyli sþhbÿt etdik. Deyÿsÿn, adamla
tez vÿ mþhkÿm dil tapa bilÿn qadûn idi. Hÿr kÿsin edÿ
bilÿcÿyi tamam adi hÿrÿkÿtim mÿni ona baüladû. Ayrûlanda
hÿrarÿtlÿ ÿlimi sûxdû, evinÿ gÿlmÿyimi xahiø etdi. Cava­bûnda
÷ox mÿmnun olduüumu bildirdim. Qarû isÿ gÿlÿ­cÿyim gönö
dÿqiqlÿødirmÿyi tÿlÿb etdi. Þzömÿ qal­saydû, onun evindÿ
nÿ þlömöm vardû, ancaq tÿklifi rÿdd etmÿk ÿdÿbsizlik olardû.
Onun÷ön dÿ nþvbÿti øÿnbÿ ona baø ÷ÿkÿcÿyimi bildirdim.
×ûxûb gedÿndÿn sonra dost­la­rûm­dan onun barÿsindÿ bÿzi
 ШАЩИД

øeylÿri þyrÿndim. Þyrÿndim ki, varlûdûr, bir xidmÿt÷iylÿ yaøa­

yûr vÿ sÿkkiz piøik saxlayûr.
Mister Meyhern:
– Belÿ, – dedi. – Qarûnûn varlû olmasû elÿ bu tezliklÿ
ortaya ÷ûxdû?
Leonard Voul hÿyÿcanla dedi:
– Yoxsa demÿk istÿyirsiniz ki...
Ancaq mister Meyhern ÿlinin hÿrÿkÿti ilÿ onu sakit­lÿødirdi:
– Èttiham÷û tÿrÿf onu tÿqdim edÿn kimi istintaqa bir
dÿ baxmalû olacaüam. Adi möøahidÿ÷i miss Fren÷i varlû-
hallû göman etmÿzdi. O, kasûb hÿyat sörördö, demÿk olar,
baøqalarûndan se÷ilmirdi. ßgÿr sizÿ demÿsÿydilÿr, ÷ox
ehtimal ki, qarûnûn ehtiyac i÷indÿ yaøadûüûnû hiss edÿcÿkdi­
niz. Qarûnûn varlû-hallû olduüunu sizÿ mÿhz kim dedi?
– Dostum Corc Harvey, evindÿ qonaqlûq tÿøkil edÿn.
682 – Göman ki, belÿ dediyi onun yadûndadûr?
– Nÿ bilim. O vaxtdan ÷ox ke÷ib.
– Tamamilÿ doürudur, mister Voul. Baøa döøörsö­nöz­mö,
ittiham÷ûnûn ilk mÿqsÿdi sizin maddi cÿhÿtdÿn kor­luq ÷ÿkdiyi­
nizi möÿyyÿnlÿødirmÿk olacaq. Bu belÿdir, döz demirÿmmi?
Leonard Voul qûzardû, al÷aq sÿslÿ:
– Elÿdir, – dedi. – O vaxt dþzölmÿz dÿrÿcÿdÿ ehtiyac
i÷ÿrisindÿ idim.
Mister Meyhern yenidÿn:
– Tamamilÿ doürudur, – dedi. – Dediyim kimi, korluq
÷ÿkdiyiniz vaxt varlû qadûnla tanûø olmusunuz vÿ cidd-
cÿhdlÿ ÿlaqÿnizi mþhkÿmlÿndirmisiniz. Tutaq ki, qadûnûn
dþvlÿtli olmasûndan sizin he÷ xÿbÿriniz yox idi, evinÿ a÷ûq
örÿklÿ gedirdiniz...
– Baøqa nÿ niyyÿtim ola bilÿrdi?
– Göman edÿk ki, belÿdir. Mÿn mÿsÿlÿni mözakirÿ
etmirÿm. Ona baøqa mþvqedÿn yanaøûram. ×ox øey mister
Harveydÿn asûlû olacaq. Gþrÿsÿn, sizinlÿ etdiyi sþhbÿtini
unu­dub, ya yadûndadûr? Bÿlkÿ, onu inandûrûblar ki, sþhbÿt
hÿqiqÿtdÿ olduüu vaxtdan gec olub?
Leonard Voul bir an fikrÿ getdi. Sonra rÿngi qa÷mûø
halda, kifayÿt qÿdÿr qÿtiyyÿtlÿ dedi:
– Zÿnnimcÿ, bu yol mövÿffÿqiyyÿtli olmayacaq. Qonaq­
lûqda olanlarûn bÿzilÿri onun sþzlÿrini eøitdilÿr, hÿtta bir-
ikisi sataøaraq varlû qadûnû þzömÿ mÿftun etdiyimi dedi.
 A
Vÿkil tÿÿssöflÿndiyini ÿlinin hÿrÿkÿti ilÿ gizlÿtmÿyÿ
÷alûøaraq dedi: K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Gÿtirmÿdi. Ancaq a÷ûq danûødûüûnûz ö÷ön saü olun,
mister Voul. Mÿnÿ ÷ox kþmÿyiniz dÿyir. Möhakimÿniz ÷ox
doürudur. Dediklÿrimin östöndÿ tÿkid edib dursaq, acû­
na­caqlû ola bilÿr. Bu yolu bir kÿnara qoyaq. Demÿli, siz
Emili Fren÷lÿ tanûø oldunuz... ona þzönözdÿ ehtiyac hiss
etdiniz... tanûølûüûnûz mþhkÿmlÿndi. Bötön bunlarû izah
etmÿk ö÷ön aydûn sÿbÿb lazûmdûr. Necÿ oldu ki, siz – gþzÿl
gþrkÿmli, idmanû sevÿn, dostlarû ilÿ tanûnan, otuz ö÷ yaølû
bir gÿnc – vaxtûnûzûn ÷oxunu yaølû qadûna sÿrf etdiniz?
Leonard Voul ÿsÿbi hÿrÿkÿtlÿ ÿllÿrini qaldûrdû:
– Deyÿ bilmÿrÿm, doürudan, deyÿ bilmÿrÿm. ßvvÿl
getdim, inad etdi ki, bir dÿ gÿlim. Dedi ki, tÿkdir, kimsÿ­
sizdir, gönö ÷ox darûxdûrûcû ke÷ir. Tÿklifini rÿdd etmÿk ÷ÿtin
idi. Mÿnÿ elÿ nÿvaziø, sÿmimiyyÿt gþstÿrirdi ki, ÷ûxûlmaz 683
vÿziyyÿtdÿ qalmûødûm. Bilirsinizmi, mister Meyhern, tÿbiÿt­
cÿ zÿifÿm, tÿsir altûna tez döøörÿm, istÿmÿdiyim øeyi inkar
edÿ bilmirÿm. Ö÷-dþrd dÿfÿ onun evinÿ gedÿndÿn sonra
bu qoca qadûna qarøû mÿndÿ sÿmimi hisslÿr baø qaldûrdû.
Hÿlÿ uøaqkÿn anamû itirmiødim. Xalam mÿni bþyötmöødö,
on beø yaøa ÷atanda o da þldö. Øöbhÿsiz, bu vaxt mÿni
oüulluüa gþtörÿn, yaxud ÿzizlÿyÿn olsaydû, ÷ox sevinÿrdim.
Sþzlÿrimÿ gölmÿyin.
Mister Meyhern gölmÿdi. Yenidÿn gþzlöyönö ÷ûxardû vÿ
tÿmizlÿdi; bu, onun dÿrin fikrÿ daldûüûnû gþstÿrirdi. Nÿha­
yÿt, dedi:
– Bötön bunlarla razûyam, mister Voul. Psixoloji cÿhÿt­
dÿn bu mömköndör. Mÿhkÿmÿnin buna necÿ baxaca­
üûnû deyÿ bilmÿrÿm. Zÿhmÿt olmasa, sþhbÿtinizÿ davam
edin. Miss Fren÷ ilk dÿfÿ sizdÿn nÿ vaxt xahiø etdi ki, onun
biznes iølÿrinÿ kþmÿk edÿsiniz?
– Bilmirÿm, ö÷öncö, ya dþrdöncö dÿfÿ gÿlÿndÿ. Haqq-
hesabdan baøû yaxøû ÷ûxmûrdû, odur ki pullarûndan yaman
narahat idi.
Mister Meyhern tÿrs-tÿrs yuxarû baxdû:
– Ehtiyatlû olun, mister Voul. Xidmÿt÷i Cÿnet Makenzi
bildirir ki, xanûmû biznesdÿn yaxøû baøû ÷ûxan adam idi. Bötön
iølÿrini þzö gþrördö. Hÿtta bankirlÿr dÿ þz ifadÿlÿrindÿ
bunu tÿsdiq edirlÿr.
 ШАЩИД

Voul sÿmimiyyÿtlÿ dedi:

– Bunu deyÿ bilmÿrÿm. Axû þzö mÿnÿ belÿ demiødi.
Mister Meyhern sökut i÷indÿ þtÿri ona baxdû. Özönÿ
demÿsÿ dÿ, Leonard Voulun gönahsûz olduüuna inamû
daha da artdû. Yaølû qadûnlarûn psixologiyasûna bÿlÿd idi.
Voulu gþrÿndÿ Fren÷ onun gþzÿlliyinÿ aludÿ olmuø, evinÿ
gÿtirmÿk ö÷ön möxtÿlif bÿhanÿlÿr axtarmûødûr. Axûrda bir
÷arÿ tapmûø, demiødir ki, pul haqq-hesabûndan, guya, baøû
÷ûxmûr, ona gþrÿ dÿ ondan kþmÿk istÿmiødir. Bununla da
Leonard Voulu øirniklÿndirmiødir. Yÿqin, þzönön dþvlÿtli
olmasûnû bu gÿncÿ bildirmÿk fikri dÿ yoxmuø. Emili
Fren÷ mþhkÿm iradÿli qadûn idi: örÿyindÿn ke÷ÿn hÿr
øeyin xÿrcini o dÿqiqÿ þdÿmÿk istÿyirdi. Mister Meyhern
bötön bunlarû fikrindÿn þtÿri ke÷irdi, ancaq he÷ nÿyi hiss
etdirmÿdi. Nþvbÿti sualûnû verdi:
684 – Yaxøû, ona kþmÿk etdinizmi?
– Etdim.
– Mister Voul, indi sizdÿn ciddi bir øey soruømaq
istÿyirÿm. Unutmayûn ki, bu ÷ox möhöm mÿsÿlÿdir, gÿrÿk
dözgön cavab verÿsiniz. Ehtiyac i÷ÿrisindÿ idiniz. Digÿr
tÿrÿfdÿn siz yaølû qadûnûn maliyyÿ iølÿrini idarÿ edirdiniz. Elÿ
bir qadûnûn ki, þz sþzlÿriylÿ desÿk, biznesdÿn az, yaxud he÷
baøû ÷ûxmûrdû. Olurdumu ki, ÿlinizdÿn gÿlib-ke÷ÿn qiymÿtli
kaüûzlarû bu vÿ ya digÿr tÿrzdÿ þz xeyrinizÿ dÿyiøÿsiniz? He÷
þz mÿnafeyinizi östön tuturdunuzmu?
O, mister Voulun cavabûnû gþzlÿmÿdÿn ÿlavÿ etdi:
– Siz ÿvvÿlcÿ fikirlÿøin. Qarøûnûzda iki yol durur: daha
asan yollarla qarûnûn var-dþvlÿtini ÿlÿ ke÷irÿ bilÿrdiniz. Èødir,
desÿ­lÿr pullara sahib olmaq ö÷ön qÿtlÿ ÿl atûbsûnûz, onda sizin
qarû­nûn iølÿ­rini idarÿ edÿrkÿn vicdanlû, a÷ûqörÿkli olduüunuzu
gþs­tÿr­mÿyÿ ÷alûømalûyûq. Digÿr tÿrÿfdÿn, ÿgÿr mÿhkÿmÿ bir
øeydÿn yapûøacaqsa, – ÿgÿr söbut edilsÿ ki, hansû yol­la­sa
yaølû qadûnûn baøûnû tovlamûsûnûz, onda cÿhd edib aydûn­laø­
dûr­ma­lû­yûq ki, sui-qÿsd etmÿkdÿ he÷ bir mÿqsÿdiniz olmayûb.
×önki qarû artûq sizin ö÷ön xeyirli gÿlir mÿnbÿyi idi. Fÿrqi hiss
edir­si­niz? Èndi isÿ xahiøim odur ki, cavab ö÷ön tÿlÿsmÿyin.
Lakin Leonard Voul, demÿk olar ki, he÷ fikirlÿømÿdi:
– Miss Fren÷lÿ iøgözar ÿlaqÿlÿrim anlaøûqlû, gþz yaøû
kimi aydûn idi. Èmkanûm daxilindÿ onun xeyrinÿ ÷alûøûrdûm,
iøÿ baxan hÿr kÿs bunun øahidi ola bilÿr.
 A
– Tÿøÿkkör edirÿm. Yökömö xeyli yöngöllÿødirdiniz.
Zÿnnimcÿ, baøa döøörsönöz ki, belÿ möhöm mÿsÿlÿdÿ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

yalan sþylÿmÿk yalnûz aüûlsûz adamûn iøi ola bilÿr.
Mister Voul hÿvÿslÿ dedi:
– Sui-qÿsdin mÿnÿ he÷ bir xeyri dÿymirdi, øöbhÿsiz,
bÿraÿt qazanmaq ö÷ön ÿn ÷ox bu kþmÿk edÿ bilÿr. Mÿn­
cÿ, bayaqdan dediklÿrinizin canû odur ki, qarûnûn var-dþv­
lÿ­tin­dÿn xeyir gþtörmÿk ö÷ön onunla tanûølûüûmû mþh­
kÿm­lÿt­mi­øÿm. Bununla razûlaøûram, amma qarûnûn þlömö
bötön ömidlÿrimi pu÷a ÷ûxarûr.
Vÿkil gþzlÿrini ona zillÿdi. Sonra ÷eømÿyini hÿmiøÿki
tÿki qurdaladû. Nÿhayÿt, sþzÿ baøladû:
– Mister Voul, sizÿ mÿlum deyilmi ki, miss Fren÷in yaz­
dûüû vÿsiyyÿtnamÿdÿ ÿsas xeyir gþrÿn sizsiniz?
Möttÿhim sû÷rayûb ayaüa qalxdû. Tÿøviø vÿ hÿyÿcanû
aydûn vÿ tÿbii idi: 685
– Nÿ? Aman Allah! Nÿ danûøûrsûnûz? Bötön pullarûnû
mÿnÿ vÿsiyyÿt edib?
Mister Meyhern yavaøca baøûnû tÿrpÿtdi. Voul yenidÿn
yerinÿ ÷þkdö, ÿllÿri ilÿ baøûnû tutdu.
– Þzönözö yalandan elÿ gþstÿrirsiniz ki, guya, vÿsiy­
yÿt­namÿdÿn xÿbÿriniz yoxdur. ßgÿr desÿm xidmÿt÷i Cÿnet
Makenzi and i÷ir ki, bundan mÿhz sizin xÿbÿri­niz var, onda
nÿ cavab verÿrdiniz? Xidmÿt÷i bildirir ki, xanûmû bu mÿsÿlÿ
ilÿ ÿlaqÿdar sizinlÿ mÿslÿhÿtlÿømiø vÿ niyyÿtini ona da sþy­
lÿmiødir.
– Elÿ bircÿ bu ÷atmûrdû. Xidmÿt÷i yalan deyir. Yox,
÷ox yuxarûdan getdim. Cÿnet yaølû qadûndûr. ßslindÿ, þz
xanûmûna sadiq keøik÷i idi vÿ mÿndÿn xoøu gÿlmirdi. Qûs­
qanc idi, hÿr øeydÿn øöbhÿlÿnirdi. Mÿncÿ, miss Fren÷
etibar edÿrÿk þz niyyÿtini Cÿnetÿ a÷mûø, Cÿnet dÿ onun
dediyini ya baø-ayaq anlamûø, ya da belÿ qÿnaÿtÿ gÿlib ki,
mÿn yaølû qadûnû aldadaraq buna vadar etmiøÿm. Göman
ki, xidmÿt÷i indi þzö dÿ dediyini dÿbbÿlÿyÿr.
– Bÿlkÿ, sizdÿn xoøu gÿlmÿdiyi ö÷ön hadisÿni belÿ
qÿlÿ­mÿ verir?
Leonard Voul diksindi, vÿcdÿ gÿldi:
– ßlbÿttÿ yox. O, niyÿ belÿ etmÿlidir ki?
Mister Meyhern fikirli halda dedi:
– Bilmirÿm. Ancaq sizÿ qarøû ÷ox qÿzÿblidir.
 ШАЩИД

Yazûq gÿncin boüazû yenidÿn qurudu, mûzûldandû:

– Necÿ dÿ dÿhøÿtlidir! Deyÿcÿklÿr ki, onu belÿ bir iøÿ
sþvq etmiøÿm, vadar etmiøÿm ki, dþvlÿtinin mÿnÿ ÷atmasû
barÿdÿ vÿsiyyÿtnamÿ yazsûn. Hÿmin gecÿ dÿ ora getmi­
øÿm vÿ elÿ vaxt se÷miøÿm ki, evdÿ he÷ kÿs olmasûn. Sÿhÿri
onu tapmûødûlar. Off, ilahi! Necÿ dÿ dÿhøÿtlidir!
– Evdÿ he÷ kÿsin olmadûüûnû demÿkdÿ sÿhv edirsiniz.
Xatirinizdÿdirsÿ, o axøam Cÿnet harasa getmÿliydi. Get­
miødi dÿ. Ancaq rÿfiqÿsinÿ sþz verdiyi koftanû gÿtirmÿk
ö÷ön geri qayûtmûødû. O, arxa qapûnû a÷arla a÷ûb i÷ÿri gir­
miø, pillÿkÿnlÿrlÿ qalxûb koftanû gþtörmöø vÿ otaqdan ÷ûx­
mûø­dûr. Bu vaxt xidmÿt÷i qonaq otaüûnda sÿslÿr eøidir. Nÿ
barÿdÿ sþhbÿt getdiyini ayûrd etmÿsÿ dÿ, and i÷ir ki, danû­
øan­lardan biri miss Fren÷, digÿri isÿ kiøi imiø.
– Onun yarûsûnda, – Leonard Voul dedi. – Onun yarû­
686 sûnda... – Sû÷raryûb ayaüa qalxdû. – Belÿ isÿ canûm qurtardû,
canûm qurtardû...
– Necÿ yÿni canûm qurtardû? – gþzlÿri bÿrÿlÿ qalan
mister Meyhern sÿsini ucaltdû.
– Saat doqquz otuz radÿlÿrindÿ mÿn evdÿ olmuøam.
Arvadûm da bunu tÿsdiq edÿ bilÿr. Doqquza beø dÿqiqÿ
qalmûø miss Fren÷in evindÿn ÷ûxmûøam, tÿxminÿn, ona
iyirmi dÿqiqÿ iølÿyÿndÿ evÿ ÷atmûøam. Arvadûm da evdÿ
oturub mÿni gþzlÿyirdi. Ah, øökör Allaha. Øökör Allaha.
Yaxøû ki, Cÿnet Makenzinin koftasû varmûø.
Kefikþk Voul vÿkilin ÷þhrÿsindÿki kÿdÿrli ifadÿnin dÿyiø­
mÿdiyini ÷ÿtin ki hiss etdi. Ancaq son sþzlÿri onu zÿrblÿ
yerÿ ÷ûrpdû:
– Sizcÿ, bÿs miss Fren÷i kim þldöröb?
– ßlbÿttÿ, gecÿ qulduru... ßvvÿlcÿ göman edildiyi kimi,
yadûnûzdadûrsa, pÿncÿrÿ sûndûrûlûb. Qadûn vurulan aüûr ling
zÿrbÿsindÿn þlöb, ling dÿ yanûnda – dþøÿmÿnin östöndÿ
tapûlûb. Evdÿki ÿøyalardan bÿzisi yoxa ÷ûxûb. Ancaq Cÿnetin
mÿnÿ olan nifrÿtinÿ vÿ axmaq øöbhÿlÿrinÿ baxmayaraq,
polis he÷ vaxt dözgön izdÿn yayûnmamûødûr.
Vÿkil dedi:
– ×ÿtin ki bu, iøÿ kþmÿk edÿ, mister Voul. Evdÿn
qiymÿtsiz øeylÿr yoxa ÷ûxmûødûr. Hÿm dÿ pÿncÿrÿdÿki izlÿr
hÿlÿ dÿqiq möÿyyÿnlÿødirilmÿyib. Bundan baøqa, þzön
haq­qûnda bir fikirlÿø. Deyirsÿn ki, onun yarûsûnda qadûnûn
 A
evindÿ olmamûsan. Elÿ isÿ o adam kimdir ki, Cÿnet onun
miss Fren÷lÿ otaqda sÿsini eøidib? Qadûn ÷ÿtin ki quldurla K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

belÿ sÿmimi sþhbÿt edÿydi.
Voul:
– Xeyr, – dedi. – Xeyr... – O, karûxmûø, sarsûlmûø gþrkÿm
aldû. Ancaq necÿ olsa da, þzönÿ gÿlÿrÿk ÿlavÿ etdi: – Bu,
mÿni vÿziyyÿtdÿn ÷ûxarûr. Cinayÿt tþrÿdilÿn vaxt mÿn baøqa
yerdÿ olmuøam. Siz yubanmadan Romeyni – arvadûmû gþr­
mÿlisiniz.
Vÿkil sakit, kþnölsöz dedi:
– Øöbhÿsiz, missis Voulu siz hÿbs edilÿndÿ gÿrÿk gþrÿy­
dim, ancaq onu evdÿ tapmadûm. Øotlandiyaya zÿng ÷al­
dûm vÿ þyrÿndim ki, bu gecÿ geri qayûdûr. Vaxt itirmÿ­dÿn
onu da gþrmÿliyÿm.
Voul baøûnû tÿrpÿtdi, özönÿ bþyök razûlûq ifadÿsi ÷þkdö:
– Hÿ, Romeyn hÿr øeyi sizÿ deyÿcÿk. Èlahi! Bÿxtim nÿ 687
yaman gÿtirdi.
– ×ox özr istÿyirÿm, mister Voul, arvadûnûzû ÷ox sevir­siniz?
– ßlbÿttÿ.
– Bÿs o?
– Romeyn mÿnÿ sadiqdir. Dönyada mÿnim ö÷ön hÿr
øeydÿn ke÷ÿr.
Voul ehtirasla danûøûrdû, ancaq vÿkilin örÿyi döødö:
sadiq arvadûn øahidliyi etibar qazanacaqdûmû?
– Doqquz iyirmidÿ sizin qayûtmaüûnûzû bir adam gþr­
mÿdi ki? Deyÿk ki, elÿ xidmÿt÷iniz?
– Xidmÿt÷imiz yoxdur.
– Kö÷ÿdÿ bir adama rast gÿlmÿdiniz?
– Tanûølarûmdan he÷ kÿsÿ. Yolun yarûsûnû avtobusla gÿl­
miødim. Bÿlkÿ, konduktor xatûrlaya.
Mister Meyhern øöbhÿli tÿrzdÿ baøûnû yellÿdi:
– Demÿli, arvadûnûzûn sþzlÿrini tÿsdiq edÿ bilÿcÿk bir
adam yoxdur?
– Xeyr. Ancaq bu, lazûm da deyil. Yÿni o qÿdÿr vacibdir?
– Mÿncÿ, yox, – mister Meyhern cÿld dillÿndi. – Mÿn­
cÿ, yox. Èndi baøqa bir mÿsÿlÿ: miss Fren÷ sizin evli oldu­
üunuzu bilirdimi?
– Bÿli.
– Buna baxmayaraq, arvadûnûzû onun evinÿ aparma­mû­
sûnûz. Buna sÿbÿb nÿ idi?
 ШАЩИД

Èlk dÿfÿ Leonard Voul kÿkÿlÿdi, qeyri-möÿyyÿn cavab

verdi:
– E...e, nÿ bilim.
– Xÿbÿriniz varmû: Cÿnet Makenzi deyir ki, xanûmû
subay olduüunuza inanûrmûø vÿ gÿlÿcÿkdÿ sizinlÿ evlÿn­
mÿyi gþtör-qoy edirmiø.
Voul göldö:
– Boø sþhbÿtdir. Aramûzda qûrx yaø fÿrq var.
– Ola bilÿr, – vÿkil cavab verdi. – Ancaq fakt faktlûüûn­
da qalûr. Arvadûnûz miss Fren÷i he÷ gþrmÿyib?
×aøbaø qalan Voul yenidÿn:
– Xeyr... – dedi.
– Ècazÿ verin deyim ki, mÿsÿlÿyÿ mönasibÿtinizi anlaya
bilmirÿm.
Voul qûzardû, tÿrÿddöd etdi, sonra dillÿndi:
688 – Hÿr øeyi a÷ûq örÿklÿ deyÿcÿyÿm. Bilirsiniz ki, ehtiyac
i÷ÿrisindÿ idim. Ömid edirdim ki, miss Fren÷ mÿnÿ bir az
borc pul verÿr. Mÿnim xÿtrimi ÷ox istÿyirdi, ancaq gÿnc
ailÿnin ehtiyaca qarøû möbarizÿsi ilÿ he÷ dÿ maraqlanmûrdû.
Tezliklÿ mÿnÿ mÿlum oldu ki, arvadûmla yola getmÿdiyim
– hÿtta ayrû yaøadûüûm onun örÿyindÿndir. Mÿnÿ pul lazûm
idi. Romeynin xÿtrinÿ, he÷ bir øey demÿdim, þzö necÿ
qÿrar ÷ûxaracaüûnû gþzlÿdim. Mÿnÿ oüulluüa gþtördöyö
uøaq gþzö ilÿ baxûrdû. Ortada he÷ vaxt evlÿnmÿk sþhbÿti
olma­mûødû, yÿqin, Cÿnetin uydurmasûdûr.
– Elÿ bu?
– Bÿli, elÿ bu.
Bu sþzlÿrdÿ tÿrÿddöddÿn niøanÿ vardûmû? Vÿkil fikrin­
dÿn bunu ke÷irdi. Ayaüa qalxdû, ÿlini irÿli uzatdû:
– Xudahafiz, mister Voul. – Gÿncin arûq sifÿtinÿ baxdû,
qeyri-adi tÿrzdÿ davam etdi: – ßleyhinizÿ saysûz-hesab­sûz
fakt olsa da, gönahûnûz olmadûüûna ÿminÿm. Ömid edirÿm
ki, bunu söbut edÿcÿyÿm, sizÿ bÿraÿt qazan­dû­ra­caüam.
Voul ona sarû ÷evrilib gölömsÿdi vÿ sevinclÿ dedi:
– Cinayÿt zamanû orada olmamaüûma þzönöz øahid
olacaqsûnûz.
– Bötön mÿsÿlÿ Cÿnet Makenzinin verdiyi ifadÿdÿn
÷ox asûlûdûr. O isÿ sizÿ nifrÿt edir. Bu aydûndûr.
Gÿnc etiraz etdi:
– ×ÿtin ki, o, mÿnÿ nifrÿt etsin.
 A
Vÿkil bayûra ÷ûxanda baøûnû buladû. “Èndi qalûr missis
Voul” – örÿyindÿ dedi. Hadisÿlÿrin belÿ gediøindÿn ciddi K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

narahat olurdu.
Voullar Paddinqton Qrin yaxûnlûüûnda balaca, sÿliqÿ­
siz bir evdÿ yaøayûrdûlar. Mister Meyhernin getdiyi ev dÿ
bu idi.
Qapûnûn zÿng sÿsinÿ gþrkÿmindÿn gönÿmuzd ev xid­
mÿt­÷isinÿ oxøayan pinti gþrkÿmli qadûn cavab verdi.
– Missis Voul hÿlÿ qayûtmayûb?
– Qayûtdûüû bir saat olar. Ancaq bilmirÿm sizi qÿbul
edÿcÿk, ya yox.
Mister Meyhern sakitcÿ dedi:
– Vÿsiqÿmi ona gþstÿrsÿniz, ÿminÿm ki, mÿni gþrmÿyÿ
etiraz etmÿz.
Qadûn øöbhÿ ilÿ tanûmadûüû adama baxdû, ÿlini dþølöyö
ilÿ sildi, vÿsiqÿni aldû. Sonra qapûnû þrtöb onu dÿhlizdÿ 689
qoydu. Bir ne÷ÿ dÿqiqÿdÿn sonra ÿhvalû azca dÿyiømiø
halda geri qayûtdû:
– Zÿhmÿt olmasa, ke÷in i÷ÿri.
Qadûn vÿkili balaca qonaq otaüûna apardû. Divarlarû
nÿzÿr­dÿn ke÷irÿn mister Meyhern qÿfildÿn xÿlvÿtcÿ otaüa
girmiø ucaboy, solüun gþrkÿmli qadûnla özlÿødi.
– Mister Meyhern? ßrimin vÿkili, elÿ deyilmi? Sizi
o gþndÿrib? Buyurun, ÿylÿøin.
Yalnûz qadûn danûøanda vÿkil hiss etdi ki, o, ingilis deyil.
Qadûnû baødan-ayaüa sözÿrÿk dolu yanaqlarûnû, gþyöm­
töl qara sa÷larûnû, hÿrdÿnbir ÿliylÿ etdiyi ÷ox zÿrif hÿrÿ­
kÿtlÿrini gþrÿndÿ isÿ onun ÿcnÿbi olduüunu qÿt etdi. Bu
qÿribÿ qadûn hÿddÿn artûq sakit idi. Belÿ sakitliyi adamû
narahat edirdi. Lap ÿvvÿldÿn mister Meyhernÿ bÿlli oldu
ki, anlamadûüû bÿzi øeylÿrlÿ öz-özÿ gÿlmiødir.
– Bÿli, ÿzizim missis Voul, – deyÿ vÿkil sþhbÿtÿ baø­ladû.
– Hisslÿrinizi cilovlamalûsûnûz...
Susdu. Romeyn Voul zÿrrÿ qÿdÿr dÿ þzöndÿn ÷ûxma­
mûødû. Tamamilÿ sakit vÿ tÿmkinli idi.
– Zÿhmÿt olmasa, ÿhvalatû mÿnÿ danûøûn! – qadûn
xahiø etdi. – Hÿr øeyi bilmÿliyÿm. Aldatmaüa ÷alûømayûn.
ßn pis øeylÿri belÿ deyin. – Tÿrÿddöd etdi, sonra vÿkilÿ
bÿlli olmayan qÿribÿ tÿrzdÿ, al÷aq sÿslÿ tÿkrar etdi: – ßn
pis øeylÿri belÿ.
 ШАЩИД

Mister Meyhern Leonard Voul ilÿ olan sþhbÿtini danûødû.

O isÿ hÿrdÿnbir baøûnû tÿrpÿdÿrÿk qulaq asûrdû. Vÿkil sþzö­
nö qurtaranda qadûn dedi:
– Baøa döøörÿm. Leonard istÿyir ki, o gecÿ evÿ ona
iyirmi dÿqiqÿ iølÿyÿndÿ gÿldiyini deyim.
Mister Meyhern ÿlöstö soruødu:
– O, evÿ bu vaxt gÿlmiødi?
Qadûn isÿ kþnölsöz cavab verdi:
– ßsas mÿsÿlÿ onda deyil. Dediklÿrim Leonarda bÿraÿt
qazandûracaqmû? Èfadÿmi mödafiÿ edÿcÿk baøqa adam varmû?
Qadûnûn hÿrÿkÿtlÿrindÿki tÿmkinlilik, maraq vÿkili nara­
hat etmÿyÿ baøladû.
– Tÿÿssöf ki, he÷ kÿs.
– Belÿ.
O, bir ne÷ÿ dÿqiqÿ sakit oturdu. Dodaqlarûna tÿbÿs­
690 söm qondu.
Vÿkilinsÿ tÿøviø vÿ hÿyÿcanû getdikcÿ artûrdû.
– Missis Voul... – vÿkil dillÿndi, – bilirÿm ki, ke÷irdiyiniz
hisslÿr...
– Elÿmi? – qadûn ona fikrini tamamlamaüa macal ver­
mÿdi. – Tÿÿccöblödör.
– Yaranmûø vÿziyyÿtdÿ...
– Yaranmûø vÿziyyÿtdÿ kimsÿdÿn kþmÿk ummaq niy­
yÿ­tindÿ deyilÿm.
Vÿkil tÿøviølÿ ona baxdû:
– ßzizim missis Voul, unutmayûn ki, hÿyÿcanlûsûnûz.
ßri­nizÿ bu qÿdÿr sadiq ola-ola...
– Nÿ dediniz?
Qadûnûn sÿsindÿki kÿskinlik vÿkili mÿcbur etdi ki, fikrini
bir dÿ desin. Tÿrÿddöd i÷ÿrisindÿ vÿkil tÿkrar etdi:
– ßrinizÿ sadiq ola-ola...
Romeyn qÿribÿ tÿbÿssömlÿ, yavaø-yavaø baøûnû buladû
vÿ zÿif sÿslÿ soruødu:
– Sizÿ o deyib ki, mÿn ona sadiqÿm? Hÿ... gþrörÿm, elÿ
deyib. Kiøilÿr nÿ qÿdÿr axmaq olarmûø. Axmaq... axmaq...
Qÿfil ayaüa durdu. Vÿkili ÷ulüayan bayaqkû hÿyÿcan
indi qadûnûn sÿsindÿ duyulurdu:
– Mÿn ona nifrÿt edirÿm, bunu bilin. Nifrÿt edirÿm. Nif­
rÿt edirÿm. Kaø gþzlÿrimin qabaüûnda boüazûndan asay­dû­
lar, canû ÷ûxanacan tamaøa edÿydim.
 A
Vÿkil gþzlÿri kÿllÿsinÿ ÷ûxan qadûnûn qarøûsûndan geri
sû÷radû. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Qadûn irÿli addûmlayûb izah etdi:
– Tamaøa edÿcÿyÿm. Tutaq ki, dedim, Leonard o
gecÿ ona iyirmi dÿqiqÿ iølÿmiø deyil, on birÿ iyirmi dÿqiqÿ
iølÿmiø gÿlib. Leonard bildirir ki, ona ÷atan pulun haradan
gÿldiyindÿn xÿbÿri yoxdur. Tutaq ki, dedim, onun hÿr
øeydÿn xÿbÿri var, o pullara bel baülayûrdû vÿ onlarû ÿlÿ
ke÷irmÿk ö÷ön dÿ sui-qÿsd etmiødir. Tutaq ki, dedim,
Leo­nard o gecÿ evÿ gÿlÿndÿ nÿ tþrÿtdiyini mÿnÿ etiraf
etdi. Plaøûnda qan lÿkÿsi vardû. Sonra nÿ olsun? Tutaq ki,
mÿh­kÿmÿdÿ durub bötön bunlarû bir-bir sþylÿdim.
Qadûn gþzlÿriylÿ onu, sanki, dþyöøÿ ÷aüûrûrdû. Vÿkil
artan tÿøviøini göclÿ boüdu, þzönö fikirli gþstÿrmÿyÿ ÷alûødû.
– He÷ kim sizi mÿcbur edÿ bilmÿz ki, ÿrinizÿ qarøû ifadÿ
verin... 691
– O, mÿnim ÿrim deyil.
Bunu ÷ox qÿti dedi. Vÿkilÿ elÿ gÿldi ki, qadûnû sÿhv
baøa döødö.
– Nÿ dediniz? Mÿn...
– O, mÿnim ÿrim deyil.
Araya elÿ göclö sökut ÷þkdö ki, mil÷ÿk u÷saydû, eøidilÿrdi.
– Mÿn Vyanada aktrisa idim. ßrim dÿ saüdûr,
dÿlixanadadûr. Buna gþrÿ dÿ evlÿnÿ bilmÿdik. Èndisÿ ÷ox
øadam, – deyÿ hÿyasûzcasûna baøûnû buladû.
Mister Meyhern dedi:
– Èstÿrdim ki, bir øeyi a÷ûb sþylÿyÿsiniz.
Hÿmiøÿki kimi þzönö soyuqqanlû, sakit gþstÿrmÿyÿ
÷alûødû.
– Leonard Voula qarøû niyÿ bu qÿdÿr kinlisiniz?
Baøûnû yellÿdi, dodaüû qa÷dû:
– Belÿ... Siz bunu istÿyirsiniz. Ancaq demÿyÿcÿyÿm.
Sirrimi a÷mayacaüam.
Mister Meyhern þskördö, boüazûnû arûtladû, ayaüa qalxdû:
– Gþrönör, sþhbÿti uzatmaq ÿbÿsdir. Möttÿhimi dindi­
rÿndÿn sonra yenidÿn sizinlÿ gþröøÿcÿyÿm.
ßsrarÿngiz gþzlÿri ilÿ vÿkilÿ baxan qadûn ona yaxûnlaødû:
– Dözönö deyin, bu gön bura gÿlÿndÿ onun gönahsûz
olduüuna inanûrdûnûzmû?
– Ènanûrdûm, – mister Meyhern dedi.
 ШАЩИД

– Sÿfeh, – qadûn göldö.

– Elÿ indi dÿ inanûram, – vÿkil sþzönö tamamladû.
– Gecÿ­niz xeyrÿ qalsûn, madam.
Otaqdan ÷ûxdû, xatirindÿ qadûnûn sifÿtinin heyrÿtdÿn
donmuø ifadÿsi qaldû. Kö÷ÿ boyunca mister Meyhern þz-
þzönÿ fikirlÿøirdi: “Kÿlÿfin ucu bu qadûndadûr”.
ßhvalat baødan-ayaüa son dÿrÿcÿ qÿribÿ idi. Qadûn
da qÿribÿ idi. Tÿhlökÿli qadûna oxøayûrdû. Gþzlÿrindÿn od
tþkölördö. Qadûn ki iøÿ qarûødû, onda iblisÿ dþnör.
Nÿ etmÿk olardû? Bÿdbÿxt taleli gÿncin ÿl-ayaüû yer­dÿn
özölmöødö. Øöbhÿsiz, ehtimal etmÿk olardû ki, cinayÿti
o tþrÿtmÿmiødir.
“Xeyr, – mister Meyhern döøönördö. – Xeyr... Èfadÿ­lÿ­
rin, demÿk olar, hamûsû onun ÿleyhinÿdir. Bu qadûna inan­
mû­ram. Danûø­dûqlarûnû þzöndÿn uydurur. Mÿhkÿmÿdÿ he÷
692 vaxt belÿ danûø­mazdû”.
Daha inamla hÿrÿkÿt etmÿk lazûmdûr.
***
Øÿhÿr polis mÿhkÿmÿsinin tÿhqiqatû qûsa vÿ hÿyÿcanlû
ke÷di. Èttihamûn ÿsas øahidlÿri – þlÿn qadûnûn xidmÿt÷isi
Cÿnet Makenzi vÿ möttÿhimin mÿøuqÿsi, mÿnøÿcÿ avstri­
yalû Romeyn Heylger idi.
Mister Meyhern mÿhkÿmÿdÿ oturub, sonuncunun
möba­hisÿ ilÿ nÿticÿlÿnÿn ifadÿsini dinlÿdi. Qadûnûn uydur­
malarûnû o, bir dÿfÿ eøitmiødi.
Möttÿhim mödafiÿ olunmaq ö÷ön þzönö topladû.
Möha­kimÿyÿ ÷aüûrûldû.
Mister Meyhernin ÿsÿblÿri tarûma ÷ÿkilmiødi. Leonard
Voula qarøû tÿhqiqatûn ömidsizliyini sþzlÿ ifadÿ etmÿk ÷ÿtin idi.
Hÿtta mödafiÿ ilÿ mÿøüul olan tanûnmûø kral vÿkilinin
dÿ inamû az idi. Øöbhÿ i÷ÿrisindÿ dedi:
– Avstriyalû qadûnûn dÿlillÿrini pu÷a ÷ûxarsaq, bir iø gþrÿ
bilÿrik. Ancaq bu, möøköl mÿsÿlÿdir.
Mister Meyhern bötön fikrini sadÿ bir mÿsÿlÿ özÿrindÿ
cÿmlÿødirdi: tÿsÿvvör edÿk ki, Leonard Voul hÿqiqÿti deyir
vÿ þlÿn qadûnûn evini doqquzda tÿrk etmiødir. Bÿs Cÿnetin
miss Fren÷lÿ saat onda danûøûüûnû eøitdiyi o adam kim olub?
Yeganÿ iøûq ucu bir ne÷ÿ gön ÿvvÿl xalasûnû dilÿ tutub
tovlamaq istÿyÿn, onu hÿdÿlÿmiø töfeyli bacûsû oülu idi. Vÿkil
 A
bilirdi ki, Cÿnet Makenzi hÿmiøÿ bu gÿnclÿ ÿlaqÿdÿ olmuø­
dur, tÿlÿblÿrini dÿ ondan gizlÿtmÿmiødir. ×ox ehti­mal ki, elÿ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Leonard Voul miss Fren÷dÿn ayrûlandan sonra otaqdakû
bacûsû oüluymuø, þzö dÿ son zamanlar he÷ gþzÿ dÿymir.
Bötön baøqa istiqamÿtlÿrdÿ vÿkilin axtarûølarû nÿticÿ
vermÿmiødi. Leonard Voulu þz evinÿ girÿn, yaxud miss
Fren÷in evindÿn ÷ûxan gþrÿn olmamûødû. Kriklvuddakû evÿ
adam girib-÷ûxdûüûnû he÷ kÿs gþrmÿmiødi. Bötön sorüular
boøa ÷ûxûrdû.
Mÿhkÿmÿ ÿrÿfÿsindÿ mister Meyhern mÿktub aldû. Bu,
onun fikirlÿrini tamamilÿ yeni istiqamÿtÿ yþnÿltmÿli idi.
Mÿktub saat altû po÷tu ilÿ gÿlmiødi. Östönÿ sÿliqÿ­siz
mar­ka vurulmuø zÿrfdÿki mÿktub adi kaüûzda savad­sûz­ca­
sû­na cûz­ma­-qara edilmiødi. Mister Meyhern mÿzmunu anla­
ya­na­can onu bir-iki dÿfÿ oxudu.
693
“ßziz mister!
Siz cavan oülanûn vÿkilisiniz. ßgÿr istÿyir­si­niz­sÿ ki,
öz-gþzö boyaqlû, þzöndÿn yalanlar qon­da­ran o ÿcnÿbi
arvadûn i÷ özönön kimÿ bÿlli oldu­üunu bilÿsiniz, Øouz
Rentsÿ, Stepney 16-ya gÿlin. Bu, 2 yöz sove­renÿ1 baøa
gÿlÿcÿk sizÿ. Missis Moq­sonu soruøarsûnûz”.
Vÿkil oxudu, bir dÿ oxudu. Øöbhÿsiz, fikrindÿn ke÷di
ki, bu, araya ikitirÿlik salmaq ö÷ön dÿ ola bilÿr, lakin get-
gedÿ yÿqin etdi ki, mÿktubda hÿqiqÿt yazûlûb. Hÿm dÿ bu,
möttÿhimin sonuncu ömid yeri idi. Romeyn Heylgerin
ifadÿsi onu yaman ÷aøbaø salmûødû. Hamûya bÿlli ÿxlaqsûz
hÿyat ke÷irmiø bir qadûnûn ifadÿsi etibarsûz olmalû idi.
Möda­fiÿ olunan tÿrÿfin onun ifadÿsinÿ ÿsaslandûüû xÿtt ÿn
yaxøû halda zÿif idi.
Mister Meyhernin dumanlanmûø fikri aydûnlaøûrdû. Nÿyin
bahasûna olur-olsun, möttÿhimÿ bÿraÿt qazandûrmaq
onun vÿzifÿsi idi. Øouz Rentsÿ getmÿliydi.
Öfunÿt iyi verÿn xarabalûqdakû hay-hayû gedib, vay-vayû
qalmûø binanû tapmaqda ÷ÿtinlik ÷ÿkdi. Nÿhayÿt, tapdû.
Missis Moqsonun soraüû ilÿ ö÷öncö mÿrtÿbÿdÿki otaüa
yaxûn­laødû. Qapûnû dþydö, cavab almadûqda bir dÿ dþydö.
Bu dÿfÿ i÷ÿridÿn xûøûltû eøitdi: qapû ehtiyatla a÷ûldû, kiminsÿ
qaral­tûsû gþröndö.
1
S o v e r e n – Èngiltÿrÿdÿ qûzûl pul vahidi
 ШАЩИД

Qÿfildÿn bir qadûn – ÿgÿr o, qadûn idisÿ – qûmûødû, qapûnû

bir qÿdÿr dÿ araladû, batûq sÿslÿ:
– Hÿ, sizsiniz, ÿzizim, – dedi. – Yanûnûzda baøqa bir
adam yoxdur? Zarafat etmirsiniz ki? ×ox yaxøû. Ke÷ÿ bilÿr­
siniz... Ke÷ÿ bilÿrsiniz.
Vÿkil bir qÿdÿr kþnölsöz halda dÿhlizi adlayûb, i÷ÿri­
sindÿ qaz pilÿtÿsi yanan, balaca, ÷irkli otaüa ke÷di. Otaüûn
köncöndÿ sÿliqÿsiz, yûüûlmamûø ÷arpayû, adi uzun stol, iki
sûnûq-salxaq stul vardû. Èlk dÿfÿ mister Meyhern bu öfu­
nÿtli mÿn­zilin sahibÿsini baødan-ayaüa nÿzÿrdÿn ke÷irdi.
O, beli bököl­möø, sÿliqÿsiz, pûrtlaøûq qonur sa÷lû, sifÿtini
øÿrflÿ bÿrk-bÿrk sarûmûø ortayaølû qadûn idi. O, vÿkili gþr­
cÿk yeni­dÿn göldö, ÿvvÿlkitÿk gölöøö qÿribÿ vÿ anla­øûl­
maz idi.
– Tÿÿccöblÿnirsiniz ki, niyÿ þz gþzÿlliyimi gizlÿdirÿm,
694 ÿzizim? Ha, ha, ha. Qorxuram ki, sizi yoldan ÷ûxaram. Hÿ,
necÿdir? Ancaq sizi sûnayacaüam... sûnayacaüam sizi...
Qadûn øÿrfi a÷dû. Vÿkil ÷apûq gþrcÿk ixtiyarsûz geri
sû÷radû. Qadûn yenidÿn øÿrfi özönÿ ÷ÿkdi.
– Mÿni þpmÿk istÿmirsiniz ki, ÿzizim? Ha, ha, ha.
Sizi anlayûram. Ancaq bununla belÿ, mÿn dÿ bir vaxtlar
fösun­kar olmuøam – ÷ox-÷ox ÿvvÿl. Öz-gþzömö bu hala
salan sulfat olub, ÿzizim, sulfat... Eh, þmröm boyu yeri
qalacaq.
Qadûnû anlaøûlmaz, möÿmmalû hisslÿr ÷ulüadû. Mister
Meyhern, ÿbÿs dÿ olsa, bunlarû duymaüa ÷alûødû. Nÿhayÿt,
qadûn susdu. Barmaqlarû qeyri-ixtiyari a÷ûlûb-yumulurdu.
Vÿkil ciddi, qÿtiyyÿtlÿ dedi:
– Yetÿr. Bura gÿlmiøÿm ki, möttÿhim Leonard Voula
bÿraÿt qazandûrmaq ö÷ön lazûmi mÿlumat alûm. ßsas mÿsÿlÿ
bu deyilmi?
Qadûn bic-bic gþzlÿrini sözdördö vÿ xûrûltûlû sÿslÿ dedi:
– Bÿs pul, ÿzizim? Yadûnûzdadûrsa, iki yöz soveren
olsun gÿrÿk...
– Èfadÿ vermÿk borcunuzdur, bunun÷ön sizi mÿhkÿ­
mÿyÿ dÿ ÷aüûra bilÿrlÿr.
– Belÿ getsÿ, ÷ÿtin, ÿzizim. Mÿn qoca arvadam, þzöm
dÿ he÷ nÿ bilmirÿm. Ancaq mÿnÿ iki yöz soveren versÿn,
bÿlkÿ, bir-iki iøarÿ verdim. Aydûndûr?
– Necÿ yÿni bir-iki iøarÿ?
 A
– Mÿktuba nÿ deyirsiniz: onun yazdûüû mÿktuba? Nÿ
tÿhÿr ÿlÿ ke÷irmÿyimÿ baø qoømayûn. Bu, mÿnim iøimdir. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Hÿr halda, bötön øeylÿri alt-öst edÿcÿk. ßvvÿlcÿ iki yöz
soverenimi verin gþröm.
Mister Meyhern soyuqqanlûlûqla ona baxdû, gþtör-qoy
etdi.
– On funt verÿcÿyÿm, bircÿ funt da artûq yox. Bu øÿrtlÿ:
dediklÿriniz doüru olsun.
Qadûnûn gþzlÿri dþrd oldu, kÿkÿlÿyÿrÿk dedi:
– On funt?
– Yaxøû, iyirmi funt, axûrûncû sþzömdör.
Mister Meyhern gedirmiø kimi yerindÿn qalxdû. Sonra
gþzlÿrini diqqÿtlÿ qadûna zillÿyÿrÿk cibindÿn pul ÷ûxartdû vÿ
iyirmi bir funt saydû.
– Gþrörsönöz, östömdÿ olan elÿ bu qÿdÿrdir: ya
gþtörön, ya da qaytarûn. 695
Amma artûq bilirdi ki, qadûna elÿ pulun ucunu gþs­tÿr­
mÿk bÿsdir. O mûrtûldadû, bir az nÿm-nöm etdi. Nÿhayÿt,
yumøaldû. ×arpayûya yaxûnlaødû, mitili ÷ûxmûø dþøÿyin altûn­
dan nÿsÿ gþtördö, hirslÿ dedi:
– Budur. Èstÿdiyin lap östdÿkidir, sÿni gþröm lÿnÿtÿ
gÿlÿsÿn!
Qadûn bir baülama mÿktub gÿtirmiødi. Mister Meyhern
onu a÷dû, adÿti özrÿ, soyuqqanlûlûqla vÿ iøgözar tÿrzdÿ
mÿktublarû nÿzÿrdÿn ke÷irdi. Maraqla baxan qadûn vÿkilin
öz-gþzöndÿn he÷ nÿ duymadû.
Mÿktublarû bir-bir oxudu, yenidÿn östdÿkinÿ qayûtdû,
onu ikinci dÿfÿ oxudu. Sonra mÿktublarû sÿliqÿ ilÿ baü­
ladû.
Bunlar sevgi mÿktublarû idi – Romeyn Heylger yaz­
mûødû. Þzö dÿ Leonard Voula yox. Östdÿki mÿktubun tarixi
möttÿhimin hÿbs edildiyi gön qoyulmuødu.
Qadûn øikayÿtlÿndi:
– Doüru demiøÿm, ÿzizim? Nÿ deyirsiniz, karûnûza gÿlÿr
o mÿktub?
Mister Meyhern mÿktublarû cibinÿ qoydu, sonra soruødu:
– Necÿ ÿlÿ ke÷irmisiniz?
Qadûn gþzlÿrini sözdörÿrÿk dedi:
– Bu, sirdir. Ancaq bÿzi øeylÿri dÿ bilirÿm. O arvadûn
mÿhkÿmÿdÿki ifadÿsini eøitdim. Deyirdi ki, on birÿ iyirmi
 ШАЩИД

dÿqiqÿ iølÿyÿndÿ evdÿydi. Þyrÿnin, gþrön bir harada olub.

Lion Roud kinoteatrûndan soruøun. Unutmazlar: o qÿdÿr
cazibÿdar qûzdûr ki... lÿnÿtÿ gÿlsin onu.
Mister Meyhern soruødu:
– O adam kimdir? Burada yalnûz Xristian adû yazûlûb.
Qadûnûn sÿsi kobudlaødû, ÿllÿri a÷ûlûb-yumulmaüa baø­
ladû. Nÿhayÿt, sifÿtini gþstÿrdi.
– Mÿni bu hala salan odur. Èndi illÿr sovuøub. O vaxt­
lar onu ÿlimdÿn alanda missis Voul øûltaq qûz idi. Mÿnsÿ,
hÿmin adamûn arxasûnca döødöm... Ona qovuømaq istÿ­
dim, o isÿ lÿnÿtÿ gÿlmiø zÿhrimarû özömÿ atdû. Missis Voul
göldö, onu gþröm Allah þldörsön. ßvÿzini ÷ûxmaq ö÷ön
illÿrlÿ mÿqam axtardûm. Arxasûnca döødöm, izlÿdim onu.
Èndi ÿlÿ ke÷irmiøÿm. Buna gþrÿ mÿümun olacaq, döz
demirÿmmi, ÿzizim? O, ÿziyyÿt ÷ÿkmÿyÿcÿk?
696 Mister Meyhern sakitcÿ dedi:
– Yalan ifadÿ verdiyi ö÷ön, yÿqin, hÿbs cÿzasûna mÿh­
kum edilÿcÿk.
– Bircÿ tez tutun. Èstÿdiyim dÿ budur. Èndi gedirsiniz,
ya yox? Bÿs pul? Mÿnÿ ÷atacaq pullar haradadûr?
Mister Meyhern dinmÿz-sþylÿmÿz kaüûz pullarû masa­nûn
östönÿ qoydu. Sonra dÿrindÿn nÿfÿs alûb geri dþndö, otaüû
tÿrk etdi. Geri baxanda gþrdö ki, qarû ÿlindÿ pul yavaøca
zömzömÿ edir.
Vaxt itirmÿdi. Lion Rouddakû kinoteatrû lap tez tapdû.
Mister Meyhern razû qaldû. Romeyn Heylger hÿmin gecÿ
saat ondan sonra bura­ya bir kiøiylÿ gÿlibmiø. Qapû÷û möøa­
yiÿt edÿni dÿqiq xatûr­la­mûrdû, lakin yanûndakûna hÿmin gecÿ
saat ondan bax­dûq­larû film haqqûnda þz fikrini danûøan
xanûmû tanûdû. Filmÿ axûracan baxmayûblar, tÿxminÿn, bir
saat tez ÷ûxûblar.
Mister Meyhern razû qaldû. Romeyn Heylgerin verdiyi
ifadÿ baødan-ayaüa yalan vÿ iftira zÿnciriymiø. Möttÿhim­
dÿn zÿhlÿsi getdiyi ö÷ön belÿ yalanlar uydurmuødu. Vÿkil
döøön­dö ki, gþrÿsÿn, qadûnûn nifrÿtinin arxasûnda nÿlÿr giz­
lÿn­diyini ha÷ansa bilÿcÿkmi? Axû Leonard Voulun onunla nÿ
qÿsd-qÿrÿzliyi var?
Vÿkil qadûnûn möttÿhimÿ olan mönasibÿtini deyÿndÿ
o, hÿbs edilÿcÿyini gþzönön altûna aldû. A÷ûqca bildirdi ki,
belÿ bir øey inandûrûcû deyil. Bununla belÿ, mister Mey­her­
 A
nÿ elÿ gÿldi ki, möttÿhim ÿvvÿl heyrÿtlÿnsÿ dÿ, indi onun
etirazûnda inandûrûcûlûq yoxdur. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Mister Meyhern bunu baøa döødö. Bildi ki, yanûlmûr.
Èki nÿfÿr arasûnda nÿsÿ bir sirr vardû. Mister Meyherni fikir
gþtördö ki, gþrÿsÿn, bir gön bunu þyrÿnÿ bilÿcÿkmi?
Vÿkil saatûna baxdû. Gec idi, vaxt itirmÿk olmazdû. Taksi
saxlatdû, önvanû dedi. Oturan kimi þz-þzönÿ pû÷ûldadû:
– Ser ×arlz mÿsÿlÿdÿn dÿrhal xÿbÿrdar olmalûdûr.
***
Emili Fren÷ÿ sui-qÿsd etmiø Leonard Voulun mÿh­kÿ­
mÿsi geniø maraq doüurmuødu. Bir tÿrÿfdÿn möttÿhim
gþzÿl, cavan idi, digÿr tÿrÿfdÿnsÿ belÿ al÷aq cinayÿtdÿ
gönahlandûrûlûrdû. Baøqa maraq doüuran cÿhÿt möttÿhimin
ÿsas øahidi Romeyn Heylger idi. Möxtÿlif qÿzetlÿrdÿ onun
øÿkli verilmiø, mÿnøÿyi vÿ hÿyatû haqqûnda ne÷ÿ-ne÷ÿ 697
mÿqalÿ uydurulmuødu.
Mÿhkÿmÿ iclasû kifayÿt qÿdÿr sakit a÷ûldû. ßvvÿlcÿ
cör­bÿcör texniki dÿlillÿr nÿzÿrdÿn ke÷irildi, sonra Cÿnet
Makenzi ÷aüûrûldû. O, dediklÿrini bir dÿ tÿkrar etdi. Èstintaq
zamanû Voulun miss Fren÷lÿ mönasibÿti barÿdÿ vÿkilin bir
ne÷ÿ sualûna cavab verÿrkÿn Makenzi dolaødû. Ziddiyyÿtli
fikir­lÿr sþylÿdi. Vÿkil dÿ belÿ bir faktû nÿzÿrÿ ÷arpdûrdû ki,
hÿmin gecÿ Makenzi otaqda sÿs eøitmÿsinÿ baxmayaraq,
ora­da mÿhz Vou­lun olmasûnû gþstÿrÿn dÿlil yoxdur. Hÿm
dÿ Maken­zinin ifadÿsindÿn hiss edilir ki, evdÿ möttÿhimÿ
olan möna­si­bÿ­tindÿ qûsqanc imiø vÿ ondan zÿndeyi-zÿh­
lÿsi gedirmiø.
Sonra nþvbÿti øahid ÷aüûrûldû:
– Adûnûz Romeyn Heylgerdir?
– Bÿli.
– Mÿnøÿcÿ avstriyalûsûnûz?
– Bÿli.
– Siz son on ö÷ ildÿ möttÿhimlÿ birgÿ yaøamûsûnûz vÿ
þzönözö onun arvadû kimi aparmûsûnûz?
Romeyn Heylgerin baxûølarû qÿribÿ, anla­øûl­maz ifadÿ aldû.
– Bÿli.
Suallar davam edirdi. Bir-birinin ardûnca möbahisÿli
fakt­lar ortaya ÷ûxûrdû. Haqqûnda sþhbÿt gedÿn hÿmin gecÿ­
dÿ möttÿhim þzöylÿ ling gþtöröbmöø. On birÿ iyirmi dÿqi­qÿ
 ШАЩИД

iølÿyÿndÿ evÿ qayûdûb, yaølû qadûnû þldördöyönö etiraf edib.

Manjetlÿri qan lÿkÿlÿriylÿ bulandûüûndan onlarû mÿtbÿx­dÿki
sobada yandûrûb. Heylgeri dÿ möxtÿlif vasi­tÿ­lÿrlÿ hÿdÿ­lÿ­yÿ­
rÿk qorxudub ki, bu barÿdÿ sÿsini ÷ûxarmasûn.
ßhvalat sþylÿndikcÿ mÿhkÿmÿnin möttÿhimin xeyrinÿ
olan cözi fikri dÿ dÿyiødi. Onu ÷ÿtin vÿziyyÿtdÿ qoydu. Odur
ki baøûnû aøaüû dikib oturdu. Sanki, hÿbs edilÿcÿyini bilirdi.
Bununla belÿ, Romeynin vÿkili onun ÿdavÿt vÿ kinini
þrt-basdûr etmÿyÿ ÷alûøûrdû. Romeyni qÿrÿzsiz qadûn kimi
gþrmÿk istÿyirdi.
Möttÿhimin zÿhmli vÿkili ayaüa qalxdû.
Heylgerÿ bildirdi ki, verdiyi ifadÿ baødan-ayaüa qÿs­
dÿn uydurulmuødur, hÿtta haqqûnda sþhbÿt gedÿn vaxtda
o, þz evindÿ olmamûødûr. Baøqa birisiylÿ seviødiyindÿn bilÿ­
rÿkdÿn yollar axtarûrmûø ki, Voulu etmÿdiyi cinayÿt östöndÿ
698 þlömÿ mÿhkum etdirsin.
Romeyn bötön bu möddÿalarû tÿhqiredici ÿda ilÿ dandû.
Sonra mÿktub hÿr øeyÿ heyrÿtlÿndirici xitam verdi. Mÿh­
kÿmÿyÿ ÷þkÿn sökut i÷ÿrisindÿ mÿktub ucadan oxundu.
“Maks, ÿzizim, indi onun taleyi bizim ÿlimiz­
dÿdir.
O, qÿtl östöndÿ hÿbs edilmiødir. Bÿli, o, yaølû
qadûnû þldörmöødör. Nÿhayÿt, qisas alacaüam.
ßblÿh! Deyÿcÿyÿm ki, hÿmin gecÿ öst-baøû qanlû
evÿ gÿldi, etdiyini dÿ boynuna aldû. Onu boüa­
zûndan asdûracaüam, Maks. Asûlanda bilÿ­cÿk, dÿrk
edÿcÿk ki, onu þlömÿ mÿhkum etdirÿn Romeyn
olub. Sonra isÿ... xoøbÿxt olacaüûq, sev­gilim. Xoø­
bÿxt olacaüûq, nÿhayÿt”.
Mÿhkÿmÿdÿki ekspertlÿr mÿktubun Romeyn tÿrÿfin­
dÿn yazûldûüûnû söbut etmÿyÿ hazûr idilÿr, ancaq ehtiyac
olmadû. Mÿktubu gþrÿndÿ Romeyn þzönö itirdi, gþz yaølarû
tþkdö, hÿr øeyi boynuna aldû. Leonard Voul evÿ dediyi vaxt
qayûtmûødû: ona iyirmi dÿqiqÿ iølÿmiø. Romeyn onu mÿhv
etmÿk ö÷ön ÿhvalatû tamamilÿ þzöndÿn uydurmuødu.
Romeyn Heylgerin uüursuzluüu ilÿ möttÿhimin dÿ iøi
aydûnlaødû. Ser ×arlz þzönön bir ne÷ÿ øahidini dindirdi,
möttÿhim þzö körsöyÿ qalxdû, baøûna gÿlÿnlÿri istintaqdan
÷ÿkinmÿdÿn, cÿsarÿtlÿ danûødû.
 A
Mÿhkÿmÿ mÿøvÿrÿtÿ getdi, ancaq elÿ bir mövÿffÿqiy­
yÿt yox idi. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Hakimin son fikri tamamilÿ möttÿhimin xeyrinÿ deyildi,
hÿm dÿ ittiham÷û tÿrÿf etiraz etdiyindÿn mÿhkÿmÿ iclas÷û­
larûna hþkmö nÿzÿrdÿn ke÷irmÿk ö÷ön bir qÿdÿr vaxt
lazûm idi.
– Mÿhkÿmÿ möttÿhimi gönahkar bilmir.
Leonard Voul azad edildi!
Mister Meyhern cÿld yerindÿn qalxdû. O, möttÿhimi
tÿbrik etmÿliydi.
Þzö dÿ hiss etmÿdÿn hÿvÿslÿ gþzlöyönö silmÿyÿ baø­
ladû, ora-burasûna gþz gÿzdirdi. Arvadû elÿ ke÷ÿn gecÿ ona
demiødi ki, o, buna adÿt etmÿyÿ baølayûr. Qÿribÿ øeymiø
bu adÿtkÿrlik. Adam nÿyÿ adÿt etdiyini he÷ þzö dÿ bilmir.
Romeyn Heylger maraqlû tipmiø, ÷ox maraqlû tip­miø
bu qadûn. Onu hÿlÿ dÿ Romeynin zÿhmi basûrdû: Pad­dinq­ 699
tondakû evdÿ sakit, solüun gþrönördö, amma mÿhkÿ­mÿ­
dÿ hþnkörtö ilÿ aülayûb gþz yaøû tþkördö.
Èndi gþzlÿrini dÿ yumsaydû, Heylgeri tÿsÿvvör edÿ
bilÿrdi. Ucaboylu, qeyzli, ecazkar qamÿti azca ÿyilmiø, saü
ÿli dÿ ki daim qeyri-ixtiyari a÷ûlûb-yumulurdu.
Qÿribÿ øeymiø bu adÿtkÿrlik. Vÿkilÿ elÿ gÿldi ki,
Heylgerin ÿli ilÿ etdiyi jestlÿr onun adÿtidir. Lap yaxûnlarda
bu hÿrÿkÿti birisindÿ möøahidÿ etmiødi. Bÿs kim idi o?
Lap yaxûnlarda...
Yadûna döøÿndÿ dÿrindÿn nÿfÿs aldû. Øouz Rentsdÿki
qadûn... Sakit dayandû, baøû hÿrlÿndi. Bu, mömkön olan
iø deyildi, mömkön deyildi... ancaq Romeyn Heylger
aktrisa idi.
Kralûn vÿkili yanûna gÿldi, ÿlini ÷iyninÿ qoyub tÿriflÿdi:
– Tÿbrik etdin? ßl-ayaüû yerdÿn özölmöødö. Gedÿk bir
yanûna.
Ancaq bÿstÿboy vÿkil onun ÿlini ÷iynindÿn gþtördö.
Örÿyindÿn yalnûz bir øey ke÷irdi: Romeyn Heylgeri
özbÿöz gþrmÿk.
×ox ÷ÿkmÿdi ki, onu gþrdö, gþröø yerlÿri isÿ möna­sib
olmadû. Fikrindÿn ke÷ÿnlÿri deyÿndÿn sonra Heylger dillÿndi:
– Demÿli, baøa döømösönöz. Öz-gþzöm? Ah! Bu ki
lap sadÿ øeydir, evdÿki qaz pilÿtÿsinin iøûüû gþzönözÿ döø­
dö­yön­dÿn qrimimi gþrmördönöz.
 ШАЩИД

– Bÿs nÿ ö÷ön... nÿ ö÷ön...

Son dÿfÿ iølÿtdiyi sþzlÿri xatûrlayûb bir qÿdÿr gölömsÿdi:
– Niyÿ he÷ kÿsdÿn kþmÿk ummadan hÿrÿkÿt etdim?
– Necÿ dÿ döøönölöb hazûrlanmûø komediyadûr.
– Dostum, onu xilas etmÿliydim. ßrinÿ sadiq bir
arvadûn verdiyi ifadÿ kifayÿt edÿ bilmÿzdi: bu vaxt qaø
dözÿltdiyin yerdÿ vurub gþz ÷ûxararsan. Amma adamlarûn
psixologiyasûna bÿlÿdÿm: qoy qanun qarøûsûnda hansû
yolla olur-olsun – hÿdÿylÿ, zorla, fûrûldaqla mÿndÿn ifadÿ
almaüa ÷alûøsûnlar, onda bötön mösbÿt fikirlÿr dÿrhal
möttÿhimin xeyrinÿ olacaq.
– Bÿs bir baülama mÿktub?
– Yalnûz biri, hÿqiqÿtÿn, þz yazdûüûm – onu necÿ
adlandûrûrdûnûz? – qondarma iø kimi gþrönÿ bilÿr.
– Bÿs Maks adlû adam?
700 – Belÿsi he÷ vaxt olmayûb, dostum.
Mister Meyhern tÿhqir olunmuø tÿrzdÿ dedi:
– Èndi dÿ belÿ döøönörÿm ki, adi istintaqla onun
yaxasûnû bu iødÿn qurtarardûq.
– Risk etmÿyÿ cÿsarÿt etmÿdim. Elÿ bilirsiniz onun
gönahsûz olduüunu döøönmördönöz...
– Demÿli, hiss etmiødiniz bunu? Aydûndûr.
Romeyn dedi:
– ßzizim, mister Meyhern, sizÿ hÿlÿ he÷ nÿ aydûn deyil.
Bircÿ mÿnÿ bÿllidir ki, o, gönahkar idi.
 A
QßLßBß BALI ßHVALATI K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Son dÿrÿcÿ tÿsadöfi bir hal rÿsmÿn Bel÷ika hÿrbi
qövvÿlÿrinin rÿisi olan dostum Erköl Puaronun birdÿn-birÿ
Stayllarûn iøinÿ giriømÿsinÿ sÿbÿb oldu. Bu mövÿffÿqiyyÿti
ona o qÿdÿr bþyök øþhrÿt gÿtirdi ki, Puaro þzönö gÿlÿcÿkdÿ
cinayÿt hadisÿlÿrinin tÿhqiqinÿ hÿsr elÿmÿyi qÿrara aldû.
Somma yaxûnlûüûnda yaralandûüûndan vÿ øikÿst olub ordu­
dan tÿrxis edildikdÿn sonra mÿn biryolluq Londona, onunla 701
qonøuluqdakû bir mÿnzilÿ kþ÷döm. Onun a÷dûüû ÿsgÿr iølÿri
barÿdÿ ÿlimdÿ sÿhih mÿlumatlar olduüundan bunlardan
bir qismini se÷mÿk vÿ qÿlÿmÿ almaq fikri mÿni ÷ox aludÿ
edirdi. Bunu hÿyata ke÷irÿrkÿn, ilk nþvbÿdÿ, elÿ bir qÿribÿ
ÿhvalatdan baøladûm ki, o vaxtlar bu, camaatda bþyök
maraq oyatdû. Mÿn Qÿlÿbÿ balû mÿsÿlÿsini nÿzÿrdÿ tuturam.
Bu, Puaronun fÿrdi iø ösulunu tam surÿtdÿ nömayiø
etdirÿ bilÿcÿk bir ÿhvalat olmasa da, onun sensasiya
doüurmuø cÿhÿtlÿri – köbar zömrÿlÿrin tanûnmûø adamla­
rûna aidliyi vÿ mÿtbuat tÿrÿfindÿn geniø iøûqlandûrûlmasû
mÿndÿ xeyli möddÿt belÿ bir qÿnaÿt yaratdû ki, Puaronun
bu øöcaÿtini dönyaya bÿyan etmÿk lazûmdûr.
Gþzÿl bir yaz sÿhÿri biz Puaronun otaüûnda ÿylÿømiødik.
Mÿnim ÷ÿlimsiz, sÿliqÿli, ÿvvÿllÿr he÷ vaxt hiss etmÿdiyim
tÿøÿx­xösÿ varmûø dostum bir qÿdÿr yan tÿrÿfÿ ÿyilmiø yumur­
tavari baøûna xösusi gþrkÿm verÿn bûülarûna tÿzÿ krem ÷ÿk­
miødi. Puaronun ÷þhrÿsindÿ qorxusuz solüunluq var idi ki, bu
he÷ dÿ onun ardûcûllûq vÿ intizama olan rÿübÿtinÿ xÿlÿl gÿtir­
mirdi. ßlimdÿki “Daily News monger” qÿzeti söröøöb dþøÿ­
mÿyÿ döømöødö. Dÿrin xÿyaldan mÿni Puaronun sÿsi ayûrdû.
– Dostum, nÿ barÿdÿ fikirlÿøirsiniz?
– Sþzön a÷ûüû, Qÿlÿbÿ balûndakû möÿmmalû ÿhvalat
mÿni ÷ox döøöndörör, mÿtbuat bu barÿdÿ yazûlarla doludur,
– deyÿ mÿn danûødûqca qÿzeti barmaüûmla dþyÿclÿdim.
 QЯLЯBЯ BALI ЯHVALATI

– Elÿmi?
– Adam bunlara nÿ qÿdÿr ÷ox baxûrsa, bu faciÿ onu bir
o qÿdÿr aludÿ edir, – deyÿ mösahibimi sþhbÿtÿ cÿlb elÿdim.
– Gþrÿsÿn, lord Kronøounun qatili kimdir? Doürudanmû,
Koko Kortneyin elÿ hÿmin gecÿ þldörölmÿsi tÿsadöfi
haldûr? Bu, bÿdbÿxt hadisÿdirmi? Yoxsa o, þzöndÿn asûlû
olmadan bþyök dozada kokain qÿbul etmiødir?
Bir an susduqdan sonra isÿ dramatik tÿrzdÿ ÿlavÿ etdim:
– Mÿn elÿ hey bu sualû þz-þzömÿ verirÿm.
ßvvÿlcÿ Puaro, sanki, mÿnim acûüûma þzönö bir qÿdÿr
laqeyd gþstÿrdi. Gþzlÿrini pÿncÿrÿyÿ dikÿrÿk asta­ca mûzûl­
dandû:
– He÷ øöbhÿsiz, bu tÿzÿ krem bûüûn dÿrmanûdûr. – Nÿzÿr­
lÿ­ri­miz rastlaødûqda isÿ qûzüûnlûqla ÿlavÿ etdi: – Tamamilÿ
haqlûsûnûz. Bu fikir baøûnûza nÿ cör gÿlmiødir?
702 Mÿn aüzûmû a÷ûb bir sþz demÿk istÿyirdim ki, qapû ara­
landû vÿ bizim xidmÿt÷imiz sakit sÿslÿ inspektor Ceppin
gÿl­diyini xÿbÿr verdi. Biz Skotlÿnd-Yardûn nömayÿndÿsi
olan bu dostumuzu hÿrarÿtlÿ salamladûq.
– Mÿnim xeyirxah dostum, Cepp, – deyÿ Puaro sÿs­
lÿndi, – bizimlÿ gþröøÿ sizi hansû qövvÿ ÷ÿkib gÿtirmiødir?
– Bilirsinizmi, mösyþ Puaro, – Cepp dillÿndi vÿ mÿnÿ
baxûb gölömsÿdi. – Mÿnÿ yeni iø tapøûrûlûb. Sizin öslu­bu­nu­
zun pÿrÿstiøkarû kimi bilmÿk istÿrdim ki, hÿmin tÿhqiqatda
iøtirak etmÿk arzunuz varmû?
ßslindÿ, Ceppin þz fÿrdi öslubu kamil olmadûüûndan
Puaro barÿsindÿ o, yaxøû fikirdÿ idi. Lakin mÿn baøqa fikir­
dÿ­yÿm. Mÿncÿ, bu detektivin ÿn bþyök istedadû baca­rûq­sûz­
lûq niqabû altûnda gizlÿnmÿk, bununla da baøqalarûnda mÿr­
hÿ­mÿt hissi oyatmaq kimi incÿ bir mÿharÿtdÿn ibarÿtdir.
– Mÿn Qÿlÿbÿ balûnû nÿzÿrdÿ tuturam, – Cepp qûz­üûn­
lûqla bildirdi. – Gÿrÿk ki, siz bu iøÿ qarûømaüûn ÿleyhinÿ
deyil­siniz.
Puaro ani tÿbÿssömlÿ özömÿ nÿzÿr saldû.
– Mÿnim dostum Hastinqs bu arzudadûr. Elÿ indicÿ
o, hÿmin xösusda danûøûrdû. – Sonra Puaro özönö mÿnÿ
tutaraq: – Nest-se pas, mon ami?1 – dedi.
– Ser, ancaq siz þzönöz dÿ bu iøÿ qol qoymalûsûnûz,
– Cepp hþrmÿtlÿ dillÿndi. – Belÿ ÷ÿtin mÿsÿlÿlÿrdÿ siz
1
Elÿ deyilmi, dostum? (fr.)
 A
detek­tivlÿr arasûnda papaq lÿlÿyi kimi xösusilÿ se÷ilirsi­
niz. Bu ÿhvalat isÿ, hÿqiqÿtÿn, ÷ox mörÿkkÿbdir. Ehtimala K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

gþrÿ, hadisÿ barÿdÿ faktlardan xÿbÿrdarsûnûz. Elÿdirmi,
mösyþ Puaro?
– Yalnûz mÿtbuatda iøûqlandûrûldûüû qÿdÿr. Jurnalistlÿrin
÷ûxartdûüû nÿticÿ dÿ, mÿlum olduüu kimi, ÷ox vaxt yanlûø
olur. Lötfÿn, iøi mÿnÿ tÿfÿrröatû ilÿ nÿql edin.
Cepp ayaüûnû ayaüûnûn östönÿ rahatca aøûrdûqdan
sonra sþzÿ baøladû:
– Alÿmÿ yayûlmûø bu hadisÿ ke÷ÿn ÷ÿrøÿnbÿ axøamû
bþyök Qÿlÿbÿ ziyafÿti zamanû baø verib. Bu, bizlÿrin tez-
tez döøÿ bildiyi adi mÿclis deyil, Londonun ÿn köbar
zömrÿlÿrinin Kolossa sarayûnda ke÷irilÿn tÿmtÿraqlû bir
yûüûn­caüû idi. Hÿmin axøam gÿnc lord Kronøou da þz dÿs­
tÿsi ilÿ burada idi.
– Onun dosyesi necÿdir? – deyÿ Puaro inspektorun 703
sþzönö yarûm÷ûq kÿsdi... – Demÿk istÿyirÿm ki, tÿrcömeyi-
halû barÿdÿ nÿ deyÿ bilÿrsiniz?
– Èyirmi beø yaølû Kronøou ailÿdÿ beøinci olmaqla teatr
alÿminÿ vurüun, hÿlÿ evlÿnmÿmiø bir gÿnc idi. Arada øayiÿ
gÿzirdi ki, o, Olbani teatrûnda iølÿyÿn miss Kortneyin adax­
lûsû idi. Rÿfiqÿlÿri tÿrÿfindÿn “Koko” tÿxÿllösö ilÿ ÷aüû­rû­lan
hÿmin xanûm, deyilÿnlÿrÿ gþrÿ, ÷ox cazibÿdar ledi idi.
– Onun barÿsindÿ kifayÿtdir. ßsas mÿtlÿbÿ qayûdûn.
– Lord Kronøounun baøûnûn dÿstÿsi beø nÿfÿr idi: ame­
rikalû dul kiøi olan ÿmisi ÷ox hþrmÿtli Yustas Beltan, missis
Malleybi, gÿnc aktyor Kris Devidsonla arvadû vÿ nÿhayÿt,
Koko Kortney. Ancaq siyahû bununla bitmir. Son dÿrÿcÿ
dÿbdÿbÿli olan bu bal øÿnliyindÿ Kronøounun dÿstÿsi adû
Allah bilir nÿ olan bir italyan komediyasû ilÿ ÷ûxûø edirdi.
– Adû “Kommedi de la art” idi, – deyÿ Puaro mûzûldandû.
– Gÿrÿk bilÿydiniz.
– Bircÿ onu bilirÿm ki, kostyumlar Yustas Beltanûn
kolleksiyasûndan olan kaøû fiqurlara ÿsasÿn hazûrlanmûødû.
Lord Kronøou tÿlxÿk Arlekini oynayûrdû. Pun÷inello rolunda
olan Beltana missis Malleybi Pulsinella cildindÿ ÷ox yara­
øûrdû. Devidsonlar Pyero vÿ Pyeretta qiyafÿsindÿ idilÿr.
Miss Kortney isÿ Kolombinanû ifa edirdi. Hÿlÿ øÿnliyin lap
baølanüûcûndan iølÿrin, nÿdÿnsÿ, yaxøû getmÿdiyi aøkar bili­
nirdi. Lord Kronøounun ÿhvali-ruhiyyÿsi mÿhzun, davranûøû
 QЯLЯBЯ BALI ЯHVALATI

qÿribÿ idi. Dÿstÿ nahar etmÿk ö÷ön bal sahiblÿrinin onlar­

dan þtrö ayûrdûüû otaüa gÿlÿndÿ hamû hiss etdi ki, lord vÿ
miss Kortney bir-birini danûødûrmûr. Qûzûn aüladûüû vÿ bayûl­
ma ÿrÿfÿsindÿ olduüu aøkarca nÿzÿrÿ ÷arpûrdû. Nahar ÷ox
xoøagÿlmÿz øÿraitdÿ ke÷di. Otaüû tÿrk edÿrkÿn bu xanûm
özönö Kris Devidsona tutaraq ÷ox yorulduüunu bildirdi.
O, uca sÿslÿ evinÿ qÿdÿr þtörölmÿsini ondan xahiø etdi.
Gÿnc aktyor ÿvvÿlcÿ bir qÿdÿr tÿrÿddödlÿ lord Kronøouya
baxdû, sonra isÿ onlarûn hÿr ikisini ÷ÿkib nahar otaüûna saldû.
Ènspektor boüazûnû arûtlayûb sþzönÿ davam etdi:
– Lakin mönaqiøÿni yatûrtmaq ö÷ön onun bötön sÿylÿri
sÿmÿrÿsiz oldu. Odur ki hÿmin gÿnc taksi ÷aüûrtdûrûb, artûq
hû÷­qûr­maqda olan miss Kortneyi mÿnzilinÿ qÿdÿr möøa­yiÿt
etdi. ßhvalû pozulan xanûm yaranmûø vÿziyyÿtlÿ barûøa bil­
mir vÿ “Kronø hÿlÿ peøman olacaq!” – deyÿ tÿkrar edirdi.
704 Bu yeganÿ iøarÿdÿn biz belÿ ehtimal edÿ bilÿrik ki, onun
þlö­mö tÿsadöfi olmamûø vÿ bunun sÿbÿbini bir qÿdÿr
ÿvvÿl baø vermiø iølÿrdÿ axtarmaq lazûmdûr. Devidson onu
sakit­lÿø­dir­dik­dÿn sonra Kolossa sarayûna qayûtmaq ö÷ön
artûq gec oldu­üunu baøa döøör. Odur ki Devidson þzö­nön
×el­sidÿ olan mÿn­zilinÿ yollanûr. Az sonra isÿ onun arvadû
gÿlib ÷ûxûr vÿ ÿri gedÿn­dÿn sonra baø vermiø dÿhøÿtli faciÿni
ona danûøûr.
Hÿr ikimiz diqqÿtlÿ inspektoru dinlÿyirdik.
– Bal davam etdikcÿ lord Kronøounun ÿhvalû daha ÷ox
pozulurdu. O, þz dÿstÿsindÿn aralanmûø vÿ bu adamlar
onu qalan vaxt ÿrzindÿ yalnûz arabir ÷ÿtinliklÿ gþrÿ bilmiølÿr.
Maskalarûn ÷ûxarûlacaüû final mÿrasimi ÿrÿfÿ­sin­dÿ – gecÿ
ikinin yarûsûnda lordun maskasûnû tanûyan qardaøû kapi­
tan Diqbi onun lojada duraraq sÿhnÿni gþzdÿn ke÷ir­di­
yini gþrmöødör. “Salam, Kron÷! – o demiødir. – Döø, gÿl
bizlÿrÿ qoøul. Pûrpûzlanmûø bayquø kimi nÿ var ÷ûxûb orada
durmusan? Öz-gþzönö turøutma. Burada yaxøû kef var”.
Bir an döøöndökdÿn sonra: “Yaxøû, – deyÿ Kronøou cavab
verir. – Mÿni gþzlÿ, itirsÿm, daha tapa bilmÿyÿcÿyÿm”.
Cepp siqar yandûrdû.
– Bu sþzlÿrdÿn sonra o, lojadan ÷ûxûr. Kapitan Diqbi
þz yanûnda duran missis Devidsonla bÿrabÿr gþzlÿmÿyÿ
baø­layûr. Dÿqiqÿlÿr ke÷ir, Kronøou isÿ gÿlib ÷ûxmaq bilmir.
Nÿha­yÿt, Diqbinin sÿbri tökÿnir. “Olmaya, bu cavan oülan
 A
elÿ bilir ki, bötön gecÿni onu gþzlÿyÿcÿyik?” – deyÿ sÿslÿ­nir.
Bu vaxt missis Malleybi onlara qoøulur vÿ dÿstÿ mÿsÿlÿni K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

aydûn­laødûrmaüa birgÿ sÿy gþstÿrir. “Deyÿsÿn, bu gecÿ
onun baøû lap xarab olub, – deyÿ qadûnlarû valeh edÿn dul
kiøi bil­di­rir. – Gÿlin onu axtarûb tapaq”.
Cepp siqarûna daha bir qullab vurdu.
– Axtarûø he÷ bir nÿticÿ vermÿdikdÿ missis Malleybinin
aülûna gÿlir ki, Kronøou bir saat ÿvvÿl øam etdiklÿri otaqda
ola bilÿr. Odur ki hÿmin guøÿyÿ yollanûrlar. Burada onlar
son dÿrÿcÿ dÿhøÿtli bir mÿnzÿrÿ ilÿ qarøûlaøûrlar. Onlar tÿl­
xÿk Arlekin kostyumunda olan lordu sinÿsinÿ iri mÿtbÿx
bû÷a­üû sancûlmûø vÿziyyÿtdÿ dþøÿmÿyÿ sÿrilmiø gþrörlÿr.
Cepp sþzönÿ ara verdi. Puaro isÿ baøûnû tÿrpÿdÿrÿk
mötÿxÿssisÿ xas olan ÿda ilÿ dedi:
– Une belle affaire!1 Yÿni cinayÿti tþrÿdÿn adam he÷
bir iz-filan qoymayûb? Bu necÿ ola bilÿr? 705
– Hÿ-ÿ, – deyÿ inspektor davam etdi, – iøin ardû sizÿ
mÿlumdur. Faciÿ yalnûz bir qÿtllÿ bitmir. Ertÿsi gön bötön
qÿzetlÿr mÿøhur aktrisa miss Kortneyin vÿfatû barÿdÿ baø­
saülûüû vÿ qûsa nekroloq dÿrc edir; onun yöksÿk dozada
kokain qÿbul etdiyinÿ gþrÿ þldöyönö vÿ cÿsÿdin þz yata­
üûnda tapûldûüûnû bildirirlÿr. Èndi hamûnû döøöndörÿn bunun
qÿtl, yoxsa þzönÿ qÿsd olmasûdûr. Onun qulluq÷usu ifadÿ
verÿrkÿn demiødir ki, miss Kortney yatmazdan ÿvvÿl daim
narkotik maddÿ qÿbul etdiyindÿn, belÿ bir sÿbÿbdÿn þlö­
mö qeyri-mömkön hesab edir. Bununla belÿ, biz þzönÿ
qÿsd ehtimalûnû aülabatan sayûrûq. Onun vÿfatû polisi ona
gþrÿ mÿyus edir ki, bununla biz ÿvvÿlki gecÿdÿ baø vermiø
qÿtlin sÿbÿbini þyrÿnmÿk imkanûndan mÿhrum oluruq.
Amma qeyd etmÿliyÿm ki, ziyafÿt yerindÿ aøkar edilÿn
meyi­tin yanûnda ki÷ik bir qutu tapûlmûødûr. Özÿrindÿ almaz
dÿnÿ­ciklÿri ilÿ “Koko” sþzö yazûlmûø bu möcrö yarûsûna
qÿdÿr kokainlÿ dolu olmuødur. Miss Kortneyin qulluq÷usu
onun þz sahibÿsinÿ mÿxsus olduüunu tÿsdiq etmiø vÿ
hÿmi­øÿ yanûnda gÿzdirdiyini, daim ondan istifadÿ elÿdiyini
gþstÿr­miødir.
– Lord Kronøou da hÿm÷inin narkotik maddÿlÿr qÿbul
edÿrdimi?
– Xeyr. Onun belÿ øeylÿrÿ mönasibÿti ÷ox pis idi.
1
ßcÿb iødir! (fr.)
 QЯLЯBЯ BALI ЯHVALATI

Puaro fikirli halda baøûnû tÿrpÿtdi:

– Bir halda ki qutu Kronøouda olub, demÿli, bu iki qÿtl
arasûnda mötlÿq özvi ÿlaqÿ olmalûdûr.
– Deyÿsÿn, yavaø-yavaø izÿ döømÿyÿ baølayûrûq, – deyÿ
Cepp ömidlÿ dillÿndi vÿ cibindÿn xûrdaca bir øey ÷ûxarûb
Puaroya uzatdû. Bu, zömröd rÿngli bahalû ipÿk par÷adan
tikilmiø qotaz idi. Kÿnarlarûnûn didilib saplarûnûn ÷ûxmasû elÿ
tÿÿssörat baüûølayûrdû ki, sanki, onu zorla qoparmûødûlar.
– Biz bunu onun bÿrk yumulmuø barmaqlarûnûn ara­
sûndan ÷ûxarmûøûq, – deyÿ inspektor izah etdi.
Puaro par÷a qûrûüûnû dinmÿzcÿ geri qaytardûqdan sonra
soruødu:
– Lord Kronøounun döømÿni var idi?
– Yox idi. Bunu he÷ kÿs tÿsdiq etmir. O, hamûnûn nÿcib
tÿbiÿtli adam kimi tanûdûüû oülan idi.
706 – Bÿs bu qÿtl kimÿ xeyir gÿtirir?
– Onun ÿmisi hþrmÿtli Yustas Beltan titul vÿ var-dþv­
lÿt sahibidir. Ona qarøû bir-iki øöbhÿli fakt var. Bir ne÷ÿ
adam ki÷ik nahar otaüûnda sþzlÿømÿ eøitmiø vÿ möbahisÿ
edÿnlÿrin arasûnda Yustas Beltanûn da olduüunu gþrmöø­
dör. Bÿlkÿ dÿ, mÿtbÿx bû÷aüû möbahisÿnin qûzüûn anûnda
elÿ burada iøÿ salûnmûødûr.
– Bu iø barÿdÿ cÿnab Beltan þzö nÿ deyir?
– Bildirir ki, aøpazlardan biri likþrön keyfiyyÿtli olma­
masûna gþrÿ danlanmûø, ikincisi ona salfet yaxalûq gÿtir­
miø­dir. Bu, ikinin yarûsûnda deyil, birÿ yaxûn olmuødur.
Bilir­siniz, mÿrhumun qardaøû kapitan Diqbinin ifadÿsindÿ
vaxt ÷ox dÿqiq gþstÿrilmiødir. Onun Kronøou ilÿ danûøûüû
vÿ cÿsÿ­din tapûlmasû arasûnda yalnûz on dÿqiqÿ ke÷miødir.
– ßgÿr mister Beltanûn Pun÷inello rolunda ÷ûxûø etdi­
yini xatûrlasaq, demÿli, onun körÿyindÿ qozbellik donqarû,
yaxa­sûnda isÿ qûr÷ûnlû manjet olan paltarûnû tÿsÿvvör etmÿk
möm­kön­dör.
– Mÿn baldakû kostyumlar barÿdÿ bir o qÿdÿr dÿ geniø
tÿsÿvvörÿ malik deyilÿm, – Cepp maraqla Puaroya baxa­
raq etiraf etdi. – Bu iødÿn yaxøû baø ÷ûxara bilmÿdiyimi
þzöm dÿ gþrörÿm.
– Bunsuz cinayÿti a÷maq ÷ox ÷ÿtindir, dostum. – Pua­
ro­nun sÿ­sindÿ istehza duyuldu. Onun yaøûl gþzlÿrindÿn
qÿf­lÿ­tÿn mÿnÿ yaxøû tanûø olan ziya sa÷maüa baøladû.
 A
– Hÿmin ki÷ik nahar otaüûnda pÿrdÿ dÿ vardû, elÿmi?
– Hÿ, ancaq... K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Arxasûnda isÿ bir adamûn göclÿ gizlÿnÿcÿyi boyda
yer.
– Bÿli, ÿslindÿ, bu, camaxatan kimi bir yerdir, amma
bunu nÿdÿn bildiniz? Axû siz ki he÷ vaxt orada olmamûsûnûz,
mösyþ Puaro?
– Olmaüûna olmamûøam, ÿzizim Cepp, bununla belÿ,
hÿmin sÿhnÿni, sadÿcÿ, beynimdÿ canlandûrdûm. Bunsuz
hÿmin faciÿ inandûrûcû olmazdû. Hÿr bir ehtimal kifayÿt
qÿdÿr þzönö doürulda bilmÿlidir. Deyin gþröm, hÿkim arxa­
sûnca adam gþndÿrilmiødi?
– ßlbÿttÿ, dÿrhal. Lakin bir øey etmÿk mömkön olma­
yûb. Þlöm, gÿrÿk ki, ani olaraq baø vermiødi.
Puaro baøûnû sÿbirsizliklÿ tÿrpÿtdi.
– Hÿ, hÿ. Baøa döøörÿm. Bÿs istintaq zamanû hÿkim­ 707
dÿn ifadÿ almûsûnûzmû?
– Bÿli, mösyþ Puaro. Sizin mÿhz nÿ ilÿ maraqlandûüû­
nûzû bilmirÿm, ancaq sonradan o xatûrlamûødû ki, cÿsÿd
o gÿlÿ­nÿ kimi artûq soyuyub qûc olmuødu.
– Aha, mon Dieu!1 – deyÿ Puaro sÿslÿndi. – Cepp, bu
barÿdÿ döøönmÿyÿ dÿyÿr.
– Mösyþ, ÿgÿr siz onun zÿhÿrlÿndiyini ehtimal edirsi­
niz­sÿ, axû onda nÿyÿ gþrÿ ÿvvÿlcÿ onu zÿhÿrlÿmiø, sonra
isÿ kþksönÿ bû÷aq sancmûølar?
– Bu, doürudan da, gölmÿlidir. – Puaro razûlaødû.
– Sizi daha nÿ maraqlandûrûr? Örÿyiniz istÿsÿ, cÿsÿdin
tapûldûüû otaüû þzönöz dÿ gþzdÿn ke÷irÿ bilÿrsiniz.
Puaro ÿlini yellÿdi.
– Buna ehtiyac yoxdur. Bötön dediklÿrinizdÿn mÿnim
ö÷ön yalnûz bircÿ øey ÿhÿmiyyÿt kÿsb edir. Bu da lord
Kron­øounun narkotik maddÿ qÿbuluna mönasibÿtidir.
– Baøqa he÷ bir øey lazûm deyil?
– Bir øey dÿ var.
– O nÿdir elÿ?
– Bal kostyumlarûnûn tikilmÿsi ö÷ön nömunÿ kimi isti­
fadÿ olunmuø kaøû fiqurlar.
Cepp gþzlÿrini dþydö.
– Gölmÿli adamsûnûz.
1
Allaha and olsun! (fr.)
 QЯLЯBЯ BALI ЯHVALATI

– Niyÿ belÿ deyirsiniz, mösyþ Puaro?

– Gþrörÿm ki, bu saat Berkliyÿ – mister Beltanûn yanû­
na yollanmasaq, iølÿrimiz saat kimi getmÿyÿcÿk.
Biz dÿrhal taksi tutduq. Lord Kronøou titulu almûø tÿzÿ
vikont evdÿ yox idi, lakin Ceppin xahiøi ilÿ bizi ev sahibi­nin
kolleksiyalarû saxlanûlan otaüa gÿtirdilÿr. Ènspektor ÿtrafûn­
dakûlara tamaøa etdikcÿ aüzû a÷ûla qalmûødû.
– Mösyþ, aülûm kÿsmir ki, istÿdiyinizi bunlarûn arasûnda
tapa bilÿsiniz.
Buxarûnûn qarøûsûndakû kreslonu bir kÿnara ÷ÿkmiø
Puaro artûq ciddi surÿtdÿ iø aparûrdû. Sonra o sakitlÿøib
dayandû vÿ yaxûn­lûqdakû gözgönön alt tÿrÿfindÿki xûrdaca
bir rÿfi gþz­dÿn ke÷ir­mÿyÿ baøladû. Buradakû altû ÿdÿd ki÷ik
kaøû fiqur­dan gþz­lÿrini ÷ÿkmÿdiyi möddÿtdÿ nÿyisÿ þzlö­
yöndÿ øÿrh etdi.
708 – Les voila!1 Kþhnÿ italyan komediyasû. Fikir verir­si­
nizmi, ö÷ cöt fiqurdan Arlekin, Kolombina, Pyero, Pye­ret­
ta nÿcib aü vÿ yaøûl libasda, Pun÷inello vÿ Pulsinella isÿ
÷ÿh­rayû-sarû geyimdÿdirlÿr. Son dÿrÿcÿ nÿfis øÿkildÿ hazûr­
lan­mûø bu fiqurlardan Pun÷inellonun kostyumunun ÿsas
cÿhÿt­lÿri olan qûr÷ûnlar, ötö yerlÿri, yaxalûq vÿ höndör ølya­
pasû aøkar­ca fÿrqlÿnir. Qalan donuq fiqurlar özÿrindÿ dÿ
pal­tarlar ÷ox incÿ zþvqlÿ iølÿnib.
Fiqurlarûn yerini ehtiyatla dÿyiødirdikdÿn sonra Puaro
gþzlÿnilmÿdÿn kÿnara sû÷radû. Ceppin baxûølarûndan qeyri-
qÿnaÿtbÿxølik duyulsa da, aydûn gþrönördö ki, Puaro he÷
bir izahat vermÿk fikrindÿ deyil. Detektiv artûq iøÿ var qövvÿsi
ilÿ giriømiødi. Biz evi tÿrk etmÿyÿ hazûrlaøarkÿn onun sahibi
gÿlib ÷ûxdû. Cepp ona möÿyyÿn izahat vermÿli oldu.
Altûncû vikont Kronøou, tÿqribÿn, ÿlli beø yaølarûnda,
hÿrÿ­kÿt­lÿrindÿ ÿtrafûndakûlara diqqÿt yetirdiyi duyulan
yara­øûqlû, lakin laqeyd simalû adam idi. Aøkar gþrönördö ki,
vax­tûn­dan ÿvvÿl qocalmaüa baølamûø bu øÿxsin hÿrÿ­kÿt­lÿ­
rin­dÿ bir qÿdÿr lÿnglik vardû. Nÿdÿnsÿ, mÿndÿ ona qarøû
bir anda nif­rÿt baø qaldûrdû. O, bizi kifayÿt qÿdÿr nÿzakÿtlÿ
salam­ladû vÿ Pua­ro­nun bacarûüû barÿdÿ ÷ox eøitdiyini
bÿyan edÿ­rÿk hÿr iødÿ þzönö bizim ixtiyarûmûza verdi.
– Polisin ÿlindÿn gÿlÿni elÿdiyindÿn xÿbÿrdaram, – Pua­
ro bildirdi. – Amma mÿni qorxudan odur ki, qardaø­oülu­
1
Budur (fr.)
 A
nuzun faciÿvi hÿlakûnûn sirri he÷ vaxt a÷ûlmasûn. Èø istintaqa
anlaøûlmaz qalûr. K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

– Cani tapûlmayûnca mÿn þzöm dÿ rahat ola bilmÿ­yÿ­
cÿyÿm.
Puaro ona ÷ox iti nÿzÿrlÿrlÿ baxûrdû:
– Qardaøûnûz oülunun sizÿ bÿlli olan döømÿni-zadû var­
dûmû?
– Xeyr, hÿr halda, mÿnÿ mÿlum deyildi. – O, bir anlûüa
duruxdu vÿ davam etdi: – ßgÿr mÿnÿ aid ayrû sualûnûz
olsa...
– Yalnûz bircÿ sual, – Puaronun sÿsi ciddi ahÿng aldû.
– Kostyumlar eynilÿmi bu fiqurlardan gþtörölmöødör?
– ßn ki÷ik detallarûna qÿdÿr.
– ×ox saü olun, milord. Mÿn ancaq bunu aydûnlaø­dûr­
maq istÿyirdim. Xudahafiz.
– Bÿs indi nÿ edÿcÿyik? – deyÿ kö÷ÿdÿ Cepp xÿbÿr 709
aldû. – Þzönöz bilirsiniz ki, Skotland-Yarda hesabat ver­
mÿliyÿm.
– Yaxøû! Sizi lÿngitmÿyÿcÿyÿm. Bir balaca iø dÿ var ki,
onu aydûnlaødûrandan sonra...
– Sonra nÿ?
– Èøi baøa ÷atmûø hesab edÿcÿyik.
– Necÿ? Ola blmÿz! Mÿgÿr siz lord Kronøounu kimin
þldördöyönö bilirsiniz?
– Øöbhÿsiz.
– Kimdir? Yustas Beltandûrmû?
– Ah, mon ami1, axû mÿndÿ bir balaca tÿrslik olduüu­
nu þzönöz yaxøû bilirsiniz. Sonuncu dÿqiqÿyÿ qÿdÿr iøin
bötön saplarûnû þz ÿlimdÿ tuturam. Vaxt ÷atanda qatili
qÿtiy­yÿtlÿ iføa edirÿm. Hÿlÿliksÿ he÷ kÿsÿ etibar etmÿk
istÿ­mirÿm. Èø sizindir, amma mÿn onu belÿ bir øÿrtlÿ apa­
ra­caüam ki, onu þzöm bilÿn kimi axûra ÷atdûrmaüa imkan
verÿsiniz.
– Bu ÷ox yaxøû olar, – deyÿ Cepp sÿslÿndi, – ancaq iøi
axûra ÷atdûrmaq mömkön olsa. Dözö, siz lap peyüÿmbÿr
kimi inamlû danûøûrsûnûz.
Puaro gölömsÿdi.
– Yaxøû, hÿlÿlik, mösyþ Puaro! Mÿn bir detektiv ida­rÿ­
sinÿ dÿymÿliyÿm.
1
Ah, dostum (fr.)
 QЯLЯBЯ BALI ЯHVALATI

O, dþngÿni burulub gþzdÿn itÿndÿ Puaro yanûndan

þtÿn taksiyÿ ÿl etdi.
– Èndi hara gedirsiniz? – mÿn maraqla xÿbÿr aldûm.
– ×elsiyÿ, Devidsonlarû gþrmÿyÿ.
Puaro önvanû söröcöyÿ bildirdi.
– Tÿzÿ lord Kronøou haqqûnda fikriniz necÿdir? – mÿn
xÿbÿr aldûm.
– Mÿnim ÿziz dostum Hastinqs þzö nÿ döøönör?
– A÷ûüû, mÿndÿ qeyri-iradi olaraq inamsûzlûq ÿmÿlÿ gÿldi.
– Elÿ hesab edirsiniz ki, “ÿhvalatûn mÿnfi qÿhrÿmanû”dûr?
– Mÿgÿr elÿ deyil?
– Mÿnÿ qalsa, o, bizÿ ÷ox mehribanlûq gþstÿrdi, – deyÿ
Puaro dÿrinÿ getmÿk istÿmÿdi.
– ×önki bunun sÿbÿbi vardû!
Puaro özömÿ baxdû, baøûnû kÿdÿrlÿ buladû vÿ þzlöyöndÿ
710 nÿsÿ dodaqaltû mûzûldadû.
Devidsonlar ÷oxmÿrtÿbÿli binanûn dþrdöncö mÿrtÿbÿ­
sindÿ yaøayûrdûlar. Cÿnab Devidson þzö evdÿ olmadûüûn­
dan bizi onun arvadû qarøûladû. Hÿr ikimizi Øÿrq ÿøyalarû
ilÿ bÿzÿdilmiø uzunsov bir otaüa gÿtirdilÿr. Buranûn havasû
aüûr vÿ ÿzici idi. Xoøsima mÿxluq olan missis Devidson
hÿs­sas adam tÿsiri baüûølayan vÿ a÷ûq-mavi gþzlÿrinin
dÿrin­li­yin­dÿki ehtiyatlûlûüû dÿrhal duydurmayan ÷ÿlimsiz vÿ
zÿrif qadûn idi. Onu ÷ox gþzlÿmÿli olmadûq.
Puaro bizim gÿliøimizin mÿqsÿdini bildirdikdÿ o, baøûnû
kÿdÿrlÿ tÿrpÿtdi.
– Zavallû Kron÷, yazûq Koko. Hÿr ikimiz ona elÿ þyrÿø­
miødik ki, qûzcûüazûn þlömö bizÿ bir dÿrd oldu. Mÿndÿn
nÿ barÿdÿ soruømaq istÿyirsiniz? Doürudanmû, bu faciÿvi
gecÿ haqqûnda hÿr øeyi yenidÿn nÿql etmÿk lazûmdûr!
– Ènanûn, madam, mÿn nahaq yerÿ sizdÿ belÿ aüûr
hisslÿr oyatmazdûm. Ènspektor Cepp lazûm olan hÿr øeyi
mÿnÿ sþylÿmiødir. Mÿn ancaq hÿmin bal zamanû sizin gey­
di­yiniz kostyuma baxmaq istÿrdim.
Xanûm bir qÿdÿr tÿÿccöblÿnÿn tÿhÿr oldu. Puaro tox­
taq­lûq verirmiø kimi davam etdi:
– Nÿzÿrinizÿ ÷atdûrmalûyam ki, mÿn þz þlkÿm Bel÷ikada
qÿbul edilmiø sistem özrÿ hÿrÿkÿt edirÿm. Biz cinayÿtin
baø verdiyi øÿraiti nÿzÿrimizdÿ canlandûra bilmÿliyik. Odur
ki tÿhqiqatda bal kostyumunun ÿhÿmiyyÿti bþyökdör.
 A
Missis Devidson hÿlÿ dÿ tÿrÿddöd edirdi.
– ßlbÿttÿ, mÿn bÿzÿn polisin cinayÿt sÿhnÿsini yenidÿn K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

canlandûrmasû barÿdÿ eøitmiøÿm, – deyÿ o bildirdi. – Ancaq
sizin naqafil maraüûnûz bir az tÿÿccöb doüurur. Yaxøû, bu
saat hÿmin geyimi gÿtirÿrÿm.
O, aü sÿtin vÿ yaøûl ipÿkdÿn ÷ox zþvqlÿ tikilmiø bir pal­
tar gÿtirdi. Paltar yumurlanmûø halda idi. Puaro onu ÿlinÿ
alûb a÷dû, diqqÿtlÿ baxdûqdan sonra yöngöl tÿzimlÿ onu
sahi­binÿ qaytardû.
– Merci, madame!1 Gþrörÿm ki, bunun ÷iynindÿki yaøûl
qotazlardan birini ehtiyatsûzcasûna itirmisiniz.
– Bÿli, o, bal zamanû qopub döødö. Mÿn onu qaldûrûb,
zavallû lord Kronøouya verdim ki, saxlasûn.
– Bu, øam yemÿyindÿn sonra olmuødur, elÿmi?
– Bÿli.
– Yÿqin ki, faciÿvi hadisÿdÿn bir qÿdÿr ÿvvÿl. 711
Missis Devidsonun kÿdÿrli özönÿ göclÿ sezilÿn bir hÿyÿ­
can kþlgÿsi döødö. O, tÿlÿsik surÿtdÿ ÿlavÿ etdi: – Yox, yox.
Bundan ÷ox ÿvvÿl, gÿrÿk ki, øam yemÿyindÿn azca qabaq.
– Baøa döødöm. Elÿ bunu bilmÿk istÿyirdim. Daha
qanûnûzû qaraltmayacaüam. Bonjur, madam.
– Eh bien2, – deyÿ evdÿn ÷ûxanda mÿn sþzÿ baøladûm.
– Yaøûl qotazûn sirri indi aydûn oldu.
– Necÿ yÿni?
– Qatil mÿhz hÿmin paltardakû adam olmuødur.
– Paltarû gþzdÿn ke÷irdiyim zaman mÿnÿ fikir verdi­nizmi?
– Dözö, bir o qÿdÿr dÿ yox. Niyÿ soruøursunuz?
– Èø burasûndadûr ki, itirilmiø qotaz paltardan qoparûl­
mayûb. Onu qay÷û ilÿ kÿsiblÿr. Bunu saplardan da gþrmÿk
olar.
– ßzizim, – deyÿ onu dayandûrdûm, – iø getdikcÿ dola­
øûüa döøör.
– ßksinÿ, – Puaro sakit halda qeyd etdi, – getdikcÿ
aydûnlaøûr.
– Mösyþ Puaro, – mÿn yöksÿk sÿslÿ davam etdim,
– deyÿ­sÿn, bir gön mÿn dÿ sizi qÿtlÿ yetirÿcÿyÿm. Sizin hÿr
øeyi son dÿrÿcÿ sadÿ yolla tapa bilmÿyiniz þzö son dÿrÿcÿ
mörÿkkÿb øeydir!
1
Tÿøÿkkör edirÿm, xanûm! (fr.)
2
Belÿ (fr.)
 QЯLЯBЯ BALI ЯHVALATI

– Mÿgÿr mÿn izahata baølayanda hÿr øeyin ÷ox sadÿ

olduüu özÿ ÷ûxmûrmû?
– Hÿ, ÿslindÿ, iøin ÿn pis tÿrÿfi dÿ elÿ bundadûr. Belÿ
olanda hÿmiøÿ adama elÿ gÿlir ki, o þzö dÿ möÿmmanû
aydûnlaødûra bilÿrdi.
– ßlbÿttÿ, Hastinqs, ÿlbÿttÿ. Bu, sizin þzönözön dÿ ÿli­
niz­dÿn gÿlÿrdi. ßgÿr mÿnim istifadÿ etdiyim metodla get­
sÿy­diniz.
– Bu doürudur, – mÿn bu mþvzuda Puaronun uzun
danû­øacaüûndan qorxaraq tÿlÿsik razûlaødûm. – Deyin gþrÿk,
indi nÿ iø gþrÿcÿyik? Siz, hÿqiqÿtÿnmi, þlöm sÿh­nÿ­sini
yeni­dÿn canlandûrmaq fikrindÿsiniz?
– Hÿlÿ bilmirÿm. Ancaq bu, o vaxt bitÿcÿk ki, ona
tÿlxÿk Arlekin dÿ ÿlavÿ edilsin.
×ÿrøÿnbÿ axøamûna döøÿn ertÿsi gön Puaro tÿrÿfin­dÿn
712 möÿmmalû tamaøa verilmÿli idi. Aparûlan hazûrlûq mÿni lap
maraüa salmûødû. Otaüûn bir köncöndÿn asûlmûø aü þrtök
hÿr iki tÿrÿfdÿn aüûr pÿrdÿ ilÿ tutulmuødu. Otaüû iøûq­lan­
dûrmaq ö÷ön qurüu gÿtirÿn adam bizdÿn sonra i÷ÿri daxil
oldu. Onun ardûnca isÿ bir dÿstÿ teatr iø÷isi ke÷ib, Pua­ro­
nun sÿliqÿ ilÿ yûüûødûrûlmûø yataq otaüûnda gþzdÿn itdi.
Sÿkkizÿ az qalmûø gþzÿ o qÿdÿr dÿ øÿn dÿymÿyÿn
Cepp varid oldu. Mÿn baøa döødöm ki, rÿsmi detektiv,
hÿlÿ­lik, Puaronun planûndan ÿsla xÿbÿrdar deyil.
– Mþhtÿrÿm inspektor, onun þz mÿqsÿdini hÿyata
ke÷irmÿsi ö÷ön ki÷ik bir tamaøa lazûmdûr. Ancaq bunun
bizÿ ziyanû olmayacaq. Kÿlÿfin ucu indi onun ÿlindÿdir.
Onun apardûüû iø elÿ mÿnim þz ehtimalûma da uyüundur.
– Bu sþzlÿri deyÿrkÿn qeyri-iradi olaraq hiss etdim ki,
Cepp ÿsl hÿqiqÿt barÿdÿ bir øey bilmÿk ö÷ön ÿldÿn gedir.
– Ancaq mÿn ona bu oyunu aparmaqda mane÷ilik tþrÿt­
mÿyÿcÿyÿm. Qoy þzö bildiyi kimi hÿrÿkÿt etsin. Aha, deyÿ­
sÿn, iøtirak÷ûlar da gÿlib.
Zati-alilÿri lord ilÿ missis Malleybi bÿrabÿr daxil oldular.
Bu xanûmû mÿn hÿlÿ gþrmÿmiødim. Qarasa÷lû, yaraøûqlû
qadûn olan Malleybi bir qÿdÿr ÿsÿbi hal ke÷irirdi. Sonra
Devidsonlar varid oldu. Kris Devidsonla da mÿn ilk dÿfÿydi
qarøûlaøûrdûm. Qarayanûz vÿ ucaboylu bu adam kifayÿt
qÿdÿr xoø gþrkÿmÿ vÿ ÿsl aktyorlara xas incÿ davranûø
tÿrzinÿ malik idi. Puaro stullarû sÿhnÿciyin qarøûsûna dözdö.
 A
Pÿrdÿyÿ göclö iøûq verildi. Puaro otaüûn iøûüûnû ke÷irdikdÿ
sÿhnÿ daha parlaq vÿ cÿlbedici gþröndö. Alaqaranlûqda K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

Puaronun sÿsi gÿldi:
– Xanûmlar vÿ cÿnablar, xûrdaca bir izahû dinlÿyin. Siz
indi þz qarøûnûzdakû sÿhnÿdÿ altû obraz gþrÿcÿksiniz. Onlarûn
geyimi sizÿ tanûø olmalûdûr. Pyero vÿ onun Pyerettasû,
mÿzhÿkÿ÷i Pun÷inello vÿ nÿcabÿtli Pulsinella, incÿ rÿqslÿr
edÿn gþzÿl Kolombina, fösunkar tÿlxÿk Arlekin!
Bu tÿqdimatdan sonra Puaronun azca ÿvvÿl xatûrlatdûüû
surÿtlÿr zahir oldular. Bir an ayaq saxlayûb, yenidÿn qeybÿ
÷ÿkildilÿr. Sÿhnÿyÿ qaranlûq ÷þkdö. Tamaøa÷ûlarûn ÷oxu
kþks þtördö, arada aüûr bir ÿhvali-ruhiyyÿ hþkm sörmÿyÿ
baøladû. Mÿnÿ elÿ gÿldi ki, cinayÿtkar aramûzdadûr vÿ Puaro
elÿ ehtimal edir ki, tanûø fiqurlarû gþrÿn kimi o, huøunu
itirib yûxûlacaq. Bu kÿlÿk baø tutmasaydû, dostum ÷aøûb-
qalmalû, pÿrt olmalû idi. Lakin Puaro he÷ dÿ þzönö itirÿn 713
adama bÿnzÿmirdi. O, sÿhnÿnin qarøûsûna ke÷di.
– Èndi isÿ, mþhtÿrÿm xanûmlar vÿ cÿnablar, bu saat nÿ
gþrdöyönözö lötfÿn mÿnÿ deyin. Gÿlin sizdÿn baølayaq,
milord.
Puaronun möraciÿt etdiyi centlmen bir qÿdÿr tutulan
kimi oldu.
– Sizi yaxøû baøa döømÿdim.
– Sadÿcÿ, burada nÿ gþrdöyönözö deyin.
– Hm, indicÿ bu sÿhnÿdÿ gþrönÿn surÿtlÿr qÿdim
ital­yan komediyasûnûn qÿhrÿmanlarûdûr. Biz bu paltarlarû...
ke÷ÿn gecÿ þzömöz geymiødik.
– Ke÷ÿn gecÿ barÿdÿ danûømaüa tÿlÿsmÿyin, milord,
– deyÿ Puaro iøÿ qarûømaüa tÿlÿsdi. – Gÿlin ifadÿnizin
birinci hissÿsinÿ diqqÿt yetirÿk. Madam, siz milord Kronøou
ilÿ razûsûnûzmû?
Bu sþzlÿri dediyi möddÿtdÿ o, tÿmkinlÿ xanûm
Malleybiyÿ tÿrÿf ÷evrildi.
– Hÿ... bÿli. ßlbÿttÿ.
– Onunla øÿrik olursunuzmu ki, italyan komediyasûndan
olan surÿtlÿri gþrörsönöz?
– Bu nÿ sþzdör? Bÿs necÿ?
– Cÿnab Devidson, siz dÿ bu fikirdÿsinizmi?
– Bÿli.
– Siz, madam?
 QЯLЯBЯ BALI ЯHVALATI

– Hÿ.
– Hastinqs, Cepp, siz dÿ bunu tÿsdiq edirsinizmi? – deyÿ
o, bizÿ tÿrÿf nÿzÿr saldû.
Detektivin bÿnizi xeyli qa÷mûø, piøiyinki kimi yamyaøûl
olan gþzlÿri isÿ bir qÿdÿr solüunlaømûødû.
– Bununla belÿ, siz hamûnûz sÿhv edirsiniz! Gþzlÿri­
niz sizi aldadûr. Eynilÿ Qÿlÿbÿ balû gecÿsindÿ olduüu kimi.
Belÿ bir ifadÿ var, eøitmÿmiø olmazsûnûz: “Gþzlÿ gþrönÿn
hÿr øeyi hÿlÿ he÷ dÿ hÿqiqÿt hesab etmÿk olmaz”. ßslindÿ,
aülûn gþzö ilÿ gþrmÿk lazûmdûr. Qafa tasûnûn i÷indÿkini bir
balaca iølÿtmÿk belÿ yerdÿ he÷ dÿ pis olmaz. Eøidin vÿ
bilin ki, Qÿlÿbÿ balûnda siz altû yox, ancaq beø surÿt gþr­
mö­sönöz.
Èøûq yenidÿn ke÷irildi. Bu dÿfÿ yalnûz fiqur ÿsasûnda tikil­
miø kostyumda olan aktyor sÿhnÿyÿ ÷ûxdû. Bu, Pyero idi.
714 – Kimdir bu? – Puaro tÿlÿbedici ahÿnglÿ sÿslÿndi.
– Pye­ro­durmu?
– Bÿli, – deyÿ hamû sÿs-sÿsÿ verdi.
– Bir dÿ baxûn!
Hÿmin rolu ifa edÿn adam yöngöl hÿrÿkÿtlÿ þzönö
Pyeronun paltarûndan azad etdi vÿ gþz qûrpûmûnda tÿlxÿk
qiyafÿsinÿ döødö. Hÿmin anda otaqdan inilti sÿsi vÿ stul
tappûltûsû gÿldi.
– Lÿnÿtÿ gÿlÿsiniz, – deyÿ Devidsonun boüazûndan
xûrûltû qopdu. – Bu, sizin sarsaq beyninizÿ haradan gÿldi?
Sonra ÿl qandalûnûn cingiltisi vÿ soyuqqanlû Ceppin
rÿsmi sÿsi eøidildi:
– Kristofer Devidson, siz Kronøounun qÿtlindÿ ittiham
edilir vÿ hÿbs olunursunuz. Yalandan þzönözÿ bÿraÿt
qazan­dûrmaüa cÿhd gþstÿrsÿniz, cinayÿtinizi bir qÿdÿr dÿ
aüûrlaødûrmûø olacaqsûnûz.
On beø dÿqiqÿdÿn sonra Puaro nahar masasû arxa­
sûnda ÿylÿøib qonaqpÿrvÿr tÿbÿssömlÿ gölömsÿyir, dalba­
dal özÿrinÿ yaüan suallara sÿbirlÿ cavab verirdi.
– Bötön bunlar olduqca sadÿdir. Yaøûl qotazûn tapûlmasû
mÿndÿ dÿrhal belÿ bir ehtimal doüurdu ki, onu qatilin bal
geyimindÿn qoparmûølar. Mÿtbÿx bû÷aüûnû insan kþksönÿ
belÿ mþhkÿm saplamaq ö÷ön bþyök fiziki qövvÿ tÿlÿb
edildiyindÿn mÿn dÿrhal þz øöbhÿmi Pyerettadan Pyeroya
yþnÿltdim. Lakin Pyero qÿtl baø verÿndÿn iki saat ÿvvÿl
 A
balû tÿrk etmiødi. Odur ki bu adam ya sonra yenidÿn bal
mÿclisinÿ qayûdûb lordu qÿtlÿ yetirmiø, ya da ki, sadÿcÿ, onu K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

þldöröb getmiødi. Mÿgÿr bu, mömkön deyildimi? Ziyafÿt
naharûndan sonra lord Kronøounu kim gþrmöødö? Yalnûz
missis Devidson. Onun ifadÿsinin doüruluüuna mÿn lap
ÿvvÿldÿn inanmadûm. Bu, yÿqin, ona gþrÿ uydurul­muø­
du ki, qÿtl anûnda o, þz bal geyimindÿn qoparûlmûø qotazû
þz kostyumundan kÿsdiyi qotazla ÿvÿz etmÿli olmuødu.
Tÿlxÿk Arlekinin gecÿ ikinin yarûsûnda lojada gþrönmÿsi dÿ
qondarma iø idi. ßvvÿlcÿ bir möddÿt mÿn cÿnab Bel­ta­
nûn da cinayÿtdÿ möqÿssir ola bilÿcÿyini ehtimal etdim.
Lakin onun mörÿkkÿb formalû kostyumu ilÿ eyni zaman­da
hÿm Pun÷inello vÿ hÿm dÿ tÿlxÿk Arlekin rolunu ifa etmÿk
tamamilÿ qeyri-mömkön idi. Digÿr bir tÿrÿfdÿn, þldö­röl­
möø adamla bir boyda olan, sÿnÿti isÿ aktyorluq olan bir
kÿsin ÿlindÿ belÿ bir iø ÷ox asan olmalû idi. 715
Ancaq mÿni bir mÿsÿlÿ narahat edirdi. Øöbhÿsiz ki,
mÿrhumun iki saat, yoxsa on dÿqiqÿ bundan ÿvvÿl þldö­
röldöyönö möÿyyÿnlÿødirÿrkÿn hÿkim sÿhvÿ yol verÿ bil­
mÿzdi. Axû insan cÿsÿdi þlöm anûndan ke÷ÿn hÿr saat
ÿrzindÿ bir qayda olaraq bir ne÷ÿ dÿrÿcÿ soyuyur. Hÿkim
yalnûz bal iøtirak÷ûlarûnûn sþzönÿ ÿsasÿn þlömön, guya, on
dÿqiqÿ ÿvvÿl baø verdiyini þz øÿrhindÿ yazmûødûr. Halbuki
hÿmin vaxtda meyitin ÿl-ayaüû soyumuø olub.
Belÿliklÿ, hÿr øey mÿnim qÿtl barÿdÿ olan fÿrziyyÿmi
tÿsdiq edir. Devidson, ÿslindÿ, lord Kronøounu øam yemÿ­
yindÿn dÿrhal sonra þldörmöødör. Onun þzönö nahar
otaüûna salmasûnû gþrÿn olmuødur. Sonra o, miss Kortneyi
evlÿrinÿ þtörmÿyÿ getmiø, i÷ÿri girib onu sakitlÿødirmÿk
ÿvÿzinÿ tÿlÿsik geri – Kolossa sarayûna cummuø vÿ bu dÿfÿ
orada Pyero cildindÿ deyil, Arlekin libasûnda gþrönmöø­
dör. Bundan þtrö ona bal kostyumunda cözi dÿyiøikliklÿr
etmÿk kifayÿt olmuødur.
Mÿrhum vikontun Puaroya diqqÿtlÿ qulaq asan ÿmisi
baøûnû irÿli uzatmûødû. Onun gþzlÿrindÿ mötÿÿssirlik ifadÿsi
duyulurdu.
– ßgÿr bu belÿdirsÿ, bal mÿclisinÿ o, þz qurbanûnû
þldör­mÿk ö÷ön hazûrlaøûb gÿlibmiø. Lÿnÿt øeytana, axû
cina­yÿt hansû mÿqsÿdlÿ iølÿnmiødi? Dözö, mÿn qÿtlin
sÿbÿ­bini dÿrk edÿ bilmirÿm, – o, fikirli halda qeyd etdi.
 QЯLЯBЯ BALI ЯHVALATI

– Hÿ-ÿ. Burada biz ikinci faciÿyÿ ke÷irik ki, bu da

xanûm Kortney ilÿ ÿlaqÿdardûr. Èødÿ sadÿ bir döyön olsa da,
o, hamûnûn nÿzÿrindÿn qa÷mûødûr. Miss Kortney kokaindÿn
zÿhÿrlÿnmÿ nÿticÿsindÿ þlmöødör. Lakin onun qÿbul etdiyi
narkotik qutusu lord Kronøounun meyiti yanûnda tapûl­mûø­
dûr. Elÿ isÿ qûz narkotik maddÿni haradan ÿldÿ etmiødir?
Yalnûz bir adam onu tiryÿklÿ tÿmin edÿ bilÿrdi. Bu, Devid­son
idi. Bu da hÿr øeyi izah edir. Devidsonla gÿnc qûzûn arala­rûn­
da namÿhrÿm dostluq mönasibÿti olubmuø, odur ki Koko
Kort­neyi evÿ mÿhz Devidson þtörmöødör. Narkotikÿ qarøû
fana­tikcÿsinÿ pis mönasibÿtdÿ olan lord Kronøou isÿ niøan­
lû­sûnûn bu iøÿ aludÿliyini qÿflÿtÿn aøkara ÷ûxarmûø vÿ kokainlÿ
Kokonu mÿhz Devidsonun tÿchiz etdiyini baøa döømöødör.
Øöbhÿsiz, Devidson bunu boynuna almamûø, lakin lord
Kron­øou sakitlÿømÿyÿrÿk ÿsl hÿqiqÿti bal zamanû xanûm
716 Kort­neyin þzönö sorüu-suala tutmaqla þyrÿnmÿk qÿra­
rûna gÿl­miødir. Mÿlumdur ki, vikont qûzûn gönahûndan ke÷ÿ
bilÿrdi. Ancaq dolanacaüûnû ÿsasÿn narkotik alverindÿn ÷ûxa­
ran Devid­son isÿ ÿfv olunacaüûna he÷ cör bel baülaya bil­
mÿzdi. Èføa olunmaq vÿ tÿqib edilmÿk tÿhlökÿsi baøûnûn östö­
nö almûø bu adam elÿ bal zamanû hansû yolla olursa olsun
Kron­øounun bu barÿdÿ susmasûna nail olmaüû qÿt edir.
– Belÿ ÷ûxûr ki, Kokonun þlömö tÿsadöfi hadisÿdir?
– Elÿ bilirÿm ki, Devidsonun bacarûqla dözÿltdiyi “tÿsa­
döf”dör. Gÿnc qadûn Kronøounun ÿlindÿn bÿrk yanûqlû idi.
Onu danlamasû, sonra isÿ tiryÿk qutusunu ÿlindÿn alma­
sûna gþrÿ qûz “÷oxbilmiø Kronøounun acûüûna” adi dozaya
nisbÿtÿn Devidsonun verdiyi daha irihÿcmli narkotik qÿbul
etmiødir.
– Olarmû mÿn dÿ bir øey soruøum, – deyÿ sþhbÿtÿ
mödaxilÿ etdim. – Camaxatan vÿ pÿrdÿ barÿdÿ siz haradan
bildiniz?
– Bu ki asan bir iødir. Xþrÿkpaylayanlar balaca otaüa
tez-tez girib-÷ûxûrdûlar. Cÿsÿdi gizlÿtmÿk ö÷ön otaqda möt­
lÿq bir yer olmalû idi. Mÿn arxasûnda boøluq olan pÿr­dÿni
dÿrhal aülûma gÿtirdim. Devidson meyiti ÿlöstö sörö­yöb
ora salmûø vÿ yalnûz xeyli sonra cinayÿt iølÿdiyi otaüa qayût­
mûø vÿ sarayû birdÿfÿlik tÿrk etmÿzdÿn ÿvvÿl onu dartûb özÿ
÷ûxar­mûødûr. Bu, onun ÿn bþyök fÿrasÿti olmuødur. Ömu­
miyyÿtlÿ, qatil ÷ox zirÿk adamdûr.
 A
Bu sþzlÿri dediyi zaman onun yaøûl gþzlÿrindÿ, sanki,
bunlarû oxudum: “Ancaq Erköl Puaronu xamlayacaq dÿrÿ­ K

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

cÿdÿ yox!”

717
 Aqata Kristi
Se÷èlmèø ÿsÿrlÿrè

MÖNDßRÈCAT

Mÿøhur detektiv ustasû ..................................... 5

718
ROMANLAR

�Øÿrq ekspressi�ndÿ qÿtl (tÿrc. R.Qaraca) ........... 11

Beø donuz balasû (tÿrc. R.Qaraca) ......................207
Rocer Ekroydun qÿtli (tÿrc. N.Cÿfÿrov) .............. 405

HEKAYßLßR

Qatardakû qûz (tÿrc. M.Salur) ..............................594

Vÿsiyyÿtnamÿ haradadûr? (tÿrc. K.Naüûyev) ....... 613
Misir sÿrdabÿsinin sirri (tÿrc. Q.ßhmÿdov) ..........627
Krit þközö (tÿrc. Q.ßhmÿdov) ............................. 644
Kÿdÿrli ledi (tÿrc. Q.ßhmÿdov)) .......................... 670
Øahid (tÿrc. K.Naüûyev) .......................................680
Qÿlÿbÿ balû ÿhvalatû (tÿrc. Q.ßhmÿdov) ..............701
K
A

719

ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ AQATA KRИСТИ

 Aqa
Kris ta
ti ÌÖÀÑÈÐ ÄÖÍÉÀ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ

Aqata Kristi. Se÷ilmiø ÿñÿðëÿðè.

×àïà èìçàëàíìûøäûð 14.03.2010. Ôîðìàò 60×84 1/16 . Îôñåò ÷àï öñóëó.

Ôèçèêè ÷àï âÿðÿãè 45. Ñèôàðèø 61. Òèðàæ 7000.

“Øÿðã-Ãÿðá” Nяшriyyat evinin mяtbяяsinäÿ ÷àï îëóíìóøäóð.

AZ1123, Áàêû, Àøûã ßëÿñýÿð êö÷ÿñè, 17.
Tel.: (+994 12) 374 83 43; 370 68 03
Faks: (+994 12) 370 18 49; 370 68 03
e-mail: info@eastwest.az
www.eastwest.az