B ATALA: GAIAREN GARAPENA

2.GAIA: El desarrollo psicomotor en los niños y niñas hasta los seis años. La
psicomotricidad en el currículo de la Educación Infantil. La sensación y percepción como
fuente de conocimientos. La organización sensorial y perceptiva. La intervención educativa.

Ausaz aukeratutako gai guztien artean, bigarren gaia garatzea erabaki dut.

Nire aukeraketaren arrazoi nagusia, gai hau haurraren garapen-prozesuari

erreferentzia egiten dioten gaiekin lotzen dela da, hala nola lehenengo gaia,

garapenean esku hartzen duten faktore nagusiak azaltzen dituena; hirugarren gaia,

garapen afektiboari buruzkoa dena; laugarren gaia, garapen sozialari buruz hitz

egiten duena, eta bosgarren gaia, garapen kognitiboaren ezaugarriak adierazten

dituena. Ez hori bakarrik, baizik eta baita hogeita bi garren gaiarekin, adierazpen

plastikoari buruz hitz egiten duena eta psikomotrizitate finak honekin lotura handia

du.

Psikomotrizitatea ez da beti modu berean interpretatu. XIX. mendean gorputz-

hezkuntzaren esparruarekin lotuta zegoen. Baina XX. mendean, bere aldaera

psikologikoaren barruan onartu zen. Rousseauk proposatzen zuen adin bakoitzean

haurraren ezaugarriak kontuan hartzea, eta garapen motorrak berebiziko garrantzia

izatea jarduerak ezagutu eta hobetzeko.

Praktika psikomotorra oso garrantzitsua da bizitzako lehen urteetan, gorputza

elkarrizketarako, komunikaziorako eta besteak eta ingurunea ezagutzeko elementua

baita.

Araudiari dagokionez, estatu mailan, hezkuntzari buruzko bi lege aurkitzen

ditugu. Horietako bat Hezkuntzari buruzko maiatzaren 3ko 2/2006 Lege Organikoa

da, eta egungo LOMLOE, abenduaren 29ko 3/2020 Lege Organikoa, Hezkuntzari
buruzko maiatzaren 3ko 2/2006 Lege Organikoa moldatzen duena. 12. artikuluaren

arabera, Haur Hezkuntzaren helburua ikasleen garapen fisikoan, afektiboan,

sozialean, kognitiboan, artistikoan eta zibikoan laguntzea da. Garapen horrek

hezkuntza integrala bultzatzen du, haur bakoitzaren bilakaera globala errespetatuz,

eta horregatik haur bakoitzaren heldutasun-uneaz jabetzea garrantzitsua da.

Horretaz gain, 14.3 artikuluak, Haur Hezkuntzaren helburua garapen afektiboari,

gorputzaren kontrolerako mugimenduari eta ohiturei, komunikazioaren eta

hizkuntzaren adierazpenei, bizikidetzarako eta gizarte-harremanetarako oinarrizko

jarraibideei eta bizi diren ingurunearen ezaugarri fisiko eta sozialen aurkikuntzari

pixkanaka erantzutea dela ezartzen du. Gainera, haurrek beren buruaren irudi

positiboa eta orekatua egin dezaten eta autonomia pertsonala lor dezaten baloiko

du.

Maila autonomikoan, 237/2015 DEKRETUA, abenduaren 22koa, Haur

Hezkuntzako curriculuma zehaztu eta Euskal Autonomia Erkidegoan ezartzekoa.

Landu beharreko eduki batzuk dira: gorputzaren oinarrizko ezaugarriak, goputz-

eskemaren integrazioa eta gorputz-irudia.

Horrela, ikus daiteke garapen psikomotorra oso garrantzitsua dela adin

goiztiarretan tratatzeko, modu honetan ikaslearen ekintza-aukera guztiak garatzen

baitira.

Gai honetan zehar, 0-6 urte bitarteko haurraren garapen psikomotorrari buruz

hitz egingo da. Jarraian, curriculumaren barruko psikomotrizitatea aipatuko da.

Ondoren, zentzumen- eta pertzepzio-garapenean inplikatutako ezaugarriak eta

faktoreak landuko dira. Amaitzeko, hezkuntzan esku hartzeko jarraibideak aipatu

ziren.
 Gaia aurkeztu eta justifikatu ondoren, garapen psikomotorraren inguruan hitz

egingo dut.

Pertsona baten bizitza osoko mugimendu-jardueran gertatzen diren aldaketa

guztien multzoa da, eta mugimen-adierazpenaren gaineko kontrol progresiboa du

ezaugarri.

Garapen psikomotorraren oinarriak lege zefalo-kaudalean eta proximo-

distalean daude. Jarraian, osagai guztien bilakaera aipatuko dut.

Gorputz eskema gizakiok norberaren gorputzaz, gorputz-atalez, mugitzeko

eta ekiteko aukerez eta mugez, dugun irudikapena da. Gorputz-eskemaren

irudikapena saiakuntza- eta errore-prozesu luze baten bidez eraikitzen da.

Funtsezko beste osagai garrantzitsu bat lateralitatea da. Prozesu horren

bidez, gorputzaren segmentu batek bestearekiko duen lehentasuna ezartzen da.

Lateralitatea finkatzeko eskuaren erreferentzia bakarrik kontuan hartzea akats bat

da, begikoa eta oinetakoa ere kontuan hartu behar baitira. Hauek ez dira aldi berean

garatzen, baizik eta progresiboki garatzen doaz, hala nola, 3-4 urterekin eskua, 4-5

urterekin begia eta 5-6 urterekin oina. Prozesu hori guztia, burmuinaren

heldutasunarekin amaitzen da, 5- 6 urte bitartean, gutxi gorabehera.

Lokomozio-ahalmena desplazamendu-mugimenduei dagokie. Bere

garapenari dagokionez, lurretik mugitzen hasten da, arrastaka ibiltzen edo katuka

eta ondoren, haurrak autonomia handiagoa hartzen duenean, martxan ibiltzen da,

eskailerak igotzen ditu eta azkenik korrika eta jauziak egiten ditu.

Beste osagaietako bat muskulu-tonua da, hau da, geldirik edo aktibo dagoen

muskuluak jasaten duen tentsio arinari dagokio. Tonu muskularraren garapenak,

haurra jarreraren kontrola lortzera eramango du, hau da, gorputza ekintzarako prest

jartzea eta oreka estatikoa zein dinamikoa lortzea.

Azkenik, azken osagaia espazioaren eta denboraren egituraketa izango

litzateke; prozesu horretan, haurrak espazioaren eta denboraren nozioa aldi berean

bereganatzen ditu. Hau da, bere gorputz-nia identifikatzen du kanpoko mundutik

bereiziz. Denborari dagokionez, ekintzei esker, hau hautemateko gai da, hala nola

“gaua da afaldu dugulako”, “eguerdia da bazkaldu aurretik eskuak garbitzen

ditugulako”.

Osagai horiek guztiak modu orekatuan garatuz gero, haurrak gorputz-doituta

eta bere anatomia motorra lortuko du.

Garapen psikomotorra aipatu ondoren, psikomotrizitatea eta curriculuma

landuko ditut.

Gure curriculumak ikuspegi globala eta integrala du. Pertsonaren hezkuntza

leku askotatik pasatzen da, horien artean eta oso modu garrantzitsuan, gorputzetik.

Gorputzaren lanketa, “ni”-a ezagutzeko eta mundua ezagutzeko funtsezko atala da.

Haur Hezkuntzako Curriculumaren arabera, jokatuz, garapen motorra eta

sentsoriala sustatzen dira. Jolasaren bidez, haurrek beren gorputzak dituen

potentzialtasunak deskubritzen dituzte eta trebatu egiten dituzte: mugitu,

sentsazioak sentitu, ukitu, igo, jauzi egin, korrika egin, jolas libreko uneetan,

kanpoko espazioetan edo eskolako beste espazio batzuetan begiratzearekin

nahikoa dute jolasak bere garapen psikomotorean duen garrantziaz ohartzeko.

Jarduera psikomotorretarako gela espezifiko bat edukitzea garrantitsua da,

baina ez hori bakarrik, baizik eta beste hainbat espazio egokitzea, izan ere, lan
psikomotorra egiten ari diren egoeren aniztasunaz jabetzeko. Haurren mugimendu

askea errespetatu behar da, espazioen, materialen eta denboraren antolaketaren

bidez. Konfiantzan, bat-batekotasunean, sormenean eta askatasunean oinarritutako

esperientzia psikomotorrak eskaintzeko, eta, horrela, haurraren garapen integralari

laguntzeko.

Helburuei dagokienez, 237/2015 DEKRETUA, abenduaren 22koa, Haur

Hezkuntzako curriculuma zehaztu eta Euskal Autonomia Erkidegoan ezartzekoa,

gaitasunak zehazten ditu, hala ere, esan beharra dago psikomotrizitatea

garrantzitsua dela esperientziaren arlo guztietan.

Curriculumaren metodologiari buruzko orientabideak eredu aktibo bati

erantzuten diote: jardueraren, globalizazioaren eta ikaskuntza esanguratsuaren

printzipioari. 3 horiek lotura estua dute autonomia pertsonalarekin, ekimenarekin,

mugimenduarekin eta garapen psikomotorraren oinarriekin.

Ebaluazioa jarraitua izan behar du, eta behaketaren bidez gauzatuko da.

Ebaluazio hori berriro programatzeko orduan kontuan hartu behar da, horrela,

beharrezko aldaketak egin ahal izateko, hobeto funtzionatu dezan.

Curriculumaren alderdiak jorratu ondoren, sentsazioa eta pertzepzioa eta

horien antolamendua izango ditugu ardatz, ezagutza-iturri gisa.

Garapen sentsoriala garapen kognitibo eta motor guztiaren oinarria da.

Jasotzen ditugun datu sentsorialetan oinarrituz gorputz-eskema osatzen dugu.

Sentsazioek objektuen ezaugarriei buruzko informazioa eskaintzeaz gain, emozioei

eta sentimenduei buruzko pertzepzioa ahalbidetzen duen informazioa ematen dute.

Pertzepzioak, aldiz, sentsazioak aztertu, interpretatu, erlazionatu eta ezagutzen ditu.

Zentzumenen bidez, ezagutzaren oinarrizko prozesuak diren lehen sentsazioak eta

pertzepzioak lantzen dira.

Horrela, sentsazio bezala ulertzen ditugu kanpoko eta barneko mundutik eta

pertzepziotik jasotzen diren estimuluak. Hau jasotako sentsazioa ezagutzea

ahalbidetzen duen analisi- eta sintesi-jarduera mentala da.

Ezagutzak eskuratzeko zentzumen- eta pertzepzio-antolamenduari

dagokionez, hau funtsezkoa da. Izan ere, zentzumenak inguruko lehen informazioak

sartzen diren organoak baitira.

Haurrek beren ingurunea esperimentatzen eta esploratzen dute, gainera

esperientzia berriak hartzen dituzte eta objektuak, haien ezaugarriak, usainak eta

zaporeak deskubritzen dituzte, hau da, inguruan duten mundua deskubritzen dute.

Adimena zentzumenetatik jasotzen dugun informaziotik eta haurrak lehen

hilabeteetatik aurrera egiten duen mugimen-esperientziatik abiatuta garatzen doa.

Zentzumenak zehazki estimulatzea Montessori metodologiak haurtzaroko garapen

naturalari laguntzeko erabiltzen zuen modua da.

Badira nabarmenagoak diren estimuluak, hala nola sentimen-organoetatik

datozenak, izan ere, usainak, zaporeak, ehundurak eta abar. Beste batzuk, aldiz,

ezkutuagoak daude, barne-sentsazioak bezala. Horregatik, psikologoek onartutako

sailkapena, egitura- eta jatorri-mailaren arabera funtsezko hiru zentzumen-

modalitate bereiztean datza.

● Interozeptiboa (interoceptiva), gorputzaren barne-inguruneari buruzko

informazioa. Organismoak transmititzen dizkigun seinaleak taldekatzen

dituzte eta oinarrizko beharren funtzionamendu egokia ziurtatzen dute.

 ● Propiokabilitateak (Propioceptivas), gorputzak gorputz-mugimenduko

espazioan duen posizioari buruzko informazioa.

● Exterozeptiboa (Exteroceptiva), kanpoko munduari buruzko

informazioa zentzumenen bidez.

Zentzumen guztiek elkarri eragiten diote. Maisu/maistra garen aldetik,

zentzumenen arteko koordinazio hori bultzatu behar dugu, ahalik eta zentzu gehien

duten proposamenak eta esperientziak eskainiz.

Sentsazioari eta pertzepzioari buruz hitz egin ondoren, hezkuntzako esku-

hartzerako jarraibide batzuk aipatzen dira.

Esan bezala, Haur Hezkuntzan erabilitako metodologia eredu aktiboan

oinarritzen da; hau da, globalizazio-printzipioa kontuan hartu behar da, haurren

interesetatik abiatuz eta ikaskuntza esanguratsuak lortzeko motibazio-maila

handituz.

Hezitzaileen-taldeak giro pizgarria eta motibatzailea sustatu behar du,

ikasgelako berezko egoerak kontuan hartuta, haurraren irudimena eta sormena

sustatzeko. Horrez gain, jokoa jarduera natural gisa sustatu behar du, izan ere,

jolasean, haurrak esploratu eta esperimentatu egiten du. X. dekretuaren arabera,

jolasak aukera emango dio ekintza emozioetan eta pentsamenduan berez

integratzeko, bere garapen pertsonala eta soziala bultzatuz.

Metodologia bizipen-globalizatuak, gorputzaren hizkuntzaren eta gorputz-

adierazpenaren bidez sentimenduak eta emozioak komunikatzeari garrantzi berezia

ematen dio.
 Hezitzaileen-taldeak ez du ulertu behar psikomotrizitatea programazioaren

barruan gai isolatu gisa, baizik eta gorputzaren erabileratik eta mugimendutik

sortzen den metodologia gisa, hezkuntza-helburu batzuk lortzeko, horrela,

haurraren garapen integrala bultzatuz. ”Hezkuntza eta prebentzio praktika

psikomotorraren printzipioetan oinarritutako psikomotrizitatea ez da arlo bat.

Estrategia-multzo bat da, metodologia bat, hezkuntza-helburu batzuk lortzea

ahalbidetzen duen didaktika bat” (Aucouturier, 1934).

Esparru sentsorialeko hezkuntza-esku-hartzea, esploraziora eta zuzeneko

kontaktura bideratutako esperientzia mota guztiak sustatzean datza. Hau da,

haurrak zentzumenen bidez, mundua arakatzen, ikertzen, ezagutzen, ulertzen eta

lantzen gozatu egin behar du.

Eskolak eta hezitzaile-taldeak haurrari eskaini behar diotena:

● Espazio segurua eta aberasgarria

● Lotura afektiboak sortzeko aukera.

● Berdinen arteko elkarrekintza-egoerak sustatzea.

● Esperientzia sentsorialen aniztasuna.

● Beren interesetara egokitutako jarduerak.

● Espazioen dibertsitatea (ikasgela, jolastokia, ingurune hurbila).

Gaiaren azalpenarekin amaitzeko, haurrak bere gorputzaren bidez

munduarekin erlazionatzen eta komunikatzen da, eta bakoitzak bere moduan egiten

du, bere gaitasunen eta beharren arabera. Haurrak berezko ekintza- eta

mugimendu-beharra du, eta, horri esker, bere ingurumenarekin elkarreragina izan

dezake, ikaskuntza zabalduz. Era berean, gorputz-hizkuntza gainerako hizkuntzak

(plastikoa, matematikoa, musikala eta hitzezkoa) garatzen laguntzen eta laguntzen

duena da.

Eskolan kontuan izan beharko genukeen alderdi garrantzitsu bat, haurrak

askatasunez mugitu ahal izateko espazio, material eta ingurune egokiak eskaintzea

da.

Ondorioa amaitutzat emanda, kontuan hartu diren iturri bibliografikoak eta

legeria azalduko ditut.

BIBLIOGRAFIA

Palacios, Marchesi y coll (). Desarrollo psicologico y educacion. SITIO

VV.AA. (). Historia y prespectiva actual de la educacion infantil.

Zabalza, M() Didactica de la educacion infantil

Ley Orgánica 2/2006, de 3 de marzo, de Educacion

Decreto

Ley Orgánica3/2020, de 29 de diciembre, por la que se modifica la Ley Organica de

2/2006 de 3de mayo, de Educacion.