VM

rsjpi'
n '.'

^
!!!!!
 Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto

http://www.archive.org/details/sanctuariumseuvi02momb
 BONINUS MOMBRITIUS

SANCTUARITJM
SEU

YriAE SANCTORUM

NOVAM HANC EDITIONEM

CURAVERUNT DUO

MONAGHI SOLESMENSES

TOMUS SECUNDUS

PARISIIS
APUD FONTEMOING ET SOCIOS, EDITORES
4, VIA LE GOFF, 4

M . CM . X
SANCTUARIUM
SEU

VITAE SANCTORUM

TOMUS SECLNDUS
 BONINUS MOMBRITIUS

SANCTUARIUM
SEU

YITAE SANCTORUM

NOVAM HANC EDITIONEM

CURAVERUNT DUO

MONACPII SOLESMENSES

TOMUS SECUNDUS

PARISIIS
APUD FONTEMOING ET SOCIOS, EDITORES
4, VI A LE GOFF, 4

M . CM . X
THE INSTITUTE CF MEPIAFVAL STUDiES
10 ELMSLEir PLACE
TOROiNTO 6, CANADA.

OCT3MS31
154
 TABVLA SEGVNDI VOLVMINIS

Hermes martyr fo . i .

Hermes alter martyr require in sancto Hippolito .

Herculanus episcopus fo i . .

Hermagoras et Fortunalus martyres fo i . .

Hermoiaus martyr require in sancto Pantaleone .

Hermitius martyr require in sancto Pantaleone .

Hermocrates martyr require in sancto Panlaleone .

Hilarius episcopus et confessor fo . iiii .

Hilarion monachus et heremita fo vii , .

Hiacintus leuita et martyr fo xiii . .

Hippolilus martyr fo xiiii . .

Hieronimus presbyter et confessor fo xv . .

Honoratus martyr require in sancto Stephano papa .

lacobus apostolus fo xviii . .

lacobus apostolus filius Zebedei fo xviii . .

lacobus nisibenus episcopus et martyr fo xlvim . .

lacobus intercisus martyr fo xx . .

lanuuarius^ beneuentanus episcopus et martyr fo xlvii . .

lanuarius alter martyr require in sancto Saturnino .

Ignatius episcopus et martyr fo xxiii . .

lohannis baptiste capitis inuentio fo xxiii . .

Innocentius dertonensis episcopus fo xxvii . .

luentius episcopus require in sancto Syro .

lohannes apostolus et euangelisla fo xxvini . ,

lohannes confessor panariensis fo xxxii . .

lohannes Chrisostomus fo xxxiii , .

lohannes et Paulus martyres require in sanctis Gallicano et Hilarino martyribus

louita martyr require in sancto Faustino martyre .

lohannes eleimosynarius fo xxxv . .

lohannes alius martyr require in sancto Stephano papa .

lustina et Cyprianus martyres fo ccclxxviii+ . .

lustina uirgo et martyr fo xl . .

Iulianus+ martyr fo . xli .

luliana martyr require in sancta Barbara .

lulianus et Ferreolus martyres fo xlviiii . .

luentius coiifessor fo xhii . .

lonius martyr fo xhiii

. .

Isichius martyr require in sancto Romano martyre .

Irena martyr require in sancto Chrysogono .

lulius senator martyr fo xlini . .

lulius sacerdos et confessor fo . xliiii ,

|

lulianus presbyter et confessor require in sancto lulio proximo .

lulianus et sancta Basilissa coniuges et alii consortes omnes martyres fo , xlvi .

lustus martyr fo xviii+

. .

lusta et Ruffina uirgines et martyres fo . xlviii .

Lambertus episcopus fo I . .

Laurentius leuita et martyr fo . 1 .

Laurentius alter martyr require in sancto Gaudentio .

 .

•2 TABVLA SECVNDI VOLVMINIS

Largus martyr require in sanclo Marcello papa .

Leo et Marinus martyres fo lii . .

Leo papa fo.lv.

Leontius martyr requirc in sancto Cosma .

s Leodegarius martyr fo Ivi . .

Leonardus coufessor fo Ivi . .

Lucas euangelista fo Ivii . .

Lucas alter diaconus et martyr require in sancto Polochronio .

Lucia uirgo et martyr fo Iviii . .

10 Lucia et Geminianus martyi^es fo Iviiii . .

Lucius martyr require in sancto Hippolito .

Lucianus et Martianus martyres fo Ixii . .

Lucianus alter beluacensis fo Ixvi . .

Lucina martyr require in sancto Stepliano papa .

15 Luxorius martyr fo Ixiii . .

Lodouicus confessor rex Francie fo . Ixiiii .

Lupus confessor fo . Ixvii .

Machabei martyres fo . Ixviii .

Macra uirgo et martyr fo . Ixviii .

20 Malachias episcopus et confessor fo , Ixxviii .

Mames martyr fo . Ixviiii .

Mamertinus confessor fo . Ixx .

Marcelinus confessor fo Ixxi . .

Marcellus papa et martyr cum sociis fo Ixxxxii . .

25 Marcellus alter martyr require in sancto Sauino .

Marcellus presbyter et martyr require in sancta Sophia .

Marcellus alius martyr require in sancto Sauino .

Marcelina uirgo fo Ixxxxv . .

Marcelinus et Petrus exorcista martyres fo Ixxxxvii .

30 Maria segiptiaca fo Ixxiii . .

Maria magdalena fo Ixxxxviiii . .

Maria uirgo et martyr fo ciii . .

Marcus euangelista fo Ixxxxiiii . .

Marcus alter martyr require in sanclo Sebastiano .

||

35 Marcellianus martyr require in sancto Sebastiano .

Margarita uirgo et martyr fo ciii . .

Martinus episcopus fo cvii . .

Martha Christi hospila fo cxxvii . .

Marius Martha Audifax et Abacus martyres fo cxxxi . .

40 Martianus episcopus Dertonensis fo cxxxiii . .

Martina uirgo et martyr cum sociis fo cxxxv . .

Martiana uirgo et martyr fo cxl . .

Massa candida et decemocto martyres fo cxxxv^^ . . .

Maturinus martyr fo cxl . .

45 Matheus apostolus et euangelista fo . cxl .

Maternus episcopus et confessor fo . cxhiii .

Mathias apostolus fo cxlvi . .

Maurilius Andecauorum episcopus fo cl . .

Maurus monachus et quidam alii martyres fo chii . .

^o Maurus alius martyr require in sacto+ Marcello .

Maurus alius etiam martyr require in sancto Stephano papa .

Mauritius et eius commilitones socii martyres fo cliii . .

Melonus episcopus fo clvi . .

Menna martyr fo . clvi .

55 Marinus puer et martyr fo . clv .

Monyca beati Augustini mater in tine totius operis et fo ccclviiii .

Muccus diaconus et martyr require in sancto Polochronio .

 . .

TABVLA SECVr^DI VOLVMINTS 3

Nabor martyres fo clviii

et Felix . .

Narcissus episcopus hierosolimorum fo clviiii . .

Narcissus alter episcopus require in sancta Aphra .

Nazarius et Gelsus martyres fo clxxviiii . .

Nereus et Archilleus+ et Eutices martyres fo clviiii . . 5

Nicomecles martyr fo clx . .

Nicomedes alter presbyter et martyr require in sancta Petronila .

Nicholaus episcopus fo clxii . .

Nicholaus tolentinas confessor fo clxx . .

Nicostratus martyr require in sancto Sebastiano . 10

Nicostratus martyr alter require in sancto Claudio et sociis .

Nichasius remensis et eius soror Eutropia fo clxxxiiix . .

Octauius martyr require in Aduentore .

Olimpius martyr require in sancto Stephano papa .

Parmenio+ presbyter et martyr fo clxxxv . . 15

Patroclus martyr fo clxxxv . .
|

Paulus primus heremita fo clxxxv . .

Paulinus Nolana? ciuiiatis^' episcopus fo clxxxvii . .

Paula sancta matrona romana fo clxxxviiii . .

Paulina uirgo require in sancto Marcelino et Petro . 20

Pancratius martyr fo clxxxviii .

Papias martyr require in sancto Marcello ,

Patricius confessor fo clxxxviii . .

P/ntaleo^ martyr fo clxxxxi . .

Praxedis uirg-o fo clxxxxiiii

. . 25
Petrus et Paulus apostoli fo clxxxxiiii . .

Petrus ad uincula fo ccxxin . .

Petronila uirgo simul cum Felicula uirgine ac Nlcomede ^ presbytero martyi^es

fo . cci
Petronius bononiensis episcopus fo cci . . 30
Petrus martyr ordinis preedicatorum fo cci . .

Primitiuus marlyr require in sancto Stephano papa .

Primus et Felicianus martyres fo ccxxv . .

quod est fides Elpis qiiod

Pistis est spes Agape quod est caritas et mater earum Sophia
quod est Sapientia fo ccv . . 35
Philippus apostolus fo ccxl" . .

Priuatus episcopus et martyr fo ccxxv . .

Policarpus episoopus+ et martyr cum aliis duodecim martyribus fo . ccxi .

Pontius martyr fo ccxn+ . .

Polocronius martyr cum sociis fo ccxiii . . io

Potentiana uirgo fo ccxiii . .

Prothus et Hiacintusmartyres fo ccxiiii . .

Prolhus alter martyr require in sancto Saturnino .

Prothus alius martyr require in sanclis Gancianis .

Prosdocimus episcopus Patauiensis fo ccxviii . . 45

Processius^^ et Martinianus martyres fo ccxx . .

Prosper episcopus et confessor fo ccxxi . .

Phorseus episcopus fo ccxxvii . .

Ponticus et Blandina martyres fo ccxxvii . .

Photinus cum sociis martyres fo ccxxvii . . 50

Phocas episcopus et martir fo ccxxviii . .

Quadraginta milites martyres fo ccxxxii . .

Quadringenti et quadraginta quattuor martyres require in sanctis Quirico et lulita .

Quirinus martyr fo ccxxxi .

Gt. . ^ X
Quintinus martyr fo . ccxxxii . ^^
S 1. 11

,[A1
 4 TABVLA SEGVNDI VOLVMINIS
Qiiirillus niartyr require in sancto Slephano papa .

Quiricus et lulita martyres fo . ccxxxini .

Radegundis uirgo et niartyr fo . ccxxxvu .

Rcf^ina uirj^o et martyr fo ccxl . ,

j Regulus Arelatensis episcopus et martyr fo . ccxlvi .

||

Remigius episcopus et confessor fo ccxl . .

Reparata uirgo et martyr fo ccxli . .

Rogatianus niartyr require in sanctis Donatiano et Pancratio .

Ruffina et Secunda martyres fo ccxliii . .

10 Ruffina uirgo et niartyr require in sancta lusla .

Ruflinus et V^alerius martyres fo ccxliiii+ . .

Rusticus martyr require in sancto Firmo .

Ruslicus alter martyr require in sancto Dionysio .

Romanus monachus et martyr fo , ccxliiii .

15 Sauinianus et potentianus cum sociis martyribus fo . ccxlvi .

Sauinianus alter martyr fo ccxlvii , .

Sauinus episcopus require in sancto Syro .

Sauina martyr fo ccxlviii . .

Smaragdus martyr require in sancto Marcello papa .

20 Saturninus martyr fo ccxlviii . .

Satyrus confessor fo Gcxlvnii . .

Sebastianus martyr fo ccli . .

Secundus martyr fo cclxi . .

Secunda uirgo et martyr require in sancta Ruffina .

25 Sccundianus Verianus et Marcelianus martyres fo cclxiii . .

Stephanus prothomartyr fo cclxiii . .

Stephani prothomartyris Gamalielis Nicodemi et Abibonis sanctorum corporum inuen-

tio fo . cclxxi .

Sergius et Racchus martyres fo ccixv . .

30 Sennes martyr require in sancto Phoca .

Seplem sancti dormientes fo . cclxviii .

Speusipus et consortes martyres fo cclxx . .

Slephanus papa et martyr fo cclxxii . .

Serapia uirgo et martyr fo cclxxv . .

35 Seruilianus martyr require in sancta Domitilla .

Seuerus episcopus et confessor fo cclxxvii . .

Simeon martyr fo cclxxvii . .

Sigismundus martyr fo cclxxviii . .

Siluester papa et confessor fo clxxviiii . .

io Symphorianus martyr fo cclxxxx+ . ,

Symphronius martyr require in sancto Stephano papa .

Simon et ludas apostoli fo cclxxxxiiii . .

Simplicius Faustinus et Reatrix martyres fo cclxxxxiii . .

Simplicianus episcopus mediolanensis fo cclxxxxni+ . .

45 Sinmetrius presbyter martyr cuin aliis uigintiduobus require in sancta Praxede uir-
gine .

Syrus episcopus papiensis fo cclxxxxviiii . .

Syrus alter episcopus genuensis fo ccciii . .

Sisinnius et Alexander martyres fo ccciii . .

|

50 Simphorosa cum septem filiabus^' martyres fo cccv . .

Scolastica uirgo et martyr fo ccciiii . .

Solutor martyr require in sancto Aduentore .

Sophia sancta matrona require in sanctis Elpi Pisti et Agape martyribus et filiabus
eius de ciuitate Mediolani oriundis .

55 Sulpitius et Seruilianus martyres require in sancta Domitila .

Susanna uirgo et martyr fo cccvi+ . .

 TABVLA SECVNDI VOLVMINIS 5

Taurinus ebriosensis episcopus et martyr fo cccxxv . .

Tharsitus^^ martyr recjuire in sancto Stephano papa .

Tecla uirgo et martyr fo cccviin . .

Trophinus+ et Eucarpio fo cccxii+ . .

Theodorus martyr fo cccxxiiii . . 5

Theodosius martyr require in sancto Hippolito .

Theodosia uirgo et martyr fo cccxxvii . .

Theogenes martyr fo cccxxvii . .

Theodota niartyr cum tribus filiis fo cccxxvii . .

Theodola martyr require in sancto Ghrisogono . lo

Theodolus inartyr require in sancto Stephano papa .

Therentianus martyr fo cccxxvii . .

Therenus martyr fo cccxxviiii . .

Tertulinus martyr require in sancto Stephano papa .

Thyrsus martyr fo cccxxviiii . . Ir>

Tiburtius et Valerianus fo cccxxxii . .

Tiburtius alter martyr require in sancto Sebastiano .

Thomas apostolus fo cccxxxiii . .

Thomas aquinas confessor fo cccxvii^ . .

Thomas cantuariensis episcopus et martyr fo . cccxxxviii ,

20

Torpes martyr fo . cccxh .

Valentinus episcopns^^ et martyr fo cccxhii . .

Valentinus presbyler et martyr require in sancto Mario Martha et Audiphax marty-

ribus .

Valerianus martyr require in sancta Cecilia .

2."»

Valerianus alter martyr requirc in sancto Tiburtio .

Valeria martyr require in sancto Vitali .

Vincentius leuita et martyr fo cccxbiii . .

Victor martyr fo cccxlvi . .

Victor et Corona martyres fo ccclii . . 30

Victorinus martyr fo cccb . .

Viclorinus alter martyr require in sancto Sebastiano .

Victorinus alius martyr uide in sancto Eutice et sociis .

Vitabs martyr fo cccxlviii . .

Vitalis et agricola fo . cccxlviii . 35

Vitus modestus atque crescentia martyres fo . cccxlvuii .

Vrbanus papa et martyr fo . ccchiii .

Vrsula cum . xi . millibus uirginibus mar. fo . ccclv .

XisLus episcopus Felicissimus Agapetus martyres fo . ccclvii .

Zeno episcopus ueronensis fo ccclviii . .

40
Zoe martyr require in sancto Sebastiano .
 HERCVLANVS [l""

PASSIO SANGTI HERMETIS MARTYRIS .

Beatissimum Hermetem martyrem illustrissimum uirum beatus Alexander pontifex

et martyr cum esset praefectus urbis Romaj baplizauit cum uxore et filiis ac sorore Sco-
dera et cum eo pariter mille ducentos seruos eius uxores quoque illorum et fiiios
: . :

5 prius ingenuitate illis concessa Non multo post ab Aureliano Imperatore trusus est .

in carcerem beato etiam Ale.xandro in custodia posito tribuno Quirino commenda-

:

tur : Hermetem dixit Quee ratio est ut uir illustris uice sacra iudi-
qui ad beatum : :

cans non solum ad istam iniuriam te redigi uelis uerum etiam praefecturse honorem :

in uinculis tanquam priuatum honori te aequanimiter feras ? Sanclus Hermes ait Ego :

10 prasfecturam non perdidi sed immutaui Nam dignitas terrena a terris tollitur ac
: :

mutatur Dignitas uero caelestis aeterna sublimitate subsistit

. Dicit ei Quirinus . :

Miror te prudentem uirum ad tantam stulticiam deuenisse ut credas te extra hanc :

uitam aliquid habiturum Postquam cineres humani corporis ita ad nihilum redigun-
.

tur ut nec ipsa ossa subsistant

: Cui beatus Hermes et eg-o ante hos annos deride- : :

15 bam et istam carnalem uitam utilem dicebam

: At Quirinus fac et me probare et : : :

si ita est sicut tu credidisti et ego credam

: Beatus Hermes dixit Sanctus Alexan-
: . :

der qui habetur in uinculis hsec me docuit Audiens haec Quirinus coepit maledicere :

Alexandro et dixit ad Hermen Ego te rogaui dicens fac me probare iuste te cre-
: : :

didisse et tu mihi nominasLi hominem magum

: quem in uinculis teneo in carceris :

20 ima conclusum Si uerum est ergo quod dicis .uado ad eum ipse et triplicabo illi : :

uincula et custodes si potuerit hora caenandi uenire ad te

: credam quee docuerit : :

luit et triplicauit uincula et custodes apposuit Primo igitur noctis initio uenit puer .

qui uidebatur esse non amplius quam quinque annorum ferens faculam ardentem : :

in carcerem Et flectens genua sua cum beato Alexandro orauit Dicens orationem
: | :

25 dominicam Et apraehendens manum eius eduxit per fenestram et perduxit eum ad

: :

beatum Hermen in domum Quirini Quirinus factum hoc ut uidit exterritus est . : :

Cui post alia beatus Hermes dixit Ecce nos uides in unum quos custodiis manci- :

pasli causa cur ego huic sancto Alexandro crediderim ista est
: unicus cum mihi :

esset filius nimio languore affectus qui adhuc ambulabat ad litterarum studia Hic : .

30 in capitolium cum esset aductus ad me cum niatre sua et sacrificaremus diis et

: : : :

pontificibus premia dedissemus mortuus est Tunc increpare me ccepit nutrix eius : .

dicens Si enim ad limina sancti Petri duxisses

: et credidisses in Christo filium : :

luum incolumem haberes Cui ego respondi dum tu ipsa sis c£eca facta et non sis
: : :

curata quomodo filium meum reddet incolumem ? At illa dixit

: Si ante istos inquit :

35 quinque annos credidissem Christo redditi essent mihi oculi Cui dixi Vade et : : : :

crede et si tibi oculos aperuerit Alexander

: credam quod et mihi reddat filium : :

meum abiit ad ipsum cseca et reuersa est ad me sana Imponensque humeris suis
. : :

filium meum mortuum cucurrit ad eum et iactauit eum ante pedes beati Alexandri
: .

At ille oratione facta resuscitauit eum Ego confestim misi me ad pedes eius et . :

40 rogaui me fieri christianum Patrimonium uero matris eius ipsi contuli aliquanta . :

etiam de meo addidi Csetera uero aut pauperibus erogaui. aut seruis meis qui :

mecum facti sunt christiani dedi Haec et similia cum egisset circa Quirinum beatus .

Hermes credidit Quirinus cum omni domo sua et baptizatus est Aurelianus cuncta
: : .

haec audiens dictauit in ultimo sententiam ut beatus Hermes gladio puniretur qui : :

45.decoIlatus est uia salaria ueLere non longe ab urbe Roma die quinta mensis seplem-
bris sepultus est in bona parte Regnante domino nostro lesu christo Cui est honor : :

et gloria in seecula saeculorum .

PASSIO SANCTI HERECVLANr PERVSINI EPISCOPI .

Anno lustiniani decimo septimo Herculanus perusinus episcopus a Totila rege secto
50 capite martyrium patitur ut est apud Gregorium in dialogo tertio libro qui sic
:

habet : nuper Floridus uenerabilis uitae episcopus narrauit memorabile ualde miracu-
 - IF] IIERMAGORAS ET FORTVNATVS 7

lum dicens Vir sanctissimus Herculanus nutritor meus perusinae

; ciuitatis episcopus
fuitex conuersatione monasterii ad sacerdotalis ordinis gratiam deductus Totilae .

autem perfidi regis temporibus eandem urbem annis septem continuis Gothorum exer-
citus obsedit ex.qua multi ciuium fugerant qui famis periculum ferre non poterant
: : .

Anno uero septimo necdum finito obsessam urbem Gothorum exercitus intrauit . 5

Tunc comes qui eidem exercitui preeerat ad regem Totilam nuncios misit exqui- :

rens quid de episcopo uel populo fieri iuberet

: Cui ille prajcepit dicens episcopo : :

prius a uertice usque ad calcaneum corrigiam tolle et tunc caput eius amputa : .

Omnem uero populum qui illic inuentus est gladio extingue Tunc idem comes uene- .

rabilem uirum Herculanum episcopum super urbis murum deductum capile trunca- 10
uit eiusque cutem iam mortui a uerlice usque ad calcaneum incidit ut eius corpore
: :

corrigia sublata uideretur Moxque corpus eius extra murum proiecit Tunc quidam
: .

humanitalis pietate compulsi abscissum caput ceruici apponentes cum uno paruulo
infante qui illic extinctus inuentus est iuxta murum corpus eius sepulturae tradide- :

runt cumque post eandem ca.'dem die quadrag^-essimo rex Tolila iussisset ut ciues
: : 15
urbis illius qui quomodolibet dispersi essent
: ad eandem sine aliqua trepidatione :

remearent Hi qui prius famem fugerant uiuendi licentia accepta sunt reuersi Sed
. :

cuius uitae eorum episcopus fuerat memores ubi sepultum esset corpus eius quae- :

sierunt : ut hoc iuxta honorem debitum in ecclesia beati Petri apostoli humarent :

Cumque itum esset ad sepulchrum

inuenerunt corpus pueri pariler : efTossa tcrra 2o
humati ut pole iam diei xl
: labe corruptum et ucrmi bus plenum corpus uero
. .
|
:

episcopi ac si die eodem esset sepultum et quod est adhuc magna admiratione uene- :

randum quia ita caput unitum cum corpore fuerat ac si nequaquam esset abcis-
: :

sum sic uidelicet ut nulla uestigia seclionis apparerent cumque hoc et in terga
: :

exquirenles si quod signum uel de alia monslrari incisione potuisset

: ita sanum :
-'5

atque intemeratum omne corpus est inuentum ac si nulla hoc incisio ferri teti-
gisset .

PASSIO BEATISSIMORVM MARTYRVM

HERMAGORE EPISCOPI
ET EORTVNATI ARGHIDIACONI EIVS .

Post resurectionem domini nostri lesu Christi omnes aposloli miserunt sortes quis :

in quam prouinciam proficisceretur ad pra;dicandum uerbum dei Quare ad urbem .

Romam profectus est beatus Petrus princeps apostolorum una cum beato Paulo apostolo
adducente secum beatum Marcum quiet ipse beati Petri primus fuit discipulus et : :

morabatur-cum eis in urbe Roma Tunc dicit ad eum beatus Petrus Quid hic nobiscum . : 35
moraris? Ecce eruditus es de omnibus que fecit lesus Surge et perge ad urbem : . :

Aquilegiam Austriaj prouincia^ ad prredicandum uerbum dei Tunc accipiens beatus :

Marcus primam sortcm et baculum pontilicatus arripuit iter et ueniens peruenit ad :

predictam urbem Aquilegiam inuenilque ibi iuuenem nomine Ataulfum fdium Vllii
:

illuslris et primi ciuitatis magna lepra delentum Tunc interrogauit beatum Marcum de . 40
qua prouincia iter faceret qui ei omnia enarrauit eo quod christianus esset et medicus
: :

ad omnes a?gritudines seu infirmitates curandas hsic iuuenis audiens ad pedes eius . :

aduolutus rogabat eum ut infirmitatem suam curaret Tunc beatus Marcus Appra;-
: : .

hendit manum eius et brachium et mox lepra ab eo mundata est de manu et brachio :

eius Videns itaque iuuenis haec mirabilia citius cucurrit ad patrem suum Vlfium et
. 45
omnia ei iiidicauit quse illi Beatus Marcus fecisset quare Celerius cum magna turba :
||

ueniensVIfiusinueniensquebeatumMarcumadportam occidentalem residentem rogare

cum ccjepit et dicere : fac filium meum totum sanum : et omnia quaecumque postu-
laueris faciam tibi ad eum beatus Marcus quia si credideris in dominum
. Tunc dicit :

lesum Christum ex toto corde tuo uidebis filium tuum sanum Vlfius exclamauit : 50
dicens credo dominum lesum Christum Tunc beatus Marcus accepta aqua baptizauit
: .

iuuenem in nomine patris et filii et spiritu sancti : et omnis lepra eius mundata est .

Videns autem Vlfius mirabilia baptizatus est ipse+ et omnis familia domus eius et :
 :

8 HERMAGORAS ET FORTVNATVS [ll''-

mullitudo populi baptizati sunt in illo die Cumque Beatus Marcus pnedicarel per .

annos aliquot emicuit in cor eius desyderium uultum sancti Petri uidere Volens
: :

occulte dimitlcre populum alque ire ad urbem Romam Tunc dei nutu audientes .

populi et concurrentes diluculo uociferabantur clamore magno dicentes Quid mali :

5 egimus? Quid peccauimus quia tu nos derelinquere uis ? Da nobis pastorem Tunc : .

bealus Marcus dixit populo ut eligerent sibi quem uoluissent populus uero elegit
: .

sibi uirum christianissimum elegante persona nomine Hermagoram Qui iter faciens :

cum beato Marco ad urbem Romam et a beato Petro accupiens+ baculum pontilicitus^^ :

et uelamen sacramenti suscipiens factus est prothoepiscopus prouinciaj Italiae Et : .

10 regressus ad urbem Aquilegiam ecclesiae sue moderationem composuit seniores :

et leuitas ordinauit et post haec ad ciuitatem trigestinam praesbyterum et diaconum

:

direxit et per alias ciuitates similiter faciebat

: Et cum coepisset praedicare uerbum :

domini nostri lesu christi plenus spiritu sancto et per orationem daemonia ab obsessis :

corporibus eiicere infirmos sanare facto Christi signaculo super oculos eorum uisum
: :

15 reddere concurrebant ad sanctum Hermagoram episcopum omnes Italiae proninci8e+

:

populi uidentes eius mirabilia

: quia per eum sancta raultiplicabatur fides paga- : .

norum autem insania confundebatur Eodem uero tempore imperante Nerone in .

urbe Roma praefectum agente Agrippa filio fratris ipsus^ Nero nis in Aquilegensem |

ciuitatem direxit prsesidem Sebastum nomine Qui cum ingressus fuisset ciuitatem :

20 uniuersi populi occurrentes et uociferantes clamabant sicut est solitum Alia autem : .

die sedente eo pro tribunali postquam immundas hostias obtulissent da^monibus :

sacerdotes idolorum ei suggesseruut^ de beatissimo Hermagora dicentes Subueni :

domine praeses quoniam templa deorum nostrorum desolata sunt per uirum quen-
:

dam qui per suam magicam artem et uerborum seductionem omnem populum a diis
:

25 immortalibus seperauit praedicando illum qui a ludaeis populis est interfectus

. : :

Quem si tu dimiseris omnes separat a sacrificio deorum Et si hoc notum factum

: :

fuerit principi incipies tu in magna culpa apud eum inueniri

: haec autem audiens .

Sebastus praeses fremuit nimis sicut leo et praecepit ut plurima turba militum : :

urbem ingrederetur et eum ad suum praesentari auditorium : Hoc audito sanctus .

30 Hermagoras episcopus dixit omni clero Viri fratres ingemiscamus ad deum quo- : :

niam ecce uenerunt persequentes nos Oremus itaque ut diabolus qui sicut leo . : :

circuit querens quem deuoret elisus ac prostratus iaceat sub nostris pedibus Cum- : :

que uniuersi orarent ad dominum beatissimus Hermagoras hanc fudit orationem ad :

dominum dicens domine deus omnipotens unigeniti lesu Christi filii tui pater mise-
:

35 ricors qui non memoras iniquitatem populorum

: qui uis poenitentiam pecatoris : :

ut conuertatur in uiam iustam et uiuat in tua uoluntate Christe lesu qui duodecim . :

apostolos coronasti Et misisti eos in saeculum istud praedicare te prouisorem et sal-

:

uatorem animarum nostrarum te precor pater omnipotens et filium tuum lesum .

christum qui potens es ad saluandum animas seruorum tuorum in te confidentium

:

40 et eis opitulari libera nos a persequentibus nos ut non dicant ubi est deus eorum
: : : .

Sed da domine lesu christe misericordiam seruis tuis ut confundantur inimici nostri :

et cognoscant quoniam tu es qui confringis ceruices peccatorum Cumque orasset

: :

ad dominum impetum facientes miHtes comprehenderunt sanctum Hermagoram

:

episcopum et fer ro uinctum perduxerunt ad Sebastum praesidem Qui cum fuisset

:
||
:

45 perductus dixit ad eum praeses

: Quae est tua audacia ut nescio per quam artem : :

et seductionem uerborum omnem populum a diis immortalibus separes praedicans

: :

illum qui a Pilato est crucifixus propter quem et Petrus similem accepit poenam in :

urbe Roma ? An nescis quia tale accepi praeceptum ut si inuenero uiros ac mulieres :

hac in uanitate perseuerare diuersis eos generibus tormentorum Affligam ? quod et si tu

:

50 in hac perseueraueris insania in te coi-rectionem omnium quos ad te agregasti faciam : :

ut per te discant omnes ueneranda nomina deoi'um uenerari sicut et omnes faciunt :

prouinciae Beatissimus Hermagoras episcopus eleuans oculos suos in caelum

. facto- :

que signaculo Christi in fronte constanter ita respondit Ego ex iussione domini mei :

lesu Christi ordinatus sum episcopus et propterea non quiesco prajdicare qus mihi : :

55 praecepta sunt a domino meo lesu Christo Vt omnes a diabolo detentos per uerbum :

domini ad dei reuocem agnitionem quoniam deus magnus est qui est in caelis qui : : :

iubet caelo dare pluuiam qui solem suum oriri facit super iustos et iniustos ipsum
: :

ego praedico omnibus diebus uitae meae Sebastus praeses dixit ut uideo certum est . : :
 :

- III''] HERMAGORAS ET FORTVNATVS 9

quod deorum sacerdoles dixerunt quia per ista stulta uerba populum seducis Ego : .

enim puto quia non tua hu.'c loquaris mente Sanctus Ilermagoras dixit IIoc cer-
: . :

tum est quod dixisti quia non ego mea loquor mente sed ipse est spiritussanctus
: : : :

qui per me loquitur sic enim sanctaconlinet scriptura Cum ante iudicem steteritis
: : :

nolite cogitare quomodo aut quid loquamini dabitur enim uobis in illa hora quid
: : : 5

loquamini quia spirilussanctus loquitur per os in Christo credentium

: Sebastus .

preeses dixit Ego non uerbis tecum contendere qu;ero sed ad tuam festino salu-
: :

tem ut accedas : et sacrifices diis immortalibus At si nolueris nunc sacrificare

: . :

dum tecum pacifice loquor

confussione incipies diis tura olferre : postea uero cum .

Multo enim melius est tua bona hoc facere uoluntate Sanclus Her magores+ : .
|
lo
dixit de domini mei lesu christi misericordia fidens sum
: si qua uolueris pcena- :

rum genera exerce Corpus quidem nieum poleris tormentis affligcre : animam :

autem meam dominus meus lesus christus habet in potestate Nam diis tuis . :

qui sine anima sunt sine auilitu sine uisu sine gressu nunquam tura olferam IIa! + : .

audiens Sebaslus prajses iussit eum extendi et neruis crudis ceedi Cumque caidere- : : ]5
tur beatus Ilermagoras aspicicns in cajlum dixit (jralias libi ago deus alti?- :

sime pater domini mei lesu christi quia cum sim indig-nus facis me peruenire : :

ad (uam sanctam deilatem ct pietatem Tunc pra^ses iussit clamari ad eum accede . : :

et sacrifica diis nam incipies peioribus poenis torqueri Sanctus episcopus respon-
. .

dit : Erubesce cum patre tuo diabolo qui ab initio confussus a seruis dci est supera- : 20
tus . lam semel et saepius libi dixi quia diemoniis tuis nunquam sacrifico Audiens : .

haic Sebastus prteses palluit ex nimio furore et dixit ad eum Per deos magnos quia : :

sic te inlerficiam : ut nec sepulturaj corpus Tunc sanctus Ilerma- tuum tradatur ,

goras subridens ait : Verum quod in sancta scriptum est lege quia in maliuolam
est :

animam non introiuit intellectus Audiens haic praises iussit eum in eculeo suspendi
. : 25
et pectus eius ungulis radi postea prtecepit laminas ferreas candentes eius pectori .

imprimi et lampadas ardenles eius lateribus applicari Et cum haec fierent sanctus
: : :

dei martyr pendens in ligno hymnum domino canebat dicens deus in adiutorium :

meum intende domine ad adiuuandum me festina et confundantur omnes qui

. : :

ostendunt seruis tuis mala et conterantur ab omnipotenlia tua et uirtus eorum 30 : :

confringatur uidentes autem populi eius magnam constantiam exclamauerunt dicen-

.

tes : Magnus est deus christianorum

sine ulla causa tormenlis afficitur uir dei Non . .

quiescit die ac nocte confortare populum suis sanctis monitis Nihil inique gessit . :

pro qua htec patitur causa Tunc coufusi sacerdotes deorum dixerunt praesidi Vel , :

nunc manifestissime uides quod antea diximus quoniam per magicam artem omnem : : :»j

seducit populum a diis immortali bus ex quo iratus pneses iussiL eum de eculeo |1
.

submitti et in carcerem recludi propter populorum seductionem

: Cumque reclude- :

retur in carcerem orationem ad dominum ellundcbat dicens Deus excelse et bene

: :

adorande qui filium tuum dominum noslrum lesum Christum seruili forma indu-
:

tum ad terram de caelo sancto tuo uenire iussisti ut nos de seruitutis iugo libera-
: : 10

ret respice hunc agonem

: et permilte mihi perseuerare usque in finem et pro tuo : :

nomine consumari quoniam in te confldens non timebo mala quia tu mecum es

: : :

qui regnas in saxula sa^culorum amen Etcuni orassethanc oralionem subito lumen . :

nimium refulsit in carcere et odor suauis repleuit carcerem Quo uiso custos carce- : .

ris nomine Pontianus ianua ipso quoque oranle processit

et aperta interiore carceris : i5

ad pedes eius et prouolutus precabatur eum dicens precor te per nomen dei tui
: : :

qui tanlam claritatem libi concessit in in+ tenebris ut misercaris mihi misero et ad : :

dei tui agnitionem me perducas ut per te liberet deus tuus animam meam perditam : :

Et dixit ad eum sanctus Hermagoras Si credis ex loto corde tuo et ex tota anima :

tua omnia possibilia sunt quae postulas Pontianus uero exclamauit uoce magna cum
: : : 50
lachrymis dicens Credo ex tota uoluntate in ipsum qui libi tam mirabile direxit auxi-
: :

lium Tunc commisit ei sanctus Hermagoras triduo iciunium deo reddere Media;
. .

autem noctis tempore pra^cepit sanctus Hermagoras uenire pra?sbyterum cum diacone
suo qui et baptizauit eum in nomine patris et filii et spiritussancti Poslquam uero
: .

baptizatus est Pontianus descendit in eum spiritussanctus et coepit prteconia uoce : : 55

clamare per omnes plateas et in cor ciuitatis dicens Mag^nus est deus quem sanctus : :

praedicat Hermagoras Venite uniuersi ciues et cognoscite qualis est deus christia-
. : :

norum Nam lapides coluntur qui obdurant corda humana lumenhominum tollunt
: : .
 10 HERMA&ORAS ET FORTVNATVS [lIF -

nam lumen praestare non possunt sicut Christus sancto suo prestitit Hermagorae : :

Ad hanc uocem cucurrit ad carcerem uniuersus populus et multi clarissimi uiri :

uidentes in carcere tale lumen domino deo egerunt gratias Quottidie autem con- (
:

fundebatur paganorum insania et sancta fides consequebatur uictoriam Quam ob rem : .

5 audientes haec sacerdotes paganorum cum magna insania clamauerunt dicentes Sebasto
pra?sidi Quoadusque parcis huic mago ? Omnem subuertit populum Ecce hic peiorem
: .

facit subuersionem quam in urbe Roma Petrus sicut enim Petrum nosti punitum : :

tolle et interlice magum quod nisi feceris contra te relationem ad imperium dirige-
: :

mus Haec praises audiens dixit Triduo date mihi inducias donec cogitem qualibus
. : :

10 eum affligam puenis hoc autem dicebat timens populi multitudinem quse per eum
: : :

in Christo crediderat frequenter enim magnifici uiri ad eum concurrebant in carce-

.

rem quos sanctus suis corroborabat monitis Aliqui uero uidentes tam immensum
: :

lunien non recedebant ab eo sed in carcere commorabantur Nam et omnis clerus

: : .

eius ex quo Pontianus elTectus est christianus ingrediebatur ad eum quia et ipse Pon- :

15 tianus custos carceris praeparauerat se ut pro Christi nomine passionem cum eodem :

sustineret Quidam uir magnificus ipsius ciuitatis Gregorius nomine cuius filius a
. :

deemonio uexabatur cum uidisset sanctum Hermagoram in nulla parte corporis lae-
:

sum et qui tales coram omni populo sustinuerat poenas mittens se ad pedes eius
: . :

et prouolulus praecabatur eum dicens Miserere mei subueni pater per ipsum te : . .

20 peto quem prtedicas quia confido lu quod per tuas orationes potes filium meum a
:

daimonio liberare Dicit ei Hermagoras Si credis in Chrislum

. uidebis filium tuum :

saluum Gregorius respondit Credo Christum filium dei pro quo talia sustines
. : : :

quia poteris filium meum saluare et ille. Non ego inquit sed dominus meus lesus .

christus ipse faciet secundum suam deitatem Nam et ego peccator sum sicut et tu :

25 ipse Et iussit infantem adduci erat enim annorum duodecim interrogauitque eum
: : :

quantum tempus est ex quo haec infirmitas ei euenit Gregorius respondit hodie
: . :

per Iriennium non est dies neque nox in quo potuerit uel modicum quiescere : .

Multo tiens eum in templa deorum attuli et hostias pro eo immolaui et nihil ei
II
: :

profuit sed credo in Christum

: quem tu praedicas quia poterit eum liberare Vt : : .

30 audiuit haec sanctus dei surridens ait Modo tibi Christus ostendet quanta praestat : :

credentibus in eum Tunc sanctus Hermagoras flexis genibus percussit pectus suum
: :

exclamauitque ad dominum coram omnibus Domine deus omnipotens pater qui in : :

cajlis es qui ante constitutionem mundi tu es qui saeculo in tenebris posito uerbo
: :

sancto tuo dixisti fiat lux et facta est qui caelum camerasti
: et terram compo-: : :

35 suisti qui caelum item stellas adornasti

: qui mare infraenasti et terminum ei : :

posuisti quem non transgrederetur qui omnia elementa propter nos peccatores
: :

constituisti qui filium tuum erranti populo trasmisisti

: et nos ad libertatem hanc :

gloriae credentes in eum constituisti te precor pater omnipotens et filium tuum et .

spiritum sanctum qui regnas in unitate fac mirabilia domine lesu Christe propter
: :

40 nomen tuum sanctum praesta in te credentibus ut liberes huius innocentis animam ab :

immundo spiritu quia ad tuam deitatatem^ refugium fecerunt ad confirmanda corda

: :

qui in te crediderunt et qui credituri sunt ut cognoscant quia tu es deus altissi-

: : :

mus qui regnas per cuncta et infinita sajcula saeculorum Et cum complesset incre-
: . :

pauit dasmonem dicens : Tibi dico inmunde spiritus praecipit tibi dominus lesus
45 Christus ut recedas ab hac innocentis anima
: quae ad eius confugit fidem Haec : .

audiens daemon omnibus uidentibus qui aderant in carcere ab eo exiit Videns autem .

Gregorius haec mirabilia procidit ad pedes sancti episcopi et martyris orans eum ut : :

baptismum promereretur Media autem nocte occulte abiit sanctus Hermagoras cum .

clero domum Gregorii et baptizauit eum cum coniuge sua et duobus filiis omnique
:

50 familia domus eius in nomine patris et filii et spirilussancti Postea uero dum reuer- .

teretur in custodia uniuersi praesbjteri uel diacones omnesque clerici seu ordines
:

ecclesiae postulabant eum cum lachrymis dicentes Tu pastor noster si a nobis fueris :

ablatus quem facie mus uniuerso gregi tuo pastorem ? Aut quem doctorem uitae
: |

inueniemus teternae ? Nunquid possumus ubi pastor non est pascua inuenire ? Sin
55 autem et nos omnes una tecum moriamur Beatissimus autem Hermngoras confor- .

tans animos eorum iussit eis ordinare Fortunatum archidiaconem el discipulum suum :

quem ipse ex infantia cum dei enutrierat timore Quaedam autem mulier uidua illu- .

stris Alexandria nomine timens deum audiens beatissimum Hermagoram sanctum :

-Illir] HILARIVS 11

dei esse et tantas in carcere fecisse uirtutes : misit secrete ad Pontianum carcerarium :

ut noctis silentio ad eum

ingrederetur Erat enim oculis apertis nihil uidens Dice- . .

bat uero quia si tetigerit oculos meos

: inuocato nomine Christi saluabor Quae : .

mulier perrexit nocte ad carcerem et procidens ad pedes Hermagorai dixit ei : :

Sancte uir dei fac me sanain Dicit ei sanctus Hermagoras Beala est fides tua quia . : :

priusquam audires uerbum ueritatis mentem tuam bene fundasti Propterea illumi- : .

nabit oculos corporis et cordis tui dominus lesus Christus et cum fecisset crucis :

signum super oculos eius continuo uidit lumen et reuersa est domum suam gaudens :

dans g^loriam deo ieiunauitque tribus diebus

: et mittens beatissimus Hermagoras :

Fortunatum archidiaconem suum baptizauit eam intra domum suam cum suis omnibus
in noniine patris et lilii et spiritussancti Post aliquot uero dies audiens Sebastuspraises .

de Alexandria quia baptizata est a sancto Fortunato Archidiacono iussit eum com-
: :

pnchendi et ferro uinctum ad carcerem duci quem cum uidisset sanctus Hermago- :

ras domino deo egit gratias quia dignatus est se cum eodem martyrium suscipere
: .

Per dies plurimos multa per eos mirabilia dominus in carcere ostendit El enim con- .

currentes ad eos uarias inlirmilates habentes curabantur ab eis in nomine lesu :

Christi Al ubi hoc sacerdotes paganorum conspexissent collegerunt populuin incre-

.

dulum ueneruntque ad Sebastum pra^sidem cum fuslibus et lapidibus clamanles :

Ciuitas tota perit per te quia facis usque nunc uiuere hominem :qui per magicas :

artcs populum alienat ct eucrtit meutes eorum

||
ut separentur a diis
: Tolle : .

magum occide maleficum sin autem nolueris te ipsum interficiemus et illum

. . : :

igne consuinmemus Sebaslus itaque populum timens

: qui per eum credidcral iu :

nomine Christi misit nocte spiculatorem ct in carcere decollauit Bealissimum Iler-

:

magoram episcopum et sanctum Fortunatum archidiaconem eius quorum corpora :

colligens Pontianus custos carceris et omnem cruorem sanguinis eorum colligens in

unum collocauit locum Audiens autem ha;c Gregorius cuius filium a da;monio libera-
.

uit sanctus Hermagoras et Alexandria qutxj ab eo illuminata fuerat uenerunt noctu :

occulle cum linteaminibus mundis et ualde pretiosis aromatibus et condienles cor- :

pora sanctorum marLyrum sepelierunt ea extra murum ciuitatis Aquilegiae in agello

ipsius Alexandriaj Vniuersi autem uenientes ad corpus beatissimi episcopi et mar-
.

tyris Hermag-ore primi aquilegensis ciuitatis quacumque delenli fuissent infirmilate

sanitatem recipiebant in nomine domini nostri lesu Christi passus est aulem ipse :

uir dei beatissimus Hermagoras episcopus cum ipso sancto Fortunato archidiacone
suo iiii idus lulias Regnante domino nostro lesu Christo cui est honor et gloria
. . . :

et potestas in saecula saeculorum Amen .

VITA SANCTI HILARII EPISCOPI ET CONFESSORIS .

Beatus Hilarius pictauorum episcopus regione Aquitaniae oriundus quae ab oceano

brittannico fere milliaria octoginla seiungitur apud gallicas familias nobilitatis lam-
pade non obscurus imo magis pra; Cfcteris praidictis quasi rcfulgens lucifer inter :

astra processit cuius a cunnabulis tanla? sapicntia; primiliua lacfabaturinfanlia

. ut :

iam tunc potuisset intelligi Christum in suis causis pro obtinenda uictoria necessa-
:

rium sibi iussisse militem propagare Denique coniugem habens et filiam ila pleni- .

tudine domini uenerabilem animum ecclesiaslicic reguke tradidit informandum ut |

:

adhuc in laicali proposito constitutus diuino nulu ponlificis graliam possideret Ita :

seipsum propria disciplina coercebat intentus quasi futuram speciem indicans ut : :

irreprfTehensibilis in templo domini pararetur sacerdos atquc quod inter mortales :

ualde uidetur difficilie+ tam cautum esse se a ludseis illis htereticis cibis suspende-
: :

bat Adeo uir sanctissimus hostes catholicae relligionis abhorruit

. ut ne dicam con- :

uiuium sed neque salutatio cum his preetereundo communis Vitabat haec dauitico .

fultus exemplo ne cum haereticis mensae participando fieret illi in scandalum

: .

quam perfectissimum laicum cuius immitatores esse desyderant sacerdotes Cui non : :

fuit aliud uiuere nisi Christum cum dilectione limere et cum timore diligere quem
: : :

sequentes currunt ad gloriam diuertentes ad poenam Credenli succedunt praemia : . :

recusanti lormenta Qui tamen nunc illos de pio relligionis opere commonens nunc
. :
 .:

HILARIVS [IIII' -
12

alios de confessione inestimabilis sanctee trinitalis informans nunc reliquos ad pro- :

missionem rejjni cajleslis inuilans non cessabat implere uerba ueritatis et fructu :

fidei corda redundantia saiminare Quo de sancto Hilario cognito quia tantum lumen .

et si uoluisset latere non potuit quippe nccessarium ut alienas tenebras in lucem :

5 transferret concordante fauore populi uel potius dei spiritu acclamante uir olim
:

dei ministeriis de|)utatus aliquando sacris altaribus sacerdos eiectus est Crescebat .

in eo quottidie opinio famulalrix uirtutum nec erat fama contenla circuniectas tan- :

.tum gallias iiluslrare sed exteras nationes et regiones implebat meritorum gratia
:

percurrente Idque actum est ut toto orbe uelociter beati pontificis gloria militaret
: :

10 Igitur Constantii imperatoris tempore cum arrhyana hferesis uenenata radice flore
toxicato pullularet tunc uir sanctissimus timore nudus fidei feruore uestitus quasi
: :

signifer belligerator per medias acies inter hostiles fremitus inter hajreticorum gla-
dios se ingerebat Christi caritate securus nihil de sua morte formidans Illud solum .

metuens quod absit prteiudicio relig-ionis illato ne uiueret Hinc a Valente et Vrsatio
:
|j
.

15 qui praua crrudelitate+ ecclesiam dei perturbare perlina iter+ insistebant imperatori :

persuasum est ut uirum crudelissimum de quo loquimur et Dionysium mediola-

:

nensem et Eusebium uercellensem exilio condemnaret Nihil enim poterat ante .

insuperabilem sanctorum dei uirorum sapientiam ha?reticus obtinere Sperans hostis :

fidei aliquas se nebulas splendori catholico posse prsetendere si retrusi exilio tales :

20 uiri a certamine defuissent quoniam ut diclum est quisquis peruersus uoluit cum : :

illo priesertim conlligere ac si mutus esset et claudus nec uerba poterat proferre
: : :

sed quasi nalans in pellago ante flatum eius eloquentie mergebatur Itaque in phri- .

giam Asiae reg-ionem missus exilio et uirtutis augmento g-ratias peregit quia quan- :

tum pro nomine Christi longius discedebat de solo proprio tantum merebatur fieri :

25 uicinior caelo Qui dum a+ locum peruenisset optabilem

. nobis tacendum non est : :

quid illi concessum est Nam eo tempore sanclo sibi spiritu reuelante cog-nouit
. :

quod beatissimam Apram filiam suam quam cum matre pictauis reliquerat quidam
iuuenis nobillissimus praediues et pulcherrimus coniugii uinculo sibi quaereret anne-
ciendam Sed ipse interuentu orationis assidue ca^Iestem illi sponsum sine commuta-
.

30 tione praeuiderat Mox opportunitate reperta manu propria sua; scriptam filiae direxit
.

epistolam sufficienti sale conditam et uelut aromaticis unguentis infusam quae nunc :

tenetur pictauis pro munere conseruata et a me huic operi interponenda est Indi- : :

cans ei quod talem sponsum pater Anxius prouidisset cuius nobililas cajlos ascen-
: :

deret pulchritudo rosarum et lilii comparationem precederet

: oculi gemmarum :

.35 lumina illuminarent uestis candore niuem opprimeret ornamenta in extimabili ful-
: :

gore uernarent diuiti* intra se regna concluderent

: sapientia incompraehensibilis :

emanaret dulcedo fauum mellis postponeret pudicicia in contaminata persisteret

: : :

ordo+ suauitatis fragraret thesauri sine defectione constarent Addens ergo monilis : .

ut (ilia nulli se prius coniungeret quam ut patrem expectaret pollicitumque sponsum :

|

40 pariter cum promissione uenturum Quod Apra dulciter excipiens et quasi sponsum . :

futurum in epistola patris amplectens amnionitione+ secuta est nuUi se in coniugium : :

resoluens cuius uidelicet epistolse textus hic est Dilectissime filiae Aprae hilarius in
: :

domino salutem Accepi lileras tuas Intelligo le desiderantem mei esse et certum ita
. :

habeo sentio enim quantum praesentia eorum qui amantur optabilis sit
: Et quia :

45 grauem tibi esse absentiam meam scio ne me forte impinm esse erga te extimes qui : :

tamdiu excusare tibi et profcctionem meam et moras uolui inteligeres me non impie :

tibi sed utiliter prodesse Namque cum te filiam et unicam ita quantum ad me est
. :

ut unanimem habeam et uellem te pulcherrimam omnium et sanissimam uiuere

: :

nunciatum est mihi esse quendam iuuenem habentem margaritam et uesterm inesti-
:

50 mabilis pretii quam si quis ab eo posset mereri super humanas diuitias et diues et
: :

saluus futurus esset Ad haec ergo his auditis profectus sum ad quem cum per mul-
. :

tas et longas et difficiles uias uenissem uidens eum statim procidi Adest enim tam : : .

pulcher iuuenis ut in conspectu eius nemo audeat consistere Qui ubi procidisse me .

uidit interrogari me iussit

: quid uellem et quid rogarem respondi audisse me : : . :

55 de ueste sua et margarita Ideo uenisse ut si eam dignaretur mihi prassentare esset : :

mihi filia quam uaehementer diligerem cui hanc uestem atque Margaritam quaere- :

rem Et in terra prostrata facie flaeui plurimum quare noctibus ac diebus ingemi-
. :

scens rogo ut audire dignetur precem meam post quce quia bonus iuuenis et melius
: :
-vv] HILARIVS 13

illo nihil est ait Nosti hanc uestem alque hanc Margaritam quas a me lachrymis
mihi :

rogas ut eas filiae tuae concedam ? respondi

: domine audiui cognoui de illis fide : . .

credidi et sic quia optimae sunt

: et salus uera est huic uesti Statim ministris suis : :

prtecepit ut mihi hanc uestem et Margaritam ostenderent

: et confestim ut hanc :

Primum uestem uidi uidi fillia uidi quae loqui non possum Non sericum secun- : : : . 5

dum subtilitatem sibi erat Nunquid candori eius niues comparalae non nigre sunt ? .
||

Nunquid aurum iuxta fulgorem eius non liquatur? Ipsi enim sunt multi colores Et .

nihil prorsus comparatum ei potterat coajquari Postquam uidi margaritam statim . :

concidi aninio non enim potuerunt occuli mei sustinere taulum eius colorem nam nec
: :

cajli nec lucis nec maris nec terrae species pulchritudini eius polerat comparari Et cum . lo

prostratus iacerem ait mihi quidam de assistentibus uideo le solicitum et bonum

: :

patrem esse et hanc uestem atque margaritam ad filiam tuam desyderare sed ut
: :

magis desyderes ostendo tibi quid adhuc haec uestis atque margarita boni habeant
: .

Vcstis haec nunquam a tineis commeditur nec usu atteritur non damno minuitur : :

sed semper talis qualis est permanet Margaritaj uero huius haec uirtus est ut si quis . : 15

ea induitur ne^ aegrotet ne+ senescat nec moriatur aut obnoxium corpori aliquid : : :

sinat superuenire sed utenti ea nihil accidat quod aut mortem afi^erat aut ;ctatem
: :

demutet aut impediat decorem aut obstet sanitati Quod ubi audiui o filia exani-
: : .

nare+ magis desyderio margaritae et ueslis istiusmodi ccepi ct sic prostralus iacebam :

indeficienli flaetu el inlenta oratione iuuenem precari ccepi dicens domine sancle : 20

miserere prcci meae miserere solliciindini+ uitaj meae Si enim hanc ueslem mihi et . .

margaritam non concedis miser fulurus sum filiam meam uiuenlem perditurus sum : : .

Ego propler hanc margaritam et ueslem peregrinari uolo Scis domine quia non men- . :

tior postquam uocem meam audiuit iubet me leuari et ail mihi Mouerunt me
. : : :

preces et lachrymae tuae et beiie est quod credidisli Et quia dixisti le pro hac mar- : : : 25

garita ipsam uitam tuam uelle impendere non possum eam tibi negare Sed scirc debcs : .

propositum et uoluntatem meam Veslis quam ego dedero talis est ut qui uoluerit : :

ueste alia colorata et serica aut aurata uli uestem meam capere non possit Sed illi : .

dabo eam quai contenta sit non serico habitu et ornatis coloribus
: et sumpluosa :

ueste uestiri ita ut propter consuetudinem purpura ipsa difundalur in uestem

: Mar- . 30
garilam uero quam a me petis natu ra eius est ut habere nemo possit margaritam |
: :

alteram habuerit quia altere margarita^ aut de lerra aut de mari sunt Mea autem ut
: :

ipse tu uides speciosa pricciosa et incomparabilis et ctelestis est Non dignatur ibi esse . :

ubi alie sunt Non enim rebus meis conuenit cum rebus hominis quia qui ueste mea
. :

et margarita utilur in aeternum sanus est Non enim febre exardescat uec uulneri
: . : 35

patet non annis demulatur non morte dissoluitur

: aequalis et a-lernus est Ego : : .

autem hanc uestem et hanc margaritam meam petenti tibi dabo ut eam filiae luae pro- .

feras Sed prius scire debes quid uelit lilia tua

. si se huius uestis et margaritcE mea? : :

dignam facil id est si uestes sericas et auratas et infectas habcre noluerit si omnem
: .

margaritam alteram oderit tunc hjcc quae rogas tibi dabo praeter quam uocem lilia . : io

la^tus exurgo el secretum habens hanc epistolam ad te feci rogans per multas lachry-
:

mas meas ut te huic uesti et margaritae reserues

: Namque miserum senem lali .

damno tuo facies si hanc uestem et hanc margarilam non habueris Testorautem
: .

tibi filia domini caeli et terrte quod nihil hac margarita et hac ueste pretiosius esl :

et tui iuris est ut tu hanc habeas hoc modo Quando tibi uestis aliqua olTertur uel
: .
'«5

infecta uel serica uel deaurata dicito ei qui tibi offeret Ego alteram uestem : : .

expecto propter quam pater meus a me tandiu peregrinatur usque dum mihi acqui-
:

sierit quam non possum habere

: si istam habuero sufficit mihi lana ouis meae :

sufficit mihi color quem natura attulit sufficit textus in sumptuosus Caeterum . .

uestem illam desydero quae dicitur non absumi non atleri non scindi At uero si : : . 50

tibi margarila offeratur aut suspendenda collo aut digito coaptanda dices ita Nam : : :

mihi impedimento sunt ista^ inutiles et sordidae margaritae expecto illam pulcherri- :

mam pretiosissimam
et et utilem credo patri meo quia et ille qui ei spopondit : : :

credidit propter quam mihi significauit se etiam mori uelle

: hanc expecto'. hanc .

desydero quaj mihi praestat salutem aeternam ergo filia subueni sollicitudini meae
: . : 55

et hanc epistolam meam semper lege et huic uesti et margari tae te reserua et ipsa :
|1
:

tu mihi nullum interrogans qualibus litteris poteris scribe utrum te uesti huic et : :

margaritae reserues ut sciam quid iuueni illi respondeam ut si illam desyderas et

: :
 14 HILARIVS [V^-

expectas : letus possim ad tuncle reditum cogitare . Cum aulem scripseris mihi :

ego tibi quis sit hic iuuenis et qualis sit et quid uellit et quid mittat et quid: : : :

possit indicabo Intcrim tibi hymnum matutinum et serotinum misi

. ut memor mei :

semper esse sludeas Tu uero si quid minus per a?tatem hymnum et epistolam inin-
.

5 telli^ns interroga matrem tuam quse optat ut te moribus suis genuerit deo Deus : : .

qui te genuit hic te in aelernum custodiat opto filia amantissima His igitur horta-
: : .

mentis pius pater benigne animum filiae a carnalis coniugii copula et terreno amore
prouide abstraxit et ad caelestis patrie et aeterni sponsi amorem robustius accendit :

sublimiusque extulit sed qualiter ad illum sponsum ipsa peruenerit loco in sequenti
: :

10 seruatur Interea cum toto orbe arrhyanse hajreseos peruersitas pullularet

. dato :

generaliter imperatoris edictorum ut omnes orientales episcopi apud Seleuchiam

IsauricT oppidum conuenirent disceptaturi quid sentirent de fidei ueritate Tunc inter : .

reliquos quarto iam exilii anno de phrygia sanctus Hilarius in praedicto loco data
electione ad synodum uenire compellitur qui quodam in castello dum esset die :

15 dominico ingressus est templum mox Florentia puella gentillis irrumpens multitu- :

dinem populi uoce magna seruum dei aduenisse testata est Et ad pedes eius accur- :

rens non cessauit petere nisi signum crucis ab ipso fideliter postulasset quam FIo-
: :

rentius pater secutus et cuncta familia in nomine domini meruerunt baptizari Quem :

florentia relictis parentibus uestigiis eius inhaerens usque pictauis perducta est .

20 patrem se habere non a quo generata est sed per quem regenerata est praedicabat : .

Cum uero seleuchiam peruenisset magno fauore a cunctis exceptus est eo quod : :

diuina misericordia talem uirum prudentissimum et singulari eruditione compertum

in spectaculum mundi produceret ubi erat de fide censendum Hinc post examina- : .

tionem agnitis hostibus et oppressis decretisque in scripto conditis prospera gerens

|
:

25 synodi dirigitur ad Imperalorem legatio cum qua perrexit sanctus Hilarius quam- : :

uis ei non fuisset iniunctum metuens ne adhuc conti'a religionis dogmata respiraret :

damnata perfida Sed disserere longum est qualiter ariminensi synodo composita
. :

mentione aliud ex alio referens fraus heeretica serpentino lapsu surripuit et postea :

legatis seleucensibus per Imperatoris iniquitatem ipsa est illata calumnia Quod :

30 tamen athleta Christi beatus Hilarius agnoscens grauiter scilicet trinum diaboli :

praeualuisse mendacium in tantum ut orientales partes similiter imposito fucco infi-

:

ceret imperatori tribus libris oblatis preces effudit ut eius in conspectu collectis
: :

aduersariis esset ei contra hiiereticos disceptandi de religione uenia ne ueritatem :

falsitas obumbraret ne aequitati iniquitas prfcualeret ne imperator deo resisteret

: : :

35 ne fidei perfidia rebellaret Vnde Valens et Vrsacius conscientiae realu perterriti quo-
: :

niam si daretur facultas certandi mox se recognoscebant Hilarii contentione pros- :

terni : solicitant imperatoris animum iam magna parte captiuum : ut ipsum beatissi-
mum redire ad Gallias perurgeret : scientes illo praesente haeretica non posse machi-
namenta proficere quo obtento ad Gallias compulsus reuertitur putans se amplius
:

io pati exilium quod illic perturbatione ecclesiae relinquebat termino non secuto
: : .

Sed oh beatum pontificem qui in summo discrimine inimico iudice adiit tribunal :

imperii sine timore tormenti uere totis uisceribus diligebat Christi regnuni et non , :

formidabat in principatu Constantium Nam qui se pro domino sic ingerebat marty- .

rium pro domino libenter pertulisset si non defuisset percussor Et tamen animus : .

»5 sumpsit gloriam si tempus non intulit pcenam : Sed nunc ipsum diuino nutu reser- .

uatum testificor pro correctione cunctorum nam pene totum mundum graui errore
:

confusum factis sa*pius inlra Gallias synodis per Hilarium ad uiam ueritatis addu-
ctum fuisse confitetur lingua multorum l^uid autem inter est uel pro uita Kterna . :

factum fuisse martyrem uel amplius uixisse reliquis ne perirent ? Igitur sanctissi-
II
:

50 mam animam etsi gladius persecutoris non abstulit palmam tamen martyrii non :

amissit Itaque dum regrederetur ad propria

. bcatus Martinus aeque meritorum :

lumine non absconsus qui ab Hilario exorcista est postea institutus cognito aduentu
: :

eius : Romam festinanter ei ocurrit : quem cum praeterisse cognosceret : eae+ usque
Gallias consecutus estNeque enim Martinus qui adhuc catecuminus Christum cla-
.

55 myde sua tectum uidere meruit illi deuotus occnrreret+ nisi per omnia eum myste- : :

riis plenum et in eum spiritum sanctum praeuidisset

: Nec mirum si ille qui domi- : :

num prius uidit in paupere postea illum habitare cognouit in doctore

: Illud etiam .

nobis non conuenit tam nobile praeterire miraculum quod per eum tunc dominus :
- vi^] HILARIVS 15

operatus est Nam cum circa Gallinariam insulam propinquaret relatione uicino-
. :

rum agnouit ibidem ingentia serpentium uolumina sine numero peruagari et ob hoc :

quamuis illis uideretur uicina propter inaccessibilem locum longius illis uidebatur
:

esse quam Aphrica quo audito uir dei sentiens sibi de bestiali pugna uenire uicto-
:

riam in nomine domini prajcedente crucis auxilio descendit in insulam

: Eo uiso . 5

serpentes in fugam uersi sunt non tolerantes eius aspeclum Tunc baculum figens in .

terra quasi terminum quousque deberent excurrere uirtutis potentia designauit Nec
: .

amplius libertas est illis occupare quod uetuit quam pars insulae non sit lerra sed :

pelagus quia dum super illam partem uetaret attingere

: facillius erat illis mare :

transire quam transgredi eius signaculum O immutabilem terminum de sermone

: . lo
plantatum Apparet quantum melior Adam secundus antiquo llle serpenti paruit
. . :

iste seruos habet qui possunt serpentibus imperare

: Ille per bestiam de sede para- .

disi eiectus est iste de suis cubilibus serpentes excussit

. Deposuit anguis antiquus .

hominem mendacio quia non didicit implere mandatum: hylari medicamentum .

et medice ante quem sine mora uenena fugata sunt Addis terram hominibus quia . : 15

in locum belluai incola transmigrauit Sed reuertamur ad ordinem Cum de exilio . . |

regressus introiuit pictauis summo fauore plaudebant omnes pariter eo quod eccle-
: :

sia recepisset pontificem grex pastorem Et sic gaudebant omnes cum ipse redisset . :

ad patriam Ita sine illo se exules fuisse defla'bant

. Itaque beatus Martinus in uico .

locotheaco cum praecepisset consistere uirtute diuina meruit ibi mortuum suscitare : . 20

Post aliquot autem dies infans sine baptismi regeneralione defunctus est et duplici :

morte damnatus prcX'sentem lucem amiserat et poena futuri saeculi non carebat Tunc : .

mater extincti filii quai mater iam non erat dum filium non habebat prouoluta ad :

pedes sancti Hilarii procedentibus lachrjmis nati sui corpus elFudit exclamans Mar- :

tinus aduc incipiens catecuminus mortuum suscilauit tu pontifex redde filium : 25

meum aut mihi aut baptismo Kt qui populi pater agnosceris ut ego mater uocer
: : :

obtineas Sic illa plus lachrymis petente quam uerbis

. commotus uir dei expectante :

populo ad consueta arma recurrens in terra prosternitur Mox paulatim defuncti .

pallor in ruborem conuertitur frigida membra reuocato spiritu intepescunt : oculis .

apertis palpebrai peregrinum lumen agnoscunt Vox educto aere de pectoris domici- . 30
lio conllata profertur gressus suis uestigiis rediuiuus extendilur in anteriore fun-
. .

damento tota frabrica+ renouatur Quid plura ? tandiu iacuit sacerdos in puluere . :

donec pariter surgerent senex de oratione infans de morte Ecce uita laudabilis . . :

quse de alterius corpore necem precibus effugauit spoliauit tartarum spem habens in .

Christo Mors ibi iura non tenuit ubi Hilarius uim orationis ingessit Sed tanta
. : . 35
rcs non potest nostris uerbis plus ornari quam meritis Nunc uero memorandum est . :

quod supra prajmissinuis qualiter miracula reliqua huic accumulauit Denique cum
. .

beatissimam Apram liliam suam ad quam de exilio praescriptam destinauit epistolam

incolumem inuenisset alloquitur qua poterat patris dulcendine+ et facundia oratoris
: .

Quid dicam ? AUoquitur illam Hilarius cuius eloquentice post ipsum comparare : 40
aliquem uix audemus nisi qui sancto spiritu repletus fuerit temptans eius animum
: :

si uel let sponsum attingere

II
quem patris gratia prouiderat Tunc illa libenter se
: :

eum desyderare professa est ita ut ei celeriter iungeretur eius uoluntatem pius
: :

pater agnoscens intentus orationibus non cessauit donec sine dolore sine contagione :

se praesente filia de hoc mundo migraret ad Christum quam propriis manibus ut : 45

decuit uenerandae tradidit sepulture funeris gloria qua? melior habetur quam uita . :

quia quod lerrae surripuit in Ccclum transmisit Vere ut ego considero

: plus fuit . :

ita mori quam resuscitari Certa enim salus est non contaminari peccato
. Quanti .

cuperent rebus cum uita traditis talem transitum comparare si mercatorem forsi- :

tan inuenirent Quid distat inter uiuificati infantis et filiae mortificate misterium ?
. 50
lllum resuscitauit ad baptismum hanc praedestinauit ad regnum Nisi quod in illo
: :

adhuc spes peccandi perstabat Heec immaculata uitam finierat praesentem : Quod .

cum audisset mater beatae Aprae pontificem postulare coepit ut ipsa sic erepta de :

mundi crimine cum filia prajsentaretur ad regnum Guius uota considerans assidua :

oratione et ipsam ante se transmisit ad gloriam Quis estimaturus est talem uirum . : 55
ita dilexisse dominum coniugis ac filiae airectu contempto ? Tamen in hoc illas magis
amasse cognoscitur cum per ipsum ad lumen perpetuum transferrentur Quis uero
: .

abundantiam rigantis ingenii eius contendat euoluere aut uerba uerbis ualeat exe- :
 10 IIILARIVS [VI'-

quare ? qualiter ille indiuiduae trinitatis librum stilo promente conlexuit

aut scripta :

dauitici carminis coturnato per singula reseruauit ? quam fuit in dissertione proui-
dus in tractatu protundus
: per litteraturam elloquens per uirtutum signa mirabi- : :

lis in complexionibns+ multiplex

: in resolulione subtilis astutus iuxta euangelicam : :

& uocem ut serpens columbae simplicitatis gratiam non amittens conditus sale inge-
: :

nii : Ibns loquendi defensor ecclesiae hostium

: scriplurarum scientia : lux doctrinse : :

propugnator? Guius dicta qui legerit non credit dicere sed tonare hoc fuit ultra : : .

hominem sapere lam caute de religione censere Sed qui uult ipsum agnoscere
. .
(
:

eius exilia memoret merita respiciat uolumina relegat dicta perpendat signa
: : : :

10 quottidiana percenseat Qui dum superstes fuit in saeculo aut scripsit ecclesiasticae . :

fidei documenta aut pugnando calcauit haeretica crimina aut petenti tribuit mira-
: :

culorum sufragia quee uolente domino usque in hodiernum diem eius perseuerant
:

orationibus Sed mea lingua non sufficit singula et sancto spiritu qui per eum opera-
.

tus est et locutus sicut illi dignum est cuncta proferre Det pius ueniam
: quia . :

i& mulla praeteriui qui uix pauca descripsi Ita beatissimus Hilarius de praesentis sae-
: :

culi uita migrauit cum gloria ad Ghristum terra plorante caelo gaudente Gaudeat : : .

plane et sublimiter terra exultet quia quamuis plura uiuens in corpore miracula :

fecerit et ego uix pauca me superius comprajhendisse dixerim

: innumera scilicet :

operatus est postquam selernam in requiem plaudentibus angelis ad Ghristum uictor

:

20 de mundi certamine Iransmigrauit Et si non potui annorum uetustate surripiente .

conslringere cuncta quae gessit tamen uel quae praesenti tempore miracula miseri- :

cors praebuit cupio indigenti memoriae non fraudare Vt quisquis fidei sicut conde-
: .

cet auditu perceperit et praeterita recognoscere gaudeat et similia fieri posse con-
: :

fessoris uirtute confidat Igitur Prouianus cum dubio iam uitae penderet in fine et .

25 spem conualescendcc infanliae mors inuida parentibus surripere festinaret nec par- :

uuli funus acerbum considerans nec desyderia ingemiscentis senectutis spectans auida
quidquid inuenit extra sortem concludens sola intercessione beati Hilarii restitit mo- :

ribundo salutis occasio Quem Franco suus g-enitor et periculosa mater quae magis : :

conuerso nomine filii periclitabatur in nece iam quasi defuncti praemeditantes exe- :

30 quias eum ingenti llaetu in tabernaculum dei detulerunt Tunc sanclus Hilarius ab
: .

auctore suo secrete artis exhibens medicinam consuetus de dispendio funeris red- :

dere compendia sanitatis subito membrorum fluuentem+ fabricam uerbo dei operante :

sursum erexit et in statum pristinum statim ac si nihil esset solubile re formauit |1

.

Mox parentum lachrymas la^ticia ubi iam per dolorem non erat sed per gaudia .

35 quod plorarent quas pcenas quae tormenta mors ipsa tunc pertulit quando illud
: :

quod credebat inuadere sic amisit profecto quando alteram uictrix ferire non potuit :

sed mortem uita percussit Quod tamen Prouianus cum uotis apicem meruit obti- .

nere pontificis et usque in hodiernum diem ad luminare sui medici singulis annis
:

uitae debito tributa persoluit lllud quoque nobis tam singulare miraculum pro glo- .

*0 ria collatoris ad memoriam reuocandum est Nam cum a caturcis duo leprae maculis .

immutali spem suae salutis in sancti intercessione fundantes de puluere qui ab eius
sepulchro abstrahebatur sua aspergerent capita et membra reliqua perungentes : :

tandem sibi lalem curam fideliter impenderet+ donec infirmitates illius hulceris ac :

uarietas de corpore quod captiuauerant captinae+ migrarent et deceplae suis solatiis :

45 colorem quem inuaserant inuiolatum relinquerent et quam secum attullerant turpi- .

tudinis speciem non tenerent Post innumerabilia uulnera membris instaurata est .

cutis una uultus ille diuturna deletus sorde

: sua coepit repingi imagine nec : :

agnosci Per fidelissimum Lauacrum pietauis+ illis purificus iordanis inuentus est et
. :

non ipsi ad fluuium sed fluuius ipse illis occurrit quem tamen praedicabilis pacauit :

50 miseracio confessoris qui et laborem Longinqui itineris abslulit et salutis uota

: :

porrexit Oh quam in extimabilium claruerunt documenta uirtutum ubi sepulchrum

. :

mundicie mundauit maculas leprae Guius hoc facere cura poluisset arlificis qui de . :

tali puluere ferret beneficia medicine ? Ex quibus Gastorius diaconus et Eripus sub-

diaconus instituti ad eius obsequium usque in fine suum ei per quam sancti*^ sunt
55 adhaesernnt+ Merito illius ellegerunt sustinere iuga dominii per quem a poena liberi
.

sunt effecti Quedam puella in hanc uitam ueniens dextram mortuam traxerat natura
.

formante et debilem manum species globi eoIlegerat+ neruorum fila contra fluxum
: :

suo stamine digitorum tela arcebat Tunc occurens ad beatissimi sepulchrum inter- . |
- Vir] HILARION n
cessione eius uiuacibus est officiis ordinata Nec illud quidem praeterire conuenit ut . :

coepi quid Felici cuidam post uota successit

: Nam cum beati Martini limina pro :

recipiendo lumine properaret : in sancti Hilarii praeteriens templum ingressus est :

Quo dum uigilias officio solilo celebrarent : mane facto apertis oculis ipse diem coepit
aliis qui semper egebat audire
nunciare apud quem una semper nox erat tene-
: : : 5

bras nox purgauit et qui nunquam uiderat ornamenta diei

illa coepit illi nouus sol
: :

nasci Mulier in uico Tonaciaco dum aquam ad opus suum portaret die dominico
. :

non est meum nosse quo praeuenta peccato manus attracta est poenarum facta est : .

discussio Tunc reuelatione commonita est ut ad sancti limina si uellet salua fieri
. :

properaret quo illa fidens nuncio tanquam cum ipso sanitatis praeuiatore laeta per-
: 10
currit Et dum in basilica psalleretur
: similiter in absolutione die dominico quo : :

pra3cesserat poena secuta sunt gaudia Veniamus ad alios uenerandi fructus mira-
: .

culi Quaidam paralytica annis adulta puella non merito sine uitae iuuebat^^ officiis
. .

Cui in funus extinti corporis tantum superstes anima palpitabat et in toto cadauere :

lumina quasi sola uigilabant uelut in se membra mortua uigilantes occuli custodie- :
15

bant Non lingua torpens inter palati cameram uolubilis excurrebat nec imo ducta
. :

de pectore uox coUata poterat per uerba disponere Non manus cum soluta langue- .

sceret naturae debita seruitia persoluebat neque pes instabilis niembra ruitura sus-
: :

tentabat Adhuc totius corporis infabricata massa torpebat

. que in festiuitate eius :

inter basilicam posita cum ingenti fauore expectantibus omnibus est erecta In unius 20

corpore miracula plura compleuit Attenuata genua ad uestigia roborauit Linguam . .

arentem flexibilitate et facilitate uocis aptauit Ad usum lanificii debiles quondam .

palmas armauit Aliquando uetus infans in uerba prorupit et quod est conspicuum
. : :

uoce prima lactis alimenta quaesiuit Nec illud tam fidele miraculum obliuione noxia :

substrahatur Itaque cum duo negociatores ad beati basilicam occurrissent haben-

.
||
: 25

tes formam cerae quasi socialiter in commune quidam ex his loquitur ad alterum . :

ut eam et si tam paruam rem tamen tanto confessori uel libenter ofl^erent sed incas- :

sum sua uerba in animo uoIentis+ expendit Ipse tamen cum collega suo in oratione .

prosternitur ceram illam occulte tremens sepulchri cancellis exponit

. Mox ad .

omnem equalitatem cerae ipsius species se diuisit et parte illius fidelis allatoris 30 :

accepta pars alia uidentibus plurimis uoluendo usque ad alios cancellos nutu diuino
:

cum omni contumelia est repulsa Quasi nolens sanctus inuadere quod alter illi . :

deuotus non obtulit quoniam semper abhorruit quod ex fide non uenit tam certus
: :

in iudicio quam misericors est uoto Vellem adhuc insatiatus sacratissimi uiri mira- .

cula quasi peculiariter decantare sed uereor ne unde meam cupio deuotionem 35 :

ostendere intenti auditoris animum fastidio nascente uidear obturare Da mihi pre-
: :

cor ueniam ne textus huius paruitatem repellens

: improbes de casu culpae de quo :

exiguum dicerem si libros implerem ne dum hominis cupio uitare fastidia uidear : :

incurrere confessoris ofTensam Sed praesumo plurima de te minus dicere ut de te : :

legere populum breuitas plus inuitet 40 .

PROLOGVS SANGTI HIERONYMI PRAESBYTERI

IN VITAM BEATI HILARIONIS MONACHI ET HEREMITAE

Scripturus uitam Hilarionis beati habitatorem eius inuoco spiritumsanctum ut :

qui illi uirtutes largitus est mihi ad narrandas eas sermonem tribuat et ut facta : :

dictis exequantur Eorum enim qui fecerunt uirtutes ut ait Crispus tanta habe-
. : : : 45
tur laus quantum eas uerbis potuere extolere praeclara ingenia Alexander magnus
: .

macedo quem uel arietem uel pardum uel hircum caprarum Daniel uocat cum ad :

tumulum peruenisset felicem te ait iuuenis qui magnum funeris prseco-

Achillis : :

nem me ritus homerum uidelicet significans Porro mihi tanti ac talis uiri conuer-
]
: :

satio uitaque homerus quoque si adesset uel inuideret materiae uel

dicenda est : ut : 50
succumberet quanquam enim sanctus Epiphanius Salamine Cypriani epistolas qui
. :

cum Hilarione plurimum conuersatus est laudem eius breui epistola scripserit quae :

uulgo legitur tamen aliud est locis communibus laudare defunctum aliud defuncti
: :

II. — 2
 18 HILARION [VII^-

proprias narrare uirtutes Vnde et nos fauore magis illius quam iniuria coeptum ab eo
.

opus aggredientes maledicorum uoces contemnimus qui olim Paulo in eo detrahen- :

tes nunc forsitan detralient et Hilarioni illi solitudinis calumniam huic obtientes+ : : :

frequentiam ut qui semper latuit non fuisse

: et qui a multis uisus est uilis estime- :

5 tur Fecerunt hoc maiores eorum quondam pharissei

. quibus nec lohannis heremus :

atque ieiunium nec domini saluatoris turbae et cibus potusque placuerunt

: .

Verum deslinato operi manum imponam et scyllaeos canes obturata aure transibo : .

Hllarion+ ortus in Cotabathan uico qui circiter quinque milliaria a Gaza urbe :

palestinae ad austrum situs est Cum parentes haberet idolis deditos Rosa ut dici- : : :

10 tur de spinis floruit a quibus missus Alexandriam grammatico traditus est . Ibi
:

quantum illa patiebalur aetas magna ingenii et morum documenta praebuit in breui .

carus omnibus et loquendi arte non ignarus quodque his maius omnibus est cre- : :

dens in dominum lesum christum non circi furoribus non hare sanguine non theatri
luxuria delctabatur+ sed tota illi uoluntas in ecclesiae congregatione erat
: .

15 Audiens autem celebre tunc nomen Antonii qui per omnes aegypti populos fereba- :

tur incensus uisendi eum studio perrexit ad heremum

: Et statim ut eum uidit : : :

mutato pristino habitu duobus fere mensibus iuxta eum mansit contemplans ordi-
:

nem uitae eius morumque grauitatem quam creber in orationibus quam humilis in :

suscipiendis fratribus seuerus in coripiendis alacer in exhortationibus semper essei :

20 et ut continentiam cibique eius asperitatem nulla nunquam infirmitas frangeret .

Porro frequentiam eorum ad eum qui ob uarias passiones et impetus daemonum con-
||

currebant ultra non ferens nec congruum esse dicens pati in heremo populum cun- :

ctum sicque magis sibi incipiendum esse ut coepisset Antonius illum quasi uirum
: :

fortem uictoriae praemia accipere se autem nec dum militare coepisse reuersus est : :

25 cum quibusdam monachis ad patriam et parentibus iam defunctis partem substantiae :

fratribus partem pauperibus erogauit nihil sibi omnino reseruans et timens illud de . :

actibus apostolorum Ananiae et Saphyrae uel exemplum uel supplicium maxime- . :

que dominicae sententiae memor dicentis qui non renunciauerit omnibus quae pos- : :

sidet non potest meus esse discipulus Erat autem tunc annorum quindecim Sic . :

30 ergo nudus et armatus in Christo solitudinem quae in septimo milliario A mauima :

gacae Emporio per littus euntibus aegyptum ad laeuam fleclitur ingressus est Gum- :

que essent nimis cruenta latrociniis loca et propinqui amicique eius imminens :

periculum denunciarent contempsit mortem ut mortem euaderet Mirabantur

: : .

omnes animum mirabantur eetatem nisi quod flamma quaedam pectoris et scintillae
: :

35 fidei in oculis relucebant lenes erant genae delicatum corpus et tenue et ad omnem
: : :

iniuriam impatiens : quod leui uel frigore uel aestu posset affligi : Igitur sacco tan-
tum membra cohopertus : et pellicium habens idest appendicem : quem illi beatus
Antonius proficiscenti dederat : sagumque rusticum . Inter paludem uasta et
mare et
terribili solitudine fruebatur : quindecim tantum caricas post solis occasum come-
40 dens : et quia regio latrociniis infamis erat : nunquam in eodem loco mansitans .

Quid faceret diabolus ? Quo se uerteret Qui gloriabatur autem dicens in caelum : :

ascendam super sydera caeli ponam thronum meum et ero similis altissimo cerne- : .

bat se uinci a puero et prius ab eo fuisse calcatum quam per aetatem peccare
: :

potuisset Titillabat itaque sensus eius

: et pubescenti corpori solita uoluptatum :

45 incendia suggerebat Cogebat tiruncilus+ Christi agitare quod nesciebat et eius rei
: :

animo pompam uoluere cuius experimenta non nouerat Iratus itaque sibi et
:
|
.

pectus pugnis uerberans quasi cogitationes caede manuum posset excludere Ego te
: :

inquit aselle faciam ut non calcitres nec te ordeo alam sed paleis fameque confi- : :

ciam et siti graui onerabo pondere per cEstus indagabo et frigora ut cibum potius
: . :

50 quam lasciuiam cogites haerbarum ergo succo paucisque caricis post triduum uel
:

quatriduum deficientem animam sustinebat orans frequenter et psallens et rastro : : :

humum fodiens ut ieiuniorum laborem labor operis duplicaret simulque fiscellas

: :

iunco texens aemulabatur monachorum a^gyptiorum disciplinam et apostoli senten-

tiam dicentis Qui autem non operatur non manducet
: Sic attenuatus ieiuniis et in : .

55 tantum ex hausto corpore ut ossibus uix haereret quadam nocte infantum coepit : :

audire uagitus ballatus peccorum mugitus bouum planctus quasi muliercularum

: : : :

Leonum rugitus murmur exercitus : : et prorsus uariarum portenta uocum ut ante :

sonitu quam aspectu territus cederet . Intellexit haec autem daemonum ludibria et :
 :

- Vlir] HILARION 19

prouolutus genibus crucem Christi signauit in fronte Talique armatus casside et :

lorica fidei circundatus iacens fortius praeliabatur quodammodo uidere desyderans

: :

quos horrebat uidere et solicitis oculis huc illucque circonspiciens , Gum inlerim
:

ex improuiso splendente luna cernit redam feruentibus equis super se irruere cum- :

que inclamasset lesum ante oculos eius repentino terre hyatu pompa omnis
: 5
absorta est Tunc ille equum ait et ascenssorem proiecit in mare et hii in curribus
. : :

et hii in equis nos autem in nomine domini nostri magnificabimur

: Multae sunt .

tales temptationes eius et die noctuque uarie daemonum insidiae : quas si omnes :

narrare uelim modum excedam uoluminis quotiens illi nudae mulieres cubanti
: .

quotiens esurienti largissime apparuere dapes ? Interdum orantem lupus hululans et 10

uulpecula ganniens transiliuit psallentique gladiatorum pugna spectaculum praebuit :

et unus quasi interfectus et ante pedes eius corruens sepulturam rogabat Orabat
: .

semel in terra fixo capite et ut natura fe^ fert hominum abducta ab oratione mens :
||

nescio quid aliud cogitabat cum statim exiliuit dorso eius festinus agitator et : :

latera calcibus ceruicem uero flagello uerberans

: heia inquit heia curre Dormi- : . 15
tas : Gachinansque de super si defecisset an ordeum uellet accipere siscitabatur : .

Igitur a sextodecimo usque ad uicessimum suae aetatis annum sestus et pluuias breui
tuguriunculo declinauit quod iunco et carice texerat extructa deinceps breui celula
: . :

quai usque hodie permanet latitudine pedum quattuor altitudine pedum quinque :

hoc est statura sua humiliore Porro longitudine Paulo ampliore quam eius corpus- . 20
culum patiebatur et sepulchrum potius quam celulam crederes Gapillum semel in
: .

anno paschae die totundit Super nudam humum stratumque iunceum usque ad mor- .

tem cubauit saccum quo semel fuerat indutus nunquam lauans et superfluum esse
: :

dicens in cylicio munditias quaerere

: Nec mutauit alteram tunicam nisi cum prior : :

fuisset penitus scisa Scripturas quoque sanctas memoriter tenens post orationem
. : 2&
et psalmos quasi deo praesente recitabat Et quia longum esset per diuersa tempora :

carptim uirtutes ascensus eius edicere compraehendam breuiter et ante lectoris : :

oculos uitam eius pariter exponens et deinceps ad narrandi ordinem regrediar A : :

uicessimoprimo anno usque ad uicessimumsextum tribus annis dimidium lentis

sextarium madefactum aqua frigida comedit et aliis tribus annis panem aridum cum : 30
sale et aqua Porro a uicessimoseplimo usque ad tricessimum herbis agrestribus^ et
.

uirgultorum quorundam radicibus crudis sustentatus est A tricessimo autem primo .

anno usque ad tricessimum quintum sex uncias ordeacei panis et coctum modice olus
absque oleo in cibo habuit Sentiens aulem caligare oculos suos et totum corpus .

impetigine et punicea quadam scabredine contrahi ad superiorem uictum adiecit : 35

oleum et usque ad sexagessimUm tertium uitae suae annum hoc continentie cucurrit
:

gradu :nihil extrinsecus aut pomorum aut leguminis aut cuiuslibet rei gustans .

Deinde cum se uideret corpore defatigatum et propinquam mortem pularet :

|

inminere a sexagessimoquarto rursus anno usque ad octogessimum pane abstinuit

:

incredibili feruore mentis accensus ita ut eo tempore quasi nouus accederet ad ser- : 40
uitutem domini quo caeteri solent remissius uiuere: Fiebat ei autem de farina et :

comminuto olere sorbtiuncula cibo et potu uix quinque uncias appendentibus : .

Sicque complens ordinem uitae nunquam ante solis occasum nec in diebus festis nec :

in grauissima ualitudine soluit ieiunium Sed iam tempus est ut ad ordinem reuer- : :

tamur Gum habitaret adhuc in tuguriunculo habens annos decem et octo Latrones
. : 45
ad eum nocte uenerunt existimantes habere aliquid quod toUerent uel in con-
: :

temptu sui reputantes fieri si puer solitarius eorum impetus non pertimesceret . :

Itaque inter mare et paludem a uespere usque ad solis ortum discurrentes nunquam
locum cubiculi eius inuenire potuerunt Porro clara luce reperto quasi per iocum . :

quid inquiunt faceres si latrones ad te uenirent? quibus respondit Nudus latrones

: : 50
non timet Et illi certe aiunt occidi potes Possum inquit possum et ideo latrones
: . :

non timeo quia mori paratus sum tunc admirati constantiam eius et fidem con-
: . :

fessi sunt noctis errorem caecatosque oculos suos correctionem deinceps uitae polli- :

centes Viginti et duos iam in solitudine habebat annos

. famma tantum notus .

omnibus et per totas palestinae uulgatus urbes Gum interim mulier quaedam eleu-
: . 5&
tropoIitana+ cernens despectui se haberi a uiro suo ob sterilitatem iam enim per :

annos quindecim nullos coniugii fructus dederat prima irrumpere ausa est ad beatum :

Hylarionem : et nihil tale suspicanti repente genibus eius obuoluta ignosce inquit
 : -

20 HILARION [VIII'

audaciae ipuosce+ necessitati meae Quid auertis oculos ? Quid rogantem fugis ? Noli .

me niulierem aspicere sed miseram hic sexus genuit saluatorem Non habent sani . .

opus medico sed qui male habent Tandem substitit et post tantum temporis uisa . :

muliere inlerrogauit causam aduentus eius ac fltetuum Et postquam didicit leualis . :

5 in caeluni oculis lidere iussiteuntemque lachrymis prosecutus exacto anno uidit : :

|1

eam cum filio hoc signorum est principium

. aliud maius signum nobilitauit : .

Arestene thelpidi qui postea praefectus praetorii fuit

: uxor ualde nobilis inter suos :

et inter christianos nobilior reuertens cum marito et tribus liberis a beato Antonio
Gazae propter infirmitatem eorum remorata est Ibi enim siue ob coruptum aerem .

10 siue ut postea claruit

: propter g-loriam Hilarionis serui dei henutriteo+ pariter : :

arrepti omnes a medicis desperati sunt lacebat hululans mater et quasi inter tria . :

cadauera filiorum discurrens quem primum plangeret nesciebat Agnito autem : : .

quod esset quidam monachus in uicina solitudine oblita matronalis pompae tantum :

se matrem nouerat uadit comitata ancillulis et eunuchis

. uixque a uiro eius suasum :

15 est ut Asello sedens pergeret

: ad quem cum uenisset ait Ego te per lesum clae- : :

mentissimum dominum nostrum obtestor et per crucem eius et sanguinem ut reddas :

mihi tres filios Glorificicetur+ in urbe gentilium nomen domini saluatoris

. ingre- .

diatur seruus eius Gazam et martias corruat Renuente illo et dicente nunquam se : ,

egressurum de cellula nec habere consuetudinem ut non tantummodo ciuitatem sed

: :

20 nec uillam quidem ingrederetur prostrauit se humi crebro clamitans Hylarion : :

serue Christi redde mihi liberos meos quos Antonius retinuit in aegypto a te ser- : :

uentur in Syria Flaebant cuncti qui aderant

. sed et ipse negans flsebat Quid : : .

multa? Non prius mulier recessit quam ille pollicitus est se post solis occasum : :

Gazam introiturum quo postquam uenit singulorum lectulos et arentia membra

: :

25 consyderans inuocauit Ihesum Et o mira uirtus quasi de tribus fontibus sudor : :

pariter erupit eadem hora acceperunt cibos lugentemque matrem cognoscentes

. : :

benedicentesque dominum sancti manus deosculati sunt quod postquam auditum : :

est el longe laleque percrebuit

: certatim ad eum de Syria et de aegypto plurimi :

confluebant ita ut muUi christiani fierent et se monachos profiterentur Necdum

: : :

30 enim nionasteria erant in palestina nec quisquam monachos ante sanctum Hylario- :

nem in Syria nouerat Ille fun dator et eruditor huius conuersationis et studii in
.
|

hac prouincia primo fuit Habebat dominus lesus in aegypto senem Antonium in .

palestina Hilarionem iuniorem Accidia uiculus est Rhinocorurae urbis aegipti l)e . .

hoc ergo uico decem iam annis mulier caeca adducta est ad beatum Hilarionem :

35 oblataque a fralribus iam enim multi cum eo monachi erant omnem substantiam
: :

se expendisse ait in medicos Cui respondit sanctus Si quae in medicos perdidisti : : :

dedisses pauperibus curasset le uerus medicus lesus Glamante autem illa

: et . :

misericordiam praecante expuit in oculos eius et statim saluatoris exemplo uirtus :

eadem secuta est Auriga quoque Gazensis in curru percussus a daemone totus obri-
.

40 guit ita ut nec manum agitare

: nec ceruicem flectere posset Delatus ergo in : .

lectulo cum solam linguam moueret ad preces audit non prius se posse sanari
: : : :

quam crederet in lesum et sponderet arti pristinae renunciaturum Credidit spo- : . .

pondidit+ et sanatus est magisque de animae quam de corporis salute exultauit

. . .

Preterea fortissimus iuuenis noniine Mesecas de territorio hierosolimitano tantum sibi

45 plaudebat in uiribus ut quindecim frumenti modios diu longeque portaret et habe-
: :

bathanc palmam fortiludinis suae si asinos uinceret hic afflatus pessimo da3monc+ : . :

non cathenas non compedes non claustra hostiorum integra patiebatur Multorum .

etiam nasos et aures mosru+ amputauerat horum pedes illorum gulam fregerat tan- : : :

tumque sui terrorem omnibus incusserat ut oneratus cathenis et funibus4n diuersa :

50; nilentium quasi ferocissimus taurus ad monasterium pertraheretnr+

: quem post- :

quam fratres uidere perterriti erat enim mire magnitudinis nunciauerunt patri
: : : .

Ille sicut sedebat iussit eum ad se pertrahi

: et dimitti solutoque inclina ait caput : :

et ueni Tremere ille et ceruicem flectere nec aspicere contra ausus omnique fero-
. : :

citate deposita pedes sedentis lambere coepit Admiratus itaque et extortus daemon
: .

55;qui iuuenem possederat septima die egressus est Sed nec illud tacebo : quod Orion . :

uir primarius et ditissimus urbis Hailae quae mari rubro imminet a legione possessus ||

daemonum ad eum adductus est Manus pedes ceruix latera ferro onerata . : : : :

erant furorisque saeuitiam torui oculi minabantur

: Cumque deambularet sanclus :
 •
-xr] HILARION 21

cum fratribus de scripturis nescio quid interprelaretur

: et eripuit ille de manibus :

se tenentium et amplexans eum post tergum in sublime eleuauit

: Clamor ingens .

ortus est ab omnibus Timebant enim ne confecta ieiuniis membra collideret et

. : :

sanctus arridens sinite inquit et mihi mecum palestritem dimittite

: ac sic reflexa : :

super humeros manu caput eius tetigit apprashensoque crine ante pedes eius adduxit : : 5

stringensque e regione ambas manus eius et plantas utroque calcans pede simulque :

ing-eminans ait Torquere daemonum turba torquere

: Cumque eiularet ille et : :

reflexa ceruice terram uertice tangeret Domine inquit lesu solue miserum solue :

captiuum et unum et plures uincere tuum est

: rem loquor inauditam ex uno . .

hominis ore diuersae uoces et quasi confessus populi clamor audiebatur Curatusque : 10
et hic post non multum temporis cum uxore et liberis uenit ad monasterium plurima
quasi gratiam redditurus dona afferens Cui sanctus ait Non legisti quid Giezi : : :

quid Symon passi sunt quorum alter accepit pretium alter obtulit : ut ille uende- : .

ret gratiam spiritus sancti hic mercaretur Cumque Orion flajns diceret accipe . . : .

Da pauperibus Respondit tu melius potes tu distribue qui per urbes ambulas

: . . : : 15
et nosti pauperes ego qui mea reliqui Cui appetam aliena
. Multis nomen pau- :
'?

perum occasio auariciae est misericordia artem non habet Nemo melius erogat . .

quam qui sibi nihil reseruat Tristi autem illi et in arenis iacenti noli inquit contri- .

stari fili quod facio pro te et pro me facio Si enim haec accepero et ego ofl"en-
: : . :

dam dominum et ad te legio reuertetur Quis uero possit silentio praeterire quod
: . : 20
Gazianus Mammitis haud longe a monasterio eius lapides ad a^dificandum de ora
:

maris cedens totus paralysi dissolutus est et ab operum sociis delatus ad sanctum :

statim sanatus ad opus reuersus est Et enim liltus Palestinae Aegyptoque praeten- :
|

ditur per naturalem molem harenis in saxa durescentibus asperatur paulatimque :

cohaerescens sibi glareae perdit tactum cum non perdat aspectum Sed et Italicus . 25
eiusdem opidi municeps Christianus aduersus Gazensem Duumuirum Martiae idolo
deditum cyrcenses equos nutriebat hoc si quidem in romanis urbibus iam exinde .

seruatur a Romulo ubi propter felicem sabinarum raptum nescioquo consilio

:

deorum quadragessimo septeno currant circuitu et equos partis aduersae fregisse :

uictoria sit hic itaque aemulo suo habente maleficum

. qui daemoniacis quibusdam : 30
increpationibus et huius praepediret equos et illius concitaret ad cursum uenit ad : .

beatum Hylarionem et non tam aduersarium laedi quam se defendi obsecrauit

: : .

Ineptum uisum est uenerando seni ut in huiuscemodi nugis orationem perdere Cum- :

que surrideret et diceret Cur enim non magis equorum praetium pro salute animae
: :

tuae pauperibus erogas ? ille respondit functionem esse publicam et hoc se non tam : . 35
uelle quam cogi nec posse hominem christianum uti magicis artibus
: sed a seruo :

polius Christi auxilium petere maxime contra Gazenses aduersarios dei et non tam :

sibi quam ecclesiae Christi insultantes Rogatus ergo a fratribus qui aderant scy- . :

phum fictilem quo bibere consueuerat aqua iussit impleri eique tradi quem cum : :

accepisset Italicus et stabulum et equos et aurigias suos currumque et repagula 40

aspersit Mira uulgi expectatio

. Nam et aduersarius hoc ipsum irridens difi"amaue- .

rat : et fautores Italici sibi certam uictoriam pollicentes exultabant Igitur dato signo .

hii aduolant illi praepediuntur: Sub horum cursu feruent rotae illi praeteruolan- . :

tium uix terga cernunt Clamor uulgi nimis attolitur ut ita et inimici quoque ipsi
: :

concreparent Martias uictus a Christo est Porro furentes aduersarii Hylarionem . 45

maleficum christianorum ad supplicium poscunt Indubitata ergo uictoria et illis et .

multis retro de cyrcensibus plurimis fidei occasio fuit Item de eodem Gazensis .

Emporii oppido uirginis dei amore uicinus iuuenis deperibat qui cum frequenter 1|
:

tactu :iocis nutibus sibilis

: cajterisque huiuscemodi quae solent moriturae uirgi-
: : :

nitatis esse principia nihil profecisset perrexit memfim :ut confesso uulnere suo : : : 50

magicis artibus oneratus rediret armatus ad uirginem Igitur post annum doctus ab .

Aesculapii uatibns non remediantibus animas sed perdentibus uenit praesumpto :

animo stuprum gestiens et subter limen domus puellae quaedam tormenta uerborum :

et portentuosas figuras sculptas in aeris cyprii lamina defodit Illico insanire uirgo et .

amictu capitis abieclo rotare crinem stridere dentibus inclamare nomen adolescen- : : 55
tis ccepit Magnitudo quippe amoris se in furorem uerterat Perducta ergo a paren-
. .

tibus ad monasterium seni traditur hululante statim daemone et confitente uim sus- :

tinui :inuitus adductus sum quam bene in emphis+ somniis homines deludebam : .
 -
.

22 HILARION [x'

cruces . tormenfa qure palior Exire me cogis

limen teneor . : et ligatus subter .

Non exeo : nisi adolescens qui me tenet dimiserit

Tunc senex grandis inquit forti- .

tudo tua qui lycio et lamina strictus teneris Dic

:
quare ausus es ingredi puellam . :

dei ? Vt seruarem inquit eam uirginem Tu inquit seruares proditor castitatis ? . : :

5 Cur non potius in eum qui te mittebat ingressus es ? Vt quid respondit intrarem in : :

eum qui habebat collegam meum amoris dfemonem Noluit autem sanctus ante
: :

quam purgaret uirginem uel adolescentem uel signa iubere perquiri ne aut solutis :

incantalionibus recesisse daemon uideretur aut ipse sermoni eius accommodasset :

fidem asserens semper fallaces esse daemones et ad semulandum callidos sed magis
: :

10 reddita sanitale increpata uirgine Cur fecisset talia per quae in eam dsemon :

•intrare potuiset Non solum autem in palestina et in uicinis «gypti uel Syriae urbi-
.

bus sed etiam in longinquis prouinciis fama eius percrebuerat Namque Candida-
: :

tus Constantii imperatoris rutilus coma et candore corporis indicans prouinciam :

Inter Saxones quippe et Alemanos gens est non tam lata quam ualida apud hystori-
15 cos germania nunc francia dicitur antiquo ab infantia possessus daemone qui nocti- |
:

bus eum hululare ingemiscere fremere dentibus compellebat secreto ab impera-

: : :

tore euectionem petit causam ei simpliciter indicans Et acceptis ad consularem

: :

quoque Palestinae litteris cum ingenti honore et comitatu Gazam deductus est qui :

cum a decurionibus loci illius quaesisset ubi habitaret Hylarion monachus territi : :

20 Gazenses et putantes ad imperatorem eum missurum ad monasterium concite per- :

rexerunt ut et honorem commendato exhiberent et si quid ex pra^teritis iniuriis in

: :

Hylarionem esset offensum nouo officio deleretur Deambulabat autem tunc senex : .

in harenis mollibus et secum de psalmis nescioquid murmurabat : Vidensque tan- .

tam turbam uenientem substitit et resalutatis omnibus manuque eius benedicens : :

25 post horam caeteros abire praecepit illum uero cum seruis suis et apparitoribus :

manere Ex oculis enim eius et uultu cur uenisset agnouerat Statim ergo ad inter-
. :

rogationem sancti suspensus homo uix terram pedibus tangere coepit et immane :

rugiens syro quo interrogatus fuerat sermone respondit Videres enim de ore bar- :

baro et qui Francam tantum et lalinam linguam nouerat syra ad purum uerbum
30 resonare ut non stridor nec aspiratio neque idioma aliquid palestini deesset eloquii
:

Confessus est itaque inmundus spiritus quo in eum ordine intrasset et ut inter- : :

pretes eius intelligerent qui graecam tantum et latinam linguam nouerant graece : :

quoque interrogauit quo similiter et in eadem uerba respondente multas quoque

: :

occasiones et necessitates magicarum artium ostendente non curo ait quomodo :

35 intraueris sed ut exeas in nomine domini nostri lesu Christi impero Curatus itaque
: .

homo simplicitate rustica decem auri libras offerens ordeacium ab eo accepit panem :

audiens quod qui tali cibo alerentur aurum pro luto ducerent Parum est de homi- : .

nibus loqui bruta quoque animalia quottidie ad eum furentia pertrahebantur in :

quibus bactriacum camelum enormis magnitudinis qui multos iam obtriuerat tri- :

40 ginta et eo amplius uiri di stentum solidissimis funibus cum clamore adduxerunt ||

.

Sanguinei erant oculi spumabat os uolubilis lingua turgebat et super omnem ter-
. . :

rorem rugitus personabat immanis lussit igitur eum dimitti senex statimque et qui . :

eum adduxerant et qui cum sene erant usque ad unum omnes diffugere Porro
: : .

ille solus perrexit obuiam : sermone Syro non me inquit terrebis diabole tanta
et
45 mole corporis circundatus . Nam et in uulpecula et in Camello unus atque idem es :

manus Ad quem cum furens quasi deuoratura eum belua

et interim porrecta stabat :

peruenisset statim corruit summissumque caput terrae coaequauit mirantibus cun-

: :

ctis qui aderant post tantam ferocitatem subito inesse mansuetudinem Docebat .

autem eos senex hominum causa diabolum etiam iumenta corripere et tanio eorum :

50 ardere odio non solum ipsos sed ea quoque quae ipsorum essent cuperet irrae-
: ut
tire : proponebat exemplum
Huiusque quod antequam beatum lob temptare
rei :

permitteretur omnem substantiam eius interfecerit nec mouere quempiam debere

: : :

quod domini iussione duo millia porcorum a daemonibus interfecta sunt Si quidem .

eos qui uiderant non potuisse aliter credere exisse de homine tanlam daemonum mul-
55 titudinem nisi grandis porcorum numerus
: et quasi a multis actus pariter corruis- :

set Tempus me deficiet si uoluero uniuersa signa quae ab eo sunt perpetrata dicere
. .

In tantam itaque a domino eleuatus fuerat gloriam ut beatus quoque Antonius :

audiens conuersationem eius scriberet ei libenterque epistolas eius sumeret Aut si : :

- xkJ HILARION 23

quando de Syrise partibus ad se languentes perrexissent : diceret eis Quare tam

:

longe uexare uoluistis : cum haberetis ibi filium meum Hylarionem . Exemplo autem
eius per totam palestinam innumerabilia monasteria esse coeperunt et omnes ad eum :

monachi certatim currere cernens laudabat domini gratiam et ad pro-: quod ille :

fectum animae singulos chortabatur+ dicens preelerire figuram huius mundi et illam 5 : :

esse ueram uitam quse praesentis uitae mercaretur incomodo

: Volens autem eis .

exemplum dare humilitatis et officii statu tis diebus ante uindemiam lustrabat :
|1

cellulas monachorum quod postea quam cognitum est a fratribus onines ad eum
: :

confluebant quia comitati tali duce circuibant monasteria habentes uiaticum suum
: :

quia inlerdum usque ad duo millia hominum congregabantur Sed et procedente tem- lo .

pore unaqueque uillula uicinis monachis ad susceptionem sanctorum gaudens cibos

ofl^erebat Quantum sane in eo fuerit studii ut nullum fratrem quamuis humilem
. :

quamuis pauperem praeteriret uel illud indicium est quod uadens in desertum : :

cades ad de discipulis suis uisendum cum infinito agmine monachorum perue-

unum
nit Elusiam Eo forte die cum anniuersaria sollemnitas omnem oppidi populum in 15
.

templum ueneris congregauerat Colunt autem illam ob luciferum cuius cultui sar- . :

racenorum natio dedicata est Sed et ipsum oppidum ex parte magna semibarbarum est .

propter loci ritum Igitur audito quod sanctus Hilarion praeteriret

: multos enim :

sarracenorum arreptos a daemonio frequenter curauerat gregatim ei cum uxoribus :

et liberis obuiam processere summitlentes colla et uoce Syra bareth id est benedic 20 : :

inclamantes quos ille blande humiliterque suscipiens obsecrabat

: ut deum magis :

quam lapides colerent simulque hubetrim+ flaebat ad caelum aspiciens et se polli-

:

cens si Ghristo crederent crebro ad eos uenturum esse Mira domini gratia
: : Non . .

prius eum abire passi sunt quam futurae ecclesiae lineam milteret sacerdos eorum
: :

ut erant coronatus Christi signo denotaretur

: Alio quoque anno cum exiturus esset 25 .

ad uisenda monasteria et digereret in scedula apud quos maneret quosque in

: :

transilu uisitare deberet scientes monachi quemdam de fratribus parciorem per senem
:

cupientes uilio eius mederi rogabant ut apud eum maneret et ille quid inquit
: : : :

uultis et uobis iniuriam et fratri uexationem facere ? quod postquam frater ille par-
cus audiuit erubuit et annittentibus cunctis uix ab inuito impetrauit
: : ut suum 30 :

quoque monasterium in mansionum ordine poneret Post diem uero decimum uene- .

runt ad eum custodibus iam in uinea quasi uilla esset ab eo disposilis qui cum : : :
||

lapidibus et glebarum iactu fundaeque uertigine accedentes deterrerent sine esu : :

uuae omnes profecti sunt ridente sene et dissimulante scire quod euenerat Porro : : .

suscepti ab alio monacho Cui Sabbas uocabulum est debemus autem parci tacere 35 : :

uocabulum largi dicere quia dominicus erat dies inuitabantur uniuersi ad uineam
: : :

ut ante horam cibi uuarum pastu laborem uiae subleuarent Et sanctus maledictus . :

ait: qui prius refectionem corporis quam animae quaesierit Oremus psallamus : : :

reddamus deo officium et sic ad uineam properabitis Completo itaque monaste-

: .

rio in sublimi stans benedixit uineae et suas ad pascendum dimisit oues Erant 40 : .

autem qui uescebantur non minus quam ad tria millia Cumque centum lagenis esti- :

mata fuisset integra adhuc uinea post dies uiginti trecentas fecit Porro ille parcus : .

frater multo minus solito colligens etiam id quod habuerat uersum in acetum sero
doluit Hoc autem multis fratribus senex ante futurum dixerat
. Detestabatur autem .

praecipue monachos qui infidelitate quadam in futuro seruarent sua et diligentiam 45

: :

haberent uel sumptuum

: uel uestium aut alicuius rei cum saeculo transeuntis
: : .

Denique unum ex fratribus in quinto ferme a se milliario manentem quia compere- :

rat hortuli sui nimis cautum timidumque custodem et pusillum habere nummorum :

ab oculis abiecerat qui uolens sibi reconciliari senem

: frequenter ueniebat ad fra- :

tres et maxime ad Isichium quo ille uaehementissime delectabatur Quadam igitur fio
: .

die ciceris fascem uirentis sicut in hasrbis erat detulit quem cum ad uesperam Isi- :

chius in mensa posuisset exclamauit senex se putorem eius ferre non posse
: : :

simulque unde esset interrogauit Respondente eo : quod frater quidam primitias . :

agelli sui fratrbus^' detulisset non sentis inquit faetorem teterrimum et in cicere fae- :

torem auariciae ? Mitte bobus mitte brutis animalibus et uide an comedant quod : : : 55
cum ille iuxta praeceptum in praesepe posuisset exterriti boues et plus solito mugien- :

tes: ruptis uinculis in diuersa fugerunt habebat enim hanc gratiam senex ut ex . :

odo re corporum uestiumque et earum rerum

I
quas quisque tetigerat sciret cui : :
 24 HILARION [xr -

daemoni uel cui uitio subiacerent Igitur sexagessimo tertio uitae sUee anno cernens .

iam grande monasteriuni et multitudinem fratrum secum habitantium turbasque

eorum qui diuersis languoribus et immundis spiritibus occupati ad se deducebant
:
:

ila ut omni genere hominum solitudo per circuitum repleretur llaebat quottidie et : :

5 incredibili desyderio conuersalionis antiquaj recordabatur Interogatus ergo a frati- .

bus+ quid haberet

: cur se affligeret? Aiebat rursus ad saeculum redii et recepi
: : :

mercedem meam in uita mea et omnis palestina et uicinse prouinci?e estimant me :

alicuius momenti esse et ego sub pretextu monasterii ac dispensatione fratrum uilem
:

supllectilem+ habeo Seruabatur ergo intente a fratribus maxime ab Isichio

. qui :

10 miro amore uenerationis seni deditus erat Gumque^ ita duxisset lugens biennium : :

Aristena illa cuius supra mentionem fecimus prefecti tunc uxor sed nihil de habitu
habens uenit ad eum uolens etiam ad Antonium pergere Cui ille flaens ait Vellem : :

quoque et ipse ire si non carcere huius monasterii clausus tenerer

: et si eundi :

fructus esset Biduum est enim hodie

. quo totus mundus tali parente orbatus est : :

15 Credidit illa et substitit : et post paucos dies ueniente nuncio Antonii dormitatio-
: :

nem audiuit Mirentur alii signa eius et portenta quae fecit mirentur incredibilem
. : .

abstinentiam scientiam et humilitatem ego autem nihil ita stupeo quam gloriam .

illum et honorem calcare potuisse concurrebant episcopi prfesbyteri clericorum . : :

et monachorum greges matronarum quoque christianarum grandis temptatio et

: :

20 hinc inde ex urbibus et agris uulgus ignobile sed et potentes uiri et iudices ut bene- :

dictum ab eo panem uel oleum acciperent At ille nihil aliud nisi solitudinem medi- :

tabatur in tanlum ut quadam die proficisci statuerit

: et adducto asello nimiis :

quippe exesus ieiuniis uix egredi poterat iter arripere conaretur quod cum per- : :

crebuisset quasi uastitas et exitium Palestinae indiceretur plus quam decem

: mil- :
|1

25 lia hominum diuersse eetatis et sexus ad retinendum eum congregati sunt Immobilis .

uero ille ad preces et baculo harenam discutiens loquebatur fallacem deum meum :

non facio nec possum uidere subuersas ecclesias calcata Christi altaria filiorum
: : :

meorum sanguinem Vniuersi autem qui aderant intelligebant reuellatum ei quid-

.

dam esse secreti quod nolet confiteri et nihilominus tamen custodiebant eum ne
: : :

30 proficisceretur Decreuit ergo publica omnes uoce contestans nec cibi se nec potus
. :

quicquam sumere nisi dimitteretur et post septem dies inediae tandem causa relaxa-
: :

tus :ac uale dicens plurimis cum infinito agmine prosequentium uenit Bitellum : :

Vbi suasis turbis ut reuerterentur ellegit quadraginta monachos qui haberent uia- : :

ticum et possent ieiunantes ingredi id est post solis occasum cibum sumere Quinta .

35 igitur die uenit Pelusium uisitatisque fratribus qui in uicina heremo et in loco qui
:

Lycognos dicitur morabantur perrexit triduum ad castellum Tobaston ut uideret

: :

Dracontium episcopum et confessorem qui ibi exulabat quo incredibiliter consolato : :

tanti uiri praesentia post aliud triduum multo labore Babylonem uenit ut uiseret :

Philonem episcopum et ipsum confessorem Constantius enim rex arrhyanorum fauens .

40 haeresi utrumque in illa loca deportauerat Inde egrediens per biduum uenit ad oppi- .

dum Aphroditon ubi conuento diacono Bisiano qui locatis dromatibus camelis in
:

heremo ob aquae penuriam consueuerat euntes ad Antonium deducere Confessus .

est fratribus instare diem dormitionis beati Antonii peruigilem noctem in ipso quo
defunctus fuerat loco a se ei debere celebrari Tribus ergo diebus per uastam soli- .

45 tudinem et terribilem tandem ad montem altissimum peruenerunt repertis ibi duo- :

bus monachis Isaac uidelicet et Pelusiano quorum Isaac interpres Antonii fuerat : .

Et quia se praebet occasio et ad id loci uenimus Dignum uidetur breui sermone

: :

habitaculum tanti uiri describere Saxeus enim et sublimis mons per mille circiter .

passus ad radices suas aquas exprimit quarum alias ha renae ebibunt aliae ad :
|
:»

50 inferiora delapsae paulatim riuum efficiunt super quem ex utraque ripa palme :

innumerabiles multum loco et amenitalis et commodi tribuunt Videres namquc .

senem huc atque illuc cum discipulis beati Antonii discurrere Hic aiebant psal- .

lere Hic orare

: Hic operari Hic fessus residere solitus erat has uites has arbu-
: : .

sculas ipse plantauit hanc areolam manibus suis ipse composuit Hanc piscinam ad
. .

65 irrigandum hortulum multo sudore fabricatus est Istum sarculum ad fodiendum .

humum pluribus habuit annis lacebat uero in slratu eius et quasi calens adhuc . :

cubile deosculabatur Erat cellula non plus mensurae per quadrum tenens
. quam :

homo dormiens extendi poterat Praeterea in sublimi montis uertice quasi per .
 .

- XIK] HILARION 25

cocleam ascendentibus et arduo ualde nixu duae eiusdem hiensurse cellulae uisebantur :

in quibus uenientium frequentiam et discipulorum suorum contubernium fugiens mora-

tus est Verum hss in uiuo excisas saxo ostia tantum abdita habebant
.
Postquam .

aulem ad hortulum uenerunt uidetis inquit Isaac hoc pomerium arbusculis consitum :

et oleribus uirens ? Ante hoc ferme triennium cum onagrorum grex uastaret unum : 5

e doctioribus eius stare iuss.it bacilloque tundens latera eius ait Quare comeditis : :
:

quod non seuistis Et exinde exceptis aquis ad quas potandas uentilabant nunquam
:

eos nec arbusta nec olera eius tetigisse Prailerea rogabat senex ut sibi locum tumuli . :

eius ostenderent qui cum seorsum eum adduxissent utrum ne monstrauerint igno-
: : :

ratur causam tantum ocultandi iuxta praeceptum sancti Antonii fuisse referentes ne
.
: 10

pergamius qui in illis locis ditissimus erat sublato ad uillam suam sancti corpore :

+
monasterium fabricaret Ig-itur reuersus ab Aphroditone duobus tantum retenti
. :

secum Jratribus in uicinia heremo conuersatus est tanla abstinentia et silentio ut :

tunc primum coepisse deo seruire se diceret Porro iam triennium erat quod clausum . :

caelum illas lerras arefecerat ita ut uulgo dicerent Antonii mortem etiam elementa : : 15

lugere fama quoque Hylarionis non latuit incolis loci illius et certatim uirilis ac
. :
|1

muliebris sexus ore luridi et attenuati fame pluuias a seruo Christi idest a succes- :

sore Antonii deprecabantur quos ille cernens mire doluit eleuatisque ad caelum : :

oculis et utrasque in sublime erigens manus

: statim impetrauit quod rogauerat : : .

Ecce autem siliens harenosaque regio postquam pluuiis irrigala est tantam serpen- : 20

tium et uenenatorum animalium ex improuiso ebuliuit multitudinem ut percussi :

innumerabiles nisi ad Hilarionem cucurrissent statim interissent Benedicto itaque : .

oleo uniuersi agricole atque pastores tangentes uulnera certam salutem praisumebant
Videns autem se etiam ibi miris honoribus affici perrexit Alexandriam inde ad inte- : :

riorem Osaam transiturus Et quia nunquam ex quo ca'perat esse monachus in urbi- : : 25

bus manserat diuertit ad quosdam fralres notos sibi in Brichium haud procul ab
:

Alexandria qui cum miro gaudio suscepissent senem et iam uicina nox esset repente
: : :

audiunt discipulos eius asinum sternere illumque parare proficisci Itaque aduoluti : .

pedibus eius rogabant ne hoc facerent et ante limen prostrati citius se mori quam
: :

tanto carere hospite testabantur quibus ille respondit Idcirco abire festino ne : : : 30

uobis molestiam generem Certe ex posterioribus cognoscetis non frustra me subito . :

recessisse . Igitur altera die gazenses cum lictoribus profecti : nam pridie eum uenisse
cognouerant intrantes monasterium cum illum minime reperissent inuicem loque-
: : :

bantur Nonne uera sunt quae audiuimus Magnus est et futura cognoscit? Vrbs
: : : :

enim Gaza postquam profecto de palestina Hylarione lullianus in imperium successe- 35

rat : destructo monasterio eius pra^cibus ad imperatorem datis et Hylarionis et Isi- :

chii mortem impetrauerat amboque ut qujererentur toto orbi scriptum erat Egres- : .

sus uero de Bruchio ipse in uiam solitudinem intrauit Osaam ibique anno plus minus :

exacto quia illuc quoqu.e sui fama peruenerat quasi iam in oriente latere non pos-
: :

set ubi multi illum et opinione et uultu nouerant ad solas nauigare insulas cogitabat
: : : 40

ut quem terra uulgauerat saltem maria celarent Eodem fer me tempore Adrianus .
|

discipulus eius de palestina superuenit dicens lullianum occisum christianum uero : :

Imperatorem regnare coepisse reuerti eum debere ad monasterium sui reliquias Quod : :

ille audiens detestatus est et conducto Camello per uastam solitudinem uenit ad :

maritimam urbem Libyae Parathonium Vbi Adrianus infelix uolens Palestinam : 45

reuerti et pristinam sub nomine magistri gloriam quajrere

: multas ei fecit iniurias : .

Ad extremum uastatis quse a fratribus ei missa detulerat nesciente eo profectus est .

Super hoc quia alter referendi locus non est hoc lantum dixerim in terrorem eorum : :

qui magistros suos despiciunt quod post aliquantum temporis regio morbo compu- :

truerit habens igitur senex zamnanum secum classem ascendit quae Siciliam nauiga-
. : 50

bat Cumque uenundato euangeliorum codice quem manu sna+ adolescens scripserat
:

dare naulum disponeret in media ferme hadria naucleri filius arreptus a daemone
:

clamare coepit et dicere Hilarion serue Christi cur nobis per te et in pelago tutos
: :

esse non licet Da mihi spatium donec ad terram ueniam ne hic eiectus praecipiter
. : :

in Abyssum Cui ille ait Si deus meus concedit tibi ut maneas mane. Sin autem
: : : : 55

ille te eiicit quid mihi inuidiam facis homini peccatori et mendico ? hoc autem dice-
:

bat ne nautse atque negotiatores qui in naui erant se cum ad terram peruenisset
: :

perderent Nec multo post purgatus est puer patre fidem dante et caeteris qui ade-
. :
 26 HILARION [xiir -

rant nulli se super eius nomine loculuros Ingressus autem Pachinum promontorium .

Sicili.T obtulil nauclero euangelium pro subuectione sua et Zamnani qui nolens acci- :

pere maxime eos cum uideret excepto amplius illo codice et iis quse uestitus erat :

nihil habere ad extremum iurauit se non acceplurum

: Sed et senex assensus est .

5 fiducia pauperis conscientiae et in eo magis laetabatur quod nihil saeculi haberet et

: : :

ab accolis loci illius putaretur mendicus Porro recogitans ne se negociatores ab . :

oriente uenientes notum facerent ad Mediteranea fugit loca idest uicessimo millia- :

rio Ibique in quodam deserto agello ligno

: rum quottidie fascem colligens imponebat ||

dorso discipuli quo in proxima uilla uajnundato et sibi alimoniam et iis qui forte ad
:

10 eos ueniebant pusillum panis emebat Sed et uere iuxta quod scriptum est non potest . :

ciuitas abscondi supra montem posita Romae scutarius quidam dum in basilica beati :

Petri apostoli torqueretur proclamauit in eo immundus spiritus Ante paucos dies

: :

Hilarion seruus Christi Siciliam ingressus est et nemo eum nouit et putat se esse : :

secretum Ego uadam et prodam eum Statimque cum seruulis suis ascensa naui in
. : :

15 portu appulsus est Pachinum et ducenle se daemone ut ante conspectum senis pros- :

tratus est illico curatus est

: Hoc est initium signorum eius in Sicilia Innumera- . :

bilem ad eum aegrotantium sed et religiosorum hominum multitudinem uenisse com-

pertum est in tantum ut de primatibus uiris tumens quidam morbo intercutis eadem
:

die qua ad eum uenerat curaretur qui postea offerens infinita munera audiuit dictum :

20 saluatoris ad discipulos gratis accepistis gratis date Dum haec ita geruntur in Sici-
: .

lia :Isichius discipulus eius toto corde senem quaerebat lustrans littora penetrans :

deserta et hanc habens tantum fiduciam

: quia ubicumque esset diu latere non : :

posset Transacto autem iam triennio audiuit a montano quodam ludaeo luUia populis
.

scuta uendente prophetam christianorum apparuisse in Sicilia tanta miracula et signa

25 facientem ut de ueteribus sanctis putaretur Itaque interrogatus habitum eius inces-
: .

sum et linguam maximeque aetatem discernere nihil potuit Ille enim qui referebat ,

famam tantum ad se peruenisse hominis testabatur Ingressus hadriam prospero .

cursu uenit pachinum et in quadam curui littoris uillula famam senis sciscitans con-
:

sona omnium uoce cognouit ubi esset quid ageret nihil in eo ita cunctis admiran- : : :

30 tibus quam quod post tanta signa atque miracula nec fragmentum quidem panis a
quoquam in illis locis accepisset Et ne longum faciam sermonem sanctus uir Isi- : :

chius ad magistri genua piouolutus plantasque eius lachrymis rigans tandemque :

subleuatus post biduum triduumque sermonem audiuit a Zamnano non posse iam
senem in illis regionibus habitare Sed uelle ad quasdam barbaras pergere naliones
||
: :

35 ubi et nomen et sermo ipsius ignotus esset Duxit itaque eum ad Epidaurium Dalma- .

tiae oppidum ubi paucis diebus in uicino agello mansitans non potuit abscondi
: Si :

quidem draco mirae magnitudinis quem gentili sermone Boan uocant ab eo quod : :

tam grandis sit ut boues glutire soleat omnem late uastabat prouinciam et non
: : :

solum armenta et pecudes sed et agricolas atque pastores tractos ad se ui spiritus

40 absorbebat Cui cum piram iussisset praeparari et oratione ad Christum missa euocato
: :

eo praecepisset struem lignorum scandere ignem supposuit cunctaque spectante : :

plebe immanem bestiam concremauit Vnde aestuans quid faceret quo se uerteret : : :

aliam praeparabat fugam et solitarias terras mente perlustrans maerebat

: quod :

tacente de se lingua miracula loquerentur Ea tempestate terremotu totius orbis qui .

45 post luliani mortem accidit maria egressa sunt terminos suos et quasi rursus domi-
: :

nus diluuium minaretur uel in antiquum chaos redirent omnia naues ad praerupta
: :

delatae montium pependerunt Quod cum uiderent epidauritani frementes fluctus et :

undarum molem et montes gurgitum littoribus inferri uerentes quod iam euenisse : :

cernebant ne oppidum fuuditus+ subuerteretur egressi sunt ad senem et quasi ad

: : :

50 praelium proficiscentes posuerunt eum in littore qui cum tria crucis signa pinxisset :

in sabulo manusque contra tenderet incredibile dictu est in quantam altitudinem

: : :

intumescens mare ante eum steterit ac diu fremens et quasi ad obicem indignans : : :

paulatim in semet relapsum est Hoc Epidaurus et omnis regio ista usque hodie prae- .

dicat matresque docent filios suos ad memoriam in posteros transmittendam Vere

:

55 illud quod apostolis dictum est si credideritis et dicetis monti huic transi in mare : : : :

fiet :etiam iuxta litteram impleri potest si tamen quis habuerit apostolorum fidem :

et talem qualem illis habendam dominus imperauit Quid enim interest utrum
: . :

mons descendat an immensi undarum montes repente obriguerint

: et ante pedes :
||
- Xlll'"] HILARION 27

senis tantum saxei ex alia autem parte molliter fluxerint ? Mirabatur ergo omnis
:

urbs et eius magnitudo signi Salonis quoque percrebuerat

: quod inteUigens senex :

in breui lembo clam fugil nocte et inuenta post biduum oneraria naui perrexit :

Cyprum Gumque inter Malea^s et Cytberam piratae derelicta classe in littore quae non
:

antenna sed conto regitur duobus haud paruis mioparonibus occurrissent Denuo hinc : 5

inde fluctus uertente remige omnes qui in naui erant trepidare fltere discurrere prae- : : :

parare contos et quasi non sufficeret unus nuncius certatim seni piratas adesse dice-
: :

bant quos ille procul intuens surrisit et conuersus ad discipulos dixit modice fidei
: : :

quare trepidastis? Nunquid plures sunt hi quam Pharaonis exercitus Et tamen omnes .

deo uolente submersi sunt ? Loquebatur: et nihilominus spumantibus rostris hostiles 10

imminebant carina? iactu tantum lapidis medio Stetit ergo in hora nauis et ill^ por- . :

recta contra uenientes manu hucusque inquit uenisse sufficiat mira rerum fides . .

Slatim resiliere nauiculla? et impellenlibus contra remis ad pupim impetus redit

: .

Mirabantur piralae post tergum se redire nolentes lotoque corporis nixu contende-
: :

bant ut ad nauigium peruenirent Velocius multo quam uenerant ad littus fereban-

: : 15
tur Pra^termitlo caetera ne uidearin narratione signorum uolumen extendere
. : Hoc :

solum dicam quod prospero cursu inter cycladas nauigans hinc inde clamanlium de
:

urbibus et uicis ad littora concurrentium inmundorum spirituum uoces audiebat

: .

Ingressus ergo Paphum urbem Cypri nobilem carminibus poetarum quae frequenti :

terremotus lapsu nunc ruinarum tantum uestigiis quod olim fuerit ostendit in secundo . 20
ab urbe milliario habitabat ignobilis gaudens uajhementer quod paucis diebus quie- :

tus uiueret Verum non uiginti plus transiere dies Cum per omnem illam insulam
. :

qui immundos spiritus habebant clamare coeperunt uenisse Hilarionem seruum :

Christi et ad enm+ se debere properare

: Hoc Salamina hoc Curium hoc Lapyla . : :

et urbes reliquaj cclamabant+ plaerisque asserentibus se scire quidem Hilarionem et |

: 25
uerum illum esse dei famulum sed ubi esset ignorare Intra triginta igitur nec amplius : .

multo dies ducenti ferme tam uiri quam mulieres ad eum congregati sunt quos cum :

uidisset dolens quod se non paterenlur quiescere et quodammodo in ullionem sui :

saeuiens tanta eos orationum instantia flagellauit ut quidam statim alii post biduum : :

triduumque omnes uero inter unam hebdomada curarentur Manens itaque ibidem
: .
30
biennio et semper de fuga cogitans Isichium ad se ueris tempore reuersurum Pales-
: :

tinam misit ob salutatiouem fratrum et quia monasteria et uicinae res inuisendae :

erant qui cum reuertisset cupienti rursus ad aegyptum nauigare hoc est ad ea loca
: : :

qucB bucolia uocantur eo quod ibi nullus christianorum esset sed barbara et ferox
: :

natio suasit ut in ipsa magis insula ad secretiorem locum secederet

: quem cum diu :
35

lustrans omnia reperisset perduxit eum duodecim millibus a mari procul inter secre-
:

tos asperosque montes et quo uix reptando manibus genibusque posset ascendi
: qui :

introgressus contemplalus est quidem terribilem ualde et remotum locum arboribus

:

hinc inde circondatum habentem etiam aquas de supercilio collis irrigantes hortulum
:

peramoenum et pomeria plurima quorum tamen fructum nunquam in cibum sumpsit : : 40

iuxta quem erat antiquissimi templi ruina ex quo ut ipse referebat et ut eius disci- : :

puli testabantur tam innumerabilium per noctem et diem daemonum uoces resona-
bant ut exercitum crederes
: quo ille ualde delectatus quod scilicet Agonistas eos
: :

haberet in proximo habitauit ibi per annos quinque et saepe imiscenfe se Isichio in
: :

hoc iam extremo uitae suae tempore refocillatus est quodpropter asperitatem et diffi- :
45

cultatem loci et umbrarum ut ferebatur uulgo multitudinem aut nullus aut rarus ad
se uel posset uel auderet ascendere :Quadam autem die egressus hortulum uidit . :

hominem loto corpore paralyticum iacere ante fores Interrogauitque Isichium : :

quisnam esset uel quomodo fuisset adductus : qui respondens ait procuratorem : :

illum fuisse uillulae

II
ad quem hortulus quoque in quo ipsi erant pertimebat+ et ille
: : 50

cum lachrymis tendens ad iacentem manum tibi inquit dico in nomine domini :

lesu ChrisLi surge et ambula Mira uelocitas adhuc uerba enim in ore loquentis
: . :

uoluebantur et iam membra solidata ad standum hominem surrigebant quod post-

: :

quam auditum est etiam difficultatem loci etiter inuium plurimorum uicit necessitas :

nihil per circuitum ualidius cunctis obseruantibus quam ne quo modo laboretur : :
55

Disseminauerat enim haec de eo rumor diu eum in eodem loco manere non posse : :

quod tamen ille non leuitate quadam ac puerili sensu uictus faciebat Sed honorem .

fugiens et in opportunitatem semper et silentium et uitam ignobilem desyderabat

: .
 :

28 HYACINTHVS [xiir -

Ipitur octopessimo actatis suae anno

absens esset Isichius quasi in testamenti : cum :

uice breuem manu propria scripsit epistolam omnes ei diuicias suas derelinquens :

euangelium scilicet et tunicam saccineam et cuculam et palliolum Nam minister : .

eius ante dies paucos obierat Venerunt igitur ad aegrotantem de Papho multi relli-
.

5 giosi uiri maxime quod eum dixisse audierant iam se ad dominum migraturum et : :

de corporis uinculis liberandum Sed et Constantia quaedam sancta fcemina cuius

:

generum et filium unctione olei de morte liberauerat quos omnes adiurauit ut ne : :

puncto quidem horae post mortem reseruaretur sed sttatim+ eum in eodem loci hor- :

tulo terre operirent sicut uestitus erat in tunica cylicina cuculo et sacco rustico
: .

10 Itaque modicus calor tepebat in pectore nec propter sensum quicquam uiui hominis :

supererat et tamen apertis oculis loquebatur

: Egredere quid times ? Egredere : :

anima Quid dubitas ? Septuaginta prope annis seruisti Ghristo et mori times ? In
. :

haec uerba exhallauit spiritum statimque humo obrutum ante urbi sepultum
: :

quam mortuum nunciauerunt quod post Palestinse sanctus uir audiuit Isichius per-
: :

15 rexitque ad Cyprum et simulans se uelle habitare in eodem hortulo

: ut diligentis :

custodiae suspicionem accolis tolleret cum ingenti satis uitae suae periculo postdecem :

fere menses corpus eius furatus est quod Mauimam deferens totis monachorum et : |

oppidorum turbis persequentibus in antiquo monasterio condidit illaesa tunica cuculo .

et pallio et toto corpore quasi adhuc uiueret integro tantisque fragrante odoribus : :

20 ut delibutum unguentis putaretur Non mihi uidetur in calce libri tacenda Constan-
.

tiae illius sanctae niulieris deuotio quae perlato ad se nuncio quod corpusculum : :

sancti Hylarionis Palestinae esset statim exanimata est ueram in seruum dei dile-
: :

ctionem morte quoque comprobans Erat enim solita peruigiles in sepulchro eius noctes .

ducere et quasi cum praesente adiuuandas orationes suas sermocinari Cernis usque
: .

25 hodie miram inter Palestinos et Cyprios contentionem Hylarionis his corpus illis : :

se spiritum habere certantibus Et tamen in utrisque locis magna quottidie signa

:

fiunt : Sed magis in hortulo Cypri et forsitan quia plus eum locum dilexerat Depo- : .

situs est beatus Hylarion duodecimo calendas nouembres .

PASSIO SANCTI HIAGYNGTI LEVITAE ET MARTYRIS .

30 Sanctum Hiacynctum diaconum luxorius tradidit consulari Leontio quem intro- :

missum sub uoce preeconia interrogauit consularis dicens Quid uocaris ? Respondit :

Hiacynctus dicor Consularis dixit Seruus an ingenuus? Hiacynclus dixit Seruus

. : :

ait Consularis Cuius ? Hiacynctus respondit seruus sum domini mei lesu christi
: : :

cui consularis dixit Domini nostri imperatores iusserunt

: ut qui noluerint sacri- :

35 ficare diis diuersis poenis et supliciis puniantur

: Hiacynctus dixit Poene uestre . :

diuersae esse possunt aeternae esse non possunt Vnde quia non timeo plus diuersas
: .

quam aeternas idcirco nec te audio iubentem nec tuum principem comminantem
: : .

Hodie enim ira uestra exardescit et euanescit et cum fueritis mortui ulterius non
: : :

eritis Tunc Luxorius clamabat consulari dicens Audis Hiacynctum hunc in princi-
. :

40 pum iniuria sermocinantem et adhuc eum non punis ? dixit au H tem consularis ad
:

Luxorium quali debet puniri sententia ? Respondit Luxorius Vt comburatur igni

: : :

Et deinde corpus eius praecipitetur in torrentem Hiacynctus dixit me quidem igne . :

concremasti aqua quae me regenerauit quasi filium suum ex se renatum suscipiet et

: :

ipsa me martyrem modo faciet quae me antea fecerat christianum Te autem

: .

45 luxori hodie comedet coluber ut cognoscat haec omnis patria quia uindica^ dominus
: :

sanguinem serui sui quem tu iussisti igne cremari : et ad libitum tuum in aqua :

mergi iussisti Interea missus in ignem sanctus Hiacynctus eodem die nec ignis nec
.

aqua Dominari potuit Sed statim ignis extinctus est aqua uero in qua missus est
: . :

Vnda in eodem littore eiecit incolumem ubi iacebat Luxorius tumidus a serpente :

50 percussus Ibat enim in equo sedens ad uillam ut pranderet et quando festinabat

. : :

ad prandium Processit in equo solus Igitur cum iuxta arborem prasteriret faciente
: . :

nequitia eius sic uenit ut eum per caput eius inter coUum et capitium tunicaj eius in
:

uentrem coluber suis morsibus laniaret ita ut perueniret usque ad cor eius lacens : .

autem tumidus antequam expiraret uidit oculis suis deambulantem iuxta aquas :
- XIlll»] HIPPOLYTVS 29

martyrem domini et psallentem : Transiuimus per ignem et aquam et induxisti nos

in refrigerium Nunciantur haec consulari Leontio et misit spiculatorem cum mili-
. :

tibus plurimis eum compraehenderent dans ei capitalem sententiam Tunc duxe-

: ut .

runt eum milites a ciuitate non longe iuxta uiam regalem et ibi eum percusserunt :

gladio Tunc quasdam matrona religiosa nomine lulia ueniens ad urbem Romam
.

nocte cum seruis suis collegit corpus eius et cum honore magno sepeliuit in eodem :

loco in praedio suo ut etiam cubiculum sibi construeret iuxta sepulchrum Beati mar-
:

tyris Hiacyncti Vbi consequuntur beneficia homines quia passus est pro nomine
:

domini noslri lesu Ghristi Gui est gloria et honor et potestas in saecula saeculorum :

PASSIO SANGTI HIPPOLYTI MARTYRIS .

|
lo

Sanctus Hippolytus et luslinus praesbyter cum sepelissent corpus beati Laurentii

ieiunauerunt et agentes uigilias
: noctis triduo cum multitudine christianorum non
cessabant mugitum lachrymarum Beatus autem lustinus obtulit sacrificium dare .

laudis et participati sunt omnes

: Regressusque Hippolytus post tertium diem uenit :

in domum suam dedit pacem omnibus seruisque suis et ancillis

: et communicauit : 15
de sacrificio altaris beati Laurentii martyris Et posita mensa prius quam cibum .

sumeret uenerunt milites et tenuerunt eum et perduxerunt ad Decium caesarem : : :

quem uidens Decius Gaesar surridens dicit ei Nunquid et tu magus factus es quia : :

corpus Laurenlii abstulisse diceris ? Hippolytus respondit hoc feci non quasi magus :

sed quasi christianus quo audito Decius Gaesar furore repletus iussit
: ut cum : 20
lapidibus os eius contunderetur Et expoliauit eum ueste quam induerat habitu chri- :

stiano : et dixit ei : Sacrifica diis : et acquiesce praeceplis noslris : et uiue : et fruere

militiaepalma ne pereas per tormenta sicut Laurentius
: Hyppolytus dixit Exem- . :

plum merear fieri beati Laurentii martyris quem tu miser ausus fuisti ore polluto :

nominare Et Decius .Nunquid tu non es cultor deorum ? quomodo insipiens factus

: 25
es ? Vel nuditatem tuam non erubescis ? Gui Hyppolitus Non me expoliasti sed : :

magis coepisti uestire Tunc Decius caesar dixit Extendite eum et fustibus ca^dite
. : : :

Et cum caederetur dixit Decius dixit deridet Hippolytus

: Gratias ago domino meo . :

fustes cum cordis caedite eum Et caidentes defecerunt Hippolytus autem clama-
: : .

bat dicens uoce clara christianus sum Decius dixit Leuate eum a terra Et cnm+
: . : : 30
leuatus fuisset iussit eum uestiri ueste militari
: qua antea gentilis utebatur Et : :

dixit Decius ad Hippolylum Recole militiae nostrae utere militia pristina quam : : :

semper habuisti Tunc beatus Hippolytus uoce clara dixit militia mea ecce christia-
. :

num firmo me militare unde cupio celerem ad palmam cum fructu peruenire :
||

Decius caesar iracundia plenus dixit ad Valerianum praefectum Accipe omnes facul- : 35

tates eius et interfice eum crudeli examinatione

: Eodem die Valerianus praefectus :

eyquisiuit+ omnem facultatem eius et inuenit in domo Hippolyti omnem familiam chri-
stianam Quos praefectus adduci ante conspectum suum iussit
: Ibidem enim erat .

nutrix beati Hippolyti nomine Goncordia christiana Valerianus ad eos praesente .

Hippolyto dixit considerare^ aetates uestras ne simul pereatis cum Hippolito domino : 40

uestro Respondit Goncordia

. Nos cum domino nostro desyderamus pudice mori :

quam impudice uiuere Valerianus praefectus dixit Genus seruorum nisi cum supliciis
. :

non emendatur Et iussit ut Goncordia plumbatis casderetur cumque caederetur

: : :

emissit spiritum praesente Hypolito Tunc exultans Hippolytus coepit dicere Gratias . :

tibi ago domine qui nutricem meam praemisisti ante conspectum sanctorum tuorum
: . 45
Valerianus praefectus dixit ad Hippolytum adhuc confidis in arte magica et non : :

honoras deos nec praecepla principis sequeris ? Et iratus iussit eum duci foras muros
porte tyburtine cum familia sua Tunc Hippolitus coepit eos confortare dicens . :

Nolite metuere fratres quia ego et uos unum deum habemus lussit uero Valeria-
: .

nus in conspectu Hippolyti ut omnes capite truncarentur Decolati sunt promiscui . 50

sexns+ numero decem et octo Tunc uero iussit ut beati Hipolili pedes ad colla equo- .

rum indomitorum ligarentur perque carduos et tribulos trahi qui dum traheretur :

eleuans oculos in caelum sic ait Domine lesu Ghriste lumen claritatis et stella splen- :

dida iube me recipi in locum in quem recepisti beatum Laurentium : et statim reddi-
 ;

30 HIPPOLYTVS [xilir -

dit spiritum Eadem hora dimiserunt corpora in campo iuxta nimpham ad latus agri
.

uerani idibus Au{justi Eadem noste+ uenit lustinus prajsbiter colleg-itque corpora et
.

sepeliuit in eodem Uico Ccjepit beatissimus lustinus prffisbxter+ curiosius qunirere

.

corpus beata," niartyris Et dum non inueniret ccepit tristis

concordiae multis diebus : :
|

5 esse : de oculis eius non cessabant Die tertio decimo post passionem
et laciirimaj .

beati Ilipolyti uenit quidam miles nomine Porphyrius ad quendam cloacarium spe- :

ransque beatam Goncordiam aurum aut gemmas in uestimentis suis habere dixit ad
cloacarium si recte secretum possis custodire
: diuulgabo arti tuae multum quae- :

stum Ante hos dies iussit Valerianus praefectus in conspectu suo quandam credita-
.

10 riam Hippolyti Christiani plumbatis cajdi quae dum mortua fuisset corpus eius : :

iussit in cloacam iactari Et ecce in uestibus suis sperabat quod margaritas absconsas
: :

haberet Cloacarius autem fidelis et christianus erat occulte Eodem die dixit Cloa-
: .

carius demonstra mihi locum et quaero eam

: et noctu dum inuenero nunciabo : : :

tibi Et nomen Cloacarii Hereneus hic uenit ad lustinum praesbyterum et nuncia-

. . :

15 uit omnia qute acta fuerant et intimata a Porphyrio

: Tunc beatus lustinus prse- : .

sbyter gratias agens deo omnipotenti etdomino lesu christo flectens g^enua cum lachri-
mis dixit pergamus noctu ad Gloacam Respondit Hereneus Sine prius accedo ad
: . :

Porphyrium Porphyrius uero denunciauit locum . Hereneus uero uenit cum ipso .

noctu et inuenit corpus sanctum incontaminatum et qua?rentes in uestimentis eius

: :

20 nihil inuenerunt Eadem nocte Porphyrius fugit Hereneus uero uocauit ad se quen-
. .

dam christianum nomine Abundium et tulerunt corpus beatae Concordias et per- : :

duxerunt ad beatum lustinum praesbyterum quod sucipiens gratias egit domino : :

et sepeliuit eam iuxta corpus sancti Hippolyti et caeterorum Alia die Valerianus hoc .

audito tenuit Hereneum et Abundium iussitque ut uiui in cloacam necarentur qui : : :

25 necati sunt sub die calendarum septembrium beatus deinde lustinus leuauit cor- .

pora et sepeliuit iuxta corpus beati Laurentii in crypta in agro uerano uicessimo
:

die post passionem sanctorum supradictorum martyrum Tunc iussit Decius edictionem .

munerum parari Et sedente eo in caruca aurea una cum Valeriano praefecto Vt iam
: :

de caruca descenderent et in amphitheatrum introirent et multos martyres ad

:
||
:

30 crudelissimum munus exiberent clamabat Decius caesar arreptus a daemonio o Hip- : :

polyte tanquam captiuum et unictum+ asperis cathenis me ducis Valerianus autem .

clamabat omni die et nocte Adiuro te Laurenti modicum cessa a tormentis Et . : :

factus est luctus magnus iu+ palatio Tunc uxoreius nomine Triphonia pagana crude- .

lis uidens Decium a daemonio uexari iussit omnes sanctos qui reclusi erant dimitti .

35 Eadem uero hora mortuus est Decius Vxor autem eius Triphonia uenit ad beatum .

lustinum et missit se cum lachrymis ad eius pedes cum filia Cyrilla ut baptizaren-
: :

tur :quas cum gaudio suscepit beatus lustinus praesbyter et indixit eis ieiunium :

septem diebus quibus complelis eas baptizauit dum autem baptizate fuissent per-
: .

cepissenlque fidem Ghristi auditum est in uniuerso mundo Et omnes credentes : : :

40 in Ghristo confortati sunt in domino et gratias egerunt patri et filio et spiritui :

sancto qui eos in caelum suscepit et festinanter in persecutores eorum ultus est
: .

alia autem die dum orat Triphonia emisit spiritum Guius corpus sepeliuit in eadem :

crypta ubi sanctum Hippolytum sepelierat quintodecimo calendarum nouembrium .

:

Ab eadem die coepit Beatus lustinus praesbyter diligenter quaerere sicubi corpora :

45 sanctorum absconsa essent ex quo praemium promisit militibus qui quidem : :

audientes Triphoniam Decii uxorem filiamque eius Cyrillam christianas fuisse factas :

uenerunt cum uxoribus suis numero quadragintasex ad beatum lustinum praesby- :

terum miseruntque se ad eius pedes rogantes

: ut baptismum perciperent Tunc : .

lustinus collegit omnem clerum exquisiuitque quem in locum beati martyris Sisti :

50 papee episcopum consecraret Et exinde ordinauerunt uenerabilem uirum nomine .

Dionysium quem consecrauit Maximus ostiensis episcopus

: Tunc obtulit beatus .

lustinus milites quadragintasex ad baptismum uenerabili uiro Dionysio urbis Romae

episcopo et eos baptizauit in nomine trinitatis
: ut hoc Claudius rex audiuil indi- :

gnatione repletus misit et tenuit filiam Decii caesaris et christi milites iussitque duci
55 ad sacrificandum daemoniis Qui omnes contempto regis praecepto deriserunt eum :
|
:

illos autem iussit in custodiam recipi Cyrillam uero sibi prccsentari cui ita idxit+ : : :

Sic tibi placuit ut praeceptum nostrum et ritum claritatis parentum non sequaris
:

et deseras nutrimenta regalia ? Respondit Cirilla Ego christiana sum ancilla Christi :
- XV'] HIERONYMVS 31

et desero daemonia quae uos usque ad supplicium aeternum deducent ut cum ipsis
: :

pereatis Cui Claudius consenti nobis et sacrifica diis et accipe uirum secundum
. : :

natales tuos et Cyrilla Ego iam uirum accepi qui me docuit sapientiam hoc est
. : :

dominum nostrum lesum Christum cui semel tradita sum Claudius iracundia : .

repletus iussit eam iugulari et necatam gladio iussit corpus eius in plateam iactari
: : 5

canibusque derelinqui quod noctu collegit beatissimus lustinus praesbyter et sepe-

: :

liuit cum matre sua ubi et posuerat beati Hippolyti corpus quinto calendas nouem-
:

bres Eodem tempore iussit Claudius exercitum armatum in palatio Salustii includi
. :

sibique praesentari qui baptismum perceperant : Et praecepit exercitui ut educe- : :

rent eos foras muros portae Salarie in ciuitate Fidenis ibidemque eos omnes capitae : 10
caederunt decolati autem sunt omnes pro Christi nomine numero quinquagintasex
:

praeter uxores eorum quorum corpora noctu coUegerunt beatissimi praistyteri

:

lustinus et lohannes et sepelierunt in crypta cum multitudine christianorum in uia

:

salaria uetere in cliuo cucumeris octauo calendas nouembres Vbi florent orationes .

eorum usque in hodiernum diem cum aliis centumuigintiuno martyribus quos inter : 15
fuerunt quattuor milites Christi Theodosius Lucius Marchus et Petrus quattuor : : :

uidentes armatos ad se uenire rogabat eorum quisque ut primus decollaretur : : :

adeo enim mori leti pro Christo festinabant Regnane+ domino nostro lesu Christo :

qui cum patre et spiritu sancto uiuit et regnat deus per omnia saecula saeculorum : .

VITA SANGTI HIERONYMI PRAESBYTERI .

||
20

Plaerosque nimirum illustres uiros non ambigo nosse quo natus quibus doctori- : :

bus eruditus quoue quiescat sanctus Hieronymus loco

: uerumlamen quibus non :

uacat uel legere plurima non ualent

: hunc si uoluerint legant libellum per quem :

quod cupiunt compendiosa breuitate scire poterunt Beatus ilaque Ilieronymus .

genere nobili ortus patre Eusebio oppido Stridonis quod a Gothis euersum dalmatiae 25 :

quondam pannoniaeque confinium fuit Congrue scilicet Eusebio generatus est patre . :

Eusebius namque attice : romane uero dicitur pius : Hieronymus eolice : latine
omnino sacra lex interpretatur . lure igitur Hieronimus id est sacra lex de pio gigni-
tur patre : hebreorum scriptis absque omni scrupulo alma
ut studioso eius labore ex
pateret lex : quae humano modo
sua ausleritate remota pium ac sacrum miseri- 30
cordemque patrem uenturum nunciaret Hic dum inter pueritiam adolescentiamque .

incederet medius instinctu tactus caelesti affinibus cunctis sensuque paterno relicto
: :

ut perfectus euangelii imitator quiuisset existere ingessus^ nauim aura flante secunda
diuinaque dispensante claementia ad limina sublimium apostolorum Petri et Pauli
urbem Romam properans adiit In qua litteris graecis et latinis diligenter eruditus 35 : :

Christi uestem suscipiens praesbyter quoque cardinalis ibidem est ordinatus

: Nam .

ut inexpugnabilem suae ecclesiae dominus murum conlra perfidos dementesque haere-

ticos erigeret huic uiro in litterarum studiis plaerique catetizati fuerunt Donatus
: .

namque grammaticus romanis eum imbuens elementis liberaliumque sufficienter :

sapore replens artium magister illi fuit sicut ipse in chronica sua meminit dicens 40 : :

Victorinus rhetor et Donatus grammaticus magister et praeceptor meus Romae insignes

habentur Gregorium nazanzenum quippe ut idem in tertio explanationum Isaiae refert
.

libro didascalum fuisse suum testatur Nam cum in praedicto propheta ad eum uenis- .

setlocum quo de seraphin quiddam debuisset exponere ita intulit de hac uisione
: : |

ante annos circiter triginta cum essem constantinopoli et apud uirum eloquentissi- : 45
mum Gregorium nazanzenum praeceptorem meum tunc eiusdem urbis episcopum :

sacrarum scripturarum studiis erudirer scio me breuem dictasse subitumque tracta- :

tum ut experimentum caperem ingenioli mei et amicis iubentibus obedirem Quid

: : .

uero de huius eleganti industria quam erga latinos greecos hebraeos arabicos : : : :

caldaeosque in discendo elementorum apices habuit praestantius dici potest quam : 50

ipsius ad Pamrnachium et Oceanum missa profitentur uerba dum essem iuuenis :

miro discendi feruebam ardore nec iuxta quorumdam praesumptionem ipse me :

docui ApoIIinarem audiui Antiochiae frequenter et colui Tunc cum me in sacris

. .

scripturis erudiret ; iam canis aspergebatur caput et magistrum potius quam disci- :
 32 HIERONYMVS [XV^ -

pulum decebat Perrexi tanien Alexandriam audiui Didimum in multis ei gratias

. . .

ago quod nesciui didici

.
Pulabant me homines fmem fecisse discendi Rursum . .

hierosolyma; et bclhleem quo labore quo pretio Baraninam hebryeum nocturnum

habni+ pra?ceptorem ? Timebam enim
mihi alterum exhibebam Nichode- ludaeos : et
5 mum . Hec ulique nosse queant sicut praedixi quo
contuli : ut qui scire cupiunt : : :

nalus loco quibus ue tanlus uir magistris fuerit informatus

:
Conmorante itaque .

Hieronymo Roma) mentis corporisque uirginitatem et delictorum poenitentiam custo-

diens lidelibus praedicabat
:
multaque iuxta septuaginta librorum uolumina atque :

psalterium emendauit apostolice priEsidente Liberio sedi pontifice Ea proculdubio

. .

10 tempestate romanum populum per Constantium augustum arrjana haeresis macula-

bat Quare praedictus uir occasione quam optauerat semper accepta

. ut superius :

dictumest relicta domo parentibus sorore cognatis et et+ inclyta ac relligiosissima

: : : :

petri urbe sola tantum quse in itinere ualuere esse utilia cum bybliotheca quam sibi
:

summo studio in praefata confecerat urbe confecerit Hierosolymam propter regna cae- .

15 lorum iuuenis militaturus aduenit Cumque aliquot pei^actis morando diebus cogno- :

uisset qualiter quod absque aninise damno ualuisset ui H uere caute et praesepi domi-
:

nico ut prudens animal uoluit esse contiguus quod ab hierosolymis sex millibus sepe- :

ratur contra meridianam plagam accedens ad eiusdeni urbis pontificem Cyrillum

nomine petiit ut parrochiae quae Betlheem+ fuerat sita locum sibi habitandi tribueret
: :

20 Cui mox quod deuotione poposcit libentissime concessit Data et enim habitandi uenia .

Bethleem adiuuantibus uicinis uiris catholicis construxit monasterium In quo sub :

slatuta ab apostolis regula degens coepit quod olim multum cupierat cum fratribus :

et Eusebio emonensi nobilique uiro habitare cuius postulatione ex grseco sermone :

quandam epistolam transtulit in latinum In quo sciendum hanc matutinam quae .

25 nunc obseruatur in occiduis maxime regionibus canonica functio monasterio primi-

tns+ instilutam ubi praedictus uir ociosus non fuisse credendus est qui tantum nobis
: :

in diuinae translatione scripturae praeslitit ut ad hebraeorum fontem pene non egeamus :

accedere quando nos facundiae suae multa cognoscitur hubertate satiasse

: primus .

libros copiosis epistolis fecit esse beatos quibus scribere domino praestante dignatus :

30 est Inter caetera perfecta studiorum suorum opuscula a beato Petro sumpsit exordium
.

usque in semetipsum de uiris illustribus scirpsit+ imitatus Tranquillum graecumque

Apollonium ubi de se ita refert post catologum^ plurimorum me quoque in calce
: :

uoluminis quasi abortiuum et minimum omnium christianorum posui quo mihi :

necessitas fuit usque ad quartam decimam Theodosii principis quae scripserim breui-
35 ter annotare Innumeris praeterea iste libris apostolorum prophetarumque constru-
.

ctionibus editis immobilem catholicae turrem ecclesiae contra perfidorum iacula con-
sumauit Omnes ueteris testamenti libros ex hebreorum codicibus in latinum con-
.

uertit Daniellem quoque prophetam chaldaeo stillo locutum et lob iustum arabico
.

in romanam linguam utrumque auctorem perfecta interpretatione mutauit Malheum .

40 nihilominus ex hebraeo fecit esse romanum Epistolam quidem suam ad Paulinum .

et Senatorem prsesbyterum mirificam destinauit docens quemadmo dum scripturas |

diuinas adhibita cura perlegeret ubi breuiter uirtutem uniuscuiusque libri ueteris et :

noui testamenti mirabiliter indicauit Mirabiliter planus honeste doctus ac dulcis . :

parata copia sermonum ad quamcumque partem uertit ingenium et undecumque :

45 interrogatus fuisset paratum haberet et competens sine aliqua dillatione responsum .

Modo humilibus suauiter blanditur modo superborum coUa constringit Modo . .

derogatoribus suis uicem necessaria mordacitate restituens modo uirginitatem praj- .

dicans modo matrimonia casta collaudans

. modo uirtutum certamina gloriosa .

commendans modo lapsus in clericos atque monachos prauitatis accusans Sgd tamen
. .

50 ubicumque se locus attulit gentilium exempla dulcissima uarietate permiscuit Sed

: ,

non erat hoc suae uolunlatis uerum ut ita dicam grauissime necessitatis ut pro- : : :

baret ea quae a sanctis prophetis ante saecula praedicta sunt tam graecorum quam
:

latinorum et aliarum gentium litteris contineri Vere totum explicans totum exor- .

nans et per diuersa disputationis genera disertus semper et equalis incedens Tanta
: .

55 namque utriusque linguse peritia fungebatur ut quoscumque libros seolicos in mani- :

bus acciperet latine sine offensione transcurreret iterumque latinos attico sermone
: :

legeret ut crederetur hoc sermone conscriptum

: quod eius os in offensa uelocitate :

fundebat Vere dixerim catholicam hominis Huius scientiam sanamque doctrinam

. :
- xvi^] HIERONYMVS 33

quocumque conuersatus loco fuisset stabilis perstitit fidei firmitate Nam certissime .

ignorantie inuidieue morbo languentes desipiunt qui eum deuiasse a catholice :

ecclesiae id est beati Petri fide uel hereticum fuisse arbitrantur quod Paulre man- :

dauerit caue queso ne quando et de te dicat deus

: Virgo Israel cecidit non est qui :

resuscitet eam Vbi terrendo lubricos atque incautos quia deus iustus sit iudex
: : 5

subdens ita dixerit Audenter loquor cum omnia possit deus suscitare uirginem
: : :

non potest post ruinam Valet quidom liberare de poena sed non ualet coronare . :

corruptam Hoc proculdubio diccndo non omnipotentiam deo abstulit sed iustum
. :

iudicem manifestans asseruit Nam nisi fallor qualia sanctus Hieronymus paulae : :
||

mandauit talia ad Domitillam imperatoris Domitiani neptem ammonitionis legimus

: 10

uerba Sed et ipsa uerba qua de causa sint illi prolata

: audire gratius puto Haec : .

omnino uirgo Nereum et Achilleum eunuchos cubicularios habuit quos beatissimus :

Petrus apostolus lucratus fuerat Christo Isti dum uidcrent dominam suani gemmis .

ornari et purpureis uestibus atque auro textis iiidui

: dixerunt ei Quanto studio : :

ornaris in corpore ut filium consulis Aurelianum hominem mortalem maritum acci-

: 15

pias : si tanto in animo sludio ornareris : regem immortalem filiuni dei adipisci
poteras sponsum qui eliam te ipsam tuternam faceret et nunquam tibi neque orna-
: :

mentis tuis neque gaudiis tnis+ finem permitteret ant+ terminum euenire Respondit .

eis Domitilla et dixit Quuj potest melior esse caritas

: quam habere uirum susci-
: : :

pere filios per quos possit posteritas dulcissima propagari

: et tam generis dignita- : 20
tem quam memoriam non deleri ? Gui Nereus respondit Melior est uirginitas que : :

quando de matris tuae utero exististi+ tecum nata tecum lactata lecum semper fuit a : :

carnis corruptione ahena quai deo est amabilis omnibusque angelis cara quam : :

profecto si qua perdiderit uirgo huius reatum per poenilentiam euadere potest : :

ipsam uero integritatem adipisci nequaquam ualet Omnis namque sanctitas cum . 25
per aliquam uoluntatem aut necessitatem amissa fuerit uel quaique perdita uirtus : :

ad statum suum uel integritatem seu ad suam gloriam per pccnitenti;ie lachrymas
recupeperari+ ac reuocari potest Sed uirginitas si semel perierit Ad pristina? integri- . :

talis stabilitatem pertingere minime ualet Cumque Nereus et Achileus haec lau- : :

dando uirginitatem et alia proferendo dissererent plurima quibus a^terna meretur : : 30

actibus uita Domitilla uirgo prudentissima dixit
: Vtinam ad mc olim ista dei :

sapientia peruenisset et nunquam ego suscepissem mortalis hominis sponsionem

: .

Nunc uero quia deus uobis aperuit os ad lucrandam animam meam quidquid me :

facere uultis accelerate quantocyus Quid multa? a sancto papa Clajmente conse- .

crata Aureliano sponso contempto ob hoc in Pontiana insula exilio demandata est |
: 35
Inde in Tecracinam+ adducta nolens idoiis sacrificare cum Euphrosyra+ et theodora :

sponsis Sulpicii et Seruiliani Luxorio fratre Aureliani igne concremante palmam :

susceperunt martyrii quas sanctus Caisarius diaconus qui postea et ipse a praidicto
:

Luxorio est martyrio ca;sUs est+ in sarcophago nouo simul condiens sepeliuit Ilsec :

de his licet non fuerit hic tantum necesse loqui addidimus tamen quia pene quod : 40
Nereus prudentissime Domitille dixerat uirginilate perdita de reatu posse per poeni- :

tentiam ueniam consequi nequaquam tanien ualeret fieri uirgo sicut fuerat prius : :

Hoc sanctus Hieronimus Paulaj ad meliora studuit horhortando+ mandare cum omnia :

possit deus suscitare uirginem non potest post ruinam

: Quod non uelle alio omni- .

modo dici poterat uerbo Per quendam namque sapientem dicitur deo Tu autem . : 43
dominator uirtutis cum tranquilitate iudicas et cum magna reuerentia disponis
: : .

Sub est enim tibi cum uelle posse dominuus+ quippe ut est immutabilis natura^ ita : :

immutabilis est uoluntatis Et utique cum sit uerax et iustus non illum mendacium . :

neque iuiustitia decet quia sicut non ualet mentiri quia est ueritas ita quia iustus
: : :

est non potest uelle iniuste facere quicquam Nam omnia teste propheta quajcum-
: . 50
que uoluit fecit dominus in caelo etin terrra+ omniaque iudicia eius iusta Cum igitur .

niteremur ostendere quod uolente deo fieri posset quod ue nolente illo fieri non :

ualeret et ut ueridico eximioque doctori

: cui dum adhuc uiueret in omni scientia :

se comparare nemo audebat non usurparet uaniloquus detrahere quispiam coepto ab :

ordine longe sumus digi^essi Veruntamen qualis quantus ue uir iste fuerit solius : 55
sancti Austugini+ testimonio qui uelit plenius cognoscere potest Nam cum in libro .

primo quem contra errorem luliani manichsei descripserat qui nuptias sine dubita- :

tione dicebat damnari quod uero ex eis nasceretur ab omnibus esse liberum obliga-
:

II. — 3
 34 nipRpNYI^IVS [xvr-

tionibus pcccati ct diim plmniTiqs co^^tra jiuius pestifer^m dogma patlioHpog ir^trpi-
duxisset lcsles iia intuli(, dicens
: Nec sanctum liferonymiim^ quia pr.iesbyter fuif.
:
1|

coplemppendum arbilreris : qui graJpf) pt jalinq ins^per et hebraeo prndi|,us elpquif)

ex occidenlalj ad orientaleiTi transieqs ecclesiam iri locis sanctis atque in littpri^ :

5 sacris ^sque ad decrepitam uixjt setatem Guius fipbjs elpquium al) oriente in ppci- :

^ppteni inslar splis lampas resplendiiit Omnes clepiq^e qvii ante ijlum aliquid px .

U(.raque orbis pj^fte de doctrina ecclesiastica scripserant legit Nec alia^i c|p hac .

re quam prncdixj tenuit prompsilque sententiam qui cum exponeret lonam prophe- :

tam apertissime dixit quid paruuli peccatp pffensionis Ada^ tenerentur obnoxi^
: : .

10 Imppssibile est omninp et long^m de istp uiro eiusque districte \x\ix. conuersqtione
iljiusque moribus relexeife cuncla Vnunq autem miraculum eius monasterii quoddam .

prjscorum siniile quod ppr succedentiqm relationem memoriae nondum religip

:

abstulit et a relig-ionis ujris qui caelestis amore patriae Bethlqem fuefe huc est dela-
:

tum huic compencjiosp necto sermoni

: Quaclam die aduesperascente cum ^aeatus .

15 Hieror^jmus una curn fratribus ut monachis mos est ad sqcrarum leclionym ai^dienda :

seclisset pra^cepta diuina sirbjto tribus claiidicans qi^arto uerp suspenso pede ingens
:

lep ccenobii claustra ingressus est : quo utique uiso fratfes perterriti non nulli in
fl4garq sunt : ut fragilitatis est humanapSanctus uero Hierpnyrnr^s uelutj : ponuei^si .

aduenienti hpspiti intrepiflus leopis aduen|ui obuiauit qui durn sibi pariter prppin- :

20 qqasset et loqui lep ut suae n^(,urai qst iion poterat

: ut cumque ualuit praeclipto :

patri Iffisam qiram habebat pedis obtulit plantam uoca|,is t^i]c fra|fibiis praecepit u\ .

diligenter ^bluefent pedem lepriis leesurn inquirenj;es cuf ita lep pla^dicans iret : .

Qupd dum facturn studipse (uisspt uulneratam a sentibus inuenerunt eius plantarn : :

Cui cum alimento diligenter adhibita ci^ra de Iresionis ictu con^aluit illico Ofirfti .

S5 ergo belluinae feritatis deposila rabje coepit inter eos ultra citraque quasi dpmesticurr^
anirqql tranquille pariterque morari IIoc et enirn beatus Hieronymus cpg-||j(,p fp- .

tribu? ait Eia fratres studiose ad iniiicem rogo perpendite quid huic leoni opeps
: :

cqng^"ui npstre ptilitatis addamus quatUnqs alp ep le^iter per fici et effic^citer fierj
:
[

possit quia crpdo ce^te non taatum propter sui pedis salutem h^c illum miserit deps
: :

30 qui ej pnederi sine nobis potiierat quanti^m ut nobis ipsis etiam sv^se uisitationis :

^prnoostrc^ret iudicipt per jiuncnostre neccessit^|,i+ mirabiliter pe ]\e]le prac|)ere iuua-

merr . qirare praedicti fratres tale concorditer humifjterque patri responsum dedere
^icentes Tu pater benp jjjjclelicet npstj quod asinus qui ab agrp usiii nostro ligrja
:

deferre splitus egt : custpdis solicitudipe. incliget : et fie a qiialibet beslia imprpbci
35 deuorptur satis vierernur Icjcircp ergp si tibi placej, et rectunri uidetur huic leppi
: : :

aselli iungatur spller|,ia npstri ut eum subsequens ducat ad pastiirn :redqcatque :

renqeans dpniurn Ita et factum est . Nam adiuncta leoni asini cura more pastori? .

indi^strii eundo ad pasturji socius incessanter itineris rure pascendo undecurnque

clefensor tutissinius erat . Verumtamen ut se cibaret : et asinus solitum perficeret,
AQ opus cpnsuetis semper horis curn eo domum redibat I^terea dum hsec dillato tem-
: .

pore gererentur educto quadam die ad loca pascuae asino gra^ii leo ultra modurri
: :

sornpo oppressus obdormiuit quo tam grauiter soporato contigit ut per eanclem
: :

ujam negociatores gradientes olei emendi causa pergerent Aegyptum qui saepe :

dictum uidentes asinum pascentem dum neminem uidissept ad esse custodem ini- : :

45 qua surripiente cupiditate rapientes secum c^uxerunt Expergiscens itaque leo quod .

sibi clanipni accidisset nescius ut require;-et tanien pascentem quem commissum

: :

^abebat inquirere coepit qui cum splito npn appareret in loco pascendi contrista-
: : :

tus de ^iscrimirie leo mserore anxius rugiendo aliqua parte diei huc illucque ibat :

quem perdiderat quaerere Sed cum iam omnis reperiendi asini spes fuiseet ablata
. :

5P ad monasterii ianuam ueniens persiitit Conscius culpa? no^ ausus est ingredi quo : :

prius cum asello splebat q}iem beatus Hieronynrus una cum fratribus absque asino
:

uidens ad cellae fores morari et quia non solita hora fuerat reuersus : instigante :

fanie necessitate compulsum putauerunt eum occidisse animal suup Nolentesque ei :

annonam tribuere consue tam dicebant pade et reliquum aselli

[j
quod tibi : : :

^^ remansit mande tuamque ingluuiem reple Licet hcxc illi dicereqt erant tamen
: . :

pcerti utrum hoc mali an non is perpetrasset qua propter exeuntes fratres ad loci :

pascua quo iam praefatum animal deducere leo solitus crat Longe lat,eque pera- :

g^antes cjuaerebant ut quid de mortis illius potuissent indicio inuenire

: Qui nihil :
 : :

- XVIII'-] JIIERONYMVS 35

intererpptionis eius signum reperientes redeuntesqup studuerunt hoc bealo Iliero- :

nymo nunciare quo audito ait fratribus Obsecro uos fratres quanquam sustinealis
: :

asirii ^lamnum hunc tamen ne exasperetis neque abiiciatis leonem sed ut dudum
: : :

g^laernantes pra^benlesque alimenta nutrite incidentesque in nemore ligna et es^ : :

x\\ce as^ii ^t nobis trqhens deferre yaleat moderqndo nectentes ligate ita et factuni : 5
'
es^. : Ciipique sibi qpus tunc crebrius gereret et iam redcundi negociatoribus tem- :

pus adesset Expjelo die quadam opere quamuis animal brutuvn diuinitus tarnen
:

puto ammonitum exiuit ad agrum huc illucque discurrens gyrando nosse plenius : :

cupiens quid de socio suo factum fuisset pro inde fatigatus iam nimium quandoque
:

ad publici itineris locum deuenit sublimem quo dum anxius ut poterat circumspi- : 10

ciendo persisteret cernit procul uenientes contra se homines cum onustis camelis
: :

quos pra^cedebat asinns ^ sed quia ualde procul erat hunc cog-noscere minimc pote- : :

rat . tamen pedetentim sc illis obuium obtulit Mos quippe dicitur esse illi regioni .

quo(,iens cum camelis longius proficiscuntur antecedentcm asinum funem came- :

Iprum g-esf-antem coUo subsequantur c^pelli lamque cum pra^dicti iter agentes . 15
negociatores appropinquassent leoni iUe cognito asino sfcuum rugicns ingenti stre- :

pitu in eos irruit neminem nempc eorum la^dens Qui omnibus statim relictis
: .

dementesque ut digni fuerant efTccLi in fugam conuersi sunt quibus quidcm fugien- :

libus t^rribiUter rugiens leo qauda fortiler terram percutiebat perterritosque came- :

los sicut erant onusti

: ad ceUam ire coegit InsoUtam crgo rem fratres uidentes
: . : 20

quod asini^s prajcedens sarcinati in medio cameli subsequens eos pariter lco
: :

ueniret rnox exeuntes modesle cnrauerunt beato

: nunciare Ilieronymo Quo audito [
:

foras egrediens ianuas n;ionasterii patefieri iussit silenlium : summcque impcrauit :

dicens hospitibus nostris i(l est camclis et asino auferentes sarcinas eos leuigate :

pedesque hmate escas prtcbete expectautes quid in hoc facto suis uoluerit dominus 25
: .

seruis demonstrare Itaque cepit leo ut dudum huc atquc illic gratuUabundus + per
.

claustra monasterii ire singulorumque fratrum se uestig-iis sternere et quasi de

: :

perpetrata quam non iecerat culpa aUudens cauda ueniam postuhTbat Quo uiso fratres .

poenitentiam agentes quod ei crudeUtatis iatuUsseut crimcn dicebant Ecce pasto- : :

rem nostrum quem paulo ante ut uoralorem crudeliter damnabamus cum quanip 30 :

eum praeconii miraculo ut huic crimen auirerret ad nos diguatus est mitlerc dominus .

'
Beatus ergo Hieronymus futurorun> prapscius sic fratribus ajt parati eslote fratrecs^ ii^ :

his qufe usui refectionis sunt necess£\ria \iX hi qui nobis sunt futuri absquc molcstia :

hospites : sicuti Mox utique imperata subsequentc ueloci

dignum est s^scipiai;it^r .

obedientia sunt expleta paratis quoque iussis sermocinantibusque cum beato Ilicro- 35
:

nymo fratribus subito uenit nuncius q^i diceret ante monasterii fores hospites
:

adesse : qui cgenobii patrem \iidere cuperent . Hoc pater audito portam cellap pale-
firi+ eqsque ad se ^ng^redi iussit Qui quarnuis uocati erubescendo tampn introierunt.
: :

uisoque beato Hieronymo' eius se prostrauere uesligiis pro culpa ueniam postulan- :

tes quos iUe ad se claementer eleuans ammonuit ut suis cum graliarum actionibus
: : 40
rebus utentes aliena tangere non usurparent ac deinceps sub dci praesentia caute :

semper uiuerent hac nimirum pnrdicatione expleta praecepit

. ut reficerentur ; :

refectisque camelis abirent Tunc ^Ui una uoce pariter dixerunt Obsecramus te . :

pater ut ad ecclesias lurrien necessitatemque fratrum dimidium liquoris olei quoc^

:

attulerunt cameli suscipi iubeas quia scimus et certi sumus quod plus propter : : : 45
uestram quam riostra utilitate ut negociaremur perreximus tegyptum quibus beatus :

Hieronymus ait Non recte proculdubio postulatis : quia ualde durum uidetur ut : :

nos qui aliis compati aliorumque necessi^tem subleuare debemus uos g-rauemus |1 :

uestra quibus non indigemus toUite Tunc illi Neque inquiunt hic cibum neque quae . :

sunt nostra accipiemus nisi quod poposcimus prius fieri iusseris ita ut praedixi-
: : 50
mus nunc medium quod attulerunt carr^eli ole^ liquorem suscipiatis et deinceps :

polUcemur nos nostrosque ha?redes upbis uestrisque successoribus omni anno olei
mensurarifi hanc esse daturos Sicque coactus beatus Hieronymus eorum uiolentis :

precibus qua; rogauerunt implaeri praecepit Sumpto cibo benedictione cum camelis .

accepta exultantes ad propria remearunt Hrec autem Bethleem acta et ab incolis . : 55

loci illius ita fuisse narrantur Bethleem uero locus splendidus ciuitas fuit Dauid in .

tribu luda ubi quondam dominus ac saluator ut adimpleretur prophetia

: ueritas de :

terra orta est in prffisepio infra speluncam ex uirgine nasci dignatus est
: et par^ :
 :

36 lACOBVS ALPllAEl [xvilir -

uulus uagiiL Quod prrescpe auro argentoque ornalum est sicut refert sanctus Anto-
, :

ninus et incessanter in eo luminaria ardent

: plurimisque seruorum dei undique :

habitaculis circundatur Os enim speluncae ad ingrediendum omnino angustum est. :

In cuius utiquc ore id est in ipso praesepis ingressu beatus ilieronymus saxum scul-^
pendo monumentum suum fieri iussit Vbi prajstante domino sseculi peruersitate :

deuicta positus est pridie calendas octobres expleto aUatis suai anno nonagessimo
primo Imperii uero Ilonorii duodecimo anno Imperante utique illo cuius anni nec
. : :

inchoantur nec finiuntur in sajcula saeculorum .

PASSIO SANGTI lAGOBI APOSTOLI .

|

10 Cum bcalus Paulus apostolus persequenlibus luda^is a Festo teneretur in uinculis

appellauitad Gaesarem statimque Festus ordinatis militibus cum tribuno direxit eum
: :

ad iudicium Gsesaris ad urbem Romam Videntes igitur ludcei frustratas insidias . :

quas Paulo intenderant indignati in lacobum fratrem domini immanitatem nequitiae

suse uertunt cui episcopalis hierosolymis ab apostolis diebus illis sedes commissa
:

15 fuerat Quem hoc modo adorti sunt perductum in medium ab negare fidem Ghristi
. :

coram omni populo expetunt Tunc beatus lacobus contra omnium opinionem uoce .

satis libera et multo maiore quam uellent coram omni populo cum omni fiducia confi-
tetur esse filium dei saluatorem dominum nostrum lesum Ghristum Tunc illi non .

ferentes tam graue et tam liberum testimonium pro eo maxime quod iustissimus apud :

20 omnes habebatur ob relligiose et continentissimse uitae merita in necem eius ua?he-

:

menter commoti uertuntur fauente sibi occasione temporis ex morte recloris Gonti- .

git enim Festum per idem tempus obire apud ludajam et sine rectore ac principe :

esse prouinciam Eo igitur tempore gubernabat ecclesiam cum apostolis frater domini
.

lacobus qui ab omnibus cognominatus est iustus ab ipsis domini temporibus perdu-
:

25 rans usque ad nos Et multi quidem lacobi uocati sunt sed hic ex utero matris suae
.

sanctus fuit Vinum et siceram non bibit neque animal manducauit Ferrum in
. : .

caput eius non ascendit oleo non est perunctus balneis non est usus . Huic soli . .

licebat introire in sancta sanctorum Neque enim laneo utebatur indumento sed tan- :

tum syndone Igitur solus ingrediebatur templum et iacebat super genua sua orans
. :

30 pro populi indulgentia ita ut orando callos faceret ad modum cameli semper genua
:

flectendo nec unquam ab oratione cessando

: Itaque pro ineffabili continentia et .

summa iusticia appellatus est iustus Quidam ergo de septem hajresibus quas erant in .

populo interrogabant eum quod esset hostium lesu At ille dicebat hoc esse salua- : .
1|

torem Ex quibus aliquanti ex ipsis crediderunt quia lesus est Christus filius dei
: : .

35 Ille autem hajreses quas supra diximus non crediderunt neque resurrexisse eum :

neque uenturum ut retribuat unicuique secundum opera sua Qui uero crediderunt
: : :

per lacobum crediderunt In quibus cum multi etiam ex principibus credidissent

: :

perturbatio erat ludseorum etscribarum et pharisseorum dicentium Nihil iam super- :

est nisi ut omnis populus credat in lesum quod ipse sit Christus Gonuenientes igi- : .

40 tur ad lacobum dicebant Oramus te ut reuoces populum quia ecce errant in lesum
: : : :

precamur ergo te ut suadeas omnibus conuenientibus in die festo de lesu Tibi enim
: .

omnes obtemperamus de te tam nos quam populus testimonium ferimus quia iustus
.

es :et personam nullius accipis Tu ergo suade populo de lesu quia omnes tibi obe- . :

dimus Ascende itaque in excelsum locum pinn;e templi ut in edito positus appareas
. :

45 omnibus et uerba tua audiantur a cunctis

: quia in die festo conuenit non solum :

ludaiorum sed et gentilium multitudo Slatuerunt igitur supradicti scribaj et pharissei .

lacobum supra pinnam templi et cum uoce magna clamantes ad eum dicunt Viro- : :

rum iustissime cui omnes obtemperare debemus quoniam populus errat post lesum :

qui crucifixus esL enuncia nobis quod sit hostium lesu Tunc lacobus ad eos cum
: : .

50 ingenti uoce respondiL Quid me inLerrogatis de filio hominis ? Et ecce ipse sedet in
:

caelo a dextris summai uirtutis et ipse uenturus est in nubibus cseli Igitur cum haec . .

responsio et tesLimonium lacobi clarum coram multis factum esset eL libenLer audis- :

sent quae lacobus proLesLaLus esL

: coeperunl glorilicare deum eL dicere Osanna : : :

filio dei Tunc rui-sum ipsi scribe et pharisaii coeperuuL ad inuicem dicere Male
. .
 :

-XVIIIirJ lACOBVS ZEBEDAEl 37

fecimus tale testimonium prajstare de lesu sed ascendamus et praecipitemus hunc . :

dehorsum ut caeteri terreantur et non credant Simul et uoce magna exclamaue-

: : .

runt Oh et iustus errauit Et completa est scriptura qua^ in Isaia scripta est dicens : : :

Auferamus iustum quia inutilis est nobis propterea] fructum operum suorum man-
: .

ducabat Ascenderunt ergo et prajcipitauerunt eum et dicebant ad inuicem Lapide-

. : : . 5

mus lacobum iustum Et cceperunt urgere cum lapidibus qui deiectus de illa alti- . :

tudine non solum mori non potuit sed conuersus et super genua sua procumbens :

dicebat Rogo te domine deus pater remitte eis peccatum non enim sciunt quid
: : :

faciunt Cumque eum talia orantem desuper lapidibus perurguerent Vnus ex sacer-
: :

dotibus filiis Rechab lilii Rechabin de quibus prolestatur Ilieremias proheta+ excla- 10
mauit dicens parcite qufEso quid facitis pro uobis orat iustus hic quem lapida-
: . . :

tis . et unus ex illis fullonis arrepto fuste in quo res premcre solent cerebrum eius :

illisit et tali martyrio consumatus est

: ac sepultus prope templum Ilic est lacobus : .

apostolus qui ab omnibus appelhitus est frater domini cog-nomento iustus qui extitit
: :

ueritatis testis ludaiis et gentilibus Quia dominus noster lesus Christus est lilius dei : : 15
qui cum patre et spiritusancto uiuit et regnat in saecula saiculorum .

PASSIO SANGTI lACOBI APOSTOLI FILII ZEBEDEI .

Apostolus domini nostri lesu christi lacobus frater beati lohannis apostoli et euan-
omnem ludcneam et Samariam uisilabat Ingrediens per synagogas secundum
g-elistffi .

scripturas sanctas ostendebat omnia a prophetis pra^dicta qua) in domino nostro lesu : 20
christo essent implela Accidit autem utquidam Ilermogenes magus discipulum suum .

Siletum nomine mitteret ad eum qui cum uenisset cum aliquanlis pharisi-cis ad :

lacobum conabatur asserere quod non uerus esset dei lilius lesus Christus nazare-
: :

nus cuius se lacobus apostolum memorabat lacobus autem in spiritusanclo confi-

: .

denter agens omnes assertiones eius euacuabat ostendens ei ex scripturis diuinis hunc : 25
esse uerum filium dei Reuersus autem ad Hermogenem Siletus dixit ei lacobum qui . :

se seruum Christi lesu nazare ni asserit et apostolum esse eius scias superari non I|

posse Nam in nomine eius uidi eum coecos illuminare leprososque mundare Asse-
, : .

runt etiam iam amicissimi mei uidisse se lacobum mortuos suscitantem Sed quid .

multis moramur omnes scripturas sanctas memoriter retinet ex quibus ostendit non
. : 30
esse alterum lilium dei nisi hunc quem luda^i crucifixerunt Placeat ergo tibi con- : .

silium meum et ueni ad ipsum et postula tibi indulgentiam ab eo

: Quod si non : :

feceris scias artem tuam magicam iu nullo penitus profuturam

: Me autem scias ad .

ipsum reuerti et petere ut eius merear esse discipulus

: Hermog-enes autem hoc : .

audiens repletus est zelo et fixit Silelum ita ut se mouere non posset et dicebat ei : : : : 35
Videamus si lacobus tiius soluet te ab his uinculis Tunc festinanter puerum suum
: .

ad lacobum misit Cui cum uenisset et nuntiasset ei statim sudarium suum misit
: :

ad eum dicens Accipiat cum et dicat Dominus lesus christus erigit elisos et ipse
: : : :

soluit compeditos Statim autem ut de sudario suo tetigit eum is qui eum attulerat
. :

resolutus a uinculo magi currens uenit ad lacobum insultans maleficiis eius Her- : : 40
mogenes autem magus dolens quod ei insultaret de arte sua excitauit daemones et : :

misit eos ad lacobum dicens Ite et ipsum lacobum mihi huc adducite simul etiam et :

Philetum discipulum meum et uindicem me in eo ne mihi caeteri discipuli mei taliter : :

incipiant insultare Venientia autem dscmonia ubi lacobus orabat ululatum in aera
. :

habere coeperunt dicentia lacobe apostole dei miserere nostri quia antequam ueniat : : 45
tempus »incendii nostri iam ardemus Dicit eis lacobus ut quid uenistis ad me ? . :

Dicunt ei dajmones Misit nos Hermogenes ut te et Philetum ad ipsum perducere-

: :

mus Mox autem ut ingressi sumus angelus dei sanctus cathenis igneis religauit nos :
. :

et cruciamur Dicit eis lacobus In nomine patris et fdii et spiritussancti exsoluat

. :

uos angelus domini ita ut reuertentes ad Hermogenem non eum laedatis : sed uin- : 50
ctum huc eum ad me adducatis Qui cum abissent ligauerunt eum restibus manus a . :

tergo et ita eum addu

: xerunt ad lacobum dicentes Misisti nos ubi incensi sumus |
: : :

et torti et intolerabiliter consumati Interea cum ad lacobum fuisset adductus

: dicit . :

ei lacobus apostolus dei Stultissime hominum cum inimico generis humani rationem :
 38 lACdfeVs ZEBfeHAfel [xviiir-

te habcrc iion oonsideras qucni rogasli ut millerel tibi angelos siibs ad laesionem : :

meam quos cgo adhuc non permitto ut furorem suum tibi ostendant clamant
: : .

quoqud ijosa dajmonia dicentia Da nobis eum in potestatem ut possimtis ettnas^ iniu- : :

rias uindicafe ct nostra incendia Dicit eis lacobus Ecce Philetus ahte lios est cur . :

5 eum non tenetis? Dicunt ei daimones Nos non possumus hec formicatn quae in cubi- :

culo tuo est manu contingere Tunc beatus lacobus dicit ad Philetum Ut cognoscas . :

scholam domini nostri lesu christi hanc esse discaut homines bona pro malis reddere : .

Illc te ligauit tu eum solue Ille te uinctum a dajmoniis ad se conatus est adducere
. . :

tu eum captum a doemoniis liberum ire permitte At ubi soluit eum Philetus coil- . :

10 fussus humiHs el deiectus Hermogenes coepit stare Dicit ei lacobus uade liber . : :

qnooumque uohieris . Non est enim discipbnae nostra? ut inuitus aliquis conuertatUt* .

Dicit ei Ilermogenes mihi dederis aliquid

. Ego noui
quod iras daemonum . nisi :

mecum habeam tenent me et diuersis poenis interficiunt Tunc dicit ei lacobus

: : . :

Accippe tibi baculum itineris mei et cum eo perge securus quocumque uolueris et : :

15 accipiens baculum apostoli domum suam iuit et posuit super cerUicem suam et supei'
ceruices discipulorum suorum et zabernas jilenas codicibus attulit ad apostolUm dei :

et coepit eos ignibus concremare Dicit ei lacobus Ne forte odor incendii eorum . :

uexet incautos mitte intra zabernas petras simul et plumbum et fac eas demergi in
: :

mari. Quod cum fecisset Hermogenes reuersus tenere coepit plantas apostoli t-ogans :

20 eum et dicens Animarum liberator accipe pcenitentem quem inuidentem et detra-

: :

hentem hactenus sustinuisti Respondit lacobus et dixit Si ueram deo poenitentiam . : :

obtuieris Ueram eius indulgentiam consequeris Dicit ei Hermogeues

: aded enim . :

uet-am deo prenitentiam oHerro ut omnes codi ces meos iil quibus et^at illicita :
||

praasumptio abiecerim et oUinibus simul abreUuntiauerim artibus inimici Dicit ei : .

25 apostolus Nunc uade per domos edrum qUos euertisti Doce esse falsUm qUod : . :

dicebas esse uerum Idolum quoque quod adorabas et quas diuinationes tibi putabas
.

ab eo resporisa dei confringe pecuUias qUas de malo opere acquisisti in bonis opeH- .

bus expende ut sicut fuisti lilius diaboli imitando diabolunl efficitiris filiUs dei imit-
: :

tando deum Qui quottidie iHgratis praestat beneficia et se blasphettiahtibUs exhibet

: :

30 alimenta Si enim cum malUs esses apud deum

. bohus circa te extitit dbminus : :

quantomagis erit circa te benignior si malus esse cessaUeris et bbUis coeperis ope- : :

ribUs placBre ? hseb et his similia dicente lacobo in oninibus obtemperauit Hermo-
geties et itel cocpit in dei esse timore perfectus
: ut et uirtutes per eUm plutimas :

faceret dominus Videntes igitur ludsei quia hunc magum quem inuictum putdbant
. :

35 ita couuertisset ut etiam onines discipuli et amici eius qui solebant ad synagogam
:

Cbuuenire lesu Ghristo per lacobum credidisseUt obtulerunt pecUnias Centurioni- : .

bus duobus qui prEeeraUt Hierosolimis Lisias et Theochlytus lenUeruUt eum et mise- . :

t>unt eum in custodiam Facta autem sedicione de apostolo dictum est debere eum .

educi et secundum legem audiri Tunc pharistiei dicebant Vt quid prccdicas lesum
: . :

40 hominem quem inter latrones crucifixunl omnes scimus ? Tunc lacobus repletus spi-
ritusancto dixit Audite uiri fratres et omnes qui uos filios Abrahae scitis Promisit
: .

omnes patri nostro Abraha3 quod in stcmine eius haereditentur esse gentes semen
autem eius non est hummael sed Israel Hismahel cum matre sUa Agar eiectus a portione
seminis Abrahe exclusus est et dictum est Abrahe a deo in Isaac uocabitUt* tibi : :

45 semeii Amicus aUtem dei Abraham pater noster appellatus est ante quam ci^cunci-
.

sionem acciperet ante quam sabbatum coleret ante quam legem aliqUam diuinae
: :

constitutionis sciret amicus aUtem factus est non circuncidendo sed credendo in deum
.

hoc qUod in saemine eius hereditentur omnes geutes

: Si ergo Abraam amicus fa- . |

ctus est credendo constat inimicum dei fieri qui non cfedit in deum * Dixefunt
: :

50 autem ludcei quis est qui non credit iu deum ? lacobus i-espondit
: «qui non : :

credit quod irt saemine eius haereditentur onines gentes

: Qui non credit moysi :

dicenti suscitabit uobis dominUs prophetam niagnum

: Ipsuni audietis tanqUam .

me per omnia quae proaceperit uobis Hoc autem promissum Ipsaias+ praedixit
: . :

quo ordine fieret Ait enim ecce uirgo concipiet in utet-o

. et pariet filium : : :

55 et uocabitur nomeU eius Emanuel quod est interpretatum nobiscum deus leremias : .

autem dixit Ecce ueniet redemptor tuus hierUsalem et hoc eius erit signum C£eco-
: : :

rum oculos aperiet surdis reddet auditum et uoce sua excitabit moi*tUos Ezechiel
. : :

autem assignat dicens Veniet rex tuus Syon humilis ut restauret te Daniel autem : : .
 :

- xx>'j IAGCIBVS ZEfefibAEt ,

3^

dicit : sicLit filius ita adiieriiet : et ipse obtinebit principatus et potestates . Dauid
auteni dicit uocem filii dei dicentis : Dominus dixit ad me : filius meus es tu : etpatris
uox dc fdio diclt Ipse inuocabit me pater nieus es tu et ego primog-eiiitum |jonatti
: : :

illum excelsum apud rej^es terr;e Ad ipsurii autem Daiiid sernio dei loquitdr diceiis . :

De fructu ucntus^ lui ponam super sedcm tuam De passione autem eius dicit Isaias . : 5

sicUt ouis ad occislonerti ducttis est : et ddiiid in persbna eiUs dicit : foderunt tiidrius
meas et pedes meos : dintimerauerunt omnia ossa niea . Ipsi uerb consyderauerunt :

et conspexei^unt rtle : diuiserunt sibi uestimenta mba : et sitper uestetll mearri mise-
runt sortem : tt in alio loco ideni Dauid ait : Dederunt iri ijscarri riieani ibl : et in siti
mea potauerunt me accto De mdrte aLiteni eitts dicit Caro liiea requiiescet in spe . : : 10
Quia non derelinques animam rtlfeam in ilifernd nec dabis sanctum ttiurn tiidere cor- :

ruptionem. lioxautemfilii ad patrerti dicit: liixurgaiii bt adhuc tecum suuiil+ etietrUttit : :

propter misericordiam inopum et {,'emituni pauperurn iiUnc exurj^am dicit dotnihUs : .

De ascensiohe aUtein eius dicit Ascendens irt altuin captiuam dUxit captiuitatem et : :

iterUni ascertdit super cherubin

: et uolauit b^t ilerum Ascendit deus in iubila- is : : :

tione IterUm Anna mdter sancti Samuelis dicit Dotiii nus asceitdit iii cEelos et
. :
||
:

tonat et multa alia iimertiunlur in lcge de ascehsiotie eius testitTtonid

: Ndrn quod .

sedeat ad dexteram patris idem dicit per Dauid Dixit doiiiiriUs dohtino meO sede A : :

dexlris itieis et quod Uenturus sit iUdicare terratn per igneni

: dicit prdphfeta Deus : :

rrianifeste Ueniet deUs itoster et tion silebit tgnis in conspectu eiUs at-debit fet ih 20 : . :

circuitu eius tempestds lialida Hffic ottiriia in doriiino nostro lesu chi-istd impleta . :

quai transacta sunt et qu;c nondum facta sunt implebuntur ila : sicut prophetata :

sunt Ait enim Isaias

. Surjjent mortui et resurf^ent omnes qui in monumentis
: : :

sunt si interro{;es quid erit curii resurexerit

. Dicit Dauid audisse se deum loquen-
: .

tem quichiam ut probetis ita esse audite quid dicat Semel locutus est deus duo 25
: : :

ha^c audiui quia potestas dei est: et tibi dotiiine misericordia quia tu reddes sinfjulis
: :

secundUrii opera eorUm Vnde Uiri fratres uhUscjuiscjUe u(2strahi+ ftoeniteitliam agat :

ul nori recipiat secunduril ojDet^d sUa tjui se scit participem esse edrutri qui crucl- : :

fixerUnt eum qui mUhdum tdtUm A crucidtibus liberaUit

: Nam sfiUtamento suo ocU- .

los cajici nati apci"Uit ut pi-obaretur ipsc csse cjui Adam de limo terru; formauer;it
: 30 : :

lutUm fecit dc sabua sua et posuit supei* loca ocUldrUill quos Uon c;ecauerat inhr- : :

hiitas sed defuerartt per factUram

: Nalri interi^ogaUimus doniinutii hostrum lesuni .

chtnstum dicentes Quis peccauit hic aut fiarentes eius : ut cuicus nascerelur ? I*;t : :

respondens nobis dixit Nec hic peccauit nec parentes eius sed ut manifestentUr
: :

opera dbi in eo id est ut liiariifestus fieret artifex cjui eum fecerat cUili ipse faceret
: : 33 : : :

quod miriUs fecerat nanl et hdc qUod pro bonis mala recepturus esset prajdictUm
. :

est in persona eius per DaUid cUiii diceret retribuerunt tiiihi mala pt^o bonis et : :

odium pro dilectione mea DeniqUe pdsteacJUatn paralyticos curauit leprdsos rnun- . :

dauit cascos illuniinauit

: dicmoiies fu^^auit et liiortUds suscitauit omnes una Uoce : : :

clatiiauerunt heus est tiiortis et quod a sud discipulo tradendus ferat

: hoc ordine 40 : :

pr;cdictum est per Dauicl Qui edebat panes meos ampliauit aduersus tne supplan- : :

tationem hsec oni nia uiri fratres fllii abi-ah;^ prajclixerunt loquente Jier os eorunl
. |
:

spiritu sancto Numquid si hoc tidn ct^edimUs poterimus euadere perpetui ij^nis sup-
.

plicia aUt non merito puniendi erimus cum gentes credant uocibus prophetarum
: : :

et noh credamus nos patriat^chis et prophetis rtostris ? Erubescenda et punienda tdt 45

factis et sceleribus crimina lachrymosis uocibus lug-eanius ut pcenitentiam nostram :

pius indultor dccipiat ne illa riobis eueniant contemptoribus qutc in Moise leguntur : :

et in Dauid aperta est terra : et deglutiuit datham et operuit super synagogam : :

Abiron Exarsit ignis irt syrtagoga eorutii et flartima combussit peccatores Hvec et
. : .

his similia dicente lacobo tantam dornintis gratiam apostolo suo coritulit ut omnes 50 : :

una uoce clamarent JDeCcauirtiUs irtiuste egimus da remedium quid faciamus

: . . :

Quibus lacobus ait uiri fratres tidlite despei-are credite tantum et baptizetnini et
: . : :

delebuntur omnia peccata uestra Post alitjUdt dies Abiatar pontifex anni illius uidens .

tantum populum domino credidisse repletus zelo per pecunias excitauit sedicionem :

grauissimam unus scriba phatnseorum mitteret funem in collo eius et

: itd ut uir : 55
perduceret eum ad praetorium herodis regis Herodes autem filius Archelai regis iussit :

decollari eUrri CUmque duceretur ad decollationem uidit paralyticum iacentem et

: :

clamantein Sancte lacobe apostole lesu christi libera me a doloribus quibus otnnia
: :
 :

40 lACOBVS INTERCISVS fxxi-

nieml)ra nioa cruciantiir : ct ail ad eiini : In nominc domini nostri lesu chrisli pro
cuius fldc ducor ad dccollalionem exurge sanus et benedic saluatorem tuum Et : .

protinus surrexit et g-audens cucurrit et benedixit nomen domini nostri lesu

: :

christi tunc ille scriba pharisajorum qui funem ci in collum misit et traxit eum mit-
:

5 tens se ad pedes cius (jui quidem losias id enim nomen ei erat obsecro te ait des : :

mihi indulgcntiam et facias me nominis sancti participem Intellig-ens autem laco-

: .

bus uisitatum cor eius a domino dixit ei Tu credis quia dominus lesus christus : : :

qucm uerus lilius dci uiui ? et ait losias Ego credo et

crucifixcrunt ludan: ipse sit : :

h.nec est lides mea ex hac hora quia ipse est filius dei Tunc Abiatar pontifex fecit : .
II

10 eum leneri et dixit ei Si non discesseris a lacobo et maledixeris nomen lesu cum
: : : :

ipso dccolaberis Dicit ei losias Maledictus tu et maledicti omnes dies tui Nomen
. : : .

autem domini lesu christi quem lacobus pra^dicat est benedictum in sascula Tunc .

Abiatar iussit pugnis CKdi os eius et missa de eo legatione ad Herodem impetrauit : :

ut simul cum lacobo decollaretur uentum est autem ad locum ubi capite plectendi . :

15 erant et dixit lacobus spiculalori

: prius quam nos decolles facito nobis aquam : :

dari Et allata est ei lagena aqua plena Tunc dixit ad losiam Credis in patrem et
: . :

filium et spiritumsanctum ? at ubi dixit losias credo perfudit eum lacobus et dixit : : :

ei :Da mihi pacis osculum Cumque osculatus esset eum posuit nianum suam super : :

caput eius et benedixit eum

: Et fecit signaculum crucis Ghristi in frontem eius : :

20 atque ita perfectus in fide domini nostri lesu christi cum apostolo eadem hora martyr
eflectus perrexit ad dominum Cui est honor et gloria in sffieula sa^culorum. :

PASSIO SANGTI lAGOBI INTERGISI .

Temporibus Germani principis persarum erat in regione Eluza in ciuitate Bilape :

uir quidam lacobus nomine genere nobilis fama insignis religione christianus ettimens
25 deum christianisque parentibus ortus Nam et mater et uxor eius Christum colebant . .

Eratque notissimus regi et inter oplimates primus Diligebatur autem a principe plu- .

rimum et eum frequenter maximis honorabat donis Accidit autem ut seduceretur . :

a principe propter nimii amoris magnitudinem in idolatriaj culturam Gumque ad ;

matris et uxoris hoc noticiam peruenisset nimio merore turbate cum omni festina- :

30 tione scripserunt ad eum dicentes : Non expedierat te a uia ueritatis auerti : ut uolens
placere mortali regi : mutares ueram fidem in mendacium
tem- et obtemperando |

porali principi offensam incurreres

: et caducis ac transitoriis donis
a!terni regis :

intendens a caritate dei qufe manet in seternum recederes Gonsvdera igitur et dili- .

genter o fili perpende cuius uoluntatem secutus sis et quem negaueris obediendo
: : :

35 mortali deseruisti sempiternum qui uila est

: placendo cito future putredini dese- : . :

ruisti odorem indeficientem obtemperando ei qui mox deficiens cum mortuis depu- .

tabitur abiecisti eum

: qui iudicaturus est uiuos et mortuos Quibus te donis iis
: : :

qui te seduxit eripiet ab eius iudicio quem contempsisti

: cum uenerit in maiestate :

sua iudicare omnes ? quo a facie eius abscondi poteris cui omnia praesentia sunt ? :

40 Qua fronte factori tuo et redemptori te pra^sentaueris quem negasti adorando surda :

et muta idola ? Scias igitur quoniam si in hac permanseris insipientia et contempseris

misericordiam eius qui tibi spatium resipiscendi tribuit et eius spreueris patientiam
: :

qui te expectat ad pcenitentiam simul cum principe tuo cuius amiciciaj fauendo ad tam : :

nefandam deuenisti ignauiam cito morieris a^ternoque deputaberis incendio ubi nec : : :

45 uermes te lacerantes deficient nec ignis te consumens extinguetur in aeternum et : :

a te de caitero noueris nos extraneas nec sortem ulterius nobiscum habere ullomodo
poteris tempore scilicet illo quo ad eum peruenerunt hse littera; quas mater et uxor
. :

direxerant princeps perrexerat ad montana morabaturque in montibus quas cum

: : :

legeret is ad quem destinata? fuerant coepit amare fia?re et dicere Quando mater : : :

50 mea et uxor extraneai a me factre sunt haud dubium quod multo magis mihi extra- :

neus factus est deus et auertit faciem suam a me dominus noster lesus christus
: :

quem contempsi adorando muta et surda symulacra hsec illo replicante amara? fue- .

rant lachrymai extrinsecus interius uero poenitentia germinabat fructus huberes more
:

fontis salientis in uitam eeternam Et currens ad tabernaculnm suum sacrarum scri- .

 :

-xxr] lACOBVS INTERCISVS 41

pturarum delectationi contulit sese Et quasi a graui somno euigilans ubi est inquit . :

anima mea ? ubi et corpus meum conuertendum cito in puluerem ? Si mater mea qufc
genuit me et me educauit ab infantia et uxor in tan
: tu+ contristatae sunt propter :
1|

cordis dementiam ut cum iuramento denunciarent se a me ulterius fore extraneas

: :

et amici contristati pro transgressione mea recesserunt a me quid deus faciet a quo : : 5

recessi et cuius pactum transg-ressus sum ? In resurrectione omnium cum rectis corde
:

merces recompensabitur in quam partem miser deputabor qui ueritatem commutaui :

in mendacium ? Heu mihi quale remedium requiram aninice mefe ut redeam ad :

locum et progrediar unde depulsus fui?Quis qua^renti ducatum praestabit mihi nisi
:

ille: qui pulsanti aperit ianuam ? Videns autem insidiator humani generis hunc quem lo
se deglutisse arbitrabalur suo abstractum gutture et dolens tantse prtfld» se perpeti :

dispendium mox incitauit qui principi diccrent lacobus hic quem prre cuntis+
: : :

diHgis tua o princeps contemnit monita et lesu nequam sectam sequitur His auditis .

indignalus princcps iussit sibi pnesentari lacoljum et sedens pro Iribunali dixit ad :

eum Dic mihi si Nazareus es lacobus dixit Etiam Nazareus sum Princeps dixit 15
: . : . :

Ergo magiis es lacobus respondit Absit a me magum esse Princeps chxit Scias
. : . :

proculdubio quia si non a secta hac discesscris multiplices tibi p(X'nas inferam Cui
: : .

ille respondit Noli excitari animo princeps ct multiplicare minas uentosis fabulis
. :

sed opere exerce qua; promittis Nequc enim conturbant me minaj tua; quia tan- . :

quam uentus supra petram llans ita furor tuus aurcs meas fruslra pertransit l''t prin- 20 .

ceps Quidquid sectae in dicbus patris mei inuentum est nolentes ab ea discedere :

morti sunt traditi Beatus lacobus dixit lioc (idelitcr Christum deprecor
. ut sicut : :

illi mortui sunt ita et ego moriar quatinus in eorum consortium deputari merear
: : .

Princeps dixit Noli imprudenter agere ne graui morte pereas beatus lacobus dixit
. .

haec mors non mors dicenda est sed somnus potius ad cuius transitum post modicum 25 :

resurrectio tribuitur Et princeps dixit Non te seducant nazarei dicentes mortem

. : :

esse somnum a quo post paululum expergiscitur quia et magni imperatores liment :

eam Beatus lacobus dixit merito imperatores reges et magnates timent eam
. qui : :
|

uero deo non seruiunt sed spem suam ponut^ in sa^culi pompis quia scriplum est : : :

Mortuus est autem et diues ct sepultus est in infernum et spes eius periit Et item 30 : .

spes impiorum peribit Princeps dixit I']xistimalis nos nazarei uobis similes qui
. : :

deorum culluram uacuatis non adorantes solem et lunam ig-nem ct aquam qui sunt :

magni dii At Bcatus lacobus dixit Noli inquit crrare o rex quoniam scriptum est
: . :

Qui certamen pro deo subeunt hii filii dei uocabuntur Vos autem deum prouo- : : .

catis ad iracondiam adorantes surda et muta omnique sensu carentia idola fabricata 3:»
et contemnitis eum qui uos creauit et uobis hoc regnum tribuit His auditis prin-
: : .

ceps furore succensus est et facics eius ut ignis exarsit ct precepit uenire sapientes .

et satrapas et ait ad eos Dicite qua mortc dignus sit magnorum contemptor iste deo- :

rum quorum quidam seniper ad malum promptior ait Rex in a^ternum uiue Hic ut
: .

aliis terrorem inferat communi caeteris hominibus non debet morte perire uel sola
: sed 40 :

potius multiplicatis coaceruatisque decies crucialibus interire Expedit namque eum .

extendi et tunc membratim partiri ita demum ut primo digiti manuum uel pedum eius :

abscidantur et postea brachia et pedes uellantur

: uenter et genua tollantur singil- :

latim et capite truncetur Annuit princeps nefandis eius consiliis etiussit ut fieret
: . : :

sicuti impius censuerat Rapitur conlinuo a lictoribus beatus lacobus ct primo dilu- i'>
. :

culo ad locum cerlaminis ducitur quo conuenit uniuersa ciuitas expectans euentum :

eius cernere Chrisliani uero qui aderant audientes tam crudelem tyramni sententiam
.

flaebant orantes deum : et dicentes : Rex regum et dominus dominantium multiplica

in eo gratiam tuam tu qui es infirmorum uirtus et imbecillium fortitudo et potentia
conforta seruum tuum lacobum Da ei constantia; uirtutem in tanto certamine quia . 50
tu es Christus uictoria pro nomine + tuo certantium Perueniens autem beatus lacobus : .

ad locum certaminis in quo coronatus est rogauit lictores dicens Aliquantulum : :

rogamus spatium concedite confitendi domino quibus annuentibus eius precibus :

||

uertit se ad orientem et fixis genibus in terra expanssisque manibus ad cfelum ora-

: :

bat dicens Exaudi domine orationem serui tui lacobi in hac hora et fac mecum
: : 55
signum in bonum ut fieri merear eorum particeps qui pro tui nominis confessione
: :

persecutionem passi sunt ut uincam in uirtute tua magna et dignus inueniar immar- : :

cessibilem gloriae coronam percipere cum electis tuis et uideant inimici mei et con- : :
 42 lACDBVS INTEHCi^VS [xxr -

ruiulantur :quoniam tu (lomine adiuuisti itle ei corisblatlis 'es me Adhuc illo orahte : .

iniociM-unl in onni manus ligantcs immisericorditer Qllidam autem de assistentibil§ .

inlidolcs compationtes illius induslficc et specioi statiis et piilchritUdini llfebant cthor-

tabantur dicentes ad ilhim Non tam insensrite pebdas animarii tuam sed parce aetati : :

5 lua! et corporis pulchritudini et consule doitiui substaritiajque tliaj et Uoluntatfem :

principis fac antequam pereas Similiteh et Cccteri dicebant qiii adei-ant ad specta- . :

culum Beatus lacobus resporidit Nolite rogo super me fla^re sed silpef uosmetipsos
. :

plangite et super filios uestros qiioniam modicum tlbbis in hoc riiundo requies est : :

in quo conliditis et hereditatem ajternas poenai cum daembnibus possidebitis

: quos :

10 adoratis Ego auterh confido in domino lesu Christo quia pro nece hac quam corarri
. :

patior uitam ccterriarri possidebo Non enirii apiid etirn estiniustitia Wsec eo dicente
: . .

accesserunt carnifices et absciderunt ei pollicem mdhus dextere Et clamans beatus :

lacobus dixit Liberatbr nazarene suscipe ramum arboris riiisericordiaj tuse

: nani a :

cultore uinea3 sarriieritum absciditur uitis ut pbtius germiriet et huberius corbne- : :

13 tiii' Dicit ei carnifex

. Sufficiat tibi uniiis digiti abscisio quia si uis medicamen ad : :

sahandum adhibeo tantum parce corporis speciei Aperiens os sUrim beatus lacobus
: .

dixit Nonne perspexisti stijtitem uitis c|uia cUm sarmenta ei putahtur ille qUi
: : :

nUdus tempore cum terra calescet-e incipit et per sing-ula abscisionis

reriianet suo :

locd pfoducit germina Perpende igitur ihsensate si uitis inutatur uicissitudine tem- . :

20 poris Ut germinet qUanto magis fidelis hoiho qUi iri Ueritate Chi-istb corriplaritatus
: :

fest Accessit iiripiUs et secundurri absbidit digitum

. Beatus lacobus dixit Domine |
. :

suscipe duds ramos ab arbore qUafri plaritauit dextera tua Abscidit et tertiurri bt . :

beatUs labobuS dixit CUni tribus JDUeris de camino ereptis confitebor tibi domine : :

et choris martyrurri psallarri norriini tuo Christe Abscidit et quaftum Beatusque . :

25 labbbUs dixit quarta lUdae benedictiohe pronuncia-

: protectbr filiofum Israel : qui iri

lus es : tanquam in luda benedixisti

suscipe a seruo tuo corifessionem quarti digiti .

Absicidit et qUintunl Et dixit beatus lacobus Corilpletum est gaUdium trifeum : : .

Accesserurit carnifices ad sinistram manum et dixeruut+ Quid dicis ? consydefa et fac :

uoluritatem principis ne pereas sed possis uiuere. Multi enim surit in mundo unam
: :

3b haberites solummodo manum et bene conuei-sahtUr abundaritque immensis opibUs : : :

fet tu noli tristari quia pei^didisti unam manUrn sied parce animae tUae et ne.patid-
: : :

ris artUs tUos singillatim abscidier uidentibus oculis tuis BeatuS lacobus dixit . :

Quando pastores iricipiurit pecus tondefe non ne tbtum uellus aufertur ? Nunquid :

ne sinistrum relinquurit ? Arbiti^br relinqueriti sit uerecundia si sinistrum uellus :

35 remaneat Nani et ipsUm pecus toturii uellus uult amittere licet brUtum sit aniniai
. : :

quanto rriagis homo rationalis quefti oportet laudare et glorificare deUm qui me sUo :

gffegi annurrierare dignatus est i-ecusabo meiiibratiin pro Christo abscidi ? Hasc eo :

dicente aggressi sUrit incidere digitos sinistrce manus et incipientes absciderunt mini- :

mum . BeatUs lacobus ait niinimus sum in conspectu tuo domine : Nam et tu cum
4o magnus sis domine temetipsum humiliasti
Usque ad nos descendisti : et a maiestate :

et pro nobis mortem gustasti Vnde et cgo cum laeticia reddo tibi corpus et animam . :

quam creasti et proprio sanguine redemisti sciens quoniam tu domine in fine tem-
: :

poris illagsum illud resuscitabis Addiderunt abscidere ei et proximum Sed ipse iri . :

glofia Christi exardescebat magis ac magis et dicebat Septies in die glorificabo : :

'5 patrem et filium et spiritumsanctUiTi Addiderunt abscidere octauum et dixit bea- . :

tus lacobus Octauo die circunciditur hebreus ut tfariseat ad legales cefiinonias et

: : :

mens mea serui tui domine segregatur hodie ab his circuricisis corde et coinquina-
||
:

tum habentibus prsepUtium ut ueniam et corispiciani facierii tuam domine Incide- : .

runt etiam et nonum digitum et dixit Cifca nonam adhuc horam Chri^e extensUs : :

50 eras in cruce pro peccatis nostris Vnde et ego in dolore digiti corifiteor domine c{Ui : :

dignaris me ad confessionem tui perducere nominis Absciderunt et decimum et . :

dixit In libro genesis computatur numerus

: et Moysi et lesu totius mundi liberato- :

ris nomen conscribitUr Tunc accesserunt quidam de astantibus noti eius flaentes atque .

dicentes : consule iuUentuti tuaj licet

dilectissime nostri quondam contubernii .

55 abscisis manibus : et qui adhuc

non te conturbet Sunt namquo
. peritissimi medici :

tuis doloribus subueniant satisfac tantum Uoluntati principis ut uiuefe ualeas Pro- . : .

litere tantum corarii principe ut eius Uoluntati pareas et egressus adora quod : : :

uolueris Intuens autefri in eos beatUs laCobus dixit

. .\bsit a rrie hjgc nefaria simu- :
 :

-XXir] lACOBVS INTERCISVS ii

latio . Nemo enim rnittehs maniim suam in aratt-unri et retr-o aspiciens aptus estregno
coelorlim Tunc indignati carnifices accesserulit et absciderunt pollicem dexti-i pedis
. : :

Et beatas lacobus dixit Gloria tibi Christe quoniam humanam carhem ex tiirgine : :

dignatus es suscipere fet lancea latus tlium apertum est unde sanguis nostrae redem-
: :

ptionis et aqua emanaiiit baptismalis qui dignatus es pedem intingere ih sartguine : : 5

conforta me dohiine Abscideriiht et secundum pedis digitum JEt beatus lacobus

: :

dicit Mag-na mihi dies haec pra^ omnibus diebus Prius enim quam certamen inirem
: .

uana erat gloriatio mea et mehs mea sa3cularia diligens unde et cogitationes meai :

uarise impediebant oralionem mbam quia ubi thesaurus hominis est ibi est et mens : :

illius Quoliens namque orante me in dominica domo montium et uallihm profunda

. lo
mente lustrabam ? hodie quippe ad domini sorteni conuersus ibo Absciderhnt et .

tei-tium digitum proieceruutque arite ipsulTi et subridens beatUs lacobUs dixit

: : :

Vade tertie digite ad socios tuos et quemadmodum granum tt"itici cadens in terra :
(

multum fructum affert et sicdti Uisus in oculis requiescit ita et tU in noUissimo : :

cum sociis tuis requifesce Abscideriiht et quartum et bealUs lacobUs dixit Quare . : : 15
tristUs+ es anima mea et qual-e cbhturbas hne ? Spera in deo quoniam adhuc confite- : :

bor illi salutare uultUs rtlei et deus nieus Absciderunl hihilominus el quintum Et . :

beatus lacobUs dixit Nunc incipiain dicere ad dOmihum meum qUoHiahi dignum me
: :

fecit seruis sUis Turifc abcedehtes ad sihistrum pedem absciderunl digilunl pabuum
. :

Et dixit beatUs lacobus Digile parub Confortal-e quia J:iaruus el magnus Unam habent : : 20
resUri^ectionem Capillus capitis d couspectu domiui nOn peribit qUahlo magis tu a
. :

sOciis tuis niinime separaberis AbsCiderutit et secundum digiluhi Et dixit beatus . :

lacobus Destruite uelereni domUm

: cjuoniam splcudidissinia ei pr;eparalut* et for- :

tior Absciderunt et tertium digitum l<]t bealus lacobus dixil Slcut firrtlatUr incus
. : :

fcrrarii cum plut-imum super cam fert^um pt-oducilur nec dolet uec sentit ita et
: : : : 25

ego cohfortatus in dortiiho lesh christo illala a uobis lOt^menta nihil appehdo Absci- :

derunt et quartum Et dixlt beatus laCobus conforta me deus uerilalis qUohiam irt
: : :

te confidit anima mea Et in umbra alarum tuarum sperabo donec transeat iniqui- : :

tas . Absciderunt et quintum et tanquam a somno expergefactus dircit ludica me : :

deus et discerhe causam itiearti de gentc hon sancta Ecce et tibi donline uicies hodie
: . 30
immolor propter nomen tuum et tanquam lupi rapaces in me seeuientes non peper- :

cerunt plasmati tuo Tunc seniores et populi qui uenerant ad spectaculum dixerunt
.

Neque audiuimus a sasculis neque Uldimus talia quempiatn passum Tortores autem : .

quibus impcratum fueratsanctUm lacerard cOrpus ttfedio airecti exarserunt ih furorein :

accesseruntque et absclderuht dexlrum ipsius jiedem: Et dixit bealus lacobus : : 35

Omnia membra rheaquje abscidistis olferam munus cfelesti regi pro cuius amore heoc :

patior Et absciderunt ei pedem sinistrUm et beatus martyr dixit l^lxaUdi mc domine

. : : :

quoniam bonus et tnisericors es omnibus inuocantibUs te Et apponentes abscideruut .

et dexteram manum Bealus lacobus exclamans dixit ]\iisericordia tUa domine

.
||
:

adiuuet me libcra me et eripe rhc de inferno inferiore Absciderunt et sinistram : . io

manum Et beatus martjr dixit Tu cs deus qui facis mirabilia exaUdi me dorhine
: : : :

et salua me Abscisis singillatirtl artubUs beati hiarlyris

. nec sic bachantium satiata est :

rabies sed addiderunt brachiUm abscidere Et aperiens Christi martyr Os sUum dixit
: : :

Lauda anima mea dominum Laudabo dominum in Uita mea psallam deo meo qUahdiu
fuero Suauis sit ei laudatio rhea ego Uero deleclabor in domirto
. Absciderunt et . . 45
eius brachium dextrum Et beatus lacobus dixit Circundantes dolores circundede- : :

runt me et in nomine domihi uindicabor in eis Virtus mea et laUs rriea dorrtinus
: . :

et factus est mihi in salutem TUhC furiose accedentes absciderunt suraiii dextri cru- .

ris scihdentes usque ad femUr Quis ha^c aUdiens abstineat a lachfymis ? Tunc beatus .

lacobus inelTabili dolore grauatus exclattiauit uoce magna dicens Domine lesu Christe : 50
adiuua me quoniam circundederunt me genitus^" moftis Et irridentes homicidaj cru-
: :

delissimi dixerunt Nonne pridem tibi dixeramus quoniani multa et horribilia immi-
: :

nent tormenta nisi principis nostri uoluhtati parueris Quibus beatus lacobus Vultu
: :

sereno i^espondit Inquisitus hactenus tormenta contempserim : sed hoc uos scire :

uolo quia pra?sto est mihi dominus hieus lesus christus qui me noua carne induet
: : : 55
quam uuinera uestra maculare nequeunt uel contingere Ad cuiUs uisionem exar- : :

desco plurimum cUm eum ihtueor Defecerant enim carnifices eo quod a' pfima
: . :

diei hora sancti uiri membra partiri ctBperUht et nona ianl hora existefet O quan- : .
 :

44 IGNATIVS [XXIF -

lus ille (lies qui tam horribilibus tormenlis expensus est Tunc furore amministrante .

resumptis carnifices uiribus accesserunt ad sinistri cruris suram et abscidendo usque :

ad femur abstraxerunt Pendebat igitur bcatissimi lacobi corpus cunctis abscissis

.

membris solo capite pectore et uentre remanentibus reliquis membris in terram con- :

5 spersis Veluti si quis domum cuiuslibet polentis diuersis floribus conspergat et uelut
:

cypressus odoratissima trun catis ramis a stipite solo nubifero in uertice remanen-
|

tibus Et exclamans clara uoce beatus martyr dixit Dominator domine exaudi me
: :

semiuiuum uiuorum et mortuorum deus Digitos non habeo ut ipsos porrigam ad . :

te .pedes mei truncati sunt brachia mea abscisa sunt.genua demoUita sunt femora
. .

10 deserta^ sunt et sum uelut casura domus ab lalis quibus sustentabatur columnis Exaudi
: .

me domine lesu christe et consolari me dignare iustorum consolatio et educ de

: :

carcere animam meam ad confitendum nomini tuo ut laetus glorificem te cum san- :

ctis confessoribus et martjribus tuis qui ab oriente et occidente aquilone et meridie

:

laudem dant tibi deo palri et unigenito filio et sancto spiritui nunc et semper et per
15 infinita saecula saeculorum amen Haec cum dixisset accessit unus de carnificibus
. : :

et amputauit caput eius cuius spiritus a choro angelorum ductus est ad gloriam
:

illius pro cuius amore tanta ac talia perpessus est tormenta

: Coronatus est autem .

beatissimus dei martyr lacobus sub Arara rege persarum temporibus Honorii etTheo-
dosii christianissimorum imperatorum mense nouembrio die mensis eiusdem uigesimo
20 septimo feria sexta Accesserunt autem christiani qui aderant oiferentes carnificibus
. :

dona non modica ut liceret eis sparsa membra colligere sanctissimi martyris Verum
: .

illi propter impii tyramni timorem acquiescere noluerunt Vespere autem facto disces- .

serunt carnifices propter immanes immitesque loci bestias sed potius hoc dei factum :

esse nutu credendum est Et accedentes christiani qui prius sanctum corpus emere
: :

25 uoluerunt et rapientes illud cum celeritate sepelierunt cum hymnis et canticis dignan-
:

ter cantantes et psallentes domino qui coronas uictorise tribuit martyribus suis Gui
: :

est honor et gloria uirtus et imperium per omnia saecula saeculorsm+ Amen .

FASSIO SANGTI IGNATII EPISGOPI ET MARTYRIS .

H

Ignalius fuit discipulus beati lohannis euangelistte et episcopus antiochenus Hic .

30 epistolam ad beatam uirginem dirrexisse legitur in haec uerba Ghristiferse Mariae :

suus Ignatius Me neophitum lohannisque tui discipulum confortare et consolari

.

debueras de lesu enim tuo percepi mira dictu et stupefactus sum ex auditu A te
: : :

autem quae semper fuisti ei familiariter coniuncta

: et secretorum eius conscia : :

desydero ex animo certior fieri exauditis Valeas et neophiti qui mecum sunt ex . :

35 te et per te et in te confortentur Beata autem uirgo dei gentrix+ Maria in haec uerba
.

sibi respondit Ignatio dilecto condiscipulo humilis ancilla lesu christi

: De lesu .

quae a lohanne audisti et didicisti uera sunt Illa credas illis inhaereas :et chri- . . :

stianitatis uotum firmiter teneas et uitam et mores uoto conformes Veniam autem
: .

una cum lohanne te et qui tecum sunt uisitare Sta et uiriliter age in fide nec te . : :

40 commoueat persecutionis austeritas sed ualeat et exultet spiritus tuus in deo salu- :

tari tuo Amen Tante autem auctoritatis beatus Ignatius extitit quod etiam Dio-
. . :

nysius Pauli discipulus qui fuit in philosophia summus et in diuina scientia perfectus
uerbum beati Ignatii ad confirmationem dictorum suorum tanquam per auctoritatem
adduxerit Gum enim ut ipse in libro de diuinis nominibus attestatur quidam nomen
. :

45 amoris in diuinis repraehenderent dicentes indiuinius esse nomen amoris *quam dile- :

ctionis uolens ostendere hoc nomine amoris per omnia in diuinis esse utendum ait
:
:

Scribit autem diuinus Ignatius amor meus crucifixus est Legitur in historia tripar- .

tita quod Ignatius audiuit angelos cantantes antiphonas super montem quendam et
:
:

exinde instituit antiphonas cantari in ecclesia et psalmos secundum antiphonas into- :

50 nari Gum igitur beatus Ignatius diu pro pace ecclesice exorasset non suum sed infir-
. :

morum periculum metuens Traiano imperatori de uictoria redeunti et christianis

:

omnibus mortem minanti occurit et libere se esse christia num asseruit Quem
:
|
:

Traianus ferro uinctum decem militibus tradidit et romam adduci prcecepit minans :

eidem quod traderetur bestiis deuorandus Gum ergo Romam duceretur ad omnes
: . :
 :

- xxill^] IGNATIVS 45

ecclesias epistolas destinabat : et eos in fide Christi confortabat : quarum unam ad

romanam ecclesiam scripsit : sicut legitur in historiis ecclesiasticis rogans ne suum :

martyrium impediant Vbi sic dicit a Syria usque Romam cum bestiis terra marique : :

de pugno die ac nocte connexus et colligatus decem leopardis mililibus ducor ad

custodiam datis qui ex beneficiis nostris sa^niores''' fiunt sed ego eorum nequitiis
: : 5

magis erudior salutares bestiae quaj praeparantur mihi

. quando uenient ? quando :

emittentur ? quando eis licebit frui carnibus meis ? Inuitabo eas ad deuorationem
meam et deprecabor ut in nonnullis fecerunt ne forte timeant contingere corpus
: : :

meum Quinimmo eL si conctabuntur ego uim faciam ego me ingeram Date quaiso
: : .

ueniam Ego noui quid mihi expediat Ignes cruces bestiai dispersiones ossium
. : . : : : : lo

discerptiones omnium membrorum et totius corporis et omnia pene in me unum sup-

plicia diaboli arte quaisita conflentur dummodo lesum christum merear adipisci : .

Gum ergo Romam uenisset et ante Traianum arlductus fuisset dixit ei Traianus : : :

Ignati cur Antiochiam rebcUare facis et gentem meam ad christianitatem conuertis ? :

Gui Ignatius utinam et te possem conuerlcre : ut semper obtineres fortissimum : 15

principatum Gui Traianus Sacrifica diis nostris et sacerdotum omnium princeps

: : :

eris Gui Ignatius nec tuis diis sacrificabo

: nbc tuam dignitatem alFecto De me : .

quicquid uis facere poteris sed nullatenus me mutabis Traianus dixit plumbalis
: : , :

scapuhis eius contundite et ungulis latera laniate et duris lapidibus eius uulnera :

confricate Gumque ha;c omnia in eum fecissent et ipse immobilis permaneret

: : : 20
dixit Traianus carbones uiuos afferte et ipsum nudis plantis ambulare facite Gui
: : :

Ignalius nec ignis ardens nec aqua eljuUiens poterit in me Ghristi lesu extinguere
:

caritatem Gui Traianus maleficia sunt quod tanta patiens non sentis
: Gui Igna- : :

tius Nos chri stiaiii malefici non sumus sed in lege nostra maleficos uiuere prohi-
:
||
:

bemus uos autem malefici estis qui idoh\ adoratis Traianus dixit Dorsum eius
. : : : 25
unguhs laniate : et phigas eius sale perfundite . Ad quem Ignacius : Non sunt con-
digne passiones huius temporis ad fuluram gloriam Traianus dixit iam nunc eum . :

toUite uincuhs ferreis alHgate in imo carccris custodile

. sine cibo et potu eum . .

permittite et post triduum bcstiis deuorandum date Tertia die imperalor et senatus
: .

omnisque populus conuenerunt ul uiderent episcopum antiochenum qui erat cum : : 30

bestiis pugnaturus Dixitque Traianus Quoniam Ignatius superbus et contumax est : :

ipsum alligate et duos leones ad ipsum hixate ut de co rehquias nullas rehnquant

: :

Tunc sanctus Ignatius dixit ad populum qui astabat uiri romani qui certamen : :

aspicitis non sine mercede laboraui quia non propter prauitatem sed propter pieta- :

tem hoc patior . Deinde coepit dicere sicut in historia ecclesiastica legitur frumen- : : 35
tum Christi sum Restiarum denlibus molar ut panis mundus efficiar IIoc audiens
. : .

imperator dixit : Grandis est tolerantia christianorum grecorum ut tanta tolerent :

pro deo suo Ignatius respondit . : Non htec mea uirtute sed Ghrisli adiutorio toleraui :

Tunc sanctus Ignalius leones coepit prouocare ut ad se deuorandum accurrerent : .

Accurrentes igitur duo saeui leones ipsum tantummodo praefocauerunt carnem tamen . 40

eius nullatenus tetigerunt Traianus autem hsec uidens cum nimia admiratione dis- .

cessit pra^cipiens ut non prohiberetur si quis uellet tollere corpus eius quapropter
: : :

christiani corpns+ eius tulerunt et ipsum honorifice sepeHerunt Cumque Traianus : :

litteras quasdam recepisset in quibus plurimos christianos quos imperator occidi :

iusserat plurimum commendabat doluit de iis qua? Ignatio intulerat praecepitque : : : : 45

quod nullus christianus inquireretur si quis tamen incideret puniretur Legitur : .

autem quod beatus Ignatius inter tot lormentorum genera nunquam ab inuocatione
:

nominis lesu christi cessabat quem cum tortores requirerent cur hoc nomen : :

totiens replicaret ait hoc nomen cordi meo scriptum habeo et ideo ab eius inuo- : :
|

catione cessare non ualleo Post mortem igitur eius qui audierant uolentes hoc . : 50

curiosius experiri cor eius ab eius corpore auellunt et iUud scindentes per medium
: : :

totum cor inscriptum hoc nomine lesus christus litteris aureis inueuiunt unde :

ex hoc plurimi crediderunt De hoc sancto sic dicit Rernardus super psalmum . :

Qui habitat magnus ipse Ignatius auditor discipuH

: quem diligebat lesus martyr : :

et ipse cuius pretiosis reliquiis nostra est ditata paupertas Mariam quidem in plu-
: : 55

ribus quas ad eam scribit epistolis Ghristiferam consalutat Egregius plane titulus .

dignitalis et commendatio honoris immensi .

 :

^6 INVENTIO CAP|T1S S. lOII. I5APT1STAE [x^Uiy -

IN INVENTIONK CAPITIS SANCTI IGHANNIS BAPTISTE

PRAEFATIO .

Doniiuo uenerancjo mihi Gauclenlio abbati pionysius carissirnorum fratrum Quos :

per Ghristi g-ratiapi regitis pura studiumque ipe CQifi^pp|^t ut religiosa materia qi^fp :

5 de in^enitione capitis beati Ipl-^an^iis baptisl^e g^acco sefrflpr^e consc^ipta est latir^p :

per ^ne reddpretur eloquip cQpueriieris esse diccntes vit ^ft natati eius quo inter
: :

natps rnulierum m^ior ^pmp s\irrexit l^ffic relatio qvise ^e il|p tradit^ir populis inti- :

metv^r proniplis igitur qirimis spalio licet breui q^p^ ppsceb^tur expieui
. m^xime :

quia sanctitatem tuanr hoc idem fieri \ie\\e cogiioui Nec hoc . sine diujno ^iutiv

10 gestum esse perspicip ut idem sanptus lohannes prtcuius domini

: : ueritatis praeco :

prophetarum culmen omniiim institulor monachorvim : sicut primum sp mopa- :

chis ostendit q^ii sacrqtissimurvi caput eius de dovr^p herQ^|is quondam regis impii
:

sustulerunt pci^l allaturu in emissa dum mullis ignoratur ibi tpmporibus

: idem :

moqachis sesp declarauit ita nunp pfficio monachprum qu^muis humiliuix^ hanc
:

15 de se rpmanis histQriam manifpstare dignatus si^ Venerandi credo propositi de^q- •

ctatus obsequiq quatenus per eos qui singv^^arem spctantur uit^rn eius ir^ Clpiristq
:

panderet gloria^i Et Iioc clicimus rion qviod uobis^ alicuiivs praeclari nieriti
.
j|

CQUscientiam insplentius ^v^rogernug spd quod per se pia professio sancturn prae- :

ferat stv^dium licet eideivr uQstra clesyderiosa conuers^tio non aequetur

: QuE^lem .

20 uero tunc ideni bpatjssiqrus exegerit uitae modum quis fidelium poterit igr^orare ? Nam
praeter illam diuiui mivneris exiniiam largitaterw qua ^e reprpvnissipne cpnqeptus est
et adfvuc intra materna cpriclusvis uiscera de \i\^vo quem faecundauit stervlem i;v :

uterp sancte uirginis agnpuit uniuersitatis auctprern prastev iHam quoque gloriapa :

siivgularem qua baptista Christi et amicus cielestis extitit sponsi sepe solitarius irv :

25 desertis locis abditisque moratus est die npctuque in ieiuuiis et prationibus pp^se- :

uerans uestitus camelorum pilis et locuslis pastus ac melle siluestri Quae o^vivi^a :

summse continenlite atque frugalitatis infticia sunt Quibus uuiuerso+ urvin^o pvirn siiisi .

pompis deliciisque renuntians uihil aliud dignabatur uidere quarri Ghristum (l^vii :

etiam ad suunv baptisma uenienti testirnonium perhibuit dicens ecce agnus c^ei : .

30 ecce qui tolUt peccatum mvincli Cumque ^am praecl^ris actilius atque magnifvcis
:

insinviaret omnibus exernpla uirtutis pr^v^cipes ta^eu sacerdotum curri scribiis et :

ptiarisaeis meritjs eius ir^sanis auribus pxprobrabant qvod dominus nostev* in euan- •

gelio testatur : et dicit : uenit lohanr^es baptista iv^que manducans neqvie bib.evis :

et dicitis dseiBonium hai|3et sic^ti irunc pL-erique chi|-iS(^ianorum pharisaeorurn sine

:

35 dubitatione consimiles si fprte dei famulos uiclerint at)stinentes in eadem gestivint

:

cpnuicia atque maledicta prorumpeipe et rem quam imitatione deberent assequi : :

suis insequi contumeliis non uerentur ut probabilis uita rumoribus malignis expq- :

^ita laudanda perseuerantiam tenere non ualeat qv^a feruorem caeteris temulationis :

E^ccendat Hoc autem odium de morum dissimilitudine sustinemus ut id quod dorfli-

. :

40 nus noster ait in euangelip in nobis etiam comprobetur Si de hoc mvinclo essetis
: : :

mundus quod suum erat diligeret Sed quia de mundo non estis propterea odit uos . :

mundus Haec mundi pdia hic idem sanctus lohannes

. cuius hodi^ natiuitati$ ab :

ecclesia toto terra rum orbe celebratur etimn temporibus luliani tyramni potit^S
|
:

quam principis in suo reliquo corpore pertulit quod a discipulis eius sepuUura^ tuup :

45 traditum sacratissima euangelia retulerunt Nam gentilium fera crudelitas impiissimi .

c^tque apostata; iljius moribus congruens effracto beatissimi tumulo ossa eiusdei[n
ari[iens extraxit ignique comburens redegit in puluerevn
: et passini uesano furpre :

dispersit Secl gptia Ghristi quse suprum dirigit cprda famulorui,ii per illos dies
:

monacl^os ab hierosolymis ibidem causa orationis ac^duxera.t Qvii uidentes tam sce- :

50 lestum facinus ab impiis perpetrari stupentibus ipsis gentilibus easclem uenerandas :

reliquias abstulerunt moxque inde prpfecti sunt thesaurum secum ivvirabile deferen-
:

tes . Ecce rursus pbsequium mpnachorum diuinitus procuratur \it quemaclmoc^ur^i :

per monachos caput huius sancti repertum est ita quoqu^ per monachos residui :

corporis eius reliquiae seruarentur Quae protinus sancto Athanasio Alexandrina; ciui- :
 ::

-X)f|I^'] [NVpNTiq CAPI-^IS S. IpH. BAfTISJAf: 4]

tatis episcopo diriguntur quas pqstea "("heophilus eiusdepf( urbis antistes ujiiqersa
:

idolorum delubr^ destruens in basjljca quam sub nomipe ejuscjem beatissimj Iqh^n-
nis baptistai pja de^qtipne construxit et sub ingenti populi ^eneratione disppsuit .

Sed iam tempus es|, pt prsedictam uobis. reseremus historiann

: proque hoc labqre :

nostro precuni v|es|,farurn prais^cfia efhcaciter irnpetremus . 5

Finit praefalio Pelatio qupmadmodum prsecprspris ,

paput sanpti Johannis bapiistae de civitcite Herodis sit delalum •

P^o qiiider^ pionachi ^e oriente prqfecti cupientesque pretiosse cri^cjs pi^psti et

gloriqsi sepvjjplifi eius qui prq nostra sqlute homo factus mqrtem s|istipuit per
: :

quqpi nobis uitarp immorte|litatemque hirgitus est pecnof^ resurrectionis eiqs et : lo

ascensiqnis in ca;lum loca peneranda conspicere hierosoUrnam peruenerunt ^^lorun^ .

uni praecnrsor aduentus dominici et baptista regis afiterni sanctus lahannes+ assistens
ait : yenienf,es cionium quondam regis hcrodis auferte uqbiscurq capul meum quoc^ :

iniieneritjs ip terra defosspm Mape uisionem monachus quam uiderat retulit fratri
: :

qui delusionem phan(.asiai suspicatus persui^det illi cui mysteriur" reuclatuui fue-
II
: 15

rat ut iclem quqd ipse sentiret

: Cumque rem ncglectui trq^idissent pqstero die . :

proeco upritatis aslilit u|-risque sequestratim ct similitcr apparens eis ita locutus est :

Qn^nem dubitatiquis infidelilatem de uestris corciibus effugantes ac| ueritatem uisio- :

uis cogitatio non claudicct Dumque consqnantiani reuelationis aller alleri retulis-
:

seX : gernina uisione firmati et iuo|jedientiit' supplicium formidantes sine mora quod : 20

imperatum fuerat sibi impleuerunt Et prfficedenle se gratia diuina caput Baptistae . :

quod pro iustitia ej- pielate dcscclum fuerat in sacco cyhcino condiclerunt Delecta- .

(,um autem prophetam estimo tali ue}amento cuius in cleserto quqndam de came- :

lorum pilis fuerat corpus obtec|um Rcuertebantur igitur monachi deferentes caput . :

quod herodias pro mercede saltatricis liliac suac in c|isco suscipiens ueluti desyderata 25

diu uenationis prapcja potila es|, quJe eliam discissae iam prophpticap linguae corre- :

ptiqnes existinians nequaquam passa est caput ipsum uenerapdum cum reliquo cor-
pore sepeliri pietum tie eius coniunctione concipiens e{ hoc procul dubio pertra-
: :

ctans quofl integrum sancti cqrporis qmni facilitate resurgeret

: hoc autepi tieri pon .

posset si caput ipsa retineret ideo illud non passim sepulturae trad^dit
: sed intra
: : 30

septa suEC domus infossupi sub claustri fecit sqllicitudine cuslodiri . Amor et eniui
coniuuc(,ionis illicitae suis adinuentionibus prtediclus
increpationum sibi fingebat inia-
gines : et amputalum caput formidabat sicque cogilationum
iusti nefap^a diaboli filia :

prauitate decepta cjeinceps latere se credidit Monachi ergo qui tanta rpuelatione .

prfficursqris Christi digni sunt habiti sumentes uenerandum caput clomum reciire : 35

properabant Figulus autem quidam per idem emissinac ciuitatis multis oppressus
.

angustiis omnibusque rebus necessariis indigcns cum non posset ext^^eniam pauper- :

tatem ulterius eluctari pro ipsius diflicultatis egestate magnis alTectus trediis uitam
cliscessione continere se credidit Accidit autem ilji dum fugeret occurrere mona- .
|
:

chis istis qui uas preciosissimum deferebant

: At ubi comes eius et socius itineris . 40
factus est onus eius sicuti peregrinantes pariter solent
: fidele committunt passim
: :

quae sibi reuelata fuerant exponentes Sed figulo misterium ignpranti praecursor .

apparuit monuitque uti comites suos lateret et assumens id quod ferebat"'' aufugeret
: :

quod cum fecisset dornum propriam unde discesserat rediit et ex illo c^ie permansit :

uniuersis rebqs prosperis florens Intelligebat autem suae prosperitatis auctorem et . : 45

hqnorem ei deuoto studio suis congruentem uiribus ofTerebat qui cum propinquare :

sibi cerneret ut moreretur hydriarn in qua mnnus+ illud habeba^, inclusurn diligenter
obsignans sorori conimendat propriae pristinam egestatem suam eidem i^eferens et :

opulentiam quae nunp esset in manibns+ pandens Cumque fugieuda primai pauper- :

tatis inconioda retulisset indicassetque etiam modum quo his esset ereptus preca-
: : 50
tus est etiam ut depositum honorifice tractaret
: nec prius hydriam patefacei^et : :

quam rei prouentum id quod erat indicaret interius Recogitans quantum reor quod .

uteri instar uas ipsum praecursoris foret ut sicuti dominum in utei^o matris positus
:

innotuerat ita profecto post mortem: uiuens urnae illius mysterium opportuno tem-
pore reuelaret Quare non tacuit inspiratae suee commutationis auctorem sed ait
: : : 55
Oj muUer ipsis experimentis doceberis nostraeque uitae modum cqnuersionemque :
 48 INVENTIO CAPITIS S. lOH. BAPTISTAE [xxilir -

cognosces : quales ex quibus eirccti fuerimus ex quo Ihesaurum istum possidere :

meruimus . Si igitur et tu reuereiitiam huius habueris bonorum omnium tam pra?- :

senlium quam futurorum

copia perfrueris Quod si tibi forsitan prolyxitas temporis .

uires abstulerit aut ajg-rolatio corporis uiolcntia macerauerit quo minus studium
: :

5 dependere debitum possis alicui pio atque lideli uiro munus hoc tradere ne moreris :

qua3 post obilum fratris quandiu deuotionis suaj uires habuit consonantes sanctum :

probatur dilexisse negocium At ubi necessitate senilis cessit setatis ea quae a ger-
. :

mano sibi mandala fuerant insinuans iis qui erant pium suscepturi depositum tra-
||

didit plurimis autem munus hoc alterna successione recipientibus

. quidam Eusta- :

10 chius monachus nomine et alterius sectse praesbyter illud quod in hydria seruabatur
sicut obsignatuni erat accepit profecto namque qui dederant religionem discernere .

nequiuerunt eumque pium arbitrati sunt hominem qui nimis astute sanitates quae
: :

per uirtutem sacri capitis accedentibus conferebantur sibimet ascribens ueritatem

fidei sicut Caupo nequissimus adulterare nitebatur tandemque seruis iis qui rectaj :

15 et sanctas atque inseparabiliter beatam trinitatem glorificant notus factus is ipse qui
sub obtentu paternae uenerationis in diminutione Christi filii dei contumeliosus esse
probabatur ab Eimissena ciuitate cohoperantibus etiam iudicibus coepit expelli Pre- .

cabatur autem eos qui se salubriter a sancto grege Christi secernerae atque effugare
:

quaerebant ut unius saltem diei spatium largirentur morandi in ea spelunca quo

: :

20 sanctum constabat esse depositum quia iam et angustia nocturni temporis urgeretur : :

sed prouidentia dei spe sua frustratus est Non enim potuit impetrare ne id quod . :

moliebatur efficeret Suscipiunt igitur eandem speluncam uenerabiles uiri sectantes

.

singularis uitaj propositum Multis autem sibimet in eodem monasterio succedentibus

.

ad postremum sub uenerando archimanduta Marcello diuina gratia eum quem ipse .

25 Angelus Gabriel euangelizauit et sterilis mater edidit heremi habitatorem maximum :

correptorem impietatis legis uindicem domini prascursorem amicum sponsi salua-

: : : :

toris Babtistam+ praeconem ueritatis amat?oremque iusticiee feruentissimum reuelare

:

dignata est Cuius apparitionis modum idem uenerabilis archimanduta Marcellus his
:

retulit dicens Apparuit inquit ter beatissimus et uniuersalis apostolis^ atque fidelis
:

30 amicus saluatoris nostri lesu christi mediante septimana quadragesimae sanctorum

ieiuniorum octauo decimo calendas martias anno septuigentissimo^ Lx ni per indi- . .

ctionem sextam re gnantibus Valentiniano et Martiano piissimis Imperatoribus

|

famulis dei sub sanctissimo episcopo Vranio ciuitatis Emmessenae cui etiam hoc :

idem re.uelatum est uigesimo quarto die mensis ipsius id est sexto calendas martias .

33 Reuelauit autem mihi Marcello in magno timore et reuerentia constituto in spetiae

stellae igneae secundum subiectas uisiones fidelissimas qui cuncta condidit in uirtute :

sua et praeparauit in sapientia sua qui scit omnia ante quam fiant et ad salutem
: : :

humani generis uniuersa dispensat qui est super omnia benedictus in saecula Amen . :

Igitur me famulum suum deus proposit^e uisionis inspectorem taliter esse dignatus
40 est .Vidi namque in uisione noctis et ecce omnia hostia monastein nostri patefacta :

sunt et in magno metu positus cucurri ut ea clauderem et rursus inspicio flumen

: . :

ad hostia nostra prorumpere hoc autem cum uidissem stupefactus cogitabam . : :

unde tanta aquarum esset immensitas Dumque id mecum ipse pertracto leuans ocu- :

los uidi Marcellum praesbyterum qui erat secundus post Maxentium archimandu- :

45 tam a meridiana fluminis parte uenientem et multarum turmarum uoces ab orientali :

plaga basilicae sancti luliani martyris audiebam quarum ad nos ingens sonus defere- :

batur et per aquas ipsas populi cum impctu et alacritale properabant Ammirante
: .

autem me quomodo in mediis aquis ambulantes ad nos conciti peruenircQt et una :

quaeque turma lingua propria psalleret subito uox audita est eorum qui ab oriente : :

50 clamabant ecce sanctus lohannes baptista descendit

: Cumque ad meridianum :

hostium starent apertae sunt ianutc orientales et psallentium turinae+ protinus intra-
: :

uerunt Omittens igitur eg-o spectaculum fluminis festinus ingredior et in exordio

. :

scalae consistens aspexi sanctum officium eorum quod in monaslerio celebrabant Et .

stans in eadem scala uidi atria duo unum respiciens ad occidentem et alterum ad : :

55 meridiem et inter utrumque atrium templum grande singuheque turmas ingredie-

: :

bantur in atrium quod respiciebat ad occidentem et adora bant ad templum :

||
.

Intrantes autem in atrium meridianum illico quiesebant+ Cumque siluissent turniae : :

praecedebant alii et clamabant Ecce sanctus lohannes aduenit Cumque starem

: : :
- xxvir] INVENTIO CAPITIS S. lOH. BAPTISTAE 49

in eodem scalse loco uenit sanctus lohannes domini praecursor uidique eum in
: :

templo quod mihi ostensum est et ecce unus erat a dextris eius et unus a sinistris
: : .

Stante autem illo in templo ceperunt turmarum populi ad eum consequenter acce-
dere : et itemque psallentes proficiscebantur ad occidentalem partem
ab eo benedici :

ueluti ad basilicam sancti Stephani martyris congregandi Gumque turma? se expli- 5 :

cuissent cogitaui et ego adire eum

: ut benedicerer ab eo uisumque est mihi ut : : :

intrarem per ea hostia per quas turmee fuerant introgressaj Et quia non uideram : :

quod alicui dedisset osculum pacis nisi tantum pectus eius osculati essent accedens :

ad eum ab anteriore parte cum metu et reuerentia dimisso capite in terra cucurri et :

tenui pedes eius Ipse uero appraehendens mentum meum osculatus est me
. Quod 10 .

cum meruissem protinus expergefactus sum Paucis item diebus transactis liideo
: . :

et ecce hostia monasterii nostri a parle meridiana rursus aperta sunt et ueluti :

ad fratres uociferabam cur ista hostia reliquissent et celeri gradu perexi ut ea : :

clauderem Et ecce uideo sanctum lohannem stantem ad hostium et cum eo duos

: :

illos quos prius uideram et accessi ut benedicerer ab eo Et rursus eleuans me 15 : : : :

dedit mihi pacem Vestimenta autem eius erant candida Et mox eiiciens unum uas
. :

de sinu suo plenum melle dedit mihi dicens Accipe hanc benedictionem et elTundit : :

uas ipsum mellis super manus meas Et interrogaui eum dicens Domine mi sancte : :

lohannes unde ad nos uenisti ? qui respondit de Sebaste ueni Praeibam igitur : ,

eum et tam ipse quam qui cum ipso erant ingressi sunt monasterium unum Et 20
:
:

iterum uas melhs fudit super manus meas Cumque ego detulissem benediclionem :

eius ad superiora triclynii ipse intrauit in oratorium Et cum descendissem ad orato- : :

rium ubi erat ecce uideo columnam ignis ante eum et nimio pauore correptus exci
: :
]

tatus sum Post hajc autem priusquam nobis hostium monasterii ubi erat sanctum
.

depositum traderetur in sanctis ieiuniorum diebus ubi cibum uespere sumpsimus : 25 :

dixi ad fratres nostros Vnusquisque uestrum psalmos suos iterare non negligat Et : .

relinquentes me in triclynio descenderunt ad initium scalae quae ad utraque monas- : :

teria respicit Cumque consedissent ut iterarent psalmos ut dixeram leuans ocu-

: : : :

los suos frater Isacius ignem uidit ardere in tabulis hostii spelunca^ ubi erat uene- :

randum caput sancti lohannis baplista; repositum quod cum uidisset frater excla- 30 : :

mauit et dixit : Domine mi domine hostio speluncae ignis accensus est Et ego
: .

respondi Ne timeas frater sed muniens te signaculo Christi ibidem perseuera

: : :

fratres autem pras timore claudentes hostium ad me conciti peruenerunt Ego uero .

mysterium recognoscens ex uisionibus mihi ante monstratis dixi ad eos Ne timeatis :

fratres mei quia nobis hoc prosperum faciet dominus

: Post dies autem quinque 35 .

Maxentius et Slephanus uenerabiles praesbyteri et archimandriae+ uenientes ad san-

ctum episcopum dominico die uespere suggesserunt ei de ipsa spelunca quae cohe- :

rebat monasterio nostro ut utrumque pariter iungerentur lussitque hoc episcopus : :

fieri Cui dixit Stephanus praesbyter Ex praecepto uestro cras mature trado spelun-
: :

cam fratri Marcello Et mane perueniens Iradidit nobis ipsum monasterium sub 40 :

prsesentia praesby terorum palladii Petri Gemnadii et Stephani archimandritae monasterii

Bethgaalorum Et aperiens hostium quod erat obseratum simul ingressi sumus et
: : :

orauimus Videns autem locum unius esse neglectum commonuit ut diligentiam

. : :

eius haberemus Et profectus est idem praesbyter Stephanus ad uisitanda monaste-

:

ria quae erant in uillulis constituta

:
ego uero Marcellus fratres assumens ccepi dili- 45 :

gentiam monasterio quod nobis datum fuerat instanter impendere Dumque loca .

ipsa mundamus ueniens praesbyter Petrus loci Bethmanalis ait mihi Stephanus :

archimandrita bethgaalorum precatur ut propter dominum nobiscum uenias ad :

||

monasterium beati Carterii Et respondi me non posse uenire quia diligentiam loci : :

mihi commissi dependerem qui compulit me secum proficisci Cumque pergeremus 50 : :

pariter aio ad eum Ascendamus et salutemus diaconum Cyriacum et archimandri-

: : :

tam Ascendentesque et salutantes eum coepimus ire uelle ad praedictum monaste-

:
:

rium beati Carterii Dixitque mihi Cyriacus diaconus Nunquid propterea uenisti
: : :

ut sine mora discederes ? Cui respondi Necesse est ut celeriter ambulemus quia : : :

traditum nobis est ab episcopo aliud monasterium cui curam instanter impendimus 55 : :

Descendentesque peruenimus ad monasterium saepe memoratum Cumque salutasse- :

mus fratres ordinantes quae erant necessaria reuertebamur dicunt mihi praefati : :

Petrus et Stephanus praesbyteri et archimandritae Vale dicimus tibi ora pro nobis : : .

II. — 4
 :
:

bO INVENTIO CAPITIS S. lOII. UAPTISTAK [XXVK -

Tunc eos llodie suscepimus monasterium

aio atl et uultis abire? Sustincte quaeso
: :

et consolamini nos Et coegi eos Cumque uespera facta csset post orationes cibo . :

sumplo quicuimus Illi ambo in triclynio superiorc ego uero ibi quidem sed in . :

interiore cubiculo : et cum dormirem

ea nocte in qua monasterii uel speluncaj aper- :

5 tum est hostium : hoc cst sequenti die tertia sabbati post orationes nocturnas quasi
manus uiri pulsauit mc et audio uocem maf^nam dicentem tertio in dextro latere :

mihi : Ecce hostium apertum cognosce eum qui tibi patefecit ingres- est : et ideo :

sum ne forsitan negligas Ego uero cum magno timore conuersus assedi et uideo
: . :

stellam flammeam in hostio ubi quiscebam+ Maioremque metum concipiens signaui : :

10 me cruce Christi et illa de loco illo minime mota est Surrexi itaque et misi manus
: . :

in hostio ubi erat et rursus inuenta est in hostio sequente

: Cum uero aperuissem : :

hostium unus ex iis qui ibidem quiescebanL sensit Et cum ad secundum peruenis-
: :

sem hostium inuenta est eadcm stella in hostio tertio Deinde conspicio eam in
: .

inferioribus scala? gradibus Erant autem hostia utriusque monasterii patefacta . :

1& simul et speluncae hostium patens Et eccc prascedebat me sLella ipsa et ego sequens |
:

eam ingressus sum usquedum in absidula speluncaj constitit uidensque hoc mira-^ :

culum adoraui dominum pronus in terram per horas multas Recordatus sum uero
: .

quod hospites haberem uenerabiles uiros Petrum et Slephanum praesbyteros et archi-

mandritas et ne siispicarentur ubi nocte fuerim: ad orationem surrexi Ascen- : :

20 densque sursum cum uellem ingredi cubiculum dicunt mihi Vbi tandiu fuisti ? : :

Respondi quia ad opus necessarium descendi Cumque uellem intrare ubi quieue-
: : :

ram dicunt mihi Rursus ingrederis At ego attonitum me sentiens factum ex reue-
: : .

latione quam uideram ueniam poposci tanquam male sanus et continuo me recepi : .

Postquam uero mane factum est uale dicentes mihi ad proprias cellulas abierunt : .

25 Ego uero ubi profecti sunt diluculo consurgens preecepi fratribus qui mecum erant .

pandite ianuas manentes extrinsecus Et si forsitan aliquis ad requirendum uenerit . :

occupatum me esse dicite Sajpe namque ueniebat Palladius prajsbyter intrans et . :

euangelium lectiLans Cum ergo solito uenisset fratres ei aditum negauerunt affip- . :

mantes id quod erat quod euangelium quoque sub claui archimandritas sit Secundo : .

30 etiam uenit et excusatum est illi Venit et tertio et ingressus est

: Ego nanque . : .

turibulum sumens incensum in eo imposui et pium dominum suppliciter obsecra- :

bam ut mihi locum thesauri ostenderet caelestis ToUens etiam rastrum coepi fodere
: . :

et perueni ad locum qui erat aedificatus ex calce et ordinariis tegulis Quantumque : .

ego fodiendo descendebam tantum sonus ualidior quasi ex percussione hydriae red- :

35 debatur Et postquam fodi et descendi usque ad solum repperi uelut harenam ex

. :

aere fusam multumque laborans uix harenam potui sequestrare Post haec autem
: .

harena sublata una tegula maior apparuit Hanc suspendens inueni sub ea tabulam .

marmoream Tabulamque suspendens hydriam repperi Hanc cum metu ac reue-

. : .

rentia lumen accendens et incensum ponens in turibulo palpaui dili genter et ||

:

40 adorans dominum diuLius attonitus mansi hydriamque rursus sanctam operui Sta- : .

tim uero uenit ad nos Gemnadius diaconus et archimandrita Salutansque me ad :

hostium speluncae dixit mihi Veni precor introeamus in speluncam pariter Et : .

postea quam simul ibi orauimus dedit mihi pacis osculum et fratribus meis et ait : :

De CarpeLo monasterio meo nuper aduenio Vidi autem tale somnium quasi utrique .

45 stabamus in hoc specu in quo mundissimorum panum sicut solet erat magna copia :

et portio super posita panibus Immensa uero populi multitudo ueniebat ex ipsis . :

nec deficiebant nec cessabant homines qui acciperent lamque nobis prae multitu-
: : :

dine turbarum deficientibus coeperunt panes euolare super manus nostras et ita :

percipiebant omnes quotquot ad hanc gratiam muneris confluebant Postquam uero .

50 retulit mihi somnium ego respondi Bonum est quod uidisti Et recogitans apud : : : .

memetipsum quid sibi uellet haec uisio rursumque pertractans ea quae prascesse-
: : :

rant dixi quia uisio ista ex deo est Sciens autem quia diuinitus ista contingerent
: : .

indicaui ei qualiter sanctus Baptista lohannes apparere dignalus est

: qui mbx ut .

audiuit mansit attonitus Et orare coepit ut ei locum ostenderem

: quod et feci :
.

55 post haec egressi sumus utrique et quid oporteret fieri tractabamus ^'^isumque est : :

mihi ut prius irem et indicarem Stephano praesbytero et archimandritae monasterii

: :

quod appellatur Darumium et per ipsum manifestaretur episcopo Et uenientes ad : .

monasterium eius non eum repperimus abierat enim ut diximus ad monasteria :

 :

- xxvn'j lNNOGfc,NTlVS DERTONENSIS 51

quce erant in ngris ex eo die quo nobis dederat nionasterium et hostium speluncae
: :

patefecerat Gunque regressi fuissemus placuit ut euocaremus ad nos Ciriacum et

: : :

archimandritam et reuelaremus ei misterium :per quod nobis sanctus lohannes .

apparere dignatus est Misimus autem ad eum fratrem Isacium dicentes ueni ad nos . :

celeriter Ad quem cum frater uenisset dixissetque ei protinus obediens uenit

: 5 : : :

quem cum salutassemus indicauit no bis somnium quod uidit Eratque consonans :
|
; :

uisioni quam diaconus Gemnadius uidit et mihi retulerat Et cum orassemus

: : : :

mox ei reuelationem sancti lohannis baptistse manifestare curauimus et ait Gogite- : :

mus quid fieri debeat Ex ego dixi Puto conueniens esse ut hoc innotescamus
: : : :

episcopo Hursumque cognoscentes quod saipe memoratus Stephanus prcTesbyter et lo

:

archimandrita de agro non uenerat mansimus dicbus quinque poslca quam nobis : :

reuelatio oslensa est Die uero sabbatorum post meridiem sedentibus atque sermo-
.

cinantibus nobis ingressus est ad nos Sallus collectarius et Marislinopola lecticarius :

et locuti nobiscum continuo recesserunt Ego aulem dixi fratri Isacio ut post eos . :

hostium clauderet Itemque residentibus nobis et loquentibus ita sum repente uer- 15
:

beratus in penibus ut totus incuruarer nec possem omnino consurgere uel aliquid
: : :

operis implere Tunc autem ad me Gemnadius et Gyriacus diaconi et archimandrita;

.

non diximus tibi noli moras innectere sed eamus et in noticiam episcopi depona- : :

mus quia priesbiter Stephanus non dum dicitur adueni^se? Ego uero mansi uehe-
:

menter afflictus Ipsi autem uespertinum celebrantes officium ingressi sunt

. ubi 20 :

iacebam et denunciauerunt dicenles iureiurando

: satisfecimus sancto lohanni : :

suscipientes personam tuam quod omnem causam cras anLe solis ortum per te :

cognoscet episcopus Et ego respondi Bene admodum fecistis hoc idem promit-
. : .

tentes Et protinus a doloribus releuatus sum Sequcnti autem die dominico simul
: .

cum diacono Gyriaco et luliano monacho uenicntes cpiscopo iam post matutinas ora- 25 :

tiones de ecclesia tunc cgredienti suggessimus dicentes quia sanctus lohanncs baptista :

reuelatus est Ipse uero stupefactus ait . Nullus hoc nouerit et ne quis ueslrum : :

audeat eum contingere Dixit ei diaconus Gyriacus Quando uenire dignaris? et : :

ille :Gras inquit adueniam Postero autem die cum pra;sbyleris et diaconibus episco- .

pus uenit Et inlrantes ad locum procidentesque in facies suas adorauerunt Mal- 30

: : .

chus autem praesbyter unus ex iis qui cum episcopo uenerant infideliter motus ait
II
:

unde hoc certum est quod caput pnecursoris sit Miltensque manum ut contingeret
: : :

hydriam confestim exaruit adheesitque manus oius ad os hydria? nec eam abstra-
: : :

here ualuit inslanler autem ab omnibus oratione facta

. cunctisque glorificantibus :

deum atque precantibus pro eo uix tandem manum quidem potuit abstrahere sed 35 : :

permansit inualida Episcopus autem cum uniuersis qui secum uenerant accipiens
.

hydriam cum sancto Ihesauro ibi reposito interim in diaconio idest in secretario
sanclae ecclesiae collocauit donec fedificarelur ecclesia in nomine eius quaj ubi per- : :

fecta est cum dies sancta depositionis eius instarct apparuit sanctus lohannes ei
: :

cui manus aruerat diccns Gum sit deposilio pone manum tuam super hydriam 40 : : :

statimque sanabitur Hoc autem cum fccisset restituta esl prislin* sanitati Gele-
. : .

brata est autem deposilio sancti lohannis baptistai et pra^cursoris domini in eadem
basilica uigesimo octauo die mensis octobris id est quinto calendas nouembres per
indictionem septimam ad laudem et gloriam sancta; et indiuiduas trinitatis patris et
filii et spiritus sancti in sa^cula seeculorum Amen 45 .

VITA ET DEPOSITIO SANCTI INNOGENTII

ECCLESIAE DERTONENSIS EPISCOPI .

Ad laudem gloriamque domini nostri lesu christi referre curauimus quae per :

ipsum cernimus ne obliuione futuH populi pereat gratia quam suis concessit
facta :

fidelibus Fuit apud ciuitatem dertonensc+ illustris Quintius qui de stirpe romana
. 50

descenderat uir prudens et cui diuitiae ac facultates erant multee Et hic habuit : .

uxorem nomine Innocentiam ciuem lucanam Habebant autem auctoritatem a Vale- .

riano et Galieno Ccelerisque imperatoribus : ut sine ulla persecutione qui Ghristiane

legis cultores essent : ut nemo imperatorum molestus fuisset generi illius .
j
habita-
 :

82 INNOGENTIVS DERTONENSlS [xxviir -

bat antem propc templum louis sed propler culturam idolorum frequenter manebat
cum omni familia sua in uilla quae appellatur lata noa longe a ciuitate Dertonense :

prope fluuium Golubum sub potestale Adriani quie tunc a])pellabatur uilla Inno- :

cenlii Facta itaque persccutione tcmporibus dioclytiani et Maximiani Imperatorum

.

5 solus erat absque persecutione Hoc enim praeceperant ut omnes ecclesiae claudc' . :

rentur aut destruerentur Compraehenso itaque Marcellino prajsbytero iussit eum

: .

gladio puniri Sacerdotes uero exilio alii diuersi perpesi tormentis uitam finierunt
. .

Quorum corpora absconse rapiebat Quintius et nocte sepeliebat sedensque scribebat : :

certamina singulorum Scripturas uero diuinas quae fuerant ecclesiaj apud se absconsas .

10 habebat ecclesias autem et libros omnes igni cremauerunt Relictus autem solus est
. .

lulianus praesbyter et Maliodorus diaconus qui in abdito apud Quintium latitabant :

et secrete in domo ipsius extra ciuitatem sancla mysteria celebrabant post menses .

autem septem nunciatum est Leoni prajsidi lulianum pr.Tsbyterum apud Quintium
latitare lussit ergo eum inquiri
. et conpreehenso in abdiio iussit eum duci foras :

15 portam ticinensem fecitque eum decollari Noctis autem tempore rapuit Quin-
: .

tius corpus eius et sepeliuit procul a domo sua non longe a fluuio Golubo
: Malio- .

dorus uero diaconus permansit in abditis et non inueniebatur Cessauit autem : .

episcopatus annis quindecim Quintius uero chrislianissimo uiro erat unicus filius .

annorum quindecim qui deriuato a patre uocabulo Quintius appelabatur Nomen

: .

20 autem proprium quod in baptismi gratia acceperat Innocentius dicebatur et filia una :

paruula nominabatur Innocentia sicut et mater ipsius Ipsa autem tempestate nimia .

zelo inimici uocatus ad dominum Quintius a uita subtractus est et sepultus extra :

terram marineam Septimo uero die defuncta est Innocentia coniunx eius et cum
: :

eo posita est in uno sepulchro Erat autem tunc Innocentius annorum duorum et .

25 uiginti Post mortem uero genitorum ipsius prassumpsit Leo conprgehendere Inno-
.
||

centium uallans domum eius Et cum conprsehensus esset duxerunt eum ad prae-
: : :

torium et eleuauerunt sacerdotes idolorum uocem dicentes Si non incendis domum

: :

Quintii et Scemen eius perit :+ tota Dertona et quaj fuit filia Romae efFecta est filia per-
ditionis propter domum Quintii et dii nobis irati sunt Tunc Leo iussit beatum : .

30 Innocentium extendi et fustibus caedi dicens Diu est quod tu et omnis domus tua
: :

sacrilego more uixistis Sacrifica diis Ctesum autem iussit mitti in carcerem dicens
. . :

Dic ubi sunt thesauri patris tui et sculpturcie quas scribebatis per noctem Ipse uero : .

respondit se nescire Tunc impius Leo iussit omnem substantiam eorum Imperato-
: .

ris fisco deuenire et gesta omnium christianorum qua3 apud eum inuenta sunt
:

35 incendi lussit porro iniquissimus praeses iterum beatum Innocentium recludi in

:

carcerem ad portam quae dicitur uercellina Misit autem quaestorem suum dicens
: . :

Consydera nobilitatem tuam et possessionem tuam immola diis et ostende thesauros :

patris tui et uiues Si non ostenderis morieris

: Respondens autem beatus Innocen-
. .

tius dixit praecepta imperatorum habeo ut deo meo seruiam Deos tuos non adoro
: : . :

io nec thesauros ostendo Tunc impius praeses iussit eum fustibus caedi et caesum in
. :

carcerem recipi mandauitque Maximiano Imperatori omnia qucne gesta sunt Maxi-
: : .

mianus autem imperator praecepit Substantiam Quintii suscipe in praetorium filium :

uero eius si non sacrificat igni consume Nobilitas eius ueniat in obprobrium omnium .

christianorum Nocte autem eadem apparuit ei pater eius dicens in somnis Fili exi
. :

45 hinc et uade Romam

: ibi saluus eris in propriis tuis Nondum enim de nobis sensit: :

Dioclycianus Et hoc scias quia hoc anno ambo morientur et pax reddetur eccle-
. : :

siae . Expergefactus autem a somno uidit ianuas carceris apertas et exiit foras :

dicens Deduc me domine in uiam tuam

: ut ingrediar in ueritate tua Custodes : .

uero carceris dormiebant et stertebant Tunc iuit beatus Innocentius domQni suam in .

50 Floriaca ccepitque tres pueros suos et perrexit Romam Sororem uero suam com-
:

mendauit tutoribus eius dicens prope est ut transeat tempestas haec nolite timere : : . .

ipse autem perueniens ad sanctum Melciadem episcopum honeste receptus est Eodem .

anno Dioclitianus et Maximianus uitam finierunt post modum autem Maliodorus dia- .

conus a sancto Materno mediolanense archiepiscopo consecratus est episcopus Mansit .

55 uero in episcopatu usque ad conuersionem Constantini Imperatoris Euntem autem .

ad dominum sanctum Melchiadem episcopum Syluester episcopus factus est Inno- .

centium uero ordinauit diaconem Coepit autem Constantinus toto orbe persequi Chri- .

stianos pro qua sententia lepra percussus est quo post baptizato a Syluestro episcopo
: :
 :

-XXVIII'] INNOGENTIVS DERTONENSIS 53

iussit priuilegia reslitui christianis . Petiit autem pius Syluester a christianissimo

Imperatore toto orbe baptizari credentes restitui ecclesias constituere sacerdotes . . :

Quae postulatio placuit Imperatori Et iussit imperiali auctoritate manu publica per .

uniuersum mundum restitui ecclesias Eodem namque tempore Maliodorus episcp- .

OUS+ migrauit ad dominum quo audito claimentissimo Gonstantino patefactum est a 5

:

sancto Syluestro Et dum ei onmia de sancto Innocentio per ordinem nunciata fuis-
.

sent nobilitas generis et abundantia diuitiarum

: prsecepit Constantinus omnia resti- :

tui quidquid culta fuerant Et ordinauit eum episcopum deditque ei apicem

. qui ei :

omnia restitueret et ut omnes gentiles seu ludaei Christum dominum adorarent et

: :

qui contempserant exilio destinarentur ut omnis substantia eorum ecclesiae catholi- 10 :

CcB permaneret Accipiens itaque beatus Innocentius missum uel praeceptum Ifnpera-
.

toris uenit in ciuitatem Dertonensem domumque suam tam intus quam foris euer- :

sam inuenit cum ecclesiis Seditque in episcopatu octauo calendas octubres cuepit
: .

coUigere christianos et bapLizare credentes inquirere pecunias tam ecclesiaj quam

: :

suas Tunc beatus Innocentius omnem substantiam suam per scriptum sanclae eccle- 15
.

siae confirmauit Sa cerdotes templorum qui baptizati sunt cum uxoribus et uni-
.
|1

uersis substantiis in ecclesia uenerunt Qui uero noluerunt baptizari exilio destinati . :

sunt et omnem substantiam eorum ecclesa+ suscepit ludtei uero qui habitabant in
: .

parte porta? ticinensis nolentes baptizari per singulas prouincias dispersi sunt .

Euerterunt christiani una cum papa suo sjnagogam et aedilicauerunt ecclesiam ubi 20 :

episcopi moram trahunt Feceruntque baptisterium et fundauerunt aliam ecclesiam

: :

secus baptislerium quo iu loco sanctus resederat Martianus uel parentes eius
: .

Euerterunt teniplum Martis et louis et aedificauerunt cuncta manu basilicam sancti

martyris Stephani ecclesiamque apostolorum In uertice caslri prioris constituerunt .

basilicam sancti Xisti et Laurentii Sorori uero suae quia tutoribus fuit nutrita 25 .

condidit monasterium in utraque montis in medio ascensu ciuitatis in tutoribus

Fecit puteos et eduxit aquam ab antiqua cislerna per cloacas et aquaeductus per
omnem cellam monasterii Inferius et superius fecit cloacas in quas decaderet aqua
. :

ne ocecuparett ciuitatem Ccjepilque multa signa facere in nomine domini lesu Ghristi
.

illuminare caecos surdis restituere auditum

: claudis gressum fugare daemones 30 : : .

euertit aras et lucos et omnia loca idolorum destruxit Et factus est omnis populis+ .

ciuitatis christianus quia primi milites et robusti habitabant in ea Gontra marco-

: .

manosos ipsi dimicauerunt ita ut minime possent contra romanum imperium caput :

leuare Gratias domino lesu christo qui per sacerdotem sanctum renouauit mundum :

et illuminauit et erexit ecclesiam in slatu constituit sacerdotes et clerum fecit ton- 35

: :

suram in clericis sicut a sancto didicerat Syluestro Factum est autem ut media . :

pars ciuitatis dertonensis una cum omnibus suburbanis ecclesite permaneret quia et :

res antiqua ecclesiae reddita est et pecunia iudeorum et sacerdotum gentiliumque

:

quae multum ampla esse uidetur omnia ecclesiae iura firmata sunt Gum uero legeret .

quollidie acta et certamina sancti Martiani martyris uel praedecessorum eius bea 40 |

tus Innocentius obnixe orabat die noctuque ut dominus ostendere dignaretur sepul-
chrum eius Gumque consumasset omnia publica uirtute et manu populi septimo
:

decimo anno episcopatus eius expleta sunt omnia aedificia dum uero aliquando bea- .

tus lacobus praesbyter obseruaret uicem suam in ecclesia sanctae Mariae per uissum :

dictum est ei Veni ostendam tibi ubi est sepulchrum sancti Martiani Et ducens 45
. . : .

eum foras portam ciuitatis ostendit ei locum dicens Vade dic Innocentio episcopo . :

Ecce ubi positum est corpus Martiani episcopi ? Excitatus autem a somno confestim
nunciauit episcopo quo eunle ad locum ostendit ei
: Et erat super sepulchrum eius :

sambuci arbor condensa nimis Accersitis uero Celso et Gaudentio diaconibus coepe-
.

runt fodere Euellentes autem arboris condensa qnasi+ ad pedes tres inuenerunt 50
.

sepulchrum latere cohopertum Et haec erant scripta in latere Hic requiescit corpus
. :

Martiani episcopi Tunc beatus Innocentius conuocauit sacerdotes et clerum simul et

.

populum euntesque ad locum psallentes et aperientes sepulchrum inuenerunt corpus

eius simul et uas uitreum eius sanguine plenum et spongiam qua collestus+ fuerat :

sanguis eius Et accipientes eum cum omni gaudio tulerunt foras

. munieruntque 55 :

sepulchrum et posuerunt lapidem et uerba quae fuerunt in latere scripserunt in lapide .

:

aedificauerunt basilicam per totum spatium anni Beatus autem Innocentius episcopus .

consecrauit eam ipsa die inuentionis eius terciodecimo calendas nouembres In quo loco :
 -

'

!l4 INNOCENTIVS DEUTONENSIS [XXVIII'-

et die multi infirmi salui facli sunt et fiunl quottidie merito sanctitatis eius et : :

facta est pax ecclesiarum dei Et quia quo ueniebat episcopus benedicebat tunc : :

denuim constitutum cst ut cpiscopus Roinam pcrgeret . Beatus autem Innocentius

explelis omnibus perrexit Romam orationis causa : et sollicitudine peccunia? suee quam
5 habebat in urbc Roma uel per singulas ciuitates siue in Luca siue in Sicilia quia ut :

legimus mag-na substanlia est ecclesic-e dertonensis simul et per uniuersam Tusciam :

quia romanus uir illuster uxorem siculam In rauenna uero et uniuersa Pentapoli ||

diuersa- pecunia* Quintii Vnde igitur beatus Innocentius perrexit Romam Siciliam
.

uel Pentapolim mulier quaedam nobilis uidua iam pluribus annis bonis operibus
.

10 dedita eleimosynis et orationibus uacans infirma longo tempore spem habens in

domino quottidie orabat dicens Domine ne permittas me mori donec uideam san- : :

ctum Innocentium Dum hoc dixisset nuncius appropinquans dixit dominus Inno-
. :

centius iam Rauenne est At illa magis clamabat Domine miserere mei non me per-
. :

mittas mori donec uideam seruum tuum Innocentium

: Cumque apropinquasset :

15 ciuitatem Placentinam nunciatum est ei Festina quia Perpetua filia tua te expectat . :

ualde anhelans et anxie te uidere desyderans

: Surgens itaque primo mane per- .

rexit . At ubi ingressus est ciuitatem : inuenit eam mortuam . statim abiit domum
eius : qua? ante ecclesiam domini erat
ad feretrum et lachrymatus est quia . iuit : :

diligebat eam quippe quae dei erat ancilla Et inclinans se dixit Filia cur insalutata
: . :

20 recessiti ? Quare absque comeatu abisti ? Aut cur a me uiaticum non petisti? Statim
illa aperuit oculos quasi a somno excitata et protinus exiliens cecidit ad pedes eius :

dicens Gratias ago deo meo

: quia merui uidere te Tunc cuncti ammirati sunt et : . :

prae gaudio fheuerunt et benedixerunt deum Ipsi uero narrantes omnia quas cogno-
: .

uerant haec et alia multa mirabiiia per eum dominus operatus est Erat enim uigi- .

25 lans et orans frequenter Eleimosynas multas sicut pater suus exercebat Lffitabatur
. .

in eo omnis plebs et uicinia urbium eo quod non solum praedicatio sed et signa pras- :

cedebant uirtutum Nos pauca quce ob memoriam ex libris Celsi diaconi eius didici-
.

mus scribere curauimus qui a gentibus deperiit quas peccato operante super nos
: :

dominus induxit Qui liber omnibus patuit Fuit igitur quaedam mulier senatrix filia
: .

30 Prosperi uxor Sabini scribte quae tantum duos annos fuerat cum uiro suo Gum : .

autem obisset uir eius in tanta castitate permansit ut uideretur Anna esse quam
: : :

euan gelista conimemorat In uigiliis in ieiuniis in castitate et eleimosynis degens

|
. .

habitabat aulem ante atrium beata3 Mariae tantumque peruigilans ut nemo ante : :

illam ingrederetur ecclesiam solumque sanctum pontificem inueniebat aliquotiens :

35 ante ingredi Ipsa uero reficiebat iampadas

. Scoparum diligentiam non solum eccle- .

sise sed et porticibus exhibebat Dum autem pluribus annis hoc ageret etiam propriis .

manibus pontifici exhibebat obsequium Cumque cum ea episcopum frequenter cle- .

rici nocturno tempore inspexissent coeperunt mutuo dicere Quid est quod iuuenis : : :

mulier et uidua haec et sine filiis quod eius deseruit officiis Qui consuetudinem :

40 posuerat in baptisterio manere propter calorem qui ibidem consueuerat esse tem- :

pore hyemis Illi autem dum in hoc opere eos perseuerantes quottidie uidissent non
.

diuinae uirtutis potentiam credebant sed solam concupiscentiam carnis existimabant :

Cumque hanc famam de eo populo detulissent coeperunt et ipsi mala coUoquia inter :

se quottidie de eo inuehere Tunc cogitans pontifex huius rei detractionem tacendo .

45 uoluit diminuere Quadam uero die dominica dum resedisset pontifex in ecclesia
.

sancte Mariae coram populo innuit ipsi dei famulae ut sibi ad pedes calefaciendum :

prunas deferret Quae uelocius iuit et ardentes prunas uestimento detulit illfeso et
: : :

ante pontificem ad calefaciendum obtulit At ille porrectis pedibus ad prunas per .

horam unam uestimento permanebat illaeso quo uiso omnis clerus et populus :

50 uniuersi mirabantur ualde quam gloriosum et ammirabile nomen tuum omnipo- .

tens deus qui etiam sanctos tuos a labiis iniquorum et a lingua eorum dolosa supe-
:

rari non permittis Quia nec falsitas in conspectu tuo proficit nec lingua dolosa anle
.

te dirigetur sit nomen tuum deus benedictum in sfficula

. Vnde factum est ut eos . :

qui hanc infamiam excitauerunt repentinus uastaret interitus Et inter eundem : .

55 annum clerici qui hoc commiserunt elephantino morbo percussi mortui sunt cre- :

uitque timor in omnes et glorificauerunt deum Et omnes submisso collo ponti-

: : .

fici rogauerunt ut oraret pro- eis

II
qui euaserant
: ne similis eis interitus eueni- : :

ret Per idem uero tempus uirtutes plurimas et miracula per eum dominus opera-
.
 .

-Xxvmrl lOHANNES APOSTOLVS 5S

tus est coram populo : quee non sunt in hoc libello scripta . Transiit autem idem
beatissimus uir Innocentius episcopus quintodecimo calendas maias et sepultus est :

a christianis cum omni diligentia Uegnunte domino nostro lesu christo qui cum . .

patre et spiritu sancto uiuit et regnat deus in ssecula saeculorum Amen .

VITA ET AGTVS BEATI lOHANNIS APOSTOLI

ET EVANGELISTAE .

Secundam post Neronem Ca;sarem persecutionem christianorum Domitianus exer-

cuit Huius lemporibus beatus lohannes aposLolus et euangelista apud urbem
.

Ephesum a proconsule compra?hensus ammonebatur iuxta edictum imperialc ut nega-

ret Christum et a praedicatione cessaret At ille respondens dicebat Obedire opor-
: . : 10

tet deo magis quam hominibus Proinde nec Christum dcum meum negabo nec a
: . :

praedicatione nominis eius quiescam donec consumem cursum ministerii quod : :

suscepi Ad cuius responsionem motus Proconsul iussil eum uelut rebellcm Caesaris
:

in arcta recludi custodia scribens de eo Imperalori epistolam continentem ita

: :

Piissimo Csesari et semper auguslo Domitiano Proconsul ephesiorum salutem : . 15

Notum facimus gloria^ uestrae quoniam quidam uir nomine lohannes ex genere :

hebreorum in Asiam ueniens et praedicans lesum christum crucifixum affirmat eum :

uerum deum et dei filium esse Culturam autem inuictissimorum deorum nostro- .

rum euacuat et lempla ueneranda quaj ab antecessoribus nostris mirifice fuerunt

constructa funditus euertit Contrarius itaque existens hic magus et sacrilegus impe-
. 20

riali uestro edicto suis magicis arlibus et prffidicationibus pene omnem populum
:

urbis Ephesi ad culturam hominis crucifixi et mor tui conuertit Nos autem zcelum |
.

habentes erga culturam immortalium deorum iussimus eum noslris tribunalibus praj-
sentari quem blandiciis et terroribus admonere studuimus
: ut iuxta edictum :

imperii uestri Christum suum negaret et ab eius pra>dicatione cessaret alque diis : : 25

omnipotentibus grata libamina offerret Cui cum nuUa ratione ista persuadere potuis- :

semus Hos apices imperiali uestra" potestati dirigimus ut quicquid ucstra3 magni-
: :

tudiui de prredicto rebelle placuerit facere noslra; paruitati notetis Bene ualete . .

Statim autem ut legit epistolam insanus Domilianus furore arreptus Proconsuli

scripsit ut sanctum lohannem uinctum cathenis ab Epheso urbem Romam addu-
: 30

ceret Itaque Proconsul beatissimum lohannem aposlolum et euangelistam cathenis

.

uinctum secum Romam adduxit nunciauitque Domitiano Csesari eius aduentum : .

Indignatus autem crudelissimus Domilianus iussit ut ante portam quae latina dici-
tur in feruenlis olei dolium uiuum lohannem mitteret
: Prius tamen eum flagellis .

csedi et crines capitis eius tonderi ut inhonorabilis ab omnibus uiderelur Tunc . . 35

proconsul secundum iussionem imperialem ueniens ad supradictam portam urbis

Romae iussit sibi tribunal parari et ante suum conspectum sanctum lohannem :

adduci praecepit adductum iussit expoliari et flagellari

: crinesque capitis eius ton- :

deri Quaestionarii autem fecerunt ut iussit Proconsul Post ha?c ante portam latinam
. : .

iussu crudelissimi Domitiani ab eodem Proconsule pridie nonas maias in feruentis 40

olei dolium missus Vnde tam illaesus proLegente eum gratia dei a poena exiit quam
est . :

a corruptione carnis mansit immunis Ad commendandam ergo ipsius sanctissimi .

lohannis apostoli et euangelistee digne memoriam et apostolicam constantiam christi-

colae in supradicto loco ante portam latinam postea ecclesiam praeclaro opere condi-
derunt ubi festiuum concursum usque hodie populi fideles faciunt Proconsul autem
: . 45

uidens quod beatus lohannes uelut athleta fortissimus de dolio exiret unctus et non
:

adustus obstupe factus uoluit eum libertati suee reddere fecissetque nisi timuisset
:
|1
: :

iussioni regiae contraire lussu itaque regis praecepiteum in exilium duci in insulam quas
.

Pathmos dicitur in qua et Apochalypsim quae ex nomine eius legitur uidit et scripsit
:

Domitianus autem eodem anno quo iussit sanctum lohannem exilio damnari a :
50
senatu romano interfectus est Et qui deo curae fuit de apostolo suo ex totius sena-
. :

tus consulto hoc definitum est ut quidquid Domilianus fieri uoluit cassaretur Hinc
: .

factum est ut sanctus lohannes qui uoluntate Domitiani deportatus cum iniuria
:
 ::

56 lOHANNES APOSTOLVS [xxviiir -

.

fuerat : cum honore Ephesum remearet Occurit autem illi omnis populus uiro-
ad .

rum ac mulierum omnes exultantes et dicentes benedictus qui uenit in nomine :

domini . Cum autem ingrederetur ciuitatem : Drusiana quae semper eum secuta
fuerat et aduentus eius desyderio fuerat fatigata efferebatur Tunc sanctus lohannes : .

5 uidens fla^nles pauperes et parenles ac uiduas simul cum orphanis clamantes et

dicentes sancte lohannes apostole ecce Drusianam efTerimus
: quae sanctis tuis :

monitis obtemperans nos omnes alebat et quottidie desyderabat reditum tuum :

dicens si uideam apostolum dei oculis meis antequam moriar ecce tu uenisti et te
: :

uidere non potuit Quare beatus lohannes iussit deponi feretrum et coram omni-
. :

10 bus corpus eius resolui iussit et uoce clara ait Dominus meus lesus christus exci- : :

tet teDrusiana Surge et pedibus tuis reuertere domum tuam et para mihi refe-
. : :

ctionem Ad hanc uocem surrexit et ccepit ire sollicita de iussione apostoli ut

. : :

uideretur ipsi Drusianae quia non de morte sed de somno excitasset eam Factus : .

est clamor populi per tres horas dicentis Vnus deus quem praedicat lohannes : : :

15 unus est dominus lesus christus Altera uero die Craton philosophus in foro propo- .

suerat de contemptu mundi huiusmodi spectaculum ut duo iuuenes fratres ditissimi :

quos fecerat distraclo palrimonio suo gemmas emere singulas easdem in conspectu
omnium frangerent populorum quas cum frangerent pueri contigit transitum : :

habe re apostolum|
et conuocans ad se philosophum ait Stultus est iste mundi
: :

20 contemptus qui hominum ore laudatur : sed condemnatur diuino iudicio Sicut : .

uana medicina est ex qua non curantur aegretudines corporum ita uana doctrina
: :

est :ex qua non uicia curantur animarum et morum Magister itaque meus iuuenem .

cupientem ad uitam aeternam attingere his uerbis instruxit quibus diceret ut si : :

uellet perfeclus esse ueuderet omnia sua et daret pauperibus quo facto thesau-
: : :

25 rum in caelis acquireret et uilam quae finem non habet inueniret Cui Cralou dixil : :

Humanae cupiditatis fructus in medio positus est ut si uere est deus magister tuus : :

et uult hoc fieri ut pauperibus errogetur census pretii harum duarum gemmarum
: :

facias redintegrari ut quod ego ad famam hominum tu facias ad gloriam eius

: :

fieri quem tuum magistrum esse commemoras Tunc autem beatus lohannes colli-
: .

30 gens fragmenta gemmarum in manu sua eleuauit oculos ad caelum et dixit : : :

domine lesu christe cui nihil impossibile est qui fractum mundum per lignum cru- :

cis tuae in tuis fidelibus restaurasti qui caeco nato oculos quos natura negauerat :

reddidisti et omnes morbos omnemque aegritudinem uirtutis tuie uerbo curasti

: :

adesto nunc super istos lapides pretiosos quos ignorantes fructum eleimosynae ad :

35 plausus hominum confregerunt tu domine per manus angelorum tuorum modo :

recupera ut pretium earum in misericordiae usus expletum facias credentes perue-

:

nire ad tuum imperium qui cum patre et spiritusancto uiuis et regnas deus per :

omnia saecula saeculorum Amen Cumque omnes respondissent fideles qui cum :

apostolo erant et dixissent amen ita sunt sollidata fragmenta gemmarum ut nec : :

40 signum aliquod de eo quod fractae fuerant remaneret hic philosophus Craton simul .

cum iuuenibus et cum uniuersis discipulis suis pedibus eius aduolutus credidit et ;

baptizatus est : coepitque fidem domini nostri lesu christi publice praedicare Tunc .

uero illi duo fratres uaenundantes gemmas quas uendito patrimo H nio suo emerant :

pauperibus tradiderunt coepitque infinita turba credentium adhaerere apostolo duo : .

45 fratres honorali ciuitatis ephesiorum horum sequentes exemplum uffinundantes omnia

quae habere poterant et dantes uniuersa egentibus sequebantur apostolum per ciui- :

tates euntem et uerbum dei praedicantem Contigit autem ut intrantes urbem Per- . :

gamum uidere seruos suos sericis indutos ueslibus procedentes et in gloria saeculari :

fulgentes Et hinc factum est ut sagittis diaboli percussi tristes efficerentur quod se
. : :

50 in uno pallio uiderent egentes suos uero seruos potentissimos atque fulgentes Sed : .

hos dolos diaboli intelligens apostolus ait Video uos et animos uestros mutasse et :

uultus propter hoc quod doctrinam domini mei secuti omnia quae habere potuistis
:

pauperibus errogastis quam ob rem si uultis recuperare omnia quag in auro et :

argento et lapidibus pretiosis habuistis deferte mihi uirgas rectas in singulis fasci- :

55 bus quod ubi fecissent inuocata trinilate dei conuersae sunt in aurum Iterum dixil
: : .

eis Deferte mihi lapides minutos a littore maris quod cum fecissent inuocata tri-
: : :

I nitate dei conuersi sunt in gemmas Tunc dicit eis apostolus per septem dies ite . :

1
per aurifices et gemmarios et dum probaueritis uerum aurum et ueras gemmas :
-XXX^J lOHANNES APOSTOLYS 57

nuntiate mihi Euntes autem ambo post septem dies reuersi sunt ad apostolum
.

dicentes Domine omnium aurificum officiuas+ circuiuimus el omnes dixerunt tam

: :

purum et optimum se nunquam uidisse aurum sed et de f^emmis eadem dixerunt : :

tam optimos lapides et pretiosos nuuquam+ uidisse dicit eis sanclus lohannes Ite . : :

et redimite uobis terras quas uaendidistis Emite uobis sericas uestes ut pro iem- : . : 5

pore fulgeatis sicut rosa quse dum odorem pariter et ruborem ostendit repente mar- :

cescit Suspirastis enim in uestrorum seruorum aspectu

. et uos effectos pauperes :

g-emuistis . Estote floridi : ut marcescatis . Estole diuites temporaliter : ut in perpe-

luum mendicelis Nunquid . ualet manus domini : ut faciat seruos suos diuitiis affluen-
tes et incomparabiliter splen dentes Sed cerlamen statuit animarum ut credant |
. : lo
se aiternas habituros diuitias qui pro eius amore omnes temporales opes habere :

noluerint Denique narrauit nobis magister noster de quodam diuite qui epulabalur
. :

quottidie et fulgebat in auro et purpura

: ad cuius fores iacebat mendicus Lazarus : :

qui cupiebat uel micas quaj de mensa eius cadebant accipere et nemo illi dabat : .

Gonligit autem ul in uno die ambo deficerent et ille mendicus duceretur in

: : 15

requieui qu;e est in sinu habraaj

: Ille autem diues miteretur in flammam incendii : .

Vnde eleuans oculos uidit Lazarum sedentem in sinu Abraae et exclamauit dicens :

Pater Abraam mitte Lazarum ut intinguat extremum digiti sui in aqua et tangal os :

meum quia crucior in hac flamma Cui respondens ait Uecepisti bona in uita tua
: : :

et lazarus similiter mala . Nunc uero iste consolatur : tu uero cruciaris . Et in his 20

omnibus Chaos magnum firmatum est quod neque inde huc neque inter nos et uos : :

hinc illuc transmeare possint Et ille respondit Sunt mihi quinque fratres obsecro . : :

ut surgat aliquis qui moneat eos ne huc ueniant ad hanc flammam Cui Abraham : :

ait : Ilabeiit Moysen

prophetas audiant eos Ad ha!C ille respoudit Non domine
et . :

nisi resurrexerit aliquis non credent Cui dixit Abraham Si Moysi et prophetis non : : : 25

credunt neque si aliquis resuirexcrit poterunt credere IIos autem sermones suos
: .

dominus et magister nosler uirtutum firmabat exemplis Nam cum dicerent ei quis : :

inde huc uenit ut credamus ei ille ait Deferle huc mortuos quos habetis Cum-
: : : : :

que apportassent coram illo Iria corpora mortuorum ueluti dormientia excitata :

sunt ab eo qui dabant fidem cunctis sermonibus eius

: Sed utquid ego de domino : 30
meo referam cum in prKsenti sunt quos in nomine eius suscitaui uobis prajsentibus :

In cuius nomine et paralyticos curatos uidistis le])rosos mundatos cscos illumina- : :

tos et homines a dtemoniis liberalos Sed has uirtutum opes habere non possunt qui . :

uoluerunt habere diuitias terrenas Denique uos ipsi quando ad infirmos intraslis .

inuocato nomine Chri sli saluati sunt P^ugastis dajmonia et caicatis etiam lumina |1
. : 35

reddidistis Ecce ablata est haec gratia a uobis et facti estis miseri
. qui eralis fortes : :

etmagni Sed et cum tantus timor uester esset in daemoniis ut iussu uestro homines
. :

relinquerent modo uos timetis daemonia Amator enim pecuniae seruus est Mam-
: . :

monaj Mammona autem da;monis nomen est eius qui lucris carnalibus pra^est et
: : :

dominatur his qui diligunt mundum Ipsi autem amatores mundi non possident
: . 40

diuilias sed ipsi a diuitiis possidenfur

: Nam cum sit unus uenter et sint reposita .

tanta quaj mille uentribus satis sunt ut cum sit unum corpus et sunt tantfe uestes
: : :

qua^ mille hominum corporibus praibere ualeant indumenta utique quod uti non :

potest custoditur omnino nescilur dicente spiritusancto pcr prophetam

: Sane con- :

turbabitur omnis homo qui thesaurizat et ignorat cui congreget ea Nudos nos : : : . 45
fuderunt in lucem partus mulierum egentes cibo amictu et poculo nudos recipiet :

terra quos edidit In commune possidemus casli diuitias Splendor solis diuiti et
: . .

pauperi aequalis est Similiter lunae lumen et syderum Aeris quoque temperies
. .

et pluuiarum guttai ecclesiae ianua fontis sanctificatio remissio peccatorum et

. . .

participatio altaris esca corporis et sanguinis sancti et chrismatis unctio et gratia

: 50

largitoris uisitatio domini ,et indulgentia uniuersis peccatis ad hajc omnia absque
:

acceptione personae aequalis est dispensatio conditoris Neque enim aliter diues aliter :

pauper his utimur donis sed miser et infelix homo qui uult plus habere aliquid : :

quam sufficit cum nec possit securus uti quod sufficit Nascuntur enim ei calores
: : :

febrium rigores frigorum dolores uarii in cunctis corporum membris

: Et neque . 55

esca cibari potest neque poculo satiari ut cognoscat auiditas non sibi pecunias pro :

futuras quae reposite custodibus sollicitudinem diuturnam incutiunt et nec unius

: :

horae spatio quietos eos aut securos esse patiuntur . Nam dum custoditur a furibus
 -

58 lOHANNES APOSTOLVS [xxx^'

domus : dum possessio colitur dum aratris intendilur : dum soluunt fiscalia : dum
sedificant promptuaria dum lucris student dum potentum impetum mitig^are :
|
:

nitunlur dum minus polentes nudare contendunt dum iras suas quibus possunt
: :

inferunt et illatas in se uix tolerare possunt

: dum blandimento carnis assentiunt : :

5 dum ludere tabulis et spectaculis non perhorrescunt dum polluere non polui non :

metuunt subito exeunt de isto corpore nudi solum secum peccata portantes
: pro :

quibus poenas passuri sunt perpeluas Haec dicente sancto lohanne ecce efferebatur .

iuuenis a matre uidua qui trig-inta dies habebat quod uxorem acceperat Venien-
: : .

tes autem turbee qua3 exequias faciebant simul cum matre eius uidua
: iactauerunt :

10 se ad pedes eius omnes pariter gemitum mugitumque mittentes rogabantque ut in . :

nomine dei sui sicut Drusianam sic et hunc iuuenem suscitaret Tantus autem .

omnium extitit flaetus ut etiam ipse sanctus apostolus uix a flsetu et lachrymis se
:

temperaret Itaque prosternens se in oratione

. diutissime fleuit P]t exurgens ab : :

oratione expandit manus suas ad caelum et tacitam precem diutissime fudit

: Hoc : :

15 cum fecisset tertio iussit solui inuolutum corpus et ait iuuenis Sactee qui amore : .

carnistuse ductus cito animam misisti iuuenis qui nescisti creatorem tuum nescisti . .

saluatorem omnium nescisti amicum uerum et ideo hostem pessimum incurristi

. : :

Pro ig-norantia tua lachrymas domino meo simul el preces fudi ut exurgas a mortis :

uinculo resolutus Et istis duobus Attico et Eugenio annuncies quantam gloriam

. :

20 amiserunt et quantam incurrerint poenam

: Tunc exurgens Stacteus adorauit apos- .

tolum et coepit increpare discipulos eius dicens Vidi augelos uestros flgentes
: et : :

satanae angelos in uestra deiectione gratulantes lam regnum paratum uobis et ex .

corruscantibus gemmis zetas instructas plenas gaudiis plenas epulis plenas deliciis : : :

plenas perpetuitate plenas lumine ajterno plenas delectationibus

: quas amisistis . :

23 incauti et acquisistis loca tenebrarum plena draconibus plena slridentibus flammis

: : :

plena cruciatibus et incorporabilibus+ tormentis plena pudori bus plena doloribus :

||
: :

plena angustiis plena timore et tremore Amisistis loca floribus immarcescibilibus

: .

plena uocibusque organorum et acquisistis uobis loca in quibus die noctuque non :

cessat mugitus et hululatus et iuctus lam nihil aliud uobis superest nisi ut rogetis : :

30 apostolum domini ut sicut me resuscitauit ad uitam :ita quoque uos resuscitet ab :

interitu ad salutem et animas uestras quae iam de libro uita? deletse sunt Tunc qui : :

resuscitatus fuerat prosternens se cum omni populo et Atlico et Eugenio omnes pari-
ter orabant apostolum ut intercederet pro his apud dominum quibus sanctus aposto- :

lus hoc dedit in responsis ut per triginta dies pauiitentiam ofterrent In quo spatio : .

35 hoc maxime precai-entur ut uirgae aureee a«l suam naturam redirent similiter et : :

lapides ad suam uilitatem qua antea fuerant remearent Factum est autem ut tri- . :

ginta dierum transacto spatio cum neque uirgee mutarentur in lignum neque : :

gemme mutarentur in petras uenientes Atticus et Eugenius dixerunt apostolo

: : :

Semper misericordiam docuisti semper indulgentiam preedicasti et praecepisti ut : : :

40 homo homini indulgeret homo homini parceret Et si homo homini indulgere uult : :

quanto .+ magis deus ipse enim cum sit deus homini indulget et parcit In peccato
. : .

nostro confusi sumus et qui oculis concupiscentibus mundum dereliquimus oculis

: :

flentibus pceniteamus Oramus domine oramus apostole ut indulgentiam dei quam

. :

semper praedicas uei^bis factis ostendas Tunc beatus lohannes flentibus eis et: . :

45 poenitentibus uniuersis etiam pro his interuenientibus dixit Dominus noster his ser- :

monibus usus est ut diceret nolo mortem peccatoris sed ut conuertatur et uiuat : : .

Nam et cum nos doceret de poenitentibus dominus lesus christus ait : Amen dico uobis :

quia magnum gaudium est in caelo angelis super uno peccatore : et coi\uertente a
peccatis suis quam super nonaginta nouem iustis qui
: et amplior leeticia illis est : :

50 non indigent poenitentia Vnde uolo uos scire quia dominus accepit poenitentiam . :

eorum Tunc conuersus ad Atticum et Eugenium di xit Ite et reportate uirgas

. |
: :

ad syluam unde eas asumpsistis quoniam ad suam sunt naturam reuersa; et lapides
: : ; :

quoniam petree efTecti sunt : ut fuerunt : quod cum fuisset impletum : receperunt
gratiam : ita quam amiserant
ut etiam fugarent dajmones sicut et prius inlirmos : :

55 curarent mortuos suscitarent et uirtutes multas dominus per eos faceret Cum
: : .

autem omnis ciuitas Ephesiorum immo omnes prouinciee Asiae lohannem excollerenl
et praedicarent accidit ut cultores idolorum excitarent seditionem
: ex quo factum : .

est :ut lohannem traherent ad templum Dianae et urgerent eum ut ei fa?ditatem : :

 - XXXr] lOHANNES APOSTOLVS f)9

sacrifitiorum offerretTunc beatus lohannes ait Ducam uos omnes acl ecclesiam :

domini mei lesu Christi et inuocantes nomen Dianfe ueslrsB facite cadere ecclesiam :

eius et consenliam uobis

: Si autem hoc facerc non potestis ego inuocabo nomen . :

domini mei lesu christi et faciam cadere templum hoc et comminuam idolum : :

uestrum : quod cum factum fuerit iustum uobis uideri debet ut relicta supersticione : 5

illius rei quse a deo uicta est et confracta ad ipsum conuertamini : Ad hanc uocem .

conticuit populus : et licet essent pauci : qui contradicerent huic delinitioni : pars
tamen maxima consensum preslitit Quare beatus lohannes blandis alloquiis orabat .

populum ut a templo long-e se faceret Gumque uniuersi exteriore parte foras exis-
: :

sent uoce clara coram omnibus dixit Vt sciat hccc omnis turba quia idolum hoc
: : : 10
Dianae dtemonium est et non deus corruat cum omnibus manufactis idolis": quae :

coluntur in eo ita ut nullam la>sionem faciat hominibus qui sunt in eo

: Continuo .

autem ad hanc uocem apostoli omnia simul cum templo suo idola corruerunt ut :

efficerentur sicut puluis Conuersi sunt eodem die

: quem proicit uentus a facie terrae .

ad duodecim millia g;entium pra^ter paruulos et niulieres et baptismatis sancli con- : 15

secrati sunt uirtute Aristodemus uero qui erat pontifex idolorum replelus spiritu
.

nequissimo sedicionem excitauit in populo ita ut populus contra populum pararetur :

ad bellum Sed beatus lohannes ait .Dic mi hi Arislodeme quid faciam ut tol- :
|1
: :

lam indignationem de anima tua Cui Aristodemus ait Si uis ut credam deo tuo : . :

dabo tibi uenenum bibere Quod cum biberis si non fucris morluus apparebit ue- : : 20
rum esse deum tuum Cui apostolus ait Venenum si dederis mihi bibere inuo- : . :

cato nomine dei mei non poterit mihi nocere Cui Aristodemus prius est ut uideas . :

bibentes et statim morientes ut uel sic possit cor tuum ab hoc poculo formidare : :

Cui beatus lohannes ait lam dixi tibi lu paratus eslo credere in dominum lesum: :

christum dum me uideris post ueneni poculum sanum Perrexit itaque Aristodemus
: : 25

ad Proconsulem et petiit ab eo duos uiros qui pro suis sceleribus erant decol-
: :

landi Et statuens eos in medio foro coram omni populo in conspectu apostoli fecit
.

bibere uenenum qui mox ut biberunt spiritum exhallarunt

: Tunc dicit Aristode- : .

mus Audi me lohannes aut recede ab ista doctrina qua a deorum cuUura reuocasti
: :

populum aut accipe et bibc :ut ostendas omnipotentem esse deum tuum : si : : 30
postea quam biberis potueris incolumis permanere Quam ob rem beatus lohannes .

iacentibus mortuis iis qui uenenum biberant intrepidus et constans accepit calicem et
signaculum crucis faciens in eo dixit Deus meus pater et filius et spiritussanctus :

cui omnia subiecta sunt et metuunt et expauescunt quem nos ad auxilium inuo-
: : :

camus cuius audito nomine serpens conquiescit draco fugit silet uipera et rubeta
: : . 35
illa quse dicitur rana quieta torpescit scorpius extinguitur regulus uincitur et spa- . .

languis et nihil noxium operatur et omnia uenenala et adhuc ferociora repentia et :

animalia noxia terebrantur et omnes aduerste radices salutis humana? arescunt tu . :

extingue lioc uenenum extingue omnes operationes eius mortiferas et uires quas
. :

habet in se euacua Et da in conspectu tuo omnibus iis quos tu creasti oculos

: : 40
ut uideant aures ut audiant et corda ut magnitudinem luam inlelligant Cumque
: : :

hoc dixisset totum semetipsum armauit signo crucis

: et bibit totum quod erat : :

in calice et po steaquam bibit dixit peto ut propter quos bibi conuertantur ad te

:
|
: :

domine et salutem qute apud te est illuminante te mereantur Contendentes autem

: .

populus per tres horas lohanneni hahere+ uultum hillarem et nulla penilus signa pal- 45
loris aut trepidationis habentem clamare coeperunt Vnus deus uerus est quem : : :

colit lohannes Arislodemus autem nec sic credebat sed populus eum obiurgabat
. : : .

Ille autem conuersus ad lohannem dixit est mihi adhuc dubietas Si hos qui hoc :

ueneno mortui sunt excitaueris emundabitur ab omni dubietate mens mea Populi : .

autem insurgehant+ in Aristodemum dicentes Incendemus te et domum tuam si : : 50

ausus fueris ultra apostolum dei in tuo sermone facere laborare Videns autem lohan- .

nes accerrime sedicionem fieri petiit silentium et omnibus audientibus ait Prima : : :

esl quam debemus de uirtutibus diuinis imitari patientia per quam ferre possimus :

incredulorum insipientiam Quo fit ut si adhuc Arislodemus in infidelitate tenetur . :

soluamus nodos infideiitatis eius Et licet tarde facianius eum cognoscere creatorem . : 55
suum Non enim cessabo ab hoc opere quo medela eius possit uulneribus perue-
. :

nire Vt medici habentes inter manum asgrum uaria medela indigentem ita etiam
: :

nos si adhuc curatus non est de eo quod factum est aliud faciamus quod factum : : :
 :

60 lOUANNES APOSTOLVS [xxxF -

non est Kt conuocans ad se Aristodemum dedit ei lunicam suam Ipse uero pallio
: : .

amictus cccpit slare Cui ait Aristodemus Vt quid mihi dedisti tunicam tuam Dicit
: : :

ei lohannes ut uel sic confusus a tua infedilitate+ discedas Cui Aristodemus ait Et
: : :

quomodo me lunica lua faciet ab inlidelitate discedere ? Apostolus uade et mitte : :

5 eam super corpora defunctorum et dices ita Apostolus domini nostri lesu christi : :

misit me ut in nomine eius exurgatis

: ut cognoscant omnes quia uita et mors : :

famulantur domino meo lesu christo At cum hoc fecisset Aristodemus et uidisset : :

eos exurgere adorans lohannem festinauit et perrexit ad Proconsuleni

: coepitque : :

clamosa uoce dicere audi me Pro consul memorem te esse puto : quod contra |1 :

10 lohannem frequenter iram tuam excitaui et multa mala contra eum eg-i propter : .

quod uereor ne iram eius experiar Et enim deus sub specie hominis latens Nam
: .

uenenum bibens non solum ipse incolumis perseuerat sed etiam illi qui ueneno mor- :

tui fuerant per manus meas tunicae eius tactu suscitati uiuunt nuUa secum signa mor-
tis habentes Dicit ei Proconsul Et quid uis ut faciam ? Respondit ei Aristodemus
. : : :

15 Eamus aduoluti eius genibus ut ueniam postulemus et quidquid nobis iusserit : :

faciamus Tunc uenientes siniul prostrauerunt se ad pedes apostoli indulgentiam

.

flagitantes quos ille suscipiens orationem cum gratiarum actione obtulit deo prae-
: :

cepitque eis unius hebdomados ieiunium agere quo expleto baptizauit eos qui cum : :

baptizati essent cum uniuersa parenlela sua et affinitate et famulis suis fregerunt
20 omnia simulacra et fabricauerunt basilicam in nomine sancti lohannis in qua ipse
:

sanctus .+ Iohannes assumptus est hoc ordine Cum esset annorum nonaginta et septem :

apparuit ei dominus lesus christus cum discipulis suis et dixit ei Veni ad me quia : : :

tempus est ut epuleris in conuiuio meo cum fratribus tuis Surgens autem lohan-
: .

nes coepit ire sed dominus dixit ei dominica resurrectionis meae die qui post puin-
: :

25 que+ dies futurus est ita uenies ad me Et cum haec dixisset caelo receptus est
: . .

Veniente itaque dominica conuenit uniuersa multitudo in ecclesiam quse in eius :

fuerat nomine fabricata Et a primo pullorum cantu agens mysteria dei omnem popu- :

lum usque ad horam diei tertiam alloculus est post haec iuxta altare iussit foueam :

fieri quadratam et lerram eius foras ecclesiam proiici :et descendens in eam expan- :

30 dit manus suas ad dominum dicens Inuitatus ad conuiuium tuum uenio gratias :

agens quia me dignatus es domine lesu christe ad tuas epulas inuitare sciens quod
: :

ex toto corde desyderabam te uidi faciem tuam et quasi de sepultura suscitatus . :

sum Odor tuus concupiscentias in me excitauit eeternas Vox tua plena suauitate
. .

melliflua et allocutio tua in compa

: rabilis eloquiis angelorum Quotiens te rogaui | .

35 ut aduenirem et dixisli expcta+ ut populum liberes crediturum mihi

: Et custodisti .

corpus meum ab omni poUutione et animam meam semper illuminasti et non dere- :

liquisti me cum irem in exilium et redirem Et posuisli in ore meo uerbum ueri-
: : :

tatis commemorasti mihi testimonia uirtutum tuarum Et scripsi ea opera quae

: : :

audiui auribus meis ex ore tuo Et nunc domine commendo tibi filios tuos quos : :

40 tibi ecclesia tua uirgo uera mater per aquam et spitum+ sanctum regenerauit Sus- .

cipe me ut cum fratribus meis sim

: cum quibus ueniens inuitasti me Aperi mihi : .

pulsanti ianuam uitae Principes tenebrarum non occurranL mihi Pes superbiae
. .

et manus exlranea me non contingat Sed me suscipe secundum uerbum tuum et . :

perduc me ad conuiuium epularum tuarum ubi epulantur Lecum amici tui Tu es . .

45 enim ChrisLus filius dei uiui qui cum patre et spiritu sancLo uiuis et regnas deus :

per omnia saecula sfficulorum et cuni omnis populus respondisset amen Lux tanta : : :

aparuit super tumulum per unam fere horam ut nullus eius susLineret aspectus : .

postea uero inuenta est et fouea illa plena nihil aliud in se habens nisi mana quod :

usque hodie gignit locus ille Ft+ fiunt uirtutes orationum eius et ab om'nibus infir- :

50 mitatibus et periculis liberantur omnes et precum suarum consequuntur efTectum : .

IIeronymus+ in libro uirorum illustrium de illo sic habet lohannes aposLolus et :

euangelista a domino Christo electus atque dilectus in lanto amore dilectionis ab eo

est habitus ut in caena super pectus eius 1'ecumberet
: et ad crucem astanti soli :

matrem propriam commendasset Vt quem nubere uolentem ad amplexum uirginita- :

55 tis asciueart+ ipsi etiam cusLodiendam uirginem tradidisset Ilic itaque cum propter
: .

uerbum dei et testimonium lesu chrisLi exilio in paLhimos^ insulam portaretur illic :

ab eodem Apocalypsis praeostensa describiLur si sicut in principio canonis id est :

libin Geneseos in corruptibile principium praenoLaLur ita etiam incorruplibilis finis :

- XXXIII'] lOHANNES PANARIENSIS 61

per uirginem in Apo calypsi redderetur dicens ego sum alpha .et
|1
initium et : :

Finis Hic est lohannes qui sciens superuenisse sibi diem egressionis de corpore
. : :

conuocatis in E^pheso discipulis descendit in defossum sepulturge suae locum ora- : :

tioneque completa reddidit spiritum tam a dolore mortis factus extraneus quam a :

corruptione carnis noscitur alienus Cuius lamen scripturae dispositio uel libri ordi- : 5

natiq ideo a nobis per singula non exponitur ut nescientibus inquirendi desyderium :

collocetur et quaerentibus laboris fructus et deo magisterii doctrina seruetur

: Ilic .

est lohannes euang-elista unus ex discipulis dei qui uirgo electus a deo est quem de : :

nuptiis uolentem nubere uocauit deus Cuius uirginitatis duplex testimonium in :

euangelio datur quod et prse cieteris dilectus a deo dicitur et huic matrem suam
: : 10

pendens in cruce commendauit deus ut uirginem uirgo seruaret Denique mani- : :

festans in euangelio quod erat incorruptuinlis+ uerbi opus inchoans solus uerbum :

carnem factum esse nec lumen a tenebris comprashensum fuisse testatur primum
: :

signum ponens quod in nuptiis fecit dominus ostendens quod ipse erat legenti-
: : :

busque demonslraret quod ubi dominus inuilatur deficere nupliarum uinum debet
: : : 15

ac mentibus immutatis noua omnia qu;e a Christo instituuntur appareant Hic est
: .

lohannes filius zebedaei frater lacobi : qui in loco, Christi ipso iubenle successit : dum
suscipiens matrem magistri discipulus par post Christum alter quodam modo dere-
lictus est filius Hic dum euangelium Christi in Asia praedicaret a Domiciano C;esare
.

in pathmos insulam metallo religatur ubi etiam positus Apocaljpsim sibi diuinilus : 20
prseostensam descripsit Interfecto autem a scnatu Domiciano cxilio resolutus reces-
.

sit ephesum ibique ob h.Treticorum refutandas uersutias et flagitatus ab Asia; epi-

:

scopis euangelium post alios edidit Cuius quidem inler alias uirtutes mag^nitudo :

signorum haec fuit mutauit in aurum syluestres frondium uirgas litoreaque saxa in
: :

gemmas Itemque gemmarum fragmina in propriam reformauit naturam Viduam . 2:)

quoque prae cepto populi suscitauit et rediuiuum iuuenis corpus remeante anima
|
:

reparauit Bibens letiferum haustum

. non solum euasit periculum sed eodem : :

prostratos periculo in uitae reparauit stalum hic autem a Domitiano in feruentis :

olei dolium missus est Romae ante portam latinam unde gratia diuina protegente :

illaesus exiuit Anno sexagesimo septimo post passionem domini sub troiano+ principe
. 30
longaeuae uetuslalis senio fessus cum diem transmigrationis suae imminere sibi sen-
tiret sepulchrum sibi ellbdi fecit et facta oratione ualedicens uiuens tumulum
: : :

intrauit in quo tanquam iu lectulo requieuit Vnde quidam asserunt illum uiuere
: :

nec in sepulchro mortuum scd dormentem+ contendunt pro eo quod terra scatu- :

riens ad superficiem sepulchri conscendat et quasi flatu quiescentis dehorsum ad : 35

superiora puluis ebulliat .

VITA SANGTI lOHANNIS PANARIENSIS .

Factum est in diebus illis cum beatus lohannes egrederetur de prouincia Syria ora-
uit ad dominum dicens Domine deus caeli et terrae deus Abraham deus Isaac et deus
:

lacob deus patrum noslrorum qui fecit caelum et terram cum omni ornatu suo : ; 40
qui suspendisti mare sermone iussionis tuae qui clausisti abyssum et signasti desu- : :

per gloriosum et potens nomen tuum omnia uerentur et contremescunt a facie uir-
:

tutis tuae precor qui lumen es uerum illumina sperantem in te prosperumque facias
: :

iter meum quod nunc dirigo ut hoc mihi signum sit ubicunque ambulauero et cui : : :

enim psalterium meum dedero et ipsa die illud mihi non restituerit ibi me facias : 45
permanere Vnde et factum est uenit in Italiam circa ciuitatem metropolim iter plus
. .

minus milliario quinto in fundo agello inuenitque ibi quandam ancillam dei cui : :

secundum orationem suam dedit psalterium suum et postmodum requisiuit eum : .

Et dixit illi ancilla dei quo ua dis serue dei Hodie mane et crastino uades et
:
||
: : :

dum multum loquerentur detenuit eum illa nocte et mansit in eodem loco Et : : . 50
recordatus est beatus lohannes orationis quam efFuderat ad dominum lesum chi-
stum+ et dixit in corde suo uere hic est obsecratio mea et hic permanebo Mane
: : : .

autem facto recepto psalterio suo perrexit inde non longe plus minus quasi iactu
sagittarum duarum Ecce angelus domini apparuit illi et antecedebat eum Et dum
. : .
 :

62 lOIIANNES CriRYSOSTOMVS [XXXIII^ -

uenissel ad lociiai : angclus sede hic seruo doi oxcolsi quia hic libi pra^ci-
dixil illi : :

])it doniinus permanerc Kl hiuc dicens applicuit sub arbore

. et dixit Ilic habcbis : :

congrcpi^alionem mag^nam et requiem sempitcrnam l^jt

. requieuit beatus lohannes .

confessor Christi sub arbore HcTC acta sunt mense decembris . In illo autem tem- .

5 pore secundum consuetudinem mcnsis pras nimio IVigore gehi ingens fuit et omnis
lerra arida facta est Arbor uero sub qua beatus lohannes requiouit floruit sicut
. :

lilium . Eodem uero tempore cum transissent uenatoros per locum ipsum inuenerunt
beatissimum lohannem sub arbore residentem Existimauerunt eum exploratorem .

esse el percunclabantur eum dicente.s Vnde huc aduenisti? quibus beatus lohaniies :

10 narranit+ eis omnia quoniodo in Italiam aduenisset Tunc illi ammirati sunt omnes
: . :

quia tale uestimentum nunquam uiderant Et dixit ad illos beatus lohannes Nolite . :

iilioli nolite inquit mihi molesti esse propter seruitium domini nostri lesu christi in .

istum locum adueni Attendens autem ad arborem arbor uero fulgebat sicut lilium
. . .

Quare cog-nouerunt uiri quia dominus erat cum eo : et nunciauerunt hoc factum :

J5 beato lohanni episcopo spolitinae ciuitatis Et dum hoc audisset beatus lohannes .

episcopus repletus est gaudio magno exurgens perrexit ad seruum dei in locum : :

ubi beatus lohannes confessor Christi dominum precabatur Et dum uenisset inuicem .

pra3 gaudio lachrjmas fuderunt ad dominum Et requisiuit eum beatus lohannes :

episcopus retulitque illi sanctus lohannes omnia

: quas supra scripta sunt Tunc :
|
.

20 omnes qui aderant egerunt gratias deo Doniini autem misericordia collecta multi- :

ludo populi aedificauerunt ibi monasterium et habitauit ibi cunctis diebus uitac suae : .

Et sedit in eodem loco annis quadraginta quattuor et requieuit in pace depositusqua : :

est qnartodecimo+ calendas apriles cum hymnis et canticis ubi praestantur beneficia :

domini usque in hodiernum diem cseci ibidem illuminantur daemonia fugantur

. . .

25 leprosi mundantur prwstante domino nostro lesu christo qui uiuit et regnat cum
: :

spiritusancto in seecula saeculorum Amen .

DE SANGTO lOHANNE CHRISOSTOMO .

lohannes cognominatus chrisostomus antiochenus filius Secundi et Anturse nobi-

lium fuit : Cuius uita genus conuersatio et persecutio in hystoria tripartita plenius
30 declaratur Hic cum phylosophyae studium impendisset tandem hanc deserens diuinis
.

lectionibus incumbebat post uero praesbyter ordinatus propter castitatis zelum

.

seuerior habebatur et feruori magis quam mansuetudini seruiebat et propter uitaa

: :

rectitudinem incautus ad futura prospicere nesciebat In confabulatione arrogans .

a nescientibus putabatur In docendo prsecipuus erat In exponendo egregius

. ad . :

35 mores cohercendos optimus Regnantibus autem Archadio et Houorio augustis et

.

Damasco^ in Romana sede praesidente creatus est Constantinopolis episcopus dum .

autem uitam clericorum repente corrigere uoluit omnes in suum odium excitauit : :

cunctique eum uelut furiosum declinabant omnesque illi detrahebant Et quia : :

nunquam aliquem ad prandium inuitabat nec ab aliquo inuitari uolebat dicebant : :

40 eum ideo hoc facere quia turptter+ manducaret Alii propter excellentem et exqui-
: .

situm usum ciborum hoc eum facere pnedicabant Re uera autem propter abstinen- .

tiam et quia stomachum et caput saepe dolebat ideo prandiorum epulas euitabat : .
||

Populus autem propter sermones quos in ecclesia faciebat eum plurimum diligebat :

Paruipendens quid contra eum aemuli loquerentur Apposuit autem lohannes et .

45 quosdam procerum obiurgare quare in eum maior inuidia succensa est ob aliam: :

quoque causam in illam commoti sunt Eutropius enim praefectus Imperatoris uir .

consulari dignitate uolens se de quibusdam ad ecclesiam confugientibus uindicrae+

curauit ut lex ab Imperatore poneretur ne quispiam ad ecclesiam confugeret imo : :

qui dudum refugerant traherentur Post paucos autem dies cum Eutropius regem .

50 ofTendisset ad ecclesiam mox confugit

: episcopus autem haec audiens ad eum sub .

altari latitantem accessit et omeliam increpatoriam contra eum faciens ipsum duris-
:

sime obiurgauit quam ob rem multos ofTendit eo quod homini infelici noluit mise-
: :

ricordiam inpendere sed insuper eum obiurgare non destitit Imperator uero Eutro-
; .

pium rapiens eius caput abscidit diuersis igitur causis multos homines fiducialius
.
-XXXIHI'-] lOIIANNES CHRYSOSTOMVS 63

obiurgabat ideoque pluribus factus est odiosus Theofilus autem alexandrinus epi-
: .

scopus lohannem deponerc uolebat et presbyterum quendam Isidorum nomine :

intrudere affectabat quo fit ut causas depositionis deligenter+ quseritaret Populus au-
: .

tem lohannis intendebat defensioni eiusque doctrinam auiditate mirabili pascebatur .

Sacerdotes quoque pro ecclesiasticis sanctionibus uiuere cogebat dicens Non debere : 5

frui honore sacerdotii qui eorum uiLam contemnerent imitari Non solum autem
: .

ciuitatem constantinopolim strenue g-ubernabat sed plures etiam circum adiacentes :

prouincias cum imperiali auctoritate tum prouidis legibus ordinabat Cumque cogno- :

uisset in phcemoe adhuc diemonibus sacrificia ministrari clericos illuc monachosque :

destinauit omniaque templa idolorum destrui fecit per ideni tempus Gamas quidam
: . 10
genere celticus erat consilio barbarus studio tyrannico uajhementer elatus arrhyana : :

hteresi deprauatus magister lamen factus militum T hic imperatorem rogauit ut intra :

ciuitatem sibi suisque ecclcsiam unam daret Quod ubi imperator pro misisset : |
:

i'ogauit lohannem : unam

ecclesiam conccderet quo sic eius refrenaret tyran-
ut illi :

nidem Ad lohannes fortissimus et totus ignitus zelo noli inquit o Imperalor h;ec
, 15
promittere neque sanctum canibus dare neque hunc barbarum metuas sed ambos
: : :

nos iube uocari et sub silcntio inter nos quic dicentur audi Kgo aulem eius linguam .

sic refrienabo ut hoc petere non presumat : Quod andiens imperator gauisus est . :

et utrumque altera die uocauit Cumque Gamas unum sibi oratorium peteret ait : :

lohannes ubique tibi diuina domus aperta est

: ut nullus te uelet orare At ille : . 20
ego alterius secLa3 sum et unum lemplum cum meis habere deposco Mullos qui-
: .

dem pro romana republica labores assumpsi non debeo in mea petitione contemni : :

Cui lohannes Plurima premia quic transcenfhint tua cerlamina recepisli magister
:

militum facLus consulari loga insuper exornatus oportet itaque te consyderare . :

quid dudum fueris et quiu modo substantia quilms uestimentis ante utebaris et
: : : 25
quibus modo ornaris Igitur quia pauci labores maxima tibi praemia contulerunt, :

circa honorantem te ne sis ingratus Iliis sermonibus os obstruxit eumque com- , :

pulit ut taceret
: Dum igitur Constantinopolitanam urbem strenue gubernaret
. :

Gamas prsedictus imperium ambiens cum eapropter nihil agere posset noctu barba- :

ros misit qui palatium concremarent Tunc apertc monstratum est quomodo san-
: . : 30
cLus lohannes custodiebat ciuitatem Barbaris enim angelorum armatornm ingens .

chorus habentium copiosa turba apparuit qufe ipsos protinus elfugauit Quod cum : :

suo doniino nunciassent ille ualde miratus est sciens exercitum militum per ciui- : :

tates alias constitutum Cum ergo sequenti nocte eos ilerum destinasset ab ipsa . :

uisione angelorum pariter sunt effugati Nouissime ille egressus miraculum uidit et : 35
fugit extimans milites in die latere et nocte ciuitatem custodire Egressus inde tertio .

perrexit magnoque congregato exercitu uniuersa uastabat timentibus cunctis bar-

:

baricani feritalem ImperaLor ergo lohanni sanctissimo onus commisit legationis

.
||
.

Ille autem inimciciarum+ immemor alacriter est profectus Gamas ergo agnoscens .

eius fiduciam pro pietate assumpLa longo itinere eidem occurrit suisque oculis dex- : 40
teram eius circumposuit et filios suos sacra cius genua osculari praecepit Huius : .

namque uirLutis lohannes fuit ut etiam ualde terribiles humiliari cogeret et timere : .

Eodem Lempore qucestio mota est utrum deus corpus haberet Ex qua contentiones : :

et certamina surrexerunt Aliis hoc aliis id affirmantibus maxime tamen monacho- . :

rum turba simplicium est decepta dicentium deum forma corporea esse distinctum : . 45
Theophilus auLem episcopus alexandrinus contrarium sapiebat ita ut in ecclesia :

conLra eos qui humanre formee dei asseruerant

: contenderet et deum incorporeum :

praedicaret Quod ffigyptiorum monachi agnoscentes habitacula sua reliquerunt et

. :

Alexandriam uenientes seditionem contra Theophilum excitarunt ita ut eum occi-

dere mererentur Quod ille cognoscens et timens ait illis Sic uos uideo sicut dei
, : : 50
uultum Et iUi si uere inquit dicis quia dei uultus sic est ut noster anathematiza
. : :

libros Origenis qui nostrae opinioni aduersantur Quod si non feceris quae impera-
: : :

toribus et deo rebellium sunt a nobis sine dubio sustinebis Et ille Nolite in me : . :

SKuire Ego quidem quae uobis placent facio et sic monachos a suo impetu reuoca-
, :

uit exercitati uero et perfecLi monachi in hoc seducti non Sunt sed simpiices ardore
. : 55
fidei contra fratres contrarium sapientes insurrexerunt multosque occidi fecerunt : .

Dum ha3c in aigypto fierent lohannes apud Constantinopolim doctrina florebat et : :

apud omnes habebatur mirabilis Verum cum arrhyani plurimum pullularent et . :

 -

61 lOHANNES CHRYSOSTOMVS [xxxmi''

cxlra ciuitalem haberent ecclesiam sabbalo tamen et dominica die intra portas et :

porlicus couf^regali hymnos et antiphonas noctu cantabant Diluculo autem cum in .

ipsis antiphonis per mediam ciuitatcm portas egressi ad suam ecclesiam concurre-
bant Ilfec aulem ad uituperationem orlhodoxorum facere non cessabant frequenter
:

5 haec (lecantanles ubi sunt qui dicunt tria uirtute unum ? lohannes autem metuens
: :
|
:

ne simplices huiusmodi cantibus traherentur instituit ut fidelium turba nocturnis : :

hymmis+ insisteret ut el illorum opus offuscaretur et fidelium professio firmaretur

: : .

Kecitque cruces argenteas qux cum argenteis cereis portabantur Tunc arrhyani : .

zelo accensi inuidicT usque ad necem insurgunt una igitur nocte percussus est Bri- .

10 son eunuchus augustus qui ad hymnos exercendos a lohanne fuerat deputatus Sed .

etiam quidam de populo utriusque partis extincti sunt Ex his motus imperator .

prohibuit arrhyanos hymnos publice decantare Eo tempore Seuerianus gabalensis .

episcopus honorabilis apud multos proceres et ab ipso imperatore et Augusta multum

dilectus Constantinopolim uenit et a lohanne g-ratanter susceptus est Cumque : :

15 lohannes in Asiam perrexisset suam ecclesiam eidem commendauit Ille autem non : .

fideliter ambulabat sed semetipsum populo commendabat Serapion autem clericus

: .

lohannis hoc lohanni studuit nunciare Transeunti autem Seueriano non assurrexit .

Serapion Ille aulem indignatus clamauit Si Serapion clericus mortuus non fuerit:
. :

Christus in humana natura nalus non est Hasc audiens lohannes rediit et ipsum . :

20 tanquam blasphemum de ciuitale eiecit Quod Augustas displicuit admodum ipsum- . :

que euocari fecit rogans lohannem ut sibi eum reconciliaret Qui nullatenus acquie- : .

uit : donec Augusta filium suum Theodosium eius genibus imponeret supplicans et
coniurans ut Seuerianum reconciliaret Eodem quoque tempore Theophilus alexan-
: .

drinus episcopus dioscorum uirum sanctissimum Isidorum prius sibi amicissimum

25 iniuste eiecit Qui constantinopolim uenerunt ut principi et lohanni eius facta nar-
: :

rarent lohannes autem eos quidem honorabat sed ante causas cognitionem cum eis
.

participare nolebat Falsus autem rumor ad Theophilum delatus est quod lohannes
. :

cum illis communicaret et eis auxilium ferret At Theophilus indignatus non solum
: .

in illos uindictam exercere sed etiam lohannem deponere fortiter se armabat Celans .

30 igitur intentionem suam misit ad singularum episcopos ciuitatum dicens se Orige- ||

:

nis libros uelle damnare Epiphanium quoque episcopum Cypri uirum sanctissimum
.

et famosissimum circunuenit et amicum fecit rogans ut et ipse similiter libros : :

Origenis damnaret Epiphanius propter sui sanctitate eius falacias non attendens
.

apud Cyprum suos episcopos conuocauit et lectionem Origenis interdixit rogans : :

35 lohannem per litteras ul se ab horum lectione librorum suspenderet et quae ordinata :

fuerant confirmaret lohannes autem haec paruipendens in doctrina ecclesiastica

.

laborabat et in ea florebat Nihilque de iis quas contra eum cogitabantur curabat

: : .

Theophilus Deinde odium diu celatum manifestauit et se uelle lohannem deponere :

indicauit Moxque inimici lohannis multique clerici et proceres palatii tempus oppor-
:

40 tunum inuenientes nitebantur ut contra lohanem apud Constanlinopolim concilium :

fieret post haec autem Epiphanius Constantinopolim uenit damnationem librorum

. :

Origenis secum ferens et inuitalionem lohannis Canthophili declinauit Et quidam :

propter Epiphanii reuerentiam damnationem librorum Origenis subscribebant PIu- .

rimi autem hoc facere recusabant quorum fuit Teotimus Sitie praesul uir rectitudine :

45 uitcC famosissimus qui ita respondit Ego inquit o Epiphani aequae eius qui dudum
: :

bene requieuit iniuriam non fero neque rem blasphemam temptare praesumo dam- :

nans ea quae priores nostri respuere noluerunt

: Nam neque malam doctrinam in .

eius libris esse conspicio Qui hiis contumelias inferunt nesciunt semetipsos Atha-
: : .

nasius autem defensor niceni concilii contra arrhymos+ testem suae fidei hunc uirum
50 apellat illius libros suis coniungens et dicens
: Mirabilis inquit et laboriosissimus :

Origenes hoc de filio dei nobis testimonium perhibuit asserens coaeternum eum patri .

lohannes autem indignatus non est cur absque regulis in eeclesia+sua Epiphanius :

ordinationcm fecerit sed tamen rogabat ut inter episcopos cum eo maneret At ille : .

nec se cum eo manere nec orare respondit nisi Dioscorus ibi esset et damnationi
: : :

55 librorum Origenis subscri beret Ioaanne+ hoc facere renuente aduersus lohannem |
. :

ab eius inuidis Epiphanius incitatur Vnde Epiphanius libros Origenis damnauit et : :

Dioscorum adiudicauit ac lohanni tanquam horum defensori detrahere coepit Cui

: :

lohannes mandauit contra regulas multa gessisti o Epiphani primum quia ordinatio- :
-XXXV] lOHANNES CHRYSOSTOMVS 65

nem fecisti in ecclesia Deinde quia in ea auctoritate propria sub meo iure instituta :

sacra celebrasti Rursus quia inuitatus excusasti et nunc denuo qui in teipsum con-
: :

fidis Qua propler obserua ne in populo sedicio oriatur et huius rei periculum
: : :

ipse suscipias Ilajc audiens Epiphanius discessit. Qui cum ad Cjprum reuersus :

esset madauit+ lohanni

: Spero quod episcopus non morieris At ille remandauit : . : 5

Spero quia ad tuam patriani non redibis Quod sic euenit Nam Epiphanius in uia : .

obiit et lohannes postmoduai de cpiscopalu depositus in exilio uitam finiuit

: Ad ,

sepulchrum autem huius Epiphanii uiri sanctissimi daemones expelluntur Fuit autem .

uir mirse liberalitalis in pauperes qui cum aliquando totam ecclesiai pecuniam erro- :

gasset et nihil sibi remansisset

: quidam subito ueniens sacculum multarum pecu- :
10
niarum sibi oblulit ac dicessit nec unde uenerit aut quo abierit scitum fuit: : : : .

pauperes quidam uolentes Epiphanium decipere ut aliquid eis daret unus eorum : :

suppinum in terra se prostrauit alter super eum stans quasi mortuum llaebat et : :

quod nihil unde eum sepellire posset haberet querulis uocibus clamilabat Epipha- .

nius igitur ueniens ut in quiete dormiret orauit : et sepulturae necessaria ministrauit : 15

hominemque consolatus abiit . Ille autem socium pulsans dicebat : Surge surgere
.

hodie tuis laboribus epulemur qui cum crebro pulsasset et mortuum . : cognouisset :

ad Epiphanium cucurrit et quid acciderit nunciauit ac ut eum resuscitaret rogare : : :

coepit Ille autem bcnigne consolatus est

. non tamen eum resuscitare uoluit ut ne : :

ministris dei facile deludatur Verum cum l']piphanius discessisset relatum est . : 20
lohaiuii quod Eutloxia augusta conlra eum epiphanium incitasset quod solito zelo
: :

accen sus sermonem ad populum fecit

|1
Qui cunctarum mulierum uituperationem :

omnimodam continebat llic sermo ab omnibus est acceptus quasi contra Augustam .

sic prolatus quod ubi Augusta cognouisset imperatori conquesta est dicens contu-
: : :

meliam illatam uxori in eum potius redundare Motus ad ha;c imperator contra . 25

lohannem prtucepit synodum celebrari Theophilus igitur fesline episcopos conuoca- .

uit omnesque lohannis inimici alacriter confluebant

: superbum et impium eum :

uocantes uniuersi igitur episcopi apud ConstanlinopoHm conslituti non iam de libris
.

Origenis tractabant sed contra lohannem se manifestius erigebant lohannem itaque

: .

uocantes qui eos uelut apertos inimicos uitare censuit

: ac uniuersalem synodum : 30
lieri proclamauit lUi uero ipsum denuo citauerunt qui cum eos refugeret syno-
: : :

dum fieri proclamaret damnauerunt eum in nullo eum culpantes nisi quod uocatus : :

noluit obedire quod populus audiens ad sediciones maximas excitatus est et eum
: :

trahi ab ecclesia non sinebat Sed ut hoc ad maius referretur concilium proclama- .

bat lussio autem principis conpellebat eum uelociter eiici et in exilium deportari
. : . 35
lohannes autem timens ne in populo sedicio oriretur nesciente populo semetipsum : :

tradidit in exilium deferendum populo hoc cognoscente importabilis sedicio est :

exorta ita ut eliam multi inimicorum eius ad misericordiam mouerentur dicenles

: :

eum calumniam passum' quem paululum ante desyderabant uidere depositum : .

Seuerianus autem de quo supra sermo habitus est in ecclesia docens lohanni detrahe- : 40
bat dicens Et si nullum aliud crimen haberet eius tamen superbia depositionis eius
: :

sufficiens causa erat Orta igitur contra imperatorem et episcopos inmensa sedicione
.

in populo Augusta imperatorem rogauit : ut lohannem de exilio reduci faceret : .

Terrsemotus quoque maximus ciuitatem iimasit dicentibus cunctis hoc accidere :

propter iniustam eiectionem lohannis Missi igitur sunt legati ad lohannem rogantes . : 45
ut cito rediret et ciui tati pereunti orationibus suis succureret
: et in populo sedi-
j
:

tionem excitatam sedaret Alii quoque post illos et rursus alii destinati sunt qui . :

eum cito redire compellerent qui eum redire nolentem ad propriam reduxerunt sedem :

cum cereis et lampadibus uniuerso populo occurrente Ipse autem in episcopali sede .

residere nolebat dicens opportere hoc fieri indicio+ synodali et eos qui damnaue- : : 50

rant suam sententiam reuocare Populus autem miro modo accendebatur eum in . :

episcopali sede residentem uidere et uerba doctoris audire Praeualuit autem popu- : .

lus coactusque est sermonem ad populum facere ac in sua cathedi^a residere Theo-
: : .

philus igitur inde fugit qui cum Hieropolim aduenisset mortuus est eiusdem ciui- : :

tatis episcopus et 1+ Lamon sanctissimus monachus est electus: At ille cum crebro . 55
refugeret ei Theophilus suadebat ut suee electioni consensum prffiberet Tunc ille
: : .

promisit dicens Cras quod domino placet implebitur Crastina igitur die uenientes
: .

ad cellam suam euni ut susciperet instanter rogabant qui ait :oremus primo ad : :

II. — 5
 0^ lOUANNES CHRYSOSTOMVS [xxxvr -

dominum qui dum oraret mox cum illa oratione terminum uitae suscepit lohannes
' : .

itaque doctrina^ scdula; insistebat Eo autem tempore statua argentea clamidae cir- .

cum amicta in platea iuxta ecclesiam sanctaj sophiae ad honorem ^udoxia^ augustee
constitula erat : uhi niilites procerps lusus publicos exercebant quod quidem lohanni :

5 piurimum displicebat cum uideret hoc ad ecclesiae spectare iniuriam Consueta igi-
: .

tur liducia rursus linguam oporteret principes supplicationis suam armauit : et cum
uerbo deflectere ut a tali lusu recederent hoc non fecit sed impetu sui usus eloquii
: : ;

iubentes fieri talia lacerabat Augusta uero rursus ad suam hoc trahebat iniuriam . :

et rursus laborabat ut aduersus eum synodus celebraretur Hoc sentiens lohannes

: .

JO illam famosissimam in ecclesia perlulit omeliam Cuius inicium est Rursus Hero- : .

dias uexauit Rursus turbatur denuo saltat denuo caput lohannis in messorio con-
. . .

cupigcit accipere quod factum ad iracundiam plus incitauit Augustani Pum autem
: •

II
quidam lohannem uellet occidere a populo est conpraehensus et ad iudicandum : :

traditus Sed a prffifecto ne occiderctur ereptus est Quidam etiam seruus cuiusdam
: .

15 presbyteri in eum impetum faciens ipsum occidere molitus est et dum ab aho tene- :

retur ipsum qui tenebat et aliurn astantem et tertium percussit Tunc cjamore facto
: .

multis concurrentibus plurimos interfecit Ex illo tempore populus lohanem cuslo- .

diebat eius domum die ac nocte muniens Suadente igitur Augusta episcopi constan-
:

tinopohm conuenerunt et acusatores lohannis fortiter insisLere coeperunt Cum : :

JO autem festiuitas natalis superuenisset mandauit imperator lohanni quia nisi prius : :

criminibus exueretur non communicaret eidem Episcopi nihil autem contra eum: .

repererunt nisi quod post depositionem residere in sede episcopali sine decreto con-
:

cilii prsesumpsisset et sic damnauerunt eum Appropinquanle autem gollemnitate

: .

paschali mandauit ei imperator ; non posse secum in ecclesia manere cum eum : ;

25 duo concilia condemnassent Vacabat igitur lohannes et nequaquam in ecclesia . ;

descendebat Illi qui lohanni fauebant lohannita? dicebantur Post haec autem impe-
. .

rator lohannem de ciuitate expelli fecit ac duci in exilium in quandam ciuitatem ;

paruam ubi fmes sunt positi imperiique romani qua? loca crudelibus barbaris sunt
; :

uicina Sed claemens dominus non permisit diu in locis talibus athletam suum fide-
.

3Q lissimum commorari Hsec Innocentius papa audiens moleste ferebat uolensque

. :

concilium celebrare scripsit clero Constantinopolitano ne lohanni successorem

: ;

aliquem ordinaret Cum igitur longo fuisset itinere fatigatus et dolore capitis uae-
. ;

hementissime cruciatus necnon et ardorem solis intolerabilem pateretur sancta illa : ;

anima in Comanis decimoquarto die septembris e carne soluta est Quo de facto ;

35 grando usehemens in Constantinopolim et omnia suburbana descendit dicentibus :

cunctis hoc dei iracundia gestum esse

; eo quod iniuste lohannes fuerit condemna^ ;

tus quibus uerbis fidem fecit mors Augustee protinus subsecuta Quar ta namque
; .
|

die post grandinem est defuncta Mortuoque omnium doctore terrarum occidentales .

episcopi cum orientalibus nuUatenus communicare uoluerunt donec illius sacratissimi ;

40 uiri nomen inter praecessores episcopos poneretur Verum Theodosius filius Archa- .

dii qui aui sui nomen et pietatem tenebat

: sacras huius doctoris reliquias mense ;

ianuarii in regiam ciuitatem transferi fecit Cui fidelissimus populus cum lampadibus ;

et cereis obuiauit Theodosius autem suppliciter eius adorans relliquias pro Archa-
.

dio et Eudosia genitoribus supplicauit ut ignoranter delinquentibus ueniam condo- ;

45 naret Dudum enim parentes eius mortui fuerant Hic Theodosius claementissimus
. .

fuit adeo ut nullum se laedentium morti adiudicaret dicens

; Vtinam esset mihi pos- :

sibilc ad uitam etiam mortuos suscitare Eius curia monasterium uidebatur Matu- . .

tinas laudes agebat codices diuinos legebat Huic erat uxor nomine Endocia+ quaj
. .

heroico metro poemata multa confecit habuitque filiam nomine Endoxiam^ quam : :

50 Valentjniano quem imperatorem fecerat dedit uxorem Haec omnia ex historia

: : .

tripartita extracta sunt Mortuus autem est circa annos dowiini quadringentos . .

I
 .

XXXVir] lOHANNES ELEEMOSYNARIVS 67

DE SANCTO lOHANNE ELEIMOSYNARIO

lohannes eleimosynarius quadam nocte in oralione persistens uidit puellam pulcher-

rimam sibi assistentcm et coronam oliuarum iu capite gerentem quam ille uidens
: :

nimium stupefactus qna!nam+ esset inquisiuit i^t iUa ego sum misericordia qua?
: . :

dei niium de caslo adduxi me sponsam accipe et bene tibi crit Intelli^ens ergo
. : . 5

per oliuam misericordiam designari ab iHa die factus cst+ sic misericors uteleymon id
est eleimosinarius uocaretur pauperes autem semper suos dominos appeHabat et . :

inde hospitalarii de more habent ut pauperes suos dominos uocent Omnes igitur : .

suos famulos conuocauit eisque dixit Euntes per totam ciuitatem con scribite :
|1

mihi usque ad unum omnes dominos meos IlHs uero non intellig-entibus dixit Quos lo : :

uos egenos et mendicos uocatis ego dominos et auxiliatores praedico Isti enim .

nobis uore auxiliari et ceeleste regnum donare poterunt Volcns homines ad eleimosy- .

nam inuitare Narrare conuenit quod pauperibus semel se ad solem calefacienlibus

.

coepcrunt inuicem de eleymosynaloribus confcrre et bonos collaudare et mallos : :

uituperarc Erat autem quidamThculonarius nomine Petrus diues ualde et pra^potens

. 15 :

sed nimis paupcribus immisericors quia domum suam acccdenlcs cum indignatione :

nimia repellebat Cum ergo nulliis+ illorum inuentus fuissct qui in domo sua eleimo-
. :

synam recepisset unus illorum dixit Quid uultis mihi dare si ego hodie ab co clei- : :

mosynam accipiam et facientibus cum co pactuni domuwi eius uenit eleimosynam-

: :

que postulauit At illc domum reuerlens et j)auperem pnv, foribus uidens cum maa- 20
. :

cipium eius panes siliginis in domum deferret Ille lapidem non inueniens panem .

unum siliginis arripuit ct cum furore inde eum percussit quem prolinus accipens''' :

pauper ad socios rediit et quod de manu eius eleimosynam acceperal indicauit .

:

post duos dies Petrus infirmatus ad mortem uidit se ante iudicium stare et mauros
quosdam super stateram eius malla appendere ex altera autem parle statera; qui- 25 :

(lam dealbati trystes stabant quia quod apponerent nil ibi inucnire ualebant Tunc : .

unus eorum dixit uere nihjl habemus pncter pancm unum siliginis
: quem ante :

duos dies Christo dedit coactus quem dum super staleram ponerent deo sic com- : :

plente ffiqualitas ut sibi uidebatur facla est dixerunlque ei adauge ad siliginem : :

hanc alioquin te mauri appnchendent Euigilans au:em+et liberalus dicebat certe 30

: .

si una siligo quam per furorem iactaui ita profuit quanto magis si quis omnia sua :

indigentibus elargiatur ? Quadam igitur die dum optimis uestimcnlis indulus per uiam
pergeret quidam naufragus ab eo tegumentum aliquod postulabat Gontinuo illc
: .

pretioso uestimento se expoliauit ct illi dedil quod illc accipiens stalim ua;ndidit : .
|

Cum autem thcelonarius rediret et uestimentum suspensum uideret contrislalus 35 : :

est ualde adeo ut nec cibum sumere uellet dicens Quoniam non fui dignus ut mei
: : :

memoriam haberet egenus Et ccce dum dormiret uidit quendam super solem ful- . :

gentem et super caput crucem ferentem habentemque uestimentum indutum quod :

dcderat egeno et dicentem sibi Quid ploras pelre? qui cum causam suixi tristiciai ei :

dixisset ille ait

: Cognoscis hoc? Et ille etiam domine
: Et dominus ad eum Illo 49 . .

ego uestior quod mihi dedisti et gratias ago bonie uoluntati tute quoniam frigore :

affligebar cohoperuisti me In se ergo reuersus ccepit beatificare egenos ac dicere

: . :

Vjuit dominus non moi'iar donec liam unus ex eis Datis ergo pauperibus omni-
: : .

bus qufE habebat et accersito notario suo dixit ei Secretum tibi uolo committere
: : :

quod si propalaueris aut si me non audieris uffindam te barbaris Dansque ei decem 45 :

libras auri dixit ei uade in sanctam ciuitatem et merces libi eme

: et me alicui : :

christiano ua^nde et pretium pauperibus tribuo

: IIlo autem recusante dixit ei Si . :

me non audieris uasndam te barbaris Ducens ei'go eum ut dixerat cuidam argenta- . :

rio uestibus sordidis indutum tanquam suum seruum uajndidit et triginta numismata :

inde accipiens pauperibus errogauit Petrus ergo omnia officia uilia faciebat ita . : 50
quod ab omnibus contemnebatur et ab aliis conseruis frequenter percutiebatur et : :

iam amens appellabatur Dominus autem frequenter ei apparebat et uestimenta et

.

numismata ostendens ipsum consolabatur Verum imperatore et uniuersis de amis- .

sione tanti uiri dolentibus quidam uicini eius a constantinopoly ad uisitanda loca :
 lOHANNES ELEEMOSYNARIVS [xxxvK -
68

saiicta ueneriint : et a domino ipsius inuitati cum pranderent inuicem iu aurem dice-
bant quam similis est puer iste domino petro thoclonario et curiose respicientibus
.

unus dixit Vere domiuus Petrus est Surgam

: et tenebo eum quod ille aduer- . : :

tens latenler fugit Erat autem hostiarius surdus et mutus qui per signum hostium
: :

5 aperiebat Gui Petrus ut sibi ape riat non signis sed uerbis imperauit Et ille con-
:
||
.

tinuo audiens et loquelam recipiens eique respondens apparuit et domum regre- : :

diens Cunctis de eius loquela mirantibus dixit Ille qui coquinam faciebat exiit et .

fugit sed uidete ne seruus dei sit

: Gum enim mihi dixit tibi dico aperi Mox ex . :

ore eius flama exiit quee linguam et aures meas tetigit et continuo auditum et
: :

10 loquelam recepi et exilienles uniuersi concurrentesque post eum ipsum amplius

:

inuenire non potuerunt Tuiic omnes de domo illa pcenitentiam egerunt quod talem
.

uirum sic uiliter tracLauerunt monachus quidam nomine Vitalius uolens sanctum .

lohannem templare si posset sibi uerbis persuaderi et ad scandalum facile inclinari : :

ingrediens ciuilatem omnes publicas meretrices conscripsit Intrabat ergo ad illas per .

15 ordinem dicens cuilibet dona mihi noctem istam et noli fornicari Ipse autem: : .

domum eius intrans in angulo flexis genibus tola nocte stabat in oratione
et pro illa :

orabat : et postea ne alicui reuelaret Vna autem

mane exibat pra?cipiens cuilibet : .

uitam eius manifestauit quse statim orante sene a daemone uexari coepit cui omnes
: :

dicebant Reddidit tibi deus quod merebaris quoniam mentita es

: ut fornicetur : : :

20 enim ingreditur pessimus iste et non propter aliud Vespere autem facto dicebat pvee- .

dictus Vitalius cunctis audientibus uolo ire quia talis domina expectat me Multis : .

uero criminantibus illum Respondebat Nunquid ego non habeo corpus ut omnes . : :

aut Monacis solum iratus est deus Vere et ipsi homines sunt ut caeteri Dicebant . .

autem quidam accipe tibi mulierem unam abba et muta habitum ut non scandalizes :

25 alios Ille autem fingens se iratum dicebat

. Vere non audiam uos ite a me qui : . :

uult scandalizari scandalizetur et det de fronte in parietem Nunquid iudices con- : .

stituti estis super me a deo ? Ite et de uobis curam habete uos pro me non reddetis .

rationem Haec autem cum clamore dicebat Gumque ad beatum lohannem queri-
: :

monia ferretur cor eius deus indurauit ne hiis fidem adhiberet precabatur autem
: .

30 deum ut post mor tem suam opus suum alicui reuelaret ut non imputaretur pec-
: ( :

catum hiis qui in eum scandalizabantur Multas igilur de predictis mulieribus ad con-
: .

uersionem perduxit et in monasterio plurimas collocauit Quodam autem mane dum

: .

ab una illarum egrederetur obiauit ei quidam ingrediens ad fornicandum cum ea : :

dansque ei alapam dixit usquequo pessime non emendas te ab hiis tuis immundiciis
: .

35 Et ille crede mihi accipies a me alapam talem ut tota Alexandria congregetur Et : .

ecce postmodum diabolus in specie mauri sibi alapam dedit dicens Haec est alapa : :

qnam+ mittit tibi abbas Vitalius et statim a dajmonio uexatur ita quod ad uoces eius :

omnes currebant Sed tamen poenitens per eius orationem liberatus est Vir autem
. .

dei morti apropinquans hanc scripturam reliquit Nolite ante lempus iudicare mulie- : :

40 ribus autem confitentibus qua? faciebat omnes glorificabant deum et praecipue Beatus
lohannes dicens quoniam alapam quam ille accepit accepissem et ego Quidam
:

in habitu peregrini ad lohannem uenit et ab eo eleimosynam postulauit at ille : :

uocato dispensatore dixit Da ei sex numisniata quas ille accipiens et abiens habitum
: :

mutauit et iterum ad patriarcham rediens ab eo eleimosynam postulauit Ille autem .

45 dispensatore uocato dixit da ei sex aureos quos cum sibi dedisset et ille abisset : :

dixit ei dispensator Per orationes tuas pater iste idem hodie mutato babitu+ bis acce-
:

pit :Beatus autem lohannes quasi se nescire hoc dissimulauit Iterum ille tertio .

habitum mutans ad beatum lohannem uenit et eleimosynam postulauit-. Tunc dis- :

pensator beatum lohannem tetigit innuens quod ille esset Gui beatus lohannes : :

50 Respondit Vade et da ei duodecim munismata+ ne forte sit dominus meus lesus

: : :

christus qui temptare me uelit utrum poterit hic plus accipere quam ego dare
: : : .

Dum autem aliquando Patricius quandam peccuniam ecclesise in mercationibus

ponere uelet : sed pauperibus eam dispensare
et patriarcha nullatenus consentiret :

uellet : ambo plurimum conlendentes

ab inuicem recesserunt adueniente hora irati .

55 unde cima mandat patriarcha per archipresbyterum Patricio dicens

II
Domine sol :

ad ocasum est Quod ille audiens lachrymis infusus ad eum uenit et ueniam postu-
.

lauit Gum quidam suus ne]ios a quodam tabernario grauem iniuriam audiuissel et
. :

ex hoc patriarcha? lamentabiliter conquerens nullatenus consolari posset patriarcha :

 .

-XXXVir] lOHANNES ELEEMOSYNARIVS 69

respondit ausus aliquis contradicere et os suum contra te aperire ?

: et omnino est
Crede fili meae paruitati quoniam faciam in eo hodie talem rem ut tota Alexandria : :

miretur Quod ille audiens consolationem recepit putans quia eum faceret grauiter
. :

uerberari Videns lohannes quod consolationem recepisset pectus eius osculatus est
. :

dicens fili si uere humilitatis mesi nepos existis

: praepara te et flagellari et conuicia : 5

pati ab omnibus Vera enmi cognatio non ex carne et sanguine sed ex uirtute men-
.

tis agnoscitur Confestim igitur pro homine isto misit et ab omni pensione et tributo
,

liberum eum fecit Et omues audientes mirati sunt et intellexerunt hoc esse quod
.

dixerat faciam in eum talem rem

: ut tota Alexandria miretur Audiens patriarcha : .

consuetudinem esse quod mox ut imperator coronatus est confestim monumento- : 10

rum aedificatores sumunt quatuor uel quinque minucias marmorum pusillas diuersi
coloris et ingredicntes ad imperatorem dicunt
: De quali marmore uei metallo iubet :

imperium tuum sibi fieri monumentum ? immutatus hoc monumentum sibi fieri prae-
cepit sed tamen usque ad obitum suum illud imperfectum stare fecit Ordinauitque
: .

aliquos qui ad eum in celebri festiuitate dum cum clero consisteret accederent sibi- : 15
que dicerent Domine monumentum tuum imperfectum est prjecipe ut consume-
: :

tur : eo quod nescias qua hora fur ueniat Diues quidam cum uidisset beatum lohan- .

nem pannos habere

in stralu uiles eo quod caiteros pauperibus errogasset quod- : :

dam ualde preliosum cohoperlorium emit et beato lohanni Iradidit Qui cum illud .

nocte super se haberet tola nocte dormire non potuit cogitans quia trecenli domini : 20
sui de tanto precio cohoperiri possent Tota insuper nocle lamentabatur et dicebat . :

Quanti incenati quanti in foro pluuiis madefacli quanti pro frigore dentibus slri-
: :
|

dentes hodie dormierunt Tu uero grandes pisces deuorasti et in Ihalamo requi- : :

escens cum omnibus malis tuis insuper te cohopertorio Iriginla sex mumismatum+ cale-
facis ? Ilumilis lohannes alia uice hoc non uestietur Statimque faclo mane illud uendi . 25
fecit et pretium pauperibus errogauit
: quod audiens ille diues illud cohopertorium :

secundo emit et beato lohanni Iradidit rogans ut illum de ca;lero non ueuderet^ : :

sed super se ipsum teneret At ille illud accipiens iussit iterum uendi et dominis suis . :

precium errogari quod ille diues audiens iterum abiit et illum redemit ac beato
. : :

lohanni detulit eique gratulabundus dixit uidebimus quis deliciet aut tu uendendo : 30
aut ego redimendo et sic suauiter quasi diuitem uindemiabat dicens :quod possit :

aliquis intentione dandi pauperibus diuites taliter expoliare non peccat Duo enim .

lucratur talis unum quia animas illorum saluat alterum quia ex hoc ipse merce-
: :

dem non modicam habet Volens homines ad eleimosynam prouocare narrare con- . :

sueuit de sancto Serapione qui cum amictum suum pauperi tribuisset et alteri : : 35
obuians qui frigus patiebatur tunicam similiter tribuisset et eum tenens nudus sede- :

ret interrogauit eum quidam dicens Abba quis te expoliauit? Et demonstrans eum :

ait Iste me ipsum expoliauit

: Alias autem alium pauperem uidens euangelium uen- .

didit et pauperi precium dedit Qui cum interogaretur ubi euangelium haberet . :

Respondit euangelium precipit dicens uade et uende omnia que habes et da pau-
: : 40
peribus illud ergo uendidi ut mandabat
. Cum cuidam eleimosynam petenti dari .

praecepisset quinque nummos ille indignatus quod maiorem sibi eleimosynam non :

fecisset continuo ad contumelias ipsius prorupit ac in eius faciem conuiciari ccepit

:

quod eius famuli audientes in eum uoluerunt irruere ac illum grauiter caedere quod : .

beatus lohannes omnino prohibuit dicens Sinite fratres sinite ut mihi maledicat : : . 45
Ecce enim ego habeo sexaginta annos blasphemans per opera mea Christum et unum :

conuicium non portabo ab isto ? lussitque saculum affer ri et coram ipso apponi ut ||

inde tolleret quantum uellet Cum populus lecto euangelio ecclesiam exiret et foris .

ociosis uerbis uacaret quadam uice post eum patriarcha cum eis exiit et in medio :

eorum sedere coepit omnibus uero de hoc mirantibus dixit ad eos Filii ubi oues : . 50
ibi pastor aut intrate et ingrediar aut manete hic et ego manebo pariter Semel ac
: : .

iterum hoc fecit et sic populum stare in ecclesia erudiuit Cum quidam luuenis
: .

sanctimonialem quidam+ rapuisset et clerici talem luuenem coram beato lohanne :

exprobrarent et ipsum excommunicandum esse dicerent ut puta qui duas animas :

perdiderat suam silicet et illius compescuit eos sanctus lohannes dicens non sic filii : 55
non sic Ostendo uobis quia uos duo peccata committitis primo contra praeceptum
. :

domini facitis qui ait nolite iudicare et non iudicabimini secundo quia nescitis pro
: :

certo si usque hodie peccent et non poeniteant Frequenter beato lohanne in oratione .
 70 IVSTINA ET CYIMUANVS [XXXVII* -

et in extpsi inenlis posiln : (alibus iierbis cuni deo disputarc auditus cst . Sic; sic bdne
lesu : ei;o minisLraudo uideamus quis uincat Gum febre correptus
dispoiyeudo cL tu .

se morli appropincjnarc cei-ncrct dixit yralias n'^o tibi dcus quoniam cxaudisLi me : :

rop^anlcm bnnilalcm tuam nc inuenirctur mihi morienti nisi unUm tcnuisse hoc igi- :

5 tur pauperibus iubeo dari Positum est igitur uenerabile corpus eius in sepulchro:

ubi corpora duorum episcoporum fuerant tumulata et corpora ipsa mirabiliter :

sancto lohanni cesserunt et locum medium uacuum dimiserurit Per paucos dies :

antequam moreretur cum quedam mulier quoddam flagitiosum peccatum commisis-

:

set et nulli unquam confiteri auderet dixit ei sanctus lohanes ut saltem illud scri- : :

10 beret eo quod scribcre sciebat et sigillatum ei afferret et ipse p^o ea oraret Cui illa : :

assensit et peccatnm illud scribens diligenter sigillauit et beato lohanni tradidit sed : :

post paucos dies beatus lohannes infirmatus in domino requieuit Illa autem audiuit :

illum defnnctum se uituperatam cL conrusam puLauit credens quod scriptUm alicui

. :

dimisisset et ad manus alicuius deueniret Ad tumulum igitur sancti lohannis acces- .

15 sit et ibi uberri

: me fltcns clamabat dicens Heu heu putans confusionem uitare
|
. :

confusio omnibus facta sum Cumque amarissime fleret et beatum lohannem roga- . :

ret ut sibi ostenderet ubi nam suum scriptum dimisisset

: Ecce beatus lohannes in .

habitu pontificali de tumulo processit duobus episcopis qui secum quiescebant hinc :

inde uallatus Dixitque mulieri Cur nos tantum infestas et me et sanctos istos qui
: . :

20 mecum sunt quiescere non permittis Ecce stolle nostre lachriihis tuis omnes made- .

facte sunt Porrexitque sibi scriptum suum sigillatum ut prius fuerat dicens ei Vide
. :

sigillum et aperi scriptum tuum et lege Quod illa aperiens peccatum omnino dele- :

tum inuenit et ibi taliter scriptum reperit propter lohannem seruUm meum dele-
: :

tum est peccatum tuum Sicque inlmensas deo gratias rettulit et beatus lohannes: :

25 cum aliis duobus episcopis in monumentum rediit Claruit circa annos domini sex- .

centos et quinque tempore Foce imperatoris i . .

PASSIO SANGTAE IVSTINAE ET GYPRIANI

MARTYRIS .

Illuminatio domini nostri lesU christi Saluatoris de cselo facta eSt : ei completis
30 uerbis prophetafum omnium sub Cffilo illuminatum est uerbum dei
credentes : et
in deum patrem et dominum lesum christum et spifitum sanctum
baptizabantUf .

Addebatur autem et uirgo lustina cuiUs pater erat Edisius in ciuitate Antiochia : :

quas est iuxta locum qui dicitur Dasne Hajc audiens Prsedium diaconem per suam
: .

fenestram sedeebat+ et audiebat magnalia dei quemadmodum suscepit hominem donli- :

35 nus saluator noster secundum annunciationem prophetarum et quomodo de Mara +

: :

uirgine natus est ct magi adorauerunt cum et stellam uisam

: et angelorum clarifi- : :

cationem signorumque et prodigiorum uirtutem et crucis gratiam et ex mortuis : :

resurrectionem et manifestationem ad discipulos et in cselis ascensionem et ad :

|1
:

dexteram dei patris sedentem et immortale eius regnum Haec auLem cUrn audisset : .

40 beata uirgo a diacono per fenestram sanctispiritus inflammationem sutTerre non :

potuit sed cupiebat facie ad faciem uidere diaconem Et confereUs ardorem spiritus-
: .

sancti dixit matri suse Mater mea audi me filiatn tuaril nihil enim sUnt haec quae
: :

quottidie adoramus idola sunt de argeilto et auro et ferro et eet-amento et plumbo

.

et lapide et ligno et de ossibus mortuorurti contexta quibus si aduenerit unus de :

45 galileis uerbo tantum omnia simul conteret Mater autem eius dixit ad eam Tace . : :

ne forte audiat pater tuus sensum tuum hunc Et ipsa dixit ad matfem suam Notum . :

tibi sit et meo patri quoniam ego Christum adoro :'quem per diaconem Prccdium
:

didici perfecte pluribus diebus audiens per fenestram omnia mirabilia qufe fecit
. :

deus Hie+ uero deus per signum crucis sua3 semper adest timentibus eum Dicite si
. .

50 est deus alius in quo saluemur Et hoec cum dixisset abiit in ecclesiam Christi ad
: . :

orationem Mater autem beatse lustintB in cubiculo uiro suo omnia narrauit Diu
. .

uero cum uigilarent uenit eis sopor et uidit Edisius {mgelofum exercitum et in
: :

tnedio Christum dicentem sibi Venite ad me et ego fegtlum Cffilorum dbbo uobis : : .
 :

-xXxVlir] IVSTINA Et CYPRlANVS 1i

Mcine uero surrexcrunt et stupebant in eis quae uiderant Et tollentes filiam suam
: .

uenerunt ad fecclesiam dei una cum Praedio diacono Et rogabant eum ut induceret . :

eos ad episcopum optatum quod cL iecit ProcideUtes+ autem ad pedes episcopi : .

obsecrabant accipere signaculum Christi Episcopus autem non consensit doned . :

annuntiauerunt uisionehi sUdm qilomodo eis uisus est Cliristus Dixerunt uero ei : . : 5

et desyderium uirginis Ghri^ti Edisius uero tondebat caput suurti et barbam erat :

aiitem sacerdos idolorum E+ procidentes ad pedes episcopi acceperunt toti tres signa- .

culum Christi Edisius uero meruit honorem jjresbyteri anno uno et Uiensibus
.

sex et recessit de sa;culo Virgo autem frequenter ibat ad ecclcsiam dei AcladiUs qUi-
: . .

dam scholasticus uidens uirginem fre qUentei' ire ad ecciesiam uenit in desyderium |
io
eiUs Et transmittebat uiros ac mulieres petens eam sibi uxorem quas omniijus illis
. :

dicebat Desponsala sum Christo cajlesti sponso

: ipse me custodiat immaculatam :

usque in aduentum suum Acladius ailleni conj^^-rej^ans multitudinem uirorum ct .

obseruans Cam cuntem ad ecclesiam Uolebat pcr uim rapcre eam Mulieres uero uel .

puella3 qucB cunl ea erant exclamantes noLum fecerunt in domo eius et exeuntes cum : l5
g-ladiis et fusLibus fugaUCrunt omnes Virgo uero sigimm crucis facieUs in fronte sud .

salua fiebat ab omui leniptalione mala semper ecclesiam frequentans et Uacans ora- :

tioni Acladius autem accessit ad primum mag-um

. promisilque ei duo talenta aurl :

et argenti si malelicio capereL ei uirginenl lustinam ignorabat infelix quia inUicta . :

est uirLus Christi Cypridnus auLem per suas mnq-icas arles uocauit da^mottem qui
. : So
Ueniens dixit ad eum Quid lne Uocasti? Dixit ei Cyprianus Amo uirpinem de gali-
: :

leis . Potes suadere ei et adducere eam mihi ? Dpcmon autenl potestatis nihil habens
:

promisiL ei Et Cyprianus dixit d;cmoni Dic mihi opera lua et credam tibi quia
. . : :

adduces mihi uirg-inem lusLinam Dicit ei diemon V.<^o deserlus faclus sum a dco . :

obediens palri meo 15g-o angelos de alto traxi Ego Eu.'c persuasi eL Adam de
. . : 25
paradixo fraudaui Ego Caim docui ut occideret fralrem suum
. Ego persuasi : .

Inda^is^^ : ut crucifig-erent Christum . Ego commoui ciuitates . muros elisi . domos

effodi mulLa cum fecerim non me uincit uirgo h.cc Accipe egd formeum et
: et alia . :

sparge circa domum eius foris et ego superueniens paternum sensum meum iniiciam :

in eatti et statim audiet mihi

: In illa hora uirgo dei surgens terLia hora noctis redde- . io
bat orationem domino deo suo Sensit autem impetum da^monis et signauit se et . :

domum sUam signo crUdis efprecabatur ut fugeret d?emon Et dixit cum lachry- : : .

mis Deus omnipoLens UnigeniLe qui caslum exLeiidisli qui terram fundasLi super
: :

aquas qui fecisti hominem ad imaginenl et simuliLudinem^^ tuam

: tu domine H qui :

fecisti ut cum sua costa immaculata epularelur de tua creaLura nisi persuasioni ser- : 35
pentis obedissent Sed morti traditis misertus es donans remissionem peccatorum et
:

resurrectionem uitae aeternce Omnis creatura quam fecisti glorificat te UerUtti deum : .

Domine deus te precor adiuua me et conforLa famulam tuam et dignam me fac : : : :

quam uult temptare adueniens Sathanas Et consignans lotum corpus suum sig-no .

crucis exuflauit in dajmonem et recessit ab ea Et ueniens ad Cyprianum stetit ante : 40

eum dixitque Cyprianus quare non adduxisti uirginem respondit daemon Non me
: : .

cogas dicere quod non possum Vidi autem quoddam signum et tabui Cyprianus
: . : .

autem deridens eum dimisit Et iLerum per arLem magicam uocauit alterum dajmo- :

nem fortiorem Similiter autem et hic gloriabatur et dicebat ad Cyprianum Audiui

. . :

et tuam iussionem et illius impossibilitatem ego emendo et facio uoluntatem tuam : : . 45

Accipe ergo hoc formeum sparge circa domUm eius et ego uado et suadeo ei : : .

Cyprianus autem accipietts fecit sicut praeceperat ei dcemon Virgo autem lustina .

media nocte surgens orauit dicens Media nocte surgebam ad confitendum libi super :

iudicia iustificatio+ tuas Deus omnium et dominus misericordia^ caelesLium rerum

.

et terrestrium dominator qui diabolum confudisti et sacrificium per fidem susce- : : 50

pisti et dedisti hominibus potestatem conculcare inimici uirtutem sanctum Danielem
: .

de lacu leonum extraxisti Bel et draconem occidisti qui obscura illuminasti et . : :

mortua corpora uiuificasti et mortem confudisti qui donasti hominibus resurrectio- : .

nem non me despicias pie pater Parce famulae tuae rex omnipotens et custodi me . :

domine in castitate et inextincLam meam lampadem custodi ut intrem tecum in : 55

requiem immaculatam gloria tibi sancLe deus pater et cum unigenito filio tuo una
.

cum spiritu sancto Amen Et consignans se signo crucis in nomine lesu Christi exuf- .

flauit in daemonem et reliquit eam Daemon autem uenit ad Cyprianum et stetit

: . :
 7-2 IVSTINA ET CYPRIANVS [xxxviir -

contra eum ct enibescens tacebat Dicit : . ei (^yprianus : \'bi est quam trans-
uirgo ad
misi te Respondit dsemon Victus sum
I
. timeo dicere Vidi : : . enim quoddam signum
terribile Cyprianus autem dimisit et hunc cum iniuria
: et tabui . l*]t per magicas .

artes uocauit ipsum diabolum patrem daemonum dixitque ei Quae est hrec infirmi- : :

5 tas ucstra? uicta est omnis uestra uirtus ab una uirgine Dicit ei diabolus Ego . :

modo adducam illam tibi tantum tu paratus sis Gyprianus autem diabolo ait Dic : . :

mihi quod est signum uictoriie tua; Dicit illi diabolus Ecce uro eam febribus uariis . : :

et incendam illam et corpus eius ad fornicationem et phreneticam eam faciam addu-

:

cens ei phantasma in media nocte et parabo eam tibi ad desyderium corruptionis : .

10 Tunc da?mon ostendit se in specie uirginis sancta? lustinfe uirgini dei : et intrauit
sedens super lectum eius dicitque sanctae lustinae uirgini E^i^o hodie missa sum ad : :

te a Christo tecum uiuere in castitate Dic uero niihi quai est merces certaminis tui .

pro uirginitate Multum cnim te uideo uexatam abstinentia sancta uirgo lustina
. .

dixit Merces quidem multa labor autem modicus Dicit ei daemon quomodo ergo
: . :

15 Eua cum inesset in paradiso uirgo sterilis erat et non generabat separans se ab omni :

scientia Postea repleti sunt et generauerunt filios et repletus est mundus

: Deus .

autem benedixit eos dicens Crescite et multiplicamini et replete terram Puto : : : .

enim si in uirginitate permanserimus pro nihilo faciemus uerbum dei et in iudi- : :

cium incidemus uelut contemnentes dominum et non obedienles ei Sancta autem : .

20 uirgo cum audisset haec turbata a diabolo uolebat exire foras hostium quia cogita- : :

tionibus turbabatur in corde uaementer+ Sensit autem in semetipsa qui loqueba- . :

tur ei per sanctum spiritum qui habitabat in ea Et consignans se et orans insu- : . : :

flauit diabolum et diabolus liquefactus est sicut cera a facic ignis

: et non compa- :

ruit Sancta autem uirgo in se rediens post turbalionem statim fugit ab ea inflamma-
.

25 tio carnis et coepit dicere Gloria tibi Ghrisle saluator deus noster
: qui eos qui : :

deprimuntur a periculo saluas et deducis ad lunien seruos tuos et ad tuam uolun-

: :
|1

tatem de aliena uoluntate Domine deus meus ne permitlas me famulam tuam a .

maligno Sathana uinci non polluat inimicus serpens immaculalam tuam columbam . :

sed custodi me incontaminatam ad tuam deilatem confige clauis a timore tuo carnes .

30 meas et de lege tua miserere mei Diabolus autem confusus apparuit Gypriano et
: . :

dicit illi Cyprianus Sicut uideo et tu uictus es Quemadmodum tamen uicti estis
: : .

ab una uirgine christiana ? Dic mihi quae est uictoria eius Dicit ille Diabolus Dicere . :

tibi non possum . Vidi autem quoddam signum terribile : et tabui et statim discessi
dissolutus uelut fumus
uis dicsere+ uictoriae eius uirtutem iura mihi et . Si autem : :

35 dicam tibi Per quid iurabo tibi ? Dicit illi diabolus lura mihi
. Dicit illi Cyprianus : :

per uirtutes meas magnas quae mihi permanent non te discedere a me aliquando : : .

Cyprianus autem dixit per uirtutes tuas magnas non a te discedam uniquam^ Dia- : .

bolus autem fiducialiter dixit Vidi signum crucifixi et statim tabui et fluxi sicut : : :

cera a facie ignis Dicit ei Cyprianus Ergo crucifixus maior te est Dicit ei diabo-
. . .

40 lus Etiam maior est omnibus quia per ipsum misertus est deus mundo Quaecum-
: : .

que autem hic egerimus et errare facimus homines ibi furcella aenea et stimuli : :

ignei infiguntur in eis ut sic accipiant sententiam inextinguibilis cum tormentis :

ignis in aeternum cruciandi Gyprianus Ergo et ego debeo festinare amicus . Dicit illi :

fieri crucifixi ut non talem incurram poenam : Dicit ei diabolus lurasti mihi per . :

45 uirtutes exercitus mei per quas nemo potest periurare Dicit ei Gyprianus Con- : . :

tempno te et omnes fumigantes uirtutes tuas Nocle autem hac cognoui uirtutes Christi
et orationem uirginis quomodo uos omnes conludit et liquefacti estis sicut fumus : : :

propter quod consigno memetipsum et renuncians tibi et dajmonibus tuis consigno :

me dicens Gloria tibi Christe filius dei saluator noster Tu autem diabole «udi me
: . .

50 habeo Ghristum dominum qui me saluum fecit Tunc diabolus discessit confusus : . .

Gyprianus autem uadens ad episcopum cecidit ad pedes eius dicens Famule dei |
:

excelsi catetiza me et signa me in Ghristi noticia Beatissimus autem Antimus epi-

: .

scopus putans ne forte ecclesiam uenisset in errorem mittere expulit cuni+ dicens : :

Sufficiant tibi Cypriane hi qui foris sunt Nihil poles ad ecclesiam dei iiiuicta est : . :

55 enim uirtus Christi Gyprianus dixit Gertus sum et ego quia inuicta est uirtus
. : :

Christi Nocte enim qucC transiit transmisi principes daemoniorum et ipsum diabo-
.

lum ad sanctam uirginem lustinam ut aliqua i^atione seducerent eam Et cognoui in : .

precibus quod per uirtulem crucis et orationibus efi"ugauit eos et ipsum diabolum .
- XXXVllir] IVSTINA ET CYPRIANVS 73

Propter hoc precor te miserere mei et salua animam meam Episcopus uero gratias : .

deo agens benedixit eum et permisit ire dicens ei festina fili ad ecclesiam dei et : : :

orationem sine cessatione redde deo Cyprianus autem uadens in domum suam omnia .

idola confreg-it et per totam noctem lugebat dicens : Quomodo ausus sum apparere :

uirtuti Christi cum tanta mala fecerim ? Quomodo benedicam eum in ore meo cum
: : 5

inuocauerim frequenter multos immundos daemones et manducauerim de pollutis :

sacrificiorum ? Et nunc positus sum in cinere miser misericordiam dei sustinens In .

magna autem die sabbati uadens ad ecclesiam orauit dicens Domine lesu christe si :

dignus sum uocari seruus tuus perfectus da mihi audire per spii'itum sanctum : .

Ingressus uero ecclesiam sanctam qufcrebat audire a sanctis scripturis uerbum con- lo
solationis Et cum ingressus esset ad limen sancta; ecclesise qui psallebant excla-
. :

mauerunt dicentes Saluum fac seruum tuum deus sperantem in te Et iterum lectio
: .

prophela; Ecce Intelliget puer meus exaltabilur et glorificabitur nimis Iterum et

: : .

in psalmo Vidisti domine ne sileas domine ne discedas a me Et iterum aposto-

: : . :

lus ait Christus nos redemit de maledicto legis

: et iterum in sancto euangelio : : 15
Filius mcus hic perierat et inucntus est Et post hoc clamabat diaconus dicens : : :

Procedito cathecumini Cyprianus autem sedebat et dicebat Austerius diaconus

. : .

Sur ge exi Cyprianc Dicit ei Gyprianus Seruus factus sum Christi et foras me
II
. : : :

mittis Dicit ei diaconus

: Factus es perfectus seruus dei ? Dicit ei Cyprianus uiuit :

mihi Christus qui fhcmones confudit et uirginem saluauit

: et mei misertus est : : : 20
quia non exeam nisi perfectus fuero seruus Christi Diaconus autem nunciauit ha'c .

episcopo Conuocans autem eum episcopus et inlerrogans uoluntatem eius secundum

.

consuetndinem ecclesia? inquirensque diligenter omnia catethizauit eum et sic

: : :

euni baplizauit Post aliquod autem tempns+ factus est diaconus sanctorum sacra-
.

mentorum Christi Et gratia data est ei aduersus dccmones et omnem infirmitatem

. : 25
sanabat Multos autem de gentili errore conuertens
. fecit christianos Erat autem : .

uita eius irrepraehensibilis et mores sine malicia Completo autem anno promotus est .

in presbyterum et permansit sexdecim annos in officio presbyterii

: Beatus autem .

Antimus prajuidens cxitum suum conuocauit synodum episcoporum ordinauilque :

sanctum Cyprianum episcopum et statim ad dominum migrauit Cyprianus uero : . 30

episcopus sanctam lustinam uirginem promouit in monasterio uirginum abbatissam :

el constituit eam matrem monasteriorum uirginum Multos enim Cyprianus illumi- .

nabat per uerbum dei et conuerlebat augens gentem Christo Cum completi fuis-
: .

sent prophetici scrmones et qufe a Christo dicta^. sunt parabolae de illo qui exiuit : :

sa-minare s;cmcn suum Et qua-dam ceciderunt in terram secus uiam qutedam in

: : 35
petrosam quaedam necabantur a spinis et zizaniis multi circa fidem offenderunt et
: : :

populus spargebalur Terreni autem reges idolorum cultores insanientesque suscita-

.

uerunt persecutionem aduersus christianos ut immolarent diis Sanctus uero Cypria- : .

nus episcopus per epistolas suas ecclesias omnes ut Paulus apostolus consolabalur et
confortabat E+ per ciuitates singulas multos conuerlebat de errore Malignus autem
: . 40
scrpens ut assolet diabolus per suos impios homines suggcssit Cutulimio comiti orien-
tis: quia Cyprianus episcopus do ctor christianorum ipse destrueret gloriam deorum |

nostrorum et oninem orientcm scducit per magicas artes cum quadam uirgine lustina
:

suadente non immolare diis Comes uero iratus iussit uinculis sub multa custodia per .

singulas ciuitates deduci ut peruenirent in urbem Damascum Cum ergo fuissent ei

: . 45
oblati interrogabat eos dicens Tu es Cyprianus doctor christianorum qui per male-
: : :

ficia multos errare fecisti et culturam deorum per uanitatem habuisti Et nunc prae- : :

sumis te per artem magicam posse crucifigi ? Cyprianus autem dicit ei Magnum te :

ipsum dilalas in multa superbia Dum sis diues in diabolica insania in qua ego fue- : :

ram aliquando concaueatus Sathana; in perditione dsemonum et multos feci errare : : 50

sed saluauit me deus per uirginem lustinam Comes autem dixit Quomodo te salua- . :

uit? et Cyprianus Dum uellem eam temptare per dccmones omnes quos mittebam
: :

illa exuffians ad nihilum deducebat Dum etiam conuersus fuissem omnes in con- . :

uersatione mea glorificabant deum Comes hsec audiens iussit eum suspendi et exun- .

gulari beatam uero lustinam uirginem crudis neruis immanibus caedi et exalapari
: : 55
a duobus spiculatoribus Virgo autem cum csederetur dicebat Gloria ribi+ Christe . : :

quia cum non sim digna dignam me fecisti coronae tormentorum Spiculatores defe- : .

cerunt et ipsa glorificabat deum

: Iterum iubet adduci Gyprianum comes et uidet . :
 74 IVStlNA fcT CYPRIANYS [xxxviiir -

eum lacenlem : Cypriatie indurasti

ct dicit : Dicil ei Gyprianus Infelix tuum cor . .

est induratuni : cum apostata a deo ego in regrium eius ihtrare si mereor dighus
sis :

factus . Comes uero iussit tortores cessare ct Cyprianum de dquuleo deponi et in : :

carcerem mitli sanctam uero lustinam uirginem in domo cUiUsdam matronae nomine
:

5 Terrentince esse Ingressa uero luslina illumiiiata est domus illa gratia domini Post
. .

paucos autem dies iussit comes adduci eos Et dixit Gypriaho utquid seducimini in . :

magicis cuiusdam hominis Christi quem ludaM occiderunt ? Dicit ilii+ Cyprianus : :

diligentibus deum haic mors non est quia ipsa inducit in uitani aelernam Comea :
|| .

autem iussit fiefi sartaginem ferream praicepitque in ea mitti picem et adipem et :

10 ceram uaehementerque succendi Et iussit mitti in eam sanctum Cyprianum et uir- .

ginem lustinam Misso autem Cypriano non eum tetigit ignis

. Sancta uero lustina .

cum uenisset ut ingrederetur sartagincm misit ei timorem diabolus et timebat : :

intrare Dicit illi Cyprianus

. Veni agna Christi ueni mecum Tu mihi portas caeli
: . .

aperuisti et ostendisti mihi uiam Christi

: Noli uinci quee daemones uicisti et . : :

15 eorum principem pro nihilo habuisti l\on te seducat Sathanas Uera famula Christi . :

conlide in signo saluatoris per quod mihi salutem dedisti Virgo autem lustina con-
: .

signans frontem suam ingreditur sartaginem et facta est omni refrigerio sicut ros :

hermon Sanctus uero Gyprianus coepit laudare et dicere Gloria in excelsis deo et
. :

in terra pax hominibus bonse uoluntatis Gloria tibi Ghriste qui pro nobis passus es . : :

20 et per tuam mortem nostram exterminasti et per tuam resurrectionem omnes nos :

resuscitasti Gratias tibi agimus deus patrum nostrorum

. suscipe sacrificium nostrum .

in odorem suauitatis Audiens htec comes quia non tetigit eos ignis dixit
. Vicit :

magica Cypriani Athanasiu^ quidam assessor eius qui fuerat et sacerdos idolorum
.

postulauit comitem dicens lubeat claritas tua me stare super sartaginem in nomine
:

25 deorum et uincam uirtutem chrislianorum

: Comes uero dedit quod petiit Cum . .

uenisset prope sartaginem cccpit dicere Magnus es deus Hercules et pater deo-
: :

rum et Aesculapius qui donant sanitatem hominibus haec eo dicente exiuit ignis
: . :

de sartagine et comedit eum ut nec ossa eius parerent Beatus autem Cyprianus et
: : .

sancta uirgo lustina glorificabant dominum deum nostrum lesum christum dicentes :

30 Magnus dominus et laudabilis nimis et sapientia?. eius non est finis Audiens haec : .

comes dixit Forte inuicta est uirtus Ghristi

: Nihil mihi pertinet nisi de sacerdote .

deorum quia consuitipsit eum ignis Vocans Terentianum cognatum suum dixit ei
: : :

I
Da mihi consilium quid faciamus de condempnatis istis Dicit ei Terenlianus
: . :

Nihil tibi sit comes aduersus sanctos hos Noli contradicere ueritati non uincuntur : .

35 christiani quia inuicta est uirtus Ghristi Audi me et proiice a te magnum periculum
: . : .

transmite eos ad regem referens omnia quae de his sunt acta Comes uero retulit : .

dicens :Claudio Caesari magno terre et maris domino secundum dispositionem splen-
didissimi regni tui Ego Eutulimius susceptus tua pietale comprashendi Cyprianum
doctorem christianorum cum lustina quadam uirgine quos etiam multis tormentis :

40 cruciaui et non consenserunt sacrificare diis

: hos tranmisi+ ad tuam pietatem ut . :

secundum quod uelit uestra sententia in illis iudicet Rex uero legens scriptum : . .

quod multas sustinuerint poenas et quia liberati sunt a cruciatibus dedit sententiam : :

aduersus eos dicens Transimitantur+ urbem Nicomediam Cyprianum uero et uir-

: .

ginem lustinam quia elegerunt uanam haeresim christianorum et elegerunt magis

: :

45 mortem quam uitam hos iubeo tradi puniendos Ducti sunt autem ad fiuuium qui . :

uocatur callus ut decollarentur Orauit uero sanctus Gyprianus pro cunctis ecclesiis .

dei pro ministris et populo christiano et consignans se signo Ghristi fecit a dextris
suis sanctam uirginem stare rogans ante se debere consumari Goepit ergo Cyprianus .

gratias agere deo dicens Benedictus es qui suscepisti animam ancillae tuas :'fac et me
:

50 peccatorem consumari Theonitus quidam christianus peregre ueniens et uidens san-

.

ctum Gyprianum quia ducitur decollari currens osculatus est eum Feruius quidam .

cognatus regis uidit Theonitum osculanteni Gyprianum et iratus iussit eum decollari : .

Consumauerunt martyria Gyprianus lustina et Theonitus Feruius uero iussit corpora .

eorum canibus proiici lacuerunt uero corpora dies sex et non tetigerunt ea bestias
. :

55 ullae. Nautae uero fideles ex prouincia Theonili noctu uenientes cum dormiunt : :

sanctorum corpora furati sunt et leuauerunt in nauem onus preciosum super aurum :

multum et nauigauerunt de Ni
: comedia ad urbem Romam ferentes reliquias ||

Gypriani et lustinae uirginis et Theoniti martvris preciosa mUnefa romam Suscepit:

- XXXXir] IVSTINA 75

autem haec sancta corpora Rufirta relligiosa et clarissima urbis matrorta . In quo loco
demoniaci curantur eL uarite curantul:' infirmitates eorum meritis
: : glorificant
patrem et filium et spiritumsanctum in stecula steculorum Amen .

PROLOGVS IN PASSIONEM BEATE IVSTINE

VIKGINr ET MAKTIRIS .

Quoniam satlctus Uaphael nos adhortari dignatur ut opcra dei non tam iii abdito :

collocemus quam potius pro dei gloria in aperto pandamus moiiens et dicens
: :

Sacramentuui regis bonum est abscondere Opera autem dei lioiiorificum est reuekire . :

Et quia sicut cognitis fidem non adhibere infideblatis est ita inuidcnlia cst in ajdi- :

ficatione sanctorum nolJe coynita pra;dicare Attamen non tantum fisiis uiribus meis : : 10
quam adiutus dei gratia et sanctis orutonibus^ uestris beatae martiris luslinaj histo-
:

riam quam apud nos dominus noster lesus Christus sub ara sua ad tutellam fidei
nostre sibi martyrem dignatus est consecrare uobis ipsis sine fuco prodam Sane .

non ad hoc quispiam arbitretur ista recilari quaj in eius ut preefati sumus sancta :

gesta sunt passione quasi aliquid nos gloriee beatae lustina^ inartyri uideamur praj- l5
stare quando quidem illi nec tacendo de nobis nec loquendo qaicquam possunius
:

conferre Ipsa quoque uirtulum miraculla nullo humane lingue prteconio indigenlia
.

ubique profecto tonanti exierunt tuba Sed tantum noslnc deuotionis pro recipienda .

mercede obedientia^ cum hilaritate uolumus demonstrare Metuens quoque quod ab .

ipso domino nostro lesu christo legimus terribiliter essc dictum Si uos tacebitis : : 20
lapides clamabunt Qua,'So autem nos+ quicumque audire hiec aut legere pie ac reli-
. :

giose uolueritis ut huius peccatoris ultimi memores sitis

: qui in nomine domini :
|

huic passioni interfui et uobis eam sum prajconatus In diebus illis beata lustina ex :

christianis parentibus oriunda atque inter generosas fa'minas prceclar.c indolis fama
subnixa fuit In cuius menle sacrai religionis instantiam
: et sobrium sapientia? cul- : 25
men dignum sibi Ghristus domicilium collocauit Quis non optet et ambiat sanctffi . :

uirginis ac ministrai Christi placere indicio quce superbi sanguinis nobilitatem sic :

humilitate prouexit ad gloriam ut cajleslis patriae fieri mereretur elecla ? Vere :

dignum in quo dominus habitaret templum sanctum cor- : erat tot tantisque merilis
pus diuersis margaritis ornatum orationibus semper refeclum 30 : ieiuniis castigatum : :

puritate mundissimum ut magnitudo tantje prudentiaj gemina resplendens lampade

:

plus luceret Vere nomine meritoque lustina quae dum nominis sui dignitate pasci-
. :

lur sic promeruit et coronam sic uiuit

: ut nequeat aiiimittere quod uocatur Illu- : .

potentia generosa :Illustrior relligione diuina continuit palmam mcns pudica

slris : :

Dum igitur in Venetiarum parlibus in sua quoque patria Patauii moraretur Maxi- 35 :

mianus lunc atrocissimus illas ad partes uenit iussitque sibi in campo martio tribu- :

nal parari : ut illic dei sanctos sacrilegus interliceret imperator

Hinc beatissima tunc .

lustina : cum
de suo predio quod Vitelianum uocabulo nuncupatur ad uisitandos : :

dei famulos ascendens uehiculum properaret repente a militibus comprajhenditur : :

et deposita cursu rapidissimo Maximiano crudelissimo praesentatur sicut eis ab : 4o

Imperatore iussum fuerat Et dum eius animus intrinsecus fortiter anhellaret inter-
: :

rogata est a puella quae secum ierat quare eius turbaretur animus et respondit ei
: :

puella Vere domina mea

. Video faciem tuam rubere coloremque mutari Et
: : .

respiciens beata lustina Vidensque eos totis uiribus ad se currentes

: in fugani se :

dare conabatur Arbitrans quod pro stupro uoluptatis insidiarentur Et in angusto

: : : 45
pontis loco qui ex marmore constructus est non longe A ciuitate Patauii eam con-. :

cluserunt Et deposita asstuare ac clamare coepit cum lachrymis et dicere

. adiuua : :
[|

Ancillam tuam in hac angustia positam domine lesu christe fili dei uiui Et positis :

genibus in marmore pontis ita molle inuentum est ac si terra ab igne soluta Illi .

uero dum forliter et totis uiribus crudeliter eam pertraherent ita ut extracta ex : 50
utrisque genibus in marmore fossa uelocissima appareret Et arripientes eam cursu :

rapidissimo Maximiano crudelissimo prajsentauerunt Diciturque lustinam hanc esse : :

quae se Christianam summis uiribus fateretur Quam ita aggressus est Imperator : :
 :

76 IVSTINA [xxxxr -

Nomen tuuni quo diceris conditionemque designa . Ad haec beata lustina hilari uultu
respondit Ghristiana sum Maximianus Imperator dixit
: Ego te de nomine plus . :

requiro et tu haec quae nolumus nostris auribus intimas

: Dic tuum nomen ante- . :

quani moriaris Ad h;vc beata lustina respondit lam dixi tibi christiana sum Quod
. : .

5 autem de nomine plus requiris lustina uocor Maximianus Imperator dixit quam : . :

sectam colis ? Beata luslina respondit Ego colo dominum meum lesum Ghristum : :

qui fecit cajlum et terram mare et omnia quae in eis sunt Nam lapidibus surdis : : .

et mulis quae sunt opera manuum hominum non sacrifico . Maximianus Imperator
dixit : Quid uerborum prolyxilate mca dicta et sacrifica magno deo refellis : Accede :

10 Marti si tuas consulere uis tenerae iuuentuti

: Beata lustina respondit iam dixi . : :

quia fhristiana sum et omnibus diabolicis pompis abrenuncio Illi me offero sacri-
: .

ficium domino lesu christo qui dixit Eg-o sum uia ueritas et uita qui credit in : : :

me :non morietur in eeternum Hkc in se credentibus uoce toaantissima repromisit .

Guius uera promissio apud me tenetur et nullus poterit meam praefixam mentem ab :

15 eius amore conuellere Aliud enim est cum deo Aliud cum hominibus fabulari Sed
. : .

si qua tibi sunt exquisita tormenta in Ghristi ancilla exercere festina Quid mora- : .

ris ? Cupio enim ad il!um migrare dominum meum lesum christum qui me dignatus :

est ab ipsis cunabulis consecrare Maximianus imperator dixit Aut sacrifica et . : :

euades tormenta aut gladio te scias peri mendam : Beata lustina respondit Deo |
. :

20 meo gratias ago qui me indignam famulam suam hostiam dignatur accipere et non
: :

daemoniis uestris sacrificare nec consentio blandimentis tuis uanis Sed hoc ego : .

rogo domiuum+ meum lesum christum ut me famulam suam in numero ancillarum :

suarum dignetur ascribere Illud autem quaeso ut impleas quee in me disponis . : :

tormenta Nam et ego parata sum pro nomine domini mei lesu christi omnia susti-
.

25 nere hoc autem certamen cur formidem

. cum dominus meus lesus christus pro :

toto mundo suum sanguinem noscitur profudisse ? Tunc iratus crudelissimus Impe-
rator sacrilego ore tulit sententiam dicens lustinam quae diu latuit et christianae : :

religionis se asserit obligatam et nostris iussionibus obtemperare noluit gladio : :

iubemus extingui Haec cum audisset beata lustina . iteratis uocibus ad dominum :

30 clamauit dicens Gratias tibi ago domine lesu christe qui me famulam tuam et mar-
: :

tyrem in libro tuo ascribere dignatus es lam si placet et uera est sententia quam . :

protulit impiissimus Imperator in loco hoc sacramentum dispositum confessionis :

meae quod deuota sum celeriter compleatur et in gremio residentis ancillam tuam
:

suscipe Ghriste lumen meum Margarita preciosa quem amaui quem concupiui : : : :

35 quem desydero uidere regem omnium saeculorum qui regnas cum patre et spiritu :

sancto Et expleta oratione fixis in terra genibus eius lateri gladium spiculator
.

immersit Et posteaquam telo infixa est per unam uigiter+ horam eleuatis oculis in
: :

caelum tendensque ad sydera palmas uniuersis astantibus sic orauit ad dominum

: :

Domine lesu christe suscipe animam meam in requiem tuam quia te dilexi te con- : :

40 cupiui et tui iuris esse desydero teque solum amaui dominum meum lesum christum :

saluatorem mundi et nullum praeter te amatorem quaesiui: te solum inueniam . .

nihil mihi praeter te occurrat Et signans se uexilio^' crucis atque totum corpus suum : :

manu sua diuinis signauit crucibus beatumque emisit spiritum Quam christiani : :

ardore fidei et dignae martyris passione uenerantes

: eius uenerabile corpusculum 1|
:

45 aromatibus condierunt et intra deo condignum cymiterium posuerunt quasi plus : :

mille passuum de ciuitate Patauii ubi usque in hodiernum diem in eius nomine :

mysteria celebrantnr+^ Ad haec beatce martyris limina humili pietate catholica ac

.

dignissima conuenit turba atque in laudem dei et Goronae beatae martyris lustinae :

alachriter excitatur et omipotentem+ deum ueneratur Haec dicta sunt a i>obis pau-
: .

50 ciora de mullis rariora de densis notiora de certis

: quae ualuit stilus noster omni- : :

bus patefacere de eius beata passione et legenda magis cum desyderio quam cum
:

fastidio religiosis pectoribus commendare Guius memorabilem natalem colimus sub :

die nonarum octobrium queni suae martyri consecrauit dominus noster lesus :

christus Gui est honor gloria et potestas sine fine per omnia saecula saeculorum
: .
 XXXXIK] ivliana

PASSIO SANCTE IVLIANAE MARTYRIS .

Martyrum perseuerantia comprobanda eousque processit : ut ex fide amicos cona-

retur restituere : Temporibus nanque
et inimicos ex ipsis inferni claustris eruere .

Maximiani Imperatoris persecutoris christianae religionis erat quidam senator iu :

ciuitate Nicomedia nomine Eleusius amicus Imperatoris hic desponsauerat quandam . 5

pueUam nobili •,^enere orlam lulianam nomine cuius pater Africanus cognominaba- :

tur qui et ipse j^ersecutor Christianoriim erat uxor uero eius dum intentione animi
: :

sacrilegia Martis perhorresceret neque christianis neque paganis misccbatur+. luliana :

autem habens animum ralione plenum prudentique consilio et digna conuersationc :

et ueritate plenissima hoc cogilabat apud se quoniam uerus est deus qui fecil cajluni : : lo

et terram Et per singulos dies uacans orationibus currebat ad ecclesiam dei

. ut :

scripturas diuinas intelligeret Eleusius uero sponsus eius nuptiarum com[)lere fesli- .

nabat celebritatem Illa autem dicebat nisi diynitatem prajfecturae administraueris

.
|
:

in nullo modo tibi possum iunj^i Ilccc audiens Eleusius dedit munera Imperatori .

Maximiano et successit alii praefecto ad ministrandi sedens in carruca agcns oflicium

. 1&

prcefecturaj Transactis paucis diebus denuo misit ad eam

. Tunc luliana pertractans .

consilium dixit ad eos Euntes dicite Eleusio Si credideris deo meo et adoraueris
: : : :

patrem et filium et spiritum sanctum accipiam te maritum quod si nolueris quaere . :

tibi aliam uxorem Audiens hoc Eleusius uocauit patrem eius et dixit ei omnia uerba
. : :

quee ei mandauerat luliana Pater uero eius hoc audiens dixit per misericordes et . : 20
amatores hominum deos quod si hiec uerba uera sunt tradam eum+tibi PrcTgdictis : .

his uerbis perrexit ad filiamsuam cum magno furore uocauitque eam dicens I)ic :

mihi mea dulcissima lux oculorum meorum quare non uis accipcre pra'fectum
filia

sponsum tuum ? Ego uero complere uolo nuptias uestras Itaque luliana confidens in .

Ghristum dixit Si coluerit patrem et filium et spirilum sanclum nubam illi Quod
: : .
2j

si non polest me accipere in coniugium

noluerit : IIoc audiens pater eius . dixil :

Per misericordes deos Apolinem et Dianam si permanseris in hiis uerbis feris : te tra-
dam : cui luliana habeam per filium dei uiui
. Noli ergo credere pater : ut te timere :

quod si me uiuam incensurus sis nunquam tibi consentio Tunc denuo rogabat eam .

pater eius ut ei consentiret nc tale perderet dccus Ad heec luliana respondit De

: : :
30
his pater non dicunlur Verum dico et non mentior quia
intelligis : quai a me libi : : :

omnem quaestionem et omne iudicium gratanter substineo ne recedam a domini mei :

lesu christi praeceptis Statim pater eius iussit eam expoliari et caedi
. dicens ad : :

eam Quare non adoras deos ? Illa autem clamans dicebat Non credo non sacrifico
: : . .

non adoro idola surda et muta sed adoro dominum meum lesum christum qui : : 3j

uiuit in cailis semper et regnat Tunc pater eius cruciatam eam tradidit prcefeclo .

sponso eius Prajfectus autem iussit eam diliculo^ adduci intra tribunal suum
. :
1}

uidensque pulchritudinem eius blandis sermonibus loquitur ad eam dicens Dulcis- :

sima mea luliana quare me tanto tempore delusisti Quis te persuasit colere deum .

alienum ? Conuertere ad me et declina omnes cruciatus qui tibi parati sunt si : : : 40

sacrificare nolueris ad quem Beata luliana respondit Et tu si consenseris mihi et

. : :

adoraueris mecum patrem cum filio suo et spiritumsanctum acquiescam tibi Si : .

uero nolueris non mihi donaberis Prsefectus dixit Domina mea luliana consenti
: . :

mihi et credo deum tuum Beata luliana respondit Accipe spiritum dei et nubam
: . : :

tibi cui Prasfectus

. Non possum domina mea quia si hoc fecero Imperator aut
: : : 45

successorem dat mihi aut certe caput meum gladio amputari faciet Sancta luliana
: .

respondit Et si tu times islum imperatorem mortalem et in stercore sedentem

. :

quomodo cogere me potes immortalem imperatorem negare ? Quid mihi multum blan-
diris? Non me potes decipere Qua3 tibi uidentur exerce tormenta ego autem credo : .

in quem credidit Abraam Isaac et lacob et non sunt confusi quia potens est libe- : : 50
rare me a tormentis tuis Audiens hoc praefectus commotus iracundia iussit eam caedi
. :

extensa uero in terra sancta luliana a quatuor uiris nuda coepit caedi ita ut in ipsa :

sex milites uicissim caedentes mutarentur post haec iussit cessari ab ea Et dixit prae- :

fectus Ecce principium quaestionis accede et sacrifica magnae Diaiuv el libera le

: . : :
 ;

78 IVUANA [xxxxir-

de his tormcntis Quod si nolueris per mag-num deum Apollinem non tibi parcam
. .

Sancta luliana respondit noli credere quod persuasionibus tuis nie reuocare possis : :

a domini mei Icsu christi pr;cceptis Ego e^ini credo pcr maiora et fortiora tormenta .

fidei omnibus approbari Tunc praefectus iussit eam capillis appendi Appensa uero . .

5 per sex horas chimabat dicens Christe lili dci uiui adiuua me Tunc prtefectus iussit : .

eam deponi dicens ad eam luliana accede et sacrilica ne in tormentis deficias : : : .

Non enim poterit te liberare quem putas deum colere luliana respondit uincere : . :

me non poteris per tormenta tua Ego in nomine domini lesu christi uincam |
.

mentem tijam et erubescere faciam patrem tuum diabolum Prsefectus itaque ira
: .

10 commotus iussit aeramentum conflari et a capite perfundi quod dum factum fuis-
: : .

set nihil ej nocuit

: Item iussit lig^amenta ferrea per femora eius mitti et sjc eam
. :

in carcerem recipi Posita autem coepit dicere Domine deus omnipotens anima mea
. :

in exitu posita est Conlirma me et exaudi me et miserere mei et ueniat mihi

. : : :

misericordia tua sicut omnibus qui tibi placuerunt Domine deus meus suscipe me : . :

15 et ne derelinquas me neque despicias me domine deus meus ne proiicias me a facie : :

tua et ne deseras me in tempore doloris mei sed libera me de his tormentis sicut
: : :

liberasti Danielem de lacu leonis et sicut liberasti Ananiam Azariam Misael de :

camino custodi deduc me in portum uoluntatis

ignis ardcntis : et custodisti : ita me .

tuae : regem ex aegypto Exaudi me domine et

sicut deduxisti fdios Israel fugientes . :

20 extingue tyranni minas qui contra me surrexit et fac erubescere diabolum et esse : : :

me resistentem quoniam tu domine scis naturam humanam quia captiuitatem non

: :

potest pati Esto mihi deus praesens auxiliator. et adiuua me in tormentis quse : :

inducturus est in me ille qui ueri iudicii praeceptum non seruat Et dum finisset : :

orationem apparuit ei daemon jn figura angeli nomine Belial

: et dicit ad eam : :

25 luliana mala et pessima tormenta tibi praeparat prgjfectus Modo audi me et salua . :

eris Et dum te de carcere foris iusserit eiici

. accede et sacrifica et effugies tor- : : :

menta Putabat autem luliana quia angelus esset et dicit illi Quis es tu Dicit ad
: : : : .

eam diabolus Angelus sum domini misit me ad te ut sacrifices et non moriaris

: . : : .

luliana autem ingemiscens amarissime exclamauit ad dominum Et oculos suos ele- :

30 uans ad ca^Ium flsuit dicens Domine deus ca^Ii et terrae ne deseras me neque despi- : :

cias me ncque permittas perire ancillam tuaiB

: sed confirma me in uirtute tua et : :

in nomine tuo confitenti demonslra mihi qqis est iste qui mihi talia suadet Et : : .

statim facta est uox de caelo

II
Gonfide luliana quia ego sum tecum qui glorifico : : :

te Tene autem istum qui tecum loquitur ut scias quis est ille Exurgens autem
. : : : .

35 luliana de doloribus suis in quibus erat constricta tenuit da^monem Belial nomine : : :

et dixit ej Dic mihi quis es tu et unde es et quis te misit ad me

: Tunc daemon
: : : .

dixit ei Dimite me et dicam tibi

: Beata luliana dixit Dic mihi omnia et sic te : . :

dimittam Coepit daemon loqui et dicere Ego sum Belial daemon

. quem aliqui : :

lopher nigrum portant De malis malignus manuum obtruncator homicidii obie- : : :

40 ctator Ego sum qui feci Adam et Euam praeuaricari de paradiso Ego sum qui
. : . :

feci Gaim interficeret Abel fratrem suum Ego sum qui feci ut lob omnem
: ut . :

substantiam suam perderet Ego sum qui feci populum in deserto Idola adorare . : .

Ego sum qui feci Isaiam prophetam in lignea serra secari Ego sum qui feci tres
: . :

pueros in camino ignis mitti Ego sum qui feci Nabucodonosor regem imaginem . :

45 facere Ego sum qui feci lerusalem inflamari Ego sum qui feci ut Herodes rex
. : . : :

infantes interficeret Ego sum qui feci Stephanum lapidari Ego sum qui feci latus. .

filii dei lancea percuti Ego siim qui sermonem locutus sum quia magi essent . : :

Petrus et Paulus Ego sum qui ad Neronem ingressus sum ut Petrum cfucifige-
. : :

ret et Paulum capite plccteret

: Ego ista omnia et alia deterjora feci cum fratribus .

50 meis cui Beata luliana dixit

. Et quis te ad me misit respondit dacmon Sathanas : .

pater meus Sancta luliana dixit Quod nomen est patris tui ? et ille Beelzebub ad
. : . .

quem luliana Quod est opus ipsius ? Dajmon respondit Totius muli assidens statim
: :

dirigit nos . respondit luliana

Et qui repulsus f uerit a christianis quid patitur ? : :

Daemon respondit pessima tormenta patimur si missi fuerimus ad lustum

: Mala et : :

55 ut subuertamus eum et intuebimur et non uidebimur ab illo a quo mittimur : : : .

Quando enim quaesiti fuerimus inuenti demandamur aliis daemonibus ut ubi inuenti : :

fuerimus tractemur ab aliis male Deinde fugimus ubi non possu mus inueniri
: . : |
.

Ergo nobis est facere ut gratis apud mentem eius placeamus Sancta luliana dixit : .
 :

- XXXXnir] IVLIANA 79

Ad quae opera justum inducitis Audi domina mea ut omnia . Daemon respondit : :

tibi dicam et agnoscas a me ueritaten) Quomodo malo meo ego huc ad te introiui
: .

et putabam te introducere ut sacrificares et negares deum tuum sic ingredimur ad : :

omnes homines tam ego quam fratres mei Et ubi inuenerimus hominem prudentem :

ad opus dei facinius eum desyderia mala appetere conuertentes animam eius ad ea : &

quaj ostendimus ei facientes errorem in cog-itationibus uanis et non dimittimus iUum ;

uel in oratione se adiuuare I^t iterum si uiderimus aliquos concurrere ad ecclesiam ,

:

et pro peccatis suis se afflij^entes et scripturas diuinas cupientes audire ut aliquam : :

partem ex ipsis custodiant ingredimur domus ipsorum et non dimittimus illos ali- ; :

quid boni agerc et multas cogitationes immitimus in cor ipsorum

; Qui.autem 10 .

potuerit superare et discedere potucrit a cogitationibusS uanis

: et ire et orare et ; : ;

diuinas scripturas audire et communicare diuino mysterio ille perfugat nos Quando : ,

enim christiani communicant diuino mysterio intendentes sumus nos in illa hora ab ;

hominibus in nullis curam gerentes : nisi sohjm subuertere hominem bene uiuen- ;

tem Si autem uiderimus aliquem uolentcm se bcne tractare amaras cogitationes 15

. ;

inferimus illi ut ni3stras cogitaliones agat Sancta luHana dixit Immunde spiritus ,

quomodo prajsumis te christiano applicarc Da;mon respondit Et tu dic mihi quo- . : ;

modo me ausa es tenerc nisi quia confidens es in Ghristo Sic et ego confido ia ; .

patre meo qui malarum actionum est inuentor quod uult boc facimus Sed multa
; ; : :

cogitaui aduersum te ut aliquaudo+ conscnlires desyderiis meis et repulsus sum Sed 20 ; ;

quomodo denuo malo moo huc missus sum ad te ulinam le nunquam audissem heu ; .

me heu nie miserum quanta [)atior Quomodo intellexit pater meus quid mihi futu- . ;

rum esset Dimitte me uel ad alium mihi ire liceat nam accusabo te patri meo et
. : ; ;

non expcdit tibi Sancla lu liana ligauit eum manibus retrorsum

. et posuit cum |1
;

super terram Appraihendens unam partem ferri . (ie quo ipsa lig^ala fuerat ca;de- 25 : :

bat ipsum Da;mon aulem clamans rogabat eum+ Domina mea luliana apostolorum
. :

comes niartyrum particeps patriarcharum socia angelorum consors archangelo-

: : ; ;

rum amica per crucem patris tui tremendi miserere mei per oralionem dominiini +
; ;

lesu Chrisli te coniuro parcas infelicitati mea' Ad quem luliana dixil confilere mihi . ; ;

cui hominum iniurias fecisti Diemon respondil Mullorum hominum occulos exlinxi 30 . : ;

Aliorum pedes confregi Alios in ignem misi alios sanguinem uomere feci
; alios : :

laqueo uitam finire feci alios in suo furore manibus sibi perniciem inferre feci alios
; ;

per alias poenas interire feci ut breuiter dicam omnia mala qua? in mundo sunt : :

facta Ego ipse feci cum fratribus meis Et alios quos inueni non habentes signum
; .

Christi decepi ut cum tanta mala fecissem et peccata

; nullus me ausus fuit csdere 35 ;

sjcut tu Nemo apostolorum manum meam tenuit tu autem et ligasti Nemo mar-
. : .

tyrum caicidit me nemo prophetarum iniurias mihi fecit nemo patriarcharum in

: :

me manum misit Necnon et ipsius filii dei uiui expedimentum+ templaui in deserto
. ;

et posui illum in monteiii excelsum et nihil mihi fecit Et ostendi ei omnia regna : .

mundi et tu me sic tormentis consumis

; uirginitas quae contra nos armatur o . ; 40
lohannes qui nobis uirginitatem ostendis Et hoc dicente daemone misit prajfectus . :

ut adduceretur luliana Et dum duceretur trahebat secum daemonem , Daemon ; .

autem rogabat eam Domina mea luliana non iam amplius de me ridiculum facias
; :

non possum postea aliquem seducere Patrem meum superasti me tenuisti quid . . .

aliud amplius facere uis ? Dicunt chrislianos misericordes esse tu autem ferocissima .
'45

in me facta es Et dum talia diceret daemon sancta luliana trahebat eum per forum
. ; .

Et post eum proiicit in locum stercoris dum uero uenisset in praetorium facies . :

eius gloriosa uisa est omnibus quam respiciens prae fectus admiratus eam dixit ; |
;

luliana dic mihi quis te docuit talia mala agere Quomodo tanta et talia tormenta
; ;

superasti ? luliana respondit Audi me impiissime praefecte dominus meus lesus chri- ;
50
stus uicit patrem tuum Sathanam
, et daemones eius et misit de sanctis sedibus : :

suis angelum suum qui me confortauit te erubescere fecit pessima hora natus
; ; . :

nec te poeniteat infelix quia dominus meus lesus christus misericors et pius est et
: :

uuH omnes homines saluos facere Praefectus iratus iussit uenire rotam ferream et . ; :

figi in ea gladios acutos et super ipsam rotam in medio duarum columnarum : Et ; 55

quatuor milites hinc atque illinc trahebant et tenebant rotam ut sanctam lulianam :

contererent Trahentibus militibus machinam erat corpus eius immobile et custo-

. : :

diebatur famula Ghristi immaculata Ansi^elus autem domini descendit et commi- . :

 :.

80 INVENTIVS [xxxxiiir -

nuit catastam et omnia uincula resoluta sunt : quare sancta luliana glorificabat :

dominum extendens manus suas ad cajlum cum lachrimis coepit dicere Deus
: et :

omnipotens salus imniortalis uila oninium credentium in te qui ca;Ium extendisti : :

et terram fundasti ct hominem quem tuis manibus fecisti non deseruisti

: Paradisi .

5 plantalor et uiuentium arborum inuentor Ilumani generis gubernator salus pereun- . :

tium demonstrator innocentium deficientium confortator Vnde principium solus

: . .

deus quem nullus claudere potest Sed iuste gratias et laudes tibi ago Domine
: . .

deus qui indignaj mihi auxihum donare dignatus es Esto mecum et libera me ab : :

omni malicia istius tyramni Prajfectus autem erubescat cum patre suo sathana Et . .

10 hoc ea orante clamauerunt carnilices dicentes Potens est deus luhanae et non est : :

alius deus praster ipsum Pcenitet nos pra^fecte quod usque nunc introducti sumus . : .

Fac quod uis praefecte infer nobis supphcia ignes ac ferrum para malas insidias
. : :

et cogitationes patris tui sathanaj perhce in nos quia nos eligimus bonam partem :

domini nostri lesu christi Audiens haec praifectus renunciauit Maximiano Impe .
|j

15 ratoin Imperator iussit omnes qui confessi sunt gladio puniri

. Decollati autein : .

sunt uiri et muheres centum uiginti Tunc praefectus iussit sanctam lulianam incendi .

Audiens hoc beata luhana extendit manus suas ad ca;lum et dixit Domine deus :

omnipotens ne deseras me neque despicias me et ne proiicias faciem tuam me : : .

esto mihi adiutor et libera mc de his tormentis et obliuiscere peccata mea Et si : .

20 quid peccaui uerbo tu quia pius es deus parce mihi ne dicat inimicus meus Eleu-
: :

sius :ubi est deus eius cito miserere mei quia tu es benedictus in saecula Et ecce
: : .

subito uenit angelus domini et seperauit ignem et flammam ignis extinxit Sancta : : .

luliana in medio ignis illajsa stans glorificabat dominum Praefectus autem fremebat .

uidens eam quasi feram mahgnam et cogitabat quale supplicium inferret in eam : : .

25 iussitque ut olla cum plumbo adduceretur

: et de super sanctam luHanam pone- :

rent : Dum uero imposita staret facta est olla quasi balneum bene temperatum : .

Eadem enim hora resiherunt guttae et incenderunt de astantibus numero septua- :

ginta quinque hoc praefectus uidens iratus scidit ueslimenta sua et cum gemitu
.

uituperabat deos suos quare non potuerunt sanctam dei cremare quia et ipsis iniu-
: :

30 riam fecit iussit itaque eam gladio animaduerti

: Audiens autem haic sancta luhana .

glorificabat dominum et dum appropinquaret finis eius dsemon qui cruciatus fuerat
: :

uidens eam subito currens uenit et clamans dicebat Nolite parcere ei Deos uestros : : :

uituperauit et omnibus iniuriam fecit : Nam et mihi multa mala ostendit in nocte .

una : cumque non potuissem perferre plagas eius quaecumque egi ilU confessus : :

35 sum .Reddite ei sicut et digna est Sancta luhana eleuans oculos suos ut uideret
: . :

quis esset qui talia loquebatur timuit daemon et clamauit dicens

: Heu me mise- : : :

rum forsitan tenere me uult Et orauit sancta luHana dicens Benedictus dominus
: . : :

qui non dedit nos in obprobrium ininiicis nostris Miserere mei et auxiliare mihi . : :

et in pace suscipe spiritum meum Et dum haec diceret in oratione decoUata est . : :

50 et cum pace reddidit spiritum Post paruum uero tempus mulier quaedam nomine .
I

Sophonia senatrix transiens per ciuitatem Nicomediam cupiensque uenire romam :

tuht corpus beata? luhanae illudque condiuit aromatibus in locello ut ueniret : :

Romam exurgens autem tempestas perduxit ipsam nauim in fines Campaniae Posita
: .

est autem sancta luliana prope territorium puteolanum uno milliario a mari Eleu- : .

45 sius uero dum nauigaret in suburbanum uenit tempestas ualida et demersit nauim :

ipsius et mortuus est

: Passa est autem sancta luliana septimo idus februarias sub
:

imperatore Maximiano regnante domino nostro lesu christo qui uiuit : et regnat : :

cum patre et spirtusancto+ in saecula saeculorum .

DE SANCTO INVENTIO GONFESSORE .

50 Sanctus Inuentius quondam iuuenis samaritanus de paganis parentibus ortus in

Christum credidit ad praedicationem beati Gregorii cum apud Antiochiam pra?di- :

caret Postea uero per gradus ordinis ascendens usque ad sacerdotium reuersus ad
.

parentes suos conuertit eos ad fidem Christi et baptizauit relictisque eis recessit : .

Cui in itinere dormienti apparuit angelus iubens ut reuerteretur Besilonicam et : :

- xxxxmir] lONIVS 8i

idola Daciani signo crucis ibi contereret eiusque filiam Cleopatroniam a dajmonio :

liberaret Quod et factum est baptizauitque eam cum ducentis fere hominibus Illa
: : .

uero de suo patrimonio misit duo candelebra+ beato petro et allia utensilia per bea- .

tum Benedictum episcopum et per sanctum Inuentium Quibus Romam euntibus : :

cum deficeret uictus exiuit de mari piscis magnus et in littore stetit qui captus
: : : 5

ab eis per totam hebdomada ad uictum suflecit Huic sancto Inuentio abstulit ali- .

quando quidam miles raplor cum sociis suis uestimentum de quo tale miraculum :

uisum est Nunquam uaenundari potuit et ubicunque noctu erat ibi de claritate
: : :

ipsius mapna lux emi cabat Cum autem in asia rex quidam Rhictionarus surgens
|1
.

conlra christianos exardesceret et secum deferens Nazareth deum suum romanas : lo

partes uastaret deinde cum esset in Lonyobardia longobardis nimis timentibus luHt
.

miles ipse uestimentum illnd+ ad ecclesiam beali petri Quo cum uenisset Rhictionarus :

facto de caelo magno tonitru et ignitis cathapultis uolantibus interfectus est cum omni
exercitu suo Et hoc factum est post triyinta annos postquam idem ueslimentum
.

sancto fuerat ablatum Abstulerat autcm idem miles eidem sancto cum ucslimenlo
. 15

quasdam reliquias sanctae crucis et sancli Bartholomsei Vixitque beatus Inuentius .

usque ad tempus beati Hilarii pictauiensis Cui de exilio reuertenti obuiam pictauis :

iuit a quo etiam castellum Grauionem petiit

: ut ibi habitaret cum sociis quod et : :

factum est Hic aliquando in sex latrones incidit

. quorum primus arrepto gladio ut :

eum perimeret semetipsum transuerberauit secundus ad quercum se suspendit . . 20

tertius a dsemonio arreptus est quarlus oculos amisit quintus rabie plenus manus . .

suas et brachia dentibus lacerauit sextus ad mare currens in illud se priecipitauit . .

Mortuus esl autem annorum centumuig-inti Idus ianuarii apud Grauionem caslel- .

lum In martyrologio tamen dicitur ucrnaco sancti Inuentii confessoris forte illuc
. .

de Grauione translatus est Sepeliuitque eum beatus Maxencius abbas Cui etiam . : 25

reuelatum est quod dum sanctus Michael animain eius deferrel in cielum occurre-
: :

runt dajmones dicentes Ilic homo nosler est quia per fuf;am timidus martyrii coro-
: :

nam amisit cum scriptum sit beatus uir qui sufTeret temptationem
: : .

SANCTI lONII MARTYRIS PASSIO .

Sanctus quoque lonius cum beato Dyonysio de partibus atheniensium aduenit : 30

Deinde sancto Caranno consociatus urbe Roma cum beato dionysio presbyterii ofli-
cium sumpsit et ci stercium pagum properans euangelium prKdicauit Alius enim
:
|
.

cibus non erat mag-is assiduus quam esus hcerbarum uirentium et aquae frig-ida? cali- :

cem pro potu fesso corpori tribuebat Quadrag-esima; uero diebus bis in septimana .

cibum corpori ministrabat Tres aulem lictores a luliano praefecto missi ut eum per- . 35
quirerent prope Parrhysios peruenerunt cui uicinior csl pagus cisterciensium qui
. : :

dicitur mons sancti lonis eumque ibi repererunt nonis augusti docentem populum: .

In quo loco populi catherua plurima per eum ad Christum conuersa gaudebat cum .

autem persecutores eminus uenire conspexit a prsdicatione non destitit sed salu- : :

bribus monitis populum adhortatus est et puras manus inferens Ccelo totis uiribus 40 : :

dixit Gratias ago tibi domine lesu christe qui me ad titulum dignilatis tuae uocare
: :

dignatus es et beatorum martyrum tuorum consortem efficere

: Egressus igitur ab .

urbe perrhysiaca+ intrepidus peruenit ad montem lonius aduenientes impii sanctumque

uirum apprsehendentes cum indignatione allocuti sunt eum quem cum non possent :

a fide Christi auertere uinctis manibus occiderunt Sanctus uir nec terrore concu- 45
: .

titur : nec dolore corporis superatur : sed confisus in domino imbecilla senectutis
membra iuuenili uigore sustentans : Christi nomen confiteri non metuit Tunc unus .

e militibuseuaginato gladio sancti uiri pretiosum abcidit caput Cumque sancti uiri :

Cadauer iaceret exanime uidentibus militibus lux de caelo super sanctum corpus : :

emissa est et uox pariter cum luce uenit dicens Euge famule meus loni qui pro
: : : 50

me sanguinem tuum fundere non dubitasti in tei^ris Cum sanclis gratulare in astris : .

Dei autem sancto consilio qui sanctos suos cum mensura probat et sine mensura :

glorificat recedentibus a loco ministris urgens se sancti uiri corpus exanime apprae- :

hendensque manu propria caput abscisum stabili gressu iter suum carpere plantis :

II. — 6
 :

82 Ivr.lVS [xxxxnii'- -

firmissimis coepit monte quasi miliario uno perucnit ad locum

: portansque illud a :

quem uir sanclus funeri Iradendum elej^aret+ ubi cum palma uictoritc sanctus ||
:

rerqieuit^ in pace Cumque sanctum corpus uiri misericordiie recondercnt aperlae

: :

sunl nares corum senseruntque aromata ang-ellorum qui a domino ob sancti uiri
: :

5 exequias fucrant destinati .

PASSIO SANCTI IVLII SENATORIS .

lulius senator audiens monila salutari+ facultates suas operis distribuit . Accersito
igitur quodam presbylero Rufino baptismum cum omni domo sua suscepit Coepit- :

que ipse publice conliteri ChrisLum et pro eo mortem concupiscenti animo desyde- :

10 rare Quod cum audisset caisar

: amaritudinis felle exagitatus iussit eum ad se :

reduci et eum sic coepit alTari luli quo pacto amens efectus es ut deserens louem
: : :

et Herculem sequaris nescioquam amentiam uanam Cui uiriliter respondit lulius :

dicens Tu simul peribis cum diis tuis quos uano errore deos esse temerario ore
: :

asseris Confusus itaque cffisar de his et aliis uerbis accersiuit quendam uirum
.

15 nomine Vitelium magistrum peditum animo ferum opere crudelem omnibusque :

uiciis obsessum praecepitque ei dicens Exquire dilig-enter faculLates huius sacrileg-i

: :

et compelle eum ad sacrificandum inuictissimo Herculi Qui nisi acquieuerit non : :

protrahas ipsum diutius uiuere Suscipiens eum Vitellius uicarius fecit eum coarctari .

in custodia Post triduum iussit sibi tribunal pra;parari in Tellude

: Et sanctum :

20 lulium cathenis astricLum exhiberi ante se Erat enim corpore nudus sed ex integro .

fide munitus quem sic aloquitur Vitelius Audisti quid dixit princeps ? Depone iam
: :

pertinaciam et adora deos per quos uniuersus substiLit orbis romanus

: Nam si: :

non feceris diuersis afflicLus poenis punieris

: Cui sancLus consLanter respondit . :

miser et miserande simul cum tuo principe perfido peribis Ad hsec Vitellius dixit . :

25 O luli in quem confidis cum iam damnatus sis ? lulius respondiL Fiducia mea
: :

ceterna esl spes mea Christus est

|
. qui te cum principe tuo damneL in seLernum : .

Haec audiens ViLellius iracundiae sLimulis insligalus iussil eum fusLibus ca^di Qui :

dum caedereLur emitlens spiriLum caelesLia peliiL Cuius corpus prascepiL ViLellius :

anle amphiLealrum iacLari quod audientes Eusebius Vincentius Pereg-rinus aLque:

30 PoLenLianus collegerunt corpus sancLissimi ChrisLi marLyris eL sepelierunl in cymi- :

terio Calepodii .

DEPOSITIO BEATI SAGERDOTIS ET CONFESSORIS IVLII .

Beatus confessor lulius saeculi huius pompas et mundana bona calcans spiritu fer-
uenLi iLinere properans uellut anxius uiator ad caelestem patriam Lendens nobis nor-
35 mam atque enixe lueLanlibus+ firmum osLendiL exemplum
recLiLudinis reliquil . .

Omnia enim uirtuLum per eum facLa signa longe lateque declarant Porro inter mun- .

danas degens infulas soli placere deo sLuduiL more egregii praedicaLoris Pauli apo- :

sloli qui ait mihi uiuere ChrisLus est et mori lucrum EL rursus mihi mundus cru-
: : :

cifixus est et ego mundo : FacLus est errantibus uia caecis uisus titubanlibus cre-
. : :

40 dulitas lam dudum quod in lachrimis saeminauit nunc metit in gaudiis Nos qui-
. : :

dem signa eius uirLuLum uidenLes hymnum laudis et miraculorum eius pfis auribus
narramus Quam ob rem nullus ambigaL suas uirtuLes et his maiora dominum in suis
:

sanctis implere posse Vnde el Tobias ammonens filium Opera inquit dei honorifi-
.

canda sunt Hinc per semetipsam ueritas inquit quae apud homines impossibilia
. :

45 sunt apud deum omnia possibilia sunt SancLus hic et uir dei perfectus lulius cum
: .

luliano sibi germano uL legimus Mirmidonia orlus est a cunnabulis nanque suscepLa
: :

bapLismi gratia ac salutaribus sacramcntis liberalibusque eruditi liLLeris atque cgrcgia :

se se indusLria imbuLi in sacerdoLium Christo domino preparabant quod opitulantc :

diuina gratia sunt adepLi et in sacris minisLeriis deo sua cor pora dedicauerunt IsLe |1
.

50 presbyteri ille diaconi fungentes munere pollent Hi uiri duo diuino freti auxilio quasi .
 :

- xxxxv^'] IVLIVS 83

duo lucentia candelabra aiile dominum fulgent et ut dufc stantes oliuae fructifere anle :

ipsum quottidie Hos uero deus pra^deslinabat quasi peritissimos medicos lonye late-
.

que per niundum dirigens ut uarias populorum ciades et mortiferas Itutalesque cura- :

rent pestes Eo nanque tempore omnis mundi densitas uniuersarum haeresum sa^mine
.

pullulabat Accepto itaque magno a deo consilio et dispensatione Ciclesti pontiuaga

: 5

freta transmearunt Ignota carpserunt itinera intrepidi et ouantes ad gloriosissi-

. :

mum imperatorem Theodosium perrexerunt quo uiso ut talem decet priucipem salu- :

tauerunt Ipse autem eos intuens ait

. Isti uiri ut reor omnipotentis dei serui sunt : :

et christiani et illi confessi sunt dicentes . Ita domine christiani sumus Imperator : .

ait Vt puto peregrini estis et persecutionem aduersum uos agitatam fug-istis aut
: : : 10
quod est negocium indicate mihi ut sciam quid faciam Existimantc autem impera- : .

tore aurum uel argentum aut aliqua eos pro neccssitate pelituros ipsi dixerunt : :

Quaisumus pie domine claementiam tuam et mag-nificum apicem ut sacrae a te nobis :

pro animarum salute dentur epistohe quo in omni dicione reg-ni tui omnia profana ct
improba idola destruamus aras exterminemus et delubra eorum succendamus : : . 15
Fabricenius Christo sacraria dedicemus. altaria baptizemus populum coadiuue- . . :

mus ecclesiam Tum demum sanctam et inseperabilem trinitatem fidem catholicam

.

firmemus et pra-paremus christo plebcm perfectam

: quatenus te duce et principc :

coUegii remunerationem aliquam a domino recipere mereamur et uelut qui plus :

habebat talentum alii libram alii pondus llla uero paupcrcula uidua ut habuit
: : . 20
duo minuta in g-azophilalium misit tu quoque princeps centies mulliplicatum talen- .

lum recipias et utinam ut est possibilitas ucl in denariorum minuta tecum in regno
.

dei participes esse mereamur Tunc Imperator ut audiuit huiuscemodi sermonem .

uehementer gauisus est et dixil eis Et sacras ut petistis a me accipite litteras : :

|
:

et omnibus patriciis magistris militum tribunis atquc centurionibus per uicos uel in 25
ciuitatibus omnibus qui sunt in potestatibus constiluti per uos sacra dirigo manu
: : .

mea subscribo et praecipio fieri ita ut ubicumque uos uenerabiles perrexeritis

: : :

meo prajcepto uestra sit ordinalio perfeclionis Et omnes uoluntati ct ordinationi :

uestrai debeant obedire et ille qui hunc apicem in aliquo breui contemnere prirsum- :

pserit non eirugiet manum meam

: Nam et iubeo eum capitalem subire sententiam . . 30
Ilaecuobis scribo et sanilas et pax in uobis mulliiilicetur : Valele et manu sua ipse . :

scripsit ita iubemus: Suscepta itaque epistola abierunt Tunc festinanles aduene-
: .

runt Romam milliario ab urbe quinto uia hostiensi loco qui dicilur ad Aquamsal- :

uiam bona agentes opera Ibique demorati sunt plures dies eifugando dajmones et :

uarios langores auferendo et restituendo pristinas sanilates Deinde longo duclu : . 35

itineris Ilaliam attigerunt Fabricando basilicas erig-endo altaria baplizando popu- : :

lum et omnia idola destruendo pra-dicando Christum quod ipse sit testis et iudex
: : :

de resurrectione mortuorum et de remissione peccatorum de spe uita; saeculi futuri .

et quod ipse dominus lesus christus unicui([ue secundam+

facla sua sit redditurus .

Haec et hiis similia adhortantes multos populos et innumeram multitudinem sancto 40

Charismate lumen clarum edentes Christo domino rude renatos homines reddide-
runt Nam huc atque illuc per orbem deo centum ecclesias catholicas dedicauerunt
. :

quas omnes in sanctae trinitatis osculo uni uiro sponso Christo desponderunt ut sine :

crimine et inuiolabiliter per eum essent conseruatae Nec illud sileam quod in : :

omnibus locis ubi heec gesta sunt per eos semper dominus uirtutes ostendebat Quod . 45
si per singula uoluerimus reccurrere, longius est Nobis uero magis expedire non :

credimus ut de domini mirabilibus taceamus ut psalmigraphus ait Narrabo omnia

: : :

mirabilia tua Gum deuenissent locum qui dicitur Gaudianum ut ibidem ecclesiam
.

fabricarent omnes phalanges pariter quo allata; erant laborabant Itaque conti-
:
||
.

git :ut aliquot homines cum carro pro suis utilitatibus carperent iter Videntes . 50
omnes laborantes pariter unus alteri his colloquiis sibi inuicem dixerunt Venite : :

proiiciamus ex nobis supinum in plaustro et cohoperiamus eum pannis et dicamus : :

quod hominem mortuum in uehiculo hic habeamus et transiemus securi Nam si : :

ita non fecerimus hic nos detinent et cum eis pariter laborabimus : donec consu- : :

metur fabrica tota Acceplo consilio fecerunt sicut dixerunt Proiecerunt unum in
. . 55

plauslro hominem et pra^cipiendo ei dixerunt Tu sile et oculos claude et iace

: : :

quasi mortuus dum usque potuerimus pertransire et cohoperuerunt eum

: stimu- : .

lauerunt boues suos existimantes feliciler pertransire qui dum uenissent ad locum : :
 [xxxxv^ -
84 IVLIVS

uir doniini ad eos dixit : Filioli parum pr.Tfi^^ite gradus . state hic modicum : et ia
aliquo adiuuate nos At illi responderunt dicentes Non possumus stare hic quo- . : :

niam mortuum hominem habemus in carro Sanctus uir lulius dixit Et ut quid . :

uobis ita menlimini filioli ? Et illi dixerunt Non mentimur domine uir dei Tunc : .

5 sanctus lulius dixit eis Secundum ueritatem dicti uestri uobis ita contingat et illi : :

pulsantes boues pertransierunt cumque pertransissent procul accedentes ad carrum :

cueperunt coUegam suum nomine uocare Vt quid deliras ? Surge et stimula boues : : :

ut celerius eamus IUe uero mortuus iacebat in plaustro Tunc qui putabant dei: .

hominem illusisse cum mag-no llcctu hominem mortuum deducebant quod uidenti- : :

10 bus cunctis ita sunt perterriti ut ne quispiam ab illa die in aliquo eorum auderet :

mentiri Etiam illud miraculum quod in loco Grebla accidit indicabo Dum fabrica-
. .

retur ecclesia unus ex ipsis lig-narius fabri ferramento quod uulgo dextralis dicitur
: :

uno ictu percutiens pollicem sibi ampulauit collectum itaque pollicem subterraue- :

runt et tantus effluxit cruor ut caderet quod factum sancto lulio nunciatum est
: : : .

15 Tunc uir domini lulius dixit AITerle mihi ipsum pollicem huc qui statim allatus : :

est :Ac cipieus+ itaque eum super locum suum reposuit signaculo Christi facto
|
:

carnem sanauit resolidauit pellem et restituta est manus eius Mox uir dei accipiens : :

ferramentum dedit in manu eius dixitque ei Labora et confortare in nomine : : :

patris et lilii et spiritussancti Omnis uero plebs ut uidit dedit laudeni deo quia . : :

20 mirabilis est deus in sanctis suis Postea uenerunt ad insulam modicam quae sita est . :

in lacu qui subiacet ciuitati quae dicitur Stationa Tunc uir dei lulianus ad sanctum
: : .

lulium dixit Intremus insulam paruulam et faciamus in circuitu munitiones

: et : :

eedificemus basilicam faciamusque nobis hic sepulchra ut cum uenerit nobis tem- : :

pus dormitionis a domino requiescamus Respondens sanctus lulius dixit Sine

: : . :

25 contumelia tua sile modo frater adhuc uenient dies quando hic intus lupus capiet .

sibi suillam in prasdam et Vulpes rapiet sibi hinc gallum in escam Surgamus hinc : . :

et transeamus hic iam aliquot lapides ibi in gyro in maceria posuerant Sanctus uir
. .

lulius ipsi insule quod futurum esset per diuinam prouidentiam spiritalibus oculis
intuebatur statim abierunt Tunc reuersi suut ad locum qui dicitur Gaudianum
. . :

30 coeperunt ibi fabricare ecclesiam prffidicare plebi et animas in Christi fidem fir- : :

mare Dixit autem sanctus uir dei lulius ad sanctum lulianum germanum Tu fra-
. :

ter sta hic et labora ad istam basilicam quae nonagesima et nona est
: Ego quidem : .

uadam et prouidebo locum ubi centesimam fabricem Quare abiit ad locum qui
: : : :

est proximum Gaudiano duobus fere millibus distans Venitque ad locum qui dicitur : :

35 Mugurum Prospiciens quidem et uidens a longe insulam modicam et inhabitatam

.

cogitansque diutius quomodo possit illuc introire defingensque in terra genua orauit :

dominum dicens Domine pro cuius amore et lide sic dego longa peregrinatione da
: :

mihi in tua fide operimentum meum pro naui et me illaesum iu hanc insulam introire :

permitte Et si tua domine est permissio possini ibidem ad laudem tui nominis et apo-
: :

40 stolorum tuorum duodecim basilicam construere atque cousecrare quoniam in hoc 1|

:

littore nauis nusquam inuenitur Exuensque uestimentum suum quod uulgus corio- :

lum nominat extendit eum super aquas Arrepto itaque bapterio quod gestabat in
: .

manu in quo consueuerat sustentari signaculo Christi facto super undarum glauca :

uada profundum transiens gurgitem sospes ad insulam transmeauit Ipsa uero insula
: .

45 erat magnis multisque serpentibus plena Saxum asperrimum et ruborum cespite :

fultum ita erat execrabile ut ampliusquam ad aagitta; iactum prae multitudine serpen- :

tium nullus cum naui propinquare auderet Sanctus uir lulius signum Christi ante .

se faciens in cacumen petra3 saluus ascendit Modicum de rubo accipiens surculum :

crucisque signum de eo faciens in fixuram lapidis fixit aduocatisque ad se serpenti- :

50 bus dixit Serpentes audite uerbum in nomine patris et filii et spiritussancti iam
: :

quidem per longum est quod uos istum lapidem possedistis Nunc uero exite et date .

locum quoniam amodo mihi dedit dominus locum istum ad possidendum et in hoc
: :

loco duodecim apostolorum suorum dominus aulam egregiam prffiparabit Habete .

commeatum et sine mora exite Audientes huiuscemodi sermonem serpentes omnes

: .

55 ad montem pariter cumicinum qui dicitur exierunt A dei autem homine inclinato : .

capite discesserunt Et quia ad iussionem tanti uiri stare nequiuerunt continuo se in

: :

lacum praecipitauerunt Sanctus uir dei lulius coepit postea ibidem apostolorum duo- .

decim basilicam fabricare lulius uero in insula lulianus autem in gaudiano quis . :
- xxxxviv] IVLIVS 85

eorum prius consumaret fabricam : in zelo pariter laborabant . Sanctus domini lulianus
completa fabrica inchoauit sibi sepulchrum sanctique lulii orclinare Conligit autem .

uno ex diebus inde illum in insulam proficisci ut uideret quidnam sanctus lulius : :

fabricaret Quibus inuicem salutatis in alio coUoquio sanctus lulianus dixit Domine
: :

pater ueni et uide consumatum est templum sicut praecepisti Nunc uero sepul-
. : . 5

chrum tibi pulcherrimum incipio fabricare Cui sanctus lulius ait Bone frater fac : :

celerius quo tu ibi babes+ quiescere dispensante deo quod et factum est et uer-
:
|
. : :

bum dei hominis completum est Consumata sunt omnia quae ad utilitatem uideban- . :

tur pertinere His expletis sanctus lulianus dormiuit in pace Sanctus uero lulius in
. .

insula quod sacri templi exigebat utilitas praeparabat instanter perfcctoque opere : : lo
ut ipse uoluit omne opus ita est consumatum Tunc temporis erat quidam "senator .

Audentius nomine diues ualde habebatque possessiones mullas Eralque uir magni- : :

ficus et super multos in circuitu populos ab imperiali ordinalionc in potestate consti-

:

tutus et hic erat christianus

: Audiensque famam beati lulii ait Ascendam et ego . :

nauim et introibo in insulam qufe fuerat olim serpentium plena perlustraboque totam : 15
diligentius et uideo quid ibi uir domini lulius ordinauit Qui profectus ascendit
: : .

nauem et abiit lamque uir sanctus uniuersa compleuerat Uetus suoe prajstolans tem-
: :

pus dormitionis ut migret ad dominum ibique sibi sepulchrum iam prceparauerat

: : .

Profectus uero .A^udentius peruenit in insulam Ingressus templum domini pro suis .

acommodis dominum deprecatus est uirum autem dei lulium ut decet dei hominem . i'0

salutauit uidensque totam templi fabricam perlustransquc cuncta

: omnia oplime :

complacuerunt Inter mellillua colloquia mutuis uerbis coepit ipse Audentius fari
. :

Domine pater si est in opere aliquod utilitatis negocium qua^so te ut dicas mihi et : :

ut uires sunt adiuuabo Hfec ut audiuit sanctus lulius gratias egit et dixit Veni fili
. :

faciamus tibi sepulchrum hic iuxta me Audentius respondit Tu libi fac pater nam . : : 25
ego meum Mediolani intra urbem habeo ubi cum tempus aduenerit locabor Adhuc : .

illi lulius inquit Crede mihi lili quia sic mihi complacet ut tu huc reuertaris et
: : : :

iuxta me in sepulchro ponaris et requiescas Resalulatisque mutuo mox .Audentius : :

discessit Abiitin uillam suam Cui nomen Peltinasco deinde ad urbem Mediolanum
. : :

perrexit Sanctus lulius ut apostolus domini Paulus cupiebat dissolui ut esset cum
. : 30
Christo quod et factum est patrando crebrius innumera miracula eius tempus dor-
:
II
:

mitionis aduenit in pace Alque in insula in basilica quam ipse in duodecim aposto- :

lorum fundauerat nomine positus est in sepulchro Celebratur natalis dormitionis .

eius in domino pridie calendas februarias Post uero tempus eius Helias extitit qui . :

eius locum adeptus est dignitate presbyterii fungens Contigit deinde ut Audentius 35
eodem tempore in Mediolano moreretur Nam ut uir domini lulius dixerat nuUa . :

eum quo uiso eius domestici recordati sunt quod san-

sepultura ausa est suscipere . :

Tunc cum magna ordinatione suae eum familiae sustulerunt

ctus uir dei lulius dixerat .

uectantes eum dum usque ad insulam peruenerunt quo tempore Helias presbyter :

cum crucibus et cerostandis atque clericorum choro psallentium ad por-tam descendit : 40

deferentesque eum iuxta sepulchrum ipsius sancti uiri collocauerunt et completum :

est quod sanctus lulius ei antea prophetauit Vixit ipse Audentius in steculo triginta
: :

duos annos depositus est sexto calendas decembres

. Nunc ad horum sanctorum .

commemorationem uirorum redeamus Nam ipse sanctus lulius sacra ministeria in .

quibus missas facere consueuerat et euangelia uel alia sancta Pignora nobis pro sua 45

benedictione reliquit per quae ipse ad laudem-^esu christi domini multas uirtutes
:

ostendit Loca autem in quibus requiescunt lulius in insula lulianus in Gaudiano

. : :

quia inter sacerdotem et ministrum medius decet numerus tribus a se distant milli- :

bus Non tantum uero in locis eisdem sed ubicumque eorum sunt reliquiarum
.

Pignora uel basilicae dedicatae crebris magnis et innumeris coruscant miraculis quot- : 50
tidie ab obsessis corporibus hominum excluduntur daemonia caeci recipiunt uisum . .

purgantur leprae claudi ambulant eriguntur curui fluxus restat sanguinis surdorum-
. . . :

que aures patescunt phrenetici recuperantur mente et lunatici ad propriam redeunt

. :

sanitatem Omnis obligatio malignorum spirituum soluitur balborumque linguae uelo-

. :

citer loquuntur et plane In regno autem Christi uel dei uelut flantes uenti ab ortu .
|
55

irradiant lucent splendent fulgent coruscant rulilant micant Praestititque hajc

. . . . . . .

illis omnipotens cui dedicanda sua corpora dedicarunt Et quia unam dilexerunt in
: .

terra matrem sanctam ecclesiam : adipisci unum meruerunt deum patrem in caelis :
 [xxxxvr -
86 IVLIANVS ET BASILISSA
qiia de re ipse dominus dicit : Qui me confessus fuerit coram hominibus : confitebor
et ei^o meo qui est in ca;lis Quam((uam sang^uinis cruorem roseum
euni corain ])alre : .

non cUudcrint crucem tamen domini semper portauerunt eo quod nostras compas-
: :

siones iuj^iler in mente tollerabant In nouissimo annorum uenient anle tribunal feterni .

iudicis stabuntque in sorte cui a Christo dicetur Venite benedicti patris mei possidete
: : :

regnum quod paratum est uobis a patre meo qui est in coelis quod ipse nobis prae- :

stare dignetur : qui cum patre et spiritu uiuit et regnat in ssecula saeculorum Amen .

PASSIO SANGTI IVLIANI ET SANGTAE BASILISSE

GONIVGIS EIVS ET ALIORVM GONSOGIORVM MARTYRVM

10 Beatus lulianus ab infantia castitatem diligens et mundi oblectamenta spernens cum :

esset annorum circiter decemocto parentibus eius instanter eum exhortantibus ut : :

sibi coniugem sociaret per quam et genus suum conseruaret et adolescentiae lapsus
: :

euaderet hoc dedit responsum : IIoc quod hortamini in potestate est dei mei cui : :

me commisi pro qua re septem diebus inducias peto et prout mihi dominus aspira-
: :

15 uerit respondebo Tunc die noctuque in orationibus et ieiuniis perseuerans postulauit

.

a domino ne uirginitaLem promissam aliqua occasione uiolaret Septime autem diei

: .

nocte cum corpus maceratum uigiliis et ieiunio sopori dedisset Affuit angelus domini :

dicens luliana} surg-e

: ne timeas nec uoluntatem parenlum horrescas Accipies
: : .

quidem coniugem quee te non polluendo a domino seperet sed per te uirgo tecum .

20 perseueret Teti gitque eum Angelus dicens uiriliter age et confortetur cor tuum
:
|1
: .

Ilis uerbis roboralus egressus de cubiculo et keto uultu parentum tristicias auferens
ait Ecce sicut desyderatis faciam Quasritur ergo puella qua? et locuplex esset et
: . : :

nobilitate generis coasqualis nomine Basilissa quaj et ipsa erat parentibus unica filia : .

Venit dies statutus quo uicini inuitantur plateaj sericis ornantur et aures omnium
: .

25 sonis musicorum et cantilenis uirginum oblectabantur ita ut si homo ferreus esset : :

luxuria resolueretur producitur inter haec onerata gemmis et auro sponsa de tha-
:

lamo .

Qualiter Basiiissa ad amorem uirginitatis conuersa est .

Porro autem ingreditur ipse iuuenis cum uirgine Isetus cubiculum factaque ab ea :

30 oratione tali odore cella repleta est ut uideretur sibi uirgo in tali loco posita esse in : :

quo uernant lilia et rosse et ait ad iuuenem miram rem sentio cum enim hyemis sit
: : :

tempus ita mihi in hoc cubiculo omnium rosarum et liliorum odor famulatur uthis
: :

sociata iam horream thori coniunctionem Cui lulianus ait odor qui tibi apparuit : :

dominus nosler lesus christus est amalor qui integritatem corporis custo- castitatis :

35 dientibus uitam tcternam reddit et tunc respondit qua^ melior salus est quam : illa : :

uirginitatem custodiendo uitam ffiternam acquirere et quia ita credo esse ut dicis : : :

oplo tibi consentiens esse ut sponsum ajternum possideam Tunc lulianus in oratio-
: :

nem procidens pauimento adhserebat clamans Gonfirma hoc deus quod operatus es : :

in nobis Hoc uidens uirgo similiter fecit Et ecce subito fundamenta cubiculi com-
. .

40 mota sunt et lux inenarrabilis emicuit Fitque ibi spectaculum magnum et ex una . :

parte sedebat rex eternus cum multitudine candidatorum et ex altera mulliludines

uirginum quarum gloriosa uirgo Maria tenebat principatum A parte regis clama-
: .

batur uicisti luliane uicisti A parte uirginis beata es Basilissa qua; salutaribus
: . : : :

monitis consensisti Etostensus est luliano liber aureis litteris scriptus dictumque est
. :

45 ei Accede
: et lege et coepit legere sic
: lulianus qui pro
: amore meo mundum con- :
|

tempsit deputetur in eorum numero qui cum mulieribus non sunt coinquinati Basi- : .

lissa uero quae ei integro corde sociata est deputetur in numero uirginum quarum : :

uirgo Maria tenet principatum Et dixerunt milia milium Amen Post hsec uisione . : .

sublata exultantes in domino reliquum noctis uigiles in hymnis et canticis perege-

50 runt Quid multa ? coeperunt spiritu non carne fructificare ut super candelabrum
. :

/
 - xxxxvii^] lANVARIVS 87

excelsum fundantur duae lucernse quibus rex aeternus oleum laeticise subministrans per :

eos igniferi uerbi doctrinam ignaris infundebat Nec quisquam dinumerare poterat ani- :

marum multitudines qute per sanctum lulianum migrauerunt ad dominum Similiter

: .

et Basilissa agmina uirginum et mulierum castas animas praemittebat ad cajlum .

De transitii sanctae Basilissa3 cum suis uirginibus , s

Temporibus autem Dioclitiani et Maximiani furore persecutionis incumbente :

ieiunio et flaetui studentes taies in conspectu domini effuderunt prcces : Domine deus
qui occultorum es cognitor ne patiaris a lupo insatiabili gregis lui integritatem uio-
lari Praesta domine ut omnes quos tibi per nos militare fecisti integros in conspectu
. : :

tuo constituas ut exultantes Dicamus Ecce nos et pueros quos dedisti nobis nemo lo
: : :

periit ex eis Sequenti nocte Basilissam sic alloquitur per uisum dominus Basilissa
. :

nominis tui digna quae orasti haec me implere delectat ut omnia uasa quae per te
: : :

milii mundaui dum adhuc uiuunt ad caelestia regna praemiltas habebis autem dimi-
: :

dium temporis quo ex omni loco quod saeminasti triticum colligere possis et recondita
: :

messe tu ipsa sequaris lulianus uero ut bonus athleta pugnabit et uincet Ilis auditis 15
. : :

Basilissa euigilans laetabatur in domino et ex ordine omnia narrauit luliano conuo- : .

cans quoque multitudinem uirginum eis terminum sibi reuelatum exposuit et eas ad :

proliciendum sollicite commonuit et cum mulla loqucns proscqueretur locus in : :

quo erant commotus est et columna lucis eis apparuit tilulum super se aureum habens ||

scriptum et uox de coluniinal^ cum splendore et odore processit signum quoque cru- 20
: :

cis emicuit dicens Basilissa quod uides scriptum lege

: Titulus autem scripturae sic .

erat : Omnes
hae uirgines quibus tu ducatum praebes uasa munda et accepta sunt
oculis meis Venite ad praemia uobis parata
: Tunc uisione sublata domino gratias .

agebant omnes eo quod deus testimonio sue maiestatis animas sanctas declarasset
: :

Sicque diuinam prouidentiam adimpleuit ut intra tempus promissum omnes migra- : 25

rent ad dominum Beata autem Basilissa de reposito fructu secura hora diei sexta in
.

oratione dei constituta soporata est et uidit omnem chorum sanctorum+ uirginum :

numero circiter Mille niueis cycladibus indutas crucem dominicam gestantes una
uoce dicentes ei IIoc responsum accepimus : ut tecum regem dominum adoremus : :

Et ecce expectamus te ut nos ofTeras deo cui nos acquisisti Euigilans ergo haec
: : . 30
cum lajticia rettulit sancto luliano Dei uero misericordia sic adimplent quod i!Iis : :

in oratione constitutis ipsa ad dominum migrauit Quam beatus lulianus sepeliuit : .

Ipse uero cum choro sanctorum floruit Haec agebantur Antiochiae quae est Metro- . :

polis Mesopothaniaet .

Reliquum historiae uidelicet de passione sancti luliani ct consortum eius : quaeratur 35

in Celso romano et consortibus .

PASSIO SANCTI lANVARII BENEVENTANI

EPISGOPI ET MARTYRIS "

Regnante Dioclitiano passus est sanctus lanuarius Beneuentanae ciuitatis episcopus .

Huius enim fammam cum audisset pi^aeses Thimoteus iussit eum in ciuitate Nola :

anle tribunal suum praesenlari dicens Accedens sacrilica diis aut si nolueris tor- : : :

mentis horrificis laniaberis quae etiam deus tuus cum uiderit pertimescet Qui res-: :

pondit obmutesce infelix

: et noli in auribus meis creatori om nium iniuriam :
|

facere ne blasphemiam tantam audiat teque interficiat Tunc iratus iussit eum in
: : .

carcerem recipi et caminum uehementer per triduum succendi et illic eum proiici
: : .

At ille oratione fusa ccepit in medio fornacis deambulare cum sanctis angelis simul-
:

que deum benedicere Qnem+ audieutes+ milites.qui circa erant territi cursu rapidis-
. :

simo properantes nunciauerunt praesidi Qui cum caminum aperire fecisset flamma . :

eructauit et gentem incredulam quae circa erat deuorauit Sanctus autem in medio
: .
 88 IVSTVS [xxxxvir -

ignis glorillcans (leuni apparuil ita ul nec ucslinienLis eius nec capillis if,^nis domi-
: :

narc potucril Post Ikcc inquit pncses ab cius corpore neruos excludi deinde ipsum
. .

una cum Fcsto diacono suo et Desiderio lectore et quisbusdam aliis ante currum :

suum in ciuitatem Puteolanam uinctos pertrahi ibique eos in custodia recipi Et .

5 sedens' in speclaculum iussit eis fcras exhibcri qua3 dimissae quasi oues demisso
: :

capile occurrunt ad pedes sancti lanuarii Tunc iudex amotis feris iussit sanctos de .

amphiteatro tolli et in forum adduci Ibique sedens pro tribunali iussit eos capite .

caedi Sanclus autem lanuarius in caelum aspiciens orauit cecideruntque nebule in

. :

oculis prassidis et subito factus est caecus

: Cumque inualidis oculis cruciaretur cla- .

10 mare ut lanuarium ad se reuocarent

coepit : Quo facto cum ingenti g-emitu clamans .

ait lanuari serue dei ca^li

: ora dominum deum tuum ut possim lumen reci- : :

pere quod amisi Tunc sanctus erigens oculos in cpelum ait

. Domine iube restitui :

oculos huic indigno Nos enim non reddimus malum pro malo
. tunc aperti sunt .

oculi eius et multi crediderunt ex circumstantibus fere quinque millia Tunc uidens .

15 preeses tantam turbam conuersam turbatus est Sed ne famulus dei corona fraudere- .

tur+ timens iussa principum iussit militibus ut eum celeriter tractum decollarent
: : .

Qui cum ad martyrium cum caeteris duceretur senex quidam pauperrimus eius bene- :

sperans opposuit se pedibus eius prouolutus rogans

ficia ut aliquid de ueslimentis :

eius accipere mereretur Qui ait ei post depositonem+ corporis mei orarium meum
:
||
:

20 quo mihi oculos meos ligauero scias me ipsum daturum tibi Cumque peruenisset : .

ad locum sanctus lanuarius genu flectens orauit dicens In manus tuas domine .

comendo spiritum meum Tunc erigens se accepto orario sibi oculos ligauit et spi-
. :

culator caput eius abscidit Qui post decollationem seni illi apparuit et orarium ei
. :

sicut promiserat attulit Eodem uero die quo beatus lanuarius cum Cfcteris raartiri-
.

25 bus decollatus est thimotheus lorqueri coepit crudeliter et clamabat uoce magna
: :

dicens propter lanuarium seruum dei se miserum ab angelis cruciari et dum diu
: :

loqueretur emisit spiritum tertiodecimo chalendas octubres : .

PASSIO SANGTI IVSTI MARTYRIS .

Temporibus Dioclitiani et Maximiani sub praefecto Rictionaro passus est quidam

30 nomine lustus adhuc puerulus qui apud urbem antisiodorum clara satis prosapia in
tenera aetate uirtutum maluritate floruit Inter alia etiam plerumque futurorum prae- .

scientiam obtinere meruit Huius pater lustinus mater Felicia dicebatur digni qui
. :

talem generassent ut lustus nuncupari mereretur Huius lustini frater lustinianus .

furtim de ciuitate illa puer iam dudum fuerat sublatus et Ambianis deductus ibi .

35 cuidam negociatori noniine Lupus uenundatus Cum ergo puer lustus in seruum est .

nouem esset annorum hoc ei de patruo suo diuinitus per uisionem reuelatum est
: :

quod Ambianis homo bonus nomine Lupus eum ad seruicium suum detineret quod :

cum patri suo retulisset et ille uollens illuc pergere sociumque itineris qua?reret
: : :

lustus ait ego tecum uadam Cumque pater simul cum matre obsisteret et puer . :

40 apud patrem insisteret animaduertens rem diuinitus agi tandem filio suo non inui- :

tus consensit Perrexerunt ergo simul et cum ad militonense castrum peruenissent

. :

ca3ci et claudi in introitu porte ab eis alimoniam uociferando petebant Quibus esca |
:

refocillatis benignus puer sibi tunicam detraxit et unum eorum quem ueste caren- :

tem aspexit eius inopie compatiens induit quamobrem cum argueretur a patre . :

45 quod alteram non habens uestem suam tribuisset eius indignationem prophetico tes- :

timonio mitigauit dicens Beatus qui intelligit super egenum et pauperem et ca^tera
: .

Cum autem Ambianis peruenissent accesserunt ad Lupum negociatorem christianum :

quidem sed propter Rictionari nietum occultum Cui cum peccuniam oblulissent ut
: .

fratrem suum captiuum reciperent Lupus cognito quod chrisliani essent praecepit : :

50 ut ad eius hospitium illa nocte declinarent poUicilus se eis totam domus sue familiam :

ostensurum ut si interesset quem querebant

: annumerato precio reduccndi eum :

copiam haberent Introgressis ergo domum omnes famulos suos exhibuit et quis
. : :

eorum propinquus esset intueri concessit Cunque puer sanctus oculos circunferret . :

uidit assistenlem cum accensa lanipade quendam puerum et hunc esse quem quere-
 ::

-XXXXVllir] IVSTA ET RVFINA 89

bat recognouit germanum . Vnde uehemens stupor omnes qui aderant inuasit : quali-
ter illi reuelatum fuisset : Cuni etiam pater eius qui perfecte esset etatis hoc ignora-
ret . Interea qui forte aderant exploratores nunciauerunt pr£efecto uenisse in domum
:

lupi peregrinos uiuentes ritu christiano Quo audlto+ tirannus ille cuius crudelitas .

nihil magis quam

christianorum sanguinem sitiebat obseruate inquit ne ab urbe :
5

discedant donec obtutibus meis puniendi offeranlur At Lupus de salute hospitum

:

soUicitus nocte excitatos secreto ut fugam maturarent admonuit

: et propinquum :

quem poscebant absque redemptione cum eis repatriare concessit Mane autem niili- .

les obseruationes I.upi domum irrumpentes eos iam non inuenerunt et confusi hoc :

praisidi retlulerunt Tunc missi sunt pueri quatuor in equis uelocibus ut fugientes
.
lo

redire facerent aut nolentes occiderent IUi uero dum iuxta quendam fontem pran-
: .

derent et quiescereut+ puer sanctus sacro spiramine afflalus quid sibi immineret pra?-
:

sensit nec eum insectalio carniiicum latere poterat

. qui cuncta uidentem corde|1
:

gerebat totusque iam in cielestibus membra mox interitura corporali uoluit reficere
:

esca dixilque parentibus ut cito comederent

: eo quod tortores eos sequerelur+ et :
15

ipse interim in eminentiori loco quasi in specula stans aspiceret contra eos qui uenie-
bant Cunque iuuenes propinquarent et parentes ad nutum pueri in nemore se cela-
: :

rent puerum interrogatum et respondentem se esse christianum ociderunt

:
Ampu- .

tato autem eius capite truncum corpus sumens illud manibus immobile perdurabat
:

et lingua palpitans ac si integro uigeret in corpore deo supplicans ut se respiceret 20 :

eloquebatur . Quod miraculum persecutores ut uiderunt cum timore magno reuersi

praefecto reluleruntComites etiam absconditos et ultra quani dici possit admirantes
. :

lingua pueri sic palpitans postquam horrore miraculi persecutores abegerat :

ubi :

eum sepeHrent edocuit et ut caput matri pro consolatione deferrent monuit eique
: :

dicerent : ut si filium cernere cuperet : eum sequi ad supernam llierusalem sluderet :

25

Confestim autem lux eum circunfulsit : et cum ea pariter ad celos migrauit Sepulto .

igitur corpore in territorio beluacensi in quodam spelunce edificio edera cooperto :

sicut eos docuerat anlisiodorum reuersi sunt quibus et mater pueri felicia gaudens :

obuia procedit et lilium quem non uidit requirit

: Cumque rem ei gestam enarras- :

sent uix se prae gaudio ferens sumpto reuerenter capite lacrimarum inundacione per- 30

fusa Christo gratias agebat et filium suum ut sui memor esset exorabat Tunc
: :

sacrum pignus sindone obuolutum et teca repositum a laquearibus domus interioris :

suspenderunt et accensis nocte luminaribus: sacris insistebant uigiliis tunc repenle

: :

fulgor nimius de celo lapsus domum illam perlustrauit et insuper totius ambitum :

urbis Vnde sanctus amator episcopus tres presbiteros illuc mittens audita passione
: :
35

sancti iusti cum processione caput eius in ecclesiam detulit et in secretario ubi ipse :

sepeliri decreuerat collocauit Ipsa autem hora puella sede cim annorum ceca nata .
[

ad tumbam eius accessit et orans lumen oculorum accipit In loco autem sepulture .

eius in territorio beluacensi basilica nominis eius extrucla est et longo post tempore : :

ut maiore populi frequentia celebraretur ossa eius Beluacum deportata suht et in : .

-40

sacrario beati Petri honorilice reposita huius passio celebratur quinlodecimo calen- .

das nouembres .

PASSIO SANCTARVM IVSTAE ET RVFINAE

VIRGINVM ET MARTYRVM .

Inciuitate Hispali regionis Hispaniae : Passio sanctarum uirgnium+ lustae et Rufinai .

llee cum essent mediocri paupertate tenues Erat illis usus mercandi ficlilium uascu-
:

lorum ex quo qua^stu indigentium inopiam saturabant

: sibique tantum quod ad :

uictum uestilum necessarium esset procurabant

et orationi quotidie insistebant : :

caste religioseque uiuenles bene patientes et domus sue curam agentes Cumque : : .

dislrahendorum uasculorum curam gererent accurrit nescio quod execrabile mon- :

slrum et immane portentum quod perditorum turba gentilium Salambonem uocant :

postulans ab eis aliquid utensilium sibi dari Quae cum resisterent ac dare nollent
dicentes se dominum lesum christum colere et credere non idolum iilud+ quod nec :
 .

90 INVENTIVS [xxxxviiir -

uiueret nec scnliret mulieres nobiies qu.-r. portabant idolum illud in humeris suis
:

deiecerunt illud a se lurbulenter ita ut omnia sanctarum ulrginum uascula confrin- :

geret pcnilus et contereret At ilhe non damno paupertatis commota^ sed ad destruen- . :

dum tantum dedecoris malum reppulcrunt idolum Quod statim ad terram prostra- .

5 tum corruit comminutnm+ Tunc quasi sacrilegium commisissent gentiles eas morti . :

obnoxias exclamabant Igitur a diogeniano compraehense primo equlei+ extensione et

: :

ungadarum laniacione uexate sunt Postea carcere inedia et doloribus afflictae post : :

aliquantos uero dies cum

ad Momentoniariam lucum praeses ire disposuisset lussit :

eas per aspera et confragosa loca post iter su-um pedibus properare At illis nihil ||
.

10 durum nihil asperum uidebatur Sed quasi totum iter peractum subtus se puluerem .

conculcabant Tandem lusta in carcere exhahTuit spiritum

. cuius corpus praeses in :

puteum iussit praecipitari Sed religiosus antisLes Sabinus e puteo sublatum honori- .

fice sepeliuit RuHna uero quae in carcere remanserat iussu praesidis fractis cerui-
. .

cibus deuotum deo spiritum emisit Cuius corpus igne combustum digna honoriti-
: . :

15 centia sepultum est Harum passio celebratur quartodecimo chalendas augustas

. . .

VITA SANGTI INVENTII GONFESSORIS .

Eo tempore floruit sanctus Inuentius : qui quondam iuuenis samaritanus : paganis

parentibus ortus Christum credidit ad praedicationem beati Gregorii cum apud
: in
Antiociham+ praedicaret Postea uero per gradus ordinis ascendens usque ad sacerdo-
.

20 tium reuersus ad parentes suos conuertit eos ad fidem Christi et baptizauit relictis-
: : :

que eis recessit Cui in itinere dormienti apparuit angelus dicens ut reuerteretur
. :

Thessalonicam et idola Daciani signo crucis ibi contereret

: eiusque filiam Cleopa- :

troniam a demonio liberaret Quod et factum est baptizauilque eam cum ducentis . .

fere hominibus Illa uero de suo palrimonio misit duo candelabra beato Petro
. et :

25 alia utensilia per beatum Benedictum episcopum et per sanctum Inuentium Qui- : .

bus romam euntibus cum deficeret uictus exiuit de mari piscis magnus et in littore :

stetit qui captus ab eis

: per totam ebdomada ad uictum suffecit Huic sancto . .

Inuentio abstulit aliquando quidam miles raptor cum sociis suis uestimentum suum :

de quo factum est tale miraculum Nunquam uenundari potuit et ubicunque in . :

30 nocte erat ibi de claritate ipsius magna lux erat

: Cum autem in asia rex quidam .

rictionarus surgens contra christianos exardesceret : et secum deferens Nazareth deum

suum romanas partes uastaret longobardis nimis : dum es |
set in Longobardia :

timentibus tulit prajfatus miles uestimentum illud ad ecclesiam beati Petri Quo cum .

uenisset Rictionarus facto de caelo magno tonitruo et ignitis cathapultis uolantibus :

35 interfectus est cum omni exercitu suo Et hoc factum est post triginta annos post- .

quam idem uestimentum sancto fuerat ablatum Abstulei^at autem idem miles eidem .

sancto cum illo uestimento quasdam reliquias de sancta cruce et de sancto Bartho- :

lomeo Vixitque beatus Inuentius usque ad tempus sancti Hilarii pictauiensis Cui
. .

de exilio reuerenti+ obuiam pictauis iuit a quo etiam castelum Grauionem petiit ad : :

40 manendum cum sociis et accepit Hic aliquando in sex latrones incidit quorum . :

primus arrepto gladio ut eum perimeret semetipsum transuerberauit secundus ad : .

quercum se suspendit tertius a daemonio arreptus expirauit quartus oculos amisit

. .

quintus rabie plenus manus suas et brachia dentibus lacerauit sextus ad mare cur- .

rens in mare se praecipitauit Morttuus+ est autem annorum centumuiginti idus ianua- .

45 riiapud Grauionem castrum In martirilogio tamen dicitur Vernaco sancfi Inuentii :

confessoris forte illuc de Grauione translatus est

: Sepeliuitque eum beatus Maxen- .

cius abbas Gui etiam reuelatum est quod dum sanctus Michael animam eius defer-
: :

ret in caelum occurrerunt daemones dicentes Hic homo noster est quia per fugam
: :

timidus martirii coronam amisit cum scriptum sit beatus uir qui suff^ert tempta- :

50 tionem .
 ::

xxxxviiiiv] IVLIANVS ET FERREOLVS 91

PASSIO SANGTI lAGOBI NISIBENI EPISGOPI ET MARTYRIS .

lacobus quoque cognomento sapiens Nisibene ciuitatis persarum episcopus fuit : :

unus ex numero sub Maximino persecutore confessorum et eorum qui in Nichena :

sinodo arrianam peruersilatem Omousion oppositione damnarunt Ex historia tri- .

partita Nisibis qui dicitur Antiochia migdoniaj posita

. est in termino persidis et |1
:
5

romanorum partium Hanc obsidens Sapor iam per dies septuag-inta impetunri Mig-
donii retinuit utrasque ripas faciens celsiores
: quas cum impleri uidisset subito : :

dimisit contra murum Qui pondus aqufe noa ferens cecidit Illa uero die Sapor quie-
. .

uit ut fluuius purgaretur et posset ambulari per eum lacobus uero episcopus ora- .

tione militcs coarmauit et populum qui subito murum cum propug-naculis reslitue- : lo
runt quod Saporem ualde terruit
: Qui etiam cum uidisset quendam sub scemate .

imperatoris stantom supra murum putauit esse imperatorem Constantinum Quem : .

cum audisset Antiochiaj commorari dixit deiim puj^^^nare pro romanis Et iratus : .

sagittam iecit in aerem quasi deum percussurus Eirrem uero diaconus supplicabat
: .

episcopo ut ueniret ad murum et persis malediceret

: Qui ascendens turrem orauit ,
15

super eos uenire cihiphes et culices et statim impleuerunt elephantorum cauas pro- :

muscides et aures et nares equorum et iumentorum quaj sessores suos excusserunt :

et disruptas acies confuderunt exercitumque relinquentes summo impetu fugerunt : .

Quo uiso confusus Sapor recessit Actor Hunc quoque Ilicronimus commendat . .

dicens lacobus nisibenus agnoscitur

: ad cuius preces saepe urbs discrimine liberata : 20
est . quidem libros multos id est dc fidc contra omnes hereses De caritate
Scripsit : .

generali De oralione De dilectione erga proximum spetiali De resurrectione De

. . . .

uita post morteni De humilitate De pccnitenlia De satisfaclione De uirginitate

. . . . .

De ceiisu anime De circuncisione De anni benediclione pro quo in Isaia legitur

. . .

Non exlcrminabitur botrus De Chrislo quod (ilius dei sit et consubstanlialis palri
. .
25

De castitate aduersus gentes De eonstructione+ tabernaculi De gentium conuersa- . .

tione Dc regno pcrsarum

. De persecutione chrislianorum Et cronicon minoris . .

quidem curi^sitatis sed maioris fiducifc quia diuinarum tantum scripturarum aucto- :

ritate firmatum comprimens ora eorum qui pra^sumptuosa suspicione de aduentu :

Antichristi uel domini nostri lesu christi inaniler prophetant

:
|
Moritur hic uir .
30

Constantii temporibus et iuxta prasceptum patris eius Conslantini intra muros Nisi-
:

benae sepelitur ob custodiam ciuitatis : .

PASSIO SANGTORVM IVLIANI ET FERREOLI MARTYRVM

lulianus in Aluerna natus genere et religione nobilis Ferreoli tribuni comes erat
:

et uterque deo in militari habitu seruiebant Cum ergo gentilium furor christianos .. 35
ubique persequens ad Viennam ueniret lulianus amore martyrii flagrans cum se .

gladio furentium expositione prseoptaret precibus sancti F^erreoli coactus est ut : :

apud Aluerniam fugiens ad christianorum superstitum solamen paululum persecu-

:

tionis impetum declinaret Tunc Crispinus consularis audito quod illic lulianus late-
.

ret :misso persecutore praicepit et inuentum constanter occideret Sentiens hoc : . 40

iulianus quod eum persecutor inquireret sponte fores exiliens querenti in trepidus + : :

se opposuit et protinus ictum ferientis excepit

: Cuius caput in proximo fonte lauan- .

tes :ad sanctum Ferreolum deferunt ut ipse similem mortem exciperel nisi sacri- : :

ficiis consentiret Quod et factum est et caput sancti luliani cum solo corpore sancti
. :

Ferreoli in uno tumulo collocatum est Post multos annos cum sanctus Maueritus . 45
uiennensis episcopus eos releuaret inuenit caput sancti luliani inter manus sancti :

Ferreoli ita utrumque illaesum et integrum

: ac si eadem die fuisset sepultum : .

. FINIS . II
 :

92 LAVRENTIVS [1"^-

VITA SANCTI LAMBERTI EPISGOPI .

Lambertus nobilis genere nobilior uero uitae sanctitate ab ineunte aetate litteris
eruditus adeo pro sui sanctitate ab omnibus amabatur.: ut post Theodardum magi-
strum suum treiecensi ecclesiae episcopum meruit promoueri quem Childericus in :

rex plurimum diligebat et prae omnibus episcopis carum habebat Sed crescente
: .

inuidorum malicia sine causa impii euni expellentes honore debito priuauerunt et :

Ferramedum in eius cathedra statuerunt At Lambertus monasterium ingressus .

septem annos ibidem conuersalus est Quadam nocte ad orationem surgens in paui- .

luento per ignorantiam fecit sonum quod abbas audiens dixit quisquis hunc sonum : :

fecit :statim uadat ad crucem quare Lambertus nudis pedibus in cylicio ad crucem .

cucurrit ibique tamdiu in niue et glacie fixus stetit

: donec fratribus post matutinas :

se calefacientibus abbas eum deesse cognouit Et audiens a quodam e fratribus quod :

ille esset qui iuisset ad crucem eum introduci fecit et ab eo cum monachis ueniam
: : :

postulauit Ille uero non solum claementer indulsit sed et de bono patientiae ei subli-
. :

miter prcedicauit Post septem annos Ferramedus expulsus est et sanctus Lamber-
. :

tus iubente Pipino ad sedem propriam est reductus Cum autem sicut prius uerbo et .

exemplo polleret insurgentes in eum duo mahgni eum grauiter insectari coeperunt
:

quos amici pontificis ipsos sicut meruerunt occiderunt Eodem tempore Lambertus .

Pipinum de quadam meretrice quam tenebat increpauit plurimum Dodo autem qui- .

dam consanguineus eorum qui occisi fuerant et frater ipsius meretricis domesticus : :

aulae regiae congregato exercitu domum episcopi circumquaque obsedit uolens occi- :

sorum necem in sanctum uendicare Lambertum At cum puer Lamberto in oratione .

posito nunciasset ille confisus in domino ut eos expugnaret

: mucronem arripuit : : :

sed ad se rediens gladium de manu proiecit melius iudicans ut persistendo et

: : :

25 moriendo uinceret quam ut sacras manus de impiorum sanguine macularet

: Tunc .
|

uir dei suos ammonuit : ut peccata sua confiterentur : et mortem patienter sustine-
rent Stalimque impii irruentes sanctum Lambertum in oratione prostratum pere-
:

merunt circa annos domini sexcentos octaginta quibus discedentibus quidam ex :

eius famulis euadentes corpus eius oculte ad cathedralem ecclesiam nauigio per-
30 duxerunt et cum multa ciuitatis maestitia sepulturae dederunt
: .

SANCTI LAVRENTII LEVITAE ET MARTYRIS PASSIO-.

In tempore illo postquam beatus Syxtus migrauit ad Christum tunc milites Decii :

tenuerunt beatum Laurentium archidiaconum et duxerunt et tradiderunt eum Par- :

thenio tribuno Eadem hora Parthenius tribunus nunciauit Decio quod Laurentius
:

35 qui habet thesauros absconditos archidiaconus Systi in custodia teneretur Gauisus :

est Decius et fecit sibi beatum Laurentium praesentari

: quem ita aggreditur Decius :

Caesardicens Vbi sunt Ihesauri ecclesiae quos apud te cognouimus esse reconditos ?
:

Beatus Laurentius non respondit ei uerbum Eodem die Decius Caesar tradidit eum .

Valeriano praefecto dicens quaere thesauros ecclesiae diligenter et sacrificet quod si

: :

^^ tion sacrificauerit diuersis penis eum et cruciatibus interfice Tunc Valerianus dedit
: .

eum cuidam uicario in custodiam nomine Hippolito Et cum accepisset Hippolitus :

beatum Laurentium reclusit eum cum multis Erat autem ibi homo in custodia
: .

multo lempore genlilis qui plorando amissis oculis caecus factus fuerat
: Dixit ad :

eum beatus Laurentius Crede in filium dei dominum nostrum lesum Christum et
: :

^^ baptizare et illuminabit te
: Respondit Lucillus Ego semper desideraui baptizari in
: :

nomine domini nostri lesu Christi Beatus Laurentius dixit Ex toto corde credis ? : :

Respondit Lucillus cum fletu dicens Ego credo dominum lesum Christum et idola : :

uana et falsa respuo Hippolitus patienter ascultabat uerba eorum

: Tunc beatus :

Laurentius cathetizauit eum et acepta aqua dixit ad eum Omnia in confssione^^ :

50 lauan tur ||
tu autem me annunciante
: responde credo et benedixit aquam et : : :
 :

- ll'] LAVRENTIVS 93

cum expoliasset eum : fudit eam super caput eius dicens : credis in deum patrem
omnipotentem I.ucille ? At ille respondit credo Et in lesum Christum filium eius ? :

At ille respondit credo Qui passus est sub pontio pilato ? At ille respondit credo : :

Ipse qui mortuus est et sepultus et tertia die resurrexit a mortuis ? At ille respondit
credo Et qui ascendit in cadum
: unde uenturus est iudicare uiuos et mortuos et : 5

saeculum per ignem ipse te in corpore et in anima illuminet? At ille respondit cum
:

credo Et cohoperuit eum linteamine

flsetu : Tunc aperti sunt oculi eius et ccepit : :

clamare dicens Benedictus dominus lesus Christus

: deus aeternus qui me illumi- : :

nauit per beatum Laurcntium qui semper caecus fui et modo uideo Tunc audien- : : :

tes multi Cccci ueuiebant+ ad beatum Laurenlium cum lachrymis Et beatus Lauren- : . lo
tius in custodia positus Hippoliti ponebat manum super caecorum oculos et illumina-
bantur ^'^idens autem hoc Ilippolitus dixit ad beatum Laurentium
. Ostende mihi :

thesauros ecclesiae Dicit ei beatus Laurentius o Hippolite

: si credis in deuni : :

patrem omnipolentem et in fdium eius dominum lesum Ghristum et thesauros tibi :

ostendo et uitam ajternam promitto Dicit ei Hippolitus Si dictis facta compenses

: : : : 15
faciam quod hortaris Dicil ei beatus Laurentius audi me et qucR horlatus sum
: : :

cilius fac quia idola muta surda et uana sunt

: lantummodo bapli/.are ct more : :

solito cathetizauit eum ICt accepta aqua benedixit et baplizauil cum et extersus ex
: :

aqua coepit dicere IIij)politus uidi animas innocentium loetas gaudere Et dixit ad : :

beatum Laurentium cum lachrymis Adiuro te per dominum lesum Chrislum ut : :

20
omnis domus niea baplizelur Et baplizati sunt promiscui sexus in domo Ilippoliti .

numero decem et nouem cum gloria Tunc mandauit \'alerianus ad Ilippolitum . :

Adduc ad palalium Laurenlium Dixit autem Hippolilus ad beatum Laurentium : :

Valerianus ex pra^cepto Decii iussit ut te ad eum perducam beatus Laurentius : :

dixit Ambulemus: quia mihi et tibi gloria paratur :Et cum uenissent ambo simul . 25

ante conspeclum Valeriani Valerianus dixit ad bealum Laurentium lam depone

|
: :

pertinaciam et thesauros ecclesia) quos apud te cognouimus esse reconditos niani-

: :

festa beatus Laurcntius dixit

: Da mihi inducias biduo aut triduo et profero tibi : :

thesauros Respondit Valerianus et dixit ad Hippolitum In tua pollicilalione habeat

: : :

triduo inducias Ab eadem die collegit csecos claudos pauperes et debiles et

: . . . :
"O

abcondit eos in domo Hippoliti Valerianus aulem nunciauit Decio quia bealus : :

Laurentius dans sibi triduo induciis thesaurum promisisset declarare Completis :

autem tribus diebus pra^senlauit se ipse in palatio salustiano : Cui dixit Decius :

Cccsar prsesente Valeriano pra*fecto Vbi sunt thesauri quos pollicitus es praesen- : :

tare ? beatus Laurentius collecta multitudine introduxit in palatium pauperes et uoce :

^^

clara dixit beatus Laarentius Ecce isti sunt thesauri aeterni qui nunquam minuun- : :

tur sed crescunt qui in singulis asperguntur et in ominibus+ inueniunlur Vele-

: : : .

rianus+ prsefectus dixit prassente Decio Caesare quid uariaris per multa sacrifica diis : :

et iam obliuiscere luas artes magicas in quibus confidis beatus Laurentius dixit . :

quare uos coartat diabolus ut christianis dicatis sacrificate daemonibus ? Et si iustum : 40

est ut daemonibus inclinemur

: magis quam deo creatori omnium uisibilium et inui- :

sibilium uos ipsi iudicate quis debeat adorari qui factus est an qui fecit ? Decius
: : :

Caesar dixit et quis est qui factus est uel qui fecit ? beatus Laurentius dixit Deus
: :

pater domini noslri lesu Christi creator est omnis creaturae et hominum et uolucrum : :

et peccorum et besliarum et iumentornm^' et piscium et caeli et terrae Et tu dicis : 45

mihi sacrifica lapidibus et aeri et adora facturam surdam et mutam ? Decius Caesar
:

iratus iussit in conspectu tuo eum expoliari et CcTdi cum scorpionibus ipso Decio :

clamante deos blasphemare noli beatus Laurentius inter ipsa tormenta dicebat Ego : :

quidem gratias ago deo meo qui me dignatus est coniungere inter seruos suos Tu : .

miser torqueris in insania tua et in furore tuo Decius Caesar dixit Leuate eum et dale : : 50

ante conspectum eius omne genus tormentorum Et allatae laminae sunt ferreae et :
1|

lectus et plumbatte et cardus ferreus et dixit ei Decius Caesar Sacrifica diis Nam : : :

omne genus hoc tormentorum in corpore tuo uectabitur beatus Laurentius dixit : :

Infelix has epulas ego semper desideraui Nam tormenta ista tibi sunt prcieparata : :

nobis enim gloria sempiterna Decius Caesar dixit Ergo si gloria est uobis dic nobis . : : 55

ubi sunt profani similes tui absconsi ut simul epulemini beatus Laurentius respondit : :

De quibus inlerrogas iam illi semel dederunt nomina sua in caelo Tu enim non es
: .

dignus aspectibus eorum praesentari Tunc Decius Caesar fecit beatum Laurentium .
 -

94 LAVRENTIVS [ll"-

uinctuin cathenis duci in palatium thyberii el ibi eum gestis audiri Et iussit sibi : :

tribunal in teniplo louis parari qui cum ingrcssus fuisset et sederet praicepit sibi : :

bealum Laurentium olVerri Cui ita dixit Declara nobis omnes profanos ut mun- : : :

detur ciuitas et tu ipse sacriiica diis et noli confidere in thesauris

: quos habes : :

5 absconditos beatus Laurentius dixit uere et confido et securus sum de thesauris

. :

meis Decius Cassar dixit

: An putas te a thesauris liberari aut redimi de tormen- : :

lis ? bealus Laurentius ait Ego famulus Christi securus sum de thesauris cselestibus : . :

Decius iracundia plenus iussit eum nudum fustibus caedi At ipse Laurentius cum :

csederetur clamabat dicens ad Decium Ecce miser uel modo cognosce quia trium-
: : :

10 pho de thesauris Christi et non senlio tormenta tua Decius Caesar dixit Fustes : . :

augete et dale ad latera eius laminas ferreas ardentes beatus Laurentius lunc ait
: . :

Domine lesu Christe deus de deo miserere mihi seruo tuo

. quia accusatus non :

negaui interrogatus te Christnm+ dominum lesum confessus sum Tunc Decius Cesar
: .

iussit eum artem magicam imo magis sacri-

leuari a terra et dicit ei : Video in te :

15 lica Scio quia lormenta per artem magicam dehidis tamen me non deludes Testor
: . :

deos deasque quia aut sacrificabis aut diuersis poenis te inlerficiam

: Beatus Lau- : :

rentius dixit Ego in nomine domini nostri lesu Christi non pauesco tormenta tua
: .

fac quod facis ad tempus noli cessare Decius ca^sar nimio furore arreptus iussit ut .

cum plum I
batis durissime caederetur bealus Laurentius dixit domine lesu Christe
. : :

20 qui pro nostra salute dignatus es serui suscipereformam

ut nos a seruitio daemo- :

num liberares accipe spiritum : meum I-ladem hora audita est uox de cailo ipso : :

Decio audiente : Adhuc multa certamina tibi debentur Tunc Decius Caesar furore .

plenus dicebat uoce clara Viri romani et coetus reipublice audistis consolalionem : :

dajmonum in sacrilegum istum qui nec deos nec principes pauescit iralos nec tor- : :

25 menta meluit exquisita Et dixit iterum Decius Caesar I-lxtendite eum et scorpiones : :

ca^dentes afligite Tunc beatus Laurentius prostratus in catasta subridens et gratias

.

agens dicebat BeneJictus es domine deus pater domini nostri lesu Christi qui donasti
: :

misericordiam quam meriti non sumus Sed tu domine propler tuam pietatem dona .

nobis gratiam tuam ut cognoscant omnes circumstantes quia tu consolaris seruos

: :

30 luos Eadem hora unus dc mililibus nomine Romanus credidit domino lesu Christo
.

per uerba beati Laurenlii et cepit dicere ad beatum Laurentium \'ideo in te : :

hominem pulcherrimum stantem et cum linteo extergentem menibra tua De qua . :

re adiuro te per Christum qui tibi misit angelum suum ne me derelinquas Tunc : : :

Decius furore plenus et dolo dixit ad Valerianum Victi sumus per arlem magicam . :

35 El iussit solui eum de catasta et leuari Eadem hora Homanus alferrens urceuni cum :

aqua ccepit quserere horam ut eum ofTerret beato Laurentio Tunc Decius coepit : .

aestuare et iussit ut Ilipolito redderetur ibi tantum in palatio \'eniens autem Roma-
: :

nus et offerens aquam misit se ad pedes beati Laurenlii et rogabat eum cum lachry- : :

mis ut baptizaretur Et accepta aqua benedixit et baptizauit eum Audiens Decius

: .

40 hoc factum dixit Exhibete eum cum fustibus Kt adductus Romanus ante conspe-
: :

ctum Decii Cajsaris non interrogalus ca?pit clamare uoce magna dicens chrislia- :

nus sum Et iussit Decius Cesar ut in ipsa hora capitis subiret senlentiam
. Et : :

ductus foras muros porta? salariaj decollatus est quinto idus augustas Tunc uenit .

noctu lustinus praesbyter et collcgit corpus eius et sepelliuil eum in cripla in agro . :

45 Ve rano
11
Eadem nocte iussit Decius Caesar una cum \'aleriano preufecto in terniis
.

olimpiadis parari sibi tribunal et pergit noctu ad termas iuxta palatium Salustii et : :

iussit sibi beatum Laurentium ofrerri . Tunc Ilippolitus coepit trislis esse : el plo-
rare Cui beatus Laurentius ita dixit noli flaere sed magis tace et gaude quia uado
: : : :

ad gloriam dei Dicit ei Hippolitus quare et ego non uociferor quia christianus
. : :

50 sum et tecum incumbo ? beatus Laurentius dicit ei Ora magis in abscondilis et in

: : :

homine interiore absconde Christum Et postmodum cum clamauero audi et ueni : : :

Et cum hoc dixisset iussit Decius Caesar omne genus tormenlorum ante tribunal
:

suum parari plumbatos fusles laminas uugues+ lectos baculos et sedit in

: . . . . . .

thermis pro tribunali Adducitur noctu ante Decium Ca^sarem et \"alerianum pra'-
.

55 fectum heatus Laurentius Cui ita dixil Decius lam depone perfuliam artis magica» : : :

et dic nobis generositafem tuam beatus Laurentius dixit quantum ad genus llis]ia- : :

nus sum Erudilus uel nutritus Romanus

: et a cunnabulis christianus cruditns + :

omnem legem sanctam diuinam Decius ca;sar dixit \'ere diuinam quia nec deos . : :
- lll""] LEO ET MARINVS 95

times nec tormenta pauescis beatus Laurentius ait

: In nomine domini nostri lesu . :

Christi tormenta tua non pauesco nec metuo Deciiis Caesar dixit Sacrifica diis : . : :

Nam nox ista in te expendetur cum suppliciis beatus Laurentius dixit mea nox
. . :

obscurum non habet sed omnia in luce clarescunt Tunc iussit ut os sancti cum : .

lapidibus casderetur et dicebat

. Gratias ago
Ille autem ridebat : et confortabatur : : 5

tibi domine lesu Christe

quia tu es deus omnium rerum Decius cssar dixit Date : . :

lectum ferreum et requiescat Laurentius contumax : Allatus est autem lectus cum :

costis tribus in conspectu Decii Caesaris in modum craticulae Et allatus est beatus : :

Laurentius et expoliatus est uestimentis suis in conspectu Decii et ^''aleriani extensus

: :

est in crate ferrea Et allati sunt baculi cum prunis et miserunt sub cratem ferream
: : :
^o
Et cum furcis ferreis coartari fecit Et dixit Decius caesar ad beatum Laurentium :

beatum Laurentium Sacrifica diis Respoiidit beatus Laurentius :Eyo me obtuli . : |.

sacrilicium deo iii odorem suauitalis quia sacrificium deo est spiritus cojitribula- :

tus Carnifices tamen ur^entes ministrabant carbones mitlentes sub crate et desuper
: : :

comprimentes cuni furcis ferreis beatus Laurentius/lixit Disce miser Valeriane

: . : : 15
quanta est uirtus domini mei Xam carbones tui mihi refrigeriumerium^ pra:!stant libi : :

enim ajternum supplicium quia ipse dominus nouit quia acusalus non negaui inter- : : :

rog;atus Christum confessus sum assatus gratias ago Valerianus priefectus dixit : : :

\'bi sunl ignes quos tu diis promittebas ? In ipsa hora dicebat beatus Laurentius :

insaniam uestram Infelices non cognoscitis .quia carbones uestri non ardorem sed
: : : 20
refrigerium mihi pryestant? et coeperunt omnes qui aderant mirari quomodo praece- :

perat Decius uiuum eum assari Ille autem uultu pulcherrimo dicebat Gralias tibi : :

ago domine lesu Christe quia me confortare dig-naris Eleuans oculum contra : :

Decium sic dixit beatus Laurentius Ecce miser assasti me parte una regira aliam
: : .

et manduca Tunc gralias agens domino cum gloria dixit Gralias ago libi domine
. : 25
lesu Christe quia ianuas tuas ingredi merui Kl misit spritum^^ Eadcm nocte Decius : :

una cum \'aIeriano ambulauit exinde ad palalium thyberianum relicto corpore super .

craticulam et ignem beati Laurentii Mane autem primo adhuc crepusculo rapuit : :

corpus euis+ Ilippolitus et condiuit cum lintcis et aromatibus de proprio suo Et man :

dauit hoc factum lustino pra?sbytero quomodo super carbones corpus beati Laurentii : 30
emisissel spiritum et qualiter DecLus Cajsar et Valerianus confusi exinde exissent
: :

et recepissent se in palatium thyberii et quomodo crudeles iam corpus sanctum sic :

super craliculam et carbones reliquissent Tunc beatus lustinus prKsbyter et Hippo- .

lilus plorantes et multum tristes tulerunt corpus beali Laurentii archidiaconi et

martyris et uenerunt in uiam tiburtinam in praedium matrone uidute quiriacae ad
: : 35
quam ipse beatus martyr fuerat noctu cui et linteum dedit unde pedes sanctorum : :

ipse exterserat et ibi facta munditia posuerunt eum usque ad uesperum

: lam hora .

uesperlina : sepellierunt eum in cripta in uia tyburtina in prajdio ||

quiriacae uiduae in
uerano quarto idus augustas Et ieiunauerunt et agentes uigilias noctis triduo
ag^ro : :

cum multiludine christianorum non cessabant mugitum lachrymarum dantes beatus : 40

autem lustinus praesbyter obtulit sacrificium laudis et participati sunt onines : .

PASSIO SANCTORVM LEONIS ET MARIM MARTYRVM .

Temporibus Dioclytiani et Maximiani Imperatorum cum persecutionis tempestati-

bus calholica christianorum ecclesia per totum orbem terrarum dispersa tyramnica
rabie et hostilibus gladiis deuastaretur et sancta uniuersalis sponsa Chrisli omnium : 45

uiuentium immolata genitrix ueluti nuptialibus stolis cruore sanctorum martyrum

thalamum Christi quasi sponsa monilibus ornata decoraret Vbique ferro et flamma :

athlelae christiame religionis diuersis tormentorum generibus afficiebantur quid .

plura refero? ignis bostis+ gladius omnibus in Christo uiuentibus ubique commina-
: :

batur ubique luctus

: ubique pauor ubique strepitus et plurima mortis imago
: : 50

decurrebat Sacerdotes in ipso sacrificiorum tempore circa altaria trucidabantur et

.

sanctorum in delubrorum postibus antistitum et innocentium sanguine roranlia spolia

pendebant Alii latebrosis montium caueiiiis latitabant
. alii sub antrorum specubus :

occultabantur ei fame et siti in frigore in nuditate Multi spontanea uirtute impio- .

 96 LEO ET MARINVS [llK -

rum mucronibus : ceruice recisa mortem temnentes sese hostiam deo pro Christi
nomine offerebant Cum antiquus sang-uis coUa tumida contra electos dei cruentis
.

dentibus frendens subleuaret et laetale uirus tartareis faucibus in g-remium sanctae

:

christianorum ccclesice spargere conaretur Tunc exiit edictum a Dioclytiano et .

5 Maximiano Imperatoribus ut menia ariminensis ciuitatis restaurarentur et ad pri-

: :

stinum statum arces iam dudum dirutye reuocarentur quse moenia sicutuetusta retu- :

lit fama a Demosthene liburnorum rege classa pontico olim excisa fuerunt Igitur ab .

incarnatione domini nostri lesu Christi decursis annorum curriculis plus minus ue
|

ducentis quinquaginta seplem ex tempore quo scelestissimus nefandae recordationis

10 bybliothanatus Dioclytianus rapido flammarum incendio diuinos libros comburi prx-
ceperat :Data est iussio per onines prouincias Europae ut omnes populi tribus et :

Iiugu9e+ex diufersis regionibus diuersarum artium magistri architecti figuli et dolan-

dorum lapidum incisores Imperialibus praeceptis oblemperantes conuenirent in unum
ad aedificandum scilicet Ariminum ciuilatem in honorem nominis et memoriam uir-
15 tutis triumphatorum principum Dioclytiani et Maximiani Confluentes itaque hinc .

inde ex uniuersis Europc-e partibus Galliarum et Germanige populi Italiae et Dalmatiae

incolse Romani et barbari et qui inhabitabant Macedoniam fauore regio compulsi
:

undique relictis urbibus dulcibusque natis terra marique delati conuenerunt et castra :

metati snnt^^ apud Ariminum Inter quos uiri dei ex diuina prouidentia de finibus Dal-
:

20 matise per Illirici fluctus aequora in littus Ilesperiae nauigio delati sunt Conuenientes .

itaque apparuerunt unus cui nomen erat Leo : alter uero qui Marinus uocabatur
: .

ob hoc enim parentibus et dulcibus aruis patriae uenerunt ut peregre calca-

relictis :

tis mundi facultatibus caelesti regi magis quam terrestibus+ tyramnis deseruiirent+ .

Erant ambo in dei timore perseuerantes unius uoluntatis affectu diebus et noctibus
25 orationibus et ieiuniis indesinenter dedili nihil in prffisenti sacculo ambientes nisi : :

quatenus in lege et in diuinis praaceptis sine offendiculo cuiuslibet rei graderentur .

mens eorum in spiritalibus desyderiis erat defixa : ita ut gaudia pr.Tesentis uilae ct
fugientis sa^culi diuitias uelut labefacta ct uagabunda ludibria esse arbitrarentur .

tantum suauitatis et humililatis gratiie in ipsis florebat : ut in famulatum omnium

30 tanquam seruulos et cunctorum minimos subditos se ipsos subiugarent Igitur in .

sancto Marino omnium artium gratia et ualitudo pullulabat Nam qualiter apis pru- :

dentissima de omnibus floribus nectareis dapes colligit et in gazophilatium cereale :

redolentia mella distillat Non aliter sanctus re colendae uirtutis Marinus bonarum
:
||
.

artium redolentiam archinium sui segregatissimi pectoris inspirante sanctispiritus

in
.35 gratia ac non sine alacri diuinorum sacramentorum desyderio recondebat Inerat ipsi .

facundiae tanta sollertia ut eloquentiae floribus decorata uerba eius uelut claui in
.

internis cordibus audienlium defigcrenlur uernabat in eo omnium uirtutum genitrix .

sapientia quatenus cunctorum animos ad admirandum micantis ex ore eius diuinaj

:

graticC fulgorem prouocaret Erat primatibus subditus sodalibus blandus

. conse- : :

io quentibus fraterna caritate communis omnibus beniuolus seniores quasi patres . . :

minores sicut filios amabat pauperibus et proselitis hominibus famulans indefessus

.

obtemperabat Nulli se praeferens omnium minimum se esse existimabat Suscipie-

. .

bat grauiter senes et prudenter iuuenes communiter increpando

: cohercebat nefan- :

dos audacter In quottidianis laboribus instabat in orationibus sine intermissione

.

45 perseuerans corpore in terris posito anima in caelestibus deliciis pascebalur Erat

. .

caritatis et humilitatis exemplar patienticC et longanimitatis magister doctrina? et

. .

carilatis mirabilis doctor In pratis diuinarum scripturarum luminaria sui corporis

.

pascebat .oblutum uero mentis suae in aetheriis olympi sedibus defixum tenebat .

nitida ceelestis uitse eloquia cunctis inhianter impartiebatur tantum religionis eius .

50 studiosa sollicitudo fuerat ita ut nec unius momenti praetermissum spatium absque
:

benegerendi officio prccteriret aut enim orationibus aut lectionibus seu actualibus
.

manuum operibus uacabat ut et ipse mereretur dicere Nullum diem perdidi in

: : :

quo nihil boni fecerim et dum ore et spiritu diuina carmina psallebat
: manibus :

indcsinenler utilia unde indigentibus crebro prcnesidium adhibebat operabalur ut de :

55 fructibus manuum suarum petentibus alimoniam uittc non abnucrcl Itaque postea- .

quam peruenit sanctus Marinus ad supra diolam Ariniinensem ciuilalcm et sub pra*- :

fectis et prtepositis diuersorum operum singula sui laboris sortiti sunt partem ^'idens :

uir dei plenus gratiee et pietatis prouinciales sui itineris comiles iniuslis laborum pon-
- llii''] LEO ET MARINVS 97

deribus ag |
grauari : compatiebatur
pro illorum iniuriis grauiter anxiabatur eis : et
instar apostoli dicentis quis infirmatur et ego non infirmor? quis scandalizatur et
: : :

ego non uror ? Et sic fraternae caritatis amore feruens prisca sanctorum uirorum exem-
pla loseph et Moysi recordabatur qualiter pro salute suorum fratrum usque ad mor- :

tis periculum animas suas impenderunt et quod amplius erat in internalibus mentis 5 :

suae praecordiis cum tremulo metuendi intentu reminiscebatur qualiter omnium :

creaturarum lumen mirabilis genitor Christus deus dei fihus qui quasi in pugillo
digitali molem terrae et gyrum caeli appendit ab arcibus aetheriis paterna radiantis
olympi regna non ommittens fragilem creaturam creator induens pro salute humani
generis ad terrena mortalium habitaculo+ dignatus est descendere Vel quanta et qualia 10 :

pro redemptione terrigenarum aduersus antiqui hostis insidias dimicando perpessus

est his duabus fluctuationibus ccstuans non immemor erat euangelica^ uocis loquen-
.

tis maiorem caritatem nemo habet quam ut quis animam suam ponat pro amicis
: :

suis his omnibus admonitus uir dei beatissimus Marinus instar propheticae religionis
.

emit sibi subiugalem unum quatenus cum illius aminiculo absque aliorum molestia 13
:

suis fratribus in diuersorum laborum oppressura positis subueniret Igitur non mul- .

tum post aliquod temporis interuallum cum haec et alia gerebantur data est iussio :

supradictis Imperatoribus Dioclytiano et Maximiano ut omnes magistri incisorum :

lapidum ad saxosas montium crepidines proficiscerentur ad excidendas etiam de

montibus diuersorum marmorum species quod et factum cst^^ Ibant ergo sanctus 20 : .

Leo et beatissimus Marinus cum multitudine incisorum ad cacumina Diuexi montis :

qui lingua ethrusca uocatur Titanus qui mons ut accola; ferunt iugis asperrimus ct :

scabris rupibus scopulisque ad ajthera tendentibus ab occasu in boream tenditur .

Peruenerunt ilaque ad locum desydcratum et operati sunt ibi per annos tres Gom- : .

pletis uero trium annorum uoluminibus profectus est sanctus Leo paucis comitanti- 25
bus ad iugum monlis FiHtimani quod uulgari sermone mons Feretrius nuncupa-:
|1

tur et ibidem collum constituit et tabernaculum deo dechcauit

: Sanctus autem et
: :

recolendte uirlutis uir domini Marinus plenus gratia et benignitate uidens afflictio- :

nem fratrum suorum non contentus est deserere eos Memor dominica) uocis miseri- .

cordiam uolo et non sacrificium Sed expleto triennio in duris excidendorum lapi- 30 .

dum laboribus reuersus est cum eis ad ciuitatem et ibidem fraterna dilectione reten- :

tus formam aquae ductilem duoruni mensium spatio et ter quinis diebus fabricando
:

monuit tanta? enim ualitudinis erat ut cum alii defessi requiescerent et noctur-
. : :

nis temporibus deficientia membra quieti concedebant IUe per silentia sublustrium :

noctum non cessabat laborare nec requiem corpori suo dabat nisi cum in domini- 33
: :

corum dierum missarum solemniis uacaret Sed et spatium mensurarum laboris quod .

uix caeteri cum binis boum paribus operabanlur Ille aminiculo unius aselli adiutus .

cohoperante diuina uirtute sine querela complebat Assignatis itaque omnibus labo- .

ribus et digestis seriatim prajfecti oderum^^et prajpositi magistrorum tanta admiratione

in sancto Marino commoti sunt ut ad eius uestigia prouoluiti^ ingratulantes et deum 40
:

per ipsum magnificantes omnia transacta opera per illius auxilium diuina gratia
:

sufl^ragante completa' perfecissc profiterentur Ibant ergo uniuersi perfectis et com- .

pletis omnibus operibus et cunclis fabricis consumatis Dispersi quinque regredicntcs :

ad suas regiones Galli Germani Romani et Barbari quicumque de quatluor finibus

Europa; undique conuenerunt et demu+ ca'li sancli Marini uirtutibus magnificantes 45
exaltabant et tanlK gratiaj uel tanta? benignilatis alium talem se nunquam uidisse
: :

declarabant oppressis enim leuamentum uirtutis erat Tribulatis consolatio tristi-

. : :

bus gaudium deficientibus ualitudo tcgris medicus discordantibus pax sestuanti-

: : : :

bus refrigerium algentibus et rigidis fomentum sanitatis erat

: omnibus compalie- :

batur proprias iniurias in se ipso conucrtebat singulorum doloribus cum omnibus 50

. :

gemens succurrebat urebatur incendio feruentis caritatis et pro cunctorum salute

. :

libenter se ipsum quasi hostiam deo placabilem olTerebat Interea dum hsec apud j .

Ariminum agebantur peractis omnibus operibus et regredientibus singulis in loca

:

sua peruenit uir domiui+ sanctus Marinus ad Ariminum desyderans aliam ciuitatem in
tethera uiuis ex lapidibus constructam a^dificare Ccplesti regi Aduenit et habilauit 55 :

in snpradicta+ ciuitate Ariminense annis quattuordecim et tribns+ mensibus pra^dicans

euangelicas uirtutes uias uitae et tramitem perpetuae salutis ignorantibus demon-
:

strans Ita et enim ex ore eius uerbum dei inflammabat corda audientium ut et ipsos
. :

II. — 7
 : :

98 LEO ET MARINVS [lllF -

siniul crrorum sacerdotes ad contemaendam uanae superstilionis religionem excitaret

Nam per duodecim annorum uolumina quibus uir dei Arimino permanserat fere
: :

uniuersaliler tota ipsa urbs conuersa credidit ut uerum deum dei filium Christum :

esse in cordibus suis profitebantur Nam tam prcfdicando quam sugi^erendo Scemina
:

5 ueritatis et germania uitae in aruis mentium serebat et crebro uelut gnarus agricola :

messem dominicam rore C9elestisigratia3+ irrigabat i+ Ita ut cum post aliquod tempus
sanctus Gaudentius episcopus ab sedibus romanis Ariminum ad praedicandum genli-
bus dirrectus esset repperiret rura quondam sterilia et spinarum aggeribus inculta
: :

sata rorantia graniferis spicarum frugibus in bratteam segetem concreuisse Non ali- :

10 ter etenim uir domini Marinus uiam uitce et semitam ceterna^ beatitudinis in cordibus
ignarae plebis praeparabat quam ut tuba ueritatis sanctus quondam lohannes uelut
:

leo in heremo rugiens clangorem poenitentiee altisono clamore uociferans totum mun-
dum iam tunc in heremo redactum intonuit Igitur dum haec uirtus diuina per san- .

ctum Marinum administrabat hostis antiquus humana? propaginis insidiator grauiter

:

15 ferens : qute a^sancto Marino circa salutem animarum gerebantur nouas artes uiru-
lento pectore uersans cruentis dentibus fremens uelut anguis uenenatus trisulco
:

gutture atri ueneni spiramina contra atheltam+ CcTlestis niiljtice spargere conabatur :

Inuentis namque nocendi artibus mille formis millenas insidias et diuersis tellorum
speciebus iaculare uirum dei nitebatur anxius fremitans et sese lacerans ze lo inui- ||

20 diae uulneratus Sanguineas etiam fauces ostenlans sua malignitate consumptus tor-
.

quebatur et demum aptum sibi ad insidiandum argumentum quoddam uasto teterri-

:

mum ueneni contagio uiolatum repperit per quod inlroitum quondam ad protho- :

plaustuvii adeptus est et laetiferum telum quo massam humame stirpis mortis
:

uoragine demerserat et arcu perfracto dimissum arripuit Ingressus namque in fatuum .

25 et uacuum pectusculum cuiusdam mulierculai impleuit eam ueneni teterrimi lluore et

per falsas rerum imaginationes extra suae mentis tramitem fecit alienari Ad tantam .

enim dementiae hebitudinem perduxit miseram : ut sancti Marini legitimam coniu-

gem se esse denuntiaret Quoniam uidelicet fama et opinio sanctitatis eius per lotam
.

Europam diuulgata percurrebat cuius rei causa inuidus diabolus per malignitatem
:

ao muliebrem crescentia uirtutis diuinae miracula per uirum dei Marinum extinguere
nitebatur Verum quidem ad talia ludicra illudendo fefellit miseram
: ut de finibus :

Dalmatiae per illyrici fluctus aequora ad ignotum hesperiaj littus urbisque ariminensis
portum delata perueniret Ingressa itaque urbem scisitabatnr curiose de sancto
.

Marino quam cum uidissent ciues arbitrati illam propter medendi causam aut deuo-
:

35 tionis gratia eum requisisse locum indicant :mores uirlutes habitumquc uiri dei :

Marini designant at illa diligentissime requirens inncnitl^ eum forte in quodani loco
. :

solito more in oralione stantem quo uiso stupore menlis perculsa imo de pectore
:

longa suspiria trahens impudico ore simulatisque uerbis sic demum prtefata est Heu : .

heu me Marine super uitam desyderantissime sola spes et lux uitie mcie quanta maris
40 et terrse pericula propter tuam dilectioiiem passa sum Vniuersa uittc contraria par- .

uipendens pro tui amoris ardore pertuli hoc ait et alacres palmas utrasque tetendit
. :

effusa^. lachrjmis male et uox excidit ore ut uideo te expectate carissime couiunx
: .

da prcTJCor da ueniam da pia ora tueri Suscipe me miseram uastis huc lluctibus actam
. :

extemplo perterritus uir dei post se respiciens agnouit luridam faciem et hostilia col-
45 loquia lubrici serpentis Et placido ore pi*opheti cum uerbum arripiens exorsus est
. |

diceudo et cxurgat deus et dissipentur iuimici cius et respuens eam repulit a se

: : : .

At illa non ferens uenerabilem tanli uiri grauitalcm recessit ab eo huiulans et crebris
singullibus imo de pcctore miserabilem gcmitum producens et implens questibus :

totam urbem tandem ad pra!sidem j)eruenit et a^stuans ante eins tribunal improbo
: :

50 ore : ct scelcstissimi aspidis uirulenlis haustibus infecta sic demum pricfala est :

adiuro te piissime prajses per immortalia deorum facta et per inuictam uirtulem
Imperatorum ut mihi fandi facnltatem unins hora* spatio oonccdas et ut auribus
: :

pietatis tuic uarias dolorum meorum ambages tranquilla miseratione suscipias'. Ego
enim factorum meorum indignatione ponti tellurisque inextricabilibus periculis mise-
55 rabiliter fatigata de longinquis Ualmatiic fniibus ad hicc uestra surgentia mccnia
:

tandem defessa perueni Proptcr uidelicet uirum mcum Marinum magistrum (|ui
. :

milii ritu gentis nostra; el lcgibus palria- in lcgitimum coniugium copulari dcbcl cl :

uotum sit prtucelleatiic tuai quia et ipso conlemptor deorum est el christiauic seclui
: ;
 .

" ll"'""] LEO ET MARINVS 99

probabilis doctor et cultor : et non tantum ipse : sed et plurimos nobiles et sayaces
reipublicaj uiros ad colendum deum : qui dicitur Christus seducit . Dum ha;c nefan-
dissima pio fauore alloquebatur : contigit ex cuentu Ticjum quemdam nomine chri-
stiana' rcllig-ionis aniicum superuenisse : qui cum audisset tantum nefas ante prtcsi-
dem prolatum . Subducens
de medio eorum concitoque cursu festinans deuenit adse 5
locum : ubi fuerat uir domini JMarinus in orationibus persistens
et prouolutus ad eius :

uestigia fandique ueniam petens retulit ei omnia qualiter ante tribunal piaisidis ex
: ,

infandai narrationis f(jemina audierat Qutc cum audisset et cof^Mouisset uir domini .

Marinus relatu Ticjii hu-c ita iieri confestim eadem hora percepit calidas inuidi hostis :

aduersum se uersutias Et dum infra se athleta ca'leslis militiaj conferret quomodo

: : 10
contra diabolicas resisteret insidias repenle ex diuino oraculo quccreke medicinam :

repperit rcminiscebatur autem euangelici mandata dicentis cum uos persecuti fue-
. :

rint in una ciuitate fugite in alteram Verum quidem deum dei filium dominuni lesum
.
||
.

recordabalur sa^pe in heremum rcfugium fecisse quandocumque a turbif? grauiter :

opprimeretur Tunc surgens bealus Marinus urbeni et nanimes+ contubernalis amici-

. 15
liae sodales rclinquens per opaca) noctis silentium exiit du ciuilate et carpens inlrc- :

pidus iter ignolum commitante et auxiliante deo pcruenit ad radices asperrimi monlis :

qui dicitur Alilanus ubi ipse j)ri(lem cum incisoribus lapidum operabatur Et cum
: :

uidissct inculli agri spcciem et uastissima rcmotioris heremi opaca nemora ferarum- :

que sylueslria lustra per tacita saltus sileutia peragrabat Conspiciens inter ca.>tera . 20
gelida sub rupe imminenlis niontis ingens et uetustissimum saxum undique clausum
arboribus et horrentibus unibris Repletus gaudio dum singula curiosc requirit cer- . :

nit sub aduersa rupe scopulis pendentibus antrum abditissimum ualde et aqu;u :

dulces erant intus capitur itaque uir dei nimio loci amore et ex diuina prouidenlia
. :

sibi praiparatum fuisse cognouit Igitur sanctus et memorandic relligionis miles . 25

Ghristi+ Marinus abdidit se ibidcm a facic scelcratic mulieris fugiens a facic lezabel :

et duodccim mcnsibus cum omni genere ferarum et monstris hercmi solus habitauit
faciem hominis non uidit post horam nonam agrestia olera ad rcfocilandum uil;c spi-
ritum comedebat Parum aquu; de [)etra rupis ad extinguendum sitis ardorem sumc-
.

i)at quando corpusculum requiei concedebat glareis frigidis telluri incumbens lapi-
. : 30
dem ad caput rcuoluebat tegminis amictu artus rigidos induens unguenti et lauacri
.

expers erat prolyxis hyemis uoclibus in orationibus pcrsistens tapelibus marmoreis

:

algida membra uix rare replicabat . Omni genum ferarum specimen et diuersorum
monstrorum uana j)ortenta apros ursos
: ut solet uast;c soliludinis largitas producere :

elephantos et lupos hulularc per umbras ad terrificandum (^hristi militcm diabolus 35

insligabat Sed uir dei Marinus immobilis dclixusque in idipsum persistebat p;(r-
. :

uipendens aduersarii inertis ludicra certamiua propheticum carmen orc placido pro-
mebat Qui conlidit in domino sicut mons syon non commouebitur
. in hjmnis ct .
|

canticis spiritalibus pcrnoctans matutinis uolucrum cantibus prophetica carmina

inserebat et sic ueniente die sic recedente faciebat
: Igitur decursis duodeuis men- . 4o

sium circulis ex quo uitam solitariam sanctus Marinus incohauerat antiquus hostis
inuidens beatitudinem sancti uiri torquebatur sute malignitatis zelo Et querebat :

anxius infrendens : quomodo per quaslibct sufc uersutiaj insidias sancti uiri angeli-
cam conuersationem delurbaret . sed quanto altius se contra electos dei erigit tanto :

magis ad infernale priccipitium damnatus ruit Intcrea dum h;cc ita gerebantur . : 45

ueniebant de ariminense ciuitate hyemis tempore subulci ad saginandos porcorum

greges Et dum per uastitatem solitudinis singula loca et auia ferarum lustra sagi-
:

nandi :+ gratia pcragrarent ad occultum et abditissimum heremi locum ubi erat Marinus
nouissime peruenerunt quos ubi uir dei uidisset stupore menlisillico perculsus abocu-
:

lis eorum eflugiens abdidit se in interiore specu quod sub rupe lalebat Subulci : . 50

uero nouitatem rei mirantes quod hominem inler ferarum lustra uiderent pauore : :

mentis coterriti+ proni uestigia sancti uiri petentes ante illum prouoluti sunt Sanctus :

uero Marinus grauiler hoc ferens data uenia nutu manus annuit illis ut egrederentur : :

ipsi autem post aliquot dies reuertentes ad ciuitatem uidisse se sanctum Marinum in
secretis heremi locis solitariam ducere uitam diuulgabant dicentes inuenimus Mari- : 55

num magistrum in cauernis montium angelicam uitam in terris agentem Vidimus .

uerum heremitam uidimus hominem homines fugientem et ferarum cateruis socia-

. :

tum Audiens ergo ha^c a pastoribus mulier illa nefand;c recoi-dationis slimulis dia-
.
 100 LEO ET MARINVS [llllir-

bolicae malij^nilatis agitata anhelans festinanter ad ipsos subulcos cucurrit diligen- :

terque ab eis scisitabatur ubi uel qualiter Marinum uidissent At illi dixerunt in .

abditis et secretis ulterioris heremi locis uidimus eum solitariam uitam degere .

Mulier iterum dixit ducite me ad eum locum ubi illum uidistis

: et dabo uobis : :

5 propter uestrum fatigium nummos argenteos duodecim Pastores autem accepto pre- .

tio altcra+ die aurora luciscente cum muliere Viani+ U quae ducit ad solitudinem per-
rexerunt Denique carpentes iter heremi
. deuenerunt ubi sanctus Marinus erat : .

fortuitu autem eadem hora qua aduenerant olera agrestia in hortulo serebat suo :

quem cum uidisset profana et scelestissima mulier repentina uoce procaciter clami-
10 tans dixit illi Bene ualeas magister: quid agis ? quid operaris ? Nunquid ad plu- ,

mentarium+ nobis praeparandum haec olera congregas ? Beatus itaque Marinus cum
heec audisset attonitus foeminea uoce uoluit attendere contra eam sed uexillum cru- :

cis fronti imprimens illico a conspectibus eorum recessit in speluncam

: quam sibi :

ipse sub gelida rupe de latere montis exciderat et introgressus clausit ianuam et : :

15 sex diebus totidemque noctibus in ieiuniis et orationibus persistens preces cum lachry-
mis et gemitibus ad deum caeli conlra diabolicas infestationes indesinenter funde-
bat Mulier itaque a pastoribus derelicla cum se delusam esse a diabolo cognouisset
. :

floetibus et crebris singultibus deplorans nimioque pauore perterrita tandem treme-

facta et confusa a facie uiri dei recessit et conuertens regessa+ est ad ciuilatem :

20 ariminensem et cum deuenisset domum suam professa est palam omnibus contra
:

dei famulum Marinum se slimulis delusam diabolicis inique egisse et stalim eadem :

hora defuncta est Ex illa die incubuit timor magnus super plurimos eorum qui
. :

erant in ciuitate ariminensi et magnificabant nomen dei uiui qui ostendit mirabilia: :

in sanctis suis et iniurias sperantium in se non obliuiscitur Dicit enim scriptura . :

25 mihi uindictam et ego retribuam Oh quantas insidias quantas artes contra dei
: .

famulos et in Christo pic uiuentes teterrime hostis diabole concitasti ? quid sa?uis ?
quid furis ? quid rabiosis denlibus acriter infrendis ? ubi sunt iacula tua ? ubi fallaciae
tuai aculeus ? ubi sunt arma lua ? collapsa sunt et confracta in uertice tuo cecidc- .

runt gladius tuus et sagitttc tuic in pra;cordiis .+ luis infixa^ sunt ct qui te dudum
. :

30 deo simileni esse putabas modo ab uno dei famulo Marino, deuictus cl prostratus
:

iaces Igitur non multum post haec per interuallum aliquot dicrum uidens beatus
.

Marinus quia in eo loco exploratus frequentabatur ab hominibus mi grauil inde

: :
|
:

et deuenit ad iugum montis Titani ibique primitus sub tegmine paruo habilauit Ac :

deindc posuit terminum inter se et incolas illius loci ut non esset ad eum amplius :

35 concursus populi aut accessus muliebris Deinde exurgens cttpit laboribus operam .

dare primum enim sibi ad habitandum cellulam slruxit ac deinde a^dificauit eccle-
. :

siam in honorem beati Petri apostolorum principis Itaque cum hscc ct alia uirlule .

diuina per manus sancti Marini gerebantur \'erissimus quidam nomine unus exaccolis
solitudinis erat filius cui nomen Felicissima Ille cum
cuiusdam insignis uiduae : .

40 audisset sanctum Marinum lerminos

designasse aedesque in monte conslruxisse :

coepit tumore superbias et elationis furiis contra uirum dei insurgere Quare cum .

aliquando sanclus Marinus in agro laboraret ira repletus ad locum ubi homo doi : .

operabatur accessit aliquam uolens conlrouersiam illi faccre Beatus uero Marinus
: .

Contra eum rcspiciens iralo illum uullu ad se uenire uidit quo cognito slalim uir dci :

i5 eleuans ad Ciclum oculos dixit domine lesu Chrisle ncquaquam pcrmitlas illum :

propius uenirc aut quicquam iniquc agere Et uix complouerat uerbum oadem hora
: . :

brachia eius arefacta sunt Crura :+ et omnes membrorum eius compagos conlractio
subito tabuerunt uox faucibus hassit et lingua obmuluit
: Dchinc in se talia sen- : .

tiens prouolutus gcnibus sancli uiri in terram corruit porro subleuatus ab aliis ad ,

50 matrem suam dcductus est quic cum eum uidisset reuulsis compagibus et collapsis:

membris altraclum uexari ait htcu me fili mi quid tibi aut quo casu hoc conucnil ? :

Ille autem obmutuit et quicquam loqui non poterat hoc uiso conuersa mulicr ad
: .

eum dixit Forsilan hicremilam illum sanctum dci famulum Marinum olTendisli at
: :

ipse capite annuens hoc ita fuissc indicauit Ipsa ergo cognosccns poractac roi causam .

55 surrexit peruenilque ad locum

: ubi sanclus Marinus orando laborabat et slatim : :

procidens ad eius ucstigia obortis lachrymis precabalur eum dicens Pater mi mi- :

sere ueniam largire misericordiam super filium moum A'erissimum habeto Absolue
: : .

in uirtute dei tui altissimi et quodcumquc prioccperis et pctieris a nobis dabimus ||

-Iv^] LEO ET MARINVS 101

tibi . Acl haec beatus Marinus respondens dixit : Nihil de uestris facullatibus indigeo
nisi ut in deum uiuum et uerum ad salutem animarum uestrarum credatis
: et ut :

simulacra muta et mortua dajmoniorum expellatis quae sub uana relligione collitis : :

et conuertamini ad ueram relligionem et baptizemini in nomine patris et filii et :

spiritussancti in remissionem peccatorum et ad salutem animarum uestrarum : 5

partem uero huius montis ad sepulturam meam si mihi concesseritis recipio cui :

mulier respondens inquit Non solum montem tibi dabimus sed et omnia confinia
:

et promontoria quas sub montibus sunt tibi et successoribus tuis perpetua possessione
conccdimus exurgens itaque beatus Marinus uenit ad locum
. ubi adolescens ille :

iacebat Et accedens eum tetigit

: dixitque ei In nomine patris et filii et spiritus : : 10
sancti surge et ambula loquere : et conualesce et protinus his auditis ad pristi-
. : :

nam ualitudinem redditus est Et ambulans exclamauit clara uoce Gratia^ ago tibi . :

lesu Christe quia dignatus es me uisitare in salutari tuo per famulum tuum
:

Marinum et nuuc+ cog-nosco quia non est alius deus praeter te in caelo sursum et in
: :

terra dehorsum Tu conleris et sanas morlificas et uiuificas Et postquam haec

. : . : . 15

dixit corruens ad terram prostratus cum genilrice sua ad uestigia sancli uiri abre-
nunciauerunt simulacris et omnibus idolis quibus deseruiebant conuersique cum : :

omni domo et familia sua crediderunt in Ghristo nomina plus minusue quinquaginta
tres Eodem tempore quo hiec gercbantur uirLute dei j)er sanctum Marinum (lirectus
.

est sanctus Gaudenlius episcopus ab urbe Homa ut genlibus ct his qui erant in 20
cinitate+ ariminense cunctis((ue suburbanis et linibus eius prjedicaret \'erum urbem .

ingressus a christianis qui ibi erant famam uirlulesque sanctorum uirorum Leonis
:

et Marini audiuit. Repleta namque erat fere lota urbs illa miraculis et magnalibus :

quae per eos diuina potentia operabatur quibus diuulgatis sanclus Gaudentius :

direxit ad illos litleras ut ad eum sancli uiri uenirent reciperentque honores

: et ut : 25

irent ct pra^dicarent gentibus baptizanles eos in nomine patris et lilii et spiritus

sancti Igitur receplis et
. perlectis lilleris pontificalibus sancti uiri Leo et Marinus
|

unanimes et in spiritali militia concordes confeslim sine dillalione .Ariminum uenerunt :

uisoque Gaudcntio^ gaudio repleti sunt magno Permanserunt itaque cum ipso diebus .

aliquot preedicantes et roborantes uerbum dei in populo et rogati a pontifice (iau- : 30

dentio ut acciperent minislerium sacerdotale beatus Leo gradum pra*sbyterii sortitus :

est Sanctus uero Marinus leuiticum suscepit honorem

: Sic in illis lajtificatus est .

antistes Gaudcnlius ac si qui cjclestes nuncii sydereis a sedibus ad eum perue-

:

nissent his peractis . uale dicentes uiri dei pra'suli Gaudenlio ad loca sua reuersi
:

sunt Gontigit aulem rcuerlente sancto Marino ad cellulam suam in hortulo suo
. 35

conspicit immanem ursum alrocissimum uisu cruentisque dentibus et horrenlibus

setis impexum unicum asinum suum manducantem quem solum in solatium cuius- :

libet laboris habebat . Et rcspiciens super eum uir dei indignatus dixit : pnecipio tibi
in nomine patris et filii et spiritussancti : ut non de hoc loco exeas usque dum com-
:

pleueris ministerium eius : quem illicite deuorasti : arripiensque capistrum quo 40

asinum solitus erat domum

conducere obligauit ex eo ursum et innexum nodis :

strictissimis adduxit ad pislrinum suum ibique illum ligatum dimisit Miranda res . .

erat et memoria; commendanda ursus indomilus et agresti ferocitate rabidus ad :

tantam peruenit mansuetudinem ut paruulorum manibus teretem ceruicem reflectens

deposita omni stcuitia humiliter se inclinaret Et qui antea per uastitatem heremi . 15

quasi sanguinem sitiens crudeliter ferarum carnibus uescebalur nunc modico pabulo
practisiaj contentus ad pistrinum uelut asinus pascitur Nec mirum est ut ille qui : :

regem quondam Babylonia? subita inflatione superbiai eleuatum deposuit inter bestias
agri et onagros solitudinis foenum ut bouem per septena annorum uolumina comedere
fecit Ipse nunc potuit per humilitatem famuli sui Marini Sceuitiam indomitae et
.
50

truculentae ferae mansuescere Et si sanctus Mariuns+ per humilitatis uirtntem+ saeui-

.

tiam diaboli qua omnis malitia et ferocitatis uenena exorta sunt superauit quid :

mirum est si cohoperanle deo feralem fecit saeuitiam mansuescere hinc lohannes ||
.

dicit Certum est quod quicumque mandatis diuinis se subdiderit uniuersa ei a

: :

domino mansuete subdita erunt iisdem temporibus quibus uir dei Marinus aduersus :
55

callidi hostis beatissimus Leo de praesentis saeculi

insidias talia bella gerebat :

aerumnis liberatus ad desyderata caelestis regni gaudia triumphaturus migrauit Non .

multo post exitum eius ut ipse praenunciauit : exorta est scismatica haeresis a Mar-
 102 LEO PAPA [Iv^-

tiano ariminense prfiesbytero qui ueluti atrox anguis fecida uenena uomens christianae
:

relligionis inuiolabilem g^loriam uiolare conabatur . Aduersus quem sanctus Gau-

dentius uniuersalem christianorum ecclesiam congreg-auit palamque omni populo :

prostratum diuino iudicio superauit Et anathema ei dedit praesentibus cunctis catho- .

licis :et sicut uas confractum de gremio sanctae inuiolateque ecclesiae lurpiter
proiectus est praeses autem qui tunc praeerat ciuitati ariminensi consanguineus
.

Martiani haeretici erat qui cum audisset quoniam Martianus damnatus

: et turpiter :

ab ecclesia deiectus esset christianos omnes iussit interfici: in qua tempestatis :

pcrsecutione alii in montibus alii in speluncis latitabant sanctus autem Gaudentius .

ad maiora cerlamina se reseruans abdidit se tribus diebus totidemque noctibus in

antro sancti Mercualis liuensis episcopi beatus uero Marinus imperlerritus iirmiter .

perseuerabat in cellula laboribus et orationibus sine intermissione insistens et usque :

ad consumationem uila? in ipsa permansit Defunctus est autem Marinus heremita .

leuitaque de hac luce ad paradisi desyderata gaudia uictor et triumphator migrauit

die tertio nonas septembres Sepultus est in monte Titano in ecclesia quam ipse
. :

sibi aedificauerat Regnanle domino nostro lesu Christo cui est honor et gloria in
: :

ssecula saeculorum.

DE SANGTO LEONE PAPA

Leo papa ut in miraculis beata? uirginis legitur Romje in ecclesia sanctae Mariae :

20 maioris in die resurrectionis dominicae missam celebrabat et dum fideles per :

|

ordinem comimunicaret et qu<edam uenerabilis matrona eius manum osculata

:

fuisset ex hoc in eo ueh;rmens carnis temptatio insurrexit At uir dei in semetipsum

: .

seuerissimus ultor eadem die manum se scandalizanlem occulle penitus amputauit :

et a se reiecit Interea murmur oriebalur in populo cum summus pontifex diuina

.

25 more solito non celebraret Tunc Leo ad beatam uirginem se deuotissime conuorlit
. :

et cius prouidentia; totum se commisit Porro illa continuo ei astitit et manum suis . :

sanctissimis manibus eidem restiluit atque reformauit iubens ut procederet et : : :

filio suo sacrificium immolaret Leo igitur omni populo quod sibi contigcrat jiraedi- .

cauit et manum restitutam omnibus euidenter ostendit

: Ilic calcedonense concilium .

30 celebrauit . solas uirgines ibidcm uelari instituit

etiam statutum fuit ut uirgo . ibi :

Maria mater dei appellaretur I'^a quoque tempore .Allila Italiam deuastabat Sanclus
. .

igitur Leo in ecclesia apostolorum Iribus dicbus et noctibus orationi uacans post h,'BC :

dixit ad suos Qui uult me scqui sequatur Cum igitur ad Atlilam appropinquasset
: . :

ille ut bealum Leonem uidit de cquo descendit eiusque pcdibus prouolutus rogauit
: : :

35 ut peteret quicquid uellet qui pctiit ut ab Ilalia disccdercl ot captiuos relaxarct Et

: : .

dum a suis argueretur quod Iriumphator orbis a sacerdote uictus esset Respondit
: : :

prouidi mihi et uobis uidi cnim in dexlris eius fortissimum militem cuaginato gladio
:

sLantem mihiquc dicenlem Nisi huic parucris cum tuis omnibus interibis. Cum
: :

deinde beatus Lco epistolam ad Kabianum episcopum Constantinopolytanum aduersus

40 Eulicium ct Nestorium scripsisset ad sepulchrum beati Petri apostoli ipsam posuit : :

et ieiuniis et orationibus insistens dixit quidquid in hac epistola ut homo crraui lu : :

cui ecclesicc cura commissa est corrigc et emenda et post dies xl oranli illi: : . . .

Petrus apparuit dicens legi et emendaui .\ccipipnsque Leo epistolam

: inuenil . :

eam manibus apostoli correclam et emendatam Aliis eliam xl diobus ieiuniis . .

if) et orationibus sepulchro beati Petri sanctus Lco aslitit obsecrans ut suorum pec- :

catorum ueniam impetraret Cui Pelrus apparens dixit prccatus sunr pro le
: :
||

dominum et omnia tua peccala tibi dimisit Solummodo de manuum impositione

: .

debes inquiri id est si bene sine+ aliter alicui manus imposueris exigeris Obiit : .

autem circa aanos+ domini duconlos quadraginta et dc terrenis miseriis ad cvlestia :

50 gaudia felicitcr aduolauit largicnte domino nostro lesu Chrislo

. Cui esl honor et :

gloria in saecula saeculorum Amen . .

- Ivr] LEODEGARIVS 103

DE SANCTO LEODEGARIO .

Leodegarius diim onini uirlnlc pollcrel eduensi ecclesia: meruiL in pontilicem pro-
moueri qui dum dotario ref,'-^ dccedentc cura re^nii grauius premeretur
: uoluntate :

dci ct principum consilio Ghildericum fratrem Dolarii adolescentem ualde idoneum

pratjfecit in regem Sed Ebronius Thcodoricum ipsius Childerici germanum praelicere
. 5
nitebatur non propter regni commodum
: sed quia de polestate eiectus et omnibus :

odio habitus iram rcgis et principum uerebatur Timens ergo l^bronius ueniam a .

rege petiit et monastcrium inlroiuit Quo concedente et fratrem suum Theodoricum

: :

ne contra regnum abquid moiiretur in custodia delinenlc sanctitate et prouidentia :

cpiscopi pace mirabib omnes gaudebanl 1'ost abquod tempus rex malignorum consilio . lo
dcprauatus in tantum uiri dei odium incitatur ut oportunitatcm et modum mortis
eius attentius requircrct Sed episcopus blande fercns et omnes inimicos suos ut amicos
.

ampleclcns cgit cum regc ut dicm pascic in urbc cui pncerat celcbraret Et ecce illa
: .

die nunciatum est ei regem in illa noctc quidquid de morte cius tractauerat perficcre
:

decreuisse At illc nihil (rcpidans scd illa dic cum rcgc in mensa comunicans pcr-
. 15
sccutorem sic fugit ul in Luxuricnsi monaslcrio domino scruicns eliam Kbronio qui
:

ibi in monaslico habitu hililabat sccUihi caril.jtc seruiret Post modicum rex moritur . :

et Tlicodoricus in regnum subiimatur qna j)ropler Leodegarius popuU sui lachrymis :

et precibus motus et abbatis impcrio compulsus ad scdem suam rediit At h^bro nius . |

protinus apostatauit regisque architiclynus ordinatus est

: qui Ucct prius malus : 20
fuerit tamen postea pcior loto studio Leodegarium occiderc nitebatur missis igitur
: .

miUtibus qui eum caperent cum hajc Leodegarius comperisset eorum furori cedens
:

dum in habitu pontillcaU de urbe egredcretur a miUtibus capitur statimque ei : :

oculos crucrunt Post biennium uero sanctus Leodegarius cum fratre suo Garino
.

quem Ebronius in exiUum miserat in palatium regis adductus cum ad irrisiones 25

Ebronii sapienter et pacifice rcsjjondcret nequiter iUe iussit Garinum hipidibus :

obrui sanctumque epigcopum toda die nudis pecUbus per quendam flunium suj)er
:

acutissimos hij)i(les decurrcntcm deduci audicnsquc in his eum tormcntis deum :

laudarc linguam ci pra'cidi fecit quem postmodum custodi tradidit ut ipsum nouis
: : :

suppliciis rescruaret Illc aulcm usum loquendi non perdidit

. scd pricdicationi et : 30
exhortalioni prout poleral uacabat Pra^dixitque quando et qualiter ipse et Kbro- : :

nius ex hac uita migrarent Lux autem immensa in modum coronai caput eius
.

circumdedit quam cum uidissent multi cjuid hoc esset

: ab ipso episcoj)o quaisie- : :

runt At ille sc in oratione j)roslcrncns gratias deo retulit

. et omnes astantes ut in :

melius yitam mutarcnt ammonuit qnod+ Ebronius audiens et inuidens missis : : 35

quattuor spiculaloribus ipsum decoUari mandauit Gumque ipsum ducerent ait : :

eis : non est inquit oj)us fratres uos diutius fatigari sed hic implete desyderium :

eius qui uos misit Ad haec tres illorum adeo sunt compuncti
: . ut ad eius pedes :

procidentes ueniam precarentur quartus uero cum eum decoUasset protinus a . :

daemone arreptus et in ignem proiectus uitam miserabiliter terminauit Biennio . 40

expleto audiens Ebronius corpus Si^ncti uiri multis miraculis illustrari miserabili cru- :

ciatus inuidia militem illuc misit ut an sic se haberet ueritas intimaret Miles autem : :

superbus et arrogans cum illuc uenisset calce tumbam sancti percutiens exclamauit :

Moriatur qui mortuum miracula facere posse credit Mox ille arreptus a daemonio et .

subito moriensmorte sua sanctum longe amplius commendauit hiis auditis Ebronoius : 45
magis torquebatur in uidia et famam sancti cxtinguei'e+ moliebatur
||
Sed iuxta
: :

prajdictionem sancti gladio nequiter nequam ipse occiditur Passus est autem circa .

annos doiriini quingentos Lxxx tempore Gonstantini quarti . .

 .:

i04 LEONARDVS [Ivr'

VITA SANGTI LEONARDI GONFESSORIS .

Leonardus fuisse dicitur circa annum domini quingentessimum hic a sancto .

Remigio remensi archiepiscopo de sacro fonte leuatus ab ipso salutaribus disciplinis

instructus est cuius parentes primi in palatio regis Franciae habebantur hic tantam
: .

5 gratiam a rege obtinuit ut omnes incarcerati quos uisitabat protinus absoluerentur

: .

Cum igitur fama sanctitatis eius excresceret rex multo lempore eum secum manere :

coegit donec oportuno tempore ei episcopatum donaret quod ille renuit

: et solitu- : :

dinem desyderans relictis omnibus Aurelianum praedicando cum fratre suo Lifardo
deuenit ubi postquam in quodam Coenobio aliquandiu uixerunt dum ipse Lifardus
: :

10 super ripam Ligeris solitarius manere uellet et Leonardus per sanctispiritus ammo-
nitionem in Aquitania prsedicare disponeret osculantes se ab inuicem discesserunt :

Leonardus igitur ubique praedicans et multa miracula exercens in quadam sylua : :

ciuitati Lemonicae uicina habitauit causa uenationis constructa : in ea erat aula regia .

Accidit autem ut quadam die rex ibi uenaretur et regina illuc causa dilectionis egressa :

15 partu periclitaretur Cum ergo rex et familia propter reginae periclitationem lugerent
.

et Leonardus per nemus transiret gementiumque uoces audiret pietate commotus : :

illuc properauit et a rege uocatus protinus introiuit

: Cum ergo a rege interroga- .

tus quis esset

: et ille se sancti Remigii discipulum fuisse narraret
: a bono magistro :

ipsum bene instructum existimans ipsum ad reginam induxit rogans ut precibns + : :

20 suis de recuperata coniuge et edita prole dupliciter gaudium obtineret Tunc ille .

oratione fusa quod petebat protinus impetrauit Cum autem rex multum de auro et :

argento illi ofFerret ille penitus recusauit am :monens ut hoc pauperibus daret |
:

diccns Ego nullius horum indigeo sed tantum in aliqua syluarum contemptis huius
: :

mundi diuitiis soli Christo famulari desydero Cum uero rex totum illud nemus ei .

25 tradere uellet ille ait Non totum illud accipio sed quantum nocte cum meo asello
: :

circuire potero tantum mihi concedi exopto

: Quod rex libentissime adimpleuit . .

Constructo itaque ibidem monasterio diu ibi cum adiunctis sibi duobus monachis in
abstinentia multa degebat Cum autem aqua uno ab eis milliario distaret puteum
. :

ibidem siccum penitus fodi iussit quem aqua suis orationibus impleuit Locum : .

30 autem illum Nobiliacum appellauit eo quod a rege nobili sibi traditus fuisset : :

Ibique tantis miraculis corruscauit quod quicumque eius nomen in carccre inuo- :

casset mox ruptis uinculis nullo contradicente liber abiret et suas eidem cathenas
: :

uel compedes prccsentaret horum plures cum eo manebant et ibidem domino ser-
. :

uiebant Septem quoque famulae de eius nobili stirpe uenditis omnibus ad eum
.

35 uenerunt et distributo singulis nemore

: ibi cum Christo manentes exemplo suo :

plurimos attraxerunt Deniquc uir sanctus Leonardus multis clarus uirtutibus ad

.

deum feliciter migrauit ubi postquam multa fecisset miracula clericis illius ecclesiai
: :

reuelatum est ut quia locus ille propter multitudines frequenliam arctus erat alibi
: :

ecclesiam fabricarent et illuc corpus sancti Leonardi honorifice transporlarent At

: .

40 illi cum populo triduano ieiuuio+ et orationibus insistentes respicientesque uiderunt

totam prouinciam niue cohopertam Locum autem illum in quo sanctus Leonardus .

quiescere uolebat omnino uacuum conspexerunt 'Eo itaque tnanslatus+ quanta mira- .

cula prajcipue circa carceratos dominus per eum facial immensa ferri uarietas ante
eius tumulum dependentis testis existit Vicecomes lemonicensis ad terrorem malo- .

45 rum quandam grauissimam cathenam quam in cypo sua) turris affigi manda- fecerat :

uerat qua cathena quicumque collo cingcbatur cuilibet aeris intemperie expositus
: :

non una sed quasi mille mortibus angcbatur Accidit aulem ut quidam .seruus sancti . :

Leonardi illa cathena sine culpa ligarelur

: qui cum iam ferc ultimum spiritum :
||

efflaret intra se quo potuit uoto sanctum Leonardum rogauit ut qui alios liberaret : :

50 sibi quoque seruo suo subueniret Statimque sanctus Leonardus in ueste candida sibi :

apparens dixit Noli timere quia non morieris

: Surge et hanc cathenam tecum ad
: .

eclesiam dcferas Sequere me quia ego pra^cedam te qui consurgens et cathenam

. : : :

accipiens sanctum Leonardum priTcedentem usque ad ecclesiam suam secutus est :

Statimque ut ante fores fuit bealus Leonardus ipsum dimisit et ecclesiam intrans
: :
 :

-Ivii^] LVCAS 105

quse sanctus Leonardus sibi fecerat omnibus enarrauit : cathenamque illam maximam
ante tumulum eius suspendit Vir quidam in loco sancti Leonardi nobiliaco habitans
:

et eidem sancto ualde fidelis existens a quodam tyramno captus est qui quidem :

tyramnus intra cogitans dicebat se Leonardus iste omnes compeditos absoluit et omnis :

uis ferri ante ipsum uelut cera ante ignem liquefit Si hunc igitur ligauero uinculis .
5

protinus Leonardus aderit et ipsum liberabit Si autem ipsum custodire possem

: : :

mille solidis ipsum redimere facerem. Scio igitur quid faciam. In turri mea profun- :

dam foueam faciam et hominem hunc compedibus aggrauatum ibidem submergam

: .

Deinde super os foueai ligneam arcam construam in qua armatos milites faciam accu- :

bare Licet enim Leonardus ferrum confringat tamen nondum sub terram intrauit
. : : 10
quod cum totum ut cogitauerat compleuisset et ille homo sanctum Leonardum seepius :

inclamaret Leonardus noctu adueniens arcam in qua iacebant milites reuoluit et

: :

tanquam mortuos in sepulchro ita eos sub ipsa conclusit Deinde cum multa luce .

foueam ingressus manum fidelis sui tenuit ac dixit dormis an uigilas ? Ecce : : :

Leonardus quem tu desyderas At ille ammirans ait Domine adiuua me Confractis

: . : .
15

cathenis appraihensum propriis ulnis extra turrim portauit Deinde sicut -amicus .

cum amico confabulans usque ad locum suum et domum ipsum deduxit Peregrinus .

quidam cum a uisilatione sancti Leonardi redisset et in Aluernia a quibusdam captus :

in cauea inclusus esset eos plurimum deprecabalur ut amore sancli Leonardi cum
: : :

nihil eos unquam ofTendisset eum relaxare deberent qui responderunt : quod : : 20
nisi se copiose rcdimerct non exiret Et ille Sit inter uos et sanctum Leonardum
: . |
:

cui me sciatis recommendalum Sequenti igitur nocte sanclus Leonardus domino .

illius castri apparuit et ut peregrinum suum dimilteret imperauit

: Ille uero mane .

euigdans et uisionem quasi somnum paruipendens

: nullalenus dimittere uoluit : .

Altera nocte eadem imperans sibi ap[)aruit Sed ille itcrum obedire contempsit Terlia . . 25
uero nocte sanctus Leonardus peregrinnm+ accipiens extra oppidum deduxit Sta- :

timque turris cum media parte caslri corruens oppressis pluribus solum principem
ad sui confusionem fraclis cruribus reseruauit miles quidam in Britannia carceri .

mancipatus sanctum Leonardum inuocabat qui statim cunctis uidentibus et cogno- :

scentibus et stupentibus in media domo apparuit et carcerem intrans uinculaque : 30

frangens hominis manus ad cathenas posuit et per medium illorum deducens omnes
: :

stupore perterruit .

Fuit et alius Leonardus eiusdem professionis et uirtutis Cuius corpus apud Cor- :

biatum requiescit Hic cum in monasterio esset prailatus tanta se humililate detinebat
.

ut omnibus inferior uideretur Sed cum omnis pene populus ad eum conflueret . :
35

quidam quod nisi sibi praiuideret per Leonardum qui

inuidi regi Dotario suaserunt :

multos sub obtentu religionis colligebat regnum Franciaj detrimentum non modicum :

substineret quibus rex nimis credulus eum expelli iussit

: \'enientes autem milites :

adeo eius uerbis compuncli sunt quod se suos discipulos futuros spoponderunt : .

Rex quoque pccnitens ueniam petiit et detractores rebus et honoribus priuauit : . 40

sanctum Leonardum ualde dilexit et uix ad sancli preces detraclores dignitati suaj :

restituit qui a deo similiter impetrauit ut quicumque in carcere teneretur mox inuo-
:

cato suo nomine solueretur Dum aulem quadam die orationi incumberet serpens
. :

maximus a parte pedum usque in eius sinum tetendit qui propter hoc nullatenus :

ab oratione surrexit Completa uero oratione dixit ei scio quia ab initio creationis
. :
45

tuae homines quantum praeuales inquietas sed nunc si in me tibi data est potestas : :

fac in me quidquid merui quo dicto serpens per caputium eius exiliens ad pedes
:

eius mortuus corruit Post heec autem cum duo episco pos discordantes sedasset in
.
||

crastinum se finiendum pra^dixit circa annum domini quingentessimum septuages-

simum. 50

VITA SANGTI LVGAE EVANGELISTAE .

Lucas medicus qui apostolorum postea

fuit natione syrus antiochensis discipulus
Paulum consecutus : sermonis non ignarus sectator
ut eius scripta indicant : graeci
Pauli apostoli et comes peregrinationis eius scripsit euangelium de quo idem Paulus :

inquit Misimus ad uos fratrem nostrum cuius laus in euangelio peromnes ecclesias
: : : 55
 106 LVCAS [ivir-

qui : ciim iam scripta essent euangelia per Matheum quidem in luda^am per Mar- :

cum aulem in llalia sancto instigante spiritu in Achaiaa partibus scripsit euang-e-
:

lium : significans etiam ipse alia esse descripta . Cui extra qua3 ordo euang-elicse
iam maxima necessitas laboris fuit ut primum graecis lidelibus
dispositionis exposcit :

5 omni prophetatione uenturi in carne domini nostri lesu Ghristi manifestaretur huma-
nitas : ne iudaicis fabulis attenti in solo legis desyderio tenerentur ne uel heereticis :

fabulis et stultis sollicitudinibus seducti excidercnt+ a ueritate Lucas non ab . Nam

apostolo Paulo didicit euangelium qui cum : domino in carne non fuerat sed a :

cajteris apostolis qui carne uiderunt eum

quod ipse quoque Lucas in principio
in :

10 uoluminis sui declarat dicens Et sicut tradiderunt nobis qui in principio eum uide- :

runt et ministri fuerant sermonis Igitur euangelium Ghristi sicut audierat scripsit . .

Aliud quoque uolumen scripsit egreg"ium qui Hber titulo apostolorum actuum praeno- :

tatur Guius historia usque ad biennium Homa? commemorationis Pauli peruenit id

:

est ad decimum annum Neronis ex quo intelligimus in eadem urbe librum fuisse
15 compositum et sicut ipse uidit scripsit De quo Luca in argumentis euangelii ita
: :

dictunvest seruiens domino sine crimine Nam neque uxorem unquam habuit neque
: .

tilios procreauit et septuagesimo quinto anno obiit in ])ythima plenus spiritusancto

: .

sepultus est et postca ad Gonstan : tinopolim urbem centessimo Gonstantini anno |

ossa eius cum rehquiis sancti Andrea; apostoh translata sunt Item unde supra . .

20 Beatissimus euangelista Lucas de omnibus qua? cepit lesus facere et docere sermonem
facturus primo eorum qui de illo falsa scripserunt redarguere curauit audaciam
: :

lectorem uidelicet tacita? ammonens ut non solum qua? prwdicat ipse subsequenda : :

uerum qua^ aliter sonuerint nouerit penilus esse detestanda insuper etiam ne forte .

erroris occasio infirmis oriretur superfluam passim scribenlium lectionem prorsus :

25 docuit esse auersandam Igitur sic capit ipse beatus quoniam quidem multi conati
. :

sunt ordinare narrationcm quce in nobis completae sunt rerum sicut tradiderunt
: :

nobis qui ab initio ipsi uiderunl et ministri fuerunt sermonis quo manifeslissime :

prohemio signilicat cam sibi maxime causam euangelii fuisse scribendi ne pseudo- :

euangelistis lacultas esset falsa pra'dican(li Denique nonnulli Thomae alii Barlho- . :

30 lomei quidam Mathifu alii qui eliam duodecim apostolorum litulo repcriuntur falso
: :

sua scripta praiuotasse Falsa uero euaugelia beatus Lucas prima mox prasfatione
.

refellit diccns quoniam quidem multi conati sunt ordinare narrationem et caetera
: :

multos uidelicet eos non tam numerositate quam hjcreseos multifaria diuersitate
commemoraus qui non spiritussancti munere donali sed uacuo labore conati
: : :

35 magis ordinauerint narrationem quam historia^ tenucrunt ueritalem Ideoque aliis : :

complendum opus in quo frustra sudauere reliquerunt Illis nimirum qui cum sint .

quattuor euangelistie tamen unum quattuor librorum uerilate pulcherrima conso-

:

num ediderunt Denique sicut tradiderunt illi qui ab inilio ipsi uoluerunt et ministri
. : :

fuerunt sermonis ita scripsisse feruntur Qua sententia non solum Lucas sed et
: :

40 Maricus+ qui praiscntcm in carne dominum non uiderunt atque ideo quji? scriberent ab
his qui infantiam eius pueritiamque lerc et gestis intercssc polerant audire opus habe-
bant Quod autem l)eatus Lucas uisum etiam sibi scribere dicil non quasi a se sibi
.

uisum sed sjjiritusancto instigante sibi quoquc uisum signilicat sicut in actibus :

apostolorum legitur Visum cst enim spiritui sanclo et nobis Cuius nimirum gratia
.
|1
:

45 geritur ut id quod bonum est ei

: nobis eliam bonum uideatur Inlcr caHora quippe : .

animalia qua; oslensa sunt Ezechieli propheta' ct in Apocalypsi bealo lohanni euan-
gelistffi rectissime per uilulum Lucas inlelligitur
: ^itulus enim sacerdotalis eral :

hostia et ipse semper circa sacerdotium el tcmplum uersalus est

: coepit enim sacer- :

dotalem stirj)em et personam describere atquc in eadem inteniione perseuerauit :

50 usque ad finem Ipse bealus Lucqs in priniordio sui euangclii sic cccpit
. Kuit in .

diebus Herodis regis ludea; sacerdos et caitera Deinde ipsum sacerdotem ^stit ad .

aram Post haec beatam Mariam intromiltit domum sacerdotis Dcinde quadrages-
. .

simo die dominum cum muneribus ad templum narral delatum Post duodennem in :

templo doctorum inserit choris In finem uero cuangclii sui ita conclusit dicens Ipsi . :

55 autem adorantcs regressi sunt Ilierusalem et crant semper in lcmplo laudantes el :

benedicentes deum Fuit denique bcalus Lucas natione syrus arle medicus aposlo-
. ; :

lorum discipulus postea Paulum apostolum sccutus usque ad confessionem cius

:

seruiens domino sine crimine qui cum iam scripta essent euangelia pcr ^LTthoum : :
 :

-IvilP'] LVCIA 107

qiii(]cm in luda^a per Marchum autem in Ualia sancto instigante spiritu rogatus a
:

Theophilo in Achaia3 partibus suum scripsit cuang-elium De hoc quippe Luca bealus .

Paulus apostolus mentioncm laciens ita scripsit Misimus ad uos fratrem Lucam . :

cuius laus est in euang^elio per omnes ecclesias Diuinitus quippe procuratum est . :

ut idem beatus Lucas medicinali arte luisset imbutus ut qui prius segris corporibus : 5
medicamina carnalia adhibebat postmodum antidotha spiritualia ajgris mentibus :

adhiberet Nam quolquot salutaria monila in eius dictis reperimus

: quasi tot em- :

plastra spirituaha ab ipso accipimus Lucas quippe interpretatur ipse consurgens siue .

eleuans l^ulchra; consurgens dicilur quia ipse consurrexit de infidelitate ad fidem

. : :

de imis ad supcriora de uiliis ad uirtutes Hene etiam eleuans uocatur quia gratia
: . : 10
dci elcuatus est a deo quando scripsit Cui Lucae non immerito etiam scriben dorum :
|

apostolicorum actuum polestas in ministerio datur de quo Luca in argumenlis euan- :

gelii ita scriptum est scruiens domino sine crimine Nam ncque uxorem unquam
: .

liabuit ncque liHos cum csset annorum septuaginta quinque Obiit in bythima
. .

plcnus spiritusancto Postea uero ad Conslantinopolim ossa eius cum rcliquiis sancti
.
15
Andre;c apostoli transhita sunt Hegnanle domino nostro lesu (Jhristo cum patre et .

spiritusancto in saecula saeculoruni Anien .

PASSIO SANGTAE LVCIAE VIRGINIS ET MARTYRIS .

Cum per uniuersam |)rouinciam Siciliam beatissime uirginis Agalhie fama circuisset
et syracusanus populus per millia prope quadraginta ad urbem catinensium sitienler 20
pcrgeret ad sepulchrum sanclaj Agathoe uirginis uenerandum contigit I>uciam uenc- :

rabilem uirgincm nobilissimam syracusanorum simul festiuitatis g^loria in unitate

ucnire cuius mater Kuticia per annos quattuor a lluxu sanguinis fatigala nullo modo
:

poterat medicamenlorum remcdio liberari Igitur dum procossionis mvsleria ageren- .

lur hfiec cuangclii lcctio fuit

: quod lcgilur limbria ucslimcnti domini mulier a : : 25
lluxu sanguinis saluata est Dum ha-c lectio recitatur dixit sancta Lucia matri su;e
. : :

Si credis maler iis qua' lcguntur crcdo Agathcu passam pro Christi nomine ct hoc :

meruissc ut scmper in pra^senti habeat eum pro cuius nomine passa est Conlinge
: : .

ergo sepulchrum eius credens et libcrabcris Igitur dum peractis omnibus turba : .

abscessissct prostrauerunl se ante sepulchrum uirginis maler et lilia ct C(pperunl

: : 30
lachrymis llagilare sullVagium Interea dum oralionis prolyxitas cxtenditur somnum . :

Lucia uirgo arripuit uidilque in somno bcatam Agathcn in medio angelorum gemmis
:

ornalam stanlem et diccnlem Soror mea Lucia uirgo deo deuola quid a me petis : :

quod tu potoris pra^stare continuo ? Nam et malri tua; fides tua subuenit et ecce :

saluata est Kt sicut per me ciuitas catineusium sublimatur a (^hristo ita per tc
.
||
,-55

Siracusana ciuitas decorabitur quia iucundum deo in tua uirginilate habitaculum :

pr.xparasti Kt his aucjitis expergelacta tremens ait matri sua3 Mater mea ecce salua
: : :

facta es per ipsam tc precor per eam qua* te saluauit suis orationibus
. nc tu milii :

aliquando sponsum nomines ne tu uelis de corporis mei postcritatc fructum morta- :

litatis inquirere de quibus mihi criminanlur aduersarii Sed omnia quje mihi datura
: : 40
es eunti ad corruptionis meae mortalcm hominem da mihi eunti ad integritatis mcie :

factorcm dominum nostrum Icsum Christum Cui maler Kuticia ait Omnia qua; : :

sunt patris tui dcfuncli ante nouem annos incontaminantcr custodicns ampliaui potius
quam minui patrimonium tuum Mea uero omnia quae sunt uel esse possunt ipsa .

melius nosti Tege prius oculos meos et quodcumque tibi placuerit de facultatibus
. : 45
facito Sancta Lucia dixit
. Audi mater consilium meum Non satis deo carus est : : :

qui illi hoc dat quo ipse.perfrui non potest :Sed si tibi uis gratum esse hoc illi . :

(la quo poteris uti Moriens enim nihil poteris tecum deferre Kt quodcumque das
: . :

ideo das quia tecum deferre non praeuales

: Veniens ergo et salutem tui corporis .

tenens da Christo quae possides quidquid mihi te daturam spoponderas uel cogitabas
: . 50
largiri incipe Christo tradere
; Igitur cum reuersee fuissent Syracusas et de his , :

quottidie sermocinaretur uirgo cum sua matre fiebat rerum distractio et quottidie : :

necessitatibus pauperum impendebant Interea dum dislrahuntur prasdia et gemmae . :

res ad sponsi noticiam peruenit quare sollicitus coepit inquirere a nutrice sanctoe :
 .

108 LVCIA [iviir -

Luciffi : quid hoc esset quod distractione repentina possessiones praediorum et :

gemmarum uendisset Gui nutrix caute confinxit dicens Sponsa tua inuenit posses-
. :

sionem in uasnalibus quae mille solidos et eo amplius praestet : Hanc ergo in tuo .

nomine cupiens comparare uidetur aliquanta distrahere Credidit stultus carnale .

5 mercimonium et animum ab indig-natione reuocans etiam ipse coepit esse auctor

:

uendentium At ubi pene omnia sunt distracta et pauperibus errogata uiduis et

.

orphanis et peregrinis et deo seruientibus his uisis sponsus proponit litem in iudi- . |

cio Paschasii consularis dicens sponsam suam christianissimam esse et secundum : :

leg-es non uiuere augustorum quam Paschasius compraehensam corripiens coepit ad : :

10 sacrificium dsemoniorum inuitare Cui beata Lucia ait Sacrificium uerum et imma- : :

culatum apud deum et patrem hoc est uisitare uiduas et orphanos in tribulatione :

eorum. Ego uero per istos tres annos nihil aliud egi nisi sacrificaui deo uiuo lam : .

enim quia nihil est quod sacrificem me ipsam offero in sacrificium summo deo
: :

hostiam uiuentem quod ipsi placet de hostia sua faciat Paschasius dixit haec uerba
: . :

15 simili tuo narrare poteris christiano mihi autem qui principum dirrecta custodio ista :

frustra prosequeris Cui Lucia dixit Tu principum tuorum gesta custodies et ego
: : :

legem dei mei die noctuque seruabo Tu principes tuos formidas et ego deum . :

meum timeo Tu illis offendere non uis et ego deo meo offendere non queo Tu illis
. : .

placere desyderas et ego ut soli Christo placeam concupisco

: Ergo facito quidquid .

20 tibi uidetur utile et ego agam quae prosint mihi ad salutem animae meae Tum Pascha- .

sius ad eam patrimonium tuum cum corruptoribus expendisti et ideo quasi mere-
: :

trix loqueris Respondit Lucia patrimonium meum tuto loco constitui corruptores
. : :

autem mentis meae et corporis mei aliquando non suscepi Paschasius dixit Qui . :

sunt et corruptores mentis et corporis ? Et illa corruptores mentis uos estis de : :

25 quibus dicit apostolus Corrumpunt mores bonos colloquia mala Suadetis enim : :

animas hominum meretricari et discedere a suo creatore et sequi daemonia surda : :

et caeca uanissimos lapides colentes

: Corruptores uero corporis sunt eii+ qui tem- . :

poralem delectationem praeponunt epulis sempiternis et abeuntem Iccticiam aeternis :

gaudiis anteponunt Cui Paschasius dixit cessabunt uerba cum fuerit peruentum
. : :

30 ad uerbera At sancta Lucia Dei uerba cessare non possunt Pashcasius^ dixit Tu
. : : :

ergo deus es Respondit Lucia dei summi ancilla sum quia ipse dixit Cum stete-
. : : :

ritis ante reges et praesides propter nomen meum nolite cogitare quomodo aut quid :

loquamini Dabitur enim uobis in illa hora

. quid loquamini. Non enim uos estis
||
:

qui loquimini sed spiritus patris uestri qui loquitur in uobis. Paschasius dixit
: Li :

35 te ergo spiritus sanctus est ? Et Lucia Apostolus dei Paulus dicit Qui caste et pie . :

uixerint in hoc saeculo templum dei sunt et spiritussanctus habitat in eis Pascha- : : .

sius dixit Ego te faciam ad lupanar duci et dum fueris scortata

: fugiet a le spiritus- : :

sanctus ad quem beata Lucia Nunquam inquinatur corpus nisi de consensu mentis
. : .

Nam si in manu mea tura ponantur et per manum meam faciam sacrificium deus : :

40 hoc attendit et irridet Nam sic de sensibus et uoluntatibus iudicat Nam sic patitur
. .

uiolatorem castitatis sicut serpentem et barbarum Nam si me inuitam uiolari feceris . :

castitas mihi duplicabitur ad coronam Paschasius dixit Ibi te faciam sub omni . :

turpitudine deficere nisi modo cerimoniis consenseris augustorum

: Sancta Lucia .

dixit : Tu nunquam poteris uoluntatem meam ad consensum peccati prouocare Ecce .

45 corpus meum paratum est ad omne supplicium quid moraris ? Incipe desyderia .

pcEuarum tuarum in me exercere fili diaboli Tunc Paschasius iussit leones uenire .

ad prouocationem uirginis dei dicens eis Ecce nunc inuitate ad castitatem eius :

populos et tamdiu eam illudi facite quandiu mihi nuncietur mortua At ubi coepe-
: : .

runt eam uelle retrahere ad lupanar tanto pondere eam fixit spiritussanctus ut :

50 penitus moueri non posset Accedentes autem muUiludo ex officio impellentes defi- .

ciebant uiribus et uirgo Christi immobilis persistebat

: Tunc miserunt /unes in .

manibus pedibusque eius et coeperunt trahere Illa uero fixa et immobilis permanebat : .

Tunc angustiari coepit Paschasius consularis et maerore deficere Et uocauit magos : .

et haruspices templorumque omnium sacerdotes quique omnes agebant supersti- :

55 ciones suas contra eam ut mouerelur et nec sic poteraut Tunc consularis lotio eam : .

perfundi iussit credens asserentibus quod maleficiis staret immobilis Item pne-
: : .

cepit : et adducta sunt multa paria boum ut ab eis traheretur et nec sic praeua- : :

luerunt uirginem Christi mouere quam enim spiritussanctus stabilierat quomodo . :

- Ivilir] LVGIA ET GEMINIANVS 109

manus |
peccatorum mouere poterant Paschasius dixit
? : quae sunt ista maleficia
tua ? ad quem Lucia respondit sed est beneficium dei : Ista maleficia non sunt : .

Paschasius dixit quae est ratio quoniam puella delicata a mille uiris tracta penitns +
: :

non est mota ? et ad eum Lucia dixit Et si alia decem millia adhibueris audient per :

me dicentem spiritumsanctum Gadent a latere meo mille et decem millia a dextris : : 5

meis Hoc audito plus torquebatur iudex insanus prse cogitatione tormentorum
.

quali pcena eam perderet Cui sancta uirgo clamabat Paschasi miserrime quid cru-
: :

tiaris ? Quid palloribus trepidas ? quid per diuersa mentis ixise. animo torqueris ?
Templum dei me esse si probasli crede Si uei^o diffidis discede Eo magis Pascha- : . : .

sius anhelabat et prascepit ministris ignem copiosum circa eam accendi picemque
: : : 10
resinam et thedas oleo adiuncto cumulo lij^norum ut celerius consumeretur quia :

uoce eum publica confundebat At illa in nomine domini lesu Ghristi stetit immo- .

bilis dicens Ego rogaui dominum meum lesum Ghristum ut ignis iste non dominetur
: :

mei ut credentibus in domino timorem aufTeram passionis et non credenlibus uocem

: :

insultationis aufferam Tunc uidentes angustiantem Paschasium amici eius iusse-

. : 15
runt gladium merg-i in gutture eius Et confestim percussa quandiu uoluit orauit . :

quandiu uoluit allocuta est ad turbas dicens Annuncio uobis pacem datam ecclesiae : :

dei Dioclitiano de regno suo eiecto et Maximiano hodie mortuo Et sicut habet cate-
: .

nensium urbs interuenlionis sanclie sororis mese .Agathae ita me sciatis huic ciuitati :

Syracusanaj a domino datam si uoluntatem domini fecerilis ex toto corde uestro

: . 20
Haec uero prosequente sancta Lucia ut diximus gladio uisceribus transforata est : : .

ante oculos eorum repente ducitur uinctus Paschasius Relatio enim occurrit sicu- .

lorum ad Caesarem eo quod prajdatus esset omnem prouinciam et confeslim rcdiit

: .

relatio ut uinctus ferro prtesentaretur incomitatus Tunc Paschasius ductus Romam

: .

auditus a senatu et obiurgatus accepit capilalem sententiam Dei uero sacra uirgo . 25
Lucia de loco in quo percussa est penitus non est mota sed neque emisit spiritum nisi |1
:

prius uenientibus sacerdotibus el sacramentorum mysteria ei dantibus et omni plebe :

respondente amen ; sic exhallauit spirttum^ Et sic fabricata est in eodem loco basi- .

lica in qua oraliones eius florent et benelicia largiuntur omnibus contingentibus

:

sepulchrum eius per Christum dominum nostrum cui est honor et gloria uirlus et : 30
potestas in sajcula saeculorum Amen . .

PASSIO SANGTORVM LVGIAE ET GEMINIANI MARTYRVM .

Imperante Dioclytiano octies et Maximiano septies in urbe Roma anno tertio-

decinio imperii eorum sacua persecutio aduenit : ita ut non ciuitas : non uicus non :

habitatio remaneret non idolum louis erigeretur edicto proposito

: ubi ut qui : 35
inuentus esset nominare Ghristum diuersis poenis interficerelur Erat ergo beatissima .

martyr Lucia permanens in ciuitatc sua per annos triginta sex Erant autem omnes .

anni uitae eius septuagintaquinque Audiens autem beata Lucia impium edictum .

procidit in orationem dicens Eripe me de inimicis meis domine deus meus et ab : :

insurgentibus in me
de operantibus iniquitatem
libera me
et de uiris . Eripe me : 40

sanguinum salua Et me
compleret orationem coepit cogilare de deo
. dum
Erant .

enim Imperatores sedentes in soliis suis agentes ea qufe dei non sunt poenasque :

proponentes aduersus eos qui Ghristum diligunt Tunc beatissima martyr Lucia ad
: .

filium suum Euprepium ait Fili ecce tempus paratum ad palmam ecce lux data ad
: :

uitam Derelinquamus simulacra daemonum

. qui perdere possunt liberare autem : : 45

non ualent et adoremus Christum lesum dominum nostrum qui polest et animam
: :

et corpus liberare Euprepius respondit Mater delyras

. ut illum Christum confi- : :

tearis : qui dicitur flagellis cajsus cibatus aceto potatus : spinis coronatus : felle : :

cum latronibus crucifixus de sepulchro furatus Cni+ sancta Lucia

: et a ministris suis :

dixit Fili fiat tibi se

: cundum prophetam dicentem Obscurentur oculi eorum ne
|
:
50

uideant et dorsum eorum semper incurua qui hanc loqueris aduersus deum iniqui- :

tatem qui te fecit Tunc Euprepius filius eius cursum arripuit per plateam ciuitatis
,

quoadusque ueniret ad palatium Dioclitiani et Maximiani Imperatorum et sic coepit :

dicere piissimi Imperatores uos posuistis decreta uestra ut omnis homo habitans
:
 110 LVCIA ET GEMINIANVS [Iviiir -

urbem : oirerat tura diis omnipotentibus : qui subueniunt uniuerso mundo : per quos
mundus Hos ergo omnipotentes mater mea abnegat
floret . et seductorem illum :

Ghristum confitetur Tunc Dioclytianus imperator iubet eum ingredi in cubiculum

.

suum et a dextris suis sedere praecepit dicens Fili nos credimus matrem uestram
: :

5 cultricem deorum ueram esse Nunc ergo quomodo coguoscimus si uerum est hoc . :

quod dicis ? Euprepius respondit Piissime Imperator credis quia mentior dum : :

loquor ad te ? Absit a me ut ego mentiar aspectibus tuis Tunc Dioclytianus impe- : .

rator iubet Gebal assessorum suum ad sanctam dei Luciam abire ut inuenta ante :

imperatorem adduceretur Veniens autem Gebal ad eam disit Tu es cultrix illius . :

10 crucifixi ? Sancta Lucia respondit Ego sum Gebal dixit impcralori necessaria es : . : .

Et illa Eamus Et posuit in domo eins^ simulacrum louis Exiens autem beata
: : .

Lucia a domo sua dixit Fundamenta domus mea3 et limina iugressionis pro simulacro :

louis qui in uobis ab Imperatore constitutus est corruatis cum eo et omnia simulacra
da?monum quK erecta sunt in omnem ciuitatem pereant a facie dei pereant et cultores
: .

15 eorum ut sciant omnes quia tu es Christus solus qui facis mirabiUa magna in ctelo
: : :

et in terra Fundamenta domus meaj et limina non me suscipiatis ab hodierno die

. .

sed sim digna conscribi in clioro sanctorum qui pro Christo passi sunt Et cum hsec : .

dixisset abiit Gumque peruenisset ante Imperatorem prorupit Imperator dicens

: : :

Audio quia reum illum crucifixum confiteris et deos nostros deritles Nunc ergo si parata .

20 es uiuere : parati sunt et dii omnipotentes ut eis offeras tura : qualiter possint esse tibi
propicii et uiuas . ad quem
nec cultoribus suis ||
sancta Lucia . Nec tibi sint propicii .

Nam mihi propiciabitur dominus mcus lesus (^hrislus pro cuius amore ego me ipsam :

trado ad passionem Ipsum inuoco dominum meum lesum Christum ut me dignetur

. :

ancillam suam ueram uocare Dioclitianus autem dixit Abnega Ghristum tuum et . . :

25 louem incipe colere ut uitai tuaj possit tibi esse consultum cui Lucia respondit Si
: : :

recte uelis deum nosse citius scire poteris nihil esse deos tuo^ quos colis :Nunquid : .

lupiter cailos fecit aut terram super aquas fundauit ? Nunqnid^ lupiter mari terminum
posuit aut hominem de limo terrai formauit ? Dioclitianus dixit
: Et nunc lupiter .

omnia haec operatus est ad queni Lucia- Absit ut sapientes hoc credant Deus . : : :

30 enim omnipotens pater domini noslri lesu Christi ucrbo+ sua omnia conslituit qui et :

hominem de limo terne formauit quem diabolus decepit per inobedientiam Ita : ,

mendaciis et uanitatibus corda hominum seduxit ut lucos et lapides sibi deos faciant: :

nec quKrant deum uerum sicut dicit prophela Vani filii hominum mendaces filii : .

hominum testante pariter et Salamone^^ qui ait In maliuolam animam non inlroibit
: :

35 sapientia Dioclitianus ad eam dixit

. Non le adduxi de prophetis loqui niecum sed . :

ut diis immoles Nam residentibus nobis una cum patre Maximiano uenit ad nos
.

uenerabilis filius noster h^uprepius et dixit nobis quod te cognouisset Christum : :

nominare et hoc elegimus ut moneremus te ad sacrificandum diis omnij)ofentibus

: : :

ne percas respondit Lucia uerum dicis

. quia Euprepius fllius uesler cst qui luoc : : :

40 uobis innotuit quoniam filius tenebrarum est

: Ego aulem credo in deum meum .

lesum Christum amatorem caslilatis dilectorem jiudicicia' in quo permanens ero : :

quia non delebit de libro uita; ancillam suam nec peribo a mandatis eius Nunc : .

aulem parata sum ad ignem ad uincula ire et ad quales uolueris pcenas me miltere : :

non expaucsco Ihvc audiens Dioclilianus iniquus iussil eam celerius trahi ad carcc-
.

45 rem : qute dum deducta esset statim ianua carceris clausa est Et eccc fundamenta : .

eius commota sunt Sancla uero Lu cia procidit in oralioncm clamans et dicens
.
|
:

proba me dominc et tempta me ure renes meos et cor meum

: si est in me uia . .

iniquitalis et perduc me in uilam aUcrnam

: Et cum complesset orationem ecce . :

subito odor suauissimus fragrauit et uox in carcere sonuit dicens gaude in domino : :

50 semper .ilerum dico gaude quia nunc impletae sunt orationes tUcB et meruisli acci- :

pere illud quod oculis^ non uidit

: uec auris audiuit nec in cor hominis ascendit : : :

et qua; promisil deus gloriosic uirgini Mari;e matri doniini nostri lesu Ghristi IltTC .

audiens bcatissima marlyr Lucia gcnua flectens in oratione Ghristum ila deprecabalur :

Gratias libi refcro lesu Chrisle quia priusquam inuoceris exaudis et confirnias : : :

55 misericordiam tuam super limcnles le Et nunc doniine deus omnipotens tu cs oocul- .

torum cognilor qui scis onuiia antcquam fiaut nc mo dcrclincpias usque qua^iue
: . .

neque repellas me a mandatis tuis sed doce me iusfificalioues tuas Et postquam : .

finiuit oralionem suam c(-cj)if orafioucm dauid diccrc Exaudi dcus oralioncm mcam
: .
-Ix''] LVCIA ET GEMINIANVS Hl
cum tribuloi' timore inimici eripe animam meam
. a Protexisti me a conuentu .

malignantium a multiludine operantium iniquitatem Et postquam finita est uox .

psalmi sopor aduenit

: Et adest dominus consolans ancillam suam fidelem . in qua :

beneplacitum est ei dicens Eo quod propter amorem meum dereliquisti simulacra :

dtemonum faciam te columnam in templo dei et foris non eg-redieris sed faciam 5
: : .

tenere portam uita3 luternaj ut quicumque te imitabitur per manus tuas olferatur . :

ad patrem nostrum qui est in ctelis luec audiens euigilauit cum magno gaudio
: . :

gratiasque egit domino lesu Chrislo post dies uer6 quattuor subito fluuius inundauit .

de fundamento carceris et ecce interiit media pars ciuitatis Domus uero Dioclytiani . :

a fundamentis periil ita ut ncc lapis in eodem loco remaneret Dioclytianus aulem 10 .

praisens non fuit dum htcc fiereut scd post quattuor dies aduenit ct audiuit
: : :

omnia quic coutigerant et iratus est abiitque ad carcerem Et dum uenisset ante
: : : .

hostium carceris carcerem patenteni inuenit Et lux dei exhuberauit in carcere

: . .

Sancta autem dei Lucia iu oratione sua permanebat Tunc Dioclitianus sub uoce .
||

terribili exclamauit tlicens Malelica ubi cst palatium meum ubi aurum et arg;en- 15 : .

tum ? ubi cst deus lupiter ? ubi deus Ilercules ? ubi cst et dea Minerua Oh palien- .

tiam deorum laudabilem qui ex hoc tibi piunam non infligunt cui Lucia Laudabiles : : :

cssent si ct te post se uocarent

: Dioclitianus dixit Ergo et me uis perire sicut : :

deorum simulacra perierunt Et illa Si dii fucrunt perire non debuerunt Diocli- . : : .

tiauus ait Ego te hodic male perdam Tunc iussit fustcs nodosos adduci eamquc 20
: . :

educi foras ciuitatcm ul ibi eam acrioribus pccnis interficerent Et sedens Imperator
: .

pro tribunali iussit eam extondi ad ucrbera ut fustibus mactarelur Et ecce qui cam : :

ciudcbat factus ctit lapideus manus autcm eius cornea rcmansit usque nunc Propter
: : .

hoc uocatur nomeu loci illius ad manum corneam usque in pr;csentcm diem Ipse .

autcm Imperator peue ad mortem aridus factus est et clamalial uocc ma^na Deus 25 : :

lupiter adiuua me lupiter auleni cecidit de loco suo et comuiinulus est

. et nibil : :

ei privstitit Sancla uero Lucia surridcus dixit Kacial te dcus luus lupiter sanum
. : .

Dixit ad eum^ Dioclitiauus Tu facis ? Sanctu Lucia respondit Si credideris in : :

Christo facio Dioclilianus dixt^ Si me saluauerit

. credam sicut tu dicis : . : :

ad quem Lucia Si credidcris in Christum facio statim

: et saluus eris 30 : : :

cui Dioclitianus Quomodo credam et illa .\brcnuucia simulacris ? ait Diocli-

: . :

tianus prius me salua

: et sic abrenunciabo Sancta Lucia respondit Non tibi : . :

credam persecutor domini mei lesu Christi et animarum seduclor quia semper :

mendax fuisti et fidem non habes Dioclitianus dixit Per ipsum crucilixum quia si
: . :

me saluaueris credam sicut tu dicis Sancta Lucia rcspondit+ Scio fallaciam tuam 35
: : . : :

scd quia crucifixuni nominasti faciam tecum misericordiam et saluabat+ te dominus : :

meus secuudum lidem ancillai sua; Et stalim saluus factus est et exclamauit . :

uoce magua dicens Gratias ago deo loui qui saluum me fecit et cum celcrilate
: : :

coepit ire ad louis templum Et ecce subito tcrremolus factus cst nui^^nus et terru . :

excussa est ct diuersum est teni])lum ila ut ncc lapis remanerel in eodem loco
: 40 : . |

Erat erj^o temj)lum sepluagiula ([uinque centenariorum auri Et cum hicc uidisset .

Impcrator clamauit mijiistris suis Pcriit deus louis et omues dii simul intcrieruut
: : .

Tuuc ucniens ad carcercm iussit ollam ccneam adduci pra)ce[)itque impleri pice : :

plumbo et i^esina et copiam lignorum aggregari in circuitum oIUc

: sanctamque :

Luciam nudam in eandem ollam deponi et tribus diebus et tribus noctibus ignem 45 :

adhiberi Quarta uero die finitus est ignis

. Sancta aulcm Lucia nihil sensit sed : :

maf,as sicut lilium fructificans in odorem suauitatis ita eam dominus decore et alacri- :

tate circundedit psalicntem domino et diceutem Probasti me deus i^ne me exami- : : :

nasti sicut examinatur argentum

: Et ecce transimus per ignem et aquam et : :

induxisti nos in refrigerium Dioclilianus autem nesciens neque intelligens deum 50 . :

dicebat ministris suis Ite et purgate locum in quo arsit illa malefica ne quid de
: : : :

cremato corpore eius pulueris remanserit et transiens quis calcet in eodem loco et : :

fiat ei similis Exeuntibus igitur ministris ecce sancta dei Lucia obuia facta est eis
.

dicens Ite: et dicite Imperatori uestro

: Nolite uacare tempus est laborandi : : .

Tunc redeuntes ministri intimauerunt Imperatori omnia uerba eius quibus auditis 55 :

Dioclitiauus alapis porcnfiebat pectus suum dicens V^e mihi quanta maleficia ha?c : :

egit .Carcerem in fluuium couuertit et ipsa nihil sensit lu uerbera ca;dentem eam : :

lapideum fecit . quid amplius ? me ipsum ad mortem perduxerat : nisi lupiter me

 :

112 LVGIA ET GEMINIANVS [Ix^ -

saluum Templum deorum ex g-emmis et auro ruere a fundamentis fecit

fecisset . .

Ignem exuperauit picem et plumbum in aquam conuertit Deum mihi iam non
. .

dimisit quid faciam et habitatores hnius+ ciuitatis ? Tunc iussit eam ferro onerari
. :

prcBcepitque ut omnes ciuitatis plateas circuiret Qua3 dum duceretur uenit domum : :

5 hominis qui dicebatur Geminianus: et ipse habebat in domo sua plus quam tria :

millia ducenta simulacra Et dum inde sancta Lucia concite pertransisset ecce . :

columba alba ut nix de caelo descendens super caput Geminiani tertio figuram crucis
fecit quare Geminianus respiciens in caelum
: uidit cataractas caeli patentes et : :

sedem dei ex ordine Tunc relinquens domum aurum et arg-entum familiasque .

1|
: :

10 utriusque sexus cursum arripuit per plateam ciuitatis quoadusque ueniret ad locum
: : :

ubi sancta dei Lucia torquebatur moxque pedibus illius sese prostrauit clamans et : :

dicens te cognoui matrem sempiternae gratise quam mihi dominus demonstrauit

: :

Dum enim ante ianuas domus meae transires subito oculi mei aperti snnt^ et uidi : :

angelum dei descendentem de cselo sicut columbam niueam respiciensque in caelum :

15 uidi in quo me oporteat credere

: Nunc autem precor te per aeternum et immortalem .

cui credis qui sit Christus Ad quem Lucia respondit Christus

deum : ut mihi dicas : . :

est lux Christus est resurrectio qui in eum credit habet uitam
. Christus est uita . . :

seternam Geminianus dixit ita credo esse sicut tuo ore testaris Tamen dic mihi
. : : .

quid est Christus sancta Lucia respondit Viro prudenti nudis oculis integer sermo
. :

20 esse dicitur Geminianus dixit Vnde mihi cor paratum ad intelligendum deum
. :
"?

Vnde mihi intellectus bonus aut scientia ? et Lucia Si uis cognoscere : quid est : :

Ghristus ieiuna hodie et crastino et diriget deus qui te purificet et celebrauerunt

: : : :

ieiunium triduo sociantes ea quae deitatis sunt Erat quidem sacerdos nomine : .

Prothasius qui baptizabat omnes qui pro Christo patiebantur Et ecce circa mediam
: : .

25 noctem angelus domini aduenit habens coronam in manu sua tetigitque eum dicens : :

Prothasi surge et uade in carcerem capitollii et purifica eum

: qui ex toto corde : :

quaerit me Ha^c audiens sanctus Prothasius euigilauit cum gaudio magno

. Gratia .

enim sanctitatis florebat et cum celerilate abiit ad carcerem Et ecce ueniens ante : :

hostium claustra carceris comminuta sunt

: et lux dei ca^pit ante eum procedere : :

30 Et ecce factus est odor aromatum pretiosorum et omnia fundamenta carceris com- :

mota sunt et fons aquae inundauit Sanctus dei Prothasius celebrauit ea

: quai . :

sanctitatis sunt quem cum baptizaret sancta Lucia mater eidem in baplismo effecta
: :

est Et coeperunt esse anima et spiritu unum unnm+ agonem pro domino tolerantes
: : .

Post tertium uero diem Dioclitianus iubet sibi in medio foro sedem prasparari Et :

35 sedens super sedem diaboli fecit sanctam dei Luciam aspectibus suis astare quas : |
:

cum adducta fuisset obcaecatus a diabolo sub uoce terribili dixit quid per tanti tem- :

poris spatium circa salutem luam cogitasti ? Sancta uero Lucia tacuit nihilque ei :

respondit Ad quam ilerum Dioclitianus Imperator dixit Duritia obstinata quid

: :

cogitasti circa salutem tuam ? Sanctus autem Geminianus qui cum ea de carcere fuerat
io eiectus signaculo Christi facto et lorica lidei accinclus aperiensque os suum dixit :

Insidiis diaboli inllamate et in lenebris et umbra mortis inhabitans dum salutem non
habes cur eorum qui deum saluatorem habent salutem inquiris ? Ilinc insipientia et
:

obcaecatio cordis tui cognoscitur Nam si corde uidercs cognosceres utique eum . : :

quem nos uidemus et adoramus saluatorem qui circa nos semper est a te uero : : :

•i5 longius fugit Non enim potest lux dei in lenebris ire . nec daMiionum cultores pos- :

sunt cum chrislicola commorari Dioclitianus Imperator dixit quis le separauit a cari- . :

tatedeorum lili ? cui Geminianus Noli dicerc deorum sed dicmoniorum : : : Da?monia
enim sunt dii uestri qui perdere possunt libcrare autem non possunt : . . Nam dum
essem tibi similis ac perditus sculplililius^^ seruicns : sum illuminatus orationibus spi-
50 ritualis matris meae : quam mihi dominus lesus Christus donauit : Cuius htec erat
oratio : ut non sola de hac uita ad cadorum pergeret deum : sed fructum laboris sui
dum alterius animam in manu sua deo offerrel per quam coguoui domi-
acquisiuit : :

num meum lesum Christum esse deum ueruni quod dum Dioclitianus audisset fremuil :

ut leo : et iubet eos omnibus poenis

quare Geminianus ad Luciam ait Sanctis- affligi . :

35 sima mater ne expauescas (hvmonum cuUores quia scruus in his poenis : ut intelliganl :

dei nihil pcenarum timet Ha!c audiens sancla Lucia gralias egit domino dicens Gloria . :

in excelsis libi deus et in terra pax hominibus bona^ uoluntalis qui paruis das scicn- :

tiam boni consilii quoniam qui imprudentcs csse uidcbanlur sapicntes sunt Nunc
. : .
 :

-Ixil'-] LVCIA ET GEMINIANVS dl3

crg-0 tu esto auxiliator noster angelum tuum domine deus caeli et terraj . et dirif^e :

qui confortet nos Et dum complesset orationem ecce angelus domini apparuit in
. :

medio eorum ponens eis coronas ex gem H mis et auro dicens lam paratae sunt uobis :

porta3 ca^li ut ing-rediamini paradisum :quem dominus promisit uobis post ha5C : .

autem homo quidam perditionis cui nomen erat Pyn-hopogon ueniens ab urbe Pamphi- 5

liae in urbem Romam iubet sibi in medio foro sedem prajparari sedensque prascepit :

ut prajco forliter clamaret Omnes populi cunctaeque g-enLes uenite et adorate deos :

omnipotentes qui subueniunt omni mundo per quos uniuersus orbis floret Tnnc +
: : .

sancla Lucia una cum uenerabili filio suo Geminiano quem de baptismo susceperat :

desyderantes ad pahiiam uenire martyrii dum hfec audissent cursum arripuerunt : 10

per plaleam ciuitatis usque ad locum qui appellatur Lateranis non long-e a loco in : :

quo requiescunt corpora sanctorum lohannis et Pauli quoi-um doctrinam sancta Lucia :

tenebat Et dum peruenissent in eundem locum coeperunt deambulare per plateam

:

ciuitatis clamantes et dicentes Simulacra gentium arg-entum et aurum' opera : .

manuum hominum os habent et non loquentur oculos habent et non uidcbunt . : : : : 15

aures habent et non audient nares habent et non odorabunt Manus habent et
: . : . :

non palpabunt pedes habent et non ambulabunt Similes illis fiant qui faciunt ea
: : . :

et omnes qui confidunt in eis Hsec audiens pyrrhopogon iussit ceruices eorum con-
: . :

tundi dicens eis quid ))lasphemastis deos omnipotentes qui uobis ministrant uitam?
: :

sanctus Geminianus respondit Dixisti quia dii tui omnipotentes sunt faciant ergo : : : 20
te : sicut et ipsi sunt : ut tu cum illis lapideus efficiaris : ut dominus noster lesus
Christus cognoscatur Dum tu et dii tui damnati manseritis in tenebris quia deus
. :

christianorum potens est ot non est alius pr.eter ipsum quam ob rem Pyrrhopogon : :

iussit sibi foris sedem pra^parari et scdens sanctos dei iussiL adduci qui dum aspe- : :

ctibus eius assistcrent aduersus ha;c quid perse-

: sub uoce terribili dixit : Fili diaboli 25
queris ? Et dum h.ec dixisset subito terremotus faclus est magnus et contremuit : :

pars ciuiLatis et camera fori sub qua iudicium diaboli exercebatur subito corruit et :

oppressit Pyrrhopogonem cum quadraginta poenarum ministris Sancti autem domini :

illsesi permanseruntI
Factum est autem post anni circulum aduenerunt quattuor
.

angeli et apprsehcndentes sanctam Luciam el sanctum Geminianum deposuerunt eos

: : 30
in prouinciam Siciliam in monle Taurominicano Et cum huc depositi essent sancti .

dei uiam nesciebant in qua dirigerent gressum Erat ergo mons tauromeniLanus
: .

asper et lapides eius nimis acuti Videntes autcm sancti dei exclamauerunt ad domi-
: .

num Dominc deus omnipotens eslo bberalor et auxiliare nobis propLcr nomen tuum
: :

ne quando dicant gentes ubi est deus eorum Et ecce mulLis uidentibus angelus : . : 35
domini descedens+ dc ca;lo deduxil eos dicens Via iustorum recta facta est Iter : .

sanctorum pra;paratum est Et posLquam deducti sunt ab angelica potesLate uene- . :

runt in prrcdium quod diciLur Elismus et excepti sunt a uiro nomine Eucarpione
: :

cum summo honore et nimia celeritate Filia uero eius uexabaLur a spiriLu immundo .

ab annis decem et nouem Cum autem sancLi dei Lucia et Geminianus domum . 40
introissent diabolus clamabat :incendium asLernum quid me persequeris Lucia :

marLyr ChrisLi ? et continuo salua facta est filia eius Alia uero die profecti sunt de .

Elismis uenerunLque iuxta fluuium

: qui appellalur Spinitus idibus ianuariis Et : ,

inuenerunt fluuium plenum et redeuntes ad mare et quo fit ut non possent trans- : :

ire Et exclamauerunt ad dominum

: qui liberasti uirgam haereditalis tuse quam : : 45

dedisti Moysi seruo tuo ut per eius polentiam disrumperet mare rubrum et libe-
: :

raret filios Israel dc terra AegypLiorum et de manu seruitutis et nos libera seruos :

tuos et deduc in locum

: qui tibi placitus est inuocetur nomen sanctum tuum super :

eum Et continuo aqua quas rugiens descendebat ad mare stetit ab ira sua Et
. : :

transierunt sancti dei calcantes super aquam tanquam super lapidem Et ecce perue- . 50

nerunt ad locum : qui appellatur ^MinduIIas . Erat ergo teritorium mindularum

replelus spiritibus immundis : clamabantquc da^monia a finibus illis dicentia : Finis
noster aduenit descendamus a facie sanclorum qui hic a deo dirrecti sunt . Haec
audientes sancti dei uno consensu uno spiritu orauerunt ad dominum si placitus :

esset locus domino deo et uox a deo audita est H dicens Ilic est sedes uestra hic 55 : : .

habitabitis in saeculum saeculi et confirmati a deo steterunt in eodem loco Et : .

coeperunt operari mirabilia sicut a deo consecuti erant Infirmos curabant caecos : : .

illuminabant Omnem iniquiLatem per orationem eff"ugabant Heec audiens Apropha-

.
:

II. — 8
 LVniANVS ET MA.RGIANVS [Ixil -
114

sius incredulo animo perrexit ab urhe+ cathiaensium+ ad Mindulas ut uideret : qua

arle ha>c operabantur sancti Veniens ergo requisiuit qualis esset conuersatio eo-
, :

rum Tunc
. uninersi+ qui saluati fuerant una uoce clamauerunt dicentes Pag^anorum :

impietas non Ucet ut sanctorum scrutetur pietatem : quod cum audisset Aprophasius
5 pra'cepit ministris suis : ut eorum uitani ferro finirent :dum uero decollati essent :

phyalam plenam aromatum Fue-

subilo uisus est angelus domini fundens super eos .

runt ergo uiri atque mulieres quos martyrio trucidauerunt numero septuaginta
nouem Igitur natalis eorum idus septembris celebratur Sancta uero Lucia gratias
. .

egit domino lesu Ghristo redeunte autem Aprophasio equus eius a diabolo arreptus
.

10 est eumque proiecit per lapidem et nec corpus eius uisum est usque in hodiernum :

diem Et ecce exiit fama haec per totam prouinciam et in omne diuersorium
. Haeo :

audiens Megasius pater Paschasii consularis ira repletus iter arripuit ab urbe Syra-
cusana in Mindullas ueniensque coepit poenas prasparare sanctis
: Videntes autem .

sancta Lucia et sanctus Geminianus fremitus poenarum expauit sancta Lucia et fugit : :

15 non habuitque ubi se absconderet et suspirauit ad dominum Et ecce subito medius : :

nions crepuit et abscondit sanctos dei tribus diebus et tribus noctibus

: tertia uero :

die ajstus factus est magnus in sole et sitiens orauit et de medio inferni crepidinis :

lluuius factus aquaj processit unde sancti potati sunt Erat ergo locus aridus ubi
: . :

aqua non inueniebatur cum autem sancti potati essent orauit sancta Lucia ad
. :

20 dominum dicens Qui in principio ceelum et terram uerbo constiluisti qui hominem
: :

de limo terras formasti et spiritum uita^ ei inspirasti deprecor te domine Icsu Christe :

fili dei uiui accipe spiritum meum in hac uita periclitanleni et perduc me ad portum :

uilan aeterna3 Et dum complesset orationem in gloriam do mini emisit spiiitum

, |
.

Videns autem sanctus Geminianus ammonuit eam de loco et non potuit sepelire :

25 corpus eius Custodiuit autem sanctum funus usque in tertium diem

. Tertia uero ,

die ascendens de crepidine in ipso ore crepidinis ab inimico exceplus gladio uitam :

finiuit et dehorsum unde ascenderat corruit Descendentes igitur percussores eius ,

abierunt Transiens qua?dam mulier nomine Maxima christiana ualde

, quaj erat :

de terrilorio pynthitano odore suauitatis accepto coepit inquirere unde hic odor :

30 manaret Quac; dum cognouisset

, et descenderet in crepidinem inuenit ibi sancla : :

corpora et aperuit partitorium uestimenti sui et omnia uestimenta sua preitosa^ et

sanctorum corpora sepultur;e tradidit Et ecce angeli descenderunl de cailo et uene- . :

runt trahentes tabulas marmoreas unde sanctorum sepulchra fabricarenl eorumque in : :

ipsis scpulta sunt corpora Sed in superioribus ipsius basilica eorum a-dificala est
. :

35 De aqua uero quam dominus condonauit orationibus sanctaj Lucia; si quis potatus :

fuerit qualicumque infirmitate possessus sanus abscedit Agitur autcm nalalis sancto- .

rum Luciae et Geminiani sextodecimo calendarum oclubris In nomine patris et filii

spiritus sancti per infinita saecula saeculorum Amen .

PASSIO SANGTORVM LYCIANI ET ISIARTIANI MARTYRA^M .

40 Martyrium uobis fratrcs enarrabo

Luciani et Marciani quod audientes .-edifica-
lionem habealis enim cum errore genlilitalis lenerentur a dtemonibus
: hi quibus :

tunc scruiebant erant dediti ut pene omncm animam ad suam scctam persua-
: :

dentes adducerent magicis artibus et maleficiis omnes quos inquinaljant adultcriis : :

erant primi in subuersionc auctores in magicis et beneficiis subuersores Ila ut .

45 omnes qua^rentes uoluptates suas perficere uel qnosquam^ noccre ad eos concurrerent .

Sed deus qui ingralis tribuit graliam et non cognoscentibus eum ad agnitionem :

nominis sui perducere dignatur : in islis sic ostendit cos csse conuerso-^ : Famula
qufiedam erat dei casfa |1
ct fidelis nuplum conlemnens : uirginilalem cuslodiens
forma speciosa animo tamen melior non aliud nisi deum diligcbat . Pctebat aulcm
50 nidlo persuadcntc sed perscucrante et Marcianus : ul cuslodire dignarelur . Lucianus
hanc concupieranl Et cum non haberent quo genere cupidilalis obtinerent impu-
, :

dicitiam conucrsi non aliter nisi niagicis dfcmoniis uinccntcs hanc ct malcficiis iudi-
cauerc oblinerc Cum ergo omnia artibus suis oslcndissent nihilquc aliud sihi
. :

prodessc uidisscnt conucrsi in furias frcmcbanl

: (piod in nullo pra-ualci-cnl Illa : .
-IXIII'] LVC1ANV8 ET MARCIANVS 115

uero seruicns deo pernoclabat in uigiliis et orationibus At illi quandani magicam .

racientes aflligebaut deos suos ut eis responderunt quascumque animas non cognos- : :

centes deum qui est iu Cfelo uoluistis subuertere inuocantes nos facillimum fuit : :

nos uobis praeslare quoniam quidem ad hanc castissimam animam nobis est eer-
.

iamen mulla quidem fecimus et nunquam proficcre potuimus aduersus eam Htec
:
. 5
uero uirginitatem illibatam seruat lesu Chrislo domino omnium qui fuit crucifiKUS :

pro salute omnium Ipse eam custodit et nos afHigit ideo nihil contra eam facere
. : :

possumus nec superare Cum haec publicie gererenfur stupore et timore perculsi . :

ceciderunt in faciem uelut mortui post paululum reuersi ad se facicntes alias magicas :

ad se dicmones dimiserunt Conquerebantur uero inuicem dicentes quoniam multum . : 10

hic potest lesus Christus crucifixus qui omnium dominatur et daemones atque : :

omnes arles nostras magicasque et ueneficas superat ad ipsum ergo nos oportet .

conuerti et ipsum timere

: et colere (|uoniam plus nobis poterit pra^stare quam : :

iili: quos sine causa coluimus Sed ubi abundauit peccatum siiperabundauit gralia . :
.

Sic statim codices suos publicc in media ciuitate eirerentes igni tradiderunt Stupe- . 15
bant uero omnes ha?c uidentes At illi ad turbas dixerunt quoniam aperuit dominus . :

sensum nostrum ut de tenebris et umbra mortis quibus nunc usque detinebamur

:

nos liberatos ad salulem ueram perduceret. Ihec autem uana et inania sunt a daimo-
nibus inuenta quaj gerebamus Nos autem illum cognoscimus uerum esse deum et
: .
:

in illo spem nostram ponimus Cumque facti fuisscnt christiani et postea baplizati : : : 20
perculsi lumi ne omnibus derelictis loca secreta pelierunt hinc per omne tempus
|
:

niacerantes se ct casligantcs corpora sua eunlescpie ad ecclesiam confessi sunt omnia :

quae gesserant Ita uero ieiuniis aflligebant lertio quoquc die nihil quam panem et
. :

aquam accipiebant Post htcc autem prafdicabant nomen domini cum fiducia et . :

obiurgabant omnes gentes quod in uanis erroribus detinerentur Audiens eos turba : . 25
mirabatur diccns Ecce qui nos docebant et desyderia noslra implebant
: nunc : :

illum crucifixum pra^dicant (pieni ante cxpugnabant At illi dicebant ad eos credite : . :

nobis fratrcs quod si hoc melius non cognouissemus

: nuncjuam conuersi fuissemus :

ad eum quare et uos conuerlimini ad eum

: ut saluemini Illi uero repleti furore : .

comprajhensos eos duxerunt ad proconsulem Sabinum Nam et ipso tempore perse- : 30

culio christianorum fuerat data a Decio imperatore Cumque oblati fuisseut procon- :

suli dixerunt Ecce quee anle pra>dicabant nunc impugnQut et quem impugnabaut
: : :

nunc pricdicant Sabinus proconsul dixit ad Lucianum quis diceris ? respondit

. : :

Lucianus et ad eum proconsul Cuius genus es ? Lucianus dixit Aliquando perse-

. : :

cutor uenerandee legis nunc autem licet idignus+ eius tamen sum prajdicalor cui
: : 35
proconsul dixit quid enim officii fungeris ut sis pra>dicalor ? Lucianus respondit
: : :

Omni animae consucludo cst lucrari fratrem suum dc errore quo et sibi conferat : :

et illum liberet de laqucis diabolicis Proconsul dixit quis uobis persuasit ut relin- . : :

quentes uencrandos deos uerosque a quibus niulta estis consecuti atque amorem in :

populo habebatis et ad morluum crucillxum uos transtulistis : qui nec se ipsum : 40

saluum facere potuit ? Martianus respondit Ille nobis donauit sicut et sancto Paulo : :

qui cum esset ccclesiarum persecutor postea diuina pra*slante gratia eius factus est :

pricdicalor proconsul dixit Consulite uobis et redite ad pristinam uitam

. ut et : : :

uenerandos deos et inuiclissimos principes habeatis propicios et uitam lucremini : .

Ad quem Lucianus Loqueris quasi unus de insipientibus Nos enim deo gratias : . 45

agimus qui nos erutos de tenebris et umbra mortis ad hanc gloriam perducere
:

dignatus est respondit proconsul . quomodo uos defendit ut modo uos ad manus : :

meas tradcret ? Qua re uobis non adest ne mortem incurratis ? Nam praHerea scio 1|
:

uos cum rectc intelligeretis plurima plurimis prfestitisse Martianus respondit . :

christianorum gloria haec est ut quam tu putas esse uilam ueram et perpetuam : : 50

pcrseueranles in fidc domini consequamur Nam optamus uitalem gratiam et intelle- .

otum libi illc dare dignelur quo cognoscas qualis sit uel quantus et quantum pra3Stai : :

credentibus in se Ait proconsul Sic patet quantum uobis prajstitit ut nunc sicul
: : : :

dixi in manus meas uos traderet Tum Lucianus lam diximus quia gloria christiano- . . :

rum talis est et domini promissio ut qui fideliter certauerit contra diaboli minas : : 55

el j)rasentia quio sunt caduca contempserit pcrpetuam et futuram uitam couse- :

(piatur hic [)roconsuI inquit

. Inania suiit qu;e loc[uimini Audite me et sacrificate : . :

(liis implentes regia prtccepta ue excitatus furia nouis uos et exquisitis lormentis :
 116 LVXORIVS [Ixiili-

impendam ad quem Martianus respondit

.
In hoc nos parati sumus ut quibus : :

uolueris tormentis impendas quam denegantes uerum et unum deum in tenebra :

exteriores et in ig-nem inextinguibilem quem praeparauit deus diabolo et angelis eius

ac ministris ingrediamur Videns uero eorum perseuerantiam Sabinus proconsul
. :

5 dedit aduersus eos sententiam dicens quoniam Lucianus et Martianus transgressores :

sunt diuinarum legum nostrarum qui se ad christianorum uanissimam legem transtu- :

lerunt hortati prius a nobis atque conuenti ut adimplentes inuictissimorum princi-

:

pum prajcepta sacrificarent ut saluarentur et contemnentes audire noluerunt : :

flammis exuri preecipio Cumque perducti fuissent ad locum tanquam ex uno ore
:

10 gratias agentes deo dixerunt Tibi domine lesu insufficientes laudes dicimus qui : :

nos miseros et indignos de errore gentilitatis erutos ad hanc summam et uenerabilem

passionem propter nomen tuum perducere dignatus es atque omnium sanctorum :

tuorum participes efficere Tibi laus tibi gloria tibi etiam animam et spiritum . . :

nostrum commendamus Et cum complessent orationem statim quaestionarii in

: :

15 suppositum ignem eos iactauerunt Sic conplentes uenerabilies+ martyres agonem .

suum passi sunt septimo calendas nouembres sub Decio imperatore agente Sabino pro-
consule Reg^nante uero domi no nostro lesu Chrislo
: cui est honor et gloria in |
:

SKCula saeculorum Amen . .

PASSIO SANGTI LVXORII MARTYRIS .

20 Temporibus suis Dioclitianus et Maximianus Imperatores a diabolo tanta saeuitia

accensi sunt in christianos : ut basilicas euerterent et libros incenderent . Nam et
multos credentes in fide Christi diuersis poenis affligebant sperantes sua crudelitate :

eos deuincere quos dominus sua misericordia ad palmam martyrii euocauit Igitur
: .

cum rabies eorum mentis idolothithie in loco quo degebant non sufficeret in christia-
25 num saeuire sed per totum orbem iudices cum suis prcTceptis miserunt ad persequendos
:

chrislianos ut ad culturam deorum suorum conuerterentur

: aut diuersis poenis :

interficerentur Eodem tcmpore Delphium quendem pra.'sidem ad Sardiniam mise-

.

rant : ut eadem pra^cepta impleret in prouincia sibi commissa . cumque hic diuersis
locis perscrutaretur : si posset aliquos infideles inuenire : qui ei consentire posset :

30 Contigit ut Luxorius paganissimus apparitor ad uocaretur et ex ipsius dominum :

aspiratione animum haberet Ipse autem apud se psalterium retinebat cum uellet . :

legere Et dum ordinem psalmorum legendo percurreret

. uenit ad octuagessimum :

quintum psalmum ubi dicit Dauid propheta omnes gentes quascumque fecisti
: :

uenient et adorabunt coram te domine et honorificabunt nomen tuum quoniam

: : :

35 magnus es tu et faciens mirabilia tu es solus deus quo psalmo ualde perscrutato : :

apertus est sensus Luxorii festinauit csse christianus Cumque cruce Christi signa-
. :

retur factus est catecuminus

: Ingressus deinde ecclesiam audiuit psallentes . :

retribue seruo tuo uiuam et custodiam sermones tuos Quo audito confortatus est
. .

in fide Christi animo gaudens et eum laudans quare coepit execrari iam uana et :

40 innania simulacra coepitque intermissis diebus iudicem obseruare et sine inlermis-

: :

sione scripturis animum impenderc intra paucum tempus psalterium ct aliquot ex :

prophelis memorias commendauit Perletcis+ itaque scripturis diuinis experte scru- ||

tatus est legem diuinam : et cum toto desyderio percepit sanctum baptismum . Deinde
apostolum euangelia commendauit Animo uiucns factus est et dum mili-
et sancta .

45 tiam saeculi ncgligenter sectaretur hsec latentcr agercl rcm proferre nolebat quod : : :

ad innocentiam Ghristi peruenisset subito ille aduersarius et inimicus animarum :

innocentium per satelliles prcTsidi insinuauil Luxorium apparilorem contemptui

habere iudicii lui potestatem et illam nescio quam superstitioncm christhmorum :

uelle sequi quo audito pro[?ses iracundia motus iussit aliis appparitorihus+ Luxorium
:

50 sibi uinctum praesentari ut haberet in quem fraena malitia; sua) laxaret

: Quem .

conspiciens ita ad cum loculus est Luxori qua> tc demcntia a bono cursu uila^ tu;o :

deduxit ? Ego te summa dilectione habui et cogitaueram inter primates officii mci :

tibi honorem dare tu uero in contemptum Impcratorum et iniuriam deorum putasti

.

latenter de potestate iudicii mei te subtrahere ad quem Luxorius ait Si adhuc in . :

-Ixilli''] LVDOVIGVS 117

illo errore idolorum uersatus essem Sed nunquam bonum honorem adeptus essem .

nunc per deum uiuum lesum Christum preeclarum honorem credo me accepturum
esse cui praeses
. Ergo melior est iile quem dicis quam Imperalores nostri aut
. : :

dii immortales ? ait Luxorius Illi Imperatores terreni sunt dominus meus lesus .

Christus rex est caelestis qui passus et mortuus est et resurrexit et nunc uiuit et
. : : 5

in aeternum permanet Dii autem uestri nunquam uixerunt Prseses dixit

. Si uis . :

potestatem gladii mei elTugere diis sacrifica et Luxorius Ego didici sacrificare : . :

sacrificium iustiliae hoc est orare dominum lesum Christum et non deemoniis uanis :

obsequi quoniam qui his consentiunt cum eisdem peribunl in reternum

: praeses .

dixit Reducatur Luxorius in carcerem grauissimis uinculis calhenarum constrictus

: : lo
et cogitet secum quid ei expediat Cumque reclusus fuisset oblali sunt ei duo par-
: : :

uuli Cissillus et Camerinus neophiti Tunc pneses qui eos obtulerant interrogauit . :

quid in eis cognouissent At illi dixerunt christianos esse audiuimus Et .quia noa . .

erat ffitas eorum ad dandum responsum interrogationis iussit eos sub officii custodia :

esse Post aliquot dies iussit Luxorium suis tribunalibus repra^sentari

.
( Cumque : 15
affuisset sic ad eum truculenta uoce inquit quandiu te Luxori in his tormentis lace- :

rabis ? Consule saluti tuae nega deum tuum et sacrifica diis respondit Luxorius . : : :

Ego negare deum meum lesum Christum non possum quem anima christiana confi- :

tetur sicut et ego pra^ses dixit Adora potestatem deorum

. ut tibi uita concedi : :

possit dixit Luxorius

. quomodo ego figmenta lapidea aut aurea aut arg-entea uene-
: 20
rari aut adorare possum qui nec palpebras suas ad me cernendum mouere possunt
: :

aut os suum ad loquendum mihi non ualcnt aperire ? Ilis commotus in iram prajses
iussit sanctum Luxorium quattuor qualernionibus flagellari famulus autem dei :

securus in Christo inter uerbera stabat ut diceretur alius quam ipse perpetim ca;di .

iussit deinde eum contundi fustibus l^t electus dei inter ictus fustium fortis et : 25

constans laudes domino decantabat ut intelligeres nullum tormentum corporis illius :

contingere Sed cum uideret praises iniquissimus saiuissimis po^nis non posse sanctum
.

Lnxorium+ deficere sed impatientiam suam patientia magis ilJius superari tulit sen-
: :

tenliam dudecimo calendas septembrcs in illos paruulos Cissillum et Camerinum et

sanctum Luxorium paruulos tamen iussit extra ciuitatem Calaritanam gladio
: 30
animaduerti atque inhumata relinqui quorum impius ille corpora sestimabat :

proiicienda dominus lesus Christus eorum innocentiae fidem praetiosam in se susce-

:

pit Nam christiani nocte tulerunt ea et ubi nunc est sedes sancti Luciferi confes-
. :

soris sepelierunt illos. Sanctum uero Luxorium iussit ubicumque abditum et deserto
loco capite plecti : sibi martyrem facerent
ut non eum christiani colligerent : et .
35

proinde duxerunt eum municipium decoUauerunt

in territorium Foritraiensis et extra
eum et cum homines iniquissimi putauerint in heremo sanctum Luxorium perdere
:

posse Christus pro suo nomine paradisum illi ibidem oslendit tanta enim multitudo
: .

christianorum ad famam niartyris huius ex diuersis locis ibidem conuenit : ut eam

dinumerare nemo posset eum cum hymnis et diuersis luminaribus conditum suauibus :
40

odoramentis exlra oppidum in crypla sepelierunt cuius lidem passionis prout ne :

||

cesse est si qui habeant et eum inuocauerint salutaria consequentur beneficia agentes : :

g-ratias lesu Christo domino nostro qui tam dignum martyrem sibi coronauit Cuius :

est honor et et+ gloria in saecula saeculorum Amen . .

VITA SANGTI LODOYICI REGIS FRANCIAE .

45

Bonefacius episcopus seruns+ seruorum dei uenerabilibus fratribus uniuersis

patriarchis archiepiscopis et episcopis exemptis et non exemptis per Lombardiam et
:

Tusciam constitutis salutem et apostolicam benedictionem Gloria laus et honor patri .

luminum omne datum optimum et omne donum perfectum a cunctis fidei

a quo est
orthodoxae cultoribus quorum spes tendit ad superos summis et sedulis deuotionis
:
50

et i^euerentia; studiis referantur Ipse namque in misericordia copiosus liberalis in . :

gratiis et i^etributione munificus : de summis cselorum ad ima mundi oculos suae

maiestatis inflectens et benigna consyderatione discutiens beati Lodouici regis Franciae
inclyti suique gloriosissimi confessoris gaudia operaque mirifica : quibus ipse consti-
 :

118 LVDOVICVS [lxmi>--

lulus in s;eculo cum lucerna luminosa resplenduit inlendens eum tauquam emeritum
et retributione dignissimum ffithereis sedibus collocauit ut sedeat cum principibus :

et solium gloria? teneat felicitatis a^ternse dulcoribus potiturus ExuUet igitur mater .

ecclesia et sollemnia festa concelebret gaudiorum

: quod tantum et talem filium :

5 genuit produxit natum

:
educauit allumnum iam inter regum gloriosa cailestium
: :

agmina rulilanlem Letetur inquam ac in laudes altissimi uoces promat

. quod : :

sobolis tam priecelsa; tantisque illustrata fulgoribus conspicitur Gaudeant incolarum :

turbaj ca^lestium de lam sublimis tamque lucidi habiLatoris aduentu quodque exper- :

tus proJjatusque lidei christiana; colonus cultorque pra-cipuus inter sanctorum coetus
10 floreat et exultet Porro quis quantolibet eloquentia? nitore coruscans exprimere satis
.

possit prceclara sanctitatis insignia multipliciumque excellentiam meritorum quibus :

beatus Lodouicus in terris constitutus effulsit cum eo plura de ipsius laudabilibus : |

actibus refferenda se offerant quo plura exprimat calamus Sed ne ipsorum actuum : :

claritas omnino lateat dignum duximus ut ex illis aliqua pro nostri ingenii in medium :

15 afferamus Hic profecto clarissimus genere

. sublimis potentia facultatibus opu- : :

lentus prsecelsus uirtutibus moribus elegans conspicuus extitit honestate turpibus

: : : :

quibusque a se penitus relegatis Nam pudicicise adhaesit operibus et carnis studuit . :

euitare contagia quod sicut habet credulitas plurimorum

: nisi ei nexus accessisset :

uxorius candore uirgineo rutilasset Longo quippe tempore regni regimini prajfuit
: .

30 eiusque gubernacula plena curis prouida circunspeclione dircxit nulli noxius non :

iniuriosus cuipiam nemini uiolentus iusticia? limites summopere seruauit coluitque , :

a^quitatis tramitem relinquens malorum hominum conatus nefarios puencC debit» .

mucrone compescuit ipsorum uiolenliam illicitosque ausus frcEnans et conterens

: :

Pacis zelator eximius feruidus amator concordifc promotor sollicitus extitit uni-
:

25 tatis : dissidia fugiens uitans scandala dissentiones abhorrens Propler quod felicis
: : .

sui regiminis tempore sedatis undique turbinibus aurora dulcifluco Iranquillitalis

illuxit Isetaque serenitas uotiue prosperitatis arrisit
: Et ut de ipsius uita aliqua in .

specie referamus quanquam illa quo maiori expositione discutitur eo referenti

: :

afferat gustui plus dulcoris mentesque deleclet obnixius audilorum Ab ineuntis :

30 aetatis primordiis dei filium tcncra mentis affectione dilexit nec diligere desiit dum : :

uita? sibi commoditas affuit tcmporalis Sed et quanto maiori profecit ajtate ac in ,

tempora prolixiora prosiliit tanlo in eius exarsit amore feruore spiritus ampliore
: .

Hic quidem cum esset annorum duodecim patcrno destitulus auxilio sub clar.ne memo-
rise Blancfc regiucX^ Francia' matris sutc custodia et gubernatione reliotus est Ea qui- :

35 dem erga diuina obsequia fcruenter inlenla filium summa prudcntia dirigere ac
diligenter instruere satngcbat ut ad rcgni regimen dignus fieret ac idoneus habe- :

retur Gumque pcr incremenla temporum idem rex fvtatis annum quartumdecimum
:

attigissct mater illi prc-eccptorem depufauit proprium qui eum lilteris imbueret :
||
:

ac bonis moribus informaret Ipseque rex sub eiusdem magistri ferula positus ita .

40 obedire et eum uereri curauit Vt et illius reciperet disciplinam etsuperna prajuentus :

gratia laudabiliter in ulrisque proliceret '. diuina uero et secreta adeo inlendebal
officia ut ncquaquam ipsorum auditionc conlenlus csset
: nisi et ca qujB coram se :

die noctuquc a suis flebant clericis ab ipso ctinm cum eorum aliquo celebrari altentius
diccrentur Dcmum annum uicessimuni naclus et quadam ta'gritudine grauaretur a
.

45 parrhysiensi meldensisquc episcopis tunc eidem assistentibus uiuificcU crucis signa-

culum in ternu sanclcU subsidium sibi cum multa instantia peliit exhiberi Et liccl .

ei rationabili causn moti id episcopi dissuaderent ipse tamen ut pote feruens spirilu :

erga dcum cique uotis ardcnlibus famulari desydcrans illorum salubriter dissua- :

sionibus non admissis signum de manu parrhvsicnsis episcopi mulla hoticia el exulta-
50 tione recepit nobilibus ponlilicibus et militibus plurimis signum ipsum pariter cum
illo assumentibus Et tandem amplo pra>paralo nauigio ca^terisque in .(alibus
.

opportunis cum tricessimum quarlum annum alligissel .ijlalis in pra?dictum subsi-

dium tfansfrclauit consortes habcns Uobcrlhum atlrebatensem Ali^honsum pictauiic
: :

et cIaro3 memorioe Garolum regem Sicili.i' tunc Andogaui.i^ comitcs fratres suos duni
55 adhuc uiuerent secum ducens multa grauiaque pericula qua' solent a^quorei
: :

fluctus ingerere auslinendo Gumque ad oras illas ingenli circumfultus potenlia :

peruenisset et habilo de ciuitatis I)amiala> captione triumpho proccssisset ultcrius

:

generali quasi lotius eiusdem exercitus : sicut domiuo placuil a^grifudinc subsocula
-Ixv'] LVDOVICVS 119
ct aliiri aduersis urf^enlihns : rex cum loto fere exercitu in Soldanei et Sarracenorum
manus ac potentiam incidit
multa obprobria multasque iniurias cpune inferentium
.

fajda condicio adauj^ebat patienter et humiliter tolerans Ipso Roberto comite pro .

lide Christi immaniter inlerempto Postmodum autem cum Soldaneo conuenit de se .

exercituque liberandis maxima interueniente pecuni.e quantitate ipsoque Soldaneo

: : 5
occasione huiusmodi a saist propriis interfecto Sarraceni qui eius dominium usur- :

parant ad pecuniam anhelantes eandem cum multa instantia postulabant uV in | :

conuentionibus ordinatis concorditer inter partes iureiurando firmandis penitus

addcretur quod nisi pacta scruarent omnino Mahumetum quem colunt dcnegarent
: :

ac idcm rex in suo simihler addiceret iuramento et quod ipse dei negaret lilium ao : : 10
exlra lidcm eius fieret si conuenta ab eo minime seruarentnr : quod prcfatus rex :

prorsus abominatus id efficere conslantissime recusauit quin potius quadam indigna- :

tione commotus coram quod lalia nefanda suis hibiis aHquatenus neque
asseruit :

proferret neque in tam u.'csanam ct reprobam prorumperet nej^atiuam quanquam :

id etiam dicli piclauiai ct Andcf^auiai comites alii quoque multi tunc circunstantes 15
instantissime suaderent : cum
exinde sibi ca^lerisque christicoHs mortis periculum
uerisimilitcr imminere conspicerent Pra^sertim ubi hajc agerentur cum illis qui ut :

(hximus Soldaneum occiderant eiusque sibi dominium usurparent ipsique repi : :

apertius diceretur quod nisi in actum perduceret quod pelebatur ipsum et suos
: :

crucifigere non dilferrent ipsius regis ad hoc intrepi(la lirmaque responsio est 20
:

secuta quod si Sarraceni eius corpus occiderent

: ipsius animam nou haberent : .

Sane cum iam post confiictus diuersos et uarios ualida; famis inediam g-raucs penurias
diraque uulncra qua; fideles (^iiristi perlulerant eodem rege lunc tcmporis dyscnte- :

riam aliascpie a'gritudines paticnle christianus reuerteretur exercitus Damialam rex :

ij)se nolens illum omnino deserere scd eius potius chcmentcr intendens communicare 25
laboribns et periculis qua^ ex uerisimili poterant coniectura timeri cum eodem :

contra sarraccnorum rabicm truculentam insullusque nefarios rediit eflicax defen-

sionis pro uiribus impendens priesidium ut ab huiusmodi hostium scelestis insidiis :

seruaretur Et tandem cum Sarracenorum astula nequitia dolosaque calliditas

.

maxima locllatorum copia christianum circumdedisset exercitum ualida tunc sicut 30

pramiiltitur infirmitate detentum i{)sumque usque adeo grauiter inuasit ut necesse : :

fucrit repem cum exercitu Sarracenis sese dedere ac idem rex nisi factae uoluntatis :

libitum obstitisset per nauis tunc prompta? potuisset euasisse sulFragium

: sibique :

hoc plurimi magnique pricsen tes inibi suaderent ipse tamen propter nimite cari- ||
.

tatis ardorem quo ua^hementius extuabat noIuit+ potius periculis corpus exponere 35 : :

ut christianus populus scruaretur ilhcsus Et licet Sarracenorum noticiam ipsius :

debilitas non laterct exercitus ncc Sarracenorum existeret if^iiota potentia chrislianis
:

euaderc uoluit remanentibus cfeteris uinculo captionis strictis apertius asserendo quod
militiam quam sccum duxerat secum si posset reducere intendebat ucl capi scu : :

mori pariter cum eadcm Cumque inler regem et christianos ac Sarracenos praniictos 40
.

de ipsorum royis et christianorum sicut su[)erius est expressum liberatione Iractatus

habitus et conucntionum subsecuta ordinatio extitissent
: Sarraceni pro quadam :

parte prctii redemplionis huiusmodi ([ua: soluenda rcstabat securitatem habere plena-
riam intendentes in eleclionem ipsius rcj^is penitus posuerunt ut uel ipse libcraretur
: :

a carcere remanentibus ca?teris christianis in uinculis donec huiusmodi solutio per- 45 :

fecta succederet uel idem in carccre remaneret christianis ipsis omnimode liberalis
: .

Ipse uero rex super hoc promptum ncc dillatum responsum praebuit : quod ipse
quousque solutionis huiusmodi proueniret inle^^ritas : remanere in carcere intendebat
christianis cisdem libertati pristina; restitutis : quanquam Alphonsus et Carolus ac
alii uiri nobiles tunc astantcs cxpresse dicerent et profiterentur apertius : quod in hoc
nullatenus consentirent supplici adiicientes instantia quod polius rex ipse recederet :

aliis minime absolulis rege ipso firmissime replicante contrarium

: nec assentiente :

scrmonibus eorundem Et tandem rege Cfeterisque captiuis eisdem plene reddilis

.

libertati dictoque Alphonso pro eiusdem solutionis perfectione obside facienda

dimisso rex de naue in qua erat Cf^redi noluit
:
donec ipsius solutionis defectus : 55

extitit adimpletus' dictusque Alphonsus ad eius pra^sentiam rediit

: ac omnes etiam :

christiani quos in propincjuo carcer detinebat inclusos quosqne in Babyloniam manus :

inimica non traxeral liherali a uinculis ac illl etiam (jui tunc in Damiata similiter :
 LVDOVICVS [IXV^-
120

tenebantur fuerunt in nanibus+ collocati Demum rex cum eodem liberatus exercitu .

ad ciuitatem rediens acconen sem moramque ibi fere per contrahens et tanquam
|
:

feruidus humana3 salutis amator multorum Agarenorum mente duras quantumlibet non
solum salubris eloquii suadelis sed etiam exemplo uitae laudabilis conuertit ad dominum
5 ipsos faciens ad laudem diuini nominis et exaltationem catholicai fidei honorifice
baptizari eos amplis donis prosequendo et gratiosis fauoribus confouendo multosque :

milites et alios christianos redimens eis de munificentia regia tam uestes quam :

csetera necessaria uictui prout singulorum suadebat condilio ministrabat Muros .

quoque seu moenia ciuitatum et castrorum complurium qute in illis partibus a fide- :

10 libus tenebantur fecit reparari sollemniter eaque alias muniri plenarie prout
:

necessitas exigebat Verum rex processu temporis intellecto quod matrem eius
: :

mors amara subtraxerat et eiusdem regno graue periculum immineret procerum

: :

suorum consilio ad partes Francise remeauit Nunc sanctitatis insistens operibus . :

nunc monasteria et hospitalia pauperum nunc domos alias diuinis obsequiis dedi- :

15 candas quaj longum esset enarrare per singula construi faciendo

: eis de bonis :

propriis amplis dotibus deputatis Nunc etiam infirmos et debiles in diuersis

.

monasteriis et xenodochiis decumbentes uisitans ipsos uerbis consolatoriis confoue-

bat eis propriis manibus llexo genu potus et cibaria ministrando
: Gumque in :

monasterio regalis montis beluacensis diocesis quod idem rex opere plurimum
20 sumptuoso construxit ac dotibus decorauit eximiis monachus quidam Leodegarius
nomine moraretur quem adeo lepra; morbus inuaserat ut abhominabilis longe
: :

despectus esset segregatus ab aliis in quadam camera positus memorati monasterii :

cuiusque oculi ob grauis inlirmitatis pondus seu maliciam iam consumpti nihil omnino
uidebant eorum foraminibus siue locis rubeis et horridis iam efTectis quique nasum
25 perdiderat eius tiic factis+ non modicum labiis et profunda fixura destruelis+ ac idem :

rex eum pra^sente dumtaxat monasterii abbate uisitaret ipsumque sumentem cibnm + :

ut poterat inuenisset rex prajmisso benigne salutationis eloquio fixit genua coram
ipso : scindens manbius+ propriis carnes eidem appositas bollos in os eius studiosis-
sime immi tebat Et huiusmodi non contentus obsequio allatis dapibus eius iussione
||
:

30 regalibus de ipsis eidem monacho ministrabat loci aut a^gri qualitatem horribilem :

non euitans eodem abbate ua^hementi stupore concusso

. quod tanti sublimitas :

principis talibus quantumcunque salubiMbus inuolui studiis ac seruitiis poterat occu-

pari Praiterea cum rex hospitalc Compendiense ingressus ad impendendum huma-
.

nitatis obsequium infirmis in illo degentibus et iam fessus non modicum ex labore
35 infirmum quendam iuxta se positum conspexisset morbum qui sancti Eligii dicitur
patientem et flexis genibus coram ipso morselum pyri remoto cortice poneret in os
:

eius sanies de illius naribus deiluens regis turpiter manus ficdauit

: Qui pie :

benigneque id tollerans nec in aliquo exinde immutatus Lolis iilico manibus salubre :

quod inchoauerat obsequium diligenter alfuit prosecutus hic re uera circa seruos .

40 Ghristi ac pauperes aliasque miserabiles et deiectas pcrsonas ualde compatiens se ipsis :

in eleimosynarum :+ largitione munificum exhibebat uirginibus insuper quibus inopia .

efTectum maritalis copuhe denegabat ne illas in carnis lubricum labi contingeret de :

dotibus congruis prouidebat illud de bonis regalibus laudabiliter et salubriter

:

expensum reputans quod in eleimosynas et alios pios usus conuerti pro tempore
:

45 noscebatur Hic pra^dicationibus et aliis propositionibus uerbi dei attenlum accomo-

.

dabat auditum non auditor obliuiosus sed faclor operis sludiosus Abhorrebal eliam
: .

hffiretica) prauitatis infectos et ne fidei christiana? cultores labe huiusmodi conla-

:

gionis inficerent de regni finibus efficacibus studiis expellebal ac alias circa studium
: :

eius prouidebat sollicite ab ipso fermentis talibus prorsus exclusis in eo fidei since- :

50 ritatis rutilaret cum uero aliquibus partibus regni ob slerilitatem seu maliciam
.

temporis uictualium caristia imminebat statim de ipsa rumoribus intellectis certam :

illuc summam pecunia' prout ipsarum exigebat qualilas partium per fidelem millebat
nuncium inter pauperes diuidendam Ilic profeclo humilitate sublimis sublimilale
.

humilis in ipso apparatu et uestibus quas frequcnler pauperibus errogabat post pri-
:

55 mum potissime de ultramarinis partibus reditum summe humilitatis insignia |

:

demonstrauit Non enim aureis uel argenteis ornamentis non regalibus uestibus
:

non uariis sed aliis humilibus pellibus usus fuit sa^cularibus pompis a se jienilus :

abdicatis Et ne feruorem spiritus sotiaj carnis ardor extingueret

. sed morlilica- :
-Ixvir] LVDOVICVS 121

tione repressione ipsius illum potius accendi conlingeret

ac alliusque substoli :

carnem ipsam quasi assidui asperitate cylitii prout asseritur edomans effrense ipsius :

libitum arte abstinentiaj iVtenoque cohercuit eiusque nexibus allig-auit ut non : :

uoti proprii ducta libidine non sui desyderii directa remigio sed salubri moderamine
:

spiritus tute ad licita pergeret proinde ab illicitis : abstineret Districtis et enim

. 5

corpus atterebat ieiuniis priscorum obseruantia) a sanctis patribus ordinatai nouo-

:

rum austeritatem adiiciens sibi motu propria? uoluntatis indictam Nam per totum
: .

quadragessimale tempus et quadraginta dies festum nalalis domini pra^cedentes ac

omnium festiuilatum uigilias nccnon et quattuor tempora qua; catholica indicit
ecclesia in ieiuniis et orationibus cxistebat : deliciosis et curiosis cibariis usui proprio 10
penitus interdictis . In festiuitalum uero uirginis gloriosae ac natalis domini memorati
uignliis et sexta feriamaioris hebdomadis ieiunium obseruabat panis et aquai duntaxat
modica sustentatione contentus Qualibet etiam die ueneris quadi^agesimto supra-
.

dicliii ac totius aduentus ab esu piscium abslinebat Multis pra^terea se uigiliis occu- .

pans ne aliqua sibi hora temporis inutiliter perlransiret post eius reditum supra- : 15
dictum non in pluma uel paleis iacuit sed super ligneum uilem lectum portatilem
simplici superiecto stramine nullo supposito decumbebat Ilic insuper uitaj purilate .

pcrlucidus sincerus puritatis amicus exlitit Ilostisque durissimus falsitatis Guncta . .

(juoque ipsius eloquia salutis augmentum operaque salubria hortabantur demulce- :

bant audilorum prcccordia et in eorum ajdilicationem mulliplicem redundabant

: : 20
(Aunque ad incrementa catholica; lidei et liberationem celerem terrte sanctaj uotis
ardcntibus anhelaret in ipsius terrcU subsidium assumpsit denuo signum crucis Et
: :

deinde potenti ac ualido congrcgalo nauigio copiosa et strenua comitiua sulfultus

cum ipso pictauiic comite suisquc liberis et clarai memorifc regina Nauaria; ipsius
II

reg-is filia qute in reditu dcbitum naturie persoluit ad :+ partes se transtulit transma-
: 25

rinas Garolo qui tunc moram in Ilalitu partibus contrahebat

: reg;is uestigia subse- :

(|uente Ac tandcm partes Tunicii felici gressu perueniens ibidem magnatum suorum
.

consilio castra fixit et aduersus Sarracenorum incursus exercens potentia; sua; uires
:

grauissimas ob labores innumeros quibus premebatur assidue infirmilates incurrit :

qui diebus lapsis aliquibus iniirmitatum ipsarum uiolentia superatus sacramenta :

30

ccclesiastica summa deuotione suscepit Ac instante sibi uerisimiliter hora mortis .

oralione exercitu christiano prajmissasuam domino deuotis precibus animam com-

mendans ac exprimens uerba sequentia uidelicet
litleraliter pater in manus tuas :

commendo spiritum meum :.fcliciler migrauit ad Ghristum supernis deliciis fruiturus .

uerum cum huius functus curriculis uerius uiueret quam uixisset noluit altis-
uilte : 35
simi filius quem idem tota mentis aircctione dilexerat lam deuoti principis tantique
propugnatoris fidci orthodoxcX' mundo supprimi sanctitalem ut quemadmodum :

mcrilorum miraculorum diuersitale claresceret et qui

pluralitatc prtcfulserat : sic :

eum plenissima deuotione colucrat iam sccum in cajlesti palatio coliocatus uenera-
:

biliter coleretur Nam contractis artuum extensione subuenit curuis terram ferme
: : 10

langentibus facic plenam restituit eorum sursum erectis uultibus sanilatem Stru- .

mosis beneilcium liberationis impcndit Mulierem quandam cuius brachium aridum .

et omnino impotens existebat ab infirmitate huiusmodi liberauit Quidam quoque .

cuius uclut emortuum pendebat brachium per eiusdem sancti uirtutem gratiam :

curationis oblinuit compluribus paralytico morbo percussis et aliis qui diuersis

:
45

Iangnoribus+ tenebantur plena reddita sospitate cajcisque uisu surdis auditu claudis :

gressu illius inuocato nomine restitutis

: hiis et compluribus aliis sanctus ipse .

corruscauit miraculis gloriosis quorum seriem prajsentibus non duximus inseren-

:

dam Gaudeat itaque domus inclyta Franciae

. quee talem ac tantum principem :

genuit per cuius merita sublimiter illustratur

: Laetetur deuotissimus Francia^ . 50

populus quod tam electum dominum niiraculis subsequentibus meruit obtinere

: |
:

GcTiterum quos superni regis claementia corona gloriffi in cailo magnificat deuote a :

fidelibus in hac terrestri palria conuenit uenerari . Nos de sanctitate uitee ac miracu-
lorum qualitate ipsius bealissimi Lodouici curiosa diligentia plenariam certitudinem
obtinentes ipsum de communi fralrum nostrorum et pra^latorum omnium tunc apud 55

sedem apostolicam existentium consilio et assensu die dominico tertio idus aug-usti :

sanctorum cathalogo duximus ascribendum Ideoque uniuersitatem nostram mone- :

mus et hortamur attente per apostolica uobis scripta mandantes quatenus in crasti- :
 122 LVCIANYS BELVACENSIS [Ixvr -

num beati Bartholamei apostoli cum felix ipsius anima tunc de carnis eruta uinculis
astra petens ca;lestem aulam adiuerit wternis gaudiis potitura festum ipsius sancti
deuole ac soUemniter celebretis : et faciatis per uestras ciuitates et dioceses a Christi
fidelibus uenerationecongrua celebrari ut eius interuenientibus precibus et hic ab :

5 imminentibus possitis liberari periculis et in futuro salutis perpetua^ prffimium :

obtinere Vt autem ad uenerabile sepulchrum ipsius feruentius et copiosius fidelium

.

confluat multitudo ac celebrius eiusdem sollemnitas peragatur omnibus uere peni-

: :

tentibus et confessis qui reuerenter illuc in eodem annuo festo accesserint eius
sulTragia petituri de omnipotentis dei misericordia et beatorum Petri et Pauli
:

10 apoHiolorum eius aucloritale frsti unum annum et quadraginta dies accedentibus .

uero annis singulis sepulchrum infra eiusdem festi octauas quadraginta dies dc
iniunctis eis poenitentiis misericorditer relaxamus . Data apud Vrbemueterem tertio
idus augustas pontificatus nostri anno tertio
: .

DE SANCTO LYCIANO BELYACENSI .

15 l^ealo Dionysio a beato CKiemente socius

Lucianus beati Petri apostoli discipulus
et coadiutor traditus est : quem
euangelizandi gratia Beluacum misit quo custodia :

romanorum et militaris cxercitus residebal quia gens beluacensium semper bellicosa :

fuerat ideo propter insolentiam

: eorum scu propter custodias ca^terarum ciuitatum
||

his in parlibus tunc romanus uersabalur exercitus

Ilic igilur Lucianus a beato .

20 Dionysio missus a quo pra^sbyterii sumpsit officium Christum proedicare ccepil mul-
tosque ad fidem eius a cultu daMiionum conuertit Erat autem uir mirae patientiae . :

summai aljslinentia; et omni copia gratiarum exornatus

: nec alius erat ei cibus :

assiduus quam ha^rbarum uirentium esus Potum aqucic frigidoe corpori fesso tri- .

buebat quadraginta diebus bis in septimana cibum corpori ministrabat Sustenta-

: .

25 bat cnim eum ca^lestis alimonia; uictus ct membra debilia diuina gralia roborabat :

Cum autem lulianus pnufcctus impiissimus qui decreta principum receperat ut in :

christianos struirct audissel Lucianum ab urbe Homa egressum

: ut aliis prouinciis :

euangelium ueritalis inferret et idola conterenda doceret furibundus pra^cepit Iribus

:

pueris suis fortissimis lacino Lario et Antio ut sanctum dei ubicumque possenl
: :

30 perquirerent eumque si reperirent audientia* sua; pra'sentarent uel gladio ferien-

: :

dum traderent qui cum eum per diuersas prouincias qua^rerent audito quod in
: :

Gallia praedicaret ira magis accensi Gallias penetrarunt eunique sexto idus ianuarias :

Bcluaci populum doccntem repercrunt qui cum eos eminus ucnire perspiceret a :

pra^dicatione non destitit sed j)opu]um exhortans ait Ecce fratres et lilii carissimi
: :

35 iam mihi dominus laborum meorum retributor adesse dignatus est Et iam corpus .

quidcm nimia senectute lassatum est sed anima cum fruclu martyrii ad palmam :

perueniet Vos crgo in accepta pra^dicatione firmissime slale

. nec terror principum :

aut mahi suasio uos a uitaj monitis reuocet ut ibi sequantur merita gregis ubi : :

pra^cessit fortitudo pastoralis His diclis oculis et manibus in cailum directis tolis
.

40 uiribus ctcpit Christo gratias agere quod sancti martyris Dionysii dignabatur eum :

consorlcm cflicere .

De martyrio eins et excquiis .

Tunc cgressus al) urbe cum duobus pucris Maximiano et luliano : peruenil ad
monlem |
tribus fere milliaribus ab url)e dislantem supcr fluuium thare . Tunc
45 appraihendentes impii a luliano directi duos prajfalos pueros gladio intcrfeccrunl .

Sanctum uero Lucianum cum indignationc allocuti sunt diccntcs Tu nc es qui : :

maleficiis tuis populum seducis : ut sacralissimis cliis non immolent : scd inuiclissi-
morum principum Qui rcs|)ondit l*]go malelicus non 8um sod
dccrcta contcmnant ? :

bcncliciis eruditus supernis populo uiam uerilatis ostcndo ct dominum Icsum

: :

50 Christum quomodo in ofenso pcdc soquantur innotesco quare cum appradiendenlcs :

uinctis manibus ca-cidcrunt IUoquo conslanlor perscucranto unus ox mililibus

. :

cuaginato gladio caput cius al)scidit Cumquc oadiiuor sanoti iaoorot oxanimo uidon- .
- IxviF] LVPVS 123

libus inililibus cL uulgi muUiUidinc

dc cado super sancLum corpus emissa esL eL lux: :

uox cuni luce pariler ueniL dicens Euge bone famule Luciane qui pro me sang-uinem :

Luum fundere non dubiLasli in terris Veni ad prapparatam tibi mansionem in caelis : :

Recedentibus aulem a loco ministris nequam erigens se sancti uiri corpus exanime :

apprschcndensque manu propria caput sancLum abscissum sLabili gressu quasi : 5

Lribus milliaribus Thare uado transposito peruenit ad locum in quo se funeri traden- : :

dum uir sancLus elcgeraL uno ab urbe milliario ibiquc requieuit Viri auLem eiusdem : .

loci qui eius fuerant admonilionc conuersi ucnerunt deuoLissime cum aromaLibus eL
sepelierunL sacrum corpus Gumque illud reconderenL aperLe sunL nares eorum . : :

eL senserunt odorcm qualem nuuqiiam antea senserant aromata scilicet angelorum

: : 10
qui ob sancti uiri exequias a domino destinati fuerant Et conuersi sunt eadem hora :

quasi quingenli uiri gralias agentes deo lam autem per eum conuersi fuerant in .

(lalliis plus quam trigintamillia uirorum pneter muliei-es et paruulos .

DE SANGTO LVPO .
||

liupus apud Aurelianum ex g-enere regali ortus dum cuncLis uirtulibus enlLerct 15
senonensis arcliiepiscopus est clectus qui cum omnia fere pauperibus errogaret et : :

([uadam die phirimos inuiLasseLad conuiuia cum uinum ad medium non habereL sic : :

respondiL minislro Gredo quod deus qui uolatilia pascit noslram perllciet caritatem
: :

l'>t sLaLim nuncius alfuiL qui ccnlum uini modios adessc prfc foribus nunciauit Gum
: .

omnes de curia sibi ufchcmentcr dcLrahcrent quod dci uirginem filiam pricdeces- : 20
soris sui nimis immoderate amarct coram detrahcnlibus ipsam uirginem apprichen- :

dens oscuhitus est dicens Nihil nocent homini uerba aliena quem propria non
: :

macukit conscientia quia enim ipsam dcum ardenter amare cognouerat eam menle
: :

purissima diligcbat Gum rex Francorum Dotarius Burjfundiam intrans architri-

.

clynum suum contra Senones dircxisset uL ciuitaLem obsidcreL Sanclus Lupus : : 25

ccclcsiam sancLi Slcphani ingrcssus campanam pulsari feciL quam hosLes audieules :

lanlus terror inuasiL uL nisi fugercnt mortem se euadere non pularent Tandem
: : .

obtenLo regno l^urgundia; cum rex alium archiLriclynum ad Senonas misisseL et bea- :

lus Lupus ci cum muneribus non occurrisseL indignaLus nimis adeo eum apud rcg^em :

infamauiL uL rex beaLum Lupum in exilium destinarcl

: qui in doctrina el miraculis : 30
ualde emicuiL Literca Scnonici qucndam episcopum qui locum sancLi Lupi inuaseraL
.

occidentcs ut sanctus Lupus de exilio rediret a rege impcLrauerunt

: quem rex :

uidens exilio tabefactum ita diuinitus est mutatus ut coram illo prosLraLus ueniam
: :

peLeret multisque auctum muncribus su.t restituit ciuitati

: qui dum per parrhysios :

rcmearet ei multa carceraLorum turba apertis hostiis soluLisque uinculis obuiauit

: . 35
Quadam die dominica dum missam celcbrarct L'»psa est celilus gemma in eius sancto :

calicc quam rex intcr suas rclliquias collocauit Rex DoLarius audiens
: quod . :

campana sancLi SLephani iu sono miram habercL dulcedinem misit ut parrhysios |

:

deferretur ut ab ipso stepius audiretur

: Sed cum hoc sancto Lupo displicuisset . :

mox ut de urbe Senonica delata est sonus sui dulcedinem perdidiL quod rex audiens : : 40
sLalim resLiLui eam iussit SLaLimque sono reddiLo insonuiL sepLimo ab urbe mil-:

liario : iLa quod sanctus Lupus obuiam perrexit : et quod dolens perdiderat : cum
honore recepit Nocte quadam cum oraret. instinctu diaboli usehementer sitiens :

iussit sibi aquam frigidam dcportari Dolos auLem inLeligens inimici puluinar suum .

super uas posuiL cL ibi diabolum iuLus inclusiL qui LoLa nocLe uociferando hulularc
: : 45
coepit FacLo autem mane qui clam LempLare ueneral
. in die confusus abscessiL : .

Quadam solito ecclesias ciuilaLis circuisseL rediens domum

nocLe dum more audiuiL :

clericos suos rixatos eo quod cum mulieribus fornicari uellent : qui ecclesiam :

intrans pro eis orauit et mox ab eis omnis stimulus tempLaLionis abscessiL Venien-
: .

tesque ante illum ueniam postulauerunL Tandem mulLis clarus uirLutibus in pace . 50
quieuit . Glaruit circa annum domini sexcentessimumdecimum .

FINIS
 124 MACHABAEl - Ixviiir

PASSIO SANGTORVM MAGHABEORVM .

Contigit autem septem fratres cum matre apprajhensos compelli rege conlra fas
contingere carnes porcinas flagris et lauris cruciatos Primus autem eorum sic ait . :

Quid quaeris ? Quid uis scire a nobis ? parati sumus mori magis quam patrias et dei :

5 leges prseuaricare . Iratus itaque Rex iussit sartagines et ollas asneas succendi :

Quibus statim succensis iussit ei : qui prior locutus fuerat amputari linguam et cute . :

capitis abstracta summa quoque manuum et pedum eius pi^aecidi : caeteris eius fratri-
bus et matre inspicientibus Et cum iam per omnia inutilis factus esset iussit ignem : :

admoueri et adhuc spirantem torreri in sartagine

: In qua cum diu cruciaretur : :

10 Caiteri uero fortiter se hortabantur mori inuicem una cum matre dicentes Dominus :

deus aspiciet ueritatem et consolabitur in nobis quemadmodum protestatione : :

cantici declarauit Moyses et in seruis suis consolabitur Mortuo itaque primo : .

eorum hoc modo sequentem ducebant ad illudendum et cute capitis eius cum
: :

capillis detracta interrogabant si manducaret priusquam loto corpore per membra :

15 sing-ula puniretur At ille respondens patria uoce dixit Non faciam

. Ideo quia : :

frater meus crudelem consecutus est pcenam non negabo dominum propter quod et :

iste sequenti loco primi tormenta suscepit ultimo spiritu constilutus ait Tu : et in :

quidem scelestissime Sed rex mundi defunctos nos pro

in praesenti uita nos perdis .

suis legibus in aeternae uitae resurrectione suscitabit Post hunc tertius illudebatur . :

20 et Hnguam postulatus cito protulit et manus constanter extendit et cum fiducia : :

ait E caelo ista possideo Sed propter dei leges nunc haec ipsa despicio quoniam
: : :

ab ipso me ea recepturum spero ait Ita ut rex et qui cum eo erant mirarentur : :

adolescentis animum tanquam qui nihil duceret cruciatus Et hoc ita defuncto
: . :

quartum similiter uexabant torquentes Et cum esset iam proximus ad mortem sic :

25 ait Potius est ab hominibus morti datos et spem expectare a deo iteruni ab .+ ipso
: :

resuscitandos Tibi autem resurrectio ad uitam non

. erit Et cum eum ammouis- |
.

sent quintum uexabant

: et ille respiciens in eum dixit Potestatem inter homines : :

exerces cum sis corruptibilis : facis quod uis Noli putare genus nostrum a deo : : .

esse derehctum Patienter substine et uidebis magnam potestatem ipsius

. qualiter : :

30 te et semen tuum torquebit Post hunc ducebant et sextum et is mori incipiens . : :

sic ait Noli frustra errare nos enim propter nosmetipsos haec palimur peccantes in
: .

deum nostrum et digna remuneratione facta sunt in nobis Tu autem ne existimes

. .

tibi impune futurum quod contra deum pugnare temptaueris Supra modum autem
: .

mater mirabiiis et bonorum memoria digna quaj pereuntes septem fdios sub unius :

35 diei tempore conspiciens bono animo ferebat propter spem quam in deo habebat . :

singulos illorum hortabatur patria uoce fortiler replela sapientia et foemine cogita-
tioni masculinum animum inserens ait ad eos Nescio qualiter in utero meo :

apparuistis neque enim ego spiritum et animam donaui uobis et uitam singulorum
: :

membra non ego pepigi ipsa sed creator mundi qui formauit hominis natiuitatem : : :

40 quique omnium inuenit originem et spiritum uobis iterum cum misericordia reddet :

et uitam sicut nunc uosmetipsos despicitis propler legem eius Anliochus autem .

contemni se arbitralus simul et exprobrantis uoce despectus cum adhuc adolescentior :

superesset non solum uerbis hortabatur : sed etiam cum iuramento aflirmabat :

diuitem se esse et beatum facturum et translalum a patriis legibus amicum sibi habi-
45 turum : crediturum Sed ad ista cum adolescens nequaquam incli-
et res necessarias .

naretur uocauit rex matrem et suadebat ut adolescenti lieret in salutem Cum

: : : .

autem multis eam uerbis esset hortatus promisit suasuram se filio suo Itaque ».

inclinata ad illum irridens crudelem tyramnum ait patria uoce fili mi miserere mei : :

quo) te in utero portaui decem mensibus et lac triennium dedi et alui et ad : : :

50 aetatem istam produxi Peto le nate aspice in cadum et in terram et ad omnia

. . :

quae in eis sunt et intelliges quia ex nihilo fecit illa deus et genus hominum
: Ita : : .

faciet ut non tinieas carnilicem istum

: Sed dignus fratribus tuis cffectus^^ suscipe .

mortem ut in illa miseratione cum fratribus tuis te rex recipiat Cum adhuc illa
: .

diceret ait adolesccns

: Quem substinelis ? Non obaudio prKcepto regis Sed :
1|
:
- Ixviiif] MACRA 125

praecepto legis obedio quse data est nobis per Moysen Tu autem qui inuentor
: .

oninis maliciae factus es in hebreos non effugies manus domini

: Nos enim pro .

peccatis nostris ha^c patimur Et si nobis propter increpationem et correptionem .

dominus noster modicum iratus est iterum reconciliabitur seruis suis Tu aulem o : .

scelestissime et oninium hominum flagitiosissime noli frustra extolli uanis spebus in 5

seruos eius inflammatus Nondum enim omnipotenlis dei et omnia inspicientis .

iudicium eflugisti Nam fratres mei modico nunc dolore sustentato sub testamento
.

dei iBternai uitaj participes eflecti sunt : lu uero iudicio dei iustas superbiee poenas
solues . Ego autem mei animam et corpus meum trado pro patriis
sicut ct fratres
legibus inuocans deum maturius gentis nostre propicium fieri teque cum tormentis
: : 10

et uerberibus confiteri quod ipse est deus solus In me uero et in fratribus meis
: .

desinet omnipotentis ira qua) super omne genus nostruni iuste superducta est : .

Tunc rex accensus ira in hunc super omnes crudelius desaiuit indigne ferens derisum :

se : et hic itaque mundus obiit in domino per omnia confidens Nouissime autem et .

post filios mater consumpta est Igitur de sacriflciis et de nimiis crudelitatibus . 15

satis sit dictum ludas uero Machabeus et qui cum eo erant introibant latenter in
.

castella et Conuocantes cognatos et eos

: qui permanserant in iudaismo assumentes :

eduxerunt ad se decem millia uirorum et rogabant dominum ut respicere digna- : :

retur in populo qui ab omnibus calcabatur

: misereretur autem lemplo quod . :

contaminabatur ab impiis misereretur etiam exterminio ciuitatis quaj esset illico

. : 20
contemplanda et uocem sanguinis ad se clamantis audiret
: Memoraretur quoque .

iniquissimas mortes innocentium paruulorum et bhisphemias nomini suo illatas : :

et indignaretur super his At Machabeus congregata multitudine inlolerabilis genti-

.

bus efficiebatur Ila cnim domini miscricordia conuersa est et superueniens castellis
. :

et ciuitatibus improuisis suspendebat eas et opportuna loca occupans non paucas : : 25

hostium strages dabat maximc autem noctibus huiuscemodi excursus ferebatur et

.

fama uirtutis eius ubique difTundebatur .

PASSIO SANGTAE MAGRAE VIRGINIS ET MARTYRIS .

Rictionarus ueniens in ciuilatem Augustanam Macram uirginem Christum incre-

dulis praidicantem repperit iubens ait Consule tibi ne florem : quam sibi exhiberi : 30
iuuentutis lusi amittas si autem consiliis meis acquieueris et diis inuictissimis
: :

immolaueris multis prtemiis ab imperatoribus ditaberis Quaj respondit pecunia mea :

Christus est pecunia autem tua tecum sit in pcrditionem ex quo furore accensus
: :

iussit eam torqueri eiusque mammilhis amputari et post hoc eam in carcere omni
: :

luce exclusa mancipari panem quoque et aquain ei denegari circa noctis uero me-
. : 35
dium subito lux magna carccrem totum rcpleuit Et ecce uir canicie aspersus attulit :

ei unguentum miro odore refertum dicens h^go missus a domino lesu Christo hoc :

unguentum attuli ut pectori tuo mamilUc redintcgrentur qutc respondit absit a me

: : : :

ut permammillarum restitutionem coronam mihi a deo pra?paratam aniitlere negligam .

Creator tamen oninis carnis et reslilutor sanitatis si uult inihi incolumitatem geminam 40

exhibere exhibeat . Potens est enim utraque salute sperantes in se saluare . Tunc
orafioni incumbens cum diu lachrymis terram madefaciens orasset restitutae sunt :

mammillai eius ut prius In crastino uero pra^ses eam prfcsentatam uidit et sanitati
.

redditam dixilque ei Quis te incolumitati reddidit ? quae respondit dominus meus

: :

omnipotens Christus lesus At ille adhuc insanis quia non times Ghristum nomi- : : : 45

nare ? Tunc iussit acutissimas testas expandi et prunas immitti corpusque uirginis : :

desuper uolutari Quod cum fieret ignis suae uirtutis oblitus est et cum illa gratias
. : :

ageret et oraret anima Cc-elum petiit octauo Idus lanuarias in territorio remensi et
: : :

haud procul a loco illo corpus eius sepultum est Post multos annos apparuit cadem .

uirgo per uisionem cuidam bubulco nomine Lendulpho ostenditque et ei locum ubi : : 50

condita erat iuxta quandam beati martini ecclesiam et corpus eius quod ille nar- . :

rauit incola; honorifice leuauerunt Postea uero uir quidam uenerabilis Dangulphus .

nomine tempore Caroli ecclesiam ei miro decore construxit et corpus eius in ea :

1|

collocauit quarto calendas iunias .

 126 MAMMES [Ixvillir -

PASSIO SANCTI MAMMETIS MARTYRIS .

Cum primilue ab Aureliauo persecutore chrislianorum per uniuersum mundum

missum quicumque simulacrorum comtempnerent cultum uariis tormento-
esset : ut
rum generibus necarentur Erat in Ca^sarea capadocice puer annorum duodecim . :

5 nomine Mammes huius parentes iusti colentes deum docuerunt ab initio filium
. .

suum doniini legem Post quorum mortem ualde custodiens uitam suam beatis- : .

simus puer ambulabat in prajceptis et iusticiis domini lesu Christi sine querella : :

amabatur ab hominibus a quibus uidebatur propter uerecundiam suam Hic cum : .

in ea ciuitate imperatoris Aureliani uideret impleri praecepta : et templis uictimas

AO fieri : ferre non potuit . dereiictis enim bonis suis cum peccoribus tantum secessit in
montem Cuius sylua erat densissima : : et uiuebat illic orationibus et lectionibus uacans :

])ascebaturque tantum lacte gregis sui . Cum hajc eius esset uita : audita est uox dicentis
sibi : Mammes descende ad campum : et slatim descendit in canipum : et inuenit illic
uir}jam positam et euangelium : quod cum legisset dixit : Domine cui me iubes annun-
15 ciare euangelium tuum : et uox ad illum Aedifica tibi : domum in monte et ostendam :

tibi : quibus annunties . Et ascendens beatissimus Mammes in niontem pra?cisis

arboribus fecit domum . Aediiicauit allare : et sedens legebat bbrum : quem inue-
ncrat in Et factum est campo
legente illo conuenere innumerabilia animalia
. :

syluestria ab omnibus pene feris genere diuersa qucC proslrata adorabant eum : : .

20 Post fixa genua respiciebant ad dominum sursum et ut erat lempus egrediebanlur :

ferai"um genera masculina et remanebant foeminai agrestes simui cum mansuetis hicte :

huberibus plenis et intellexit ea a se simul cum grege suo mulgeri debere

: et :

mulgens coagulansque caseum faciebat quod cum abunde esset Orauit ad dominum : :

dicens Domine quid faciam de hoc fructu quem dedisti mihi et dixit ad eum in
: : :
|

25 uisu dominus descende ad portas cesareaj et inuenies ibi pauperes

: uiduas et : :

orphanos distribue illis Haec mirabilia uidentes quidam nunciauerunt Alexandro

: .

priTsuli qui erat missus ab Aureliano tyramno dicentes ei

: quod magus esset et : :

maleficaret omnes feras syluarum Audiens hfcc iudex slalim misit ad eum equites .

duos in montem in quo habilabat Ipse autem obuius faclus est eis interrogantes
: . :

30 cum dixerunt ubi habilat iiic puerulus nomine Mammes uel ubi manent peccora
: :

eius ? Respondit ad eos Non noui ncque scio hic aliquem Mammen nomine ubi : :

habitet Iterum dixit eis Quid eum uullis

. Dicile mihi et demonslrabo eum : . :

uobis Audientes autem illi dixerunt ei

. Prodilio facta est de eo ad praesidem eo : . :

quod maleficiis detineat animalia syluarum lCt ob hoc qua?rit cum Tunc Mammes : .

35 plenus spirilu sancto respondit eis edamus primum et gustemus ^'enientibus autem : .

in domum posuit eis caseum et aquam Manducantibus autem eis facta est congre- .

gatio multa animalium ferarum eo sedente et leg-ente euang-elium quod ei dederat

dominus cum uirga Cum uidissent autem hfec uiri qui missi fuerant confugerunt ad
.

cum Videns autcm Mammes timorem eorum Dicit ad eos Ne limueritis ego enim
. . : :

40 sum qui dicor Mammes scruus dci Tunc illi timore re|)leli dixerunt cid cum si
: . :

uis uenire nobiscum ad iudicem lu scis Si autem non uis nos ibibimus*^ Tunc : . : .

respondit eis Ite uos et ego ueniam comiltante spirilusancto

: Illi uero cum .

timorc profecti sunt inde: Tunc dixit ad eum spirilussanclus uoca leonem qui . :

deuoret paganorum et ludeorum pueros qui in risu te habere uoluerint Tunc : .

45 Mammes dixit ad dominum Domine deus palrum noslrorum respice seruum tuum :

peccatorcm Mammelem ne dcrelinquas me neque despicias quoniam propler tc multa :

habco pati h.TC eo orante ucnil lco de heremo rugicns

. ct coiuicrlcns scj^ealissi- :

nuis pucr ad leoncm dixit Ego ambulo in nominc domini lu aulem uadc cuni : :

spiritusancto ct cum in amphitcalrum introductus fuero

: tunc descendcs cl : :

50 insurgcs in cos qui nie jiersecunlur VA perrcxit ad ciuilatcm Ca^sareain Capa-

: .

doci{\5 Erant autem expectantes ad porlam qui missi fueranl ad ipsum \'iden(es
. : .

autem eum ucnicnlem stupefacti sunt et cccidcrunl in faciem atl pedcs cius e( : ||
:

dixerunt Saluus ueuias serue dci ct cxui'gcii(cs cucurrcriuil ad pivcsidem diceiiles

: :
:

Istc non est magus ncque falax ncquc aliquid horuin in quibus accusatu^ cst sed :
-Ixx'] MAMMRS 127

csL ucre seruus dci rulclissimus : Quibus iudex dixit : Vos arf^enlum accepislis al) eo :

quod pro co cstis soIliciLi ? Illi dixeruuL

iLa Nihil de his quibus suspicaris prteses :

acccpimus solum audiuimus eum inuocauLem nomen domini Icsu christi

. et ad :

uocem eius statim conuenerunt animalia syluarum diucrsa innumerabilia ualde :

et mansuela siniul crant quasi orantia cum eo Quomodo est magus ? Sed si non : 5
crcdis pricsto cst iudicio tuo
: quemadmodum uis require Tunc aliqui de fralri- : : .

bus christiani audicntes ha;c ai) illis duoi)us qui a prajside fuerant missi cucurre- : :

runt ad Mammem qu.prentes colloqui cum co Tunc inlcrof^auit eum pneses Alexaudcr .

dicens Tu cs qui diceris Mammes

: resjiondit cgo sum scruus dei Pi-eses dixit . : . :

l)ic mihi Quomodo maleficaueris animalia sylueslria in monte Mammes ad praesi-

: . 10
dcm dixit l']{^o sum seruus lesu chrisLi lilii dei regiiantis in Ccxlo Tu auLcm de
: .

quibus mihi dicis nihil scio Pra^ses dixit Dic mihi quemdamodum^^ ad te animalia : . :

syluarum colligebantur et quibus malcdciis ca circumuenicbas Dic priusquam : .

incidas in jKiinas et tormenta Mammcs dixit Ghristum inuoco magiam autem non . : :

didici Gorpus meum concedo tii)i quemadmodum uis excrucia illud animaj autem
. : . 15
])0testatem non habes tu sed dominus qui in cailis est qui fecit cailum et lerram : : :

mare et omnia qua^ in eis sunt Prajses dixit Gonlidcns magiis tuis contcnipnis
: . :

mc Maieficarc mc non potes Mammes dixit Genus magorum et maieficorum odit

. . :

dcus Quomodo ego maleficus essc possum qui deum uiuum timeo Audi ergo me
. : .

dicentem qnoniam neque metu terreor ncque timco minas tuas Haljco enim domi-
: . 20
num adiuLorem qui est in ca?lis qui fccit omnes ot mandauit nobis ipsum solum
: : :

adorare Pra^ses dixit Non apud nie diuersis artibus utaris sed ccleriter confllere
. : :

miserias quas in montc fecisti : Et Mammes quid Libi habco confiLeri ? Pneses : :

(lixiL iura per Ga!saris forLunam

: quia niiiil maleficorum nosti et ej^o te dimittam : : .

Mammes dixit K[,'o non iuro nisi per dominum omnipolenlcm et filium eius uni-
: :r)

f^cnitum Per naLiuitaLcm aulem liominum eL damioniorum non

. possum iurare cui |
:

]>r,cses Nc^R deum luum eL immola diis nL^ pra^cepLum csL ab Augusto nostro
: : :

Aureliano Manimes dixit Ego didici sacrificium a deo qnod est adorare deuni
, : :

uiuum non (laMnones El Pra^ses puerule uane contristor propter aiLatem . :

luam uidens pulchritudinem ct infanliam tuam

: propLer hoc doleo super te : . 30
Nega erg-o dcum luum et sacrifica iuxLa prieccptum domini et imj:)craLoris nostri :

Aureliani ne incidas in tormenta Ad quem Mammes ob tuam infelicitatcm tu

: . :

Lrislarc cL plora pro tua aiLaLe

: Pro nie aulem lu qui cs qui Lristiciam habcas ? .

Dominus est aulcm stans pro mc Pra^ses dixit Mammes nega deum tuum et sa-ri- : :

fica^ quemadmodum pra^ceptum est ab Imperatorc nostro Gui Mammes Non nef,'0
: . : 35
deum meum qui fecit mirabilia magna Iralus pra^ses uehenienter iussit eum
: .

suspendi et torquaeri Dum autem torquajretur nullus sermo factus est ab eo .

: .

Pra^ses dixit Nondum sensisti tormenta ? Mammes autem aspiciens in ca^lum dixit
: :

Gralias tibi domine quoniam sicut tu scdcns non sensisti sic nec dolor peruenit ad : :

animam meam Prfeses dixit qu;cstionariis Tangite interiora eius Erat autem ille
. . . io

intendens in ca^lum et audita est uox a deo de ca>lo Gonfortare Mammes et uiriliter : :

agc Mulli autcm ex fratribus audicntes de cado uocem gauisi sunt uaihementer
. . .

Tunc iussit pra'ses deponi eum et mitti in caminum ignis Gum autem milites : .

pararcnt caminum cxtulit prajsidcm dominus de sensu suo et mutans scntentiam : : :

iussit eum in carcerem recipi Inuenit autem in eoden+ carcere inclusos homincs .
-ia

amplius quam quadraginta Ijose autem inclinans genua orabat dominum lesum .

CMirisLum dicens Deus jiatrum nostorum+ exaudi me peccatorem Mammen et non

: :

derelinquas me Hi autem qui erant in carcere jDroiecerunt se ad eius pedes quibus

. :

dixit Quid uullis ? Responderunt illi Fame moi-imur lllis hasc dicentibus ingres-
: : .

sus est pcr fenestram spiriLus in habitu columbte portans mcl et lac Dixitque uox ad . 50
illum Accipe isLam margaritam missam libi a domino lesu christo
: Accipicns .

autcm Mammes manducauit simul cum illis qui erant in carcere et remansit illic : : :

et satiati sunt omnes Medio autcm noctis apcrtus est carcer et exierunt omnes . : :

qui erant in carcere et remansit ibi solus Mammcs Audicns autem jircie.ses de .
||

fuga eorum dixit ad custodes Sistat Mammes et cum astaret Praeses dixit Sacri- : : : : 55

fica Mammes At illc dixit semcl tibi dixi quia christianus sum Prajses dixit
. : : . :

Igni tradi te iubeo Gui Mammes Quod uis fac Pra^ses dixit Scis quia magia; tufc
. : . :

conualescuut+ ideo ignes contemnis et adiecit Immola diis Gui Mammes quibuB
: : : . :
 128 MAMMES [Ixx' -

diis Immolare me iubes ? Pra3ses ait Soli Herculi et Apollini Mammes clixit Bene : : , :

dicis immola Apollini quoniam qui illi immolat perdet animam suam Apollo
: : : .

enim interpretatur latine perditio Audiens haec praeses iussit eum mitti in caminum .

ignis ardentis et dixit ad Alexandrum et losuum qui erant sacerdotes dajmoniorum

: :

5 Tollile eum ipsi et mittite in caminum ut consumat eum ig-nis

: Tunc illi acci- : .

pientes eum perduxerunt ad locum camini Respiciens sanctus Mammes in caelum .

dixit Deus patrum nostrorum exaudi me peccatorem Mammen

: quia propter te :

hcec patior Praesta me integrum in conspectu tuo permanere

. et conserua me de :

igne :quem parauerunt mihi ut cognoscant hi qui te non nouerunt quoniam tu : : :

10 es dominus et signans se signo Christi intrauit in caminum

: Intrante autem eo .

statim extincta est flamma et erat glorificans nomen domini in camino dicens : :

Gratias tibi ago deus pater domini nostri lesu Christi quoniam sicut uisitasti :

Ananiam Azariam et Misahel misso spiritu sancto et liberasti eos a camino ignis : :

ita fecisti et mihi peccatori et non dereliquisti me Post tres autem dies cum adhuc .

i^ esset in camino iterum iiussit+ praeses succendi ig-nem amplius

: et statim spiritus ut :

columba descendit de caelo et dispertiuit ignem et erat quasi camera facta flamma : : .

post quintum autem diem misit prseses aperiri caminum ut collig-erentur ossa eius : :

Et conuenit ibi militum multiludo et audiuerunt eum colloquentem et in camino : :

laudes deo agentem Audientes autem stupefacti sunt et redeuntes uenerunt ad

. :

20 pi-sesidem et dicunt : Domine prajses hic homo non est magus sed deus eius . :

magnus est Audiens autem miratus est prajses et quoniam tanta flamma ignis non
. :

laeserit eum nec aliquam partem corporis et ait forsitan magiae eius inualescunt et : :

adiecit Adducile eum ad mc

: Aperientes autem milites caminum uidcrunt quasi :

militum adstantem mullitudinem angelorum Erant autem ibi angeli multi cum gloria .
j

25 multa quod multi ex fratribus chrislianis uiderunt Eral autcm Mammes sedens in
: .

medio camini glorificans deum patrem et filium eius unigenitum lesum Christum
.

cum sancto spiritu Dixerunt itaque ad eum milites Egredere \^ocat te Prajses . : . .

Egrediente autem eo recesserunt angeli Cum uenisset aulem Mammes ad prajsi- .

dem Dixit ei praeses Quid est Mammes quod sic pra^ualuerunt magia3 tuee ut non
: . :

30 te hxderet ignis ? Quemadmodum malcficiis extinxisti ignem ? dic mihi et quid :

faciebas in nionte ubi eras et nihil te noceo Sed absoluo te : Mammes dixit : . . :

Ego feci uirtutem magnam secundum iussionem Chrisli . Paui syluestria animalia
in spiritusancto . Secuta me sunt animalia ferarum et : glorificabant deum meum
secundum propriam uocem suam . Hoc est : quod feci . Pra^ses dixit \'erum mihi :

35 edicito : quemadmodum maleficaueris feras syluarum : et quibus maleficiis tanlum

extinxcris ignem Gratias ago deo meo quoniam magus non sum
. IMammes dixit : :

ut tu dicis : feras ingentes habeo

sed christianus
Et praeses ad ipsas te impono . : : .

Mammes dixit quemadmodum uis Pra?ses ad pnepositos uenatorum dixit Addu-

: . :

cite feras ingentes diuersas ut eum consummant Fecerunt itaque uenatores : .

40 secundum prreceptum pra?sidis Introduxerunt autem Mamcn in amphiteatrum et . .

dimiserunt ci ursam saeuissimam Illa autem slatim cucurrit

. et adorauit eum . : .

Ilerum dimiserunt ei pardam quae amplexa est collum eius et lingua sua extergebat . :

sudorem cius . Videns autcm prajses : quia non lacerarent eius corpus fere : praecepit
uenatoribus : ut per uiginti dies capercnt leones ferocissimos : ucl sic consumerent
i^ martyrem Ihcc eo iubente implelum est
dei .et compra^hensus est a uenatoribus :

leo mirae magnitudinis et adductus est ciuitatem Nuncialum est praesidi quod . :

ualde leo immanissimus haberelur in cauea Praeses nimia la.>licia exultans amphi- . :

teatrum parari priccepit Quo facto post diem tertium prajcepit lconem illum bealo :

martyri dimilti ut pr;u timorc talis fera^ morialur Leo aulem illc qui martyri fuerat
: .

50 missus dcscendcns de monte uocalus a sanclo spiritu ingressus est ciuitalem rugiens .

Nullum autem in ciuitate la^sit sed fcstinans ad amphilealrum palentibus pprlis in 1|

gressus est Et respiciens sanclus Mammes dixil

. nalura hominis sanclo spirilu :

cohoperata Ecce enim ab angclis proplcr lc cogor conlra naluram loqui ha'C eo
. .

dicente hostia amphitcatri ab angclis clausa sunt ut nullus cxinde posset efTugcrc : :

55 et asccndcns Ico laniauit mullitudincm paganorum ct iudeorum solus aulem pra3ses .

cum officio suo remansit illa»sus Qui tamen dimissus est secundum iussionem .

Mammetis qui pra^ceperat illi nc cum laideret ul cius passio compleretur De

: : : .

laceratione autem illorum in simililudine fluuii faclus cst sanguis ncc sic quoquc :
 :

- Ixxir] MAMERTINVS 129

contristatus est crudelissimus iudex : Dominus enim indurauerat cor eius , Tunc
Mammes iussit leoni ad proprium reuerti locum Iterum autem praeses beatissimum .

Mammen uocari prascepit et dixit ad eum Mammes immola diis ut ab Imperatore : : :

prajceptum est ne deficias uariis cruciatibus Mammes dixit Sacrilege hypochrita

: . :

communicator daemoniorum non temptes seruum dei licet peccatorem quoniam : 5

doniinum meum agnosco et non relinquet me dominus cui credo Venient autem : : .

flammae magnte et gladii ancipites percutientes et perdentes omnes negantes domi-

num uiuum qui coUitis idola surda et sculptos lapides et ligna
: Praeses iratus .

uaehementer dixit ad eum leonem habeo immanissimum Hunc ad te laniandum : .

dimitli iubeo ut ab illo confringantur ossa tua:Leo autem ille erat qui a uenato- . : lo
ribus fuerat compnchensus Mammes dixit fac quod uis tantum ceieriter Statim . : .

furor surrexit praesidi : et iussit ad stadium illum uenire : et uenatoribus suis prcece-
pit : ut statim leonem illum dimitterent . Mammes dixit : Tyramne odibilis deo et
hominibus inimicae uerilatis fac iussionem patris tui : qui dicitur sathanas . Tunc
uenatores dimiserunt leonem Mammes autem deambulabat in medio stadii glorifi- . 15
cans deum et aspiciens in cajlum Dimissus uero leo cum iuxta eum uenisset
: . :

proiecit se in uentrem cum silentio grandi et lambebat eius pedes Videns haec : .

populus sibilabat ad iudicem Tolle magum et maleficum istum de medio et collectis : :

lapidibus lapidauerunt beatissimum martyrem : abierunt Gum iam esset lapidibus

et .

cohopertus : exislimantes eum esse mortuum : et nec sic quoque laeserunt eum Post . 20
modum autem facto siientio inde secessit illaesus benedicens deum : Et uox ad |
eum
facta est angcli de caelo ueni aperti sunt tibi caeli Congaude pariter nobiscum in : .

paradiso omnibus colluctationibus tuis

: douictis Stat dei filius portans coronam .

tibi ad primam portam suscipiet te Tunc Mammes benedixit dominum et dixit

: . : :

Domine ne restituas eis secundum ea quae intulerunt mihi sed recipe animam meam : : 25

in pace Ilis dictis beatissimus martyr deposuit spiritum

. Christiani uero college- .

runt corpus eius et sepelierunt illud oculte Passus est beatissimus Mammes in
: .

ciuilate Gicsarea capadocitc die decimo sexto calendas septembres Regnante domino .

nostro lesu christo : qui cum patre et spiritu sancto uiuit et regnat in saecula saecu-
lorum amen . 30

DE .+ SNNGTO^ MAMERTINO .

Mamertinus prius paganus cum idola quadam uice coleret unum oculum perdidit :

et unius manus ariditalem incurrit Qui dum se deos ofTendisse putaret et ad . :

templum ad adorandum idoKi pergeret Obuiauit ei uir quidam religiosus nomine :

Sauinus qui eum unde tanta sibi acciderit infirmitas requisiuit Ille uero ait deos
: . 35
meos offendi et ideo eos adorare uado ut quae mihi abstulerunt irati
: reddant : :

propicii Quit+ ait erras frater erras si dajmones deos putes Sed uade ad sanctum
. : : : :

germanum antisiodorensem episcopum et si eius consilio acquieueris continuo : :

sanus eris Qui statim iter arripiens Venit ad sepulchrum sancli Amatoris episcopi
. :

et plurimoruni sanctoruni secessitque per pluuiam nocLe illa ad quandam cellulam : 40

super tumbani sancti Concordii coUocatam Cum autem obdormisset apparuit ei . :

uisio qua-dam mirabilis quod quidam uir uenit ad hostium cella3 eius Vocauitque :

sanctum Concordium ut ueniret ad festum quod sanctus peregrinus et sanctus: :

Amator cum aliis episcopis faciebant cui ille de tumulo respondit non possum : :

modo quia hospitem quendam me custodire opportet ne a serpentibus qui

uenire : : 45

hic habitant occidatur abiens ille qui audiuerat nunciauit reuersusque ait Sanctae . : :

Concordi surge et ueni et adduc tecum Viuianum subdiaconem

: et Viuiaaum +
|1
:

acolitum ut officium suum faciant

: Alexander autem hospitem tuum custodiet . .

uisum est igilur Mamertino quod sanctus Concordius aprehensa manu duceret eum :

secum Cumque ad eos uenissent dixit eis sanctus Amator quis est iste qui tecum
. : : : . 50

ingressus est ? qui ait hospes meus est Et ille expelle eum quia polutns+ est : . : : :

et nobiscum esse non potest : qui cum expelleretur prostratus coram eis sancti :

Amatoris gratiam impetrauit qui iussit ei ut ad sanctum Germanum pergere : :

festinaret Euigilans igitur ad sanctum Germanum uenit

. et coram eo prostratus :

TI. — 9
 :

130 MAHCELLINVS [IXXK -

ueniam postulabat qui cum ea quae sibi contigeraiit enarraret : perrexerunt ambo ad
tumbam sancti Goncordii et remoto lapide uiderunt plures : serpentes : qui decem
pedum longitudinem excedebant Ciyuque omnes diffugereat Beatus Germanus eis . :

imperauit ut ad talem locum pergant ubi de caetero nemini nocere praesumant

: : :

5 Sicque Mamertinus baptizatus est et sanatus factusque est monachus monasterii :

sancti Germani ubi post sanctum Alodium abbas huius tpra?re+ in ipso monasterio
:

sanctus Marianus fuit Qui obedientiam sancti Mamertini probare uolens uilius
:

officium monasterii ei commisit pastorem sciiicet eum faciens bubalorum Gum igitur .

in syiua quadam boues et uacas libenter custodiret tanta sanctitate poHebat quod : :

10 etiam aues syluestres ad se uenientes manu propria nutriebat Nam et aprum qui ad :

cellam eius confugerat a canibus eripuit : et abire fecit latrones quidam cum eura .

expoliassent et uestem eius secuni ferentes abirent solum ei pallioium dimiserunt

: :

qui statim post eos clamauit dicens Reuertimini domini mei Ecce denarium in : .

meo palliolo collocatum inueni qui uobis forsitan necessarius erit qui protinus : :

15 reuertentes palliolum cum denario abstulerunt et nudum penitus dimiserunt Sed : ,

cum festinanter ad suas latebras properarent tota nocte euntes in ipso crepasculo ad :

eius cellulam sunt reperti quos ille salutans in cellula sua benigne recepit pedesque
: :

eorum lauans necessaria in quantum potuit ministrauil qui stupefacti de eo quod :

fecerunt doluerunt
: unusque eorum ad fidem conuersus est
. Aliquando dum .

20 quidani iuniores monachi secum manentes ursas cuidam quae ouibus insi diabatur (

laqueos tetendissent illa in laqueos noctu irruens capta tenebatur

: quod sanctus :

Mamertinus praesciens de lecto surrexit et eam inueniens Dixit illi Quid facis Oursa : :

fug-e cito ne capiaris

: eamque absoluens dimisit Verum cum mortuus fuisset et
: . :

corpus eius Antisiodorum deportarent ubi fuerunt in quadam uilla nullo modo : :

25 inde illud mouere potuerunt quoadusque quidam carceratus subito fractis uincuiis
:

liber exiliens uenit ad corpus et cum aliis usque ad urbera eum portauit ubi in
. .

ecclesia sancti Germani honorifice est sepultus .

VITA BEATI MARGELINI CONFESSORIS .

martyrum gloriosa certamina

Inter illustrium et beatorum confessorum clara :

30 prreconia ita mundus christo est largiente repletus ut singulae quaeque

totus pene :

urbes peculiarium se gaudeant marlyrum patrociniis defensari Ita fit ut quanto : :

illis inestimabile scribitur uirtutum praemium : tanto magis acrescat fidelium gratia
populorum unde et ego dum singulas delector perquirere testium palmas ad ciui-
: :

tatem usque Ebredimensium ueni Ibique Inuenio uirum multis iam tempyoribus :

3'5 dormisse in domino nunc insignia uirtutum digerere miracula ita

: ut quanlum :

fides deuota postulat opera desyderata proficiant Sed quia haec singula suis depu-
: .

tanda sunt locis ad sollicitudinem angoris mei sermonem conuertam

: Gumque .

curiosius sciscitarer quaenam fuisset in pueritia huius sancti hominis conuersatio :

quae ue patria quantisque signis ac uirtutum miracuiis ad sublime illud pontificatus

40 officium peruenisset omnes quae postea scripta reliqui una uoce mihi declararunt
: .

Marcellinus igitur aphricanae prouinciae ciuis primus sanctie Ebredimensis ecclesiae

constituitur Antistes nec infimis ut fertur oriundus parenlibus qualiter autem ad
: :

culmen pontificatus ascenderit lectio succedens demonstrabit Is ergo cum in : .

adolescentia sacris diuinisque insisteret disciplinis diuino ammonente spiritu ut :

45 Gallias quas tunc dajmonum cultura fa-dauerat

: sancta solliciludinc uisitaret Is : .

sibi la boris a domino iniungi

11 ut quoscumque gentilitatis errore depradienderet :

sordidatos per gratiam praidicationum ad uitam uirtutis ct luminis reuocaret :

:

cumque hoc praeceptum diuino spiritu conccpisset soli deo notus et anliquo serpenti :

non incognitus repugnator inconsultis parenfibus contubernii sodalem heatum sibi .

50 lantum elegit Vincentium ad cuius nunc sanctissimos cineres non minimas domino
:

dignatur operari uirtutes Itaque cum Aphricae portu uterque nauim soluisset
. :

prosperis successibus ad caslellum nicensem usquc perueniunt

. Et exinde iam :

uerbo salutis imbuti diuina sa;mina aratro dominicce crucis in diuersa*; mundi pantes
excolebant atque inter uniuersas alpium rupes humililas celsa pencurrens ueiati
: :
-Ixxilf] MAliCELLINVS 131

in rola mundi tonitruo oriseorum uok euangelica persultabat Eranfque ul scriptum : :

cst : cxultatioaes dei in faucibus eorum et gladii ancipiles in manibus eorum

: ut :

alios gralia uirtutum alios adoratione palientiie multosqiie etiam Banclispirilus

: :

gludio ab idolorum culturis abscinderent et in uiridi Cbristi campo nouella inlati- :

gabiles operarii excitarent Qui cum alpinam illam qua; uocatur maritima crede- : : 5

rent expeteiidam tandem locum in hunc qui nunc orationibus nunc inquam ritibus
:

frequentatur perueniunt lam hic quales se quantosque praebuerint non est nostraB
.
:

facultats^ euoluere Sed ea tantuni suflicit explicai"e quie aut recens patrum man-
. :

dauit memoria aut uera loquuntur opera uirtutum

: Primuni igitur omnium . :

orationis locum iuxta urbis muros condendum statuunt \'bi cum die noctuque in : lo
sacris orationibus persisterent Ac non in solo pane sed in omni uerbo quod proce- :

debat ex ore dei uitam beatam transigerent ieiuniis niacerati iide refecti florebant
: .

Exhinc confusio paganis et non paruus quottidie liuor nascebatur Cum illi diuitiis : .

ac delitiis opimi ipso quidem corporis uultu se esse turpioris aspicerent et illorum :

lucere aspectum diuina gralia mirarentur Sicque per omnem mundum odor bona? : 15

huius suauitatis inoleuit ut sicut Dauid de aposlolis cecinit in omnem lerram exiuit
: :

sonus eorum et in fines orbis terraj uerl)a eoruni Itaque uniuersa choros idolatriai ad
: :

diuinum consilium confugiens multi se ab eis effici christianos deuota mente postu-
labant qui
: consecrationem loci quem constituerant cum per se implere minime
|

auderent Sed quid non esset sanctum quod a lalibus sanctis fuerat collocatum ?
. : 20
Tamen ad uenerabilem Eusebium uercellensis ecclesie eggregium confessorem pecu-
liaris beati Marcellini fama quai latere non poterat rumore est currente prolata :

Et cum raro adhuc fide pullulante sacerdotes ecclesias domini ac singulaj ciuitates
possiderent missis epistolis suis a pra^dicta Lygurum ciuitate in solatium sibi beatum
:

Ilemylianum ualentina) urbis asciuit episcopum ludicans ea de homine dei quem : 25

iam opera uirtutum assidue publicabant Adiiciens etiam dig^naj illum ponlilicatus .

gratiaj copulandum Tunc per ipsos ad episco[)atus officium prouectus est

. Cui :

impositioni cum ille indignum se esse omnino reclamaret ab omnibus magis maj^isque :

dignior clamabatur : ut diuino

et post ha;c sic egit suscepti pontificatus oflicium :

quottidie participaretur alloquio beatus Vuncentius^^ cuius supra fecimus . Nam ille ao

mentionem tanlo colleg-a dignus una cum uiro uenerabili discipulo suo Uomnino :

quem superius pro quadam obliuione mentis pene omisimus Climentium ciuitati :

eligentee partes plures suo saluauerunt exemplo Nam et ipse non immerito Domnius^ .

scripturaecommemoratur eloquio ([uem parem fecit beata deuotio Denique usque : .

in hodiernum ad uenerabilcs se[)ulturas eorum et daemonia eiiciunlur et multi : 35

sanantur infirmi Nec enim fas erat ut in tribus personis non Irina unaque domina-
. :

retur potestas dum tribus in unum connectit alTeclum san-

: et inseparabilis trinilas :

ctitatis inde efTecerit Memoratum quidem antislitem Ebrcdum relinquentes

caput .

sese minoris meriti iudicantes tamen nec posse unum absque alio comitari nisi : :

forsitan illum in quo Christi perfecta ad intcgrum manebat plenitudo quam suo nisi 40

sibi praesumere ausu . Denique uir beatissimus his eos uerbis alloqui non desinebat :

Ite filii dei custodientes pra;ceptum quo ipse misit discipulos suos binos pra;dicarc :

poenitentiam in remissionem [)eccatorum Vos uno utimini commeafu Ego et si . .

corpore absens spiritu semper usque ad diem resolutionis meie praisens uobiscum
:

manebo De Cfetero domini ut confido nos nullatenus dispensatio seperabit Cum

. . 45

huic prfficeplo contradicere omnino non possent uestigia eius osculantes uale dicto ||
:

profecti sunt et cum eos non sine lachrymarum imbre prosecutus fuisset in ciuita-
:

tem quam elegerat regressus est lam ibi factus est uelut Chrisli mitissimus agnus . :

ac inter semetipsum euangelicum illud assidue domini praeceptum commemorans :

quia ecce ego mitto uos sicut oues in medio luporum Sed hanc similitudinem de :
50

prseda dicta sufficiat paganorum quoniam uniuersa cinitas+ illa idolorum referta :

ferebatur cerimoniis Ipse tamen tanta erat simplicitate columbae prajditus. ut :

astutiam serpentis per omnia praecaueret Cumque omnibus omnia esset ut :

omnes lucrifaceret uenit dies ut inter conuiuas qui ad sancti sacerdotis conuiuium
: :

fuerant euocati unus interesset paganus quem ille allocutione prouocans blanda
: :
55

nec da?monum cultorem sancto participari conuiuio caeterisque agregaret

fasticliret :

lidelibus peroptabat ac primum inter reliqua eum uoce monuit dicens Licet illi nos
: :

iu niandatis acceperimus mensam cum gentilibus non habere communem tameu : :

 MARCELLINVS [Ixxil"" -
132

mirum mihi est : ut cum tota deo inspirante saluata sit ciuitas : ipse solus mente
lupina in mag-no grege ouium dura ceruice audeas permanere Ad hanc ilie uocem
.+ .

ueluti fatigatus immo confusus id dicitur dedisse responsi Multa quidem quae te :

audio operari sunt si me coram posito tale aliquid feceris adhuc minime sequari :

5 poteris maximo deo nostro Appolini Quod cum ille spiritu urgente diaboli balbutiens :

prompsisset casu puer cui pincernae officium erat dum calicem plenum gentilli illi
: :

ad medium fere conuiuium obtulisset de manu eius corruens totum comminuit : .

Cuius fragmenta dum pallens studet colligere minister ille inquiens pag-anus ait : :

hic tuas si possunt Marcelline appareant artes si fractum resolidare potueris uitrum : :

10 credimus quod ea quae de te fabula fert etiam opera signent Ad hasc beatissimus
: .

pastor licet non tua hoc mereatur pagane perfidia

: tamen non defuturam in hac :

parte christi credo uirtutem Et ecce confestim fragmenta minister sancto obtullit
:

Marcellino Ille clara uoce audientibus cunctis porrectis ad caelum oculis Ait
. :

domine lesu christe Cui subiecta sunt omnia Cui uniuersa famulantur
: Gui et : :

15 sensibilia deseruiunt et insensibilia obediunt fac hoc uas solidum sicut fuerat :
|

prius . Mox ad eius uocem omnes ille particulae solidatae sunt Ita ut per totum :

conuiuium ac deinceps calix ille usui quottidiano deseruiret Sed nec paganus ille .

moram faciens respondit Faleor tibi beatissime papa quod hoc nosler non faceret
: :

si ab inferis rediret Appollo Sed ecce cognosco nullam esse salutem in his diis
. :

20 quos aut faber conflauit in ezre aut certe sculpsit in lapide Nunc quoque precor .

te : quia uana sunt quae hucusque colui non paliaris me a grege sanctorum diutius
:

effici alienum Cumque uir beatissimus professionem hanc auribus accepisset

: :

crastina inquit die si lidem operibus adoraueris faciam qua? te desyderare uideo et : :

ecce die dominico maturius lucescente ille gratia baptismatis consecratus inter
25 (lomesticos apostolici uiri se annumerari congaudens poslea discipulus eius dicitur :

fuisse perfectus In uiro tamen beato uirlus indeficiens permanebat

. ita per ipsum :

immense florebant uirtutes ut maturatae per uniuersum discurrerent orbem

: et :

enim dabat uerbum euangelizantibus uirtutes multas In illum tamen nullam iactan- .

tiam nullum stimulum uanitatis saeminare anliquus ille ualuit serpens sed haec omnia :

30 per gloriam dei a domino fieri iudicans nihil propriis uiribus ascribebat Non in illius .

ore nisi modulatio psalmorum non in illius corde nisi Christus per omnia quiescebat .

Inter ea dum secum aliquid psalmorum uolueret et passuum cursu extensiore paulu- :

lum a ciuitate fuisset progressus subito per aggerem publicum legatio uelox super- :

ueniebat et ecce ob nimiam festinationem dum mulio \'eredo amplius quam poterat
:

35 imperare certat ipsa defecit eueclio nec longe uir beatus aberat
: Ille quidem : .

cuius iumentum deperierat arreplum pondus quod ante se deferebat in ceruicibus :

beati ad ciuitatem deferendum imposuit quem ille laborem benigne suscipiens ferre :

incuntanter tulit ac illi per quem iniuria illata fuerat sermonem facere hoc modo
:

coepit : Si enim dominus et salualor noster o filii in humilitate carnis suae uulnera
40 nostra alligare dignatus est et uino conpunctionis ac oleo misericordias adhibuit
: :

curamdque+ ut pius et perilissimus instituit medicus ac docior gentium uelut stabu-

lario sollicitudinem gerendam mandauit cur ego honera uehiculi tui non deferam ?|| :

et inter hsec similia simul responsorium domino canens dicebat ut iumentum factus
sum apud te et ego semper lecum Sed ut iam ad ciuifatem progressi adhuc impo-
: .

45 situm onus famulum dei deferre cogebanl siniul et insanire incipientes cum iuxta
: : :

domum ipsius ubi eos opporlunitas itineris adduxeraf pricterirent uuus^ ex instan-
. : :

tibus causa humanai fragilitatis accitus ad pariefcs domus beato uiro aquam fundere
superbia insfingante priesumpsit Tunc memorafis pariefibus facfus euoiauit flammae .

globus qui protinus puerum absorbere potuissef

: nisi ille se uelut ad sancfum :

50 refugium ante pedes sancfi quem onerauerat proiecissef Nec prius spirifualis flamma :

discesserat onus quod intligne fanfo uiro imposifum fuergf+ a comparibus iacen-
: nisi
tibus fuisset ablatum Tunc uniuersi ante uestigia eius proruenfes ad moduni preca-
.

bantur ut eos non iniuriarum causas rememorans illesos pateretur abire

: Kt ille :

oratione data respondil : Abife inquit filii securi domino pro ignorantia uesfri erroris
55 supplicate et hortor: ut talia repefafis et talia pafiamini
: Multe ab eis beato uiro : .

dicuntur allate peccuniae quas ille uelut de preda diaboli respuens dixit
: Mulfos :

esse per aggerem publicum pauperes quibus omnia eorum largius errogari deberent :

sibi gratia saluatoris in eo collata safis abundeque sufficere Sed nec mulfo post alia .
 -IxxilK] MARCELLINVS i33
sequens superbior aduenit missa ab qui cum beatum memora- :+ Imperatore legatio : .

lum uirum subilo in piatea domino uacantem repperissent stantem mox unus :

consignatis ei ueredis custodire mandauit Insuper adiecit ubi flagello quod manu .

gerebat beatum percutere minime dubitaret unde factum esl ut citius percussor : :

caderet quam miles domini ictum ferientis exceperit

: Nam et daemone cuius hunc . 5
instinctum presumpserat arreptus tremere ac stridere non mediocriter cccpit Tunc .

curiosius sotii sui requirentes quisnam fuisset ille qui hanc pertulisset iniuriam :

didicerunt a cunctis christianorum hunc esse pontificem At illi non se placare sua .

humilitate nitentes omnes qui praeerant ciuitati ad antistitem summum cum grandi
:

deuotione miserunt Quod cum eorum precibus reniti nec potuisse magis Sed nec
:
i 10
uoluisset uoluntate sancta cum iam forte domum fuerat progrcssus ad corpus pene :

exanime regressus est : Cumque iam ipsa ex his torpentibus uita lassasset intonare
diabolus his uocibus coepit : Nunquid non sufTecerat Marcelline quod nos ab :

Aphricaj finil)us excluseris : ut uel in Galiis nobis quielem habere liceret . Ille cum
paululum diaboli pcrculiens peclus ac tola mente commotus
irrisisset demenliam : 15
ait Tibi dico spiritus immunde
: qui superl)ia elatus super ceruices hominis huius :

residere prajsumis ut in nomine doniini noslri lesu discedas a famulo dei

: et alienus :

efficiaris ab eo quem ad imaginem suam plasmare dignatus est Et adhuc uix fere
: .

eloquium ut ex orc proruperat iam ille sermonem sancti eloquii non ferens cum
: : :

ingenti fajlore discesserat Sicque homo ilie redditus sanitati stalim se christianum : 20
effici postulauit : Tunc cum inspiratione dei omnes omnino ad fontem salutis prope-
rarent : et ad unum ouile multi
coepit ecclesia Ghristi undis foetantibus parturire :

catholici greges concurrere factum est ut onines proiectis ante pedes sancti : Ita :

Marcellini secundum formam apostolicam pecuniis maiorem ecclesiam qu;e uniuer- :

sam fidelium mullitudinem recipere possit desyderio ardenti fieri postularent Gui : : 25

adiunctum baptisterium paruo quidem opere sed diuino lale elFulget miraculo hic .

fons precibus beali immo ut ueridico ore referam de domini pietate securus quae :

quaicumque fides postulat impetrasse gaudeat irriguus ac indeficiens assidue manat : :

ac in perpetuum deo ordinante manauit Talis enim in argento non fulget gratia . : :

qualis in manantibus aquis tum ad sacram illam dominicai resurrectionis noctem :

30
conueniendum est domino largienle ipse quoque ad mensuram certissimi loci pro-
:

fluit et septem illis sanclissimis pasce diebus in plenitudine sua manens octauo die
:

paulatim minui perspicilur Non quod ipse unquam deficiat sed ut superueniente : :

anno nouitatem sui miraculi recrcscens ostendat Kx cuius sacralissimo latice si quis :

qualibet infirmilate detentus potaturus sitierit omnium suorum statim consequatur : 35

sanitatem membrorum hasc quoque non solum uetus narrat historia sed pra^sens
. :

dat testimonium ueritati quod cum inter primitiuorum greges ajcclesia foe cunda:
||

gauderet iam a uicinis locis multiludo fidelium concurreret In sextodecimo itaque

: :

a ciuitate lapide propteri+ longinquilatem populorum : ecclesiam domini propriis :

rebus credidit inslruendam ad cuius sancta sollemnia celebranda ipse cum multitu- :
-io

dine populi ad ciuitalem properans ad quendam fluuium cui Sanctio nomen est per- : :

ueniunt qui enormitate pluuiaj ac niuis resolutione tumescens deuotam deo plebem
:

ad opus desyderatum accedere minime permittebat Tunc beatissimus paslor et cum .

omni ueneratione colendus conuersus ad populum haec consolationis uerba depromsit :

Aequo animo estote fllioli : quoniam dominus noster hodie fidei uestraj patefaciet 45
uias : et cum
uos ad desyderata perduxerit loca paganis confusionem non minimam :

generabit Aut quando illa inclyta diuinitatis dextera sine uirtutibus ac mirabilibus
.

consistere potest in qua uniuersa; uirtutes manere noscuntur ? Si enim indissolu-

:

biles marini fluctus Moyse duce aberant ut pedes sanctorum puluerulentam uiani ac :

lucis peregrinam calcarent saxa perfundi e contra inimicam pelago gentem demer- : . 50

sam populum iustitiae parem ac aequitatis consortem cum dignia laudibus suis et
. :

pra?conio liberauerit Gur nostris non propicietur meritis et ignoscat peccatis et

. : :

nobis mare istius saeculi gradientibus fluminis huius impedimentum aperiat ? Gum
hajc fuisset afTatus eleuata dextra uexillum crucis extendens audientibus cunctis his
uocibus aures diuinas nota iam sibi securitate pulsare non desinit Domine lesu 55
: :

christe fili creaturam aquam planetis non diffidentibus ambulasti

dei uiui qui super :

quique apostolum tuum appraehensa dextra super solidos latices sustentans ne quid :

posse fidem sustentare persuades ad cuius imperium aquae originem propriam oblite :
 -

134 MARIA AEGYPTIACA [Ixxill'-

in uini se nunc nobis

saporem conuerterunt quis de inuicta tua dextera : aperiat :

uiam atque lluminis huius post nos reuocans cursum siccum nobis iter adire concede :

quia tibi inquit soli dco est honor et gloria uirtus et imperium in saecula sceculorum :

Gumque respondissent amen ecce tumidi aequoris lluctus resupinatus omnis post .

5 tergum eorum refluere coepit quia non prius uir beatissimus a supplicatione disces-
:

serat ni: si omnis illa multitudo in ulteriores ripse partes aqua cedente se peruenisse
|

gauderet Ilsec iam stirps illa paruissima quae remanserat paganorum audiens ipsum
.

iterum remeantem cum laudibus atque deuotione plenissima excipientes omnes

: :

uno momento uniuersa aetas et sexus gratia baptismatis consecrati sunt Nam et .

10 diuersse infirmitates ab eo sanari dicunlur ita ut claudi recipiant gressum Gaeci : :

uisum surdi auditum et hi qui a spiritibus immundis uexabantur omnes fuerint

: :

absoluti Jiis itaque per ordinem atque in ueritate compertis festiuitatem eius duplici
.

gaudiorum remuneratione locupletatam cognoui ita ut cum transitus eius die iduum :

aprilium pro transmigratione ueraciter excolatur post octo quidem dies id estduode- :

15 cimo calendas maias dispositio uenerabilius adimpletur quod si quando minime in :

pasca esse contigerit in his octo diebus pascalis lajticia non deerit Sed htec non alia
: .

res fecit nisi quod episcopi qui ad sancti confessoris exequias interessent longe
:

positi uidcbantur haec interim breuiler ut potuimus tenui sermone perstrinximus

. .

VITA SANCTAE MARIAE AEGIPTIAGAE .

20 Fuit quidam senex in palestinae monasleriis uirtute et uerbo decoratus qui ex :

ipsiscunabulis monasticis nutritus est moribus Zosimas nomine. Nullus enim exis-
timet cognominationis nomine Zosime me ilhim dicere Zosimam qui inter mathema- :

ticos aliquandiu detincbatur ut pote hairelicus Nam hic aliusatque illealius Multum
: : .

enim inter utrumque licet uno appelati sunt uocabulo interfuit Ilic enim Zosimas .

25 Orthodoxus monasticam elegit uitam in quibusdam Palestina; ut dictum est monaste-

riis totamque pcrcurrenspalriam conuersatione omnique uerbo abstinenlia pra^cipuus
:

repertus est simul regulam sibi traditam iuxta eorum cerlamina infans dum esset
:

seruauit Plura enim adinuenit ex propria natura qualiter subchtam spiritui carnem
.

facerct Nani ila fuerat certaminibus idem senex insignis ut plerique multotiens in
. :

30 propiiiquis mona steriis aliquando et in longinquis dcgentibus ad eius occurrerent

j]
:

doclrinam eiusque imitarentur abstinentiam

: et ab eo informari atque erudiri :

fcstinarent Talis enim fuit senis huius operatio uirtutum

. ut medialorem dei ali- :

quando sacris uerbis nunquam neglexerit Reficiendo autem uel a refectione sur- . :

gendo opera ab eius manibus non dcsunt Dicebat ergo hic Zosimas quod ex ipsis . :

35 matris sinibus in eodem monasterio tradilus esset quinquaginta et Ires ibidem : :

gessit annos monasticum cursum perficiens Post ha^c ut retulit insidias patiebatur a .

quibusdam cogitalionibus dicens intra se perfectus sum in omnibus aliena doctrina : :

niinus egeo pulans ne inueniatur in terra quisquam monachus qui possit quicquam
: :

nouum tradcre aut ffidilicare me quod nescio aut qua? ego operalus non sim
: : :

40 monaslica opera ? uel inueniri potest disertus philosophus qui sensu uel opere me :

prfficelhit ? ILtc secum cogitans pater quidam astitit et ait ad eum Zosima bene : :

quidem in omnibus certus es optime monaslicum cursum perfecisti ueruntamen . :

nuUus hominum habet perfectionem Nam sunt et alia» salutis uiae quas suis* .

apnrhendore egrcdere de terra tua et de cognatione tua et de domo patris tui ut

: :

45 Ilabraam illc inter palriarchas opinatissimus et sequcre in quoddam monasterium

iuxla lordanem flumen posilum inea uestigia Ergo senex scqucns praecipientem .

egressus est a monaslerio in quo pusillus creuerat Gumque peruenissel ad lorda-

: :

nem sacratissimum flumen deductus est uoce clamantis in illud monasterium in quo :

deus iusserat eum uenire : namque atrii regiam pulsauit . Mox ut locutus est : qui-
50 dam monachus regias custodiens ; nunciauil eum abbati . Susceplus ergo ab eo con-
uersalionem atque habitum reucrentia^ eius respicicns humi prostratus ut monachis :

consuetudo est eum adorauit Factaque oratione interrogatus ab abbate ita unde : :

coniunxisli frater et pro qua occasionc ad paupercs uenisti senex ? Zosimas res-
:

poiidit unde quidem dicere non mihi uidetur osse necessarium a^dificationis causa
: :
-Ixxnii'] MARIA AEGYPTIACA 133
aducnio pater. Audiui enim signa laudabilia per quae possunt anim» deo apropin
quare DixiL ad eum abbas
. Deus frater qui solus fragililatem humanam curare :

nouit ille te atque nos doceat suam diuinam

: adimplere uoluntatem et ea perag^ere j : :

quai oplima sunt Nam homo hominem ietlilicarc minime potest nisi unus quisque
.
:

se recipiendo et o|:)erando quu' bona sunt deum sibi propinquum faciat suis bonis : 5
operibus sociando Tamen quia Ghristi caritas te uidere nostram senum paupertalem
.

inuitauit commane nobiscum si per hoc ad nos coniungere festinasti simukfue

: : :

nos satiabit Ghristi dei gratia idem paslor bonus qui Iradidil animam suam pro :

nostra redemplione uocauilque oues suas nominatim. Hoc dum audiret Zosimas
rursus homo faciem inclinauit. Orantes pariter celebrala oratione dixerunt amen . 10
Dum autem in eodem monasterio habitaret Vidit illic patres uirtutibus et operibus .

coruscantes el spiritu feruentes incessabiliter psallentes stantes per totam noclem ad

uigibas manu operantes ex ore eorum psalmi non desinebant stullum uerbum ab
: :

eis non procedebat srecuhiria negolia uel causarum curre ad eos niinime pertine-
: :

bant Annuos redditus uel nomen eorum nec cognilum hebebant^^ sed unum tantum
. : 15
erat eis omnibus arduum uotum : ul singuli se ipsos mortuos facerent corpore : ut
possenl s;ecuUiria euadcre (^ibus uero illis erant spiritaba eloquia Ministrabant
. .

autem corpori quaj necessaria crant panem tanlum uel aquam

: ut absisleret deo :

referre gloriam inuicem per caritalem Ha^c diuina opera dum uideret Zosimas a;di- .

semper augumenti proprii cursus 20

ficatus esl ualde proficiens in deitatis (buinitatc
sibicooperantis in uera (buina potenlia l^hirimis autem Iransactis diebus appropin- .

quauit tempus dierum sanctorum ieiuniorum pra^parantes se purilicationi dnminicje

passionis saluatoris nostri lanua autem monasterii nullomodo paleiicbat Sed . .

semper clausa manens ad diuinitatis opera monachis quictam pra«tal)at uitam Nec .

licebat eam patelieri : nisi forsitan aliquis monacliorum pro ali(pia re necessaria 2&
aduenisset Desertus enim erat locus et
. : non sohim uiam Iranseuntibus sed et pro-
pinquis incognitus quia tabs reguhi ab initio custodiebatur :et propterea deus :

Zosimam ad hoc perduxit monasterium Dominico die prima ieiunii hebdomade .

omnes iusta consuetudinem monachi uocabantur sancta dei mysteria secundum .

morem ceiebrare christianorum el unus quisque eoruni sanctissimum atque uiuili- 30 :

||

cans corpus domini suscipiebat paruumque sumenles cibum congregabantur omnes :

ad orationem solemnem stu(Mose Dum aulom compicrent orationem llectontes .

genua senes se inuicem oscuhibantur Deinde omnos ampiexantes et pacem dantes .

abbati Kogabant sil)i ab cn oratioiiem futuri cerlaminis enrum auxiliatricem fieri

. ,

his peractis monaslerii aperiunlur repife simulque psalentes et dicentes Dominus 35 : :

defensor uitfn meae a quo trepidabo et cfclera ipsius psalmi egredientes omnes : .

unus forsitan lantum uel duo custodes in monasterio remanebant qui infra reposita :

custodirent quia nec erat quod a furibus eriperetur Sed ob hoc maxiine prujdicli
: : .

custodes ibidem relinqufebantur ne oratorium absqiie celebratione solemni poslpo- :

neretur Singuli autem eorum secum deferebant uif;e tanlum necessaria qu;eque pofe- 40
.

rant aliqui panis parum ad fragilitalcm corporis sustenfandam alii autem caricas
: : :

alii uero dactylos caeferi autem leguinina aquis infusa alii autem nihil nisi proprium
: :

corpus et pallium quo uestiebantur nutriebantur uero quotiens natura compellebat :

hferbis qure per desertum nascebanlur

: Igitur regula propria sibi nouiter quisque . :

eorum cerlabat taleque habebant immutabile ignorare alium quale alius operaretur 45
: :

certamen eo quod lordanem mox derelinquentes soorsum ab inuicem longe descen-

:

dentes ciuitatem et habifationem haberent deserfum nuUusqiie alii iungebatur Sed : .

si forsitan unus eorum alium esse longe uonienfem respiceret euestigio discedens :

de proposifa itineris uia ad aliam se declinabat parfem. Ifa solitariam peragebant

uitam semper psalendo ef deo gratias agendo opportunum gustantes cibum Ita 60 .

omnes dies ieiunii complentes remeabant in monasterium dominico die prajcedente

hebdomodam+ resurreclionis domini et saluatoris nostri quam diem festum pal- :

marum sancta consueuit celebrare ecclesia ferens unusquisque eorum fructum :

laboris propria^ conscieutiaj ad cognoscendum se ipsum qualiter operatus esset :

qnalesque+ seminauerit frucfus NuUi uero erat solitum interrogare proximum suum 55
. :

quomodo uel qualiter prai-sens certamen exercuerit quia huiusmodi in monasterio

:
:

regula tradita fuerat Vt unusquisque eorum habitando desertum deo tantummodo

: :

certaminis sui cursum demon straret a nullo hominum glorificari desyderans | :

 MARIA AEGYPTIACA [IxxiIIir -
136

nullam quserens transitoriam et uanam gloriam aut humanos fauores. Sed spiritalia
operando Carnalia atque terrena dereliquendo caelestia obtineret Nam in raonas-
:
.

terio hominum fructuosis operibus damnum acquiritur Tunc uero Zosimas iuxta .

consuetam monasterii regulam pertransiuit lordanem parum secum deferens cibi ad

5 sustentationem corporis et pannum quod induebatur et quidem regulam adimplebat :

pertransiendo heremum. Tempore autem reffectionis edebat cibum necessarium pro

natura corporis Soporem uero parum in terra iacens capiebat modicum gustando
. :

ubi eum diei finis occupabat atque iterum diluculo iter suum perambulabat inces- :

santer augumentando cursum habens desyderium suum pertransire heremum spe- :

10 rans aliquem tandem reperire patrem in deserto qui eum posset aedificare iuxta eius :

desyderium Gurrebat igitur securus optimam uiam ut ei promissum fuerat festi-

. : :

nanterque currebat uiginti ergo dierum peragens iter facta hora quasi sexta parum
:

se abstinuit ab itineris labore eleuatisque oculis ad orientem consuetam sibi cele- :

brabat orationem Solebat enim statutis diei temporibus idest tertia sexta nonaque
. :

15 abstinere a sui itineris cursu orationis causa Eleuatisque ad superna oculis res- :

piciens a dexris+ uidit in quodam loco stare quasi umbraculum humani corporis
: .

Stupefactus ac turbatus ualde existimabat phantasma esse quod uiderat Ft+ ter : :

signaculum sibi redemptionis sanctse crucis faciens et completa oratione uidit quan- :

dam in parte meridiana ambulantem nudo nigroque corpore ex incendio solis exustam .

20 Gapilli autem capitis eius ut lana candida atque parui usque ad colum descendentes .

Hoc cum uideret Zosimas ammiratione repletus est et cum magno gaudio coepit :

currere ad eam partem qua prsedicta imago uidebatur Nam et illa quae a Zosima
: : :

uidebatur inefabili exultauit gaudio et laeticia quoniam uidebat quod multo annorum : :

spatio minime respexerat humanai naturae speciem nec cuiuslibet animalis uel :

25 uolucris figuram Mirabatur ergo Zosimas quae et qualis esset quam uiderat exis-
. : : :

timans quod magnam uiderat personam. Dum illa uideret Zosimam de longe ad se ||

appropinquantem coepit concite fugere in interiora deserti. Zosimas uero con-

:

temnens senectutis debilitatem fastigiumque itineris concito eam gradu sequaebatur .

Illa magis magisque fugam pelebat Erat aulem Zosimai cursus uelocior et pau- . :

30 latim appropinquabat se fugienti proximus autem ei factus ut etiam uox posset : :

audiri :ccepit uociferans Zosimas tales emittere uoces cum lachrjmis ul quid me :

fugis hominem senem et peccatorem serue dei uiui ? Sustine me quKCumque es : .

Goniuro te per deum pro cuius amore hanc habitas heremum et recipe me debilem
: :

atque senem indignum. Goniuro te per illum in quo habes pro tantis laboribus :

35 bonam spem seternae retributionis colloquere mecum dulcedinis ac suauitatis uerba . :

et noli me derelinquaere sine mutua colloculione ut me denuo renoues per eum : :

qui tecum habitat Haec Zosima cum lachrymis rogante uenerunt utrique currentes
.

in quendam locum qui locus ila uidebatur quasi aliquando torrens inde cursum
: :

habuisset positio autem loci illius sic uidebatur

. coniungentibus autem eis ad : :

40 praenominatum locum praecedens illa quee fugiebat ante faciem Zosimaj descendit : :

et rursus per aliam partem loci illius uidebatur quasi lorrentis ascensus Zosimas :

uero nimium fatigatus minime potuit currere Sed magis astans ex una parle . :

augens suis lachrymis lachrymas et flactibus fletus rogabat aedificationis sibi impendi
sermonem Mox illa quaj fugam prius pelierat lalem emisil uocem abba Zosima
. : :

45 quid me persequeris ? Ignosce mihi peto quia minime possum conuertere faciem :

meam ad te eo quod mulier sum nuda Sed pallium quo indutus es porrige mihi
: . :

ut corporis mei uerecondiam contegat ueniamque ad te et accipiam tuas oraliones : : .

Tunc stupefactus atque turbatus est eo quod audisset se uocari ex nomine. Sapientia :

autem repletus diuinaque refulgens gratia intellexit quod non eum nominatim :

50 uocare potuisset quem nunquam uiderat uel audieral nisi quia superna proui-
: :

dentia ei reuelauerat Statimque expolians se pallio quo induebalur uetustissimo

: :

iactauit illi auersa facie Illa uero sumens illud cinxit se ut potuit et cohoperuit
. : :

partem necessariam sui corporis Respiciensque Zosimam ait ad eum Quid tibi . :
|

fuit uisum abba peccatricem uidere mulierem Aul quid quajrens cognoscere tot :

55 tibi imposuisti labores ? Ille uero gcnua flectens obseruabat ul bencdiclionem ab ea :

acciperet Illaque humo prostrata adorabat eum

: l^rant uero utriquc in terra pro- .

strati inuicem se rogantes ut alterutrum inilium facerent benedictionis NuIIaque

: .

penitus audiebatur uox Nisi tantum benedic me benedic Et cum diu in lioc per-
: : .
-Ixxvr] MARIA AEGYPTIACA 137
sisterent : Respondit mulier Zosimae dicens : Abba Zosima tibi mag-is concessum est
benedicere atque orare eo quod sacro praisbjterii fungaris officio
: :
. Plurimis enim
annis sacris assistens altaribus mentem sanctis orationibus bene replesti Hajc .

audiens Zosimas amplius territus atque stupens ait Gerte uideo o mater quod omni : :

quoniam nomen et officium praesbyterii designasti in me

spiritali gratia sis repleta :
: 5
quem nunquam enim gratia non propter ordinem uel dignitatem
uidisti . Spiritalis
tribuitur sed magis ex bonis moribus actibusque acquiritur per deum te coniuro : :

ut prius a te benedictionem accipiam tuaque oratione perfrui merear Dixitque :

:

mulier Benedictus dominus redemptor animarum nostrarum. Zosimas respondit

:
:

amen Moxque erectis ambobus a terra ait ad senem mulier Rogo te pater quid
:
: : 10
ad me peccatricem coniungere desyderasti aut quid nudam et ab omni bono opere :

infirmam cernere uoluisti mulierem ? Zosimas respondit Non hoc mete uolun- :

tatis fuit sed diuinai dispensationis Respondit munus nos fecit utrosque uidere .

mulier sicut asseris per dispensationem diuinam hoc actum est Rogo te pater ait . :

mihi conuersationem humani generis dicas et quomodo sint reges uel stabilitas 15 :

Imperatorum aut pastores ecclesiarum ennarres mihi Zosimas uero respondens ait .

ad eam Multifaria relinquens

: breui sermone dicam tibi mater quod dominus : :

Christus ac redemptor noster omni populo suo firmam pacem est dignalus concedere :

Sed rogo te ut praeceris dominum pro tolius saecuii instabilitate simulque pro
: : :

meis peccatis Respondit ad eum mulier Opportunum est ct ualde necessarium tibi 20
. :

abba Zosima qui habitu et menle et sacerdolali ornaris officio pro omnibus atque
: :

pro me peccatrice orare dominum qui in hoc uocatus es Tamen propter prte- : :
||

ceptionem tuam obedio cum omni uirtute et orabo deum licet pecatrix et eleuans : :

oculos ad orientem et manus erigens ad ckIos coepit silenler orare ita :ut tantum :

labia eius mouerentur et uox penitns non audiretur unde zosimas nullum uerbum 25
: .

orationis potuit intelligere Sed hoc deum sibi teslem adhibens dicebat quia dum . :

prolixam mulier faceret orationem . uidit eam in loco in quo stabat orans a terra :

suspensam in aere quasi unius cubili mensura qua uisione magno comprsessus :

timore cadensque in terram coepit sudoribus inundari stuporibus compraehendi

: : :

ammirationibus aestuare nihilque aliud poterat dicere nisi Kirieleyson Dum haic 30 : : .

agerentur Goepit senex magna cum dubietate anhelare ne forte spiritus esset phan-
: :

tasiae et fingendo orationem faceret

; Mox conuersa mulier leuauit abbatem a terra . :

et ait ad eum Abba quid te conturbant cogitaliones tujc in tantum ut scandalizatus

: :

sis: existimans me esse immundum spirilum orationem simulantem Satisfaciat tibi .

dominus Peccatrix sum mulier tamen sancto domini nostri lesu Ghristi baptismo 35
: :

induta sum et non sum spiritus Sed magis lerra et cinis nullaque habeo maligni
: : :

spiritus opera Et ha^c dicens signo redemplionis sanctae crucis frontem oculos
.

labiaque ac pectus sibi depingens dixit Deus omnipotens abba Zosima eripiat nos :

ab iniquo atque maligno anticjuo illo hosle qui aduersatur humano generi et : :

subueniat nobis quia mulla aduersum nos commouet certamina Audiens haec senex 40
: .

proiecit se in terram et compntjhendens pedes eius dicebat cum lachrymis Goniuro : :

ie per christum dominum et deum nostrum qui nasci pro hominum redemptione :

de uirgine dignatus est propter quem hanc nuditatem sustines propter quem : :

carnes tuas ita afllixisti ne abscondas a seruo tuo quae sis uel unde aut quando : : : :

uel quomodo habitandum hanc heremum aduenisti Sed omnia mihi minutius enar- 45 :

rare digneris ut manifesta facias dei magna et mirabilia opera

: quae mundus non : :

est dignus agnoscere quia absconsa sapientia et thesaurus ocultus quae utilitas in
: : :

utrisque ? Dicito mihi igitur omnia per deum omnipotentem te deprecor quia non :

pro humana gloria a me hoc fit sed ut mihi peccatori et immerito aedificationis :

cau sa omnia patefacias Gredo enim in christo Gui animam obtulisti quia ideo 50
I
. : :

ad hanc peruenisti heremum ut glorificentur per te opera dei qua nullus nostrum : :

perscrutari potest abyssum iudiciorum dei Si ergo deo nostro minime placuisset te .

mihi fieri manifestam tuosque labores quos in hanc heremum pertulisti reuelari : :

nequaquam te mihi demonstrari permitteret nec me tantos pertulisse pateretur :

labores Dum haic et his similia diceret abbas Zosimas mulier a terra eum eleuans 55
: :

dixit ei Heu me turpe quidem et omnino pudendum mihi uidetur abba Zosima
:

enarrare tibi uerecondias operum meorum Sed peto ut ueniam mihi concedas . :

dicendi Nudam me uidisti corpore nudos tibi faciam actus meos ut scias quia
: . : :
 138 MARIA AEGYPTIACA [IxxV -

tanti operis obprobrium non gloriam aliquam quaerens ocultabam. Ve mihi nam per :

quai mea opera habui j^loriari dum fuissem uas electionis diaboli ? Scio enim quod : :

si meorum initium narrationum fecero fugam petiturus es ac si fugiat quis a ser- : :

pente nec poteris auribus percipere

: quanta uel qualia pereg-i facinora Tamen : .

5 dicam omnia nec quicquam tibi occuUum faciam Sed peto et precor te pater ut
: . : :

indesmenter+ pro mea orare miseria debeas ut tuis intercessionibus merear inuenire :

misericordiam in illo examinis die Tunc senex extensis manibus copiosius fundebat .

lachrjmas Mulier autem coepit suam narrationem explanare dicens

. Ego frater :

patriam habui egyptum et dum mei adhuc superessent parentes duodecimo anno : :

10 setatis relinquens eos Alexandriam petii ciuitatem ubi qualiter ab initio corpus
: :

meum corruptioni tradiderim qualiter ue iugiter insatiabili libidinum fluxui deser- :

uierim sermonibus enarrare minime possum Breuiter autem abba tibi dicam meae
: .

fornicalionis iniquitatem Decem et septem et amplius fere annos publico aslans :

loco pessimum mei corporis negotium exercebam tradens uolentibns+ irrecusabiliter :

15 carnis meae pudorem repellens a me omne acquisilionis lucrum Vnum tantum : .

mihi erat lucrum luxuriosam acquirere uitam. Nam ludus et ebrietatum insomnie-
tates mihi pro thesauris uidebanlur Multotiens enim oblatum mihi lucrum recu- .

sabam ut amplius requirerem pessimi mei desyderii amicos et hoc non quasi ut
: :

locuples sed ege state promt diuitiis reputabam

: Vnus uero mihi et magnus erat
||
. :

20 ardor desyderii protellatis conuiuiis lusibus ac iocis insistere

. et diebus ac no- :

ctibus pessimam corporalis naturae iniuriam irrogare huiusmodi enim obscenis ac .

maculosis operibus meae iuuentutis expendi uitam Aestiuo igitur tenipore conligit .

uidere me turbam populi uirorum a^gyplioi-um et aliorum libye regionis currentium

iuxta mamare+ Tunc interrogaui quendam proxime mihi aslantem uirum
. ubi :

25 omnes illi festinarent aut quis illis esset ilineris cursus Ille autem respondens ait
: .

mihi : In hierosolymam hii omnes feslinant ascendere crucis ac redemptionis et

ascensionis festum post paucos dies desyderantes uidere Tunc respondi ego uiro
: .

illi hfec mihi narranti per deum te coniuro frater si maluero cum eis comitari : : .

dabunt mihi licentiam simul itineris facere cursum ? llle uero respondens ait Si :

30 nabulum tuum dederis et impensam habueris nullus eorum prohibere poterit : . .

Dixilque ad eum uere pater nabulum et impensam niinime habeo

: Ascendam : .

autem in unam eorum nauiculam et crede mihi nutrient me eliam si uoluerit , :

Nam corpus meum erit illis pro nabulo Ideo autem cum eis comitari festinabam . :

peto ueniam abba ut haberem amicos pessimos et sordidissime uoluplatis

: Ego . .

35 quidem abba Zosima rogaueram te ut non mihi imponeres meos libi ineffabiles : :

dicerem pudores quia undique tremore concutior Viuit dominus quod polluuntur
: .

in eis sermonibus non solum aures tuaj sed ipse aer Tunc Zosimas forliter lachry-
: : :

matus dixit loquere per deum Coniuro te

: mecum loquere ne prsetermittas . : :

coeptam enarrationis edificationem Illa uero ccepit explanare ita dicens uir ille . : :

40 qui a me interrogatus fuerat quo turba illa progrederetur Audiens meos sermones : :

turpissinios surridens abiit Ego uero uelociter ad mare cursum dirigens uidi . :

iuuenes in littore maris stances^ numero decem lusum et motionem uanie iuuentutis
habentes et expectabant sodales suos nauigatores Nam plurimi iam in nauiculam
: :

ascenderant Ego autem importune in medio eorum astili dicens Ducite et me

. : :

45 uobiscum quo ambulaluri estis et nequaquam uobis uidebor inutillis ducentes

: : |
.

autem me secum ascendi cum eis in nauiculam suslinebant aulem comiles qui et : :

festinanter coniunxerunt Tunc nauclerus lerr£e funibus ligatam nauioulam solui .

praecepit et eleuatis uellis exinde noslri nauigii liebat initium

: Tota itaque naui- .

gatio erat mihi lusus et ebrietas et adulteria ct ridicula ac lurpia uerba uel his
50 similia qua? lingua tibi explanare minime potest
: nec patiuntur aures audire eos :

quidem sermones quos in eadem nauicula pessima locuta sum a quibus. malicija
: :

operibus nec terror maris nec procellarum fluctus me corrigebant Sed magis ac si .

per terram iter agens ita augumentum mihi uiliTO prodigiosai crescebat ut non solum
: :

impudicos sed etiam honoslos uiros ad meam miseriam inuitarem Eratque ani- .

55 marum eorum perditio et lacus eorum erat mea crudelissima caro \ nde semper .

ammirans slupeo quomodo meas sustinuerit mare iinquilates aut quomodo terra
: :

os suum non aperuit et uiiiam me infernus non absorbuil Sed ul uideo misericors
: :

deus meam substinuit poenitentiain quia non deleclalur supcr mortem poccatoris : ;
-IxxvK] MARIA AEGYPTIACA 139

sed magis manet longauimis poenitentiam expeclando Sic enim cum summo feslina- .

lionis studio appulimus hierosolymse Et quantos dies ante festiuitatem crucis in .

ciuitatem fecimus similia operata sum et ut uerius dicam pra^teritis faciebam dete- :

riora amplius insaniens in multorum hierosolymorum uirorum perditionem Gum .

appropinquasset autem sanctce crucis et ascensionis festiuitas ego ut mihi erat : 5

consuetudo g-yrabam totam illam ciuitatem animas innocentium uenando Videbam .

autem diluculo homincs ad ecclesiam concurrentes et ego cum currentibus comitari

coepi : peruenique simul cum eis usque ad regias atrii et cum appropinquasset hora :

ascensionis diuine et adoranda? crucis ego repellebar iterum atque iterum et non : .

permiltebar ingredi cum turba Volens autem me iungere regiis per quas in sacrum . 10
templum ingressus erat per quas et salubris sanctas crucis ascensio monstrabatur uix ,

cum magno (hetu cum labore appropinquabam Ego miserabilis quando lumina .

regiae pedibus calcabam alii onines facilius ingrediebantur me autem diurna quae-
:
||

dam uirtus prohibens uetabat ingredi ianuas regias : et iterato repellebar atque
niinabar in lantum : Existimans igitur quod ex
ut sola in atriis astans inuenirer . 15
foeminea dcbilitatc hoc niihi contingeret iteraui cum aliis Sed amplius ab ingressione : .

repellebar cupiens introitum adipisci Laborabam enim inanis et uana mihi liebat . :

festinatio dum quando pedem in limite ponerem alios templum infra suscipiebat
: :

nullo impedicnte me uero solam nuUo modo recipiebat et tanquam militaris acies
.

essc me insistens et ingredi non sinebat sed ilerata uice foras ad atrium repellebar : . 20
Dum hoc mihi frequenter contingeret defecta uiribus ac dissoluta membris ita ut nec
standi mihi uirtus sustineret postpositis omnibus in quendam angulum templi seor-
sum recessi traclans mecum unde hoc mihi aduenisset eo quod templum minime :

ingredi potuissem Tandem aliquando intellexi unde talis aduenerit contrarietas

. :

adorandi mihi lignum uiuificationis sanctaj crucis Salutis enim uerbum patefecerat . 25

cordis mei oculos reuelans mihi ob sordes operum meorum ingressum templi non
promereri 'I'unc ctcpi miserabilis ila're pectusque manibus tundere et ex alto cordis
. :

indnita grauiter dare suspiria lachrymasque allluenler ellundere Respiciens autem

: .

de loco in quo stabam uidi seorsum fixam imaginem uultum habentem sanctae dei
:

gcnitricis :ad quam ex toto cordis alTectu dixi Sancta dei genitrix uirgo quai : : 30

dominum uerbo incarnalum quod immerita sum tantis polluta sor-

geuuisti : scio
dibus et tantis luxuriis repleta respicere imaginem tuam sed certa sum quod :

ideo dominus quem genuisti homo dignatus est fieri ut peccatores uocaret ad :

poenitentiam Auxiliare ergo mihi sancta dei genitrix

. quia nullum habeo sola- :

tium et pra3cipe me regias sanctae introyre ecclesiae Obsecro te domina Vt com- 35 . :

municare me facias Videntibus sanctae crucis uenerabile lignum

. in quo carne :

affixus est deus quem tu sancta et immaculata genuisti uirgo

: qui suum pro :

redemptione totius mundi sanguinem lube ilaque domina patefieri mihi

elTudit .

clausas regias meum adimpleri desyderium adorandi sanctissimum lignum crucis .

deduc me coram domino quem genuisti quod denuo carnem istam sordibus
: : |
40

et pessimis non maculabo operibus sed mox ut me lignum sanctae crucis adorare .

concesseris renuntiabo sa?cuIo et omnibus quae sunt saeculi

: et uadam quo mihi :

praeceperis ac demonstraueris salutis uiam

: in quam tu deduxisti Haec dum dice- : .

rem satisfeci menti meai quod sancta dei genitrix posset pro me omnia obtinere
: .

Derelinquens ergo statim locum in quo orabam miscui me inter eos qui templum : : : 45

ingrediebantur nullusque repertus est

: qui me foris repelleret sed magis ut unda : :

maris ita me turba miro impellebat ut apropinquarem sancto loco quem prius nec : :

pedibus calcare poteram Tunc ex nimio gaudio appraehendit me pauor dum me

. :

uiderem locis astare sanctis quo prius iniquitas mea me ingredi prohibebat Nam
: .

absque uUo labore adoraui lignum sanctae crucis et sensi ibi suauitatem odoris et : : 50

merui uidere omnia sancta dei misteria Et regrediens ad illam quae me fide deduxe- :

rat festinabam appropinquans igitur ad locum in quo promissionem fide dictionis

.

sanctce dei genetrici feceram Flectens genua his coepi sermonibus loqui Tu mihi . :

domina miserta es measque preces non repulisti per te merui uidere gloriam dei
: : :

quam peccatores respicere non possunl Per te glorificaui dominum peccatorum .

55

suscipientem poenilentiam Quid amplius quaeram quam quod merui uidere diuina
. :

mirabilia Appropinquauit o domina tempus in quo mea debeat suppleri promissio

. : .

Nunc ergo quo tibi placet dirige me et demonstra mihi poenitenti uiam salutis
: : .
 140 MARIA AEGYPTIAGA [Ixxvr -

Dum haec dicerem audita est uox dicentis Si lordanem transieris saluaberis
: et : :

bonam Inuenies requiem Ergo dum talem audissem uocem credens eam propter me . :

illa dixisse eleuaui uocem cum lachrymis et ita dixi sanctae dei genitrici
:
domina : : :

mea ne me derelinquas neque deseras sed iugiter custodiens tuere ubi tu uis : : :

5 me ire Et haec dicens egressa sum de terris templi et uidens me quidam senex
: :

obtulit mihi pro eleimosyna tria minuta dicens Suscipe mater Ex quibus minutis : :

comparaui tres panes quos mecum pro benedictione in uia detuli Interrogauique
: :

uirum illum a quo panes emeram ubi uel quse esset uia uolentibus ad flumen lor- :

danis ambulare qui ostendit mihi portam ciuitatis per quam itur ad
: lordanem :
]|
:

10 exinde uero egrediens initium uiae cum lachrymis faciebam Erat autem hora quasi .

tertia quando lignum crucis adoraui et ante solis occasum appropinquaui oraculum
: :

sancti lohannisbaptistae super ripam lordanis positum Mox faciem uel pedes ex .

ipsius aqua fluminis laui et sacro sancta mysteria merui in eodem sancti lohannis- :

baptistse percipere monasterio Ibique panem dimidium edens bibensque aquam : :

15 lordanis terrae me coUocaui Alia uero die ascendens nauiculam transfretaui lordanem .

enixius precata sanctam et immaculatam dei genitricem ut mihi uiam salutis sicut :

ei placeret ostenderet Peruenique in heremum et ex illo tempore usque nunc sem-

:

per elongaui homines fugieudo^^ habitans in deserto expectansque dominum meum : :

qui saluos facit se ad eum conuertentes Zosimas autem ait ad eam Quot anni sunt . :

20 domina mea ex quo hanc heremum habitas ? Respondit quadraginta et septem ut

: :

existimo anni sunt ex quo sanctam egressa sum ciuitatem : Dixit ei Zosimas quid . :

inueneras aut inuenis ciborum ex quo hoc desertum habitare ccepisti ? Mulier res-
: :

pondit duos quidem panes et dimidium mecum ferebam quando lordanem transiui
: :

qui per tempora quasi lapides duri facti sunt Ex his modicum comedendo aliquot .

25 transegi annos Dixit ad eam Zosimas . Et sic absque ullo labore tot annorum spatia :

euasisli uel subita conuersationis mutatio non tibi incussit labores ? Responditque
:

mulier Causam me nunc interrogasti abba Zosima habentem terrorem

: Nam si .

uoluero recordari nunc pericula que sustinui atque insidias cogitationum timeo ne : :

rursus mihi renouentur Zosimas dixit ad eam nihil derelinquas domina mea quod . : :

30 non mihi patefacias sed semel te suppliciter adiuraui ut omnia me minutius doceas
: : :

Illaque respondit Crede mihi abba Zosima quod decem et septem annos in hoc
: :

deserto cum immansuetis cogitationum besliis transegi carnalibus reluclans cogita-

tionibus Dum recordabar affluentiai praeteritorum ciborum desyderabam carnes
. :

uel pisces quos antea in aegipto comederam Delectabar potu uini insatiabiliter . :

35 multo enim uino utebar dum fuissem in saeculo Delectabant me nefaria cantica : .

daemonum quae antea didiceram : sed mox lachrymas fundebam et manibus pectus :
|
:

uulnerabam Reducebam ad memoriam illam quam mihi lide uictricem feceram dum :

hanc ingrederer heremum et quasi ante dei genitricis astarcm imaginem ita eam : :

lachrymabiliter orabam ut amoueret sordidas ac pessimas cogitationes mentis mese

: :

40 et dum plurimas funderem lachrymas undique mihi refulgentem uidebam lucem : :

atque claritatis circundabar choro Rursum mihi insidiabantur fornicationum mea- .

rum cogitationes quae quasi ignis uaehemens ita deuastabant uiscera cordis mei
:

impellentes me ad perniciosa desyderia Dum uero talia mihi cerlamina templationum .

indesinenter insisterent ad consueta oralionis recurrebam arma terrie me proiiciens

: :

45 eamque lachrymis inundans eam mihi orabam succurrere Dicerem ne postmodum . :

ut prajuaricatrix dampnalionis exlrema^ lucrem poenas Non aulem prius eleuabam .

faciem meam a terra donec totum diei noctisque fuisset consumatum spatium et
: :

dulcissimi illius splendoris fuissem lumine circundata qui totam illam cogitationum :

temptationem fugaret sicque sancta; fide ductricis mea; protecla solatio transegi
:

50 decem et septeni annorum spalia innumera euadens pericula et ex illo tempore : :

usque hactenus auxiliatrix mea pra'sto mihi inuenitur qua^ ubique et undique uigi- :

lans custodit me Dixit ad eam Zosimas Nunquid eguisti ulterius uictu atque uesli-
. :

mento ? Illa respondit Illis ut dixeram expensis panibus per decem et septem annos
:

comedebam hairbas quae in deserto inueniebantur uestimenta autem mea cum qui-
: .

55 bus lordanem transgressa sum diruta atque putrefacta sunt Nam ualde pluinis hye- .

malibus uel aestiuis ardoribrs+ tribulata sum Ab illo enim tempore usque nunc diuina .

miseribordia^ eripuit corpus et animam meam a cunctis periculis Fitque mihi recor- :

danti quanta mala quantaque pericula per diuinam euaserim gratiam magna Iteticia et
- Ixxvil^] MARIA AEGYPTIACA 141

spes crescit salutis Cibus potusque ac uestimentum mihi est uerbum dei quoniam
.
:

non in solo pane uiuit homo sed in omni uerbo quod procedit ex ore dei Nam dicit : .

scriptura non habentes indumentum induuntur lapide pro uestimento qui se uesti-
: :

mento expoliauerunt iniquitatis Hsec audiens Zosimas quod ex testimoniis diuinarum .

scripturarum locuta esset ait ad eam domina psalmos aut alios diuiuce scripturte
|1
: 5
libros legebas ? Ait ad eum mulier Crede mihi homo dei quia non uidi alium homi- : :

nem ex eo tempore quo transfretaui lordanem nisi tantum tuam praesentiam sed nuc +
:
:

bestiam qualemcunque uel animal litteras uero nunquam didici neque aliquando : :

psalentem aut legentem audiui sed uerbum dei semper uiuens omnem me docuit :

scientiam Ecce cxplanaui tibi mea opera o pater sed sicut antea rogaui et nunc
. : : 10
rogo te atque coniuro per dei uerbum incarnatum incessabiliter digneris orare pro
: :

me peccatrice apud dominum Dum hec dixisset mulier compleuit uniuersos sermones .

suos flectens uero sencx genua in tcrram

: uocem cum lachrymis eleuauit .dicens :
:

Benedictus dominus qui facit mirabilia magna gloriosa atque terribilia quorum non : :

est numerus Benedictus cs domine deus omnipotens

. qui mihi peccatori reuelasti : 15
omnia bona quaj donare dignatus es timentibus te quia nunquam derelinquis quaj-
: :

rentes te llla uero eleuans senem a terra dicebat

. haec omnia quaj audisti a me :

homo dei per saluatorem te coniuro Christum duminum nulli ea loquaris quousque : :

deus me de terra assumi iusserit Nunc igitur uade in pace et iterum uenturo anno . :

uidebis me et uenies ad me dei gratia le comitante

: Rogo autem te per dominum . : 20
ut in sanctis ieiuniis futuro anno minime transeas lordanem iuxta consuetudinem
monasterii Audiens auleni Zosimas quod et soleninem regulam monaslerii ei nun-
. :

tiasset ammirans uihil aliud dicebal

: nisi gloria tibi domine qui magis pra^slas : :

diligentibus te Illa aulem ait ad eum Ilabita ut dixi in monasterio

. et non egre- : : :

diaris iuxta regulam quia non permitetur libi et sanctae uesperaj caenae dominicae : 25

sacrosanctum corpus domini nostri lesu Christi in uase mundissimo pone aiferque :

mihi expectans me in illa parte lordanis iuxta locum ubi me ueniente suscipiam uiui- :

ficationis mysteria quia ab illa die qua ad oratorium sancti lohannis ueniens prius-
:

quam transirem lordanem communicaui usque nunc minime sacri corporis uel san-
guinis domini nostri lesu Christi percepi misterium Sed me peccatricem deprecantem . 30
te o pater ne despicias
I
mihi quoque sacra misteria per quae dominus suos disci- :

pulos sacratissimae ctenic participes fecit deferas

illius Abbalem autem lohannem .

primum monasterii in quo habitare uideris commone dicens Cautior esto frater mi : :

et sollicilus erga congregationem tuam eo quod aliqui ibidem operantur quae : :

necessaria sunt emendari hccc dicens adiecit Ora pro me domine pater petiitque 35 . : : :

interiora deserti Abbas autcm Zosimas flectens genua osculabalur terram in qua
. :

sancta dei j)edibus steterat et glorilicans dominum regressus est plenus animae gau- :

dio et lajlicia spiritus collaudans et benedicens dominum lesum christum remeansque :

de heremo eodem die ad proprium rediit monasterium quo solili erant monachi :

remeare Et toto illu anno siluit nullum alicui uerbum dicens de eis quae uiderat iO
: : : .

delapso aulem anni circulo superuenientibus diebus in ieiunii prima dominicorum die
post soUemnem orationem alii omnes iuxta regulam egredientes psallebant Zosimas .

autem leuibus tractus febribus egredi a monasterio niinime potuit Sicque recordatus .

est uerborum sanctae mulieris quibus dixerat quia si egredi de monaslerio uolueris : : :

minime tibi licebit Transactis autem paucis diebus confortatus ex egritudine degebat 45
:

in monaslerio Appropinquante uero die sacratissimo caene dominicas festinans prae-

.

ccptis parere sanclre mulieris : detulit secum in paruo calice sacramenta corporis et

sanguinis domini nostri lesu Christi sumens et secum aliquot dactilos caricas len- :

temque aqua infusa et facto uespere peruenit ad ripam lordanis fluminis expectans :

prtesentiam sanctte mulieris quae quidem dum moram faceret Zosimas respiciebat 50 : :

ad desertum expeclans cernere quam desyderabat dicens in semetipsum forsitan : :

mea peccata prohibuerunt eam ad me uenire aut certe prajcessit me in hunc locum : :

me autem non inueniens remeauit Ilajc dum cum summo cordis maerore diceret .

plorans in ca^Iumque eleuans oculos dominum his uerbis rogabat Domine deus rex
: :

omnium creaturarum ne fraudes me uidere iterum eam quam cernere desydero : : 55

neque uacuum me derelinquas et his dictis coepit cogitans dicere Quid faciam si : :

sancta uenerit mulier : eo quod nauicula minime reperitur : qualiter hunc lordanem ||

possit transire : ut ad me ueniat peccatorem . Vae mihi indigno quomodo fraudatus

 142 MARIA AEGYPTIACA [Ixxvir -

sum tanli desyderii bonitate ? Dum haec tacitus diceret : ecce sancta affuit mulier :

stantemque super ripa fluminis uidit eam Zosimas et prae ^audio exultajjat glorificans :

dominuin cof^itansque quonam pacto posset mulier lordanem transire respexit et

:

uidit eam sif;naculum sancta? crucis facientem super aquis lordanis pedibusque super
5 eas ambulare et ccjepit ipse sibi occurrere festinanter Ipse autem ut uidit huiusmodi
: .

miraculum pronus in terram adorarc eam uolebat Ilia autem uociferando compes-
: .

cebat eum dicens Vide ne facias abba Zosima dum tu sis sacerdos et sancta portes
: :

mysteria et hoc dicens transiit super aquas peruenitque ad senem et ait Benedic
: : : :

me pater Benedic me pater Ille uero contremiscens ait Gerte scio quod ueritas
. . : :

10 non fallit quia sibi similes promisit quanta uirtus est eis qui ad se mundo corde
: :

confugiunt . Gloria tibi Christe domine noster : qui me non fraudasti desyderio cordis
mei : neque abstulisti misericordiam tuam a me : sed reuelasti niihi per hanc famulam
tuam : quantum a me distant uiae salutis uel inte^ritatis . Hsec illo dicente petiit eum
mulier sacratissimum simbolum seu dominicam orationem Finitaque ora-
sibi dicere :

15 tione deditseni pacem sicque sacrosancta mysteria sumpsit Extendensque ad caelum

: :

manus dixit Nunc dimittis famulam tuam domine secundum uerbum tuum in pace
: :

quia uiderunt oculi mei salutare tuum Dixitque ad senem pelo ut aliud unum adim- : : :

pleri facias desyderium meum et nunc quidem perge ad monasterium cum pace uen- : .

turo autem aiino uenies in locum ubi prius locula sum sed modis omnibus rogo te : :

20 iterum coniuro per dominum ut uideas me qualiter deo placuerit ille uero res-
et : : .

pondens precor te ut concedas mihi quod te in praesenti rogo quatiuus modi-

ait : : : :

cura gustare digneris de iis quae mecum attuU Illa uero tria granalentis aquae infusa : .

cum graLiarum actione percepit dicens Suflitiat nobis spiritus sancti gratia ut con- : :

seruare possimus dei praecepta inmaculate Addensque ora pro me abba per dominum :

25 te conjuro : et mei memor esto Ille uero iactans se eius pedibus dicebat Ora inquit . :

domina pro sanctis dei ecclesiis uel christiani imperii incolumitate atque pro me
|
:

peccatore et inuicem sibi uale dicentes signum sanctae crucis faciens mulier lorda-
;

nem ut prius fecerat pedibus transiit Senex uero regrediens reprajhendebat se ipsum . :

quod nonien sanctae mulieris minime requisisset Transacto igitur anno ad heremum .

30 iuxta consuetudinem properare Zosimas studens ambulansque consueto numero die-

rum ad locum peruenit mirabilem sperans aliqua sui desyderii signa reperire ^'idens- :

que nullum ad se uenientem coepit faciem lachrymis rigare dicens reuela mihi :

domine lesu Christe thesaurum tuum quem fures furari non possunt quem in hac : :

heremo occultasti Demonstra mihi corporeum tuum angelum quem hoc sa^cuiiim
. :

35 non est dignum cognoscere Dum ha?c orans diceret peruenit ad locum qui quasi . : :

torrens fuerat Viditque in parte illius torrentis ueluti solem orientem ubi corpus
: :

sanctae mulieris iacebat exaninie pedibus ac manibus ita dispositis sicut oportet dis- :

poni mortuos respiciensque in partem orienlis uidit eam Zosimas et currens gradu
: :

concito eius sanclissimos pedes lachrymis rigare ccepit nullain aliam parlem corporis
40 uel tangere praesumebat ccepitque opportunum psallere canticum et orationem : :

olferre sollemnem secumque cogitabat dicens Kgo quidem sepelire uolebam corpu-
: :

sculum sanctum sed timeo ne sancta^ mulieri hoc displiceat Htec eo cogitante
. : .

uidit litteras iuxta caput eius in terra descriptas continentes ita Sepeli abba Zosima :

in hoc loco misera; iMariae corpusculum et rcdde terrte puluerem suum et ora pro : :

45 me ad dominum cuius praecepto missus es mense aprili sum de hoc assumpla sieculo
: .

Repletus autem senex gaudio magno eo quod per scripturam cognosccre eius nomen :

potuit certus factus quia postquam ad iordanem sancta dei perceperat mysteria
: :

mox in eundem cucurrit iocum in quo uilam tiniuit Uludque desertum quod Zosi- : :

mas per uiginti dierum spatia uix ambulauit illa sancta mulicr una liora peragrauit :

M et ad dominum migr.mit Tunc Zosimas intra se dicebat Tempus est mihi adimplere . :

praeceptum sed quid faciam miserabilis ignoro qualiter enim terram fodere possim :

omnino non habeo et cum haic diceret uidit paruum in terra iacens lignum quod
|1

accipiens ca'pit cum eo terram fodere Erat autem durissima et nullo modo fodie- .

batur Laborabat Igitur senex perfusus sudoribus

. et suspirans ex inlimo cordis :

55 afTeetu aspexit ieonem inagnum astantem iuxta pedes eius

: et osculantem ues(igia :

eius quem ut uidit Zosimas tremefactus esl reconlatus sermonis Maria^ quem dixe-
: :

rat ut uunquam feram in eadem uidisset heremo

: et signaiis se ueuerabili cruois :

sigiiaculo credidit quod non ei noceret leo propter uirtutem sancti illius corporis Leo .
 .

- Ixxviir] MALACfllAS 143

autem cccpit innuere mansuetum Zosimas uero ait atl eum sancla
: ostendens se illi . :

li.TC mulier prjecepit lioc loco sepeliri suum corpus et e^o cum sim senex niinime :

po.ssum terram lotlere quia nec habeo ad hoc opus aptum ferramentum: Sed tu .

assume hanc operam el fode terram ut possimus sanctum sepelire corpus Mox
: : ,

ieo ccepit pedibus suis terram fodere ad suscipiendam corporis depositionem Tuac .
5

deponens cam Zosimas terra cohoperuit astante secum leone nudam ut ante fuerat
: :

nisi panno ruplo quem ei Zosimas iactauerat ad corporis necessariam parlem cohope-
riendam Uescendente uero ulroque
. leo quidem ut agnus mansuetus desertum :

petiit Zosimas aulem regressus est unde uenerat benedicens et hymnum dicens deo
: :

perueniensque ad monasterium omnia monachis narrauit nihil eis abscondens de eis : : 10

quiii uiderat et audierat : quae monachi audientes glorificauerunt deum ca;li : qui tanta
facit mirabilia . Magnoque cum honore anniuersariara celebrant depositionem sanctae
mulieris Abbas autem lohannes repperit aliquos in suo monasterio repraehensibiles
.

necessariam habentes emendationem quatinus uerba sanctas mulieris adimplerentur : .

Habitauit autem abbas Zosinias in eodem monasterio uenerabilem ducens uitam glori- 15

ficansrjue et collaudans dominum qui se toto cordis desyderio quaTentibus nunc :

ianuam aperire dignatur et repletus desyderii uoluntate de hoc saeculo migrauit ad

:

dominum.

PREFATIO SANCTI BERNARDI ABBATIS CLAREVALLENSIS :

IN VITAM SANCTI MALAGHIAE EPISCOPI .

Semper quidem npere pretium fuit illuslres sanctorum describere uitas ut sint in :

speculum et exemj^lum ac quoddam ueluti condimentum uit;c hominum super terram .

Per hoc enim quodammodo apud nos etiam post morlem uiuunt multosque ex his :

qui uiuentes mortui sunt ad ueram prouocant et reuocant uitam Verum nunc .

maxinice id requirit raritas sanctitalis et nostra plane aetas inops uirorum Quam : . 25

sane inopiam super nos adeo inualuisse uidemus ut nulli sit dubium illa sententia :

nos feriri quoniam abundabit iniquitas refrigescet caritas multorum Et ut suspicor

: .

ego aut presto aut prope est de quo scriptum esl faciem eius praicedit egestas
: : : .

Ni fallor Anlichristus est iste quem fames ac steriiitas tolius boni et praeit et comi- :

latur Siue igitur nuntia iam praesentis siue iam iamque aO^uturi prajnuncia egestas
.
30

in cuidenti est Taceo uulgus taceo uilem (iliorum huius s.cculi multitudinem in
: . :

ipsas ccclesiae columnas uoluo oculos leues Quem mihi ostcndas uel dc illorum .

numero qui uidentur elati in lucem gentium non magis de sublimi fumantem quam :

flammantem ? Et si lumen quod in te est inquit tenebrac sunt ipse quantje sunt :

tencbrie ? Nisi tu illos forte quod non credo lucere dixeris qui quaestum existimant :
35

pielatem qui in haereditate domini non quae domini sed magis quae sua sunt qua^ri-
:

tant Quid dico qua? sua sunt ? Perfeclus sit et sanctus etiam sua quaerens suaque
: :

retinens si ab alienis cor manusquc conlineat

: Meminerit tantum qui sibi usque .

huc forte peruenisse uidetur eundem exigi sanclitatis gradum et ab ethnico An : .

non milites suis iubentur contenti fore stipendiis ut salui fiant ? Magnum uero :
<o

ecclesite doctorem si sit sicut unus militum aut certe quod ad illorum impro-
: :

perium propheta loquitur si ut populus ita et sacerdos fuerit oh deformitatem : . .

Ita summus merito reputandus erit qui summo corruens gradu haerebit intimo ne : ;

abysso absorbeatur ? Quam rarus tamen isle ipse in clero Quem item das mihi con- .

tentum necessariis contemptorem superfluorum ? Lex est tamen prefixa ab apostolis 45

apostolorum successoribus Victum et uestitum habentes inquiunt his contenti .

sumus Vbi forma haec ? In libris cernimus eam sed non in uiris Habes uero de
II
: .

iuslo quia lex dei eius in corde ipsius et non in codice Nec perfectionis is gradus
: : .
.

Perfectus carere et necessariis paratus est At gratis istud Vtinam superfluis ponatur . .

modus utinam non cupiamus in intinitum Sed quid forte reperias qui hoc possit ?
. .
50

Id quidem difficile sed uide quid egimus Quaerebamus uirum oplimum muitorum
. .

liberatorem et ecce laboramus in inueniendo

:
qui se ipsum saluum facere possit :
.

Optimus hodie est qui non est nimis malus Vnde quoniam a terra defecit sanctus
: . :
 MALACHIAS [Ixxviir -
144

uideor mihi non superuacue ex iis qui empti sunt de terra reuocare ad medium epi-
scopum Malachiam uirum uere sanctum et nostrorum quidem temporum singularis
:

sapientia^ et uirtutis Isle erat lucerna ardens et lucens.nec extincta est tamen sed :

submota Quis mihi iure succenseat si readmouero eam ? Imnio uero non est quod
.
:

5 mihi ingrati esse mei saeculi homines debeant et omnis deinceps generatio uentura : :

si quem conditio tulit reuocem stilo si mundo restituam: quo dignus non erat : :

mundus si seruem memoriae hominum hominem cuius memoria in benedictione

:
:

sit omnibus qui legere dignabuntur : si me excitante amicum dormientem uox tur-
turis audita fuit in terra nostra dicens ecce ego uobiscum sum omnibus diebus
:

10 usque ad consumationem sseculi . Deinde sepultus apud nos est nobis specialiter .

hoc opus incumbit Quid quod me inter speciales amicos sanctus

. habebat et eo ille :

loci ut nulli in hac parte glorise secundum fuisse me credam ? Nec mercede uacat
mihi tantae familiaritas sanctitatis Primicias iam accepi In extremis positus erat . . :

immo in principiis iuxta illud cum consummatus fuerit homo tunc incipit : : .

15 Accurri ego ut benedictio morituri super me ueniret At ille cum iam membra alia
: .

mouere non posset fortis ad dandam benedictionem eleuatis sanctis manibus super
:

caput meum benedixit mihi et benedictionem hereditate possideo et quomodo ego: :

illum silere queam ? Postremo tu id mihi abba Congane iniungis reuerendus frater et
dulcis amicus meus ac tecum pariter ut ex hybernia scribis
: uestra illa omnis : :
|

20 ecclesia sanctorum Libens obedio presertim quod non eloquium exigitis sed narra-
. :

tionem Dabo uero operam ut ea sit pura et luculenta

. deuotos informans fasti-
: :

diosos non onerans Sane narrationis ueritas secura apud me est intimata a uobis
. :

haud alia proculdubio protestantibus quam quae certissime comperta sunt uobis ,

Malachias noster ortus hybernia de populo barbaro ibi educatus ibi litteras : .

25 edoctus est Caeterum de natali barbarie traxit nihil non magis quam pisces maris
. :

de sale materno. Quam uero suaue quod inculta nobis barbaries tam urbanum pro-
tulit ciuem sanctorum et domesticum dei Qui producit mel de petra oleumque de .

saxo durissimo ipse fecit hoc Parentes tamen illi fuere genere et potentia magni . :

iuxta nomen magnorum qui sunt in terra At mater mente quam sanguine generosior .

30 satagebat in ipso initio uiarum suarum notas facere paruulo uias uitae hanc pluris :

illi existimans uentosa scientia litteraturas saecularis Ad utramque tamen huic non .

defuit ingenium pro aetate In scolis littei^as domi timorem domini docebatur et
. : :

quottidianis profectibus respondebat ambobus salis magistro et matri Nempe a prin- .

cipio spiritum sortitus est bonum per quem erat puer docilis et amabilis ualde mire :

35 admodum omnibus per omnia gratiosus Bibebat autem pro lacte de pectore materno .

aquas sapientiae salutaris et fiebat in dies se ipso prudentior Prudentior dicam an

: . :

sanctior ? Vtrumque si dixero non me poenitebit ueritatem enim dicam Agebat : .

senem moribus annis puerum exspers lasciuie puerilis

: Cumque ex hoc cunctis .

esset reuerentiae et stupori non tamen inde ut assolet insolentior inueniebatur sed
: :

40 magis quietus et subditus in omni mansuetudine Non impatiens magisterii non . :

fugitaus disciplinaj non lectionis fastidiens non ludorum denique appetens quod
: : :

uel maxime illa setas dulce ac familiare solet habere Et proficiebat supra omnes ,

coaetaneos suos in ea quidem litteratura quae illi competebat aetati

: Nam in disci- .

plina morum profectuque uirtutum eliam super omnes docentes se in breui enituit :

45 non tam malre tamen quam unctionc magislra Hac sollicitanle haud segniter et in
1|
.

diuinis exercebatur petere secretum anticipare uigilias meditari in lege

: refici :

parcius orare frequentius

: Et quia ecclcsiam frequenlare nec uacabat propter stu-
:

dium et pro uerecondia non libebat leuare puras manus in omni loco ubi tamen
: :

secrete id posset lam tunc siquidem cautus fuit declinare uirus uirtutum inanem
. :

50 gloriam Est uicus prope ciuitatem in qua discebat puer quo magister eius fre-
. : :

quenter pergere solilus erat ipso solo comite IIlo eunlibus ambobus parilex ipse : . .

ut poslea 1'eferebat retrahebat jiedem sistebat gradum et stans a tergo magistri . : :

illo quidem non comparienle+ expansis ad ca4um manibus raptim quodammodo ac

ueluli iaculatam emittebat oralionem et sic dissimuhuis magislrum denuo seque- :

55 batur Isliusmodi pro furlo puer sa-pius eludebat comilem pariler et magistrum
. : .

Non est dicere omnia qua; eius principia colore bone indolis decorauere ad maiora :

atque uliliora currendum est Vnum lamen refero adhuc quod hoc meo quidem . :

iudicio non modo bona; sed et magnae in puero dederit insigne spei .
- Ixxviiir] MALACHIAS 145

Excitatus aliquando opinione cuiusdam magistri erat enim famosus in disciplinis :

quas dicunt liberales adiuit illum discendi cupiditate Quippe extrema iam pueritise
: .

captans ad eas litteras hanelabat Intrans uero domum uidit uirum ludentem subula . :

crebrisque sulcantem tractibus nescio quo notabili modo parietem Et solo uisu :

offensus puer serius quod leuilatem redoleret resiliuit ab eo : ac deinceps illum nec 5

uidere curauit . Ita cum esset studiosissimus litterarum : prse honesto tamen spreuit
eas uirtutis amalor . Tali quodam praeludio puer preparabatur ad eum qui se
manebat in fortiori aetate conilictum : iamque ipse aduersarium prouocabat Et .

Malachiae quidem pueritia sic erat . Porro adolescentiam simili transiuit simplicitate
et puritate nisi quod crescente aetate crescebat simul illi sapientia et gratia apud
: 10
deum homines
et .

Hinc iam idest ab ineunte adolescentia eius coepit manifestius apparere; quid esset
in homine et g-ratia dei in illo uacua non uideri
: Videns enim industrius adoles- . |

cens quam in maligno positus sit mundus et cogitans qualem spiritum accepisset : :

dicebat intra se Non est spiritus huius mundi iste Quid isti et illi ? Non est societas
: . 15
alteri ad alterum non plus quam luci ad tenebras Mens ex deo est et scio quee in
: . :

illo donata sunt mihi Inde mihi intcrim adhuc innocentia mea inde continentise
. :

decus inde iustitiaj fames inde quoque illa eo securior quo secrctior gloria est
: : .

testimonium conscientiaj mese Nil horum mihi tutum sub principe muncli Deinde . : .

habeo thesaurum hunc in lictili uase Verendum ne inpingat et frangatur et elTun- . : 20

datur oleum leticiai quod porto Et quidem non inpingere inter saxa et scopulos .

distorte et anfractuose uiae et uittc huius difficillimum Ita ne in momcnto perdam : .

simul omnes quibus ab initio prcuentus sum benedictiones dulcedinis ? Resigno illi
potius a quo sunt et me pariter Et ego enim ipsius Perdo ipsam ad tempus ani-
: : .

mam meam ne pcrdam in eternum Et quod sum ct quaj habeo omnia ubi mihi
: . : 25
aiquae salua uti in manu aucloris ? Quis ita ad seruandum soliicitus ad retinendum :

potens ad restituendum fidelis ? Seruabit tuto restituet oportune Sine retractione

: :

me do ad seruiendum illi de donis suis Non potest mihi perire ex omnibus que : ,

in opus pietatis expendo Forte et sperare plus aliquid licet Solet reddere cum . .

usura qui dat gratis Ita est etiam cumulabit ct multiplicabit in anima mea uirtu-
: . : 30
tem Ilaec cogitauit et fecit sciens absque facto uanas esse cogitationes hominum
. : .

Erat honio in ciuitate Ardinacha ipsa est in qua alitus est Malachias et homo ille :

sanctus et austerae admodum uitae inexorabilis castigator corporis sui Gellam : .

habens iuxta ecclesiam in ea manebat ieiuniis et obsecrationibus seruiens die ac : :

noctae Ad hunc se contulit Malachias formam uitaj accepturus ab eo qui uiuum

. : : 35
se tali damnauerat sepultura Et uide humilitatem a primeua aetate in sancta arte . :

magistrum quod dubiuni non est habuerat deum et ecce factus est denuo discipulus :

hominis homo mittis et humilis corde Si nesciebamus hoc uel solo nobis ipse pro-
. .

bauit Legant hoc qui docere quae non didicere co

. nantur discipulos sibi coacer- 1|
:

uantes qui nunquam discipuli extitere

: caeci duces csecorum Malachias doctus a : . 40
deo doctorem nihilominus quesiuit hominem et quidem caute et sapienter Quid : .

simile quaeso afferre quibat in que aeque daret caperet ue experimentum profectus :

sui ? Si Malachiae exemplum eis pro minimo est Pauli opus attendant Nonne euan- : .

gelium suum quod non ab homine acceperat sed a Christo cum hominibus tamen :

censuit conferendum ne forte in uacuum curreret aut cucurisset ? Vbi ille securus
: 45
non est nec ego Si quis hoc scit uiderit ne non tam securitas sit quam temeritas
: . : .

Sed haec alterius temporis Nunc uero sonuit in ciuitate quod factum est et commota . :

est uniuersa ad inopinatam nouitatem Stupebant autem omnes et mirabantur uirtu- .

tem eoque amplius quo minus usitatam in gente fera Videres tunc reuelari ex
: .

multorum cordibus cogitationes Plerique humano affectu pensantes factum plangere . 50

et dolere quod dilectus omnibus delicatusque adolescens duris se adeo laboribus

mancipasset Alii suspicati leuitatem propter a^tatem
. diffidere de perseuerantia : :

timere de casu NonnuIIi temei'itatem causantes indignari et fremere in eum quod

. :

supra a?tatem et uires inconsulte rem arduam fuisset aggressus Verum ille egit sine .

consilio nihil Nam habuit consilium a propheta qui ait Bonum est homini si por-
. : : 55

tauerit iugum in adolescentia Et addit Sedebit solitarius et tacebit quia leuauit . : : :

se supra se Sedebat sibi iuuenculus secus pedes Imari

. hoc enim nomen uiro et . :

aut discebat obedientiam aut se didicisse docebat Sedebat ut quietus . ut man- : .

II. — 10
 MALACHIAS [IXXVIIlP-
146

suetus ut humilis Sedebat et tacebat sciens secundum prophetam cultum iustitie

: . : :

esse silentium Sedebat ut perseuerans tacebat ut uerecundus nisi quod suo illo
. : :

silentio in dei auribus loquebatur cum sancto Dauid Adolescentulus sum et con- :

temptus iustificationes tuas non sum oblitus Et sedebat interim solitarius quia et
:
. :

5 sine socio et sine exemplo Quis enim ante Malachiam districtissimum uiri propo- .

situm uel cogitaret attemptaret ? Nempe mirabile omnibus habebatur non imitabile .

Malachias imitabile persuasit sedendo duntaxat et ta cendo Infra paucos dies : |

.

habuit imitatores non paucos prouocatos exemplo sui Ita qui primo solitarius sedit : .

et unicus patris sui fit iam unus ex multis fit ex unigenito primogenitus in multis
: .

10 fratribus Et ut prior in conuersione

. ita in conuersatione sublimior et qui ante : :

omnes uenit omnium iudicio supra omnes enituit in uirtute

: Et dignus uisus est :

episcopo et magistro qui ad diaconii gradum promoueretur : Et coegerunt eum : .

Huic iam leuita domini publice sed ad omne opus pietatis accinxit plus uero ad eas :

res in quibus aliqua iniuria uideretur Denique cura erat ei maxima in sepeliendis .

15 defunctis pauperibus quod hoc sibi non minus humilitatem saperet quam humani-
:

tatem Nec defuit nouo nostro Thobiae rediuiua a muliere temptatio immo a ser-
. :

pente per mulierem Germana eius indignitatem ut sibi uidebatur officii exhorrens
. : :

quid facis inquit o insane ? Dimitte mortuos sepelire mortuos suos Et hoc illi quot- :

tidie exprobrans ingerebat sed respondebat mulieri stultse iuxta stultitiam suam
: .

20 Misera tu eloquii casti uocem tenes sed uirtutem ignoras Ita ministerium ad quod : .

coactus accesserat deuotus tenuit indeffessus exercuit Vnde et censuerunt etiam : .

sacerdotale officium imponendum illi Et factum est ita Erat autem cum sacerdos . .

ordinatus est annos natus quasi uiginti quinque

: In qua eius utraque ordinatione si :

quid praeter canonum formam processisse uidetur ut uere uidetur siquidem infra : :

25 uicessimum quintum annum leuiticum ministerium infra triginta adeptus est sacer- :

dotii dignitatem donandum sane tum zelo ordinatoris tum meritis ordinati Ego
: : .

uero istud nec in sancto redarguendum nec usurpandum consulo ei qui sanctus : :

non fuerit Nec contentus episcopus eliam uices suas commisit ei seminare semen
.

sanctum in gente non sancta et dare rudi populo et sine lege uiuenti legem uitae et :

30 discipline Suscepit ille mandatum in omni alacritate sicut erat spiritu feruens nec
. :

talentis incubans sed inhyans lucris Et ecce linguae sarculo coepit euellere des- . .

truere dissipare
. de die in diem factitans praua in directa et aspera in uias planas
: .

Exultabat ut gigas ad discurrendum ubique Diceres ignem urentem in consumendo .

||

criminum uepres diceres securim uel asciam in deiiciendo plantationes malas extir-
: :

35 pare barbaricos ritus plantare ecclesiasticos Veternosas onines neque enim paucse
: .

inueniebantur abolere supersticiones seu quaslibet ubicumque depraehendisset mali- :

gnitates immissas per angelos malos Denique quidquid incompositum quidquid .

indecorum quidquid distortum obuium habuisset non parcebat oculus eius sed uelut :

grando grossos e ficubus et sicut puluerem uentus a facie terra; sic coram facie :

40 sua eiusmodi totum nitebatur pro uiribus extirpare ac delere de populo suo Et pro .

his omnibus tradebat iura caelestia optimus legis lator leges dabat plenas iusticiae : :

plenas modestiae et honesti Sed et apostolicas sanctiones ac decreta sanctorum .

patrum praecipueque consuetudines sanctae romanae ecclesiae in cunctis ecclesiis sta-

tuebat .Hinc est quod hodie in illis ad horas canonicas cantatur et psallilur iuxia
45 morem uniuersae terrae nam minime id anle fiebat ne in ciuilate quidem Ipse uero
: .

in adolescentia sua cantum didicerat et in suo coenobio mox cantari fecit cum nec : :

dum in ciuitate seu in episcopatu uniuerso cantare scirent uel uellent Deinde usum .

saluberrimum confessionis sacramentum confirmationis contractum coniugiorum: : :

quae omnia aut ignorabant aut negligebant Malachias de nouo instituit Et de his : .

50 ista pro exemplo sufficiant Nam et per tolum hisforiae texlum breuitatis studio
. :

plurima praeterimus Cum esset illi studium et zelus maximus circa cuUum^diuino-
.

rum et uenerationem sacramentorum ne forte de his aliquid constitueret uel doceret :

secus quam ritus haberet uniuersalis ecclesia? subiit animum adire episcopum Mal- :

cum qui se plenius de omnibus informaret Hic erat senex plenus dierum et uirtu-
: .

55 tum :et sapientia dei erat in illo Natione quidem hybernus sed in anglia conuer- . :

satus fuerat in habitu et proposito monachili ^'ititoniensi monasterio De quo .

assumptus est in episcopum in Lesmor ciuitate Mumunie et ipsa nobilior inter :

caeteras regni illius . Ibi tanta ei desuper collata est gratia : ut non modo uita et
 .

- Ixxx^] MALACHIAS 147

doctrina sed et signis clareret causa ut omnibus inno- . Quorum duo pono exempli :

tescat qualem in scientia sanctorum Malachias habuerit praeceptorem Puerum | .

mente captum ex iis quos lunaticos uocant inter confirmandum sacra unctione sanauit
hoc ita notum certumque fuit ut illum mox constituerit ostiarium domus suae : :

uixeritque idem puer incolumis in eo officii usque ad uirilem aetatem Surdo auditum 5 .

restituit in quo idem mirabile quiddam confessus est

: quod cum sanctus utrique :

auriculae hinc inde digitos immisisset duos quasi porcellos ex ipsis exire senserit : .

Pro his huiusmodi fania crebrescente nomen g-rande adeptus est ut ad eum scothi :

hybernique confluerent et tanquam unus omnium pater ab omnibus coleretur Ad :

.

hunc ei'go Malachias accepta benedictione patris Imari et ab episcopo missus cum lo :

prospere peruenisset benigne a sene susceplus est Qui annos aliquot cum eo
: :

mansit ut per hauc lemporis moram hauriret plenius de pectore ueterano sciens
:
:

scriptum quia in antiquis est sapienlia

: Sed ne hoc quoque ad causam defuisse .

reor quod magnus ille prouisor uniuersorum uoluit seruum suum Malachiam in
:

loco tam celebri notuni ficri omnibus qui erat omnibus profuturus Nec enim 15 : :

poterat non esse gratus quibus notus fuisset Denique unum iulerim accidit per
: . .

quod ex aliqua parte quod notum deo crat in illo manifestum fecit hominibus Inter .

regem australis Mumuniae qufe est hybernite pars et germanum eius orta simultate :

et fratre superiori facto rex pulsus rcgno confugit ad episcopum Malcum : non :

tamen ut ope illius regnum recuperarel sed magis princeps deuofus dedil locum 20 :

ire : et necessitatem in uirtutem conuertit priuatam eligens ducerc uitam Gumque : :

episcopus regem susciperc debito honore pararet abnuit ille se malle inquiens tan- :

quam unum ex illis esse pauperibus frafribus qui illi adhaerent regium fastum : :

deponere et communi pauperfafe fore confentum expectare potius domini uolun-

: :

tatem quam per uim recipere regnum nec uelle pro suo honore terreno sanguinem 25 :

humanum effundere qui contra se clamet ad deum de terra Quo audito exultat
: :

episcopus et ammirafus dcuofionem satisfacit uoto

: Quid phira ? Tradifur regi .

paupercula domus ad habitandum ef Malachias in magisfrum ad uicfum panis cum :

sale et aqua Porro ad delicias sufliciebaf regi Malachiic pra;senfia uifa afque do-
.
Ij

ctrina ifa ut diceref ei Quam dulcia faucibus meis eloquia tua super mcl ori meo
: : 30 : .

Ad ha?c pcr singulas noctes lachrymis suis sfratum suum rigabaf sed et quotfidiano :

aque frigide balneo malc calentem exfingucbat in carne libidinem Et orans rex cum :

rege dicebat Vide humilitafem meam et laborem meum et dimiffe uniuersa delicfa
: :

mea Et non ammouit deus orafionem eius et misericordiam suam ab eo. Et exau-
. :

dita est oratio eius et si secus quam infenderet ipse Nam is quidem sollicifus erat 35
: .

pro anima sua sed uindex innocenfia^ deus hominibus ostendere uolens
: quoniam :

sunt reliquiae homini pacilico parabat inferim facere iudifium iniuriam patienli : :

quod iile penifus non sperabat Et suscitauit deus spiritum uicini regis neque enim . :

unum est hibernia regnum sed diuisa in plura Hic ifaque uidens quae facta sunt : . :

repletus est zelo et hinc quidem indignans pra?donum libertafi et insolentiae super- 40
:

borum inde uero miserans regni desolationem et regis deiecfionem descendit ad

: :

cellulam pauperis Suadet reditum sed non persuadet . Instat tamen spondet : . :

opem de effecfu non diffidere monet deum affuturum promittit cui non poferunt
: . :

resistere omnes aduersarii eius Proponit efiam oppressionem pauperum pafriaeque .

uastationem et non proficit Gaeferum accedente mandato episcopi et Malachiee 45

: .

consilio de quibus ille pendebat totus uix tandem acquiescit Sequitur rex regem : . :

et iuxta uerbum regis sicut fuerat uoluntas in caelo tota facilitate pulsis predonibus
reducitur homo in sua cum exultatione suorum regnoque restituitur suo Dilexit : .

extunc rex ille et semper ueritus est Malachiam eoque propensius quo plenius in . : :

sancto uiro digna uenerafione et amore compererat Guius enim tantam meruit in 50 :

sua aduersitafe familiaritatem sactitatem^^ ignorare non potuit Propterea magis in : .

sua prosperitate praepefibus illum amiciciis deuotisque colebat obsequiis Et libenter .

audiebat eum et audito eo multa faciebat : Et de his satis Veruntamen non for- . .

tuifu factum reor quod ita iam tunc magnificauit eum dominus in conspectu regum.
: :

sed quia uas elecfionis sibi erat ille portaturus nomen suum coram regibus et princi- 55
pibus. Mortua est interim soror eius illa quam praefati sumus nec •praetcreunde
I
:

uisiones quas uidit de ea Huius si quidem sanctus carnalem exhorruerat uitam et

: .

tanto zelo : ut se deuouerit non uisurum eam in carne uiuentem . At illa carne soluta
 MALAGHIAS [Ixxx^ -
148

solutum est uotum : et coepit uidere in spiritu : quam in corpore noluit . Quadam
nocte audiuit per somnium uocem sibi dicentis sororem eius stare foras in atrio et : :

ecce per totos triginta dies nihil gustasse Qui euig-ilans cito intellexit cuius escae .

inedia marceret et diligenter discusso numero dierum quem audierat

: ipsum esse :

5 reperit ex quo pro ea panem de caelo uiuum non obtulisset Tum ille qui sororis
:
.

non animam oderat sed peccatum beneficentiam quam intermiserat rursum ad- : :

oritur Neque id frustra Non multo post uisa est illi peruenisse ad limen ecclesiae
: . :

nec dum tamen posse intrare apparere etiam in ueste pulla Cumque ille perseue- : .

raret curans ne qua die solita stipe frustaretur+ secundo uidit eam in ueste subcan- :

10 dida ad missam quidem intra ecclesiam sed altare contingere non permitti Tertio : ,

tandem uisa est aggregari coetui candidatorum et ueste candida Vides lector quan- ,

tum ualeat deprecatio iusti assidua Vere regnum caelorum uim patitur et uiolenti . :

rapiunt illud Non ne tibi uidetur Malachise oratio uicem quodammodo effractoris
.

exhibuisse celestibus portis quando peccatrix mulier fraternis obtinuit armis quod
: :

15 suis meritis negabatur ? Hanc uim lesu bone tu qui pateris facis ualidus et pius ad :

saluandum faciens misericordiam et potentiam in brachio tuo et in sacramento tuo

: :

seruans sanctis qui in terra sunt usque in consumationem seculi

: Hoc plane .

sacramentum potens peccata consumere debellare obuias polestates inferre caelis : :

reuertentes de terra ,

20 Et dominus quidem in regione illa sic preeparabat dilectum suum Malachiam ad

gloriam nominis sui Verum qui miserant eum minime iam ferentes absentiam
, :

eius missis epistolis reuocant illum

: Quo reddito suis et quidem instructore de .

omnibus quie oportebat en opus a deo paratum et seruatum Malachia; : : ,

Vir diues et potens qui locum Benchorum et possessionis eius tenebat inspiratus :

25 a II
deo confestim in manu eius sua omnia dedit et se quoque Et is auunculus eius : . :

sed Malachia? spiritus quam carnis propinquitas pluris fuit Ipsum quoque locum .

Benchor tradidit ei princeps ut a?dificaret ibi monasterium uel potius rea^dificaret : .

Nempe nobilissimum extiterat ante sub primo patre Congello multa milia monacho- :

rum generans multorum monasteriorum caput Locus uere sanctus fecundusque .

30 sanctorum copiosissime fructificans deo ita ut unus ex filiis sancta? illius congrega- :

tionis nomine Lucanus centum solus monasteriorum fundator extitisse feratur Quod :

idcirco dixerim ut ex hoc uno coniiciat lector

: quam ingens fuerit reliqua multi- :

tudo Denique ita Hiberniam Scotiamque repleuerunt genimina eius

. ut ea potissi- :

mum tempora dauitici illi conuersiculi praicinisse uideanlur Visitasti terram et : :

35 inebriasti eam multiplicasti locupletare eam

: Flumen dei repletum est aquis . :

parasti cibum illorum quoniam ita cst praeparatio eius Riuos eius in ebrians mul-
: . :

tiplicans genimina eius in stillicidiis eius laHabitur germinans : Et in hunc modum .

caeteri qui sequuntur Nec modo in praefatas sed in exteras etiam regiones quasi
.

inundatione facta se sanctorum examina effuderunt E quibus ad has nostras galli- :

40 canas partes sanctus Columbanus ascendens luxouiense construxit monasterium :

factus ibi in gentem magnam Aiunt lam magnam fuisse ut succedentibus sibi . :

uicissim choris continuarentur solemnia diuinorum ita ut ne momentum quidem :

diei ac noctis uacaret a laudibus Ha^c de antiqua dicta sint benchorensis monaslerii :

gloria Hoc olim destructum a piratis ob insigne dignitatis antiquaj Malachias ueluti
.

45 quandam replantaturus paradisum amplexus est et quia multa corpora sanctorum :

dormirent ibi Nam ut taceam illa quae in pace sepulta sunt ferunt nongentos simul
. :

una die a piratis occisos Erat quidem ingens possessio loci illius sed Malachias solo
. :

contentus loco sancto totas possessiones et terras alteri cessit Si quidem a tempore .

quo destructum est monasterium non defuit qui illud leneret cum possessionibus :

50 suis .Nam et constituebantur per electionem etiam et abbates appellabantur :

seruantes nomine et si non re quod olim extiterat Cumque suaderent multi non : :
|

allienare possessiones sed totum simul retinere sibi nec acquieuit paupertatis
: :

amator sed fecit eligi iuxta morem qui eas teneret loco ut pra;diximus retento sibi
: :

et suis Et fortassis consultius

: ut post apparuit integrum retinuisset si non : : :

55 magis suee prospexisset humililati quam paci Itaque ex mandato palris Imari assum- .

ptis secum decem circiter fralribus ueniens ad locum coepit edificare .

Vbi die quadam cum in securi quid ipse secarct casu ex operariis unus illo :

uibrante in aera securim locum in caute occupauit quo ictus dcstinabatur ct cecidit : :
 - Ixxxr] MALAGHIAS 149

super spinam dorsi eius tanto utique impetu quanto ille conatu impingere ualuit
: .

Corruit ille accurrere omnes putantes aut percussum ad mortem aut mortuum
: : .

Et tunica quidem scissa a summo usque dehorsum homo uero illsesus inuentus est :

tam modice et summatim perstricta cute ut uix in superficie uestigium appareret : .

Stabat homo in columis quem securis prostrauerat intuentibus et stupentibus qui

: : 5

circunslabant Vnde et facti alacriores promptiores ex inde ad opus facti sunt Et

. : .

hoc initium signorum Malachige Porro oratorium intra paucos dies consumatum est .

de lignis quidem leuigatis sed apte firmiterque contextum opus scoticum pulchrum
: :

satis Et exinde seruitur deo in eo sicut in diebus antiquis

. simili quidem deuotione :

et si non pari numero Praefuit Malachias loco illi tempore aliquanto patre Imaro
. lo
ita constituente ipse rector ipse reguhi fratrum
: Legebant in uita eius quomodo . .

conuersarentur et ipse ante illos prajibat in iustitia et sanctitate coram deo

: nisi :

quod preeter instiluta communia multa singuLiriter faciebat in quibus potius praeibat :

omnes et aliorum nemo illum poterat ad tam ardua sequi

. .

Eo temporis et eo loci quidam inlirmabatur Cui assistens diaboius et aperte loquens . 15

suggerebat ne umquam crederet monitis Malachiae sed si intraret ad eum cultello
: : :

eum peteret et occideret Quo cognito qui illi ministrabant ipso infirmo prodente
: : :

uerbum perferunt ad Malachiam pramiunientes At ille sohta arma orationis arri- .

piens impauidus hostem aggressus

: et infirmitatem fugat et daemonem Erat :
||
.

autem nomen uiro Malcus F^rater est iste secundum carnem christiani nostri Melli- . 20
fontis Abbatis ambo enim superstites adhuc sunt sibi in spiritu modo germaniores
: : .

Nam ille ut liberatus est continuo non ingratus loco eodem conuersus ad dominum
: :

habitum simul animumque mutauit Et cognouere fratres malignum inuidere bonis .

eorum et aedificali sunt facti de reliquo cautiores Clericum nomine Michaelem

: : .

dyssenteria laborantem et desperantem mittens ei aliquid de mensa sua eodem loco 25

sanauit Secundo eundem ipsum grauissima inlirmitate correptum et corpore pariter
.

curauit et mente Illico enim adhaesit deo et Malachiie seruo eius

. timens ne dete- :

rius aliquid sibi contingeret si denuo ingratus tanto inueniretur et beneficio et mira- :

culo .Et nunc ut audiuimus prcTest cuidam monasterio sito in parlibus Scotite et hoc
nouissimum omnium quae iile fundauit Pro huiusmodi augebatur in dies et opinio . 30
et congregatio Malachiac grande nomen intus et foris non tamen re grandius
: : ,

Nempe ibi demorabatur etiam factus episcopus quod locus esset uicinus ciuitati : .

Vacabat tunc temporis episcopalis sedes in una ciuitatum et iam diu uacarat : :

Malachia nolente assentire Siquidem ipsum elegerant Persistentibus tamen illis . .

tandem aliquando cessit accedente ad uim faciendam mandato magistri sui nec non
: 35
et metropolitani Tricessimo ferme aetatis suae anno Malachias consecratus episcopus
.

introducitur Connereth hoc enim nomen ciuitatis Cum autem coepisset pro officio
: .

suo agere tunc intellexit homo dei non ad homines se sed ad bestias destinatum
: .

Nusquam adhuc tales expertus fuerat in quantacumque barbarie Nusquam repererat .

sic proteruos mores sic ferales ritus sic ad fidem impios

: sic ad leges barbaros : . : 40
ceruicosos ad discipiinam spurcos ad uitam christiani nomine re pagani Non . : .

decimas non primitias dare non legitima inire coniugia non facere confessiones
: : : :

poenitentias nec qui peteret nec qui daret penitus inueniri : Ministri altaris pauci
admodum Sed enim qui opus plurimum ubi ipsa paucitas inter laicos prope-
erant . :

modum ? Non erat quod de

ociosa uacaret suis fructificarent officiis in populo |
45
nequam Nec enim in ecclesiis aut praedicantis uox aut cantantis audiebatur Quid
: .

faceret athleta domini ? Aut cedendum turpiter aut periculose certandum Sed qui : .

se pastorem et non mercenarium agnoscebat elegit stare potius quam fugere : :

paratus et animam dare pro ouibus si oportuerit Et quanquam omnes lupi et oues .

nullae stetit in medio luporum pastor intrepidus

:
omnimodis argumentosus : : 50

quomodo faceret oues de lupis per . Monere communiter . secreto arguere . flaere

singulos nunc aspere nunc leniter conuenire

: prout cuique expedire uidebat In : :

quibus ne per haec minus profecisset cor contritum et humiliatum ofFerebat pro eis : .

Quotiens noctes totas peruigiles duxit extendens manus in oratione Et cum uenire . :

ad ecclesiam nollent per uicos et plateas occurrebat inuitis

: et circuiens ciuitatem : 55

perquirebat anhelus quem Christo acquireret Sed et foris rura et oppida nihil-
: .

ominus saepius percurrebat cum sancto illo comitatu discipulorum suorum qui nun- :

quam deerant lateri eius . Ibat et erogabat uel ingratis caelestis tritici mensuram ,
 130 MALACHIAS [Ixxxr -

Nec iiehebatur equo sed pedes ibat et in hoc uirum se apostolicum probans lesu : : .

bone quanta passus est pro nomine tuo bellator tuus a filiis sceleratis quanta susti- .

nuit pro his ipsis quibus et pro quibus loquebatur bona tibi Quis digne exprimat
: .

in quantis quibus affectus sit contumeliis

uexatus quibus iniuriis lacessitus
: : :

5 quotiens lassus inedia quotiens afflictus in frigore et nuditate Attamen cum his qui : .

oderunt pacem erat pacilicus instans nihilominus oportune importune Blasphe- : .

matus obsecrabat iniuriatus opponebat scutum patientiae et uincebat in bono

: :

malum Quid ni uicisset ? Perseuerauit pulsans et secundum promissionem tandem

.
:

aliquando pulsanti apertum est Quomodo poterat non sequi quod ueritas praenun- . :

10 ciauerat secuturum Dextra domini fecit uirtutem quia os domini locutum est
. :

ueritalem Cessit duricia et quieuit barbaries et domus exasperans paulatim leniri

. : :

ca^pit paulatim correctionem admittere

:
recipere disciplinam fiunt de medio : .

barbariccTD Icg-es ro manae introducuntur Recipiuntur ubique ecclesiasticse consue-

:
||
.

tudines contrariie reiiciuntur

: Reffidificantur basilica; et ordinatur clerus in illis . : :

15 sacramentorum rite solemnia celebrantur Confessiones liunt ad ecclesiam conue- . :

niunt plebes concubinatus honestat celebritas nuptiarum

: Postremo sic mutata in .

melius omnia ut hodie illi genti conueniat quod dominus per prophetam dicit Qui
: : :

ante non populus meus nunc populus meus. :

Contigit post annos aliquot destrui ciuitatem a rege aquilonaris partis hybernise :

20 quia ab aquilone panditur omne malum Et forte malum illud bene utentibus bonum .

fuit Quis scit enim

. si tali flagello deus delere uoluit mala antiqua populi sui ? :

Istiusmodi Malachias necessitate conpulsus et ipse exiit cum turba discipulorum :

suorum Nec ociosus exitus eius hac occasione monaslerium braicense constructum
: .

est eunte illo Malachia cum suis numero centum uiginti fratribus Ibi occurrit ei .

25 Cormarcus rex ipse est qui olim regno pulsus sub cura Malachire de misericordia
.

dei consolationem accepit Et locus ille situs in i-egno eius Gauisus est rex uiso . .

Malachia se et sua omnia exponens ei et iis qui cum eo erant

: utpote non ingratus :

nec immemor beneficii Adducta in conlinenti aninialia multa ad usus fratrum . :

multa insuper in auro et argento ad sumptus fedificiorum pro regia liberalitate

30 collata Ipse quoque erat intrans et exiens cum eis sedulus
. et officiosus habitu : :

quidem rex sed animo discipulus Malachiaj Et benedixit loco illi dominus propter
: .

Malachiam et in breui factus est magnus rebus possessionibus et pcrsonis

: .

Vbi uelut de nouo inchoans legem et disciplinam quam aliis imponebat magis : :

ipse portabat episcopus et magister Ipse in ordine uicis suae coquinae ministerio .

35 inseruiebat Ipse cum recumberent fratribus ministrabat

. Inler+ succedentes sibi : .

inuicem fratres ad cantandum legendum ue in ecclesia non se prwteriri patiebatur :

strenue implens et ipse officium loco suo tanquam unus ex illis Sanctai paupertatis .

non modo participem sed et principem se exhibebat ipsius praecipue super omnes : :

abundantius temulator existens .

40 Cum hasc ita aguntur contigit infirmari archiepiscopum Celsum Ipse est qui : .

Malachiam in diaconem pra^sbiterum episcopumque ordinauit Et cognoscens quia . :

moreretur fecit quasi testamentum quatinus Malachias deberet succedere sibi quod
: :

nullus uideretur dignior qui episcoparetur in sede prima Hoc prescntibus indixit : . :

hoc mandauit absentibus hoc spccialiler ambobus Mumunia; regibus et maioribus .

45 terrae Sanctipatricii auctoritate praecepit Cuius reuerentia et honore tanquam :

apostoli illius gentis qui totam patriam conuerlisset ad fidem sedes illa in qua et .

uiuens prefuit et mortuus requiescit in tanla ab initio cunctis ueneratione habe-

: .

tur :ut nonmodo episcopi et sacerdotes et qui de clero sunt sed eliam regum ac :

principum uniuersitas subiecta sit metropolitano in omni obedientia et unus ipse :

50 omnibus preesit Verum mos pessimus inoleuerat quorundam diabolica ambilione

.

potcntum sedcm sanctam obtentum iri haereditaria successione Nec enim patifebantur .

episcopari nisi qui essent de tribu et familia sua

: Nec parum processerat execranda :

successio decursis iam in hac malicia quasi generationibus quindecim

: Et eo usque .

tirmauerat sibi ius prauum immo onini morte puniendam iniuriam generafio mala et
55 adultera ut et si interdum defecissent clerici de sanguine
: sed episcopi nunquam : .

Denique iam octo extiterant ante Cclsum uiri uxorati et absque ordinibus litterali
tamen Inde tota illa per uniuersam hyberniam de qua multa superius diximus
.

dissolutio ecclesiasticse disciplinae censure eneruatio religionis euacuatio Inde : . .

-Ixxxir] MALAGHIAS 151

ubique pro mansuetudine christiana saeua subiutroclucta+ barbaries imo pag-anis-

illa :

mus quidam inductus sub nomine christiano Nam quod inauditum est ab ipso . :

christianitatis initio sine ordine sine ratione mutabantur et multiplicabantur episcopi

pro libito metropolitani ita ut unus episcopatus uno non esset contentus sed singulae
:

pene ecclesia? singulos haberent episcopos Nec mirum Nam quomodo tam morbidi . : 5

capitis membra ualerent ? Pro his Gelsus atque huiusmodi malis populi sui uajhe-
menter dolens erat enim uir bonus et timoratus
. curauit omni modo habere sibi :

successorem Malachiam
||
quod per ipsum confideret posse explanari male radi-
: :

catam successionem qui carus esset omnibus et quem omnes ajmularentur

: et : :

dominus erat cum eo Nec frustratus est a spe sua Nam ilio mortuo substitutus est
. . lo
Malachias non tamen mox
: neque id facile Eece^ enim de ssemine nequam qui : .

occupet locum Mauritius nomine

: Is per quinquennium fretus potentia saeculari .

incubauit ecclesia^ non episcopus sed tyramnus Nam uota piorum magis in Mala-
: .

chia conuenerant Denique suadebant eum subire onus iuxta constitutionem Celsi
. :

sed ille qui omne sublime haud secus quam suum precipilium declinabat bonam . 15
sibi uidebatur nactus occasionem excusandi quod per id temporis introitus eius :

pacificus esse non posset Instabant tam sancto operi et sollicitabant eum omnes
.

potissimum episcopi Malcus et Gislibertus Quorum prior ipse est senior lesmo- :

rensis de quo supra mentio facta est

: Alter quem aiunt prima functum legatione :

apostolicae sedis per uniuersam Ilyberniam Qui Iriennio iam decurso in hac prae- : 20
sumptione Mauricii et Malachia^ dissimulalione non ferenles ultra ecclesiae adulte-
rium dedecus christi couocatis episcopis et principibus lerra3 uno spiritu adeunt
:

Malachiam parati uim facere At ille renuere primum praetendere siquidem diffi- . :

cultatem rei nobilis illius prosapia; multitudinem

: forlitudinem ambitionem . :

multum esse ad se pauperculum opponere se tot tantis talibus laliter radicatis qui : 25

iam annos ferme ducenlos quasi haireditate possedissent sanctuarium dei et nunc :

quoque id praeoccupassent non posse illos extirpari nec cum mortibus hominum : :

quod sua non intex'esset fundi humanum sanguinem occasione sui postremo iunctum :

se sponse alteri quam dimittere non liceret Verum illis e conlra instantibus et
: .

clamantibus quia a domino sermo egressus est sed et tota auctoritate iubentibus
: : 30
subire onus atque intentanlibus anathema Ad mortem inquit ducitis me sed obedio : :

spe martyrii Hac tamen condilione ut si iuxta fidem uestram res in melius cedat
. : :

et uindicet sibi deus suam hajreditatem a diripientibus eam cum demum consum- :

matis omnibus et ecclesia pacem habente

: liceat redire ad priorem sponsam meam :

et amicam de qua rapior paupertatem et pro me illic ahum substituere qui tunc
|
: : 35
forte repertus idoneus fuerit Nota iector uirtulem uiri et animi purilatem nec . :

honorem scilicet allectantis nec formidantis mortem pro christi nomine Quid hoc : .

animo purius quidue fortius ut se exponens periculo et labori alteri fructum : :

cedat ipsam in loco principatus securitatem et pacem ? Facit hoc cum liberum sibi
:

ex pacto retinet reditum ad paupertalem pace et iibertate ecciesicC restituta Spon- : . 40

dentibus illis demum adquieuit uoluntati eorum uel potius dei a quo sibi iam olim :

praiostensum recordabatur quod de se modo dolebat fieri Nempe iani egrotante : .

Gelso apparuit Malachiae et quidem longe posito et nescienti mulier procerae staturae
et reuerendi uultus percunctanli quaenam esset responsum est esse uxorem Gelsi
: : : :

Quse ei tradens uirgam pastoralem quam manu tenebat disparuit Paucis decursis : . 45

diebus Gelsus moriens misit baculum suum Malachiae tanquam sibi successuro
: :

quem ut uidit agnouit ipsum esse quem uiderat Huius praecipue recordatio uisionis .

terruit malachiam ne si quod diu satis dissimularat

: ultra renueret diuinae iam : :

uideretur resistere uoluntati Verumtamen ciuitatem non intrauit quam diu ille . :

incubator uixit ne hac occasione contingeret mori quemquam ex his quibus uitam
: : 50

magis ministraturus ueniebat Ita per biennium nam id temptus+ superuixit ille . :

agens extra urbem strenue in uniuersa prouincia opus episcopale exercuit IUo .

igitur celeri morte facto de medio rursum nigellus quidam immo uero ingerrimus + :

sedem pra^ripuit et in hoc anima? suae Mauricius adhuc uiuens prouiderat

: ut :

haberet haeredem in quo qui dampnandus exhibat

: operibus adiicere damnationis : 55

persisteret Erat enim et ipse ex dampnata progenie cognatus Mauritii

. Gasterum : .

rex et episcopi et iideles terras nihilominus conuenerunt ut inti'oducerent Malachiam : :

Et ecce concilium malignantium ex aduerso .

 .

152 MALAGHIAS [Ixxxir -

Quidam de in inquitate+ sciens locum ubi

filiis Belial promptus ad malum potens
pariter conuenire decreuissent multis ag-gregatis sibi latenter uicinum occupat collem :

eminentem e regione unde illis tractantibus repentino impetu super incautos irrue-
: 1|

rent et interficerent innocentes

:
Gondixerant enim regem cum episcopo trucidare . :

5 ut non esset qui uindicaret sanguinem iustum :

Res innotuit Malachice et intrans . :

ecclesiam erat enim propter eleuatis manibus orauit ad dominum Et ecce nubes et
: : :

caligo sed et tenebrosa aqua in nubibus aeris diem uerterunt in noctem Fulgura .

quoque et tonitrua et horribilis spiritus procellarum diem ultimum imitantur uici- :

namque elementa intentant omnia morlem Et ut scias lector quod ipsa oratio Mala- . :

10 chise concusserat elementa : solos intercepit tempestas : qui querebant animam eins+ :

solos turbo tenebrosus inuoluit : qui parauerant opera tenebrarum . Denique ipse qui
princeps extitei^at tanti mali fulmine percussus interiit cum tribus aliis et fuere con- :

sortes mortis qui fuerant participes sceleris Quorum sequenti die inuenta sunt cor-
: :

pora semiusta et putrida haerentia ramis arboreis ubi quemque spiritus eleuans alli- :

15 sisset Alii quoque tres semiuiui inuenti sunt

. caeteri omnes circumquaque dispersi :

Illos autem qui cum Malachia erant quamuis proximos loco non tetigit tempestas
omnino nec quicquam molestise intulit In facto isto recens capimus experimentum
: .

ueritatis uerbi illius quia oratio iusti penetrat caelos Sed et nouum antiqui exem-
: .

pluni miraculi quo olim tota eegypto uersante in tenebris solus israel in lumine
: :

20 mansit dicente scriptura

: Vbicumque israel erat lux erat Huc mihi accurrit et : : .

factum sancti Helise nunc quidem ab extremis terrae nubes et pluuias educentis nunc :

uero super blasphemos euocantis ignem de caelo Et modo de simili clarificatus est :

deus in seruo suo Malachia.

Anno autem setatis sute tricessimo octauo pauper Malachias pulso incubatore intra-
25 uit Ardinacha pontifex et metropolitanus tocius hyberniae Rege uero caeterisque qui .

introduxerant eum ad propria remeantibus ipse remanet in manu dei et remanent illi :

foi'is pugnai intus timores Nam ecce uiperea soboles frendens et uociferans se exhae-
: .

redari tota se intus et foris suscitat aduersus dominum et aduersus Christum eius .

Porro nigellus uidens sibi imminere fugam tulit secum insignia quaedam sedis :
|

30 illius textum scilicet euangeliorum qui fuit beati Patricii baculumque auro textum : :

et gemmis pretiosissimis adornatum quem nominant baculum lesu eo quod ipse : :

dominus ut fert opinio eum suis manibus tenuerit atque formauerit Et haec summai :

dignitatis et uenerationis in gente illa Nempe notissima sunt celeberrimaque in popu- .

lis atque in ea reuerentia apud omnes ut qui illa habere uisus fuerit ipsum habeat : :

35 episcopum populus stultus et insipiens Ibat homo gyrouagus et alter sathanas cir- . :

cuibat terram et perambulabat eam insignia sacra circunferens Quae ubique osten- : .

tans ubique eoruni gratia receptabatur concilians sibi per hccc animos omnium et : :

a Malachia quosque potuisset auertens Haec ille Erat autem princeps quidam de . .

potentioribus iniquae progeniei quem rex priusquam ciuitatem exiret iurare coegerat : :

40 pacem tenere episcopo acceptis ab eo insuper obsidibus multis Is post regis exitum
: .

nihilominus ciuitatem ingressus consilium habuit cum propinquis et amicis quomodo :

sanctum dolo tenerent et occiderent Timebant uero plebem Et coniurantes in . :

necem Malachiae constituere locum et diem et traditor dcdit eis signum Ipso die
: : .

cum uespertina iam sollemnia in ccclesia celel)raret antisles cum uniuerso clero et
45 multitudine populi mittit ad ipsum nequam ille in uerbis pacilicis rogans
: protinus :

ad se dignetur descendere ut faciat pacem Rcspondenlibus qui adsistebant ipsum : .

potius ad episcopum debere uenire ecclesiam esse compelentiorem locum lirmanda' :

pacis siquidem prsesenserant dolum

: subiungnnt qui missi crant hoc tutum esse : :

principi timere capiti suo nec se crederet turbis qua^ eum ante hos dies causa epi-
: : :

50 scopi propemodum inleremissent Contendentibus in hunc modum illis quidem ut . :

iret :istis uero ne iret cpiscopus cupidus pacis et morlis non timidus sinite'inquit
: : :

fratres sinite me imitari magistrum meum Sine causa sum chrislianus si Christum
. . :

non sequor Forte flecto humilitate tirannum et si non uinco lamen exibens oui
. : :

pastor sacerdos laico quod mihi illc debuerat ^"os quoque

: quod in me est non: : : :

55 parum aedifico exemplo tali Quid enini si contingat occidi ? Non recuso mori ut . :

uos uitae ex me tenea tis exemplum Oportet episcopum ut ait episcoporum princeps
||
.

non dominari in clero sed formam fieri gregis Haud aliam sane formam quam ab illo
: .

accepimus qui humiliauit semetipsum factus obediens usque ad mortem Quis niihi
: .
-Ixxxiiil"-] MALACHIAS 153
dethanc relinquerefiliis signatam sanguine an sacerdos noster meo? Experimini certe :

digne satis a Cristo didicerit niortem non timere pro Christo Et surgens coepit ire : .

flaentibus cunctis et supplicantibus ne tantum cuperet pro Christo mori ut tantum : :

Christi gregem desolalum relinqueret Verum ille tolam spem suam ponens in .

domino tota alacritate perrexit tribus tantum comitatus discipulis paratis mori cum . 5
eo Qui ut calcato limine domus repente se medio intulit armatorum scuto fidei ipse
:

munitus concidere facies omnium quia pauor irruit super eos ita ut dicere posset : :

episcopus Qui tribulant me inimici mei

: ipsi infirmati sunt et ceciderunt Hoc : : .

uerbum uerum est Videres hostiam slantem . carnifices ferro armatis manibus :

undique circunslantes et qui imniolaret non erat Putares stupere lacerLos sic non
: . : lo
fuit qui extenderet manum Nam et is quoque qui cnput malilite uidebatur assurgit . :

ei potius quam iiisurgit Vbi signum o homo quod dcderas in morle pontificis ? Hoc
.

magis honoris quam mortis signum Deferre est hoc non mortem inferre Res mira . : . .

Pacem ofTerunt qui necem parauerant Non est quod abnuat qui et uitae periculo
: . :

quaesierat eam Itaque facta est pax et tam firma ut ab illa die hostem sacerdos non-
. : 15
modo paccatum habuerit sed subditum sed deuotum Quo audito fideles quique :

gauisi sunt quod nonmodo saluatus sit sanguis innoxius in die illa sed et noccn-
: :

tium+ multorum animaj Malachife merilis euaserunt ad salutem Et appraihendit .

omnes circumquaque timor audientes quomodo duos inimicorum eius qui uiderentur :

ferociores et fqrtiores in generatione sua sic subita uirtute prostrauit deus istum : 20
loquor qui in manibus est et eum de quo superius dixi Alterum enim terribililer : .

mulctatum in corpore alterum misericordiler mutalum in corde ambos mirabiliter :

conprtchendit in consiliis quae cogitabant His ita peraclis ccepit iam in ciuitate epi- .

scopus tota libertate disponere et or dinare de omnibus pertinentibus ad ministerium |

suum non tamen sinc continuo discrimine uita; suic Nam et si iam nemo qui
: . 25
palam noceret ab insidiantibus tamen nec locus satis tutus episcopo erat
: nec :

tempus feriatum Et dcpuLati sunt ei uiri arinati ad custodiam die ac nocte sed ille
: :

magis in domino confidcbat Fuit uero consilium pnefatum scismaticum insequi eo . :

quod seduceret multos ex insignibus qua; ferebat suadens omnibus se episcopum :

esse debere et sic sollicitans plebes aduersus ^lalachiam atque ecclesiie unitatem
: . 30
Et fecit sic Et sine difficultate ita in breui sepiuit uniuersas uias eius per gratiam
.

sibi a domino datam et quam habebat ad omnes : ut malignus ille coactus sit dare :

manus reddere insignia et quiescere de reliquo in omni subiectione Ita Malachias

: : .

licet per multa pericula et labores prosperabatur in dies et confortabatur magis ac

magis abundans in spe et uirtute spiritussancti
: . 35
Nec modo malefactores sed et detractores Malachifc corripuit deus Quidam uerbi .

gratia gratiam habens principum et potentum etiam ipsius regis quod esset adulator
et garrulus et poLens in lingua fauebat per omnia aduersariis Malachia^ et proca- : :

citer tuebatur partem eorum Sancto uero et praesenti resistebat in facie et detra- . :

hebat absenti irreuerenter occurrens ei et in omni loco maximeque ubi celebriori-

: : : 40
bus illum sciret interesse conuenlibus Sed cito digna liiigua; procacis mercede :

donatus est IntumuiL et compuLruit lingua maledica uermibus ex ea scatenlibus

.

et diffluentibus toLo ore blasfemo quos per septem fernie dies incessanter uomens : :

tandem cum illis miseram expuit animam Loquente coram aliquando Malachia .

et populum exhortante mulier qusedam infelix ausa est interrumpere sermonem 45

clamoribus improbis non deferens sacerdoti et spiritui qui loquebatur Erat autem
: .

de progenie impia et spiritum habens in naribus blasphemias contumeliasque

:

euomebat in sanctum dicens hypocritam et inuasorem aliena? ha?rediLatis sed et : :

caluitiei illius improperans At ille nihil respondit et sicut erat uerecundus et mitis
. :

sed dominus respondit pro eo uersa illa in insaniam est domino indicante+ et . : 50

crebris uocibus clamitans se sufFocari a Malachia

||
morte demum horrenda luit :

peccatum blasphemise Sic misera assumens aduersus Malachiam improperium

.

Helisei uere illum sibi alterum experta est Heliseum

. Porro quia causa pestilentiaj .

cuiusdam ortse in ciuitate multitudinem cleri et populi sollemni cum memoria sancto-
rum tunc foras eduxerat ne hoc quidem praeLereundum quod orante Malachia pesti-
:
55

lentia illico conquieuit Ex hoc iam qui mutiret aduersus eum non fuit dicentibus
: :

qui de semine chanaan sunt fugiamus Malachiam quia dominus pugnat pro eo : : .

At sero istud quia zelus domini ubique occurrens eis persequutus est eos usque ad
:
 -

154 MALACHIAS [lxxxmi«-

internilionem Quomodo inter paucos dies periit memoria eorum cum sonitu ? Quo-
.

modo 1'acti sunt in desolationem subito defecerunt perierunt propter iniquitatem : .

suam ? Grande hodieque miraculum facit tam uelox generationis illius deletio his
presertim qui eorum nouerant superbiam atque potentiam
: Multa quidem et alia .

5 signa fuere quibus deus glorificauit nomen suum

: et seruum suum inter sudores :

et pericula confortauit Quis digne commemoret ? Non tamen omnia praeterimus et

. :

si non sufficimus ad omnia Propler seriem autem narrationis ne impediatur aliqua. :

qua? dicturi sumus reseruamus in finem Igitur Malachias intra triennium reddita .

retributione superbis et libertate ecclesiae restituta : pulsa barbariae et reformatis

10 undique moribus christianse religionis uidens omnia in pace esse coepit cogitare et : :

de sua pace Et memor proposili sui conslituit pro se Gelasium uiruni bonum et
.

dignum tali honore conueniente clero et populo quam potius sustinentibus propter :

pactum Nam alias durum uisum est omnino

. Quo consecrato regibusque ac princi- .

pibus attentius commendato ipse clarus miraculis et triumphis ad suam parrochiam :

15 non tamen Connereth rediit et audi causam dignam relatu Diocesis illa duas fertur : .

habuisse antiquitus episcopales sedes et duos extitisse episcopatus Id uisum melius : .

Malachiae Itaque quos ambitio conflauit in unum

. Malachias reuocauit in duos : :

partem alteri episcopo cedens partem retinens sibi Et propterea non uenit Gonne- . .

reth : eo quod in ea iam episcopum ordinasset sed Dunum se contulit distermi- :

|
:

20 nans parrochias sicut in diebus antiquis purum cor o oculum columbinum . : .

Locum tradidit nouo episcopo qui uideretur paratior principalior haberetur locum : :

in quo sederat ipse Vbi sunt qui de terminis litiganl pro uno uiculo perpetes inuicem
.

inimicicias exercentes ? Nescio si quod genus hominum magis quam istos antiquum
uaticinium tangat secuerunt pregnantes Galaad ad dilatandum terminos suos
: Sed .

25 heec alias Malachias factus dunensis episcopus confeslim more suo curauit assiscere
. .

solatio sibi de filiis suis conuentum regularium clericorum Et ecce rursus accingitur .

quasi nouus Christi tiro ad spiritale certamen rursus induitur arma potentia deo et :

sanctee paupertatis humilitatem rigorem disciplinai coenobialis otium contemplandi : : :

orandi assiduitatem Quae tamen omnia uoto magis ualuit diu tenere quam actu Et
: .

30 enim uniuersi conlluebant ad eum nec modo mediocres sed et nobiles et potentes :

illius se sapientite et sanctitali instruendos corrigendos regendos committere festi-

nant Et ipse interdum ibat et exibat seminare sa^men suum disponens et decernens
. :

tota auctoritate de rebus ecclesiaslicis tanquam ex apostolis unus Et nemo illi dicebat .

in qua potestate haec facis ? uidentibus cunclis signa et prodigia quaj faciebat et quia :

35 ubi spiritus ibi libertas Visum tamen sibi non tule satis aclitari isla absque sedis
: .

apostolica? auctoritate : et romam

Maximeque quod metropolicce proficisci deliberat
sedi deerat adhuc usus quod est pleniludo honoris
et defuerat ab initio pallii : :

Et uisum est bonum in oculis eius si ecclesia pro qua tantum laborarat quem : :

actenus non habuerat suo acquireret studio et labore :Erat et altera metropolyca .

40 sedes quam de nouo conslituerat Celsus

: primai lamen sedi et illius archiepiscopo .

subdita tanquam primali et liuic quoque optabat nihilominus pallium Malachias

: :

confirmarique auctoritate sedis apostolicaj praerogatiuam quam benelicio Celsi adipisci :

meruerat Innotescente proposito displicuit fratribus nec non et magnalibus et populo

.

terrae Omnes enim intolerabilem sibi iudicabant tam diutinam pii parentis absen-
:

45 tiam et quod metuerent de morte ipsius

: Gontigit inte rea morigermanum eius .
||

Ghristianum nomine uirum bonum plenum gratite et uirtutis Eral episcopus illi : .

quidem sedes in celebri opinione sed uitiu sanctimonia et iuslicia3 zclo forte non :

impar Huius decessus magis terruit uniuersos et disscessum Malachiii? reddidit

. :

molestiorem Dicebant autem nullo modo assentiendum unici peregrinationi patroni

. :

50 ut non desoletur omnis terra si duabus tantis columnis sub uno momento temporis
destituatur l']rgo omnes pariler contradicunt
. et uim faciebant cum ille diuinam : :

ultionem minatus est Non tamen deslilere illi nisi missa sorte prius dei uolunlas
. :

super hoc interrogarelur Prohibente illo nihilominus mittunt sed illa pro Maladiia?
. :

parte ter respondisse inucnla csl Nec enim semel contenti fuere cupidi retinendi .

65 eum demum cedentes dimitluut illuni non tamen sine ploralu et hululatu mullo
: : .

Sed ne quid imperfectum rclinqueret tractare cccpit quomodo ilefuncti fralri» : :

saemen suscitaret Et acersitis ad se Iribus discipulis suis anxius a;stuabat quisnam

. :

dignior ad hoc opus siue utilior uideretur Et diligenter intutus singulos tu iuquit . :
 :

- IXXXV] MALAGHIAS 155

o Edeine sic enim uocabatur unus suscipe onus Illo cunctante et flaente ne timeas : .

ait tu enim mihi a domino designatus es

: quia annulum aureum quo desponsandus :

es iam nunc i+ prceuidi in digilo tuo Acquieuit iile et Malachias eo consecrato . :

proficiscitur Cumque egressus de Scotia perucnisset Eboracum sacerdos quidam

. :

Sicarus nomine intutus eum agnouit Nec enim faciem eius uiderat ante sed cum . : 5

haberet spiritum prophetite reuelalum fuerat ei iam pridem de illo Et nunc : .

incunctanter circunstantibus digito eum demonstrans hic est inquit de quo dixeram : :

quia de Hibernia sanctus ucniet pontifex qui scit cogitationes hominum Sic non : .

potuit latere lucerna sub modio prodente cam per os Sicari spiritu sancto qui illam : :

accenrlerat Nam et multa secreta de esse suo suorumque dicta sunt ei a Sicaro
. : lo
quai ita esse uel fuissc omnia recog-nouit Sed et sotiis Malachite percunctantibus de .

suo reditu respondil Sicarus incunctanter quod post rei probauit euenLus paucos : :

uidelicet admodum de numero Illo cum episcopo rediluros Illi audito hoc suspi- .
|

cati sunt mortem sed deus aliter adimplcuit Nempe rediens ab urbe quibusdam
: . :

apud nos quibusdam et in aliis locis ad discendam conuersalionis formam relictis

: : 15
iuxta uerbum Sicari Ha3c de Sicaro cum
In ipsa urbe paucis admodum repalriauit . .

Eboraco accessit ad eum

uir nobilis secundum sajculum Vallenus nomine tunc prior
in Kirkestede regularium fratrum nunc uero monachus et monachorum pater in :

Mailros monasterio ordinis nostri qui dcuotus Malachice se orationibus satis humi- :

liter commendauit Is aduertens mullos habere episcopum sotios et equos paucos

. . 20

nam pra;ter ministros et clericos alios quinque cum eo erant praisbyteri et equi non
nisi tres obtulit ei suum quo ipse uehebatur
: hoc solum dolere se inquiens quod : :

equitem duriuscule portaret Et addit Libentius dedissem si melior fuisset sed si : : :

dig-namini ducite qualemcumque uobiscum

: Et ego ait episcopus eo libentius :

accipio quo pra^dicas uiliorem quia non potest mihi uile esse quicquid tam pretiosa
: : : 25
uoluntas obtulerit Et conuersus ad suos hunc inquil sternite mihi quia commodus
: :

longum
satis et sufficiens erit in Quo facto ascendit et primo quidem durum ut : :

erat sentiens postmodum mira mutatione ualde commodum sibi et suauiter ambu-
:

lantem inuenit Et nc cadere super terram de sermone quem dixerat

. usque ad :

nonum annum cjuo mortuus est ipse non defecit ei factus optimus et pretiosissimus : 30

equus Quodque euidentius miraculum cernentibus fecit de subnigro coepit albe-

. :

scere et non multo post uix inueniebatur albior illo

: .

Mihi quoque in uia hac datum est uidere uirum et in eius uisu et uerbo refectus :

sum et delectatus sum sicut in omnibus diuitiis Et ego uicissim peccator licet
: . : :

inueni gratiam in oculis eius extunc et deinceps usque ad obitum ipsius sicut in : 35

proemio praifatus sum Ipse etiam dignatus diuertere Claramuallem uisis fratribus . : :

compunctus est et illi non mediocriter jcdilicati in praisentia et sermone eius

: Et :

acceptaus locum et nos atque intiniis uiscerilms colligens uale dixit nobis et abiit : : : :

Qui trans alpes cum uenisset Iporiam ciuitalem italiai hospitis sui paruulum filium :

qui male habens moriturus erat continuo sanauit Erat tunc temporis in sede apo-
1|
. 40
stolica felicis memdrise secundus Innocentius papa qui eum benigne suscepit : :

humane satis illi super longa peregrinatione compaliens Et primo quidem Malachias :

quod altius inlixerat animo cum multis lachryniis iniplorabat licere sibi uiuere el mori :

in Claraualle permissu et benedictione summi pontificis Et petiit hoc non oblitus

: .

ad quod uenerat sed alTectus qua uenerat desyderio clareuallis Non autem obtinuit
: . 45

quod uir apostolicus lucris potius huberioribus occupandum decerneret Nec tamen .

omnino frustratus est a desyderio cordis sui cui mori ibi et si non uiuere donatum :

est Mensem integrum, fecit in urbe loca sancta per ambulans et frequentans causa
. :

orationis Cumque per id temporis Stcpe ac diligenter ab eo et ab iis qui cum eo erant
:

summus pontifex inquisisset de patria de moribus gentis de statu ecclesiarum et : : : 50

quanta in terra deus per eum operatus fuisset paranti iam repatriare commisit uices :

suas per uniuersam Hyberniam legatum illum constituens Significatum siquidem erat
: .

ei ab episcopo Gisliberto : qui ut supra memorauimus tunc temporis legatus extiterat

quod iam non posset prte senio et debilitale corporis uillicare . Post hcec petit Mala-
chias conlirmari nouae metropolys constitutionem : et utriusque sedis sibi pallia dari : 55

et confirmationis quidem priuilegium mox accepit . De palliis autem oportet ait

summus pontifex : sollemnius agi Conuocatis episcopis et clericis et maioribus
.

terrae celebrabitur generale concilium et sic conuenientia et communi uoto uniuer-

:
 [IxxxV -
156 MALACHIAS
sorum per honestas personas requiretis pallium
.
et dabitur uobis Deinde tollens : .

mytram de capite suo imposuit capiti eius sed et stolam cum manipulo dedit illi : :

quibus uti inter offerendum solebat Et salutatum in osculo pacis dimisit eum aposto- .

lica fultum benedictione et auctoritate Qui reuertens per Giaramuallem suam secun- :

5 dam nobis largitus est benedictionem Et alta suspiria trahens quod non liceret sibi :

pro suo desyderio remanere hos inquit interim pro me oro ut retineatis qui a : : .

uobis discant quod postmodum doceant

: Et infert Erunt uobis in semen et in . : :

sa^mine isto benedicentur gen tes et ille gentes quae a diebus antiquis monachi |
:

quidem nomen audierunt monachum non uiderunt Et dimissis quattuor a suo : .

10 latere abiit Qui probati et digni inuenti monachi facti sunt Post aliquod tempus
: : .

cum sanctus esset in terra sua misit alios et factum est de illis similiter Quibus per : :

aliquantum tempus instruclis et eruditis corde in sapientia dato eis in patrem sancto :

fratre Christiano qui erat unus ex ipsis emisimus eos

: adiungentes de nostris : :

quanti sufficerent ad numerum abbatise Quae concepit et peperit lilias quinque et sic :

15 multiplicato ssemine augetur in dies numerus monachorum iuxta desyderium et uati-

cinium Malachiae Nunc iam repetamus ordinem nai-rationis
. Malachias profectus a .

nobis prospere peruenit Scotiam .

Et inuenit Dauid regem qui adhuc hodie superest in quodam eius castello cuius : :

filius infirmabatur ad mortem Ad quem ingressus honorifice a rege susceptus et :

20 humiliter exoratus ut sanaret filium suum aqua cui benedixit aspersit iuuenem
: : :

et intuens in eum ait Confide fili non morieris hac uice Dixit hoc et die sequenti
: : . :

dictum sequuta est sanitas sanitatem laeticia patris clamor et strepitus totius : :

exultantis familise Exiit sermo ad omnes nec enim quod in domo regia acciderat
. :

filio regis latere potuit Et ecce ubique resultans gratiarum actio et uox laudis tum
. :

25 pro salute domini tum miraculi nouitate Henricus est iste nam uiuit adhuc unicus . :

patris sui miles fortis et prudens patrissans ut aiunt in sectando iustitiam et amorem :

ueri Et amauit utique Malachiam quandiu uixit tanquam qui illum a morte reuo-
: :

casset Rog-abant eum manere per aliquot dies sed ille declinans gloriam
. moram : :

non sustinuit et mane carpebat iter

: Transeunti per uillam nomine Erugeldum .

30 occurrit puella muta . Orante illo solutum est uinculum linguas eius : et loquebatur
recte .

Dehinc uillam ingrediens quam nominant ecclesiam sancti Michaelis oblatam sibi : :

mulierem phreneticam et uinctam funibus coram omni populo curat et dimissa inco- :

lumi proficiscitur Perueniens uero ad portum Lapasperi transitum ibi per aliquot
.

35 dies prestolabatur sed mora minime transiit otiosa

: Construitur interim de uirgis
|1
.

in sepem textis oratorium ipso iubente ipso operante pariter Consumatum circun- .

dedit uallo atque interiacens spatium in cymiterium benedixit Sane merita benedi- .

centis miracula satis declarant quee usque hodie ibi actitari ferunlur Inde est quod : .

de llnitimis locis infirmos et male habenles illo portare consueuerunt et sanantur :

40 multi Mulier totis dissoluta membris plaustro uecta illuc pedibus suis remeauit
.

domum una duntaxat nocte non frustra in loco sancto prestoiata misericordiam
:

domini Alia qusedam ibidem pernoctabat in oratione

. quam forte reperiens solam :

homo barbarus accensus libidine et sui minime compos irruit rabiosus in eam .

Conuersa illa et tremefacla suspiciens aduertit hominem plenum diabolico spiritu et :

45 heus tu inquit miser quid agis ? Consydera ubi es reuerere hafc sancla defer deo : :

defer seruo eius Malachiai : parce et tibi ipsi . Non destitit ille : furiis ag-italus
iniquis Et ecce quod horribile diclu est
: uenenatum et tumidum animal quod :

buphonem uocant uisum est reptans exire de inter femora mulieris Quid plura ? .

Terrefactus resilit homo et datis saltibus festinus atrio exilit Ille confusus absces-
: .

50 sit et illa intacta remansit

: magno quidem et dei miraculo et merito Malachiae Et : .

pulchre operi faedo et abhominando fiedum interuenil et abhominabile monstrum : .

Non prorsus aliter decuit bestialem extingui libidinem quam per frigidissimum :

uermem nec aliter temerarium frajnari ausum fruslrari conatum quam per uilem
: :

in utilemque bestiolam Et ha?c loco isto sufficiant pauca de pluribus Nunc iam
. .

55 reliqua prosequamur Ascendit Malachias nauem et prospere nauigans applicuit

: :

monasterio suo Benchorensi ut primi filii primam reciperenl graliam Quid animi : :

putas gessisse illos sano de uia tam longa recepto patre et illo patre ? Nec mirum si
:

se tota in gaudium elfuderunt uiscera eorum in reditu eius : quaudo et exteris

-Ixxxvir] MALACHIAS 157

circumquaque gentibus incredibilem mox laeticiam uelox rumor inuexit Denique de .

ciuitatibus et castellis et uicis occurrerunt ei : et quocumque diuertit suscipitur exul-

tatione uniuersae terra . Veruntamen non
honor opus exercetur lega tionis sapit :
|
.

Multis in locis celebranlur conuentus multi ne qua regio seu portio regionis legationis :

fructu et utilitate fraudetur Sfeminatur super omnes aquas non est qui se abscon- 5 . : :

dat ab opera sollicitudinis eius Non sexus non eetas non conditio non professio . : : :

reputatur Vbique sa^men spargitur salutare Vbique intonat tuba ca^lestis Vbique
. . .

discurrit Vbiquc irrumpit euaginato gladio lingua? ad faciendam uindictam in

.

nationibus increpationes in populis Terror eius super facienles mala Glamat ini- . .

quis nolite inique agere

: et delinquentibus nolite exaltare cornu Religio ubique 10
: : .

plantatur propagatur fouetur

: Oculi eius super eos et cura eius ad necessitates
. . :

eorum .In conciliis quae passim celebrantur repetuntur antiquas traditiones quas :

tamen bonas fuisse constiterit abolitas uero negligentia sacerdotum Nec modo .

uetera instauranlur cuduntur et noua Et quecumqufe promulgauerit

: tanquam . :

caelitus edita acceptantur tenentur scripto mandantur ad memoriam posterorum

. 15 : .

Quid ni celitus missa crederentur qua^ tot caelestia confirmant miracula ? Et ut :

fidem diclis faciam per stringam non nulla paucis Quis enim cuncla ehumeret ?
: .

Quamquam libentius fateor imitandis morer quam admirandis Et meo quidem :

iudicio primum et maximum miraculam+ quod dedil ipse erat Vt enim taceam : .

interiorem hominem eius cuius pulchriludinem forliludinem puritatem satis iudi-

: 20
cabant mores ipsius et uita ipsum exteriorem ila uno semper modo ipsoque :

modestissimo decentissimo gessit

et ut nil prorsus appareret in eo quod posset : :

offendere intuentes l"]t quidem qui non olfendit in uerbo

. ille perfectus est uir At : .

uero in Malachia quis umquam etiam si curiosius obseruarit deprajhendit ociosum : :

non dico uerbum sed nutum ? Quis manus pedemue mouentem frustra Immo quid . 25

non sedificans in eius incessu asspectu habitu uultu ? Denique uultus hilaritatem . . .

non fuscauit maeror non lungauit risus Totum in eo disciplinatum totum insigne
: . :

uirtutis perfeclionis forma per oninia serius si non austerus

: Remissus interdum . :

dissolutus nunquam Negligens nihil et si pro tempore multa dissimulans

. Quietus : .

sepe 11
sed mininie aliquando oliosus a die primo conuersionis suaj usque ad extre- : 30
mum uitae suaj sine proprio uixit Non seruos non ancillas non uillas non uiculos .

non denique quicquani reddituuni ecclesiasticorum s<ecularium ue uel in ipso .

habuerit episcopatu Mensae episcopali nihil prorsus conslitutum uel assignatum

.

unde episcopus uiueret Nec enim uel domum propriam habuit Erat autem pene
. .

incessanter circuiens parrochias omnes aiuangelio seruiens et de euangelio uiuens . 35

sicut constituit ei dominus dignus est inquiens operarius mercede sua nisi quod fre- :

quemtius ipsum euangelium sine sumptu ponens laboribus suis suorumque ferebat :

unde se et eos qui secum laborabant in opere ministerii sustentaret Porro si inter- .

dum quiescere oporteret in sanctis hoc faciebat locis quaj ipse per Ilyberniam
: :

sparserat uniuersam Apud quos uero moram facere libuisset illorum se conformauit
. : 40
moribus et obseruantiis communi contentus uita ct mensa Non fuit in uictu non . .

fuit in uestitu in quo potuisset Malachias dignosci inter ca?teros fratres in tantum :

cum maior esset humiliauit se in omnibus Denique cum exiret ad preedicandum

: . :

cum pedibus pedes et ipse ibat episcopus et legatus Forma apostolica hiec et inde . :

magis mira in Malachia quo rara nimis in aliis Verus profecto apostolorum hajres
: . 45
est iste qui talia agit
: Sed aduertere est quomodo diuidat haereditatem cum
. :

fratribus suis ieque nepotibus apostolorum Illi dominantur in clero iste duni esset . :

liber ex omnibus omnium se seruum fecit Illi autem non euangelizantes mandu- .

cant : aut euangelizant ut manducent Malachias imitans paulum manducat ut : :

euangelizet llli fastum et qua^stum estimant pietatem Malachias hajreditate uendicat

. 50

sibi opus et onus Illi felices se credunt

. si dilatauerint terminos suos Malachias : :

dilatanda caritate gloriatur Illi congregant in horea et dolia replent unde onerent. : :

mensas Malachias colligit in deserta et solitudines

. unde impleat ckIos llli cum : .

accipant^ decimas et primitias et oblationes insuper et de Caesaris beneficio telonea

:

et tributa et alios redditus infinitos solliciti sunt nihilominus quid manducent aut : 55

quid bibant Malachias nihil horum habens multos tamen locupletat de promptuario
: |

fidei. Illis nec cupiditatis nec soUicitudinis ullus est finis Malachias cupiens nihil :

non nouit tamen cogitare de crastino . Illi a pauperibus exigunt : quod dent diuiti-
 158 MALAGHIAS [ixxxvF -

bus iste sollicitat diuites pro pauperibus sustentandis IUi marsupia uacuant subdi-
:
.

torum iste pro peccatis eorum altaria cummulat uotis hostiisque pacificis Illi alta
:
.

palatia erig-unt turres ac moenia ad cfelos usque leuant Malachias non habens ubi :

caput reclinet : opus facit euangelistae . IIU equos ascendunt cum turba hominum
5 gralis manducantium panemnon suum Malachias septus sanctorum fratrum et :

collegio pedes circuit portans panes angelorum quibus satiat animas esurientes : .

Illi plebes ne agnoscunt quidem iste erudit Illi potentes et tyrannos honorant : . :

iste punit uirum apostolicum quem tot et talia nobilitant signa apostolatus sui
. : .

Quid erg-o mirum si mira est operatus sic mirabiHs ipse Immo uero non ipse sed
: . :

10deus in ipso Alioquin tu es deus inquit . qui facis mirabiha Erat mulier in : : .

Culratim da^monium habens Vocalus est Malachias : orat pro adducta urget
ciuitate . :

inuasorem exit Sed nondum est exaturata nequitia eius miseram inuadit mulier-
: . :

culam quae forte propter assisteret Et Malachias Non ad hoc inquit tibi illam tuli
: .

ut hanc peruaderes exi ab ea Paret sed repetit priorem Qua denuo pulsus
: . : . :

15 recurrit in alteram Ita per aliquod spatium alternatim uexabat illas hinc inde refu-
.

giens Tunc sanctus indignans sibi illudi a dasmone colligensque spiritum infremuit
. :

et totis uiribus fidei facto impetu in aduersarium ab utraque fugauit et quidem non :

minus uexatum iis quas uexauerat ipse Ga^terum quod moram fecit sanctae non . :

putes lector fuisse uirtutis eius sed dispensationis diuinae ut uidelicet ex hoc mani- : :

20 festior fieret et maligni preesentia et uictoria Malachiae Denique audi quid alibi :

fecerit non autem per praesenliam suam

: Et utique potuit praesens quod absens . :

ualuit In Li regione aquilonaris partis Hyberniae

. iacebat in domo infirmus nec : :

dubium quin daemonum maleficio Nam quadam nocte audiuit eos loquentes dicente . :

altero ad alterum Vide ne miser iste hyppochrite stratum stramen ue contingat et

:
||
:

25 sic effugiat manus nostras Cognouit homo quod Malachiam loquerentur quem non . : :

multo ante in eadem domo meminerat pernoctasse et adhuc stramen in loco Sumpla- : .

que fiducia et quo potuit conatu coepit repere debilis corpore sed fide fortis Et ecce : .

in aere chunor et uociferatio Prohibe eum prohibe retine eum retine amittimus . . : :

praedam Verum iis quem portabat fides et desyderio euadendi quanto plus clama-
.

30 bant iili tanto magis genibus manibusque nttens ad remedium feslinabat

: Et perue- .

niens ascendit lectukim uolulatur in slramine audit huluhilum plangentium Ileu

: : .

heu ipsi nos prodidimus decepli sumus euasit Et dicto cilius recessit ab eo dffmo- : .

num terror et horror quem patiebatur et omnis pariter c-egritudo In Lesmor

: .

ciuitate homo a daemonio uexatus per Malachiam liberalus est Item transeunti .

35 aliquando per Laginiam oblatus est illi infans habens daemonium sanus relatus est : .

In regione eadem ligatam funibus phreneticam solui iussit et in aqua quam bene- :

dixit lauari Lota est et sanata est Alteram quoque in Saballo regione Vlidise
. .

membra propria dentibus laniantem orando et tangendo curauit Amentem homi- : .

nem multa praedicentem futura amici et propinqui adducunt ad dei hominem uinctum
40 funibus et fortiter quod fortem ad nocendum rabies ipsa fecisset et lerribilem ualde
: .

Orat Malachias slatimque eger sanatur et soluitur : Factum est hoc loco quodam : .

cuius nomen tacemus quod nimis barbarum sonet sicut et alia multa : : .

Alio tempore in praefata ciuitate Lesmor puellam mutam parentes eius in media
platea offerunt transeunti cum multa supplicatione rogantes ut ei subuenire : :

45 dignetur Slat Malachias . et facta oratione dum tang-eret digito linguam eius : :

'
sputum misit in os et loquentem dimisit Exiens de quadam ecclesia obuium
: .

habuit hominem cum uxore sua qu;e non poterat loqui Rogatus ut eius miserealur : .

stat in porta populo circunstante et dala benediclione super eam iubet dominicam :

dicere oralionem Dixit illa et populus benedixit dominum

. In ciuitate cui nomen : .

50 Oentreb decumbens lectulo quidam iam dies duodecim priualus lingua^ officio ad :

iussionem uisilan tis se sancti loquellam recuperat eucharistiam sumit r et ila

|

munitus extremum in bona confessione effiauit spirilum O oliua fructifera in domo .

dei o oleum iucundilatis ungens et lucens et splendore miraculi illustrauit sanos

: : :

et suauitate beneficii unxit infirmum cui mox morituro salutem confilendi et com- :

55 municandi obtinuit facullatem Inlrauitad eum quidam de nobilibus habens ei aliquid .

dicere Qui inter loquenduni (ide j)Ienus tres iuncos pic furatus de lectulo quo ille
:

sedebat tulit secum et multa deus de furto pietatis esl operalus iide illius et pra^sulis
:

sanclitate Forte uenerat in ciuitatem nomine Cluenuamam

. Et cum sederet ad :
-IxxxviK] MALACHIAS 159

mensam : ingressus uir nobilis de ciuitate ipsa humiliter supplicat pro uxore pre-
gnante : qufe iam sollemne praeterisset tempus pariendi : ita ut mirarentur omnes : et
nemo qai aliud quam uita^ periculum crederet in minere . Rogat et cum eo Neemias
episcopus illius ciuilatis qui iuxta eum sedebat rogant et caeteri quotquot aderant: :

simul discumbentes Tum ille Compatior ei inquit quod bona mulier sit et
. : : 5

pudica Et porrigens uiro poculum cui benedixerat uade inquit da illi bibere
. : . :

sciens eam sumpto benedictionis polu et sine mora et sine periculo parituram .

Factum est quod praecepit et nocte ipsa subsequulum est quod promisit Sedebat
: : :

in campo cum comite Vlidiae aliqua tractans et multitudo copiosa circa eos Venit : .

mulier grauida et uere grauis Indicat se contra omnes naturaj leges retinere . 10
partum iam quindecim mensibus et diebus uiginti
: Compassus Malachias super .

nouo et inaudito incommodo orat et mulier parit et qui aderant Isetati sunt et : : :

mirati sunt Omnes enim uiderunt in qua facilitate et uelocitate loco eodem enixa
. :

sit :et triste negati partus miraculum miraculo commitatum iucundiori Accidit .

ibidem quiddam pari quidem miraculo sed forte dispari Vidit hominem qui publice . : 15
tenere diceretur concubinam fralris et hic erat miles minister comitis Et publice : .

conueniens incestuosum alterum ei lohannem exhibuit non licel tibi inquiens : :

concubinam habere fratris tui At ille alterum ipsi nihilominus Herodem se redhi- .

bens :non modo non audiuit eum

||
sed et superbre respondit et coram omnibus : :

iurat nunquam se dimissurum Tunc cmonotus^ Maiachias sicut erat pro iusticia . 20
uaihementer zelans et deus inquit te ab illa separet uel inuilum
: Paruipendens ille .

protinus abiit indignabundus Olfendensque mulierem non longe a turl)a consliluta .

in loco ui oppressit eam sicut erat satanae totus cui paulo ante traditus fuerat
: : :

Nec latuit flagicium Ancilla qua; dominam comitabatur recurrens domum nempe
. :

haud procul aberat loco nunciat hanela quid mali acciderit Ad quam uocem
: : . 25
germani illius qui domi erant zelantes sororis stuprum tota illo festinantia peruolant
pudicitiae hostem ipso in loco et opere sceleris depraehensum mullis confossum :

uulneribus interimunt Necdum conuentus solutus erat cum ecce armiger ilHus
. :

quod euenerat nunciauit lilt mirali sunt uniuersi quod sententia Malachiae tam . :

celerem habuisset elfeclum Timuerunt quique flagiciosi audito hoc uerbo nam mulli . 30
erant in terra et territi purgati sunt Lauantes manus suas in sanguine peccatoris
: . .

Diarmitium comitem multo iam tempore discumbentem lecto duriter quidem incre-
pans quod malus homo esset
: immoderatius seruiens uentri et gula? benedicta : :

asspersum aqua sine mora surgere fecit et ila ualentem ut illico equum ascenderet : :

et utique praeter suam ipsius spem et suorum In urbe caselensi uenit homo ante .
35

eum cum filio paralytico rogans illum sanari Qui orans breuiter uade inquit : : :

filius tuus sanabitur It et crastino redit cum filio sed minime sanato Tum surgens
. : .

Malachias et stans super eum diutius orauit et ille sanatus est Et conuersus ad : .

patrem ofl"er inquit illum deo Annuit homo sed non tenuit et post aliquot annos
: . :

ille iuuenis iam recidit in id ipsum sine dubio propler inobedientiam patris et pacti : 40
trasgressionem+ Aliys quidam de longinquo cum esset+ Malachias in finibus Mumu-
.

niae attulit ad eum filium pedum penitus officio destitutum Percunctatus quonam .

modo illi id accidisset ut suspicor inquit daemonum malignitate Et addit

: : :

Ludenti in prato ipsi ni fallor immisere soporem euigilansque puerulus sic se :

inuenit Hsec dicens cum lachrymis

. precem fundit efflagitat opem Misertus :
|
. , 45

eius orauit Malachias iubens segrum interim dormire ibidem super solum
: Dor- ,

miuit et surrexit sanus Hunc ipse quia de longe uenerat aliquandiu in comitatu suo
: .

retinuit et erat ambulans cum eo

: In monaslerio benchorensi pauper quidam ,

fratrum eleymosinis sustentabatur Et erat quottidianam accipiens stipem aliquid . :

officii factitans in pistrino Is claudus ab annis duodecim humi manibus repens , : 50

post se trahebat pedes emortuos Quem die quadam ante cellam suam Malachias :

maestum inueniens causam percunctatur Et ille

: Vides inquit quam ex longo , :

misellus afflictus et manus domini super me : et ecce ad cumulum aerumpnae :

homines qui misereri debuerant irrident me potius miseriam exprobrantes Quem ubi :

audiuit pietate motus suspexit in caeium manus pariter leuans Facta autem breui : . 55

oratione ipse intrauit cellam et ille surrexit Et stans super pedes suos mirabatur : .

si uere esset quod erat pene somnium suspicatus Ccepit tamen se pedetentim
: .

mouere : neque enim posse ire satis credebat . Tandem quasi e graui somno euigilans
 :

MALACHIAS [Ixxxviir -
160

cognoscit misericordiam domini super se firmiter graditur et in pistrinum reuer- : :

titur exiliens et exultans et laudans deum

:
Viso eo qui ante uiderant et cogno- .

uerant :
phantasma putantes Virum item hydropicum
repleti sunt stupore et extesi .

orando sanauit qui illico remansit in monasterio pastor ouium factus: .

5 Ciuitas Hyberniae nomine Corcagia uacabat episcopo Tractatum est de electione . .

dissensere partes quibusque ut assolet praesulem uolentibus constituere suum non

:

dei Venit illuc Malachias audita dissensione Conuocato clero et populo etiam corda
. .

et uota discordantium unire curauit et persuasis illis totum negotium sibi debere :

credi cui potissimum sollicitudo incumberet illius

: sicut et aliarum per Hyberniam .

10 ecclesiarum in continenti nominat eis non quempiam de nobilibus terrae sed magis
.

quendam hominem pauperem quem sciret sanctum et doctum et hic erat alieni- : :

gena Quseritur ille nunciatur decumbere lecto et ita debilis ut nullo pacto exeat
. . . :

nisi in manibus portatus ministrantium Et Ma lachias Surgat inquit in nomine .

||
:

domini Ego precipio obedientia saluum faciet eum

. Quid faceret ille ? Parere : .

15 uolebat sed imparatum se sentiebat

: Quod et si posset ire episcopari reformi- , :

dabat Ita cum uolunlate obediendi pugnante gemino hosle pondere languoris et
.

metu oneris uicit illa tamen data sibi in adiutorium spe salutis
: Itaque conatur : .

mouet sese : temptat uires : inuenit se solito fortiorem . Crescit pariter fides cum
uiribus et rursum facta fortior fides dat uicissim uiribus incrementum lam surgere : .

20 per se ualet iam meliuscule ingredi iam nec sentire in ambulando lassitudinem
. . ,

demum expeditus : et alacer peruenire ad Malachiam sine hominis adiutorio . Qui

assummens eum misit in cathedram clero et populo collaudante . IIoc ita in pace
factum est : quia nec uidentes illi ausi sunt Malachiae uoluntati in aliquo obuiare .

signum quod fecerat nec ille parere dubitauittam euidenli argumento factus securior :

25 de domini uoluntate Mulier quaidam fluxum sanguinis patiebatur et haec nobilis . :

carissima Malachise plus tamen ob morum quam generis nobilitatem Quaj ex toto
: .

deficiens nimirum cuni sanguine exhaustis uiribus iam posita in exlremis misit ad :

dei hominem ut quod super erat animae subueniret qui se iam non esset uisurus in
: :

corpore Audiens Malachias moleste tulit quod mulier uirtutis foret

. et uita eius :

30 fructuosa opere et exemplo Et se non posse uidens salis accurrere tempestiue : :

accilo Malco quod iuuenis esset et expeditus ipse est cuius supra meminimus : :

frater Christiani abbalis accelera inquit fer illi tria poma htec super qua? nomen : : :

domini inuocaui Confido in ipso quod ubi ex eis gustauerit non gustabit mor-
. : :

tem priusquam nos uideat et si tardiuscule sequuturos Festinat Malchus secun-

: : .

35 dum mandatum et ueniens intrat ad morituram alterum se exhibens puerum Helisei

: :

nisi quod huius efficacior opera fuit lubet missam sibi a Malachia benediclionem .

accipere et gustare si quomodo ualuerit At illa exhilarata audito nomine Mala-

: .

chiae ut obedire possit nutu significat paulisper uelle se erigi

: nam uerbo non :

poterat Erigitur gustat . gustato conforlata est loquitur et gr tias+ agit

: Et : :
|
.

40 misit dominus soporem in eam et suauissime requieuit in eo cuius usu diu caruerat : :

sicut et esu Stetit interim sanguis et post modicum expergefacta sanam se reperit
. :

nisi quod longa inedia et sanguinis minutione ad huc debilis erat Si quo minus die . :

sequenti desyderatus Malachia? aduentus aspectusque perfecit Habitabat uir nobilis .

in uicinia benchorensis monasterii Cuius uxor cum infirmaretur ad mortem roga- : :

45 tus Malachias ut descenderet priusquam moreretur infirmam uncturus oleo des- : :

cendit et intrauit ad cam Quo uiso exullat illa spe animata salutis Et cum : : :

pararet ungere eam uisum est omnibus dillerendum potius usque mane Erat enim : .

uespera Acquieuit Malachias et data benedictione super aegram cxiuit cum iis qui
. : :

secum erant At uero post modicum subito clamor faclus est planctus et strepitus
.

50 multus per totam domum siquidem insonuit quod mortua esset accurrit Malachias :

tumultu audito et sequuti sunt eum discipuli eius Et accedens ad lectum ut certo
: . :

comperit expirasse consternatus est animo sibi imputans quod fraudata gratia
: :

sacramenti obierit Et eleualis in cajlum manibus obsecro domine inquit insipienter

. :

egi : ego ego peccaui qui distuli non ista qua? uoluit Ilaec dicens contestatus est : : ,

55 in audientia omnium nuUam se recepturum consolationem nullam daturum requiem :

spiritui suo nisi quam tulerat liceret restiluere gratiam

: Et stans super eam tota ,

nocte laborabat in gemitu suo et pro oleo sancto largo imbre lachrymarum perfun- :

dens mortuam uicem illi unctionis quam poterat exhibebat Ipse quidem sic Ad suos . .
- Ixxxvilir] MALACHIAS 161

autem : uigilate inquit et orate lachrymis noctem . Itaque illi in psalmis : ille in
duxere peruigilem Et mane facto exaudiuit dominus sanctum suum quia spiritus
. :

domini erat postulans pro eo qui postulat pro sanctis gemitibus inennarabilibus : .

Quid plura ? Aperit oculos quse mortua fuerat et ut solent qui de graui somno :

euigilant fricans sibi manibus frontem et tempora super lectum se erigit

: et agnito 5 :

Malachia inclinans deuote salutat eum Et uerso luctu in gaudium stupor appreehen- .

dit omnes et qui uiderunt et qui audierunt

: Sed et Malachias gratias agens bene- .
||
:

dixit dominum Et unxit eam nihilominus sciens in hoc sacramento remitti peccata
. :

et quod oralio fidei saluet infirmum Post haec abiit ille et illa conualuit et uiuens . : :

incolumis tempore aliquanto ut gloria domini manifestaretur in ea peracta poeni- lo

: :

tentia quam sibi Malachias iniunxerat in bona confessione iterum obdormiuit et :

migrauit ad dominum Fuit autem mulier cui spiritus iracundice et furoris in tan-
. :

tum dominaretur ut non solum uicini et cognati fugerent consortium eius sed filii
: :

quoque ipsius uix sustinerent habitare cum ea Clamor et rancor et tempestas ualida . :

ubicumque fuisset Audax et ardens et praeceps meluenda lingua et manu 15

. : . : :

importabilis et inuisa Dolentes filii tum pro illa tum pro se ipsis trahunt illam
. : :

ad praesentiain Malachitc lachrymabilem cum fla^tu querimoniam deponentes Vir : .

autem sanctus et periculum matris et in commodum miserans filiorum seorsum :

aduocat illam fuerit ne confessa aliquando peccala sua

: sollicite percunctatur : .

Respondit Nequaquam Gonfitere inquil

: Paret et ille iniungit poenitentiam 20
. : .

confitenti Oransque super eam ut deus omnipotens det ei spiritum mansuetudinis

: : :

in nomine domini lesu ne ultra irascatur iubet Sequitur lanla mansuetudo ut . :

pateat omnibus non esse aliud quam ammirabilem mutationem dextere excelsi Fertur .

adhuc hodie uiuere et tante csse patienticC ct lenilatis ut qua^ omnes exasperare
: :

solebat nullis modo exasperari danuiis et conlumeliis ct afflictionibus queat Sed si 25

: .

licet me et iuxta aposlolum abundare in sensu meo accipiat quisque ut uolet ego : :

islud superiori suscitataj miraculo mortuai censeo prajferendum quod exterior :

quidem ibi hic uero interior reuixerit homo et nunc curramus ad reliqua
: : .

Vir secundum sfeculum honorabilis secundum deum timoratus ueniens ad Mala- : :

chiam questus est ei super sterilitate animai suaj supplicans ut sibi obtineret ab 30 :

omnipotente deo gratiam lachrymarum et subridens Malachias quod gratum haberet :

in homine steculari desyderium spiritale suam maxillam maxillaj illius quasi blan- :

diendo coniungens fiat inquit tibi sicut pelisti Tantos exinde et pene continuos
: : .

exitus aquarum deduxerunt oculi eius ut illud scripturae ei posse aptari uideretur : |

fons ortorum puteus aquarum uiuentium Est insula maris in Ilibernia olim fa^cunda 35 .

piscium et mare ibi piscosum ualde

: Peccatis ut creditur habitantium adepta copia .

solita :quai multos habebat filios infirmata est et a tanta fundilus sui commoditate :

emarcuit Dolentibus accolis et iacturam grauem populis aigre ferentibus reuelatum

.

est cuidam mulieri precibus Malachiaj posse alferri remedium Idque innotuit omni- :

bus ipsa prodente Nutu dei contigit adesse Malachiam .Dum enim circuiret et 40 .

repleret euangelio regionem diuertit illuc et ut ipsis eandem graliam impartiret : : .

At barbari quibus erat maior cura de piscibus omni instantia flagitant ut potius : :

respicere dignetur super sterililatem insulae suae Qui cum responderet se minime ad .

hoc uenisse hominum magis quam piscium desyderare capturam

: uidens tamen :

fidem eorum flaexis in littore genibus orauit ad dominum ut licet indignis indultum 45 :

olim beneficium tanta fide repetentibus non negaret Ascendit oratio ascendit et . .

piscium multitudo et forte huberior quam in diebus antiquis et ipsa populo : :

terrae perseuerans usque in hodiernum diem Quid mirum si oratio iusti quae pene- . :

trat ceelos penetrauit abyssos et de profundo maris tantas piscium copias euocauit : .

Venerunt aliquando tres episcopi in uillam Focharet quem dicunt locum natiuitatis 50 :

Brigidas uirginis et quartus erat Malachias Ad quem praesbyter qui hospitio

: .

susceperat eos Quid faciam inquit quod pisces non habeo Quo respondente ut
: : : :

quaereret a piscatoribus biennium est ait quod non inueniuntur pisces in flumine
: : :

unde et piscatores prorsus diffisi etiam arti suse renunciauerunt Et ille Praecipe . :

inquit laxari raetia in nomine domini factum est et capti sunt salmones duodecim 55 . : .

Secundo miserunt et captis totidem inopinatum inferunt mensis et ferculum et

:

miraculum Et ut clare liqueat Malachia^ meritis hoc datum fuisse aliis quoque
:

duobus sequentibus annis eadem nihilominus sterilitas perdurauit Fuit quidam : .

II. — 11
 MALACIIIAS [Ixxxvilir -
162

clericus in non ita Is Sciolus in oculis

Lesmor probabilis ut fertur uitse : sed fidei .

suis pra?sumpsit dicere in eucaristia esse tantummodo sacramentum et non rem sa ||

cramenti id est solam sanctificationem et non corporis ueritatem

: Super quo .

a Malachia secreto et saepe conuentus sed in cassum uocatus ad medium est : .

5 Seorsum tamen a laicis ut si fieri posset sanaretur et non confunderetur Itaque in : .

conuentu clericorum data facultas homini est pro sua sententia respondendi : :

Cumque totis ingenii uiribus quo non mediocriter callebat asserere et defendere :

conaretur errorem Malachia contra disputante et conuincente iudicio omnium . :

superatus de conuentu confusus quidem exiit sed non correptus Dicebat autem se .

10 non ratione uicLum sed episcopi pressum auctoritate Et tu inquit o Malachia sine : :

causa me hodie confudisti aduersus profecto ueritatem locutus et contra tuam ipsius :

conscientiam Maestus Malachias jDro homine sic indurato

. sed magis fidei dolens :

iniuriani timens periculum ecclesiam conuocat

: errantem publice arguit publice .

monet ut resipiscat Suadentibus hoc ipsum episcopis et uniuerso clero cum non
: . :

15 acquiesceret contumaci anathema dicunt hsereticum protestantes Nec sic euigi-

: : .

lans : omnes inquit fauetis homini potius quam ueritati . Ego personam non accipio :

ut deseram ueritatem deus inquit fateri te . Ad hoc uerbum substomachans sanctus :

ueritatem faciat uel ex necessitate Quo respondente amen soluitur conuentus . : .

Tali ille inustus causterio fugam meditatur infamis atque inhonorus fore non susti- :

20 nens Et continuo sua tollens exibat

. cum ecce subita correptus infirmitate sistit :

gradum uiribusque deficiens eodem loco iactat se super solum anhelus et fessus
: .

forte incidens in id loci uagabundus insanus offendit hominem quidnam ibi agat :

percunctatur Respondet graui se infirmitate teneri et neque procedere neque redire

. :

ualentem Et ille infirmitas ista haud alia inquit quam ipsa mors est Hoc autem non
. : .

25 dixit a semetipso sed pulchre deus per insanum corripuit eum qui sanis acquiesere
: :

noluit consiliis sensalorum Et addit Reuertere domum ego te iuuabo Denique ipso : : .

duce reuertitur in ciuitalem Redit ad cor et ad misericordiani domini Eadeni hora . : .

accitur episcopus agnoscitur ueritas abicitur error confessus realum absoluitur

. , . .

petit uiaticum datur recon ciliato et uno pene momento perfidia ore abdicatur
.
|
: :

30 et morte diluitur Ita mirantibus cunctis sub omni celerilate completus est sermo
. :

Malachise et scriptura', pariter dicentis

: quia uexalio dat intellectum auditui Inter : .

populos quarundam regionum orta aliquando grauis discordia esl Interpellatur Mala- .

chias de componenda pace inter eos Et cum esset alias impeditus iniungit negolium
: . :

hoc uni episcoporum IIIo excusante et dicente Malachiam non se quesilum sed . : :

35 conlemptum iri frustra fatigari nolle uade inquit et dominus erit tecum
: Et ille : . :

Acquiesco sed si me non audierint scito me ad tuam paternitatem appellaturum

: ,

Subridens Malachias fiat inquit Tum episcopus conuocatis partibus dictal formam : .

pacis acquiescunt
. reconciliantur ad inuicem fide hinc inde data slabilitur pax et
, ,

sic dimisit eos At pars una uidens hostes factos securos imparatos esse quippe qui
, :

40 pace facta mali nihil suspicarentur loquebantur nuituo et dicebat homo ad proxi- : :

mum suum Quid uolumus facere ? Victoria pre manibus est et ultio de inimicis
. : .

Et cepere insequi illos Innotuit episcopo quod fiebat et accurens conuenil ducem . :

eoruni super iniquitate et dolo sed sprelus ab illo est Inuocauit nomen Malachiae : .

aduersus eum et nihilipendit Irridensque episcopum putasne inquit propter te

: .

45 amittere debeamus malefactores nostros quos deus tradidit in manus noslras ? Et :

recordatus uerbi sui episcopus quod habuerit cum Malachia fla^ns et eiulans uerso :

uultu ad monasterium eius ubi es ait homo dei ubi es ? Nonne hoc est pater mi :

quod tibi dicebam ? Heu heu ueni ut facerem bonum el non malum et ecce per me :

omnes illi in corpore isti in anima pereunt Multa in hunc modum loqucbalur : .

50 lamentans et plangens et quasi praisentem soIIici*.ans et compellans Malachiam : :

aduersus malignantes et interim impii cum quibus fecerant pacem in sequi non :

desistebant ad perdendum eos Et ecce spiritus mendax in ore quorundam uirorum : :

qui eos deciperet Et occurrerunt illis in uia uiri nunciantes factam irruplionem in
.

terras ipsorum ab aduersariis in ore gladii consumi omnia et diripi bona eorum : :

55 uxores quoque ac liberos tolli et abduci Ilis auditis reuersi sunt feslinanter jj . : .

Sequebantur ultimi primos quo irent aut quid accideril nescienles Nec enim omnes : .

audierant uiros loquentes Cumque uenisscnt el inuenissent nihil horuni qua« nunciata .

erant confusi sunt depraehensi in malitia sua Et cognouerunt spiritui erroris se

: .
-Ixxxvilll^] MALAGHIAS 163

Iraditos propter nuntium JVIalachise quem deceperunt : et nomen ipsius quod spreue-
runt Porro episcopus audiens frustratos proditores in iniquitate sua quam cogita-
.

uerant cum gaudio remeauit ad Malachiam

: referens omnia quae acciderant sibi : .

Sciens Malachias eiusmodi occasione pacem esse turbatam nactus oportunum tempus :

pacem per semet inter ipsos denuo reformare curauit et firmare reformatam datis : : 5

et receptis fide et iuramento altrinsecus

quibus ante pax fracla fuit . Verum illi

iniuriai memores neglecto pacto et prcccepto Malachia? : tractauerunt de uice :

reddenda l^]t congregali in unum ibant ut imparatos prteoccuparent redderentque

. :

in caput eorum malum quod sibi ipsi facere cogitassent Et magno flumine quod .

intererat facillime transuadalo fluuiolo quem non procul ab illo offendere retenti 10 :

sunt Neque enim iam fluuiolus

. sed plaue fluuius ingens apparuit ubique sui : :

transire uolentibus transitum negans Mirari omnes tantum nunc esse .'tantillum .

ante hac fuisse scienles et loqui inter se Vnde inundatio hajc Aer serenus est
: : . .

imbres non sunt nec proxime fuisse meminimus :Et si multum pluisset quis .

nostrum unquam haclenus meminit in quanlacunque illuuie ita intumuisse ut 15 :

oporiret terram sata et prata peruaderet ? Digitus dei est iste

: ct dominus sepit :

uias nostras propter sanctum suum Malachiam cuius sumus prieuaricali pactum :

transgressi mandatum Ila et hi infeclo negocio ad sua aique confusi repedauerunt

. : .

Diuulgalum est uerbum pcr uniuersam rcgiohem et benedicebant deum qui compraj-
hcndit sapientes in astulia sua et confringcns cornua peccalorum .subliniauit cornu 20 :

Christi sui Aliquis de nobilibus infensus rcgi

. reconciliatus est per manum Mala- :

chise Nec enim regi salis lidebat ille

. ut pacem cum eo faceret nisi medianle :

Malachia aut quem rex aMjue : reuereretur Nec immerito ut post apparuit Nam |
. :

faetum securum et minimc iam cauenlem sibi captuni Irusit in uincula odio : :

antiquo captus plus ipse Requirilur homo a suis de manu mediatoris . Nec enim 25 .

aliud amici expectare quam mortem Quid faceret Malachias ? Non est quod possit . :

nisi ut recurrat ad suum illud solilum unicumque refugium Congregato exercitu .

forti nimis turba magna discipulorum suorum adit hominem

: requirit uinctum : .

negatur Et Malachias. Inique inquit agis conlra dominum et contra me et contra

:

te ipsum pactum preuaricans : Si dissimularas tu sed non ego Credidit se 30 . : .

homo fidei mea3 si contingat mori ego prodidi euni ego reus sanguinis eius
: : : .

Quid tibi uisum est me prodilorem te preuaricatorem constituere ? Noueris me :

donec liberetur nihil gustalurum sed neque islos Sic loquutus intrat ecclesiam : . :

deum omnipotentem suis suorumque anxiis geniitibus interpellat : ut in iuste addi-

ctum dignelur eripere de manu preuaricatoris et iniqui . Et eo die cum nocte sequenti : 35
in ieiunio et oratione perslilerunt Fcrlatum ad regem est quid fieret et magis inde . :

induratum est cor eius unde cmolliri debuerat Init fugam ueritus homo carnalis
: : :

ne si prope remaneret orationis non posset suslinere uirlutem Quasi uero uel
: .

absconditum non inueniat uel non perueniat ad remotum Tu metas miser ponis : .

orationibus sanctorum ? Non est oratio iacta sagita ut fugias a fatie arcus Quo ibis : 40

a spiritu dei qui eam portat et quo a facie eius fugies ? Denique fugientem inse- :

quitur inuenit latitantem Erisque csecus et non uidens ut melius uideas

: et intel- . :

ligas quoniam durum est tibi conlra stimulum calcitrare Denique senti uel nunc .

quia sagittaj potentis acutaj peruenerunt ad le quse et si resilierunt a corde quia :

saxeum est sed non ab oculis Vtinam per fenestras saltem oculorum perueniant
: . 45

usque ad cor et uexatio det intellectum ca^citali

: Cernere erat Saulum denuo ad .

manus trahi et duci ad Ananiam ad ouem silicet Lupum ut refundei^et praedam : : .

Refudit et recepit uisum quod Malachias usque adeo ouis esset ut sit misertus et
: :

lupo Diligenter ex iis aduerte lector cum quibus

. habitatio Malachias quales ||
:

principes et quales populi Quomodo non et is frater fuit drachonum et sotius stru- . : 50
tionum ? Et ideo dedit ei dominus uirtutem calcandi super serpentes et scorpiones :

alligare reges eorum in compedibus et nobiles eorum in manicis ferreis Denique .

audi quid sequitur Is cui benchorensis monasterii cesserat possessiones

. ingratus :

beneficio ex tunc et deinceps insolentissime se semper habuit aduersus eum et suos :

in omnibus infestus eis ubique insidians detrahensque actibus eius At non impune 55 .

hoc . Erat illi unicus filius qui imitator patris audens aliquid et ipse in Malachiam :

eodem anno mortuus est . Mortuus autem sic . Visum est ^lalachiai debere construi
in Benchor oralorium lapideum : instar illorum quse in aliis regionibus extructa
 .

MALACHIAS [Ixxxviiir-
164

conspexerat . Et cum coepisset iacere fundamenta : indigenae quidem mirati sunt :

quod in terra illa inuenirentur nec dum eiusmodi sedificia . Verum ille nequaquam :

sicut erat presumptuosus et insolens non modo miratus est sed indignatus Ex qua .

indigaatione concepit dolorem et peperit iniquitatem Et factus susurro in populis : . :

5 nunc secreto detrahere nunc blasphemare palam notare leuitatem nouitatem : : :

horrere sumptus exaggerare : Istiusmodi uenenatis sermonibus sollicitans et indu- .

cens multos ad prohibendum sequimini me inquit et quod non nisi per nos fieri : :

debet contra nos fieri non sinamus Itaque cum pluribus quos suadere ualuit des- .

cendit ad locum repertum conuenit hominem dei primus ipse dux uerbi qui erat
: : :

10 principium mali bone uir quid tibi uisum est noslris hanc inducere regionibus
:

nouitatem ? Scoti sumus non galli Quaenam leuitas hsec ? Quid opus erat opere tam : .

superfluo tam superbo ? Vnde tibi pauperi et inopi sumptus ad perficiendum ? Quis
:

perfectum uidebit ? Quid istud praesumptionis inchoare quod non queas non dico :

perficere sed non uidere perfectum ? Quanquam amentis magis est quam praesu-
:

15 mentis conari quod modum excedit uincit uires superat facultates Cessa cessa : . :

desine a uesania hac Alioquin nos non sinimus non sustinemus Hoc dixit pro- : : : .

dens quid uellet non quid posset considerans Nam de quibus presumebat et
:
|
. :

secum adduxerat uiso uiro mirati sunt et iam non ibant cum eo Ad quem uir
: .

sanctus tota libertate utens miser inquit opus quod inchoatum uides et in uides sine : :

20 dubio perficietur perfectum uidebunt multi Tu uero quia non uis non uidebis
: . :

etquod non uis morieris attendito : tibi ne in peccato tuo moriaris . Ita est : Ille

mortuus est et opus completum est : : sed ille non uidit : qui ut prefati sumus anno
eodem mortuus est .

Interim pater audito mox quid de filio uir sanctus predixisset : sciens uerbum eius
25 uiuum et efficax esse Et instigante diabolo tanto : interfecit inquit filium meum .

furore exarsit in illum ut coram duce et maioribus Vlidise falsitatis et mendacii :

arguere non uereretur hominem qui ueracissimus esset ueritatis et discipulus et :

amator et conuitium intulit simiam appellans

: Et Malachias quidem doctus non .

reddere maledictum pro maledicto obmutuit et non aperuit os suum dum consisteret :

30 peccator aduersus eum Sed non dominus oblitus sermonis sui quem dixerat mihi . :

uindictam ego retribuam Eadem die domum reuersus homo luit linguae effrenis teme- .

ritatem ipso ultore quo instigatore laxarat Arreptuni in ignem proicit demon sed
: . :

mox manibus assistentium extractus est adustus tamen corporis parte et mente :

captus Et dum insaniret uocatus Malachias uenit reperitque maledicum spumantia

: :

35 ora torquentem horrendis uocibus et motibus terrentem omnia ac toto corpore agita-
:

tum uix posse teneri a pluribus Et orans pro inimico uir tolius perfectionis exau-
: .

ditus est sed ex parte Nam illico quidem sancto orante ille apperuit oculos et
: : :

sensum recepit Relictus est autem ei spiritus domini malus qui eum collaphizet ut
: :

discat non blasphemare Credimus eum uiuere usque adhuc et usque ad hec tempora .

40 luere peccatum grande quod peccauit in sanctum cunctis temporibus inde ferlur :

lunaticum esse Porro pnedicta? possesseones+ cum iam pro sui imbecillitate et subti-
. :

*litate eas tenere non ualuit in pace ad locum cuius extiterant redierunt Nec renuit : .

Malachias post multam demum uexationem pacis obtentu Sed iam ad opus aedi- : .

ficii quod Malachias aggressus est sermo recurrat Et quidem non erat Malachiaj
II
: .

45 non dico unde perficeret sed unde faceret quicquam erat autem cor eius fidutiam :

habens in domino dominus uero prouidit ut et si non speranti in peccuniic : :

thesauris pecunia non deesset Quis enim alius fecit ul thesaurus eo loci repone- . :

retur repositus non i-eperiretur usque ad tempus et opus Malachia^ ? Inuenit dei
:

famulus in dei marsupio quod defuit suo Merilo quidem Quid enim iuslius ut : . : :

50 cui pro deo non erat proprium cum deo iniret consorlium et marsupium unum : :

esset amborum ? Fideli denique homini totus mundus diuiliarum esl Et quid ille
. :

nisi quoddam marsupium dei ? Denique ait iNIeus est orbis terra? . : el plenitudo eius .

Inde est quod Malachias reperlos argenteos multos non reposuit sed exposuit Nam : .

totum munus dei in dei opus iubet expendi Non suas non suorum considerat
: .

55 necessitates sed iactat cogitatum suum in domino

: ad quem utique recurrendum :

non dubitat quoliens necessitas postularit .

Nec dubium dei opus esse quod deo reuelanle Malachias ; pra^uidit . Contulerat
primum cum fratribus de operc illo el multi pro inopia minus : libenler assentiebant
 - Ixxxx^l MALACHIAS 165

Inde anxius dubiusque quid ageret coepit inter orandum uehaementer inquirere quae- :

nam foret uoluntas dei Et die quadam de uia regrediens cum iam loco appropiaret .

prospexit eminus et ecce oratorium apparuit niaj^num lapideum et pulchrum ualde

:
.

Et intuens dilig-enter situm formam et compositionem cum fidutia arripit opus : :

prius quidem indicata uisione senioribus fratribus paucis tamen . Sane totum quod 5
attente notauit de loco et modo et qualitate tanta diligentia obseruauit : ut a peracto
tempore factum uiso similimum appareret ac si et sibi cum Moyse dictum audierit : .

Vide ut omnia facias secundum exemplar quod tibi ostensum est in monte Eodem: ,

uisionis g-enere id quoque quod in saballino situm est ante quam fieret pree ostensum
est illi non modo oratorium sed et monasterium lotum Transeunte illo per quan-
: .
10
dam ciuitatem et multitudine magna concurrente ad eum casu uidit iuuenem inter
: :

alios uidendi se curiosum

I
Ascenderat lapidem et stans super summos articulos . :

extenso collo oculis et animo intendens in eum . quendam ille de nouo Zacheum :

exhibebat Nec latuit Malachiam sancto quidem spiritu reuelante

. uere illum :

uenisse in spiritu et uirtute Zachei Dissimulauit tunc tamen tacitusque pertransiit . : . 15

Caeterum in hospitio nocte ipsa narrauit fratribus quomodo illum uidisset et quid :

praeuidisset de illo Die autem tertia en ille cum uiro quodam nobili domino suo
. : .

Qui aperiens uotum et desyderium iuuenis rogabat ut a se commendatum recipere :

dignaretur et habere de castero inter suos

: Et Malachias agnoscens eum non est . :

opus inquit ut quem iam deus commendauit homo commendet Apprajhensumque .

20
manu sua tradidit abbati congano nostro et ille fratribus Ipse uero iuuenis adhuc
: : .

ni fallor uiuens primus conuersus laicus suriensis monasterii testimonium habet ab

omnibus quod sanctae conuersetur inter fratres cistersienses Et cognouerunt disci-
: .

puh etiam in hoc Malachiam prophetiae spiritum habuisse Nos solum autem sed
: . :

et in eo quod subiuncturi sumus . 25

Cum sacramenta 0(1^^1^^+ diaconus facturus aliquid pro officio : et appropiasset ei
suo intuitus eum sacerdos ingemuit quod sensisset penes illum latere qpro+ non :

conueniret Peracto sacrificio secreto percunctatus de conscientia sua confessus est

.

et non negauit illusum sibi per somnium nocte ipsa : Cui iniungens penitentiam .

non debueras inquit hodie ministrare sed uerecunde te subtrahere sacris et deferre : : 30
tantis tamque diuinis ministeriis ut hac humilitate purgatus dignius exinde mini- :

strares Item alia uice sacrificante illo et orante hora sacrifitii ea quidem sanctitate
. :

et puritate cordis quo solitus eras astanti diacono uisa est columba intrare per
:

fenestram in claritate magna Ea sacerdos perfunditur totus ea sub oscurior basi- . :

lica tota refulget Golumba uero aliquandiu circunuolitans tandem residet super
. : 35
crucem anle faciem sacerdotis Obstupuit diaconus et pauens tum in pro luminis . :

tum pro uolucris nouitate quod illa sit rara auis in terra cecidit super faciem : :

suam et uix j)alpitans sesc erigere ausus est uel quando officii sui necessitas postu-
:
|1

lauit Post missam seorsum conuentus a malachia sub periculo uitai iubetur nulla-
. :

tinus secretum prodere quod uidisset quoad uiucrct ipse Aliquaudo cum in ardinacha . 40
esset cum quodam coepiscopo suo de nocte surgens coepit memorias sanctorum :

quae in cimiterio sancti Patricii multaj suut+ orando lustrare et ecce unum de alta- :

ribus subito ardere conspiciunt Ambo enim uiderunt uisionem hanc magnam et . :

ambo mirati sunt et Malachias intelligens signum esse magni meriti illius uel
:

illorum quorum sub altari illo corpora requiescerent currens et se mediis immergens : 45
flammis expansis brachiis sacram amplexatus est aram Quid ibi fecerit quid ue . :

senserit nemo qui sciat sed quod amplius solito caelesti igne suscensus ex illo igne
:

exierit fratrum qui cum eo tunc erant reor neminem esse qui nesciat Haec dicta
: .

sunt pauca quidem de pluribus sed multa pro tempore Non enim signorum tem- : .

pora hec secundum illud signa nostra non uidimus iam non est propheta Vnde
: . 50
satis apparet Malachias meus quantus in meritis fuit qui tam multus insignis :

extitit et in raritate tanta

: Quo enim antiquorum genere miraculorum Malachias .

non claruit ? Si bene aduertimus pauca ipsa quae dicta sunt non prophetia defuit illi :

non reuelatio non ultio impiorum non gratia sanitatum non mutatio mentium : : :

non denique mortuorum suscitatio Per omnia benedictus deus qui sic amauit et . 55
ornauit eum qui et magnificauit eum in conspectu regum
:
et dedit illi coronam :

gloriae Amor probatur in meritis ornatus insignis magnificatio in ultione inimi-

. : :

corum glorificatio in premiorum retributione Habes diligens lector in Malachia

: .
 166 MALAGHIAS [Ixxxx^ -

meo quid mireris nunc iam quid tibi ex his sperandum sit
? habes et quid imiteris : :

studiosius atlende Nam linis horum pretiosa mors est Percunctatus aliquando
. : .

quonam in loco si optio detur extremum malit diem de hoc si quidem fratres quere- :

banl inter se quem sibi quisque diligeret cunctatur et non respondet Instantibus : .

5 illis si hinc migro inquit nusquam libentius quam unde una cum nostro apostolo
:

resurgere possim Dicebat autem sanctum Patricium Si peregrinari oportet et ita

.
|
.

permittit deus Glaramuallem delegi Requisitus item de tempore diem respondit

: .

sollempnem omnium sanctorum defunctorum Si simplex uotum putatur impletum . :

est Si prophelia
. ne iota preteriit Sicut audiuimus sic uidimus
: de loco pariter . :

10 et de die Dicamus pariter breuiterque quo ordine istud quaue occasione proue-
. :

nerit Egre satis ferebat Hiberniam usque ad huc palleo caruisse ut pote emulator
. :

sacramentorum quorum ne uno quolibet gentem suam uellet omnino fraudari et :

recordatus sibi a papa Innocentio fuisse promissum inde magis tristari quod dum :

adhuc ille superfuit non fuit promissum pro eo Et nactus occasionem quod papa .

15 Eugenius summam temporis usque in franciam appropiasse

regiminis teneret : et eo
nunciaretur oporlunitatem requirendi se inuenisse gauisus est Presumebat autem
: .

de illo utique uiro tuli et de tali assumpto professione Magis uero quod suce clare-
: .

uallis spirilalis lilius extitisset nec timeri apud illum se ullam suslinere difficul- :

tatem Itaque conuocantur episcopi concilium cogitur tractata triduo quce tempori
. : :

20 iminerent die quarto aperitur consilium de palleo requirendo

: Placet sed si per . :

alium requiratur Tamen quia breuior uia et ob hoc tolerabilior peregrinatio uide-
.

retur non fuit qui eius obuiare prsesumeret consilio et uoluntati

: Et Malachias .

soluto concilio arripit iter Prosequuntur eum qui conuerant+ fratres usque ad
: .

littus non multi tamen ipso nimirum prohibente Ad quem unus illorum Catholicus .

25 nomine flebili uoce et uultu heu tu abis inquit et in quanta pense quoUidiana : :

uexatioue+ me deseris non ignoras non fers opem misertus mei Si ego dignus qui .

patiar fratres quid peccauerunt qui uix diem noctem ue ullam a tam laboriosa cura
:

et custodia mei feriatam habere sinuntur ? Ilis uerbis et lachrimis :+ filii flebat enim
paterna uiscera concussa sunt et amplexatus est eum blandiendo Impressoque : .

30 pectori eius signo crucis certus esto inquit te eiusmodi nil passurum donec : :

redeam Erat autem epilenticus et cadebat frequenler

. ita ut interdum non semel : :

sed sepius pateretur in die Hoc iam per sex annos morbo horrido laborabat sed ad .
||

uerbum Malachi;c pcrfecte conualuit Ab illa hora nil tale perpessus est quia Mala- . :

chias deinceps rediturus non est In ipso ascensu nauis accedunt duo ex his qui ei .

35 familiarius adhccrebant audenles et petentes aliquid ab co Quibus ille Quid uultis ? . :

Non dicimus inquiunt nisi spondeas te daturum Spondet et illi A'olumus nobis
: . . :

certo promitti a tua dignatione te in Iliberniam incolumem reuersurum Instare et : .

caeteri omnes . Tunc ille parumper deliiierans : poenitere primo quod se alligasset :

qua exiret non inueniens Angustite undique dum nil occurreret ab alterutro tutum . :

40 periculo uoti uidelicet aut promissi \'isum esl tandem id potius eligendum quod in- .

presentiarum plus urget reliquum supernaj commitendum dispositioni Annuit : .

tristis quidem : sed magis illos noluit contristare : et respondens eis ul uolunt
ascendit nauem Et cum iam fere medium
.nequoreum peregissent
: subito iter :

contrarius uentus nauem repellit et reducit in terram Hiberniaj Descendens de : .

-45 naui in ipso portu in quadam sua ecclesia pernoctauit VA \selns gratias egit diuinaj .

consilio prouidentiae quo factum cst ut iam fecerit satis pro sua promissione
: Mane : .

uero intrans nauem ipsa die prospero cursu transfretauit el uenit in Scotiam Die .

tertia peruenit ad locum qui Viridestagnum dicitur quem fecerat pra^parari ut: :
:

ibi statuei^etabbatiam Et reliclo illic de filiis suis fratribus noslris monachorum

.

50 conuentu et abbate nam secum ad hoc ipsum eos adduxcrat uale dicens eis profe-
: :

ctus est Et cum transiret occurrit ci rex Dauid

. A quo susceptus cum gaudio et : :

retentus per aliquot dies multaque operatus placita deo inchoalum repetit iler l^t .

pertransiens Scotiam in ipso inlroitu anglia? diuertit ad ecclesiam gisiburnensem ubi :

habilant uiri religiosi canonicam ducentes uitam ab antiquo familiares ei pro sua :

55 religione et honestate Ibi adducta cst ad eum puella patiens morbum . quem Cau- :

crum uulgo appellant ipso horrendum uisu et sanauit eam Nam ubi aqua cui : .

benedixit aspersa sunt ulcerum loca dolorem non sensit Die uero sequenti uix : .

ulcera apparebant Abiens inde ad mare uenit sed negalur transitus

. Causa ui :
(
.
 - Ixxxxr] MALAGIHAS 167

fallor fuit . orta simultas qusedam inter summum pontificem et regem Angliae : quod
rex nescioquid mali suspicaretur de bono illo uiro si transiret Nam neque alios .

episcopos transire sinebat Quod quidem impedimenlum et si fuit contrarium Mala- .

chia3 uoluntati sed non uoto Dolebat diflerri a desyderio suo nesciens magis per : :

hoc impletum iri Nam si in continenti transisset oportebat transire etiam Glaram-
. : 5

uallem ut summum pontificem sequeretur

: lam enim abierat et erat Roma3 aut . :

prope Romam Nunc uero intercedente dilatione factum est ut tardius transfre-
. :

tans ad locum et ad horam sanctissimi sui obilus oportune occurreret Qui a nobis
: .

susceptus est : tanquam uerus ab occidente ueniens uisitans nos oriens ex alto .

quantum nostra' Clar.cualli irradians sol ille claritatis adauxit . quam iucundus ad 10
eius introitum dies festus illuxit nobis . ha^c dies quam fecit dominus exultatum est
et laelatum in ea tremulus ac debilis mox ipse occurri ?
. Quani celer et saliens :

Quam laitus in oscula rui missam caelitus mihi amplexatus sum : quam laHis brachiis
gratiam ? Quam alacri uultu et animo mi [)ater introduxi te in domum matris meaj :

et in cubiculum genitricis meai ? Quam festiuos deinde duxi tecum dies sed paucos ? 15
Quid uero ille uicissim nobis ? Nempe illarem nempe alTabilem peregrinus noster
omnibus se preebebat omnibus incredibiliter gratum Quam bonum et quam iucun- : .

dum agebat hospitem apud eos quos nimirum uidere ucnerat a (inibus ternc non :

auditurus Salomonem sed exhibiturus Denique audiuimus sa[)ientiam eius et . :

tenuimus priesentiam eius et tenemus lam quatluor aut quinque dies huius noslrai : . 20
sollemnitatis deduxerant cum ecce die sollemni bcati Luca; euangelist;ie missa in :

conuentu sua illa sancta deuotione celebrata febre correplus lecto decubuit et nos : :

cum illo onmes Extrema gaudii nostri ma;ror -occu^^at moderatior tamen quod
. :

lenior interim febris esse uideretur Videres discurrere fratres dandi auidos uel . :

accipiendi Cui non dulce uidere illum ? cui non dulcius mistrare+ illi ? Mrumque
. 25
suaue utrumque salutare
. I']t humanitatis erat [)rebere obsequium et profectus .
|1

cuique sui cum gratiam reportaret Assistere omnes omnes solliciti erant circa . .

frequens minislerium medicamenta perquirere adhibere fomenta urguere saepius : :

ad gustandum Ad quos ille sine causa inquit hajc sed caritate uestri facio quidquid
: :

iniungitis Sciebat enim imminere tempus sua) migrationis Cunique fratres qui cum
. , 30
eo uenerant fidentius instarent dicentes non oportere diffidere de uita nec enim : :

signa mortis in eo aliqua apparerent oportet inquit hnc anno Malachiam exire de :

corpore Et infert Ecce appropinquat dies quem ut optime nostis optaui semper
. : : :

ipsum fore diem resolutionis mea) Scio cui credidi et certus sum non fraudabor . . :

reliquo desyderii mei qui partem iam teneo Qui me sua misericordia perduxit ad : 35
locum quem petii terminum quem a^que uolui non negabit Quod ad hoc corpu-
: : .

sculum attinet hic requies mea quod ad animam dominus prouidebit qui saluos : :

facit sperantes in se Nec parum spei repositum mihi in die illa qua morluis tanta
. :

a uiuis beneficia impenduntur Nec longe aberat dies ipsa cum talia loqueretur : : :

Interea iubet se sacro oleo ungi Exeunte conuentu fratrum ut sollemniter fieret . : 40
non sustinuit ut ad se ascenderent ipse descendit ad eos lacebat siquidem in solario
: . .

domo superiori Vngitur et sumpto uiatico fratrum se orationibus et fratres com-

. :

mendans deo ad lectum reuertitur Alto de solio descendebat pedibus suis et . :

rursum nihilominus suis pedibus ascendebat et dicebat mortem esse in ianuis : .

Quis hunc hominem crederet moriturum ? solus ipse et deus id scire poterant : . 45
Non uultus palidior non macilentior uidebalur Non rugata frons non reconditi . :

oculi non nares extenuataj

: non contracta labia non adusti dentes non colum : : :

exesum et gracile non curui humeri non caro exinanita in corpore reliquo Hffic
: : .

erat gratia corporis eius et hsec gloria uultus eius quae non euacuatur ne in morte : :

quidem Talis quoad uixit talis et mortuus et apparebat uiuenti similior Cucur-
. : : . 50

rimus usque huc sed modo haeremus quia Malachias cursum consumauit Stat : .

ille et nos pariter stamus cum eo

: Alioquin quis libenter cur rat ad mortem prae- .
|

sertim tuam pater sanctae ? quis referre possit quis uelit audire ? Attamen non :

dileximus nos in uita in morte non separabimur Fratres non relinquamus in : .

morte quem in uita prosecuti sumus Ab ulteriori Scotia usque huc cucurrit ille
: . 55

ad mortem eamus et nos et moriamur cum eo

: Oportet oportet dicere quam . :

cernere necesse fuit Adest omnium sanctorum clara ubique celebritas sed iuxta . :

ueterem sententiam musica in luctu importuna narratio est Adsumus canimus : . :

 :

MALACHIAS [Ixxxxxr -
168

uel iuuiti+ Fl^ndo cantanius et cantando flsemus Malachias et si non cantat non
.
: . :

plorat lamen Quid enim ploret qui appropinquat ad gaudium ? Nobis qui relin-
.
:

quimur relinquitur luctus solus Malachias festum facit Quod enim non potest
:
: .

corpore facit mente sicut scriptum est Cogitatio hominis confitebitur tibi et reli-
: : : :

5 quiffi cogitationis diem festum agent tibi Deficiente illi corporis instrumento silente . :

organo oris officio uocis cessante reliquum est ut mentis iubilo sollemnizet Quid
: : : .

ni sollemnixet sanctus qui sanctorum ducitur ad sollemnitatem ? Exhibet iile quod

: :

mox sibi debebitur Adhuc modicum et ipse unus ex ipsis est Sub noctis crepu-
. : .

sculo cum iam ubicumque diei a nobis expleta celebritas foret Malachias appropia- :

10 uerat non crepusculo sed aurorae An non illi aurora cui nox praecessit dies . : .

autem appropinquauit ? Itaque febre inualescente coepit ex intimis ardens per omne
corpus erumpere sudor ut quodammodo transiens per ignem et aquam educeretur :

in refrigerium lam desperatur de uita eius iam quisque suum iudicium repraehendit
. :

iam nulii dubium Malachiae sententiam praeualere Vocamur adsumus et ille oculos . . :

15 leuans in circonstantes desyderio desyderaui inquit hoc pasca manducare apud uos
: .

Gratias ago supernae pietati non sum fraudatus a desyderio meo Vides hominem . .

securum in morte et necdum mortuum iam certum de uita ? Nec mirum Videns .

adesse noctem quam expectauerat et in ipsa diescere sibi quasi de nocte triumphans : :

uidetur insultare tenebris et quodammodo loqui lam non dicam forsitan tenebrae : : :

20 conculcabunt me quia hsec illuminatio mea in deliciis meis

: Et blande consolans .
|1

nos habete inquit curam mei ego uestri si licuerit non obliuiscar Licebit autem
. : . .

Gredidi in deum et omnia possibilia credenti Amaui deum

: amaui uos et caritas . . :

nunquam excidit Et suspiciens in cajlum deus inquit serua eos in nomine tuo Non
. : .

solum autem sed et omnes qui per uerbum meum ac per ministerium meum tuo se
:

25 mancipauere seruicio Deinde imponens manus singulis et benedicens omnibus pau-

.

satum ire iubet quia nondum uenerat hora eius

: Imus redimus circa medium . .

noctis :nam ea hora lux lucere in tenebris nunciatur Impletur domus adest . .

congregatio tota abbates quoque multi qui conuenerant

: Psalmis et himnis et can- .

ticis spiritalibus prosequimur amicum ipsum repatriantem Anno aetatis suae quin- .

30 quagesimo quarto loco et tempore quo prtelegit et predixit Malachias episcopus et

:

legatus sanctse aposlolicse sedis uelut e manibus nostris assumptus ab angelis feliciter
obdormiuit in domino Vultus placidus placidi exitus indicium fuit Et quidem
. .

omnium oculi fixi in eum nemo tamen qui quando exiuit aduertere potuisset Mor- : .

tuus uiuere et uiuens mortuus putabatur adeo nil intercidit quod alterutrum . :

35 disterminaret Eadem uiuacitas uultus serenitas eadem qualis apparere solet in

. : :

dormiente Diceres mortem nil horum tulisse

. magis auxisse plurimum Non est : .

mutatus sed ipse mutauit omnes

: Mirum in modum luctus et gemitus omnium .

subito conquiescit mutatur in gaudium ma^ror planctuni cantus excludit Eifertur

. . . .

feruntur in cajlum uoces infertur oratorio abbatum humeris Vicit fides triumplia- . . .

40 tur affectus rex in suum deuenit statum

. cuncta geruntur ex ordine cuncla ex . .

ratione procedunt Et re uera quid rationis habet immoderatius plangere Malachiam?

.

Quasi non sit pretiosa mors eius quasi non sit magis somnus quam mors quasi non : :

sit mortis portus et porta uitae ? Malachias amicus noster dormit et ego lugeam ? :

luctus iste se usu non ratione tuetur Si dominus dedit dilecto suo somnum et tale . :

45 somnum in quo haereditas domini filii merces fructus uentris quid horum uidetur : :

flaetum indicere ? Ego ne flaeam illum qui flaetum euasit ? Ille tripudiat ille : .

triumphat ille introductus est in gaudium domini sui et ego eum plangam ? Cupio
|
:

mihi haec non illi inuideo

: Interim parantur exequiaj olfertur pro eo sacrificium . . .

consummantur ex more omnia cum summa deuotione Stabat eminus puer cui . :

50 emortuum pendebat a latere bi*achium magis illi impedimento quam usui Quo : .

comperto innui ut accederet et apprajhensam aridam manum applicui ad 'manum

episcopi et uiuificauit eam
: Ncmpe uiuebat in mortuo gratia sanitatum et manus . :

eius fuit mortuae manui quod mortuo homini Heliseus Puer ille de longe uenerat : . :

et manum quam pendenteni attulerat sanam in palriam reportauit lam omnibus .

55 rite peractis in ipso oratorio sanctte dei genitricis Mariie in quo sibi bene complacuit
Malachias traditur sepullurac anno ab incarnatione domini millesimo centosimo :

quadragesimo octauo quarto nonas nouembres Tuum est lesu bone depositum . :

quod nobis creditum est tuus thesaurus qui reconditus penes nos Seruamus , : .
-Ixxxxir] MARCELLVS 169

illum resignandum in tempore quo reposcendum censueris tantum ut absque contu- :

bernalibus suis non egrediatur sed quem habuimus hospitem habeamus ducem : :

tecum et cum ipso pariter regnaturi in ssecula saeculorum Amen .

INGIPIT PASSIO SANGTI MARGELLI PAPAE

ET MARTYRIS AG SOTIORVM EIVS .

Tempore quo Maximianus Cesar de partibus Aphricae ad urbem Romam rediit

morem genere uolens Dioclitiano augusto ut in nomine eius thermas a solp aedifica- :

ret cospit in inuidiam christianorum omnes mililes romanos ad afflictionem laboris

:

compeilere et per uaria loca alios ad lapides

: alios ad harenam fodiendam damna- :

uit .In illo tempore erat uir christianus nomine Thrason uir potens et facultatibus lo
locuples uitaque fidelis Hic cum uidisset ad fatigationem et laborem christianos .

affligi ccepit de sua facultate sanctis martyribus alomoniam+ et uictum per uiros chri-
stianos Sisinnium et Gjriacum et maragdum+ et largum minislrare Hoc au diens .
1|

bealus Marcellus episcopus urbis gaudio repletus est de eleimosyna quam Tharson :

sanctis ministrabat Et rogans ad se sanctos uiros christianos et seruos domini nostri

. 15
lesu Christi Sisinnium Cyriacum Smaragdum et Largum inquisiuit ab eis
: et : : :

illi notum fecerunt sancto Marcello episcopo quomodo Tharson sanctis dei uictualia :

ministrabat Tunc gaudio repletus est et ducens consilium consecrauit Sisinnium et

. :

Cyriacum diacones ecclesiaj romanae Factum est autem una nocte dum deferrent .

humeris suis uictum quem Tharson ministrabat lenli sunt a militibus paganis et per- : : 20
ducti sunt ad tribunum Expurium Suscipiens eos tribunus retrusit in custodiam .

publicam Post diem tertium

. nuncauit ^ Maximiano caesari Hoc cum audisset : .

Maximianus iussit ut cum custodia ipsi foderent harenam et humeris suis usque
: :

ad locum ubi Thermae aedificabantur portarent Erat uirsenex inter eos nomine Satur- .

ninus qui iam senectute maceratus fuerat Coeperunt autem euni ad portandum adiu-
: . 25
uare Hoc cum uidissent cuslodes fieri quia Sisinnius et Cyriacus diacones sarcinas
. :

et suas et alienas cum adiutorio Christi portarent mirali sunt et nunciauerunt tri- :

buno Expurio et tribunus nunciauit Maximiano Citsari dicens quod cum hymnis et
. :

laudibus dei et omni ueneratione Christo gloriam redebant Eodem tempore misit .

Maximianus et iussit sibi Sisinnium praesentari dixitque ad eum Maximianus Quis

: : . 30

uocaris? Respondit . Ego sum peccator Sisinnius seruorum seruus domini lesu Chri-
sti , Maximianus dixit : Qute carmina sunt in uobis? Respondit Si cognosceres qu;e :

sunt carmina fidelium : scires creatorem tuum Maximianus Et quis est creator nisi . :

inuictus Hercules? Respondit Sisinnius nobis turpe est audire uel nominare hos et : .

Maximianus : Vnum
ex duobus eligere festina aut sacrifica deo Ilerculi
tibi aut : : 35

carnes tuas ignibus cremabo Sisinnius dixit Ego semper hoc optaui ueruntamen . : :

si meritus fuero coronam desyderatam accipio Iratus Maximianus tradidit eum

: . :

Laodicio praefecto Tunc Laodicius praefectus retrusit eum in custodia Mamurtini

.
:

et fuit ibi diebus decem et septem Post hos dies iussit eum Laodicius aspecti bus . |

suis praesentari . Qui cum praesentatus

fuisset ab Aproniano comentariense subito : 40

lux de caelo facta est uox de luce exiit dicens Venite ad me benedicti patris mei
: et : :

percipite regnum quod uobis paratum est a constitutione mundi Tunc Apronianus
: .

tremefactus cecidit ad pedes Sisinnii diaconi dicens ei Adiuro te per Christum : :

quem confiteris ne tardes me baptizare et facias me tecum pertingere ad coronam

: : .

Eadem hora allata est aqua et cathetizauit eum et benedixit fontem et deposuit : : :
45

mundum in peluim et dixit ei credis in deum patrem et tilium et spiritum sanctum?

Et ille Et dixit ei Sisinnius diaconus Illuminet te Christus Et ele-
respondit credo : . :

uauit de pelui et deduxit eum ad sanctum Marcellum episcopum quem chri-

eum : :

smate consignauit et altare consecrauit et participati sunt omnes corpus et sangui-

: :

nem domini nostri lesu Christi Eodem die post meridiem iussit sibi Laodicius pre- .
50

sentari Sisinnium diaconum Veniens cum Sisinnio Apronianus comentariensis iam .

baptizatus coepit clamans dicere Quid uos cohartat diabolus in dei seruos tanta mala .

exercere Tunc prefectus dixit ad Apronianum comentariensem Quomodo uideo et

. :
 170 MARCELLVS [Ixxxxir -

tu christianus es effectus Responclit Apronianus use mihi infelici quia perdidi dies
. : :

meos . cui prsefectus : Vere modo perdis dies tuos Et iussit eum capitalem subire :

sententiam dicens Si hic extinctus non fuerit multi pereunt Eodem tempore ductus
: : .

in uiam Sahu'iam milliario secundo capite truncatus estquarto nonas februarias Porro .

5 iussit retrudi in custodiam senem Saturninum et Sisinnium diaconem dicens Si non :

immolauerint diis diuersis eos poenis interficiam Saturninus uero cum esset in
: .

custodia una cum Sisinnio ueniebant ad eum multi gentiles et baptizabantur cum :

omni fiducia Audiens hoc Laodicius prefeclus iussit sibi tribunal parari in urbe in
.

tellure Et post dies quadraginta duos exhibuit Saturninum et Sisinnium diaconem

. :

10 et uincti calhenis nudisque pcdibus in conspectum Laodicii prffifecti adducti sunt :

Quibus dixit Laodicius Quid est ? Deposuistis uanas superstitiones et adoratis deos
: : :

quos Imperatores adorant ? Respondit Sisinnius diaconus Nos peccatores adoramus .

||

dominum lesum dei filium Nam dsemonibus et lapidibus nunquam humiliamur ait . .

Laodicius Deferantur tripodes et turificent maiestatibus Saturninus dixit Con-

: : . :

15 terat dominus deos gentium Et continuo solutus est tripos aineus uelut lutum Quod : :

uidentes duo mililes Papias et Maurus clamauerunt et dixerunt uere deus est domi- :

nus lesus Christus quem colunt Sisinnius diaconus et Saturninus Iratus itaque Lao-
: .

dicius iussit eos in aequuleum leuari Et cum traherentur neruis fustibus et scor- : :

pionibus csesi sunt Illi autem clamabant dicentes Gloria tibi domine lesu Christe
. : :

20 quia meruimus sotii fieri seruorum tuorum Tunc Papias et Maurus clamabant dicen- .

tes Vt quid uos sic coarctat diabolus in seruos dei ista exercere ? Iratus Laodicius
super Papia et Mauro iussit ut lapidibus os eorum contunderetur et retrudi in car- :

cerem Saturnino itaque et Sisinnio llammas ad lalera poni IUi autem in equuleo
. .

pendentes uultu alacri gratias deo agebant Eodem die dedit eis capitalem senten- .

25 tiam et depositi de equuleo ducti sunt uia Numenlana milliario secundo et capite
:

truncati sunt Eorum corpora collegit Thrason cum lohanne presbytero et sepelie-
.

runt in praedio sub+ uia Sallaria quarto calendas decembres Post dies duodecim iussit .

Laodicius prajfectus Papiam et Maurum milites qui baptizati sunt a Marcello epi- :

scopo sibi praesentari in Cyrco flamineo quos cum uidisset di.xit Nunc cognoui : :

30 quod et uos chrisliani sitis Dixit Papias uere christiani Dicit ad eos Laodicius
. : . :

Deponite et exoluite uanam fallaciam et adorate deos quos principes adorant : : .

Respondil Maurus et dixit Adorent eos qui desperauerunl de animabus suis ut in : .

ceternum pereant Laodicius dixit Modo uos desperatis de animabus uestris si non :

sacrificatis diis immortalibus Audite facite et uiuite Respondit Papias Sacrifica . : :

35 tu et uiues in tormenlis aeternalibus

: Quare eos sterni iussit in terram fustibusque . :

csedi Et duni diu c<ederentur nulla uox ex eis audita est nisi lanlum
. Christe adiuua: :

nos seruos tuos proinde iussit eos leuari de terra et plumbatis cicdi Et dum diu
. : .

ceederentur emiserunt spiritum : quorum corpora collegit noclu lohannes praisbi- :

|

ter etsepeliuit in uia Numentana quarto calendas februarias ad limphas beali Petri
: :

40 ubi baptizabat Post dies multos narrauit omnia Laodicius prtcfectus augusto Diocli-
.

tiano et Maximiano de militibus et sanctis quos interfecerat et gauisi sunt Post pau- : .

cos dies nuntiatum est Dioclitiano auguslo eo quod filia eius Arlemia a dajmonio uexa-
retur ex quo grandi afflictione contristatus cst
: eo die noluit cibum comedere . .

Dum uero multo tempore in custodia esset beatus Cyriacus et iam de eo obliuio esset
45 facta multi christiani pergebant ad eum in custodiam et ca?ci illuminabantur et
:

infirmi salui fiebant a languoribus Cojpit urgeri Artemia a dtemonio filia Diocli- .

tiani Hoc cum nunciatum fuisset Diocliliano augusto intrauit ad eam in cubiculo
. :

Et ecce ipse da^mon per Artemiam prccsenle Diocliliano clamauit dicens Nisi uenerit :

Cyriacus diaconus non exeo Misit itaque ad eum Dioclilianus in custodia ubi erat
: .

50 clausus cum Largo Smaragdoque et tulit eum de custodia cumque prajsentalus fuis- .

set Dioclitiano augusto rogauit eum ut intraret ad filiam suam Cum uero mtrois-
: : .

set dixit Gyriacus

; In nomine domini nostri lesu Christi :precipio tibi dsemon ut :

ab ea exeas Respondit dtemon per os Artemiaj Si uis ut exeam da niihi uas in : :

quod ingrediar Dicit ci Cyriacus si potes ecce corpus meum ingredere Respondit
. .

55 diabolus per os Artemiaj In uas tuum non possum introire quia undique clausum : .

et signatum est dicit ei Cyriacus In nomine domini nostri crucifixi exi

. ut fiat uas : :

mundum ad superueniendum spirituisancto Et dixit ad .+ Artemiam Filia crede in

deum patrem omnipotentem et in Iesuml+ Christum filium eius unicum donutium
-Ixxxxillirj MARGELLVS 171

nostrum . At
exclamauit dicens Cyinace si hinc me eiicis
illa in persida faciam :

te uenire Dixit ad eum Gyriacus In nomine domini nostri lesu Christi exi Tunc
. : .

clamauit Artemia Per ipsum nomen quia uideo de longe dominum quem tu prte-
: : :

dicas Beate Cyriace Tunc tenens manus eius beatus Largus et Smaragdus Leuaue-
.

runt eam Alia autem die secundum consuetudinem cathetizauit eam

. et allatam :
j|
5

aquam benedixit sanctus Cyriacus et baptizauit eam prffisente matre sua Serena :

augusta Ab eodem die dicebat Serena filiae su£e ut fideliter amaret religionem chri-
. :

stianam Post menses uero decem et annos duos expleta fabrica thermarum cum
.

gloria coepit Dioclitianus habere Cyriacum diaconum iDene

: et donauit illi domum : .

Et hoc prfficepit ut securus uiueret in urbe Uoma fauente Serena aug-usta uxore Dio-
: 10
clitiani Post paucum uero tempus uenit legatio a rege Persarum ad DiocHtianum
.

augustum ut Gyriacum diaconum dirrigeret quia fiHa eius a deemonio uexabatur

: : ,

Dioclitianus autem ad tantam supplicationem Saporis Persarum regis prajcepit Serense

uxori suae uenire ad se Cyriacum diaconum Et cum uenisset Cyriacus Serena . :

augusta ei legationem Saporis regis Persarum indicauit Quare dixit Gyriacus diaco- :
15
nus Gum auxilio domini mei lesu Christi saluatoris securus uadam Eodem tem-
: .

pore Serena augusta christianissima dedit omne ueliiculum et necessaria quce ei :

opus fuerant in naui et cum eo Largus et Smaragdus perrexerunt usque ad persidis

:

partes Milites ergo cum ueredis ibant

. Beatus uero Cyriacus cum baculo suo prius .

perueniebat ad mansionem usque dum perueiiiret ad regem Persarum Saporem :

20

nomine Et cum prassentati fuissent Gyriacus diaconns+ et Largus et Smaragdus

. :

dixit ad eos rex quis ex uobis dicitur Gyriacus (Haconus ? Et cognoiiit quis esset
: .

Tunc Sapor rex adorauit sanctum Cyriacum rogans ut introiret in cubicuHim ad :

fiHam eius nomine lobiam Eadein hora cxclamauit diabolus ex ore puellfe et dixit . :

ad Cyriacum Quid est Gyriacu) ? Respondit Cyriacus

: in nomine domini mei lesu :
25

Christi prtccipio tibi immuude spiritus exi : et iam non reuertaris in eam Ilespondit .

diabohis : Fatigatus ex+. Respondit Cyriacus : Ego exiui in nomine lesu Ghristi cuius :

auxiHo gubernatus sum et gubernor . Non faligatus sum : sed in oninil)us grbernor+.
Dixit ei diabokis . Tamen ego te j)erduxi ad quod uolui Cyriacus itaque cum uidis-
: .

set pueUam fatigari : proiecit se in pauimentum orans et flaens dicensque Imperat : :

30

tibi dominus lesus Ghristus quem confessus Uespondit diabolus da : es : ut exeas . :

I
milii uas in quod ingrediar Cyriacus dixit Dominus lesus Ghristus deus de caelo . :

ipse tibi imperat ut exeas Et ecce huHihilus magnus cum clamore expumans dice-
: . :

bal in aere ipse diabolus nomen lerribile qui me coarctat exire Ab eadem hora
: : .

salua facta est lobia Tunc beatus Gyriacus dixit ei Tu crede in fdium dei et sem-
. : :
^5

per salua eris respondit lobia Ego credo in dominum lesum Ghristum quem pra3-
. : :

dicas Et fecit eam cathecuminam more soHlo et cathetizauit eam

. Et aUata aqua : .

deposuit eam in concham argenteam et benedixit aquam el dixit ei lobiu credis : : :

in deum patrem et fdium et spiritumsanctum ? Uespondit credo Et dixit ei car- : . :

nis resurrectionem ? Uespondit credo Eleuata de concha ca^pit cHcere lobia Vere : . :
''«0

dominus lesus Ghrislus quem praedicat beatus Gyriacus ipsc est deus Eadem die .

omnes aflines eius baptizati sunt et ipse rex baptizatus est et alii promiscui sexus : :

numero quadringenti uiginti simiHter baptizati sunt Eodem tempore muUa dona et .

pecunias obtuHt rex beato Gyriaco cui ille dixit Nos gratiam domini nostri lesu : :

Christi pretio non olferimus sed fide estimamus nihilque accepit sed tantum panem : .
45

et aquam cum Largo et Smaragdo usus est Post dies quadragintaquinque ascendens .

nauim cum commendationibus epistolarum reuersi sunt Uomam quem grandi honore :

suscepit DiocHtianus augustus cum uxore et filia sua Et coepit habitare cum Largo : .

et Smaragdo in domo iUa quam ei DiocHtianus ipse dono concesserat iuxta thermas
:

diocHtianas Post menses duos ambulauit DiocHtianus ad Daimatias Ibi eegritudine

. .
50

fatigatus testamentum condidit haeredes fecit fiHos suos et mortuus est Hoc . : :

audiens Maximianus auguslus precepit ut christiani ubicumque inuenli fuissent puni-

rentur Et zelo ductus propler sororem suam Artemiam tenuit Gyriacum diaconum
. .

misitque eum in custodiam Et praecepit ut die processionis suae ad exemplum chri- .

stianorum Gyriacus nudus cathenis obligalus ante sedem eius traherelur Vno autem .
55

tempore ueniens in die processionis MarceUus episcopus obtuHt se Maximiano augu-

sto dicens ei pietati tuai suggero seruos dei
: qui orant pro regno tuo et pro repu- :

bHca quare eos trucidas ? ira tus Maximianus praecepii ut fustibus caederetur et
:
|1
: :
 172 MARGELLVS [Ixxxxilir -

expelleretur Marcellus episcopus iussitque Garpasio uicario dicens Audi Carpasi : : .

Cyriacum sacrilegum qui carminibus magicis et incantationibus suadet hominibus

Christum confiteri diuersis poenis afflige si non libamina diis obtulerit Eodem tem- : .

pore Carpasius uicarius adduxit Cyriacum diaconem et Largum et Smaragdum et

5 Crescentianum et iussit eos in tellure prsesentari quibus dixit Quare non auditis
: : :

praeceptis principum et ofTertis libamina diis immortalibus ? Respondit Cyriacus cum

:

Largo et Smaragdo et Crescentiano Nos ipsos domino nostro lesu Christo offerimus :

Carpasius dixit Facite quod uobis iubetur Senecta tua alba facta est Cyriace sed
: . :

modo eam iuuentam facio Et iussit picem liquari Et cum iiquata fuisset pix prae- . :

10 cepit ut in capite Cyriaci diaconi funderetur Cepit clamare beatus Cyriacus et dicere . :

Gloria tibi domine lesu Christe qui nos seruos tuos dignatus es porLas regni caele- :

stis introire Dicit et aliis Carpasius

. Sacrificate aut peribitis sicut perfidus Cyria- : :

cus Dixerunt peccatores domino nostro lesu Christo ipsi nos sacrificium ofl"eri-
. :

mus Tunc Carpasius adduxit in conspectum eorum equuleum et iussit suspendi

. :

15 Crescentianum fustibusque caedi in conspectu Cyriaci Largi et Smaragdi Et cum diu .

traheretur neruis et fustibus et unguibus raderetur uoce magna clamabat dicens : : :

Gloria tibi domine lesu Christe qui nos ad gratiam tuam dignatus es uocare Car- : .

pasius dixit Date flammas ad latera eius

: Et cum diu in incendio constrictus urere- .

tur emisit spiritum

: Cuius corpus iussit iactari ante Vrsicliuium in platea et ante
.

20 templum pallatii Ipsa nocte uenit lohannes presbyter collegitque corpus et sepe-
. :

liuit in cymiterio uia Sallaria octauo calendas decembres Post mortem Crescen- : .

tiani retrusit in custodia Largum et Smaragdum et Cyriacum Post dies quattuor .

resedit in eodem loco in tellure : et praecepit sibi praesentari Cyriacum diaconem : cui
sic dicit Quare dies senectutis tuaj cum tormentis deducis ad inferos ? Respondit
:

25 Cyriacus Ego semper haec optaui Dicit ei Carpasius Sacrifica diis immortalibus
: . : :

et I
uiues Cyriacus respondit Sacrificent eis qui non cognouerunt creatorem suum
. : :

dominum lesum Chrislum Tunc iussit eum in catasta extendi et attrahi neruis et . :

fustibus caedi Cyriachus autem clamabat dicens. Miserere mihi peccatori domine :

lesu Christe Eodem die nunciauit Carpasius uicarius omnia Maximiano augusto
. :

30 quae exercuerat in sanctos dei Quare iratus Maximianus iussit omnes uinctos qui :

erant in custodia una cum Cyriaco diacono capite truncari et lata sententia ducti :

sunt cum Cyriaco diacono promiscui sexus numero uiginti unus et decolati sunt uia :

Salaria intra thermas Salustii extra muros quorum corpora collegit noctu lohannes :

presbyter et sepeliuit in eadem uia

: Sanctum uero Cyriacum collegit et commen- .

35 dauit semptimo calendas apriles Ipso tempore Maximianus inlerfecit sororem suam
. .

Artemiam Post dies octo ueniens beatus Marcellus episcopus cum Lucina Matrona
.

christianissima condiuit corpora sanctorum cum aromatibus et linteaminibus et impo-

suit noctu in pauimentum cum eunuchis suis et sustulit ubi commendati fuerant : .

Translata sunt corpora cum sancto Ciriaco in predio eius uia hostiensi milliario ab
40 urbe Roma septimo ubi requiescunt in sarcophagis lapideis quos manu sua recon-
: :

didit beala Lucina in pace septimo die mensis augusli Eodem tempare+ beata Lucina .

fecit donationem facultatum suarum ex omnibus ecclesiae catholicae hoc audiens .

Maximianus indignatus proscriptione eam damnauit Beala autem Lucina rogauit

: .

sanctum Marcellum episcopum ut domum eius in ecclesiam consecraret quod cum : :

45 omni deuotione fecit beatus Marcellus At ubi frequenterin eadem domo missas cele- .

brasset in media ciuitate uia lata Et audisset hoc Maximianus iratus iussit ut in : :

eacem+ ecclesia plancpe externerentur ad animalia catabuli puplici+ et eundem Mar- :

cellum episcopum ad seruitium animalium depulauit cum custodia publica Vbi .

etiam post multos annos seruiendo emisit spiritum septimodecimo calendas februa-
50 rias Cuius corpus rapuit lohannes presbyter noctu cum beata Lucina et con,diuit
: :

eum aromatibus sepelliuitque in cymi terio priscilla^ uia salaria non longe ab urbe
:
||

Roma milliario tertio et requieuit in pace Eodem tempore pr;\?cepit Maximianus

: .

Caesar ad se uenire Carpasium uicarium et interrogauit eum de discussione et nece

sanctorum Et dum uidisset placatum sibi Maximianum
: petiit ab eodem domum :

55 beati Cyriaci diaconi duni in cam introisset c|uam donauerat beato Cyriaco dia-
: et
cono Dioclitianus augustus inuenit locuni ubi sanctus Cyriacus fontem a>difioauerat : :

quem consecrauit sanctus Marcellus episcopus in quo frequenter baptizabat sanctus :

Cyriacus ad fidem uenientes Tunc uicarius Carpasius paganus crudelissimus ingres- . :

-Ixxxxvr] MARGVS EVANGELISTA 173

sus est in eamdem domum

ergo introisset et inuenisset baptisterium fecit in
. Dum :

eodem loco balneum quasi ad deridendum legem christianorum Vbi frequenter

: :

lupanaribus et senicis lauacrum exhibebat turpi lucro g^audens in locun+ sanctificatum .

Et dum frequenter ista fierent et quadam die lauissent et exhiberent epulas exe- : :

unte Carpasio de balneo cum mullis sceleratis decem et nouem cum eo subito ceci- :

derunt et mortui sunt Kodem die clauserunt balneum et factus est timor magnus
. :

in eadem regione usque in hodiernum diem Sanctorum uero corpora sunt sepulta . :

hoc est Cyriaci Largi et Smaragdi Crescentiani: Meminie et luUanae uia ostensi : :

milliario ab urbe Roma plus minus octauo ubi orationes eorum florent Regnante
: : :

domino nostro lesu Christo cui est honor et gloria in saecula saeculorum Amen : . .

PASSIO SANGTI MARCI EVANGELISTAE ET MARTYRIS .

Per idem tempus quo dispersi erant apostoli orbe terrarum contigit beatis- in toto .

simum Marcum Aegypli regionem ex quo eum euange- diuina uoluntate pertingere :

listam sancti canones catholici et aposlolici decreuerunt propter quod primus in tota :

Aegypli regione in libya marmaricae et amnioniacai et pentapoli praedicauerit euange- 15

lium et aduentum domini noslri et saluatoris lesu Christi Erant enim cuncti qui . :

in I
his terris habitabant incircumcisi et idolis seruientes repletique immundicia :

delubra et simulacra dccmoniis fabricabant execrationibus etiam nefandissimis ac :

maleficiis omnibus uacantes quaj dominus noster lesus Christus aduentu suo disper- : :

didit atque destruxit Cum ergo uenerabilis euangelista Marcus Cirenen quae est 20
.

apud pentapolim peruenisset erant enim illic secundum genus eiusdem religionis :

indigenee his apostolus faciens exordium diuini sermonis

. infirmos saluabat lepro- : :

sos mundabat spiritus malos et nequissimos

: per gratiam Christi solo sermone pel- .

lebat plurimi per eum in dominum lesum Christum crediderunt quare destruentes
: :

idola sua lucosque succidendentes+ baptizati sunt in nomine patris et filii et spiritus 25 .

sancti Dehinc etiam reuelatur ei per spiritum sanctum ut ad fanum Alexandriae per-
.

gat seratque bonum diuini sermonis Igitur beatissimus euangelista Marcus uelut .

athleta fortissimus ad certamen prompta uictoria gradiebatur Et uale faciens fratri- .

bus ait dcus meus locutus est mihi ut Alexandriam proficiscar Illi autem profecti
: : .

sunt cum eo usque ad nauim et manducantes panem dimiserunt dicentes Dominus 30 : :

lesus Christus prosperum faciat iter tuum Venerabilis ergo Marcus Alexandriam die .

secunda peruenit Egressusque de nauicula uenit ad locum quendam

: et mox ut :

ingressus est in ciuitatem calciamentum eius disruptum est Et beatus apostolus intel- :

ligens ait uere iter meum expeditum est

: Et qnendam+ conspiciens qui suere uetera .

solitus est calciamentum tradidit corrigendum

: ipsi Qui cum fecisset sinistram : . 35
manum suam forliter uulnerauit et exclamauit unus deus Beatus autem Marcus : .

audiens quod dixit unus deus

: ait intra semetipsum gaudens prosperum fecit : .

dominus iter meum Et expuens in terram unxit manus uiri dicens In nomine lesu
. : :

Christi fili+ dei Et confeslim sanata est manus eius Sutor autem consyderans tan-
. .

tam uiri potentiam et efficaciam uerbi eius uilseque continentiam Dixit ei Obsecro : : 40

te homo dei ut uenias et declines in domum serui tui et comedas panem

: quia : :

fecisti hodie mecum misericordiam Beatus autem Marcus laHus effectus ait Domi- . :

nus tibi det panem uita; de cae lo homo aulem coegit apostolum et introduxit in ||
. :

domum suam gaudens ingressusque sanctus Marcus ait Benedictio domini hic : : .

Oremus fratres Et orauerunt simul Cumque gratularentur ait homo Interrogo

: . : : 45
te unde es uel unde sermo iste tam fortis in te ? Respondit ei Beatus Marcus
: Ego :

sum seruus domini lesu Christi filii dei Dixit autem homo ille uellem uidere eum . .

Respondit sanctus Marcus Ego tibi eum demonstrabo Et ccepit initium facere euan- : .

gelii lesu Christi et ostendere ei quaj a prophetis de eo fuerant dicta

: Dixit autem .

homo ille Ego scripturas quas tu dicis nunquam prorsus audiui Sed alia audiui
: . : 50
quibus Aegyptiorum filii pro sapientiaj studiis imbuuntur Tunc ccepit beatus Marcus .

euangelizare Christum dominum declarans quod sapientia huius mundi stullitia sit :

apud deum credidit autem homo ille in deum docente beato Marco et signa atque
:

prodigia faciente : et baptizatus est ipse et domus eius et magna multitudo loci illius .
 MARCVS EVANGELISTA [Ixxxxvr -
174

Vocabalur aiitem homo plurimi facti essent credentes in ille Amanus : Cumque
domino audierunt uiri :
quidam ibi uenerat qui deorum ciuilatis : quod galliieus :

sacrificia destrueret et prohiberet cerimonias eorum et quaerebant interficere eum

: .

multas ei ponentes insidias Bealus autem Marcus agnoscens eorum consilia Ama- . :

5 num ibidem ordinauit episcopum et tres presbyteros id est Melium Sauinum et Ger-
donem et septem diaconos et alios undecim ad ecclesiasticum ministerium perti-
.

nentes et pentapolim perrexit

:
Commoratusque ibidem duobus annis confortauit . :

fratres qui illic ante crediderant

:
et ordinauit episcopos per regiones illas et cleri- :

cos Iterum Alexandriam uenit

.
et repperit fratres multiplicatos in gratia et fide :

10 domini ecllesiamque+ constructam ab eis in loco qui uocabatur Bubulci iuxta mare : :

sub rupibus Et laetatus est iustus ualde positisque genibus deo gloriam dedit Cum
. : .

autem iam impleretur tempus eius et christiani multiplicarentur in fide simulacra :

subsanantes gentilia cognouerunt idem profani aduenisse senem Et repleti sunt: :

furore propter miracula quae facere eum compererant Infirmos curabat sanabat : . .

15 surdos caecis uisum condonabat et+ Et quaerebant eum appraehendere nec pote-
. .
|
:

rant inuenire fremebant dentibus suis idolorum suorum festis et comessationibus

. :

insistentes clamabantque magna uirtus eius magia; faclum est autem ut beatis-
: : :

sima festiuitas nostra pascalis id est dominicus dies occurreret uicesimo die mensis
parmuthi quod est octauo calendas maias quo tempore eorum serapiaca agebatur
:
:

20 soUemnitas . Hac
insidiatores protinus diriguntur
igitur opportunitate adunati
qui . :

repererunt eum orationis oblationem diuinae maiestati sacratissimam celebrantem .

Tollentes uero eum miserunt funem in coUo eius et trahentes dicebant trahamus : :

bubalum ad loca bubali Sanctus autem Marcus dum traheretur gratias refferebat . :

saluatori Christo dicens Gratias tibi ago domine meus lesu Christe quia dignus : :

25 sum h.TC pro nomine tuo pati l">antque carnes eius defluentes in terram et saxa : :

inficiebantur sanguine eius Cumque uesperum factum esset miserunt eum in carce- : :

rem : usque dum pertractarent quali eum morte disperderent Circa mediam noctem .

uero clausis hostiis et cuslodibus anle fores dormientibus ecce terra^motus factus est
magnus Angelus aulem descendit de caelo
. qui tetigit eum dicens Famule dei : :

30 Marce et princeps propagatorum sanctissimorum per Aegyptum decretorum ecce

nomen tuum in libro uitae caelestis ascriptum est et memoriale tuum non delebitur :

in sa3culum Socius autem factus es supernae uirtuti Nam in ca^lis spiritum tuum
. :

colligent in te requies non pcribit : Ilccc enim in fine bealissimus .Marcus inspiciens .

et manus suas in cailum extendens dixit Gralias tibi ago domine lesu Christe quia :

35 non me dereliquisti sed connumerasli eum sanclis tuis Obsecro te domine lesu
: .

Christe suscipe in pace animam meam

. et ne me patiaris a tua gloria separari : .

Haec cum dixisset uenit ad eum dominus Icsus Christus in habitu quo fueral cum
:

discipulis suis et in ea forma antequam pateretur et ait illi pax tibi Marce noster : :

euangelista Et ille respondit Dominus meus lesu Christe

. Et abiit Mane autem . . .

40 facto conuenit multitudo ciuitalis et eiicientes de cuslodia miserunt iterum funem

. .

in collum eius attrahebantque eum dicentes Trahite bubalum ad loca bubali san-
. .
||

ctus autem Marcus cum traheretur gralias agebat domino lesu Chrislo dicens In : :

manus tuas domine commendo spiritum meum Et hfec dicens bealissimus Marcus .

tradidit spirilum Immanis autem multitudo genlilium succendentes ignem in loco

.

45 qui uocatur Adangelos uoluerunt reliquias sanctas comburere Tunc prouidentia : .

dei et salualoris nostri lesu Chrisli ualida tempeslas exorta est et procella uenti :

facta est uehemens Sol quoque subtraxil radios suos et tonilrua fuerunt grauia
, : .

Imber plurimus a mane usque ad uesperam ita ut habitacula multorum corruerent : :

et plurimi morerentur Metuentes custodes dimiserunt sanctum corpus ct fugcrunt . : :

50 Alii uero deridenles dixerunt quod beatissimus Serapis nosfer in sua hodie festiui- :

tate hunc uirum noluit inuisere Tunc rcligiosi uiri uenientes iustum collegerunt et . :

detulerunt ubi orationes soliti erant domino sine cessatione celebrare Fuit autem .

forma beati Marci huiusmodi Longo autem naso subducto supercilio pulcherocu- . : :

lis recaluaster
: prolyxa barba uelox habitudinis optiniic a*tatis mediae
: canos . : : :

55 aspersus afTectione continens gratia dei plenus

: Faclis igitur orationibus sepclie- : .

runt eum sicut ciuitatis consuetudo poscebat Et posuerunt eum in loco lapidis excisi .

cum gloria uenerantes memoriam eius cum sobrictate et precibus gralulantes quod
. :

primus uiuum et pretiosum meruit Alexandriae thronum Repositus est in parte .

-IxxxxvirJ MARCELLINA 175

orientali Dormiuit autem idem beatissimus euangelista primus domini nostri lesu
.

Christi apud Alexandriam Aegypti die tricesimo qui est apud romanos septimo :

calendas maias iuxta hebreos autem sextodecimo

: imperantibus Gaio et lunio : :

Hegnante domino nostro lesu Ghristo cui est honor et gloria in seecula sBeculorum : .

Amen . 5

AGTVS ET VITA BEATISSIMAE VIHGINIS MARGELLINAE .

Aedificationi fraterna} quanquam non impudenler sed tamen non usque quaque
improbahiliter ad gloriam dei nostri et laudem sacratissimae uirginis Mar celinae sug- |

gerit animus nonulla retexere Gui nunquam pneberetur assensus nisi uester circa
. :

eandem dei uirgincm indefessus compulisset sumnia? deuotionis alTectus qua de causa : lO
uos conuenisse decet non ut meae frontis refellatis inscitiam sed ut uestrum sacro-
:

sanctis meritis obsequium sollicite reprajsentelis Haurite nunc si Hbet ex plumbea .

fistula deslillanlis guttam liquoris et nohte mirari si aridus et inutiHs truncus : : .

botrum ferat non suum quamuis ille qui iussit aridam Aaron frondescere uirgam
: :

nostros quoque si ueht faciet reuirescere truncos Nec dubilandum quod qui beataj . 15
Marcelhnai perpelua' uirginilatis largitus cst pahnam nobis uirlutum ipsius prseconia :

partim dicere cupientibus loquendi tribuat oflicinam Scriptum in ueteri leginius .

historia leple quondani gentis israeiitica? ducem postquam unica^ nate uoliuum deo
sanguinem htaucrat ad celebrandum competenter funus uirgineum lugubres undique
:

uirginum phahangas concitasse ut hoc pacto et patrii amoris grauissimum temperaret

: 20
maerorem et dilectai supra modum fihu* inehictabiles posteris linquere possel exe-
:

quias Et ex eo morem fuisse loci iUius uirginibus anniuersario lepte Hham plangere
.

luctu . Imo exceUcnlis memorite uirgini septem threnici cantus dies per singula ad
succedentium annorum dedicare curricula Vt ergo ex ueteribus noua cudamus si . :

priscae obseruanticC uirgo patriis quodammodo uotis obnoxia patrioque lachrymabili- 25

ter iugulata mucrone apud collactaneas el compatriotas tantum honoris obtinuit ut :

eius non solum rccens sed el uetuslum diuiurna posl lempora bustum annuis frequen-
taretur exequiis septenisque excubiis honoraretur
: Gur non multo amplius a nobis :

quibus uetera transierunt et ecce facta sunt per domini aduentum omnia noua bea-
: :

tissinitB uirginis Ghristi festiuitas decenti lionore colatur et condigna memoria uene- ; 30
retur ? Quid prodest o ciues sanclis martyribus seu ueneranchs uirginibus s+ externa;
regionis soHemnia uolorum debita soluere noslros autem qui in promplu hal^entur :

ut puta patres patria; et huius noslrte ecclesite propagatores derogando contemnere :

et ncquaquam debitis obsequiis uenerari ? Informent nos igitur prtcmissa israheliti-

carum exemphi uirginum et quas ille dcuolis obse quiis Hcet inanibus proemiis
:
||
35

famosae exequias uirgini annua festiuilale lugubriter deferebant \'os Ghristi sponsae :

ac deo dicatee uirgini-MarceHinge cuius in semel recurrens anni orbita festiuae migra-
:

tionis (Hem reuexit hodiernum hihiriter ac puriter exhibete ut eius sedulis adiuti
: :

intercessionibus prseferendis meritis subHmali Ghristo domino laudes dulcibus modu-

Hs intonetis quamuis enim dispar sit nostra; et iHarum causa soHemnitalis est tamen
: : 40
assimiHs forma uirginei alTectus et pietatis MarceHinam igilur gloriosissimam Ghristi .

uirginem pontificis egregii Patroni atque inslitutoris ecclesiarum Ambrosii fuisse ger-
manam tolus pene recoHt orbis Guius beata? stirpis origo quam clara etiam apud :

augustales apices adeo muUis est cognita ut ad rei geslaj consonantiam superllua
: :

nostro putetur relatu Ambrosius siquidem eorum pater iHustris

. romani sanguinis : 45

prosapia oriundus extilit qui non inferiore primum subseHio in senatu romano potitus
:

tutor reipubHca; ac defensor utiHimus Gwsaris est iudicio prreelectus Dehinc proue- .

hentibus eum summae facundiae atque industriae meritis GaHiarum pnesidatui senatus-
consuho Guius probitas morum ac discipHna iniprocreata+ ex ea sobole
prceficilur :

coniici ualet At uero praeclarissimam ipsorum matrem nihUominus+ et ipsam gene-

.
50

rosa stirpe nobilem sed longe uirtutum generositate nobihorem plenamque reUgionis
et fidei fuisse Hquet Guius institutis beata uirgo MarceUina castis moribus informata
:

Ghristum dei fiUium et concupiuit ut psonsum+ et dilexit ut dominum Denique : .

hanc in primo flore coniugii parentum iucunde facies unicam sibi prodisse filiam
 .

MARCELLINA [IxxXXVir -
176

intuentes datori bonorum omnium primiciarum more consecrandam deuouerunt

:

Sic matris sanctissimae cura peruigili nutrita sicque incrementis adulta puellaribus
mundior et purior auro obrizo absque cunctis humanee uitae illecebris adoleuit Quid .

multa ? Priusquam uiriles aspectus uirgo pulcherrima contigisset nec amare sciens :

5 nisi Christum coepit parentes de professione uirginitatis accelleranda suppliciter

:

implorare Anxiabatur plurimum tenerum pectus et crebra suspiria incessabiliter

. :

quatiebat Tandem obtinuit ut die natalis domi

.
ni uenturo sponsi caelestis arram : |
:

susciperet Et quam decenter die Christi anulum uirgo suscipere gestiebat quo uirgo
. :

intemerate uirginitatis princeps nouelllum+ sui uteri fructum aeterna posteritate acqui-
10 siuit Preedicatur in populo sacrandse uirginis pudor intemeratus
. fit concursus innu- .

merabilium ad ecclesiam puellarum inuicem de eius societate certantium Praesidebat .

tunc romanae ecclesiae cathedrae beatae memoriae liberius Cui in ecclesia principis :

apostolorum Petri dominici natalis sollemniacelebranti nuncianturclarissimorum uota

parentum et Chi'istum solum amantis uirginis indefessus ardor aperitur
: Annuit .

15 piis precibus pastor eximius et deuotos utrorumque afTectus censuit adimplendos : .

Prius itaque quam missarum celebritas finiretur conscendens pulpitum ad monitio- :

nis uerbum tam uirgini quam plebi astanti prudenter adorsus est bonas inquiens o :

filia nuptias desyderasli Videas quantus ad natalem tui sponsi populus conuenerit . .

Et nemo ex hoc numero impastus recedet hic est qui rogatus ad nuptias aquam in . :

20 uinum conuertit In te quoque sincerum sacramentum conferet uirginitatis. quae :

prius eras uilibus obnoxia naturte malerialis elementis Hic est qui quinque panibus .

et duobus piscibus quattuor millia populi in deserto pauit Plures potuit si plures . :

iam qui tunc pascerentur fuissent Denique ad tuas nuptias plures uocauit Sed iam . .

non panis ex ordeo sed corpus ministratur e cselo Hodie quidem secundum homi- : .

25 nem homo natus ex uirgine sed ante omnia goneratus+ ex patre qui matrem corpore : : :

uirtute referat ad patrem Vnigenilus in caelo deus ex deo partus ex uirgine iustitia . . :

de patre uirtus de potente lumen ex lumine Non impar generantis non potestate
: : . :

discretus non uerbi extensione aut prolatione confusus

: ut cum patre mixtus sed : :

ut a patre generationis iure distinctus sit Ipse est fralernus tuus sine quo nec caele- . :

30 stia nec marina

: nec terrena consistunt Verbum patris bonum quod erat inquit
: . :

in principio habes eius aeternitatem Et erat inquit apud patrem habes indiscretam
. . .

a patre inseperabilemque uirtutem Et deus erat uerbum habes eius diuinitatem De . .

compendio enim tibi fides est haurienda Hunc filia dilige quia bonus nemo bonus ||
. : :

nisi unus deus Si enim non dubitalur quia deus filius deus autem bonus esse
. : :

35 utique non dubitatur quia deus bonus filius Hunc inquam dilige Ipse est quem : : . :

pater ante Luciferum genuit et atjternum ex utero generauit ut filium ex corde eru- : .

ctauit ut uerbum Ipse est in quo complacuit pater Ipse est palris brachium quia
. : . :

creator est omnium

quia ex dei ore processit Patris uirtus quia
. Patris sapientia : . :

diuinitatis in eo corporaliter habitat plenitudo quem pater ita diligit ut in sinu : :

40 portet ad dexteram locet ut sapientiam dicat ut uirtutem nouerit Si igitur uirlus

: : .

dei Christus nunquid aliquando sine uirtute deus ? Numquid aliquando sine filio
:

pater ? Si semper utique pater utique semper et filius Perfecti ergo patris perfe- : .

ctus estfilius Nam qui uirtuti derogat derogat ei cuius est uirtus Incequalilatem
. : : .

non recipit perfecta diuinitas Dilige igitur quem pater diligit honorifica quem hono- . .

45 rificat pater Qui enim non honorilicat filium non honorificat patrem Et qui negat
. : :

filium nec patrem habet

: Haec quantum ad lidem sed interdum etiam cum fides . .

tuta iuuentus suspecta est Modico itaque uino utere ne infirmilatem corporis . :

augeas non ut uoluptatem excites Incendunt enim pariler duo unum^ et adolescen-
: .

tia .Infraenent etiam teneram aitatem ieiunia et parsimonia cibi retinaculis quibus- :

50 bam+ indomitas cohibeat cupiditates Ratio reuocet mitiget spes restinguat metus . . . .

Nam qui moderari nescit cupiditatibus sicut equis raplus indomitis uoluitur obleri- .'

tur laniatur affligitur

: escis quoque omnibus qua; gignunt membris calorem parce .

utendum puto Carnes etiam aquilas uolantes deponunt In nobis quoque ales inte-
. .

rior illa dc qua Icgimus renouabitur sicut aquila inuentus^^ tua sublime tenens uirgi- :

55 neos praepes uolatus superflue carnis nesciat appetentiam Conuiuiorum deuitandaj : .

celebrilates fugiendae salutationcs ipsas uisitationes in iunioribus parciores csse

: .

uolo si forte deferendum sit parentibus aut aequalibus Teritur enim officii pudor
: . .

audaciae emicant risus obrepit modeslia soluitur dum affectatur urbanilas Inter-
. . : .
-Ixxxxviir] MARCELLINA 177

roganti non respondere infantia respondere fabula est Deesse igitur sermo ni uir- : . |

ginem quam superesse malo Nam si mulieres etiam de rebus diuinis in ecclesia .

iubentur tacere domi uiros suos interrogare de uirginibus quid cautum putamus
: :

in quibus pudor ornat aetatem taciturnitas commendat pudorem ? An uero mediocre :

pudoris exemplum est quod Rebeccha cum ueniret ad nuptias et sponsum uidis-
: : 5

set uelamen coepit ne prius uideretur quam iungeretur ? Et utique pulchra uirgo
: : :

non dedecori timuit sed puodri+ Quid Rachel quemadmodum extorto osculo flaeuit .

et gemuit : Nec proximum cognouisset Ita et pudoris seruauit

flaire didicisset : nisi .

officium et pietatis non omisit affectum Quod si uiro dicitur uirginem ne consy- . :

deres ne quando scandabzet te

: quid dicendum est sacrate uirgini ? quae si amet : : 10
animo peccat si amatur et facto Maxima est uirtus tacendi pra3sertim in ecclesia
. . : .

Nulla te diuinarum sententia fugiet lectionum si aurem admoueas uocem premas : . .

nullum ex ore uerbum quod reuocare uelis proferas Si parcior loquendi fiducia sit . :

copiosum quippe in multiloquio pcccatum Homicidae dictum est peccasti quiesce . : :

ne peccaret ampHus sed uirgini dicendum est quiesce

. ne pecces Haec et alia : : . 15
innumera prefatus papa liberius claro dogmate astanlibus uirginibus omnique fidelis
populi coetu uenerandai uirginis auribus inculcauit Tum uero pii patris oblatam mani- .

bus sanctissimae matris mixtis cum fla^tu precibus irrigatam sollemniter benedixit : Et
uestis sacra^ mauorte quodammodo subbarratam Ghristi lesu quem totis uisceribus
concupiuerat immaculatam sponsam elFecit Perfusa autem pontificali benedictione . 20
talem se regi regum Christo in seruanda mentis et corporis castimonia studuit exhi-
bere ut absque dubio illi nunc credatur sociata in caelis
: cui se intemeratam uigi- :

lanter reseruauit in terris Beati plane parentes qui tale deo sua; prolis primitiuum
. :

dedicauere munus per quod gemina posteritas duplicata est non amissa Verumta-
: .

men haec multo beatior quam terreno in corpore posilam caelestis rex pura dile-
: 25
ctione concupiuit Illa quondam de qua praefati sumns+ lepte principis filia uictrici
.

patris dextera iugulanda septem prius mensibus uirginitatem flaeuisse describitur sed :

haec nostra uirgo multo prai stantior quo suorum uota parentum gratuito perfecit |1
:

bonae uoluntatis holocausto Sed his qua? ex latere surgunt ommissis ad proposita .

recurramus Ambrosius preterea huius sanctae uirginis genitor de quo praediximus

. : 30
uir in cunctis ct apud Caesarem et apud Christum nobilissimus et fidci nitore perspi-
cuus sui uoti quod pollicitus fuerat compos elfectus immensa exullatione iucunda- :

batur confidens sine dubio se non absque ingenti pra;mio dimittenduni a Christo cui :

tam deuoto mentis obsequio sibi unicam spopondisset Mox denique potioribus a Cae- .

sare cumulatus honoribus et Galliarum strenue praesidatum obtinuit et a Christo

: : 35

pro nuper oblato fcenore ampliilcatum suae posteritatis emolumentum recepit si qui- :

dem in gallicanis degenti regionibus natus est illi alter Ambrosius cognomine ac forma
corporis patrem aequiparans sed honesta dignitate morum atque insigni praeconio
: :

meritorum cunctam pene superaturus romanie stirpis originem De quo ammirabili :

uiro qui nosse uoluerit cosmogiaforum graecorum uel latinorum percurrat annuales
: 40

seu etiam Paulini uenerabilis episcopi qui de eius uita conscripsit libellum illic : :

inueniet qualiter a cunnabulis caelestibus designatus auspiciis adoleuerit qualiterque

: :

adultus ad summam philosophiae arcem pertinxcrit cuius causa ad consilium tri- :

buendum primo electus deinceps consulares infulas sit adeptus a quibus ad ponti-
: :

ficale culmen mediolanensis ecclesiaj diuina prouidentia accitus maximis illud uirtutis : 45

apostolicae fulgoribus irradiauerit Nos ea omittimus quia ad alia festinamus Addi- . : .

tus est Ambrosio alterquoque filius Satyrus nomine uir post modicum apud sajculum
et apud deum magnificus qui praecipua tam in humanis quam in diuinis negotiis diri-
:

mendis et exequendis sollertia clarissimus in toto orbe romano etiugi memoria dignus
multorum sapientum iudicio habitus est Eius quoque uitam et mentis deuotionem . . 50

libri de obitu ipsius a fratre digesti mire produnt fidelissime confitentur His ergo : .

duobus germanis fratribus post ulriusque parentis obitum uirgo Christi Marcellina
quasi duarum fulta remigiis alarum terrena omnia praepeti penna prasteruolans : adi-
tum I
quottidiae cseleslis patriae suspirabat . Horum et adiuta praesidiis et admonitio-
nibus instituta nil erat iam quod in ea uiuens mundus inueniret : : sed secundum apo- 55

stolum crucifixa mundo et mundus illi nihil praeter simplicem habitum et uiles cibos
:

de uniuersa paternae posessionis haereditate requirebat Continuatis ieiuniis uigiliisque :

creberrimis lubricos macerans+ artus nunquam ab intenta oratione aut scripturarum :

II. — 12
 178 MARCELLINA [Ixxxxviir-

diuinarum mfdilalioiie cessabat Et praecipue quam sibi prassul eximius fraterque .

Ambrosius aHeclu dulcissimo propria manu conycribens direxerat leclione utebatur

arrhiancC pcrfidiic non parum sollicita Viro autem dei Ambrosio moris fuisse narra- .

tur ut si forte absente illa noui aliquid aut scribci^e illum aut agere contigisset mox
:
:

5 eidem propriiu manus inditiis quo indubitata fide susciperet conscripta dirigeret : : :

Sicque obtenlum ut dum istius cura spiritalium iugiter sacrosauctte uirginis summi-
nisfrarentur insigna ferculorum alterius quoque uig-ilantia corporalium necessitudi- :

num deo dicata mens quasi in speculari lapide diuincC con-

procurarentur obsequia :

templalioni semper intenta semetipsam circumspecte ac prouide intuendo irreprehen-

10 sibilem immaculatamque cajlestis sponsi conspectui reprassentaret interea cum piffi .

recordationis almificum pra;sulem Ambrosium suscepti episcopatus causa in praefata

urbe Mediolano compulisset : fratremque dilectum luce ipsa cariorem secum amoris
detentum cohabitare fecisset
g-Iutino uirgo domini Marcellina carissimis diutius :

auelli non passa germanis domo palria rebusque relictis sese Mediolanum contulit :

15 satius rata peregrinam cum illis ducere uitam quam duobus priuata luminibus .

romanas opes miserabilis possidere In illis totam post Christum uitse suse inesse fidu- .

ciam totam spem totamque claritatem lachrymis oculos sulfusa confitebatur Nihilo-
: .

minus et a fratribus ut sui domiui sponsa nimio dilig-ebatur ailectu sedulo uenera- :

batur obsequio Eratqwe illis iam non quasi soror sed ut maior natu domina materque
: :

20 spiritalis : ita ab ipsis dilecla amplexata uenerata

eos diligens ut filios carissimos : ita

ut mater . Oh
quibus ex uno utero tanta sanctitas uirginitatis pie-
felicia tempora :

tasque prodierunt Corruscabat in tribus quasi ca^Io stellis micantibus cunctarumque

.
||
:

nitor uirtutum ut si forte aliqua in uno deesset ab altero suppleretur Oh tempora

: : . :

et oh mores humilitatem si perpenderes nihil humilius nihilque milius usquam his

. : :

25 tribus inueniri posse iurares Rursum si mentis eorum rigorem in aduersis quibus-
.

cumque ferendis seu etiam prauorum moribus corrig^endis inspiceres ferro duriores : :

bestiisque fei"ociores esse putares At si pietatis uiscera circa delinquentes et confi- .

tentes siue aliquas uariarum tribulationum necessitudines ang'ustiasque patientes in

eis forte requireres : uideres eos ita cum lugentibus lug^ere : quasi aut ipsi pariter
30 eiusmodi labe macularentur au lparibus+ angoribus atque necessitatibus constringe-
:

rentur Saepissime quiquid+ ex prt-cdiis habere poterant captiuorum redemptioni lar-

. :

giti sunt . Quid dicam ? Deficit enim me tempus

frequenter exulantibus impartili .

tantarum uirtutum cumulum metiri uolentem Sed quoniam talibus dignus non eral .

mundus paulatim e corpore substracti ad caeli palatium aduocantur Ac primum

: .

35 admirabilis Satyrus cum immenso dolore non solum fratris ac sororis sed totius : :

pene prouinciae migrauit ad superos De cuius obitu duos frater Ambrosius ad doloris :

solamen libellos flsetibus irrigans lucluosis questibus adimpleuit In quibus et beatae :

MarceIIina3 pius erg-a fratrem mirifice his uerbis proditur alfectus . sancta soror
quve fratris solatio destituta de suo pudore sollicila duobus nuper beata g^ermanis
: :

40 nunc ex duobus fratribus a^rumnosa neque alterum sequi potest neque alterum dere- :

linquere cui tumulus hospitium luus et corporis tui sepulchrum est domus
: Atque .

utinam uel hoc tutum diuersorium cibus in flaetibus potus in lachrymis Constal : : .

autem hunc ex illo uenerandaa uirg-ini morem fuisse ut continuc supra tumulum fra- :

tris genu nixa dominatori omnium sanctam eius animam precibus assiduis commen-

45 daret Perscepe etiam diem sine cibo noctcmque insomuem transig-ens loco sepulchri
.

uix admomentum poterat auelli Non post multos uero annos Christi pra>sul eg:re- .

gius summusque confessor Ambrosius post innumera uirtutum miracula post supera- :

tas armis sapienticc arrhianorum insidias post solidatas lidei catholica? fundamento : |

occidentales ecclesias transiit ad dominum perpetua laborum suorum prcvmia rece- :

60 pturus Tunc deinde duplicatus mcTror renouata tristitia nihilque aliud pra?terquam
. : :

mori anxicc nimium sorori placebat Quid faceret ? quo se uerteret ? nunc-ad illum .

nunc ad hunc prouoluta tumulum ha?sitabat se solam sine comite solam sine g-uber- .

natore relictam conuersa ad Chrislum ineluctabiliter (luerebatur Hic inquiens moriar .

Christe hic extremum hanela sj)irilum ponam Suscipe qua'SO hanc anum
. cui sola . :

55 tua- pietatis reseruasti solatia Sucipet duobus orbatani luminibus et fratrum cla;'
. :

menter beatis adiunge spiritibus Hkc autem beatissima uirg;o non quia fratres . :

amiserat sed quia sine illa transierant

: ilcTbiliter ingemiscebat Vltimum itaque : .

uitie suse tempus uenerandis lumulis dedicauit ante quos excubaus et die nocluque :
- IXXXXVIII'] MARCELLINVS ET PETRVS 179

sacratus porsoluens excubias spiritum oa;lo reddidit Chi-isto copulata per (euum , Obiit
autem prfecellentissima uirgo Marcellina sextodccimo calendas augustas cum aurora :

noctis metas excederet populique maioribus urbis huiuscemodi coram positis clerici
mediolanensis corpus uero eius a uenerabili Antistite Simpliciano reconditum et
.
:

fratris tumulo sororis tumulus est appositus quo in loco piis eorum interuentibus :

soUta dominus lesus benelicia suis rependit fidelibus ut facile pateat cunctis quod : :

eorum spiritus simul hetantur in cadis quorum sublimis uirtus paribus radiis reful- :

get in terris Priestante domino nostro lesu Ghristo

: qui cum patre et spiritu sancto :

uiuit et regnat in saacula sieculorum Amen .

PASSIO SANCTORVM m.\utYRVM MARGELLINI

1. ....a EXORGISTAE .

Bcnignitas saluatoris nostri mailyruni perseuerantia comprobata eo usque proces-

sit ut et lides amicos comprobaret et inimicos eorum ex ipsis inferorum claustris
: :

erueret Deniquc dum teneretur Petrus exjorcist^i; officium gerens multis uicibus
.

c;jcsus missusque fuisset in

: obscurissinia habitalione alque ibi in uinculis ferreis ||
: 15
maneret immobilis custos carceris nomine Arthemius unam habens liliam nomine
:

Paulinam uirginem :quam unicam haljcbat alfectu . cum dajmonio uexaretur : et

quottidie plangeret eam dixit ad eum uir : dei Petrus exorcista Audi consilium .

meum Arlheini : et crede in unigenituni lilium dei uiui dominum lesum Christum :

qui est liberator omnium in se credentium Si uere credideris mox saluabitur filia
. : 20
tua . Cui Arthemius dixit : Miror prudenliam consilii tui te deus tuus liberare non :

polest cum illi credas et quottidie pro eius nomine plagas et uincula perferas
: : :

quomodo polerit filiam meam liberare si ego in eum credidero ? et Petrus dixit : :

Dominus meus polest me liberare de isti» uinculis et de omnibus pccnis sed non uult
coronam
ipse impedire meam . Vult enim ut cursum meum perliciam per passionem 25
temporalem ut possim adipisci gloriam sempilernam . Arthemius dixit : Si me uis
credere deo luo ecce ego hodie duj^licabo supcr
calhenas et claustra omnia car-
: te
ceris minuam te autem ipsum in ipsa ima et tenebrosa solum includam
: si de his .

omnibus liberauerit le tuus deus credam illi Et hoc tunc faciam cum liberatam : . :

uidero filiam meam Tunc bealus Petrus surridens ait Infirmitas fidei tuae poterit 30
. :

curari sed hoc ijjsum quod asseris facias

. Arthemius dixit Credam illi si te ex . : :

istis eripuerit uinculis Pelrus dixit Vade in domum tuam et pr.cpara mihi man- . : :

sionem quia te non aperiente mihi

: neque absoluente me ab his uinculis neque : .

mihi te ducatum pra^bente ibi ad te ueniam in nomine domini mei lesu Christi At : .

ubi uenero palpabunt manus lua; et probalnint me oculi tui et eosdem sermones 35
: : .

tecum loquar et si sic credideris saluabilur filia tua hoc autem fiet non ad libilum
. . :

temptationis tu;c sed ad declarationem deitatis domini mei lesu Christi Tunc agi-
: .

tans caput Arthemius dixit Iste homo nimiis passionibus fatigatus aliena loquitur : .

et h(EC dicens abscessit et ueniens in domum suam enarrare coepit coniugi suae : :

nomine Candida cui Candida dixit Miror te existimare insanum qui tibi sanitatem 40
: . :

promittit Aut non esse sincerum qui sinceritatem nostraj

. fidei asserit collaturum |
,

Num aliqua tibi longa tempora constituit ? Arlhemius dixit hodie se uenturum asse-
ruit Candida dixit Si heec fecerit
. quis dnbitet uerum esse deum Christum quem : :

credit ? Arthemius dixit horreo fatuitatein tuam Si dii ipsi de caelo descendant : , :

non eum absoluunt uinculis et si ipse lupiter ad eum uadat aperire ei non poterit 45 : : .

Respondit Candida Vtique imo inagnificari deus eius credendus erit si haec fecerit
: : .

quod facere non potesl ut asseris nec lupiter ipse et htcc dum ambo loquerentur : . :

clauso diei lumine subito dum nox initium suum splendore stellarum demonstraret
: .

adest homo dei Petrus Arthemio et Candidic indutus uestibus candidis tenens in : :

manu sua triumphum crucis Ad cuius uestigia corruerunt Arthemius et uxor eius 50 .

Candida exclamaueruntque dicentes ^ere unus est et uerus deus lesus Christus
. : .

Statimque filia eorum uir^ nomine Paulina a spiritu immundo uexata et ipsa diu anle
pedes eius confessa corruens purgata est Ita ut clamaret ipse deemon dicens Virtus , :
 MARCELLINVS ET PETRVS [IXXXXVIII'- -
180

Christi qute in te est Petrfe ipsa me religauit et seperauit a uirginitate Paulinse et .

cum ha5C fierent omnes qui in : domo Arthemii erant baptizati sunt et crediderunt .

Nuncius uero cucurrit ad eos qui in uicino morabantur ita ut fieret amplius quam : :

trecentorum uirorum multitudo Mulierum uero abundantior numerus clamantium .

5 omnium et dicentium Praeter Christum non est alius deus omnipotens in conspectu
: :

enim eorum a daemone obscessi liberabantur infirmi Cumque omnes unanimiter in .

domo Arthemii qui conuenerant cuperent fieri chinstiani abiit uir dei Petrus et :

adduxit eis sanclum Marcellinum presbyterum A quo omnes unanimiter baplizati :

sunt in domo Arthemii qui Arthemius cum esset custos carceris ingressus est ad:

10 eos qui erant in uinculis et dixit eis Si quis uult credere Christo exeat et liber : : .

ueniat domum meam christianum At illi omnes promittentes se Christo

: et faciat se :

credere egressi sunt atque uenientes domum Arthemi a sancto Marcellino presbytero
:

baptizati sunt et consecratione illuminati Inlerea dum hsec agerentur pestilentissi- .

mus iudex Serenus nomine incurrit in infirmitatem Et omni spatio segritudinis

||
.

15 eius datur tempus baptizatis ut sermone quottidiano Marcellini presbyteri et Petri :

in fide domini confirmarentur per quadraginta et amplius dies Post haec comenta- .

rienses miserunt ad Arthemium carcerarium ut nocte presto esset cum personis : :

quae erant in carcere Illi autem omnes qui baptizati fuerant osculabantur manus
.

eius et dicebant ut si quis uellet ad martyrium peruenire intrepidus abiret

: Si quis .

20 autem uellet excedere abiret illaesus Cum ergo primo pullorum cantu sederet
: .

Serenus Vicarius et iuberet audiendas intromitti personas

: Ingressus Arthemius .

dixit Petrus exorcista christianorum

: quem castigatum et tortum et semiuiuum in :

carcere esse praacepisti hic in nomine dei sui uincula omnium soluit : et hostia :

omnia patefecit atque omnes faciens christianos fecit eos abire quo uellent Ipse
: : .

25 tamen cum Marcellino presbytero nusquam abscessit sua uoluntate Nam quotiens- .

cumque uolui eum custodire nusquam comparuit Tunc uicarius Serenus furore .

nimio accensus iussit Marcellinum presbyterum et Petrum exorcistam intromitti sub

uoce quasstionaria quibus intromissis Serenus dixit
: Mitius uobiscum carnifices . :

agerent si sacrilegium christianitatis uestr» amitterent

: Nunc etiam et noxios et .

30 criminosos egredi de carcere fecistis ? Marcellinus presbyter dixit Tandiu quis :

criminosus in suo crimine est quandiu domino lesu Christo non credit At ubi : .

crediderit statim omni culpa ablutus summi dei filius nuncupabitur Cum haec et his .

similia diceret Marcellinus presbyter iussit eum Serenus pugnis ca^di in arteriis :

ambobus At ubi defecerunt ca?dentes praecepit eum separari a Petro et mitli eum
: :

35 nudum in loco ubi uitrum fractum spargi iussit et ibi claudi uinctum et lumen
: : :

et aquam ipsam negari Petrus exorcista conuersus ad Serenum dixit . Cum sis :

Serenus nomine tuo totum te nubilum et tenebrosum faclis ostendis

: et cum sis :

homo mortalis pcenas promittis et minaris et terroribus ccturbare^ te existimas

:

immortalem fidem quae x'egnat in mentibus christianis : Insuper et sacerdotem dei .

40 summi Marcellinum presbyterum quem debueras exorare pro te ut a criminibus :

|
:

inci^edulilatis tuse fuisses absolutus pugnis fecisli caedi et grauissimae mancipasti : :

custodiae De quo facto ille quidem gloriatur et gaudet tu autem in aeterno luctu et
: :

Ichrymis+ semper eris miser Tunc Serenus iussit et Pelrum in uinculis recipi et . :

pedes eius in cippo altissimo constringi factum est autem cum essent seperati in .

13 custodiis ut Marcellinus presbyter in uitri aculis nudus mitteretur

: Petrus uero .

exorcista in ferro et cippo Apparuit angelus domini Marcellino oranti et nudo et . :

induil eum uestimentis suis et di.xit ad eum sequere me et dum sequerelur : : :

Angelum ingressus est cum eo ubi Petrus exorcista erat in cippo et ferro et hunc
: :

absoluit et dixit ad eos

: Sequimini me et duni sequereutur eum peruenerunt in : : :

Lo domum in qua erant omnes qui baptizati fuerant unanimitcr orantes quibus dixit
: :

angelus domini ut per dies septem conforlarcnt populum qui per eos crediderant
: : :

et post septem dies ostenderent se uicario Sereno Postera autem die mittitur ad :

carcerem et non inueniuntur Petrus neque Marcellinus ab inquisitoribus

: et dum :

non essent uincti nunciatum est iudici :Tunc iudex iussit mitti ad Arthemium ct .

55 uxorem eius Candidam et filiam eorum nomine Paulinam uirginem Quos cuni :

uidisset : fecit cos coarctari Arthemius et uxor eius Candida : ut sacrificarent diis .

una cum filia sua sic dixerunt Nos dominum lesum Christum confitemur filium dei :

uiui et imo nulla ralione sacrificiorum possumus poUui ritu quibus auditis uicarius
: :
 :

- Ixxxxvilll'-] MARIA MAGDALENA 181

Serenus omnes simul iussit immenso pondere ruderum obrui in uia Aurelia factum .

est autem ut hora qua ad passionem perg-ebant in eodem loco cum omnes christiani
occurrerent sancto Marcellino presbytero et Petro exorcistae Videntes officiales :

tantum populum fugerunt et euntes post eos iuniores de populo dei lenuerunt eos
: :

et blandis sermonibus coeperunt hortari ad fidem Illi autem dum nollent credere . r>

tandiu custoditi sunt a populo quousque missas faceret sanctus Marcellinus presbyter
:

in cripta in qua puniendi uenerant sancti

: at ubi completa sunt qufe sunt dei : : :

accessit sub presbytero om nis populist Cumque silentium factum fuisset Marcel-
|1 : :

linus cum Petro steterunt dicentes ad eos qui credere nolebant Ecce in potestate :

nostra fuit ut laederemus uos sed non facimus In potestate nostra fuit ut tolleremus
: : . lo
uobis Arthemium et candidam atque uirginem eorum sed nec haec facimus Nunc : .

autem in potestate nostra est faciente dei gratia ut abscedamus nec haec facimus .

quid uobis ad haec At illi feruentes in dei hominibus Arlhemium gladio percusserunt
.

Sanctam uero Candidam et uirginem per prcecipitium idest per liminare criptae
iacientes lapidibus obruerunt Marcellinum uero presbyterum et Petrum exorcistam
. 15
alligauerunt manibus retro ad arborem : et reliquerunt : qui eos custodirent :

quousque nunciaretur uicario Cumque uicarius omnia quae gesta fuerant cogno-
.

uisset iussit eos duci in syluam nigram

. quee hodie in honorem sanctorum sylua .

Candida appellatur et in eadem ambos pariter decollari

: Cumque uentum fuisset .

in mediam syluam ipsi sibi manibus suis mundauerunt locum a spinis in quo oranles :
20
et dantes simul pacis osculum genu posito decollati sunt hii autem qui decoUaue- .

runt eos testilicabantur se uidisse animas eorum exeuntes de corpore quasi uirgines
:

ornatas gemmis et auro splendidissimis uestibus indutas atque angelorum nianibus :

subleuatas ad cielos per auras ferri gaudentes Erant autem Lucilla et P^erimina .

christianissimae foeminae parentes martyris cuius nobilitas et insancti Tiburtii :

25

terris : et inter senatores magna

martyres magnilicentior probatur infuit . el inter
cselis Hae dum amore parentis marlyris a sepulchro eius non recederent
: et sibi :

construxissent cubiculum alque ibi die noctuque perseuerarent apparuit eis in uisu
: :

sanctus Tiburtius cum his duobus martyribus et instruxit quatenus ambularent : : :

et corpora eorum de sylua auferrent atque ibi iuxta se in inferiori parte in cripta : 30
sepellirent quibus adiutorio fuerunt duo accoliti ecclesiae romanae
: Haec omnia .

Damasus cum lector esset puerulus didicit ab eis qui eos decollauerunt Ipse autem : :

qui eos decollauit nomine Dorotheus publicam poenitentiam gessit paganus sub
sancto episcopo et omni populo indicans qiup, udisset+ baptizatusque est in senectute :

sua et per bonam confessionem peruenit ad mi sericordiam saluatoris cui est honor
:
|
:
35

et gloria in saecula sajculorum Amen Quorum corpora beatorum Marcellini presbyteri .

et Petri exorcistae martyrum collegit Lucilla et posuit in uehiculo noctu et : :

adduxit in uiam lauicanam milliario ab urbe tertio et sepelliuit quarto nonarum :

iuniarum in pace Amen . .

VITA SANGTAE MARIAE MAGDALENAE . 4o

Quamquam per quattuor mundi climata fidelium connexione propagata : sacratis-

simae Mariae magdalenae insignia pio mutationis+ exemplo sacrosancta celebret ecclesia :

atque in beatissimorum euangelistarum scriptis ipsius deuotionis sedula famulatio

perseueransque seruitus et ingens dilectionis feruor ac illius sanctae familiaritatis :

ministratio et usque ad triumphum dominicae passionis ineffabilis habeatur constan-

: 45
tia : necnon et quae in morte sui redemptoris etiam apostolis fugientibus egerit :

quodque ipse dominus magni consilii angelus resurgens a mortuis primo ei apparuit
tamen utilitati Iegentinm+ consulentes ea quae de ipsius uirtutum flosculis gemma- :

rum more sanctarum elucidant paginae scripturarum et quodammodo sui iubaris :

impressione uernantes redduntur compendiose praelibare curauimus ut si cui forte

: : 50

non uacat sanctissimum pelagus ex ordine percurrere in quo tante fidei continentur :

praeconia saltem hanc nostra? exiguitatis scedulam illius accensus desyderio legere
:

non recuset Fuit igitur secundum saeculi fastum clarissimis orta natalibus beatissima
.

Maria magdalena quai ut asserunt patrum traditiones a Magdalo castello magdalene

:
 Igg MARIA MAGDALENA [Ixxxxviiiir -

nunciipata est quam non solum sui generis dig-nitas nec non etiam patrimonii iura
:

parentum((ue successus splendidam reddiderunt adeo ut duplicatus honor nominis :

excellentiam circumquaque difFunderet Solent autem apud homines plus diuitum .

quam pauperum nomina sciri Sed quia rerum alfluentiam interdum uoluptas comes .

5 subsequitur adolescentioris uita? tempora lubricis supposuit regenda discursibus

:

soluto pudicitia) fraeno Hpbc est illa mulier de qua Lucas scribit euangelista quia. : :

erat qua;dam mulier in ciuitate peccatrix sed quia dilexit multum dimissa sunt ei
||
: :

peccata multa Et de qua Marcus ait apparuit primo Maria; magdaleufe de qua
; : :

eiecerat septem daemonia Sed quam pius et misericors dominus erga peccatores .

10 exliterit in istius probatur perfectione

: qufe non solum sui criminis meruit ablu- :

tionem : sed apostolorum consors effecta illis destinata est dominicae resurrectionis :

nuncia . Ha3c autem postquam diuino afllata est spiritu mentis intuitum in se reuer-
berans : ac pristinae uitre detrimenta non sustinens : ut comperit dominum et creato-
rem totius humani generis in domum uenisse Symonis : qui non uenerat uocare
15 iuslos sed peccatores ad poenilenliam : non ob suorum enormitatem scelerum de sui
diffidens conditoris ch-ementia pretiosissimo acceplo un^uento ad Ghristum miseri- :

cordiae fonlem concito properauit gradu corruens ante domini uestigia amaritudi- :

nemque cordis lachrymarum exaggerans fonte Mox denique compunctionis flaitibus .

sui saluatoris coepit rigare pedes ; capillisque suaa deuotionis tergere ; et indesinenter
20 osculis uere humilitatis confouere mundissjmo sugp dileclionis unguento perun-
; ac
gere ; quas cum in tali deuotionis famulalu non esset repudiata sed potius miseri- :

corditer suscepta ausu denique familiaritatis confisa etiam alias super sanctissimum
:

domini caput pretiosissimi bquoris effudit odorem adeo ut tota domus ex odoris ; ;

fragranlia more aromatum redoleret Nihilominus etiam conpunctionis flammam no .

25 dilectionis intimabat feruorem ac si ipsis uerbis loqueretur dicens domino lesu ; :

ckcmentissime tu qqi scis omnia et cordium jnspector es uerus qui non uis mortem . :

peccatoris sed magis ut conuertatur et uiuat lu ipse intelHgifi quid mei deposcant
; ; ;

singultus quid lachrymce.ab imo erutae flagitent quid meus amarus exoret gemitus
; : .

Peccatrix sum immunda sum omnium nefandorum criminum labe polluta Sed
: ; .

30 quia meam ab annis priorjbus contaminaui uitam ad te dominum meum qui es uila ;

recurro ut me de baratri faucibus clajmenter eripias

: misericorditer liberes : :

polenter abstrahas qui solus laborem et dolorem consyderas Quid autem ex huius
: ,

condilectionis professione consecu ta sit ipse dominus manifcslat qui Symoni |

; ;

indignanti cur ad se mulierem poccatricem pormitteret accedere conijersus ad ilhim

: :

35 resj)ondit inter caetera Amen dico tibi quia dilexit multum dimissa sunl ei peccata
: :

multa Quam domini adeptam cUomentiam I.ucas euangelista describit

. IUico .

poslhabitis omnibus ita famiharis effecta est ut ipsuin non solum mente sod etiam :

corpore sequeretur de propriis facullatibus utpote ualde locuples uiotum et uesli-

mentum ei ministrans et implens bifaria^ domini pneceplum dioenlis Qui mibi : :

10 ministrat me sequatur Mystice autem haec beatissima mulier sanctam designat eccle-
.

siam quae bene in domum Symonis uenisse dicitur et ab omnibus pristinaj uilae
:

contagiis curata Symon enim interpretatqr obediens Et epclesia Ghristi monilis et

: ,

preceptis obediens pristinos decoquens anathematizauit errores omnemque postpo- ;

nens idolorum spurciciam per aquam baptismatis suorum obtinuit ueniam delicto-
45 rum .ac quottidie domJnum sequitur non gressu pedis sed imilatione operis Higauit .

autom haec mnHer pedes domini Inchrymis poenitentia^ et unguento pise confessionis :

liniuit quia ecclesia dominum lesum Ghristum ueriim deum et uerum hominem cre-
;

dons pro suis (juoHidio excessibus lachrymarum singultibus ipsius exoral abjutionem .

Gumquc assumpta; humanilatis mysteria digna reuerentia suscipit et pi-cdical qua :

50 intor hominos conuersari dignatua cst utiquo in pedes domini unguonlum nardi :

pisticum id ost fi(lele fuudit qum loquitur in caulico amoris Pum esset rox in : :

accubitu suo nardus mea dedil odorem suum Ih^c nimirum uerba iuxta Hlteraui
: ;

mauibus beatpe Marifio magdaleuiu compleuil ecolesia pt quoltidie spirilualiter nou

cessat implere in totam muudi latitudiuem cum glori* laudes referous crealori :

55 dicat L)eo autem gratias qui semper triumphflt iu GJirislo lesu et odorem sua? notilim
: :

mauifestfit per uos in ouiui loco quia (Hhrisli bonus odor sumus doo qum cum : :

sublimitatem «Huiuae maiestafis quro ioqualis est illi cum palre oongrua religiouQ et ;

reupreutia coufitotur ^t prwdicut ot jnquiuUum naturftlis ingonii uigor supqrni ;

-C^] MARIA MAGDALENA 183

luminis illustratione sinit dij^na ueneratione recolit mentisque aciem ad contemplan- ||

dam taiitaj diuinitatis potenLiam extendit et caput illius prolecto pretiosissimo per-
tundit unguento Quod uero ludas contra hanc sanctissimam mulierem indignatus
.

dicitur efTusione unguenti tanti datur aperte intelligi quia reprobi et inlideles : :

contra sanctam ecclesiam quottidie saiuiunt et insaniunt eiusque derogant religioni : 5

ac deuotioni uidenles per quatluor mundi plagas doctrina ipsius et exemplis diui-
:

nitatis claementiam cunclis claruisse Vnde et de hac sancta muliere qufc prajuenit .

ungere corpus domini inquil ipse amen dico uobis ubicumque fuerit praidicatum
:
:

hoc euangelium in toto mundo dicetur et quod fccit in memoriam eius quod non .

solum de hac sancta inulicre pra^dicatur quod unxerit caput domini sed ct ecclesia 10
quoLLidie sicuL iam pnelibaLum est hoc etiam operatur in suis sanctis actionibus .

Bene etiam Maria magdalena; dicitur magdalum enim inlerprietatur turris et signi- . ;

ficat ecclesiam Turris enim non solum sublimior sed et tutior domus est non facile
.

hostibus patens Ac per hoc ecclesiam designat : quae terrena deserens ca^esLia :

desyderat |)ugnans inter spirituales nequitias fortitudinem suam non sibi sed domin : l.)

ocommiLtens+ orat cum propheta dicens: Eslo nobis domine lurris forliludinis a :

facie inimici Hffic est illa turris fortis et inexpugnabilis

. cui uoce sponsi in canticis :

canticorum dicitur Sicut turris Dauid collum Luum : quae a;diflcatur cum propu- :

gnaculis Mille clipei pendenl ex ea et omnis armatura fortium de qua Salomon ait
. : :

'l'urris fortissima nomcn domini ad ipsam currit iusfus et exaltabilur Sed quia : . 20
nominis intei"praetatione compulsi a superficie hisLoriiu paululum discessimus libeL :

inLueri cIcemenLissime domui' familiariLaLem erga beaLam Mariam eL sororem eius

MarLham ips;irum pi.u deuoLionis in omnibus lamulatum
: Logimus enim euange- .

lisla Luca narrantc ([uia inti-auil lesu in quoddam castellum et mulier qu;edam
:

Martha nomine excepit ijlum in domum suiim lii huic eraL soror nomine Maria quae . 25

eLiam sedens sccus pcdes doniiui audiebaL uorbum illius MarLlia auLem saLagebat .

circa frequens minisLerium Vndo non solum contra sororem uerum etiam con tra :
|

ipsum dominum querelam assumit dicens domine non est tibi cune quod soror : :

mea reliquit nie solam minisLrare ? Dic ergo illi ul me adiuuel .'\t ijJso qui non ost : .

personarum acceptor sed singulorum merita subtiliter diiudicat ut ostenderet melio- : 30

rem esse animam quam corpus et meliorem cibum spiritualem quam carnalem ita : :

et unius opus laudat ut alterjus non uiLupereL Ait uoro ALirlha ALTrlha sollicita
: . :

es : et turbaris erga plurimn Porro unum est nocessarium ALiria optimam partem
. ,

elegil quae non auferetur ab ea in a^Lernum

: SpiriLualilor autem ha? douotissimaj .

mulieres qucu susceperunt dominum iu domum suam duas significant ecclesia) uitas :
35

actiuam et contemplafiuam per Martham {(uaj circa frcquens ministerium sollicita . :

erat actiuic uita; labor exprimitur

: Per Mariam uero quic scdens secus podes . :

domini audiebat uerbum illius et intenta aure percipieb;it conlemplafiuai uitib : :

dulcedo designatur cuius sapor quanfo magis dogustatur : eo amplius a rebus :

uisibilibus et curarum tumultibus animus sepcratur Sprclis enim omnibus tempo- .

40

ralibus sola mens- cum solo deo esso desyderat

. libet ei audire prajcopta :

ceelestia sicut haic beatissima faciebat Maria

: quae sedens secus pedes domini :

audiebat uerbum illius et intentissima percipiebaL auro EL sic jmpleLum est in

: .

ipsa quod olim per bealum Moysen dicLum fuoral EL qui appropinquanL pedibus
: :

eius accipienL docLrinam ipsius

: quam graLissima cLiam oL dilecLa apud conditoris .
15

claementiam pro sujb deuotionis famulatu ac inexfinguibili diloctiouis haberelur

feruore lohannes euangelisfa manifestat
: ubi quatriduiuii Lazari uenerandam inau- :

ditamque describit resurrectionem Diligebat autem lesus Martham etMariam sororem .

eius et Lazarum Ac in consequentibus commemorat quoniam uocafa a sorore sua

: :

cum ueniret ubi erat dominus corruit ante pedes eius dicens Domine si fuisses : :
5o

hic frater mous non fuisset mortuus lesus autem ut uidil eam ploranlem et iudasos
: .
:

qui uenerant cum ea plorantcs infremuit spiritu et turbauit semetipsum et : :

dixit ubi posuisfis eum

: Dicunf ei domin eueni+ et uide Et lachrymatus esL
: .
||

lesus MauifesLe suaj pieLaLis chemenLiam ex assumpLa humaniLaLe declarans quando

: :

pro ipsius doloris immaniLaLe lachrymas non dedignaLus esL fundere suas compassionis . 55

Saluo lamen diuino myslerio germinis sublimiLas aLque sa3cularis pompa; digniLas
beatae MariaJ in hoc dignoscilur facto quando iam in quattriduani fratris morle lanta :

nobilium et potentum multitudo iudeorum ad jpsius mitigandum confluxerat dolo-

 184 MARIA MAGDALENA [c^-

rem nec passi sunt ad fratris tumulum sine sui praesentia eam properare dicentes
: et :

quia uadit ad monumentum ut ploret ibi Kst denique hoc diuina procuratum mise-
: .

ricordia ut jiatraturo domino tale tantumque miraculum multi afforent iudeorum

: :

quatenus dum uiuus suscitatur in corpore nonnulli resuscitarentur in mente et essent :

5 testes ac laudatores ipsius promptissimi Vnde in sequentibus idem euangelista refert .

dicens Testimonium ergo perhibebat turba quae fuerat cum lesu quando Lazarum
: :

resuscitauit et uocauit de monumento

: Typice autem hsec mulier quattriduanum .

mortuum deflaens fratrem sanctam designat ecclesiam quae pro illorum discrimine qui : :

obnoxii tenentur sceleribus atque consuetudinaria mortalium labe tumulati pessimae :

10 opinionis famam ex suis egerunt corporibus lugere non cessat Omnes enim in Chri- : .

sto fratres sumus Super Lazarum uero mortuum flere dicitur dominus quando suae
. :

miserationis respectu huiuscemodi corda per conpunctionis gratiam uisitans ad pcEni-

tentiae lamenta inflectit Hoc autem ipse agere dicitur quod nos ut intentissime
. :

perficiamus suae inflamationis instinctu procurat Tale est profecto et illud

: Ipse . :

15 enim postulat pro nobis gemitibus inenarrabilibus Et sicut Lazarus post effusionem .

lachrymarum mirantibus turbis resuscitatur in corpore ita et peccatores post conpun- :

ctionis lachrymas digna carnis maceratione peracta resuscitantur in anima Ipso .

domino per prophetam poUicente qui ait In quacumque die peccator conuersus fue- :

rit et ingemuerit
: omnia peccata eius obliuioni tradentur Sed his breuiter praeli-
: :

20 batis ad ipsius fidei constantiam atque feruentissimae dilectionis ardorem necnon et

ad ea quae in passione domini specialiter ac familiariter peregerit cunctis ammiranda :

imo magis imitanda mortalibus perueniendum est Nam haec sancla mulier dominum
|
.

secuta sicut iam praeUbati sumus et de suis facultatibus largissime illi ac deuotis-
: :

sime ministrans poslquam uidit eum compra^hensum ligalum flagellatum omnibus

:

25 subsannationibus et irrisionibus delusum et ad ultimum pro salute generis humani :

in cruce positum discipulis etiam qui prius dicebant eamus

: et moramur+ cum illo :

terga uertentibus ipsa cum eo remansit quia quae arctius et feruentius dilexerat
: : :

nec a mortuo potuit separari Et sic impletum est tempore dominicae resurrectionis : :

quod olim per beatum lob dictum fuerat Pelli meae consumptis carnibus adhaesit os :

30 meum et derelicta sunt tantummodo labia circa denles meos Quasi enim consum-
: .

ptus+ carnibus pelli os adhaeret: quando discipulis fugienlibus beata Maria magdalene
cum domino perseuerante et tandiu permansit quosque+ diuersis conditum aromati- :

bus in sepulchro collocari prospexit Inde autem mairens et nimio succensa dolore .

recedens perspicue annotatum sui redemptoris habens locum sepulchri emit aromata :

35 et ipsa nocte quantum ualuit unguenta proeparauit Sabbato uero secundum legis .

mandatum siluit Occidente uero sole quod supererat in pra?parandis unguentis ope-
.

ram dedit . Mane autem

prima una sabbati cum adhuc tencbrae essent cum prae-
uel
paratis aromatibus uenit ad sepulchrum cupiens eius sacratissimum corpus perun-
gere : quem uiuentem nimio dilexerat amore Gum enim sexus foemineus timidus .

40 esse soleat ad ambulandum quie toto corde deum dile-

in tenebris : nihil ista timuit :

xit Erat enim in ea porro perfecta caritas qucB foras mittit limorem
. Nam neque : .

propter sui sexus fragilitatem neque propter metum custodum et accepto itinere
declinabat quousque ad sepulchrum domini intropida peruenit Guius mulieris con-
: :

stantia in libro regum arcam domini captam in

praefigurata est : quando allophylli
45 terram israel remittentes iunxerunt duas uaccas foetas ad plaustrum uitulosque earum
recluserunt domi Et sic scriptum est Ibant uacca^ in dirrectum per uiam quseducit
, : :

Betsamis pergentes et mugientes ncc tamen ad dexteram neque ad sinislram decli- :

nantes ita et beata Maria magdalena si

. mul cum allera Maria cupiens sepulchrum |1

domini inuisere quasi mugiens et gemens qute ad (empus domini sui praisentia pri- :

50 uata fuerat incedebat imitabile exemplum omnibus pr.Tbens fidelibus

: ut per uiam :

dei ambulantes nec propter temptationem da^monum nec proper+ curam parentum a
coepto itinere deuiemus quia inchoantibus pra-mium promittitur el perseuerantibus
: :

dalur Allegorice autem tenebra^ erant in corde huius sacralissima; mulieris tamen
. :

ad domini uenit monumentum quia resurrectionis eius ignara uiucntem inter mor- : :

55 tuos requirebat Tunc uero sol in eius mente ortus est

. quando non solum resur- :

rexisse uidit sed etiam credidit Sequitur

: I']t uidit lapidem subhitum a monu- . :

mento Et quia corpus domini non inuenit furatum credidit atque quod uidit disci-
: : :

pulis nunciauit De hac enim ueraciter in canticis canticorum uoce ecclesi^ dicitur
. :
 :

- cr] MARIA MAGDALENA 185

In lectulomeo per noctem qusesiui quem diligit anima mea quaesiui illum et non : :

inueni Surgam et circuibo ciuitatem

. quaerens quem diligit anima mea
: Inuene- : .

runtme uigiles qui custodiunt ciuitatem Nun+ quem diligit anima mea uidistis ? Et
: .

factum est cum pfertransissem illos inueni quem dilig^it anima mea Tenebo
: : : .

illum nec dimittam donec intromittam in domum patris mei et in cubiculum geni- 5
: : :

tricis meae Gucurrit namque ut diximus haec sancta mulier et uenit ad Symonem
. : :

Petrum et ad alium discipulum quem diligebat lesus et dicit eis Tulerunt domi-
: : .

num de monumento et nescimus ubi posuerunt eum At illi currentes uenerunt ad : .

monumentum et ita inuenerunt sicut mulier dixerat Abierunt ergo discipuli et

: . :

reuersi sunt ad semetipsos Maria uero stabat ad monumentum foris plorans Con- lo . .

syderandum est namque in hoc loco huius mulieris mentem quantus amor domini :

accenderat qua3 etiam discipulis recedentibus a monumento domini non recedebat

: :

Et quia ab inquisitione domini non cessauit prima uidere meruit Plorabat ergo : . :

quia quem mullum desyderabat non uidebat Plorabat quia de monumento corpus . :

domini furatum putabat Dum ergo flaeret inclinauit se et prospexit in monumen- 15 . : :

tum lam enim monumentum uacuum uiderat et dominum de monumento fura-

. .
|

tum discipulis nunciauerat Quid est enim quod iterum se inclinat quod iterum . .

uidere desyderat ? Sicut enim uerbi gratia cum quandam rem caram amittimus quam- :

uis huc illucque discurrendo quaeramus ad illum tamen saepius locum discurrimus : :

et respicimus ubi eam posuisse meminimus : ita haec sancta mulier quamuis huc 20 :

illucque corpus domini quaereret anxia tamen de eius absentia frequenter monu- :

mentum aspiciebat ubi eum posilum nouerat V^nde et si dominum statim uidere
: .

non meruit angelorum lamen uisione consolala est Nam uidit duos angelos in albis
: .

sedentes unum ad caput et unum ad pedes ubi positum fuerat corpus lesu dicunt : .

ei illi iMulier quid ploras ? quem quaeris ? Interrogabant eam angeli

: non ut quae- 25 :

rendi minuerent desyderium sed ut augerent Sicut enim nos cum propter carorum : .

amissionem fliiemus si quis flaet+ causas inquirat magis ploratum accumulat ita et
: : :

illi causas doloris interrogabant ut flaetus desyderii augerent Scientes beatos esse : :

lugentes quoniam ipsi consolabuntur Sed mulier cuius rei gratia flaeret manifestat
: .

cum subiungit quia tulerunt dominum meum et nesio+ ubi posuerunt eum Haec 30
: : : .

cum dixisset conuersa relrosum+ uidit lesum stantem et nesciebat quia lesus esset : .

Recte ut dominum merreturt uidere conuersa retrosum+ Qui enim retrorsum con- .

uertitur illuc oculos dirigit

: ubi terga habebat Quasi enim conuersa retrorsum : .

est : quando dubitationis pogtponens nebulas Christi resurrectionem experte credere

ccepit cui tamen dominus ila uisionem suam temperauit
: ut quia amabat sed eum 35 : :

resurrexisse non credebat illum et uideret et non recognosceret Vnde et dicit : : :

euangelista Illa exislimans quia hortulanus esset dicit ei Domine si tu sustulisti

: : : :

eum dicito mihi ubi posuisti eum et ego eum tollam In quibus uerbis consyde-
: : : .

randum est quantus amoris ardor menlem huius mulieris repleuerat quae ante
: :

quam personam eius significasset quem quaerebat quasi scienti loquebatur dicens 40 : .

Si tu sustulisti eum dicito mihi ubi posuisti eum et ego eum tollam
: Ilabet enim : : .

uis amoris hoc proprium ut quem quis amat omnes se illum amare putet Sed ||
: .

non in toto errauit hec mulier cum dominum hortulanum existimauit Sicut ad hor- .

tulani officium pertinet noxias tolere herbas ut bonae qua?que proficere ualeant ita : :

dominus noster lesus Cristus de horto suo id est de eclesia sua quottidie uicia eradi- 45
cat ut uirtutes crescere ualeant Cum uero sexus foemineus fragilis sit ad onera defe-
: .

renda Haec propter magnitudinem amoris leue et possibile arbitrabatur dicens Si

: :

tu sustulisti eum dictto^^ mihi ubi posuisti eum et ego eum tollam Dicit ei lesus : . :

Maria Conuersa illa dicit ei Rabboni quod dicitur magister Dicit ei lesus
. Noli : . :

me tangere Quia dominus superius mulierem eam appellauit et et+ cognitus non est 50
: : :

uocauit etiam proprio nomine ut saltem cognoscentem se recognosceret Ait enim : .

Maria cum enim apud dominum certus sit numerus electorum magna tamen gratia
. :

illis datur qui propriis nominibus deo noti esse manifestantur Qualis erat Moyses
: : :

cui a domino dictum est Noui te ex nomine quem mulier postquam proprio nomine : .

a domino uocata est statim cognoscentem se recognouit dicens Rabboni quod dici- 55
: :

tur magister Haec autem aiens illico corruit in terram uolens adorando tenere pedes
.

eius recognoscens eum a quo uocata est cx+nomine ab ipso cui a domino dicitur
: :

noli me tangere Vbi non est putandum quod post resurrectionem suam tactum
. :
 186 MARU MAGDALENA [cr -

renueril fa'minarum de duabus a monumenlo illius recedentibus dictum sit

: cum :

quia accesserunt et tenuerunt pedes eius sed ideo eam a suo contactu prohibuit
: : :

quoniam eius mentem adhuc perfectam in fide non sensit quando dominum uiuen- :

tem inter mortuos requirebat Quare autem ab ipsa se tangi noluerit manifestat . : :

5 dum subdil nondum ascendi ad patrem meum Et quia me inter mortuos requirie
: .

ut moj'tuum et non credis me asqualem patri secundum diuinitatem

. noli me tan- :

gere In eius quippe mente ad patrem dominus non ascendit

. qui non credit eum :

aequalem esse patri Et quia beata Maria nec dum perfecta) diuinitatis eius potentiam
.

cognouerat prohibita est tunc tangere pedes eius Vade autem ait ad fratres meos
: . :

10 et dic eis Ascendo ad patrem meum et patrem uestrum

: deum meum et deum :
|

uesti'um Venit autem Maria nuncians discipulis

. quia uidi dominum et haec dixit : .

mihi Misericordissima domini pietas in hoc loco erga foemineum genus declaratur
, :

quia enim mors per foeminam in mundo illata fuerat ne semper in opprobrium sexus :

fcemineus haberetur per sexum foemineum uoluit nunciare uiris gaudia resurrectio-
:

IB nis per quem nunciata fuerat tristitia niortis Ac si diceret hominibus De cuius
: , :

manu sumpsistis poculum mortis ab eius ore audite gaudia resurrectionis Et sicut : :

per beatam Mariam semper uirginem paradisi portee nobis apertae sunt et maledictio :

Euae exclusa ita per beatam Mariam magdalena+ opprobrium fcEminei sexus deletum
:

est ; et splendor nostrse resurrectionis in diuina suscitatione exortus ab eius ore pro-
20 pinatus est : unde bene Maria interpretatur stella maris quae interpretatio quamuis
dei genitrici principaliter congruat per cuius partum uirgineum sol iusticia? mundo :

resplenduit tamen et beata; Mariae magdalenae potest congruere quai cum aromati-
: :

bus ueniens ad sepulchrum domini prima splendorem dominicee resurrectionis mundo

nunciauit Et si discipuli domini ideo apostoli uocati sunt quia mittuntur ab iUo
. : :

25 ut praedicent euangelium omni crealurae nec minus beata Maria magdalena quamuis :

ipsius coutrarium sexui apostola non incongrue potest dici quoniam sicut apostoli :

missi sunt ut infidelitatem et tenebras ignorantiae a mortalibus repellerent

; ita utt ;

beata Maria magdalena ab ipso domino destinata est ad apostolos quatenus dubie- :

tatem et incredulitatem sua3 resurrectionis ab illorum cordibus remoueret .

30 Qualiter de hac vita transierit .

Licet plaerisque relationis series prolixioris materiaa stilo mandata qualiter beala
Maria magdalena diuina ordinante cla;mentia cum sancto Maximiano mare transierit
et in aquensem regni Prouincite regionem peruenerit ueluti in ipsius sancti presuiis :

uita digestum est in promptu habealur tamen hanc nostr;e paruitatis scedulam edere :

35 curauimus ut ad quorum notiliam maiora non peruenerint sallem ueritatis indaginem :

quaerentibus hiuc nosse sufficiat Post dominicae igitur resurrectionis gloriam asceU' ,

sionisque triumphum ac spiritus paracleli de supernis missionem qui discipulorum

|| :

corda temporalis pcieniB adhuc formidine Irepidantia repleuit scientiam omnium lin-
guarum tribuendo erant omnes credentes simul cum sanctis mulieribus el Maria
:

40 matre lesu ut Lucas narrat euangelista et uerbum dei disseminabatur crescebalque

: :

numerus credentium quotlidie adeo ut multa millia per praHlicationem apostolorum :

uerbo fidei obedirent suarum rerum contemptores eirecli NuUus enim inter eos
: .

aliquid proprium habebat sed erant illis omnia communia habenles cor unum et
: :

animam unam in domino Inuidiae ergo facibus accensi sacerdoles ludajorum cum .

45 pharisaeis et scribis concitauerunt persecutionem in ecclesia interiicieudo protomar-

tyrem Stephanum et fere a iinibus suis Giiristi testes omnes procul pellendo Hac
: .

igitur persGcutionis procella saeuiente dispersi credentes [)etierunt diuersa regna terra'
rum a domino sibi delegata uerbum salutis gentibus propinando Erat autem tunc ; .

temporis cum apostolis beatus Maximinus unus ex se])fuaginta discipulis uir uniuersa
50 morum probitate conspicuus doctrina pariter et miraculorum uirtute pra?clarus ; ,

Iluius relligionis sanctitudini beata Maria magdalena so contulit beatiludinis contu-

bernio illi coniuncta : ueluti beala sempcr uirgo Maria sancto euangelistw lohanni :

ut pote a domino sibi commendala qua propter in pra?fala dispersione beata Maria
:

magdalena illi sociata est : alque iter usque nd mnre direxerunt .Ascendenlesque :

55 nauim prospcro cursu peruenerunf Marsiliam Ibiquo uegotationem nauis relinquenles .

domino annucnte aqueusem aggressi sunt comitatum diuini uerbi saimina cuncti* :
- cir] MARIA MAGDALENA 187

largiter erogantes noctuque prsedicationibus ieiuniis et orationibus insistendo

: die :

ut populum ipsius rej^ionis incredulum nondumque fonte baptismatis innouatum ad :

agnitionem et cuitum omnipoteutis perducerent Rexit autem aquensem ecclesiam .

beatus Maximinus confessor et ponlifex diebus mulLis uerbo pra^dicationis inhffirendo

dtemones pellendo mortuos suscitando ciecis lumen reddendo claudis jj^ressum resti- ; 5

tuetido omnium inlirmitates ac lanj^uores curando

; .

Interea Jjeata Maria maj^dalena contemplationis auida ad supernam hae remum |

petiit et in hico angelicis manibus prajparato per triginta annos incognita mansit
: :

In quo quidem loco nec aquarum lluenta nec arborum nec ha^rbarum etant+ solatia :

ut ex hoc manifostaretur quod redemptor noster ipsam non terrenis refectionibus sed 10
tantum ca^lestibus epuiis disposuerat saliare Qualibet autem die septem horis canO'- .

nicis ab angelis in futhera eleuabatur et caelestium agminum gloriosus+. concentue :

corporalibus etiam auribus audiebat uude diebus singulis hiis suauissimis dapibus.

satiata et inde per eosdem angelos ad locum proprium reuocala

: corporalibus ali- :

mentis nullatenus indigebat Sacerdog autem quidam solitariam uitam agere desyde-
. is
rans ad duodecim stadia loco eidem uicinam sibi cellam locauit Die igitur quadam
: .

dominus preedicti sacerdotis oculos aperuit et corporeis oculis euidentor aspexitqua- :

liter angeli ad prffidictum locum in quo beata Maria morabatur descendebant et eam :

in a?thera subleuabant et post hore spalium ad eum locum cum diuinis laudibus
reuocabant Volens aulem sacerdos tam admirabilis uisionis ueritatem agnoscere
. ; 20
qreatori suo precibus se comnienchius ad proidictum locum audaci deuotiono prope-
rabat Cumque ad unius iaclum lapidis propinquaret C(L>perunt eius crura resolui et
. :

timorc ualido ipsius praicordia mednllilus formidare Cumquc retro rediret ambu- : :

landi usum crura cum i)edibu8 simul prfcbebant Sed si uerso tramite ad i)rn?dictum .

locum accedere conaretur totius eum langor corporis et hebotudo modis omnibus
: 25
prohibebant Intellexit igitur uir doi illud procul dubio ca*Iesto esse sacramentum
. :

ad quod accedere humanum non poterat experimenptum Inuocato igitur saluatoris .

nomine exclamauit Adiuro te per doniinum ut si homo es uel aliqua rationalis

: :

creatura qua; in illa spelunca habitas milii respondeas et tui edisseras ueritatem
: : : .

Cumquo haec tertio repelisset beata Maria niagdalona ei respondit Acced epropius^ : ; 30
et omnium quue desyderat anima tua scire potoris ueritatem Gumque illo tremens :

usquo ad medii spatii tcrminum propiuquasset ait ad eum Meministi ex euangolio :

de maria illa famosissima poccatrice quai pedes salualoris lachry mis rigauit et:
||

oapillis tersit et suorum ueuiam delict orum^^ promeruit ? Cui sacerdos

. Memini ; :

et plus quam trigiula annorum euolula sunt curricula quod hoc factum osse sancLa : 35
credit el conlilctur ecclesia Ivgo inquil sum illa quai per triginta annorum spatium
,

omnibus hominibus ignola pormansi et sicut heri libi cernere permiasum est sic die- :

bus singulis angelicis manibus in ethera subleuata celestium agminum dulcissimam

iubilationem seplenis uicibus per singulos dies corporois auribus audire promerui .

Quia igitur a domino nnbi reuelatum est quod migratura sum saeculo bealum Maxi- : : 40

minuni adeas et ev hajc studeas intimaro proximo die rosurrectionis dominicae tem-
:

pore quo ad matulinum surgere consueuit oratorium solus ingrediatur et me illjc : :

per angelorum ministerium inueniot consislentom Sacerdos autem uoeem^ eius uelut ,

uocem augeli audiebat neminem autem uidebat Concitus igitur boatum Maximi-
; .

num adiit et ei oninia per ordinem enarrauit Sanctus autem Maximinus nimio
: . 45
repletus gaudio saluatori gratias immensas retulit et illa die ac hora ut sibi uisum :

fuerat oratorium solus ingrespus uidet beatam JMariam magdalenam in choro adhuc
stanlem oorum qui eam adduxerant angelorum Erat autem spatio duorum cubito- .

run) eleuata a terra in medio angelorum stans extensis manibus dominum exorans .

Cum autem beatus Maximinus ad eam accedere trepidaret conuersa dixit ad eum : 50

Accede huc pater propius ne fugias filiam tuam appropinquante autem illo sicutin
: .

ipsius beati Maximini libris legitur ita uultus domine ex continua et diuturna uisione
:

angelorum radiabat ut facilius solis radios quam ipsius faciem intueri quis posset
: .

Conuocato igitur uniuerso clero et sacerdote prgedicto corpus et sanguinem domini

ab episcopo beata Maria magdalena cum multa lachrymarum inundalione suscepit . 55
Deinde loto corpusculo ante altaris prostrata crepidinem sanctissima illa anima migra-
uit ad dominum post cuius exitum tantus odor suauitatis ibidem remansit ut per
: :

septem fere dies ab ingredientibus oratorium sentirentur Cuius sanctissimum corpus :

 188 MARTA MAGDALENA [cir -

beatus Maximinus diuersis conditum aromatibus honorifi ce sepeliuit Ft+ post mor- |
.

tem suam iuxta ipsam se sepeliri preecepit Egisipus autem uel secundum quosdam .

libros losephus satis cum historia predicta concordat ait enim in quodam suo tra- :

ctatu quod Maria magdalena post domini ascensionem pro ardore caritatis Christi et :

5 tedio quod habebat nunquam uirum uidere uolebat sed postquam ad aquense terri-
: :

torium uenit in desertum abiit et triginta

: : ibi annis incognita mansit : ubi ut ait
quabbet die septem horis canonicis ab angelis in aera eleuabatur Addit tamen quod
.

sacerdos ad eam uenisset reperit eam in cella clausam

dum : : quae ad eius petitionem
sibi porrexit quam induens ad ecclesiam secum iuit et ibi communione per-
uestem : :

10 cepta eleuatis in oratione manibus iuxta altare in pace quieuit Temporibus autem .

Caroli magni scilicet anno domini ducentesimo quadragesimo nono Gerardus dux .

Burgundiae cum de uxore sua filium habere non posset larga manu res suas paupe- :

ribus erogabat : et multas ecclesias et monasteria construebat . Cum ergo uizeliacense

monasterium construxisset misit et ipse abbas ipsius monasterii monachum quendam
:

15 cum decenti comitatu ad aquensem ciuitatem ut inde si posset beatae Mariaema- :

gdalenae relliquias transportaret Veniens igitur praedictus monachus ad praedictam .

ciuitatem cum ipsam funditus a paganis destructam reperisset quoddam inuenit

: :

sepulchrum cuius sepultura marmorea demonstrabat

: quod corpus beate Marie :

repositum intus erat In ipso enim sepulchro hystoria eius miro opere sculpta erat
.

20 Nocle igitur illud effringens assumptas reliquias ad hospitium deportauit In ipsa .

autem nocte beata Maria magdalena eidem monacho apparuit dicens ne timeret : :

sed coeptum opus perficeret Rediens igitur cum ad mediam leucam a monasterio .

uenisset nullo modo inde reliquias mouere potuerunt donec ueniente abbate et .

monachis cum processione honorifice sunt receptae Miles quidam qui singulis annis .

25 ad corpus beate Marie magdalenae uenire consueuerat in prelio occisus est Qui dum .

in feretro a parentibus ploraretur magdalene piis querelis opponebant cur deuotum :

suum mori sine confessione et poenitentia permisisset Tunc subito qui defunctus .

fuerat stu pentibus cunctis surrexit et sacerdotem ad se uocari praecepit Cumque

||
: :

deuote confessus fuisset et uaticum+ recepisset protinus in pace quieuit

: Nauis : .

30 quedam uiris et foeminis honusta naufragium protulit Vna autem foemina cum esset :

grauida et se in mari periclitari conspiceret Magdalena quantum poterat inclama-

. .

bat uouens quod si merilis suis ab illo naufragio euaderet et filium pareret ipsum
: : :

eius monasterio condonaret Stalimque foemina quaedam specie et habitu ueneranda

:

ei apparuit quae per mentum arripiens periclitantibus aliis incolumen+ ad ripam per-
:

35 duxit Ipsa autem postmodum filium peperit et uotum suum fideliler adimpleuit
. : .

Aiunt quidam Mariam magdalenam sponsam fuisse lohannis euangelistae quam duxe-
rat tunc quando Christus de nuptiis ipsum uocauit ex hoc ipsa indignata quod scili- .

cet sponsum suum sibi abstulerat abiit et omni uoluptati se dedit Sed quia con- : .

gruum non erat ut lohannis uocatio damnationis sibi occasio fieret dominus ad
: :

40 poenitentiam misericorditer ipsam conuertit Et summa dilectione spirituali qua? est .

in dei amore prae caeteris eam impleuit quod et de lohanne quidam fatentur quod :

ideo dulcedine suae familiaritatis eum prae ceteris decorauit : quia a peccati eum dile-
ctione remouit Haec autem a quibusdam friuola reputantur
. \'ir quidam oculorum .

lumine priuatus cum ad monasterium uizeliacum causa uisitandi corpus sanctas Mariae
45 magdalenae ueniret et suus ei ductor diceret se ecclesiam iam uidere
: ille magna : :

uoce exclamauit sancta Maria magdalena utinam aliquando uidere merear eccle-
.

siam tuam Statimque eius oculi sunt aperti

: Quidam dum peccata sua in quadam :

cedula scripsisset eam sub palla altaris beatae Maria; magdalenie posuit rogans eam
: :

ut sibi indulgentiam impetraret Quam postmodum cedulam acipiens peccata sua in :

50 ipsa cedula omnino deleta inuenit quidam dum ob pccuniaj exactionem in compedi- .

bus teneretur Magdalenam sa^pe in sui adiutorium inuocabat et ecce quadamnocte :

mulier qufedam speciosa sibi apparuit Quai uincula frangens et hostium reserans :

sibi ut fugeret imperauit Qui se absolutum uidens protinus inde aufugit

. .
|
 Clir] MARIA ANCILLA 189

DE QVADAM SANGTA MARIA VIRGINE ET MARTYRE .

Adrianus imperator legitur Antonium sibi adoptasse in filium qui etiam postea :

eidem successit in imperium Itaque sub Adriano et Antonio legitur passa fuisse
.

beata Maria uirgo Haec ancilla quidem Tertulli principalis erat

. sed nobilitatem .

domini mentis benignitate uincebat et Christo se probat ingenuam Natalem itaque : . 5

filii celebrante Tertullo cum impuris uanisque simulacris hostias immolaret Maria :

incumbebat ieiuniis et sociam suam ne proderetur dominae oculta simulatione falle-

bat . Diu tamen insidiantem conserua latere non potuit prodita mox uocatur a .

domina diciturque ei Qufe est causa ieiunii ? an occasio ista tristitiaj est quod
: : :

iratum tibi nuper dominum perorrescis ? Respondit Maria Nunquid nouum aliquid : lo
nunc usurpo ? Semper mihi sunt haec obseruata ieiunia chrisliana sum christiano . .

nascor ex genere hjcreditarius est mihi iste cultus Ghristi Tunc imperante domina
. .

ut sibi aliquid hauriret illa noluit quare domina indignata ei uerbera grauia et
: .

poenam etiam mortis si repugnaret indixit ac dum altercatio haec uerborum esset .

cogentis domina? el repugnantis acilhe+ pedem a foris referens Tertullus ingreditur : : 15

qui ab uxore rebus omnibus inquisitis inauditam statim llagellari praecepit ancillam :

et afflictam diutino uerbere detrudi in carcerem administralo modico et uili cibo : :

quo non satiaretur fames sed deficientis quottidie anima^ pars extrema seruaretur
: .

Sed deuota mens pro Christo frangi hoc dolore non potuit quando etiam quotti- :

dianis orationibus incumbebat ut facultas esset maior tolerandi lapsis decemno-

: . 20
uem diebus prajsidi nunciatur Terlullum principalem illius ciuitatis occultare in
domo sua christiane religionis ancillam quod imperatorum prajcepta prohibebant : .

Stetit itaque adducta tandeni et quamuis contra iudicem oculos tenderet animum :

tamen habebat ad Christum Clamor undique populi frementis attolitur dicentis

. :

uiua duro cremetur incendio IUa uero intre pida quippe quae dei sui nosset
.
|j
25
auxiilium+ : caelum intuens clamauit ad dominum . Ait praeses : Sacrifica : si efl^ugere
tormenta festinas Respondit Maria . Supplicia qufc minaris non longe differas :

Christum habeo ideo nihil timeo Tunc iussu praesidis applicata tormentis misera-
: .

tionem populi tanlam adepta est ut lachrjmae quoque a circonstantibus funderen- :

tur . Nec mora clamore summo uenia uirgini postulatur Sed crudelitas iudicis . 30
accelerare tormenta mandauit Et ecce secunda uox populi iudicium praesidis casti-
:

gantis emergit Vociferacio namque una pene erat totius corona^ iniuslae lacerari
.

uirginem crudelitate iudicis non culpa peccantis agi contra leges omnia nec aequi- : :

tatis iura seruari Stupens uero praeses et sono tanti clamoris addictus quippe praeter
.

humanam uocem ipsa etiam putasset tecta corrurere+. : mox Mariam relaxari prae- 35
cepit . Tunc seruari eam sub
Maria uero signo domini se custodia libera iubet .

muniuit et leuatis ad caelum oculis post relictum tribunal orauit ad dominum

: :

Viditque aciem angelorum multidudinem+ sanclorum atque filium dei sedentem ad

dexteram patris Hinc tanta subito gratulatione perfusa est
. ut iam se paradisum :

ingressam putaret Hi uero qui eam fugientem persequebantur

. subito stupuere : 40
uirtute sed ubi illa se circundatam a persequentibus uidit lachrymans clamauit ad
: :

dominum Ne permittas inquit domine tradi ancillam tuam et lacerari manibus

: .

impiorum sed ostende msericordiam+ tuam

: Cito exaudi ancillam tuam Exaudi . .

domine rex caelestis Et dum ita orauit petra quae ante oculos eius iacebat domino
: :

iubente patefacta rimam profugii qua uirgo susciperetur ostendit et instar dulcis- : 45
simae nutricis uel carae matris motu quodam anxiam amplexans se praebuit Moxque .

suscepta uirgine latera ante aperta conclusit Hoc cum carnifices peruiderent omnia . :

loca petrae illius perscrutati sunt sicubi erecta subito praeda ex oculis latitaret ibi
: .

adhaerentes exuiarum+ relliquias et affixa saxo uestium frustra depraehendunt atque

incredibili stupore confusi pra^sidi gesta commemorant IUe uero partim ira partim . 50

admiratione commotus iussit philocomo principali ueronensium ci uitatis ut ad |

:

praedictum locum festinus accedat et ad eruendum lapidem innumerosam secum :

multitudnem+ ducat statim praeconis uoce populus congregatur Qui ubi primum
: :

ad praedictum locum cum eo cui summa huius operis fuerat assignata peruenit mox :
 MARGARITA [clir -
190

iniicere manum statim ab oriente fulgor nimii splendoris exortus

lapidi teniptarunt ,

est Nec mora tonitruum el frap^or quidam ut putarentur cuncta corruere uestigia
.
: :

audilus cst Ecce autem duo equites magno fulgore radiantes a cselesti sede uenientes
.

terras uolatu nimio petiuit : quorum sellaj fraena et omnes ornatus instar lampadarum
5 ca^lesti igne rulilabant . Mtec cum omnis illa quse conuenerat multitudo conspiceret :

ita limore causa pra^sentis uirtutis expauit ut fugienle sensu pariter alque anima in :

a'lernam mortem oculi clauderentur Cteteri uero qui euaserant ad profana templi .

simulacra fugientes cum ad cfelestia ingrederentur altaria in ipsa perfugii sui sede :

ceciderunt Nec chorus ad ipsam templi ianuam spiritum fudit Vbi uero templum
. .

10 omne repletum est missus e cselo ignis et populum exussit et templum multifa- :

riam diruit Itaque mortis tam a percussis quam ab incengis numerus fuit ad duo
.

millia septingentos pauci uero qui euaserant ciuitatem petentes magnis per omne
.

iter uocibus comclamabant Magnus deus christianorum et crediderunt perterriti : .

eo timore ad tria millia ferme animarum .

15 PASSIO SANGTAE MARGARITAE VIRGINIS ET MARTYRIS .

Post resurrectionem domini nostri lesu Ghrisli et gloriosa? tempus ascensionis eius
in cfclum ad patrem omnipolentem in illius nomine multi martyres passi sunt et . :

apostoli coronali sunt et innumerabiles sancti facli sunt :in nomine domini nostri :

lesu Christi et hunc mundum tyrannos et carnifices superauerunt

: Adhuc tamen .

20 obtinebat insaniam hominum diaboli rabies et idola surda et muta et cseca manu :

hominum facta adorabant qui nec illis proderant nec sibi Ego autem in nomi ne : .
||

Christi credens Tectinus nomine omnes carthas perlegere constilui

. Inuenique :

neminem in qucm credere oporteret nisi in nomine domini nostri lesu Christi qui : :

cfecos illuminat surdos audire facit mortuos suscital martyres coronat et omnes
: : : :

25 in se credentes saluat Ego Christi Tectinus baptismum accepi in nomine patris et

.

filii et spiritus sancti curaui agnoscere caute quomodo beatissima Margarita omtra*
:

dEemonem et tyramnum dimicauit et scripsi omnia qUc'e passa est beatissima : : :

Margarita quando pugnauit contra dsemonem eumque uicit et coronata est omnes
: : .

aures audite corda intelligite uiri uirgines propponite uos ucluti puella? heec legero
: : :

30 Ita laborate ut accipiatis salutem

: et coronam sanctis repromissam Beatissima : : .

autem Margarita erat Theodosii lilia qui genlilium erat patriarcha et idola adora- : :

bat Illa autem spiritu sancto repleta mox ut nata est

. Lata esl in quandam ciuita- :

tem stadiis quindecim ab Antiochia distantem Susceperat mortua autem mater :

beatfe Margarite desyderio nutrices tenebalur quia formosissima erat Christumque .

35 inuocabat et eum adorabat

: Odiosa erat patri dilecta domino lesu Christo Erat . : :

autem annorum quindecim Et delectabatur in domo nutricis sua? Audiuit omnia . .

martyrum certamina quia multus sanguis iustorum eirundebatur pro nomine lesu
:

Christi saluatoris nostri Ista uero spirilu sancto replela tolam se tradidit domino
. :

qui eam saluam el uirginem reddidit pascebat ouea nutricis suae cum capteri» : :

40 puellis coeetaneis suis In diebus illis Oliberius pra^fectus ex Asia Antiochiam ciui-
.

tatem profectus est Veniebat autem persequi christianos

. et deos uanos muHos :

suadebat adorare et ubi audiebat quempiam Christum nominare

: slatim eum :

ferreis nexibus constringebal Forte uidit beatissimam Margaritam oues nutricis .

pascentem statimqueeam concupiuit Dixitque ministris suis

: Ite feslinanter com- . :

45 prsehendile puellam illam et intcrrogate si libera sil accipiam eam mihi uxorem : : :

Si ancilla dabo ei pretium el erit mihi concubina Benc ei erit in domo mea : .

propter eius pulchritudinem Cum autem compra^henderenl eam mi liles qtii missi .
|

fuerant a prajfecto beata Margarita inuocare ca-pit Christum ac dicere Miserere mei
: .

domine miserere mei ne perdas cum impiis animam meam aul cum uiris sangui-
. : :

50 num uitam meam fac me hctari semper in te domine lesu Christe et le semper col-
.

laudare . Ne permittas animam meam conlaminari et ne polluatur fides mea Non : .

inquinelur corpus meum Non proiiciatur Margarita mea in lutum non immulelur
: :

sensus meus a turpitudine unquam cl ab insipicntia diaboli Sed transmilte mihi . :

angelum gubernatorem ad aperiendos sensus meos et ad respondendum cum liducia :

- Cllir] MARQARITA i91

impio et iniquo preefecto Video enim me ut ouem in medio luporum

sanguinario . .

ecce facla sum sicuL passer in rastibus compra^hensa et sicut piscis in hamo ecce adiuua : ,

me et sana me domine ne me derelinquas in manibus impiorum Venerunt milites ad

: : .

prtefectum et dixerunt ei :Domine puella illa non est seruiens diis nostris sed : :

Ghristum precatur quem iudei crucifixerunt Oliberius uero mutans uultum iussit
: . 5

eam ante se adduci et dixit ad eam ex quo genere es tu Enarra mihi libera es an : . :

ancilla ? Beata Margarita respondit Ubera sum ego et christiana cui praefectus : : :

Cuius fide regeris uei quomodo nuncuparis ? Respondit Nomen meum Margarita
: : :

dicor : prsefectus quem deum uel quem deum adoras ? ad quem illa Ego colis :

inuoco deum omnipotentem etfiUum dominum lesum Christum qui meam eius : lo
uirginitatem usque in prajsentem diem illesam atque inuiolatam custodiuit Prsefectus .

dixit Ergo inuocas domini lesu Christi nomen

. quem patres mei crucifixerunt ? :

Sancta Margarita respondit Patres tui Christum crucifixerunt Ipse aulempermanet : :

in seternum et regni eius non erit finis

: Tunc iratus praises iussit beatam Marga- .

ritam in carcerem recludi donec inueniret quali machinatione eius uirginitatem : 15

perderet Introiuit iniquus Pr8esces+ in Antiochiam et adorauit deos suos surdos et
.

mutos secundum suam fidem Secundo autem die uenit et sedit pro tribunali et . : :

iussit adduci pueUam et dixit ad eam Vana puella miserere tuae pulchritudini et
: .

tenerilati tufe magis autem consenli mihi et adora deos meos et multam tibi dabo : :

pecuniam et bene tibi erit super omni famiUa mea ad quem Margarita Cognoscit
:
]1
: : 20
deus qui meam uirginitatem consignauit
: quia non me suadebis nec poteris me : :

mouere de ueritatis uia quam ego coepi ambulare Nam ego illum adoro quem
: . :

lerra contremiscit mare formidat quem timent uenti et omnis creatura cuius
: : :

regnum in stucula saiculorum anien Prsefectus dixit Si non adoras deos meos . :

gladius meus dominabitur carni tuae et ossa tua dispergam super ignem candentem : . 25
Nam si audieris nnhi et adoraueris deos meos corpus tuum erit mihi in amorem : .

Ecce ante omnes tibi dico et accipio te mihi in coniugium et bene tibi erit sicut : :

et mihi Sancta Margarita respondit

: Ego trado corpus meum ut cum iustis uirgi- : :

nibus requiescam Christus semet ipsum pro nobis tradidit in mortem et ego pro
: :

ipso mori non dubilabo Quia ipse suo signaculo sibi me consignauit Tunc iussit
: . 30
Oliberius qua;stionariis suis suspendi et uirgis subtilibus eam caadi prae- eam in aere :

cepit Beatissima autem Margarita aspiciens in Ccclum dixit

. In te domine speraui : .

non confundar in teternum neque irrideant me inimici mei et enim qui sustinent . .

propter nomen tuum domine non confundentur quia nomen tuum benedictum est : :

in sjecula Et iterum orauit beatissima Margarila et dicebat

. respice in me et . . : 35
miserere mei domine et libera me de manibus impiorum et de manu carnificis ne
. :

forte percussa formidet cor meum Sed mille ros sanitatis ut mitigentur plagae mea? .

et dolor meus requiescat el conuertatur in gaudium hjec ipsa orabat et quaestio-

: . .

narii caedebant uirgis corpus tenerum et sanguis eius tanquam aqua de fonte puris- .

simo decurebat preeco autem clamabat Crede Margarita crede et bene libi erit
. : . : 40
super omnes puellas Nam pro multa sanguinis effusione illic astantes omnes super
.

eam amarissimae lltebant et dicebant quidam ex eis Margarita uere dolemus le

: : :

quia te nudam laniari conspicimus oh qualem decorem propter incredulitatem :

tuam perdidisti praefectus iste iracundus est et perdere te festinat et delere de terra
: : :

niemoriam tuam Crede illi et uiues Beata Margarita respondit

: mali consultores . : : 45
Ite uiri ac mulieres ad opera uestra mihi autem deus acliutor est o mali consiliarii .
|
.

o impudici quid putatis Si corpus meum exlerminatur anima mea cum iusUs uirgi-
. :

nibus requiescet Per ista corporum tormenta anim» saluse inueniunlur

. Credite .

uos in dominum meum qui forUs est in ueritate et petentes se exaudit pulsantibus
: : :

aperit portas paradisi Nam ego uobis non audio nec deos uestros surdos et mutos
. . : 50

manu hominum factos adoro et dixit preefecto Tu facis opera patris tui Sathanae . : .

o audax canis et impudens mihi autem deus meus adiutor est et si in carne mea : :

data est tibi potestas animam meam Christus eruet de manu tua o horibilis o insatia-
: .

bilis leo deo abominabilis et Christo confuse cuius uirtute coniicieris in perpetuam :

poenam Benedictus dominus deus meus in sjecula saeculorum amen Tunc preefectus
. . 55

iratus iussit eam in aere suspendi et cum uirgulis accerbissimis carnes eius disrumpi : .

Beata autem Margarita aspiciens in caelum dixit Circundederunt me canes multi : .

concilium malignantium obsedit me Tu autem deus in adiutorium meum exurge eruse . .

 192 MARGARITA [cilir-

animam meam de manu canis unicam meam Salua me ex ore leonis et a cornibus
et .

unicorni humilitatem meam Conforta me Christe et da mihi spem uitae ut penetret : :

oratio mea cajlos Transmite mihi columbam de caelo quee ueniat mihi in adiuto- . :

rium ut immaculatam tibi obseruem uirginitatem meam et dimicem contra aduer-

:
:

5 sarium meum facite ad faciem et uideam deiectum inimicum meum qui mecum : :

pu"-nat Quid illi nocui ignoro

.
Vincam eum et dem fidutiam omnibus uirginibus .

confidere quia nomen tuum benedictum est in sajcula

:
Carnifices uero accesserunt . :

et mactabant corpus eius Nam impius praefectus clamide faciem suam operiebat : :

Quia pree sanguinis efTusione nequaquam poterat eam aspicei'e itidem caeteri facie- :

10 bant Praefectus dixit Quid est quod non audis Margarita

. neque tu ipsa tui mise- : :

reris ? et carnes tuae iudicio meo mactataj sunt Consenti mihi et adora deos meos .

ne male moriaris Si autem me non audieris gladius meus dominabitur carni tuse . : .

Et ossa tua ego dispergam et neruos tuos dinumerabo ante omnes ad quem beatis- : .

sima Margarita respondit o inique et impudens si ego carni mea; misereor anima : .

15 mea utique in interitum uadit sicut et tua

||
Sed imo carnem meam tradidi in .

tormentis ut anima mea coronata sit in cffilis hic iratus Oliberius iussit eam recludi
: .

in carcerem erat enim hora septima Et duxerunt eam et recluserunt in carcere

: :

tenebrosc^ Ipsa uero introiens consignauit corpus suum signaculo Christi et coepit
. :

orare ac dicere Deus qui iudicium sapientiee decreuisti quem contremiscunt omnia
: :

20 ssecula et in eis habitantes quem expauescunt omnes potestates desperatorum spes : : :

pater orphanorum et iudex uerus lumen de lumine respice in me quia sola sum
: : . :

unica patris et ipsa me dereliqui ne tu me derelinquas

. Domine deus aspice in : .

me et miserere mei praecipe ut uideam inimicum meum qui contra me pugnat

: : : : :

et iudicium alferam contra eum ut loquar cum eo faciee ad faciem Tu es iudex : .

25 uiuorum et mortuorum tu iudica inter me et illum et enim in agone trislis sum : :

facta et tibi inter plagas meas ingemisco

: Noli mihi irasci domine meus nec : :

inquinetur anima mea nec commisceatur sensus meus cum idolis surdis et mutis : :

In te est spes mea Christe quia ipse es benedictus in saicula saeeuIorum+ amen : .

Contimus autem erat in carcere et nutrix eius ministrantes ei panem el aquam et : :

30 aspiciebant per fenestram et orationem eius scribebant et omnia quae eueniebant : :

cum timore dei notabant et ecce subito de angulo carceris exiuit draco horribilis : :

totus uariis coloribus deauratus Capilli eius et barba aurea et uidebantur dentes . :

eius ferrei Oculi eius uelut Margaritae splendebant

. et de naribus eius ignis et :

fumus exibat lingua illius anhelabat super collum eius erat serpens gladius can-
. . .

35 dens in manu eius uidebatur et faetorem faciebat in carcere traxit se in medium : .

carceris et sibilabat fortiter : et factum est lumen in carcere ab igne qui exibat de . :

ore draconis Sancta autem Margarita facta est ut haerba pallida et formido mortis
. :

cecidit super eam et collidebantur omnia ossa eius Oblita enim erat a pauore
: . :

quia dominus exaudisset orationem eius Propter quod dixerat Demonstra mihi . :

40 deus qui mecum pugnat et fixit genua in lerram et expandit manus ad orationem
: : : :

et dixit deus inuisibilis . quem abyssi et thesauri abyssi contremiscunt qui for- :
|
:

masti paradisum indeficientem et mari terminum posuisti et non transeunt prae- : :

ceptum tuum infernum deuastasti diabolum ligasti : qui extinxisti poteslatem : :

magni draconis atque uirtutem respice in me et miserere mei quia sola orphana : : .

ib et tribulala sum Ne permittas hanc feram nocere mihi Placeat tibi domine ut
. . :

uincam eum et feruorem eius Quare aduersum me pugnat ignoro quid illi nocui . .

ignoro Absorbere me festinat

. et in caueam suam deducere quairit Dum ha?c : .

diceret beata Margarita draco ore aperlo posuit os suum super caput beatissimae :

Margaritae et linguam suam porrexit super calcaneum eius

: et suspirans degluliuit :

50 eam in uentrem suum sed crux Christi quam sibi fecerat beata Margarita creuit in .

ore draconis et et+ in duas partes eum diuisit beata autem Margarita exiuit dfi utero
: .

draconis nullum dolorem in se habens et ecce ipsa hora aspexit in parlem sinistram
: .

et uidit alium diabolum sedentem ut homo niger hahensque^ manus ad genua colli-
gata Beata uero Margarila uidens orauit dicens
: Laudo et glorifico nomen tuum :

55 deus gaudeo et exulto lapis angularis Christe lesu

. rex immorlalis columna lidei : :

principium sapientiaj innumerabilium angelorum perpeluus rex fundamenlum . :

forte Nunc fidem meam florentem uidi gaudium animc^ mea^ uidi Uuffonem
. : :

dsemonem in terra prostratum uidi homicidam interfectum uidi faitorem eius a : .

- CV'] MARGARITA 193

me cessare infernum prostratum uidi uermem comestorem conculcatum

. uidi . .

uidi putredinem eius recedentem a me uidi uenenum eius terga uertens uidi . .

rabiem eius quiescentem uidi crucem meam florentem uidi fidem meam ger- . .

minantem uidi corpus meum odorem suauitatis emanans uidi oleum sanctum ad
. .

me ueniens expecto columbam meam hilarem ad me uenientem Vidi gaudeo et . . : 5

exulto et in suauitate consisto

: Draconem interfeci audaciam multiformis concul- . .

caui fiduciam tcternam teneo

. Ideoque tibi gratias ago sanctcc rex immortalis per- .

petuae Imperator Refugium omnium peccalorum gubernator et turris fortitudinis

: : :

corona martyrum Margaritarum uirga aurea cathedra refectionis

: lapis pretio- : :
||

sus saluator omnium deus benedictus in ssecula saeculorum amen et dum in oratione
: . lo
sua haec diceret Surgens dajmon accessit et tenuit manum beatae Margaritae et
: : :

dixit sufficiat tibi Margarita quod fecisti

: cessa iam a me multum te. uideo in . :

oratione perseuerare Ego quidem misi fratrem meum Rufonem in similitudine dra- .

conis ut absorberet et tolleret de terra memoriam tuam et uirginitatem tuam

:

obrueret et tu decorem tuum perderes Tu uero eum signaculo Christi uicisti et 15 : :

nunc per canticum et me perdere cupis Peto te cessa iam a me Tunc sancta . . .

Margarita uirgo compraehendit da^monem et per capilos deflexit eum in terram et :

posuit pedem suum dexlrum super ceruicem eius et dicebat Cessa de mea : ei :

uirginitate Ego dominum habeo Cessa maligne genus horribile

. Cessa homicida . . ,

Christus mihi protector est Cessa faetor maligne iniqua fera auctor gehennae . : : . 20
Ego agna Christi ego domestica eius sum ego ancilla dei ego sponsa Christi
. . . :

cuius nomen benedictum in saecula Dum haec diceret subito lumen refulsit in car- . :

cere et crux Christi uidebatur usque in caelum et columba super ipsa cruce sedebat
: :

et dicebat Beata es Margarita quae draconem occidisti

: quae dentes eius commi- :

nuisti Beata es •Margartia+

. qua* uirginitatem desyderasti tibi est parata corona : . 25
gloriae te expectant portae paradisi
. Tunc agens deo gratias beata Margarita . :

conuersa dixit Diabole unde est natura tua enarra mihi ? Daemon dixit praecor te
:

sancta famula Christi alleua pedem tuum de ceruice mea: ut quiescam modicum et : :

narrabo tibi omnia opera mea Sancta autem puella subleuauit calcaneum suum de .

ceruice eius et statim daemon dixit Beelzes cognomen est mihi post Belzebub Ego
: : . 30
multorum iustorum labores in uentrem meum glutiui et ego contra omnes pugno : :

et nullus me potuit uincere Tu autem oculum meum eiecisti uirtutem meam : .

confregisti Rufonem occidisti et nunc quia uideo in te Christum manentem facis

. : :

quod tibi placet antequam Christus in te maneret terra eras et cinis et totum
: : :

corpus tuum exterminatum erat Nunc auiem ex quo accepisti caelestem prophetam . : 35
aliam in te uideo formam Vnde in te aurei pedes digno scuntur et signum Christi .
|
:

in te ostenditur per quod in te fructus iustitiae maturus et suauitatis et gratiae plenus

:

ostenditur Candidi super lac digiti tui figurati signaculo Christi

: Cum ipso signo .

uicisti me et per ipsum RufFonem occidisti

: per quem et alligasti me Christus ergo : .

qui ante saecula est requieuit in te per cuius sigillum coligasti me ego labores : . 40
multorum abstuli et glutiui in uentrem meum Ego sum qui pugno cum iustis et
: . .

incendo renes eorum et obcaeco oculos eorum et obscuro sensus eorum et facio
: : :

eos obliuisci omnem caelestem sapitientiam+ Et cum dormierint uenio super eos et . :

excito illos a somno et uado super domus aliorum et quos non possum mouere de
: :

somno facio in somno peccare et quacumque sorte uentillo eos ut mihi placet
: : : : 45
et tamen nemo de manu mea euadit et cum omnibus pugno et omnes conquasso : : .

Sed de illis dico in quibus portionem habeo quos frigidos et sine uexillo crucis
: :

inuenio et qui fidem suam negligunt

: et a sanitate immundicias redire cupiunt : :

hos meis armis insidior et labores eorum quibus deo seruiunt nam qui tibi similes : .

sunt confusus et uacuus discedo ab eis

. quemadmodum et a te hodie o beata Mar- : 50
garita superatus sum et quid faciam ignoro arma mea confusa sunt uel si iuuenis
: . .

me uinceret non curassem Ecce a tenera puella superatus sum et in hoc doleo
: . :

quia pater et mater tua o Margarita beata socii mei fuerunt et modo ista aduersus
genus meum surrexit mirandum quia filia tenera superauit patrem et matrem et .

totam generationem suam et Christum secuta est ligat daemones diabolum fugat : : : : 55

et aliquos occidit Vere uirtus nostra nihil ualet quoniam a paruulla puella supe-
. :

ratus sum Sancta Margarita respondit Enarra mihi genus tuum inique qnis+ te
. : :

genuit uel quis uobis praecepit in sancta opera insidiari

: Demon dixit Dic mihi . .

II. — 13
 MARttARlTA [cV"
194

Marparita : uiide uita tua : unde membra tua : qute in te mbUfetitlit- : Ullde arlima tua :

unde fides tua : uel quomodo ingressUs Dst Christus itl iU . Et fegb dicdili tibi bjjfera
mea omnia : qiia? feci . Sancta Mkrgarila respondit : Non mlhi licfet hctec tibl hllti-
ciare quia nec digntis es audire Uocem meam
:
gratia enim dfei suih quod sum .
|1
: .

5 Da?mon dixit Sathanas rex noster est qui prbiectus est de parddisb in afet-eiB
:
et : :

niiltit nos ubi uult et ubi audimus bpera iustitiee currimus dum armis nostris: :

pu"-narb fcum ilHs et si audierit qlioid tu Ruironein occidisti irascetur super te et : : :

nocebit tibi quia nbs facti sumus angeli desertores In libris tamen iariua? et mam-
:
.

brcB inuenies genus ilostrum scrutare et uide EgO auteiti ribri sum ausus loqui . .

10 tibi .Video Ghristum circa te ambulahtem et coritremiscb Nam uice nostrcB riorl : :

sunt super terram sed cum uentis ambuldmus peto te agna dei relaxa me modi- . :

cum ut uiuum uerbum loquar tibi et ditit iteruni diabolus Ecbe adnUnciaiii tibi
:
: :

omriia oj^era tUiim et Christum filiuin eiUS

. adiuro iri quo credis te per dominum : :

ne me sed magis liga me iri manu terrEB usque in uita tUa

pleniUs de anima eiicias : :

15 ut nori pugnem cum iustis neque aduersus te Nam Salamon iri Uita sud inclUsit rioS .

in uno uase sed post mortem eius ignem mittebanius ex ipso uase
: bt UenienteS .

homines Babylonia3 putaherunt aurum inuenire et fregerUrit ipsa Uaea et tUric nos : :

laxati impieuimus ol-bem terrarum Saricta Margarita respondit Dagliion inique : :

obtumesce+ et sile et hoc iam non audiam uerbum ex ore tUb et corisignauit eum
: :

20 in angulo carcei'is et dixit uade post me Sathanas et terra suscepit erim et dixit
: : : :

facias rationem de animabus quas perdidisti Altera die iussit prjefectus beatam .

Margaritam adduci et cUm exiret de caiTere consigriauit cor|ius sUum sigUacUlb^^

:

Christi et caeteri ciuitatis conuenerurit uidere

: quse patiebatur beata Margarita : :

Prcefectus dixit Margarita cbnsenti mihi ? el adbra deos meos

: dedet namque debs :

25 adorai'e ad quem sancta Margarita respondit

. Te decet prajfecte meum deum :

adorare et Christum filium eius ut amicus sis prophetai"Urii si digtiUs es Pra?fectus

: : .

dixit Expoliate eam

: et in carcere eam suspendile et iricendite eam lampade : :

ardente Queestionarii itaque fecerunt et comburehant+ coi^pus eius et ipsa orabat

. : :

dicens Vre domine renes trieos et cor nieUm

: ut in me ribn sit iniquitas Prfttectus : .

30 dixit Conseriti mihi

: et sacrifica diis cui illa non consentio neC ado^b debs surdbs : .

et mtos+ Non enim poterit diabolus uincere castam puellam

I
consignauil enim .

omnia membra mea Christus labet itaque PrfufectUs alferri uas magnum plenum .

aqua ligari pedes et manus beattc Margarita?

: ct ibi eam morlificari Qua-slionarii : .

itaque fecerunt : ca?Ium dixit Doinine

sicut crant dbcti : Beata Margarila aspiciens in :

35 qui regrias in a?ternum disrumpe uincula mea et tibi sacrificabo hostiam laudis fiat : :

mihi hcTC aqua aqua sanitatis fiat mihi sulfocatio hfec illuniinatio salutis fiat mihi , .

haec aqua fons baptismatis indeficiens indue me galeam salutis uenial super nie . .

sancta tua columba spirilusancto plena et bencdicat iri nbmine tUb aquarii istahi : .

Expolia me ueterem hominem et indue me aquam istam in uitam exterrtam Corifirm.a .

40 uitam meam clarifica sensum meum et proiice a irie peccata mea salua nie in lUa
. : .

gloria baptiza me in nomine pati^is et filii et spiritus saUcti

. quia ipse est bene- :

dictus in sascula sfeculorum amen et ecce terrcemotus factus est magnUs in ipsa :

hora Et columba uenit de caelo habens in ore suo cororiam aUream et sedit supet'
: :

beatam Margaritam Tunc soluta; sunt manus et pedes eius et exiuit de aqua cbl- . :

45 laudans dominum et benedicens deum Isracl dicens DominUs regriauit

: defcoreiu : .

induit induit dominus fortitudinem

. et pra^cinxit mc Illuriiiriasli me hbtibri- : : .

ficasti me domine glohificasti me Christc defendisti liie dbmine .et niise^atus . :

es unica? ancille tua; qui es beriediclus in Scecula sa^culorum ahieri et facla est
: :

uox coluinbae dicens Veni Margarita in requiem Christi tui ueui Mai-garita iri
: .

50 regnum cselorum Beata es qUcE coronam uita* accepisli Beata es quse uirginitatem
. .

desjderasti in ipsa hora crediderunt in domino uiri ad quinque riiillia •exreptis

:

mulieribus et paruulis Tunc iniquus Oliberius sententiam tulit et iUssit qua^stio- . :

nario decollare eos qui crediderunt et decolati sunt in capolini et in armeriirt ciui-
.

tate et post pusillum iussit beatam Mai-garitam gladio intet-imi Questibriarii cblri- .

55 prehenderunt eam et duxerunt foris ciuitatem Dixit MaleUs ad eatri : Extcnde . :

ceruicem tuam suscipe gladium meum et mei miscrere quia uideo circa te Chri-
. : :

stum cum angelis suis stantem beata Mai-garita respondit Pelo te fratcr ut si ||
. . :

uides Ghristum parcas riiihi dum orationem facio ut comendem spirilulh irieuni irt :
-Ctfi^l MARGARITA 195

Idclihl i'efrigeHi QUSBstioharius dixil Pete qUantum tlis Tunc heata^ Margarita
. : .

coeftit orarfe et dicere DeUs qui palrtio mensurasti crelurh et pugno mensurasti .

^ui hiari limitem posuisti exaudi deprecationem meam

tferl-atti : ut si quis legerit :

librum gesta? mese aut audierit passionem meam legendo ex illa hora deleantur
: :

peccata eorum Et quisquis lumen fecerit in basilica mea de suo labore

. non impu- : 5

tetur peccatum illius ex illa hora quisquis fuerit in illa hora in iudicio terribili et . .

memor fuerit nominis mei libera eum de tormento Adhuc peto domine qui legerit : . :

aut qui tulerit uel qui audierit eam legendo ex illa hora non imputelur peccatum :

illius quia caro et sanguis sumus

: et semper peccamus Adhuc peto domine ut . : :

qui bftsilicdm irt nohiine irteo fecerit et scripserit passionerii rtieam uel qui de suo io : :

Idbdre fcorripEli^aUerit codicem passionis mese reple illum spiritusancto tuo spiritu : :

Uferitatis et ill dottio illius noii nasratur infans claudus aut c.^ecus uel mutus
. neqUe .

a spiritu Ifelrtptetur indulge ei domirie : TUnc facta

et si pelierit de peccato suo : :

sunt tOhitrua et coluniba uenit de cinlo cum cruce et loquebatur beatas Margaritee
. :

et bmnes qui ibidehi slabant casciderunt in faciem suam super terrani et beata Mar- 15 : .

garita et ipsa cecidit iri lerram ante faciem domini et columba tetigit eani et dixit : .

Beatus est namque uonler mulieris Beata es Margarita qua; iu orationibus tuis . :

ortlnes memorasti Per ttie meipsum iuro et angelorum meorum gloriaui quia quid-
. :

qUid petisti exaudita} sUttt deprecationes tute et quod uon es commemorata hoc . :

tibi datum est Beata es tu qma in poenis memorasli ouittes peccalores el ubi 20
. : .

fubrittt reliquicc tuaj aut codex passionis tuffi Bt uenerit peccator Orans cum lachry- . :

mis et posuet^it os suum super memoriam tuam

: ex illa hora dimittantur peccata :

eius :et ubi codex martyrii tui fueril spiritus nequam ibi rioti ingreditur sed pax :

caritas spiritus ueritatis in illo loco letabitur Sed quicuriique in orationem suam te .

iriUDcaUerit remissiottetti peccatorutti ittue

: ttiet et beata es tu et locus ubi 25 |
: :

t-equifescis beata es lu et ottittis generalio quai credit per te Veni celerius in locuui
: .

tibi pra^paratum Ego tecutti sum et aperiam libi ianuatti l'egtti cadorum Tuuc beata
: . .

Margarita respcxit in circuitum el dixit Palres etmatres sorores et fratres omnes uos :

adiurO per nottien ttiagnum Regis sicculorum memoriam facite nomen meutti nottii- : .

ttate et comeudate ttie

: et si ego peccatrix sum attamett obsecro pro uobis domi- .30 .

num lesum Christum ut donet uobis remissionem peccatorutti et faciet uos haeredes : .

itt regno gloHtt! sua? et illuminet uos in regno clarilatis sua^ Deo enim gratias ago
: .

regi omniutti saeculorum qui dignum+me faciat in sortem iustorum itttroire hym- : .

hutti dico deo laudo et glorillco Christutti qui est deus bettedictus itt saecula saecu-
:

lorum attien et post orationem erexit se et dixit frater tolle nuuc gaudium tuum et 35
:

pel^cute me . Ecce iatti uici ttiundutti : Ille dixit : Ego lioc uott facio : ttec ittterhcio
sattCtam uirgittetti dei propterea te ittlerficere non
. Deus autem tibi locutus est :

pttssum Bettla Margarita respoudit Si hoc tton feceris non habebis partem mecum
: .

in paradiso dei Tunc qua;stionarius cum timore et tremore attulit gladiuui suum et
.

irt Utto ictu percUtietts amputauit caput beatae Margarite et adorauit diceus Domine . 40
ne statuas hoc mihi in. peccatum et tremcns percussor cecidit cum percussorio suo :

ad dexteram partem beate Margarite Tunc uenerunt angeli et sedentes super corpus .

beata? Margarile benedixerunt illud et ueniebant demones et torquebantur et uocibus :

clamabant Vttus deus fortis deus uiagttus beatas Margarite

: Et audientes omnes .

infirmi ceci claudi surdi debiles impotentes onines ueniebant el tangebant copus+ 45
beata; Margarite et salui fiebant Tuuc descendetttes angeli cum uirtutihus+ tollett-
: .

tes ariittiatti beata? Margarite in grettiio suo ascettderuttt super nubem clamantes et :

dicetttes Non est tibi similis in diis dottiine et nott est secundum opera tua
: : :

Sarictus sanctus sanctus dominus deus sabaoth pleni sunt CEeli et terra gloria tua :

osaria iri excelsis benedictus qui uenit in nortiine domini rex Israel Et + uenietttes
: . 50
daemohes ad reliquias beatai Margarite tor quebantur iufirmi uenietttes saluabautur |j
.

a lattguoribus suis et credebant Ego enim Tectinus tuli reliquias beatai Margaritae
. . :

et reposui eas in scritteo quod feci de lapide cum odore suauitatis et posui eas in . .

Antiochia ciuitale in domo Sicliti et Matronae Ego enim eratti qui ttiinistrabam in . .

carcere ei panem et aquam et ego cousideraui omne certamen quod habuit contra : : 55
impios bellatores et oriines orationes eius scripsi in libris carteneis cum multa
astutia et transmisi omnibus christianis omnia in ueritate
: Compleuit autem beata .

Margarita cfertamen suum in pace die quinto mense lulio Ottines audite corde . .
 196 MARTINVS [cviir -

compungite adorate in unam trinitatem

: sensum ponite Memoriam . dominum .

beatissimas Margaritee facite in sua nos prece memoretur ante dominum nostrum
lesum Christum qui cum patre et spiritusancto uiuit et regnat in ssecula saeculo-
:

rum Amen .

5 PROLOGVS SEVERI . IN VITAM SANCTI MARTINI EPISGOPI .

Plerique mortales studio et gloriae saeculari inaniter dediti exinde peremnem ut

putabant memoriam nominis sui quaesiuerunt si uitas clarorum uirorum stilo illu- :

strassent Quas res utiqiie non peremnem quidem sed aliquantulum tamen conceptae
:

spei fructum afFerebat quia et suam memoriam licet incassum propagabant et pro-: :

10 positis magnorum uirorum exemplis non parua aemulatio legentibus excitabatur : .

Sed tamen nihil ad beatam illam aeternamque uitam haec eorum uita pertinuit Quid .

enim aut ipsis occasura cum sa^culo scriptorum suorum gloria profuit aut quid poste- :

ritas emolumenti tulit legendo Hectorem pugnantem aut Socratem philosophantem :

cum eos non solum imitari stultitia sit sed non accerrime etiam impugnare demen- :

15 tia ? Quippe qui humanam uitam praesentibus tantum actibus estimantes spes suas
fabulis animas sepulchris dederunt
: Siquidem ad solam hominum memoriam se .

perpetuandos crediderunt cum hominis officium sit peremnem potius uitam quam : :
|

peremnem memoriam quaerere non scribendo aut pugnando uel philosophando : : : :

sed pie sanctae rehgioseque uiuendo qui quidem error humanus litteris traditus in :

20 tantum ualuit ut multos plane aemulos uel inanis philosophiae uel stulte illius uirtutis
:

inuenerit Vnde facturus mihi operepretium uideor si uitam sanctissimi uiri exem-
. :

plo aliis mox futuram perscripsero Quo utique ad ueram sapientiam et caelestem :

militiam diuinamque uirtutem legentes incitabuntur In quo ita nostri quoque ratio- :

nem commodi ducimus ? ut non inanem ab hominibus memoriam sed eternum a deo
25 premium expectemus quia et si ipsi non ita uiximus ut exemplo aliis esse possi-
: :

mus dedimus tamen operam ne is lateret qui esset imitandus Igitur sancti Mar-
: : : .

tini uitam scribere exorat ut se uel ante episcopatum uel in episcopatu gesserit : :

quamuis nequaquam ad omnia illius potuerim peruenire adeo ea in quibus ipse tan- :

tum sibi fuit conscius nesciuntur quia laudem ab hominibus non requirens quan- : :

30 tum in ipso fuit omnes uirtutes suas latere uoluisset quanquam etiam ex iis quae
: :

comperta nobis erant plurima omisimus quia sufficere credimus si tantum excellen- : :

tiora nolarentur Simul et legentibus consulendum fuit ne quod his pareret copia
. :

congesta fastidium Obsecro autem eos qui lecturi sunt ut fidem dictis adhibeant
. : : :

neque me quicquam nisi compcrtum et comprobatum scripsisse arbitrentur Alioquin .

35 tacere : quam
maluissem falsa dixisse .

Igitur Martinus Galbaria pannoniarum oppido oriundus fuit sed intra italiam Ticini
altus est parentibus sccundum saeculi dignitatem non infunus+ gentilibus tamen : .

Pater eius miles primum post tribunus militum fuit Ipse armatam militiam in ado- : .

lescentia consecutus inter scolares alas sub rege Conslantio deinde sub luliano Caesare
40 militauit Non tamen sponte quia a primis fere annis diuinam potius seruitutem
. :

sacra illustris pueri spirauit infantia Nam cum esset annorum decem inuitis paren-
. :

tibus ad ecclesiam confugit : seque cathecuminum fieri postulauit Mox mirum in .

modum totus in dei opere ||

conuersus cum esset annorum duodecim haeremum con-
:

cupiuit : fecissetque uotis satis : si astatis infirmitas non obstitisset . Animus tamen
45 aut circa monasteria aut circa ecclesias semper intcntus meditabatur adhuc in aetate
puerili quod postea deuotus impleuit Sed cum edictum esset a regibus ut uetera-
: . :

norum filii ad militiam scriberentur prodente pare qui felicibus eius actibus inui- : :

debat : cum
annorum quindecim captus et cathenatus sacramentis militaribus
esset
est implicatus uno tantum seruo comite contentus :cui tamen uersa uice dominus :

50 seruiebat adeo ut plerumque ei et calciamenla ipse detraheret

: et ipse delergerel : :

cibumque pariter caperent hic tamen sa^pius ministraret Triennium fere anle bapti- . .

smum in armis fuit intcger tamen ab his uiciis quibus illud hominum genus impli-
:

cari solet Multa illi circa commilitones benignitas

. mira caritas patientia uero : :

atque humilitas ultra humanum modum Nam frugalitatem in eo laudare non est . :
 - CVIIir] MARTINVS 197

necesse qua ita usus est ut iam illo tempore non miles sed monachus putaretur Qui- : .

bus rebus ita sibi omnes commilitones suos deuinxerat ut eum miro uenerarentur :

alFectu Nec dum tamen regeneratus in Christo agebat quendam bonis operibus ba-
.

ptismatis candidatum assistere scilicet laborantibus opem ferre miseris egentes : : :

alere nudos uestire :nihil sibi ex militiae stipendiis praeter quottidianum uictum : 5

reseruare lam tunc euangelii non surdus auditor de crastino non cogitabat Quo-
. .

dam itaque tempore cum nihil praeter arma et simplicem militiae uestitum haberet .

media hyeme quae solito asperior inhorruerat adeo ut plerosque uis algoris extin- :

gueret obuium habuit in porta ambianensium ciuitatis pauperem nudum

: Qui cum .

praetereuntes ut sui miserarentur oraret omnesque miserum praeterirent intellexit : : 10

uir deo plenus sibi illum aliis misericordiam non prestantibus reseruari Quid tamen .

ageret ? Nihil preter chlamydem qua indutus erat habebat lam enim* reliqua in .

simile opus consumpserat Arrepto itaque ferro quo erat accintus mediarti diuidit . :

partemque eius pauperi tribuit reliqua rursus induitur Interea de circumstantibus : .

|

ridere nonnuUi quia deformis esset et truncatus habitu uideretur

: multi tamen : : 15
quibus erat mens sanior altius gemere quod simile nihil fecissent cum utique plus : :

habentes uestire pauperem sine sui nuditate potuissent Nocte igitur insecuta cum
: .

se sopori dedisset uidit Christum clamidis suae qua pauperem texerat parte uesti-
:

tum Intueri diligentissime dominum uestemque quam dederat iubetur agnoscere

. . .

Mox ad angelorum circunstantium multitudinem audit Christum clara uoce dicen- 20

tem Martinus adhuc cathecuminus hac me ueste contexit Vere memor dominus
: .

dictorum suorum qui ante praedixerat quandiu fecistis uni ex minimis istis mihi
: :

fecistis paupere professus est fuisse uestitum et ad confirmandum tam boni

. se in .

operis testimonium in eodem se habitu quem pauper acceperat est dignatus osten-
:

dere Quo uiso uir beatissimus non in gloriam est elatus humanam
: sed bonitatem : 25
dei in suo opere cognoscens cum esset annorum duo de uiginti ad baptismum conuo-
lauit Nec tamen statim militiae renunciauit tribuni sui precibus deuinctus cui con- : :

tubernium familiare praestabat Et enim transacto tribunatus sui tempore renun- . :

ciaturum se esse saeculo pollicebatur Qua Martinus expectatione suspensus per : :

biennium fere posteaquam est baptismum consecutus solo licet nomine militauit . 30
Interea irruentibus intra gallias barbaris : lulianus Caesar coacto in unum
exercitu
apud Vangionum ciuitatem donatiuum coepit erogare militibus : Et ut est consuetudi-
nis singuli citabantur
: donec ad Martinum uentum est Tum uero opportunum : .

tempus existimans quo peteret missionem neque enim inlegrum sibi fore arbitra-
: :

batur si donatiuum non militaturus acciperet hactenus inquit ad Caesarem militaui

: : 35
tibi patere : ut nunc militem deo Donatiuum tuum pugnaturus accipiat Christi
: . :

ego miles sum pugnare mihi non licet Tum uero aduersum hanc uocem tyrannus .

infremuit dicens eum metu pugnae qua; postera die erat futura non religionis gratia
detrectare militiam At Martinus intrepidus imo illato sibi terrore constantior si hoc
.

inquit ignauie ascribitur non fidei crastina die ante aciem inermis astabo et in nomi : : 40

II
mine+ domini lesu signo crucis non clipeo protectus aut galea hostium cuneos pene-
trabo securus Retrudi ergo in custodiam iubet facturus fidem dictis ut inermis bar-
. :

baris obiiceretur Postera die hostes legatos de pace miserunt sua omnia seque
.

dedentes Vnde quis dubitet hanc uere beati uiri fuisse uictoriam cui praestitum
: : :

sit ne inermis ad praelium mitteretur

: Et quamuis pius dominus seruare militem 45 :

suum licet inter hostium gladios et tela potuisset tamen ne uel aliorum morte sancti :

uiolarentur optutus exemit pugnae necessitatem Neque enim aliam pro milite suo
: :

Christus debuit praestare uictoriam : quam ut sublatis sine sanguine hostibus nemo
moreretur Exinde relicta militia sanctum Hilarium pictauae episcopum ciuitatis cuius
.

tunc in dei rebus expectata et cognita fides habebatur expetiuit et aliquandiu apud : 50

eum commoratus est Temptauit autem idem Hilarius imposito diaconatus officio sibi.

eum arctius implicare et ministerio uinciri diuino Sed cum saepissime restitisset . :

indignum se esse uociferans intellexit uir dei altioris ingenii hoc eum modo posse : :

constringi si id ei officii imponeretur in quo quidam locus iniuriae uideretur

: . .

Itaque exoroistam eum esse praecepit Quam ille ordinationem ne despexisse tanquam : 55
humiliorem uideretur non repudiauit Nec multo post ammonitus per soporem ut : : :

patriam parentesque quos adhuc gentilitas detinebat religiosa solicitudine uisitaret :

ex uoluntate sancti Hilarii profectus est Multisque ab eo obstrictus precibus ut : :

 198 MARTINVS [cviur -

redirel mestus ut fertur pereg-rinationem illam aggressus est contestatus fratrj-

. : : .

bus multa se aduersa passurum quod postea probauit euentus Ac primum inter : .

alpes deuia secutus incidit in latrones Cumque unus secnrit eleuata in caput eius :

uibrasset ictum ferientis dextere suslinuiL alter Vinctis tamen post tergum mani-
:
.

5 bus uni seruandus pt custodiendus traditur

:
Qui cum eum ad remotiora duxisset : :

percunclari ab eo coepit quisnam esset Respondit christianum se esse Quferebat : .

etiam ab eo an timeret Tunc uero constantissime profitetur nonquam se tam fuisse

: . :

securum quia sciret misericordiam domini maxime in temptationibus affuturam se

: :

ma gis illi dolere qui Christi misericordia utpote latrocinia exercens esset indi-
I
:

10 gnus Ingressusque euangelicam disputationem uerbum dei latroni praedicabat

. : .

Quid longius morer ? Latro dei credidit prosecutusque Martinum ui^ reddidit : :

orans ut pro se dominum praicaretur Idemque poslea religiosam agere uitam uisus
: .

est ut hsec qucC supra retulimus ab ipso audita dicantur

. Igitur Martinus inde pro- .

gressus cum Mediolanum prceterisset diabolus in itinere humani^ specie assumpta se :

15 ei obuium tulit quo tenderet quajrens Cumque id a Martino responsi accepisset

: : :

se quo dominus uocaret tendere ait ad eum Quocumque ieris uel quaecumque : : :

temptaueris diabolus tibi aduersabitur Tunc ei prophetica uoce respondit

: Donii- . :

nus inquit mihi adiutor est non timebo quid faciat mihi homo Slatimque de con- . : .

spectu eius inimicus euanuit Itaque ut animo ac menle conceperat matrem gentili- .

20 tatis soluit errore patre in malis perseuerante plures tamen suo saluauit exemplo
: : .

Deinde cum haeresis arrhiana per Lotum orbem maxime intra Ilyricum puUulagset :

cum aduersus perfidiam sacerdotum solvis pene accerrime repugnaret multisque :

suppliciis esset affectus nam et publice uirgis cassus est et ad extrerpum de ciuitate
: ;

exire compulsus italiam repetens cum inlra gallias quoque discessum sancli Hilp-
: :

25 rii quem ad exilium haireticorum uis coegerat turbatam ecclesiam comperisset Medio- :

lani sibi monasterium statuit Ibi quoque eum Auxentius auctor et princeps arrhia- .

norum grauissime insectatus est mullisque alFectum iniuriis de ciuitate exturbauit : .

Cedendum itaque tempore arbitratus ad insulam cui (jallinaria nomen est secessit .

comite quodam presb} Lero magnarum uirtutum uiro Ilic aliquandiu radicibus uixit .

30 hffirbarum Quo tempore eleljorum uenenatum ul fcrlur gramen in cibum sumpsit

: .

Sed cum uim ueneni in se ipsum crassanlis uicina iam morte sensisset imminens :

periculum oratione reppulit stalinK(ue omnis dolor fugatus est Nec nuilto post cuni : .

sancto Hilario conperisset regis jiGonitentia polestatem indultam fuisse redeundi :

Roma; ei temptauit occurrere profecLusque esL ad urbem Cum iam Hilarius pre- : .
||

35 terisset ita eum est uestigiis prosecutus Cumque ab eo graLissime fuisset susceplus
: . :

haud longe sibi ab oppido monasterium collocauit Quo Lempore se ei quidam cathe- :

cuminus iunxit cupiens sanctissimi uiri institui disciplinis Paucis quippe interpo-
: .

sitis diebus languore correptus ui febrium laborabat Ac tum Martinus forte disces- :

serat et cum post triduum fuisset regressus

: exanime corpus inuenit Ita subjta : .

40 mors fuerat ut absque bapLismale humanis rebus excedcret Corpus in medJo posi-
: .

tum tristi mairentium fralruni frequentabatur oflicio cum Martinus flajns et eiulans :

accurrit Tum uero Lota sanclum spirilum mcnle concipiens egredi cellulam in qua
.

corpus iacebat ca?teros iubet ac foribus obseratis supcr examinata+ defuncti fralris :

membra prosternitur El cum aliquandiu incubuisset iirationi sensissetque per spi-

. :

45 ritum domini adesse uirtutem erectus paululum et in defuncti ora delixus orationis :

sutc ac misericordia' domini inlrepidus expcctabal euentum Vixque duarum fere .

horarum spatjum intercesserat uidiL defunctum paulatim membris omnibus commo- :

ueri et laxatis in usum uidendi palpitare luminibus

: Tum uero magna ad dominum .

uoce conuersus gratias agens celjulam clamore compleuerat

: Quo audilo qui jiro :

50 forjbus astiterant statim irruunt mirum et spectaculum quod uidebalur uiuere quem
: :

mortuum reliquissent Ita reddilus uilic stalim baplismum consecutus plurcb" postea
.

uixit annos Primusque apud nos Martini uirtutum uel niateria uel testimonium fuit
. .

Idem tamen referre erat solitus se corporc exutum ad Lribunal iudicia ductum : :

depulaudumque obscuris locis pL uulgaribus lurbis tristem excepisse senlenliam .

55 Tum per duos angelos iudici fuisse suggestum hunc esse pro quo Marlinus orapet : .

Ita per eosdem angelos se iussupi redduci el Martino redditum uiloique prislinae : :

resLitutuni Ab hoc primo tempore beati uiri nomen eniluit ut qui sanclus iam ab
. :

hominibus Ijabebatur polens eliam et ucre apostolious haberetur Xec multo post
: .
-CVIIIli] MARTINVS 199
dum agrum Lupicini cuiusdam honorati secundum saeculum uiri praeteriret clamore :

et luctu turbe plangentis excipitur Ad quam cum sollicitus astitisset et quis esset :
|
:

hic flaitus inquireret indicatur unum e familia seruulum laqueo sibi uitam extor-
: :

xiase Quo cognilo celkdam in qua corpus iacebat inj^reditur exclusisque omnibus
:
:

turbis superstralus corpori aliquantisper orauit Mox inuiscentem uuitum arcescen- . 5

tibus oculis in ora illius defunctus erigit lentoque conamine uisus assurgere appraj- : :

hensa beati dextera in pedes constitit atque ita cum eo usque ad uestibulum
uiri :

domus turba omni inspectante processil Sub idem fere tempus ad episcopatum turo- .

nicae ecclesiai Martinus petebatur Sed cum erui dc monasterio suo non facile pos- .

set Rusticus quidam unus e ciuibus uxoris languore simulato ad genua illius pro-
:
: lo
UQJutus ut egrederelur obtinuit
: Ita dispositis iam in itinere ciuium turbis sub . :

quadam cuslodia ad cipitatem usque deducitur Mirum in modum incredibilis multi- .

iudo non splum ex illo oppido sed etiam ex uicinis urbibus ad suflVagia ferenda con- :

uenerat Vna omnium uoluntas ea^em uota eademque sententia Martinum episco-
. : :

patu esse dignissimum felicem fore tali ecclesiam sacerdote Pauci tamen et nonnulli . . 15
ex episcopis qui ad constituendum antislitem fuerant euocati impie repugnab^nt .

dicentes scilicet contemptibilem esse personam indig^num esse episcopalu hominem :

uultu despicabilem ueste sordidum crinc deformem fta a populo sententiic sanio-
: . .

ris hccc iliorum irrisa dementia esf qui illustrem uirum dum uituperare cupiunt pr.ne- :

dicabant Nec uero his aliud facere licuit quam quod populus domino uolente cogc-
. : 20
bat Inter episcopos tamen i\m afTuerant prccipiie defensor quidam dicitur reslitisse
. .

Vude animaduej'sum cst grauitcr illum lectione prophelica tnnc notatum Nam cum : :

fortuitu lector cui legendi co die officium erat iuterclusus a po|)nIo defuissel : turbatis
ministris dum expectatur qui non aderat
unus e circunstantibus sumpto psalterio : :

quem primum uersum inuenit arripuit Psalmus autem hic erat Ex ore infantium . : 25
et lactentium perfecisti laudem pr()|)ter inimicos tuos ut destruas inimicum et defen- :

sorem Quo lecto clamor jiopuli tollitur pars aduersa confunditur afque ita habi-
. : : :

tum est diuino nutu hunc j)salmum lectum fuisse ut testimonium operis sui defen- :
1|

sor audiret qui ex ore infanlium atque lacfentium in Martino domini laude perfecta
:

et ostensus pariter et destruclus esset inimicus lam uero sumpto episcopatu qualem . 30
se quantumque prajstiterit non est nostne facultatis euoluere Idem enim constan- : .

tissime perseuerabat h]adem in corde humilitas eadem in uestitu

: qui prius fuerat . .

eius uilitas erat . implebat episcopi dig-nitq-

At(pie ita jilenus auctorilatis et gratite
tem ut non tamen propositum monachi uirtutemque desereret
: aliquandiu ergo .

adhaerenti ad ecclesiam cellula usus est Uein cum inquietudinem se frequentantium : 35

ferre non posset duobus fere extra ciuitatem milil)us monastcrium sibi slatuit qui
: :

locus tam secretus et semotus erat ut Ineremi solitudinem non desyderaret Kx uno : .

enim iatere praecisa montis excelsi rupe anibiebalur reliquam planiliem Liger fluuius :

reducto paululum sinu clauserat Vna tantum eadenique arcta admodum uia adiri .

poterat Ipse ex lignis contextam cellnlam habebat Mullique ex fiatribus in eundem

. . 40

modum Plerique saxo superiecti montis cauato receptacula sibi fecerant Discipuli
: .

fere octoginta erant qui ad exemplum beati uiri instiluebantur Nemo ibi quicquam
: .

prpprium habebat omnia in medium conferebanlur Non emere aut uendere ut ple-
: .

risque monachis moris est quicquam licebat Ars ibi exceptis scriptoribus nulla habe- .

batur cui tamen operi mi'ior aetas deputabatur Maiores orationi uacabant Rarus
: . . 45

cuiquam extra cellulam suam egressus nisi cum ad locum orationis conueniebant : .

Cibum una omnes post horam ieiunii accipiebant Vinum nemo nouerat nisi quem . :

infirmitas coegisset Plerique camelorum setis uestiebantur mollior ibi habitus pro
. :

crimine erat Quod eo magis sit mirum necesse est quod multi inter eos nobiles
. :

habebantur qui longe aliter educati ad hanc se humilitatem et patientiam coegerant

: : 50

Pluresque ex his postea episcopos uidimus Quae enim esset ciuitas aut ecclesia quae . :

non sibi de Martini monaslerio cuperet sacerdotem ? Sed ut reliquas uirtutes eius
quas in episcopatu egit aggrediar erat haud longe ab oppido proximus monasterio :

locus quem falsa hominum opinio ueluti consepultis ibi martyribus sacrauerat
: |
.

Nam et altare ibi a superioribus episcopis constitutum habebatur Sed Martinus non . 55

temere adhibens incertis fidem ab his qui maiores natu erant presbyteris uel cleri- :

cis flagitabat nomen sibi martyris uel tempora passionis ostendi grandi se scrupulo
:

permoueri : quod nihil certi constans sibi maiorum memoria tradjdisset . Cum ali-
 MARTINVS [CVIIIK -
200

quandiu ergo a loco nec derogans religioni quia incertus erat :

illo se abstinuisset : :

nec auctoritalem suam uulgo accomodans ne superstitio conualesceret quodam die : :

paucis secum adhibilis ad locum pergit Dehinc super sepulchrum ipsum astans ora- .

uit ad dominum ut quis esset uel cuius meriti sepultus ostenderet Et cum conuer- : .

5 sus esset ad laeuani uidit prope assistere umbram sordidam et trucem

: Imperat ut . :

nomen meritumque loqueretur Nomen edicit de crimine confitetur laironem se . : :

esse ob scelera percussum uulgi errore celebratum sibi nihil cum martyribus com- :

mune cum illos gloria se poena retineret Mirum in modum uocem loquentis qui
: : .

aderant audiebant personam tamen non uidebant :Tum Martinus quod uidisset .

10 exposuit lussitque ex eo loco altare quod ibi fuerat submoueri atque ita populum
: :

superstitionis istius absoluit errore . Accidit autem in sequenti tempore dum iter age-

ret : cuiusdam corpus quod ad sepulchrum cum superstitioso funere defe-

ut gentilis :

rebatur obuium haberet Conspicatusque eminus uenientem turbam quidnam id

: : :

esset ignarus paululum stetit Nam fere quingentorum passuum interuallum erat
: . :

15 ut difficile fuerit dignoscere quid uideret Tamen quia rusticam manum cerneret : . :

et agente uento lintea corpori superiecta uolitarent profanos sacrificiorum ritus agi :

credidit : simulacra daemonum candido

quia esset hcec gallorum rusticis consuetudo :

tecta uelamine misera per a^gros suos circunferre dementia Leuato ergo in aduersos .

signo crucis imperat ipsi turbae non moueri loco onusque deponere Hic uero mirum : .

20 in modum uideres miseros primum uelut saxa riguisse dein cum promouere se summo :

conamine niterentur ultra accedere non ualentes ridiculum in uertiginem rotaban-

:

tur donec uicti corporis onus ponunt attoniti

:
||
et semet inuicem expectantes : : :

quidnam sibi accidisset tacite cogitabant Sed cum beatus uir comperisset exequia-
: .

rum esse illam frequentiam non sacrorum eleuata rursum manu dat eis abeundi et :

25 tollendi corporis potestatem Ita eos et cum uoluit stare compulit et cum libuit . : :

abire permisit Item cum in uico quodam templum antiquissimum diruisset et arbo-
. :

rem pinum quffi fano erat proxima esset aggressus excidere tum uero antistes loci :

illius caeteraque genlilium turba cceperunt obsistere Et cum eidem illi dum templum .

euertitur imperante domino acquieuissent succidi arborem non patiebantur Ille : :

30 eos sedule commonere nihil esse religionis in stipite dominum potius cui seruiret : :

ipse sequerentur
: arborem illam excidi oportere . quia esset dttmoni dedicata : .

Tum unus ex illis qui erat audacior caeteris si habes inquit aliquam de deo tuo . :

quem dicis te colere fiduciam nosmetipsi succidimus hanc arborem tu ruentem

: : .

excipe et si tecum est tuus ut dicis dominus

: euades Tum ille inlrepidus confisus : .

35 in domino facturum se pollicetur Hinc uero ad istiusmodi conditionem omnis illa .

gentilium turba consentit facilemque arboris suae habere iacturam si inimicum : :

sacrorum casu illius obruissent Itaque cum unam in partem pinus illa esset acliuis . :

ut non esset dubium quam in partem succisa corrueret eo loco uinctus statuitur pro :

arbitrio rusticorum quo arborem esse casuram nemo dubttabat+ Succidere igitur
: .

40 ipsi suam pinum cum ingenti gaudio la^liciaque coeperunt Aderat eminus turba .

mirantium lamque paulatim nutare pinus coepit et ruinam suam casura minitari
. : .

psallebanteminus monachi et periculo iam propiore conterriti spem omnem fidemque :

perdiderant solam Martini mortem expectanles Al ille confisus in domino intrepi-

: .

dus operiens cum iam fragorem sui pinus concidens edidisset iam cadenti et super :

45 se ruenti eleuata protinus obuiam manu salutis signum opposuit Tum uero turbi- : .

nis modo retro actam putares diuersam in parlem ruit adeo ut rusticos qui in tuto : .

loco steterant pene prostrauerit Tum uero in caelum clamore sublato gentiles stu- .

pere coeperunt miraculo monachi flaere prae gaudio Christi nomen in commune:
|
:

ab omnibus praedicari satisque conslilit eo die salutem illi uenisse regioni Nam nemo
: .

50 fere ex immani illa multitudine gentilium fuit qui non impositione manus desyderata :

dominum lesum Christum relicto impietatis errore crediderit Et uere ante Martinum .

pauci admodum imo pene nulli in illis regionibus Christi nomen receperant Quod .

adeo uirtutibus illius exemploque conualuil ut iam ibi nullus locus sit qui non aut : :

ecclesiis aut monasteriis sit repletus Nam ubi fana destruxerat statim ibi aut eccle- . :

55 sias aut monasteria construebat

. .

Nec minorem sub idem fere tempus eodem in opere uirtutem edidit Nam cum in .

uicoquodam fano antiquissimo et celeberrimo ignem iniecisset in proximam imo adhae- :

rentem domum agente uento flammarum globi ferebantur Quod ubi Martinus aduer- .
- cxr] MARTINVS 201

tit rapido cursu tectum domus scandit obuium se aduenientibus flammis inferens
: : .

Tum uero mirum in modum cerneres contra uim uenti ignem retorqueri ut compu- :

gnanLium inter se elementorum quidam conflictus uideretur Ita uirtute Martini ibi .

tantus ignis est operatus ubi iussus est In uico auLem cui Libroso nomen est cum ; .

itidem templum opulentissimum supersLitione reiigionis uoluisset euertere restitit ei : 5

multitudo gentilium adeo ut non absque iniuria sit repulsus Itaque secessit ad
: .

proxima loca ibi per triduum cylicio tectus et cinere ieiunans semper atque orans
: :

praecabatur a domino templum euertere humana manu non posset uirtus

: ut quia :

illud diuina destrueret Tum subito ei duo angeli hastati atque scutati instar militiae
.

caelestis se obtulerunt dicentes missos se a domino ut rusticam multitudinem fuga- : : 10

rent presidiumque Martino ferrent ne quis dum temolum dirueretur obsisLeret
: : .

RedireL ergo et opus coepLum deuotus impleret iLa regressus ad uicum speclantibus
: .

gentilium turbis et quiescenLibus dum profanam aedem usque ad fundamenLa dirue- :

ret aras omnes atque simulacra redegit in puluerem

: Quo uiso rustici cum se intel- .

ligerent diuino nutu obstupefactos atque perterritos ne episcopo repugnarent : : 15

omnes fere lesum dominum crediderunL clamanLes palam et confitentes domini :
||
:

Martini colendum et idola negligenda quae sibi adesse non possent Quid etiam in
: : .

pago Eduorum gestum sit referam Vbi dum Marlinus templum euerteret furens . :

gentilium ruslicorum in eum irruit multitudo Cumque unus audacior caeteris stricto :

eum gladio peteret proiecto pallio nudam ceruicem percussori praebuiL Nec cun-
: . 20
ctatus ferre gentilis sed cum dexteram altius extulisset resupinus tulit
: conster- : :

natusque diuino metu ueniani praecabatur Nec dissimile huic illud cum eum idola . :

destruentem cultro quidam ferire uoluisset in ipso ictu ferrum ei de manibus excus- :

sum non comparuit Plaerumque autem contradicentibus sibi rusticis ne eorum fana
.

destrueret ita praedicatione sancta gentilium animos mitigabat ut luce eis ueritatis
: : 25

ostensa ipsi sua templa subuerterent Curationum uero tam potens in eo gratia erat . :

ut nullus fere ad eum aegrotus accesserit qui non continuo receperit sanitatem quod : :

uel id ex sequenti liquebit exemplo Treueris puella qua^dam dira paralyxis aegritu- .

dine tenebantur+ ita ut iam per multum tempus nullo ad humanos usus corporis offi-
:

cio fungeretur omnique ex parte praemortua uix tenui spiritu palpitabat Tristes ad
: . 30

solam funeris expectationem astabant propinqui cum subito nuncialur ad ciuitatem :

illam uenisse Martinum Quod ubi puellae pater comperit currit exanimis pro filia . :

rogaturus Et forte ipse Martinus iam ecclesiam fuerat ingressus ibi spectante populo
. ;

multisque aliis episcopis presentibus eiulans senex genua eius amplectitur dicens Filia :

mea moritur misero genere langoris et quod ipsa est morte crudelius solo spiritu : : 35

uiuit iam carne premorLua Rogo uL eam adeas aLque benedicas confido enim quod . : :

per te reddenda siL sanitaLi Qua ille uoce confusus obsLupuit et refugit dicens . : : :

hoc suae non esse uirtuLis senem errare iudicio non esse se dignum per quem deus . :

signum uirluLis osLenderel Sed cum perstaret uaehementius flaens pater et oraret . : :

utexanimem uisilaret postremo a circunsLantibus episcopis ire conpulsus descendit

: : 40

ad domum puelle Erat autem ingens turba prae foribus expectans quidnam dei ser-
. :

uus es set facturus Ac primum quae erant illius familiaria in istiusmodi rebus arma
j
. :

solo prostratus orauit Inde egram intueus^ dari sibi oleum postulat Quod cum
. : :

benedixisset in os puellae uim sancti Liquoris infudit statimque uox reddita est Tum : .

paulatim singula contactu eius coeperunt membra uiuiscere donec firmatis gressibus : 45

populo teste surrexit Eodem tempore Terradii+ cuiusdam proconsularis uiri seruus
.

daemonio correptus dolendo exitu cruciabatur Rogatus ergo Martinus ut ei manum . :

imponeret deduci eum ad se iubet Sed nequam spiritus nullo proferri modo de ea
: :

cellula in qua erat potuit ita in aduenientes rapidis dentibus se iuebalt Tum tetra- : .

dius ad genua beati uiri aduoluitur orans ut ad dominum in qua daemoniacus habe- : 50

batur ipse descenderet

: Tum uero MarLinus negare se profani et gentilis domum .

adire posse nam tetradius eo tempore adhuc gentilitatis errore implicatus teneba-
:

tur Spondet ergo se si de puero daemon fuisset eiectus christianum fore Ita Mar-
.
: .

tinus imposita manu puero immundum ab eo spiritum eiecit Quo uiso Tetradius : :

dominum lesum credidit Statimque cathecuminus factus nec multo post baptizatus :
55

est semperque Martinum salutis sua? auctorem miro coluit affectu Per idem tempus
: .

in eodem oppido ingressus patrisfamilias cuiusdam domum in limine ipso restiLit

qicens+ horribile in atrio domus daemonium se uidere : Cui cum ut discederet impe-
 :

202 MARTINVS [CX^ -

rarel cocuni patrisfamilias qui in interiore parte eclium morabatur arripuit saeuire
:
:

dentibus miser coepit et obuios €[uosque laniare Gommota domus familia turbata
: . . .

populus in fugam uersus Martinus se furenti obiicit ac primum stare ei imperat

. : .

Sed cum dentibs+ fremeret hyantique ore morsum minaretur digitos ei Martinus
: :

5 in os intulit Si habes inquit aliquid potestatis hos deuora

. Tum uero ac si candens .

ferrum faucibus accepisset Longfe reductis dentibus digitos beati uiri uitabat attin-
.

gere VA cum fugere de obsesso corpore pcenis et cruciatibus cogeretur nec tamen
. :

exire ei per os liceret faeda relinquens uestigia lluxu uentris egressus est Interea cun^ .

de motu atque impetu barbarorum subito ciuitatem fama turbasset deemoniacum

|1
:

10 ad se exhiberi iubet Imperat ut an uerus esset hic nuncius fateretur Tum confes-
. : .

sus est sexdecim daemones fpisse qui rumorem hunc per populum dispersissent ut : :

hoc saltem metu ex illo Marlinus oppido fugaretur barbaros nihil minus quam irru- :

ptionem cogitare . Ita cum heec immundus spiritus media in ecclesia fateretur : metu
et lurbatione prfesenti ciuitas liberata est . Apud parrhysios uero dum portam ciui-
15 tatis illius magnis secum turbis euntibus intrpiret
leprosum miserabili facie horren- :

tibus cunctis osculatus est atque benedixit statimque omni malo emundatus est : : .

postero die ad ecclesiam ueniens nitenti rute gratias pro sanitate quam receperat age-
bat Nec praitereundum est quod fimbrife uestimento eius cylicino detractae crebras
. : :

super infirmantibus egere uirtutes Nam aut digitis illigatae aut collo inditae persepe . :

20 languorem ab aegrotantibus fugauerunt Arborius autem uir praefectorius sancti admo- .

dum et fidelis ingenii cum filia eius grauissimis quartanis febribus ureretur epistolam :

Martini quae casu ad eum delata fuerat pectori puelhe in ipso accessu ardoris inseruit
statimque fugata febris est Quae res apud Arborium in tantum ualuit ut statim . :

puellam deo uouerit et uirginitati perpetuae dicauerit Profectusque ad Martinum

: .

25 puellam ei praesens uirtutum eius testimonium quae per absentem licet curataesset
: :

obtulit Neque ab aho eam quam a Martino habitu uirginitatis imposilo passus esl
:

Gonsecrari Paulinus uero uir postmodum magni futurus exempli cum oculum graui-
.

ter dolere cfjepisset etiam pupillam eius crassior nubes superducta texisset oculum
: :

ei Martinus penniculo contigit pristinamque ei sanitatem sublato omni dolore resti- :

30 tuit Ipse autem cum casu quochim esset de caenaculo deuolutus et per confragrosos
. :

scalae gradus decidens multis uuhieribus esset affectus cum exanimis iaceret in cel- :

lula et in modicis doloribus cruciaretur

: nocle ei angelus uisus est eluere uulnera : :

et salubri unguenlo contusi corporis superlinire liuores Atqne ita postero die resti- .

tutus est sanitati ut nihil umquam pertulisse incommodi putaretur Sed longuni
:
|
.

35 est ire per singula sufficiant htiec uelut pauca de plurimis Satisque sit nos et in excel- .

lontibus non subtrahere ueritatem et in multis uitare fastidium Atque ut minora : .

tantis inseram quamuis ut est nostrorum astas temporum quibus iam deprauatg :

omnia atque corupta sunt pene precipuum sit adulatione regicB potestati sacerdota-
:

lem non cessisse coustantiam Gum ad imperatorem Maximum ferocis ingenii uirum .

40 et bellorum ciuilium uictoria elatum plures ex diuersis orbis partibus episcopi conue-
nissent et faeda circa principem omnium adulatio notaretur
: seque degeneri incon- :

stantia regi sacerdotalis dignitas subdidisset in solo Martino apostoHca auctoritas :

permanebat Nam et si pro ahquibus supplicandum regi fuit imperauit potius quam
. :

rogauit Vl a conuiuio eius frequenter rogatus abstinuit dicens se mense eius par-
. :

45 ticipem esse non posse qui duos imperalores unum regno alterum uita expulisset
: .

Postremo cum Maximus non sponle sumpsisse se imperium aflirmaret sed impositam :

sibi a militibus diuino nutu necessitalem regni armis defendisse et non alienam ab :

eo dei uolunlatem uideri penes ciuem tam incredibili euentu uictoria fuisset nul-
: :

lumque ex aduersariis nisi in acie occubuisse tandem uiclus uel ratione uel precibus
:

50 ad conuiuium uenit rqirum in modum gaudenle rege quod id impetrasset Conuiua; : .

autem aderant uelut ad diem festum euocati summi alque illustres uiri pi^aafectus
: :

idemque consul Enodius quo nihil uniquam iustius fuil comites duo summa pote-
: :

state prediti fraler regis et patruus medius inter hos Martini presbyter accubuerat
: : :

ipse autem sella iuxta regem posita consederat . Ad medium fere conuiuium ul nioris
55 est pateram regi minisler obtulit ille sancto admodum episcopo potius dari iubel . :

expectans atque ambiens ut ab illius dextera poculum sumeret Martinus ubi ebi-
: .

bit pateram presbytero suo tradidit nuUum scilicet exislimans digniorem qui posl
: : :

se biberet nec integrum sibi fore

: si aut regem ipsum aut eos qui a rege erant :
 :

-cxr] MARTINV9 203

proximi prfesbytero preetulisset Quod f^ictuni jmperator pmnegque qui tunc aderant .

ita admirati sunl ul hoc ipsum eis in quo contempti sunt placeret Creberrimumque
:
||
.

per omne palatium fuit fecisse Martinum in regis prandio quod jn infirmorum
: :

iudicium conuiuiis episcoporum nemo fecisset li^idemque Maximo longe ante prae- .

dixit futurum ut si ad Ualiam pergeret quo ire cupiebat bellum Valentiniano

: : : 5

imperatori inferens sciret se primo quidem impelu futurum esse uictorem sed paruo
: :

post tempore esse periturum Quod quidem jta uidimus Nam primo aduentu eius . .

Valentinianus in fugam uersus est Dejnde post anuum fere resumptis uiribus captum .

intra Aquilegiic muros Maxjmum inlerfecit Constat autem etiam angelos ab eo pb-p- .

rumque uisos ita ut conserto inuicem apud eum sermone Joquerentur Diabolum
: . IP
uero ita conspicabjlem et subiectum oculis habebat ut s'ue se in ppopria substantia :

contineret siue in diuersas liguras spiritalis nequitice transtulisset quaiibet ab eo

: :

sub imagine uideretur Quod cum diabolus sciret se effugere non posse :'qouuicii8
.

eum frequenter urgebat quia fallere non posset insidiis Quodam tempore pornu : .

bouis cruentum in manu tenens cum ingenti fremitu cellulam eius irrupit crnen- : if)

tamque ostensans dexteram et admisso recens spelere congaudens ubi est inquit : :

Martine uiptus lua ? Vnum de tuis mod" interfeci Tunc ille conuocatis fratribus .

refert quid diabolus indicasset

: sollicitosque esse praicepit per pellulas singulo- :

rum quisnam hoc casu fuisset ajreptus iXeminem quidem deesse de mpnaphis
: . :

sed unum rusticum mercede conduclum ut uehiculo ligna dcferret isse ad syluam : 20

nunciant lubet igilur aUquos ire ei obuiam Ita hic longe a monasterio iam pene
. :

exanimis inuenilur l^xtremum lamen spiritum frahens indicat fratribus casum mortis
.

et uuhieris lunctis sciHcet bobus dum djssoluta arctius lora constringit

. boueni sibi :

excussQ capite inter inguina cornua iniecisse Nec multo post uitam reddidil^ Videris . •

quo iudicio domini diabolo data fuerit htec potestas In Martino illud mirabilp erat . :
35
quod non solum hoc quod supra retulimus sed multa istiusmndi si quotiens acci- :

dissent longc anlea privuidebat aut sibi nunciata fratribus indicabat : .

Ip^requcntpr mile noeendi^ artibus sanctum uiruni conatur illu-

aulem diabolus dum 1

dere uisibilem se ei formis diuersissimis ingerebat Nani interdum in louis perspna

: . :

plerumque Mercurii perssepe ctiam Veneris ac Miuerue transliguratum se uultibus

: 3Q
olferebat Aduorsus cjuem semiier inlerritus signo se crucis et orationis auxilio pro-
.

legebat Audiebantur plerumque conuicia

. quibus illum dtemonum turba proteruis :

uocibus increpabat Sed omnja falsa et uaua pognoscens non mouebatur obipctis
. : .

Teslabantur etiam aliqui ex fr^tribus audisse diemonem proleruis uocibus Martino

increpantem cur inlra monasterjum aliquQs ex fratribus qui olim baptismuni diuer-
: 3^
sis erroribus perdidissenl conuersos postea recepisset exponentem crimina ijingulo- :

rum Marlinum diabolo repugnantem respondisse constanler anticpia delicta melio-

: :

ris uilic conuersione purgari et per misericordiam doniini absoluendos esse pepcatis : :

qui peccare desierint contra dicente diabolp non pertinere ad ueniam criminosos
: :

et semel lapsis nullam a domino prsestari posse cUemenliam Tunc in hanc uocem • 40
fertur exclamasse Martinus si tu ipse miserabilis ab hominuni infestatione desisteres : :

et tefactorum tuorum uel hoc temppre cum dies iudicii in proximo est poeniferet :

ego tibi uere conlisus in domino Christi misericordiam pollicerpr quam sancta de .

domini pietate prassumptio in qua et si auctoritatem praestare non potuit pstendit : :

affectum \ii quia de diabolo eiusdemque artibus sermo exortus est non ab rp uide-
. : 45

tur licet extrinsecus refprre

: qupd gestum pst quia et quajdam jn ep Marfini uirtu- : :

tum portio est et res digna miraculp recte memoriffi mandabitur jn exemplum
:

cauendi si quid deinceps uspiam tale contigerit Clarus quidam adolescens nQbilis-
:
.

simus mox presbyter nunc felici beatug excessu cum i-elictis omnibus se ad Marli- :

num contialisset breui tempore ad summum iidei uirtutumque omnium culmen eni-
: 50

tuit Itaque cum haud longe sibi ab episcopi mpnasterio tabernaculum constituisset
.

multique ajiud eum fratres commorarentur iuuenis quidam ad eum AnatoUus nominp :

sub pi'ofessione monachi omnem humilitatem atque innocentiam mentitus accessit ||

:

habitauitque aliquandiu in commune pum ceeteris Dein propedente tempore angelos .

apud se loqui solere dicebat cum fidem nullus adhiberet signis quibusdam pla^ros- : : 55

que ad credendum coarctabat Postremo eousque processit ut inter se ac dQmili . :

nuncios discurrere prffidicaret lamque se unum ex prophefis haberi uolebat Clarus . .

tampn nequaquam ad credendum CPgi poterat Il}§ ei jram dpmini ef prae^entis HJR- .
 204 MARTINVS [cxr -

dictje plag-asquod sancto non crederet comminari Postremo in hanc uocem erupisse
:
.

fertur Ecce hac nocte mihi candidam uestem dominus de cselo dabit qua indutus
: :

in medio nestrum*^ diuersabor idque uobis signum erit in me dei esse uirtutem qui : :

dei ueste donatus sim Tum uero grandis omnium ad hanc professionem expectatio . .

5 Itaque ad mediam fere noctem fremitu insultantium commoueri omne monasterium :

loco uisum est Cellulam autem qua idem adolescens continebatur

. crebris cerneres :

micare luminibus fremitusque in ea discurrentium et murmur quoddam multarum

: :

uocum audiebatur Dehinc facto silentio unum de fratribus ad se uocat tunicamque. :

ei qua erat indutus ostendit Obstupefactus ille conuocat caeteros ipse etiam Clarus . :

10 accurrit Adhibitoque lumine uestem diligenter inspiciunt

. Erat autem summa mol- .

litie candore eximio micanti purpura nec tamen cuius esset generis aut uelleris
: : :

poterat agnosci Curiosis tamen oculis aut digitis attrectata non aliud quam uestis
. :

uidebatur . Interea Clarus fratres ammonet orationi insistere : ut manifestius eis

dominus quidnam id esset ostenderet Itaque reliquuum+ noctis hymnis psalmisque .

15 consumitur Vbi illuxit dies appraehensum dextera trahere ad Martinum uolebat

. :

bene conscius illudi illum diaboli arte non posse Tum uero reniti ac reclamare miser .

coepit interdictumque sibi esse dicebat ne se Martino ostenderet Cumque inuitum

: : .

ire compellerent inter trahentium manus uestis euanuit Vnde quis dubitet hanc
: :

etiam Martini fuisse uirtutem ut phantasiam suam diabolus cum erat Martini ocu- : :

20 lis ingerenda dissimulare diutius non posset : .

Animaduersum est tamen eodem fere tempore fuisse in Hispania iuuenem qui cum :

sibi mul tis signis auctoritatem parauisset

|
eousque elatus est ut se Heliam profi- : :

teretur Quod cum plaerique temere credidissent

. addidit ut se Christum esse dice- :

ret In quo etiam a deo+ illusit

: ut eum quidam episcopus RufFus nomine ut deum :

25 adoraret Propter quod eum postea episcopatu deiectum uidimus Plerique etiam
. .

nobis ex fratribus retulerunt eodem tempore in oriente quendam extitisse qui se :

lohannem esse diceret Ex quo coniicere possumus istiusmodi pseudo prophetis exi- :

stentibus Antichristi aduentum imminere qui iam in istis misterium iniquitatis ope- :

ratur Non pretereundum autem uidetur quanta Martinum sub eisdem diebus dia-
. :

30 bolus arte temptauerit Quodam enim die praemissa prae se et circumiectus ipse luce .

purpurea quo facilius claritate assumpti fulgoris illuderet ueste etiam regia indutus :

diademate ex gemmis auroque redimitus calceis auro illitis sereno ore laeta facie : : :

ut nihil minus quam diabolus putaretur oranti in cellula astitit Cumque Martinus :

primo aspectu eius fuisset hebetatus diu multumque silenlium anibo tenuerunt : .

35 Tum primum diabolus Agnosce inquit Martine quem cernis Chrislus ego sum des- : :

censurus ad terras prius me manifestare tibi uolui Ad hsec dum Martinus taceret
: . :

neque quicquam responsi referret iterare ausus est diabolus professionis audaciam : .

Martine quid dubitas ? Crede quem uides Christus ego sum Tum ille reuelante sibi . .

spiritu ut intelligeret diabolum esse non dominum

: non se inquit dominus lesus :

40 purpuratum nec diademate renitentem uenturum esse prcedixit Ego Christum nisi .

in eo habitu formaque qua passus est nisi crucis stygmata praeferenlem uenisse non :

credam Ad hanc ille uocem statim ut fumus euanuit Cellulam quoque tanto fagtore
. .

compleuit ut indubia indicia relinqueret diabolum se fuisse

: Hoc ita gestum ut : . :

supra retuli ex ipsius Martini ore cognoui ne quis forte existimet fabulosum
: : .

45 Nam cum olim audita eius fide uita atque uirtutibus desyderio illius estuaremus
gratam nobis ad eum uidendum peregrinationem suscepimus Simul quia iam arde- :

bat animus uitam illius scribere partim ab ipso in quan tum ille interrogari potuit :
1|

siscitati sumus partim ab his qui interfuerant uel sciebant cognouimus Quo quidem
: .

tempore credi non potest qua me humilitate qua benignitate susceperit congra- : : :

50 tulatus plurimumdomino quod tanti esset habitus a nobis quem peri-

et gauisus in : :

grinatione suscepta expetissemus Miserum me pene non audeo confiteri ^'cum me .

sancto conuiuio suo dignatus est adhibere Aquam manibus nostris ipse obtulit ad . :

uesperum autem pedes nobis ipse abluit Nec reniti aut contraire constantia fuit ita . :

auctoritate illius oppressus sum uti nefas putarem si non acquieuissem Sermo : : .

55 autem illius non aliud apud nos fuit quam mundi illecebras et sa?culi onera relin- :

quenda ut dominum lesum liberi expedilique sequeremur

: Prtestantissimumque .

nobis praesentium temporum illustris uiri Paulini cuius supra commemorationem feci-
mus exemplum ingerebat qui summis opibus abiectis Christum secutus solus pene :
 .

- CXir] MARTINVS 205

his temporibus euang^elica praecepta complesset Illum nobis sequendum illum cla- . .

mabat imitandum beatumque esse prsesens sasculum tantae fidei uirtutisque docu-
:

mento cum secundum sententiam domini diues et possidens multa uendendo omnia
:

et dando pauperibus quod erat facto impossibile possibile fecisset exemplo lam uero
: .

in uerbis et confabulatione eius quanta grauitas quanta dignitas erat quam acer : : 5

quam efficax quam

absoluendis scripturarum quaestionibus promptus et facilis Et
in .

quia multos ad hanc partem incredulos scio quippe quos uiderim me ipso etiam refe- :

rente non credere lesum testor spemque communem me ex nullius ore tantum scien-
:

tise tantum ingenii tam boni et tam puri sermonis audisse Quanquam in Martini
: .

uirtutibus quantula est ista laudatio nisi quod mirum est homini illiterato ne hanc : 10
quidem gratiam defuisse ? Sed iam finem liber postulat sermo claudendus est non : :

quod omnia quae de Martino fuerunt dicenda defecerunt sed quia nos ut inertes :

poetae et extremo in opere negligentes uicti materiae mole succumbimus Nam et si .

facta illius explicare uerbis utcumque potuerunt interiorem uitam illius et quottidia-
nam conuersationem et animum Ccelo semper intentum nulla umquam uere profi- : 15
teor nulla explicabit ora
: tio illam scilicet perseueranliam et temperantiam in |
:

abstinentia ac ieiuniis et potentiam in uigiliis et orationibus noctesque ab eo perinde

ac dies iactas nullumque uacuum ab opere dei tempus quo uel otio indulserit uel
: :

negotio sed nec cibis quidem nisi quatenus nature necessitas coegit Et uere fateor
: : . :

non si ipse ut aiunt ab inferis Homerus emergeret posset exponere Adeo Mar-
: : : . 20
tino omnia maiora sunt quam ut uerbis concipi queant Nulla umquam hora momen- : .

tumque pra;teriit quin aut orationi insisteret aut lectioni Quanquam etiam inter
: .

legendum aut si quid aliud forte agebat nunquam animum ab oratione laxabat Nimi- : .

rum ut fabris ferrariis moris est qui inter operandum pro quodam laboris leuamine :

incudem suam feriunt ita Martinus etiam dum aliud agere uideretur semper ora- : : 25
bat .uere uir beatus in quo dolus non fuit Neminem iudicans neminem dam- : . :

nans nulli malum pro malo reddens

: Tantam quippe aduersum omnes iniurias .

patientiam assumpserat ut cum esset summus sacerdos impune etiam ab infimis : :

clericis laederetur nec propter id eos aut loco unquam amouerit aut a sua quantum
: :

in ipso fuit caritate repulerit Nemo unquam illum uidit iratum nemo commotum . : : 30
nemo merentem nemo ridentem Vnus idemque semper cadestem quodammodo
: .

laeticiam uultu prfeferens extra naturam hominis uidebatur Nunquam in illius ore : .

nisi Christus nunquam in illius corde nisi pietas nisi pax nisi misericordia erat
: :

Plaerumque etiam pro eorum qui obtrectatores illius uidebantur solebat flasre pecca-
tis : qui remotum et quietum uenenatis linguis et uipereo ore carpebant Et uere . 36
nonnullos experti sumus inuidos uirtutis uitaique eius et qui in illo oderant quod : :

in se non uidebant et quod imitari non ualebant Atque o nefas dolendum et inge-
: .

miscendum non alii fere insectatores eius licet pauci admodum non alii tamen
. : :

quam episcopi ferebantur Nec uero quemquam nominari necesse est licet nosmet- . :

ipsos plaerique circumlatrent Sufficit ut si quis ex his haec legerit et agnouerit . : : 40

erubescat Nam si irascitur de se dictum fatebitur cum fortasse de aliis senserimus
. : .

Non refugimus autem ut si qui eiusmodi sunt nos quoque cum tali uiro oderint |1
: :

Illud facile confido omnibus sanctis opusculum istud gratum fore de caeteris si quis .

haec infideliter legerit ipse peccauit Ego mihi conscius sum me rerum fide et
: . :

amore Christi impulsum ut scriberem manifesta dixisse uera dixisse Para- : : : . 45

tumque ut spero habebit a deo praemium non quicumque haec legerit sed quicumque :

crediderit .

DIALOGVS SEVERI

Cum in unum locum ego Gallus noster conuenissemus uir mihi propter Martini
et :

memoriam ex : illius enim discipulis erat et propter sua merita carissimus interuenit 50
: :

nobis Postumianus meus nostri causa ab oriente quo se ante triennium patriam :

relinquens contulerat regressus Complexi sumus hominem amantissimum exoscu- . :

latique genua uno atque altero spacio quasi obstupefacti inuicem

et pedes eius . Cum
flaentes gaudio deambulassemus iactis in terram cyliciis consedimus Tum prior : .

Postumianus meus me intuens cum essem inquit in remotis Aegypli partibus . : 55

libuit ut ad mare usque procederem
: nauimque illic onerariam offendi quae cum : :
 [CMP -
206 MAtttifJVS

nitercibufl Narbonam {jfel^rls : gtfltiere psrabcll . Eddfeni llbctfe ttlihi in Sdmtiis dsta^g
uisus es : et ihiecta liie rtianu trahere : ut iUam bonsbenderem Mbi tferiebt-aS
rislultii .

l^umpenle diluculb cum fe loco ih q[uo tjllieueram suri^exii^sem somnium meum ipse :

mecuhi reputans tanto tui desyerio+ sdbito cofrfeptUs sUm ut nihil cUHfctatus riadem :

5 conscehdferim Iricesimo die Mdssiliam appUlsUs Ihde hUc decitrib pet-ueneririi adeb : :

pi-ospera naUigatib pie afrUit uoluritati Tu mbdo pi-opter querii tot riiat-i^ trarisffe- .

tattimus tantum ter^ae transcurrimus complecteridum pet^fruenduirique terraeniotis

onihibUs trade Egb Uero inqUam etiaiTi cum tu iri Aegyptb mot^areris totus circa te
. :

animo semper fet bog-itatibrte uersabai' riieque dies £ic hbbtes cogitaritem totum tud :

irt caritas possidebat ne dum modb me tibi extiriies puncto tempbt"is defutUfum
: qUb- :

mirius amore tUb pfenderis te intuear te aUdiam tecum loquar nuUo JJenitUs iu : : :

secretum nbstrum qUbd nobis htec remotibt" cellUla pt^aestat admissb Nam huius .

riostri ut arbitt-or Galli preesentiam rion ttioleste feres

: : qui hoc aduentu tuo ut :
|
:

uides periride atque ego ipse triumphat gaUdio

: Recte pltirie inqUit PostumianUs iri .

ii socibtate noStra Gallus iste retiriebitur quia et si mihi ftarum cognitus est prb ed : :

tftmen quod tibi esl carissimus non potest mihi non esse carus maxime cUtti : :

JViat-tini sit IUe aUtem neque grauabor inqUil quamllbel consbrte uobis-
disciplina .

cum : Ut possitis confabUlari Quippe qui propter hoc uenerim Ut me huiUs sulfiitii
. :

mei . me autem utfacjue manu cbmplectebatur desyderib etiam uerbosUs impen- :

20 derihi .

Eriiiii uero iriqUam satis probasti : quantUm pius amor possit : qui nostri CEtUsa tbt
Mdria tantumque terrelrum emehsus a summo : ut itd dicam : sblis gressu usqUfe Irt

eiUs occidua uehisti Age efgb quia bt secreti ihler rios rieb bccupati sUmus et
. :

ser^moni tuo uacare debemUs IMissei^as nobis Uelim omnem luae pereg-rindtibHiS :

25 histot^iam : sit sarictorUm quies

qualiter in bl^BHte fides Christi floreat qUeetjua^ :

instantia mbnachbrUm
qUanlisque signis ac uirtulibus in seruis suis Christus opere-
:

tul' Nam qui^ in his t-egioriibUs inter ista qudi uiuimus ipsa nobis uita fastidio est
. :

libehter ex te audiemUs si Uel in herCmo uiuere christianis licet Ad hseC Pbslu- : .

miahUg Faciam inquit .ut desyderare te uideo Sed quieso te prius fex le audiam : .

^6 ari isti omnes qubs hic t^eliqUeram sacerdotes tales slinl quales eos anlfequartl :

pt^biiciscerer nbUei^amus Tum ergo absisle inqUam (^Uerei^e ista quee aut UHd . :

ttiecum ut puto nbsli ut si ignoras non audire sit melius Illud tamen reticere nort : .

possum non solum illos dfe quibus inlerrogas nihil meliores qUairi noueras factos
: : :

sed unum illum nostri qubndam amantem in quo respirare ab islbrum iUseclatio- :

35 hibUs solebamus asperiorem nobis fuisse quam debuit Nec Uero quicqUam in illuril
: .

ihcleementius dicam quia et amicum colui et turic etiam amaui pulabalUr ihimibUs
: .

Me dutem hffec tacitus CogitationibUs reUbluentem dolor iste compungit (ifene hbd .

sdpieritis et religibsi uiri arriiciciis destitulos . illum qUbndam tam amicUrti nobis :

tam amarum in nos esse jiotuisse . VerUrii hrtib qUffe maeforis {ilena sUrit i-elirtqUartlUS :

4o te |iOtius Ut dudUtti spbpondefas audiamus Ita irtquit flat PbstumiartUg Quod . .

||

cum paululum omnfes conticuimus

dixisset : Dehinc cylicium cui insederat ad ni^ .

prop^iUs admouit Atque ita exorsus est ahte hoc tt-ienniuhi qub leriipbt-e tibi
: :

Sulpibi hinc abiens uElledixi ubi Narbbne nauem soluimus qUintrt dife portuni : :

Aphi^icae ihtrauimus Adeb prbspel^a dei nutu tiauigatib fuit . Libuil aniiiib adirl» :

45 Carthaginerii loca uisilare sanctoi'Urii: ct pt'recipUe sepulchrum Cypriarii martyris :

adorare Quintodecimo die ad porluni ref]^t-eS3i proUeclique irt alluni

. alexartdriani :

petentes reluctante austro pene in syrtim illali sumus Quod prouidi nauta' cauentes :

iactis nauem anchoris sistunt Sub oculis autem terra continens erat In quam . :

scaphis egredimur cum uacua ab hUmano cuItU birirtia cernercmus Ego studiosius
: .

50 explorandorum locorum gratia longius processi Tribus fere a liltore milibus paruum .

tugurium ihter harenas consjiicio Cuius tebtum sicut Saluslius ail tjuasi *carina . : :

naUis erat cbntiguUrii tet-ra^ salis firmis labulis bonstruclum Non qubd ibi Uis .

iriibi'ium ulla tiriieatur fuisse autem illic pluuiam hequaquani quidelii auditUhi est
. :

sed quod uehtorum ea uis est ut si quando uel chvriieritior e citlo aliqUartluIus :

55 spirarfe flatus coeperit maius in illis lerris tjUam in Ullo marl naufragium sil Nulln
: .

ibi germina sala nulla proueniuiU : quippe inslabili loco ai-entlbus harenis ad :

omnem niotUm Uentorum bedenlibus Vferuni ubi aduersa l|Uivdam a mat^i pl'onion- :

toria uentis l^esistUnt terl^a aliquantulum solidior h-.erbam raram atque hispidaiti
:
- CXIII"] MARTINVS 20T

gignit . Ea ouibbs est pabulum satis iitile . Infcola^ lactae uiuiint qui sollertiores sunt
:

uel : ut ita dixerim : ditibres : ordeaceO pane uluntiir Ea ibi . sola messis est quce :

celeritate prouentus per naturam solis siue aeris uentbrum casus euadere solet .

Quippe fertur a die iacti seminis tricesimo die malurescisre Consistere autem ibi .

homines nbn alia ratio facit quam quod omnes tributo liberi sunt Extrerha siqui- : . 5

dem cyrenborum ora est deserto iili contigua qubd inter Aegyptum et Aphricam :

inleriacet per quod olim Gato Gaesarem fugiens duxit exercitum

: Ego ut ad tugu- .

rinm illud quod emiuus cohspexeram perlendi ibi inuenio senem in ueste pelHcia :

nlolam manu berteutem Gonsalutatus accepit nos be nigne Eiectos nos in illud
.
|
.

littus exponimus ot ne statinl cursum repetere possemus maris rhoUitia attineri

: . 10
Egressos in terram ut est rHos hUmani ingenii naturam locorum cultumque habitan-
tiurri uoluisse cognoscere christianos nos esse id precipue quairere an essent : :

aliqbi inter iilas solitudines christiani Tum uero ille flaens gaudio ad genua nostri .

prouoluitur Iterum nos ac ssepius exosculatus inuitat ad orationem

. Deihde et .

positis in ter^am ueruecum pellibus facit nos discumbere Apponit prandium sane . 15

Ibcupletissimum dimidium panem ordeaceum Eramus autem nos quattuor ipsfe

: .

erat quintus Fasciculum etiaiii herbaj inlulit

. cuius nomen excidit quae mente : :

simiiis exuberahs foliis saporem mellis pra'slabat Huius pra^dulci admodum suaui- .

tate delectati alque exaliati sumus Ad hfec ego surridens ad Gallum meum quid .

inquam Galie placetne tibi prandium iasciculus hserbarum et panis dimidius uiris
: : 2o'

quirique ? Tum ille sicut est uerecundissimus aliquanlulum erubescens dum fatiga-
tionem meam accepil facis inquit Sulpili tuo morc qui nullam occasionem si qua
: :

tibi pbrrecta fuerit omittis quin nos edacitatis latiges Sed facis inhumane qui nos : . :

gallos homines cogis exemplo angelorum uiuere quanquam ego studio manducandi :

etiam arigelos manducare credam Nam istUm dimidium ordeaceum timeb uel soluS . 25

attingerc Sed conlenlus sit hoc cirenensis ille

. fcui uel necessitas uel natura cst :

esurire uel postremo isti quibus credo marina iactatio inediam cibi fecerat
: Nos .

procul a mari absumus et quod tibi sajpe testatus sum Galli sumus Sed pet-gat hic : .

potius explicare siii cirenensis historiam Enim uei'0 postumianris inquit Gauebo . :

post hac cuiusquam ilbstinentiam predicare nc (talios noslrbs arduum penilus oiren- : 30

dat exemplum Stalueram autem etiam c;unam cirenensis illius uel consequentid
.

referre conuiuia Septeni enim diebus apud ipsum fuimus

. sed supersedendum est : :

ne Gallus se existimet faligari Cteterum poslero die cum aliqui ex incolis ad nos .

uisendos conlluere cepissent cognoscimus illum hospilem nostrum esse presbyte- :

rum quod summa nos dissimulalione celauerat Deinde cum ipso ad ecclesiam pro-
:
||
35

cessimus quaj fere duobus millibus aberal a conspectu nostro interiectu montis
:

exclusa Erat autem uilibus tecta uirghltis non multo ambitibsior quam nostri
.

hospitis tabernaculum in quo nisi incuruus quis non poterat consistere : Cuni uero .

mores hominum quctreremus illud praeclarum animaduertimus nihil eos neque : :

emere neque uendere Quid sit fraus aut furtum hesciunt Abrum atque argeri
: . : . 40
turii quae prima mortales putant nec habent ncque habere cupiunt Nam cum ego : .

praesbytero illi decem nummos aureos obtulissem refugit altiore consilio protestatus :

ecclesiam auro non instrui sed potius destrui Aliquantulum tarhen ei uestimentorum .

induIsimUs Quod cum ille benigne accepisset reuocantibus nos ad mare nautis
:

discessimus Prosperoque cursu seplimo die Alexandrianl peruenimus Vbi o foeda 45

: :

inter episcopos atque monachos certamiria gerebantur ex ea occasione uel caUsa :

quia cbngregati in unum srepius sacerdotes frequentibus decreuisse synodis uide-

bantUr ne quis origenis libros legeret aut haberet
: qui trabtator scripturarum :

sacrarurh peritissimus habebatur Sed episcopi quaedam in libris ipsius ihsaniu^ .

scripta memorabant quae assertores eius defendere non ausi ab haereticis potius 90
:

fraudulenter inserta dicebant ideo non propter illa quae in repraehensionem merito .

uocarentur reliqua etiam damnanda cuiti legentium fides facile possit habere dis-
:

crimen ne falsata sequeretur et tamen catholic^ disputata retineret non esse : :

autem mirum si in libris neotericis et recens scriptis fraus haeretica fuisset operata
: :

quae ih quibusdam locis non timuisset incidere euangelicam ueritatem Aduersus . 55

haec episcopi obstinatius renitentes pro potestate cogebant recta etiam Uhiuersa cum
prauis et cum ipso auctore damnar-i quia satis superque sufficerent libri quos : :

ecclesia recepisset : respuendam esse penitus lectionem : quae plus esset nocitura
 [cxnr -
208 MARTINVS
insipientibus quam profutura sapientibus . Mihi autem ex illius libris quaedam .

curiosius indaganti admodum multa placuerunt sed nonnulla repraehendi in quibus : :

illum praua sensisse non dubium est quae defensores eius falsata contendunt Eg-o : .

tamen miror unum eundemque hominem tam diuersum a se esse potuisse ut in

[
:

5 eam partem qua probatur neminem post apostolos habeat cequalem in ea uero
: :

quce iure repraehenditur nemo deformius doceatur errasse Nam cum ab episcopis
: .

excerpta ex libris illius multa legerentur quae contra catholicam fidem scripta consta-
rent locus ille uel maximam parabat inuidiam
: in quo editum legebatur quia domi- : :

nus Christus sicut pro redemptione hominis in carne uenisset crucem pro hominis salute
10 perpessus mortem pro hominis aeternitate gustasset ita esset eodem ordine pas-
: :

sionis etiam diabolum redempturus quia hoc bonitati illius pietatique congrueret : :

ut qui perditum hominem reformasset pro lapsum quoque angelum liberaret Cum : .

haec atque alia istiusmodi ab episcopis proderentur ex studiis parlium orta sedicio :

est Quae cum reprimi sacerdotum auctoritate non posset

:
saeuo exemplo ad regen- :

15 dam ecclesie disciplinam prefectus assumitur Guius terrore dispersi fratres ac per .

diuersas oras monachi sunt fugati ita ut propositis edictis in nulla consistere sede :

sinerentur . lllud me admodum permouebat

quod Hieronymus uir niaxime catho- :

licus et sacrae legis peritissimus Origenem secutus primo tempore putabatnr+ quem :

nunc idem precipue uel omnia illius scripta damnaret nec uero ausus sit de quo- :

20 quam temere iudicare Praestantissimi tamen uiri et doctissimi ferebantur in hoc

.

certamine dissidere Si tamen siue illud error est

. ut ego sentio siue haeresis ut : :

putatur non solum reprimi non potuit multis animaduersionibus sacerdotum sed
: :

nequaquam se late potuisset effundere nisi contentione creuisset Istiusmodi ergo : .

turbatione cum ueni Alexandria fluctuabat Me quidem episcopus illius ciuitatis .

25 benigne admodum et melius quam opinabar excepit et secum tenere temptabat Sed : .

non fuit animus ibi consistere ubi recens fraterne cladis feruebat inuidia : Nam et .

si fortasse uideantur parere episcopis debuisse non ob hanc tamen causam multitu- :

dinem tantam sub Christi confessione uiuentem presertim ab episcopis oportuisset

affligi Igitur inde digressus Bethleem oppidum petii
. quod ab hyerosolimis sex :

30 milibus disparatur Ab Alexandria autem sexdecim mansionibus abest Ecclesiam

:
|1
.

loci illius Hieronymus praesbyter regit Nam parrochia est episcopi qui hieroso- . :

lymam tenet Mihi iam pridem Hieronymus superiore illa mea peregrinatione com-
.

pertus facile obtinuerat ut nullum mihi expetendum rectius arbitrarer

: Vir enim .

praeter fidei meritum doctrinamque uirtutum non solum latinis atque graecis sed et :

35 hebreis etiam ita litteris institutus est ut se illi in omni scientia nemo audeat compa- :

rare Miror autem si non et uobis per multa quae scripsit opera compertus est cum
. :

per totum orbem legatur Nobis uero Gallus inquit nimium nimiumque compertus
. :

est .Nam ante hoc quinquennium quendam illius libellum legi in quo tota nostro- :

rum natio monachorum ab eo uaehementissime uexatur et carpitur unde ei interdum .

40 Belgicus noster ualde irasci solet quod dixerit nos usque ad uomitum solere satiari :

Ego autem illi uiro ignosco atque ita sentio de orientalibus illum potius monachis
:

quam de occidentalibus disputasse Nam edacitas in graecis gula est in gallis natura . : .

Tum ego scholastice inquam Galle defendis gentem tuam Sed quaeso te liber iste . :

nunquid hoc solum uicium damnat in monachis ? Imo uero inquit nihil penitus
45 omisit quod non carperet
: laceraret exponeret Prascipue auariciam nec minus
: : . :

uanitatem insectatus est Multa de superbia non pauca de superstitione disseruit

. .

Vere fatebor pinxisse mihi uidetur uitia multorum

: Cceterum de familiaritatibus .

uirginum et monachorum atque etiam clericorum quam uera quam fortia dispu- : :

tauit Vnde a quibusdam quos nominare nolo dicitur non amari

. Nam sicut Belgicus .

50 noster irascitur edacitatis nimie nos notatos ita illi fremere dicuntur cum in illo : :

opisculo scriptum legunt celibeni spernit uirgo germanum fratrem : quaerit extra- ,

neeum+ Ad haec ergo nimium inquam Galle progrederis

. Caue ne et te aliquis .

qui haec fortasse agnoscit exaudiat teque una cum Hieronymo incipiat non :

amare Nam quia scolasticus es non immerito te uersu comici illius admonebo
. : :

55 Obsequium amicos ueritas odium parit :Tua nobis potius ut cceperas Postu- .

miane repetatur orientalis oratio Ergo inquit ut dicere institueram apud Hieroni- .
|
:

mum sex mensibus fui Cui iugis aduersum malos pugna perpetuumque certamen
: :

conciuit odia perditorum Oderunt eum haeretici quia eos impugnare non desinit
. : :
 :

- cxilirj MARTINVS 209

oderunt clerici quia uitam eorum insectatur et crimina Sed plane eum boni omnes
: .

admirantur et diligunt Nam qui eum haereticum esse arbitrantur insaniunt uere
: .

dixerim catholica hominis scientia sana doctrina est Totus semper in lectione tolus : .

in libris est . Non

non nocte requiescit aut legit aliquid semper aut scribit
die : : .

Quod nisi mihi fuisset fixum animo et promissum deo teste propositum heremum 5

adire uel exiguum temporis punctum a tanto uiro discedere noluissem

: huic ergo .

traditis atque commissis omnibus meis omnique familia quaj me contra uoluntatem
animi mei secuta tenebat implicitum exoneratus quodamniodo graui fasce penitus :

ac liber regressus Alexandriam uisitatis ibi fratribus ad superiorem inde thebaidam

id est de Aegjpti extrema contendi Ibi enim uastae patentis hseremi solitudines . lo
plurimum ferebantur habere monachorum .

Longum est si omnia cupiam referre quaj uidi tamen pauca perstringam e plu- : :

ribus Ilaud longe ab heremo contigua nilo multa sunt monasteria Ilabitant uno in
. .

loco plaerumque centeni Quibus summum ius est sub abbatis imperio uiuere : : :

nihil arbitrio suo agere per omnia ad nutum illius potestatemque pendere Ex his si
: . 15
qui maiorem uirtutem mente conceperint ut acturi solitariam uitam se ad heremum :

confcrant non nisi permittente abbate illo discedunt Haic illorum prima uirtus est
: .

alieno parere imperio Transgressis ad heremum abbatis illius ordinatione panis uel
.

quilibet cibus alius ministratur Gasu per illos dies quibus illo adueneram cuidam . :

qui nuper ad heremum secesserat neque amplius ab hoc monasterio quam sex mili- : 20
bus tabernaculum sibi constituerat panem abbas per duos pueros miserat Quorum : :

maior habebat a;tatis annos quindecim minor duodecennis crat His ergo inde .

redeuntibus aspis mirae magnitudinis fit obuia

: Cuius occursu nihil perrteriti+ ubi .

anle pedes eorum uenit quasi incantala carminibus cerulea colla deposuit: Minor ||
.

e pueris manu appraehensam Dein monasterium ac palliolo inuolutam : ferre cepit . 25

quasi uictor ingressus in occursu fratrum spectantibus cunctis captiuam bestiam

resoluto palliolo non sine iactanti;e lumore deposuit Sed cum infantium fidem atque .

uirtutem cseteri praedicarent : abbas ille altiore consilio ne infirma aetas insolesceret :

uirgis utrumque compescuit multum obiurgatos cur ipsi quod per eos dominus ope- :

ratus fuerat prodidissent opus illud non suae fidei scd diuinae fuisse uirtutis Disce-
: . 30

rent potius in humilitate seruire deo et non in signis et uirtutibus gloriari quia : :

melior esset infirmitatis conscientia uirtutum uanitate Hoc ubi monachus audiuit . :

et periclitatos infantulos serpentis occursu et ipsos insuper multa uerbera uicto

serpente meruisse abbatem obsecrat ne sibi post haec panis ullus aut cibus aliquis
: :

mitteretur lamque octauus dies fuerat emensus ex quo se homo Ghristi intra
. :
35

periculum famis ipse concluserat Arebant membra ieiunio sed deficere mens caslo . :

intenta non poterat Gorpus inedia fatiscebat fides firma durabat

. Gum interim : .

admonitus abbas illc per spiritum ut discipulum uisitaret pia sollicitudine cognoscere : :

cupiens qua uitae substantia uir fidelis aleretur qui ministrari sibi panem ab homine
: :

noluisset ad requirendum eum ipse proflciscitur

: llle ubi eminus senem uenire . 40

conspexit accurrit agit. grafias ducit ad cellulam Tum ingressi pariter ambo conspi- .

ciunt palmitiam sporlam calido pane congestam foris fixam de poste pendere ac :

primum calidi panis odor sentitur tactu uero ac si ante paululum focis esset ereptus :

ostenditur Egyptii tamen panis forma non cernitur

. Obstupefacti ambo munus .

caelesle cognoscunt Gum ille hoc abbatis aduentui praeslitum fateretur abbas uero
. : 45
illius fidei ac uirtuti id potius adscriberet ita ambo caelestem panem cum multa :

exultatione fregerunt Quod cum senex ad monasterium post i^egressus fratribus

.

retulisset tantus omnes incenderat ardor animorum

: ut certatim ad hccremum et :

sacras solitudines ire properarent miseros se fatentes qui diutius in congregatione : :

multorum ubi humana esset palienda conuersatio resedissent In hoc monasterio

: |
: . 50
duos ego senes uidi qui iam per quadraginla annos ibi degere ita ut nunquam inde
: :

discesserint fercbantur Quorum pr^etereuuda mihi commcmoratio uon uidetur

: . .

Siquidcm id de eorum uirtutibus et abbatis ipsius testimonio et omnium fratrum

audierim sermone celebrari quod unum eorum sol nunquam uidisset epulantem : :

alterum nunquam uidisset ii^atum Ad ha3C Gallus me intuens o si noster ille nolo . : 55

nomen edicere : nunc adesset : uellem admodum istud audiret exemplum quem in
multorum saepe personis nimium experti sumus uashementer irasci Sed tamen quia .

inimicis suis quantum audio nuper ignouit si istud audiret magis magisque proposito :

II. — 14
 210 MAllTINVS [cxiiir -

connrmaretur excmplo prrcclaram esse uirtutem iracundia non moueri

: Nec uero ,

inficiabor iustas illi causas irarum fuisse sed ubi durior pugna ibi gloriosior est : :

corona .agnoscis censeo iure laudandum

Vnde quendam quod cum eum libertus si :

deserucrit ingratus miseratus est potius quam insectatus abeuntem Sed neque illi
: .

5 irascitur a quo uidetur abductus : Ego autem nisi illud uincendai iracundiaj Postu- .

mianus prodidisset exemplum grauiter irascerer discessione fugitiui Sed quia irasci : .

non licet tota istorum commemoratio quae nos compungit abolenda est Te inquam
: .

Postumiane Faciam inquit Galle quod prajcipis

te polius audiamus
quatenus lam . :

studiosos esse audiendi uos uideo Sed mementote quia non sine foenore istum . :

10 apud uos depono sermonem Libens praesto quod poscitis dummodo paulo post . :

quod poposccro non negetis Nos uero inquam nihil habemus in quo tibi muluum . :

uel sine foenore restituere possimus Sed tamen quidquid putaueris imperato dum . :

modo ut cajperas desyderiis nostris satisfacias Valde enim nos tua delectat oratio . .

Nihil inquit postumianus uestra studia fraudabo Et quia heremitae unius inci- .

15 pientis agnouistis uirtutem referam adhuc uobis pauca de plurimis Ergo ubi : .

prima heremi ingressus sum duodecim fere a Nilo milibus habebam autem unum :

ex fratribus ducem locorum peritum peruenimus ad quendam senem mona- :

chum sub radice montis habitantem Ibi quod in locis illis rarissimum est pu ,
||

teus erat Bouem unum habebat .cuius hic erat lotus labor impulsu rotali machina : :

20 aquam producere Nam fere mille aut amplius pedum profundum putei ferebatur
. ,

Hortus illic erat multis oleribus copiosus Id quidem contra naturam heremi ubi .

omnia arcatia exusla solis ardoribus nuHius umquam saeminis uel exiguam radicem
deperisse ferunt Verum hoc sancto iili labor cum pecore communis et propria pre-
. :

stabat industria Frequens enim irrigatio aquarum tantam pinguedinem

, arenis :

25 dabat mirum in modum uiuere atque fruclificare horti illius olera uiderimus Ex
: ut .

his igitur una cum domino 1)0S ille uiuebat Nobis quoque ex ea copia ca^nam sanctus .

dedit Ibi uidi quod uos Galli forte non creditis

. olhim cum oleribus quaj nobis in :

caenam preparabatur sine igne feruere Tanta uis solis est ut quibuslibet cocis eliam . :

ad Gallorum pulmenta sufficiat Post caenam autem iam inclinante uespera inuitat .

30 nos ad arborem palmam cuius interdum pomis uti solebal quaj fere duobus milli- : :

Ijus aberat Nam lue tantum in heremo arbores licet raro habenlur Tamen quod
. :

utrum sollers antiquitas procuraucrit an solis nalura gignat ignoro nisi deus pric- : :

scius habitandam quandoque sanctis hercmum ha^c seruis suis parauerit Ex maiore .

enim parte qui inlra ilia secreta consistunt cum alia ihi germina nulla succedant : :

35 i.starum arborum pomis aluiilur lM'go ubi ad illam ad (|uain nos humapilas noslri .

hospitis ducebat arborem peruenimus Lconem ibi oirendimus Quo uiso ego et illc : :

dux meus intremuimus Sanclus uero ille incunclanter accessit Nos licet trcpidi . .

secuti sumus Feram paululum corneres imperalam adeo modesta secessit ct con-
. : :

stitit dum ille attigua ramis humilioribus poma decerperet Cumque manum plenam
: :

40 palmulis obtulisset occurrit bestia accepitque tam libere quam ullum animal dome-
: :

sticum Et cum comedisset absccssit Nos hfec intuenles et adhuc tremcntes facile
: : .

potuimus perpendere quanta in illo fidei uirtus et quanta in nobis csset infirmitas
: : .

Alium eeque singularem uii'um uidimus paruo tugurio in quo non nisi unus recipi
posset habitantem De hoc illud ferebatur quod ei lupa solita erat astarc Cctnanti
, : |
.

45 Nec facile unquam beslia falleretur quin illi ad legitimam horam refectionis occur- :

roret+ et tamdiu pro foribus expectaret

: donec ille panem qui caMiulie superfuissct :

oflerret illam manum eius laniberc solilam

: atque ila quasi impleto ofiicio el prie- :

stita consolationc discedere Scd forte accidit ul sanctus ille dum fralrcm qui ad . : :

eum uenerat deducit abeuntem diulius abesset el nonnisi sub nocle remearet Inle- : : :

50 rim bestia ad consuetudinarium illud ca'uaj tempus ocourrit uacuam cellulam cum . :

familiarem patronum abesse sentiret ingressa curiosiusque explorans ubinftm cssel : :

habitator casu coutigua cum panibus quinque [lalmitia sporlella pcMidcbai ex his
: :

uiium pi-ajsumit et dcuoral dcindc perpetralo scelere discedil Uegressus h;cremila

: : .

uidet sportulam dissolutam non constanle panum numero Damnum rei familiaris ,

55 intelligitac prope limen pauis absumpti fragmcuta cognoscit

: Sed non erat incerla .

suspicio furtum persona fecisscl Ergo cum sequenlibus dicbus secundum con-
: qua", .

suctudineni bestia non uenisset nimirum audacis facli conscia ad eum ueiiire dissi- :

mulaus cui fecisset iniuriam egre paliebatur li.iM-emilu se aluuuiaj solalio duslilutuiu : .
 :
.:

-f:xv^J MARTJNVS 211

Postremo ilHus oratione reuocnta septimum post diem affuit ut solebat ante CtTnanli
Sed ut facile cernercs uerecundiam poenitenlis non ausa propius accedere deiectis : :

in terram profundo pudorc luminibus quod palam licebat intelligi quandam ueniam : :

prfccabalur Quam illius confusionem h;eremita miseratus

. iuhet eam propius acce- :

dere ac manu hlanda caput ti-iste permulcet Dein pane duplicato ream suam refi-
: . 5
cit Ita indulgentiam consccula
. officii consuetudinem deposito mserore reparauit : .

Intuemini quaiso Christi etiam in hac parte uirtutem ciii snpit omne quod brulum :

est cui mite est omne quod seuit Lupa pnestat officium lupa furti crimen agnoscit . :

lupa conscio pudore confundilur Vocata adest caput pra-bet et habet sensum . . :

indultc-e sibiuenic sicut pudorem gessit errati Tua heec uirtus Christe tua sunt 19
: , :

hajc Cbriste+ miracula Kt enim qu^c in tuo nomine operantur serui tui tua sunt Et
.
: .

in hoc ingemiscimus quod maiestatem tuam fera; sentiunt homines non uerentur
||
: .

Ne cui autem hoc incrcdibile forte uidcatur maiora memorabo fides Christi adest : : :

me nihil fingere neque incertis auctoribus uulgata narrare sed qu?e mihi pcrlideles
: :

uiros comperta sunt explicabo Habitant plaerique in bsere^io sine ullis tabernaculis 13 . :

quos anachoritas uocant Viuunt ha^rbarum radicibus nullo unquani certo loco con-
. :

sistunt ne ab hominibus frequenlenlur Quas nox coegerit sedes habent Ad quen-

: . .

dam igilurhoc ritu atquc bac lege uiuentem duo ex nilria monachi Hcet longe diuersa
regione tamen quia olim ipsis in monasterii conuersatione carus et familiaris fuisset
:

auditis eius uirtutibus contenderunt Quem diu multumque qusesitum tandem mense 2» :

seplimo repercrunt in cxtrcmo illo deserlo qnod cst Memphis contiguum demoran-
tem . Qoas ille solitudincs iam per annos duodccim dicebatur habitare Qui licet :

omnium hominum uitaret occursus tamen aj^nitos non refugit seque carissimis per
: :

triduum non negauit . Quarto die aliquantulum progressus cum prosequerctur

abeuntes letcnam mira^ magnitudinis ad se uenire conspiciunt
: Bestia licet tribus 25 .

repertis non incerta quem pcteret anachorite pedibus aduoluilur et cum flfctu quo- :

dam ac lamentatione procumbens indicabat gementis pariter et rogantis afTectum .

Mouit omnes et pra»cipue illum qui se infellexratt expetitum prcecedentemque : :

sequitur Nam prjpiens et subinde restans ac subinde respcctans facile poterat

: : :

intelligi id eam neile ut quo illa ducebat anachorita sequeretur

: quid multa ? Ad 30 .

speluncam bestife perEfenitur ubi illa adnltos iani quinque catulos mare f"oeta nutrie-
:

bat Qui ut clausis luminibus ex aluo raatris exierant c?ecitate perpetua tenebantur
. : .

Quos singulos de rupe prolalos ante anachorita? pedes mater exposuit Tum demum .

sanctus animaduertit (piid bestia postularet Inuocaitoquc dei nomine contrectauit

: :

manu lumiua clausa catidortmi ac statim ciccitatc depulsa apcrlis oculis bestiarum : .'55

diu ncgafa lux patuit Ita fraifres illi anachorita (|uem desyderabant uisitato cum
.

admodum fructuosa laboris sni merccdc redicrunt qui in tcstimonium tanta? uirtutis :
|

admissi fidem sancti et gloriam Christi qu.nc per ipsos csset testificanda uidisscnt .

Mira dicturus sum leaMiam [)ost quinque dies ad auctorem tanti benciicii reuertisse
: :

eidcmque inusilafa; fere pellem pro munerc dctulisse Qua plc-crumque sanctus ille 40 :

amiculo circuumtecfu$+ non dedignatus est munus per bcstiam sumcre cuius alium :

potius interpretatur auctorem lilrat etiam alterius anachoritfe in illis regionibus .

nomcB illustroe qui in ea parte deserti qufc Siene iungitur habitabat Ilic cum pri-
: .

mum se ad heremum contulisset herbis herbarumque radicibus quas predulces inter- :

dum et saporis eximii fert harena uicturus ignarus germinis eligendi noxia plcnerumque 45 :

carpebat Nec erat facile uim radicum sapore discernere quia omnia equa3 dulcia
. : :

sed plaeraque occultiore natura uirus lastale habebant Cum ergo edentem uis interna .

torqtleret et immensis doloribus uitalia uniuersa quaterentur

: ac frequens uomitus :

non ferendis ipsam animae sedem stomacho iam fatiscente dissoiueret omnia penitus :

quae essent edenda formidans seplimum ieiunii diem spiritu deficiente ducebat Cum 50 : .

ad eum fera cui ibis est nomen accessit Huic propius adstanti fasciculum hajrbarum .

qucm coUcctum pridie attingere non audebat obiecit Sed fasra qua3 uirulenta erant ,

discutiens quoe innoxia nouerat eligebat Ita uir sanct+ eius exemplo quid edere quid
: : .

respuere deberet edoctus et periculum famis euasit et herbarum uenena uitauit Sed
: : .

longum est de omnibus qui hocremum incolunt comperta nobis uel audita memorare 55 .

Annum integrum et sepLem menses inlra solitudines consfitutus exegi magis uir- :

tutis admirator alien;c quam quod ipse tam arduum atque difficile potuerrm temptare
:

proposititm . Soepius tamen cum sene i'1'lo qui puteum et bouem habebat habitaui .
 212 MARTINVS [CXV^ -

Duo beati Antonii monasteria adii quae hodieque ab eius discipulis incoluntur Ad .

eum etiam locuni in quo beatissimus Paulus primus haeremita est diuersatus accessi .

Rubrum mare uidi iugum Syna montis ascendi cuius summum cacumen caelo pene
. :

contig-uum nequaquam adiri potest. Inter huius recessus anachorita esse aliquis |1

5 ferebatur quem diu multumque qua^situm uidere non potui Qui fere iam ante quin-
: :

quaginta annos a conuersatione humana remotus nullius uestis usu sed setis sui cor- :

poris tectus nuditatem suani diuino munere uestiebat. Hic quotiens eum relic^iosi
uiri adii-e uoluerunt cursu auia petens congressus uitabat humanos
: Vni tantum- .

modo ferebatur se ante quinquennium prasbuisse qui credo potenti fide id obtinere :

10 promeruit Cui inter multa colloquia percunctanti cur homines tantopere uitaret
. : :

respondisse perhibetur eum qui ab hominibns+ frequentatur non posse ab angelis

: :

frequentari Vnde non immerito recepta opinione multorum fama uulgauerat

. :

sanctum illum ab angelis uisitari Eg-o autem a Syna monte digressus ad Nilum flu- .

men regressus cuius ripas frequentibus monasteriis consertas utraque ex parle lu-
15 straui plerumque uidi ut dixeram uno in loco habitare centenos Sed et bina et terna
: .

millia in hisdem uiculis agere constabat Nec sane ibi minorem putetis diuersantium .

in multitudine monachorum esse uirtutem quam eorum esse cognoscitis qui se ab : :

humanis coetibus remouerunt Praecipua ut iam dixeram ibi uirtus et prima est obe- .

dientia Neque aliter adueniens a monasterii abbate suscipitur quam qui temptatus
. :

20 prius fuerit et probatus. NuIIum unquam recusaturus quamlibet arduum ac difficile

indignumque tolerare abbatis imperium Duo uobis i-efei'am incredibilis obedientiae .

admodum magna miracula licet suppetant plura recolenti Sed ad excitandam uir-
: .

tutum cemulationem cui pauca non sufficiunt multa non proderunt Ergo cum qui- : .

dam sseculi actibus abdicatis monasterium magna? dispositionis ingressus suscipi se

25 rogaret abbas ei coepit
: multa proponere graues esse istius disciplinae labores sua
: :

uero dura imperia qua? nullius facile ualeret implere patientia Aliud potius mona-
: .

sterium ubi facilioribus legibus uiueretur expeteret non temptaret aggredi quod :

implere non posset Ille uero nihil his terroribus permoueri

. sed magis ita omnem :

obedientiam polliceri ut si eum abbas in ignem ire praeciperet non recusaret intrare
: : .

30 Quam illius pro fessionem ubi magister accepit non est cunctatus probare profiten-
|
:

tem Casu clibanus propter ardebat qui mullo igne succensus coqnendis+ panibus
. :

parabatur Exundabat abruptis Ilamma fornacibus

. et intra camini illius concaua :

totis habenis regnabat incendium Ilunc igitur aduenam illum iubet magister intrare . .

Nec distulit parere precepto medias flammas nihil cunctalus ingreditur Quae mox : .

35 tam audaci flde uictaj uelut illis quondam hebreis pueris cessere uenienti Superata .

natura est fugit incendium Et qui putabatur arsurus uelut frigido rore perfusum
: . :

se ipse miratus est Sed quid mirum si tuum Christe tironem ignis ille non attigit
. : :

ut nec abbatem pigeret dura mandasse nec discipulum poeniteret imperio paruisse : :

qui eo quo uenerat die dum temptaretur inlirmus perfectus inuentus est ? Merito
io felix merito gloriosus probatus obedientia glorificatus est passione
: In eodem autem .

monasterio factum id quod dicturus sum recenli memoria ferebalur Quidam ili-
: .

dem ad eundem abbatem recipiendus aduencrat Cumque prima ei lex obedienliai .

poneretur ac perpetem polliceretur ad omnia uel exlrema obedientiam casu abbas

: :

storachmam uirgam iam pridem aridam manu gerebat hanc solo fixit atque illi . :

45 aduenae id operis imponit ut tamdiu uirguUe aquam irriguam ministraret : donec :

quod contra omnem naturam erat lignum aridum in solo arenle uirosceret Subie- : .

ctus aduena dura? legis imperio aquam propriis humeris quottidie conuehebat qua? :

a Nilo flumine per duo fere milia petebatur lamque emenso anni spacio labor non . .

cessabat operantis . l)e fructu operis spes esse non potcrat : tamen obedientiaj uirtus
50 in labore durabat Sequens quo(juc annus uanum laborcm iam alTecti fratris eludit
. .

Tcrtio (Icmum succedonlium temporum labonlo curriculo cum neque nocKi neque :

inlerdiu aquarius iile cossaret operator uirga floruit Ego ipsam ex iila uirgula arliu- : .

sculam uidi quae hodieque intra atrium monasterii ramis uirenlibus quasi in testi-
: :

monium manens quautum obedientia meruerit ct quanlum fides possil oslendil Sod : .

55 me dies anto deliciet quam diuersa miracula qu;o mihi do uirluli bus sanctorum sunt ||

comperta consummem Duo uobis adhuc prwclara memorabo Quorum unum egre-
. .

gium erit aduersus inflationem misenu uanitalis exemplum allerum aduersus falsam :

iusticiam non mediocrc documcntum Quidam crgo sanctus fugaudorum dc corpori- .

 .

- r.xvil'] MARTINVS 213

bus obsessis daemonium incredibili praediLus polestatc mandata per singulos dies :

signa faciebat Non solum enim prsesens neque uerbo tantum sed absens quoque
.
:

interdum cylicii sui fimbriis aut epistolis missis corpora obsessa curabat Hic ergo .

mirum in modum IVequentabatur a populis ex loto ad eum orbe uenientibus Taceo .

de minoribus prrefecti comitesque ac diuersarum iudices potestatum pro foribus

. 5
illius saepeiacuerunt Episcopi quoque sanctissimi sacerdotali auctoritate deposita .

contingi se ab eo atque benedici humilitcr postulantes sanctificatos se ac diuino :

munere quotiens manum illius uestemque contingerent

illustratos non immerito
: :

crediderunt Ilic ferebatur omni potu in perpetuum penitus abstinere ac pro cibo
. : :

tibi suppHci in aurem loquar ne gallus hoc audiat septem tantum caricis susten- : : 10
tari Interea sancto uiro ut ex uirtute honor ita ex honore uanitas coepit obrepere
. : .

Quod malum ubi primuni poLuit in se sentire crassari diu multumque -dissentire :

conatus est sed repelli penitus uel tacita conscientia uanitatis perseuerante uirtute
: :

uon potuit Vbique nomen eius dcTemones fatebant+ Excludere a se conlluentium

. :

populos non ualebat Virus interim latens serpebat in pectore et cuius nuLu ex alio-
: : 15
rum corporibus da^mones fugabanLur se tamen occultis cogitationibus uanitatis pur- :

gare non poterat Totis igitur pra-cibus conuersus ad dominum ferLur orasse uLper-
. :

missa in se mensibus quinque diabolo poLesLate similis his fieret quos ipse curauerat :

Quid mulLis morer ? Ille pra?poLens ille signis aLque uirLuLibus Lolo orienLe uulgatus :

ille ad cuius limina populi anLe confluxeranl ad cuius fores sumniK istius sicculi se : 20
proslraueranL poLesLaLes correpLus a daimone est tentus in uinculis Omnia illa quic : .

mergumini+ solent ferre perpessus quinto demum mense purgatus est non tantum :

dtcmone sed quod illi erat utilius alque optatius uanitate Sed mihi ista replicanti
:
|
. :

nostra infelicitas nostra occurrit infirmitas Quis enim nostrum est quem si unus .

homunculus salutauerit aut faluis alque adulanLibus uerbis fuemina una laudaueril : : 25

non conLinuo elaLus siL superbia non sLaLim inflaLus siL uaniLaLe uL eliam si non ha- : :

beaL conscienLiam sancLiLaLis tamen quia ucl slultorum adulatione aut fortassis errore :

sancLus esse dicaLur sancLissimum se pulabiL ? lam uero si ei munera crebra miLLan-
:

tur : dei se munificentia asseret honorari . Cui dormienti atque resolulo necessaria con-
ferantur . Quod
modico ei abqua uirlutis signa succederent angelum se puta-
si uel de : 30
ret . Ctcterum cum neque opere neque uirtule conspicuus sit si quis clericus sit efTecLus :

dilaLaL conLinuo fimbrias suas gaudeL saluLaLionibus inflaLur occursionibus ipse : : :

etiam ublque discurriL. Et quia antea pedibus aut asello ire consueuerat spumanLibus :

equis superbus inuehiLur Parua prius ac uili cellula conLenLus habiLare erigiL celsa . :

laquearia consLruiL mulLa conclauia sculploria pingiL armaria uestem respuiL gros-
: : : 35

siorem indumenLum molle desideraL alque haec caris uiduis ac familiaribus mandat
: :

tribula uirginibus Illa ut birrum rigentem hcec ut fluentem texat lacernam Verum
. : ,

hffic describenda mordacius beato uiro Hieronimo relinquamus et ad propositum reuer-

tamur Tum uero inquit Gallus meus nescio quid Hieronymo reliqueris dispuLandum
. : :

iLa breuiLer uniuersa noslrorum insLiLula complexus es uL pauca haec tua uerba si : : 40

requanimiter acceperiht et patienter expcnderint multum eis arbitrer profutura ut : :

non indigeant libris posthac Ilieronvmi coherceri sed tu illa potius euolue quae cepe- :

ras et illud quod aduersus falsam iusliciam diclurum Le esse promiseras prode docu-
:

mentum Nam ut uere tibi fatear nullo pernitiosius malo intra gallias laboramus
. : .

Ita faciam Postumianus inquit nec te diutius tenebo suspensum Adolescens quidam : . 45

ex asia prediues opibus genere clarus habens uxorem et filium paruulum cum in :

Egipto tribunus esset et frequentibus aduersum blembos expeditionibus quedam :

heremi conligisset sanctorum etiam taberna cula complura uidisset a beato uiro
:
|1
:

lohanne uerbum salutis accepit Nec moratus inutilem militiam cum uano illo honore .

contemnere haeremum constanter ingressus breui tempore in omni genere uirtutum

: : 50

perfectus emicuit Potens ieiuniis humilitate conspicuus fide firmus facile se anti-
. : : :

quis monachis studio uirtutis equauerat cum interim subiit eum cogitatio iniecta per :

diabolum rectius esse ut rediret ad palriam filiumque unicum ac domum totam cum :

uxore saluaret quod utique esset acceptius deo quam si solum se saeculo eriperet
: :

contentus salutem suorum non sine impietate negligeret Istiusmodi ergo false iusti- . 55

cie colore superatus post quadriennium fere cellulam suam atque propositum here-
:

mita deseruit Sed ubi ad proximum monasterium quod a multis fratribus habitabatur
.

accessit causam discessionis atque consilium quaerentibus confitetur Retinentibus

: .
 :

214 MAllTINyS [cxviir-

cunctis et precipue loci iUius abbate retinente male animo fixa eententia non potuit :

auelli Igilur infelici se obslinatione proripiens cum dolore omnium dig-ressus a fra-
.

tribus uix de conspectu abscesserat impletur demone cruentasque spumas ore pro- : :

uoluens suis dentibus se ipse lacerabat Deinde ad idem monasterium fratrum hume- .

5 ris reportatus cum cohercein immundus in eo spiritus non ualeret necessitate

: :

cogente ferreis nexibus alligatur pedes cum manibus uinciuntur non immerita poena : :

fugitiuo ut quem non cohibuerat fides cathenae cohiberent Post biennium demum
: : .

oratione sanctorum ab immundo spiritu liberatus ad haeremum unde discesserat mox

regressus est et ipse cori^ectus et aliis post futurus exemplo
: ne quem aut falsae :

10 iusticiae umbra decipiat aut incerta mobilitas inutili leuitate compellat semel coepta
:

deserere Hsec uos de uirtutibus domini quas in seruis suis uel imitanda operatus est
.

uel timenda scire sufficiat Sed quia satisfeci uestris auribus imo etiam uerbosior . :

fui fortasse quam debui tu modo ad me autem loquebatur debitum faenus exolue : : : :

ut te de Marlino luo ut es solitus plura referenle iam pridem in hoc desyderiis meis
15 aestuantibus audiamus Quid inquam tibi de Marlino meo liber ille non sufficit quem
. :

ipse tu no sti me de illius uita atque uirtutibus edidisse ? Agnosco id quidem Postu-
|

mianus inquit neque inquam a dextera niea liber ille discedit Nam si agnoscis et
: : :

aperit librum qui sub ueste latebat en ipsum Hic mihi in inquit terra ac mari comes : . :

hic in peregrinatione tota socius et consolator fuit.. Sed referam tibi quod liber iste :

20 penetrauerit et quod nullus fere in orbe terrarum locus sit

: ubi non materie tam :

felicis historia peruulgata teneatur Primus enim romane urbi studiosissimus tui Pau- .

linus inuexit Deinde cum tota certatim urbe raperetur exultantes librarios uidi
. : :

quod nihil ab his quaestuosius baberetur+ Siquidem nihil illo promptius nihil carius . :

uenderetur Hic nauigationis meae cursum longe ante progressus cum ad Aphricam
. :

25 ueni ; iam per totam Carlhaginem legebatur Solus eum cirenensis ille presbyter non ,

habebat sed me largiente descripsit Nam quid ego de Alexandria loquar ubi pene
: . :

omnibus magis quam tibi notus est ? llic Kgiptum Nilriam Thebaidam ac tota Mem- :

phitica regna transiuit Ilunc ego in heremo a quodam sene legi uidi Gui cum me. :

familiarem tuum esse dixissem et ab illo et a multis ftatribusMisec mihi iniuncta :

30 legatio est ut si unquam terras istas te incolumi contigissem ea te supplere compel-

: :

lerem quae in illo tuo libro de uirtutibus beali uiri te professus es prelerisse Age
: .

ergo quia non illa a te audire desydero quae scripta sufficiunt illa quae tam propler : :

legentium ut credo fastidium practeristi multis id una mecum a te poscentibus expli- :

centur Equidem Postumiane inquam cum te lam+dudum de sanctorum uirtulibus

. :

35 intentus audirem tacitis ad Martinum meum cogitationibus recurrebam

: merito :

per.spiciens omnia illa quae singuli diuersa fecissent per unum istum facile completa : .

Nam cum excelsa retulcris quod mihi dixisse licet pace sanctorum nlhil+a le peni- : :

tus audiui in quo Martinus esset inferior

: Sed sicut nullius unquam cum illius uiri .

meritis profiteor conferendam esse uirtutem ila et illud animaduerti decel nona-qua : :

40 illum atque heremitas uel etiam anachoritas conditione couferri Ilii+enim ab omni .

impedimenlo liberi caelo tantum alque angelis tcstibus plane admirabilia docenfur ||

operari Iste in medio coetu et conuersationc populorum inter clericos dissidentes

.
:

inter episcopos saeuientes cum fere quottidianis scandalis hinc alque inde premeretur :

inexpugnabili tamen aduersus omnia uirlule fundatus sletit et tanta operalus est : :

45 quanta ne illi quidcm quos ante audinimus csse in haM-emo uel fuisse fecerunt Ac
:
: .

si illi paria fecissent quis iudex tam essel iniustus ut non istum esse potiorem merilo
: :

iudicaret ? Puta enim istum militem qui pugnauerit in a?quo loco et tamen uictor :

euaserit . Illos autem aeque compone militibus : sed qui ex tequo loco aut etiam de
superiore certauerint Quid ergo ? et si omnium una uictoria est non potestomnium
. :

50 esse par gloria VA tamen cum projclara retuleris a nemine retulisti morluym susci-
? :

tatum . Quo uno utique te necesse est confiteri Martino neminem conferendum :
.

Nam si admirandum
quod illum Aegyptium flamma non attigit hic quoquo
est : :

sa^pius imperauit incendiis Si reuoluas quod anachorilis feritas bestiarum uicta suc- .

cubuit: hic familiariter et rabicm bosliarum ot serpenlium uencna compescuit Quod .

65 si ilium conferas qui immuudis sinritibus obsessos uerbi imperio aut ctiam limbria-
:

rum uirtuto curaliat ne in hac quidcm parte inferiorem fuisse .Marlinum muita docu-
:

menta sunt Si etiam ad illuni recurras qui selis suis pro ueslo conteclus putalur ab
. :

angelis uisilari : cum islo angeli ({uollidic loquebantur . lam uero aduersus uanilalem
-CXViii»'] MAUTINVS 215

atque iactantiam ita inuictum spiritum gessit : ut illa uitia fortius nemo contempse-
rit cum quidem immundis spiritibus afflatos absens plrerumque curauerit nec solum
: :

comitibus aut pr;efectis red ipsis etiam regibus imperauerit Minimum id quidem in :

illis uirlutibus si credas uelim non solum uanitati :.sed causis etiam atque occasionibus

uanitatis neminem forlius repugnasse Parua quidem sed non prselereunda dicturus . 5

sum quia et ille laudandus est qui summa pra^ditus potestate tam religiosam ad
: :

reuerentiam beati uiri ostenderit uoluntatem memini Vincentium pr,Tefectum uirum .

egregium et quo nullius sit intra gallias omni uirtutum genere prcBstantior
: dum .
|

Turonas pra;teriret a Marlino saepius poposcisse ut ei conuiuium in suo monaste-

: :

rio daret In quo quidem exemplum beati Ambrosii episcopi preeferebat qui eo tem-
: : io
pore consules et pricfectos subinde pascere ferebatur sed uirum altioris ingenii ne :

qua ex boc uanitas atque inflatio obripcret noluisse Ergo fatearis necesse cs.tin Mar- .

tino omnium illorum quos ennmerasti+ fuisse uirtutes Martini autem in iUis omnibus :

non fuisse .

Quid tu inquit postumianus ita mecum agis quasi non eadem teccum senlcntia : . 15

semperque senserim ? Ego uero quoad uiuam Aegypti monacbos pra^dicaljo l^audabo : .

anacboritas mirabor hajremitas Martinum scmpcr excipiam Non illi ego audebo : .

qucnquam monachorum certe non episcoporum quempiam comparare Hoc Aegytus .

fatctur hoc Syria hoc Aetiops comperit hoc Indus audiuit hoc Parthus et Persa
: : : .

nouerunt Nec ignorat Armenia Bosforus exclusa cognouit et postremo si quis

. . ; 20

aut fortunatas insulas aut ghicialem frequental occeanum quo miserior est regio ista :

uestrorum ? Qua) tantum uirum cum in proximo habuerit nosse non meruit ? Nec
tamcn huic crimini miscebo populares soH illum clerici soli nesciunt sacerdotes : .

Ncc immcrito nosse illum inuidi noluerunt quia si uirtutes illius nossent sua uitia : :

cognouissent Horreo diccre quod nuper audiui

. infclicem dixisse nescioqucm te : : 25

illo libro tuo plura mentitum Non est hominis uox ista sed diaboli nec Martino in . :

hac parte delrahitur sed lidei euangelii derogatur Nam cum dominus ipse testalus
: .

sit istiusmodi opcra qua^ Marlinus impleuit ab homnibus lidelibus esse facienda
: :

qui Martinum non credit illa fecisse non credit et Ghristum ista dixisse Sed infe- : .

lices degeneres somnolenli qua; ipsi facere non possunt facta ab illo erubescunt
: : : : . 30

el malunt illius negare uii^tutes quam suam inertiam conliferi Verum nobis ad alia : .

properantibus omnis islorum memoria relinquatur Tu potius ut iam dudum dcsy- .

dero residua Martini opera contexe At ego inquam arbitror rectius istud a Gallo
: .

csse poscendum quippe qui plura nouerit neque enim ignorare poluit magistri facla
: :

discipulus ct H qui non immerito istam uicem non solum Martino sed etiam nobis
:
35

(lebcat ut quia ego iam librum edidi

: tu hactenus orienlalium gesta memorasti : :

istam demum necessarii sermonis historiam Gallus euoluat Quia ut dixi et nobis : :

dcbct loquendi uic.Mn et ?!artino suo crcdo prestabit ut non grauate illius facta
: :

commemoret Ego plaiic inquit Gallus licet impar sim tanto oneri tamen relatis
. :

superius a Postumiano cogor exemplis ut munus istud quod imponitis non recusem : . 4o

Scd dum cogilo me hDminem gallum inter Aquitanos uerba facturum uereor ne : :

oircndat ucstras nimium urbanas aures scrmo ruslicior Audielis mc tamen ut gorg-o- .

nicum hominem nihil cum fuco aut colhurno loquentem Nam si mihi tribuistis
: :

Marlini me esse discipulum illud etiam concedite ut mihi liceat exemplo illius
: :

inanes sermonum falleras et uerborum ornamcnta contemnere Tu uero inquit

: . 15

Postumianus uel celtice aut si mauis gallice loquere dummodo iam Martinum
: :

loquaris Ego autem profiteor quia etiam si mutus esses non defutura tibi uerba
. : : :

quibus Martinum quamuis facundo ore loquaris sicut Zachariae in lohannis nomine :

lingua resoluta est Cseterum cum sis scholasticus hoc ipsum quasi scolasticus arti-
.

ficiose facis ut excuses imperitiam qui exuberas eloquentia Sed necj^ue monachum
: : . 50

tam astutum neque Gallum decet esse tam callidum Verum aggredere potius et
: . :

quod te manet explica Nimium enim dudum alias res agentes consumimus tempus
. .

Etiam solis occiduis umbra prolixior monet non multum diei uicina nocte superesse : .

Dcinde cum paululum omnes conticuissemus Gallus ita coepit Cauendum itaque : :

mihi in primis esse arbitror ne eadem de Martini uirtutibus repetam quae in libro
: : 55

suo Sulpitius iste memorauit Vnde prima illius inter militandum gesta pretereo . :

neque ea attingam : quai laicus egit aut monachus : nec uero audita ab aliis : potius
quam qua; uidi ipse dicturus sum .
 216 MARTINVS [cxvilir

DIALOGVS SEVERI .

Quo primum igitur tempore relictis scholis beato me

uiro iunxii paucos post dies .

euntem ad ecclesiam se [
quebamur . Interim ei seminudus hybernis mensibus pauper
occurrit orans sibi uestimentum dari
:
Tunc ille accersito archidiacono iussit algen- .

5 tem sine dilatione uestiri Deinde secretarium ingressus cum solus ut erat illi .

consuetudo resideret hanc enim sibi eliam in ecclesia solitudinem permissa clericis
:

libertate prajstabat cum quidam in alio secretario presbyteri residerent uel salu-
: :

tationibus uacantes uel audiendis negotiis occupati: Martinum uero usque in eam .

horam qua sollemnia populo agi consuetudo deposceret sua solitudo cohibebat .

10 IUud non preeteribo quod in secretario sedens unquam cathedra usus est Nam in
: .

ecclesia nemo unquam illum sedere conspexit sicut quendam nuper testor deum : : :

non sine meo pudore uidi subUmi solio et quasi regio tribunali celsa sede residen-
tem Sedebat autem Martinus in sellula rusticana
. ut sunt iste in usibus seruulo- :

rum quas nos ruslici galli trepecias

: uos scholastici aut certe tu qui de Graecia :

15 uenis tripodas nuncuparis+ Ergo hoc secretum beati uiri pauper ille captans cum . :

ei archidiaconus dare tunicam distulisset irrupit dissimulatum se a clerico conque- : :

rens algere deplorans Nec mora sanctus paupere non uidente intra amphibalum sibi
.

tunicam latenter educit pauperemque contectum discedere iubet Dein paulo post : .

archidiaconus ingressus admonet pro consuetudine expeclare in ecclesia populum

20 illum ad agenda sollemnia debere procedere Cui ille respondens ait Pauperem . :

prius de se autem dicebat oportere uestiri se ad ecolesiam non posse procedere

: : : :

nisi uestem pauper acciperet Diaconus uero nlhil+ intelligens quia extrinsecus , :

indutum amphibalo ueste nudum interius non uidebat: postremo pauperem non :

comparere causatur Mihi inquit ucstis quce preparata est deferatur

. pauper non :

25 deerit uestiendus Arctatus demum clericus necessitate compulsus

. iamque felle :

commoto e proximis tabernis bigerricam uestem breuem atque hispidam quinque

comparatam argenteis rapit atque ante Martini pedes iratus exponit En inquit : :

uestem sed pauper hic non est

: Ille nihil motus iubet eum paululum stare pro .

foribus secretum H utique procurans dum sibi uestem nudus imponeret totis uiri- : :

30 bus elaborans ut possit occultum esse quod fecerat

: Sed quando in sanctis uiris : .

latent ista ? Quaerentibus uelint nolint cuncta produntur Cum hac igitur oblaturus : .

sacrificium deo ueste procedit Quo quidem die mira dicturus sum Cum iam alta- . : :

rium sicut solemne est benediceret globum ignis de capite illius uidimus cmicare
: : : :

ita ut in sublime contendens longius collum crinemque flamma produceret Hoc licet .

35 celeberrimum factum die in magna populi multitudine uiderimus una tantum de :

uirginibus et unus de presbyteris tres tantum uidere de monachis Ca^teri cur non : .

uiderint non potest nostri esse iudicii

: Per idem fere tempus cum Euantius auun- .

culus meus uir licet saeculi negotiis tamen admodum christianus grauissima jegritu- :

dine extremo mortis periculo coepisset urgeri Martinum euocauit Nec cunctatus : .

-40 ille properauit Prius tamen quam medium uiaj spatium uir beatus euolueret uirtu-
. :

tem aduenientis sensit aegrotus receplaque continuo sanitate uenienlibus nobis :

obuiam ipse processit Altera die redire cupientem magna prece tenuit cum interim
. :

unum e familia puerum laetali ictu serpens perculit quem iam exanimem ui ueneni :

ipse Euantius suis humeris illatum ante pedes sancti uiri nihil illi impossibile conti-
45 sus exposuit lamque se malum serpentis per omnia mcmbra dilTuderat Cerneres
. .

omnibus uenis inflatam cutem et utris instar lensa uitalia Marlinus porrecta manu : .

uniuersa pueri membra pertractans digitum prope ipsum uulnusculum qua beslia : :

uirus infuderat fixit Tum uero mira dicturus sum \'idimus uenenum ex omni
: . .

parte reuocatum ad Martini digitum cucurrisse Deinde per illud hulceris^foramcn .

50 exiguum ita uirus stipasse cum sanguine ut solet ex huberibus caprarum aut ouium :

pastorum manu prasssis longa linea copiosi lacti effluere Puer surrcxit incolumis : . .

Nos obstupefacti tanta; rei miraculo id quod ipsa cogebal ueritas fatebamur non : :

esse sub caelo qui Martinum posset imitari

: Consequenti itidem tempore iter cum . :

eodem dum dioceses uisilat agebamus Nobis nescio qua ne cessilate remoran- :
|

55 tibus aliquanlulum ille processerat Interim per aggerem publicum plena mililan- .

tibus uiris fiscalis rhcda ueniebat Sed ubi Martinum in ueste hispida nigro et .
- cxvilll'1 MARTINVS 217

pendulo circuntectum contigua de latere iumenta uiderunt

pallio paululum iu par- :

tem alteram pauefacta haeserunt Dein funibus implicatis protentus illos quibus ut .

sajpe uidistis misera illa animalia conglobantur ordines miscuerunt Dumque aegre :

expediuntur moram fecere properantibus : Qua permoti iniuria militantes praecipi- :

tatis in terram saltibus dederunt Dein Martinum flagris ac fustibus urgere coepe- . 5
runt cum quidem ille mutus et incredibiii patienlia prebens terga caidentibus
:

maiorem insaniam infelicibus commoueret magis ex hoc furentibus quod ille quasi : :

non sentiens uerbera illata contemneret Nos illico consecuti faede cruentum atque .

uniuersa corporis parte laniatum cum exanimis in terram procubuisset inuenimus : .

Statimque eum asello suo imposuimus ac locum ca^dis illius execrantes raptim : lo
abire properauimus Interea illi regressi ad rhedam suam furore suo saciati agi quo
. :

ire coeperant iumenta praecipiunt quae cum omnia solo fixa ac si aenea signa riguis- :

sent : attollentibus altius uocem a magistris flagris hinc atque inde resonantibus
nihil penitus mouebantur
Consurgunt deinde omnes pariter in uerbera consumit . :

gallicas mularum pcena mastigias tota rapitur sjlua de proximo trabibus iumenta : : 15
tunduntur sed nihil penitus seua; manus agebant uno atque eodem in loco stabant
: :

fixa simulachra quicl agerent infelices homines : nesciebant Nec iam ultra dissi- : .

mulare poterant quin quamlibet brutis pectoribus agnoscerent diuino numine se

:

teneri . Tandem ergo in se reuersi coeperunt quaerere quis ille esset : quem in eodem
loco ante paululum caecidissent percunctantes cognoscunt ex uiantibus Marti- : cum 20

num a se tam crudeliter uerberatum Tum uero apparet omnibus causa manifesta : :

nec ignorare iam poterant quin ob illius uiri iniuriam tenerentur Igitur omnes : .

rapidis nos passibus consequuntur conscio facti ac meriti pudore confusi flaentes :

et II
puluere quo se ipsi foedauerant caput atque ora conspersi ante Martini se genua
prouoluunt ueniam precantes et ut eos abire sineret postulantes satis se uel sola : : 25
conscientia dedisse po-narum satisque intellexisse quam eosdem ipsos uiuos absor- :

bere terra potuisset uel ipsi potius amissis sensibus in immobilem saxorum naturam
:

rigescere debuissent sicut affixa locis quibus steterant iumenta uidissent

: orare se :

atque obsecrare ut indulgeret sceleri ueniam et copiam praestaret abeundi Senserat

: : .

etiam priusquam accurrerent uir beatus illos teneri nobisque id ante iam dixerat : . 30
Veniam tamen claementer indulsit eosdemque abire permisit animalibus restitutis : .

Illud autem animaduerti Sc-epe Sulpici Martinum tibi dicere solitum nequaquam :

sibi in episcopatu eam uirtutum gratiam suppetisse quam prius se habuisse memi- :

nisset Quod si uerum est imo quia uerum est coniicere possumus quanta fuerint
. : : :

illa quae monachus operatus est

: et quae teste nullo solus exercuit cum tantum : : 35
illum in episcopatu signa fecisse sub oculis omnium uiderimus Multa quidem illius .

prius gesta innotuere mundo neque potuere celari Sed innumerabilia esse dicun- : .

tur quae dum iaclantiam uitat ocultauit neque in hominum noticiam passus est
:

peruenire Quippe qui humanam substanliam supergressus uirtutis suae conscientia

.

mundi gloriam calcans caelo teste frueretur Quod uerum esse uel ex his quae comperta . 40

nobis sunt nec latere potuerunt possumus extimare Si quidem ante episcopatum .

duos morluos uite restituerit quod liber tuus plenius est Iocuts+ in episcopatu uero : :

quod praetermisisse te mii'or unum tantummodo suscitarit Cuius rei ego testis sum : :

si tamen nihil de me minus idoneo teste dubitatis Id ipsum autem uobis qualiter .

gestum sit explicabo Fuerat causa nescioqua carnotum oppidum petebamus

. : . 45

Interea dum uicum quendam habitantium multitudine frequentissimum praeterimus :

obuia nobis immanis turba processit quae erat tota gentilium Nam nemo in illo : .

uico nouerat christianum Verum ad famam tanti uiri campos omnes late patentes
. :

confluentium multitudo contexerat Sensit hic Martinus operandum et annun- . :

ciante sibi spiritu totus infremuit Nec tamen mortale sonans uerbum dei gentilibus
|
. 50

praedicabat saepius ingemiscens cur tanta dominum saluatorem turba nesciret

: ,

Interea sicut nos incredibilis circundederat multitudo mulier quajdam cuius filius :

paulo ante defecerat corpus exanime beato uiro protensis manibus coepit offerre
:

dicens Scimus quia amicus dei es

. restitue mihi filium meum quia unicus mihi : :

est lunxit se caetera multitudo

. et matris praecibus acclamabat Tum Martinus : . 55

uidens pro spectantium salute ut postea nobis ipse dicebat consequi se posse : :

uirtutem defuncti corpus propriis manibus accepit

: Et cum spectantibus cunctis .

genua flexisset ubi consumata oratione surrexit uiuificatum paruulum matri resti-
: :
 -.

218 MARTINVS [cxvim»'

tuit Tum uero multitudo omnis in caelum clamore sublato coepit Christum domini
.
:

fateri Postremo cuucti caleruatim ad genua beati uiri ruere ceperunt fideliler postu-
.
:

lantes ut eos faceret chrislianos

:
Nec cunctatus in medio ut erat campo impo- . : :

sita uniuersis manu catecuminos fecit cum quidem ad nos conuersus diceret non : :

5 irralionabiliter in campo catecuminos fieri ubi solerent martyres consecrari : .

Vicistis inquit Postumianus ad Gallum uicistis Non utique me qui ^SIartini sum : .

potius asserlor et qui hasc omnia de illo uiro et sciui semper et credidi
: sed here- :

mitas omnes anaclioritasque uicislis Nemo enim illorum sicul Martinus hic uester .

imo nosler mortibus imperauit Defunctum paruulum suscitauit Merito hunc iste . .

10 Sulpitius aposloHs comparat et prophetis quem per omnia illis esse consimilem fidei :

uirlus ac uirtutum opera testanlur Sed porge quasso quanquam nihil raagnificentius .

audire possimus perge tamen Galle quod etiam nunc de Martino superest sermonis :

euoluere Nam etiam minima illius et quottidiana animus festinat agnoscere quia
. :

minima illius aliorum maximis maiora esse nulli dubium est Ita faciam Gallus .

15 inquit Verum id quod dicturus sum ipse non uidi Prius enim g;esta res est
. : . :

quam me illi uiro iungerem Sed factum celebre est fidelium fratrum qui interfue- : :

rant sermone uulgatum Eodem fere tempore quo primum episcopus datus est fuit
,
1|

ei necessitas adire comitatum Valentinianus tum maior rerum potiebatur Is cum . .

Martinum ea petere cognouisset quee pra^stare nolebat iussit eum palatii foribus : :

20 arceri Et enim ad animum illius immitem ac superbum uxor accesserat arrhyana

. :

qua3 totum a sanclo uiro ne ei debitam reuerantiam pra^staret auerterat Itaque .

iVIarlinus ubi semel atque iterum superbum principem frustra adire temptauit :

recurrit ad nota prajsidia cylicio obuoluitur cinere conspergilur cibo potuque

: : :

abstinet orationem noctibus diebusque perpetuat

: Septimo die assistit ei angelus . :

25 iubelque eum ad palalium ire securum regias fores quamlibet clausas sponte rese- :

randas imperatoris superbum spiritum molliendum

: Igitur istiusmodi praisentis ,

angeli contirmatus alloquio et frelus auxilio palatium petit Palent limina nullus
: . .

obsistit postremo usque ad regem nemine prohibente peruenit Qui cum uenientem
. :

eminus uideret infrendens cur fuisset admissus nequaquam assurgere est dignatus
: :

30 astanti donec regiam sellam ignis operiret ipsumque regem ea parte corporis qua
: :

sedebat afflaret incendium Ita solio suo superbus excutilur et Martino inuitus assur-
. :

git Multumque complexus quem spernere ante decreuerat uirlutem sensisse diuinam
. : :

emendatior fatebalur Nec exj)ectatis Martini precibus prius omnia praestitit quam
: :

rogaretur CoIIoquio illum atque conuiuio frequenter asciuit

. Postremo abeunti .

35 multa munera obtulit qufic uir bealus ut sempcr paupertatis suae custos cuncta
:

reiecit Et quia palatium semel ingressi sumus

. licet diuersis in palatio temporibus :

gesta connectam nequaquam enim prajtermiltendum uidetur circa Martini admira-

:

tionem regine fulelis exemplum Maximus imperator rempublicam gubernabat uir . :

omni uita merito praedicandus si ei diadema non legitime tunuiltuante milite impo- :

40 situm repudiare uel armis ciuilibus abstinere licuisset: Sed magnum imperium nec .

sine periculo renui nec sine armis teneri potuit Hic Martinum sa^pius euocatum
: .

receptumque intra palatium ue nerabiliter honorabat Totus illi cum eo sermo do |

.

prajsentibus de futuris de fulelium gloria de aeternilatc sanclorum cum inlerim :

diebus ac noctibus de ore Martini regina pendebat euangelico illo non inferior exemplo
46 pedes sancLi flojtu rigabat crine tergebat Martinus quem nulla unquam foemina : .

contigisset istius assiduitatem imo potius seruitutem non poterat euadere

: Non illa .

opes regni non imperii dignitatom non diadema non purpuram cogilabat Diuelli
: : .

a Martini pedibus solo strata non poterat Postrcmo a uiro suo poscit dcin Marti- . :

num uterque compellunt ut ei remolis omnibus minislris pra,'bcrel sola conuiuium

: .

60 Nec potuit uir beatus obstinatius roluctari (^omponitur caslis regina» manibus .

apparalus sellulam ipsa conslernit mensam admonet aquam manil)us subminis-

. : :

tral cibum quem ipsa coxerat apponit IIlo cdente ipsa eminus secundum famnlan-
: .

tium disciplinam solo fixa consistit immobilis pcr omnia ministrantis modestiam et :

humilitatem oxhibens seruienlis Miscuit ipsa bibiluro ct i|)sa porrexil Finila , : .

56 cenula fragmenta panis assumpli micasquo coUegit satis fidolitcr illas reliquias :

imperialibua epulis anleponens Beata mulier tant;r3 pietatis affectu illi merito com- .

paranda quH3 ucnit a linibus terra; audiro sapientiam Solomnnis^^ Si quidem simpli-
: .

com sequamur historiam Sed si lides rcginarum ost conferenda quod mihi liceat sepa-
. :
-cxxr] MARTINVS 219

rata mysterii maiestate dixisse non tantum audisse

: illa expetiit audire sapi^ntem : ista
contenta sed et meruit seruire sapienti
: Ad haec Postumianus lam duduni inquit . .

Galle audiens te loquentem ufehementer admiror reg^inffi fidem Sed ubi illud est . :

quod nulla unquam foomina ferebatur propius astitisse Martino ? Ecce is(a regina noa
solum astitit sed etiam ministrauit
: et uereor ne isto aliquantulum se tueantur . 5

exemplo qui libenter foeminis inseruntur Tum Gallus quid tu inquit non uides
: . : :

quod solcnt docere gramatici locum tempus personam ? Propone enim tibi ante
oculos captum in palatio imperatoris precibus ambiri reg-inae fide cogi temporis :

necessitate constringi ut clausos carcere liberaret

: exiliis dalos restitueret bona : .
||

adempta rediberet Ha>c quanti putas constare debuisse episcopo ut pro his omni-
. : 10
bus non aliquantulum de rigore propositi relaxaret Verumtamen quia occasione .

huius exempli niale usuros esse aliquos arbitraris illi uero felices erunt si a disci- . :

plina exempli islius non recedant Vicleant enim quia Martino semel tautum in uita .

iam sepfuagenario non uidua libera non uirgo lasciuiens sed sub uiro uiuens ipso : :

uiro supplicante regina seruiuit et ministrauit Ilaec edenti non cum epulanle discu- 15 .

buit . Nec ausa est participare conuiuium sed deferebat obsequium Disce igitur :

disciplinam seruiat tibi matrona non imperet et seruiat non recumbat sicut Marlha
. :

illa ministrauit domino nec lamen est ascila conuiuio imo pra^Iata est minislranti : :

quaj uerbum polius audiebat Sed in Martino ista regina utrumque compleuit et
.

ministrauit ut Martha et audiuit ut Maria :Quod si quis hoc uti uoluerit exemplo 20 . :

pcr omnia (eneat exemplum Talis causa sit talisque persona tale obsequium et in
. : :

onini uita semel lantum Praiclare inquit Postumiauus+ . nostros istos ut Martini : :

non egrediantur exemplum tua constringit oratio Sed profiteor tibi

: quia hjec . :

surdis auribus audientur Nam si Martini sequeremur uias nunquam causas de

. :

osculo diceremus et uniuersis sfcua? opinionis obprobriis careremus

: Verum sicut 25 .

tu soles dicere cum edacitatis argucris galli sumus in hac parle nunquam uel : :

Martiui exemplo uel tuis disputalionibus corrigcndi fatemur teuthones sumus : .

Verumtamen ha;c nobis iam dudum agenlibus quid tu tam obstinate Sulpici taces ? :

Ego inquam non solummodo taceo sed olim de istis tacere disposui Nam quia : .

quandam uiduam uagam nitidulam sumptuosam obiurgauerim lasciuius uiclantem 30 :

itidemque uirginem adolescenti cuidam mihi caro indecentius adhajrenlem cum :

quidem ipsam frequenter audissem alios etiam quia talia agerent increpantem tanta :

mihi omnium foeminarum cunctorumque monachorum odia concitaui ut aduer- :

sum mc ulra^que legiones iurata bella suscipercnt Vnde quaeso taceatis ne etiam . :

hoc quod uos loquimini ad meam referatur inuidiam Tota nobis istorum mentio 35 .
|

relinquatur ad Martinum potius reuertamur Tu Galle ut aggressus es

: cocptum . :

opus exfilica Tum ille iam quidem uobis inquit tanta narraui ut satisfacere studiis
. :

uestris meus sermo debuerit Sed quia uoluntati uestre non obsecundare mihi non
.

licet: quantum adhuc diei superest loquar Nam certe dum stramen illud quod in .

lectos nostros paralur aspicio subuenit in memoriam etiam de stramine in quo Mar- 40
: :

tinus iacuerat factam esse uirtutem Hes ita gesta est Claudiomagus uicus est in . .

confinio Biturigum atque turnorum Ecclesia ibi est celebris religione sanclorum . :

nec minus gloriosa sacrarum uirginum multiludine Pra^teriens ergo Martinus in .

secretario ecclesiae habuit mansionem Post discessum illius cunctfe in secretarium .

illud uirgines irruerunt Adlaniabant singula loca ubi aut sederat uir beatus aut 45
. : :

steterat Stramentum etiam in quo quieuerat partiuntur Vna earum post dies paucos
: .

partem straminis quam sibi pro benedictione collegerat Merg-umino^^ quem spiritus
erroris agitabat de ceruice suspendit Nec mora dicto citius eiecto deemone persona . :

purgata cst+ Per idem fere tempus Martino a Treueris reuerenti+ fit obuia uacca
. :

quam daemon agitabat Quas relicto grege suo in homines ferebatur et iam multos 50
: :

noxiae petulans confoderat Verum ubi nobis coepit esse contigua . ii qui eam eminus :

sequebantur praidicere magna uoce coeperunt ut caueremus Sed postquam ad nos

: : .

toruis furibunda luminibus propius accssit^ Martinus eleuata obuiam manu pecudem :

consistere iubet Qute mox ad uerbum illius stare ccepit immobilis cum interea uidet
. :

Martinus dorso illius da^monem supersedentem Quem increpans descende inquit 55 :

funeste de pecude et innoxium animal agitare desiste

: Paruit nequam spiritus et .

recessit . Nec defuit sensus in bucula quin se intelligeret liberatam Ante pedes : .

sancti recepta quiete prosternitur Dein iubente Martino gregem suum petiit seque . :
 220 IMARTINVS [cxxr -

agmini ca^terarum oue placidior immiscuiL . IIoc illud fuit tempus : quo inter medias
flammas positus non sensit incendium Qnod+ mihi non arbitror esse referendum : :

quia hoc plenius isle Sulpi cius licet in libro suo prajteritum in epistola tamen postea
|1
:

quam ad Eusebium tum presbyterum modo episcopum fecit exposuit Quam tu : :

5 Postumiane ut credo legisti aut si incognita tibi est cum libuerit in promptu ex : :

illo armario habes nos ab illo omissa referinius Quodam autem tempore cum dio-
: .

ceses circuiret uenenatum agmen incurrimus Canes leporem sequebantur lamque . :

multo spacio uicta bestiola cum undique campis late patentibus nullum esset effu- :

gium mortem imminentem iam iamque capienda crebris flexibus difi^erebat Cuius
: .

10 periculum uir beatus pia mente miseralus imperat canibus ut desisterent sequi et : :

sinerent abire fugientem Qui continuo ad primum sermonis imperium constiterunt

. .

Crederes uinctos imo potius affixos in suis hferere uestigiis Ita lepusculus per- .

secutoribus alligatis incolumis euasit Opere pretium autem est etiam familiaria . :

illius uerba spiritaliter sale condita memorare Ouem recens tonsam forte conspe- .

15 xerat Euangelicum inquit mandatum ista compleuit Duas habuit tunicas

: unam : :

earum largita est non habenti Ita ergo et uos facere debetis Item cum subulcum . .

algentem ac pene nudum in pellicia ueste uidisset en inquit adam eiectus de paradiso :

in ueste pellicia sues pascit sed nos illo uetere deposito qui adhuc in isto manet : : :

nouum addam potius induamus Boues ex parte prata depauerant porci etiam non- . :

20 nulla sufToderant : pars csetera quae manebat illaesa diuersis floribus quasi picta uer-
nabat Speciem inquit gerit pars illa coniugii quee pecore depasta el si non penitus
. : :

gratiam amisit herbarum nullam tamen florum retinet dignilatem Illa uero quam
: . :

porci pecora immunda foderunt fornicationis imaginem fa?dam praetendit Cseterum : .

illa portio quai nullam sensit iniuriam

: gloriam uirginitatisostendit Heerbis ffficunda : .

25 luxuriat feni in ea fructus exhuberat et ultra omnem speciem distincta floribus

: :

quasi gemmis micantibus ornata radiat Beata species et deo digna Nihil enim uir- . .

ginitati est comparandum Ita et illi qui coniungia fornicationi comparant . uaehe- :

menter errant Et illi qui coniugia uirginitati eequanda existimant miseri penitus et
. :

stulti sunt Verum haec a sa. pientibus tenenda distinctio est ut coniugium pertineat
|
:

30 ad ueniam uirginitas spectet ad gloriam fornicatio deputetur ad poenam nisi satis-

: : :

factione purgetur Miles quidam cingulum in ecclesia monachorum professus abie-

.

cerat cellulam sibi eminus in remoto quasi heremita uicturus erexerat Interea astu-
: .

tus inimicus uariis cogitationibus brutum pecus agitabat ut coniugem suam quam : :

Martinus in monasterio puellarum esse preceperat uoluntate mutata secum potius :

35 uellet habitare Adit ergo Martinum fortis heremita

. et quid haberet animi confite- :

tur Ille uero uaehementer abnuere

. fceminam uiro rursus iam monacho non marito :

incongrua ratione misceri Postremo cum miles instaret aflirmans nihil hoc proposito
.

esse nociturum se solo coniugis uti uelle solalio

: Porro ne rursum se in sua reuol- .

uerent non esse metuendum se esse militem Christi illam quoque in eadem eiusdem : :

40 militiae sacramenta iurasse pateretur episcopus sanctus eos sexum suum fidei merito
:

nescientes pariter militare tum Martinus uerba uobis ipsa dicturus sum Dic mihi
: :

inquit si unquam in bello fuisti

: si in acie constitisti At iile respondens frequenter : .

inquit in acie steti et bello frequenter interfui Ad htec Marlinus Dic mihi ergo
: . : :

Nunquid in illa acie quae armata in pra^lium parabatur ut iam aduersus hostilem :

45 exercitum collocato cominus pede districlo ense pugnabat ullam foeminam stare aut :

pugnare uidisti ? Tum demum miles confusus erubuit gratias agens errori suo se non :

fuisse permissum nec aspera increpatione uerborum sed uera et ralionabili secundum
:

personam militis comparatione correctum Martinus autem conuersus ad nos sicut .

eum fratrum turba uallauerat mulier inquit uirorum castra non adeat acies militum : :

50 separata consistat Procul foemina in suo degens tabernaculo sit remota

. Contem- .

ptibilem enim reddit exercitum si uirorum chortibus+ turba foeminea misceatur"! Miles :

in acie miles pugnet in campo mulier se inlra murorum munimenla contineat Habet : .

et illa gloriam suam si pudiciciam uiro absente seruauerit :Cuius luvc prima uirlus .

et con summata uictoria est non uideri Illud uero Sulpici meminisse te credo
II
: . :

55 quo afTectu nobis dum et tu coram adesses illam uirginem praidicaril qua? ita se :

penitus ab omnium uirorum oculis remouisset ut ne ipsum quidem ad se ^larlinum : :

cum eam ille officii causa uisitare uellet admiserit Nam cum per agellulum illius : .

praiteriret in quo se iam ante complures annos pudica cohibebat audita fide illius
:
- cxxr] MARTINVS 221

atque uirtute deuertit ut tam illustris meriti puellam religioso officio episcopus
:

honoraret Nos consequenter gauisuram illam uirginem putabamus si quidem hoc

. :

in testimonium uirtutis sufe esset habitura ad quam lanti nominis sacerdos deposito :

propositi rigore uenisset Vere illa fortissima uincula propositi ne Martini quidem
. :

contemplatione laxauit Ita uir beatus accepta per aham foeminam excusatione lau-
. 5

dabili ab illius foribus qu;e se uidendam salutandamque non dederat : L-etus absces- :

sit . uirginem gloriosam quae ne a Martino quidem passa est se uideri Martinum .

beatum qui iUam repulsam non ad contumeliam suam duxit sed magnilicans illius
: :

cum exultatione uirtutem inusitatum in his duntaxat regionibus gaudebat exemplum .

Ergo cum haud longe ab illa uiilula nos manere nox imminens coegisset exennium : lo
beato uiro eadem illa uirgo transmisit fecitque Martinus quod ante non fecerat : .

Nullius enim ille unquam exennium nullius munus accepit Nihil ex his quse uirgo : .

uenerabilis miserat refutauit dicens benedictionem illius a sacerdote minime respuen- :

dam qua3 esset multis sacerdotibus praeferenda Audiant quaeso uirgines istud exem-
: .

plum ut fores suas si eas mali obsidere uoluerint etiam bonis claudant et ne ad
: : : . 15
se improbis sit liber accessus non ucreantur excludere etiam sacerdotes Totus hoc : .

mundus exaudiat uideri se a Martino uirgo non passa est Non utique illa quem-
: .

cumque a se repulit sacerdotem sed in eius uiri conspectum puella non uenit quem : :

uidere salus uidentium fuit Quis autem hoc alius prccter Martinum sacerdos non ad .

suam iniuriam retulisset ? Quos aduersus sanctam uirginem motus quantasque iras : 20

mente concepisset ha^reticam iudicasset et anatemalizandum esse de

: creuisset :
|
:

quam uero illi beatai animtc illas uirgincs pnetulisset quaj crebris occursibus utique :

se prsebent obuias sacerdotibus qua) conuiuia sumptuosa disponunt quaj una pariter : :

accumbunt Sed quo me ducit oratio ? Paululum isle liberior sermo reprimendus est
? :

ne in aliquorum forsitan incurrat oliensam Elenim inlidelibus obiurgationis uerba .

25

non proderunt fidelibus autem salisfaciet exemplum Verum ego ita uirtutem huius
: .

uirginis pra^dicabo ut tamen nihil illis qua^ ad Martinum uidendum ex longinquis

:

regionibus saipe uenerunt arbitrer derogandum Si quidem hoc beatum uirum fre- .

quenter alfectu etiam angeli frequenlarunt Cteterum id quod dicturus sum Postu- .

miane hoc tibi me autem inluebatur teste perhibeo Quodam die ego et iste Sulpicius , 30
pro foribus illius excubantes iam per aliquot horas cum silentio sedebamus ingenti
honore et tremore ac si ante angcli tabernaculum mandatas excubias duceremus
: .

Cum quidem clauso cellula! suai hostio nos ibi esse nesciret Interim colloquentium .

murmur audimus et mox horrore quodam circumfundimur ac obstupentes nec igno-

: :

rare poluimus nescio quid fuisse diuinum Post duas fere horas ad nos Martinus egre- . 35
ditur : ac tum eum apud eum nemo familiarius loquebatur
iste Sulpicius : sicut :

coepit orare ut pie quif rentibus indicaret

: quid illud diuini fuisset horroris quod : :

fatebamur nos ambo sensisse uel cum quibus fuisset in cellula collocutus lenuem : :

cnim nos licet et uix intelligibilem sermocinantium sonum pro foribus audisse Tum .

ilie diu multumque cunctatus scd nihil erat quod ei Sulpicius non extorqneret+ inuito : : iO

incredibilia forte dicturus sum sed Christo teste non mentior nisi quisquam est : :

tams acrilegust ut Martinum extimet fuisse mentitum dicam inquit uobis sed uos
: : :

ipsi nulli qua^so dicatis Agnes Thecla et Maria mecum fuerunt Referebat autem : .

nobis uultum atque habitum singularum Nec uero illo tantum die sed frequenter . :

se ab eis confessus est uisitari Petrum etiam et Paulum apostolos uideri a se sajpius . 45
non negauit lam uero da;mones prout ad eum quisque uenisset suis no minibus
.
|1

increpabat Mercurium maxime paliebatur infeslum

: louem brutum alque hebetem :

esse dicebat Nec plerisque etiam in eodem monasterio constitutis incredibilia uide-
.

bantur ne dum ego contidam omnes qui haec audient credituros

: Nam nisi inexti- .

mabilem uitam atque uirtutem ^Martinus egisset nequaquam apud nos tanta gloria : 50

prteditus haberetur quid mirum si in operibus Martini inlirmilas humana

. Quamquam
dubitauerit cum multos hodieque uideamus nec euangeliis quidem credidisse ?
:

A Mrtino+ autem sepse angelos uisos familiariteret sensimus et experti sumus Rem .

minimam dicturus sum sed tamen dicam Apud Emausum episcoporum sinodus : .

habebatur ad quam quidem ii^e noluerat sed quid gestum esset scire cupiebat
: : : . 55

Casu cum eo iste Sulpicius nauigabat sed procul ut semper a caeteris solus in remota :

nauis parte residebat Ibi ei angelus quod gestum esset in sinodo nunciauit
.
Nos .

postea tempus habiti consilii solicite requirentes satis conpertum habuimus ipsum
 MARTINVS [cxxr -
222

diem fuisse conuenlus ab episcopis fuisse decrela qua? Martino angelu3

: et ea ibi :

nunciarat Gceterum cum de fine Sccculi qufereremus

.
ait nobis Neronem et Anti- :

christum prius esse uenluros Neronem in occidentali plaga subactis decem regibus .

imperalurum persecutionemque ab eo eatenus exercendam ut idola g-entium coli

: ;

5 co<'at ab Anlichristo uero primum orientis esse capiendum imperium

.
ipsumque :

caput rej^ni in hierosolima habiturum ab illo urbem et templum reparanda Illius : .

enim persecutione futurum dicebat ut Chrislum deum cogat negari se potius Chri- : :

stum esse confirmans omnesque secundum legem iubeat circumcidi Ipsum denique : .

Neronem ab Antichristo esse perimendum atque ita sub illius potestate uniuersum :

10 orbem cunclasque gentes esse redigendas donec Christi aduentu impius opprimatur : .

haec cum maxime Gallus necdum explicitis qufc statuerat referre loqueretur puer :

famililiaris+ ingressus est nuncians Refrigerium presbyterum stare pro foribus Dubi- : .

tare ctepimus utrum Gallum adhuc esset melius audire an ex optatissimo nobis uiro :

qui officii causa ad nos ueniebat occurrere Tum Gallus Eliam si non ob aduen- . |
:

ib tum sanctissimi sacerdolis relinquenda nobis esset oratio nox ipsa cogebat hucusque :

protractum finire sermonem Verum quia de Martini uirtutibus nequaquam explicari .

uniuersa potuerunt haec uos hodie audisse sufficiat cras reliqua dicemus Ita pariter : ,

accepta hac Galli responsione surreximus ,

DE VITA SANCTI MARTINI LIBER SECVNDVS .

20 Lucescit o Gallc surgendum est Nam ut uides et Postumianus instat et hic

: . :

presbyter qui hcsternum auditorium amisit expectat ut quje de Martino in hodier- :

num diem explicanda distuleras debitor sponsionis euoluas Non ignarus quidem : .

iste omnium qufecumque memoranda sunt sed dulcis et grata cognitio est etiam nota :

relegenti si quidem naturse ita comparatum sit ut meliore quis conscientia se nosse
: :

25 congaudeat quae multorum testimonio non esse incerta cognoscat

: Nam et hic a .

prima adolescentia Martinum seculus nouitquidem omnia sed libenter cognita reco- : :

gnoscit Fatebor enim tibi Galle

. Martini mihi ssepius auditas esse uirtutes quippe : :

qui de eo etiam litteris multa mandauerim sed per gestorum ammirationem sempcr :

mihi noua suut qufc de illo licet audita sajpius reuoluuntur Proinde additum nobis
: .

30 refrigerium auditorem eo impensius gratulaniur quo promptius Postumianus istequi :

haec orienti inferre festinat quasi sub testibus consignalam abs te accepturus est oeri- :

tatem Htcc me loquente et Gallo ad narrandum parato irruit turba monachorum

. : : ,

Euagrius presbyter Aper Sebastianus Agricola et post paululum ingroditur presby-

:

ter noster Eleruis+ cum Calipione diacono et Amatore subdiacono jwstremus Aure- :

35 lius presbyter dulcissimus meus longiore uia uenicns annahelus occurrit Quid uo« .

inquam lam subito tam insperati tam ex diuersis regionibus tam mane concurri-
: : :

tis. Nos inquiunt hesterno cognouimus Gallum istum per totum diem Martini nar- :

rasse uirtutes et reliqua in hodiernum diem quia nox oppresserat distulisse propterea :

malurauimus frequens auditorium facere tantam materiam locuturo Interea nun- .

||

10 ciatur multos sa^cularium stare pro foribus nec ingredi audentes sed uf admittcrentur :

orantes Tum Aper nequaquam inquit istos nobis admisceri conuenit quia ad audien-
.
:

dum curiositate potius quam religione uenerunt Confusus ego illorum uice quosi . :

non admittendos esse censebat cX^gre tamen obtinui ut Eucherium ex uicariis et : :

Celsum admitterent consularem Caeteri sunt repulsi Tum Gallum media in sede . .

15 componimus Qui cum diu nobili sua uerecundia silentium tenuisset tandem ita
: :

exorsus est Conuenistis inquit ad me audiendum et sancti et diserti sed religiosai*

. :

potius quam doctas aures ut arbitror attulistis audituri me fide te9l.ig non oratorisi :

eopia locuturum Qua^ autem hesterno dicta sunt non reuoluam Illa qur non audic-
. . .

runt ex scriptis recognoscent Noua Postumianus cxpectet nunciaturus orieriti ne

: . :

50 se in comparatione Martini pneferat occidenti Ac primum cogitat cupit desyde- . : :

rat gestit animus

: quod Refrigerius in aurem suggerit explicare Res in Garnoto
: .

gesta est ciuitate Pater filiam duodecennem ab utero mutam Martino coepit olTerre
. :

poscens ut linguam ligatam meritis suis sanctus absolueret Ille cedens episcopis qui .

tum fortc latus illius inand)iebant Valentiniano atque Victricio imparem seessetantw
- •> moli sed iUis quasi sanctioribus nihil impossibile fatebatur
:
. At illi pic-^s prece^i nn»
cuni patre supplici uoce iungentes ccepermvt orare .\Iartinum : ut sperata prspstaret .
- CXXir] MARTINVS 223

Nec cunctalus utrumquc praeclarum

oslendendo humilitatem nec differendo
ultra et
pietatem iubet circuustanlis populi multitudinem submoueri Episcopis tantum et
:

puialle patre assistentibus in orationem suo illo more prosternitur Dein pauxillum
: .

olei cum exorcismi pra^fatione benedicit atque ita in os puellas sanctificatum liquo- :

rem cum et ling-uam illius dij^^^itis teneret infudit Nec fefellit sanctum uirtutis euen-
: : . 5

tus patris nomen inlerrogat mox illa respondit Proclamat pater cum gaudio pariter
: : .

et lachrymis Martini genua complexus et hanc primam se filiae audisse uocerm cunctis
stupentibus fatebatur Ac ne cuiquam id forle incredibile uideatur perhibeat no bis
. : |

pr<x;seas Euagrius teslimouium ueritatis Nam res ipso pryesente tum gesla est Par- . .

uum iihid est quod nuper Arpagio presbytero referenle cognoui sed non praeter-
: : lo
mittendum uidetur Auitiani comitis uxorem misisse Martino oleum qnod ad diuersas
.

morborum causas necessarium sicut est consuetudo benediceret ampullam uitream : : :

istiusmodi fuisse ut rotunda in uentrem cresceret orc producto sed oris extantis con-
: :

cauum non repletum quia ita moris sit uascuhi illa compleri ut pars umbonibus
: :

obstruendis libera rehnquatur Testabalur presbyter uidisse se oleum sub Martini . 15

benedictione creuisse quoad exundante copia supernae difttueret candemque dum

: :

ad matremfamilias uascukmi referretur seruasse uirtutem Nam inler manus pueri .

reportantis ita semper exundasse oleum ut omne ilHus uestimentum copia superfusi :

hquoris operiret matronam ita usque ad summum labrum plenum uasculum rece-
:

pisse ut presbyter hodieque fatealur obdendi pessuliquo claudi diHgentius seruanda

: : 20

consueuerunt in uitro iUo spacium non fuisse Mirum et ilJud quod huic me autem
. . : :

intuebatur memini conligisse Vas uitreum cum oleo quod Martinus benedixerat
: . :

in fenestra pauluium editiore deposuit puer familiaris incautior Hnteum superpositura :

ampuUam ibi esse ignarus attraxit uas super constralum marmore pauimentum deci- :

dit Cunctis metu exlerritis

. ne benedictio deperisset ampuUa proindo incolumis : :
25

est reperta ac si super plumas molHssimas decidisset Quae res non potius ad casum
: .

quam ad Martini est referenda uirtutem cuius benedictio perire non potuit Quid : .

iUud quod faclum est a quodam cuius nomen quia prcesens cst et prodi se ueluit : :

supprimetur ? Cui quidem lcmpori hic eliam Saturninus interfuit Canis nobis : .

imj)ortunior obhitrabat In nomine inquit Martini iubeo te obmutescere Cani hfcsit

. .
»0

hitratus in gutture ita ut Hnguam abscisam putares obmutuit: Ila parum est ipsum .

Martinum fecisse uirtules credile mihi quia etiam aiii in nomine eius multa fcce- :

runt Auitiani quondam comitis noueratis barbaram nimis et ultra omnia cruentam
.

feritatem Ilic raliido spi. ritu ingressus turonum ciuilalcm scquenlibus eum mise- ||

rabili facio ordiuibus cathenalis (Huersa perdendis parari iuljct genera piEuarum : : 35
(Hsponcns postcro die attonita ciuitatc ad opus tam Irisle proccderc Quod ubi Mar- :

tino compertum est solus paulo ante mediam noctem ad praetorium bestiie iHius teu-
:

dit Sed cum profundae noctis silenlio quiescentibus cunctis nuUus foribus obseratis
. :

pateret ingressus ante Hmina cruenta prosternitur : Intcrea Auitianus graui somno .

scpultus angelo ingruenle perceUitur Seruus inquit dei ad lua Hmina iacet et tu
: . : 40
quiescis ? Qua iUe uoce pcrcepta lecto suo turbatus excutitur Conuocalisque seruis . :

trepidus exclamat Mdrtinum esse pro foribus Irent protinus claustra reserarent ne . :

dei seruus iniuriam pateretur Sed iUi ut est omnium natura seruorum uix prima .

Hmina egressi irridentes dominumsuum quod somno fuisset illusus negant quemque :

esse pro foribus ex suomet ingenio conieclantcs neminem nocte posse uigilare ne
: : 45

dum illi crederent in illo noctis horrore iacere ante aliena Hmina sacerdotem Idque .

Auitiano facile persuasum rursum soluitur in soporem Sed mox ui maiore concus- : .

sus exclamat Martinum stare pro foribus sibi ideo nulhim quietem animi corporisque :

permitti Tardanlibus seruis ipse usque ad limina exteriora progreditur Ibi Martinuni
.

ut senserat depraehendit percussus miser tantae manifestatione uirtutis quid inquiL

. : 50

mihi hoc domine fecisti ? Nihil te loqui necesse est scio quid desyderes uideo quid . .

requiras Discedc quantocyus ne me ob iniuriam tuam caelestis ira consumat Satis

. : .

soluerim bucusque poenarum crede quia non leuiter apud me actum est ut ipsc : : :

procederem Post discessum autem sancti aduocat officiales suos iubet omnes custo-
. :

dias relaxari et mox ipse prollciscitur Ita fugato Auitiano laetata est se ciuitas libe-
: .
55

ratam Ha3C cum multis Auitiano referente comperta sint

. tum nuper Refrigerius :

presbyter quem coi^am uidetis ab Agarido fidcH uiro ex tribunis sub innocatione + diuinae
maiestatis audiuit qui sibi hoc ab ipso Auitiano iuratum esse dicebat Caeterum nolo
: .
 224 MARTINVS [cxxir -

miremini me hodie facere quod hesterno non feci ? ut ad singulas quasque uirtutes
: |

nomina testium personasque subnectam Ad quas si quis fuerit incredulus quia adhuc . :

in corpore sunt recurrat Exigit id infidelitas plurimorum qui in aliquibus quee hes-
. :

terno memorata sunt nutare dicuntur Accipiant ergo testes adhuc incolumes atque .

5 uiuentes quibus quia de fide nostra dubitant magis credant Sed si adeo infideles
:
: .

sunt :
illis sunt credituri
profiteor quia nec Miror autem quenquam qui uel tenuem :

sensum religionis habeat tantum piaculi uelle committere ut putet quenquam de

: :

Martino posse mentiri Facessat a quoquam qui sub deo uiuit ista suspicio Neque
. .

enim Martinus hoc indiget ut mendaciis asseratur sed tamen totius sermonis fidem :

10 apud te Ghriste depromimus nos nec alia dixisse nec alia dicturos quam quae aut : :

ipsi uidimus aut quse manifestis auctoribus uel pla^rumque ipso referente cognoui-
:

mus Cajterum et si dialogi speciem quo ad leuandum fastidium lectio uariaretur

.

assumpsimus pie nos praestare profitemur historiae ueritatem Hsec me extrinsecus

: :

inserere nonnullorum incredulitas non sine meo dolore compulerit sed redeat ad :

15 nostrum sermo consensum quo me cum tam studiose audiri uideam

. In fatebor :

necesse est Aprum fecisse constanter qui repulit infideles eos tantum iudicans audire
: :

debere qui crederent .

Efleror quid creditis spiritu et prte dolore totus insanio quia non credunt Mar-
si :

tini uirtutibus christiani quas dajmones fatebantur Monasterium beati uiri duobus
: .

20 a ciuitate erat millibus disparatum Sed si quotiens uenturus ad ecclesiam pede extra .

cellula; sua; limen extulerat uideres per totam ecclesiam inerguminos rugientes et : :

quasi audiente iudice agmina damnanda trepidare ut aduentum episcopi clericis qui :

uenturum esse nescirent da^moniorum gemitus indicaret Vidi quendam appropin- :

quante Martino in aera raptum manibus extensis in sublime suspendi ut nequaquam :

25 solum pedibus attingeret Siquando autem exorcizandorum daemonum Martinus ope-

.

ram recepisset neminem manibus attrectabat neminem sermonibus increpabat

: : :

sicut plaerumque per clericos rotatur turbo uerborum sed amotis inerguminis coete- :

ros iubebat abscedere ac foribus obseratis in medio ecclesiae cyHcio circumtectus

1|

cinere respersus solo stratus orabat Tum uero cerneres miseros diuerso exitu perur- .

30 geri :hos sublatis in sublime pedibus quasi de nube pendere nec tamen uestes :

defluere super faciem ne faceret uerecundiam nudata pars corporum At in parte

: .

alia uideres uiros sine interrogatione ucxatos et sua crimina confitentes Nomina : .

etiam nullo interrogante prodebant Ille se louem iste Mercurium fatebatur Pos- , : .

tremo cunctos diaboli ministros cum ipso cerneres auctore cruciari ut iam in Mar- :

35 lino illud fateamur impletum quod scriptum est quoniam sancti de angelis iudica- : :

bunt .

Pagum quendam in senonico annis singulis grando uastabat Compulsi extremis : .

mabs incolfe a Martino auxilium poposcerunt missa per Auspicium praefectorium :

urumi+ satis fida legatione cuius agros specialiter grauius quam cffiterorum assueue-
:

40 rat procelia populari Sed facta ibi oratione Martinus ita uniuersam penitus liberauit
.

ab ingruenti peste regionem ut per uiginti annos quibus postea mansit in corpore :

grandinem in illis locis nemo pertulerit Quod ne forluitum esse et non potius Mar- .

tino priustitum putaretur eo anno quo ille defunctus est rursus incubuit rediuiua
:

tempestas Adeo sensit et mundus uiri lidelis excessum ut cuius uita iure gaudcbat
. : :

45 eiusdem mortem lugeret Caiterum si ad heec probanda qu;c diximus lestes etiam
.

inlirmior auditor exegerit non unum ego hominem sed multa millia producam et
: :

totam in testimonium uirtutis expertam Senonum aduocabo regionem Et tamen tu .

Refrigcri presbyter credo meministi nuper nobis super hoc cum Romulo Auspicii
illius filio honorato et religioso uiro fuisse sermonem qui ha^c nobis tanquam incom- :

50 perta referebat et cum futuris prouentibus per assidua damna Irepidaret

: ut ipse :

uidisti maguo secum ma^rore lugebat Martinum non in ha'C lcmpora reserualum .

Sed ut ad Auitianum rccurram qui cum in omnibus locis cunctisque in urbiluis + :

ederet crudelitatis sufe infanda monumenta turonis tantum innocens erat ct illa : .

bestia qua; humano sanguine ct infelicium morlibus ale banlur mitem se al^iue |
:

55 tranquillum beato uiro pra;sente prjcstabat Memini quodam die ad cum uenisso Mar- .

tinum qui ubi secretarium eius ingressus est uidet post lergum ipsius diemonem
: :

mira; magnitudinis assidentem Quem cminus ut uerbo quia ita necesse parum : : : :

latino loquamur : cxufflans : Auitianus se exufflari exislimans : quid me inquii sancte

- cxxiiP'] MARTINVS 228

sic accipis ? Tum Martinus non te inquit : sed eum qui ceruici luae teter incumbit .

Gessit diabolus : et reliquit familiare subsellium . Satisque constat post illum diem
yVuitianum mitiorcm fuissc seu quod intellexerit egisse se semper assidentis sibi dia- :

boli uoluntalem seu quod immundus spirilus ab illius consensu per Martinum fuga-
:

tus priuatus est potestate crassandi cum erubesceret minister auctorem nec mini- : : 5

strum auctor urgeret In uico autem ambatiensi id est castello illo ueteri quod nunc
. :

irequens habitatur a fratribus idolum noueratis grandi opere constructum Polilis- : .

simis saxis moles turrita surrexerat : quje in thronum sublime procedens supersticio-
nem loci operis dig-nitate seruabat Huius destructionem Marcello ihidem+ consistenti .

presbytero uir beatus sape mandauerat Post aliquantum tempus regressus increpat . lo
presbyterum cur adhuc idoli structura consisteret Illc causatus uix militari manu
: .

et ui pubbcfe multitudinis tanlam molem posse subuerti nedum id facile putaret per :

imbecilloK clericos aut infirmos monachos quiuisse curari Tum Martinus Vecurrens .

ad nota prnjsidia noctem totam in oratione peruigilat Mane orta tempestas edem .

idoli usque ad fundamentum prouoluit Verum hajc Marcello teste dicta sunt Aliam . . 15
eius non dissimilcm in simili opere uirtutem Refrigerio asti[)ulanle perhibeo Colum- :

nam immcnsae molis cui idolum superstabat parabat eucrlerc sed nulia erat facul-
: : :

tas qua id darctur elTectui Tum ad orationem suo more conuertitur Visam certum
: . .

est parilem quodammodo colnmnam ruere de axilo qu;c impacta idolo totam illam :

inexpugnabilcm molcm soluit in puluerem . Parum scilicet essct : si inuisibiliter cadi 20

uirlutibus uteretur
oculis cerncrentur
guinis laborantem
sct : 9ub
: nisi ipsc uirtutcs uisibililer ser ||
uire Marlino humanis etiam
. Idem autem Refrigerius mihi tef?tis est : mulierem profluuio san-
: cum Martini uestem exemplo mulieris illius euangelicaj contigis-
momento tcmporis
sanatam Serpens flumen secabat et ripae in qua fuisse . :

constiterat annatabat In nomine inquit domini iubeo te redire Mox se mala ]>estia
. . 25
ad uerbum sancli retorsit et in ulteriorcm ripam nol)is inspeclantibus fransmeauit : .

Quod cum omnes non sine miraculo cerneremus allius injremiscens ait Serpentes : .

me audiunt et homines non audiunt : .

Piscem paschcT diebus edere consuetus paulo antc horam refeclionis interrogat an :

haberetur in promptu Tum Cato diaconus ad quem nionaslcrii administratio perii- . 80

nebat doctus ipse piscari negat pcr totum diem sibi ullam cesHisse capluram sed
: :

neque alios piscatores qui ucndere solebant quirquam agcre quiuisse Vade inquit .

mitle linum tuum captura proueniet Conliguum flumini ut Sulpicius iste descri-
. . :

psit habebamus habilaculum Processimus cuncli ut pole feriatis diebus uidere

: .

piscantem omnium spcbus inlentis non incassum futura temptamina quibus piscis
: : 35
Martino auctore Martini usibus qufcreretur Ad primum iactum in raete permodico .

immanem Isocem diaconus extraxit ad monasterium laetus accurrens Nimirum ut : .

dixit poeta nescio quis utimur enim uersu scholaslico quia inter scholasticos fabu-: :

lamur :

captiuumque suem mirantibus inlulit Argis . 40

Vere iste Christi di.scipulus gestarum a saluatore uirtutum quas in : exemplum san-
ctis suis : edidit a^mulator Christum in se monstrabat operantem qui sanctum suum :

usquequaque glorificans diuersarium munera gratiarum in unum hominem confere-

bat Testatur Arborius ex praefecto uidisse se Martini manum sacrificinm+ ofTerentis
.

uestitam quodammodo nobilissimis gemmis luce micare purpurea et motu dextere : : is

collisarum inter se fragorem audisse gemmarum Veniam ad illud quod propter tem- . :

porum notam semper occultauit sed nos celare non potuit In quo illud est mira- : .

culi quod facie ad faciem cum eo esl angelus collocutus Maximus imperator alias
:
.

sane bonus depraua tus consiliis saccrdolum post Prisciliiani necem Ithacium epi-
|

scopum Priscilliani accusatorem ctelerosque illius socios quos nominari non est : 50

necesse : ui regia tuebatur : ne quis ei crimini daret opera illius cuiuscumque modi
hominem fuisse damnatum Interea Martinus multis grauibusque laborantium causis .

ad comitatum ire compulsus procellam ipsam totius tempestatis incurrit Congregati ,

apud Treueros episcopi tenebantur qui quottidie communicantes Ithacio communem :

sibi causam fecerant Ilis ubi nuneiatum est inopinantibus adesse Martinum totis ani-
.
55

mis labefactati mussare et trepidare coeperunt Et iam pridem imperator ex eorum .

senlentia decreuerat Iribunos summa potestate armatos ad Hispanias mittere qui :

II. — 13
 226 MARTINVS [cxxiir -

hereticos inquirerent deprehensis uitam et bona adimerent Nec dubium erat quin
: . .

sanctorum etiam maximam turbam tempestas ista depopulatura esset paruo discri- :

mine inter hominum genera Etenim solis oculis iudicabatur cum quis pallore potius . :

aut ueste quam fide heereticus extimaretur H.nec nequaquam phicitura Martino epi- .

5 scopi sentiebant sed male consciis iUa uel molestissima erat cura
: ne se ab eorum :

communione adueniens abstineret non de futuris qui tanti uiri constantiam premissa :

auctorilate sequerentur Ineunt cum imperatore consiHum ut missis obuiam magistri

.

olTicialibus urbem illam propius uetaretur accedere nisi se cum pace episcoporum :

ibi consistentium afFore fateretur Quos ille callide est frustratus

. : profiletur se cum
10 pace Christi esse uenturum adit ecclesiam tan-
. Postremo ing-ressus nocturno tempore
tum orationis gratia Postero die palatium petit Praeter multas quas euoluere lon-
. .

gum est has principales petitiones habebat pro Narsete comite et Leucadio preside
: :

quorum ambo gratia partium fuerant pertinacioribus studiis quibus non est nnnc^ :

temporis explicare iram intentionis et meriti Illa praecipue cura ne tribuni cum iure . :

15 gladiorum ad Hispanias mitterentur Pia enim erat sollicitudo Martino ut non solum . :

christianos qui sub illa erant occasione uexandi sed ipsos etiam hereticos liberaret : .

Verum primo die atque allero suspendit hominem callidus imperator siue ut rei
1|
:

pondus imponeret siue quia obnoxius sibi implacabilis erat seu quia ut plasrique
: :

tum arbitrabantur auaricia repugnabat si quidem in bona eorum inhiauerat Fertur : .

20 enim uir ille multis bonisque actibus praeditus aduersus auariciam parum consuluisse :

nisi si regni necessitas quippe exhausto a superioribus principibus reipublicce aerario

pene semper in expectatione atque procinctu bellorum ciuilium constitutus facile :

excusabitur quibuslibet occasionibus subsidia imperio parauisse Interea episcopi quo- .

rum communionem non inibat Martinus trepidi ad regem concurrunt prKdamnatos se

25 conquaerentes actum esse de suo omnium statu si Theognisti pertinaciam qui eos
: :

solos palam lata sententia condemnauerat Martini armaret auctoritas non oportuisse :

hominem recipi menibus illum iam non defensorem ha^reticorum sed uindicem nil : :

actuni morte Prisciliani si Marlinus exerceat illius ultionem Postremo prostrati cum
: .

flfetu et lamentatione potestatem regiam implorant ut utatur aduersus unum hominem :

30 ui sua Nec multum abeerat^^

: quin cogeretur Imperator Martinum cum haereticorum :

sorte miscere Sed ille licet episcopis nimio fauore esset obnoxius non erat nescius
. :

Martinum fide sancticate^ ac uirtute cunctis praestare morlalibus Alia longe uia san- .

ctum uincere parat ac primum secreto accersitum blande appellat haerelicos iure
:

damnandos more iudiciorum publicorum potius quam insectationibus sacerdotum non

35 esse causam qua Ithacii Civterorumque partis eius communionem putaret esse dam-
nandam Theognistum odio polius quam causa fecisse dissidium eundemque lamen
. :

solum esse qui se a communione intei'im separarit a reliquis nihil nouatum quin
: :

etiam ante paucos dies habita sinodus Ithacium pronuntiauerat culpa non teneri Qui- :

bus cum Martinus parum moueretur rex ira accenditur ac se de conspectu eius : :

40 abripit et mox pcrcussores piis pro quibus Marlinus rogauerat dirig-untur quod ubi
: :

Martino compertum iam noctis lempore est palatium irrupit spondet si parcerelur : : :

se communicaturum tantummodo ut et Iribuni iam in excidium

: ecclesiarum ad |

Ilispanias missi retraherentur Nec mora Maximus indulget omnia Postero die Felicis .

episcopi ordinatio parabatur sanctissimi sane uiri et plane digni qui meliore tem- : :

45 pore sacerdos fieret Huiusmodi eis communionem Martinus iniit satius estimans ad
. :

horam cedere quam his non consulere quorum ceruicibus gladius imminebat \'erum- : .

tamen summa ui episcopis nitentibus ut communionem illam subscriptione lirmaret :

extorqueri non potuit Postero die se inde proripiens cum reuertens in uia maeslus
. :

ingemisceret se uel ad horam iioxite communioni fuisse permixtum haud longe a uico :

50 cui nomen est Andethanna qua uastas sollitudines syluarum secreta patiunlur pro-
: :

cessis paululum comitibus ille subsedit Causam doloris et facli accusante ac defen- :

dente inuicem cogitatione peruoluens Astilit ei repente angelus merito inquit Mar- . :

tine compungeris sed aliter exire nequisli Repara uirtutem

: rcsume constanliam . : :

ne iam non periculum gloricv sed salutis incurreris Itaque ab illo tempore satis cauit .

55 cum illa ilhacianae parlis communione misceri Cajterum cum quosdam ex inergu- .

minis tardius quam solebat et gralia minore curaret subinde nobis cum lachrymis :

fatebatur se propter communionis illius malum cui se uel punclo temporis necessi- :

tate non spiritu miscuisset detrimentum sentire uirtutis Sexdecim postea uixit : .
- GXXIV^] MARTINVS 227

aniios nullam sinodum ab omnibus episcoporum conuentibus se remouit Sed adiit .

plane ut experti sumus imminutam ad tempus gratiam multiplicala mercede repara-

uit Vidi postea ad pseudophorum monasterii ipsius adductum inerguminum
. et :

priusquam limen attingeret fuisse curatum Testantem quendam nuper audiui cum . :

in tirrheno mari cursu illo quo Romam tenditur nauigaret subito turbinibus exortis : 5

extremum uitae omnium fuisse discrimen ad quod quidam «giptius negotiator nec- :

dum christianus magna uoce clamauerit deus Martini eripe nos mox tempestatem : :

fuisse sedatam seque optatum cursum cum summa placidi iequoris quiete tenuisse
: .

Ycontius ex uicariis uir fidelis cum familiam illius lues extrema uexaret et inaudite :

cahimitatis exemplo per totam do mum corpora segra procumberent Martini per ||
: lo
litteras implorauit auxilium Quo tempore uir beatus rem esse promisit diflicilem .

impetrari nam spiritu sentiebat domum illam diuino numine uerberari tjimen non
: :

prius destitit septem totos dies totidenique noctes orando et ieiunando continuans
: :

quam id quod exorandum receperat impetraret jNIox ad eum Lycontius diuina exper- .

tus benelicia peruolauit nuncians simul et agens gratias domum suam omni periculo : 15
liberatam Gentum etiam libras argenti obtuiit quas uir beatus nec respuit nec rece-
. :

pit : sed priusquam illud pondus monasterii limen attingeret redimendis id captiuis :

continuo deputauit Et cum ei suggereretur a fratribus ut ahquid ex eo in sumptum

, :

monasterii reseruaret omnibus in augusto^ esse uictum multis deesse uestitum: : :

nos inquit ecclesia et pascat et uestiat dummodo nihil nostris usibus qua^sisse uidea- : 20
mur Sucurrunt hoc loco illius uiri magna miracula qua^ facilius admirari possumus
. :

quam referre Agnoscitis profecto quod dico mulla sunt*illius quaj non queant
, : :

explicari ueluti istud est. quod nescio an ita ut gestum est a nobis possit exponi : : .

Quidam e fratribus nomen non ignoratis sod celanda persona est ne sancto uiro : :

uerecundiam fecerimus Quidam ergo cum ad fornaculam illius carbonum copiam . 25

reperisset et ammota sibi sellula diuaricatis pedibus super ignem illum nudato
:

inguine resideret continuo Martinus factam sacro legmini sensit iniuriam

: magna :

uoce proclamans Quis inquit nudato inguine nostrum incestat habitacuium ? Hoc ubi
:

illc frater audiuit et ex conscientia qnod^^ increpabatur agnouit : continuo ad nos :

cucurrit exanimis pudorem suum non sine Martini uirtute confessus Quodam itidem . 30
die dum in area quae parua admodum tabernaculum illius ambiebat in illo suo quod :

nostis omnes sedili ligneo resedisset uidet duos da)mones in excelsa illa quaj mona- :

sterio supereminet rupe consistere inde alacres ac laetos uocem istiusmodi adhorta- :

tionis emittere Heia te Briccio credo cernebant miserum eminus propinquantem

: : :

conscii quantam illi rabiem sui spiritus suscitassent Nec mora Briccio furibun dus .
|
35
irrupit ibi plenus insaniae euomuit in Martinum mille conuitia Obiurgatus enim pri-
: .

die fuerat cur qui nihil umquam ante clericatum quippe in monasterio ab ipso Mar-
:

tino nutritus habuisset equos aleret mancipia compararet Nam iam illo lempore : : .

arguebatur a multis non solum pueros barbaros sed etiam puellas scitis uultibus
: :

emisse Quibus rebus infelicissimus insano fellc commotus

: et ut credo priccipue : io

da^monum illorum agitatus instinctu Martinum ita aggressus est ut uix manibus :

temperaret cum quidem sanctus uultu placido mente tranquilla infelicis amentiam
:

per mitia uerba cohiberet Sed ita in eo nequam spiritus redundabat ul ne sua qui- . :

dem illi quamuis uana admodum mens subesset trementibus labiis incertoque uuitu :

decolor prae furore rotabat uerba peccati se asserens sanctiorem Quippe quia a : . 45
primis annis in monasterio inter sacras ecclesice disciplinas ipso Martino educante
creuisset Martinum uero et a principio quod diffiteri non posset militia? actibus sor-
:

duisse et nunc per inanes supersticiones et phantasmata uisionum ridicula prorsus

.

et inter delyramenta senuisse Haec cum multa atque alia etiam qute reticere melius .

est acerbiora uomuisset egressus tandem furore saciato quasi qui se penitus uindi- : : 50

casset rapidis ea parte qua uenerat gressibus recurrebat

: Gum interea credo per .

Martini orationes fugatis ab illius corde deemonibus reductus in po^nitentiam mox

reuertitur atque ad Martini se genua prosternit
: ueniam poscit fatetur errorem : . :

nec sine dccmone se fuisse tandem sanior confitetur Non erat apud Martinum labor .

iste difficilis ut ignosceret supplicanti Tunc et ipsi et nobis omnibus sanctis expo-
: .
55

suit qualiler illum uidisset a dcemoniis agitari

: se conuiciis non moueri quae magis : :

illi a quo essent effusa nocuissent Exinde cum idem Briccio multis apud eum .

magnisque criminibus persepe premeretur cogi non potuit ut eum a presbyterio : :

 -

228 MARTINYS [cxxiv^-

submoueret ne suam persequi uideretur iniuriam

:
illud saepe commemorans si : :

Ghristus ludam passus est cur eg-o non patiar Briccionem ? Ad haec Postumianus : :

Audiat inquil etiam islud exemplum noster iste de proximo qui cum sit sapiens
|1
:

immemor presentium immemor futurorum si :+ fuerit offensus insanit in sua se non :

5 habens poteslate Sa^uit in clericos crassatur in laicos totumque terrarum orbem

. : :

in suam commouet ultionem In qua per triennium iugiter dimicatione consistens nec .

tempore nec ratione sedatur Dolenda hominis et miseranda conditio eliam si in hac .

so\a insanabilis niaH peste premeretur Verum ista ei poenilentie et tranquillitatis exem- .

pla referre+ saipius Galle debueras ut nesciret irasci et sciret ignoscere Qui si : : .

10 istum ipsum breuiter insertum sermonem meum in se prolatum forle cognouerit sciat :

non magis ore inimici quam amici animo me locutum Quia si fieri posset optarem : :

ul Martino potius episcopo quam Phalari tiramno similis diceretur Sed istum cuius .

commemoratio parum suauis est transeamus ad Marlinum nostrum Gale redeamus : .

Tum ogo cum adesse uesperum occiduo sole sentirem dies inquam abiit Postumiane : :

15 surgendum est simul tam studiosis auditoribus ceena debetur De Martino autem
: .

expectare non debes ut ulla sit meta referendi Laiius ille diffunditur : quam ut . :

uUo ualeat sermone concludi Ista interim de illo uiro portabis orienti sed dum . :

recurris diuersas oras loca portus insulas urbesque praeterlegis Martini gloriam . . . : :

sparge per populos In primis memento non prceterire Campaniam et si maxime

. : :

20 cursus in deuio sit Non tamen tibi tanii sint uel magnarum morarum ulla dispendia
. :

quin illic adeas illustrem uirum ac toio laudatum orbe Paulinum Illi quseso te pri- : .

mum sermouis nostri r-quod uel hesterno confecimus uel hodie diximus uolumen :

euolue Ilii omnia referes illi cuncta recitabis

. ut mox per illum sacras uiri hmdes . :

Uoma cognoscat Sicut primum illum nostrum hbellum non pcr Itaham tanlum sed
.

25 etiam per totum diffudii illyricum Ille Marlini non inuidus gh:)riarum sanctarumque .

in Ghristo uirtutum piissimus extimator non abnuit prtesulem nostrum cum suo Felice
componere Inde si forte ad Aphricam transfretabis referes audita Garthagini Licet
. : .

iam pridem ut ipse dixisli uirum nouerit tamen nunc precipue de eo plu ra cogno- :
|

scat ne solum ibi Giprianum mariyrem suum quamuis sancto illius sanguine conse-
:

30 crata miretur lam si ad leuam Achaiae sinum paululum deuexus intraueris sciat
. : :

Gorynthus sciant Athene non sapientiorem in Achademia Platonem nec Socratem in :

carcere fortiorem felicem quidem Graiciam quaj meruerit audire apostolum pranli-
.

cantem sed nequaquam a Ghristo gallias derelictas quibus donauerit habere Marti-
: :

num Gum uero Aegyptum usque perueneris quanquam illa suorum sanctorum
. :

35 numero ei uirtutibus sit superba tamen non dedignetur audire qua illi uel uuiuersae : :

Asiai in solo Martino Europa non cesserit Gseterum cum hierosolimam inde petiturus .

uentis rursum uela commiseris negotium tibi nostri doloris iniungo ut si unquam : :

illuslris ilHus plutomaidis littus accesseris sollicitus inquiras ubi sit consepultus : :

noster ille Pomponius nec fastidias uisitare ossa peregrina Mullas iHic lachrymas : .

40 tam ex alfectu tuo quam ex noslris funde uisceribus ac Hcet inani munere soHini :

ipsum flore purpureeot ex suaue redolentibus sparge graminibus Dicos tamen iUi sed .

non aspere non acerbe compatientis alloquio non exprobrantis elogio quod si uel te
: :

quondam uel me audire uoluisset et Martinum magis quam iUum quem nominare :

nolo fuisset imitatus nunquam a me tam crudeliter disparalus ignoti pulueris regione
:

45 tegerelur naufragii forte pedonis passus in medio mari mortem et uix in extremo
:

nactus Httore sepulturam Videant hoc opus suum quicumque ex iUius abscessu . :

mihi nocere uoluerunt Videant gloriam suam et uel nunc aduersum nos crassari . :

desinant uindicati HaiC cum maxime flebiH uoce gemeremus omnium lachrymis
. :

per nostra lamenta commotis cum magna quidem Martini ammiratione sed non minore
50 ex uostris fltetibus dolore discessum est .

DE TRANSITV SANGTI MARTINI

[MJartinus igitur obilum suum longe ante pra^sciuit dixitcjue fratribus (HssoHi- :

tionem sui corporis imminere interea causa exlitil qua condatensem diocesim . :

uisitaret Nam clericis inter se ecclcsie iUius discordantibus pacem cupiens refor-
.

55 mare licet finem dierum

: suorum tion ignoraret prolicisci tamen ob istiusmo<li ]]
:

eausam non recusauit bonam hanc uirlutum suarum consummationem exisiimans : :

- CXXVii-J MARTINVS 229

si pacem redditam reliquisset Ita profectus cum suo illo ut semper frequen-
ecclesiae :

tissimo discipulorum sanctissimoque comitatu mergos in ilumine conspicatur piscium

prffidam sequi et rapacem ingluuiem singulis urgere capturis
: Forma inquit haec .

doBmonum est Insidiantur incautis capiunt nescientes caplos deuorant exatura-

. : : :

rique non queunt deuoratis Imperat dein potenti uirtute uei-borum ut eum cui inna- . : 5

tabant gurp^item relinquentes aridas peterent deserlasque regiones eo miro circa : :

aues illas usus imperio quo dcemones fugare consueuerat Ila grege facto omnes : . :

in unum illaj uolucres congregata? reliclo flumine montes syluasque petierunt non :

sine ammiratione multorum qui tantam in Marlino uirtutem uiderent ut etiam : :

auibus imperaret Aliquandiu ergo in uico illo uel in ecclesia ad quam ierat commo-
. lo
ratus pace inter clcricos restituta
: cum regredi ad monasterium cogitaret uiribus : :

corporis coepit repente destitui Conuocatisque discipulis indicat se iam resolui . : .

Tum uero nifcror et luctus omnium uox una plangentium Gur nos pater deseris : . :

aut cui nos desolatos relinquis ? Inuadent enim gregem tuum lupi rapaces Et quis .

eos a morsibus nostris percusso pastore prohibebit ? Scimus quidem desyderare te 15

Christum sed salua tibi sunt tua praemia
: nec dilata minuentur nostri potius : :

miserere quos deseris Tunc ille motus his flaetibus ut totus semper in domino
: .

misericordia; uisceribus affluebat lachrymasse perhibetur Conuersusque ad domi- : .

num hac tanlum llentibus uoce respondit Domine si adhuc populo luo sum neces-
: :

sarius non rccuso laborem

: (iat uolunlas tua Nimirum inter spem amoremque : . 20
positus dubitauit jiene (juid mallet quia nec hos deserere
: nec a Christo uolebat : :

diutius seperarj Nihil tamen in uolo suo ponens aut uoluntati relinqucns
. tolum : :

se domini arbilrio potestatique commisit Nonne tibi his paucissimis uerbis dicere .

uidctur ? (irauis quidcm est domine corporefe pugna militin? et iam satis est quod : :

huc usque certa ui Sed si adhuc in eodcm labore pro castris tuorum stare mc pra^-
|
. 25

cipis non recuso

: nec fatiscentem causabor astatem Munia tua deuotus implebo
: . .

sub signis tuis quoad ipse iusseris militabo Et quamuis optata sit seni sessio post .

laborem est tamen animus uictor annorum et cedere nescius scnectuti Ac si iam
: ; .

parcis ajlati bonum mihi est domine uolunlas tua IIos uero quibus timeo ipse
: . :

custodias uirum inetfabilem nec labore uictum nec morte uinccndum qui in
. : : : 30
nullam se partem pronior inclinauerit nec mori timuerit nec uiuere recusarit : : .

Itaque cum iam per aliquot dies ui febrium tencretur non tamen a dei opere cessa- :

bat pernox in orationibus et uigiliis fatiscentes arlus spiritui seruire cogebat nobili
: :

illo stratu suo in cinere et cylicio recubans et cum a discipulis rogaretur ut saltem : :

uilia sibi sineret slramenta supponi non decet inquit filii christianum nisi in cinere : 35
mori Ego si aliud uobis exemplum relinquo
. ipse peccaui Oculis ac manibus in : .

caelum semper intentus inuictum ab oratione spiritum non relaxabat I*]t cum a pre- .

sbyteris qui tum nd eum confluxerant rogaretur ut corpusculum lateris mutalione

: : :

releuaret sinite inquit sinite me fratres cadum polius respicere quam terram
: et : :

suo iam itinere iturus ad dominum spiritus dirigatur Hfec locutus diabolum uidit : 40

propter assistere Quid hic inquit astas cruenta bestia ? Nihil in me funeste reppe-
.

ries Abraoe me ipsum sinus recipit Cum hac ergo uoce flagitatum diuinis operibus
: . :

spiritum caelo reddidit Testatique nobis sunt qui afTuerant iam exanimi corpore : : :

glorilicati hominis uidisse se gloriam Vultus luce clarior renitebat cum membra . :

cfetera ne tenuis quidem macula fuscaret In aliis etiam et in illo tantum artubus . if>

non pudendis septennis quodammodo pueri gratia uidebatur Quis istum unquam
: .

cylicio tcctum quis cineribus crederet inuolutum ? Ita uitro purior lacte candidior
: : :

iam in quadam futurfc resurrectionis gloria et natura demutala^ carnis ostensus est .

lam uero in obsequium funeris credi non potest quanta hominum multitudo conue- :

nerrit tota obiuiam^ corpori ciuitas

. ruit Cuncti ex ngris atque uicis muliique+ ex ||
. 50

uicinis urbibus affuerunt quantus luctus omnium quanta pra-cipue ma?rentium . :

lamenta monachorum qui eo die fere ad duo milia conuenisse dicuntur Specialis
: .

Martini gloria eius exemplo in domini seruitutem stirps tanta fructificauerat Agebat .

nimirum ante se pastor extinctus greges suos sanctse illius multitudinis pallidas tur-
bas agmina palliata et aut emeritorum laborum senes aut iuratos Ghristi in sacra- :
55

menta tyrones Tam uirginum chorus flfetu abstinens prae pudore

.
cum Ifetandum :

potius illi esse sentiret quem iam suo dominus gremio confoueret quam sancto : :

dissimulabat gaudio quod dolebat Siquidem lides fleere prohiberet gemitum extor- . :
 230 MARTINYS [CXXVF-

queret affectus Et enim tam erat sancta de illius gloria exultatio quam pia de morte
. :

confusio Ignosceres flientibus

.
g^ratulareris gaudentibus quia et pium est gau- : :

dere JNIartino el pium est flere Martinum : dum unusquisque et sibi ipsi pra^stat ut :

doleat et illi debet

: ut gaudeat Hoc igitur beati uiri corpus usque ad locum
: .

5 sepulchri hymnis canora cfeleslis turba prosequitur Comparetur si placet sfficularis .

illa pompa non dicam funeris sed triumphi Quid simile Martini exequiis confere- .

tur ? ducant illi prae curribus suis uinctos post terga captiuos Martini corpus hi qui :

mundum ducatu illius uicerant prosecuntur Illos confusis plausibus populorum .

honoret insania Martino diuinis plauditur psalmis : Martinus hymnis caelestibus :

10 honoratur Illi post triumphos suos in tartara saeua trudentur Martinus Abrase sinu
. :

Ia;tus excipitur Martinus hic pauper et modicus caelum diues ingreditur

. .

Archadio igitur et Honorio imperantibus sanctus Martinus turonorum episcopus .

plenus uirtutibus et sanctitate praebens infirmis multa benelicia octogesimo primo

ffilatis sua5 anno episcopatus autem uicesimo sexto apud condatensem diocesis suae :

15 uicum excedens a saeculo feliciter migrauit ad Christum Transit autem media nocte . :

qua? dominica habebatur Attico Caesarioque consulibus Multi enim in eius transitu : .

psallentium uoces audierunt in caelo quod in libro uirtutum eius pri mo plenius :
|

exposuimus Nam cum primum sanctus dei apud condatensem ut diximus uicum
.

egrotare coepisset pictaui populi ad eius transitum sicut turonici conuenerunt

: :

20 Quo migrante grandis altercatio inter utrumque populum surrexit Dicebant enim .

pictaui Noster est monachus nobis abbas extitit nos requirimus commendatum
: : . .

Sufficiat uobis quia dum esset in mundo : usi fuistis eius colloquio participastis : :

conuiuio firmati fuistis benedictionibus insuper et uirtutibus iucundati Sufficiant

: : .

uobis ista omnia nobis liceat auferre uel cadauer exanime : Ad hajc turonici respon- .

25 debant Si uirtutes nobis factas sufficere dicitis

: scitote quia uobiscum positus :

amplius est quam hic nperatus : Nam ut pretermitamus plurima uobis suscitauit . :

duos mortuos nobis unum Et ut ipse saepe dicebat maior ei uirtus ante episco-
: . :

patum fuit quam post episcopatum : Ergo necesse est ut quod nobis non adim- . :

pleuit uiuus expleat uel defunclus : Vobis est enim ablatus nobis a deo donatus . : .

30 Verum si mos antiquitus inslitutus seruatur in urbe qua ordinatus est habebit deo :

iubente sepulchrum Certe si pro monasterii priuilegio eum cupitis uendicare

. :

scitote quia primum ei monasterium cum mediolanensibus fuit His ergo litigantibus . :

sole ruente dies clauditur corpusque in medio positum ab utroque populo cuslo- :

ditur futurum ut mane facto a pictauis per uiolentiam auferretur

: Sed deus omni- .

.55 potens noluit urbem turonicam proprio frustrari patrono Denique nocte media .

omnes pictaui a somno falacia? comprimuntur nec ullus superfuit qui ex hac mul- : :

titudine uigilaret Igitur ubi turonici eos conspiciunt obdormisse

. appraehensam :

sanctissimam glebam alii per fenestram eiiciunt alii a foris suscipiunt Positumque : .

in nauim cum omn+ populo per uiennam fluuium descendunt Ingressique Ligeris :

10 alueum ad urbem turonicam cum magnis laudibus psallentium dirigunt gressum De .

quorum uocibus pictaui expergefacti nihil de thesauro quem custodiebant haben- :

tes :cum magna confusione ad propria sunt reuersi Et ciues turonici tripudiantes :

cum sanctissimi uiri corpore ad urbem turonicam suult regressi beatus autem ||
.

Seuerinus coloniensis ciuitatis episcopus uir honestae uitae et per cuncla laudabilis :

15 dum die dominico loca sancta ex consuetudine post matutinos cum suis clericis cir-
cuiret illa hora qua uir beatus obiit audiuit chorum canentium in sublimi
: ^'oca- .

toque archidiacono inlerrogat si aures eius percuterent uoces quas ille altentius : :

audiret Respondil .nequaquam Tunc ille Diligenter inquit ausculta Archidia-

: . : .

conus autem coepit sursum collum extendere aures erigere et super summis arli- : :

50 culis baculo sustentante stare Sed credo eum non fuisse ccqualis meriti a quo hcTC non . :

merebantur audiri Tunc prostrati lerra" ipsc pariter ct Iicatus episcopus dominum
.

precantur ut hoc ei diuina pietas audire permitteret h^rectis aulem rursum inter-
: .

rogal senex Quid audis ? Qui ait :Voces psallenlium tanquam in caelo audio sed : :

quid sit prorsus ignoro Cui ille Ego tibi quid sit narrabo Dominus meus Martinus , : .

55 episcopus migrauit ex hoc niundo et nunc angeli canendo eum deferunl in excel- :

sum Et ut parumper mora esset ut haec audirentur diabolus eum cum iniquis
: : :

angelis retinere temptauit Nihilque suum in eodem reperiens confusus abscessit . .

Quid ergo de nobis peccatoribus erit si tantum sacerdotem uoluit pas iniqua nocere ? :
 :

-CXXVIir] MARTHA 231

Haec sacerdote loquente : notato tempore

archidiaconus turonis misit uelociter qui: :

haec diligenter inquireret Qui ueniens eodem die horaque manifestissime cognouit
: :

transisse beatum uirum quo sanctus Seuerinus audiuit psallentium chorum Sed et
: .

si ad Seueri recurramus hystoriam ipsa hora eum sibi scripsit cum libro uitae suae
:

fuisse reuelatum Eo namque tempore beatus Ambrosius cuius hodie flores eloquii
. 5

per totam ecclesiam redolent mediolanensi ciuitati pneerat episcopus cui cgelebranti
: :

festa dominicffi diei ista erat consuetudo ut ueniens lector cum libro non antea :

legere pncsumeret quam sanctus milis iussisset Factum est autem ut illa die
: . :

dominica prophclica lectione iam lecta ante altare stanle qui lectionem beati Pauli :

proferret bealissimus antistes Ambrosius super sanctum altare obdormiret

: Quod : 10
uidentes multi cum nullus eum penilus excilare priesumeret transa ctis fere dua- : |

rum aut trium horarum spaciis excitauerunt eum dicentes lam hora preeteriit : :

iubeat dominus leclori lectionem legere Expectat enim populus ualde iam lassus . .

Respondens autem beatus Ambrosius nolite inquit turbari Multum enim mihi
: .

ualet sic obdormisse cui tale miraculum dominus ostendere dignatus sit
: Nam . 15
noueritis fratrem meum Martinum sacerdotem egressum de corpore fuisse me autem :

eius funeri obsequium prsebuisse Peractoque ex more seruitio . capitellum tantum :

uobis excitantibus non expleui Tunc illi stupefacti pariter et ammirantes diem et :

tempus notant sollicite requirentes

: Qui ipsam diem tempusque reperiunt
: quo :

beatus confessor dixerat se eius obsequiis deseruisse

: bealum uirum in cuius . : 20
transitu sanctorum canit numerus angelorum exultat chorus omniumque cade-
: :

stium uirtutum occurrit exercitus diabohis praesumptione confundilur

: ecclesia :

uirtute roboratur sacerdotes reuelatione glorificantur Quem Michael assumpsit cum

: .

angelis : Maria suscepit cum uirginum choris paradisus retinet ketum cum sanctis : .

Sed quid nos in laudem eius temptamus quod non sufficimus adimplere ? Ipse est: 25
enim laus illius cuius laus ab eius ore nunquam recessit
: Nam nos utinam uel .

simplicem possimus historiam explicare Igitur si quis requirat cur post transitum . :

Gratiani episcopi unus tantum id est Lidorius usque ac sanctum Martinum fuisset :

nouerit quod obsistentibus paganis diu ciuitas turonica sine benedictione sacerdotali
fuit. Nam christiani qui eo tempore esse uidebantur occulte per latebras diuinum :
30

officium caelebrabant Nam si qui a paganis reperti fuissent christiani aut afficie-
. :

bantur uerberibus aut gladio truncabantur A passione ergo domini usque ad tran-
: .

situm sancli Martini anni quadring-enti duodecim computantur .

GLORIOSISSIMAE MARTHE GHRISTI HOSPITAE VITA

A BEATA MARGILIA EIVS FAMVLA ET FILIOLA 35

IN EBREO PRIVS EDITA ET POSTEA IN LATINVM SERMONEM

PER SINTIGEN DE EBREO TRANSLATA .
||

Sanctaj ecclesia? typum beata Martha Christi discipula suis piis essentiis cum teneat
et uita eius ingenti uolumine ad sensus indigeat misticos : idcirco uitae eius insigniis
dimissis eius typicis intellectibus iuxta euang-eliorum assertionem paucis scribamus : 40
quatinus eius uitte prolixitas lectoribus fastidium nec audientium memoriae non sit

onerosum sed lidelium mentibus piaj imitationis fiat exemplum Beatissima igitur
: .

et ueneranda hospita Christi Martha pago hierosolymitano oppido Betanico regalis

prosapiae Syro patre Eucaria matre extitit oriunda cuius Vterini fuere beata Maria
:

magdalenge et Lazarus : quem busto suscitauit eorum uerus hospes omnium saeculorum 45

Ghristus suscitator ,

Nobilis antiqua decurrens prole parentum .

Nobilior gestis nunc super astra manet .

Haec nanque ab infantia omnium creatorem ualde dilexit ebraicis apicibus docta primae
legis praeceptis subdita corpore uenusta muliebribus operibus pulchre erudita inter : 50

omnes matronas piis moribus excellens culmine prima persona sensu et opere non , :
 232 MAIITILV [CXXVU>- -

secunda carilate i-edundans castitate pollens uirilis contactus omnino uitabat

: : .

Nusquam legitur hanc aut uirum habuisse aut hominis contubernium subisse quam- : :

uis eius pater Siriae et Maritone multarumque orarum dux extitisset egregius qui :

post discipulorum domini eorum dispersionem atheniensium ciuium prsedicator fuit

5 lidebssimus tamen hfec cum praefato fratre et sorore tria oppida Magdalum silicet
:

et Betlianiam utramque hierosoiymitanai urbis partem iure heereditatis maternae pos-

sidebat : domiuium habebat quoniam sensu et probitate
et prae cunctis parentibus :

abundantior Cunctisque gazis optima militibus et famibis suis

et potentior erat :

datrix non stricta conuiua famosa in administratione dapum ualde perita quoniam : :

10 ut sacra asserunt euangeba ubicumque ad conuiuia dominus et illa intererat Martha .

amore domini ex more ministrabat Nam cum esset dominus lesus in Bethania in .

domo Symonis leprosi et facerent ibi caenam mag-nam Martha ministrabat ad

: : |

decus ilbus qui Lazarum resuscitauerat Et alibi inquit quia Martha satagebat circa
: . :

frequens ministerium In hospitalitale quae apud nos non debet obliuisci per quam
. :

15 Habraam Loth et losue et multi alii placuerunt deo et angeUs etiam in hospitio
susceptis uakle fuit intenta omnium sedubi hospitatrix piissima omnes tam dome-
: :

sticos quam barbaros

susciperet ^^nde contigit ut ipsum dominum haec agendo : :

dibgere coeperit et illum hospitabatur et ipse qui amator est omnium et in omnibus
: :

nobis ut in beato Petro dilectionem requirit dicens Petre amas me eam tantum : :

'20 dibgebat quod in eius a^de quam alibi hospitari malebat Nam cum ipse dominus
: .

ut euangebum tradit die quadam Ilierusalem pra'dicaret sero reuerteliatur Bethan- :

niam : ubi erat amicus eius Lazarus cum Maria et Martha eororibus apud quas :

hospitabatur.

Qiiomodo Christum icde suscepit .

25 Ilinc accidit ut dominus castrorum et urbium quibus predicabat

: itinere utpote :

carnaUter fessus die quadam I^uca testante intrauit in quoddam castellum et haec
: :

mulier Martha nomine excepit illum in domum suam impleta prophetia quee dicit . :

quasi colonus uenturus est in terra et quasi uiator declinans ad manendum in aede : :

silicet Marthae o uere felicem et gloriosam qu;e tantum hospitem meruit habere
. :

30 angelorum panam pasccnlem a quo ipsa pascebatur quam felix et gloriosa est : .

mulier illa quam lesus tantum dilexit quod apud eam hospitari uoluit et pasci
: : ,

lllum magnum et admirabilem hospitem suscepit qui angelos et homines hospitatur :

et pascit IUum cibauit qui omnes pascit creaturas

. llxc maius quid quam Abraam
: .

bospitio suscepit deum silicet et hominem IUum magnum regom regum et dominum .

35 dominorum qui solo palmo omnia concludit qui ut lob refert ceclo est excelsior
: : ;

inferno profundior tcrra longior : mari latior : quem multi prophotai et reges uoluerunt
uiderc et non uiderunt
: et audire et non audierunt ipsum hospitio suscepit et : : :

pauit Res magna et laude digna hospitato domino in oede

. unaqueque duarum :

sororum Martha silicet et Maria magdalenae sibi proprium minislerium agendum quo
40 magis deo placerct ele git Maria sedens' secus pedes domini audiebat uerba oris
||
.

eius pasci quam pascere maleas

: Marlha aulem satagebat circa frequens ministe- ,

rium ciborum Ideoque quod tantum ac lalem hospitem a^de susceperat cura cum
; :

summa studuit illi seruire Larem muudare accubitus ornare cibaria prsparare . : : :

sed non satis uidebatur eo quod etiam tota domus familia sufficere non posset illi :

•45 tanto labore ad seruiendum nisi eius soror ad pnDparanda ei subueniret \'oicbat : .

enim ut uniuersaliter oninis contio domus dapes pnopararet Idcirco stetit ante domi-
: .

num stupefacta et ci super hac re conqua>rens ait Domine non est tibi curae quod
; ; :

soror mea reliquit me solam ministrare ? Dic ergo illi ut me adiuuet At ipse qui : .

non est personarum acceptor qui diuersorum scruienlium diuersa sibi illata soruilia :

50 amat et recipit sic officium uuius laudat ut allerius non uituperet Martha inquiens
: : .

Marlha sollicila es et turbaris erga plurima Porro unum est nccessarium Maria
: . .

optimam partem id est uitam spiritalem elegit sibi quai non auferetur ab ea quia : :

cum illa uitam percipiet aiternam Vnaquaeque uestrum officium quod sibi elegit per- .

ficiat et saluabilur Ipsa pro salutc aninnc pugnat lu uero pro corjioris salulc labo-
. :

55 ras .Age quod coepisti et saluaberis Nam bonum opus inohoantibus corona pro- : .

mittitur sed perseuerantibus datur et omnis laus in fine canilur

: Hinc palel quia : . :
- cxxvni'J MARTilA 233

actiua uita in sancta ecclesia quani Martha significat absque contemplatiua uita quam
Maria designat siue acliua persistere aut etiam regi summo piacere nullatenus ualet :

quapropter unicuique istarum sanctarum foeminarum oflicium et suum eleclum chu-

mens hospes concessit Quid plura ? Lsetis animis more festiuo utraque die illa come- .

derunt steterunt in domo et quieuerunt Ab hinc ex more saluator in a^de beatoe

. : . 5

Martha? sibi gratum suscepit hospitium .

Qiiomodo siia preece Lazariis siiscitatur ,

Quanta bona salubria hospitalitatis g-ratia bono cuilibet hospiti iqui+ sedule hilari :

animo eg-enos in domo sua suscipit proueniant in huius mulieris hospitalitate compro- :

batur Nam per amiciciam hospitalitatis beataj Martha^ su scitauit dominus fratrem
.
|
lo
eius Lazarum a morte diligebat enim inquit euangelista dominus lesus Martham ct.

sororem eius Mariam ct Lazarum generatio felix et laudabilis quam Cln'istus . :

inler cieleras magis dilexit Patris sapientia quamuis dicat ego diligentes me diligo . : :

raro tamen in scripturis fuleles repcriuntur qui specialiter a domino diligi ex nomine :

designcntur Et quia a pio hospile suo se diligi beata Martha sciebat et ab eo aliquid
. : 15

se posse impetrare non dubitabat et quia audierat archisynagogi liliam et uiduaj :

filium resuscitatum ab eo fuisse super fratris morte conquerens reuertenti Betha- :

niam domino dixit Domine si fuisses hic frater meus non esset mortuns Sed et : : .

nunc scio quia quaecumque petieris a deo dabit tibi deus O certa fides pia; mulieris
: . :

deum trinum et unum credebat filium dei quem sub trabea carnis humana; uidebat : 20

latcntem patrem quem non uidcbat a quo lilii postulationem adimplendam nuUa-
: :

tenus (lubitabat imo spiritum sanctum quasi quoddam indissolubilc amoris uinculum
:

intcr patrem ct filium credebat per quem palcr filio postulantc fratrem suum resu- :

scitarct Idcirco h;cc omnia crcdenti mulicri domiuus dixit

: Resurget fratrert tuus : :

Cui protinus Martha scio inquit quia resurget in nouissimo die Patet qualiter h;cc
: .
25

sancta mulier prinice legis documentis erat imbula legerat in prophetis exurgent :

mortui et resurgent qui in monumentis sutit Nouissimam et uniuersalem resurre-

: .

ctionem credebat sed praisentem fralris quam postea uidit adhuc dubitabat qua
: :

propter dominus ego sum inquit ei resurrectio et uita qui credit in me etiam si . :

mortuus fuerit uiuet Et omnis qui uiuit et credit in me non morietur in ajter-
: . : :
30
num Credis hoc ? Ait illi Vtique domine O quanta lides quam uera confessio
. : .

redundat in hac sancta muliere Ait enim ego credidi quia tu es Christus filius . :

dei qui in hunc mundum uenisti

: Consors principis apostolorum Petri consors . :

lob consors nabra;e consors etiam diua^ uirginis beata Martha efficitur Consors
: : .

Petrie st+ quia sicut ille credendo patrem et filium et spiiritumsanctum+ filio dixit
: : 35

tu es Christus filius dei uiui illud idem h;ec confitendo ait

||
tu es Christus filius dei : :

qui in hunc mundum uenisti consors sancti lob est quoniam sicut ille dixit credo :

quod in nouissimo die de terra surrecturus sim et rursum circundabor pelle mea : :

et in mea uidebo deum saluatorem meum sic et hajc credendo resurrectionem

carne :

futuram ait scio quia frater meus resurget in resurrectione in nouissimo die Consors
:
<o
Abra» quoniam sicut Abraam tres angelos hospitio sub sancta; trinitatis fide susce-
:

pit sic et hsec trinum et unum deum

: et quod maius est deum et hominem in domo :

sua recepit Consors quoque diuae uirginis in parte efficitur Suscepit enim gloriosa
. ,

uirgo Maria deum et hominem in thalamo pii uentris suscepit et ista deum et :

hominem in sui hospitio laris Illaque membra diuina qua; sanctissima pio gremio .
45

suo nulriuit haec pia hospita Martha aede propria fouit Quem illa genuit ista fouit:
: :

Ideoque consors diuaj uirginis efficitur sed dispar Dispar est merito quoniam illa : . :

quae est benedicta inter omnes mulieres cui nulla dignitate consimilis est in uirgi- : :

nali thalamo intacto filium dei suscepit Hsec corruptibili tabernaculo ipsum deuote :

recepit Illa paruum puerum heec hominem triginta refocilauit annorum

: Itaque : .
^O

quia fidem prophetarum et confessionem apostolorum corde credidit et opere : :

tenuit iure et consors et particeps illorum est in cselestibus regnis

: Et quia omnia .

possibilia sunt credenti merito accepit quod a domino petiit quod desyderauit : :

tenuit fratrem de morle suscepit

. quia ad uocem domini iubentis Lazare ueni : :

foras qui quatriduanis fuerat reuixit Interim sollemnia tantorum gaudiorum caena
: .
^5

facta in domo Symonis leprosi tam a ludeis quam a fidelibus celebrantur et Martha :
 :

234 MARTHA [cxXVIIir -

ministral)at et ut niiUa esset dubitatio miraculi

:
Lazarus ex discumbentibus erat : :

credendum est inde quod sicut ab orco et busto fratrem beatae Marthas piis precibus
:

dominus resuscitauit sic quemlibet peccatorem uere poenitentem eumque bono corde
:

inuocantem pro quo deum exorauerit pius hospes eius amore a peccatis releuabit
. : :

5 et saluum faciet eum Imperator cpelorum humillimus quantum beatam Martham

.
|

dilexit patet Vt enim diuae uirginis amplexibus illi placuit teneri ; sic regum uitans
:

palatia : in eius ajde placuit hospitari . pasci . portari et quiescere in eius domo
sacrata totam rehgionem omnium religiosorum et sanctae ecclesiae sacramenta insti-
:

tuit et patefecit In eius domo pia sanctam ecclesiam informauit

. et duas uitas con- .

10 templatiuam silicet et actiuam quibus pise mulieres Maria et Martha saluatoris gratiam
acquisierunt ei aptauit et successoribus christicolis ecclesiasticis recte uiuere desy-
: :

derantibus tenendas ostendit In hiis duabus uitis omnes regulae cunctorum religio- .

sorum ueteris et noui testamenti dogmata pendent et adimplentur quibus omnes :

sancti et electi dei ierunt et ituri sunt ad superna polorum regna proximum nostrum
15 ut nos metipsos amando in cunctis necessariis secundum posse ei subueniendo
: in :

actiua uita cum Martha manebimus deum super omnia diligendo eius solo amore :

terrena postponendo caelestia intuendo in contemplatiua uita cum Maria laetabi-

: .

mur Sic sunt tractanda terrena ut non amittantur caelestia Sic transeamus per
. : .

bona temporalia : ut non amitamus

nec pro caelestibus terrena aut pro ter- aeterna :

20 renis caelestia sunt relinquenda quibus et nos salubriter deo donante perfrui merea- :

mur quatinus regnum caelorum possidere ualeamus Hactenus de sacra hospita

: .

Christi euangeliorum sub testimonio haec dixerimus casterum ipsius uita fmisque :

qualis deinceps fuerit breui penna percurramus .

Qiiomodo suum proprium dimisit .

25 Igitur beata Martha medullitus audita et percepta sententia domini dicentis : omnis
qui reliquerit patrem et matrem aut uxorem aut filios aut agros propter nomen meum :

centuplum accipiet uitam aeternam possidel^it omnem facultalem suam in tribus

: et :

diuisit .+ partibus primam sorori suae Mariae magdalene dedit ex qua ipsa domino :

et apostolis uictum et uestitum illis annexa prebuit Secundam partem fratri suo .

30 Lazaro dedit Tertiam uero partem sibi retinuit unde uiueJjat et saluatorem et disci-
. :

pulos dum ad eam uenirent pascebat Residuum uero et quidquid habere potuit post .

Ghristi ascensionem ad caelos dum multitudinis credentium erat cor unum et anima |1

una et nemo dicebat sibi aliquid proprium sed erant illis omnia communia pedibus
: : :

apostolorum obtulit ut esset credentibus in commune quoniam ut philosophus ait

: :

35 omne bonum in commune deductum clarius lucescit et efticitur Martha cum apostolis :

apostola et cum discipulis discipula Tunc crescenle numero discipulorum creuit .

austeritas ludeorum adeo : ut eos repellerent a finibus suis . Qiiosdam ut Petrum et

alios apostolos in custodia publica manciparunt . quosdam ut lacobum peremerunt .

quosdam ratibus arcenles ablatis remis uelis et gubernaculis omnibusque alimentis

40 desolatos alta tendendo effugarunt Sed quos dira ludeorum saeuitia a finibus suis .

proiecit hos diuina prouidentia in melioribus regionibus ditauit Ditauit uillis et

: .

castellis et urbibus locupletauit gazis multis Dolauit ecclesiis multiplicauit seruis

: . .

et honoribus et adhuc hos ditat in caelestibus mansionibus

: Vnicuique dedit urbem .

et patriam Arelate Trophino Narbonam Paulo Tolosam et ^\ischoniam Saturnino

. . . .

45 Lemonitas Martiali Sconnas et Aquitaniam Eutropio Genamannum et Bittaniam

. .

luliano Bituricas Vrcissino

. Turronum Graciano Lugdunum Irrenea Bisunlium . . .

Ferrucio Aurasicam alii Eutropio

. Petragoricas Frontoni ^'^ellaitum Georgio . .

totam J Galliam Dionysio singulis singulos pra^buit pagos Videte quanta in bar- . .

baris regionibus claunentia dei illis adhuc clare non cessat petuntur eorum'cineres .

50 ossa pia et busta a populis morlui etiam sunt et uiuis subueniunt .Ad eorum namque : .

busta sanantur aduenientes aegri clarificantur caeci criguuntur claudi liberantur J . .

daemoniaci datur consolatio ma^stis crimina peccatoribus condonantur Idcirco noluit .

illis deus dare in oris hierosolymitanis heredilatem quia maius alibi dedit Similiter : .

non uult deus homini dare perfectam haereditatem nisi in ciclestibus regnis quam :

55 pro eo fecit Sicut dixit Abraae Exi de terra tua et de cognatione tua et ueni in
. : :

terram quam monstrauero tibi et faciam te crescere in gentem niagnam Sic fecil
: : .
- CXXVIIIF] MARTIIA 235

deus honiini primo . De

paradiso illum exulando mancipauit in hunc mundum Deinde .

in hortum post haec posuit eum in Cfelum Sic fecit li

: liis Israel de Aegypto trans- .
|

tulit illos per mare rubrum in terram desyderabilem Sic fecit et sibi de sinu patris : .

descendit in beatae uirginis aluum Deinde in mundum de hinc in bustum post in .

hortum hinc ad resurrectionem

: inde ad ca?los regreditur Similiter unicuique : .
5

nostrum dominus tres mansiones praebet et ex alia ad aliam oportet nos transire : .

Dat mundum in quo manemus dat antrum in quo putrescit corpus dat crelum
: . : . :

in quo demum manebimus Comes mors amara in mundo uermis in antro angelus . : :

in caelo Sic beatam Martham hospitam suam alilatis etiam propriis gazis in barbaris
.

regionibus dictauit . 10

Quomodo mare transiuit cum beato Maximino aquensi antistite

qui fuit ex septuaginta discipulis .

Sicut dominus gloriosam matrem suam sancto lohanni euangelistae sic beato Maxi- :

mino Martham et Mariam magdalenam spiritus sanctus sociauit Vtqui eas olim bapti- :

zauerat Ipse bone conuersationis exemplo ad regnum caelorum eas perduceret

: qui :
15

nauim ingressi cum mullis aliis et quibusdam ex praefatis prospero cursu ad poi^tum
Marsiliae domino ducente peruenerunt Tunc lerrilorium aquense adeunt etieiuniis . :

et pra^cibus inslantes populum incredulum miraculorum signis et praedicationibus ad

Christi fldem conuerlunt Gloriosae Marthae dominus deditet gratiam sanitatum super.

omnes aegros et diuinae praedicationis facundiam Erat enim ut diximus corpore uenu- .
20

sta : facie decora et gratiosa : eloquiis acuta lingua deserta et ante reges et nobiles
:

recipiebantur eius sermones : et prae caeteris sodalibus in conuertendo populos magis

proficiebat . praidicante namque beato Maximino et Martha et Maria maxima pars
populorum illius pagi conuersa est ad Christum .

Quomodo draconem manu sua alligauit .

25

Erat tunc temporis super Rhodanum iuxta rupem ingentem in nemore quodam inter
Arelatem et Auinionem uersus occidenlalem plag-am draco ingens medius animal :

terrestre medius piscis qui multos Iranseuntes et superuenientes homines asinos

: : :

etiam et equos pei"imebat Naues etiam quae per Rhodanum transibant subuertebat . .
||

Veniebant ibi gentes saepe et populi armati nec illum perimere ualebant quoniam : :
30

proiectus a nemore in ilumine latebat Et erat grossior bone+ longior equo os :+et . :

caput habens leoninum Dentes ut spata acutos comas equinas Dorsum acutum ut
. : .

dolabrum squamas hirsutas ut tarauos scindentes senos pedes el ungues ursinas

: .

caudam uipeream binis parmis ut tortua utraque parte munitus Duodecim leones .

aut totidem ursi illum superare nequibant cum autem incolae eum nullo modo peri-
: .
35

mere nequissent audierunt fama prajconanle beatam Martham miraculis coruscan-

:

tem et daemonia eiicientem ueneruntque ad eam rogantes ut ueniret et draconem

: : : :

a finibus suis expelleret perrexit itaque ad locum sancta dei amica Christi hospita
. :

confidens in uero hospite suo reperitque draconem in nemore hominem quem iugu- : :

lauerat comedentem et iacta super eum aqua sacrata quam secum tulerat et signo
:
40

ligneo sanctae crucis ei ostenso draco stetit uiclus ut ouis et beata proprio cingulo : :

eum alligauit populo lanceis et lapidibus attritus est totus

: et illico a Nuncupatur .

autem draco Tirascurus unde locus ille abhinc postea uocatus est Tirasconus
ille : :

qui antea uocabatur Nerluc id est niger lucus eo quod ibi erant nemora umbrosa : :

et nigra Erat enim ut pote draco ex genere illius qui uocatur in libro lob leuiathan
. : :
45

qui absorbuit fluuios et non miratur sed habuit fiduciam quod influeret lordanis
: : :

in os eius Venerat enim per mare de galatia Asias generatus a leuiatan qui est ser-
. :

pens aquosus et ferocissimus et a Bonacho animali Bonachum animal galatia regio .

gignit quod stercus fluens et urens insectatores suos submonet^ quod per spacium
: :

ingens uelut spiculum dirigit : et quidquid tetigerit : uelut incendium urit .

50
 236 MARTIIA [cxxviiin- -

Qiiomodo mansit in haeremo Tirasconi .

Postea multis petitionibus populi et haeroum illius patriee et uenia mag^istri sui prne-
fati Maximini sororisque suee Marise magdalenfe ibi beata Martha remansit et quan- :

diu uixit ieiuniis uigiliis et precibus stetit Quot labores quot ang-ustias quot egri-
: . : :

5 tudines quantas persecutiones quantasque anxieta

: tes et fames ibi substinuit quis |
. :

est qui ualeat dicere ? Nam in primis septem annis radicibus hasrbisque crudis ac pomis
syluestribus uescitur et affrondilius et arborum boletus fercula erant sibi meliora .

Postea coadunato fratrum et sororum per se commorantium conuentu et ffidificata

sub honore sancti Christi et beata; Maria; uirginis maxima basilica satis ibi asperam
10 duxit uitam carnem et omnem pinguedinem oua et caseum et uina uitans
. semel in .

die edebat hyeme pellicia ouina et pallio ffistate tunica et byrrho interula caprina
. .

iuxta carnem suam ex more induebatur nudis pedibus incedens albam cameli mitram .

capite gerens cingulo nodoso de setis equinis facto sacrum aluum suum ita sedule
.

stringebat quod uermes ex corrupta et putrefacta carne sa^pe efluebant Extensis

: .

15 solo ramis arboreis uel uitibus quolibet lapide capiti supposito cylicio recumbebat :

precibus et obsecrationibus sedule semper uacabat : In celestibus semper intenta :

nunquam in terrenis tuta Mente in caelo corpore in terra conuersabatur Genties

. .

die totidemque nocte genua ad terram flectabat fide spe et caritate cunctisque uir-
. .

tutibus pollebat hospitalitate qua apud Bettaniam utebatur semper fulgebat Mensa
. .

20 eius cum peregrinis et hospitibus erat ex more Diuinis prfedicationibus os eius non .

cessabat crebris manuum operibus uteljatur Sajpe domi cum conuentu suo stabat
. . .

saepe ad castella et urbes et uicina loca pergens gentium caterius^^ diuini uerbi saemina
erogahat+ Verba qua? proferebat miracuUs asserebat Super auscullantes se manus
. .

imponebat et spiritumsanctum accipieliant Super a^gros manus imponebat et spi-

: . :

25 ritumsanctum accipiebanl Super aegros manus imponebat et bene habebant Ilaec

. : .

agendo dilecla a deo et hominibus felix extitit Martha Quot gentium millia exhorta- .

tione sua ad Christi fidem conuertunfur et baptizantur longum est enarrare .

Qiiomodo morUuim siiscitanit .

Porrocum apud AlKuionum antefores urbanas in quodam loco amoeno interurbem

30 et fluuium Rhodanum egregia Christi discipula sanaret aegros sibi oblatos et praedi- :

caret ecce iuuenis quidam qui erat ullra flumen

: uidit citra gentium cateruas san- ||

ctam auscultantes animatus eam uidere et audire nauigio carnes+

: fluuiumque : :

transmeare cnpiens natare nudatus ccepit Qui cum in medium pelagi nataudo^ ueni- .

ret : subito ueloci cursu ferocissimi fluminis impeditus mergitur raptus in profun-
35 dum Quid plura ? Tota die illa a ciuibus nauigiis cum per fluuium reperiri non
.

potuisset secunda dic circa nouam+ inuentum corpus exanimatum ponitur anfe pedes
:

beatae Marthae mox egregia amica Ghristi corde compuncta ammonuit populum ut
. :

solo prostrata deum exoraret ut sua claementia suscitare a morte puerum dignare-
:

tur . Illa uero iuxta corpus in modum adonaicrucis solo prostrata : dominum orauit :

40 inquit lesu Christe qui tua sancta ineirabili clementia fratrem dilectum meum Lazarum
tuum olim a mortuis suscitasti qui tenes claues mortis et uitcT qui morti imperas
: : :

et a facie tua fugit qui mortuos inuocas et resurgunt respice mi hospes care ad
: : :

fidem et precem circum astantium et resuscita puerum istum quo et audientes uir- : :

tutes tuas credant in te Adonay lesu Ghriste qui uiuis et regnas cum patre et spi- :

45 ritu sancto et matre uirgine Maria in saecula sfeculorum Amen Mox Christi egregia .

hospita sensit de caelo dei uirtutem aduenisse erexif se et apraehensa manu pueri : :

dixit ei Surge puer in nomine domini nosfri lesu Chrisfi Statimque uiuus^et inco-
. :

lumis surrexit et baplismum in noniine sancta? trinitafis subiit Oh beatam Chrisfi

: .

hospitam qu;c Christo operante orchum expolianit et hominem qui bina morfe ante :

50 damnatus fuerat gemina resurrectione Christi fidei restaurauit lUico omnes ciues et .

suburbani crediderunt in dominum nosfrum lesum Christum et baptismum subie- :

runt his ita geslis Marfha anfea celcbris amodo celebrior cunctis exfitit
. .

Eo etiam tempore Maximinus aquensis praesul et Trophinus arelatensis et Eufropius

aurasicensis hii tres uisitationis causa non moniti altero etiam de altero ignorante ad :
 ::

- CXXX'] MARTIIA 237

eam uenerunt : honore sexto-

et eius precatu sancti Gqristit nomine eiusque genitricis
decimo calendas ianuarias eius ecclesiam consecrarunt Ad quorum caenam uino .
|

deficiente lympha in bachum conuertitur Tunc per eundem Maximinum eidem Mar- .

th.e Maria soror eius mandans promisit se eam uisitaturam quod non uiua sed mor- :

tiia impleuil Transacto uero lempore non lonj^-^o a bealo Pe^^ Pelro apostolo ordinali
. 5

anlistites beatus Fronto petra goracensis et sanclissimus Georj^ius uellaicensis ille :

scilicet qui mortuus fuerat et reuixit e propriis urbibus eorum prajdicationem tunc :

respuentibus eiecti ad eius presidium uelut ad matris suai asyllum cum accessissent
:

el per aHquot dies cum ea morarentur beatha? Marthae fusis deo precibus ciuibus : :

suis reconciliati sunt Kn\l enim episcopa omnium credentium tunc temporis mater
. lo
pia et nulrix Nutriebat cunctos ut gallina puUos Nam credentium multitudines ad
. .

eam confluentes animic et corporis necessaria ministrabant Tunc uni illoruni sancto- .

rum Fotoni scilicct seniori peccamina sua conlitendo non post longo tempore futura +
beata Martha mortem suam predixit cui etiam ille si deus sibi facultatem tandiu : :

uiuendi preberet pollicitus est se ad eam uenturum tempore dissolutionis suaj

: Sed . 15

(juia cuncta prodigia quie ultra mare et citra egit ct crebra miracula eius longum est
enarare : qualiter de bona uita ad meiiorem transierit breuiter dicamus .

De transitii eius .

Cum beata hospita Ghristi suo pio hospiti per omnia bene operans placeret meri- :

lorum eius stipendia ei credere uolens ille pius liospes suus innotuit ei prophetiae spi- 20

ritu longe ante spacio unius auui imuiinere exitus sui diem quod fratribus et soro- :

ribus illa postea indicauit Gumque [)er totuni fere aununi febribus agitaretur antc
:

suam dissolutiouem die octauo angelicos choros sororis su;u Mariye magdalenai migran-
tis animam in cailum ferenlcs audiuit quod omni contioni suaj illico patefecit mei : .

in([uit comites et dulcissinii alumni quajso congratulamini quoniam angelicas pha- : 25

langes sororis nostraj animam ad celeslcs sedes ferentes el ouantes ceruo+ pul- .

cherrima felix et dilccta mi soror non altendisti quod mihi pollicita es ut me uisi- : :

lando hetilicares Viuas cum niagislro et ucro hospite nostro in sede bcata Quan-
.
1|
.

tus et quam inextimabilis amor inter duas sorores crat ostendilur Oclaua die obitus : .

allerius obiit altera

: Altera alleram Iraxit ad paradisum Statimque beata Martha
. . 30
[)ius solito grala lecto langiicscere cccpit et conuocalis fratribus ct sororibus suis iter :

suum ad c;elum eucharislia et coufessione muniuit resque ccclesia; suie cougrue :

dis[)osuit alumnosque suos in flde christiana et relligione tenenda fortiter corrobo-

:

rauit .Tunc eos ut eadcm dic nocleque accensis in domo lumiuariis precibus etiam
:

diuinis usque ad obitum suum indesinenter peruigilarenl : dulciter orauit : quod i{3si 33

diligenter cgerunt ,

Qiiomodo ad eins obitiim dcTmones uenerun

Nocte uero media ante transitus sui diem custodibus somno grauatis turbo uenti :

a parte maligna ueniens septem cereos non modicos et trcs lampadas in aede ardentes
uelocissimis insufilationibus extinxit Illico beata tetrorum spirituum turbam ante se .
40
cernens orare ccEpit Mi [)ater inquit Ileli mi hospes care congregati sunt ad deuo-
.

randum me seductores mei scri[)ta tenentes mala qufe gessi erg-o uociferantur : .

dicentes deus dereliquit eam persequimini et compraehendite eam quia non est
: . : :

qui liberet eam . Heli ne elongeris a me . Ileli in auxilium meum respice . Heli in
adiutorium meum
intende delicta iuuentutis mea; et ignorantias meas ne memineris
.
45

Adonai et ne auertas faciem tuam a me quoniam tribulor uelociter exaudi nie Adonai : .

Ad sonitum cuius uocis custodes euigilati dum in aliis aedibus loci rogum peterent : :

et non reperientes moram facerent ecce uidit beata occurrere sororem suam Mariam :

magdalenam igneam facem manu tenentem unde lampades et cerei omnes illico :

accenderunt Vix hoc expleto dum altera alleram proprio nomine uocaret ecce pius
. : 50

hospes eius dicens Veni dilecta hospita mea exi de carnis ergastulo transi ad pala-
: .

tium caeli quse me hospitio luo suscepisti Et ubi ego sum o ministra mea
: illic . :

mecum eris Tu me suscepisti in hospitio tuo Ego te recipiam in icaelo+ meo Gra-
. . .

liam consolandi desoiatos quam tibi olim dedi post transitum luum a te non aufe-
:
 238 MARTHA [CXXX"- -

ram IUos qui ad sepulchrum tuum super necessitate sua conqueren tes deuote con-
. |

fessi uenerint exaudiam amore tuo Cumque illa post tergum eius palpitare uoluisset : :

sta inquit ille secure adhuc ueniam ad te His dictis uix domino et Maria semotis
: .

inde ecce a rogo non reperto redeuntes cusLodes domum intrant

: et ultra quam :

5 dici fas esL mirantur intra se scisiLantes quis sic studiose luminaria quae exLincta : :

dimiserant accenderaL dei magnalia quse gesta fuerant adhuc nescientes

: sed illa :

qufw sibi accideranl sanclioribus fratribus domus statim patefecit Ecce prajterita .

nocte illa aduenit transitus sui dies opportunus Tunc iussit se extra larem retro basi- .

licam quo ca^lum uidere posset sub arbore quadam platea perpulchra defen-i et super :

10 cineream crucem paucis paleis suppositis supponi et cylicio operiri sancLseque cru- : :

cis lignum ante se teneri sicque agitur Tunc fratres et sorores diligenter praecata
: .

esL ut pro se orarent Statim cum totis animi sui uiribus in ca-Ium conuersaretur
: . :

et ipsum polum sine intermissione aspiceret coepit orare dicens Heli deus patrum : :

noslrorum Adonay lesu Chrisle fili dei aeterni nate et inLacLcU uirginis Mariaj qui pro :

15 nobis natus es passus morLuus resuscitatus et cailos regressus suscipe spiritum meum :

in requiem tuam Non me permittas teneri manibus tetrorum angelorum nec Ache-
.

runtis clausLris dilaniari sed sicut mecum dignatus es hospiLari sic suscipe me in
: :

IiospiLio tuo caelesti Hospes mi care hanc pauperculam familiolam Luam cuslodi et
. :

foue omnesque illos qui post transitum meum hunc locum obseruauerint caelesti
:

20 remuneratione eos remunerare digneris Tunc prascepit legi passionem dominicam . :

quam hebraice scripLam hierosolymitanis oris secum attulerat Qua? dum secundo :

legeretur : et lector dicercL pater in manus Luas commendo spiriLum meum illa dei
: :

amica dormiuit : et animam suam dignam amplexibus Lradidit archangeli Mihaelis+ :

qui cum angelis suis per medias acies principum infernalium qui animabus peccatorum
25 a corporibus exeuntibusin aera insidiantur transiens inter sacra caelorum secreta eam
obLulit summo regi . genus dignum gloriosai mortis . Quis unquam tam dignam
tamque praetiosam mortem audiuit ? Non est ||
mors sed uita quae absorta est in
:

uicLoria : quam pretiosa est in conspectu domini mors sanctae hospitae eius Tertiode- .

cimo lustro heremo scilicet sepleno et semi quattuor caleu-

loLius uitai succ expleto in
30 das augusti sexta feria hora nona qua Christus munduni rcdemit egregia hospita :

Christi transiuit ad gaudium angelorum ubi gaudet et exultat sine fine cum bono :

hospiLe suo domino nosLro lesu ChrisLo Viri famosi eL religiosi alumni eius domesLici .

Euchodius eL Sintex et Germanus et Epaphras et SosLenes Pauli prius clienteseL Tro-

phini comiLes et Parmenas qui fuit ex septem diaconibus apostolorum et Marlilla:

35 beaLae JMarthcC famula eL filiola de ortu baptismi illa scilicet qu;e extollens uocem de :

turba dixerat domino lesu Bealus uenter qui Le porLauil et hubera qua? suxisti
: : :

hii uitam spiritalem ducentes cum ea usque ad eius Iransitum cum afiis multis perse-
uerauerunt in loco ipsius Ipsi fidcles comiles eius funebria procurarunt et iuxta :^
. :

eamdem basilicam quam ipsa ajdificaueral eius sepulchrum decenter ornauerunt ct : :

•io tribus diebus Lotidemque noctibus una cum innumeris populorum :+ turbis qui dc
casLellis eL urbibus circumstantibus ad eius uenerandum Iransitum uenerant cereis :

et lampadibus magnisque ignibus pcr iiemora accensis honorifice peruigilarunt .

Quomodo dominiis cl bealus Froiito eam sepelierunt .

Sequenti uero die dominica in medio basilicae omnis congregatio religiosorum

45 omnesque populorum catcrua' cum circa corpus starenL et obsequium funebrium :

sicuL mox esL agcre uellenl et alii psallerent aliique llterent ecce hora tertia ainid
: : .

pelragoricas missam cellebranti lecta iam cpistola in cathcdra ante altare dormitanti
in ecclesia sua bcato Erontorri episcopo apparuit dominus dicens DilecLe mi I''ronto :

si uis implere qu;\3 hospitte nostraj olim pollicitus es ueni ad eius funebria itelocitor : .

50 curre sequere me . Ilico solo momento Tarasconum ambo perrecti ecclesiam diua'
.

hospitae ingressi cum aliis circa corpus psallentibus psallere co^perunt et tolum ofli- :

cium manu etiam LenenLes codices a principio usque ad finem aliis respondentibus |

eL auxiliauLibus peregerunt et ambo corpus in antro ponentes sepelicrunt : Sed dum .

hccc agerentur ecce LeuiLa apud petragoricas finitis cantibus clicricorum ad cuan-
:

55 gelium legendum paratus bencdictionem pctcndo antistiteni dormitanlem in calhedra

puIsaL cui ille adhuc nullum dat responsum
: unde totus clerus et uiri ciues ad niis- :
- CXXXir] MARTIIA 239

sam astantes mirantur scisilantesquare presul tantam faceret moram Tunc sanctus : .

presul quasi de dulci somno euigilans omnibus ait fratres mei quid egistis ? quare :

me euigilastis ? Res mira nobis euenit Dominus noster lesus Christus duxit me ad .

funebria hospitse suse Marthte et tradidimus eam sepulturaj ut nos illi olim uiuenti : :

transacto anno promisimus Dirigite ergo quaeso nuncios ueloces illuc ut nobis afle-
. : 5

rant anuluni nostrum aureum et chirothechas chryseas quas dum ad corpus in :

antrum ponendum me aptarem iilius ecclesiai sacristai commendaui qua? etiam obli- :

uioni tradidi dum ab ecclesia exirem quandoquidem uos me tam cito euigilastis
: : .

Missi cito nuntii rem peractam ut presul dixerat et anuUum solamque chirothecam
attulerunt aliam uero sacrista ob testimonium lante rei retinuit Post haec cum ite-
: . lo
rum fratribus suis beataj Martbai+ funebria idcm Fronto narraret dicebat Postquam :

iUam sepelliumus+ ab ecclesia exeuntes nos secutus est quidam frater eiusdem loci
:

litteris peritus : interrogauitque dominum : quis : uel unde esset : uel quo nomine
uteretur : respondens ostendit codicem quem manu tenebat apertum in
Cui ille nil : :

quo nihil aliud erat scriptum nisi uersiculus psalmistai hoc modo In memoria ccterna : : 15
erit iusta hospita mea ab auditu malo non timebit in die nouissima Cum uero codi- .

cem reuoluisset cunctis foliis hoc reperit scriptum Qua propter patet quia merito . :

in memoria ajterna angelorum ct hominum cst iusta hospita Christi et ab auditu malo
non timebit dum mali audient discedile a me maledicti In pace ergo factus est locus
: :

eius et in Syon ctelesti habitatio eius . Itaquc ualde eius animam Christus dilexit : 20
qui corpus eius sepeliuit .

De rege Dodoneo^ .

Quot tium nobilium et ignobilium claudorum

uel quanta3 multitudines languen ||
:

ciccorum aridorum mutorum surdorum lunaticorum daemoniacorum omniumque

: : : : :

morborum generum ad eius mausoleum tunc et post aduenientes petita accipiebant : 25

uullus est qui ennarrare queat Res mira cjuidquid pelit accipit omnis Inter quos . .

(]lodoneus+ qui prius rex Francorum et Teuthonicorum fuit christianus baplizatus a

beato Hemigio remorum archiepiscopo et dictus est Ludouicus auditis diucC hospitae :

Christi rumoribus grauem morbum renum passus ad locum eius uenit Mox ut sacrum .

eius tumulum tetigit sanitalem illius morbi a quo olim nullam poterat inuenire mede-
: 30
lam se recepisse Uetalus est Qua propler beatce Martluc et loco eius auuli sui chiro-
.

grapho Irium milliariorum spacio inlegro ex utraque parte Rhodani terram et uillas et
castella dedit fecitque locum illum etecclesiam liberam scribens ne alicui potestati
: : :

laiccTo quandoque subderetur .

De iiindicta dei in loco . 35

De Cictero est unum : quod non est bonum 1'eticeri . Tempore namque eius et citra
siquis furtum uel raptum uel falsum iusiurandum uel adullerum+ uel aliquam insa-
niam loco eius fecerit uel res eiusdem loci fraudauerit lempore breui diuina ultio
: :

quoquomodo uindicauit Quod si postea non contigit quoniam diuina dextera uin-
. :

dictam suam quod peius est reseruat in futuro Quia nec bonum irrenumeratum+ nec :
40

malum impunitum erit Ante dei uujtum nil pertransibit inultum Paueant ergo habi-
: .

tantes in illo loco : et resipiscant a suis nequitiis . Marcilla et Synlex et Epaphras

castissimi et apostolici uiri Sclauoniam perrexerunt : et prajdicato ibi euangelio Christi
perseuerauerunt iu bonis operibus Marcilla uero post beatam Martham decem annis .

uixit cuius uitam non paruo lumine hccbraicic edidit

: deinde ego Syntex ipsam . 45

mulla prtetermittens latine transcripsi Euchodius uero et Germanus et Sostenes .

beattc Marthae alumni sacrum corpus diua^ hospitte peruigilarunt quandiu uixerunt :

el beato fine ibi quieueruut Ilabeamus ergo fratres hanc beatam cuius uitam audi- . :

uimus in memoriam qualinus memorum suorum ipsa sit memor ante deum ut dignis
:
:

meritis ipsius post bona temporalia iii cajlesti regno cum ea reguare ualeamus Ha^c
|
. 50

est Martha hospita Christi presentium et futurorum forma actiue uitce qua iusti suis :

aedibus suscipientes egenos ibunt ad regna caelorum quando illis a domino dicetur :
.

Venite benedicti patris mei percipite regnum meum Quia esuriui et dedistis mihi . . :

manducare quod ipse nobis prestare dignetur

: : cuius regnum et imperium sine tine
permanet in saecula saeculorum Amen .
55
 240 MARTHA [cxxxir -

Beatissima iyitur Martha carissima hospita Christi et fidelis et dilectissima

felix et

eiiis discipuh» con^reg-atis apud Tarasconem instincLu diuino causa uisitandi eam et
consecrandi ecclesiam quam nomine sancti Christi et beatse Marise ibi construxerat
duobus discipulis Christi lesu Trophino silicet arela-
tribus episcopis ex sepluaginla
5 tense Maximino aquense Etropio aurasicense et aliis pluribus religiosis uiris mulie-
ribusque recondilis ibidem multis sacris et pretiosis reliquiis quas secum magno
studio et labore e partibus ultramarinis atulerat preedictam ecclesiam a tribus pree- :

fatisepiscopis fecit solemniter consecrari ad quorum Ccenam uino deficiente lympha :

in bacchum conuertitur Tunc per eundem Maximinum eidem Marths Maria soror
.

10 eius mandans promisit se uisitaturam quod non uiua sed mortua impleuit Praeli- : .

bala uero ecclesia ex more honorifice dedicata supradicti sancti antistiles cum beata
Martha et quibusdam aliis quattuor episcopis de numero septuaginta duorum disci-
pulorum lesu christi Martiali silicet lomonitense Sergio Paulo Narbonensi : :

Saturnino Iholosanensi Frontone petra goricensi hii omnes oraculo diuino ammo-
: .

15 niti apud Arehitum urbem quam egregius doctor gentium Paulus apostolus ad fidem
:

conuertit in loco : ubi beatus Trophinus apostoli Pauli

qui dicitur Ayliscampis :

discipulus et ab urbe episcopus consLitutus quoddam oratorium in

eodem in prsedicLa
honorem genitricis dei Marise consLruxerat ad consecrationem cymiterii in quo fide- :

lium utriusque sexus et aBlatis in pace debeant sepelliri pariler conuenerunt Qood + : :

20 cum dominus lesus per manus illorum septem antistitum diuinitus consecrasset ||

corporalem pra^sentiam suam in loco illo eis dignatus est exhibere itaque sepLem :

episcopi et omnes alii qui aderant cognouerunt eum non interrogantes ipsum Lu : :

quis es : dominus est Tunc dominus lesus eleuatis manibus benedixit

scientes quia .

eis una cum cymiterio in quo erant et confortans eos et docens de regno suo
: :

25 consecrationem ipsius cymiLerii quam eo cohoperante et auctoritatem suam eis

:

impartiente consumauerant approbauit et confirmauit et specialiter concessit et : : :

indulsit ut nuUus chrisLiana^ fidei caractere insignitas et in ea usque in finem perse-

:

uerans ab illius cymiterii sepultura unquam prohibeatur ingens meritum et grande :

praimium illis in aeterna uita promittens quaj communione ecclesiae decedentes :

30 illic catholicae fuerint tumulati Nihilominus etiam illorum corpora ab illusione et

:

viexatione daemonum ille qui fidelis est in omnibus uerbis suis spopondit esse tuta et
immunia ne in eorum monumcnLis immundi spiriLus ualeant habitare Desyderant
: .

enim in sepulchris mortuorum manere iuxta illud euangelii Exeunti lesu de naui :

occurrit de monumentis homo in spiritu immundo qui domicilium habebat in :

35 monumentis Et prasLerca ne corporum illorum hominum maleria tanquam figmento

.

uel organo maligni spiriLus utantur cum ex se incorporei et inuisibiles in forma :

etiam corporali et uisibili uolunt aliquibus apparere Ipse enim Sathanas transfigurat .

se in angelum lucis quod deus occulto iudicio facit aut permissu suo ita ficri siniL
: .

His itaque ad laudem et gloriam et robur et munimen christiani nominis de dei

io inelFabili bonitate peracLis unigenitus dei filius iterum benedicens illis et cymiterio
suo et uale dicens omnibusque contendens ex oculis eorum exiil ad dexteram maicstatis
in excelsis Discipuli uero diuinae uisionis et caelestis muneris supra quam dici possit
.

gratia iucunditati summae triuitati simplici deo de tantis beneficiis gratias exhi-
:

bentes in memoriam dominicae uisionis et apparilionig in loco ubi steterunt pedes

:

15 eius : et se ipsum cis corporaliter exhibuit : in honorem gloriosa^ et beatae semper

uirginis dei genitricis Maria^ erexerunt allare de terra iuxta ritum ueteris te j
sta-
menti : ut pole alLare de lerra facieLis mihi et illud debila deuotione et summa cum
reuerentia cum oraLorio quod beatus Trophiuus ephesinus arclatensis archiepiscopus
:

ad ortum solis conslruxerat calendis lanuarii consecrauerunt Ipsi aree marmorea» .

50 caute ad posterorum memoriam grajca elementa arctius imprimentes quae summatim :

hcec omnia tangunt et recto intelligentibus manifestant

: Et statim ipsujn allare :

diuinis ofliciorum obsequiis ordinare studuorunt ubi et ipse beatus Trophinus so :

cum debitum carnis munus exoluerit a fralribus suis sepelliendum praecepit et :

alfectuose rogauit iisque omnibus rite peractis

. omneg cum gaudio ad propria :

55 remearuiit .
 MARIVS, MARTHA ETC. 241

PASSIO SANGTORVM MARII ET MARTHAE

AVDIFAGIS ET ABBAGGI MARTYRVM .

Temporibus Glaudii uenit quidam uir de persidis partibus nomine Marius cum
uxore sua Martha et filiis Audiface et Abbacco christianissimi ad orationem aposto-
lorum Venientes autem Romam cteperunt corpora sanctorum per carceres et sepul- &
:

turas conquirere Kt dum frequenter et curiose queererent

: uenientes in castrum :

transtyberim inuenerunt in carcere hominem uenerabilem nomine Quirinum qui :

iam multa uerbera pro Ghristi nomine perpessus fuerat facultate sua nudatus ad : :

quem uenientes miserunt se ad pedes eius Marius et Martha uxor eius cum duobus
fdiis Audiface et Abbaco ut oraret pro eis et ibi manserunt diebus octo
: coepe- 10 : :

runtque de facultatibus suis mistrare+ beato Quirino et lauare pedes eorum qui : :

uinculis constricti erant et in capita sua uel filiorum suorum fundere

: Eodem tem- .

pore iussit Glaudius ut si qui christiani inuenti fuissent uel uulyo aut in custodia
: :

sine interrogatione punirentur Ipso ])ra;ceptum diuulg^ante tenuit duceutos sexa-

.

ginta duos christianos uia Sahu-ia qui harenalm fodienles damnati fuerant pro nomine 15 :

Ghristi quos iussit ut in Fbgina+ fnras muros port;e Sahiriaj du

: cerentur et iu eodem ||

loco chiusi sunt in ciuitatis amphiteatro ubi eos per mihtes sagiltis iussit interfici : .

IIoc cum factum fuisset contrislati nimis Marius el Marlha uxor cum fdiis suis
:

Audiface et Abbaco uenerunt ad locum ubi corpora sanctorum interfecta fuerant

una cum bealo lohanne presbytero inueneruntque super corpora sancta iynem 20 :

superpositum exeuntes cccperunt corpora subtrahere et sepelire cum linteaminibus

.

et facultatibus suis quia uir locuples erat cum fdiis suis et uxore
: Et quantum .

potuerunt sepelicrunt in cripla uia Salaria in cliuium cucumeris Tunc sepelierunt .

cum cis quendam tribunum Glaudii nomine Blauslum et in eodem loco uiyilias :

et ieiunia cum orationibus multis diebus cum beato lohanne celebrauerunt Audiens 25 .

hicc Glaudius coepit curiosc quicrere Marium et Martham uxorem eius et non :

inuenit eos quia occulte hoc faciebant Venienles uero Romam uenerunt ad castrum
: .

requirentcs bcatum Quirinum quem non inuenieutes contristali sunt nimis Inuc-
: .

nerunt tamen quendam presbyterum nomine Pastorem qui enarrauit eis quic facta : :

fuerant Et quomodo noctu inlerfectus fuerat gladio beaius Quirinus

. et iactatus 30 :

fuerat in Thyberim Guius corpus remansit in insula LycaonicC Et pergentes noctu

: :

cum familia sua et bealo pastore collegerunt corpus cius et sepelierunt in cymiterio : :

Pontiani in cripta octauo calendas apriles Venientes beati Marius et Martha cum .

filiis suis noctu audierunt in loco transtyberim in quodam caenaculo mullitudinem

christianorum psallentium Quod inluiti cum gaudio pulsauerunt ianuam caenaculi: 35 .

Illi autem timentes noluerunt aperire eis In eodem aulem loco erat episcopus .

nomine Calistus qui cum audisset pulsantes

: dixit ad sanctos Ghristi Gonforta- : :

mini et nolite timere

: Ghristus pulsat hostium nostrum Aperiamus os nostrum
: . :

et plus confortantes collaudemus dominum qui ipse nos uocat et confeslim ipse : :

pergit ad ianuam et aperuit hostium quem uidentes Marius et Martha uxor eius 40
: :

una cum filiis suis Audiface et Abbaco iuuenibus miserunt se ad pedes beati Galisti
episcopi quos ut uiderunt omnes christiani gauisi sunt et osculati sunt se inuicem
: : .

Dedit autem beatus Galistus orationem in ipsa hora dicens |

Deus pater domini :

nostri lesu Ghristi qui dispersa congregas et congregata conseruas auge fidem et :

fiduciam seruis tuis per Christum dominum nostrum qui uiuis cum deo patre 45 :

omnipotente et spiritu sancto in sa^cula sseculorum Et responderunt omnes populi . :

amen Et fuerunt in eodem loco mensibus duobus in abscondito

.
Tunc tenuit .

Glaudius quendam uenerabilem uirum Valentinum nomine presbyterum et reclusit :

in carcere in compedibus et cathenis quem post biduum iussit sibi prcesentari in :

palatio suo iuxta amphiteatrum qui dum praisentatus fuisset aspectibus eius dixit : : 50

ad eum Quare non amicicia nostra frueris

.
et uiuis cum coetu rei publice nostrse ? :

Satis mirandam sapientiam de uobis audio : et dum sis sapiens : offendis in supersti-
tione uanitatis . Respondit Valentinus prtesbiter : et dixit : Si scires donum dei :

II. — 16
 242 MARIVS, MARTHA ETG. [CXXXII'--

gauderes et lu et respublica tua : ut refutares dfemones et idola manufacta : et confi-

unum patrem deum omnipotentem et lesum Christum filium eius creatorem
tereris
omnium rerum qui fecit cajlum et terram mare et omnia quae in eis sunt Respon-
: : .

dit quidam uoce clara ad beatum Valen-

legis consultor : qui Claudio astabat : et dixit
5 tinum pi'esbyterum Et quid disputas de deo loue uel Mercurio ? Respondit Valen-
.

tinus presbiter et dixit oh homines miserrimos et turpes : qui per tempus uitae
: :

sua^ seniper immunditiis et delectatiouibus et contumebis corporum suorum male

uixerunt Sed ostende mihi genelogiam+ eorum
. et uidebis quam turpes fuerint : : .

Resplegis consultor respondit Blasphemauit deos et gubernatores reipublicae Eodem . .

10 die Chmdius magis patienter audiebat et respondens ad Valentinum dixit Si : :

Christus deus est quare non diuulgas quod uerum est ? Respondit Valentinus
: :

presbyter et dixit Audiat pietas uestra Tu uero audi me rex et salua erit anima
: : . :

tua et respublica tua augebitur

: et inimici tui extinguentur et tu in omnibus : :

nictor+ eris et hic regno frueris et in sseculo futuro

: Hoc tantum commoneo ut . :

15 poeniteat te sanguinis sanctorum quem effudisti et credas Chri l|stum et baptizans : : :

te saluus eris Respondit Claudius Audite ciues romani et ccetus reipublicae quam
. : :

sana doctrina diuulgatur ab homine isto Respondit Calphurnius prsefectus Sedu- . .

ctus es princeps in doctrina falsa Et si iustum est ut derelinquamus quod a cunna- :

bulis nostris coluimus et adorauimus uos iudicate Eadem hora mutatum est cor .

20 Claudii et cum tristicia tradidit eum Calphurnio praefecto dicens

: Palienter audi :

eum et si sanum consilium non est quod declarat fac in eum quod in sacrilegum
: : : :

leges prsedixerunt Sin uero audiatur iusta postulatio eius . Tunc Calphurnius : .

praefectus suscipiens Valentinum presbyterum dedit eum cuidam Asterio principi suo
dicens Si potueris eum mollibus sermonibus humiliare
: intimabo doctrinam tuam :

25 Claudio et ca;teris eius amicis et multiplicaberis diuiliis et facultatibus Accipiens : .

autem eum Asterius duxit eum in domum suam Atque dum introisset domum .

Austerii Valentinus presbyter genibus positis orauit dicens Deus omnium rerum :

uisibilium et inuisibilium factor et creator generis humani : qui misisti filium tuum
dominum lesum Christum : ut nos de praesenti saeculo liberares : et de tenebris ad
30 lucem ueram perduceres ad Christum : qui nobis prascipiens dixit : uenite ad me
omnes : qui laboratis et onerati estis et ego reficiam uos : tu conuerte domum hanc :

et da lumen post tenebras et cognoscat tc deum et Christum in unilate spiritus-

ei
sancti in saecula saeculorum amen Audiens hoc Asterius princeps dixit ad Valen- . :

tinum presbyterum Miror prudentiam tuam ut dicas quia Christus uerum lumen
: : :

35 est Respondit Valentinus et uere quia dominus lesus christus qui natus est de
.

spiritusancto et de Maria uirgine lumen uerum est qui illuminat omnem hominem :

uenientem in hunc mundum Respondit Asterius Si illuminat omnem hominem . : :

modo probabo si deus est aut fallaciam tuam extinguo Tunc ait habeo filiam : . :

adoptiuam : quam
Et subito fere ante annos duos hypocematis
diligo a cunabulis .

40 obscuritate faedata est Ipsam adducam ad te et dum curata fuerit quecumque

. : :

praeceperis faciam Respondit Valentinus presbyter et dixit . In nomine domini : :

le su Christi adduc eam ad me

I
Currens uero Asterius adduxit puellam caecam ad .

beatum Valentinum presbyterum Eleuans autem manus in Cfclum et lachrymans .

dixit domine deus omnipotens pater domini nostri lesu Christi pater misericordia-
:

45 rum qui misisti filium tuum dominum noslrum ut nos de tenebris ad lucem ueram
:

perduceres te inuoco ego peccalor indignus :Sed quia omncs animas saluas et . :

neminem uis perire ego precor misericordiam tuam ut cognoscant le omnes quia
: : :

tu es deus et pater omnium et creator qui caico nato oculos aperuisti et iam : :

fajtentem Lazarum de monumento suscitasti Te inuoco qui lumen es uerum et : : :

50 dominus omnium principum et potestatum non mea uoluntas sed tua fiat super : :

hanc famulam tuam ut digneris eam illuminare lumine intelligentia? lua? Et posuit :

manum suam super oculos eius dicens Domine lesu Christe illumina famulam :

tuam quia tu es deus lumen uerum

: Et cum hoc dixisset aperli sunt oculi eius . .

Hoc cum uidisset Asterius cecidil cum uxore sua ad pedes beati Valentini et ita : :

55 dicebant Rcr Christum per quem lumen cognouimus precamur ut quod scis facias
: :

tantum ut saluentur animai nostrfe Respondit \'alenlinus et dixit Ergo facile . : :

quod dico et si ex toto corde creditis confringile omnia idola et ieiunate et relaxate
: : :

culpas omnibus Et baptizelur unisquisque+ in confessione sua et saluus erit Tunc

: : .
-CXXXHF] MARIVS, MAHTHA ETC. 243

indixit eis triduo ieiunium Et quia multos habebat Asterius in custodia de chri- :

stianis relaxauit omnes Et tribus consumatis diebus die sancto dominico baptizauit
.

Asterium cum omni domo sua Et conuocauit ad se sanctum Calistum episcopum . :

et consignauit Aslerium cum omni domo sua animas fere promiscui sexus numero
quadrag-inta sex IIoc factum audiuit Marius et Martha uxor cum filiis suis Audiface
. 5

et Abbaco quia caica illuminata est a beato Valentino et per illuniinationem eius
:

omnis domus Asterii credidit uenerunt cum gaudio ad domum Asterii gratias :

agcntes et fuerunt ibi diebus trif^nnta duobus

: Post hos dies requisiuit Claudius .

Asterium principem et nunciatum est illi quia illurhinata fuisset puella in domo :
||

eius : et per hoc siynum baptizatus esset in nomine Chrisli cum omni domo sua per 10
ValenLinum presl)yterum qui iratus misit milites et lenuit omnes quos inueuit iu : : :

domo eius qui cum adducti fuissent uincti inter quos erant Marius et Martha
: .

Audifax et Abbacus nobilissimi ex perside qui uenerunt ad orationem sanctorum

apostolorum iussit eos seperari a congregatione eorum
: Et praicipiens Asterium .

cum omni domo sua duci uinctum in ciuitatem Hostiam et ibi eos sub poenarum : 15
examinatione exhalare spiritum Marium autem et Martham Audifacem et Abbacum .

per se audire Valentinum uero presljylerum fustibus caedi et subire sententiam

. : :

ut capile truncaretur qui decollntus est uia flaminea decimosexto calendas martias
: :

Cuius corpus collegit qufcdam matrona Sauinilla et sepelliuit in eodem loco ubi : :

decollatus est lussit itaque Claudius presentari aspectibus suis Marium Martham
. 20
Audifacem et Abbacum Qui cum presenlati fuissent exislimans Claudius quia pecu- :

nias cumulauissent sic agf^reditur eos dicens Vnde estis ? Respondit Audifax filius
: :

eorum maior et dixit De Perside Ad quem Claudius quam j>enerositatem inter

: . . :

uos confertis ? Respondit Audifax ^-Ej^o et Al)bacus filii istorum sumus Claudius .

dixit Ob quam causam ad palriam superiorcm deuoluislis ? Respondit Audifax

: : 25
Desyderio desyderauimus ad ])edcs apostolorum ad orationem occurrere Claudius .

dixit Et qua! facultas in uobis fuit

: ut tanlum itineris expenderetis ? Vel qui natales :

ueslri sunt indicate Responderunt Marius et Martha dicentes Dominus omnipotens

. :

nouit quia nobiles nati ex omni generatione

: Nam ut scias nos nobiles esse eg-o : .

filius sum imperaloris Maromei et h;ec filia Culsuntis subreguli Claudius dixit : . : 30
Et quare iudicium parentum uestrorum non sequimini ut deseratis deos quos : :

parentes uestri coluerunt et hominem mortuum quieratis ? Respondit Marius :Nos :

famulos Christi seruos et apostolos eius uenimus exorare ut ipsi inleruenire dignen- :

tur pro nobis Et Claudius Facullas uestra pr^sto est ? Marius respondit Facul-
. : :

tatem nostram dcdimus ei qui hoc nobis ad tempus paucum dedit domino Clau- :
|
: . 35
dius audiens hunc sermonem iratus tradidit eos uicario Musciano dicens Si non :

sacrificauerint et non dereliquerint superstitionem hanc diuersa in eos tormenlia+ :

exerce Eadem die iussil sibi in telhire grcmium pra^parari et omnia genera tormen-
.

torum deferri qui cum adducti fuissent in conspectum eius furore repletus dixit
: : :

Intimatum uobis est quid preceperunt principes nostri et omnis res publica ?
: : io

Respondit aulem Audifax Nescimus Muscianus uicarius dixit l'>go uultis cogno- : . .

scere decretum ? Responderunt Marius et Martha desyderamus audire quid iu>sum : :

tibi fuisset Musciamus+ uicarius dixit

. Deferantur tormenta At ubi allata sunt : . :

dixit Omnia genera tormentorum in uobis expenduntur si decretum non feceritis

: : .

Sin uero audieritis preceptum principum et natales uestri renouantur et dignitate : : 45

fulgebitis pra?celsa Hoc iusserunt uictores reipublicffi ut sacrificetis diis sine mora
. : :

et sitis amici principum Respondit Audifax filius maior et dixit Stultam rem
. : :

locutus es Dicit Muscianus ad Marium Martham et Abbacum

: Vos quid dicitis ? :

Responderunt omnes quasi uno ore locuti sumus Muscianus iussit expolliari eos
: . :

et fusfibus c.edi Martham uero stare ante eos qui dum caHlerentur sub uoce pre-
: : bo

conia dicente precepta principum nolite contemnere

: Martha gaudens dicebat : :

Filii constantes estote Marius uero laudabat dominum dicens Gloria tibi domine
. :

lesu Christe Muscianus uicarius iussit eos leuari a terra et suspendi in equuleo
. : :

qui dum funibus traherentur uoce clara clamabat Audifax filius maior Gloria tibi : :

domine lesu Christe qui dignatus es dinumerare nos cum seruis tuis Iratus Muscianus . 55

iussit ignem ad latera eorum poni et ung-ulis ferreis radi Illi autem uultu alacri : .

clamabant Gratias tibi agimus domine Muscianus iussit eos deponi de equuleo in
: .

conspectu Martha' et manus eorum pra-cidi Et dum pnccisa) fuissent

: coepit . :
 MARTIANVS [cxxxiiir -
244

sanguis emanare Martha autem collij^ens sang^uinem mariti et filiorum caput suum
.

linebat+ cum gaudio Tunc iussit ut manibus ad colla ligatis sic per ciuitatem
. :

circuirent sub uoce preconia dicentis Deos blasphemare nolite

||
Glamabant enim : .

Marius Audifax et Abbacus Non sunt dii sed daemones qui uos perdere hebent+ et : :

5 principem uesLrum Eodem die dedit sententiam ut decollarentur qui ducti uia
. : :

cornelia milliario tertiodecimo ad nymphas Catabassi ibi in eodem loco decoUati :

sunt sub harenario Marius Audifax et Abbacus Martha uero in nympha necari . :

quorum corpora iterum iussit incendi ne sepulturam haberent Matrona uero : .

nomine Felicitas rapuit corpora eorum semiusta et in predio suo sepeliuit Martham : .

10 uero leuauit de puteo et iunxit corporibus sanctis tertiodecimo calendas februarias

: :

Vbi prestantur benefitia domini nostri lesu Christi usque in hodiernum diem
Regnante eodem domino nostro lesu Christo qui uiuit et regnat cum patre et spiritu
sancto in saecula saeculorum amen .

PASSIO SANGTI MARTIANI EEPISCOPP MARTYRIS

ECCLESIAE DERTONENSIS .

Regnante Aoriano+ imperatore in ciuilate mepiolanensi+ erat quidam Sapricius

nomine ualde pag^anus Hic miiilabat . in palatio primicerius candidatorum hunc ordi-
nauit Adrianus uices gerere Antiochi : cui sic precepit Mittimus te ad alpes cotias : :

uices gerere Antiochi ita ut quosque inueneris christianos gladio eos animaduertas
: :

20 qui perceptis sacris profectus est Et cum ingressus esset in ciuitatem astensem erat : :

ibi quidam illustris nomine Secundus qui magno opere idola uenerabatur Hic multa : .

a sancto Calocero didicerat atque frequenter ad eum in custodiam introibat cum : .

uero audisset in ciuitatem ingressum Sapricium ad salutandum eum perrexit Cui : :

dtxit^^ Frater carisime Saprici quid egit mali homo ille qui in custodia detinetur ?
: :

25 Sapricius dixit Deos quos imperatores nnstri cum grandi ueneratione adorant
: iste :

suadet uiros et mulieres ut eos pro nihilo respuant Nam repertum mihi est in derto- .

nensi ciuitate es se christianum nomine Martianum illuc prolicisci uolo Cui Secundus
]
:

resppndit+ Si dignum ducis

: proficiscamur simul quia mihi ualde est necessarium : :

uenire uobiscum Hajc dicebat ut per sancti Martiani confessionem

. perfeclus ad : :

30 ciuitatem suam rediret Sapricius dixit Ego plurimum precor solatium luum
. : .

Regressus est aulem Secundus domum suam Et cum inuenisset opportunilatem ad :

Calocerum in custodiam ingredi sic eum allocutus est Calocere ora deum tuum : : :

qui est iu+ ca^lis ut possim uidere gloriam dei Calocerus dixit Secunde uade domi-
: . :

nus caeli sit tecum et sicut desyderas accipies baptismum Christi

: et ueniens in : :

35 ciuitatem meam accipies coronam martyrii tui Tunc Secundus osculatus est manus .

beati Caloceri dicens Modo merui manus tuas osculari cum regressus fuero merear
: :

pacem tuam percipere Cui uale facto abiit Secundus domum suam Mandat ei : . .

Sapricius ut cum eodem dertonensem ciuitatem sicut statuerat pergeret Cum uero
: .

profectus fuisset Secundus cum Sapricio foris ciuilatem astensem uenit supra Secun- :

40 dum columba seditque in capite eius Cui dixit Sapricius Vide Secundc signum deo- : :

rum caeleste quomodo te (liligunt ut ut+ aues ctelestes ad te uisilandum dirigant

: : .

Secundus respondit lla^c uisitatio non est teerena+ scd de caslo Cumque peruenis-
: : :

sent ad Tanarum flumen Vidit Secundus angelum super aquam ambulantcm et :

dicentem sibi Secunde fidem habeto et sic ambulabis super cullorcs idolorum
: : .

45 Conuersus ad eum Sapricius dixil Fraler Secunde qualem uocem ad te deorum :

nostrorum audio concessam ? Secondus+ respondit Ambulemus ad desydcria cordis :

nostri Cumque* uenissent ad Burmiam flumen iterato astiterunt angeli in medio fiu-
: :

mine et dixerunt ad Secundum Secunde credis in deum aut forte dubitas ? Secun-
: : :

dus dixit credo in ueri atem+ passionis eius Sapricius dixit ad Secundum Quid est
: . :

50 quod audio ? Secundus dixit Vocem quidem audis sed uultum loquentis uidere non : :

potes Cum autem ingrederentur in ciuitatem detonensem^^ occurrit ei beatus Mar-

. :

tianus ad portam ciuitatis et dixit Intra Secunde uiam ueritatis et perge :ul : : .
||

accipias palmam fidei Sapricius dixit Quis est iste homo qui nobis talia loquitur
. : :
 .

- cxxxiiir] MARTIANVS 245

quasi de somno ? Secundus dixit : Tibi quidem somnus uidetur : mihi autem ammo-
nitio est et confortatio . Sapricius dixit : quid facimus : aut quomodo possumus inue-
nire istos contemptores legum inuictissimorum principum ? Tunc dixit Secundus :

Rogo te frater Sapricii : ut des mihi uehicula publica usque ad Mediolanum ad glo-
riosum principem nostrum Sapricius dixit Vade frater carissime reconcilia te in . : : r.

conspectu principis nostri Tunc acceptis uehiculis Secundus abiit cum duobus seruis .

suis Cumque ingressi fuissent Mediolanum quasi hora circiter sexta coepit in semet-
:
:

ipso cruciari quahter ad sanctos martyres dei peruenirent : ecce angelus domini .

apparuit ei dicens Secunde uade foras muros ciuitatis in dexteram partem muri ego
: :

enim adducam ad te Faustinum et louitam Audiens Secundus uerloa angeli gaudio . : lo

repletus perrexit ad locum Angelus ucro domini abiit ad carcerem et dixit Fau- . : :

stine et louita et consortes nostri uenite mecum : quia uenit ad uos uir sapiens : ut
accipiat baptismum
enim ualde erudilus a Calocero Fauslinus et louita Christi : est .

dixerunt Gratias tibi agimus domine quia uisitasti nos et misisti ad nos salutem
: : :

Caloceri serui tui Tunc perrexerunt ad locum cum angelo ubi erat Secundus Qui
. : : 15

uidens eos a longe proiecit se in terram ante conspectum eorum et dixit Redi- : : .

mite animam meam de manu inferi ut liber ad deum caelorum perueniam Fausti- : .

nus dixit Domine respice super fidem famuli tui ut perueniat ad desyderium suum
: : .

Et cum haec uerba orationis finita fuissent ecce subito apparuit tanquam columna :

nubis emittens aquam Tunc dixit angelus domini Faustine ecce aqua quam desy- . : 20
derabas Videns Faustiuus+ quia dei pra;cepto Secundus uenerat ad eum appree-
. : :

hendit Secundum et posuii eum sub aqua fluente dicens In nomine patris et filii
: :

et spiritussancti baplizo te Et eleuans eum de fonte consignauit eum Et ecce : .

columba more suo attulit corpus et sanguinem domini et posuit super manus Fau- :

stini dicens Ecce panis uiuus qui de cado descendit et dat ui tam mundo huic
: : :
|
. 25
Tunc tradidit ei corpus et sanguinem domini dicens Vade susline et accipe palmam : :

iusticiae in ciuitate tua l']t data ei pace dixerunt Audiamus de te cursum consuma- : :

tionis fidei tuaj Et dederunt ei denuo pacem dicentes Hoc corpus commixtum in
: :

sanguine domini porta ad fratres nostros Calocerum et Marlianum quem per fontem :

doniini renouatum esse scimus Et facta oratione fecit eis uale et ascendit uehicula . : : 3o
in quibus uenerat eadem die exiit ab eis qui ubi uenit ad ripam Padi ctepit con-
. : :

tristari corde et ecce angelus domini afl^uit Secundo dicens

: Quid dubitas ? Secun- :

dus dixit Video me retineri a flumine el quomodo transeam tribulor Cui angelus
: : : :

dixit Ascende uehiculum tuum et ueni sequere me Factus est autem subito ange-
: : .

lus sedens super uehiculum et appra;hendit frenum de equo Secundi et abierunt : 35

super aquas Padi pueris suis uero dixit Secundus expectate hic donec luceatsequi-
. :

mini me Secundus uero abiit cum angelo ambulans super aquas padi usque dum
. :

transirent Exeuntes autem de ilumine dixit angelus domini ad Secundum crastina

. :

die Martianus accipiet coronam martyrii tu uero uade et sepelli eum quia per : : :

ipsum ad martyrium uenies secundum desyderium tuum Secundus dixit Rogo te . : 40

in conspectu dei ut eum in corpore inuenire possim Angelus dixit Secunde prius . :

uenies ad ciuitatem quam Martianus uadat ad passionem Secundus uero repletus

: .

est gaudio magno Angelus autem domini deducebat Secundum per totam noctem
.

illam usque quo peruenirent ad ciuitatem dertonensem Erat enim prope mediam
: .

noctem Secundus dixit Quid modo faciemus ut possimus ingredi ciuitatem ? At

. : : 45

angelus dixit Vide Secunde fidem tuam ecce modo aperietur porta ciuitatis et
: : :

ducam te ad Martianum ut uideas eum antequam ad passionem ducatur Secundus : .

respondit obsecro te ut facias secundum uerbum tuum Et ingressus urbem Der-

: : :

tonam dixit Secundus ad angelum Rogo te produc me ad Martianum ut eum

: : :

salutem et tradam ei transmissum Faustini et louite Tunc angelus duxit eum ad

: . 50

locum ubi erat beatus Martianus in cuslodia Et cum ingressi fuissent in carce-
: .

rem :
||
salutauerunt sanctum Martianum dicentes Gaude : : et la?tare sapiens cultor

dei . Secundus dixit Ecce quod tibi dominus transmisit : : mittentibus P^austino et
louita Accipiens Martianus corpus et sanguinem domini sumpsit sibi dicens Cor-
.
:

pus domini sit mecum in uitam aeternam

et sanguis Et osculatus est Secundum . 55

dicens Pacem meam portabis fratri Calocero

:
Et gaudentes pariter psallebant cum :

angelo usque ad lucem Facta oratione exierunt de custodia Martiano dicentes Hodie . :

luctaberis cum diabolo et accipies palmam iusticiae Cui Secundus dixit Memor : : .
 246 iMARTINA [cxxxiiiF -

esto mei cum conspectum domini Et cum hcec dixisset abiit

: ingressus fueris ante : :

cum angelo usque ad ecclesiam domini ubi dixit angelus ad Secundum Vere tibi : ;

dico quia fidem luam deus elegit et in istos tres dics exibis de fallacia huius mundi
:
: .

^'ade ut uideas Alartianum pugnantem contra artes diaboli

modo : Tunc Secundus .

5 dixit Adiutorium uestrum precor ut uincam diabolum Cui iterum an^elus dixit
:
: : :

Vade in nomiue dei securus accipies jietitionem tuam quo audito gaudio plenus : :

factus abiit donium suam Erat autem quasi hora prinia cum sederet Sapricius in .

tcmplo louis iussit itaque adduci Martianum Gumque uenisset ante eum Sapri-
: : :

cius dixit ei Martiane ex qua progenie es lu . aut quem deum colis ? Martiauus :

10 respondil Si uis scire ego ab infantia mea deum qui in cajlis est omni amore adoro
: : .

Nam idola daimonum tanquam lutum platearum semper duxi qui eis obediunt : et
tanquam stercora respui Sapricius dixit Misit me . : inuictissimus princeps propter
tuam perfidiam ut aut sacrifices aut gladio pereas :Martianus dixit gladius dei : . :

le perculiet sanatur :Sapricius dixit ad ministros Alforte

cuius plaga nunquam . :

15 massas ferri de fornace et ponite supra uentrem eius ut discoquantur intestina eius : :

ut putrefiat in semotipso Ministri uero attulerunt de fornace massas ferri eiusque . :

supra uentrem posuerunt sicut iussit Sapricius exibat de corpore eius fumus tamquam :

multorum pigmentorum odoris flagrantis Ministri uero incessanter alTerebant e for- .

nace massas et ponebant supra eum Martianus autem clamabat Sapricii miser
: . :

20 nihil est : neque senlio poenas quas mihi adhibes Ad hfec Sapri-
quod mihi facis : |
: .

cius Erigite eum a terra ut uideamus qualiler est attractus uenter eius Tunc mini-
: : .

stri erigentes eum a terra mirabantur Masse cadebant et ministros uulnerabant . : :

ita ut se mouere nullo modo possent Stabat aulem beatus Marlianus episcopus illa3- .

sus coram omni populo inspiciensque ca;lum dicebat Domine libera animam meam : :

2a a labiis iniquis et lingua dolosa Sic uero stabat bealus Martianus gaudens quasi . :

nihil perpessus fuisset Et erat totus nitidus uec illa arsura penitus comparuit in
. :

eo ita ut omnes mirarentur astantes Tum Sapricius Quid inquit stamus Marliane ?
: . :

Accede et sacrifica diis ut uiuere possis Uespondit ille Gonfundet le dominus

: : . :

meus Cui ego seruio ex toto corde meo Ad quem Sapricius Tu si seruiebas loui
: . :

30 deo multum te uenerabamur Martianus respondit Quem tu dicis esse deum louem
: . :

ille in inferno crematur in stridore dentium ubi et tibi locus pra^paratur Sapricius : .

dixit Aut sacrifica aut faciam te gladio puniri et per te metum aliis ingeram
: ; : .

Martianus episcopus respondit Ego sacrificabo deo meo hosliam laudis et circun- : :

dabo alLare eius cum omnibus sanclis qui scruiunt ei Tunc Sapricius factus esl ira- : .

35 tus dixitque ad minislros Tollite istum contemptorem foris ciuitatem

: et auferte . :

caput ipsius h]go enim mundabo islam prouinciam de contemptoribus lcgum Tunc
; .

beatus Martianus episcopus sublatus est foris muros ciuilalis Dertonensis Ille uero :

hilari admodum uultu dominum pnecabalur dicens Tu domine seruabis me el custo- ; ;

dies animam mcam ab inimicis meis Subilo facta est uox de Cielo dicens Martianc . ; :

40 ueni ad prtieparatam tibi habitationem Tunc ipse boatus Marlianus posuil genua et . :

tunc spiculator amputauit caput eius Secundus uero misit se et rapuit corpus eius . :

et sepeliuit eum cum omni studio sexto calendas apriles Fudil igitur beatissimus .

Martianus episcopus sanguinom suum pro Christi nomine et adeplus cst coronam mar-
tyrii Uegnante domino nostro lcsu Chrislo qui cum patre et spiritusancto uiuit ct
. ;

45 regnat deus Amen .

1|

PASSIO SANGTAE MARTINAE VIRGINIS ET MARTYRIS .

Alexander caBsar quarto anno imperii eius proposuit pra?ceptum nouum'et pessi-
mum in toto orbe ut auL sacrificent Galilei aut si nou sacrilicauerinl morli Iradan-
: ,

tur Direxit uero praisides et iudices cum feruenti comminationo quatinus dissipa-
.
;

50 retur christianorum cultus Qui uero talia susoeperunt precaepta imperialcm imagi- .

nem deferentes nouamque proposilionem sacrilicia nequissimorum ac pollulorum

;

deorum suorum demonslranLes quam pnvicepil Imperator lieri et consentienles immo- :

lare honoribus magnis eflici dignos

; Contomptoros uero et nolentos immolarc lor- :

mentis crudelibus submilli ac mori llorum uero omnium ac lalium pcrlicionLium .

 .

- CXXXV^J MARTINA 247

Alexander imperator sacrificia exhibebat Romaj Apollini et iussit magno terrore :

compraehendi ab optimatibus suis eos qui relif^ionem christianam habere noscuntur :

uirorum ac mulierum ut cum poenis et uiolentiis sacrificarent Apollini et enim illi

: .

Sathanae ministri erant malif^ni uiri Vitalis autem quidam honorem habens comitis qui
super throno imperiali preeerat et Gaius domesticus uere eorum poUutfe et nequissimse 5

saectae ministri qui directi sunt ad dissipandum cultum christianorum Venientes

: .

autem erga ecclesiam quae est sita liome cum uididissentt beatam Martianam+ oran-
: :

tem et alacri uultu altissimum prospitientem existebant uero ei serui ac ancillae

: : :

Erat enim ex sublimi genere et pater eius ter consul diues nimis et misericors onini-
:

bus egentibus et legem sancta^ Irinitatis conscruans

: Haec quidem per donum dei . lo
diacona erat tota cum omnibus sanctis operibus et gratia^ dei moribusque ornata :

nequitiis diaboli lirmiter resistendo lumbosque ueraciter precinctos habens MinisLri .

uero tenentes dicunt ad eam dominus orbis Alexander ueneratur te sicut nobilem et
:

decoratain et genere primam romanorum existentem sciens tuam honorificam con- :

uersationem obsecrat ut quasi magno deo Apoliini eminens sacraficium sponte olTe-
: ^ 15
ras .Beata uero et deo amabilis martyr laeto uul tu dixit ad eos Prius ingrediar :
|
:

ad sanctam dei ecclesiam et commendo me deo et Ghristo filio eiuset spiritui sancto
:

et sanctissimo et honorilico episcopo et qui strenue atque alacriter per fidem Ghristo :

deseruiunt saccrdoLibus et omni benedicto ouili ccclesia' et tum cum pace profici- :

scamur Oportet enim ire pro Christo aduersum incompositum et mendacem deum
. : 20

et confundere pcstiferum et indignum im|)erii Alexaiidrum et uictricem saluatori . :

nostro assistere ingressaque compleuit petitionem suam et orans properauit cum

: :

eis ad imperalorem splcndida lacie et specite preclara Ingressi uero impia3 sectae .

ministri intimauerunt imperatori stare ante palatium primam ac eminentem de gali-

leis quaj imperii tui iusioni consentiens uoluntarie inimolare diis parata est omni- : 25

busque suadere chrislianis subse(|ui eam qua; Impcrator audiens gauisus est ualde : :

Et iussit eam in palatium et impcrialia ingredi loca in quo ipse degebat ingressa est :

Post ubi imperalor puichritudinem eius admirans placatus est magis autem claro :

eius generi quod audiebat de ipsa et ait Magnus es deus ApoIIo qui glorificaris ab : :

omnibus diis qui talem in genere et tanlam in decore et gloria speciosissimam men-
: 30
tem composuisti ut cum gaudio tibi sacrificium ingerat Et haec dicens ait ad bea-
: :

tam Martinam mentem habens bonam et ingenium et propositum caritatis et pla-

: :

cabilibus muneribus priccipuum ac multifarium ritum deorum exhibens immola

ApoUini Et enim adhasione tua cogitaui ut imperii mei potentiam faciam te domi-
: :

nam demonstrari Ad haec beata Martina ait imperatori lube me immolare sine
. : 35
sanguine inimculato^ deo : qui uon existentia oninia existere fecit : ut per id sacrili-
cium ostendam Apollini arguens eum et faciens dimittere eum animas sperantes in :

saluatore et domino nostro lesu Ghristo Impcrator uero audiens ea quae ab ipsa . :

dicebanturet non intelligons ea quaj ab ea dicla sunt iussit eam iu templo Apollinis : :

ingredientem immolarc Sancta uero iussa inlroire hilari uultu dixit imperatori
. : 40
Ingredere tu et sacerdotes Apollinis et quanticumque amatores sunt et uideant quo- :

moedo^ since riter intemeratus et misericors et sanctus dous intomerata et immacu-

|1

lata sacrificia benigniter suscipiat a me Imperator uero iussit omnes astantes et .

omnes ministros ingredientes prompte prospicere quae ab ipsa fiebant Stans uero : .

deo amabilis et simplex martyr murum sibi fecit signaculum Ghristi Apparuit autem . 45

astantibus angelica gloria coexistens cum ea Beata uero simplici facie leuatisque .

oculis in caelum et manus extendens sicut dei famula dixit Gratias tibi pater gloriae :

et lesu Ghriste glorificate deus

sancto spiritu sanctitate plenus et scientiae lar-cum :

gitor sine inuidia et immaculate sempiternae rex deus misericordiarum et dominus :

omnium uisibilium qui in gratia tuae.claementiae nomen diuinitatis Ghristi filii tui
: 50

confitentes corroboras te inuoco qui es et qui prassens es et qui manes in saecula

. : :

deus :
precans magnitudinem quae in te est confessionem meam complere
et peto : : :

et nunc hoc immobile et non uidens et surdum idolum

prrecipita quod mortife- :

ram et occultam proditionem tribuit eis qui in ipso crediderint qui impotens est : :

in exitu pereuntium Lutum enim est taciturnitate obstructum et faedat credentes

. : 55

in se sed tu domine deus noster exaudi me humilem et peccatricem

:
et cogno- :

scat malorum adinuentor imperator iste qui uanam spem habet in idolis suis : :

quia alium deum non debemus adorare nisi te qui dixisti Ego occidam et uiuere : :
 -
248 MARTINA [cxxxv^

faciam perculiam et ego sanabo quia gloriosum esL nomen tuum in saecula amen
:
: : .

Hjec ea orante statim terremotus factus est magnus ut ciuitas concuteretur et :

corruit Apollo et comminutus est Simili modo quarta pars templi et ipsa destructa
:
.

est et oppressit multitudinem magnam cum sacerdotibus

:
qui directi fuerant ab :

5 imperatore ad beatam Martinam Etenim terremotus multis horis stetit ut pauefa- . :

ctus imperator fugam peteret ait ad eum beata Martina Imperator sta et adiuua : : : :

quia confractus est Apollo et congrega fragmenta eius Et ostende similibus tuis : . :

quem colunt insuper et sacerdotibus eius oppressis a ruinis nunc surgat et adiuuet : :

uos Et mox dffimon qui in idolo Apollinis habitabat uolutans se in puluerem idoli
. |

10 plurimorum uirorum ac mulierum clamauit uoce magna dicens

in prffisentia uirgo : :

Martina magni dei qui in cxYis est ancilla quae prfecepta eius custodis et me nudasti : :

ab habitaculo meo et deformem me ostendisti habitaui enim in eo annis nonaginta . .

octo sub Csesare augusto annis triginta septem

: sub Antonino annis quadraginta :

quinque et sub Alexandro qui tradidit me tibi

: et pro immolatione perditionem :

15 faciens mihi annos quindecim Multi uero san«torum passionem ac martyrum perfi- .

cientes minime me manifestauerunt usque nunc cum essem in potestate multa et : :

habens sub me spiritus nequissimos quadringentos septuaginla duos Praecipiebam .

enim eis et offerebant per unumquemque eorum animas hominum quottidie septua-
:

ginta Et eorum princeps nomine b^flugien qui super mechitatem atque maleficia
.

20 deputatus oiferebat mihi animas hominum triginta sex quos habebam sub mea pote- :

state Tu autem me effugasti manifestans me et igni tartarico tradens non inue-

. : : :

nio locum ad quem proficiscar Gomenda me magno angelo Vrieli qui omnem
: . :

exitum meum conbussit .\Iexander attritor christianorum inuenisti aniniam san- .

ctam per quam me effugares et imperium tuum turpitudine multa finiatur Et hoc
: : .

25 cum magna uoce et lamenlo dicebat daemon per aerem clamans et stridens quo uero : :

proficiscebatur tenebre uidebantur omnes prospicientes multo amplius consternati

: :

dubitatione repleti sunt Mirantes autem erant grafiam dei qui in caelis est Impe- . : .

rator uero non intelligens quia per diuinam gratiam ac iussionem idolum Apollinis :

comminutum est et quia abhominabilium pessimorumque spiriluum conglobalio a :

30 dei ueritate euanuit et sacrificiorum eius nequissimus ritus idolalriae sanclae uirginis
oratione dispersus est et secundum promissionem sanctaj Martinae idolorum destru- :

ctio peruenit idolum Apollinis confregit et maleficia et ariolos et haruspices idolo-

: :

rumque sacerdotes dissipauit ac mortificauit iussit alapis faciem eius c;edi et unci- : :

nis palpebras eius disrumpere Et dum diu hoc fieret qui in hoc deputati erant . :
||

35 carnifices defecerunt et clamabant dicentes uae nobis peccaloribus Vere nos magis: : .

cruciamur quam haec Manus enim nostne decidunt intoUerabiles enim dolores
: . .

coartant nos Ipsa uero sicul sine uinculis solida permanet el nos cffidit
. precamur : .

te imperator iube cam a nobis tolli uidemus enim qualtuor uiros splendidos ante
: :

eam et quas ei nitimur ingerere poenas magis nos ab illis in facies nostras suscipi-
:

40 mus uerus est deus qui cum ipsa est et non sinens poenam aliquam preualere in
. : :

eam Imperator uero iralus ualde erga eos et comminans ac prospicicns eos furiose
. : :

quasi negligenter poenas ingererent praecepit testas eos leuare ct in faciem caedere :

beatam Martinam Illa uero respiciens in caclum dixit Benedictus es domiiie lesu
. :

Ghriste qui eternam gratiam das eis : qui in te spem habent Benedictum nomen : .

45 terribile gloriae tuae et honorificum et potens et omni sanctitate plcnum domine Et .

benedicta sancta et substantialis cum patre et cum spritu^^ sanclo trinitas tua qu;\j :

perfecte dissoluat et dissipel contrarios liixaudi me precantem ad te ultimam ancillam .

tuam et concede mihi carnis lolerantiam et eos qui me cruciant conuerte in bonam
: :

conuersationem et graliam deilatis tua> Et cuni hanc orationem dedisset circum- . :

50 dedit eam lumen Qui autem cam cruciabant erant fere uiri octo Et uox de cwlo
. .

facta est dicens Nisi pro famula mea Marfina olim iam mortificarem uos : Volens .

iam inimicum mortificare et cxistenlem populum mihimetipsi fauere peperci uobis : .

Tu autem filia confide et noli timere Ego enim sum quem adoras el inuocas : . : :

deum Non te deseram nec permittam dominari ab inuerecundo cl impio ac rebelli

. : :

55 daemone His uero dictis imperator Alexander amens elVeclus cst ualde qui uero
. :

eam cruciabant uiri audientes miracula ceciderunt in faciem et beatam Martinam :

precabantur ut indulgentiam mererentur per ipsam anle deum de eis qua? impulsi
: :

presumpserant . Beata uero martyr dixit ad eos . Si conuersi fueritis ad dominum

- cxxxvi^J MARTINA 249

meum lesum Ghrislum ex toto corde quia retribuet unicuique iuxta

: et cognoueritis :

opera sua perfruemini mercede quaj in celis est Sin uero et aliter sentietis aeterna
: : .

et feruida supplicia qua3 suscipient uos

| Illi enim quasi ex uno ore dixerunt
: . :

Domina nostra martyr melius nobis est ut ostendas Ghristum ut uidentes amplius : :

credamus ei Si uero non est possibile in hac carne prospicere eum nos serui ipsius
. :
5

sumus et ministri et ipsi sibi credimus adoramus et colimus Alexandrum autem qui .

contempnit saluatoris nostri precepta quamuis imperator sit non tenemus Beata .

autem martyr dixit Gonsilium uobis do fdii Ex corde mundo credite sine simula-
: :

tione in Ghristo et coy uoscetis quid tribuet uobis deus in illo sseculo et quid putet
: : :

nunc Alexander qui praesenti frloria hic frajtus est illi autem inspirati a dei gratia
: .
10
dixerunt Gredimus domina nostra ut magnus est deus christianorum ad quem nos
: : :

confugimus liobusta autem facie et una uoce aduersus Alexandrum facti sunt Hos
. .

quidem qui dicunlur dii olim seducti non adoramus cognoscentes per beatam marty-
rem iVlartinam uirlulem omnipotentis dei et fdii eius unigeniti salualoris nostri lesu :

Ghristi Alexander uero iratus dixit Irati estis nequissimi pro incantationibus cru-
. : 15
cilixi in quihus+ confiditis ? At illi responderunt
: uere tu es sceleratus et draco :

liabitat iu le quia nou cognoscis eum qui fecit te

: et dedit tibi hanc potestatcm : :

coinquinautem usque in finem animam tuam qui iratus suspensis eis iussit spatis :

carnes eorum lacerari Incisi uero nihil loquebantur nisi solum in caelum prospi-
. :

ciebant Kt in hoc uero amplius nequissimus super eis iratus capitalem sententiam
. 20
aducrsus eos dedit timens nequando caiteri satisfacti ab eis eandem uiam secta-
: :

rentur Martyres uero inclyti Ghristi ducli cum gaudio ad perfectam et sine dubita-
.

tione uiam prospicientes in cadum dixerunt Omuium domine unigenite lesu Ghriste :

lili dei quem nos ignorabamus seruientes olim in errore et fteda exhibitione nobis

cogniLus es per sanctam tuam et inclytam Martinam Tu deus ca^li ac terrcB qui . :
25

creasli orbem omnem et omnia qute in eo sunt qui j^er sanctam tuam Martiram^ : :

idola gentium in puluerem redigisti quem nunc cognouimus ante luciferum geni- :

tum quein omnis abyssus metuit

: et omnis mons et collis tremit audientes terri- :
||

bile ei gloriosum nomen tuum Tu uero domine lesu Chrisle spes eorum es qui ad . .

le confugiunt ct liberas qui in te sperant respice de ca^lo et miserere nobis et

: : : :
30
suscipe auimas noslras in pace non repulans nobis delicta nostra quie ignoranles : :

et existentes in alliludine earum tenebrarum in le peregimus Orantes uero et signa- .

culum Ghrisli in froute facieutes tendentesque simul capita sua prompte cum laeticia
magua finem siuculi huius susceperunt Et sic per proprium sanguincm gratiam dei .

sibimetipsis in memoriam a;ternam instruxerunt Finiuntur mense nouembrio septi- .

35

modecimo calendas hora quarla in Ghristo lesu domino nostro cui est honor et glo- :

ria in saunda sa'cuIorum Amen Dum uero audisset imperator Alexander quia cum . . :

magiio gaudio reddideruiit spiritum sancti martyres amplius contristatus est quo- : :

niam multo amplius eos non cruciauit Alia uero die sedens pro tribunali dixit . :

Introducatur iniusta incantalrix quatinus uideamus eius incantationem Ingressa : .

40

autem ea dixil imperator uel nunc consenti mihi et sacrilica diis per quos orbis : :

subsistit Aut adhuc magias Ghrisli tui attendis ? At illa respondit Gessa scellera-
: :

tissime et omnium besliarum ferocior

: et non erubescis a muliere superari magis :

et conculcari ? Me minime poteris inclinare ad sacrificandum idolis Vnde si aliquas .

pccnas caeteras consyderas et uerbera qua; tu praiparas adhibe mihi Ego enim tuis : : .
45

abhominalionibus non sacrifico nec eloquentem timeo Deo enim soli et Ghristo eius : .

et sancto spiritui commendaui memetipsam et credo quia nulla mihi nocebunt : : :

quae a te inferantur tormenta deo tolerantiam mihi tribuente Tunc iratus impera- : .

tor : iussit eam expoliari et circumcinctam eam iussit incidi Ministri uero eius : .

fecerunt quae iussi sunt SancLa autem Martina ostendebatur candida sicut nix
: . : 50

Guius splendebat corpus et nitor claritatis eius caligare faciebat respicientes in eam
: .

Inciso autem corpore eius emanabat lac pro sanguine et odor magnus factus est sicut :

uas aromatum eiusdem ore efTusum Beata autem cum incideretur dicebat ad do . :
]

minum Voce mea ad dominum clamaui et exaudiuit me in certamine passionis

: :

meae Laus mea in conspectu tuo fiat gemiLus dororum+ meorum in conspectu tuo
. :
55

introeat In saluem+ animte mea; inuocaui te domine

. et in tribulatione inimicorum :

meorum dedisti mihi dorsum perseuero supplicia haec cognilio mea quia apud te . :

esl domine sicut fons spiritus Abraam pater Isaac filium suum obtulit deitati tuae in .
 250 MARTINA [cxxxvr -

sacrificium salutis : quia ex fide te confitebatur : et suscepisti eum . Sic et meum cer-
tamen suscipe deus et comple illud in multis certaminibus
: et cugnoscant+ perdi- :

tionis inslructores quia tu es qui imaginem auream dissipasti et Bel destruxisti

: : :

et perditionis operarium seruis tuis manifestum demonstrasti sicut in mea humilitate :

5 oslendisti ueridicam gloriam deitatis tuse Apollinis idolum contriuisti et alienum : :

ueritatis Alexandrum confusionem circuamiciens''' et lumine tuo terribili splendidam :

fecisti ancillam tuam ut per supplicia corporis effugerem stimulos malorum inuen-
:

tores et incoestores sathanje Imperator nero iratus et ualde consternatus dixit Valde
. :

maleficiis uincis inrubida et seducis ut puta qui adslant Beata Martina dixit impe-
: .

10 ratori pater tuus Sathanas princeps est omnis malelicii et incantationis fornicatores
: :

dihgens et malelicos amplectens et omnes qui incoestis desyderiis deseruiunt ample- :

ctitur in proprio gremio Et quomodo potest mihi indulgere me contemnente eum

. :

et minime faciente aliquid tale sicut dicis ? Meus autem deus et saluator meus Ghristus
omnes qui contrarie agunt et custodiunt damnat in eternam poenam iubens eos exi- :

15 stere Tu ergo imperator fortioribus et potentioribus pcjenis promereris affligi

. :

sciens quia maleficiis et incantationibus ut tu asseris non uinco sed nomine solo
: :

Christi qui omnem atrocitatem poenarum tuarum quae inserte sunt in agonem meum
:

dissipauit Imperator uero expoliauit eam

: et ca?tera membra in quatluor palis :

extendi et fustibus caxli iussit a duobus centurionibus Illa autem alacri uultu signo .

20 crucis sanctum corpus suum dextra heuaque muro circumsepsit et cicsa dicebat :

Magnum mihi desyderium ad te domine et gloria deitatis tuaa qua^ me acHuuat Dedi j|
.

dorsum meum in flagellis et carnes meas in suppliciis faciem autem meam pro
: :

nomine tuo glorioso non auerti a ttedio et m;erore Tu autem domine ne tardes in .

adiutorium meum sed festina miscricordias tuas et dirige a sancto habitaculo tuo
: :

25 medelam super me quia pro tua deitale flagelor Et haec dicente ea mutauerunt
: .

centuriones septem aut octo Sed omnes dissoluti suut+ tam in manibus quam omni- .

bus suis membris et uoce magna dixerunt precamur te imperator liJDera nos de
: : :

poenis Angeli enim domini repcrcutiunt nos ueclibus ferreis

, et incidimur in neruis :

et medullis insuper et ossa nostra et carnes sicut ab igne magno cremantur Sed
; .

30 obsecramus te libera nos a puella hac Imperator autem iussit eam amplius fustibus
: .

ca;di .Sancta uero deornnta supplicia sibi inscrta surridens facie dixit iniusle et
: :

damnande iudicio dei crelestis inimice et impugnator scrutator malorum similium :

tuorum Alexander non senlis beneficia qute ab ;cterno conditore in me efficiuntur ? :

Quia insipiens existens insensatis addidisti te melipsum et perdidisti in obprobrium :

35 ApoIIinem et sacerdotcm eius Nempe uero ad honorem et adiutorium dei mei qui .

omnia fecit liberata effecta sum per angelicam exercitationem Et hoc autem cognosce .

insensate canis eo quod duodecim centuriones succesiue inferentes mihi plagas ad

interimendum me fecisti supponere Me autem per nomcn Ghristi qui pro me decertat .

salutem meam poena non tetigit neque tangit mihi aliquid carnis In ipso enim : .

40 habeo spem qui et post mcM-lem hominum uitam tribuit qui ipsum in ueritale con-
: :

fitentur Eumenius autem quidam diues ualde parens imperatoris dixit ei ha^c pol-
. :

luta non propter gloriam chrislianorum et crucifixi haec supplicia sustinet et sapien- :

tissimis sermonibus arripiens et insensatis libris circumfrela omnes nos facit infirmos
sicut radius solis circumfulgens et sic omnia sperat se obtinere Tua potestas hanc : .

45 in crastinum iubeat in carerem^^ retrudi el pinguedines adipum feruide dissoluens :

lauari et sic coinquinamus eius claritatem

: lussit uero imperator statim sanctam .

properare in carcerem uscjue in crastinum Dum dedu cta a custodibus in carcere .

|

fuisset beata Martina exclamauit coram populo Pax multa iis qui nomen Ghristi
: : .

nominant In pace Ghristi iter istud pergam l"]t ingressa est in carcerem gaudens
. . :

50 et glorificans deum ac dicens Gustodi me domine ul pupillam oculi et sub umbra : :

alarum tuarum protege me Gratias ago sanclic uirtuti tua^ lesu Ghriste etobsecro
. :

pretiosam et terribilem tuam gratiam Gustodi me a nequissimo et conlaminato Ale- .

xandro qui tuam bonitatem pro nihilo reputat Mortui enim sunt in lormentis pes-
: .

simis et intollerabilibus centurioncs nouem et cffiteri dissoluti sunl ab humeris suis :

.

55 Erat enim immutans centuriones quattuordecim Per totam aulcm noctem eral in .

carcere hymnum canens et glorificans deum ^"oces autem uirorum mullorum

: .

audiebantur gloriflcantium deum cum ipsa Mane autem iussit Limcnium quendam .

tribuuum ambulare in carcerem anle autem adipibus et pinguedinibus eam perungi :

.
- cxxxvip] MAirriNA 2:il

Procedens autem Linienius de palatio odoratus est suauitates aromatum multorum :

et repletus dixit comittiblis suis Odoratis et uos odorem nimium ? Erat enim cum :

populo multo At illi dixerunt odorem hunc ciues fecerunt pro dilecta Martina Et
. : .

omnes dicebant quia dii propitii apparuerunt ei Venientes uero ad carcerem multo
: .

amplius inuenerunt suauitatis odorem Aperiens primam ianuam uidit lucem magnam . 5

circumful^entem eam Ingresso aulem eo in propinquum habitaculum erat enim

. :

carcer habens habilacula multa circumfulsit eum sicut fulg^or ut pre timore omnes : :

tremerent Ipso uero pvic timore in pauimento cadente

. et necessitate surgente . :

ingressuK est in terlium habitaculum et uidit beatam Martinam sedentem in sede :

imperlali+ et multitudo uirorum fortium eam circumdabant quorum non erat con-
: : lo
syderare claritatem omnes erant in albis Ipsa autem tabulam tenebat et legebat
: .

haec : quam magnificata sunt opera tua domine omnia in sapia+ fecisti Et timens : .

Limenius cs^^-ressus est inde et ambulauit palatium et an .+ nunciauit imperatori mi- : :

rabilia dei maj^ni Omncs autem in palatio existentes simul cum Alexandro saccrdotes
et scolastici dicebant Seduxit eum maleficiis suis huic non indul geatur scd maj^is
: :
||
: 15
a feris discerpatur ut cognoscat quia melius est diis piis immolare
: quam in cruci- :

lixo confidere et in ipso spem habere

: Et iussit imperator uenire eam ad templum .

idoii Artemidis ut aut sacrificans uiuat

: aut non sacrificans feris tradatur Ambu- : .

lauit iterum Limcnius cum duobus sacerdotibus principibus idolatrijc ct populi multi :

circa cai-cercm erant et simili modo i|)si inuenerunt eam sedentcni in sede imperiali
: 20
et eosdem uiros in albis stantes Et dissecabantur Beata autem Martina dicebat . . :

Viam mandatoriim tuorum cucurri iustificationes tuas doce me ut discam mirabilia : :

deitatis tuae Libera me a suppliciis liominum ut custodiam mandata lua Canes enim
, : .

malif^^^ni circundcderunt mea uolentes discerpere ouem tuam sed tu domine deus : :

humilitatis mese suscipc deprecationem meam et non prosperentur sicut cof^itant ; : : 35

sed obcHica sensus cordis eorum
Dicen- : et dirige eum quem : tribus pueris direxisli .

tem autem hfoc eam dccrcuerunt subuertere de sede Viri autem stantes erga eam
: .

in albis nusquam comparuerunt exislentes numero quasi septingenti Et eiecerunt .

eam de carcere et adduxerunt in templo idoli Artemidis Imperator autem prospi-

: .

ciens uultum eius alacriorem maj^is quam prius fuerat et sicut certatricis fortissimi : 30
corpus enutritum dicit ad eam Gorripuisti te metipsam iam et conuertisti diis : :

immolare benignis aut amplius sicut uidemus in prioribus tuis malis permanes ? Illa
:

uero dixit ad eum Imperator mea conuersio completa est quia non me suades in
: :

luis controucrsiis adesse liberala enim sum a uanilatibus tuis et ab impietatibus

. :

uanissimarum seductionum huius stcculi prccceptum accipiens a domino meo Mihi : . 33

autem adiierere deo bonum est et ponerc in domino deo spem meam qui ueritatem : :

continet Et nihil mihi deerit quoniam omnipotens est deus meus Seductio ser-
. : .

monum tuorum iacula acuta tencbrosa est dirig-ens in uia tertia Ego enim habeo . :

cfclestem yratiam et ^loriam semper illuminantem oculos cordis mei quie te postpo- :

nens mancipabit ;ieternis poenis Artemidem peruersam thesauros dispositionis imperii : 40

tui. Me autem laitilicat mors sanctorum qui me circundederunt et omnia con : :
|

inuuerunt+ obligauerunt patrem uestrum diabolum lustus autem in imbulione diui- .

narum scripturarum sicut palma fiorebit arefaciens malignorum seductiones calle han-
choram statuens meam cum nauicula ex procellosi pelagi fluctibus per fidelem
gubernatorem qui animam suam gubernat in tranquillum portum confugiens et
: : 45
anchoram iactans ut ulciscatur de inimicis et uictoriam sumat de eis Et ego trans-
: : .

fretaui pclagus dexteram niihi extendente Ghristo ad praesidium uerae spei ut uin-
: :

cam seductionis luae nequissimum cursum Videam uero Ghristum coronantem me . :

qui iuste mihi tribuit arma iustitiae circa nequitiam patris tui diaboli Imperator uero .

iratus dixit ad eam Non moreris Martina sed ingressa sanctifica honorificentissime
: : 50

dccC Artemidi magni et purissimi dii pulchritudinis tuae cognitionem inquirunt Non
: .

ergo cogites blasphemare eam Deo uero laudabilis martyr dixit lubes me impera- : :

tor ingredi templum in quo habitat qui cohoperatur tibi immobili atque surdo et :

caeco decore amictum idolum ? ad haec Alexander dixit ingredere et sacrifica : :

prompte ut non feris pereas Sancta martyr dixit Deo meo gratias largiente cer-
: . : : 55

tanti mihi humili et te iubente ingrediar Gognouit uero daemon qui habitabat in , :

idolo Artemidis quia uenit sancta perdere eum et ciamabat uoce magna dicens uee : :

mihi quo fugiam a spiritu tuo deus ca^li ? Ignis me persequitur a quattuor angulis
: :
 252 MARTINA [cxxxvir -

templi . nomine sibi faciens crucem et respiciens

ingressa auteiu est beata in Ghristi
statuani idoli daemoniacam dixit imperatori Vide seducionern+ imperator oculos non : :

uidentes aures non audientes manus non palpantes pedes non ambulantes uana
: : : :

specie efli-^ie ornata Vis ergo imperator ut sacrificem ei ? Alexander uero subito
. :

5 gaudibundus effectus non intelligens quia irrideretur dixit uiuant dii quia consen- : : :

sisti mihi Et apropinquauit ad idolum Artemidis et dixit Tibi dico qui habitas
. : : :

in hoc idolo muto moue te et stride dentibus et egredere de seductione qui

: : : . :

tibi insensate sacrificant Haec dicens ad idolum orationem efTudit ad dominum .

dicens Omnium rex a?ternae deus qui thronum inuisibilis gloriai contines qui
: caelos :
|1

10 stabiHsti et terram fundasti qui aquas condidisti

: qui draconem contriuisti et : : :

leg^ionem elfugasti in tartarico chaosmate qui confusos periclitantes in serenum por- :

tum introducis qui principalem ptestatem+ diaboli in temporis hominum ad nihilum

:

redegisti qui ab omni gloria trementi te cum timore adoraris qui angelica agmina
: :

deputasti te adorare solum qui tantam in caeli sapienter in stelUs deornasti et splen- : :

15 dorem solis iustitiani instituisti qui lucentis ambitum lunae ordinate cursum suum :

perficere statuisti qui contaminata et 8eterua+ praeceptorum tuorum reposita manife-

:

stasti Te lucem iugem aeternam cum tremore adorans precor non me deseras
.

domine sed suscipe preces meas et irreuerendam et multimodam faeditatem daemo-

: :

nis damnationi mancipa et idolum hoc manu hominis factum destrue ut seductionem :

20 multimodi et omnis maliciae pleni Alexandrum in diuersis suppliciis cognoscere facias :

quia tu es uerus deus : qui destructionem de his qui in idolis habitant fecisti : et sacer-
dotes eorum quia benedictus es in s;eeula+ amen Et mox tonitruum cum
destruxisti : .

fulgure factum est de ca-Io combusitque sacerdotes de templo et

: et ignis caecidit : :

multitudo populi mortua est et imperatoris partem dexteram purpurae eius combu- :

25 sit : et idolum Artcmidis in fauilani redegit Beata uero Martina dixit Gloria in . :

excelsis deo et in terra pax hominibus : qui das paceni diligentibus te et inuocanti- :

bus nomen tuum in ueritate Et iratus imperator neque consyderans miraculum .

neque uirtutem inuisibilis dei dixit ad lustinum pnefectum Accipe iniustam hanc . :

et suscipe eam et extende cum spatis et accutis uncis ferreis citius quatenus lucem :

30 istius saeculi derelinquat Eg-o enim ualde maerore sum plenus et uidens eam con- . :

sternatus prosisto et quid faciam nescio Praefectus autem suscipiens eam mox
: .

ambulauit ad praetorium et sedens pro tribunali praecepit introduci beatam Marti- :

nam Ingrediatur destructrix templi

dicens . quid uelit Ipsa autem : et uideam : .

ingressa est surridens Praefectus autem dixit quia adhuc dere-

. : Irrides me iniusta :

35 liqui te uiuere ? Per solem mundissimum faciam interiora tua j)roiicere canibus si :

non sacrificaueris diis ut uideam quale solatium adhibet tibi Christus tuus San-
I
: : .

cta martyr dixit Non habeo irridere o impie de potentia imperatoris tui quia uictus
: :

est a muliere per Christum ? Et iterum me tibi tradidit Praefectus dixit dominus . :

est potestatem habens et mihi te tradidit ut aut sacrilices aut poenis intereas
: : : .

40 Martina dixit Ecce non sacrifico exerce ptcnam quantum uis Tunc iussit praefectus
:

extendi eam in conto et cum spatis incidi membra eius Cum autem incideretur
: . :

clamabat crux Christi adiuua me quia ad te confugi Prefectus dixit Circa mam- : . :

millas ungulas attractate eam dicentes Liberet le deus tuus Qua? ungulis attractata : .

nihil omnino loquebatur nisi solis oculis ad deum respiciebat Accipiente ea decem : .

45 et octo incisiones ab uncis et sperante praefecto luslino quod iam expirasset prae- : :

cepit carnificibus ut ab ea cessarent Pendente ea interrogauit eam prefectus dicens :

Vis Martina sacrificare et euadere caetera lormenta aut adhuc permanes in tua : :

fide ? Martina respondit Ego Christum habeo qui me conforlat et non sacrifico : : :

abominabilibus diis tuis neque sentio illata mihi supplilia per eum qui mihi miser- : :

50 tus est dominus lesus Chrislus Pra'fectus autem amens per mullas horas iussit eam :

deponi Sed non ualente pra* pccnis ambulare iussit eam in g-rabatum poni et*depor-
. : :

tari in carcereni Ipsa autem constringens sanctum suum corpus

. et capillos capilis :

muniens propellensque carnifices citius ingressa esl carcerem

: Pra'feclus autem in .

equo sedens profectus est in carcerem et inuenit sanctam ilerum in scde sublimem : :

S5 et splendidam habentem faciem sicut radium solis Multum uero afflictus egressus .

est et clausit carcerem et sig-nauit anullo suo firmiter et custodes fere centum dere-
: :

liquit et ambulauit ad imperatorem

: Erat autem sanota psallens et glorificans deum . :

el lumen magnum erat in habitaculo illo Ingresso autem eo ad Alexandrum in pala- .

 :

- cxxxviili"'] MARTINA 253

tium : inuenit eum caenantem : Queni imperator admirans dixit Quid huc uenisti :

prefectae Qui dixit Sicut iussit imperium tuum

tali hora ? : : iniustam Martinam poenis
arfligendam incidendam et ungulis atlreclandam
: spatis ipse eam exhibui a mane : :
||

usque nunc sicut prospicis indumentum meum Et appensa atque poenis tradita nec .

mortua est sed quod plus est per nos conflicta non sentit flagellis caesa cursim
: : 5

ingressa est in carcerem me sperante quia pendens expirasset Ecce quae praecepta : :

sunt niihi a tuo imperio feci tuum uero esL cogitare quod iubes de ea Alexander : : .

autem dixit ei Patet fidutia securitatis eius quam habet per incantationes Feris
: : .

tradatur ut discerpatur et dissipata intereat Porro lustinus tacuit Mane autem

: : : .

dirrexit carnifices ad eam Ingressus autem ad eum+ Prajfectus dixit Imperator

. . : lo
Alexander iussit te sacrificare si uero non sacrificaueris feris te tradere Beata autem : .

Martina elTulgens sicut radius solis dixit Ego in nomine Christi qui passus est pro :

nobis in eo credentibus in gloria permanens credo uincere te Aliquando -enim per .

angelicam uirtutem per terrtemotum Apollinem subuerti et ad nihilum redegi : .

Iterum lampo et throno decoratam deam Artemidem igni tradidi et mirabilia quae in : 15
uirtute dei facta sunt ignorabat et obduratus est Multimoda autem peruersitate : .

inimici induratus es surda dissolutione et profunda cenum indigestibile naufragium : :

animae tuae in chaosmate tartarico deposuisti Haec audiens lustinus praefectus dixit .

parate existant ferae donec reuertar a palatio propero enim accersire imperatorem
: . :

quatinus ueniat in amphiteatrum Dum uero introisset in palatium dixit imperatori : : : 20

Obsecro meum dominum uenire in amphiteatrum Gum ipso uero prolinus ambula- .

uit et fecerunt eas utrique inter feras iactari

: Sancta autem martyr dixit Videte et . :

meum sacrificium Praefectus dixit Vide imperator istam quae deos nostros commi-
. :

nuit Discerpatur ista a feris Erat autem Leo immanissimus qui comedebat qua-
. . :

draginta libras carnis quottidie et de pane mundo liljras uiginti et octo in potu eius : : sr)

tysanas decimatas octo Hic non comederat per dies triginta ut deuoraret beatam
. : .

Sedens autem imperator et tristis existens eam praicepit introire Ingressa autem : .

illa sonus magnus de caelo factus est ut omncs Iremerent et dixit ei imperator : : .

Crede mihi sicut patri tuo et con senti mihi diligo enim te ualde per deos meos:
|
: :

ut dissoluas iram magnam quoe circumdedit te faciam enim te dominam palatii : : 30

mei et omnibus cognitam esse imperatricem Vel uerbo dic pro satisfactione astantis
: .

populi et non sacrilices sed tanlum dic quia magnus est deus leus Zeus Sic enim
: : .

et uirtutem et timorem omniuni deorum contines et satisfacta uiues compatiens :

imperio meo Sancta autem martyr eleuans oculos in caelum

. extendil manus et : :

orauit dicens : Lumen meum domine lesu christe inextinguibile lumen meum impo- 35
luta claritas Rex aeterne : qui thronum immortalitatis habes qui cognilionem : deitatis
tuae manifestasti praefectam me in agone hoc custodi
: et sanctos tuos coronasti : .

Ad imperatorem autem Deminorata cognitio comminans mihi ut terrens prae-

dixi : :

pares mihi mortem ? Cognosce uero quia magis consentio me a feris deuorari ut :

uitam beatam teternam quae apud Christum est merear quoniam tuae seductioni
: : 40
consentiens in laqueum incidam morlis aeternae Imperator autem iussit absoluere .

leonem ut deuoraret eam Erat enim leo rugiens in cubili suo ut omnes terreret
: . : .

Venator uero qui eum nutriebat aperuit leoni et egressus leo rugiit super sanctam : :

non terrorem ostendens sed delectationem Et pro ea dolorem insinuans agitabat .

uultum faciei suae dilectionem demonstrans Et cursum arripiens ambulauit ad . 45

sanctam et inclinans se adorabat pedes eius

: Sancta autem dixit fulges uirtuti- : :

bus tuis deus Agmen enim gloriosum circa passionem meam subsistens prospicio
.

a dextris et sinistris glorificantes angelos deitatem tuam et contradicentes contra- :

rias uirtutes ferarum immanium et rugitum earum in coreptione Alexandri .

mansuetos mores ferarum translatantes quos pro cognitione ueritatis et obdures : 50

multimodam et decipientem gloriam qui te odio habent Non me communicare .

cum eis permittas in poenali agone me existentem integram et sospitem conser-

:

ues in tua misericordia deus meus Et haec dicens ait imperatori Vide impera- . :

tor quam mihi intulisti poenarum et ferarum uirtutem quia Christus qui fecit :

caelum et terram et omnia quae in eis sunt uoluntate patris uictoriosissimus est . 5.)

Ipsi enim soli omnia subiiciuntur Alexander dixit Quomodo ergo furor leonis . :
||

subiecit se tibi ? Sancta uirgo dixit Non habeat in incertum ueritatem sed dilige : .

Christum qui et Appolinem tuum in puluerem redegit et Artemidem seductoresque

: :
 MARTINA [cxxxviilir -
2K4

inleremil . Cognoscc Christum desertam et contritam Arte- : qui anycli^ pra^cepit : et

midem cum habitante in ea in fauinam afflatio mancipauit Cognosce deum qui .

illuminauit priores lenebras et conuertit errantes et leonem pacificantem et pro : . :

co<'nitione tui erroris et conuersione tua? 1'eritatis mitiorem naturam leonis ostendit .

5 Imperalor autem uidens leonem mansuetis modis et reuerentiam amoris erga sanctam
faciens et alacrem Christi famulam in tormentis omnibus constanter existere dixit :

ad eam humilia temclipsam moribus

:
et confitere omnia ipse enim est qui te : : :

adiuuat Sancta uirj^o dixit

. quam ualde diligis Appollinem qui animam tuam in : :

perdilionem deposuit non adiuuauit neque Artemidem et omnem nequitiam eius : : :

10 eripuit Et quomodo me potest adiuuare ? In nomine domini mei lesu Christi per
.

agonem meum et martyrium ad nihilum redacti sunt Imperator iussit leonem remitti .

in caueam sonum fecit aliquando uenator

: et surgens impetum fecit et ccupil : :

Eumenium parentem imperatoris et interfecit eum Et omnes clamauerunt uoce : .

mag-na dicentes Salua imperator quam deus et ferae miserantur

: et absolue per :

15 quam et dii perierunt Per quam deus qui in ca;Iis habitat manifestauit eos : qui :

habitabant daemones in idolis quos effug^auit Imperator uero dixit Nomina Mar- : . :

tina omnia dia deum et absolueris Et illa Ego Christum deum confiteor qui
: . : :

dat mihi et illis potestalem qui confitentur eum destruere mendaces deos Hunc : .

autem quem tu dicis dian confiteor esse aereum et in ipso habitare da^monem male- :

20 factorem neque audientem neque uidentem quem per orationem fidelissimam similem
: :

efleci Appolini Memor enim dicere Christum per apostolum Paulum in spiritu
.

sancto Lex enim subintrauit

: ut inj^rediens abundet peccatum Vbi enim abun- : .

dauit iniquitas superabundabit gratia Lex introiuit imperatoris

: quam facio . : .

Adnunciauerunt prophette et pra;dicauerunt apostoli legem Christi In te autem : .

25 superabundauit peccatum per malignam tuam impietatem seterno in teritu lemet- :

|

ipsum obligaus Tu uero peccato et male conuersationi superabundabit gratia

.

Christi ut dissipet tuum sacrificium malignum in hiis

: qui conuertuntur a uiis :

uestris et patris tui diaboli Tunc Alexander iratus iussit sanctam in carcerem trudi . .

Impulsa autem gratia dei ambulabat diceus Difij^am tabernacula tua domine : :

30 Desyderat anima mea et adhajsit post te deum uiuentem in siecula Custodi me a

: .

hiqueo quem staluerunt mihi et a scandalis operanlium iniquitalem Doce animam

: : .

mcam domine in iusliiicaliones mancUitorum luorum el miserere secuudum mag^iiam :

misericordiam tuam et introiuit in carcerem j;h)rilicans deum Et erat cum sanctis

: .

triiimphans et fi^audens atque festa ag^ens per totam noctem eique qui eam saluat :

35 Christo Post uero duos dies processit imperator sacrificiuin facere in templo ubi
.

erant duodecim idola et prfccepit adduci sanctam quje sicut sol splendida uenit
: :

dixitque ad eam Inuoca omnia dia deuni et saluaris Sancta uero uirgo dixit
: : . :

Ego nomino eum idolum spiritum immundum Fac ergo quod uis Me enim non . .

inclinas pro eo qui mecum est deus meus Ghristus Tunc praeceipit eam suspendi
: . :

40 et ungulis radi attrectata uero dicebat Letificasti me domine in uolunlate tua

. el in :

opera manuum tuarum exultabo Nota fecisti ancillaj tuaj mirabilia tua lusticia . .

tua iuslicia in ajternum ludicia tua lumen uerum aeternum et ingressae sunt inci-
. :

siones usque ad ossa eius Clamabat autem preco dicens Confitere Martina omnia . :

dia deum et saluaris Illa uero dicebat

: chrisliana sum et Christum confiteor
. : : .

45 Amplius uero cruciabant eam Ipsa autem dicebat Lnx^ Christi orta est iustis et reclis . :

corcle laUitia Indoluerunt omnes qui eam cruciabant usque ad ossa ad medulas
. :

eorum Et dixerunt ad imperatorem Precamur te libera nos de poenis istis Angeli

. : :

enim dei cruciant nos et dissoluti sunt ab humeris carnifices pra^cepil enim eam : .

igni tradi et consumi Ministri uero faciebant

: qua? iussa sunt et incendorunt . : :

50 ignem copiosum et iactauerunt eam medium et clamauit uoce magna

: et dixit : :

Domine qui de cselo in terram prospexisti ut uideas si est intelligens aut requirens :

deum adiuua me humilem luslicia enim de caelo prospexil et ueritas de terra

: .
||
:

orta est Et dixit imperatori Audi imperator Didici sacras litteras quaj instruxe-
. : . :

runt animam meam qui dicunt milii per apostolicam uocem omnia sulVerri : tribula- :

55 tiones et angustas+ supplicia et necessitates per ha3c habere sublissimam fidem per :

quam cognoscitur Christus spes christianorum per quam cognitus ost deus relri- :

butor ab eis qui nomen suum inuocant Caritas enim crescit multiplicans mandata
: . :

et qui patitur pro nomine Christi coronatur Imperator autem ualde trislis eral . :
- CXXXXi] MAFITINA 25b

quia uincebatur a beata El mox pluuia facta est magna cum sonitu uenti et dispersa
. :

est flamma et inccadit qui circumstabaut omnes

: Pestilens uero et inconstans
: .

Alexander maleficiis multis deputabat mirabilia dei Et pra^cepit comam capitis eius :

radi . Dicebat enim quia in capillis cius iacent maleficia ipsius quia uictoriam per
: :

ipsos sperat facere Et fecerunt niinistri quaj pra^cepta sunt et raserunt caput eius
. : . b

Dixit ei imperalor quid est Martina quod habes facere ? P^cce uicta est magica tua
. .

Confitere niagno deo loui et humiliare ei Illa dixit Scriptum est Mulier si: . : :

habuerit comam gloria eius est Tu autem gloriam quam deus dedit in mundum
: . :

propriam eius facturam amputasti Auferat deus regnum tuum a te preesente qui . :

p:Ioriam dei persequeris l^t in dolore nimio confusione indutus mortem expectabis
: . lo
ct iussit eam ambulare in templum in quo erat leus Zeus' et includi Ingressa : : .

autem ea clausit imperator ianuam templi et signauit anulo suo et rediit in pala- : :

tium suum Sancta uero erat glorificans deum per totam noctem et diem-
. Omni .

autem die imperator et sacerdotes ingrediebantur templum et minime ingre- :

diebantur ad illam quia audiebantur uoces sanctorum angellorum

: et imperator : 15
dicebat ad eos qui cum ipso eraht : Magnus deus lupiter omnes deos congregauit : :

quatinus instruant et muniant Martiuam Tertia autem die taurorum immohitionem .

prajcepit fieri et instructam beatani sedenlem in sade

: et cum ea existentes : :

quorum pulchritudo ennarrari non potest et incensorum magnum odorem louem : :

autem cccidisse auditum est Stupefactus auleni imperator in tanta exultatione . 20

sancta^ Mar tiuiie dixit ad eam |
Vbi est deus lupiter ? ad quem sancta Martina : :

Rationem fecit Cliristus de AppoIUne et Artemide quod nou dixerunt ueritatem :

et tradidit eos cum angelis tartaricis et cominuerunt eam sicut Appoliinem+ Et . .

luum imperium quod magna confusione indutum esl postponens instituit Tunc .

iratus imperator iussit eam duci foris ciuitatem et gladio caput eius amputari : . 25
Sancta autem marlyr gaudens in exitu hTboriosi huius steculi orauit dicens Gralias :

tibi domine deus qui sanctorum choros confirmasti

: et magnum et gloriosum et :

terribile nomen deitatis tua? adoro qui manifeste tenebrosum ininiicum dispersisti : :

et insensatos et immobiles seductionis eorum daMUones in puluerem redegisti Quo :

glorioso intellectu ancillam tuam in perfeclionem confessionis tua' instituisti qui : 30

innumerabilcm g-ratiam palris tui et dei noslri domine lesu Christe donasti nobis :

qui sanclum lob probans per nequissinuim cUabolum et non inuenisti in eo maculam :

cui ct teslificatus es Tu crgo sakuitor qui beatnm Tobiam casligasti et pro ea quam
.

in te habuit irreprehensibilcm dilectionem ei pietate tua misertus es cuique mani- . :

festasti caHgines tenebrarum et ueritatem dechirasti qui destruxisti medium : : 35

parietem te metipsum ostendens in opere caritatis
: qui mortificasti tenebras et : :

destruxisti dolores perditionis qui redegisti quae de terra sunt in terram et qute : : .

de ceelo sunt in caiUs esse qui esuristi et passus es et crucem suslinuisti [)ro
: : :

nobis qui in profundo tarlarico ut tua morte nos immortales constiueres+ iUumi-
: :

nasti priores tenebras . Domine lesu Christe instrue animam meam a dulcedine 40
uiscerum misericordiai tua? et connumera me cum fidelibus tuis
: qui : libi fideUter
placuerunt quia tu es : : qui electionem fecisti sanctorum Te inuoco domine lesu .

Christe Jiberator omnium : et te adoro et te praicor et tibi suppUco qui liberasti : :

me de multis maUs quae mihi ostensa sunt Lumen uerum in lumine uero tue
: .

deitatis Salua me caelestis domine lesu Christe

. apud quem non est personarum : 45
acceptio Perfectam me fac in tui hominis confessionem
. lube me suscipi in tuam : .

gloriam ut splendide eflfugiam makmi quo circundata sum Redde uero maUgno : .

Alexandro sicut operatus est nocenter in tuam anciUam Afflige uero eius incredu- 1|
.

lum cor et obdura lapideum spiritum eius ad correptionem eorum qui contemnunt
: :

tuam magnitudinem Ego enim et si pauper sim et peccatrix rogo me apud sanctam
. : 50

tuam pietatem mundam inueniri quia pro ueritate filii tui domini lesu Christi :

decertaui cui est gloria et imperium in ssecula sseculorum amen Et post haac carni-
: .

ficibus ait complete tandem quae uobis iussa sunt Et ita per gladium uitam finiuit
: . .

Et uox de cffilo facta est Quai certasti pro nomine meo Martina ingredere cum
. :

omnibus sanctis confessionem complens in regno caelorum Et hodie mecum eris in . 55

paradiso Isetare cum patribus tuis

. Tunc uenit episcopus Ritorius et omne sacer- .

dotium romanum et adduxerunt sanctum corpus eius cum canticis et hymnis spiri-
:

tualibus iu sextam regionem . Et posuerunt in onichinum larnacem : glorificantes

 256 MARTIANA [cxxxxr -

omnipotentem deum : qui in cselis esL : in hortum qui uocatur mirabilis . Erat enim
pulcherrimus locus Imperator autem Alexander percussus est dolore cordis eadem
.

die et sicut rapidus+ canis comedebat suas carnes

:
et dicebat gemens et tremens : ;

Miserere mei deus christianorum sciens quia transgressus sum praDcepta tua Christe : :

ci cxacerbaui te : et nomen tuum persecutus sum ancillam tuam grauius afleci

et .

luste a te crucior mihi : sicut feci : retribuisti . Et expirauit Et uox de cselo facta
est Ingredere Alexander in clibanum gehennae
:
Vade in tenebras exteriores Tibi : .

enim preparata est tenebrosa poena ad quam damnatus es Factus estautem terra^motus .

magnus et crediderunt in deo in eadem die qui erant in urbe Roma pro uoce
: : :

quag facta est de caelo animae ad duo milia et trecentum Et post dies octo passionis .

eius regnauit Claudius Caesar et suscepit eum omnis romanus senatus Completum : .

est autem martyrium sancta? Martinae calendis ianuariis Honorantes autem huius .

sanctae fidem et passionem oremus fratres ut mereamur cum oninibus sanctis :

consortes fieri et gratiam apud dominum nostrum lesum Ghristum inuenire cui est :

honor et gloria cum deo patre in unitate spiritus sancti in ssecula seeculorum amen .
|

PASSIO SANGTAE MARTIANAE VIRGINIS ET MARTYRIS .

Beata uirgo Martiana insueguritani municipii pulcherrima et genere nobilis fuit :

quae contemptis diuitiis ad Caesaream ueniens accola cellula habitauit Quadam die .

procedens ad publicum et ignotam se turbis ambulantibus aggregans Uianae simula-

: :

20 crum uidit in platea sub cuius pedibus aqua per lapides decurrebat in patena mar-
:

morea nec illud stare passa est nam truncato capite totam confregit statuam Quod
: : .

ubi nefarii municipes aspexerunt statim eam caede macerantes totam liuoribus usque ad :

congeminatis caedibus pertraxerunt quae ante interrogationem iudicis

atria praetrorii+ :

deum et inania figmenla damnaauit+

confessa est :Iratus iudex dictis eius questio- .

25 nariorum manibus alapis caesam in ludo gladialorio iussit induci Tradatur inquit uni . :

et seruiat plurimis ut illic et corpus et pertinax animus puniatur

: Illa gaudens ad .

custodiam ibat quia pudiciciam suam deo custode seruabat Cumque nocte illa in
: :

oratione uigilante gladiator nomine Flammeus cui tradita erat ut capliuitatem : :

pudoris sustineret per tenebras ad eius cubile uenire contenderat subito parics angu- :

30 laris lapidea mole constructus est suo deceptus errore deo interdicente usque : et ille :

mane uirginem Tunc eam rogare coepit ut sibi ueniam

inuenire permissus non est . :

daret : ac pro eo ueniam a domino peteret ut de ludo gladiatorio uiuus euaderet Cui : :

illa Deus meus qui meam castitatem defendit ipse te eo die quo martyrium
respondit : :

sumpsero liberabit Alia die illud parietis interpositi miraculum omnes loquebanlur
.

35 populi qui sermo usque ad aures iudicis uenit Mox furore succensus allerum gladia-
: .

torem mutari iussit et Ipsum similiter paries natus a sancto corpore seperauit Tertio
: .

quoque tradita fuit et huic similiter accidit Tandem uero idus lanuuarii+ dies
: .

exoptata passionis uenit Et primo mane dum ghidiatores ex more ornati de ludo .

descenderunt in harenam ut dieta+ martyris compleretur gladiator ille Flameus

: :

40 libertatem ac 1|
cepit : sed mullitudo qua* ad spectaculum confluxerat clamare ccepit :

ut Matiana+ feris obiicerelur Ligalur itaque ad stipitem uirgo et dimissus est fero- . :

cissimus leo qui cum impetu magno ueniens erectas manus in puelhe pectus impo-
:

suit Sanctum quoque corpus odoratus eam ultro non conligit Omnis pene populus
. .

mirari coepit et christianam puellam dicere dimittendam

: Sed Hudarius archi- .

45 synagogus cum filiis suis el aliquot ludaMs quos ad studium clamoris collegerat : :

in sedicionem uociferantur ut taurum iudex produci iubeat quo faclo iniectis : :

cornibus percussit eam fortiter in papillam statim cruor exiuit et illa seminamis + : :

in terram cecidit intra portarum claustra reperitur

: el ad aliam coronae pugnam :

siccato sanguine reuocatur post ad stipitcm ligatur exclamansque ait Te uideo : : :

50 te sequor Christe suscipe animam famulai tuae ludice amplius irascente Leopardus
. .

ingens et crudelis producitur qui exiliens uno morsu euulsa pene omniuni mem- :

brorumcute animam martyris coegit exire Eodem temporis puncto Budarii blasphema .

domus cum omnibus quaj

fuerant diuino arsit incendio Nam et anle beata
ibi .

martyr dum esset in ludo gladiatorio ab eiusdem Budarii filia uel liliis yel aliquantis
 MATTHAEVS 257

iudeorum uocibus de ipsa domo qu;c in uicino eraL iniuria grauissima lacessita
prophetica uoce coacta luerat imprecari diuinas insultando Flammas Htec domus .

inquit cselesti ardeat incendio ut in perpetuum reparari non possit Sicque factum : :

est. Nam et a iudeis frequenter reajdificari temptata est et semper cecidit : .

PASSIO SANGTI MATVRINI MARTYRIS .

5

Fuit sanctus Maturinus diocesis senonensis accola cuius pater Marinus ex prae- :

cepto Maximiani christianos persequebatur Sed filius a puericia occultus christi . •

discipulus dequc parentum perdicione dolcns pro eorum conuersione sajpenumero

deum orabat Audiuit in somnis uocem diccnlem sibi Malurine famule meus ecce
. :

quaj pelisli fideliler efficacilerque impetrasti qui consurj^ens gratias egit et mater 10 :
|
:

eius diuino instinctu admonita supcruenit dicens O fili quid nobis erit commodi si : :

ut frequenter postulas crechim in (Jhristum ? Magnum inquil cum et corpus innoua- :

tum fuerit gloria resurrectionis et anima per graliam baptismatis agnitione ueritatis : .

Cumque illa piam suggestionem filii uiro retulisset ille ait Vidi et ego hac nocte : :

in uisione quod hic filius nosler ouille quoddam ingressus esset et multitudinis i^
: :

ouium grex ei traditus fuisset Ambo itaque a quodam sancto Polycarpo episcopo .

susceperunt bapLismum a quo et ipse Maturinus uigesimum agens annum ordinatus

:

est in presbyteriim Hic ut fertur cum post beati Mauritii sotiorumque eius martyrium
.

romanus populus diuersis cladibus afficeretur filia quoque Maximiani immundo :

spiritu ageretur magicis arLibus ag-eret uL eam liberareL chimanLe dajmon 20

: et paLer :

per os puellae o imperator deficieuL maleficia Lua donec ex parLibus Malurinus :

seruus GhrisLi ueniaL qui precibus suis populum eL filiam Luam saluLi resLiLuat qui
: :

accersiLus ab imperalore cnm miliLibus Homam perrexiL Prius Lamen al) eis sacra- .

mento rece[)Lo quod si in rcgionibus illis eum migrare conLingereL

: corpus eius :

tcrra; humandum ad locum suum referrenL Uomnm igitur perueniens obuia Lurba 25 .

cum gloria succeptus+ imperaLoris filiam a dicmonio libcrauiL alios auLem omnes :

infirmos sibi oblatos curauit et tandem ipso die calendarum nouembrium lastus :

(himino spiritum reddidit Cuius corpus aromatibus conditum cum sepellissent: :

humatum relinquisseuL mane reuertentes inuenerunL illud super terram reiectum

: :

oL sLupefacLi nesciebanL quid agerenL Tunc unus militum qui eum de Gallia 30
: .

adduxerunL pacli sui reminiscens causam rcLuIiL el ad locum suum corpus cum :

honore relatum esL iussu imperaLoris ubi ad eius sepulchrum deus mulLa miracula :

decIarauiL .

PASSIO SANGTI MATHEI APOSTOLI ET EVANGELISTAE .

Quoniam deo cura esL de hominibus ul plus animarum eorum curam geraL quam :
35

corporum pherumque enim accediL la>licia corporalis et clausit tempo ralis et

: :
||
:

in lubrico posita et magis quasi desinendo incipial quam manendo aelernam animae
: :

Lribulalionem infligL+ Ex ipsa enim uniuersa peccaLa nascuntur

. Ideo dixi deum .

nostrum plus animarum curam gerere Dum ex aliquo casu natas tristicias tempo- :

rales quae corporibus sunt molestos permitLit interim immorari quoniam ex ipsis :
40

eLerna gaudia oriunLur Gura ei^go uL inchoauimus loqui deo nostro de hominibus
.

magna est el maioribus morbis maiora genera medicinae procui^aL EranL iLaqueduo
: .

magi Zaroes et Arphaxat arabes apud et aethiopias in ciuitate eorum magna quce dici- :

tur Naddabher in qua erat rex Eglippus

: Hunc iLaque ludificabanL hii duo magi . :

uL dicerenL se deos esse eL credebat eis omnis populus et iam post rex memorata? urbis 45

et ibat opinio eorum per totam Aethiopiam ita ut ex longinquis regionibus Aethiopia? :

uenissent eL adorareuL eos FaciebanL enim subito hominum gressus figi tam diu.

immobiles stare quamdiu ipsi uoluissent Similiter et uisus hominis et auditus a suo
: .

offilio refrenabanL ImperabauL serpenLibus uL perculerenL quod utique magi facere

. : :

solenL eL ipsi incanLando curabanl eL uL dici uulgo soIeL malignis maior reuerenLia : : 50

II. — 17
 MATTHAEVS [CXXXXK -
258

exhibetur timoris quam benigni amoris Gum iam ergo ut saepe dictum ast+ deus .

hominum curam gerens Matheum contra hos ajDOstoIum misit qui ingressus ciuitatem :

coepit detegere praestigia eorum Omnes enim quos illi figebant hic in nomine lesu . :

Christi soluebal quos illi cecabant hic 'illuminabat quibus illi auditum tulerant
: : : :

5 iste reddebat Serpentes quoque quos illi ad percutiendos homines excitabant Hic
: :

conuertebant in somnum et percussiones eorum facto signo domini percurabat Ilunc : .

cum uidisset Aethiops eunuchus Gandacis nomine qui fuerat a Philippo baptizatus
procidit ad pedes eius adorans et dicens Quia respexit deus ciuitatem suam ut libe- . :

raret eam de manu duorum magorum horum quos putant stulli homines deos esse : .

10 Et suscepit eum ia domum suam et ueniebant ad eum omnes amici Gandacis eunuchi :

et audientes uerbum utt9e+ credebant in Ghristo lesu domino nostro et baptizabantur :

plurmii^^ uidentes quod omnia qua; magi faciebant mala hominibus hic dei apostolus
: :

cua cuaret Illi enim ideo uulnerabant quos poterant et uulnerati ipsos rogarent
I
: : :

qui ideo curare pulabantur quoniam a lajsione cessabant Mattheeus aulem aposlolus : .

15 Ghristi non solum hos curabat quos illi laedebant sed etiam omnes qui ad eum : :

aflerebantur infirmitatibus diuersis obsessi praedicabat autem ueritatem dei ut . :

omnes mirarentur de eloquentia eius Tunc Gandacis eunuchus qui eum susceperat .

cum omni affectione interrogauit eum dicens Obsecro te ut digneris indicare mihi : :

quomodo cum sis hebreus nosti grecam et tegyptiacam et ethiopicam sermocinatio-

20 nem ut hi qui in eis nati sunt ita loqui non possint
: Apostolus respondit Totus . .

muudus^^ unam sermocinationem omnium hominum habuisse cognoscitur Sed nata .

est presumptio hominum talis qua? eos turrim tantai magniludinis facere hortaretur : :

ut cacumen eius perueniret ad caslum Ilanc presumptionem deus molieritium hoc .

ordine repressit ut nullus ullum posset sibi loquentem aduertere Facta sunt autem
: .

25 plurima linguarum genera et diuisa esl illa conspiralio qua? per unam linguae intel-
: :

ligentiam consistebat Bona quidem uoluntas ut fieret turris cuius cacumen perue-
. :

niret ad ca^Ium sed mala presumptio qua; non sanctis meritis ire uolebat ad caslum .

Veniens autem lilius dei omnipotentis ostendereque uolens quo ordine perueniamus
uedificando ad cailos nobis duodecim discipulis suis misit spiritum sanctum de ca?lo
: :

30 cum in unum essemus locum uenit super unum quemque nostrum inllammatus ab :

igne Post haec cum a nobis pauor simul el splendor abscessit

. coepimusque uariis :

linguis loqui gentibus magnalia dei natiuittatem Ghristi quo ordine sit natus deus : : :

qui originem non habet Qualiter sit natus ab intacla uirgine et ablactatus et enu-
. :

tritus et templatus
: et passus et mortuus et sepultus
: et die tertio resurrexerit : : : :

35 et in ctelos ascenderit et ad dexteram dei patris omnipotentis sedeat

: unde sit uen- :

turus ut iudicet omne s;eculum per ignem

: Non ergo ul putas istas quattuor sed .

omnium linguas scimus nos duodecim discipuli eius non mediocriter sed perfecte Et .

ad quamcumque gentem peruenire poterimus loquelam eius perfectc cognoscimus : .

Nunc ergo a?dificatur turris non de lapidi bus se+ de uirtutibus Ghristi Omnibus ||
.

40 enim qui baptizantur in nomine patris et iilii et spiritus sancli aperitur lurrris+ quam :

Ghrislus extruxit ct per ipsam tandiu ascendunt tedificantes usque quo ad caelorum
: :

regnum atingant Hajc et his similia multa cum mvstico sermone disereret uenit
. :

qui diceret magos illos cum singulis draconibus aduenire Dracones aulem erant .

galeati Flatus eorum flamini fero ardore emanabat sulfure et a\slu

. El spargebant :

45 auras naribus quarum odor homines interficiebat Tunc consignans se Matha>us

: .

apostolus coepit exire : Prohibebat autem illum Gandacis eunuchus clausis ostiis
.

dicens Per fenestram si iubes loquere magis istis

: Dicit illi aposlolus Tu mihi . :

aperi et per fenestram tu consydera magorum istorum audaciam Aperiens autem .

a{)ostoIus hostium mox ut egressus est ecce et illi magi duo singulos dracones ante :

50 se habeutes ueniebant Mox autem ut uenerunt ambo dracones anle pedes apostoli
.

obdormierunt Tunc dicit apostolus magis illis \"bi est arsura^ ? Si potestis^excitare
. :

eos . Ego autem lesum Ghristum omnem furorem quem

si rogassem dominum meum
in me exacuistis in uos rctorserat sed quousque omnis populus conucniat et quia . :

nullus accedere huc ausus est ego excitabo eos et iubeo illis rodire ad locum suum : :

55 cum omni mansuetudine Gonabantur auleni arte sua magica cxcilare eos et penilus. :

non poterant nequc oculos aperire nec etiam penitus commouere se se Kogabant
: .

autem populi dicentes apostolo Rogamus te domiue ut liberes poj)ulum et ciuitatem :

ab his bestiis Dicit eis apostolus Mattheus

: Nolite timere Ego cos faciam hiuc : .
- cxxxxiF] . MATTHAEVS 259

cum omni mansuetudiiie abscedere Et conuersus dixit In nomine domini mei lesu : :

Ghristi qui natus est ex spiritu saucto de Maria uirgine quem tradidit ludas phari- :

seis : et illi eum ci-ucilixerunt qui post crucem sepultus tertia die resurrexit a mor- :

tuis et conuersaLus nohiscum per quadrajii-inta dies docuit nos ea quae ante passionem :

docueral commemorans uniuersa quai dixeraL PosL quadraf^inta uero dies uidentibus 5 .

nobis ascendit in ca^los eL sedeL nunc ad dexLcram dei paLris unde uenlurus est
: :

iudicare uiuos et mortuos In ipsius nomine et uirtute adiuro te malij^-^ne spiritus

.
|
:

cui omnes dracones in potestatem deus dedit uL lu susciLes eos eL cum omni man- : :

sueludine facias eos redire ad locum suum iLa uL nullum conLingant nuUum . .

kedant neque hominem neque quadrupedem neque uolucrem Ad hanc uocem lo

: : .

leuanles ca])uL serpenLes coeperunt ire atque aperti.s porlis egressi urbem nusquam :

comparuerunt Tunc omnem populum beatus aposlolus MaLheus iLa 'allocutus

.

est . Audile IVatres eL liHi eL omnes qui uulLis liberare animas ueslras a dra- :

cone diabolo Propter uesLram saluLem misit me deus ad uos

. uL relicLa uani- :

LaLe ich)lorum ad ipsum conuerLamini : qui uos creauil Deus enim quando feciL 15 : .

hominem primum ])OsuiL eum iii j)aradiso delitiarum cum uxore sua quam de costa
: :

eius tulerat Paradisus auLem deliLiarum emineL omnibus monLibus el uicinus est
.

ca^lo Non habet aliquid in se quod ])ossiL esse saluLi hominis inimicum Non aues
. .

Lerrentur ad sonilum hominis eL non si)in<e nascunLur el Lribuli non rostc marce- : :

scunL non liba non aliqui ibi prccLereunL llores non anni senectuLem generanL ffila- 20
: :

Libus non hibor faLigaLionibus subiaceL Non inhrmitas aliqua sanitaLi sucediL Tri-
: : .

sLicia UajLus et iliors ibi j)enitu8 locum non habet Aurfc enim ibi blandiuntur poLius .

quam perllant tcLerniLaLem naribus inferunl Nam sicuL Lymiamalis fumus excludiL
: .

puLores iLa nares ibi uiLam aeLernam adsjjiraiiL

: quas non permilLit hominem nec :

faligationem incurrere nec dolorem Sed semper icqualem semper iuuenem semper 25 . :

hcLum sem])er immobiiem permanere SonaiiL ibi organa angelorum eL uoces melli- . :

llute auribus infcrunlur Serpens ibi locum non habet scorpius non sphalangius non
. :

musca aliqua saluti hominis inimica Famulantur ibi hominibus leoncs et Ligres et .

pardi et quidquid lusserit homo habebit AL fcra^ eLiam quasi cuerissimo+ dilecLo
: : .

dei obLcmjieranL cuin rcucrenLia iussioni cius UuaLLuor quoque numina inde fluunt 30 .

unus lluuius dicitur Geon sccundus Phisson tercius Tigris qnarLus KuphraLes : : : :

hi omne genus piscium habenL EL ciun dosyderaueriL hoino illa uel illa genera piscium :

opLimorum sLaLim inundaL auLe j^edes eius copia mulli])Iex piscium diucrsorum iLa
: :

uL quos uo lueriL nianu cligaL quos uero iiolueriL aquis resliluaL SimiliLer aues
II
: : : .

et uniuersa quadrupedia quic pssunt+ humanis delitiis famulari iussui astant ea optan- 35
:

tium mactanda ad escam sed delitiis hoc ordine seruitura Angelorumque agmina ad .

hoc ibi sunt posita ita ut agnoscant quid de auibus quid de pecudibus unusquisque
: :

desyderet ob quam causam etiam presenlalur eL cum omnia illa;sa permaneanl inui-
:

sibili poLenLia ab omni poLenLe concessa |)araLa sunL h]L liunt epula3 conuiuiorum . :

ex earum pecudum carnibus quae pra3sto fuerint ciim nullum eorum percussum sit 40 :

occisum aut laisum Similiter eL pocula eorum minisLerio gemmeis poculis hauriun-
.

tur Vt hoc sapiat unicuique quod uoluptuosus eius auimus imperauerit Nulla dige-
. : .

sLione sordium secuLura qute de cibo geruuLur eL polu Nullus ibi esl latraLus canum
: . :

nuUus leonum rugiLus omnia ibi blanda sunL omnia mansuela omnia quieLa Nun-
: : .

quam ibi facies ceeVi nubium Legminibus obumbratur Nunquam ibi fulgora coruscanL 45 .

nunquam LoniLrua concrepanL sed esL ibi exalLaLio sine flne eL fesLiuiLas qua; Lermi- :

num non habel Quare auLem auLe paululum memorauerim quod ibi serpens peniLus
:

non siL per ipsum enim angelus inuidiai sua^ laborem exercuiL EL ifa malidicLus esL . :

uL in loco benedicLo maledicLus esse non possiL liuor labor auLem angelo huic nalus :

est quod uidiL imaginem dei in homine

: eL similiLudinem exLiLisse el quoniam 50 : :

homini possibile erat in hac regione persisLere beaLam eL cum cuncLis animauLibus :

loquereLur Ilinc angelus concepit inuidiam per poLenLiam angelicam serpentem

:

ingressus suasit uxori Adaj ut de pomo arboris mandncaret+ quod deus fieri sub : :

interminaLione morLis prohibueraL posL hiec eliam uxor seduxiL uirum Gumque ambo :

praiuaricaLores exisLerent huc in isLain Lerram exules facLi sunl proiecti de regione 55 : :

uitaj in regionem mortis Ipse uero auclor sceleris simul in serpente inuentus male- .

dictionem ajternam accepit Nunc uero ipse dei filius qui cum patre suo et cum spi- . :

ritu sancto hominem fecit dignatus esL hominem assumcre cL non cessando quod :
 -

260 MATTHAEVS [cxxxxil"-

deus est homo factus est Factum autem dico non ab alio aliquo sed a semetipso
:
:

deus factus homo Homo ipse per uuluam uirginis natus Virgo ipsa per aures pre-
.
.
|

ijnans facta audiendo uerbum ex ore angeli et credendo fide ipsa uxor extitit spiritus
sancli Hanc enim spiritus sanctus adamauit uirginem immaculatam et quoniam
.
:

5 inuenit in ea corpus integrum animam integram fidem integram in utero eius : : :

inteo-rum hominem fabricauit sicut olim predixerat per Salomonem quod sapientia : :

dei ipsa sibi cedificaret domum Hic ergo homo Christus lesus recuperauit illum .

hominem qui suasione diabolica uictus in istam regionem deuenit Et quia ipse
: .

homo quando de linio ten-ae factus est de terra uirgo fuerat nec peccato polluta nec
10 effusione sanguinis immaculata nec sepultura mortui alicuius communis effecta opor- :

tuit ut hunc dum recuperare uoluit nasceretur ex uirgine et dum uinceret ieiunando :

qui certator contra uoluntatem domini manducantem uicit et hunc contemnendo diui-
tias et mundi potentias uicit humilitatem seruando Hunc patiendo crucem irrisiones : .

insultaliones uicit etiam mortem moriendo ut paradisum resurgendo aperiret Nam : . :

15 ul nulli sit dubium illuc omnes Christo credentes intrare primum latronem in ipsum
:

Christus hi+ duxit cui in ligno crucis positus lignum praeuaricationis exclusit
: et :

interim paradisum animabus de hoc corpore exeuntibus aperuit sanctis In die autem .

nouissima se sequentibus et iam regna caslestia ut intrare ualeant patefecit lam modo .

qui non ut a morte ad uitam currat et ad paradisum redeat unde pater noster car- : :

20 nalis foras missus in isto nos omnes generat exilio Apperuit nobis dominus paradisi .

ianuas ut ad patriam illam reuertamur in qua mors locum non habet in qua iuge : :

gandium^^ perseuerat Cum haec e,t his similia loqueretur apostolus ecce tumultus
. :

luctuosus subito ortus est in quo regis filius niortuus plangebatur ad cuius funus
: :

stabant magi qui cum non possent suscitare eum suadebant regi hunc a diis raptum
: :

25 et in coUegio eorum positum ut sit unus ex diis cui oporteret et simulacrum fabri- :

cari et templum Tunc ingressus Candacis eunuchus ad reginam dixit Iitos+ magos
: :

iubete cuslodiri : et rogate : ut ueniat ad nos apostolus dei Nlalhaeus : et si ipse : eum
uobis suscitaueriL : istos iubete uiuos inccndi : quia omnia mahi per ipsos in ciuitate
uestra eueniunt Quare missi sunt cum Candacis eunuco uiri a latere regis qui
||
:

30 rogarent apostolum et cum honore introduxerunt eum ad regem Ingredienti autem

: .

Matheo prostrauit se Euphinissa regina Aelhiopum ad genua eius et dixit Agnoui : :

te apostolum a deo missum pro salute hominum eius te esse discipulum qui mor- : :

tuos suscitabat et omnes egritudines ab hominibus suo pellebat imperio Nunc ergo
: .

ueni et inuoca nomen credo quod si hoc fece-

eius super defunctum filium meum : et :

35 ris reuiuiscat Dicit ei apostolus

. Adhuc pnL^dicationem domini mei lesu Christi :

ex ore meo non audisti et dicis credo ? Ideoque scias tibi redditurum fihum tuum
: :

Ingressus autem apostolus expandensque manus suas ad caelum dixit Deus Abraam :

deus Isaac deus lacob qui ad reslaurationem nostram unigenitum filium tuum de ca^Io
ad terram misisti qui nos ab errore conuerteret memor esto dicentis domini nostri
: :

40 lesu Chrisli filii tui amen dico uobis quoniam omnia quae in nomine meo petierilis
: :

a patre meo dabuntur uobis Vt cognoscant ergo gentes quia pra?ter te non est alius . :

omnipotens et si uera est assertio oris mei

: excitetur puer iste et apprehendens : :

manum defuncti ait In nomine domini mei lesu Ghristi crucifixi surge Euphranon
: :

et confestim exurrexit puer Ad hoc factum expauit cor regis et statim iussit . :

45 deferri coronas ei et purpuram Et precones misit per ciuitatem et per diuersas pro- .

uintias Aetiopiae dicentes Venite ad ciuitatem et uidete deum in cfligie hominis

: :

latentem Cumque uenisset omnis multitudo cum cereis cum lampadibus cum
:

diuersis thimiamatibus cum diuerso sacrificiorum ritu sanctus Matha^us hac uoce :

omnes alloquitur Ego deus non sum sed seruus domini mei lesu Christi filii dei
: :

50 omnipotentis sum qui me misit ad uos ut relicto errore simulacrorum ueslrorum

: :

ad uerum deum conuertamini quod si me hominem similicm^ uobis putatis' deum . :

quanto magis hunc deum debetis credere cuius me seruum esse confitcor ? In cuius :

nomine ego mortuum hunc regis lllium excitaui ? 1'^t nunc omncs qui capaces estis
tam euidentissimae rationis aurum et coronas aureas el argentum ab ocuhs meis :

55 lollite: et. ite ct templum doniino fabricate ut ubi congre gemini ad audiendum :
|

uerbum dei quo audito intra triginla dies sexaginta iiiillia hominum sanctam
:

ecclesiam consumauerunt Et uocauit nomen ecclesia' Matha^us resurreclionem : :

Quoniam pcr resurrectionem occasio aedificationis eius extiterat Sedit autem in hac .
 - CXXXXIII'-] MATTHAEVS 261
ecclesia Mathaeus annis quindecim
presbyteros et diacones et per ciui- : et constituit
tates et castella ordinauit episcopos et multas fabricauit ecclesias Baptizatus est : .

autem rex Eglippus et regina eius Ephinissa et filius eius qui suscitatus est Euphra-
non et filia eius Ephigenia baptizata uirgo Christo permansit Et quoniam longum .

est narrare quanti leprosi mundati quanti a daemoniis liberati quanti etiam mortui
: : : :>

suscitati quam christianissimus fuerit rex quam religiosissima eius coniux quam
: : :

deuotus omnis exercitus quo modo omnia simulacra omniaque templa destructa :

sunt iussu dei et apostoli eius Mathaii heec omnia propter nimietatem uerborum :

praetermittentes quo ordine passionem sanctam celebrauerit reteximus Rex Eglip- : .

pus senectute expleta perrexit ad dominum accepit Hirtacus exadelph+ eius impe- . lo
rium Is cum uellet accipere Ephigeniam filiam defuncti regis uxorem iam Christo
.

dicatam quae sacrum uelamen acceperat de manu apostoU

: et quae erat iam pncpo- :

sita uirginum amplius quam ducentarum Sperabat Hirtacus rex quod per aposto- . :

lum posset eius animum promouere Coepit ergo cum sancto Mathtco agere dicens . :

Dimidium regni mei accipe tantum ut Ephigeniam possim meo matrimonio copu- : 15
lare Gui beatus apostolus ait
: luxta bonum propositum prsecessoris tui regis quo : :

omni die sabbato conueniebat ubi uerbum dei praedicabam illic iube conueniri : :

uniuersas uirgines qua? cum ea sunt simul cum ipsa et audies in populo quanta
: :

bona de bono coniugo loquar Quoniam satis deo accepta sunt sancla coniugia quo . :

audito Hirtachus gratulatus est et iussit congrcgationi illi interesse etiam Ephige- : 20
niam quasi audituram ex ore apostoli ut coniunx fieret Ilirtaci et consentiret ei : .

Facto autem in congregatione magno silentio aperiens os suum apostolus dixit .

Audite sermonem meum omnes lilii ecclesiae . audite : et intelligite omnia : quae
auditis : ut maneant scripta in cordibus uestris . Deus noster nu ||
ptias benedixit :

et ipse permisit amorem corporibus dominari in sensibus carnis Ad hoc ut uir . 25

diligat uxorem suam et mulier diligat uirum suum Ecce enim uidemus frequenter
: .

euenisse ut et uxor uirum suum execretur usque ad interitum

: et uenenum et :

gladium et repudium Similiter et uir suae coniugi moliatur interitum cum sit carnis
. :

tanta caritas : ut stimulet mentis incocslum . Quid si non esset iste stimulus amoris ?
Ergo hic stimulus timore dei usum suum exhibeat si cum
et amore filiorum uir : 30
mulierem accipiat mulier uirum ita ut mulier alterum uirum penitus nesciat
: et : :

similiter et uir omnino alteram fceminam perhorrescat dei regula custodita sic :

coniuges a sorde commixtionis emundantur Sordes enim corporum sunt quae a . :

deo lauantur per eleimosynas et opera misericorditc non crimina quie non lauantur :

nisi per lachrymas penitentu+ coniugum ergo commixtiones pollutionem habent . : 35

crimen non habent Denique diebus certis siue quadragisimae siue legitimorum
.

ieiuniorum temporibus tam ab edacitate carnium quam a commixtione corporis qui

non abstinuerit non pollutionem solum sed etiam simul crimen incurrit
. Neque .

enim manducare crimen est sed incongrue manducare peccatum et crimen Denique : .

si aliquis prius cibum carnalem accipiat et postea ipsa die quo iam cibo carnali : io

refectus est cibum spiritalem praesumat : ex utroque cibo reus criminis et inhone- :

statis et praesumptionfs efficitur Non ideo quia manducauit sed quia contra ordinem : :

et contra iusticiam et contra regulam dei cibo carnali prius refectus postea spiritali :

pastus est . Non ergo reum facit aliqua operatio hominem : sed irrationabilitas eius
operis sui damnat auctorem . Denique et homicidam saspe uidemus in statuis et 15

imaginibus adorari Homicida itaque qui hominem pacis inimicum aut barbarum aut
.

latronem occiderit non ideo iam quia hoc homicidium bonum est erit bonum homi-
: :

cidium hominis innocentis Frequenter etiam et mendacium cum per naturam sui .

malum sit bonum fieri uidetur ex causa Nam si te inimico tuo uolenti te percu-
: .

tere possit quis aliqua ratione abscondere et se omnino ubi nam occulteris non solum
: :
50

negare sed etiam peierare duo quidem mala sunt mendacii et periurii sed utraque
: :

ma la bonum prorumpere probantur in fructum Deus enim non arte nostri operis
I
.

scribitur quasi ut dicas: In iudicio eius timui mentiri ideo hominem tradidi
:
aut : :

si dicas timui perdere numum aeris Ideo damnum immensi ponderis incurri Non : .

ergo sunt aliqua opera sic mala ut per naturam mala sint sed per intemperantiam : : . 55

Nam presumat sacramentorum mysteria sumere is qui nondum est caelesti unda
si

perfusus rem bonam conuertit in crimen

: Et inde reatum aeternae poenae incurrit : :

unde a reatu aeternae poenae fuerat liberatus ita et nuptiarum bonum cum a deo : :
 -

262 MATTHAEVS [CXXXXIII'-

benedicantur coniugia a dco .sanctificenlur ac per sacerdotum benedictiones a deo :

specialiter consccrentur uidentur aliquibus aliqua habere diuinse indignationis:

olTensam Ha3c dicente Mnthseo rex Hirtacus clamosis laudibus cum suis comitibus
. :

perstrepebat existimans ha;c ideo dicere ut animum Ephigenie ad eius coniugium

: :

5 inclinaret Sed postquam diutissime clamatum est in eius laudem

. sermonem repe- :

tiuit facto silenlio apostolus Ghristi et dixil Videte filioh et Cratres quantum noster : :

sermo proruperit ut etiam bonum posse lieri probaremus cum is occiditur qui si : :

non esset ipse solus occisus nocens multos occideret innocentes sicut est occisus : :

Golias sicut est occisus Sisarac

: sicut est occisus Aman sicut est truncatus Holo- : :

10 fernes sicut occisi si qui uestris sedibus inimicabantur et regnis

: sic ergo et matri- :

monia dum copulantur boni operis honestate ornantur si sanctae et luste et integre :

et irreprehensibiliter copulentur Nam si hodie sponsam regis seruus regis usurpare .

audeat non solum olFensam sed etiam crimen tam graue incurrisse dignoscitur
: ut :

merito uiuens tradatur flammarum incendiis non ideo quia duxit uxorem sed quia : :

15 sponsam regis sui aut melioris se uel certe sui domini usurpare studuit Ita eliam :

et tu o fili carissime rex Hirtace sciens Ephigeniam filiam regis decessoris tui spon-
sam regis ca?lestis effectam et sacro uelamine consecratam qno+ modo poteris : :

sponsam potenlioris te tollere et tuo eam matrimonio copulare ? Ad hunc sermonem :

Hirtacus qui per singulas distinctiones apostoli laudator extiterat ira accensus :

20 abscessit Apostolus autem intrepidus et constans eo magis alacrior docebat in

.
||

nomine domini nostri lesu Chrisli quae prosccutus est dicens Audite me qui timetis : :

deum rcx terrenus pauci temporis dominationem habere cogniscilnr+ Rex autem
: .

caelestis a3ternum imperium tenet et sicut inenarrabilia gaudia habere facit eos qui : :

fidem suam ipsi custodiunt sic inenarrabilia tormenta irrogat iis qui a fide eius et : :

25 sanctitate discedunt quod si timenda est ira regis cuius magis ira timenda est ?
. :

hominis an dei ? Nam ira hominis siue suppliciis siue ignibus siue ferro quo torqueat
:

intra momenta temporum desinit Ira autem dei a3tern<B gehennaR pecccantibus + :

flammas accendit Vnde dominus et magister ueritalis lesus Christus praescius futu-
.

rorum dixit Apud reges et pncsides stabitis qui cum flagellauerint aut occiderint
: :

30 uos :Post hiBC non habent quid faciant et ideo dico uobis ne timueritis eos : : : .

Illum autem timele qui postquam occiderit potestatem habet perdere in gehen-
: :

nam Dico uobis liunc tiniele 'riuic l^piiigenia prostrauit se coram omni populo ad
. .

pedes apostoli Matha-i diccns Obsecro le per ipsum cuius ajwstolus es ut ponas : : :

super me nianum tuam et super omnes has uirgines pcr uerbum tuuum+ domino
35 consecratas ut possimus cuadere minas eius
: quia adhuc uiuente patre meo et :

matre multa minabatur et multis minis terrebat me Et si hoc uiuentibus illis aude-
: :

bat :et templabat quid modo facturum pulas ? Tunc apostolus confidentiam habens
:

in deum suum el penitus non timens Ilirlacum imposuit uelamen super eius caput :

et super capita omnium uirginum qu£e cum ea erant et hanc benedictionem dixit : . :

40 Deus plasmator corporum afllator animarum qui nullam spernis a,'talem non sexum :

reprobas non ullam condilionem gratiae tuae ducis indignam

: sed omnium crealor :

aequalis es et redemptor tu has famulas tuas quas ex omni numero gregis bonus :

pastor eligere ad conseruandam coronam perpetuje uirginitatis et ad castimoniam

animarum dignatus cs tu;e proteclionis sculo circunlege et ad omne opus uirtutis et
:

45 gloria; docente sapientia prcparato ul uinccntes carnis illecebras el Hcita connubia :

recusantcs inso lubilem lilii tui domini nostri lesu Ghristi copulam mereantur His
|
.

petimus dominc arnia suggeras non carnalia sed spirituaHa ct uirtute polenlia ut te :

muniente earum sensus et membra in earum corpore non possit dominari peccatum .

atque sub tua gratia uiuere cupienlibus nihil sibi defensor malorum et inimicus bono-
50 rum de his uasis iam tuo nomini consecratis jiraeualeat uindicare omnem eliam gcnui- :

num calorem imber gratifc lua^ ca^lestis extinguat Lumen uero perpetu;e castilalis :

in eis accendat facies scandalis pudica non paleat

: nec incautis occasionem tribuat :

negbgentia deHnquendi sitque in eis cauta uirginitas el ornata jiariter et armala :

fide iutegra caritate sincera ut pra'paratis animis ad continentiam uirtus

: spe certa : :

55 tanta prestetur supcret diaboli imiuersa ligmenta

: atque contcmnenles pre-
qu;i! :

sentia futura sectentur leiunia epuHs carnaHbus pr;«ferant et lectiones sacras: :

conuiuiis et potationibus anleponant Vt orationibus pastte et eruditionibus expoHtae :

illuminate uigiHis opus gratia.* uirginalis exerceanl . His uirtulum armis has tuas
- cxxxxiilir] MATTHAEVS 263

famulas iateinus exteriusque communiens praista eas inolFensum cursum uirginitatis :

implere Per ipsum dominum nostrum lesum Christum

. qui tecum et cum spritu + :

sancto uiuit et regnat in a»terna sajcula saeculorum cumque omnes respondissent : :

amen et mysteria domini celebrata et missas accepisset omnis ecclesia et unvis-

: :

quisque domum propriam remearet Matheum apostolum suum Ghristus in ecclesia : 5

retinuit Vt iuxla allare ubi corpus ab eo Christi fuerat confectum illic martyrium
: :

apostolicum exuUaret Nam expansis manibus orantem spiculator missus ab Hirtaco

:

a tergo puncti ictu gladio feriens apostolum dei Ghristi niartyrem fecit quo audito :

omnis populus ad palatium cum igiie perg-ebat Cui furenti pojndo occurrerunt :

omnes presbyteri et diacones et clerici atque relig^iosi uiri cum discipulis defuncti 10
Mathei apostoli dicentes Nolite fratres conlra preceptnm domini ag-ere Nam Petrus
: .

apostolus arrepto gladio amputauit auriculam cuiusdam Malchi qui dominum tene- :

bat cum suis et ne uiderelur la?sus uicem rependere hesionis

: iussit ipsam auricu- :

lam amputatam loco suo reponi Kt reposita ab apostolo solidata est

|| Id dixit. .

Petro dominus Nunquid si nellem non mihi exhiberet pater meus plus quam duode-
: 15
cim legiones angelorum ? Celebremus omnes ergo cum gaudio martyrium beati
apostoli et quid dcus ordinare uolucrit expectemus
: l^^phigenia autem sacratissima .

uirgo Christi quidquid in auro et arg^ento et gemmis hahere potuit ex amissis contuht
sacerdolibus et omni clero (hcens Posleaquam dignam apostoh) Christi fabricaue- :

ritis basihcam quidquid superfuerit pauperibiis erogabitis me autem oporlet certamen : 20

habere cuni Hirtaco Factum estautem posthfec secundum uerbum Ephigeniae omnium
.

nobihum uxores fecit uenire ad eam sperans quod aHqua ratione possit ad eius :

peruenire consensum quod cum penitus non posset : conuocauit magos ut daemo- : :

num iUam ministerio raperet : quod cum nuHa hoc posset facere ralione : fecit circun-
dari igne praetorium in quo cum uirginibus Christi commanens deo suo die noctuque 25
famulabatur Sed cum per circuitum ignis arderet
. : apparuit angelus domini cum
Mathaeo apostolo et dixit ei Ephig-enia lirma esto
: : : et noH expauescere hos ig^nes.
ad iHum enim a quo tibi sunt suppositi uertentur . Ig-itur cum per g^yrum praitorii
sanctai EphigenicC llamma perstreperet excitauit dominus uentum uaHdissimum et : :

mundauit omne iilud inceiuHum a domo uirginis sua' et ita consumj)sit [)ahitium Hir- : 30
taci ut non inde jDotuerit aHquid ex facuUatibus regis Hberari
: Ipse autem Hirtacus .

cum suo ilHo unico uix euasit : sed meHus iUi fucrat incencHo interire . Nam iiHum
eius ueehementissimus da^nion impleuit . qui iUum cursu rapidissimo ad apostoH
Mathaei sepulchrum adducens a tergo manibus ab ipso diabolo coHigatis confiteri
:

eum paterna crimina compeHebat Ipsum aulem Hirtacum Elephantia' uuHiere a 35 .

capite usque ad ultima pedum uestig;ia ligauerunt quod cum medici curare non .

possent ipse in se gladium ponens occubuit

: Vt quod a tergo apostolum domini .

patefecit ipse recto se ipsum stomacho perforaret

: Omnis autem populus insullans .

morti eius comprehencHt cum omni exercitu fratrem Ephigeniai nomine Bcor qui per
Ephigeniam ger manam suam de manu Mathei fuerat gratiam domini consecutus
|
40 .

Hic cum esset iuuenis uicesimoquinto statis suae anno ccepit regnare et regnauit :

per annos sexaginta tres Facti snnt+ autem omnes anni eius quibus uixit octoginta
.

octo et se uiuente constituit unum fiHum suum ducem super omnem exercitum :

alterum uero regem et uidit fiHos fiHorum suorum usque in quartam generationem et :

habuit j3acem tirmissimam cum romanis et persis Omnes autem prouinciae a^thiopum 45 .

ecclesiis replete cathoHcis usque in hodiernum diem j)er Ephigeniam benedicunt

deum Et fiunt mirabilia magna ad confessionem beati apostoH Mathaii qui primus
. :

de hebreo sermone scripsit cuangeHum domini nostri lesu Christi qui cum patre et :

spiritu sancto uiuit et regnat in sa^cula sa-culorum amen Zaroes autem et Arfaxar .

ilH duo magi ab ea hora qua suscitauit Mathceus in nomine domini nostri lesu Christi 50
tilium regis mortuum Fugientes ab Aethiopia in persidem deuoluti sunt ibi nihilo-
: :

minus peiora facientes Sed sicut praefati sumus quia deo cura est de hominibus
. : : :

et est homo carum animal deo si se ipse uilem non faciat negligendo Missi sunt acl .

persidem sancti apostoH duo ludas Zelotes et Simon chananeus qui quaHter cum eis :

conflixerint et superauerint in dei nomine sequens libeHus ostendit 55 .

 264 MATERNVS [CXXXXIIIF •

YITA BEATISSIMI MATERNI MEDIOLANENSIS

EPISCOPI ET GONFESSORIS .

In diebus succiso radicitus per diuinam securim inutili fructice Decii

illis qui :

ferina rabie et uipermo+ liuore turgidus innumeras breui tempore inenarrabilium

5 poenarum clades Christi cultoribus euomuerat adeo ut extinctis maxime pastoribus :

ecclesiarum dumtaxat presuUbus et magistris dispersis quoque secundum quod :

consequens fuerat gregibus uniuersis heriles caulas se euacuasse ac destituisse putans :

immensas pio defensori Christo domino laudes iidelium ubique per orhem+ populus
ore licet gemibundo profudit Et quoniam non modo quam libet Europae Hespe-
:
|1

10 ria^que partem sed totas mundi plagas seua? persecutionis turbo depopulari ad horam
uisus est multis ut fertur diebus clericalis ordo et sacerdotalis cathedrse sucessio
:

cessauit Verum dempto malicise huius incentore

. cum Gallus romani imperii :

dignitatem suscepisset quamuis et ipse insanus Atanien pauloininus orga christianos

: :

agens coepere mox credentium animi consurgere et recreari quodammodo

: qui : :

15 paulo ante per latebras occultati uisi fuerant titubasse Inuisunt si qui supererant .

derelicta ouilia pastores et dispersas metu luporum ouiculas ad suas quique caulas
:

reducunt Vt uero mediolanensis ecclesia^ clerus simul et populus quotquot lanista-

.

rum manus euaserant ad phihppeam recollecti basilicam conueniunt expurgantes :

idolatriarum spurcicicias+ quaj iniecte fuerant et ad cselorum dominum suppliciter

: :

20 exclamant ut sua? misereatur de caetero hajreditati eiusque pcrdilionem non ultra

: :

dissimulet Prseterea pastoris iam dudum cum Christo sociati diutina absentia
.

uiduatam plebem grauiter suspirantes quod facto opus esset inuicem sciscitantur : .

Sacerdolum quidem nemo erat huiuscemodi honoris dignus uel potius oneris capax :

latorem capacem dicens quanlo minus clericorum quorumuis inferioris gradus

: : .

25 Qucm ergo eligendum (juem sibi pricponendum cui suas preces suaque uota com-
: :

mittenda censerent diligentr trutina perpensantes

: diem inpasti noctesque perui- :

giles commitanlur Tandcm uni ex consacerdotibus

: quem longajua senectus et :

meritorum gratia insignibat per ectasin sanclus nunciat spiritus queni ex omnium :

collegio superni censura iudicis ad sacerdotale pondus aequanimiler subuehendum :

30 quem ue in procinctu temporis aptum uiribus forlem animo et corpore designanter

elegerat Erat enim per idem tempus*. Scd ut proposita prosequar Gallus Caisar cum
.

non pleno biennio imperium iennisset rebus humanis uitaque priuatus Valeriano :

principatum reliquit Ilic primo imperii sui lempore humanus niultum dei famulis
.

ac benignissimus extitit : adeo ut uenerationi apud ipsum habili essent : et suaj

35 domus familiam Cbristi+ efliceret ecelesiam+ Gredo equidem predecessorum suo- .
|

rum subilaneam uerilus extirpationem quam sola christiani nominis uexatione :

illatam nemo est qui dubilaucrit Intcrea ubi processu temporis magi cuiusdam pes-
: .

sinio sese subdidit magisterio deprauatus mente : et a solido prfiicipitatus christia-

noruni pedagogos persequi et exterminari precepit lanquam magicarum quibus se
. :

40 dederat proditores artium et cum per dics sigulost Ciosaris male fascinati furor
.

excrescens alios spiculatorum ghidiis iugularet alios suppliciis et diuersis cruciatuum :

geiieribus afiligeret nonnullos squah^re carcerum et calhenarum ponderibus enecaret

: :

et insuper ne quis ad eos prorsus excederet simili paMia interminarelur concessit : :

tamen omnipotentis dei prouida maiestas confessorem suum sanctum Malernum

45 episcopum inter tot bella quietum uelut quem ad fulura certamina reseruare dispo-
nens tranquililatem sibi non sine ingenti praeiudicio commoneret esse coljalam :

Quam rem perpendens animo inslanter tam sibi quam commisso

uir domini sagaci
plebi iusticiiie arma fabricabat exhibendo se suosque dei minislros in mulla patientia
in uigiliis et in ieiuniis multis et apostolicam lubam iugiler iusonando Ecce nunc .

50 inquiens tempus acceptabilc ecce nunc dies salulis Ac deinceps soUiciti aiebat
: .

estote fralres et liHi moi et oculis mentis simul ut corporis uigilalo

: ne uos inopi- :

nata lemporis quies inertes reddens ac desides superuenlure iraj turbinem ;vquani-
miter sufrcrre non patiatur Nolite quajso cedere nolile uel ad momentum armis
. :
- cxxxxv] MATERNVS 265

nudari spiriLalibus Nondum hostis interiit nondum furiarum incenliua extincta

. :

sunt Habet adhuc aliquid quod superaddat doH totius fraudisque mag^ister Qui si
. : :

nos torpentes atque imparatos inuenerit miserabihter trucidabit Sin uero stantes : .

super custodias nostras ac loricatos perspexerit ubi nec quicquam ex aduerso telorum :

imbrem intorserit : uictus atque confusus aufugiet ilhco : omnesque deinceps uersutia; 5

ilHus habebuntur pro nichilo . Ergo dum uacat aduersum omnes eius insidias chri-
:

stianas acies prieparemus et contra : unum quodque diaboli loetum par missile fabrice-
mus IUecebras suministrans uincendiis+ est per continentiam Iniurias et tormenta
. .

infligens uin cendus est per patientiam

:
|1
quam felices erunt qui uicerint His . .

et ahis multis quse conpendio inexpediunt adhortationibus et prseceptis magnificus lo

antistes suorum iugiter mentes auditorum* in ordine praefate ecclesia? uir quidam
i^euerentissimus doctor et primicerius lectorum uirtutem nominis dulcibus exprimens
moribus cognomenfo Maternus Qui omnibus clericis ita carus erat ut prd pietate : :

multimocUi ct benignissima caritate quas in conuulse suomet insertas pectori bene

prodigus aliis sibimet reseruabat Vniuersi illum nimio amore diligirent et ipse : : 15
Maternum circa omnes affectum impenderet sic eos fouens monens et corrigens : : :

ut filios sic ab eis amatus amplexatus semper et expectatus ut mater

: Ilunc ergo .

apprehensum senex ille canitie ac meritis uenerandus pertrahit ad medium et :

cunctis circunstantibus uoce qua potuit exclamauit Quem expectatis ? Adest ecce : .

pastor quem cujiitis Mihi credite iste caelesti prfeelectus examine et presenti
: . : 20
gregi praeesse et lupis ualet circunlatrantibus pra^ualere diuino fretus ut credo iuua-
:

mine Nolite inquam metuere nec pastorem proprium ex alienis ouilibus amplius
:

operiri h]n habetis Maternum sanctissimum

. dignum in cunctis depositi patroni :

uirtutum gradibus uicarium Nam sicut Helias Ileliseum relinquens duplici uirtute .

dilauit ita et celebrandae memoritc pra^sul eximius Monas Maternum corpore non fide
: 25
deserens geminum prasbuit hccreditaria^ uirtutis augmentum Itaque his atque aliis .

optimi senis qui aderant animati sermonibus annuunt diuinae reuelationi ac uirum : :

domini Malernum ut pastoris obsequium non conlemnendum ducat

: suppliccs :

precantur Ille quia erat piissimus

. et ad postulata procHuior Vtrum preci cedere : :

an obniti congrueret diu uix(jue deliberans Ihcuit non lachrymans

: et attonitis in : : 30
medio constitit auribus At uero clerus simul et plebs insistunl precibus . Ilerum .

atque iterum ut sibi non obsistat flaibiliter ingeminant Quis ualeret denegare quod . :

tantopere fidclis caterua deo inspirante petebat Cessit ergo clementer intelligens :

diuinie praedeslinationis examen suorumque confratrum necessariam non renuit :

|

functionem Quoniam aulem feruor adhuc succense per Decium persecutionis nec
. 35
dum fuerat exlinctus sed succedentibus sibi inuicem ministris diabolicis ac sua?
:

uesanie fomitem suggerenlibus atrocior subinde per muudi ciymata supra quam fari
j:)olest aduersum chrislianos uiros iestus incitabatur Huius de quo loquimur pastoris .

uigilantissimi hccc cura sollicitudoque fuit ut positos in ergaslulis milites Christi :

patientiae armis indueret certandi audacia imbueret ac triumphandi fiducia recrearet

: : : 40
eorum qui forte oppetissent aut gladiali sententia detruncati
si aut acrioribus tor- : :

mentis examinati coiidigne corpora sepulturaj mandarel

: iugibus excubiis perno- :

ctanler inuiseret : minime quoque ex ipsis particule uelut j^retiosissimcC Cfelestis ihesauri
Margarita^ ne disperirent aliquo modo soUicitus satagerel inuenlasque condignius :

illico thecis reponcret His atque huiuscemodi uir sanclus uirtutum studiis intentus
. 45
maximani apud deum et apud homines prerogatiuam sanctitatis obtinuit Ealenus ut :

ab ipsis crudelitatis principibus pro sui magnitudine ac serenee mentis hilaritate paternfe
ut ita dicam addictus ueneralioni meritoque cnmulatus+ honore pater patriee uoca-
retur . Et nisi eos insensate mentis atque infandse seruitutis redargueret : nullam ipse
uel ipsius pedisequi perferre ultra sinerentur calumniam : Ad cuius rei iudicium 50
certus ipsius discipulatui Christicolarum delegatus fuerat numerus quatenus eo :

christianai fidei regula imbuto secumque libere quo uellet loco uersanti caileros
imperialibus permitteret cultibus lusibusque theatralibus occupari Denique haud .

dubium erat jolurimos regalis auhe ministros christianae doctrinfe cultoribus affectando
blandiri Qnandoquidem+ non nulli quorum mens partim diuina fuerat adacta
:
55

cuspide partim uenatorum spiritalium clamoribus excitata

: iam tunc non modice :

uererentur militari chlamyde circundari pileo redimiri trabea decorari Vix dum
: : : :

Cajsarem consulem uel comitati raro amphiteatrum ingredi raro concursibus publi-
 MATERNVS [cxxxxv -
266

cisque lusibus permisceri ualde transmutatos subito ex diuturna radice

soliti : Mirum
multorum uires afrectus et qua de causa id acciderit : nime+ peruideres Sed |1
: m .

illi diuinorum consciii+ secretorum sub ueteri habitu ad tempus occultari nouum

indui hominem malebant notantes sedulo in secreto mentis cubiculo

: non pendula :

5 ApoUinis oracula sed Christi potius exempla atque praecepta salubria Aliqui uero .

ex eis agones martyrum sollicite contemplati ad posteritatis memoriam carnis tra-

dere et christianis bybliotecis fideliter inserere prout uidere contingit
:
non tarda- : :

bant quatenus his reliclis succedentium militum animi recreati simile robur mente
: :

conciperent et momentanea ccrtantium dispendia non curarent

: Erg^o ut prius . :

10 dicere debui qua^dam tunc ex insperalo diuina pietate procurata Christique lesu
:

arte perquisita sese mediolanensium plebi medicina+ profnderal Cum et antistiti .

Materno christiana Hberalitate cum procedere liceret suis donato quocumque uellel .

Et quanquam prsefixus abbreuiatus ac imminutus esse deberet edicto pendente

christianorum terminus non minus tamen dilatabatur multiplicabatur quod quottidie :

15 ipsius ad fidem conuolantibus lanistis et carnificibus dispesante+ scilicet iusto iudice

Christo per :+ quem omne quod uesani principes suis cultoribns+ proponebant ad
pcenam altiori consilio uertebatur ad gloriam* a secretis a caliculis a cubili regis . . :

Christi lauacro abluti sunt chlamyde tereni imperii lesu Christi milites sacramentis .

Cfelestibus coniurati latebant Quorum obtentu plurimi ecclesiarum antistites impe-

:

20 riale susceperant edictum licite quos uellent suo magisterio informandi

: distributo :

tam romanae quam mediolanensis ecclesias aliisque non nullis metropolitanse sedis
presulibus prefixo ut supra dixi fidelium numero Verum long-e aliter superni satoris .

industria sacro euangelii semini prouidente quantomag:is prelinila maceria domini- :

cam inuidi partem cingere nitebatur tanlo amplius diuaricatis uagabundam oleuisse :

25 compagibus caeli ac terrae totius completa superficie confusi nimium atque stupentes :

attendere non ualebant Ilac de causa primo omnium inter militarea uiros persecu-
.

tionis scintilla coalescens immensum toto mundo suscitauit incendium . Nam facta
discusione qui essent ex militibus christiani
: si ut aut immolarent aut militiam |
:

pariter uitamque deponerenl plnrimit militiam pro fide Christi aliqui etiam animas
.

30 posuerunt Hinc ihimnia sumniens exordium cunctos pena» christiani nominis cul-
.

tores uno conflagrauit inccndio Impossibile dictu quot ex militari ordine uiros : :

nobiles et industrios honore ac saeculi dignitate sublimes uorax breui ira flamma
consumpserit Denique procedente tempore cestu inuidiae suscilate de die in dies
.

ingrauescente innumerabiles per sing^ulas quasque urbes et prouincias martyres

35 efficiebantur quoltidie Accidit eliam cum dies sollemnis paschte immineret
. ut :

edicla principum cnnctis+ palam religerentur populis omnes per orbem destrui :

fundotenus ecclesias : infanies fieri chrislianorum nobiles : in uincula coniici uniuer-

sos eorum antistites : suppliciisque g-rauibus ad immolandum diis cogfi prajcipientia .

Tum uero ingens spectaculum sarerdotes+ ubique domini huic mundo et ang-elis et
AO hominibus eflecti sunt Cerneres Christi presules et ministros reorum more cathe-
.

narum nexibus alligatos horrendis recludi carceribus et adulterorum ac paricida-

: :

rum custodiae mancipari Simul etiam cum ipsis uiros illustres matronasque nobiles
.

edictis principalibus urgeri aut negare christianitatem aut romanam linquere

: :

libertatem Nolentes inuerecundas et inhonesle ad publicum trahi palam cunclis

.

45 denudari et latronum legibus uirgis plumbatis ac fuslibus ca^di

: Vbique luctum . :

ubique maerorem ubique fcedum ac miserabile speclaculum Sacras oralionis domos

: .

et ecclesias dei uiuentis ab ipsis subuersas ac diruttas fundamenlis Proh nefas .

diuina^ scriptura^ libros in medio platcarum igni crematos In urbibus subitum a dei .

laudibus silenlium in carceribus iuges ac suaues Christi famulorum modulationes

: .

50 Per plateas ex clero nullum per carceres uacuum cleri ordinibus locum nnllum: .

Non est huius operis lanta; illius enormitatem mcliri perscculionis Igitur^cum ha^c .

apud Nicomediam orientis urbem flamma crudelitalis per Dioclitianum succcnsa

innumeras iuxta longequc positas prouincias quasi cruentus leo el ferox auctor ipse :

crudelitatis piorum semper inihianst ad dissipandum potius sibi quam ad regendum

55 praelegerat ebulisset haud segnior apud occidentis partes coherede et participe
:
1|

regni simul atque militia> paribus succenso furiis aduersum dei ecclesiam quinimo :

dispar ei in nullo nec ferina rabies nec furor ettVcnatcP mentis fuit Totas Italiae urbes .

uniuersaque occidentis loca perlustrantes si quem forte ("hrisli cullorem repperit : :

.-cxxxxvivj MATERNVS 267

aut gladio iiigulariaut ifjnibus cremari aut flaf^ris discerpi aut ungulis rimari uel
: : : :

quibuscumque tormentis exanimari uel precipiens ab inccpto non distulit quoadusque :

precessisse collegam in cunctis facinorum g-eneribus uisus est Namque ubi in medio-
: .

lanensium mronia edictis praecedentibus intrauit mox preconis uoce in tota clamatum :

est urbe Imperator Ctcsar Herculius Maximianus augustus semper inuictus Iriumpha-
. 5

tor maximus aduenit ecce concurrite ciues deos reportate patrios concurrite ciues
. . . :

et ucneramini Vos uos procul ab urbe profani uobis dicitur recedite christiani Cum-
.
: . :

que die altero Iribunal ex alto in hippodromo circi imperiali fastu preeparatum diade-
mate irradians consedisset astantibus populis lacialiater concionatus est Oportet in-
: .

quiens o g-enerosi ciues paternorum sequi statuta morum et his mentes informare : 10
peruig^iles ne forte luxuriando per alia simul nostra dignitate pariter ac libertate dege-
:

neremus Vnde ad sacro sanclam deorum culturam reuocantes memoriam omnipoten-

:

tibus numinibus gratauter litate sacrificiorum libamina porro cxsufnato profana^ super- :

stitionis ritu huiusmodi alfectant explosis in nullo participari uelitis Quin

: et eis qui .

potius illos ad nostram pertrahi facile audaciam pompantes ut digni sunt et ad : : : 15

aliorum exemplum turpiter denudatos per plateas credentes Fil clamor ingens pagaui .

populi Cicsari maximo semper uincenli aurea s.-ccula feliciter aduehenti

. a>ternum :

decus diutius precantur Impleturque illico illud domini pra'dicentis Tradet inquit
: :

frater fratrem in morlem et pater Hlium cl iiisurgent filii in parentes et morte eos : :

afficient Non enim aliquos consang-uinitatis afl'estus+ nou amicissimorum intuitus a

. 20

proditionis scelere ualuit inhibere Prodidere matres unicas filias qnascunique+ Chri- . :

stiante fidei anulossubaratas nouerant. Ne(; minus et patres natos christianissimos ad (

amphiteatrum pertrahendos ut profanos amentes atque epilcnticos domibus expu- :

lere E contra non nulli f^^enitores proprios turpiter infamantes lortoribus martyrum*
.

comminuens cunctos |)ena' de martyrii «^loria fecit esse feruentes Illud prwcipue . 25
in cunctis beati uiri mcritis ut laudabile fuit ita etiam nec occultum Quia inter : :

predicandum aut cuiuspiam boni operis agendum quidam mentis compassione :

tactus intrinsecus frequentibus lachrymarum fontibus ora pectusque rigabat

: Et .

quamuis cura gregis sibi commcndati non parum ang-eretur nunc{uam tamen interni :

alfectum luminis ab assidua oratione claudebat .Miranlibus discipulis et quam ob . .30

causam ita fla^ret sciscitantibus quodam temporae fertur ita respondisse Non ego : :

filii rerum damna fragilium sed humanarum animaruiu miserias lugeo Dum illos : .

sub graui seruitutis uinculo subiugatos uideo quos ad summam ibcrtalis+ gloriam : :

a conditore omnium En homo qui ad laudandum deum fuerat

ex nihilo factos scio .

crealus : dajmonum obsequiis miser se plaudit mancipatum Nec recogitat insanus . : 3j

quia illis ponit libamina qui secum inferno arsuri erunt ])er sajcula
: Qua de re .

multum doleo ut aliqnando+ resipiscant per mediatorem Ghristum orare non cesso
: :

Quin etiam pro his qui christiana! professionis calumnia carcerum horroribus cathe- :

narum ponderibus eculeis flagris metallis exiliis adustionibus obtruncatio-

: : : : : :

nibus uariisque tormentorum {?eneribus affligfi contig-it summo conamine non desino : 40

interpellare ut uniue.rsis pro sua causa dimicantibus ille ca^lestis medicus rorem
:

superfundat misericordia^ tribuens eis indefessam mentis constautiam inuictam patien-

tiam certamque superandi fidutiam
: Quatenus non illis prfeualeat hostis inuidia :

persequentis sed uincat potius fortis dextera coronantis Me quoque me tanto pas- .

toris officio ualde immeritum anle omnia et post omnia lugeo magnipendens pasto- : 45

rum principis Ircmendam de creditis ouibus discussionem ne aliqua fraude circunstre- :

pentium luporum amiltam eos quos mihi occulta sui dispeusatione iuditii mundi :

totius arbiter educaudos in fide ac sanctitate commisit pro qnibus+ etiam atque
1|
:

etiam ing-emisco frequenter et deflaeo clamans humiliter cum eodem Christo lesu : : :

et dicens Pater sanctcC serua eos in ueritate tua

: quos dedisti mihi Nunc nunc o : .
50

diiectissimi nunc illud nobis propheticum occurrat oraculum Cibabis nos domine :

deus pane lachrymarum et potum dabis nobis lachrymis in mensura : Contido .

inquam quoniam in mensura quia non patietur nos temptari supra id quod possu-
:

mus ferre neque in perpetuum indignabitur nobis sed repropitiabitur seruis suis
: : :

dans solitum misericordiae suee temperamentum ut possimus sustinere Ha?c de : . 55

sancti uiri dictis annotaui ut facile possit agnosci quanta^ sanclitatis quanta^que : : :

mansuetudinis habuerit plenitudinem Nunc ad reliqua eius gesta uertatur articulus . :

quffi adeo sunt multis ignota ut longi temporis alluuione omnium pene memoria; :
 268 MA.TTHIAS [cxxxxvr -

abolita putentur lii tempore illo Dioclilianus et Maximianus suscepto augustalis

.

apicis diademate mites sese ac blandos cunclorum ostentui dedere Coniuges filias .

et totius pene domus familiam christianae fidei doctrinis imbui nequaquam aspernati
sunt lamque etiam hi qui erant* puniendos tradere Sed ut coepta prosequar inter
.
, :

5 hcBC discrimina uir domini Maternus de suorum gemens concussione filiorum

: ut :

turris fortissima immobius persistebat nunc hos nunc illos frementis aduersarii ictus :

inconcusso mentis fundamine suiferens et sibi commissos bellantium ordines impe- :

netrabili muro securissimos efficiens Quotiens inter alios uinctus cathenis quotiens
. :

principi nequissimo praesentatus cum reliquis interdum etiam carceris ergastulo :

10 includi iussus flagris atrocibus quantotiens atTectus non ualet huius pagina compendii
perfacile compraehendi Inter quae Christi semper clipeo protectus et galea hostiles
:

impetus miles egi^egius contrastabat Haec itaque et huiusmodi plura gerens quae. :

proferre per nos atque exprimere ut dignum est non potest sermo pauperculus
: : :

melius uobis ea uester dicet affectus summaj alacritatis Instantiae fuit cultor et . :

15 custos animarum cupiditates resecans

: iras conprimens malicias extirpans His : : .

magis uir iste tempori bus necessarius fuit quibus tanta iniquitas sumptis quottidie
|
:

deficiente iustitia uiribus conualescit Et quidem ille in hac peregrinatione solo .

corpore constitutus cogitatione et auiditate in illa aeterna patria conuersatus est Et .

quasi bonus ratiocinator uelut ad centuplum manum porrigens semper de sinistra

20 transmisit ad dextram et in caelo i'eposuit sudores suos
: Nam et si hic opera eius .

uidentur illuc operum merita transierunt

: Illius in quantum possimus uestigiis .

insistamus qui per illam nimis arctam uiam ad caeli ampla festinans quam conse-
:

queremur ostendit Depositus est idem Chrisli confessor sub Maximiano imperatore
.

quintodecimo calendas augustas Regnante domino noslro lesu Christo cui est honor
. :

25 et gloria in saecula Sceculorum amen .

PROLOGVS IN VITAM SANGTI MATHIAE APOSTOLI .

Maathias+ hebraice latine dicitur donatus ut subaudiatur pro luda Scarioth Iste .

enim in loco eius duodecimus ab apostolis electus est cum pro duobus sors mitte- :

retur Hic sine cognomine solus habetur cui datur euangelii j^rtedicatio in ludaea
. : :

30 cuius festum celebralur sexto calendas martias fuit enim de septuaginta discipulis :

unus .

Inclytam et gloriosam fosliuitatem beati Mathiae apostoli domini noslri lesu Christi
tanta deuotione uenerari ct glorilicare oportet qnanta+ illum diuina gratia dispen- :

sante ad apostolicam dignitatem electum esse cognoscimus Sed qualiler uel quo :

35 ordine per sanctos aposlolos patratum sit et quid exinde sancti palres in eius laude :

miritice protulerunt per sacra; scriptura^ seriem pandere curamus

: Saluator et .

euim+dominus noster lesus Christus humani generis conditor atque redemptor cum
propensiore consilio arcanoque censuisset mundum languidum ch-emenlissime uisi-
tare suumque plasma de potestate diabolicce fraudis mirabiliter eripere quod per
: :

io quinque millia et eo amplius annorum possederat ille qui erat rex regum et domi- :
||

nus dominantium sub polestate augusti Caesaris Octauiani scilicet humiliter nasci
dignatus est Ac perinde per incrementa crescens ut efTectum uenii incarnationis suai
.

ostenderet quoniam quidem ille esset uerus dies qui duodecim horis lucebal duo-
: :

decim apostolos eligere censuit Deinde ad similitudinem septuagintaduarum lin-

.

45 guaruni scptuaginta duos discipulos assumpsit binosque misit ad pnedicandum : :

Inter quos si quidem beatus Malhias sanclai praulicalionis miuislerium suscipiens :

ita se diuinis prajceptis humiliter subdidit ita feliciter pra^dicando ad sancia^ malris :

ecclesiae gremium ethnicum populum perducere curauit ut admodum acceptabilis :

et deuotissimus deo factus cum traditor ille ludas deum perdoret Chrislum suique
: :

50 homicida etreclus apostolatum perdcret iste uir domini in loco illius sorte et oratione :

sanctorum apostolorum duodecimus apostolus ordinaretur Cui datur sacri euangelii :

praedicatio in ludaea siculi sanctis apostolis in singulis regionibus

: ^'erum si in .

regione christicolarum omnium festa sanctorum celebrari condccet quantomagis :

beatorum apostolorum qui spocialiter Christo adha^scrunt

: colloquium cum illo :
- CXXXXVir] MATTHIAS 269

habuerunt comederunt ac biberunt omnemque illius efficaciam sitibundo pectore

: : :

hauserunt ? Quique eliam ab ipso domino fratres et amici appeilari meruerunt cum :

diceret lam non dicam uos scruos+ sed amicos meos Et alibi Ili sunt fratres mei
: . : :

magnamque uicissitudinem illis conferens Gaudete inquit et exultate quod nomina : : :

uestra scripta sunt in ctelis hoc quia ipso annuente ita conuenit propter hanc excel- . 5

lentiam illorum sollemnitas sub una festiuitate merito celebrari congruum fuerat :

sicuti communem uitam atque consortium cum domino habuerunt Nam et beatus .

Hieronymus hoc astruens in martyrologio quod cromatio et Helyodoro episcopis

edidit coniunctos eos censuit ordinare dicens Sane in prima parte libelii mei omnium
: :

apostolorum festa oportunissime scripsimus ut diebus uainis non diuidere uideamur : : 10

quos una dignitas apostolatus in caslesti gloria fecit esse sublimes Sed quia mos .

obtinuit intus sancta secunda+ ecclesia ut uniuscuiusque apdstoli specialiter festa quo :

die caelo sit natus et coronatus in illo celebrentur

I
nos hodierna die beati Mathiae :

duodecimi apostoli natalem tanta ueneratione excolere debemus quanta ut prsedi- :

ctum est inter apostolos mirabiliter electum esse comperimus Sed quemadmodum , 15
beati Petri apostoli elogio imo spiritus sancti gratia sit patratum quia magUcP aucto- :

ritatis magna^que excellentia; sacramentum est et a bcato Luca euangelista narratum :

ad laudem domini nostri lesu Christi atque ipsius sancti et gloriosi apostoli gloriam
decentius condecet enarrare Ait enim pncfatus euangelista Exurgens autem Petrus . :

in medio fratrum dixit Erat autem turba hominum simul fere centum uiginti uiri
: : 20
fratres oportet impleri scripturam quam praedixit spiritus sanctus per os Dauid de
: :

luda qni+ fuit dux eorum qui conprchenderunt lesum

: qui connumeratus erat in : :

nobis et sortitus est locum ministerii huius

: Et hic quidem possedit agrum de mer- .

cede iniquitatis et suspcnsus medius crepuit et dilfusa sunt omnia uiscera eius et
: : :

notum factum est omnibus habitantibus Ilierusalem Scriptum est enim in libro . 25
psalmorum Fiat habitatio eius deserta et non sit qui habitet in ea et episcopa-
: : : :

tum eius accipiat alter Oportet ergo ex his uiris qui nobiscum congregati sunt in
.

omni tempore quo intrauit et exiuit inter nos dominus lesus incipiens a baptismate
lohannis usque in diem quo assumptus est a nobis testem resurrectionis eius
: :

nobiscum fieri unum ex istis Et statuerunt duos loscph qui cognominatus est . : 30
lustus : et Mathiam : et orantes dixerunt : Tu domine : qui nosti corda hominum :

ostende quem elegeris ex his duobus unum accipere locum ministerii huius et aposto-
latus de quo preuaricatus cst ludas ut habitet in locum suum Et dederunt sortes
: : .

eis. Et cecidit sors super Mathiam et annumeratus est cum undecim apostolis In : .

hac itaque electione huius sanctissimi apostoli consyderanda est et ammiranda dis- 35
pensatio diuime potentiye atque humane gloria^ Quoniam quidem sicut diuina :

scriptnra+ denunciat non sicut uidet homo ita preuidet deus Ille enim loseph qui .

uocabatur Barsabas qui cognominatus est iustus ab homnibus^^ est electus Mathias
: : .

autem qui interpretatur dei paruus H siue donatus spiritussancti electione factus est
magnus quoniam humilis factus sectando siquidem uestigia domini sui dicentis Non
: : 40
ueni ministrari sed ministrare et dare animam meam redemplionem pro multis Et : .

illud quod in alio loco dicit cum Zebedei filios ad sanctam cogeret humilitatem : :

Qui se exaltat humiliabitur et qui se humiliat exaltabitur Et donatus idem Mathias : .

dicitur a quo uel quare ? ab ipso utique domino lesu Christo qui cum+ preecognitum
: :

habuit ante mnndi+ constitutionem ante suam sanctam incarnationem quatinus : : 45

cum ueniret olim plenitudo temporis cum ex sacra sumeret uirgine carnem : :

cum nasceretur a quo suo post discipulo traderetur Donatus ab ipso domino in
: :

duodenario numero exaltaretur atque glorificaretur et duodenarius numerus per- :

fectus inueniretur Nec mirum nec incredibile nihil enim dei sapientiae imposibile
. : :

nihilque incognitum esse creditur Omnia enim qusecumque uoluit fecit in caelo et in . 50

terra in mari et in omnibus abyssis Oh quantum distant humana merita a supernis .

iudiciis atque diuinis Oh quantum humana sapientia ab illa sapientia de qua dicit
.

apostolus : scientiae quam incomprehensibilia

altitudo diuitiarum sapientiae et :

sunt iudicia eius et inuestigabiles uiae eius Hanc enim sapientiam completam uide- .

mus in beati Mathia^ electione quem dei sapientia reconditum habuit humilem et 55 :

paruum sed tamen uoluit in saeculo pandere magnum et gloriosum

. scilicet in :

throno illum duodecimo exaltaret Excipiamus ergo eum tanquam a deo donatum . :

tamquam ab ipso pra^ordinatum ueneremur illum et tanquam ab ipso inter disci- :

 MATTHIAS [cxxxxvir -
270

niilos Uiilde glorificatum . Non autem illc pra>ciictus Barsabas exliinandus est ille

Barnabas comes beati Pauli apostoli Nam ille iilius consolationis liic auteni lilius . :

quietis interpretalur Ait Lucas euangelista Et dederunt eis sortes et cecidit sors
. : :

super Mathiam Neque etiani hoc exemplo uel quia lonas ])ropheta sorte depre-
,

5 hensus sit indiirerenter sortibus est credendum cum priuilefi;ia singularia comunem
: :

legem facerc omnino non possint Nam in sorte lonas prophetee gentiles tempestate .

coacti auctorem periculi sorle quaerebant Et hic beatus Malhias dilectus dei sorte : |

eligitur . Ne eius electio a lege ueteris testamenti discrepare uideretur : ubi summus
sacerdos sorte quaeri uidebatur : sicut de Zacharia dicitur : Secundum consuetudi-
10 nem sacerdotii sorte exiit ut incensum poneret Sed hanc liguram licuit excerceri : . :

donec ueritas per lesum conpleretur cuius hostia tempore pascfe immolata sed die : :

pentecostes spirilusanclo in igne apparenle uere consumata est Inde est quod . :

beatus Mathias ante pentecosten sorte ordinalur septem uero diacones inter quos :

beatissimus martyr primus ipse Stephanus qui glorilicando lesum Christum a dextris
15 dei stantem illum cernere meruit postea nequaquam sortis agitatione sed discipulo- :

rum tantum electione apostolorum uero oratione et manus impositione snnt+ ordi-
nati Qui autem hanc regulam exemplo apostolorum tenere uoluerint caueant et
: : :

uideant hoc beatos apostolos non egisse nisi fratrum coetu collecto et precibus :

effusis ad dominum Quis enim haec dei misericordia perfecta quis eius dispensa-
. :

20 tionis gratiam praeualet enarrare ? Ipse utique sui apostoli electionem per ignem
spiritussancti confirmare dignatus est qui hostiam sui corporis quam pro nobis :

obtulit die pentecostes per ignem spiritussancti mirabiliter consumauit Sic et enim .

ordo sacrae scripturte per beatum euangelistam denunciat dicens Et dum complerentur :

dies pentecostes erant omnes discipuli pariter in eodem loco : Et factus est repente :

25 de ca^lo sonus lamquam aduenientis spiritus utehemenlis et repleuit totam domum : :

ubi erant sedentes Et apparuerunt illis dispertitee linguse tanquam ignis

. seditque :

supra singulos eorum Et repleli sunt omnes spiritusancto et ceperunt loqui uariis. :

linguis prout spiritussanctus dabat eloqui illis Illa namque in lege hostia accepta-
: .

bilis deo erat qua; ca^lesti igne consumebatur sicuti diuinitus actum legimus in
: :

30 holocausto iusfi Abel et Menne patris scilicet fortissimi Sampson alque Heliae et
ca3terorum prophelarum Nam ubi legimus respexit deus munera Abel in graeco : : :

dictum est ^>go beafi Mafhia>. aposfoli hostia electionis sacrae scripfurae
: inflamauit .

documento habet maximam sanctionem possedil firmifatem \^nde igit+ et ex quo ? : .

quoniam confirmans approbat il lam de Cielo dominus dando ignem spiritussancfi ||

:

35 omnibus apostolis utique et ipsi beafo Mathiie uf omnium gentium linguis perpefuo :

loquerentur Sed forsitan dicit aliquis fuit ufique spiritussanctus aposfolis et beato
.

Mathiae dafus tantummodo illo in tempore et in illo loco postea uero ablatus est :

sicut ab omnibus prophelis et a beato Ilelyseo qui dicit de muliere orbata prole ad :

puerum Dimitle illam quoniam anima eius in amarifudine est et dominus celauit
: : :

40 a me et non indicauit milii

: Absit hoc absit a catholica ueritate Nam si beato . .

Helyseo ac caeteris prophefis fuit olim spiritussanctus datus ef ablatus sed nequa- :

quam a sanctis apostolis et a beato Mathia Illis et enim et si ad fempus fuit dalus .

et ablatus : ita expediebat : ita congruum fuit : sicut prophefanfibus uerilatem : Gum
autem Christus ueritas uenit : sanctis aposfolis spiritussancfus peremniter est dafus
45 et confirmafus Et merito non ne magna est
: sicut et gralia omnium linguarum . :

dilferentia apud dominum Illi enim uf famuli aduen- inter apostolos et prophefas .

tum domini pra;dicauerunt et crediderunt isfi uero ucnientem uiderunt comederunt : :

cum illo et biberunt et ut pra-dictum est amici ab eo appellari meruerunf

: : : : :

insuper etiam pro eius amore sanguinem suum fuderunt Approbat hoo idem domi- .

50 nus Christus cum dicit Multi reges ct |)rophefa; uoluerunt uidere quae uos uide-
: : :

tis et non uiderunt

: et audirc qua; auditis et non audierunt Qui autem hoc
: : : .

proterue improbare uoluerint caueant omnino ne uerifati resistant et ne a ueri- : : :

tate recedanl qua-. est Christus Ipse enim hanc senlenfiam confirmat
: inquiens . :

apostolis Si diligitis me mandata mea seruafe

: et ogo rogabo palrem et aliuin : : :

55 paracletum dabit uobis ut mancat uobiscum in ajternum Animaduertondum est : .

utique quid sit in aeternum manere

: Quid est enim in a?leruum manere ? hoc est .

quod nunquam finitur quod nunquam recedit non habens iinem noque occasum : .

Et re uera non ait hodie uel cras uel lot diebus uol annis sod in a^fcrnum Hoc : .
 :

- r.xxxxviir] MATTHIAS 271

sentiens beatus Hieronymus

affirmat illud in duodecirti qusestionibus indubie dicens
: :

Ego utique audacter ac tota libertate pronuncio ex eo tempo re quo apostoli in :

|

domino credidcrunt semper eos habuisse spiritumsanctum

: nec potuisse signa :

facere absque spiritus dei f^ratia Et infra de gratia omnium linguarum Magis
. :

inquit necessarium fuit apostolis uarietate linguarum cunctarum gentium loqui ut : 5

annuncialuri Christum nuUo egerent interprete Vnde in lycaonia cum audissent .

accolae Paulum et liarnabam loqui linguis suis deos in homines conuersos eos exti- :

mabant Idemque apostolus in epistola sua approbans ait Gratias ago deo quod
: : :

omnium gentium linguis loquor hoc ideo insinuando protulimus ut intelligamus . :

ad quantam perfectionis graliam beatus Mathias est electus qui inter duodecim : 10
apostolos duodecimi aposlolatus culmen scandcre meruit Ac per inde cum dominus .

ad iudicium uenerit gloriosus cum illo residens apparebit De huius quoque aposloli
: :

Mathiai mirabili electione textum beati Lucse euangelist<ie prosequens Aratoi' sanctae
Romanai ecclesiie subdiaconus quod beatus Petrus apostolus sua oratione perdocuit
ille uersibus heroicis depromit dicens :
i&

Primus apostolico siquidem de pupe uocatus .

Agmine Petrus erat quo piscatore solebat : .

Squamea turba capi : subito de littore uisus :

Surgit : et insinuans diuina negocia coram

Sic uenerandus ait : nostis quia prodilor amens . 20
Corruit : ipse suam slringens in gutture uocem .

Mercedem sceleris soluit sibi tajdia noxiB .

Aeris ut medio communi poneret hosti .

Debila poena locum ca?Ui tcrr;uque perosus : .

Inlor utrumque perit nullo condenda sepulchro . 25

uiscera rupta cadunl tenuesque elapsus in auras : .

nunc opus est uotis quod uerba prophetica clamant

Quem liceat supplere uices . tunc suinmc i)recantes :

constiluere duos loseph cognomine iuslum .

Mathiamque dei paruum (piod nomen ut aiunt 30

hebreo sermone sonat humilenupie uocando : .

(Joniprobat oh quantum distanl humana supernis .

ludiciis parui merito transcenditur ille

laude hominum qui iustus erat duodena refulgent: .

signa choris terrisque iubar iaculatur olympi

: . 35

Verumtamen si aliqui imperiti et sanctarum scripturarum minus idonei documentis

de huius sanctissimi apostoli electione obsistere uoluerint dicentes si beatus :

||

Mathias duodenarii numeri apostolatum expleuit et duodecimus sedebit cum Christo :

ad iudicandum ergo beatus Paulus aposlolus ab ista sessione sequeslratus erit

: .

Nouerinl utique quia duodenarius numerus in hac re uel caileris sacra; scripturee
: lo

elogiis secundum tropum qui dicitur synecdoce pars pro toto accipitur Qua ratione :

procnldubio et beatus Paulus apostolus et caeteri sancti sedebunt cum domino ad

iudicandum Hoc namque uerissime approbat beatus Augustinus in explanatione
.

euangelii de uilico inquiens Videmus apostolum dei Paulum sine ulla ambiguitate
:

dixisse Nescitis quia angelos iudicabimus ? Quos utique angelos nisi malos ? et
: 45

ipsum eorum principem posuit Ergo sedebit ipse apostolus in duodecim sedibus
. :

de quibus dominus ait Sedebitis super sedes duodecim iudicantes duodecim tribus
:

Israel .sed ipse non eret+ inter duodecim apostolos ? Ideo suggero ut noueritis :

iutelligere+ duodecim sedes Nouimus enim qui primitus a deo electi duodecim et
. :

quis inde unus ceciderit et quis in loco eius fuerit subrog-atus est beatus Mathias
: . 50

Si euim singuli in singulis sedibus sedebunt iam impletus est numerus Vbi ergo : .

sedebit Paulus apostolns+ ? An forte indebitam sibi sedem usurpauit quando dixit : :

nescitis quia angelos iudicabimus ? Duodecim ergo sedes uniuersaj sunt sedes
:
in :

quibus et apostoli et caeteri sancti sedebunt cum domino ad iudicandum His ita :

difinitis breuiter ad laudem beati Mathicc apostoli deuotissinie reuertamur Glorifi- . 55

cemus illum et ueneremur ac tinumphali laude perpetuis preconiis declaremus

: : :
 272 MATTHIAS [cxxxxviir -

Imitantes interim sanctam omnium sanctarum

illius humililatem : qute est mater
uirtutum Caueamus superbiam quae est raclix omnium malorum
. quam sequendo
: :

ille qui primus eiectus est et princeps extitit omnium malorum in aiternam precipi-

tatus est damnationem Vnde deus noster clsemens et omnipotens non tantam passus
:

5 damnationem in caelesti patria permanere nouos angelos recreans nouamque creatu- :

ram ad imaginem et similitudinem suam hominem plasmare dignalus est Ex cuius :

progenie tantos illuc ascendere statuit cum ipsa uideUcet instauratione decimi ordi-
nis quantos illic ange
: |
los remansisse creditur
Dicente sancto propheta Statuit : :

terminos gentium secundum numerum angelorum dei Ab ipsa namque ruina .

10 superbiee dominus Christus discipulos suos eruere precauens cum dixissent ei domine
etiam dsemonia subiciuntur nobis ait iUis uidebam Sathan quasi fulgur cadentem : :

de caelo Ac si diceret Stude in omnibus humililer uiuere

. : et de miraculis nolite :

gloriari ne cadatis similiter sicut et ille qui talia dilexit Proinde hoc preceptum
: : .

domini beatissimus dei apostolus Mathias amplectendo in caritatis fundamento soli-

15 datus in humilitatis nectare connexus humiliter uiuere studuit ut inter septuaginta :

duos discipulos diuina gratia electus ad apostolatus gloriam conscendere meruerit .

Habet ergo apostolus domini gloriosus habet profecto pra?rogatiuam excellentiam

apostolicffi dignitatis non supra omnes sed cum omnibus Non excelsior conctis sed .

omnibus coequalis Pro eo utique quod dominus Christus cum potestatem tribueret
.

20 beato Petro apostolo ligandi atque soluendi in caelo et in terra non illi solummodo :

tale priuilegium dedit sed omnibus nimirum apostolis omnibusque sacerdotaU

.

dignitate locatis Vnde sicut ad increpationem beati Potri apostoli Annnania+ et

:

Saphyra teste beati Benedicti abatis regula corpore utique non anima mortui sunt :

ita et increpatione beati Pauli apostoli barien qui et elyuias+ magus lumine priuatus
25 est :Idemque apostolus stupratorem nouercse suae sola missione epistolae daemoni
tradidit et rursum cum uoluit restaurauit dicens
: confirmate in illum carilatem : :

ne forte habundantiori tristicia absorbeatur frater qui eiusmodi est simililer autem : :

Symonem illum magum de subhmi aere cum coapostolo suo Pelro mirabiliter praici-
pitauit De hinc cum illos Christus instrueret dicens qui credit in me opera qu.-e
. : :

30 ego facio ipse faciet et maiora horum faciet Quod de semicinthiis et umbra poslea :

factum legimus Luca referente in actibus apostolorum non praHulit aliquem sed : :

omnibus aequaliter contribuit polestatem Si aulem queritur utrum miraculorum . :

uirtutibus tantus apostolus domini specialiter chiruerit sciendum est per omnia quia :

muUas ct stupendas uirtutes cum Cicteris apostoUs et apostolicis uiris operalus sit ||
.

35 Nam utique inter iUos erat quibus Christus contulit potestatem dicens Signa quce
: :

ego facio et uos facietis Et in aUo loco Si dixcritis monli huic transi liinc com-
: : : :

mouebit se de loco suo Identidem habete poteslatem calcandi super bestias et scor-
. :

piones Si enim Christo attestante qui ueraciter ueritas est de miraculorum uirlu-
:

tibus retinendum est quod iste uir domini inter caeteros apostolos operatus sit
: :

40 quantas iUum credimus exercuisse uirtutes miraculorum in prouintia scilicet Iuda?ae : :

quae iUi in sorte praedicationis aduenit ? Neque enim incredulum populum ad lidem
Christi conuertere ualuisset sine miraculorum patralione sicut de sanclis aposlolis :

legimus Per manus autem apostolorum fiebant signa et prodigia

: Et de bealo .

Stephano scriptum est Stephunus+ aulem plenus gralia et fortitudine faciebat pro-
. :

45 digia et signa magna in populo Sed quia minime scripla sunt miracula sancti.

Matthiae non incredibilia tamen cum de ipso domino saluatorc scriplum sit Mulla
: : :

quidem et alia signa fecit lesus in conspectu discipulorum suorum qua? non sunt :

scripta in libro hoc Et ut potiora inferamus sciendum cst utique quod lot morluos
. :

suscitauerit quot ab a-terna' damnalionis morte salutifera pranlicalione eripuit

: .

50 Quod nam per omnia exceilentius atquc gloriosius es^^e decernitur a morle jieccati
animam defunctam Christo reslituere quam morituro corpori uilam donare^. Quanto :

enim melius beatissimum Paulum a morle animae resuscitatum quam Lazarum a :

morte corporis uidemus ? Interea neque de huius aposloli gratia hoc pretermilten-
dum est : quoniam quidem quanquam onines domino apostoli ante sa^cula electi a
55 esse credantur docente apostolo mundi conslituliouem ut esse-
: qui elegit nos anle :

mus sanctiet immaculati in conspectu eius lamen non de quolibet sicut de hoc :

sancto apostolo dominus Christus contulit mentionem cum diceret in euangelio : :

Non ne duodecim sunt hora; diei ? Sanctos uidelicet apostolos signilicans et ludam
- cxxxxvmr] MARGELLVS 273

inter eos enim horae erant

. Si sancto Augustino dicente lucebant Si lucebant : . :

quomodo ludas diem Christum ad mortem tradebat ? Ergo non ludam dicit in hoc |

loco traditorem sed beatum Mathiam successorem et praedicatorem

: Hunc ergo .

preuidit hunc insinuauit

. quem in loco alterius postea mirabiliter ordinauit Ipse
: .

et enim in ctelo iam regnans apostolum illum constituit qui in terris positus caeteros : 5
elegit apostolos . Nam et in cajlis tunc cum patre regnabat : et in terris eos ut filios
gubernabat . Ecce ego uobiscum sum omnibus diebus usque ad
Sicuti poUicens ait :

consumationem Ac per hoc datur intelligi

saicuii ut sicuti decimum ordinem in
. :

cselesti gloria reslituit duodenarium de beati Mathiai digna electione Passio namque .

illius si quaeritur haberi sicuti caeterorum apostolorum manifestissime constat quod

: : 10
ipse sibi intulerit passionem et crucem suam ferendo Christum fuerit secutus :

dicendo cum apostolo Mihi autem absit gloriari nisi in cruce domini nostri lesu
:

Christi per quem mihi mundus crucifixus est et ego mundo Cum enim manifestum : .

sit quod duo sunt genera passionum unum in oculto alterum in manifesto patet
: :

nimirum quoniam quidem iili crucifixus erat mundus quia odio illum habebat et : 15
tanquam mortuum extimabat Similiter et ille mundo quia illum ad sua gaudia : :

trahere non ualebat . Quis enim sapiens ignorat duriora esse supplicia : quottidie
spiritualiter in acie stare : tyrannico
diabolica; fraudi resistere : quam uno momento
gladio uitam finire ? Hoc sentiens beatus Petrus apostolus commonere curauit :

dicens Aduersarius noster diabolus tanquam leo rugiens circuit

: qua^rens quem : 20
deuoret Cui resistite fortes in fide
: Et beatus Paulus similiter State inquit suc- . :

cincti lumbos uestros in ueritate ut possilis omnia tela nequissimi ignea extinguere : :

et galeam salutis assumile et gladium spiritus quod est uerbum dei Non ne magnus .

lacobus herodis gladio trucidalus sed dilectus a domino in pace sanctae ecclesiae a :

Christo uocatus et coronalus est Ergo nimis beate apostole Christi Matthia exulta . : 25
et gloriare in domino lesu Christo Gaude iam laetus gaudio sempiterno et merito . : :

quoniam prffisago nomine uocitatus et a Christo donatus iam non paruus sed magnus :

Non inlimus in saecula sed gloriosus fulgens in caelo Et quare hco+ ? quo pacto ? .
||

qua gratia ? Pro eo scilicet quoniam cum esses humilis in corde tuo nec laudes :

hominum cuperes nec fauorem nec gemmas nec fluxa saeculi regna Pro terrenis 30 :

caelestem patriam pro perituris gaudiis adeptus es paradisi amoenitatem

: Nam te .

mirabiliter ut apostolum Paulum placide uocauit e caelo Illum namque prius preclaro .

lumine priuans ad gremium sancta^ ecclesite caelitus destinauit Te quoque per .

coetum sanctum per sancti spiritus actum Celsum et apostolicum fecit conscendere
thronum Ille te nimirum elegit de grege discipulorum
. qui Petrum et Andream : 35
lacobum et Iobannem+ de littore ethnicorum Plaude ergo nimis plaude per cuncta . .

beatus iam coctibus angelicis sociatus iam Ghristi nectare satiatus

: Inter aposto- .

licas sedes in iudicio magno cum iudicabit orbem terrae in aequitate cum Ghristo
domino nostro Sed quia hoc totum donauit tibi gratia Ghristi suppli-
es exaltatus . :

citer petimus humiliter postulamus: illum pro nobis exorare digneris ut nos : : 40
clementer exaudiat postulantes et placide remuneret decertantes Postquam uero : .

ludaeam patriam predicando quam in sorte predicationis acceperat plurimos ethnicos

ad fidem catholicam conuertit beatus Mathias apostolus migrauit ad dominum :

nostrum lesum Christum qui cum patre et spiritusancto uiuit et regnat deus per
:

infinita saecula steculorum . 45

PASSIO SANGTI MARCELLI MARTYRIS .

Gum aliique quadragintaocto comprehensi

Lugduni sanctus Photinus episcopus
essent .quinquaginta anima; deum confitentes in unum carcerem retruse starent Ex
et :

his Marcellus et Valerianus nocte ab angelo euocati pariter ac soluti alter eorum
Sequanorum et alter Eduorum prouincias petierunt Itaque testis dei Marcellus ad . 50

profanum conuiuium inuitatus et huius epulas errore profano pollutas execratus :

conuiuas obiurgandos potius credidit quam uitanqos+ cumque se christianum inter- :

rogatus fiqucialiter+ prodidisset nouis afficiendum cru ciatibus protinus saeui pre- : |

sidis decreuit imperium Sic ergo cum uinculis elatus in arborem per dissidentes
.

II. — 18
 274 MASSA CANDIDA [CXXXXVIIII^ -

ramos iu omni corpore laqucis imposilis LendercLur : eL membrorum compage disLricla

exlenLi arlus aslricLi nexibus disiungerenlur uelustum Adae terrenum patris crimen
consumpsiL in arbore GtelesLis ChrisLi regeneraLoris noui gloriam domini inuitatus
.

declarauiL in lij^no : uL dum pomiferum conLemniL edulium inuictum crucis proce- :

5 deret ad triumphum : Dumque in proposito sanctus Marcellus uicino mortis frigore

calore iidei immobilis perdurareL : persecutoris nequissimo tractu competentius
uisum ut in conspectu populi allatis suppliciis puniretur
est : Tunc ait crudelissi- .

mus Priscus preses Nomen tuum Marcelle et errorem tuum comperimus Sacratis-
: .

simi impei'atores noslri diu talia praecepta constituerunt ut qui uenerandorum :

10 numinum principatum Saturnum paLrem ac louem omnipoLenlem eorumque propin-

quos adorare detractauerint capile puniantur Quod si non feceris trucibus sup-
: . :

pliciis punieris SancLus Marcellus respondiL

. Simulacra isla quce nominas a deo :

fuerunt morLalia uL suis polIuLa criminibus dudum mortua et in infernum sepulta

: :

perierunt quibus si quis crediderit

: omnipotentis qui et saecula fecit ac semper : :

15 est semper futurus aeternum ac tremendum poenarum iudicium sustinebit christia-

: .

nus sum lesum Ghristum dei filium sancto patri coequalem caeli et terrse marisque
.

factorem et quaj sunt rerum omnium conditorem me credere libera et irreuocabili

denuntiatione profiteor Priscus uero aniini indignatione succensus sanctum Marcel-
.

lum martyrem impiis trucidandum carnificibus assignauit : quem cum in suppliciis

20 diuini fauoris g^ralia aduerLereL forliorem : inaudito crudelitatis exemplo plus furore
persecutoris insaniens defodere erectum cinj^ulo tenus iussit Atque iLa medius iam
: :

sepultus sed totus uiuus ad caili regna festinans tcrrae supplicia non refugit sic :

triduo in laudibus Ghristi omnipotentis domini ac dei sui ore et amore perdurans :

terris interim terrena membra commcndans

spiritum misit ad caelos . Acta sunt haec
25 in urbe cabilonensi sub Antonini persecutione .
||

PASSIO DEGEMOGTO MARTYRVM QVI DIGVNTVR

MASSA GANDIDA .

Sub Dioclitiano IIi.spania) ]ireside passi sunl decemocto martyres . Quintillianus

scilicet etGassianus caeterique quorum natale celebratur sextodecimo calendas maii
: :

30 Gui eliam copioso martyrio tyrannus impiissimus addidit sacratam dei uirginem
Eugram purpereo+ sanguinis sui cruore respersam \'idens denique christianorum .

deuotionem se superare non posse LormenLis satellilum turbis ad se uocatis ait : :

Nihil in hoc certamine laborando proficimus quia dum christianos atrocius saeuiendo :

uincere cupimus eorum uicLoriis airatim descruimus

: Sil ilaque consilium nosLrum .

35 eis occultum et totam urbem percurrant olliLia preconum

: ut eorum mulLitudo quae :

domibus occultatur quasi concessa sibi licentia legibus suis uti quantocyus ab hac urbe
propellatur uos autem nostri commilitones armis abdita locorum occupale
. et inde :

conLra inermes hosLes subilo prosilenles eos cerLaLim obruite Quid plura ? data uoce .

preconum exeunt cateruatim agmina christianorum sponte relinquentes apcrta

:

40 suarum claustra domorum consona uoce laetanlcs aLque psallentes Gloria in excelsis :

deo et caetera obserantur post hasc omnes portae ciuitalis

. ut nullus eorum regre- :

diendi aditum inueniret ex ocultis illico prosilentes armati cum ensibus irruerunt
. :

et uelut agnos sibi non resisleuLes prosternunl Nec sic quoque defunctorum inno- .

centum nece satiatur sed iussu Daciani coram omnibus occisorum corpora in unum
:

45 congesta comburuntur Et ne christianorum quis latens cineres niarlyrum sibi rape-

.

reL iussiL e carceribus diuersorum criminum reos produci et eorum capitibil^ ampn-
: :

tatis cadauera sancLorum corporibus sociari simulque comburi sicque secuti sunt : :

caput suum lesum Ghristum qni crucilixus csl in mcdio latronum Hi pre innu-
: .

mera multitudine Massa sancla ucl candida appellantur . Eorumque passio nono
50 calendas scptembres annotatur .
 Cl^] MAVRILIVS 275

VITA BEATI MAVHILH ANDECAVORVM EPISGOPI .

|

Mauriliiis modiolanensis oppidi fuit indigcna parentibus splendidissimus et ab ipsis

pene cunnabulis a beato Martino qui illis lemporibus Mediolani sibi monasterium
collocauerat : sacris litteris et liberalibus studiis institutus Sed beato Martino :

Arrhyanorum perlidia de ciuitate illa ex[)ulso : factus iam Maurilius tam amore quam 5

magnorum Martinum sequi prius concupierat

preceptis parentuin ibidem : qui :

demoratus est quousque a l)eato Ambrosio ipsius ciuitatis episcopo officium lectoris
:

accepit Interea obiit pater ipsius qui nobilitate ac uiribus totam pene regebat
.

patriam . Maurilius uero uerissimus iam euang-elici cultor precepti dicentis : qui reli-
querit patrem aut matrem uel agros propter me centuplum accipiet : : et uitam lo
aeternam possidebit matre omniumquc rerum suarum cupiditate sub luliano
: relicta :

tunc: GsDsare Martinum cuius primo profecerat instrumentis

: cuiusque uirtutes : :

per totum prope romanorum diuulgabantur imperium qui quidem cogentibus populis :

turonicam in (lallia iam regcbat melropolim expetiit lilt tandiu cum eo commo- : .

ratus est diuinis semper occupatus officiis dum caeteros ecclesiasticos gradus gra- : 15
tiamque sacerdotii inuitus Martino cogente susceperit Adepto namque sacerdotii .

honore arctiorem quam inter monachos duceret diligens uitam ut solus solum libe- :

rius dominum
sequi ualeret Martini admodum doctrinis eruditus atquc benedictio- :

nibus roboratus sese inuiccm osculantes et niullum flfentes ab eodem ipso nolenle
: :

discessit Pretiosus denique dei sacerdos Maurilius turonis egressus quo solitariam
. : 20
potius : quam andecauorum aggressus est
diligebat : eligeret si posset sibi uilam :

urbem Audiens autcm haud longe ab ipsa super Legerim fluuium in uilla quadam
.

cui prisca uetuslas Galomiie nomen indiderat fanum fore antiquissimum diuersis :

idolorum culturis dedicatum uti maiori illic iniuria quateretur et simul animans : : :

ut ipsum quia non pauca ibi uulgarium superstitio seruabatur euerleret ibidem
: : : 25
aduenit Videns uero. quia nisi uirtus illud diuina dirueret eo quod dignitatem
: :

loci tenebat hu mana non posset manu diuelli tota ad dominum mentc conuer-
1|
:

sus expetiuit ut qui ad petitionem quandam Helite prophetai ignem de sublimi

:

deposuit qui infideles quinquagenos primo ac secundo exussit

: ipse fanum demo- :

niis consecratum ubi diuersis erroribus mentes fraudabantur humante

: quod : 30
ille non poterat ipse destrueret Mox uero diuinus ignis e caelo dimissus quid- .

quid simulacrorum et immundiciae ibidem reperit sub momenli hora consumpsit .

Eliminata igitur omni spurcitia honorabilem Ghristi ibi fundauit ecclesiam et ut :

dedicaretur oblinuit ipsamque postmodum fore uicum instituit Ihi enim bissenos
: .

degens per annos multis se ieiuniis et orationibus sedule domino mancipabat Quantas . 35
qualesue ibidem dominus per ipsum uirtutcs operatus sit non est nostrse facultatis :

euoluere Nam quantum in ipso fuit omnes uirtutes suas occultare maluit Sed quia
, :

qu<TB in sanctis suis omnipotens operatur coram homnibus+ lieri et lucere pra^cepit : :

licet occultare uoluerit ex toto celarc non potuit Nos uero ex ipsius miraculis deo
: .

tribuente licet pauca sed tamen deo teste uerissima corrigemus

: In praedio uero . 40
cui Ponciacinse nomen est erat uir quidam Saturnus nomine quem ex utero matris : :

sua? ambas manus aridas habentem in hanc mortalem uitam natura ipsa produxerat :

qui cum manuum destitutus officiis deuotorum semper altus alimoniis ad plenam
peruenisset aetatem quadam nocte ammonitus per uisum audiuit uocem dicentem
:

sibi Vade ad uirum dei Maurilium et deprecare ipsum ut signum sanctae crucis
: : : 45
super manus tuas faciat et statim sanaberis Expergefactus autem properante : .

crastina luce et ipse pariter propere cucurrit ad uirum Prouolutus uero sancti pedibus .

confessoris totus effusus in lachrymis suppliciter precabatur ut sibi manum impo- :

neret exponens illi pariter et ipsam quam de se ipso uiderat uisione+ Tunc beatus
. .

Maurilius totus ut erat uerecondissimus diutius erubescens tota die et nocte illa 50
ieiunans et in precibus solo prostratus perseuerans dominum pro eegroto fideliter :

precabatur Reddito uero mane mox ut sacerdos uenerabile crucis signum super
.

manus infirmi deposuit ru bescentibus uenis et directis neruis geminas manus extem- |

plo sanatas in usus operandi direxit Non multo post lempore mulier queedam .
 :

MAVRILIVS [cl^ -
276

nauetensis+ pagi incola male a daemonio uexabatur : quod non solum illam toto cor-
pore debilem sed etiam ctecam ex pluribus iam pra3cedentibus annis lumine priuato
reddiderat qua3 geminis uincta calhenis ad ajdem beati uiri fidelium fide ac deuo-
:

tione deducitur Altera uero die ubi in eam pius confessor sancta sua lumina direxit
.

5 mox illam da^monium deseruit luminaque quae illi uis inimica subtraxerat signo :

sancta; crucis imposito fides addita confessoris mulieri restituit Foemina uero quse .

ferreis uincta cathenis ad beati uiri deducta fuerat ecclesiam libera et incolumis ad :

patriam rediit Sub ipso fere tempore dum pastores quidam in eadem regione domi-
.

norum suorum pecora pascerentur et peruigiles quibusdam noctibus redderentur : :

10 eorum unus dum noctu pecora custodiret mordetur a uipera Bestiae uero uirus se .

repente per omnes pueri uenas infudit et totum hominem in tumorem conuertit : :

De quo cum nihil aliud prasstolareLur nisi interitum qui iam semiuiuus iacebat :

extensus cajteri pecorum pastores fide communiti infirmum presentiae deferunt

:

confessoris Sanctus autem Maurilius eum intuitus eaque fide repletus qua fuerat
. :

15 beatus Paulus apostolus quando in proprio digito uiperam pendentem excussit in

:

ignem et nihil mali passus est uniuersa pueri membra signauit et oculos ad cfelum
: : :

erigens in ipso uuhmsculo per quod uipera uirus inflixerat de propria saliua signum :

crucis impressil Statimque uenenum ex omnibus corporis parlibus reuocatum

.

cucurrit ad ipsum per quod se immerserat locum Integrae igitur sanitati mox
: .

20 reddilus ad domini sui quod inuito reliquerat incolumis seruitium recurrit Andeca- .

uensis territorii matrona quaedam pernobilis nexa tamen uinculo coniugaH ex tempore
suas Gopulalionis steriUs permanebat qu£e dum pro adipiscenda prole dominum pre- :

caretur assidue et nequaquam uotum suum obtinere ualeret

: ac procederet matura :

in annis desperationis adepturae iam prolis ad beatum uirum se tota mente conuertit
25 sedule flagitans : ut quod illa non merebatur : ipse apud dominum |1
suis merilis et
intercessionibus obtineret precibus seni foeminaj filium impelrare potuisset
: et suis :

ipsum se domino oblaturum et perpeluo seruiturum tola fide ac uoto pollicebatur : .

Intuens autem uir beatus mulieris mentem ct fidem ac flajluum ubertatem nihilque :

apud dominum impossibile esse confidens qui parlum uetulae Sarrae et ad petitionem :

30 Heli sacerdolis filium Samuelem

prophelam sub sponso uoto sterili concessit scilicct
Annae dominum pro foemina precalurus accessit
: exaudiuilque dominus uirum et :

deprecanti foemincC conceptum dedit partum quem illa sicut promisserat domino :

consecrauit habendum Qualem uero quantumque miraculum super eundem dominus

:

per beatum Maurilium postquam sanctae andecauensis ecclesiai episcopatus honorem

:

35 accepit operatus est puerum ad corroborandam fidem fidelium licet illud bealus :

Fortunatus propter minus credentes omiserat nos quia uerum est et res est digna : :

memoriae non tacebimus Quod tamen quia post acceptum episcopatum id ipsum:

dominus pro eo fecit suo in loco melius exponemus hic uero quae ante episcopa-
: .

tum per eum dominus fecerat in ordine describemus Non longe uero a praescripto .

40 uico Calamiae cui uir beatus preeral

: quemque sedulus incolebat eral quidam : :

collis Prisiacus nomine diuersis idolorum titulis decoratus Maurilius uero dolens .

illam longius manere superstitionem ubi diuersarum aniniarum credebat in esse perdi- :

tionem quadam die adhibitis secum paucis fidelibus uiris perrexit ad locuni
: :

Cumque peruenisset ad idolum ut illud euerleret diemonia quic ibi latebant statim : :

45 clamare cceperunt dicendo Quid nos et hic Maurili persequeris ? In his regionibus
:

nullus est locus quo te euadere ualeamus: llla namque in aduerso signo sanctie .

crucis opposito dajmonia repente eleuato magno mugitu non sine inmenso faitore
fugeruut+ Ille autem omnium idolorum simulacra coadunari precepit
. et ignibus :

concremans in fauillam redegit deinde mundans diligentius locum ibidem honora- : :

50 bile statuit monasterium quod ad gloriam Christi et laudem nunc usque sui per-
:

manet confessoris Monachus quidam chemens nomine per tres

. iugiler annos |

quartanis febribus urebatur Atterebat enim illum nimius ajstus cum frigore et erat . :

ei horror cibi cum fatigatus febri prtc dolore deficeret uirtus stomachi Cumque
: :

tali dolore deficeret iamquc de prjijsenti uita omnimodis desperaret

: amicorum :

55 monitu ad beatum uirum se Iransferri priccepit qui ul eius pra^sentiam uinere + :

promeruit culogias salutis sibi dari ab eodem lidelitcr poslulauit quas duni beatus
: :

sacerdos sancliiicatas illi de more porrigeret languor qui monachum diu fatigauerat :

ut fumus euanuit Moxque omni uirtute roboratus propriis regressus est uestigiis
: :
- clr] MAVRILIVS 277
qui ad beatum uirum amminiculis uenerat alienis Proximis sane exinde diebus dum .

negotiatores inter diuersarum spetierum et mercium copias sitos utriusque sexus

iuuenes uenales haberent et cum eisdem ad Hispanias tenderent aut necessitudine
: :

commeandi aut desyderio sacerdotis uisendi per Calomiae predium iter ag-ebant .

Praetereuntibus autem secus a^dem beati confessoris unus eorum qui usendendi : 5

ducebantur magno prosiliens impetu ecclesiam ingressus est et prouolutus cum :

lachrimis pedibus cofessoris+ orabat ut suis precibus aut preciis sese pro dei amore :

redimeret secumque retineret Qui furtim de propria captiuatus patria ufendendus

: .

ducebatur in alienam Cuius uerbis et fltetibus suum patrioticum reco^^noscens com-

:

motus pia mente sacerdos nec mora pro captiuo ipsius dominum supplicaturus : : 10
egreditur humiliterque supplicabat
: ut sibi Ucunderetur quatinus a se seruitio : :

absolutus liber ad patriam reuerteretur Sed cum dominus ipsius summa obstina- .

tione nequaquam id fieri posse negaret annuit suis ut ipsum de ecclesia uelociter : :

extraherent Cedentibus autem ministris uimque facientibus ac domini sui prece-

.

ptum exequentibus immensis captiuus clamare uocibus ccEpit Miserere et succurre

: : 15
serue dei : quem deuote
liberandus expetii Sacerdos uero flexis solo paululum geni- .

bus rursusque eleuatis ad caelum manibus inquit Domine deus omnipotens qui in :

angustia constitutis de tua misericordia uere confidentibus celeri pietate sucur-

: et
ris subueni huic captiuo pro quo te supplex exoro
: Ad hanc nempe sacerdotis : .

uocem tanta uis febrium dominum ipsius arripuit ut antequam poenitentia succur-
||
: 20
reret spiritum exhalaret
: Tum tanta formidine ca^teri percelluntur metuentes ne. :

sese uiuos terra absorberet ut unanimes expeterent sacerdotem fliebiliter postu- :

lantes quatinus et sibi indulgentiam et defuncto suis meritis acquireret uitam Vir
: .

uero beatus nimium metuens ne ipse occasio et causa illius esset perdilionis : :

prostratus terraj immensis planctibus et crebris singultibus inuocat lesum Christum : 25

ut defuncto redderet animam Nec antea surrexit ab ipso solo donec et defuncto : :

uitam et captiuo acquireret libertatem Negotiatores denique ut sibi relroacta . :

presumptio dimitteretur multis donariis ipsum honorauerunt et locum quae prope

: :

omnia uir beatus in usus pauperum deputauit Nimirum prelerca ut necessitudo . :

compellit humana argis haud modica mercibus referta per Ligerim uehebatur quae
: : 30
cum contra Caloniam ascenderet subito turbata cum flamine ponto nauis in uerli- :

ginem rotabatur PVangitur antemna et nunc prora subrigitur eleuala in fluctus

. : :

nunc puppis deprimitur inter undarum hyatus Victi ergo nauta? tantfeque tempe- . :

statis timore perterriti de presenti iam desperantes salute obliti omnia nauis arma-
menta iecerunt solum tamen prsestolantes interilum cum repente immensis clamare
. 35
uocibus coeperunt dicentes Miserere uir Christi Maurili nostro sucurre naufragio : : .

Potes enim hoc obtinere cum Chrislo qui post funus uitam acquisisti defuncto Ad : :

quorum uoces exurgens ab oratione Maurilius festine cucurrit ad littus et eleuato :

in aduerso crucis signo imperat procelle ne saeuiret Cedunt mox deposito rigore : .

spiramina tumescentes unde uertuntur in aequora subsequiturque serena tranqui-

. : 40
litas lllaesi ergo nautae ut coeperant nauigium expleuerunt
. et ad optatum portum :

sacerdotis adiuti sufTragio feliciter peruenerunt Erat enim familiare beato uiro ut . :

nunc ecclesias nunc infirmos euangelicum semper cupiens implere preceptum uerbique
dei fidelissimus dispensator sedule circuiret et ne ultra modum fatig^atus corpore :

defecisset habebat humilis sessor asellum

: quo saepius utebatur Quem nocturnis : . 45
latro tem poribus apprehensum furari non metuit
|
Sed infelix dum furatur asel- .

lum arripitur a daemonio et sic claemens per totam noctem uagabundus illuditur
: : .

Mane autem reddito ante fores beati uiri affuit extensis^ ipse pariter cum asello .

Crimen quod commiserat inuito primitus confitetur deinde arreptus a dcemonio :

fugere nititur ne curetur Sed uir beatus furiosum per exorcismi gratiam prius a
: . 50
daemone liherauit+ et postmodum ab omni crimine recepto asino miratus absoluit
: .

Verumtamen pro nocturna quam perpessus fuerat latro iniuria neue uoto priori :

priuaretur ex toto qui necessitate coeperat inuolare non uitio tres illi sacerdos aureos :

dedit sicque liberum abire permisit

: Matrona quaedam nobilis prediues opibus .

senatorio ex genere oriunda Amelia nomine graui ccEperat incomodo urgeri quod : 55
cum per duodecim annos pertulisset omnesque fere res suas in medicorum expensis :

impenderet nullum incolumitatis remedium assequi merebatur Sed quanto curio-

: .

sius totum artis suae ingenium in illam impendere studuisset : tanto semper deterius
 278 MA.VRTLTVS [clF -

incommodo gTauabalur Cum de : eius saniLate desperantes parentes ipsius de solis

sepullunc necessariis ammoncbant dicentes : Non enim proficere potest periturae ulla
uis medicaminis nostri . Tum illa inquil amicis : Ite . ite . currite quantocyus ad
beatum uirum Mauriliuai Et si obtinere potueritis ut ab illo merear uisitari
: : :

5 confido enim quod per illum restituar sanitati Tunc parentes ipsius et amici prsepete .

cursu pro femina beatum Maurilium adierunt piis precibus postulantes ut aegrotam :

diutius languentem sua miseratione uisitaret lUe ubi hoc audiuit reminiscens illud . :

dicentis domini bene dictum infirmus fui et uisitasti me nec niora proficiscitur
: : : :

cum eisdem Vento autem illo ad domum de more proprio prius prostrauit se ad
.

10 orationem Deinde aegram intuens accepto benedicti olei liquore mulieris membra
. : :

perunxit . Expleto namque

fcemina surrexit incolumis unctionis officio . Itaque
extemplo restituta est sanitati ut nihil hactenus aliquid putaretur pertulisse : incom-
modi Interea dum talibus uir beatus in predio Calomias {laereret+ meritis et
. uirtuti-
bus urbs Andecaua proprio pastore uiduabatur Tunc plebs urbana uel |1
rustica
15 nec non et uniuersa nobilitas collectis etiam undique sacerdotibus in unum uenere
concillium conquirentes eorum substitui debere in pontificale ministerium
: Sed .

re uera aut uentoso nobilitatis fauore aut pecuniis subrog-ati ad tanti culminis digni-
tatem quidam alios prseferebant Ideoque in unum non ualebant uenire decretum . :

eo quod etiam scriplum sit per prophetam Dominus scit cogitationes hominum :

20 quoniam uana? sunt Et iterum Quod non est a saeculo consilium nunquam potest
. : :

stabiliri sed solui Dum igitur haec inuicem uoluercnt nec diffinire ualerent subito
. : :

sanctissimum sanctae sedis turonica? archiepiscopum cuius et potior erat potestas :

andecauensi ecclesias pontificem eligere nuntiatur ad esse Martinum huius dum : .

pene omnes sentenliam prestolarentur ait Viri fratres audite et attendite consilium : :

25 bonum Qui a deo uobis electus est pontifex ipsum suscipite sacerdolem vSane
: : .

Maurilius calomiensis ecclesiae presbyter erit pontifex uester ({uod audientes primo :

mirati sunt Sed quia simul Maurihi iam nouerant et uirtutes et merita postposita
. :

statim omni priore ig^norantia mox pari menle ac uoto in unam uenere sententiam : :

Acceptoque domini archiepiscopi praicepto Ciclerrime diriguntur ad uirum quem :

30 fraeti episcopi auctoritate de propria raptum ccclesia Martini prensentiae+ nolentem

sistunt qui cum beato Martino iam ecclesiam ingrederetur slatim ad declaranda
:

tanti sacerdotis merita niueo candore columba diuinitus elapsa super caput ipsius
descendit ac sedit quod uidentes multi ad beati Marlini mox sese genua prostra-
: :

uerunt unanimes una uoce fideliter acclamanles Maurilium episcopatu esse dignissi-
35 mum non ab hominibus tantum sed ab omnipotente electum fore ac demonsfratum .

Tum MauriHus lali uel miraculo uel precibus uictus pariter et addiclus ut erat :

humilis et mitissimus non contempsit imperium sed implens praeceptum suscepit

: :

sacerdotium Nam et multi uidere meruerunt quotienscumque beatus Martinus ad

.

sacram consecrandi antistilis benedictionem super caput eius extendisset manum :

40 semper ei praefata aditum dabat columba Tali igitur miraculo sanctae andecauensi .

matri ecclesia^ Maurilio ponlifice subslitulo et beato Martino ad propriam scdem

|

regresso idem jireliosissimus Christi confessor Martinus referre saepius erat solitus :

quod ad benedicendum Maurilium antistitem non solum in specie eoiumbe spiritus

sanctus sed etiam aifuerat angelorum exercitus Ordinato ilaque in pontificali calhe- .

45 dra ad pastoralis curae minisferium ot custodiam Chrisfi ouium Alaurilio pontificc

tanta in eo domini gratia rutilabat ut non niinora per eum quam dudum per aposto- :

los signa et miracula fierent Nam uerbis tantum daemones eiTugabat Egrotos uero
. .

sola oratione curabat Sed et caecis imposito crucis signo uisum reddebat
. Sane .

paralyticos saepissime ad pristinam corporis soliditatem uerus medicus merito medi-

50 cante reuocabat Sunt etiam et quam plurima alia eius miracula et exempla qua^
. :

licet scripta non inueniantur lamen quia clara sunt delicere non possunt sed
: : :

midtorum ore celebrantur . Talis igitur uir dei anfisfes Maurilius aposfolica simpli-
citate redimitus cordisque purifato perlucidus sine infermissionc pro sibi commisso
Chrisli groge in uigiliis et orationibus atquo ioiuniis fotum sose domino mancipabaf :

55 ut antiquus hostis diabolus (|ui cirouit lanquam loo quaercns de unifafo quom :

deuoret ecclesiae nullam ex sibi ouibus creditis femplando posset hvdoro aul auforro
: .

Proximo autem post accepta o|iiscopatus dignifate lompore dum de basilica bcati
Petri apostoli egroderetur ubi poruigil in orationibus lolam noctem insomnem duxo-
:
- Cl"^] MAVRILIVS 279
rat obuium habuil quondain caicum ox utern malris carentem lumine quod cum :

sibi a domino tribui pcr merita beati Maurilii fideliter postularet

beatus antistes :

paulisper erubuit Sed cum super oculos ipsius signum sanctaj crucis imprimeret
.
:

erumpente mox sanf,-uine cum dolore lumen quod numquam habuerat habere pro- :
:

meruit Tameu homo ipse pro amore beati Maurliit eidem beati Petri traditur basi-
.
5
licaj cui quamdiu in reliquum aduixit fideliter deseruiuit
:
Sequenti si quidem die .

beato Maurilio antistite iii eadem beati Petri apostoli basilica sancta sollemnia cele-
brante aduenit cum morienti puero matrona cui quondam sterili eundem ut nasce- :

retur ante episcopatum apud dominum suis meritis obtinuerat postu lans ut filio || :

suo quem domino habendum o])tulerat manuum suarum impositione spiritum sanctum lo
daret ante quam obiret Sed remorante in sancta corporis ac sanguinis Christi conse-
.

cratione paululum presule puer excessit Quantum uero miraculum super eundem .

puerum septimum depositionis ipsius annum per pretiosissimum antistilem suum

post
Maurilium dominus operari dig-natus est quanquam uti iam diximus illud Fortu- :

natus omiserit nos tamen minime reticcbimus quod uerum esse scimus quia ad
: : : 15
gloriam Christi laudemque antistilis sui res est oondigna describi Nam nouimus :

dicente prophcta quia omnia qua^cumquc uoluit dominus fecit in ckIo et in terra
:

in mari et in oninibus abyssis Et itcrum quia in sanctis suis idem est ipse mirabilis
:
:

Si enim credimus cpjod (Ide obtenfa ad iussi,onem unius hominis sol luna ca^teraque
:

sydera spatio unius diei immobilia substitere et quod ad percussionem uirge Moysi : 20
mare rubrum in geminas est partcs diuisum siccaquo Oreb petra perlargas euomuit .

undas quodque contra naturam intelligibiles asina edidit pauefacta loquelas

:
ad :

petitionemque Helia; tribus annis cum dimidio ne plueret reseratum est celum :

iterumque cum uoluit suis precibus adapertum cpiodque est mirabilius quod ad :

redemptionem humani generis mirabili et indioibili spiritussancti opere uerbum patris 25

uerus processit deus et homo de uirgine idemque per crucis misterium mortis :

destruxit imperium quodque etiam per ipsum in fine saeculi deus pater mortuorum
:

hominum omnium ex initio in cinores redacla sub momento resucilabit corpora aut :

ad gloriam aut ad poonam sino fino uictura quod pcr beatum Maurilium gloriosum :

antistitem suum post seplimum dopositionis annum morluum suscitauerit puerum 30 :

satis credere possumus Sane beato testanto papa Grcgorio fides non habet meritum
.
:

cui humana ratio prrebet experimontum . miraculum ergo qui non istud firme credi-
derit in sanctis et per sanctos suos alia multa qua:! et purissimus dominus operari
:

dignatus est semper et operalur nequaquam credere ualebit Beatissimus igitur .

Maurilius cxpleto sanctffi sollemnitatis ca|)itello obituque pueri qui absque cari- 35 :

smatis dono excesserat percognilo totum id supo desidia? de putauit lachrymis :

|
:

multo lemporc irremediabilibus suae culpam lugens inobcdientiae Gui cum nec ista :

sufficerent diu multumque quid ageret secum animo colluctante

: landem reperit : :

quod inter conciues tantae neglcgenticiE; piaculum plene expiare nequiret ni singularis :

elapsus patriam propriam ciuesquc relinquerit Tali igitur reperto consilio occulte 40 .

exinde semetipsum evipuit et sanctorvmi reliquiis quibus sancta andecauensis mater

:

ecclesia decorabatur secum claues exportat Gum autem peruenisset ad mare diuina . :

omnipotentis dei prouidente claementia qui manebat in littore diem transitus sui :

exarauit in lapide Sicque ascensa pupi inchoatum iter coepit maturare

. cumque :

processisset in altum et quare reliquiarum claues secum detulerit cogilaret

: insi- 45 :

diante humani goneris inimico ut dolorcm sancto uiro super dolorem imponeret : :

repente claues de manibus elapsas submerguntur in ajquore Tunc cum lachrimis id .

ferturexclamasse Maurilius quod postea rei probauit euenlus Nisi inquit has claues
: :

uidere meruero patriam urbemque nunquam ropelam quam efTugio

: Transmisso .

igitur mari quo quis .esset abscondere potuisset mutato habitu uni regionis prin- 50
: :

cipum adha3sit prolessus se hortulanum fore Quatenus corpus quod ieiuniis uigiliis .

et orationibus castigare decreuei^at ne ex toto deficere potuisset proprio labore pa- :

uisset qui cum tali profiteretur ministerio tantam copiam eius meritis dominus
:

oleribus dabat ut et omnibus quibuscumque necesse fuerat ex eisdem sufficienter

:

tribueret et tamen olera nunquam defecerunt

: Vnde quam pluribus placebat et 55 : :

pene ab omnibus amabatur Interea plebs Andecauorum Cffilitus sibi quondam dato
.

uiduata pastore non minimo pauore percellitur crebrisque uisionibus minatur per- :

saepe et iam ammonetur uti proprium pastorem circumquaque perquirerent

: :
 280 MAVRILIVS [cliF -

nisique Maurilius iuuentus+ suac redderetur eccllesi3e+ urbem andecauam celerius :

subuersuram Vnde eiusdem regionis tota nobilitas sed et uulgaris immensitas coUa-
:

tione facta iu unum uenere decretum ut eligerent de conciuibus qualtuor diffusae :

uirtutis ac iidei uiros quibus qui necessarii ad tanti itineris erant supplenda negotia
:

5 sumptibus ex uoto collatis praecipiunt ne nunquam reuerterentur nisi prius pro- :

||
:

prium inuenissent patronum qui functi legatione et deuotius iussa sequentes urbes :

omnes oppidaque uel uicos preterlegunt Omnique fere Europa circuita tandem : :

septimo in partes Galliae reuertentes anno et quem quserebant non inuenientes :

diuino ductu ad portum oceani maris qui in Britania manet minori cursu auido
10 peruenerunt Quatinus cis mare quem inuenire non poterant
: trans mare qua!rere :

niterentur. Praestolantes igitur nauem cum qua coeptum explere ualerent obsequium :

dum residerent in littore scriptum quod supra diximus in scilice inuenerunt Hinc
: .

transit Maurilius andecauorum episcopus De tam euidenti igitur alacres effecti .

indicio trans pontum abiere securi Haud longe autem adhuc acta pnppis+ a littore .

15 cum eius flatibus et pendulo uelo ac mari tranquillo medios iam salis fluctus sulcare
secura coepisset repente immanis emersus e gurgite piscis prosiliit in marginem
: :

De quo cum deo gratias retulissent ipsumque piscem exenterare coepissent reli- :

quiarum claues quas Maurilius in mari perdiderat in piscis iecore reperiunt Quas :

recognoscentes nimiumque mirantes turbabantur attoniti metuentes ne cum ipsis :

20 Maurilius naufragium passus hominem exisset Demissis igitur de naui anchoris .

et cogitarent ut de mari reuerterentur asserentibus nautis Maurilium esse defun-

ctum cum uero singuli sequenti nocte unum eundemque uisum domino tribuente
:

uiderunt Nolite metuere

. nec uereamini de itinere coeptum maturare negotium
: .

proculdubio diu quesitum et hucusque dilatum uestrum inuenietis desyderium Mane .

25 autem reddito quid singuli uisderant+ inuicem referebant ^'nde admodum roborati .

quod coeperant auidius peragebant Vnde factum est ut angelico ductu domum : :

principis cum quo Maurilius habitabat recto itinere ducerentur Ingressi autem . :

illico uocari Maurilium ut cum oleribus quibus rex uti consueuerat audierunt accur-
rere . Oculorum ergo aciem in partem quam illum in clamore audierant dirigentes :

30 nec mora cum oleribus accurrere Maurilium perspexerunt quem cum recognouis- :

sent prostrati pedibus ipsius cum magno flfetu rogabant ut propriae subueniret :

ecclesiae atque ciuitati quae eius absen tia nil iam aliud nisi supremum praestola-
: |

retur exitium Ad quorum flaetum cum se negare non posset obstupefactus cum
: :

lachrymis repugnare coepit obnixius dicens Voto me me constrinxi cum iuramcnto :

35 nunquam me in patriam reuersurum nisi claues uidere mcrear ilerum quas amisi : : :

quas statim exhibitas quicquid in mari uiderant et pertulerant ex ordine referebant .

Interea istiusmodi circumquaque negotii fama peruolitat ipsumque sollicitat regem : .

mirantur cuncti et quem ut hortulanum habuerant nunc ut sanctissimum presulem

: :

uenerantes adorant multis eum muneribus et donariis honorare quantocius concer-

40 tantes Vt qui quasi pauper et peregrinus ad eos uenerat felix et diues reuerteretur
: :

ad propria Tum Maurilius tot precibus ut regrederetur ct miraculis uictus dum

. :

sollicitior de reuersione cunctaretur et uigiliis alque orationibus insomnem ducere

sequentem disponeret noctem tandeni fatigalus ieiunio paululum obdormiens : . :

uidit angelum dicentem sibi Surge Maurili Et populorum te requirentium prajsens

: :

45 exequere uotum Ecce enim luis jjrecibus atque merilis tibi commissas seruauit
.

dominus oues pro quibus rogasti et insuper reddidit tibi puerum

: quem diutius : :

plorans quaesisti Quid multis Mane reddito concurrentibus undique populis cum
. .

magno honore deducitur ad nauem et traducto ponte cum nec minore gloria a :

propria excipitur patria Taliterque propriam regressus ad urbem nimirum spectau-

.

50 tibus turbis de domini promissione securus uenit ad pueri tumulum quem rastris :

discohopertum inuocat diutissime planctibus Christum Tandem autem expl&la cum .

la+ lachrymis oratione uterque consurgit Maurilius de oratione et puer de morte : :

quo sepliformis spiritus gratia consecrato ex euenlu uocauit cum Renalum qui diuinis :

cullibus illico mancipatus et a beato Maurilio diligentius eruditus tantis promeruit flo-
55 rere uirtutibus ut post Maurilium pontificalem andecauensis ecclesia? calhedram et
:

posthumus sortiretur et haeres Quod si quis fortuitu estimauerit fabulosum ande- . :

cauam recurrat ad urbem Ibi enim inueniet prcliosissimum confessorem Chrisli

.

Maurilium immensis uirtutibus florentem et nec minus Henatum antistitem succes- : 11

 - Cllllir] MAVRITIVS 281

sorem Christi Maurilium immensis uirtutibus corruscantem prsestante domino nostro

lesu Christo qui cum parte+ et spiritu sancto uiuit et regnat omuipotens deus per
:

infinita saiculasajculorum Amen Quidam e ciuibus paralysis distentus incommodo

.

per triginta annos tenebatur qui cum psallentium chorum Maurilium deferentium
:

audisset e lectulo statim exiliens quasi ceruus nemine prohibente beati Maurilii
: 5

perueiiit ad corpus Tactoque et oscuUito beati funeris feretro pristinam sanitatem

:

fide plenus recipere meruit In tanti ig-itur honoris p^loria sepultus

. quanti qualisque :

apud dominum fuerit

merili dum quottidianis uirtutibus et miraculis eius exornat
:

tumulum dominus ostendit omnibus post sepulchrum Annuente sacro miraculo

: .

destructor tartari uoranias+ nobis penetrari sinas Almifico fauente Maurilio fabri- lo .

cator polorum miserere nostri Beato Maurilio interueniente mundi redemptor

.

miserere nostri Intercedente meliifluo Maurilio orbis saluator nos tuere dignare
. .

PASSIO SANCTI MAVRI MONACHI

ET QVORVMDAM ALIORVM .

Sub Numeriano imperatore et CeIerio+ urbis Romae praefecto passus est sanctus 15
Maurus cuius passio recolitur undecimo calendas septembres
: Mam+ cum in .

Aphrica esset iste uir a parentibus christianis multam substantiam habens oralionibus
et eleimosynis uig-itert insistens nutu dei inspiratus monasterium ing-ressus sic a
fratribus omnes eum quasi patrem uenerarentur Cumque decimum-
amabatur : ut :

octauum annum ag-ens monachi uitam complesset Romam uenit ut sancti Petri : : 20
corpus uisitarct Vbi audiens uocem rabidam Celerini pra^fecti christianos perse-
:

quentis de urbe se subtraxit et in quadam spelunca latuit Cumque illic tribus

: :

mensibus moraretur media nocte post orationem soporatus est

: et uidit uirum :

splendidissimum uirg^am ferentem quasi auream in manu sua dicentemque sibi :

Surge Maure quia non te despexit deus

: qem+ dilig-is toto corde et urbem sine : | . 25
mora ingredere Quod cum fecisset et christianus pere{,n"inus esse depraehensus fuis-
:

set ad Celerinum prtefectum ductus est a quo interroj^atus cum sacriflcarc nollet
: . :

sed idola uana ot uajhementer iussit eum in equuleo

fraf^ilia diceret : iratus ille

suspendi et un^^ulis radi

: lateribus quoque eius lampades ardenles applicari
: et :

tandem capitalem subire sententiam . 30

PASSIO SANCTI MAVRITII ET EIVS COMMILITONVM .

Passionem sanctorum martyrum qui hunc locum glorioso sanguine illustrant pro
honore gestorum stilo explicamus ea utique fide qua ad nos Martyrii ordo peruenit
: .

Nam per succedentium relalionem rei gestae memoriam nondum intercepit obliuio :

Et si pro martyribus singulis loca singula quee eos possident uel singulae urbes insignes 35
habentur Nec in merito quia pro deo summo pretiosas sancti animas refuderunt
: : :

quanta excolendus est reuerentia sacer hic locus in quo tot pro Christo martyrum :

millia ferro cfesa referuntur Nunc iam ipsam beatissime passionis causam loquamur
. .

Sub Maximiano qui romanse rei publice Dioclitiano collega imperium lenuit per
diuersas fere prouincias laniati aut interfecti sunt marlyrum populi Idem namque . io

Maximianus sicut avaricia libidine crudelitate cseterisque uitiis obsessus furebat

. . :

ita etiam execrandis gentilium ritibus et erga deum caeli profanus impietatem suam ad
extinguendum christianitatis nomen armauerat Si qui tunc dei ueri cultum proliteri .

audebant sparsis usquequaque militum turmis uel ad supplicia uel ad necem rapieban-
tur : arma commouerat Erat eodem
uelut uacatione barbaris data prorsus in religionem . 45
tempore militum qui Theba^i appellabantur leg-io autem uocabatur
in exercitu . leg-io :

quse tunc sex millia ac sexcentos uiros in armis habebat Hi in auxilio Maximiano ab .

orientalibus partibus accersiti uenerunt uiri in rebus bellicis strenui uirtute nobiles : :

sed fide nobihores Erga impe ratorem fortitudine erga Christum deuotione certabant
.
1|
 MAVRITIVS [cllllir -
282

euangelici praecepii etiam sub armis non immemores : Reddebant quae dei erant deo :

et quee Caesaris Itaque cum et hii sicut caeteri miiites ad dila-

: Gaesari reslituebant :

niandam christianorum multitudinem destinarentur soli crudelitatis ministerium :

detractare ausi sunt atque huiusmodi praeceptis se obtemperaturos negant Maxi-

: .

5 mianus non longe aberat Nam se circa octodori itinere fessus tenebat Vbi cum ei . :

per nuntium delatum esset legionem hanc aduersus mandata regia rebellem in his
:

angustiis substitisse : in furorem instinctu indignationis exarsit sed prius mihi quam :

reliqua commemorem inserendus uidetur locus hic sexa-

: situs loci istius relatione .

ginta fere miliibus a genuensi urbe abest Quattuordecim uero millibus a capite .

10 lunannici lacus quod inlluit Rodanus Locus hic iam inter alpina iuga in ualle situs .

est ad quem pergentibus difhcili transitu

: asperum atque arctum iter panditur : .

Infestus .namque Rodanus saxosi montis radicibus uix peruium uiantibus aggerem
relinquit euictis transmisisque angustiarum faucibus
: subito nec exiguus inter mon- :

tium rupes campus aperitur In lioc legio sancta consederat Igitur sicut supra . .

15 diximus cognito Maximianus thebeorum responso precipiti ira feruidus ob neglecta

imperia decimum quemque ex eadem legione gladio feriri iubet quo facilius caeteri :

regiis preceptis territi metu cederent redintegratisque mandatis edicit ut reliqui : :

in persecutione christianorum cogantur ubi uero ad thebeos denuntiatio iterata per- .

uenit Gognitumque ab eis est iniungi sibi rursus executiones profanas uociferatio
: : :

20 passim ac tumultus in castris exoritur affirmantium numquam se ulli in haec tam :

sacrilega ministeria cessuros Idolorum profana semper detestatos sacris et diuinae :

religionis cultu institutos Vnum se aelernitatis deum colere exrtema+ experiri satius : :

esse quam aduersus christianam iidem uenire His deinde compertis Maximianus .

omni belua cruentior rursns+ ad ingenii sa^uitiam redit atque imperat ut iterum : :

25 decimus eorum morti detur caeteri nihilominus ad ha?c quae spernerent conpelle- .

rentur quibus iussis denuo in castra perlatis segregatus est alque percussus qui
.
|
: :

decimus sorte obuenerat Reliqua uero se mililum multiludo muluo sermone insti- .

gabat Vt uitam prseclaro opere persisteret Incitamentum tamen maximum fidei nullo
:

tempore penes sanctum Mauritium fuit primicerium Tunc sicut traditur legionis .

30 eius qui cum Exuperio ut :+ in exercitu appellant campi ductore et Gandido senatore
:

militum accedebat exhortando singulos et moncndo fidelium commilitonum etiam

martyrum exempla ingerens pro sacramento Ghristi diuinis legibus si ita necessitas :

ferret omnibus esse moriendum suadebat sequcndosque ammonebat socios illos

: : :

et contuberniales suos qui iam in caelo praecesserant Flagrabat enim iam tunc in
: .

35 beatissimis uiris martyrii gloriosus ardor Ilis itaque primoribus suis atque auctoribus .

animati Maximiano adhuc insania a^.stuante mandata mittunt sicut pia ita et fortia
: : :

quae feruntur fuisse in hoc modo Milites sumus imperaloris tui sed tamen serui . . :

quod etiam libere confitemur dei Tibi militiam debemus illi innocentiam a te : . : :

stipendium laboris accepimus ab illo uite exordium sumpsimus Sequi imperalorem : .

40 in lioc nequaquam possumus ut auctorem negemus deum utique auctorem nostrum :

dominum auctorem non in tam funesla conpelHumr+ ut hunc

uelis nohs tuum . Si :

offendamus : adhuc parebimus sin aliter Illi parebimus

Tibi ut fecimus hactenus : :

potius quam tibi Olferimus in quemlibet hostem manus quas sanguine innocentium
.

cruentare nefas ducimus Dexterre ista; pugnare aduersus impios atque inimicos 'J sciunt
45 Meminimus nos pro ciuibus potius quam aduersus ciues
laniare pios et ciues nesciunt .

arma sumpsisse Pugnauimus semper pro iusticia pro pietate pro innocentium
. : :

salute Haec fuerunt hactenus nobis pretia periculorum Pugnauimus pro fide quam
. . :

quo pacto conseruamus tibi si ha^c deo nostro non exhibemus lurauimus primum : .

in sacramenta diuina Iarauimus+ inde in sacramenta regia Nihil nobis de seundis^^

. .

50 credas necesse prima si perrupimus christianos ad poenam per nos requiri

:+ est :

iubes lam tibi ex hoc ahi roquirendi non sunt

. Habes nos hic confitentes deum .
||

patrem auctorem omnium et lilium eius lesum (-hristum deum credimus Videmus .

laborum periculorumque nostrorum sotios nobis quoque eorum sanguine aspersis :

trucidare ferro et tamen sanctissimorum commilitonum mortes et fratrum funera

: :

55 Non flaeuimus non doluimus sed potius hiudauimus et gaudio prosecuti sumus
: : : :

quia digni habiti essent pati pro domino deo eorum et nunc non nos uel hc-ec ullimae; :

uitae necessitas in rebellionem cogit Non nos aduersum te imperator armauit ipsa .

saltem quae fortissima est in pericul s desperatio tenemus ecce arma et non resi- . :
-Clvrj MAVRITIVS 283

stimus quia mori quam occidere satis maluimus et innocentes interire quam noxii
: :

uiuere praeoptamus Si quid in nos ultra statueris si quid adhuc lusseris+ si quid
. : :

ammoueris ignes tormenta ferrum subire parati sumus christianos nos fatemur . :

persequi chrislianos non possumus Cum haic et alia Maximianus audisset obsti- . :

natosque in iideni Ghristi cerneret animos uirorum desperans gloriosam eorum : 5

constantiam possc reuocare una sententia interfici omnes decreuit et rem confici
: :

circumfusis militam agminibus iubet qui cum missi ad beatissimam legionem uenis- :

sent stringunt in sanctos impium ferrum mori non recusantes uitae amore
: caede- .

bantur itaque passim gladiis non reclamantes saltim aut repugnantes sed depositis :

armis ceruices persecutoribus praibentes et iuguium percussoribus uel intectum : lo

corpus olferentes Non uei ipsa suorum multitudine non armorum munitione elati
. :

sunt ut ferro conarentur adserere iustitiaj causam sed heec solum reminiscentes se :

illum confiteri qui nec reclamando ad occisionem ductus est et tamquam agnus
: :

non aperuit os suum Ipsi quoque tamquam grex dominicarum ouium laniari se
.

tamquam ab irruentibus lupis passi sunt Operta est terra hic procumbentibus in . 15

montem corporibus piorum fluxeruntque pretio sanguinis Quai unquam rabies : .

absque bello tantam humanorum corporum stragem dedit Qujc feritas ex sententia .

sua tot simul perirc uel reos iussit ne iusti punirenlur multitudo non obtinuit . : :

cum multum esse soleat quod mullitudo delinquit Ilac igitur crudelitate imnia-
: .

nissimi tjramni confectus est illc sanctorum populus qui contempsit rem presentium |
20

ob spem futurorum Sic inlcrlecta cst illa plane angelica legio qiuc ut credimus cum
: :

illis angelorum legionibus iam collaudant semper in cadis dominum deum Sabaoth .

Viclor autem martyr nec legionis eiusdem fuit neque niiles sed merita? iam militia^
ueteranus Hic cum iter agens subito incidisset in hos qui passim epulabantur laeti
: :

martyrum spoliis alquo ab his ad conuescendum inuitatus prolatam ab exultantibus

: . 25

per ordinem causam cognouissct Detestatus conuiuas detestatusque conuiuium

: :

refugiebat Requirenlibusque ne et ipso forsifan christianus esset christianum se et

: :

semper futurum esse respondit Ac statim ab irruentibus interfectus caeterisque mar-

.

tyribus in hoc ipso loco sicut morte ita etiam honore coniunctus est Haec nobis .

tantum de numero istorum niartyrum comperta sunt nomina id est beatissimorum 30

Mauricii Exuperii Candidi atque Victoris CaHera uero nobis quidem incognita sed .

in libro uitce scripta sunt I']x eadem legionc fuisse dicuntur eliam illi martyres Vrsus
.

et \'ictor quns Salodori passos fama confirmat Salodorum uero caslrum est super
: .

Arolam lluuiuin nequo longo Hheno |)ositum Upere prelium est etiam illud indicare . :

qui deinde Maximianum truccm tyrannum exitus consecutus est Cum dispositis . 35

insidiis genero suo Constanlino tunc regnum ille tenente mortcm moliretur Deprae- :

hensodolo illius apud Masiliam captus est nec multo post slrangulatus teterrimoque : .

hoc supplicio allectus ipsam uitam digna morte finiuit At uero beatissimorum mar- .

tyrum corpora post multos passionis annos sancto Theodoro huius loci episcopo
reuelata traduntur in quorum honorem cum extrueretur basilica
: quae uaste tunc : io

adiuncta rupi uno tantum latere accliuis iacebat Sed nunc iubcnte praeclaro meritis .

Ambrosio huius loci abbate denuo a'dificata bicliuis esse dignoscitur Neque enim :

hoc omittendum est quod post longum temporis tractum beati Innocentii martyris
:

membra Rodanus rcuelauit lugi enim diluuio uicinum in se hospitem uergens reli-
.

giosa quadam soli pernicie ad sepulturam martyris famulatrix unda peruenit Prolatas .
45

namque reliquias leuiter lambens non ideo a sinu terrae protulit ut in gurgitis sui
||
:

procellam dimergeret Sed ob gloriosam deuotionem intra ambitum basilicai caete-

.

risque martyribus sepultura preciperet sociari Cuius translationem a sanctae recor- :

dationis Domitiano genuense et Grato augustanae urbis uel Prothasio tunc temporis
huius loci episcopis ca?lebratam recolentes quottidiana deuotione et laudibus frequen- 50

tamus Quid miraculi tunc apparuerit nequaquam tacendum putaui

.
Accidit ut . :

inter reliquos artifices qui inuitati uenisse ad hoc opus uidebantur quidam adesset :

faber quem adhuc gentilem esse constaret

:
Hic cum dominico die quo caeteri ad .

expectanda diei eius festa abscesserant in fabrica solus substitisset illo secreto se : :

subito clara luce manifestantibus sanctis hic idem faber rapitur atque ad poenam : : 55

uel ad supplicia distenditur et uisibiliter turbam marlyrum cernens : uerberatus :

etiam increpatus quod uel die dominico ecclesiae solusde esset+ uel illud fabricae
: :

opus sanctum suscipere gentilis auderet Quod ideo misericorditer a sanctis factum :
 284 MARINVS [clvr -

constitit : ut fabor ille consternatus et territus salutare sibi nomen posceret : statim-
que christianus elFectus est Neque illud in sanctorum miraculis pretermittam quod : :

perinde clarum atque omnibus notum est Mater familias Quinti egregii atque hono- .

rati uiri cum ita paralysi fuisset obstricta ut ei etiam pedum usus negaretur a uiro : :

5 suo ut illic per multum itineris spatium deffereretur+ poposcit quo cum peruenisset : :

sanctorum martyrum basilicae famulantium manibus illata pedibus ad diuersorium :

rediit ac sanitate ;:e praemortuis restituta membris miraculum suum circumtulit

: .

Hsec duo tantum mira passionis sanctorum aserrenda duxi Caeterum satis multa .

sunt quae uel in purgatione daemonum uel in restauratione claudorum aut sanitate
:

10 febrientium c^terarumque infirmitatum quottidie hic per seruos suos uirtutes domini
operantur Quia multa narranda sunt . si per singula scribantur tamen fidelibus : :

cordibus absque lectione cognita esse noscuntur quse quanta et qualia miracula per :

sanctos suos ad honorem et gloriam nominis sui dominus operari non desinit Quod .

iubente sancto eL preclaro Christi martyre Sigismundo rege est institutum

|
hic :

15 usque hodie deo protegente est conseruatum propterea hic laudes serui dei canentes .

ore persoluunt cui est honor et gloria imperium et potestas per omnia saecula saecu-
:

lorum Amen .

PASSIO SANGTI MARINI PVERI .

Marinus puer sanctus romanae urbis primarius senatoris cuiusdam filius a Martiano
20 comprehensus est capesendi enim martirii desiderio tenebatur a quo nomen suum
. :

et genus interrogatus christianum se esse respondit Cumque idolis immolare : :

respueret et minas eius contempneret iussit eum extendi et dirissimis loris dorsum
: : :

eius et uentrem conscidi Deinde fortiter ligari et in custodiam mitti quem sequenli . : :

die productum cum uidcret eius constantiam iussit in equuleo suspendi et ungulis
: : :

25 corpus eius dillaniari Deinde serram ligneam fieri et machinam lapideam ut immisso
. :

lapide per machinas membra eius diuideret Minislri ergo diaboli trahentes machi- .

nam dum ille

: gratias ageret : quasi ad mortem fatigati : dixerunt imperatori ad
hominem istum : arborem magnam scindi cuneis per medium : ut immissus in eam
sanctus extensus et confractus emitteret spiritum Cumque delicata eius membra :

30 extendissent arbor diuisa est in duas partes a capite usque ad caput Deinde iussit
: .

Martianus craticulam et plumbum ingens succendi martyremque superponi qui : :

super eam ascendens signaculumque crucis faciens dominum inuocauit statimque : :

fluuius aquae inundans ignem extinxit et ipse stans super aquam deum glorificauit : :

Tunc Simplicius commentariensis iussit frixorium alferri ignemque ua:ihementissi- : :

35 mum supponi et puerum in eam mitli qui a niinistris illuc proieclus deum glorili-
: :

cauit et respiciens ad Marcianum ait

: Parasti carnes meas ad edendum iam nunc : .

accipe partem tuam aliquam et ede donec alia? praeparenlur Hoc eo dicente ros : : .

de caelo ueniens ignem extinxit et refrigerauit frixorium ita ut in eo uelut in bono : :

strato iacens benediceret deum Culcius uero prcoses ait Martiano

||
lube allerri . :

io caldariam et in cam picem mitti ut ab igne succensa ebulliat et capite immerso

: : :

mittatur in eam Tunc sanctus ad omnia paratus in cailum aspexit sicque sponte in
. :

caldariam se proiecit statim in duas partes disrupta est ct pix hinc et inde efTusa: :

est et sanctus in medio stans deum glorificabat

: Post ha'C Marlianus harenam pnc- .

parari iussit et sanctum dei marlyrem adduci simulque leonem et leopardum conlra
: :

45 eum mitti Stimulantibus autem minislris leo rugiens de cauca egredi nolebat et
. :

cum diu molestaretur egreditur cum pardo et currens ad sanctum puerum com- : :

plexus eius humeros constringebat Pardus aulcm ad pedes eius se uolulans non .

discedebat quod uidens Martianus exclamavit Qua^ est ista phantasia quam uideo
: :
:

Cumque iussisset bestias ammoueri : nullo modo discedebant : et cum Ministri mul-
no tum eis molesti essent impcrante sancto Maurino stalim : ut ad caueas redirent :

abierunt . Icjcnam et ursam qua^ ad sanclum dei currontes el

Iterum iussit dimitti .

uestimenta eius scindentes anle pedes eius corruerunt et morlua' sunt Post ha^c : : .

iussit dimitti pardam cum tigride qua} accurrenles asccnderunt super collum eius :
:

et complexc sunt eum Vna quoque ex hiis osculabatur os eius alia sudorem de facie . .
 : :

- clvir] MELLONVS 285

eius extergebat quoque taurum adduci et in eius dorso causteria imponi ac

. lussit : :

sanctum dei puerum ad eius cornua ligari quo facto ardentibus cornibus taurus non :

sentiebat De causteriis quoque nihii ad euni pertinebat sed lingua sua sanctum
. .

dei martyrem lingebat Post haec suadente Simplicio super pyram ingentem arden- .

temque eum poni fecit sed ignis eum non tetigit Ipsum quoque de pyra depositum : . 5

immiserunt in caminum ualde succensum et ecce duo angeli aduenientes tenuerunt :

unus dexteram eius alter sinistram et cum eo in igne descenderunt Thronus autem : .

in medio camino positus erat statimque ut ingressus est se consig-nans omnis ille : :

camini ardor euanuit et iste in medio sedet gloriticans deum Sequenti die iussit : .

Martianus caminum aperiri ut uideret si consumptus esset ab igne uolens puluerem : : lo

corporis eius ne christiani eum tollerent in uentum dispergere Ministri autem | .

aperientes caminum.toto ig^ne consumpto non sustinebant calorem qui egrediebatur :

de fornace Martianus autem illo ad se ducto ait Iterum diabolum istum adduxisti
. :

mihi Sanctus autem Marinus simulauit se uelle acquiescere priecepto imperiali

. .

Tunc ille supra modum la;tus iussit theatrum prieperari+ omnesque ciues romanos 15
adesse gladiumque et agnam albam afferri
: ut immolaret Sanctus autem genua : .

flectens diu cum oralionem consumasset ad eius imperium statim Serapis et lupiter :

cum caeteris diis corruerunt et in puluerem redacti sunt Videns hoc populus roma- : .

nus exclamauit Vere magnus est deus christianorum Tunc Martianus multa con-
: .

fusione opertus iussit eum decollari Sanctus autem in domino exultans ait Veni . : 20
pater gloriae et accipere caput tui pueri Ecce enim pro nomine tuo cursum consu-
: .

maui suscipe animam serui tui Pater quoque et mater eius hortabantur eum felici
: .

agone cursum suum perficere scientes eum esse suscepturum coronam uictoriai qui : :

oratione facta consignans se pacem dedit fratribus et flectens genua spiritum deo :

tradidit Satelles uero iam mortuum percussit et caput eius amputauit cuius corpus
. : : 25
ministri diaboli tulerunt corpora latronum proiiciebantur : et in prajcipitium ubi :

proiecerunt Pnecepit autem Martianus custodiri locum

. ne christiani custodes :

obseruarent subilo factai sunt tenebraj tonilrua et fulgura et aquarum inundationes

:

quasi diluuium ita quod ministri territi fugerunt Sanctus autem Theophilus epi-
: .

scopus cum uiris ecclesiasticis corpus sanctum tuHt et in loco excelso romanae ciui- : 30
tatis posuit Tunc subito factus est sonus de ca,do magnus et muUitudo angelorum
. :

descendit qui locum ipsum sacrauerunt Marlianus autem ut dajmcns lactus accepto
: .

consilio a cubiculariis suis ut immolaret diane et Serapi sacerdotes uenire iussit et :

occidit albam agnam et columbam ut lauaretur in sanguine immolationis praecepit : .

etiam epulas in capitollio prteparari et patrem ac malrem martyris adduci Qui : : 35

adducti steterunt coram eo nihil respondentes ei subilo autem cecidit rhumphea de :

caelo supra pedes Mar tiani qui fugiens ad palatium suum corretusque+ magnis ||
:

febribus in lecto suo se collocauit et dixit Vnde mihi hsec dementia accidit quam : :

patior ? forsitan propter puerum istum morior Magnus est deus christianorum . .

exaudi me et peccatis meis ignosce Tunc recedente febre abiit in capitollium ad-
: . 4o
orare Serapin et ecc.e ignea uirga de cajlo descendit et percussit eum
: omniaque : :

membra eius dissipauit Cumque iterum festinanter ingressus palatium diceret : :

Magnus est deus christianorum adiuua me dolor omnis cessauit Deinde surgens : .

Serapim inuocauit et tunc in faciem suam ruit et uermes de ore eius ebuUierunt: . :

et mortuus est pessime animaque eius in tenebras abiit Gesta sunt haec in urbe : . 45

Roma septimo calendas ianuarias .

DE SANSTO+ MELLONO EPISCOPO .

Tempore Valeriani imperatoris Mellonus quidam maioris Britanniaj oriundus Romam

uenit : ut patriae susi tributum solueret : et imperatori seruiret : Ibique sicut mos erat
cum sociis suis ad templum Martis ductus est ut sacriiicaret Audiens autem Ste- : .

phanum papam paucis christianis euangelium Christi praedicantem uerba eius atten- :

dit : et credidit ab eo instructus quidquid

. Baptismum ab eo petiit : et accepit : et
habebat uendidit et pauperibus erogauit Quem prajfatus papa sibi adherentem per
: :

omnes ecclesiai gradus usque ad sacerdotium promouit Cumque ieiuniis et uigiUis :

 :

286 MENNAS [clvir -

nslarett quadani die inissam eo celebranle uiderunt ipse et jjapa angelum dei stantem
:

ad dextram altaris qui peracta missa dedit ei uirgam pastoralem quam manu tenebat
: :

dicens Accipe uirgam sub qua reges populum ciuitatis rothomagensis in Neustriae
: :

finibus Tibi enim illic preparatus est a deo locus

. Licet autem labor incognite uiee .

5 tibi onerosus sit nequaquam tamen tibi timendum est quoniam sub umbra alarum
: :

suarum proteg-et te dominus lesus Cbristus+ Tunc accepta benedictione a papa iter .

arripuit Et cum uenisset Antisiodorum uirgam tenens quam ab angelo acce

: perat :
|

quendam hipenni uulneratum cuius pes in duas partes diuisus erat oratione facta : :

illico sanauit Denique rothomagum ueniens et ministerium suum fidehter implens

. :

10 multis uirtutibus ct miracuhs clarus tandem quieuit in pace Huius festum recohtur .

undecimo calendas nouembres .

PASSIO SANGTI MENNAE MARTYRIS .

Anno secundo regni sui Diochtianus augustus per uniuersas prouintias prsecepta
destinauit quibus taha docebat quoniam per deorum beneficia in beho ex deuictis
: e :

15 tropheum sumpsimus uniuersos duximus ammonendos ut omnes homines utriusque : :

sexus uel religionis cuncti fascibus subhmati uel clerici ecclesiarum renunciantes
rehgionibus propriis deorum idest ApoUinis Dianae et Minerme sacriliciis accigan- .

tur+ quod si quispiam nostra imperia uel tanta numina crediderit ammouenda
. :

sacrilegii reus iudicii nostri pcena plectetur Et dum jiraecepla per ciuitates et omnia :

20 loca mandasset peruenisselque nuntius in ciuitatem Cotiam quae non longe est a
: :

metropoh Phrjgia^ ubi mihtabat beatus Mennas obluht se prtesidi Pirro Quarc: : ,

acclamatum est Omnes qui in domo resident uel in quocumque loco sunt prae-
: : :

ceptis obedientes ad deorum sacrificia Appolhnis Dianae et Minerua," celebranda con-

ueniant Dumque plferique concurrerent uidens beatus uir dei Mennas superslitionem
:

25 erroris conualescere homo qui pro Christi uinctus detinebatur amore eidem quippe
: :

miles futurus deseruit ordinem mililiae quem inter commihloncs agebat beatus :

Mennas sicut stellas flagranlibus radiis circum positarum sibimet stellarum lumen
obtundit Abiens itaque heremi se habitaculo collocauit
. ubi dum positus in dei .

doctrina in hymnis et uigiliis perduraret post aliquod lempus uocatus est ad gratiam :

30 domini nostri lesu Christi cumque fuisset dies festus quo celebraretur nalalis . :

imperatoris in ciuitate quam ditauerat descendens ex heremo ad eandem urbem pro-

perauit intrepidus uidens porro multitudinem ad Iheatrum euntem repletus sancto
.
||

spiritu dixit Ecce tempus glorificandi nomen tuum domine el ingressus theatrum
: :

sedente iudice psallebat domino dicens Domine deus respice in me ne derelinquas : :

35 me quoniam inuentus sum non quterentibus me Palam apparui propter nomen

: .

tuum in medio inimicorum tuorum Ha;c eo uociferante factum est silentium Sur- . :

gentesque omnes intuebantur eum ammirantes fiduciam eius Erat autem uestitus : .

sicut heremita Tunc praises dix:t+ Quis est hic? Cui respondit bealus Mennas et
. :

ait: Cur requiris quis sim ? Ego sum seruus domini mei lesu Christi qui factor
: :

10 est caeli et terra; qui etiam constituit omnia quae in eis sunt
: Audiens haec praeses : .

interrogauit eum dicens Hic natus es an ex aliis regionibus aduenisti ? Respondit :

quidam de offitio et dixit Pyrrho praesidi Didicimus hunc quinque annis militasse
: :

sub termino tribuno in numero qui dicitur diaco Tunc pricses dixit :Dic mihi . . :

miles es sicut offitium asserit ? ad quem beatus Mennas Mililaui cquidem regno :

45 huic temporali sed uidens imperatorum prajcepta . discessi mililia hac et mililo : :

nunc regi aHerno domino mco lesu Christo Pr;cses dixit Quamobrem discessisti . :

de militia tua ? l^^t Mennas dixit Proptcr Christi amorem heremum petii irt persi- . :

sterem in seruitio dei mei et non communicarcm religioni uestra? quai sine deo esl : .

Tunc praeses ergastulum eum subire prascepit quia ausus est ei iniuriam facere ct : :

50 in tanta festiuitate non licehat cum audiri Sequenti autem die publice residente .

concione iussit sibi prteses beatum Mcnnam de carcere proesenlari cumque fuisset :

adductus auditor commentariensum dixit ad beatum Mennam

: Ecce nunc assislis :

examinandus Praescs autem dixit auditori Require ab eo cur reliquerit militiam

. : :

suam aut unde fuerit uel unde sit reuersus Respondit bealus Mennas et dixit
: : . :
- clviir] MENNAS 287

Ego egyptius sum eliam pridem dixi : : quia propter dilectionem domini lesu Ghristi
relicjui militiam istam quie soluitur : . Nam reguum domini mei lesu Ghristi incor-
ruplum est in stecula Et malui cum : feris heremum habitare quam in medio ue- :

strum perire Fera? enim deum cognouerunt et honorauerunt uos autem dffimonia
. : :

honoratis creatorem enim viestrum impie ahnegatis

: Discessi itaque ne uestro . : 5

interessem errori quia scriptum est ne perdas cum impiis deus animam meam
|
: : :

et cum uiris sanguinum uitam meam Dicit ei Pra^ses sacrifica diis ut euadas . :

omnia qua; tibi praeparata sunt tormenta eo quod contemnis principum iussa et
: : :

deseruisti militiam tuam conlitendo te esse christianum Itaque consule tibi et . :

sacrifica diis et recipies militiam tuam

: : et honores alios consequeris ad quem . 10
beatus Mennas dixit Ego oro dominum meum lesum Ghristum regem omnium sfe- :

culorum ut ipsi placeam et ab eo honorem accipiam quatinus eius sanctam ciui-

: : :

tatem ingrediar Vestros autem honores uobiscum perituros amitto

. Tunc' praeses .

uidens constantiam eius dixit ministris Tendite eum in stipite et caedite taurinis . :

neruis dicentes ei
: Quoniam militanti precepta impcratoris renuere non licet Huic
: . 15
beatus Mennas magnum inquit mihi cst hoc pro domino meo lesu Ghristo quoniam
: :

aderit mihi pro nominc eius patienti Vobis enim gehenna parabitur et repleta est in .

circuitu eius sanguine terra Astans Pegasius princeps dixit sancto martyri homo . :

sacrifica diis antequam carnes tuae defluant tormentis

: quae tibi parantur Gui : :

beatus Mennas dixit Non me terrent minoe tuae quas dicis Habeo enim auxilia-
. .
20

torem meum dominum lesum Ghristum sicut scriptum est Dominus mihi adiutor : :

est non timebo quid faciat mihi homo immitator tenebrarum sacrilegii persuasor
: : :

quia pra3sidi tuo non acquieui ampliora tormenta promittis Denique ut dixi domi- : . :

num habeo+ adiutorem diebus ac noctibus in cuius nomine confido tormenta quae : .

subiung-is mihi in refrigerium couuertuntur qute uos cruciabunt cum principibus : 25

uestris in die iudicii quoniam coegislis seruum eius desistere a deo meo et sacrifi-
: :

care idolis uestris Praeses dixit ministris Nec adhuc potuimus uincere duriciam
. :

illius .At uero beatus martyr Ghristi Meimas appensus in ligno dicebat per poenas :

quae apud me paruae sunt arbitraris me praeses a proposito meo reuocare An nescis . :

quia milites imperatoris mei mihi astantes custodinutt me et confortant quousque : : 30

coronam accipiam a domino meo lesu Ghristo praeses itaque dixit ministris Truci- . .

date eum illi cum hos imperalores habeas cur fateris te alterum impera-
dicentes : :

torem habere quem beatus Mennas

? Miser es ait et directus qui nescis domi-
ad .
1|
:

num caeli ct terrae et blasphemas eum qui homines fecit et dedit illis gratiam
: : :

credendi in filium suum dominum meum lesum Ghristum Gui prseses dixit Quis est . .
35

iste magnus rex quem dicis quia ipse omnia fecerit et dominatur omni mundo ?
: : :

Respondit Mennas Dominus lesus Ghristus noster filius dei uiui ipse est auctor
:

omnium et creator ipsi caelestia et tcrrestria subLecta sunt Praeses dixit ad eum
: . :

Nescis quia imperatores nostri indignantur de isto homine qui dicitur Ghristus?
: :

Ideoque confitentes eum ipsos praeceperunt subiici tormentis et tu ab hoc homine : 40

non recedis? Ait Mennas imperatores uestri irascuntur propter nomen domini mei : :

sed oro illum ut mihi propitius sit et eripiat a concilio mabgnantium animam meam
: :
.

Ad quem praeses Et scit Ghristus uester quod hcae+ passuri eratis ? Beatus Mennas
:

dixit :Scit quia omnia ipse constituit et solus ipse archana praeuidet
:
et futura :

cognoscit qui dedit nobis in mandatis

: ut unusquisque nostrum animam suam pro :
45

nomine eius ponat dicens Qui odit auimam suam propter me in uitam ceternam : :

inueniet eam Ad haec prteses Sacrifica diis immortalibus ne te faciam incendi

. : : .

Gui beatus Mennas Ab initio dixi quia regi caelorum milito et quidem tu corpus
: : :

meum in potestate habes sed deus omnium et dominus dominorum et rex regum .

ipse dominabitur animse meae qui corpus quod tu corumpis ille mihi ipsum inte- : : 50

grum restituet in uita aeterna Et praeses ad eum permittam te biduo uel triduo . : :

ut tecum cogites hac insania Tum ille lam inquit cogitaui ante
: et discedas ab . :

quam huc uenirem ad uoluntas mea haec est ut regem meum aeternum non te : et :

derelinquam Scito ergo quia apud me iam triduo quod dixisti tractatum est et
. : :

alium sermonem a me non audis nisi bunc+ christianus sum et idolis tuis non 55 : :

sacrifico Iratus itaque prceses iussit fieri spinas ferreas

. praecepitque ligari sanctum :

martyrem et sic super easdem trahi Gumque hoc factum fuisset beatus Mennas
: : :

dixit praesidi : Etiam si maora+ tormenta exquisieris : quaj in me exerceri uideris

 288 MENNAS [clvil' -

impiissime : eg^odeum meum uerum non negabo :sed neque sacrificabo idolis tuis |
.

Tunc prteses iussit eum contra humeris eius caedi diutissime dicens ei Gonsule tibi : :

propter tormenta quae praeparata sunt tibi Beatus Mennas dixit Scriptum est
: . : :

Quis nos seperabit a caritate Christi ? Tribulatio an angustia ? an persecutio ? an fames ?

5 an nuditas? an periculum? an gladius ? Scias ergo quia me credente in deum meum
uiuum et in fdium eius unigenitum dominum nostrum lesum Christum non iam tor-
menta me possunt diuidere ab amore creatoris mei Tunc impiissimus prajses Pirrhus .

iussit deferri cylitia quas diuersa tormenta afflixerant

: et eum+ ipsis fricari plagas .

Beatus autem Christi martyr Mennas dicebat Non sentio tormenta qua3 mihi : :

10 infers quia dominus meus lesus Ghristus adiuuat credentem in eum Tum praeses
: . :

fergo tu non sentis tormenta quae pateris? Ad quem Mennas In uerilate dico : : :

quia non sentio penitus tormenta tua domino meo adiuuante

. et enim omnibus :

timentibus eum adest Christus et corroborat quousque coronentur Praestans eis : : .

refrigerium inter tormenta et refouet corpora et animas Tunc iussit praeses afferri : .

15 lampades ardentes et supponi corpori eius dicens Vel sic forsitan duriciam eius
: :

sedamus Allato autem igne et supposito ei per duas fere horas nuUum uerbum ad
.

praesidem dixit sed tamen clamabat ad dominum dicens Ghrisle dens+ adiuua me
: : .

Dicit ad eum praeses Non sentis ignem? Et ille Dominus meus me confortat pro: : :

cuius nomine hiec patior et ideo tormenta tua non timeo sicut scriptum est : . :

20 Nolite timere eos qui corpus occidunt animam autem non possunt occidere Sed
: : .

potius eum timete qui corpus et animam potest miltere in gehennam : Dicit ei .

praeses : Homo
unde nosti scripturas deificas? et Mennas Dominus meus
militaris :

lesus Ghristus docuit nos dicens Gum ducti fueritis ad reges et praesides nolite : :

cogitare quomodo aut quid loquamini

: Dabitur enim uobis in illa hora quid . :

25 dicatis Non enim uos estis qni+ loqnimiui+ sed spiritus patris uestri qui loquitur
. : :

in uobis Tunc impiissimus praeses iussit ministris dicens

. Caedite uultum eius Tnnc^ : .

Helyodorus curiosus ait Domine praeses audi consilium meum Quoniam genus : .

christianorum praeceptis principium+ obe dire contemnit et libenter magis habet ||

:

mori quam uiuere da illi sententiam et amplius noli laborare

: sed puniri eum : .

30 iube ut militem luum numerum

: Iterum autem praises dixit ad bealum martyrem .

Mennam lam sacrifica diis immortalibus ut dirigam te cum honore ad numerum

: :

tuum et scribam de te tribuno tuo

: Beatus aulem Mennas respondit ei dicens . :

honor uester periturus est Ego auteni studeo ut honorem et militiam in cadis acci- . :

piam sicut scriptum est Nostra autem militia in cajiis esl Ista autem corruptibi-
: : .

35 lis: non est accepta apud deum Fides aulem et confessio domini nostri lesu Ghristi .

lux est sancta et uita aeterna et permanentes in se dominus constituit heredes in :

regno suo Tunc uidens impiissimus praeses pirrhus constanliam

caelesti in saecula .

eius : sentenliam atque ita exorsus est Mennam christianum

statuit ferre in eum : :

militem quoniam inuictissimorum imperatorum nostrorum preceptis obedire et :

40 immortahbus diis sacrificare contempsit ad exemplum seruandcC disciplinaj cajteris

iubemus capitalem subire sentenliam Tunc sanctus Mennas gratias egit domino lesu .

Christo quod aduenisset ei tempus ut coronam martyrii acciperet Eunte aulem

: : .

eo cum gaudio et exultatione omnis plebs post eius uestigia sequebantur ammirantes :

fortitudinem animi eius Ipse autem refouente gratia domini uultu fulgebat et la;tus . :

45 animo ambulabat quasi pergens ad epulas et in spiritu sancto canebat dicens : :

Magna est gloria tua domine

quos ad te reuocare dignaris Pro omni- in seruis iuis : .

bus autem qui sequebantur eum orabat dicens Adesto domine seruis tuis et ne : :

deseras usque in finem et glorificent nomen tuum in sa;cula saeculorum Accelerabat : .

quippe gressum iam prope uictoriam coronandus extendensque manus suas ad cae- :

50 lum dixit Gratias tibi ago domine lesu Ghriste quia consolata est me uirtus tua
: : : :

et non permisisti perire animam meam sed donasti mihi gratiam nominis tui Con- : .

firma nunc domine quod operatus es in me ut confundatur aduersantis audacia

: : :

et respiciens ad populum dixit honorate dominum et timete eum ex toto corde : :

uestro quia memor est dominus limenlium se

: antequam exeant de hoc sa;culo : |
:

55 et posteaquam exierint occurrunt eis angeli domini et deducunt illos ad ciuilatem :

illius sancta£e+ lerusalem in qua regnent in perpetuum Cumque haec uerba com- : :

plesset dixit turbis Cum decolatus fuero loUentes corpus meum in camelo impo-
: :

nite et dimittite eum ita ut nuUus praecedat et tunc uidebitis gloriam domini nostri
: :
- clvilF] NABOU ET FELIX 289

lesu Ghristi : quoniam ipse deducel eum ad locum ubi dignalus fuerit quo debue- : :

rit corpus meum tradi sepulturte : Gumque loquendi iinem fecisset ilectens genua :

parauit ceruicem : sempiterna fide et accepit coronam inter

et decollatus est in :

agmina angelorum ac martyrum et sic inlroiuit in conspectu domini nostri lesu :

GhrisLi tertio idus nouembres Gum ergo defunctus fuisset et diuina uirtute trium-
. : 5
phum fidei meruisset inuoluentes christiani corpus eius uestibus pretiosis imposue-
:

runt camelo et dimiserunt eum sicut ipse prieceperat Gamelus autem ambulabat
: : .

per montem prsecedente angelo domini et in loco quo deus uoluit decubuit qui : :

autem sequebantur eum tollentes corpus eius ibidem posuerunt

: Postea uero .

dignam meritis eius basilicam condiderunt lu^ qua multas uirtutes operatur dominus : 10
ad laudem nominis sui usque in presentem diem Gui est honor et gloria cum deo
: :

patre in unitate spiritus sancti per immortalia sajcula seeculorum Amen .

FINIS II

PASSIO SANCTORVM NABORIS ET FELIGIS MARTYRVM .

Regnante Impio Maximiano Imperatore in ciuitate mediolanensi erat persecutio 15

christianorum Erant autem ibi quidam milites Nabor et Felix notissimi imperatori
. .

Tunc renunciauerunt ministri imperatori dicentes Domine cla:mentissime imperator :

Nabor et Felix christiani elfecti sunt et blasphemant deos nostros et dicunt eos : :

esse dsemonia Tunc indignatus imperator iussit eos compraihendi et ad se per-

. : :

duci Quibus et dixit singilatim Nabor miles noster quid tibi deesse estimasti ut te
: : 20
christianum faceres? Nabor respondit Non ego nuper christianus eflectus sum sed : :

pene ab ineunte aetale mea Maximianus imperator dixit Ergo ut asseris christianus
. :

factus es? Nabor respondit Ego christianus manifeste sum et christum filium dei
: :

uiui de maria uirgine per spiritum sanctum natum adoro et credo et ore non cesso : :

laudare Tunc Maximianus imperator ira repletus iussit eum in carcerem mitti et
. : : 25
accersito Felice dixit ad eum Quid tibi uidetur an et tu stulte desyderas cum
: :

nabore socio tuo perire? Sacriiica diis et esto noster amicus Nam si nec tu sacriii- : .

caueris diuersa tormenta uos expectant Felix respondit Tormenta tua nihil me ter- . :

rent ine enim scias uerum dei filium dominum lesum christum nuUa ratione negare
: :

sed magis me ipsum oiferre deo uero sacriiicium Maximianus imperator iratus iussit . 30
eum in eundem carcerem mitti ubi miserat beatum Naborem dicens Gerte diuersis : :

uos faciam tormenlis spiritum exhalare Qui ductus est in ipsum carcerem iuxta cir- .

cum euntibus ad portam ticinensem et diligenter custodiri eos iussit dicens Ite et : : :

tractate uobiscum qualiter possitis euadere toi^menta horrida que uos fortiter lania- :

bunt si sacrificare nolueritis Missi itaque in carcere fecerunt dies duodecim et

: .
|
: 35
iussit ut neque panis. neque aqua daretur eis
: Tercia decima autem die iussit sibi .

Maximianus imperator tribunal ex alto in hippodromo circi prajparari et iussit :

adduci sanctos Naborem et Felicem et ait ad eos Quid tractastis amici mei circa : :

salutem uestram ? Sanctus Nabor dixit Oportet eum tuum amicum iieri qui non : :

timet suum dominum habere inimicum Nam quantum mihi amare sunt amicicice . 40
tucB tantum mihi sunt inimiciciic iuai dulciores Maximianus dixit Tu Felix quid
: . :

dicis ? Felix dixit Quod nabor dixit et ego dico \"na enim nobis uita et fides est
: : . .

Maximianus dixit Ergo hoc uobis placet ut pi'a3cepta mea contemnentes morle
. :

moriamini ? ad quem Nabor Mors quam tu nobis minaris inferre uita nostra est
. : :

Et ideo non timemus iram tuam quia ex ipsa nostra uita perpetua et corona et : 45

palma a^terna Tunc Maximianus iratus dixit Anolino consiliario suo Gras mane in
. :

secretario tuo diuersis uexentur suppliciis si sacrificare contempserint Si uero con- : .

senserint et tuo eos amori copula

: et meis eos amiciciis representa Anolinus igi- : .

tur consiliarius dixit Quare non sacrificatis diis quos imperator adorat et quibus
: :

ceruicem suam ilectit ? At sancti martyres responderunt Nos praemia a uobis pro- . ao

missa non acipimus na^c poenas uestras timemus sed a domino nosti'0 quottidie acci-
:

pimus fortitudinem Tunc annunciauit Anolinus Maximiano Imperatori et iussit

. :

imperator eos in carcerem mitti ad portam qua? dicitur Romana et ibi custodiri a
II. — 19
 :

290 NABOR ET FELIX [clviIF -

militibus. Cunque ibi fuissent de carcere : diebus quinque reclusi : iussit quinta die
educi et dixit ad eos imperator Immolate diis istis quos uera diuinitas demonstra-
: : :

uit. Sancti martj-res dixeunt+ Nos diis paganorum non immolamus el turpe est .

nobis ut quod in baptismatis sanctificatione percepimus

: honiini coruptibili in :

5 omni necessitate constituto humiliemur Non facimus fac quod facturus es quia . : :

fortior te est qui pug-nat pro nobis Tunc Maximianus imperator et Anolinus con-
: ||

siliarius eius iusserunt fustes aflerri et extendi eos et quinque terniones transire : : :

et clamare eis sacrificate diis quos imperator et omnes adorant

: Nabor dixit : .

Dominus noster rex aeternus et uerus dixit Omnis qui idolis sacrificauerit eradica- : :

10 bitur :Anolinus dixit Appendatur eculeo Gumque fuisset appensus beatus Nabor . : :

et lampadibus ureretur et ungulis raderetur dixit Num tibi dixi quoniam inimi- : : .

ciie^ tuse me exaltant et faciunt me gloriam ampliorem in conspectu regis mei acqui-
:

rere ? Tu interim excogita duriora tormenta Carnem enim laniare potes animam . :

uero uincere non potes in fide et ueritate certantem Anolinus consiliarius dixit . .

15 quoniam uideo haec rebelli animo uerbera et tormenla deridere potius quam timere :

amouete istum et collegam eius introducite Introductus est itaque Felix et Ano-
: . :

linus dixit Dic mihi Felix que causa est duriciae fratris tui quod tantis uerberibus
: :

et eculeo exiccatus et llammis adustus et ungulis efTossus nullomodo consentire

: : :

uoluit ut sacratissimi imperatoris praecepta compleret

: Felix dixit quoniam ista : :

20 tormenta finem habent illa autem tormenta quae sacrificantibus idolis parata sunt : :

finem penitus non habent Anolinus dixit Vnde hoc nosti ? Felix dixit Ghristus : : :

filius dei ut hominibus subueniret hominem assumpsit

: quem uirgo concepit : .

uirgo peperit et uirgo post partum permansit Hunc primo omnium natum et in
: .

cunnabulis positum angeli descendenles de caelo Laudantes et adorantes pastoribus

25 ouium ostenderunt Item pastores ouium adorantes eum quod factum circa se uide-
, :

rant et audieraut notis suis simpliciter indicarunt .Ilem magi per staell* magnse .

indicium acciti ab oriente uenienles aurum thus et mjrrham in suis uasis oirerentes
: :

adorauerunt eum Haec^^ rex herodes dum inter infantes quaereret et non inueniret :

omnes bimulos infantes qui erant in Bethleem ciuitate fecit occidi Hunc pater suua .

30 qui regnat in caelis cselos aperiens manifestauit

|
dicens Hic est filius meus dile-
: : .

ctus : in quo mihi complacui Hic omnia temptamenta diaboli superans ascendit in .

montem et aduocans ad se discipulos suos coepit beatitudines aiternas illis osten-

: :

dere et per quse opera possiut acquiri Post haec uero iudaeorum populo dicere coepit .

quoniam exeuntes de corporibus anime si idolatrae fuerint aut sanguine humano :

35 poUutae aeternis tradentur incendiis

: Quae uero ab his criminibus uel aliis iniquis .

operibus munda3 fueriut a poenis liberae deliciis perfruentur aeternis Tunc iudei : : .

dixerunt Vnde haec probare potes ? Dicit eis dominus Deferte ad me cascos qui ad
. .

eum adducti cum essent illuminauit eos Similiter quoque surdis auditum reddidit : . :

claudicantibus gressum Paralilicis sanitatem restituit omnes infirmitates sanauit

: : .

40 Daemonia ab hominibus eiecit tempestates iussu cohercuit imperauit uenlis super : : :

undas maris siccis pedibus ambulauit Mortuos ita excitauit ut etiam quatriduanum . :

foetentem in sepulchro reuocaret ad uitam Qui cum haec faceret et hanc etiam pos- . :

sibilitatem suis discipulis traderct dicebat iuda^is Si uerbis non creditis uel uirtu- : . :

tibus credite IIU autem non solum non crediderunt

. uerum eliam crucifixerunt :

45 eum . Quo crucifixo ct mortuo lertia die resurrexit et per quadraginta dies cum : :

discipuhs suis conueniens cibum coram eis accepit lussit etiam palpari se Sed et . .

omnia quie eis locutus fuerat ante passionem eadem repetiit Post quadraginta uero .

dies uidentibus undecim discipulis suis Cfclos ascendit Quibus caelum aspicienlibus .

angeli apparuerunt dicentes Quid statis stupentes in ctelum ? Hic lesus qui a uobis .

50 sublatus est sicut uidetis eum eunlem ad cielos ita uenturus est Haic fidcs nostra : .

que est in chrislo non tormenlis uincitur non flammis uritur non gladio suppera-
: : :

tur Tunc Anolinus consiliarius dixit Vt uideo deus meus iouis deus uerus est Nam
. . : .

deus tuus quem tu ipse dixisti crucifixus est louis uero omnipotentiam suam nun- . :
||

quam deposuit quin immo imperiis ampliauit Tunc subridens Felix dixit louis tuus : :

55 more iuxit+ barbarico adulter uxorum puerorum stuprator et parricida extilit

: : :

Insuper etiam germanam suam uxorem usurpauil Hunc si deum credideris cum . :

ipso eris perpetuis inoendiis exurondus Tunc ministcr consiliarii tunicam suam .

scindens clamabat Dii nobis irati erunt si isli non fuerint ignibus concremati
. : .
- Clviin^'] NARCISSVS 291

Tunc Anolinus consiliarius iussit eos ignibus consumi . Qui cum missi fuissent in
ignem incolumes permanserunt Tunc iterum iussit eos mitti in carcerem Qui cum
: . .

post aliquos dies perrexisset in ciuitatem laudensem imperator iussit sanctos ad :

exemplum chrislianorum uinctos cathenis secum duci el post diem tertium iussit :

sibi sessionem parari extra ciuitatem Quibus ad medium deductis dixit Maximianus
: . 5

imperalor lam deponite superbiam uestram

: et artem magicam relinquite Nam : .

uos eritis exemplum omnium l^esponderunt beatissimi martyres Nabor et Felix . :

Nos artem magicam nescimus sed habemus dominum lesum christum fdium dei
uiui in quem credimus
: nam minas tuas non pauescimus Tunc iratus Maximianus
: .

iussit eos fustibus caidi sententiam Qui decollati sunt iuxta

: et capitalem subire : 10
portam ciuitatis laudensis circa fluuium nomine scileram Et illi licet terre se dede-
: :

runt nostra tamen sinu suo suscipere ct condere meruit terra reliquias Et sicut
: :

olim maternus cos in hac luce edidit ulerus ita et nosLre terre uenter resurrecturos :

perpetuam perducet ad palmam IIos pia ac religiosa femiua^ quedam nomine Sauina .

maler familias laudensium furto sublatos urbe et imposilos suo uehiculo deduxit : 15
mediolanum pleno religionis alfectu nostrajque ciuitati donauit Haic digna fuit : .

consorlio illius uiduaj sancte anne cui religione et pari siniilitudine comparatur Et : :

sicut stella; in cailo posita? humanum uisum latere non possunt ita sanctorum meri- :

tum per orbem terrarum seluxit et odor suauitatis dominice per christi passionem :
[

in uniuersum mundum dilfusus est Hi sunt boni milites chrisli qui propriis armis . : 20
muniti sunt qui fidei lorica et saiutis galea et scuto ca^Iesli alque spirituali protecti
:

sunt Celebremus itaque diem illorum

: ut sequamur exempla uel imilalionem ipso- :

rum quasi agni incontaminati et immaculati lesu cliristi domini nostri Passi sunt .

martyres Nabor et Felix quarto iduum iuUiarum sub niaximiano imperatore .

Regnante domino nostro lesu christo cui est honor et gloria in saecula saeculorum : . 25
Amen .

VITA BEATI NARCISSI HIEROSOLYMORVM EPISGOPI .

Natalis Beati Narcissi Ilierosolymorum episcopi uiri sanctitate patientia ac fide lau-
dabilis . Accidit aliquamdo in die solemni uigiliarum pacsae^ oleum deesse luminari-
bus . Cumque
per ministros innotuisset meror plcbi maximus fuit sed Narcissus
id : : 30
fide fidens ministris imperat aurire aquam et infundi luminaribus pvecepit Tunc .

repenle miro et saeculis inaudito genere uirlutis natura ipsa aquu; in olei pinguedinem
uersa splendorem luminum etiam plus solito reddidit clariorem Ad iidem autem rei
: .

a plurimis religiosorum fratrum ex eodem oleo quod uersum cx aqua fuerat reser- :

uatum est Is namque cum preter caiteras uirtutes suas esset ualde constanti animo
. 35
et iusti rectique indeclinabiliter tenax quidam homunculi nequam male sibi conscii :

metuentes ne criminum suorum si arguerenur+ uindictam haudquaquam effugere

possent preueniunt factionibus et circunuenire parant eum in cuius iudicium uere-
: :

bantur Concitant igitur aduersus eum infame satis et noxium crimen Conueniunt
. :

auditores testes et semetipsos producunt qui sub sacramento iuramenti ea quae obi- : 40
ciebantur conclamarent Quorum unus testis ita ne igni consumaretur
: uera se :
||

dicere testabatur Alius ita ne regio morbo corrumperetur Tertius ila ne luminibus
. .

orbaretur Et quanuis ne iuramentis quidem istis quisquam iidelium et dominum

:

timentium crederet eo quod uita Narcissi et institutio ac pudicicia ab omnibus nosce-

:

retur ipse tamen eorum qua3 nota sunt indignitatem ac molestiam non ferelns
: , 45

simul et secretam ac philosophicam uitam semper habere desyderans subterfugit :

ecclesie multitudinem et in desertis locis atque flagellis secretioribus delitescit

: :

annis quam plurimis At non ille magnus prouidenliae diuinaj occulus quiescit in lon-
.

gum Sed in impios ultionem per ea ipsa sibi quae in periuriis statuerant maledicta
.

molitur Primus namque ille testis flammis ultricibus conflagratur Alius repente ab
. . 50

imis pedibus usque ad summum capitis uerticem morbo regio quo fuerat imprecatus :

repletur atque consumitur Tertius uero priorum exitus uidens et oculum diuinum
: . :

non latius prospiciens se proripit in medium et audienLibus cunctis uera poenitentia

ductus uniuei^sum commenti sceleris ordinem pandit Tantis autem lachrymis imma- .
 292 NEREVS ET ACHILLEVS, EVTYCIIES, VIGTORINVS ETG. [clviiir -

nis admissi facinus deflaeuitatque adeo et die noctuque perdurauit in flretibus donec
:

luminibus orbaretur Igitur fig-menti sui huinscemodi+ poenas dederunt

. Narcissus .

uero cum dcsertum petisset ac locis semotis et secretioribus abdidisset ut ubinam

: :

deg-eret agnosceret nemo Necessarium est uisum episcopis ut alium pro ipso ordi-
. :

5 narent cui nomen erat Dius

: Quique cum paruo tempore praefuisset ecclesiae succe-
:

dit germanio cordius Cum ecce subito uelut rediuiuus caeloque redditus ex improuiso
:

apparuit Narcissus et rursus a fratribus ad presidendum rogatur ecclesie Verum

: .

cum iam senio fessus pontificatus ministerio sufficere non posset Alexandrum
ipse :

qui iam esset episcopus alterius loci diuina dispensatio in adiutorium senis euidentis-
10 simis reuelationibus euocauit Expletis autem centum et sexdecim annis relicta sede
.

beato Alexandro fructum laborum suorum a domino recepit .

|

INGIPIT PASSIO SANCTORVM NEREI ET ACHILEI EVTICIS

VICTORINI ET MARONIS MARTYRVM .

Eutices Victorinus et Maro serui domini nostri iesu christi maerceIIo+ salutem Sic .

15 uenerunt ad sanctos Nereum et Achilleum quasi adhuc uiuerent

litterae tuae cum :

transierint iam triginta dies quo peruenerant ad coronam Flauia Domitilla enim .

uirgo illustrissima cum isti sui eunuchi docuissent eam credere christo et ipsi suam :

uirginitatem seruare Aurelianus sponsus eius contemptus ab ea

: fecit eam pro :

christianitatis titulo in hanc insulam religari Ipse uero Aurelianus ueniens huc . :

20 ccepit sancti Nerei et Achillei animum attemptare putans se per ipsos uirginis ani-
mum comouere Sancli autem exercentes dona eius el magis Domitillae fidem
. :

corroborantes in deo uerberibus ab eo grauissimis attractati sunt atque ad terracinam :

deposili memnuo RulFo sunt Iraditi consulari A quo cum eculeo suspensi flammis : .

compellerentur ad immolandum idolis et dicerent se a beato petro apostolo bapti- :

25 zatos nulla ratione posse idolis immolare capilae caesi sunl Quorum corpora rapuit : :

Auspicius discipulis+ eorum nutritor sancle uirg^inis Brigide QucU etiam nauiculae
: :

imponens adduxit et praedio Domilillae in cripta harenaria sepelliuit in uiam ardeati-

:

nam a muro urbis miliario uno et semis iuxta sepulchrum in quo fuit Petronilla : :

apostoli petri filia Ilaic nos ipso Auspicio referente cognouimus

. qui eorum cor- :

30 pora rapuit et sepeliuit Erit caritatis tuie sollicitudinem eirca^ nos ag-ere et aliquem
. :

talem ad nos dirigere qui et nos de tua et de nostra sospitate faciat laetiorem Dies
: : .

natalis eorum quarto idus maias

: Acepta hac scripta Marcellus germanum suum .

misit ad insulam qui fuit cum his confessoribus christi per annum postea uero ad
: :

Marcellum reuersus haec retulit Cum Aurelianus post marlirium Nerei et Achillei
||
.

35 ageret ut ad domitillae posset peruenire consensum dictum est illi a quodam quod : :

maiorem haberet caritatem cuni Eulice et \'iclorino et Marone quam habuerat cum :

Eunuchis suis Nereo et Achilleo qui eam docuerant christo credere Vnde factum : .

est ut principe nerua cum peterent eos sibi donari si sacrificare uoluissent Cum-
: : :

que uiriliter agei^ent Eutices V'ictorinus et Maro atque minas Aureliani penitus non :

40 curarenl deposuit de insula et quasi seruos per sua pra^dia singulos diuisit Euticen
: : .

in sextodecimo ab urbe roma uia momentaua+ Viclorinum uero in sexagesimo uia :

salaria Maronem autem in centesimotricesimo in eadem uia salaria lussitque eos

: :

terram fodere per lotum diem ad uesperum uero canlabrum manducare Sed deus : .

omnipotens dedit eis gratiam in locis pereg-rinis Nam Eutices conductoris loci .

15 filiam a di^ diabolo iiberauit Victoriiius autem uicedominum loci paralyticum per tres
.

annos de leclo non surgenlem fecit orando incolumcm Maro uero morbo "livdropis : .

laborantem curatorem ciuitatis septemped.e liberauit

: El Interca facientes sermo- .

nem ad populum docuerunt multos chrislo credere et facti presbiteri populum :

credentium amplificare Tunc diabolus repleuit ita mentem Aureliani et misit qui
. :

50 uario genere poenaruni interficerent eos Nam Euticen in media uia lam diu ca;di .

iussit quam diu exhalaret spiritum Cuius corpus rapuit populus christianorum et
: . :

cum honore magno sepulto in christi nomine super cuni^ fabricauit Basilicam : .

Victorinum uero apud eum locum qui cotilas appellalur ubi putentes aqua^ emana- :
- clx^] NIGOMEDES 293
bant et sulphureae in ipsis capite dimersum per horas Ires teneri iussit et iterum
: :

suspendi Hoc per triduum pro nomine christi passus

. sanctus Victorinus migrauit :

ad dominum lussit autem Aurelianus corpus eius non sepeliri Et cum una die apud
.
.

cotilas iacuisset uenerunt amiternenses populi christiani et rapue runt eum et in

: :
|
:

suum territorium transtulernnt+ atque ibi sepelierunt Maronem uero misso amico : .

suo nomine Turgio iussit duci et saxo ingenti opprimi Vnde factum est ut imma- : . :

nissimam petram quanuix+ a troclea pensare septuaginta homines potuerunt super :

humeros sancti ponerent Ipse autem sanctus Maro quasi leues palleas portauit eam .

per duo miliaria sanus et in eo loco posuit in quo orare consueuerat Factumque : :

omnis hoc prouincie populus admiralus credidit chrislo et baptizatus est Gonsularis : .

autem accepta ab AureUano praida interfecit eum Populi autem excauauerunt : .

petram quam humeris porlauerat et ibi sepelierunt eum et ecclesiam christi

: : :

fabricauerunt in nomine ipsius In qua prestantur beneficia domini ad' gloriam : :

nominis sui usque in hodiernum diem .

PASSIO SANGTI NIGOMEDIS MARTYRIS .

is

Regnante Maximiano Imperatore in ciuitate roma erat persecutio ingens christia-

norum Tum quidam in ipsa ciuilald Xicomedes praesbiter apostolorum discipulus
:

in spelunchis positus die noctuque piis orationibus domino uacabat et multos ad

: :

fidem christi euangelico documento salubrius imbuebat Sicque factum est ut : :

aeternae protectionis munimine

mysterio infirmos sana- 20 : et assiduo suae praadicationis
ret : dcemones eiiceret et a cultura idolorum peruersa corda hominum ad dominum
:

omnipotentem eius adiutorio interuenienle conuerteret Audiens haec Hyrcanus et . :

cognoscens beatum Nicomedem ad culturam christiana? rebgionis corda hominum

suis praedicationibus inclinare eorumque uana sacra pro nihilo ducere iratus et nimio
Zelo uolens satisfacere militiae citius dicto nunciauit Flacco Est quidam uir in ciui- 25 .

tate hac Nicomedes nomine seductor multorum qui contra deos nostros inuictissi- :
||

mos rebellans et principum nostrorum iura ac decreta imperatorum contemnens

:

magicis artibus ad se eos conuertit et numerum nostrorum quottidie minuere non :

desinit Si haec itaque permiltinus

. deos nostros non propicios sed omnimodo : :

iratos habebimus Commotus igitur his Flaccus iussit militibus suis celeriter illum 30
.

repraesentari ligatum Qui iussa implere festinantes ad presidem famulum dei uinculis
.

duxerunt astrictum iudex autem iniquae dictionis una cum Hyrcano residens
: :

beatum Nicomedem sic alloquitur Dic mihi homo prouectae aetatis cuius profes- : :

sionis es aut quo nomine diceris Cui Nicomedes si nomen requiris ait
: Nicomedes . :

dicor si professionis meae desideras normam

: ab ineunte aetate christianus factus 35 : :

undaque sacri baptismatis perfusus dominum uiuum et uerum qui fecit caelum et
terram et fundauit maria ego quippe minimus eius seruus adorare non cesso Ad
: : :

quem Flaccus acriter turbatus dixit Tune es ille Nicomedes sacrilegus deorum :

immortalium contemptor qui ydola uana et surda praedicas qui et me totum

: :

accusas ad quem Nicomedes clara uoce respondit Ego ipse sum Nicomedes de quo 40 : :

uerum dicis qui semper uana et falsa simulacra et sensu praedicaui et predico ad-
:

orans creatorem omnium rerum et contemnens adorare :+ quod dicis secundum :

Dauiticam uocem Confundantur omnes qui adorant sculptilia et qui gloriantur in

: :

symulacris suis Similes illis fiant qui faciunt ea

. et omnes qui confidunt in eis : : .

Ad hajc Fleccus+ stupefactus inquit Et quis est deus tuus ? Cui Nicomedes Domi- 45 : .

num meum si scire desyderas eius nomen Apostoli in toto orbe terrarum gentibus :

praedicauerunt quem tu miser penitus ignoras quem ego corde et ore confiteor
: : :

et labiis inuocare non cesso Flaccus uero his uerbis indignatus dixit Fustes nodosos . :

afferte et tergum eius crebris uerberibus dissipate dicentes

: Haec pariant rebelles :

deorum et imperatorum atque principum contemptores Sanctus quidem Nicomedes 50 .

per seuerans in fide christi subridensque ait

I
Flacce iniquissime et perdite furor :

mentem tuam peruertit te re uera scire desydero quoniam haec tormenta tua non . :

mihi dolorem ingerunt sed magis rcfrigerium+ praestant Tibi enim ineendium+ mihi
: .

regnum promittunt aeternum Tibi supplicium mihi gaudium sine fine mansurum . .
 294 NICOMEDES (clx^ -

Nam ego pro domino meo Flaccus uero magis ac lesu christo hasc omnia patior .

mag-is insaniens iussit apparitoribus suis ut corpore refrigerato tan diu uentrem
: :

contunderent qiiousque uiscera ipsius ab intimo exhalarent Beatus uero Nicomedes

: .

gaudens et exultans de passione sua in domino et non tantum eorum in se seuien- :

5 tium principum insaniam ferens sed oculis in cselum intentis deo animam com- : :

mendando dicebat Benedictus es domine deus pater domini mei lesu christi qui
: :

mihi donasti misericordia+ quam meritus non sum Tunc Hyrcanus una cum Flacco : .

sperans eum reuocare a statu mentis suae talibus eum atfatur blandimentis Gonsule : .

senectuti tuaj Nicomedes et cogita circa te quanta aetati tuse paranda sit cura et : .

10 diligentia morum eadem nullis unquam pascitur deliciis quae

conferet : quod hsec :

omni uideatur dolore aliena Cui sanctus Nicomedes in agone certaminis constitutus : .

forti animo ita respondit Discede a me fomes peccati Anutrimentum facinoris: . .

suasor perditionis minister Sathanee recede inquam quia blandimenta tua nec me
. . :

ab integritate reuocare ualent nec pcene tuse poterunt me cruciare quia deus meus : :

15 mecum est Flaccus uero furiosa mente inquit Haec insania tua quae te deos immor-
. :

tales blasphemare cogit te non permittet uiuere Sanctus uero Nicomedes respon-
: .

dit Insania tua quam tu lurpiter euomis

: nullum penitus in me locum habet : :

quoniam ueritati subditus ueritatem tota mentis intentione praedico Tu uero qui .

ista profers quia insanus es non agnoscens creatorem tuum haec uana prosequeris
: : .

20 Flaccus itaque iratus ligari manus et pedes illi praecepit et ut ferreae atque ignae + :
||

craticulae superposita ligna ad dicentes Vel sic ab comburendum subministrarent :

insania tuae confusionis recede Beatus uero Nicomedes oculos in ca^lum erigens . :

has ad dominum preces fudit Domine lesu christe deus immensse pietatis cuius : :

misericordiffi non est numerus qui es omnium rerum splendor mirabilis qui contri- : :

25 torum corda non despicis et maerentium non spernis alfectum qui etiam inuocan-
: :

tibus tc+ praesentiam tuae defensionis misericorditer impendis adesto mihi supplici :

famulo tuo et erue me de his iguibust ut cognoscat iniquissimus Flaccus una cum
: :

Hyrcano socio suo quantam gloriam sanctis tuis fidelibus hic promittis aeternam
: .

Haec eo dicente subito tanta coruscalio et terremotus factus est in eadem ciuitate
: :

30 ut extincto igne et quadam regione quae submente appellatur :+ concussa plebs quae
ibidem ritu paganorum libamina diis immolabat centum ex eorum numero nccatis+ : :

dispersa uix liberata est Flaccus uero haec audiens territus lanta caede obstupuit
.

fugam proinde iniens ut leo uiciorum affectibus freniens dixit Hircano Vinctis . :

manibus post terga iube illum maleficum duci ad carcerem ut ibidem possitis custo- :

33 dibus diligenter obseruetur Ingresso igitur beato Nicomede in carcerem statim affuit .

angelus domini signans eum signaculo defensionis suae

: et confirmans eum in ueri- :

tate dixit Pax tibi Nicomede uiriliter age

: illuniinato corde sequere lesum christum :

uocantem te Et ha;c dicens ablatus est a conspeclu eius et erigens se beatus Nico-
. .

medes epassist ad caelum manibus sic ait Doniine lesu chrisle sancte pater omni- :

40 potens aeternae deus consolator humane infirmitalis tibi laudes refero

: quia digna- :

tus es angelo tuo medelam tua; consolationis mihi impendere quia quidem consolatus :

et confortatus ualidius speculandi gratiam lua^ miseralionis resumpsi uires et intuendi

lumina beatae et iocundae contemplationis Altera autem die iussit sibi Flaccus solium
. .

in foro ex more parari propterea quod de rei publica> necessitate causas per
: tracta- |

45 ret et beatum Nicomedem repraesentari ut eum ad se uel de suis uanis atque confa-
. :

bulationibus falsis inclinaret uel uariis atrocilatibus paMiarum ailligeret Cum itaque : .

repraesentalus ante ipsum stetisset hoc eiim interrogans sermone dixit Nicomedes . :

uide nae miserabilis aetas tua periclitetur et de])one iam superbiam tuam
: quae in : :

le acerba supplicia consumet et ea te merito lacerabunt Sanctus quidem Nicomedes : .

50 fide indefessa armatus ut uerus miles christi imniobilis intrepidusque respondit Quid :

mihi uerborum superflua asseris Nunquam dtemonibus sacrilicaui aut sacrilicabo . :

nec aliquando aliquem coegi ad sacrificandum his quos miseros adorare colereque :

cognosco Soli autem deo meo uiuo et uero quem sancti adorant quibus ipse haere-
. :

ditatem dignatus est promittcre feternam me ipsum obtuli per quem triumphans : :

55 de uobis currendo ad stadium perfectionis brauium consolationis ct stolam immor- :

talitatis consequi merear Vldens+ autem Flaccus tanlam constantiam uiri dei .
:

incrassato corde dixit militibus suis Cardos allerte ferreos quibus genua eius affli- : :

gentur et inter affligendum dicendo corripite \e\ sic maleficia uel carmina magicaj
. :
 - Clxi^] NICOMEDKS 295

superstitionis depone
Beatus igilur Nicomedes acerrima haec supplicia pro nihilo .

ducens non cessabat confiteri creatorem suum dicendo Miser unde tibi tam furiosa :

mens nata est quae in domini seruos ita exardescit et quse tam crudelis ambitio et
: :

tam nefaria quae te a creatore tuo potuit peruertere Surgens lapidibus gypseisque
: .

fig-uris atque conflatili operi subdis colla Si enim cecam mentem non haberes . : 5

creatorem tuum cognoscere poteras et consequi salutem nullo fine conclusam : .

Rugiens hic Flaccus ac perstrepens dixit Epo ne dajmonibus seruio furcifer ? Per :

salutem Gaesaris miris modis corpus tuum affligi praecipiam Gui Nicomedes ait . :

equidem miror cum tanta miracula uides deum in seruos suos ag^ere non erubescis : :

Qucie audiens Flaccus uirique conslantiam admirans iussit lapides ardentes lateribus JO
eius applicari et fortiter uri dicendo Deos noli respuere
. Sanctus Nicomedes
|j
: .

dixit Noli dicere deos

, sed dic dsemones Lapides enim cum sint inanimate sub- . .

stantiae responsa dare nequeunt Nam diabolus qui uos uinctos tenet utens quasi . :

organitis fistulis per eos loquitur uobis Flaccus uero iratus amplius tormenta . :

augere praecepit (]ui beatus Nicomedes ait Si totum corpus meum in partes secare
. : 15
contendas non uales mentem meam a proprio statii reuocare
: quoniam dominus :

meus nunquam suos deserit seruos qui nie confirmat et a lang-oribus sanare prae- : :

ualet Ipse enim salus mea est cui a cunabulis iunctus cuiusquc lacte nutritus :+ sum
. :

a quo nemo mortalium separare me ualet quoniam oninem saporem dulcedinis sue :

pascendo fragilem in me amaritudinis naturam pro cius amore mortificando despicio

: . 20
Flaccus dixit Acccdo tantum malcdicte ut possis immortales deos habere propicios
. : :

ante quam morti te tradas Gni Nicomedes Omnes inquit qui eos colunt et in eis . : :

confidunt maledicli sunt Ad ha^c Flaccus iratus iussit lieri spinas ferreas quibus
: .

pra3cepit ligari sanctum martyrem Nicomedem et sic super eas trahi Gum autem : .

hoc factum fuisset beatus Nicomedcs dixit ad Flaccum Etiam si maiora horum : : 23
tormcnta exquisieris quam in me excrcere iubes impiissime ego deum meum non : :

negabo qui natus est de spiritu saricto ex Maria Virgine

: quem angeli adorant : :

quem tu miser non es dignus cognoscere Ad ha)c Flaccus turbatus nimium dixit .

militibus suis Mittile eum in caminum ignis Ministri autem fecerunt ut eis impe-
: .

ratum fuerat et eum perduxerunt ad locum camiui . liespiciens autem sanctus . so

Nicomedes in cadum dixil Dous palrum nostrorum exaudi me peccatorem quia : :

propter te lunec omnia patior Presta mihi integrum in conspectu tuo permanere et . :

conserua me ab hoc igne quem parauerunt mihi ut cognoscant hi qui te non noue- : :

runt quoniam tu es deus et non est alius preter te

: Et consignans se signo crucis : .

intrauit in caminum Intrante autem eo in caminum statim extincta est flamma .

|
35
ignis et erat glorificans nomen domini in camino dicens
: Gratias tibi ago domine :

lesu christe qui me de medio incendii ignis liberasti et misisti angelum tuum qui
: : :

me confortans in lide confirmaret Tibi iaus et gloria domine sancle pater deus .

seterna? qui nunquam tuorum obliuisceris seruorum imo patienlibus compateris

: : .

Gonfitebor tibi domine in toto corde meo et glorifico nomen tuum in saecula Ad : . io
haec Flaccus cum hoc. uidisset iratus est uaehementer et fecit eum teneri et duci : : :

ad sacrificandum Qui cum uenisset ad templum Martis sic ait . lam tibi dixi et : :

iterum dico quia non sacrifico daimonibus qui nec sibi nec aliis praeualent sed tan-
: :

tum domino meo lesu christo me ipsum hostiam olTerre pacificam deuoui exempli
causa qui seipsum hostiam sanctam et immaculatam pro suis fidelibus immolari non
. 45
timuit Gum haec et multa talia dicerentur plumbatis diutissime caesus
. migrauit ad : .

dominum et uox ad eum de caelo facta est dicens Veni Nicomedes serue dei
. :

congaude nobiscum in paradiso deuictis omnibus colluctationibus tuis Stat filius dei .

portans coronam cum magno gaudio suscipiet te Corpus uero eius in tyberim prae- .

cipitatum est Glericus autem eiusdlem+ prfesbiteri nomine et opere instus^ coUegit
. 50
corpus eius et posuit in birrote suo et duxit ad hortulum suum
: iuxta muros uia : :

numentana et illic sepeliuit illum in pace die Kalendas lunii In quo loco orantes
: .

dominum consequuntur medelam interuentu martyris eius qui passus est pro nomine :

domini lesu christi Qui cum patre et spiritu sancto uiuit et regnat in secula seculo-
.

rum Amen . 55
 296 NIGOLAVS [clxr -

PROLOGVS IN VITAM BEATI NICOLAI EPISGOPI

Sicut omnis materia constructa fuerit non solum deformi-

si ab Imperito artifice :

tatis : uerum damna

scripturarum se ries si a uiro indocto
etiani ruinae patitur : ita |1

prompta uerbositate ordinata fuerit non a Venusti tantum sermonis facundia sed : :

5 etiam ab intellectus corruet altitudine Quod e°;o lohannes indignus Diaconus seruus :

sancti lanuarii multum deuitans tibi me saepius roganti frater Athanasi rusticilatis :

opponebam Sed cum mihi crebris in praecibus illud apostolicum ingereres caritas
. :

omnia uincit tandem aliquando assensum praebui ut propter deuotionem quam te

: :

erga sanclissimum dei famulum Nicolaum a progenitoribus habere gaudebas natiui- :

10 tatem et uitam atque miracula quae per eum dominus gessit latinis explicare sermo- :

nibus aggressus sum Verum quia scio me poenes liberalissimos magistros ineffica-
: .

cis sermonis esse ideo deprsecor omnes qui huius operis studiosi lectores accesserint
: :

ut non facillimum prorumpant in uocem et me indoctum meque iudicare inertem : .

incipiant Dent rogo ueniam eetati dent et naturae Enim uero quintum percurrens
. : .

15 lustrum natura fragilior plus discere quam scribere aliquid appelebam Sane ortum .

sancti huius et uitam et laudem quam Metheodius patriarcha argolico stilo cuidam :

primicerio Theodoro nomine eum roganti de eo est prosecutus summatim breui- :

terque studuimus carpere Si cui forte displicet haec nostra breuis narratio mittimus
. :

eum ad graecorum falerata commenta quae tanto largius de eo disseruntur quanto : :

20 iUi et in genere et in sermone congruunt Gaetera quoque miracula eius ex aliis docto- .

ribus summentes magis sensu quam uerba ]:)rotuHmus Excessum uero eius qualiter .

e seculo sanctus abierit ideo non scripsimus quia nusquam illum inuenire potuimus : .

Sed cur eius finis obstinatius inquiritur cuni tantae uirtutes operationum indicent :

eum post uincula carnis post luteam domum liberum uolasse ad aethera et in sede
: :

23 caelesti cum christo triumphare perhemniter His ita praemissis rogamus te monache . :

dei cunctam pOstulare congregationem ut fusis praecibus pariter obtinealis a domino : :

ut mihi imperito scribendi tribuat facultatem Qui cum uoluerit non tanlum lin- :
|

guas infantium facit disertas sed et brutorum animaHum ora resoluit in uerba:

loquentium Deinde tu frater mi specialiter huius sancli patrocinum+ pro nobis

.

30 petere non desistas ut ea quae de illo scribere praesumimus non humano sed diuino
: :

sint approbata iudicio Et sicut multos ex eius protectione gauisos legimus ita nos
. :

meritis illius ex antiquo hoste ereptos et ab inimicis tutos fore iaetemur.

VITA BEATI NICOLAI EPISCOPI .

Nicolaus itaque ex illustri prosapia ortus : cuius fuit . Paterae urbis : qu;e una ex
35 nobilissimis lyciae prouintiae ciuitatibus tantum quendam fame rutilabat : quantum
et populoso frequentabatur accessu : Modo peccatis exigentibus paruissimi instat
redacta oppidi raro incolitur habitatore De qua quia se occasio praebuit licet in . :

exordio uideamur facere digressionem tamen quia multis reor illud profuturum : :

aliquid magni prodigii sicut per successionis seriem fama usque ad nos manauit ad :

40 posteros transniittere curamus Est enim poenes urbem eandem quidam locus cam- .

pestris qui totus slagrosae creberrimis flamma? alluuionibus ita dissoluitur

: sicut :

uetus scinditur uestimentum et ex huileis meatibus per diem fumum emiltit teterri-
:

num+ per noctem uero quasi ferrarii fornax igniuomam uaporat llamam Cuius
: :

natura dicitur esse ut si quis oxperieiiti;v causa manus propius adhibuerit ardorem
: : :

45 quidem sentit sed nullam patitur aduslionem O mira domini piotas mira clcmen-
: . :

tia . Qui cum sit omnipotens cui nemo audet dicere cur ita facis non statim scelestos :

percutit nec perdit in crimine sed nunc paterno blanditur afTeclu nunc tyrannicas :

intonat minas . Crebro etiam et claris exinritat signis ut tandem de malefactis cos :
||

peniteat ne iusto iudicio dignas persoluant uindiclas Sic quondam liliis dei cum
: .

50 filiabus hominum contra eius uoluntatem coeuntibus iussit+ Noe Arcam oonstruere . :

cuius saltem formidine territi ab iniusla desistorent copulalione Sed quia nullo : .

modo se cohercuerunt aquosa eos perdidit uindicla qua totus otiani periil mundus
: : .
- clxilli] NICOLAVS 297

Gomorraeos iiimirum Sodomitas tanta sustinuit patientia ut descendere et uidere

et :

dignaretur utrum opere suas compleuerint actiones

: Cui Abraam obuians amica :

exeg-it collocutione ut pro decem iustis non perderet uniuersos : Quid ergo nunquid .

ueritas fefellit Abraam ? Sed nullo ibi nisi Loth reperto iusto et hoc ipso de medio :

eorum ablato cfeteros in sulphuris uindicauit examine et merito ut qui odorem

: : : 5

suae actionis longe lateque disperserant congruo demolirentur faetore Ecce nunc et : .

infelices ciuitatis prffidictae acolse quia omnem prosecuti sunt luxuriam omnibusque :

se subdiderunt illecebris ad emendationem misericorditer signum tremendee uindictae :

acceperunt De quibus datur intelligi quod si ulla se penitudine redarguissent

: : :

nequaquam horribili plecterentur exterminio Heu heu pestis iniqua tales sunt tuae . lo
retribuliones talia tua dona ut quos male suades
: maie et perire facias Veniet : : .

ueniet crede mihi dies illa quando et tu et auctor tuus Diabolus aeterno dampnabi- :

mini incendio Cuius similitudinem ignis praefatae urbis habet

: qui ardet et non : :

poenitus exurit Hiec compendiose digessisse nulli siL onerosum

. Nunc ad ea quse de .

sancto uiro inchoauimus accingamur Praifata uero urbe adhuc multa plebium gene- . 15
rositate referta parenles eius inter cateruas potentum quanto maiore honorificentia
celebrabantur tanto superna; |)atriaj accensi desyderio magis caelestis quam terrenae
. .

dignitatis gloriam appetebant Re uera enim cum essent nimium locupletati nullius : :

honoris insignia nullius sumnise dispositionis nioderamina uoluerunt sed omni studio
continentium se lege uincienles cailibem uitam actita re satagebant et mirum in |
: 20
modum cum in prima^uo iuuenlutis flore hunc solum filium genuissent cunctis se :

uoluptatibus abdicarent et inter suas prajces quas frequenter in domini templo fun- :

debant hunc solum superstitem non tanlum diuitiarum quantum et morum flagita-
:

bant ha^redem Quorum uota deus ex alto prospectans : Haud petitioni eorum :

defuit nimirum qualis futurus esset puer

: in ipso ita dicam primordio natiuitatis : 25
eius monstrare dignatus est Enim uero cum matris adhuc lacte aleretur coepit bino . :

in hebdomode^^ die quarta scilicet et sexta feria semel bibere mammas et hac uice :

contentus tota die sic permanebat Quis rerum immense deus quis inquam mortalium .

de omnipotentia' tua; operibus audet disputare? Quis non contremiscat tuam magnifi-
centiam qui uocas ea quae non sunt lanquam ea
. quae sunt Ecce noui Zacharie : . 30
uates ecce alterius Elisabeth filius
: Ille teneris iu membris immo in utero matris .

spiritu sancto est repletus hic fascia inuolutus quibus ualebat impensis eiusdem spi-
ritus sancti templum eedificabat IUe de anu parenle christum indice prodiL hic de . .

luuene matre christum ab infantia est secutus Absit tamen ut nos quanquam inef- . :

fabilis meriti sit apud deum iste sanctus beato illum equiparemus lohanni cum : : 35
dominus dicat inter natos mulierum non surrexit maior lohanne baptista Sed ut
: :

fragiles in quantum possumus

: et quibus possumus uerbis laudamus magnalia dei : ,

Quis enim audit paruulum in die semel et non amplius papilas bibere matris et :

facile credit? Quis non obstupescit tanto percussus auditu ? Sed si dominum in euan-
gelio dicentem attendimus pater meus usque modo operatur et ego operor omnis : : : 40
abscedit incredulitas omnisque sopitur intenLio Puerilibus igitur annis ut patriarcha
: .

lacob simpliciter domi transactis coepiL bonaj indolis adolescens esse et non sicut illa :

aetas assolet lasciuias complexus est mundi sed nunc parentum comitatus uestigiis : :

nunc solus ecclesiarum terebat limina Et quod ibi patulo de scripturis aduerte :
||

bat auditu non immemor armariolo pectoris recondebat

: Vbi autem utroque . 45

parente orbatus est saepius illud euangelicum ante suae mentis oculos ducebat Nisi
. :

quis renunciauerit omnibus quae possidet non potest meus esse discipulus et cum : . :

anhelaret ad perficiendum quod pio uertebat in pectore iuueniiis formido coepit : :

titillare mentem ne borealis aura perceleret quidquid pro christo facere disponebat
: .

Haec secum ad deum uerum totum desiderii sui pandens uelamen deprecabatur ut : 50

ille qui habet omnium scientiam inspiraret quatenus de tantis sibi relictis opibus : :

sic ordinaret ut muta laude humana conspectui placeret diuino Talia eo cogitante
: .

accidit uL quidam conuicaneus eius nimium locuples ad tantam ueniret inopiam ut

:

nec necessaria uitae haberet Quid plura? Ingruente inedia tres uirgines quas habe- .

bat filias quarum nuptias etiam ignobiles uiri spernebant fornicari constituit ut
: : : 55

earum saltem infami commercio infelicem ageret uitam Proh pudor extemplo fama .

tanti mali qua non uelocius ullum mobilitate uiget totam pertulit urbem et multi- : :

plici omnes sermone replebat Quod ubi sanctus Nicolaus reperit condoluit miser- : :
 -

298 NICOLAVS [clxill'-

rimo homini atque uirginum execrans stuprum decreuit omnino ex suis abundantiis
: :

earum supplerc inopiam ne puellfe nobilibus ortae natalibus lupanari macularentur :

infamia Sed cum noUet alium in suis factis nisi christum habere contemplatorem
. :

coepit explorare lemporum uices quo id sic operaretur ut etiam eos lateret quibus : : :

5 benefaceret Taliaquc secum uoluens aiebat Eia famule dei exime pauperiem patris
: . .

exime filiarum scortum Tellus tua? mentis hactenus sancto exculta uomere duplum :

subito prorumpat in fructum ut ex uno famelici satietur ing-luuies et ex alio uirgi- : :

uum redimatur incoestus Non occultes serentis christi fruges quse carent zizania . : .

Aperi thesaurum tuum ubi pietatis gazae resultant nec paueas adulationis fomitem
: : :

10 quia non exurit flamma uiciorum diuitias quas appro bat christus Non timet illa : |
.

sediHcalio ignem a^ternum qure fabricatur opilici summo Rumpe morulas omnes : . .

opus perfice bonum ut uideant imo sentiant homines et glorificent patrem tuum
: : :

qui in caslis est Inuenta erg-o cuiusdam noctis hora sumens non modicum. aurum
. : :

ligansque in panno perrexit domum uiri Qui undique circumspiciens per fenestram : :

15 quae competens uidebatur clam introiecit clam discessit nouam lacob stropham : . .

Ille commentatus esl qualiter laban mercedem non amitteret hic autem ut caele-
: :

stibus non priuaretur commodis IUe in cannahbus decorticatas ponebat uirgas ut . :

uaria quaeque acciperet hic ut helysiis uaria oblectamenta quiuerit adipisci :aedis :

inter claustra ligatum proiciet obrizum Hic est lesu magisler bone tuus non surdus .

20 auditor qui iussis obtemperans tuis duo impleuit praecepta et miseratus est homi-
: ; :

nem mendicum et opus sic prodidit dexterse ut : : ig:noraret sinistra Mane itaque :

faclo cum surrexisset homo aurumque reperisset : illud : dirig-uit primum ac tunc :

quanto gfestiuit gaudio quantasque deo gratias egit si quis uelit ex huberibus eius
: :

lachrymis quas magnitudo lelitise fuderat aduertere potest Tamen aliquantisper .

25 sciscitandus est uir iste de inopinata sua exultatione Dic age rogo te homo cur . :

tanto exultas g-audio? Hactenus enim lugubrem uullum tuimi osfendebas nunc te :

hilarem cerno Bene inquit liclari me uides quia dominus clarimens nescio per quem
. :

praestitit uita^ mese subsidium quo carere queam infamia quam inuitus incurrebam : : .

Gui erg^o ascribis impensam tibi benignifafem ? forsitan fidei tuae? prorsiis illi .

30 temeraria ling^ua uiri Ante pauiulum tanfae te ostendisti inlidelifatis ut temptatus

. :

non g^ratias deo ag-eres sed prostibulum esse decerneres templum spiritus sancti Et
: :

nunc te astruis hoc dignum fuisse Quale inquis templum dei dicis? Vis nosce quale ? .

Audi uas electionis clare iilud commendet Omnis ait qui caste uiuit templum
: : . :

est dei : et sedes spiritus sancti . Si ita est ||

immo quia ita est : quamobrem tu filias
35 tuas fornicari mandabas
Quia inquis inedia opprimebar Et cur non laborabas : .

manibus propriis sicut apostoli fecerunt qui non tantum pro se sed ul etiam haberent :

unde tribuerent necessitatem pacienti laborasse comprobantur Nobilitas ait mea ; .

renuebat aliquod opus facere Infelix si te illustrem consyderabas cur puellas ex te . ;

genitas pomposo lenonum ministerio ignobilitari malcbas? Disce ergo miser disce . .

40 non tribuere fidei tua? quoe sententiam meruit apostoli dicentis Qui templum dei : :

uiolauerit disperdet illum deus Sed large dei claementia' qui non est passus diu
: . :

contegi famuli sui lucernam sub modio ne lux lateret in tenebris sed ut posita : :

super candelebrumt luceret omnibus qui sunt in domo domini Tu tantum reuoca : .

filias Eslo pronubus copulae iustae non leno commixtionis iniustae Trade maritis
. :

45 quas prosternebas fornicatoribus La;lentur coniugio iusto non deformenlur concu- . :

bitu iniusfo Praesto est crede mihi qui tibi dotem ministrat ut omnes connubio
. . :

stabili iungere possis Celebratis ig-itur ex more primogenita? filife suae nuptiig ccepit
.

homo diligenter inquirere quis esset qui inopiflp sufe tantam praestitissef humanita- :

tem Gumque diu talia moliretur

: Nicolaus christi seruus haud multo post triduo :

50 quo prius simile peregit opus : uirum omni imbutum perilia omnique instructum .

scientia qui ut se utrumque tesfamenlum suscipere profiteretur non est cohtenlus

: :

lege litterae sed annectif euangelicam grafiam

: ut duobus fluminibus uno ex meafu :

profluentibus arentis fidei ortulum bene irrigaret ne ulfra sentes falce pietatis incisa? : :

lolio infande uisionis laHam ualerent atterere frugem Vbi uero reddifa est dies et . :

55 homo prosiliuit de stratu suo inuenitque fului pondo metalli prioris aequale tanlo :

exulfauit gaudio ut si homeri aut Maronis adesset facundia: loquacitas in tantarum :

magnitudine laudum exprimonda puto succubuisset Sed nos non nulla orationis eius .

prose quenles c.wfera sagaci lectori melius sub silentio ad intellig^endum rclinquere
I
: :
- clxiiu'-] NICOLAVS 200

quam indigare ele^imus Orauit autem sic : Domine domine absque cuius nutu nec .

passer ad lerram nec folium cadit arboris precor claementiam tuam ut tu qui omnia : :

nosti ostendere digneris mihi peccatori quis sit ilie qui tanta bona erga me exhi-
: : :

bere non desinit haec uere domine ideo peto non ut temerario ausu polutis eum
: :

contingere quaeram manibus sed ut sciam famulum tuum qui inter homines degens : : : 5

angelicam habet conuersationem et magnificem nomen tuum benedictum in ssecula : .

Talibus dictis orabat talibusque se hortabatur sermonibus Auferam certe somnum

: :

ab oculis meis excubabo sollicitus uigilansque pernoctabo forsitan ostendet mihi

. : .

dominus seruum suum Dixit et dictum coL'pit opere complere Interea paucis
. : .

admodum euolutis diebus ecce cultor eeternitatis aduenit Nicolaus et iterataei uicis : lo

factum trino supplere cupiens numero aequale duorum iactauit talentum Guius : :

sonitu excitatus homo slatim egressus iam uadentem iamque fugientem tali sub- :

sequebatur uoce Siste gradum neque enim aspectui te subtrahae nostro olim te
: : .

concupiui cernere Sic fatus ocyor aduolat spatioque correpto Nicolaum agnouit
. :

per unibras Moxque humi prostratus osculari satagebat pedes eius. Quod sanctus
: 15

pio ut erat pectore fieri prohibuit Sed breuiter allocutus exegit ab eo ne cuiquam . :

dum uitales carperet auras Nicolaum huius rei indicaret auctorem Felix felicem .

imitatus est niagistrum qui non solum honiines sed etiam daemones comprimebat
: :

ne famam eius sererent in populo Ille enim ne ueris falsa miscerent iste uero ne . :

quolibct extolleretur runuisculo interdixit homini ut nullo modo panderet nomen : : 20

eius hic omnibus uotis colendus onmibusque praiconiis extollendus

.
qui sciens :

duobus non posse placere dominis unum elegit cuius onus leue est cui tota deiio- : :

tione colla summittens pondcrosam sarcinam mundi cum oble ctatione sua proie-
:
|1

cit . Noluit quoque seculi captare famam ne sanctorum contubernio priuaretur : .

Co?Timittebat se deo assidue qui dispensat et ordinat omnia quando uult et quo- : : : 25

modo uult Ilis itaque transactis Mirea metropolis orbata est suo Kpiscopo Guius
. :

obitum non mediocriter adiacentium parochiarum condolebant Episcopi fuerat :

enim bene religiosus conuenerunt in unum dicens cunctis Vt lesu annuente domi-
: :

nus prouideret illi ecclesiae secundum scita canonum idoneum praesulem Gontioni ,

itaque intererat quidam pontifex magniB auctoritatis ad cuins+ intuitum omnium : 30

pendebat sentenlia ut qucm ille uoce proderet hunc proculdubio eligerent uni-
: :

uersi Hic uero per omnia sequens a])ostolorum uestigia cunctos ieiuniis et deuo-
. :

tissimis praecibus hortatus est insistere ut ille qui Mathiam indidit numerum sup- :

plere apostolicum ipse solita clajmentia pandere dignaretur quem uellet fungi tanto :

sacerdocio Tunc omnes quasi caelesti commonerentur oraculo sic conuersi ad deum
. :
35

flagitabant ex intimis praecordiis : suarum ouium pasto-

ut pastor retaernus utillissimum
rem ostendere dignaretur . Illis qnippe^ summa cum deuotione orantibus uocem de
cfelo audiuit dicentem sibi pra^dictus pontifex : ut egrediens ante portas ecclesiae
staret : et quem primum hora ipsum consecrarent matutinali uenire conspiceret :

antistitem adiungens etiam quod Nicolaus uocitaretur

: Tunc prassul ille caeteris .
io

coepiscopis hanc sciens reuelationem adiecit Vobis in oratione persistentibus ego ;

forinsecus excubabo Gredo enim quod non priuemur promissione dei Sic ait et
. . :

ianuas asyli sancta acalliditate+ obseruabat Mirum in moduni matutinali hora quasi a
domino missus se ante omnes agebat Nicolaus Gumque ad ecclesiae ianuas appropin- .

quasset iniecta manu eum apprehendit Episcopus blandeque sciscitatus est Quod
: : 15

equidem nomen tibi est ? Ille columbina ut erat simplicitate inclinato capite Nicolaus
inquit seruus uestre sanctitatis Gui protinus pnesul palmis innexis ait Fili ueni : :
|

mecum est aliquid secreti quod ture indoli fari debeam Mox introgressus en
. : .

fratres proclamauit uere ait dominus : quodcunque petieritis in nomine meo : cre-
dite quia accipietis et fiet uobis
:
En inquam quod petiuimus accipimus Ecce
: . : : . 50

adest de quo nostra flagitauit caritas

:
Quo uiso ingentem omnes tulere clamorem .

ad sydera et certatim laudabant saluatoris magnalia

:
Episcopi laatabantur pro .

coUega Cfelitus sibi collato Glerici alludebant sicut bonae pecudes Quid moror? . .

Licet plurimum renitens obstiterit plurimumque repugnauerit super thronum : :

impositus est illico et sicut mox est illius regionis pontilicalem accepit insulam+
: . 55

Mira prorsus mira et stupenda sunt quse narrantur et si licet antiquis per omnia : :

comparanda Quondam enim Samueli prophete sanctus praecepit spiritus ut ad

.
:

domum Isai pergeret : unumque ex eius filiis placitum deo regem iuungeret . Modo
 :

300 NICOLAVS [clxiiiF -

autem Episcopo ex intimo prsecanti affectu uox de ceelo iussit ut coram templi
isti :

foribus excubaret quatenus ibidem dignum deo et ecclesiae suee sanctae quod utile
:

feret reperiret episcopnm+. Illi quanquam uidenti locus tantum non regis nomen prae-
dicitur hic et locus et nomen prsesulis declaratur
: Ille caput reg-ium cornu robora- .

5 uit olei iste super caput Nicolai uirtutem inuocauit spiritus sancti
. Sed tamen et .

rex et praesul utrumque electus est a domino Vnde nos minime irridendi sumus . .

magnis componere parua Hinc iam ad ea quae in episcopatu gessit opem domino . .

ferente uertatur stilus Sed quia non nostrum est examusim cuncta digerere . :

obnixius petimus ut non superbe insolentise humili ignoscatur audaciee: et quod :

10 balbutiendo uix paucissimis explicamus uerbis ob amorem sancti libenter amplexen- :

tur Pontificali igitur cathedra sublimatus

. eandem morum grauitatem quam prius . .

eandemque sectabatur humililatem creber in oratione peruigilabat corpus ieiuniis :

macerabat Mulierum consortia licet ab ipso puritiae+ suae tempore exhorruuerit+

. :

tamen quandam ex hoc quasi pestem fugiebat In suscipiendis hominibus humilem 1|

. :

15 in loquendo efficacem se praebebat Alacer erat in exhortando seuerus in corri- . :

piendo Viduarum et orphanorum atque oppressorum sic negotia curabat

. ac si :

propria essent Hapinam execrabatur potentium arguebat uiolentos et si quem

. : :

forte quolibet casu afflictum cernebat mirabiliter reficiebat mirabiliusque consola- : :

batur Grescebat quottidie fama bonitatis eius quae ubique laudem ferebat Nicolai
. :

20 Hinc potens Hinc impotens nominabat illum Gaudebat populus cunctus de tali
. .

patrono laetabantur heroes de tanto pontifice qui ita se auctoritate et gratia plenum
: :

exhibebat ut omnium gereret curam et Episcopi dignitatem non amitteret Verum

: : .

tempus mihi deficit quin et sermo deserit si de singulis eius scribere meritis con-: :

tendam . sed qui scire uoluerit : qualem se quantumque prffistiterit : mordacem com-
25 primat dentem et ex subiectis agnoscere ualebit Gum igitur omnium carismatum
: .

uirtute corroboraretur Nicolaus et nihil sibi sed totum dei gratiae tribueret coepit : :

ita coruscare miraculis ut non tantum sui sed etiam alieni quibbet oppressi angustiis :

inuocato nomine eius statim sentirent leuamen Quadam uero die cum quidam naulae .

subita maris tempestate periclitarentur adeo ut praesentem ilHs minitarentur omnia :

30 mortem extemplo dissolutis frigore membris clamitabant Nicolae famule dei si

: :

uera sunt ea quae de te audiuimus nunc nunc nos in supremo periculo constituti :

experiamur quatenus eruti ex seuientis fluctibus maris deo et tuae liberationi gra-
: :

tias agamus Mira res Talia referentibus apparuit quidam in similitudine uiri dicens
. .

eis Vocastis enim me ecce assum

: Et coepit eos in rudentibus et antennis ahisque .

35 iuuare Nauticis armamentis Naec multo post omnis pelagi cecidit fragor omnisque . :

cessauit tempestas Tunc leti naute pacata sulcantes aequora quantocyus optatum
.

subeunt portum Et mox egressi sciscitabantur ubi Nicolaus esset Gum autem
: : :
|

indicatum fuisset eis in ecclesia e uestigio egressi mirabile dictu quem nunquam : : :

uiderant sine indice cognouerunt Hic ad eius pedes prostrati ca?perunt ei gratias .

40 agere dicentes quabter de confinio mortis episcopo suffragante liberati essent

: Qui- :

bus sanctus Non meae inquit possibilitatis arbitremini esse quod factum est solita
: : .

dei est misericordia qui propter creduHtalem uestrae lidei uobis sua succurrere :

dignatus est claementia Discite ergo quantum ualeat apud deum fides uera et petitio .

non ficta Propter peccata enim nostra quottidie flagelamur lamen si ex toto corde
. :

45 ad bonum deum conuersi fuerimus uiscera misericordite suas illico super nos com- :

mouet et eripiet nos de imminentibus periculis Idcircho non pigeat uos fratres bene- .

facere sectari humiHtatem libenter pauperibus succurrere Gredile meae paruilati

: : . :

quia ex quo homo in huiusmodi uoraginem propter delicta sua deiectus est nullum :

eius bonum sic deus approbare legitur sicut eleimosinam tamen si non ob niundi .

50 fiat gloriam His aHisque taHbus instrucli ammirantesque humiHtatem spiritus uiH-
. :

tatem habitus sermonis facundiam atquc magniludinem uirtutis eius discesserunt

. .

Quodam itaque tempore cum eandem Lyciam regionem accohu-um pro merilis sic .

perniciosa fames oppressisset ut seges a^gra uiclum omnem negaret mox a prouin- : :

ciaHbus ruricoHs saepe dicto famulo dei pro indigentibus maxime pericHtanti naues
55 triticeis onusta^ mercibus in Httore hadriatici porlus adesse nunciantur Quo uelox .

adueniens Nicolaus nautis infit \'os rogaturus accessi ut populo huic tabe diu-
: : :

turnae famis laboranti consulentes aliquantulum remedii ex isto imperliri studeatis :

frumento Sic sanctus et sancto sic aiunt ilH

. Non audcmus pater tuis obsequi : :
- clxV] NICOLAVS 301

preeceptis quia publica taxatione angariati Alexandriam perreximus et modo hoc

: :

triticum deferimus per ministrorum manus in augustalium stipendii metiendum :

Quibus sanctus Audite inquit me et ne hic amplius atlenuetur apostolus per

: :
||

unamquanque ratem saltem centum mihi modios prtebete et ego in nomine domini :

mei cui seruio in uirtute spondeo polHceor promitto quia nullam minorationem : : 5

habebitis apud regium exactorem Tandem interuentu preesulis conuicti ex singulis .

pupibus centum numerauere modios et confestim secundo surgentes uento classes : :

portumque relinquunt atque spirantibus auris uolucri cursu Byzantio applicuerunt

:

urbi Gum autem integram mensuram quam Alexandrige susceperant ministris impe-
.

ratoris numerassent tantus stupor omnes coepit ut prae admiratione seriatim

: : lo
cuncta quae facta fuerant eisdem narrarent minislris Qua relatione perculsi deum :

omnium rerum auctorem continuata utrique laude magnificant Vir itaque dei .

accepto frumento sic per industriam illud partiri studuit sicut unumquenque noue-
. :

rat indigere Mirandis plus miranda succedunt Tanta enim omnipotens dei largi-
. .

tate hoc ipsum parum quod sanctus distribuit auctum est ut non tantum eodem sed : 15
etiam altero exacto anno ad uictum singuHs sufficeret Quin et multi spe credula exinde :

serere non dubitantes nequaquam eos expectata seges uanis frustrata est aristis
: :

sed huberius sparsit radicibus Porro nemini hoc incredibile uideatur quia saluato- . :

ris promissio est ista dicentis Si habueritis (idem sicut granum sinapis et dixeritis : :

monti huic te transfer transferetur et illud Qui in me credit opera quae ego
: : : : : 20
facio et ipse faciet et maiora horum faciet Vere enim in eo credidit Nicolaus in
: :

cuius opitulatione tale tantumque ualuit facere miraculum : Ex multis igitur idola- .

triis quibus olim preefata regio dedita fuerat maximam claementiae suae deuotionem :

erga nefandissimae dyana; simulacrum exhibere studuit Adeo ut etiam illud ad usque .

serui dei tempus plajrique rusticorum execrabili deseruirent religioni Sed uir dei . 25
huius sacrilegii superslilionem tanta perseculus est inslantia ut diuino sufragatus :
|

amminiculo poenitus ex illis linibus obscccni numinis culturam propelleret Verum

: .

quid Diabolo maliciosius ? Quid in orbe artificiosius ? Cum autam+ cerneret se priua-
tum tanto decoris sui cultu fellea face succensus magnam contra Nicolaum exarsit :

in iram et nouo pectore noua uersans consilia

: quosdam adiit uiros omnibus imbu- : 30
tos immo perditos maledciis eisque conficere oleum quod Midiacon dicitur- sub omni :

celeritate preecepit Parent prolinus egregii auditores dictis cari magistri et quan-
. :

tocius portentuosi Iiqnoris+ mixtionem componunt Quo confecto haud piger daemon .

ad nocendum transformauit se in cuiusdam religiosa^ feminae uultum atque simu- :

lata specie quibusdam nauigantibus quorum deuotio ad seruum dei tendebat medio 35

se se contulit mari et quasi aliorum lembo uteretur ait eis : Video quidem uos . :

proficisi+ domum Nicolai mallem nunc et ego uenire uobiscum quia uotum habeo . :

tanti patris perfrui benedictione Sed quoniam nequeo rogo uos ut si molestum . :

non est hoc meae paruitatis oleum ad ecclesiam myream feratis et ob memoriam :

mei sumalis exemplum et in pariete ipsius aulae liniatis Illi utro+ ignari doli
: . 40
artisque fucatae : sumunt oleum classe : et libenter secum uehunt Tunc monstrum .

informe umbra uelut tenuis uelociter euanuit . Sed pius dominus inuidorum asper-
nator non est passus diu simpliciter ad famulum suum properantes munus ferre simu-
late imaginis nec sermonibus fantasticis delusos progredi
: Ex improuiso enim .

cernunt sagenulam insignibus refertam hominibus inter quos conspicantur quendam : 45

simillimum sancti Nicolai qui ad eos facelis interrogationibus orsus est Heus : :

inquit qua^nam mulier illa uobis locuta est uel quid uobis attulit ? At illi seriatim
. :

cuncta narrantes en aiunt et oleum ostendunt quod se pnecala esset ad sanctam por-
:

tare ecclesiam Quibus ille Vultis euidentius sapere

. quae fuit fcemina illa ? Haec : :

enim est impudica diana et ut me certo uerum dicere comprobetis hoc uasculum :
1|
: 50

execrandi olei istos proicite in fluctus NuIIa in medium mora incunctanler faciunt .

imperala Mox autem ubi oleum illud aequoreas tetigit aquas

. mirabile dictu illico : :

accensus est ignis et contra naturam elementi prolyxo maris spatio uisus est ardere
: .

Hajc uero dum nautis stupenda uidentur et defixo obtutu haerent in tanto prodigio : :

utrorumque naues magno diuisae sunt interuallo unde nec interrogare ualuerunt : 55

quis esset ille per quem callidi hostis frustratas agnouere insidias
: Veruntamen ut .

deuolarent ad sanctum festinantes Nicolaum clara uoce referebant obuiantibus sibi :

quid eis acciderat Venientes autem ad seruum dei aiebant : Vere tu es ille qui : :
 :

302 NIGOLAVS [clxV -

nobis in illo pelago horrendum oslendisti prodigium Vere tu uerus es dei famulus . :

ob cuius uil£e meritum erepti sumus ab exicialibus diaboH insidiis Talia dicentes .

cunctum rei euentum per ordinem indicant Quibus auditis uir domini solito more in :

laudem prorupit clajmentissimi patris ac deinde monuit eos iuste et pie uiuere : : :

5 ac se tutele custodis seterni ex toto committere qui neminem permittit temptari super :

id : quod polest ralibus itaque oraculis facilius informatos optataque benedictione

, :

exhilaratos lelantesque homines illos lesu christi famulus remisit ad propria .

Prcelerea cum in phrygiae partibus gens cognomine Artaiphala sediciosis machi-

nantibus uiris : a Constantini Caesaris imperio discessissent confestim idem augustus :

10 tres militite principes quos dolopes uocant

stratiles nepotianum scilicet ursum et :

harpilionem ex consulto accitos alloquitur eisque iussit ut praeparato nauali : :

apparatu ad subiciendos proliciscerentur rebelles Armata itaque iuuentute et : :

stipata militari ambitione Constantinopoli egredientes pacatum per eequor nauigare

:

ccjeperunt Qui postquam longissima maris itinera transfretarunt et pontum sulca-

. :

15 runt lyciae regionis subita intemperie exorte incumbebant pericli

: tabantur procelae |
:

Ac per hoc nec obnili contra nec lendere ualentes Ilectunt uiam crebrescentibus :

uentis et tandem littoribus hadriatici portus allabunlur Vbi iactis ex more anchoris
: .

stabiliuntur classes sicque demum optata potiti harena : coeperunt non nuUi huc :

atque illuc deambulare iuuenes aliqui uero eorum mercationis causa usque ad locum :

20 nundinarum qui placomata uocatur accedentes rapinam ut illud hominum genus :

consuetum est iniigere non desinebant Quod mobile acolarum uulgus aduertens : :

omne ruit ad obsistendum Quibus uicisim ceu auersis magno turbine uentis confli-
: .

gentibus tumultus repetens paterai urbi pro nuncio fuit Vnde factum est ut eadem : :

Ciuitas ad arcendam uim tantaj sedicionis tota concurreret Qua uir domini commo- :

25 tione pei^culsus exit ciuiumque furentium indignationem sagaciter comprimens ad

: :

praefatum portum qui ab ipsa urbe tribus disparabatur millibus festinus perrexit : :

Ibique repertis principibus illis post salutationis officium oscula libauit ac deinde :

percontatus est dicens Qui estis ? Vnde ? Pacemne huc fertis an arma ? At illi
: :

Pater inquiunt sancte pacifici sumus et tempestas nos uestris appullit oris Nam . .

30 cursus noster phrygiam tendit Increuerunt enim quidam rebelles ad quorum contu- . :

maciam edomandam ab imperatoria sumus potestate directi Ideoque petimus ut : :

tuis nos comiteris orationibus quatenus id decenter perficere possimus Hic preesul : .

alacriter eos allocutus inuitauit ut pariter ad urbis proficiscentes moenia non : :

dedignarentur illius perfrui benedictione Mox stratilates illi tantam serui dei admi- .

35 rantes efficaciam illico omni suo interdixerunt populo ut non barbaricae fremerent
: :

nec indisciplinate ultra agentes uim quibuslibet facere praesumerent His ita sedatis . :

ecce relatum est a dicentibus Domiue sancte si tua praesto fuisset in ciuitate pater- :

nitas nullo modo iniuste fieret trium militum ca^des

: Nam et ciues omnes ualde .

uestram condoluerunt absentiam quoniam consul magno excaecatus munere neci :

||
:

50 eorum consensit Quibus auditis uir domini pielatis igne inflamatus pra'fatos rogauit
: :

principes ut cum illo rapidis festinarent passibus Nec moi^a

: ingrediuntur urbem . : :

et in locum qui Leonti dicitur applicantes interrogauit sanctus Nicolaus quos ibi : :

reperit si adhuc uiuerent

: qui capitalem acceperant sententiam Hespondentes illi
: .

dixerunt Festina uenerabilis pater festina quia in platea Dioscori uiui detinentur
: : .

45 Mox ad ecclesiam martyrum Crescentii et Dioscori pro quo ipsa cognominabatur

platea concurrens et non eos reperiens sciscitatus esl ubi essent
: Cui dictum est : : :

iam modo portas illius urbis egrediuntur Quo dum tenderet audiuit eos asportalos : :

in Birram ubi dampnaticii perimebantur

: Hoc Veredarius et famulus christi audito .

licet temlo fatigatus itinere abiit cucurrit et ad locum usque expeditus perueniens
: : :

50 reperit eos poplite flexo uelata facie atque super exerlam ceruicem operiri iam
:

libralum spiculatoris cnsem Hic experiri potest ueridica illa sententia iustuS ut leo . :

oonlidit Nam non de potestate mundana non mucrone territus totum se in liclo-
: : :

rem ingessit eminusque de manu eius gladiuni propellens

: nec prius abscessit : :

quam illos solutos a uinculis secum reduceret repetens me me inquam nani pro . .

55 istis innocentcr condcmnatis paratus sum dedere leto Ex carnificibus autem illis .

nemo saltem ei mulire audebat scientes eum magni meriti maguaeque esse constan- .

tiaj et in christo plurimum ualere

: Fauore igitur proseculus populi qui eius . :

expectando aduentum gladiatoribus impedimento fuerat ad pnctorium proconsulis :

- Clxvr] NICOLAVS 303

accessit : cuius foribus ui magis

uoluntarie reseratis Erant enim clausse quam . :

nunciatum est Eustachio consuli a cubiculariis de aduentu prsesulis Illico Dux ille .

festinus ei occurrens salutauit eum Sed quia scriptum est probata autem uirtus . :

corripit inscipientes aspernans sanctus aiebat Inimice dei praeuaricator le

: gis :
|
:

cuius os innocentium cruoreni dulcius ebibit melle qua temeritate pnesumpsisti : 5

uultum conspicere noslrum Tanti conscius reatus cruentissime quare non atten- .

disti dominicam praeceptionem quas quottidie intonat innocentem et iustum : :

nolite condempnare Ad quem responsum paucis ita reddidit heros Gur me sic: :

accipis serue dei ? Cur frustra in me speuis Animaduerte quia magis Eudoxius et '?
:

Simonides huius urbis insignes ex hoc magis arguendi suntquam ego Re uera enim : . 10
ipsi sunt uajhementer accensi ad effundendum sanguinem horum Gui prfcsul e .

contra Non Simonides inquit nec Eudoxius sed auri argentique cupido le illexit ut
. :

ad patrandum tantum facinus consentires Grede mese paruitati quia quomodolibet . :

regimen tuum disponis imo quo depricdaris hanc patriam piissimis Augusti insinua- :

bitur auribus qui factis tuis dignam recompenset aequitatem

: Ha3C et alia perstabat . 15
memorans iixusque manebat et ducem infamabat Tandem aliquando accedentes
: : .

praefati milites multum obsecrabant : ut suposito furore consuli ufchementi rubore

sullusso ueniam daret Quorum postuhiLionem uir domini claimenler accipiens : :

ducem Eustachium quem coram omnibus infamarat coram omnibus humiliter mul- :

cere studuit Stratilates deinde illi post celebratum conuiuium

: pontiiicis benedi- : 20

ctionem aucti laetanter socios classemque reuisunt Inde ubi prima fides pelago reddita .

est iter aggressi sunt coeptum et flatibus inuecti secundis uelociter phrygiam per- : :

rexerunt Quam cum sagaciter ablatis sedicionis fautoribus sub impcrii iura redegis-
:

sent Constantinopoleam repelierunt urbem

: Quibus non solum gratulabundus :

occurrit populus sed procerum multi imperator etiam ob subactos sine sanguine
: : 25

hostes gestiens gaudio triumphantium more recepit Sed h;cc non ajquis oculis ille .

antiquus humanse salutis a;mulus aspiciens in longum quieuit fandiu enim se formas :

uertit in omnes quousque inuidos quosdam stimulis cogeret amaris

: qui eorum ||
:

dignitatem zelo prosequenles aut dedecus aut necem contra illos molirentur Quid : .

niulta ? Accedentes quidam dolosi ad quendam [)rfefectum nomine Ablauium quem : 30

Achiui Aparchum uocant in multis eos accusabant prtcsertim contra Augustum eos
nitebantur ostendere conspiralores adicienlcs subdolam esse illorum locutionem et : :

fucatam humilitatem ex quo tanta simullas non esset attendenda Quia ubi tempus : .

inuenerint secus a[)parebunt Sed cum se inanibus uocibus nihil affectare conspice-
: :

rent coeperunt magnis muneribus animum uiri illicere et eum in perniciem armare
: : 35

innocentium Verum quid non cogit mortalia pectora auri sacra fames ? Extemplo
.

corrujitus Parchus immensitate fului metalli intrauit ad .Auguslum et sic orsus est : :

Excelentissime domine cuius moderamine totus mundus paccatus quiescit ecce :

inuidia diaboli a quo omnis nequicite saeminarium orilur infestos contra nos susci- :

lauit inimicos He uera enim stratilates illi quos dudum phrygiam ueslra misit subli-
: 40

mitas insidias machi.nantur domino meo

: Nam conuenticula crebra agenles . :

promittunt confederatores suos ditari opibus et magnis extolli dignitatibus Hoc ego : .

pro certo sciens ideo coram tua ueni narrare prajsentia :ne diuinum iudicium et :

Imperialem incurrerem iram Quoniam quidem non solum rei sunt qui male : :

faciunt sed et qui consentiunt facientibus

: Maxime cum haec proculdubio a sociis .
45

eorum didicissem Vnde caelitus uobis colata prouideat sagacilas quod facto opus
. :

sit . Gredidit itaque augustus falaciis eius : ut pote praefecti sui : et iratus euestigio
compraehendi eos uero carceralibus custodiis man-
iussit : et in carcere retrudi . Illis

cipatis accidit haud reor sine nutu diuino

: ut imperator in summis rei publicco :

praeoccupatus negociis horum protelaret sententiam Sed quia caecum pectus quod : .
50

semel inlicit difficile poenitudine renitescit praedicti calluniniatores paucis effluxis

: :

diebus assunt et memorato praefecto promissa munera deferentes

:
|
quo pacto :

inquiunt inimicos nostros uitae donastis et non capti cominus sunt iugulati ? An .

sperastis seditioni uos posse finem imponere si eos arctari ergastulo iuberetis ? Ecce :

enim retrusi sociis eorum amminiculantibus exire satagunt et meditatam implere :

55

nequitiam Idcirco te conari necesse est ne tale quid quod non optamus perficere
: :

possint Alioquin uigilasse pro pace uestra nos poenitebit et uos celerrime peribitis
. : .

Goactus ergo praefectus illo magis cruento munere quam sermone denuo auribus
 .

304 NICOLAVS [clxvr' -

caesaris talia uenena infudit Domine Auguste scelesli illi quos pietas uestra uiuere : .

sinit . non cessant pestifera cum suis conspiratoribus meditari consilia Certo enim .

certius noueritis eos exti^insecus habere coniuratos : qui illos uiriliter adiuuare sata-
gunt ut egredientes insperate ad necandum super dominum nostrum irruant Illico
:
.

5 augustus quasi suam comperisset mortem tanta furia actus est ut absque inquisi- :

tionis respectu preeceperit illos occidi Quo mandato auaritiae accepto pra- gaudio : :

magno misil ad custodem carceris ut hos segregatos soUicitius obseruaret quatenus : :

subsequenti nocte clanculo perimerentur Custos autem ille bone compassionis uir . :

et merito Hylarianus uocitatus prEeripuit se ad carcerem et msesto hanc edidit .

10 pectore uocem Vtinam uos domini nunquam scissem proh dolor hodie separamur
: : .

ab inuicem et lachrymis suffusis ait Eloquar an sileam

: Sed tamen cogor loqui : .

uobis Sciatis ab augusto egressam esse sententiam

: ut hac nocte absque dillatione :

occidamini Prasordinate ergo de rebus uestris ne postmodum in suppremo consti-

. :

tuti magis eas exterminio quam testamento delegatos relinquatis Quibus auditis
: :

15 extemplo gelidus per tota cucurit ossa tremor et ingemiscentes sparsis crinibus :

scidere uestimenta sua atque hululatu cum magno talia clamitabant heu quisnam : :

est tantus iste furor ? quae tanta seueritas ut sic moriamur sicut crassa tores popu- :
||

lorum qui saltem nec interrogatione digni habentur Immanis est ista crudelitas et
: . :

nec audita in gentilibus Gum autem diu multumque ita gemerent Nepotianus unus ex .

20 eis recordalus est qualiter sanctus Nicolaus iuuenum liberator trium mirabilis fuisset
suspirans iterum iterumque tandcm hanc precem fudit Rex deus excelse succurre :

miseris perituris meamque humillimam deprecationem non nostris sed serui tui
: :

Nicolai meritis dignanter attende quatenus sicut eius instantia tres illos erutos a :

morte conspeximus ita nos per eius intercessionem ab instanli eripiamur sententia
: :

25 Quoniam quidem si non adest corporaliter credamus tamen illum : spirilualiter omnium
compali necessilatibus pro quibus libi sa^pius supplicaret Te igitur precamur : .

domine tu qui uoluntatem timeuLium te facis propter orationes eius libera nos Sic : .

Nepotianus sic et comites eius supplicabanl atque simul uno ore clamabant Sancte
. : :

Nicolae adiuua nos serue dei licet absens interueni pro nobis ut eruti a presenti
. :

30 iugulo tuam deuoti uidere faciem tuosque sacratissimos mereamur osculari pedes
: : .

clajmens pielas saluaLoris O immensa benignilas creatoris qua? tanto laudanda . .

est prseconio quantum ab omnibus sinipliciler se petentibus exorabilis

: Quis :

umquam eum quajsiuit puro corde et non inuenit ? Quis petiuit ab eo misericordiam :

et non accepiL ? Ipse enim se obligauit dicens Quodcunque petierilis patrem in :

35 nomine meo fiet uobis Huius enim sponsionem ueritatis inler angustias hi tres mira-
.

biliter sunL experLi Nam uir dei adhuc uilam carpebat praisentem el bonus dominus
. :

sic praidiclorum supplicum preces audirc dignatus est ac si sanclus Nicolaus inter- :

uentor in superiore regno penes eum fuisset Sed hsec cuius sunt nisi tua christe .

dona tuai retributiones tujc prorsus domine qui gloriflcauLes te non solum coram
. . :

40 tuo patre in ctclis sed etiam in terris coram hominibus glorilicare consueuisti Nocte .

igitur inse cuLa qua plecLendi erant slralilales illi

|
cum se imperator Eparchusque :

sopori dcdissent similia uiderunl somnia Quiu ideo singillalim narramus

: ut . :

euidentissime omnipotentem intelligamus non lautum palam sed cliam per uisiones : .

minari iusticiee praiuaricatoribus Neque id fruslra facit sed quia plus gaudet supcr . :

45 uno peccaLore quam super nonaginLanouem iuslis oslendil se malle cunclorum paMii- :

teuLiam \'isiones auLem huiusmodi fuerunl

. Apjiaruil qu;cdam effigies sancli .

Nicolai diceuLis Conslantina? Cur straLilaLcs illos iniusLe comprichendi fecisli ? Cur
: .

sinc crimine morli abdicasli ? Surge ccler eosque dimitLi quanlocyus iubeto Quod : :

si fortasis me sprelo aliud facere uolueris ca^IesLem pnecor rcgem ut contempLus : :

50 mei ultor existens tibi induralo bellum sinaL insurgere et Lc ibi perempto caro lua :

besLiis auibusque sit cibus Cui Auguslus quis et cuius auclorilaLis es Tu :»ut hac :

hora palaLium meum ingressus lalia audeas loqui ? El ille Ego sum Nicolaus pec- : :

calor Mirete metropolis Episcopus Ilioc dicens abiit Eparchumque sic terrilal ipsum . . .

Ablabi uecors menLe et seusu perdile qua» tibi necessilas incubuit ut obsLinalus :

55 innocenlium fores delalor ? Perge uelox illosque conlinuo e carcere produci facilo : .

Sin auLcm imperatoris wterni maiestaLem obLiuco uL tolum corpus luum scaluriat :

uermibus et domus tua quantocyus diripiatur

: Ad qucm praefecLus sic turbalis .

uocibus infit Tu uei'0 quis es qui tauLa minaris ? Cui ille

: Me scilo esse Nicolaum : :
- clxviii'] NICOLAVS 305

mirensem Episcopum Dixit et procul in tenuem cx oculis euanuit auram Talibus . : .

igitur Cajsar et Eparchus perterriti uisionibus excutiuntur somno et maturato officio : :

qua? quisque uiderat ccleriter+ remiserunt sibi dicenda Deinde ubi prima stellas .

aurora fugauit e uestigio Imperator accersitis magnatibus suis et eodem Eparcho

: :

fecit sibi stratilates illos prtesentari Quibus astantibus toruo aspectu ita exorsus est . : 5

Quas magicas nostis artes ut tantis nos H illudatis phantasiis tantisque exagitetis : :

somniis ? Illi attoniti tanto interrogantis auspicio nullum dederunt responsum Et .

denuo Augustus edicite nobis qua? sint maleficia uestra

. Ad quem Nepotianus : :

solus pro cunctis sic pauitanti uoce respondit Excellentissime imperator cui deus :

regni commisit habenas documentis nefariaj artis simus instructi : lO absit ut nos .

Nunquam enim domine tali uacauimus magisterio Quippe et nos constanter profite- .

mur non illius esse commissi ut capitali subiciamur sentenliffi Tunc Augustus : .

Nostis inquit aliquem hominem cui Nicolaus nomen est?Mox illi audito tanto nomine :

tendentes ad sydera palmas utrasque uoce magna dicebant Benedictus es domine :

deus Nicolai sancli qui non relinquis sperantes in te et de tua misericordia praesu- 15
: :

mentes Benedictus es et laudabilis In+ saecula qui chementer infelices tuos seruos
: .

dignatus es respicere Et nunc domine domine miserere nostri et famuli tui Nicolai
. :

intercessione eripe nos ab hac perditioue+ sicut erepti sunt tres uiri illi a pernicioso :

iugulatu Caesar uero sciens et ardens sciscitari et quaerere causas propius eos ad se
. :

accedere iussit Tumque demuni eos intuitus dicite inquit

. Hic quem inuocastis 20 . :

quo est sanguine progenitus quis quantusue sit uel si uera sunt quee dicitis coram : : :

pandere maturetis Mox item Nepocianus confortatus ail Iste est uere sanctus per
. :

omnia cuius meritis nos credimus crui ab intemptato exicio Iste est quem in nostra
: .

inuocauimus perditione et ecce ut cernimus alacrem sensimus adiutorem Vere enim : .

dei dignum credimus illum seruum esse ob quem tantis licet terrarum spatiis longe 25 :

ab eo positos sub uno noctis momento christus nos exaudire dignatus est Hoc dixit : :

et conlinuo prosequens narrauit qualis quantaj humilitatis quantaeque esset boni- :

tatis . Nam et ereptionem iuuenum totiens memoratam sicut scripta est per ordinem
pandit Imperator autem haec audicns multum miratus est et pro tanti uiri bonitate
. :

deum uenerans ite ait et famulo dei gratias agite imo deo qui uos per eum 30
:
|
:

liberauit Ex constantini aulem donariis manusculat necnon ct apices nostros uobis-

:

cum ferte Hunc etiam euangelii librum mirifice auro contectum et ciminilia haec
.

simul et duos ex auro cherothecas uasque hod aliud aureum gemmis pretiosissimis
decoralum Eique dicite ut dignanter ista suscipiat et mihi lubentissime praeceptis
: : :

eius obedienti non minari sed orare studeat

: Atque pro pace regni nostri magis 35 :

totius orbis dominum poscat Post paucos igitur dies stratilates prsedicti acceptis .

epistolis auguslalibusque muneribus ad seruum dei uti deuouerant ire coeperunt :

Qui uenientes illico consternati solo pedes eius osculati sunt et prae magnitudiue +
: :

laeticiae claris repetebant uocibus \'ere dileclissimus dei es famulus Vere cultor et : .

amator chrisli V^ere tu omnium ore laudabilis

. propter quem mirabiliter a morte 40 :

liberati sumus haec et alia diutissime conclamantes

. tandem deditionis seriem retu- :

lerunt atque olFerentes munera necnon et imperiales epistolas indicia ostenderunt

:

suae liberationis Mox doctor egregius eleuatis ad cadum brachiis deum collaudabat
.

saluatorem dicens Magnus es domine deus noster magnus et mirabilis : cuius :

magnitudinis non est finis Tu es enim dominus diues in omnibus qui facis mira- . : 45
bilia magna solus His diclis conuersus ad illos tantis eos irigauit scripturarum
.

fluentis ut plurima de rebus propriis largirentur egenis

: Dehinc sicuti secularium .

moris est tanto gestierunt gaudio ut sibi tonderent quos in carcere miserant crines : : ,

Exacto ilaque apud uirum dei aliquanlo tempore cum ingenti laetitia instructi doctri-
nis eius et aucti benedictione remearunt ad propria magnificantes deum nostrum . 50

lesum cristum qui regnat cum patre et spiritu sancto unus deus ffiquali maiestate
: .

aequali potestate per omnia saecula saecuIorem+ amen .

Nunc igitur fratres carissimi si uobis placuerit de solemnitate huius diei beatissimi
Nicolai confessoris alque pontificis in eius laudem aliquid loquamur Quoniam ||
.

illius sollemnitas agitur quem non solum gra^cia sed ptene totus orbis prajdicat : : : 55

Et iuste quidem quia licet per pauca scripta sint ex his quas sanctus uir in uita
: :

sua parauit tamen ex quo ad christum perrexit tanta quottidie miracula exhibet
: : :

ut nulla carnis sufficiat lingua referre Quis enim digne potest explicare qualiter . :

II. — 20
 NIGOLAVS lclxviii'- -
306

eius meritis promerentibus cecis uisiis . surdis auditus . et ut breuiler dicam ; debilibus
cunclis et celerrima et optima reddilur ualitudo Quis inquani tante est facundiae . :

ut facile possit cxprimere qualitei* eX marmoi^e tumuli eius sacrum resudat oleum
: :

quod ab excubantibus niinistris penniculo collectum sludiosissime reconditur ad

5 diuersorum lanyorum utilem admodum Unctionem ? Refero itaque caritati uestre :

qUod ueridica relatione a quibusdam graiis coittperi Sed illi hoc ipsum fama .

mirensium accolarum didicisse profitebantui* ianien siue aliter siue ita se ueritas .

habeat iudicio nari^anlium est commiltendum

: Quodam siquidem tempore cum .

quidam magnalum ciuitate prfedicta inuidiosa factione pontificem sedis ipsius pro-
10 pellere non erubuissent colltinuo desinit oleum tantae perfluel^e benedictionis
: At .

ubi idem antistes suam recepit cathedram confestiiii salutaris liquor stillare more :

pristino coepit Mirabilis quippe deus in sanctis suis

. quoniam sic famulos suos :

gloriticare cOnsueuit ut in omnem terrani exeat sonus eorum Qualis sonus ? nempe
: .

uictoria; ac triumphi Quia dum suis supplicibus collata cffiUitus non denegant patl^o-
:

15 cinia Ovstendunt se mundi deuicto principe

: diademale redimitos a?terno : .

Lfetemur ergo carissimi Iretemur in domino et diem festum sancti Nicolai salu- :

briter celebremus Quoniam si nos ille concordiler festinos inspexerit fauet ci^^dite
. :

mihi fauet nostrce deuotioni Quin et secundum nominis clhimologiam Nicolaus eolice. . .

uictoria populi resonat Impetus ferocissimos conteril rcpugnantium el castra uin-

^ .

20 cere iuuat hostila+ Omnis ergo sexus omnisque conditio protectionis eius tutamen
.
|
:

expectet imploret sufragia qua^rat auxilia

. Nouit eninl olim c^lesti palma potius
^ .

misericorditer subuenire afflictis liberare oppressos et pestiferos soluere nexUs His : .

ita prremissis effundamus aliquantulum coram illo precem ut in fine pagellae palroci- ;

niis eius fruamur Oramus itaquc te sanctissime pater Nicolae

. ut humillimas nostras :

25 petitionis uoces attendas afleclum conspicias et considerato noslraR condilionis

: :

figmento hostcm comprimas expellas lyrannidem dissidentes pacilices tuearis

: : :

preesules guberhes cleros : Abbates dirrigas foucas monachos et omnibus qui

v : :

deuote tua soHemnia peragunt caeleste regnum adire acceleres Nosque misellos qui : .

uelut inertes operam dcdimus et exilem gloriae tua? formauimus laudem ex omni : :

30 perturbatione insidiantium eripias Suggestioncm spirituum immundorum custodias . :

quatenus fideliter lesu christo seruire mereamur qui cum patre et spiritu sancto :

uiuit et regnat dcus per omnia sa^cula srt^Culorum amen .

Gum de atfrica? partibus \'andolorun\ + cxei>citU8 applicuisset ad terram calabrindem :

atque eandem regionem igne succenderent i^eperta est ibi a quodam barbaro in cuius- :

36 dam christicola» domo sancti Nicolai imago in tabula honeste depicta Quam protinus :

in sinu suo proiecit el abscondil quamuis ab eo ignoraretur omnino quid esset

*
: .

Cum autem peruenisset ad eos qui christicolas capliuos dcduccbant uinctos inter- : :

t^ogauit unum ex eis et ait Rog-o ut mihi indicetur cuius est Hgura in hac tabula
: : :

tam pulchre depicla Et ha'c dicens demonstrauit eis achonam

: Cum ergo eam : :

40 contemplati essent christiani cum gemitu et lachrymis dixerunt Imago haec quani :

cernimus sancti Nicolai dicitur Qui multis miraculis et uirtutibus apud deum et :

homines existens clarus manifcste edocet se uiuere etiam post sej)ulchrum Cumque .

uero hoc auditu percepisset ille barbarus continuo abscondit eam pixipter suos :

socios nemini ex hoc aliquid pandens Cum

. autem reuersus esset exercitus uanda- .
||

45 lorum in Aphrioam cum plurimis capliuis et spoliis multis rediit et ipse barbarus :

qui sancti Nicolai habebat tabulam in domum suam Erat autem ipse Ihclonarius . .

Quadam aulem die tulit ipsam achonam et posuit eam ante thelonarium suum ubi : :

erant omnia qua* habebat aurum ct argenlum uestes Et sic locutus cst ci dicens
: . :

Nicolae habeto custodiam super theloneum hoc nam ego alibi ncccsse habeo profi- .

50 cisci Ihec locutus imagini discessit aperlum omnino rclinqucns Ihelonanim secu-
. : :

rus proficiscens quasi plurimos ibi custodcs dimilterel Cum autem secus cilndem .

thelona^um latrones transireut et uidissent aperlum et neminem custodem ibidem : :

esse :dixerunt ad inuicem ul ueuientes nocte eadem diriperent omnia qua^que

: :

intrinsecus erant posita Quod ita factum est Nam uenienles noctc omnia abstule-
. .

55 runt aurum argentum uestes et caetera et sic profeoti sunt Sola aohona deforis
. : : .

pendens superstcs remansit Haec autem dei dispensatione agebantur ut huiusce-

. :

modi occasione reperirolur quanli meriti Nicolaus cssel el apud afrioanas rogiones: :

manifeste clareserett Veniente autcm barbaro cuius theloncum crat

. rcpcrit eum : :
 :

- Clxvim'-] NICOLAVS 307

uacuum . nil omnino habenlem nisi ipsuin sancti Nicholai achonam . Tunc plorans
el gemcns uaehementissimos stridores einittehat et turbido aspeclu conucrsus in :

faciem imaginis beati Nicohii quasi ad uiueiitem hominem et ralione ulentem hrec . :

uerba proferebat dicens O Nicolae bonum le custodcm thelonrei mci posui Quid : .

fecisti ? Redde mihi ves meas aiioquin cipdo te flagellis Et cam haec diceret . . : 5

acceplo flaf^ello tundcbat sancli Nicolai imaginem Cuin uero fatigatus esset caidendo .

eam dixit ei Gerte in igne te proiiciam si non reddideris causam mcam Piissimus
: : .

autem confessor beatissimus Nicohius nimia miseratione duclus super achonam suam
ac si ipse flagellis ca^deretur sub festinalionc ad locum acccssit propius ubi latrones . :

cuncla diuidebant qufc de illius sai-aceni thelomuo abstulerant Tunc dixit ad eos
: . 10
san ctus Nicolaus
I
infelices et miseri quid facitis? Numquid ignoratis
: quoniam :

ego ipse ibidem eram quando hoc malum perpetrastis ? Nam oculi mei conspcxerunt
quando has et illas res abstulistis Quantitatem et munerum+ etiam cunclarum rerum .

quas de Thelona;o abstulerant singiUatim eis exponens addidit dicens Scitote : .

autem quoniain furtum qiiod perpetrastis si iion mihi acquieueritis ut reuocetis

: : : 15
cuncta qua; abstulistis ego illud publice manifestare curabo Nam sub mea cura
: . .

uniuersa fuerunt posita et irleo pro uestro scelere ego iimocens quam grauiter fla- :

gellis ca3sus sum Creditc mihi quia nullomodo uobis parcani

. si meis non acquie- : :

scitis consiliis sed craslina die morti tradere uos faciam Illi autem fures cuin uide-
. .

rent se depra^hensos exislimantes quempiam fuisse de populis qui eos explorauisset : : 20

nimium mente consternali et ultra quam crcdi potest exterriti uichementer metu : :

mortis coacti per telrfe noctis silentia reportauerunt omnia et in thelonico reposue- :

runt Mane autem faclo cum uenissct barbarus et uiderel cunctam substantiam
, :

quam amiserat fltere coepil prae gaudio cui lale miraculum fuerat demonslratum
: :

per sanctum Nicolaum Tunc appraehensa imagine deosculari eam ccjepit dicens . : 25
sancle Nicolae (idelis et iusle pissime et misericordissimc serue dci excelsi quam
sublimis quam magnus :quam prwpotens factus es proximusque et familiaris deo :

regi immortali Cui uiuens militare non cessasti a quo poteslalem accepisse com-
: :

probaris ut talia facere possis qualia mihi gcntili ex aere insensibili patrare digna-
: :

tus es Ab ista namque die credo in christum et in te Credidit autem in christum

. : . 30
dominum et baptizatus est ipse et domus eius tota et conslruxit ccclcsiam iu hono- :

rem sancti Nicolai In qna moratus est cum uxore sua et filiis pariterque glorifi-
. :

cantes dominum et sanctum Nicolaum lla'c fuit prima occasio qua apud aphrica-
: . :

nas regiones beatus agnilus est Nicolaus et paulatim ita nomen cius apud barbaros :

succreuit obsequiis etiam ab his qui careiit baptis mate frequenter assidue Nullus ||
. 35
enim ut extimamus est iam iam in orbe tcrrarum locus tam remolus tam abditus . :

nec etiam sollitudo ut heremus quem fama et miracula domini Nicohii confessoris :

piissimi non illustrauerint Testes ex hoc existunt non solum omnes prouinciae gras- .

corum de quibus originem duxisse comprobatur

: uerum etiam omne orientale :

regnum Tesles etiam et barbarorum diuersai nationes diuersis linguis ulentes uni-
. : 40
uersam pene Aphricam habilantes quK obscquinm ei pnv deuolionis exhibent : .

Italiai uero habitatores promptis animis quamuis nostris temporibus inchoauerint

deuote celebrare eius fesla sollemniter didicerunt eius miraculis assidue iocundati .

Ecclesias plurimas auxiliante domino in honore eius construere iam ct dedicare

meruerunt ut hic euin patronum et aduocatum
: et in futuro apud ipsum mundi : 45

conditorem intercessorem habebant Per eum qui uiuit et regnat cum patre in uni- .

tate spiritus sancti deus per omnia saecula sseculorum amen . .

Sed si uestre caritati durius non est uolo adhuc de mirabilibus beati Nicolai uobis :

enarrare miraculum Beatus itaque et electus domini nostri lesu christi Nicolaus
.

episcopus dum uitam finiret et de hac luce migraret ad dominum animam eius qui : : 50
illi dedit hac luce recepit Clerici nanque ct sacerdotes sui dum hoc
eam ad se de .

conspicerent gratias egerunt deo qui ita sui confessoris animam cum gloria eleuaret
: :

ad cffilum Tunc accepta aqua ut corpus lauarent beati Nicolai appraehenderunt

. :

lintiamina sancti corporis et expoliare coeperunt Erat autem ibidem quidam homo . .

nomine Cethron et coepit rogare eosdem sacerdotes et clericos ut ostenderent in

: : 95
eum misericordiam et ut aliquid de sancti uiri uestimentis sibi dari debuissent Et
: .

dicebat eis cum lachrymis et desiderio magno Ego ueni benedictionem a domino :

meo Nicolao accipere et concessum mihi non fuit ut uel uitam eius conspicerem : : .
 308 NICOLAVS [clxviiiir -

Obsecro uos ut uel aliquid de uestimentis eius sancti corporis mihi prsebeatis ut
: |
:

id habeam tantum in honorem sanctissimi domini mei Presbyteri uero et clerici .

beatissimi Nicolai haec audientes et talem petitionem et desyderium cognoscentes :

dederunt ei unum de lintiaminibus sanctissimi uiri Gethron autem ut accepit uesti- .

5 mentum beati Nicohii cum desyderio magno tulit lucellum nouum ubi nullus usus :

hominum fuit et cum gaudio reclusit illud et ibat laetus dicens Gratias tibi ag-o
: : .

domine quia de confessore tuo sanctissimo reliquias porto

: Obsecro domine ut . :

per has beati Nicolai reliquias de bimbis meis des mihi filium Reuersus denique .

Cethron in ciuitatem suam quae dicitur Excoranda ad uxorem suam quae dicebatur :

10 Euphrosina coepit dicere Ecce reliquias beati Nicolai Archiepiscopi quem tu desy-
: :

derasti uidere Deprecemur illum ut per suas sacras reliquias aperiat deus uuluam
: :

tuam et de tuis uisceribus det nobis filium Tunc Euphrosina repleta gaudio dice-
: .

bat Domine tibi gloria

: qui nobis peccatoribus tantam gratiam concessisti ut de : :

beati Nicolai haberemus reliquiis et rogare coepit uirum suum Cethron ut ecclesiam : :

15 in honore beati Nicolai construeret ut per suas orationes adimpleret deus desyde- :

rium suum Cuius precibus Cethron benigne fauens ecclesiam fabricare coepit foras
: :

portas ciuitatis in parte orientis quasi stadiis duobus Quse dum completa fuisset . :

dedicauit eam Appolonius episcopus eiusdem ciuitalis in honorem beali Nicolai in :

qua recundit linteamen illud Tantum autem odorem coeperunt habere reliquie uesti- .

20 menti sancti uiri quod usque ad duo completa stadia locus ille splenderet miraculis
: :

ut undecunque ibidem langueutes+ uenirent statim deus per beati Nicolai merita :

beneficia prasstaret Csecos illuminabat Surdis auditum praebebat et qui spiritus

. . :

diuersis iniquitatibus habebant sanabantur Omnes denique gratias deo el beatissimo .

Nicolao coeperunt agere qui tanta miracula operari dignatus est in populo suo per : :

25 seruum suum Nicolaum Ornauit itaque Cethron latera muri coronis aureis et .
||
:

decantabat domino deo laudem quottidie et dicebat Domine meus piissime et mise- : :

ricordissime Nicolae ego seruus tuus peto: ut adimpleas desyderium meum : et : :

depreceris pro me dominum ut de carne mea det mihi filium Cumque quottidie : :

haec oraret concepit l']uphrosyna ex eo filium et expleto tempore peperit eum in

:

30 sexto die meitsis decembris et uocauit eum Adeodatum et ad omnes dicebat gra- : :

tanter Quia per beati Nicolai reliquias dedit mihi pius dominus hunc quem conspi-
:

citis filium Erat enim infans clarissimus et speciosus ualde Post hyec omni anno
. .

cum leetitia magna coeperunt celebrare sollemnitatem beati Nicolai in anniuersario

natiuitatis filii sui Cum autem complesset puer annos septem uenit Cethron et
. :

35 Euphrosyna cum filio suo et cum his qui inuitati erant ad festiuitatem beati Nicolai .

Venerunt autem et Agareni et pra^dati sunt omnes uiros ac mulieres inter quos etiam
et puer est captus filins+ Cethronis Cethron uero cum uxore sua liberatus est . .

Oblito puero prae pauore et timore uenerunt in ciuitatem suam Excorandam Agareni .

uero duxerunt captiuos in Babyloniam et diuidenlibus inter se captos peruenit puer :

40 Adeodatus filius Cethronis in manum regis Marmorini Euphrosina uero et cethron .

coeperunt filium quaerere Et cum non inuenissent sciderunt uestimenta sua et . : :

capillos coeperunt euellere et facies suas perculientes atque lachrymantes Mater : .

dicebat heu heu mihi unice fili mi quid miserae malri fili de te accidit
: Ego: . .

misera cum petitione magna a domino meo Nicolao cum uiro meo petii et ille roga- :

45 uit dominum meum et te nobis donauit Non ideo petiuimus ut oculis nostris uide-
: . :

remus de talem perditionem tesed gaudium et exultationem in uita nostra de te :

expectauimus et optabamus ut tu clauderes oculos nostros Ecce nunc ego uacua

: : .

sum de te fili mi O domine meus beate Nicolae confessor chrisli quia per le illum
. .

habui tu illum mihi redde ut uideam il lum ante quam moriar Per tuam sanctam
: :
|
: .

50 intercessionem uenter meus dolorem perpessus et caput meum infirmalum est Et : .

postquam illum filium meum ante oculos meos uidi praj gaudio non memini pres- :

sura3 : sed gaudens permansi

sancte Nicolae miserearis miseriarum mearum quia . :

te sciente ego misera illum nutriui ego laui et nunc plenum est pectus mcum . :

doloribus quia non uideo unicum filium meum Sancte Nicolae obsecro redde lilium
: .

55 meum ut sicut me Ifetam fecisti quando illum mihi dcdisti ita et nunc quando in
: : :

captiuitate est destitutus obsecro ut et ccrtiorem me ex illo facias et reddas . . :

filium meum Carnem . non comedam Vinum non bibam quousque filium meuni non . :

uideam . Tunc coepit Euphrosyna ieiunare et orare et non comcdebat nisi tribus in :
- Clxxr] NICOLAVS 309
hebdomade diebus : et semper dicebat : Beate Nicolae redde obsecro filium meum .

Cum peruenisset autem propinquius sancte solemnitati beatissimi Nicolai die quinto
mense decembrio coepit dicere uxori suae Euphrosyne Gethron Mulier acquiesce :

consiliis meis : et pergamus ad beatissimi Nicolai soUemnitatem et quidquid dominus :

dederit nobis : pauperibus erogemus et patrem nostrum sanctissimum rogemus : . 5

forsitan sicut liberauit tres illos innocentes de laqueo mortis et de ira Constantini
imperatoris et ad salutem adduxit ita filium nostrum reuocabit
: Credo equidem : .

quia ab illo hsec mihi inspiratio euenit Euphrosyna denique ubi talia audiuit com- . :

mota sunt uiscera eius et coepit fla;re et facere sicut uir eius prceceperat Cumque: : :

in ecclesiam ingressa fnisset+ expandit ad cfelum manus suas dicens Domine lesu : : 10
christe fili dei uiui respice in nie peccatricem exaudi
per merita huius beatis- me : et
simi Nicolai sicut liberasti multos uiros de pelago mortis et ad salutem adduxisti : :

et tres innocentes de pericuio mortis sic libera domine lilium meum de manu regis :

Agarenorum et duc eum ad me ut cognoscamus et credamus

: quia tu es qui : : :

omnia potes et uales eripere omnes qui in te confidunt a nexu et uinculo mortis 15
: :

liberare et es mii-abilis in sanctis tuis in sempiternum

:
|1
qui uiuis et regnas in suj- :

cula saeculorum Amen Cumque orationem complesset salutauit omnes et refe- : : :

ctionem coepit parare clericis et panperibus^^ qni+ ad solemnitatem uenerant sanctis- :

simi Nicolai Sacerdotes uero et leuitae simul omnes canere ccieperunt horas ad
.

laudem domini et beati confessoris et episcopi Post aclas horas omnes se ordinantes 20 .

pariter cibum coeperunt inuicem sumere et statim res mira et inaudita secuta est . .

Ipsa hora qua sacerdotes cibum sumere coeperunt in solemnitate beati Nicolai eadem .

hora Rex qui erat in Babylonia in cuius obsequio erat infans coepit dicere militibus :

suis : atque magistratibus et Ducibus Dico uobis beatissimi mei quia ab hora qua : : :

natus sum usque modo non fuit mihi unquam comedendi uoluntas sicut modo est : 25 .

Parate mihi cum festinatione cibum quo uesci debeam et mensam ponile Ministri : : .

uero cum talia audissent posuerunt mensam et omnes pariter ccrperunt cibum : :

sumere Coepit Rex post hajc clamare et dicere Poculum mihi praebete quia uelo-
. : : :

citer bibere cupio Tunc infans qui erat in obsequio suo cum talia audisset parare
. :

scyphum et aquam mundare coepit et subito commemorare inter se ccepit et 30 : :

dicere Heu me quia expletus est annus quo captiuus ueni in obsequium regis Et
: : .

longa suspiria trahebat in sensu suo Rex uero cum talia audisset suspiria coepit . :

dicere ei Dic mihi pro qua causa sic fortiter suspirasti Infans uero tremefactus
: . :

cum timore coepit ei dicere Domine Rex recordatus sum subito in mea mente quia : :

hodie expletus est annus quo hic apud te captiuus existo quia pater meus et 35
: : :

mater mea in hac die faciebant magnam sollemnitatem in ecclesia sancti Nicolai :

domini nostri Rex cum talia audisset respondit et dixit ei

. miselli quid uobis : : :

prodest ista cogitare cum ego uos apud me habeo ? Et quis est qui de manu mea uos
:

tollere possit quandiu deus noster uult facere ut uos habere debeamus Fer mi
: : .
|

hi bibere Infans accepit scyphum ad potum parandum

. et aquam in manu sua ad 40 .

lauandum scyphum Subito uir dei Nicolaus alfuit et appra;hendidit infantem per
. :

uerticem capilli capitis sui et reportauit et reddidit illum matri suae Cumque refi- : : :

cerentur omnes extra fores ecclesiae uiderunt illum ibidem stantem et scyphum : : :

et aquam in manu tenentem qui euntes interrogare caeperunt eum dicentes Quis es : :

tu? Et ille dicit Ego sum Adeodatus Cethronis filius cum audisset haec Euphrosyna
: : i5

mater eius commota sunt quippe uiscera eius super eum coepit fltBre prae gaudio
: : :

et currens amplexata est eum et tenens collum filii sui gaudere coepit et dicere : : : :

Gratias tibi ago domine lesu christe fili dei uiui qui non me fraudasti a gratia tua : :

sed exaudisti filium meum et uidi illum oculis meis ante quam me uocares de hoc : :

saeculo qui cum patre et spiritu sancto uiuis et regnas deus per omnia saecula saecu-
:
50

lorum Amen . .
 310 NICOLAVS DE TOLENTINO [c\x\r

THOLENTINATIS HISTORIA BEATI NIGOLAI .

Primiim de eius natiuitate quae fuit ab angelo nunciata et quse compo-

sita fuit a fratre Petro de monte rubiano lectore anno domini Milles-
simo tricentessimo uigessimo sexto tempore domini lohannis papae
5 uigessssimi^ secundi .

Gloriosus deus in sanctis suis qui cum eos ad gloriam elegit sempiternam ne dum
: :

finem aut medium sed eorum uitas exordia sanctificare dignatur et magnificare quan-
doquidem beatum Nicolaum presbiterum uenerandum ordinis heremitarum beati
Augustini ex castro sancti angeli districtus ciuitatis firmianfB prouintiae marchice
10 anchonianae ducentem originem uolens ad coronam glorias et honoris patriae ceelestis
assumere uisitatione angelica suum ortum dignissimum extoUere et magnificare
dignatus est Sane cum mater eius amala cum uiro manens et multis diebus eetatia
.

sua? processisset uelut sterilis filios procreare non posset de filiis una cum uiro
|1
:

sitibunda uelut altera Anna ueteris testamenti templum uel ecclesiam intrans deuo-
15 tione beatissimi Nicolai e ciuitate Baro contracta flcens largiler uouit dicens Domine :

mi christe lesu qui omnia potes et uales respice ancillam tuam oculo pielatis et :

gratiae tuae Amputa obprobrium sterilitatis meae et fac ut faecunda in domo uiri
. : :

mei existens lilium concipiam seruum tuum concipiendo pariam in h\udem et glo-
: :

riam nominis tui Sed quia preces meae paruae sunt et exiles in conuentu maiestatis
.

20 tuse :autistitem+ Nicolaum sanctum tuum supUciler deprecor ut suis oralionibus a te

omnipotente merear consolari suum famosum tumuhim uisitare promiltens una
:

cum uiro meo seruo tuo Post haec autem cum uir et uxor simul dormirent in strato
.

suo ipsis dormientibus angelus apparuit dicens Surgite surgite ad sanctum Nicolaum
:

e ciuitate Baro properate ibi dicetur uobis qualis debeat esso fihus ex uobia quam-
. :

25 citius oriturus mira dei dignatio an forte sampson hic cuius matri dictum est
. : :

sterilis es et absque liberis

: sed concipies et paries filium pronunciatur ab
: : :

angelo nascitur sampson qui dei populum de manu phylislinorum in signis fortitu-
: :

dinis liberare debebat pronuncialus est iste .qui animas corporaque fidelium a :

pcEnis et infirmitatibus in prodigiis et miraculis curare ueniebat Lauda ergo sterihs . :

30 quae non paris decanta hujdem et hymnum

, quae non pariebas quia mulli fihi : :

deserta3 magis quam eius quee habot uirum dicit dominus

: multi inquam filii huius :

desertae huius sterilis quia per dilectum suum filium Nicolaum multos sacro sanctae
:

ecclesiae et christi gratiaj baiulandos reddidit et alendos .

Quomodo fuit sua natiuitaa a beato Nicolao e ciuitate

35 Baro certificata .
|

Expergefacti igitur uir uxor de tantaque uisione mirabililer iucundati

el mox :

hilariter de lectulo surrexerunt reirerentes gratiam bonorum omnium deo hirg-itori .

Quod autem promissum erat ab angelo in dubium non uertentes mox post comen- : :

dationem rerum et possessionum suarum suis consnnguineis el amicis sanctum itor

40 arripiunt in modum peregrinorum habitum assumentes Peruenientos autem ad .

sacram ecclesiam bealiati8simi+ NicoLni in ciuitate baro quam sollicite christo et beato
Nicolao gratiarum exsokierunt debitas acliones Muneribus aulom obhitis in paui- .

mento ecclesiae ante beciti Nicohii altare obdormire coeperunt El ecce sanclissimna :

Nicolaus habitu pontificis eisdem in somnis apparuit dicens Angelus qui uobis nun- :

45 ciauit fiUum oriturum christus mihi dixit ut ad uos lassos ex peregrinatione ad meam
: :

ecclesiam uenientes quanlocyus nunciem quia uobis nascetur filius et uocabilur : :

Nicolaus : ut meo fungatur nomine

qui in mundo meo obtcntu nascetur Ilic crit
: .

domino meo christo seruus acccptissimus religiosam arctamque uilam ducens sacer-
(lotioque fungens acceptabile sacrificium olTcret deo patri Ilic est enim qui uita ter- .

50 minabitur miraculis signis et prodigiis fulgens Sccuri igitur petitioue necnon et de .

- Clxxi'] NIGOLAYS DE TOLENflNO 31*
angelica nunciacione redile ^urgunt a sonipno deuotissin^i peregrini et indignos se
. ;

tanta apparitione existimantes ob filium ex eis orituruni pra^ leeticia gemebant ac

majsticia laetabantur Non euim inquiunt domine leau sumua dign» tanta gratia tan-
.

taque consolationis dulcedine gloriari Sed quia dictum est nobis redite nec sit . : :

qui tuae possit resistere uoluntati dirige quesumus gressus noslros in beneplacitum : 5
tuum : nos in promissig in salutari tuo Pulchre filium suum salutare appel-
et uisita .

lant :qui secundum dei promissa niultorum saluti reuelari debebat .

Redeunt igitur iucundi ad propria fitque uxor uiri grauida et demum parit :
||
:

filium qui soUicitucline honesta sacrosancto baptismi fonte immergitur et Nicolaus

:
:

a parentibus nominalur creuit interea paruulus et liberalibus atudiis Iraditur edo-

; lo
cendus Mulierum eL [juerorum non solum lasciuiam sed consortia uilans senum
. :

religiosarumque peraonarum conuersationem amplectens Hlud nempe propheticum .

menle gerens quia cum sancto sanctus eris et cum poruerso peruerteris Pauperes
: : .

insupor in domo })atris auidissiuie recipiebat ad diuina bbentissinie accedobal sed et .

uorbum dei desyderabililer aqdiebat ac »i esset ;etate proueolus Quod homines aui : . la
castri admirantes quasi spiritu prophetico ad alterutrqm loquebaiUur dicentes S» ;

paruulo isti dominus concesserjt uitam sanclus erit lllcclesiam autem frequentans : .

sic in deum suum attollebat animuni ut christum etiam corporalibus oculis cona- :

pexisse crederetur Audiui oninj a quodam fratre qui in suis infirmitatibus sancto
. :

uiro deuotissime scruiebat quod cum esset intor eos germo de innocenlia paruuloT
: 20
rum ipse uir sanctis+ sic allocutus est fratrem fili male talis innocentia perditur et
: ;

ad seniorem a^tatem prouohitur l'^go enim ipse peccator quem uides dum illa inno- .

centi gauderem a?tato in ecclesiam ad quani ronsueludine accedebam et sacerdos

;

celebraret et corpus dominicum ut moris est manibus eleuaret

: his meis oculis :

aspexi palenter pucrum aspectu pulcherrimum uestitu splendidum facie rutilan- . : 25

tem uisu applaudontcm linguaque dicenlem tnnocenlos el recti adh;eserunt mihi
: : .

Sed postquam fuit maiori pptate }«rauatus njsione carui tam incunda In iuuonili : .

ffltate tam sancte conuersans ecclosiiu sancti saluatoris canQuicna ordinatur .

Quare ct qualiter religionem fratrum heremitarum

sancli Augustini ingrcssus est .
30

Verum quia contemptum mundanarum rorum omuino incipiebat ai)pcterpo+ cogi- :

tare ccepit quam uitam quam rogulam posset ;uUre ex qua fieret sic doi ser uua ut |
:

mundus nou esset eo dignus . Interea uero quitlam fr.^ler ordinis predicli in caslello
sancti angeli predicatorque uerbi diuini et (joctriua et uita populo erat acceplisaimus .

Cum maxima conueuerat multitudo inter alia hcec

uero in platea prodicarot : ubi : 35
fiit
: Nolite diligere mundum neque ea quai in mundo suut quia mundus transit et :

concupiscentia eius Quod uerbun^ sic menlem iuuenis pouetrauit quod statim post
:

predicationem fratrom impensius rogauit ut oum qu» mnndum rolinquere cupiebat : :

reciperet Precibus autem suis priu)um noluit aunuere sine consensu parentum ne
, :

triaticia orirotur unde g^udium doberet exigere Requiruntnr parentes et eorum

; , . 40
nati aperitur perfecta noluntas Quam pareutes audinnt Ubenter susceptoque gaudio :

deum I^udant qni in eorum fiUo promjssa perfecit Ab illo igitur fratre reoipitwr
: .

et tenipore probationis finito uotum obedientice et paupertalis atque sanctissime casti-

tatis sollemniter promittens inter profesaos mirabili sanctitate auidius conuersabatur .

Hic ost ergo qui ueterem hominem exuens nouum induit lesum chrisLum Ghristi
: . 45

namque obodientiam promittens atque amplectena primi parentis inobedientiam :

detestatur relicloque proprio arbitrio se diuinaj subdidit uoluntati

: Hic est qui . :

apostolicam uitam perficere cupiena relictis rajtibns conpupiscentiarum hnius sffiCuU

patre insupor et matre sequutys est paupertatem induitque crucifixum Ilic est qui ; . ;

castitafis mundiciam diligena olauis omnem conpupisccntinm Cfirnemque proppram: 5Q

crucifixit Mox enim ut nouit quee promisorat uiolanda non esse et castitas sernari :

non poaset nisi corpus casLigatum in seruitutem redigeret cccpiL etiam prae fratrir
: :

bus cseteris uitam ducere arcLiorem leiuniis namque uigiliis oratjonibus castigfi- . ; :

tionibusque duris semper iuLentus totam suam uitam muudam et oystam inter huius
seculi temptationum uepres tpaduxit Vnde ciim quapreretur ab eo quQmQdo t§mpta- . : &&
 312 NICOLAVS DE TOLENTINO [clxXK -

tionibus carnisque stlmulis+ resistere posset non dabat responsum Nouerat enim : :

quam subliliter anticjuus hostis semper agere contra hominem consueuerit ut quem ||

non potes+ lasciuicie uitio superare : iaculo uanae gloriaj monstret esse deuictum .

Qualiter fit sacerdos et eiiis missa querereliir ab iis :

5 qui in prugatorio^ erant .

Qua ig-itur uita et scientia in posterum conuenienter probata ad sacerdotium assu-

mitur et ad quandam heremum quae Vallimanens dicitur prope ciuitatem pisauriensem
a suo prouinciali priore pro conuentuali transmittitur Vbi ex nimie deuolionis fer- .

uore promptus et sollicitus tempestiue missam quottidie celebrabat In conuentuali .

10 autem missa pro hebdomadario positus nocte diei dominicae immediate sequentis in
strato aliquantulum obdormiuit Ecce anime+ quaedam uoce magna et eiulatu non .

modico uocat eum Frater inquit Nicolae uir dei respice in me Qui ipsam respi-
. : .

ciens et quia eam intutus uiuentem non nouerat recognoscere sattagens sed non
: :

ualens quis esset concitus perquisiuit Cui respondit illa

: Ego sum anima fratris . .

15 peregrini ex Auximi ciuitate quem uiuentem me seruum tuum nosti crucior enim in :

hac flamma cuius contritionem deus non renuens

: ut non ad poenam aeternam : :

quam ut fragilis merui sed ad purgatoriam me sua misericordia deputauit Te igi-

: .

tur humiliter precor missam digneris pro mortuis celebrare ut ab his tandem flam-
: :

mis eripiar qui respondit luuet te frater saluotor+ meus cuius sanguine es redem-
: : :

20 ptus Egoautem quia ad conuentulem + missam sollemnitercelebrandam sum deputatns+

.

prseserlim instante dominica die cuius officium mutari non decet missam pro : :

mortuis celebrare non possim Et ille ueni uenerande pater Veni et respice
: : , : :

utrum te deceat petitioneni tam miserae multitudinis quae me misit immisericorditer : :

reiiciere Ipsum autem ad alteram parteni heremi ducens illam paruam planitiem
.

25 quae est iuxta pisaurum illi ostendit in qua promiscui sexus erat nuiltarum tetatum :

statuum atque etiam ordinum diuersorum innumerabilis multitudo Miserere pater |

:

inquit miserere turbie tam miserae ulile sibi tuum auxilium expectantis
. Nam si .

pro nobis dignatus fueris celebrare maxima pars ab his tormentis atrocissimis erue- :

tur Euigilans ergo uir sanctus magna horum pietate commolus cum niaxima lachry-
.

30 marum eff^usione coepit pro eis omnibus saluatorem oninium exorare Mane uero .

ante priorem suum reuerenter prostratus et euitans iactantiam non plene ut uiderat
sed aliqualiter opportunitatem oraculi reserauit supplicans ut ipsum pro mortuis :

illa hebdomade permitteret celebrarare^^ Qui mox eius precibus annuens alium eius : :

uice substituit Ipse uero per totam hebdomada pro mortuis celebrans die ac nocte
.

35 pro ostensa sibi multitudine cum prtecordialibus lachrymis airecluosissime exorabat .

Et ecce transacta hebdomade eidem dictus frater peregrinus apparuit deque iam :

impetrata misericordia egit gratias asserens se cum magna parte predictae multiludi-
nis a poenis atrocissimis dei misericordia et ipsius sacriliciis
orationibusque lachrymo-
sis erutam esse ad dei gloriam feliciter conuolasse
: et Liberasti nos inquiens de .

40 affligentibus nos et odio habentes nos dispersisti et confudisti ineflabilem uirum . :

cuius sanctitatis primordia initiaque meritorum in redemptione ueniunt electorum

dei Iluius iuuenilis tetas in purgatorio coepit agnosci
. cuius senilis uitaj sanctitas in :

mundo noscitur uenerari lam purgatorii mare meritorum nauis sulcat et precibus
. :

huius mundi terram potestatis sibi traditae quasi quodam nomere+ scindit Qui non :

45 solum purgatorium suis deundauit+ merilis sed et infernum spoliare uidetur oralio- :

nibus pietatis Nam cum in ciuitate rhacanathensi conuentualis degeret de fratris

. :

domo nuncius dolens ei afl^uit qui mox ut sanctum uirum conspicit ad terrc^m pro-
:

uolutis genibus lachrymando fortiterque clamando ait ubi preces ubi uirtutes tua? :

Nicolae sanctissime Ecce de tuis manibus requiretur anima et corpus frartis+ tui
.
||
:

50 ab iniquis enim in caslello Aperiam subilo occisus est ac si tua sanclitas sui corporis :

suaeque animae dilectrix penitus non extitisset Audiens haec uir sanctus lachrymas .

non potuit continere Heu

inquiens miser quia damnatus est Remisso erga^ nuntio
. .

abstinentiae grauiori se subdidit oranscum lachrymis die ac nocte per quindecim dies :

ut saluator suus lesus christus ei dignaretur si saluata aut damnala esset anima fra-
55 tns sui ostenderet Cum igitur staret in ecclesia accendens lampadem in reuerentiam
.
 :

-clxxil^] NICOLAVS DE TOLENTINO 313

corporis domini in altari existentis audiuit dicentem Frater mi uocem clamantem et :

Frater mi gratias ago deo meo et domino lesu chrislo qui tuas preces et lachrymosas :

orationes oculo suae pietatis attendens cum damnatus essem liberauit me Timens : .

autem uir sanctus uersutias inimici qui se interdum transformat in angelum lucis
: :

ut animas facilius laqueis peccatorum inuoluat sine stupore aliquo ait Vt quid me : 5

temptas hostis maligne ? Frater meus mortuus est et ut deus damnare simihter sal- :

uare potest Et ille . Nil nunc frater mi dubites recte enim sum Gentilis frater tuus
:

precibus tuis a Christo iesu modo de inferno exutus Confortare ig-itur et robustus . :

esto in operibus pcenitentiae quae coepisti sic enim deo et saluatori nostro grata sunt
:

opera tua quod quidquid ab eo petieris impetrabis et multa dum uixeris in hac in
: : 10
qua sum eris gloriosus .

De Visione angelica quam habuit temptatus

a quodam suo consobrino .

Inuidus tamen hostis antiquus cum pi^o clarissimis sanctitatis iniliis per consobrinum
suum sanctum primum hominem per Euam sanctum uirum circunuenire procurauit . 15
Erat namque consobrinus suus in quodam monasterio prior prope ciuitatem firmianam
iuxta fluuium quod Tenna dicitur cuius nomen sancta Maria lacobi appellatur
: : :

conspiciens autem uiri sancti paupertatem nuditatem poenitentiam atque egestatem

affligitur eidemque compatiens ait
: ut quid tantam pateria miseriam ? tui ordinis
: |

conditio pauperrima est nec religionis praecepta aspera poteris adimplere tuae igitur 20
: .

consule iuuentuti In huius monasterii bonitate mecum gaudere potes

. Gonstrictus .

namque cognalionis uinculo non possum amplius in tua tantam miseriam conspicere
iuuentute At uir sanctus iaculum temptationis cognoscens in ecclesia dicti mona-
.

sterii orationem deuotissimam pro scuto defensionis accepit Cailestis autem agricola :

qui non uult eos qui ad eius aratrum manus mittunt retro aspicere sibi flexis genibus : 25
et sursum eleuatis manibus dicenti dirige domine in conspectu tuo uiam meam :

subito scutum bomo uoluntatis contra dictum temptationis iaculum contribuit salu-
tare . Mox namque in eadem ecclesia et loco ubi orabat uiginti iuuenes in duobus :

quodam modo choris induti uestibus albis faciebusque rutilantibus eidem pariter asti-
terunt unanimi uoce ler clamantes Tolentinas tolenlinas tolentinas erit fdius tuus
: . 30
In uocatione autem qua uocatus es maneas in ea namque erit salus tua Qui in spi- : .

ritu intelligens quod non homines uiderit sed potius deum eum spiritus monuisset
: :

sicut ipse post magnum tempus fratribus simpliciter reuelauit prajnuncians nempe :

quod moriturus esset ibidem Prajterea ut infra plenius scribitur quantumlibet eum
.

consobrinus postea blandiciis nissus fuerit retinere dehortans ab asperitate ordinis et 35

hortans ad monasterii leuitatem eius tamen animum uel asperis deterrendo uel
:

prosperis demulcendo ut pote iam temporalia omnia contemnentem non potuit com-
mouere sed Tholentinum iuxla diuinum oraculum concitus properauit .

De Abstinentia eius .

Quaerit igitur hostis humani generis sanctum uiolare affectum qui domino et salua-
: 40
tore nostro iuuante transit mirabiliter ad profectum . Nam si tanquam aurum in fornace
probat electos dominus diabolica illa cognatio mediante sugestione fornacis cedificii
fuitII
initium quam uelud aurum electum probari debuit beatissimus Nicolaus Si quia .

ibi diaboli antiqua malicia temptationis machinas cum magis ac magis diabolica percipit
temptamenta Rediens namque Tholentinum sicut per diuinum oraculum ei fuerat
. 45

intimatum in uirum alterum mirabiliter est mutatus Ibi namque quasi triginta annis .

degens nusquam carnes oua pisces aut aliqua pinguia uel lacticinia aut poma sanitatis
aut infirmitatis tempore compertus est comedisse unde cum semel infirmatus fuisset .

et fratres de sui debilitate dubitarent uocant medicos quos ipse uitare uolebat : : :

spem suam ponens in medicum suum lesum christum qui desperantes de eius salute : 50

etiam contracta debilitate consulunt ut carnes comedat leuiores quorum consilio : :

nullo modo annuens medicos renuit eosdem Prior autem loci sui subdicti uidens .

periculum suum hortatur saepius : ut acquiescere uelit consilio medicorum : cui uir
 314 NICOLAVS PE TOLOTINO [cjxxir -

sanclus respondebat humiliter ul quid prior mi moleatus esse cupis An iynoras : ;

quod corpus hoc quod escam quam semel gustauit delectandam redire salagit festi-
: :

nanter. Parce igilur queso mihi Melius est enim huic carni ponere frfenum quam . ;

ei laxare habenas ut ad peccatorum foueas animam obruat condemnandan^

; Virj .

5 igitur sancti proposito prior non ualens resistere priorem generalem adiit qui lunc : ;

eral in conuentu eique prtedicta exponens supplicat ut sancto uiro iniungat quod
; : ;

per medicos erat consultum Generalis igitur prior periculum imminei^e cognoscens ,

infirmum salutat et post multa diuersaque admonitionis exempla prascepit per obe-^
;

dientiam salutarem ut carnes comederet sicut per medicos nouerat esse consultum
: ; .

10 Non audet uir sanctua obedientiam renuere carnes tamen nilitur fastidire Vooat ; .

ergo priorem et dicit generali parendum esse

: Hoc est enim quod promisi IIoc . : .

saluatori meo suaeque sanctissimaj genitrici et beato Augustino primum obtuli Hoc .

est quod usque ad niortem seruare concupiui Secundum ergo medicorum consilium .

parantur carnes Inter igi tur gulaj et inobedientiae uitia quasi inter duo pericula
. |

15 constitutus prajHa diuersarum cogitationum uir sanctus in mente persentit Deliberat .

tamen et parua accepta particula semel tantuni gustauit carnes dicens Ecce parui
; . .

Me amplius de gulye uitio me molestare noHte Inde melioris medici adaisit consilio . .

Caelilus enim medicus lesus christus tantam in seruulo suo agnoscens constantiam
assuetis sine pinguedine cibis et absque medicine pigmentis ipsuni celeriter sanat .

20 Quare abstinentia^ gloriabatur angustiis carnem domando quam sua premebat uali- ;

ludo Nam et cum pnfiter dictam abstinentiam grauiore morbo penitus laboraret
. :

secunda quarta et sexta feria et in honorem gloriosee uirginis sabbato pane el aqua
semel reflciebatur Qui autem primos parenles gulai uitio superauit
. et secundum ;

Adam christum salualorem nostrum temptauit Hic uirum temptando pariter supe- ;

25 rare nitilur Reuocabat nanque in eius memoriam

. quo pacto et alii fratres in cibus ;

tractarentur et quomodo inllrmitates paterenlur frequentes presertim iunclurarum

:

dolores stomachi lortiones capitis debiblates oculorumque uel uisus obfuscationes

: :

propter nimia^ abstinentiae feritatem In his aulem et simibbus cogitalionibus stimu- .

latus saipius cocpit semel intus turljari ac dicere Korle non est deo accepta pectoris :

30 mei abstinentia ex quo tantarum temptationum in me diabolo concessit dominium

: .

Ecee ergo deus adiuiia me

quia nisi tu domine adiuues me paulo minus habitarel
; :

in inferno anima mea Inuictissimus ergo princeps lesus christus suum militem prae-
.

liantem in campo temptationis perire nolens eidem in somnis apparens ait Nicolae : :

depone inquit majsticiam et lajlare quia tua mihi placent opera qucie ccepisti ad
: : ; ;

.35 quam uoeem expergefactus gaudens dixit hetalus sum in iis quro dicta aunt mihi : ; .

In domum domini lajtantes ibimus Et tunc taliler elfectus securus temptationes . :

prffifatas letanter suscipiebat et gaudens Ardeutius igitur inhajrens abstinenliae a .

||

febre accipitur at grauius inlirmatur illo procurante merito

: qnia carnem beati lob :

quando a domino acceperat poteslatem ut quem temptationibus ad gula? uilium

40 trahere non poterat saltem infirmitalis tiedio trahere uiderelur Videns autem uir
; .

sanctus se debilem adeo quod de ipsius transitu dyaboli lemplationem cognoseens

;

gloriosae uirginis el bealissimi Auguslini frequenler iniplorabat auxilium In cuius :

imploratione auxilii delectabilitor sompnium ctepit ^loxque dicitur quod dei genitrix ;

una cum beato Augustino aspectu inexlimabili dormienli apparuil in qua uir sanctus ;

45 intendens atque inter cogjtationes admirationis prosiliens in talia uerba prorumpit .

Que es inquit domina qutu ad me qui sum cinis et pluis+ tam admirabilis aduenisti ?
;

Et illa ego sum saluatoris tui mater uirgo Maria me enim crebro cum Auguslino
:

quem iuxta me conspicis in tuum auxilium iuuocasti Kcce iam ueuimus ut me . ;

curante accipias sanitalis consilium pretensoque digilo uersus plateam ail Mitte : ; :

50 illuc ad aliquam dominam et panis recenlior in nomine filii mei lesu Christi pro le
;

portet quem
ut+ recipicns aqua inlinctum comedas et tunc sanitatis benelicio polie- :

ris . uirgo prudentissiiua in hac medicina recle consulis uiro sanclo Alia enim ,

cibarja non sic libenter in iniirmitate gustasset sicut illa quae ju-o tui amore in saui- :

tate interdum summebat auidius VA ut ci oslendcres suam abstinentiam tibi tuoque ;

55 filio csse acceptam cibo abstinenliai eidem restiluis sanitatem

: Euigilans igilur uir ,

sanctus suum excilat seruiloren^ uisioncmque taccns ad oslensum sibi locum ipsum ;

pro pano in noinine lesu Chriipili pctondo transniisit A quadam igilur domina seruitor .

pauem recentem la;tanler recipiens inbibit cum aqua ; et sanclo uiro obtulit come-
- clxxiliv] NICOLAVS DE TOLENTINO 315

dendum Qui signo premisso panis modica assumpta particula absque inlermedio
:

aliquo sanitatis plenissime recepto beneGcio exurrexit Quid autem amplius de eius :

abstinentia dicam cum septimo anno suaj aitatis tribus diebus singula hebdomade
:
|

jeiunare coepit in aliquo imitans sanctum antistitem Nicolaum Qui secunda quarta :

et sexta feria a matris hubere abstinebat Uecte igitur infantise non persensit aetatem . : 5

qui sibi modum ct a)tatem iuuenum senilem abstinentiam peragebat Mirum ergo : .

non est si sic ieiunat prouectus ex quo sic abstinebat puerili aetate subuectus
: : .

De Gastigatione eiiis et disciplina atque oratione .

Non solum autem ieiunio et abstinentia sed uerberibus pcenisque aliis suum corpus
in seruitutem anima^ redigebat : Soiis enim paleis per aliqunm noctis liornm- conten- 10
tus ad orationem surgebat ferroaque catiienula carnes proprias castigabat lunicis
: : :

asperis utebatur corporisque deiitias uitans moiiia uestimenia fugiebat iiiu(i euan-
: :

geiicum semper attenciens Ecce qui moliibus uestiuntur in domibus regum sunt
: : .

Orationi autem in tantum assiduua quod post compielorjum usque ad gailicantum :

et post matutinum usque mane et post missam nisi forte confessionibus occupatus 15
usque ad tertiam et post nonam nisi obetiientiis intentus usque ad uesperam preter
:

constitutas horas iu quibus continuo primus erat

: semper orabat I^ocus aulem : .

orationis eius non tantiim oratorium erat apud unum ex altaribus ubi in praisentia :

iacet tumulatus sed et ceila in qua duos constituoral lapi(ies ad quorum unum
: :

genua llectebat ad aiterum uoro brachia quando nimio oratiouis ialHiro iaasus orat
: : 20

ut si brachia non afiligebantur iassitudine cx intensionis sum frigore saltem castiga^

rentur lilius autem deuota) orationi Diabolus inuidcus non modo per inspirationcs
,

malas sed etiam per dura ueri)a ct apparilionos ipsum moleslabat Vnde cum aii- :

quando in oralorio ante prediclum altaie uir sanclus oraret deuolius lampadem :

accensam diabolus non extinxit solum sed ipsam ad terram deiiciens fregit Super . 25

autem oratorii teclo stans uoces diuersarum 1'erarum formabat imbricesque reuoU :

uens tectum subuertere uidobalur At uir sanctus dfomonis illusionom osse cognO'
|1
.

scena orationi forlius insistel)at Et occe por hostium cum furiis et terrore hostis .

nequissimus intrans adorantem accepit ipsumquc uorlieriljus sio nltlixit quod per : :

muitoe dies uulnerum cicatrices in tolo suo corporo apparobant Gum uero aiiquaudo . 3o
sibi sueret tunioam prwfatus humani generis inimicus unam iiii tuuicie partem
subtraxit quam uir sanctus cum uellet alteri parti coniungere non inuenions inquirit
:

et requirit Inuenire aulem non uaiens dicebat Sancte deus ot quis potuit mihi sic
. :

illudore ? Vere qui dignus nominari non est ilie ita mihi illusit Mox ad uerbum : .

sancti uiri dyabolus respondit dicens \'erum est et iliusi et iiludam Sed niiter : : : . 35
tecum agam ex quo sic tc sui)orare non possum Kl uir sanctus Quia es tu ? et iile
: . : ;

Ego sum Beiial datus in stimulum sanctitatis tuee Et iilo Si dominus mihi ndiutor . ;

est non timebo quid faciat mihi homo Noctu autem assuetam orationem relin-'
: : .

quere nolens cum oratbrium aperlum non osset quod matutinalem horam uir sanctus :

preuenerat intrare domum refectorii ubi crucilixi imago dopicta ernt in limine hostii 40

a dicto Boliial ad terram taiiter impingitur et prostratur quotl in eo haiitus uix :

remansit Gonfortat se tamen et in nomine crucifixi surgit a tera et cum ueilet nd

. : :

orandum procedere uerboribus caiditur et ad terram iterum inclinalur tnndem

: : ;

cogitur inde recedere et ad omnem angulum ioci quem inueniebat inter eundum
:

ueehementer alliditur Deo autem uolente auditur rumor da-monum cum uiro snncto
. 45

pi-eliantium Excitatique fratres conueniunt ad beatum Nicolaum ad terram elisum

:

erigentes stareque non compotem ad lectulum pauperculum deportauerunt

: ubi :

confortalus a christo protinus baculo tamen se substentans consuetasque orationes :

perficiens gratiarum actiones et laudes christo reddidit saiuatori .

Quod operibus pietatis et caritatis intentus miraculorum so

uidit presagium singulare .

|

Sicut autem placebat domino orationibus sic placebat domino et proximo operibus :

pietatis Infirmos namque uisitabat eis ita compatiens

. quod quiciquid delectabilie :

habere pro eis polerat acquirebat et dabat tantaque pietate erat affectus quod cum : :
 -

316 NICOLAVS DE TOLENTINO [clxxiir'

ipse sine baculo ex dictis uerberibus ad ambulandum impotens esset uisitationes :

iamen huiusmodi non dimittebat Ipsos inilrmos confortans ^diuinis eloquiis quae :

gestabat in corde uelut sagittas acutas Inter sanos namque et infirmos conuersans .

saliari non poterat de dulcedine mirabili uerbi dei continuo predicare et loqui : .

5 Compaliebatur specialiter infirmis ita ut pro multis peccatoribus sibi confitentibus :

oraret ieiunaret
: celebraret et lachrymas fundaret coram deo
: ut a peccatorum : :

uinculis soluerentur Pauperes dilig-ebat et uerbo et fide fouebat uestimenta eis

, :

acquirebat et cibos Hospites fratres libenter recipiebat ut angelos

. Msestis erat .

laiticia aflictis consolatio

: diuisis pax laborantibus refrigerium pauperibus subsi- : : :

10 dium captiuis remedium singulare

: Garitate autem adeo fulgebat ut mori lucrum . :

putaret nedum pro christo sed pro proximo Quidquid uictus uestitus erat fratribus :

modicum reputabat cum tamen ipse modicis esset contentus Huius uirtutis gratia
: .

quae sua erant non quaerebat sed quae lesu christi non propria communibus sed com- .

munia propriis anteponens ut sui sanctissimi patris Augustini regulae esset plenissi- :

15 mus obseruator Qui apostoli pauli uerba ibidem exponens ait Caritas dei de qua
: .

scriptum est quod non quaerit qua? sua sunt

: sic intelligitur quod non propria : :

communibus sed communia propriis anteponit Sua insuper uerba quia a corde cari- .

tate pleno procedebant nil otiositatis nil superfluitatis sapiebant sed omnia aedifica- :

toria pietate honestateque plena erant Et quia tanta sanctitas mundo non poterat .

20 lucere quia christus lux uera nunquam lucernam aliquam in sanctum aliquem sic
:

accendit ut ponat eam sub modium sed super manifestationis candelabrum ut luceat
:
||
:

omnibus qui in domo sunt ecclesiae Rationabilis quidem extitit ut claritate merito- . :

rum aliquod pateret presagium singulare Ille igitur qui olim loseph lilio patriarche .

lacob in somnis solem et lunam et undecim stellas adorantes eum ostenderat nouiter :

25 prefato inclyto uiro syderis demonstrauit pra^fulgidi suorum miraculorum miraeque

sanctitatis indicium Nam aliquando cum noctu ipse orationi diu uacasset in cella
.

aliquantulum obdormiuit et ecce in somnis apparuit sydus clarissimum quantitate :

magnum motu uero recte lineae situ uero non altum sed quasi prope terram ince-
: : :

dens Videbatur autem ei quod huius syderis nouissimum castro sancti angeli a quo
. :

30 originem traxerat haberet initium Motu uero recte lineai progrediens Tholentini .

ante altare post chorum oratorii quod erat ea tempestate iuxla claustrum ubi ipse :

consueuerat celebrare mane et die irequentius et nocte quandoque in oratione per-

sistere stabilitatem haberel et terminum ad cuius rei spectaculum gentes diuersarum :

prouinciarum et linguarum ei conuenire uidebantur Cum autem ex signo hoc .

35 permaximo eadem nocte pluribusque aliis certificatus esset quodam ammirationis

stupore repletus est Et quia tantae rei exitum auidius cupiebat agnoscere cuidam
:

fratri qui et iudicio ualebat et scientia quod sibi familiariter uisum fuerat simpliciter
percontatur Ille uere quodam sermone prophetico respondit
. Pater re uera hoc :

sydus est uero tuee presagium sanctitatis nec mens mea uertil in dubium quia ubi : :

40 sydus expleuit suum motum ibidem corpus tuum locabitur Et ex niultis miraculis : .

quae ibi fient ad percipienda beneficia sanitatis gentes uenire quie te non nouerant :

undique properabunt et tuum tumullum cum reuerentia adorabunt At uir sanctus : .

humilitate quae ei summopere cordi erat fulcitus ait Depone inquit hanc de me care :

frater opinionem qui semper chrisli inutilis seruus fui

: ipse deus meus exponat : :

45 quia tu uisum meum non intelligis post paucos uero dies cum more solito interdiu .
|

oratorium intraret quKdam stella quasi motu pigerrimo eum usque ad locum dicti
:

altaris pra^cedebat Et cum hoc quottidie illi eueniret in spiritu intellexit

: quod :

haec diuina stella illius quam in somnis uiderat nuncia ueritatis aliquid retineret .

Cum itaque die alio oratorium rursus intraret slella ut prius antecedebat eum At : .

50 uir sanctus summa reuerentia et aliquali oratione ante sepe memoratum alta/e facta
in longum perambulans oratorium stellam ulterius non uidebat cum uero ad altare .

redibat mox stella supra locum illum ei apparebat

: De hoc igitur siepius se certifi- .

catus per plures annos ante suum obitum cum csset infirmus et in diebus in quibus :

tempus sua; migrationis instabat fratribus cum caritate commisit ut in dicto loco :

55 ipsum sepelirent tempore nullo inde pacto unquam remouerent

: et nullo christi .

ueritas nunquam abscondita sunt in tenebris

fallens in lucem mira^ clari-
: et qute :

tatis producis Stellam enim quai pra^fatum uenerabilem uirum in signum suje
.

sanctitatis uiuentem praecedebat multis et diuersis populis supra suum tumullum :

- clxxilir] NICOLAVS DE TOLENTINO 317

post eius obitum demonstrasti Multis namque annis et temporibus semper in die qua
.

uir dei diem extremum clauserat multe et uariae gentes ad honorandum eius corpus
:

sanitatis remedio undique conueniebant et ut ante ha^c postea etiam stella ab : :

omnibus percipere uolentibus recte supra suum tumulum quasi astrum se non mouens
uidebatur Vt clare detur intelligi quod beatissimus Nicolaus non solum in terris
: 5

fulget miraculis sed in caelo prtemiis iucundatur ajternis .

De Miracnlis et signis quse per enm in eins nita deus ostendit .

Lucet autem huiusmodi stella beatus scilicet Nicolaus inter caliginosas nebulas
peccatorum non solum sanctitatis uittc radiis sed miraculorum fulgoribus gloriosis
eius enim preclara merita non poterant a sue potestatis effectu etiam in uita misera 10

abstinere ob immensam gratiae et uirtutis hubertatem Sane uir Tholentinas quidam .

Bernardus nomine a pigia terra trans mare nauigauit uxorem Margaritam cuidam
||

commendans illa uero ante uiri sui reditum masculum peperit sanum et pulcrum
: .

Demum infirmitate preucntus natus moritur et magno matris dolore traditur sepul- :

ture qui dolor natus eiusmodi fuit causa morbi ut deinceps quotiens grauida ueniret
:
15

ad partum semper abortiuum pareret Ilec igitur graui morbo fere per septem annos .

pluries fit grauida cogitans autem quod frustra grauida esset cum semper abortiuum :

parere consueuisset geniit et dolet Quod ubi uir sanctus cognouit ex conuersatione :

solita eidem compatitur oralioneque pluribus diebus facta quasi securus de futuro-
rum filiorum uita mulieri ait Confide a domino benedicla nec ulterius uoces nec
: :
20

lamentationes emittas statim enim nascetur tibi filia animam habens a factore
:

domino meo lesu cristo creatam de cuius pietate confidens tibi dicere audeo quod cx
hac hora filium uel filiam nunquam paries qui uicturi non sint partus uero tempore :

adueniente filiam peperit animam habentem et uitam Sicque deinceps iuxta sancti .

uiri oraculum semper filios pxperit animatos Quod ex uirtute suae orationis mulier .
25

esse cognoscens donorum omnium largitori beatoque Nicolao gratiarum laudes reddere
non desinit iuxta posse huius mulieris qua^dam allera fuit filia nomine Gecha quae
.

cum paruula esset tumefactionem sub mento ad modum oui anseris retinebat Tan-
: .

dem medicus quajritur cuius conscilio puella curari possit Morbo ab eo cognito ad .

incisionem consulit procededum+ Timens autem de periculo matris inter diuersos .

30

prolixosque doloris gemitus ignorat quid agere debeat morietur inquit filia mea : : :

si ferro tangetur si autem sic eam dimiseris

: a morbo pessimo superata cito suos :

finiet dies At uir sanctus doloris huius in spiritu intelligens nuncium uocat dicens
. :

Vade et a muliere ipsa perquire quae sit ei causa doloris Vadit puer et redit : . :

dolorisque causam expressit uiro sancto Remittit sanctus puerum et ut puella 35 . :

portetur ad eum iniungit Baiulat mater puellam et uiro sancto ait

. Vere scio et |
:

credo quod per te liberanda sit filia mea tace ille inquit nec de me dicere ista pre- . :

sume Roga deum eiusque matrem ac beatum augustinum ut tua filia prospere
. :

sanitati restituatur F.actoque signo crucis super puellam et tacto morbo ait
: Vade : .

dominus meus lesus cristus det tibi consolationem quam desyderas Illa uero hominis 40
uirtutem considerans mox ut fuit domi filiam respexit nullum dicte tumefactionis .

et morbi inuenit uestigium Eidem autem mulieri interim nascitur masculus cuius
. :

labia et alia membra aliqualiter moueri uidebantur baptizatur ex hoc a circunstan- .

tibus mulieribus puer sed inter baptizandum animam eum habere nequaquam
. :

cognoscere poterant Plorat ergo mater Heu inquiens filium genui cuius anima
. . : 45
dampnata est Cogitur uir sanctus uisilare dolentem
: ut quod in nocte uiderat de :

filii anima ad matris solacium recitaret

: Cum autem circum dajmones terribiles .

astarent dicentes quia huius anima nostra est Nondum enim baptisium+ decedens .

perfecte susceperat Ego autem quamuis fragilem me dignoscerem pro anima meis
;

manibus commendata deo supplicaui ut angelum salutis ab alto dimitteret in defen- :

50

sorem et propugnatorem anime pereuntis Cuius immensa? placutt^ pietati angelum :

dirigere fortiorem qui daemonibus eieclis de meis manibus suscepit animam celestis
:

sedibus collocandam Consolare igitur consolare et de dei iuclitiis non turberis

. : : .

Melius est enim quod filium genueris caelo altissimo quam huic infirmo mundo et
: :

quaecumque deo uolente de dei gratiis in me misero conspexisti nulli dum uixero ullo 55

modo dicere audeas Haec est illa mulier quae uiri sanctitatem cognoscens cum
, : :
 -
:

318 NIGOLAVS DE TOLENTINO [clxxilil^'

ipsius alias qua eius sanctissimum corpus sepulture

non posset habere reliquias in die
Irudendum erat inter multas gentes qua^ ad prefatum corpus honorandum concur-
rerant lVelro+ adh^erens eius manus lauit et pedes
:
Guius lotionis aquam in uilro :

niundo rcucrenter reposuit quidem multis post infirmis occasio extitit sani-
: quffi

5 tatis : Mirum auteni :

||
quia cum aqua diu seruata naturaliter residens putrefactio-
nem Haec aqua per uigintiocto annos conseruata nullam unquam
facere consueuerat :

sensit putrefactionem sed clarissima semper apparens incorruptibilis semper man-:

sit Verdiana compagioni maceratensis uxor Tholentini habilans infirmitate quadam

.

adeo grauabatur quod oculi fatiesque tota ita uertebantur ad alteram parlem quod
: :

10 auribus fere iungebantur htec ergo ad sanctum uirum summa cum deuotione :

ueniens : pelit ille in eam pietate benedixit illi

ab eo benedici ct tangi Sanet . Motus :

inquiens te iMox oculi os et faties tota ad statum rediit

salualor nieus lesus cristus .

naturalem Huic mulieri filius fuit cui ex niala custodia in ignem cadenti brachium
. :

et manus inuste sunt Immo sic ignis eius manum inuasit quod digiti ex carnis. :

15 liquefactione per ignem facta coniuncti inuicem uidebantur Mater autem quia ex .

recepto miraculo uirtutem dei in uiro sancto esse noa ignoi-abat lachrymans cum filio
filiique sanitatem postulans uenit Gui uir sanctus Sanet inquit eum dominus meus : :

lesus christus et signo crucis super eum facto statim digiti et manus cum brachio ita
:

consolidali sunt ac si nunquam eos ignis contigisset :^'iridiana ea urbe Tholentino .

20 oGulorum iniirmitate nil uidere poterat Quajruntur medici et eorum consilio diuerse .

in capite fiuiit puncture Ex quibus non minuitur morbus sed augetur adeo ut . :

capitis uigorem perderet Quid tamen qUctreret anxia ? Postquam temporalem medi- .

cum non inuenit recurrit ad spiritualem protinus in mentem eius sucurit ut prefa- .

tum Nicolaum uirum sanctum requireret missam itaque celebranti mulier addu- :

25 citur qua^ uelox importunis uocibus ut super caput eius uir sanctus pater noster
:

diceret siguumque sanclse crucis faceret orare coepit Spero inquiens in deum meum . :

quod tuis sanctis meritis me sanabit Pudet uirum tantas laudis ab importuna . .

lamen cogitur Dictoque pater noster el signo crucis super caput languidfe facto ait
:

Vade . dominus errigit elisos . dominus illuminat Cfu |

cos . Mox uisus illi restilui-
30 tur : dolorem non sentit Vcridiana bonihominis Tholentinatis filium
et capitis ultra .

habuit qui aliquando in faciem cadens in ignem lapsus et mox inusta fatie lota lumen
perdidit oculorum gemit mater et tanli periculi remedium satagit obtinere
: quod :

non inueniens ad Nicolai confugit suilVagia llle uero eius filium taclum liberauit .

Quedam insuper Genanlessa nomine Nicolai Tholentinalis filia cum uiro suo minus
35 parere uellet ab eo nudatur amplaque corrigia fortissime castigatur
: accidit ut : . :

inter uerberandum fibula ferrea mamillam attingeret camque uashementer uulnerans :

in quattuor partcs cum sanguinis elFusione diuisit fistule proinde infirmilalem mulier .

incurrit . cum
uero medicorum cur.v nil prodessent mulier quastlam antea dolore
partus per octo dies castigata sanctique uiri oralionibus liberata uicinitatis causa hanc
40 uisitat et ut ad fratrem Nicolaum cum deuolione properet hortatur Illa consulenti :

uicine acquiescens cucurit uirumque dei reuerenler cum lachrimis precalur ut signo :

crucis suam signet mammilam At uir sanctus imporlunitatem uidens signo crucis .

facto super eam dixit Ille te sanet qui beata3 Agatha? pectori mamillas dignatus
: :

est restituere Et si dominus tibi hanc gratiam concesseril uide

. ne cui dixeris sed : :

45 in te ipsa lauda medicum mundi lesum chrislum Redit domum illa mammillaque . :

soluta nuUum cicatricum in illa reperit uestigium Frater lohannes de Monticulo .

antiquus in ordine et uite et morum honeslate conspicuus cum circa partes inferiores
eHUsorum uiscerum dolore urgerelur et pondus sustinere uon ualeret summa deuo- :

tione aireclus uocat ad se beatissimum Nicolaum amore inquit eirusi sanguinis christi :

50 fratrer+ Nicholae precor ut hunc doloris locum oontingcrc non fastidias

. Tanto :

autem dolori pudendoque ponderi uir sanclus compaticns signo crucis jtremisso
locum tctigit nec mora que cfnuxerunt uiscera in naturalem el pristinum locunt
. .

consolidata sunt Mulier quanlam Tholentinas DunccIIa nomine cum

: iam sanguinis ||

fluxum ultra annum passa essct nec medicinis ullo modo curari posset ad sanclum : :

55 dcfertur uirum qui aduehentium importunis precibus inclinatus signo crucis mulie-
:

rcm munit et tangit quaj mox liberalam se sentiens domum propriam concita pro-
:

perauit Quidam tjomine Thomas iigna concidcns forte pedem proprium ferro tam
.

uehemenler percussit ut ipsum subito penetrai^t aeruum curare omnino desperan-

: :
 .

-clXXVl'-] NIGOLAVS DE TOLENTINO 319

tibus meclicis ex multa deuotione ad sftnclum Nicolnum dclalus humiliter suppli-

ille

cabat ut simpliciter supcr eiuS pedem incantationcm facere dignaretur Qui calha"
: :

plasmate inde ammoto uisoque uuhiere quasi obslupefactus ait F^ili deus te adiuuet :

cito cohoperi dicensque super eum puler noster ut prius fuerat religari iussit : .

tameu signo crucis facto ait Vade in pace fili quia te grauiter uulnerasti sahuitor
: : . 5

meus christus adiuuet lidem tuam Ille aulem elsi stalim uon cogitauit tamen se . .

conualuisse aliquantisper persentit et qui uenerat auKilium diuinum expetere : ;

humauum nihilominus non dereli(piit Vcnit ergo medicus consueta hora dissol- . :

uensque pedis ligaturas nullum laesiouis uesligium reperiL hoc itaque egrolus conspi-
.

cieiis exclamans ait

: homo dei inquit Nicolae quia : sum hodie merilis ex
tuis lo
atrocissimo uuleret mirabiliter liberatus , Et statim dimisso lerrestri medico ad nobi-
lem Nicolaum patrem festinans ei gratias coram fratribus egit Ille a?gre fereng .

rog-auit ut non suis meritis sed proprie lidei et feruori deuotionis hoc adscriberet :

nulliquc de cetero nisi uellet imprecationis maledictionem incurrere quamdiu iu :

carne uiueret presumeret reuelare Eral in memorata terra quidam Mina dutus+ . 15
nomine in egestate degens parum sibi frumenti pro temporis qualitate emcre consue-
:

uerat Prefixerat auLem tempus et modum uxori suo) de patiis quaalitate conlicienda
.

et duranda Empta igitur aliquando frumeuti salma pane inde confeclo mulier uiro
. :

sancto eleimosinam mendicantium fratrum more pctcnti panem unum dedit lucipit .

uir sanctus tribuenti paupercule bene dicere Deus inquiens multiplicct tibi fari- j
. 20
nam si quam habes pro cuius amore hanc hilarem eleimosinam cum paupcrrima
: :

sis perfecisti Nec destilit uir sanclus a benedictionibus huiusmodi donec peruenisset
. :

ad locum fratrum Erat enim mulieris domus uicina monaslerio

. Cum autem iusta- .

ret tempus reficicndi panes Vadit mulicr ad archam et ipsam pleuam agitatam
: :

et superallluentem inueniens gratias redidit saluatori et beato Nicolao quandoqui- : 25

dem lantam sit uirtutem dignatus impartiri Tacct tamcn mulier uec uiro secrelum . :

aperit Adueniente autcm tempore quo farina existimaretur proj^e deticere tanquam
.

bonus paterfamilias consulit cum uxore Miualdutus quo pacto frumenlum emendum
esset Uxor uero responsum non dabat quauquam sepaMiumero eadem uerba uir eius
:

repeteret quid est quod ad uite necessaria secum non consulat Illa uero nou ullra . 30
resistere ualens arcam farina abundantem ei ostcndit ct cur hoc obtigerit demon- :

strauit .

De cantu angelico qnem audiebai el de miraculis

prope tnorlem per eum factis .

Nou solum autem hoc pro laboris merccde rex ille etaernus etiani in presenti uita 35
seruo fidelissimo declarauit sed longc his maiora pro certitudine speranda? gloriaj :

uoluit reuelare Enim uero sex aute eius obitum mensibus singula nocte ante matu-
tiualem horam cum corporalibus auribus canticum angelicum suauissimum faciebat
audiri et adeo delectaci quod dicebat Cupio disolui et csse cum christo Ex hoc
: : : .

uir sanctus uitaj suai terminum cognoscens adesse suum sanctum obitum cito pra?- : 40
nunciauit Cum autem semper post memoratam daimonis flagellationem factus esset
.

claudus nunc fit maiori infirmitate grauatus Et sicut ante baculo ita nunc iacens
: . :

substentatur in lecto ad quem languentem multi salutationis gratia accedebant

. .

Blanda noniine Tholentinas cum per quiudecim annos acerrimum capitis dolorem
passa fuisset ita ut sepenumero aut uidere aut audire non ualeret ad iacentem . 15

ueniens qui ut mulieris caput manu tetigit signumque crucis super expressit rogauit
|1

ut eius caput tangere diguaretur oninis dolor in ea penitus conquieuit Defuncto . .

quoque fratre Thoma nostri ordinis soror eius in diuturnas uersa lachrimas adeo
plorauit quod nato in oculis eius apostemate nihil omnino per uisum discernebat ad
sanctum ducitur Nicolaum Ille causa amissionis uisus cognita ccepit etipse super pre-
:
50

dicti fratris Thome morte

multa motus complorare Videbatur enim ei ordi-
pietate :

nem sancti augustini utili admodum uiro fuisse priuatum signo itaque crucis .

premisso ipsam taugens ait Deus et dominus meus lesus christus tuae misereatur :

tristitiai et sanitatem tibi restituat oculorum

: ut uideas quae placita sunt coram eo :

in a^ternum Verbis sancti uiri subleuatur cEgrota deque cella illius recedens eccle-
.
55

siamque intrans uisum ei fuit quod noua claritas oculis suis aduenisset Tunc ait
: .
 320 NICOLAVS DE TOLENTINO [clxxvF -

consociis suis Videte si aliquid mali esl in oculis meis quae

: : cum cseca essem niodo
uideo . his dictis ad propria saluis oculis ut ante reuersa est .

De eius obitu.

Quia bonarum quippe mentium est ibi culpam cognoscere ubi culpa non est : :

5 Morti factus propior uocat fratres et eos sic alloquitur Quamuis mihi nihil : :

conscius sim tamen in hoc iustificatum me esse non cognosco Ideo si quem laesi
: .

unquam aut iniuriatus fui in aliquo uos ipsi iudicate et parcite meis delictis ut et : :

debita uestra uobis dimittantur Tibi autem prior obnixe supplico ut meorum
. :

omnium delictorum absolutionem facias sacramentaque sanctae matris ecclesiae mihi :

10 conferas praesertim corpus domini comunicandum prebeto ut tanto uiatico mecum :

sumpto de mundo hoc ad patriam uadens non deficiam et si meis exigentibus malis :

Bellial inimicus meus mihi occurrerit confidenter id obiicere possim Circunstan- : .

tibus itaque hinc inde fratribus et una cum ipso orantibus sollem ni"absolutione ]

recepta cum ing-enti lachrimarum effusione corpus sumit dominicum dicens Bene- :

15 dictus qui uenit in nomine domini

: Post hoc autem ad priorem uersus inquit . :

crucem illam arg-enteam optimorum castelli huius uirorum eleimosinis me operante

fabricatam ubi sanctissime crucis uerum lignum me prospiciente intropositum est
:

quaeso autem te ut ante quam moriar oculis istis mortalibus eam ostendite
: ut in :

eius uirlute uelut in baculo potestalis altissime lordanem huius steculi libere trans- :

20 ire possim et ad paradisi fluuium candidum tanquam chrystalum in cuius utraque

:

parte lig-num uitae est chrisLus lesus feliciter possim peruenire Cuius piae petitioni :

prior non renuens crucem quam optabat afferre iubet hanc ubi uir sanctus :

conspexisset ut potuit prouolutus in lecto cum lachrimarum inundatione ait Salue :

crux speciosa quae mundi precium portare dig-na fuisti in te saluator quieuit et
!

25 sedit et passionis aestu roseo sanguine sudauit

: latroni misericordiam imploranti .

peperitt suam matrem uix cognoscens uirgini discipulo commendauit denique pro :

se crucifigentibus inuocauit patrem llle me per te defendat ab hoste maligno in hac .

hora . hac itaque osculata ut prius iacuit unum e seruientibus uocans Vide ait ne
meis auribus omittas intonare dirupisti uincula mea tibi sacrificabo hostiam laudis
: . .

30 ut si carne hac debilitata aliquid proprio ore dicere non possem memoria saltem :

dicere ualeam domino meo Videntes aulem fratres quod incolumis esset memoriae : :

modo ad eum accedunt modo ab eo recedunt Ipsis aulem recedentibus uox gaudii
. .

audiebatur et risus Et cum esset uox sua alia uidebatur sed nec mirum quia uox
. : .

iUa qufc dcum laudare consueuerat pcr spem nunc laudare incipit ipsum per spem :

35 uidendo Vnde cum ab eo quccreretur quid est tibi g-audii et la^ticia^ pater de uisione
. :

habita attonitus ait Deus est et deus meus lesus christus qui suae matri nostro-
: :

que patri augustino inherens dicit mihi Euge serue bone et fidelis intra in gaudium :

domini tui his autem fratres perpendentes quod proximus eius instabat transilus
.
|| : :

in consuclis orationibus deum et sanctos inuocant ipsoque diccnte In manus tuas : :

40 domine coniniendo spiritum mcum iunctis ad ca'Ium manibus el oculos ad ante posi-
tam crucem leuans iucundo el hylari uultu spirilum domino reddidil .

De miraculis post eius obitnm factis .

Dominus autcm suum uitam hanc ingrcssum cgredientemque perfe-

qui sanctum
ctius altollcre dignatus cst Mira enim signa et prodigia per eum multi])Iicauit adeo
. :

45 ut qui recitare illa aut scribere uoluerit calamo opus esset uellociter scribentis illius : .

siquidem qui non calamo aut gra})hyo sed sua^ uirlutis dig-ito in montc synay tabulas
:

descripsit lapideas lam anni uiginli pra4eriere ex quo lemporc huius sancli inuu-
.

mera miraculorum genera dignatus est dominus suis fidelibus oslcndere qui facit :

mirabilia magna solus Immo dictorum miraculorum usque adeo numerus excreuit
. :

50 ut notariorum niultitudo copiosa uelut ex mullis scriptis mirabilibus uicla mercedis

etiam praemio haberi non possit De pelago igitur lanlarum gratiarum quanlam in .

praesentia non omnia quandoquidem id fere csset impossibile haurire cogitaui .

- Clxxvil»] NICOLAVS DE TOLENTINO 321

De csecorum illuminatione .

Lux uera lesus christus prsefati sancti merito de sede magnitudinis suae
ig-itur
prospiciens multos priuatos lumine luci restituit Quoedam namque de Ciuitatenoua .

Massecta nomine filia Alexandri oculorum passione penitus priuata lumine uidebatur .

Repletur mestitia patri quia nullius medicine sufTrayio poterat filia liberari
: ad 5 .

supernum ergo recurrit medicum et beati Nicolai auxilia implorare non cessans :

moxque pectus concutiens plorabat non multo post clarius ut ante uidens patri : :

extitit laititia singularis Dimisia cachei henrici bernardi sanctiseuerinatis sinistro

.
|

oculo sic laborabat quod luce priuata nullam in medicis spem habebat Sancto igitur .

Nicolao humiliter pollicilis quibusdam muneribus se commendat Verum quia in fide lo .

non existeret usehementiore repercutitur aeg-ritudine Correcta igitur beati Nicolai .

ardentius suffragia implorat repetitoque uoto mox de eius oculo squama cecidit et
:

ad lucem pristinam restituta est Procurante autem antiqui hostis inuidia filia quse .

suis genibus residebat manu taliter liberatum iam oculum repercussit ut a propria :

sede oculus excideret iterum ad beati nicolai suflVagia cucurrit et ut prius sana facta 15
est Andriolus Merius nunc uero Tholentini incola fratrem carnalem habuit qui in
.

oculo taliter percussus est quod lumine indicio^ niedicorum nuUa arte recuperaturus
sperabatur Humano ergo auxilio destitutus diuinum adiit et beati Nicolai meritis
: .

se commendans redintegrata oculi pupilla illico uisum recepit Contenatius Vgolini .

de sancto Genesio cum oculorum luce priuatus esset multis ad beati Nicolai tumulum 20 :

uisitandum euntibus uolebat et ipse accedere Tali et tanta deuotione affectus quod .

si sancli attingere posset limina continuo oculorum luminis recipere claritatem se :

speraret Verum quia caritas rcfrigescit multorum

. sine luce eunti nuUius comes :

fit: inter eundum tardior qui in beneficio suscipiendo prae caeteris debebat esse uelo-
:

cior Mira res praeuenitur nocte et superno instinctu sub quadam oliua residet 2»
. . .

dormiturus laudatoque sancto cui humiliter se commendauit securus inter noctis

: :

tenebras ferarumque timore effectus est quasi secum commorantium assisteret mul- :

titudo Ille autem cui se deuotius commendauerat lantam fidem desuper prospiciens
.

miro modo diu desyderatam lucem suis oculis condonauit Nam lux de ceelo circum- :

fulxit eum : clarae et lucide in nocte 30

et qui prius nil suis oculis conspicere poterat :

prospicere quaeque potest Mane sui ducis impedimento ad beati Nicolai tumulum
.

concitus properat solutisque uotis deum in sancto suo commendat et laudat Bona ||
.

sanctiseuerinas filium habuit cuius oculus sanguinis fluxum patiebatur Ita ut uidere
: .

nullo modo posset ad beati Nicolai limina confugit moxque filii sanitas promissis
. :

redditisque uotis secuta est Guilinus Bartholini de Monteuulmo apostema in oculo

. 35

habens per dies quindecim nil uidere ualebat iudicioque medicorum naturaliter :

oculus ipse sanari non poterat omnipotentem igitur medicum quaerit Nicolao uotum: :

emittens absque temporis interuallo purificationem oculi cum luce suscepil Thoma- .

sia uxor Materni de Montesancto duobus annis luce caruit consuetaque beati Nicolai
. .

subsidia postulans lucem stalim perditam inuenit Porro cum deus sancti uiri tumu- . 40

lationis tempore mirabilia et in audita multiplicaret Nobilis mulier cuius nomen ob :

detestandam eius iniquitatem subiticco+ dum quis uulgo campanas audiret qua3 ad . :

multorum publicationem miraculorum pulsabantur ausa temerario Sic posset ait iste :

miracula facere sicut meus filius posset oculos non habere Stupenda res Mox enim
: . :

ad iniqui uerbi prolationem sui nati tunc in nutricis ulnis residentis oculi de capite 45

exeunt et usque ad maxillas paruuli oculorum nerui se extendunt ila ut monstrum

: :

uideretur qui prius pulcher et delectabilis lactabatur Plorat nutrix materque mul-
: . :

tiplicat luctus Sed et uocatur pater praj magnitudine accidentis casus stupet Quid
. . .

plura ? Nouit uir maledictum uxoris sed maledictionem in benedictionem mutare :

conatur Nam laudat sanctum eiusque patrocinia postulans clamat Nicolae sanctis-
. : 50

sime adiuua incredulitatem meam et filius noster qui nostris exigentibus culpis :

excaecatus est a te illustratus eL liberatus tuus sit tibi seruiat tibi intendat sed
: . . :

et nos serui tui cupimus esse . Ne ergo despicias nos et fac nobiscum secundum mul-
titudinem caritatis tua^ quam de te populi multi praedicant Ne in pei-petuum irascaris .

nobis sed uindictam niuta in gratiam et pro tristitia te quaeso redde lajticiam
: : . 55

potestatis altitudinem beato traditam Nicolao subito namque querulis la menlatio- . |

II. — 21
 .

NICOLAVS DE TOLENTINO [clxxviir -

322

nibus el piis postulaliotiibus parentibus crebro intentis excajcati nati ad proprium

locum oculi redeunt Et quo uiso parentes cum promissis muneribus ad sancti tumu-
.

lum reuerenter accedunt lohannes Petribonisanae Tholentinatis filium et filiam habuit

.

in oculis fluxum sanguinis patientes Dum enim naturaliter humorem aqueum eorum .

5 oculi debebant emitlere sanguineum sana; eiiciebant Medicorum itaque consilia

: :

inutilia esse conspiciens ad singularem medicum beatissimum Nicolaum cum deuo-

tione accurrit Cuius auxilia idem lohannes flagitans amborum filiorum oculos quan-
:

tocius prospicit liberatos Romanus Thom» Tholentinatis passus fuit obtalmiam

. :

morbum scilicet oculorum ita quod tribus hebdomadibus cajcutiens fuit afflictus:

10 huiusmodi morbo emisit uotum ex quo beati Nicolai patrociniis frajtus mox est
. :

oculorum obtalmia liberatus Seruita uxor Bonistangi filium habuit hic passus est . .

caliginem oculorum adeo ua^hementer ut priuatus funditus lumine per mensem caecus :

omnino esset ob hoc mater dolore repletur ut maluisset filium mortuum habere
.

quam ca^cum Implorat eum qui non obliuiscitur misereri caecum filium beato
. : .

15 Nicolao commendat tum quje ante uotum cajcum patiebatur emisso uoto recepit
. :

illustratum .

De claiidorum extensione et deambiilatione .

Sicut autem huius sancti meritis ceeci uident ita et claudi ambulare non desinunt :

Nuper Florenlia? quidam qui ad petendam eleeimosinam non solum pedibus cruribus-
20 que chmdus aut brachiorum libertate destitutus sed et hulceribus plenus ante portam :

ecclesiee Sanctispiritus noslri ordinis per duos annos iaccbat afflictus Erat autem in .

ea ecclesea+ beati Nicolai ymago : ad quam mulli concurrebant infirmi et languidi

sanitatis beneficium imploranles . Ait quidam frater ad infirmum ualeas ait Vt quid : .

filihuic sancto te non commendas ? huius namque merita deo sic accepta esse noscun-
25 tur quod eis interuenientibus apud
: eum uniuerse inlirmitates se illi commendan- ||

tibus penitus et omnino tolluntur Fratre autem isto recedente subito in cor lang^uenlis .

deuotio tam magna insurgil quod proiectis bacuiis instrumentisque aliis quibus sub-:

stentabatur interdum in terram cadens lacrimabiliter orauit dicens sancte Nicolae :

adiuua me Mox enim ad languenlis deuotam inuocationem contracta crura exten-

.

30 duntur bases et planle consolidantur in longum manusque in directum prolongantur

. .

Surgit igitur qui iaceljat ambulansque per ecclesiam usque ad claustri hostium
: ; :

uocat fratres Venite inquiens : uenile quia beati Nicolai meritis liberatus sum . : .

Accedunt fratres ad infirmi uocem multi conueniunt seculares O fides quas fortiter . .

frigescis in multis curiosi namque illic florentini usque ad primum somnum non
.

35 sinunt quiescere liberatum sed modo huc modo illuc eum iubent ambulare brachia
. .

protendere manus aperire corpus totum erigere Prospiciunt illum esse incolumem
. . .

et ulcera uident consolidata et sicca ita ut totius corporis quod consueuerat unius
esset coloris caro redinlegrata et sana Quidam insuper alius Tholentinas et mem- .

brorum omnium contractione quodam curriculo curuatus iacens eliam natura? neces-
40 saria ibidem turpiter explere cogebatur Cuius rei causa sibi ipsi uita sua erat nedum :

laboriosa sed fastidiosa nimium Proinde quidam Mercatantus nomine cum istum .

transiens uideret memorque miraculorum beatissimi Nicolai tunc nouiter lumulati

:

ait ad eum Vt quid fili non le deo et beato Nicolao commendas qui tot et tantis
: :

miraculis iam coruscat ? Ait ille ipse me adiuuare dignetur quem sic deus exaudit : .

45 Et ille fac uotum sincero corde ad deum et liberaberis mox ille Rogo te ait sancte : . .

Nicolae uir dei ut saltem me erigere impelrcs tantum et subleuare aut quod inter
:

has meas immunditias ultra non uoluar Inaudita res mox namque ad hanc uocem . .

multis uidenlibus de curriculo surrexit stansque baculis ambulat qui prius in caruca
iacebat Nec uir sanctus plus uouenti contulit quam petierat ut ostenderel se apud
: :
(

50 deum miraculorum potestatem habere et illum in tide aliqualiter htositasse ac si :

diceret Sicut credidisti

: fiat tibi Modicum credidisti el faclum esl si multum
: . : .

credidisses multum tibi condonatum fuisset lacobutius Gisi de Ortezano dislrictus

: .

ciuitatis Firmiauce ea erat inlirmitato detenlus quod os obliquum distorlumquc taliter :

haberet quod omnibus hominibus abominabilis uidel)alur Quajril consilia Inuenire

: . .

55 conatur remedia omni humano tanicn auxilio dostitutus huius sancti merilis so com-
.

mendat In cuius sanctitate absque dubio non dubitans subilum sanilalis ctVeclum
.
 :

-clxxvill'] NICOLAVS DE TOLENTINO 323

consecutus est Alius Tholentinas Anchone nunc incolens filium habuit a natiuitate
.

claudum Pes enim dester cum deberet secundum assueta naturse ante procedere
.

destrorsum protendebatur Audiens autem dictus pater huius sancti miracula quanto-
:

cyus ingenti cum deuolione predictum fiHum uouit beatissimo Nicolao Qui uouentis
preces non expectat repeti sed eius desyderium de altoexaudiens statim egroli fiUi 5
pedem dirigit ut qui prius gradiebatur non recte libere et absque impedimenlo ambu- :

lans discurrit Sed et quidam Fulginas cum membris omnibus deslitutus esset quodam
.

uehiculo iigneo ab aliis portabatur Aug-etur huius fides et deuotio ex auditis mira- .

culis tanti sancti et mullis interpositis precibus a Fulgino Tholentinum uehitur ubi
corpus sanctissiinum latital tumulatum lacet iste et sancto pra-figit terminum suae . : lo
desyderale liberationis In quo terniino sanctus adest sua uirtule et infirmi ossa coe-
: :

perunt exlendi Et quod ibi sancti miia esset oparalio+ ex eo ostendil quia dum
: : :

ossa neruique distenduntur sonus immensus auditur ac si lignum distortum ad

: :

rectitudinem uiolcnti modo reduceretur Concurrunt ergo undique qui ipsum porta- . :

uerant aliique qui ad sancti tumulum uisilandum concurrerant et ex tanta re quasi

: : 15
dementes ellecti stupore simul et pia deuotione conterriti clamant Benedictus deus :

et beatissimus Nicolaus Tunc qui iacebat sur git et deum in sancto laudat qui
. : :
||
: :

membra penitus operationibus propriis destituta tam pulchre ut peliuit resliluit .

Galandra uxor Gonradi de Monlemidone manibus pedibusque distorta erat adeo ut :

potius monstrum quam humanum corpus uideretur Hajc dum ad tumulum beali . 20
huius in gestatorio portarcLur asscruit se unam pulchcrrimam dominam uidisse qua;
: :

ei placito uultu dixit Inlra ad locum :ubi sancti Nicolai reliquiae conduntur ad : :

quem cum .+ fuisset delata eadem muiier disparuit sed alluit dei gratia eam subito
: :
•

sancti huius meritis sanans at ista beneficii tanti immemor dare quod promiserat
.

difi^erebat Vidit igitur in somnis nocle quadam beatum Nicolaum unius instar pueri
. 25
cum habitu fratrum heremitarum dicentem cur qufc promiserat non soluisset llla : :

autem tanto uisu correcta ad sepulchrum rediit et quae deuouerat ad impleuit .

De surdorum et mutorum auditu et locutione .

Huius sancti insuper meritis muli loquunlur Vnde et

gloriosis surdi audiunt . :

quidam Cichus nomine et urbis surdus et mutus signis

Esculi oriundus : cum esset : : 30
ut potuit beati Nicolai ab aliis miracula didicit In cuius corde tanta insurrexit deuo- :

tio ut quantocyus ire ad lumulum dicti sancli concupisceret Tandem qui ipsum noue-
: .

rant eidem sotii ex caritate eflecli Tholentinum simul properant peruenerunt aulem .

ad quendam collem prope Tholentinum ex quo beati Augustini ecclesia ex parte ubi :

corpus sanctissimum requiescit conspicitur Auge fidem in te sperantium deus tanta . . 35

enim in muto illo lides aucta est ut uisa dicta ecclesia loqui inciperet atque diceret
:

Beate Nicolae adiuua me Quod sotii admirantes deum laudant et liberatum hominem
:

ad sanctum deducunt cui uota exoluunt et post publicationem miraculi ad propria

: :

cum gaudio redierunt .'Malheus Antonini de jMonleulmitali infirmilate aurium pressus

tres annos auditu priuatus est Tandem omnis medicine destitutus auxilio huius
:
|
40

sancti meritis se commendat et statim aures patefactae sunt ut perdiderat poti- quam
retur facultate . Baldus de Sanctoseuerino cum esset a naliuitate mutus et surdus ob
gentis eius frequentiam hoc sanctum corpus didicit uisitare . plenam igitur deuotionem
attollens cum multis eius lumulum perrexit uisitare . Tandem circa ipsum reuigilans
uere loqui incipit qui fuerat mutus et audit qui surdus extiterat Quod sotii : : . 45
consyderantes genua flectunt et deum que+ sibi fideliter seruientes sic honorat lau- .

dare non desinunt Alius e ciuitate esculana qui ex passione linguai et auditus
.

mutus :+ dicebatur stans cum quibusdam Faleronensibus firmianae dyocesis caritate

praeuia ducitur ab eis ad sanctum Nicolaum ab eis multa caritate ducitur qui bi-a- : :

chiis genibusque ac fide signis quibus poterat sanctum deprecabatur auidius Cuius : 50
fidem et ipsum ducentium et uenientium deuotionem qui facit mirabilia magna
:

solus de caelo prospexit atque illico muto os apertum et aures aperte facte sunt eo
clamante et dicente Gratias tibi Nicolae sanctissime quia liberasti me Et ea hora
: .

appositum est ei nomen et uocatus est lohannes quia gratiam pro gratia a beato
: :

Nicolao susceperat .
55
 324 NICOLAVS DE TOLENTINO [clxxviiF -

De mortuorum suscitatione .

Sponsus inclyte matris ecclesie christus lesus sic ipsam diligit ut foetu nouae : :

prolis eam semper amplificet signa et prodigia per sanctos suos quasi per ecclesise
filios innouando Ne sponsa destituta uidealur si fuetu sanctissime prolis uelut
. :

5 sterilis et infirma careat complures enim sanctorum mortuos suscitasse legimus . .

beatum uero Nicolaum non multos tantum sed diuersis modis suscitasse reperimus .

Guidam namque Tholentinati cui nomen erat Thomas natus est filius semimortuus
. : .

obstetricesque ad sacrum lauacrum sera? fuerunt ut priusquam aquam baptismi

attulerunt puer extinctus sic+ Prohibet ergo pater natum baptizari quia sine .
|1 :

10 anima ipsum esse uidens plorare non cessabat et sepelliri ipsum precepit in domo
Clamat ergo pater clamat mater et preces beato Nicolao offerunt ut saltem a deo
. :

impetraret ut sic tam horrendam et monstruosam rem genuisse non dicerentur et

anima illa non damnaretur Quo fit ut beati Nicolai precibus anima monstruoso .

corpori redderetur filiam habuit Caecham nomine

. Thomas quidam
qua3 longo :

15 tempore infirmitate adeo grauata est ut omnium iudicio spiritum exahlasset+ quin- :

quaginta enim diebus et noctibus sine cibo et potu permanserat adsunt fratres :

minores apud quos elegerat sepeliri dato signo cum ad eam efferendam uenissent . : :

subito paterno cordi irrepsit beati Nicolai memoria Cui intentissimo corde filiam :

commendauit Res stupenda apostolicum prosus^ opus quae mortua plorabatur

. . . :

20 repente uiua et incolumis paternis est amplexibus reslituta Lippus Lucii gentilis de .

Cingulo uxorem Miram nomine ea per annum febribus ubi laborasset et physici de :

euius+ salute despei^assent sacramentis ecclesiae et extrema unctione ut pote mori-

bunda se muniuit Tandem haec mulier lota aqua fuit ut mos sepeliendorum est
. :

corporum uocatur absens maritus

: posteaquam alius ad eam sepeliendam non :

25 expectaretur uir statim adest clamatque eam beato Nicolao sub certis pollicitis
:

commendasse et quod proplerea de illius misericordia minime dubitaret Ad hanc :

uocem Mira expergescitur et in uiri sui pristinis solatiis est restituta Niua Cordi : .

ex urbe Macerata filium habuit Giamidum nomine qui uiam erat uniuerse carnis :

ingressus motu enim carebat et sensu loqui non poterat et exanimis decumbebat
: : :

30 in lecto Quid plura ? cum enim mortuum omnes communiter clamarent parantur
.

funeralia subditur sepuchrum+ ut elferatur cadauer Mater uero ad diuinum confugit

. .

auxilium uotum emisit et filium beato Nicolao precibus commendauit Quo facto
. : .

reuiuiscit puer et deus in sanctis suis mirabilis praedicatur

: lohanna Guiliclini .

Benu ti uxor filium habuit Cichum nomine is forte iuxta omnis carnis conditionem
I
.

35 diem clauserat extremum Si quidem institis fuerat consutus tanquam qui debebat : :

tumulo statim induci Mater filii sui nece anxia adeo ut sese alapis tradendo uaihe-
.

mentius ploraret Interim subit in eius mentem ut (ilium quem mortuum deplorabat
.

beati Nicolai meritis commendaret Idque factum est quam ob rem mox qui iacebat . .

mortuus matri uiuens locutus est Giliolus parmensis filium habuit nomine Ventu- .

40 rinum hic continuis febribus pressus tandeni a medicis nulla salutis spe destituitur .

Parantur interea omnia quK funeri opportuna uidebantur Et ego tunc Bertinam .

quandam nomine audiui mihi rcferentem quod nocte illa qua Venturinus debitum :

uniuersaj carnis exoluerat Viro suo quippc qui pigmentarius esset apparatu ceras :

aliorumque funeri debendorum intento et ipsa usque ad matutinalem horam inter

45 alias ad funeris custodiam deputata uigilabat Porro V'enturini uxor pra? dolore .

amaros flsetus dabat beatissimum inuocant Nicolaum ut precibus suis uirum uiise
.

qua tunc priuatus erat restitueret Hec illa in thalamo in quo uir functus iacebat .

orante mirandum splendorem de thalami feneslra subito aduenire prospexit qno^ :

exhilarata Eya inquit Nicolae sanctissime adiuua famulum tuum in hac hora Et
: .

50 ecce ad eam qui ad funeris erant deputati custodiam aduenerunt dicentes Noli :

amplius plorare quia uir tuus uiuit Nobis enim circa pheretrum considenfibus uox .

de eo insonuit dicens quam pulchra quam magna res deus meus accessit Yxov his
. .

gaudens quem iam mortuum plorauerat uitae rcdditum amplexalur Qua^runt interea .

ab ab+ eo curiosi magnates Tu dicis quia dc morte ad uitam beati Nicolai -J meritis .

55 redditus es Dic ergo ubi eras quando in corpore anima tua non sedebat ? quibus
. : :

ille posteaquam ex hac inquit uita recessi

: ad quoddam perueni pralum herbis :
-Clxxvim^] NICOLAVS DE TOLENTINO 325

uirentibus odoriferisque floribus perornatum hinc inde sedilia humanis quietionibus .

apta aromaticis haerbis conspersa emi nebant Haec me admodum illic sedentem ||
.

quiescentemque delectabat Hac illac me uolutabam tanta suauitate repletus ut nil

. :

ultra desyderare possem Superuenit autem paruulus quidam pulcherrimus de cuius

.

aduentu meestus factus sum ne ob eius consortium meo gaudio iam priuarem Et : : 5
ecce super humeros meos se ponens grauis mihi mirabiliter uidebatur illam forte :

grauitatem uitie signans ad quam me reducere ueniebat Rogatus tandem a me multis .

precibus de humeris ad terram descendit facie rutiiaus uestimentis resplendens imo .

sui splendoris radius ita me perfudit ut quasi inter solares radios anima mea uide- :

retur adesse A cuius ore et uox laudis procedebat et cantus ex quo modo non
. : lo
tantuni condonatum est gaudium : ut prseterite delectationis in dicto prato acceplae
factus immemor iam uiderer Admiratus igitur queesiui
aeterna; uiLae gaudiis perfrui .

quis nam esset Angelus sum tuae custoditie deputatus huius ergo
: Et dixit mihi : .

splendoris cantus et collocutionis gaudio et felicitate sopitus ad corpus redii tristem :

me inueniens quod tantum gaudium amiseram redii ad uitam quam dimiseram . : 15

et felicitatem perdidi quam habebam compertum est itaque quod eadem hora . :

splendor uxori apparuerat de fenestra qua cum multo splendore ipsum Angelus
reduxit ad mundum Mulier quedam e Sancto genesio ad filium ut pannos laua-
.

tura iuerat secum paruum natum ducens incautus tandem paruulus in flumine
:

absortus expirauit fit autem cadauer uicinioris

. molendini conuolutioni impedi- 20
mentum Mirantnr+ molendinarii molarem lapidem non circumuerti ut assolet
. .

causam autem inquirunt matrem audiunt filium plorantem clamantemque Sancte

: :

Nicolae ubi est filius meus quem tibi sepius commendaui ? Tandem canale explorato
:

puerum inueniunt suflbcatum Maioribus hinc mater affligitur doloribus beatum : .

inuocat Nicolaum ut filium suscitel nec mora spiritus redditur corpori puerque
: . . . 25
faclus incolumis cum matre et aliis ad propria remeauit Quidam e Castellobelfor .
|

te paterfamilias ob uxorem turbatus forte cum uxore ipsa totaque familia e domo
recessisset desperatione motus laqueo se suspendit domum mulieribus redeuntibus
: .

et illum suspensum contuentibus clamor ingens subleuatus est cadauer deponitur . .

preces et uota beato Nicolao fiunt ad quorum uocem resedit mortuus beatum Nico- 30 :

laum laudans et magnificans qui eum de turpi admodum morte ut uiueret impe- :

trauit .

De captiuorum et suspensorum ac naufragorum liberatione .

Fratres Mizulus scilicet et Vannes ex urbe Anximo+ per territorium aquilanae ciuitatis
pariter gradientes propter perpettratum eadem hora homicidium capiuntur et rectori : 35
ciuitatis puniendi adducuntur Qui et si se de imposito scelerae ut rei erat ueritas :

excusare contenderent tormentis tamen durissimis uicti mori potius quam in poenis
:

uitam agere eligentes confitentur contra se quod non cogitauerant facinus commisisse :

quam ob causam morle digni facti sunt et suspendio condemnantur Inuocant hi : .

dei misericordiam ut pote innocentes et beati Nicolai meritis se commendauerunt

: . 40
Quid plura ? Vannes suspensus est post quattuor uero dies uenerunt ministri ut et . :

Mizulum alterum fratrem simili nece trucident Vannemque quem quatriduanum in .

furcis faetentem extimauerant uitae habere spiritum comprehenderunt depositus: .

itaque de patibulo cognita dei et beati Nicolai uirtule a praeside una cum fratre .

liberatur Petrusbonagratia de Matelca accusatus est quia castrum ipsum hostibus

. . 45

prodere uoluisset ab apparitoribus tandem captus cum sotiis qui huius rei conscii
.

uidebantur carceri traditur cathenisque ferreis compedibusque omnes pariter colli-

:

gantur Post mensem ut suspendio moriantur lata sententiam+ est illi uero beati
. . .

Nicolai sufFragia implorare non desinunt qui de nocte proxima accedens uincula :

dis11
rupit carcerem reserauit
. eosque extra castellum comitatus ego inquit sum : 50

Nicolaus quem tanta deuotione petistis Haec uia uestra est sepulchrum meum
: .

petite et uota uestra reddite Quidam de Sanctogenesio mercature gratia cum matre
.

multisque aliis nauigabat orta demum tempestate eorum nauis submergi uidebatur
. .

At nauigantibus diuersorum sanctorum diuersa insurrexit deuotio Quattuor e san- .

ctorrum numero ab aliis implorantur qui e Sanctogenesio uenerant ob loci uicini- :

55

tatem in quo beatus Nicolaus fuit oriundus

: ipsum ut naufragantibus succurrat :
 326 NAZARIVS ET CELSVS [clxxvilir -

impensius precantur sing-ulum itaque cereum singulis inuocatis sanctis multitudo

.

periclitautium uouit Et ecce subito in aere supra mare quinque cerei accensi appa-
.

rucrunt quorum flamma a uento tam ualido extingui non poterat Et mirum quia
:
.

ascendebant descendebant ac motu notabili cerei ipsi procedebant ac si animali

et :

5 spiritu mouerentur IUi huius rei absque dubio signum uidentes

. quia illorum :

uirtute miro modo ag-itabantur quorum erat potentia inuocata Pulchra res quia : .

duo hic innouantur signa duo immutantur mirabilia unum quod ad modum . .

columnae ignis et nubis ueteris testamenti angelica uirtute cerei mouebantur Alte- .

rumque quod pro sancto nondum a militante ecclesia canonizato per triumphantem
10 ecclesiam quintus cereus apparebat ut promptum esset intelligi quod in terris :

honoraretur qui tam excellenter mirificabatur de celis Audite quaeso mirabilem .

huius apparitionis efTectum Gradientibus enim simul ac flamantibus ut dictum est .

cereis tempestas cedit Iranquillitas accedit et qui prius morti expositi uidebantur
. : :

uitae redditi deum in sanctis suis laudare et magnificare non cessant .

15 SANCTORVM NAZARII ET CELSI MARTYRVM PASSIO .

Virtutum laudes et belli gloriosa certamina quae per martyrum celebrantur trium- |

phos sicut gloriee dig-num est ea seruata ueritate credentibus intimare itaetiam ignauiae :

esse decernitur infrucluoso silentio tegere preetermissa Horum igitur uirorum fortium
: .

pugna et de hoste prostraio uictoria dei ecclesia tantum quoltidie laetatur sublimis :

20 quantum et eorum prouocata exemplis contra humani generis inimicum potenti brachio
uictricia ludit in arma Hinc est quod ad cumulum salutis fidelium stabililur fides
. : :

anima roboratur ac uera in filiis maler christi sponsa gloriatur ecclesia et nostrcB
: :

aduersarius uita^ spe confunditur fiducia impetitur uirtute prostratur Verum quan- . : .

tum ad meritum beatai uilJB pertinere probatur lahbus fulcimur sulfragiis tali- : :

25 busque redundamur stipendiis quatenus ne desint aliquando nobis tantorum mar- :

tjrum pia iuuamina nec dubitet quis petere quod proculdubio ab eis fixum tenet
impleri Discat ergo fidelis anima diuinis inhairere praeceptis discat huius uitas calcare .

aculeos quando uidoi. beatos martyres multa per supplicia mundum calcasse
: et :

inextimabili conditoris dulcedinis nunc luce satiari Quae nos eorum adipisci merilo si : :

30 tamen munda cum manibus ad deum corda leuamus fide credimus et exemplis astrui- :

mus Nostri itaque praerogaliua patroni quem peculiaritatis gratia et continui beue-
. :

ficii munere propagatorem amplectimur si uerbis cuncta debuissent conponi lingua : :

ut arbitror sufficere non posset

: Cessent ergo uerborum stamina ubi succedit . :

parate deuotionis efTectus Xempe quia ad gloriosam eius passionis properamus .

35 historiam libet explicare quod noster celeberrimus martyr post ipsa statim aposto-
: :

lorum certamina gloriosi sanguinis sui efTusione illustrauit ecclesiam Vnde non .

solum inter alios egregius pnedicator uerum etiam signis ct miraculis coruscans :

inter primos primus habetur Uecenseamus ergo sacri certaminis summam Vbi reor . :

non esse congruum si et generis nobilitatem et iuuentutis eius quod fuerit sludium
:

40 inseramus Nazarius ge nitus a patre nomine Aphricano genere et patria Aphro

.
|1
:

matre uero nomine Perpetua nobili exorta prosapia ciue romana baptizata per manus
Petri apostoli apud urbem Romam symone iam deuicto cumque esset annorum :

nouem beatus Nazarius et erudiretur a matre fideli diuine obseruantia legis uidens
: :

patrem suum non in ea religione persislere uitaeque praecepta seruare deum tamen :

45 omnipotentem se colere asserere dicebat in semetipso quai est religio patris mei : : :

aut quod baptismum matris mejB Factumque est ut summo studio certatim festinaret :

addiscere utrum praedicante Petro baptismi unda purificaretur an in obsefuantiam

: : :

sabbatorum patrem sequi debuisset CcBpit namquc exinde mentis oculos ad ca?him .

dirigere et quaeque essent recta et utilia

: ut sibi manifestarentur excelsum suppli- : :

50 care Annuit autem deus orationi Nazarii et spiritussanctus adh*sit ei et anima

. :

matris eius exultabat super eum eratque in illo quiefis sohitinm et omnium hibo- : :

rum solamen Beatus uoro Nazarius ibat quottidie ad studia discipliiuxj romane
. :

Cumque processu temporis iutate sermone e( sapientia proficeret pater eius tacitus :

hoc secum uoluebat hic puer poterit in urbe Roma impiere misterium religionis
:
- clxxx^] NAZARIVS ET CELSVS 327

meae . Itaque cum mater eius quollidie ad adorandum dominum lesum christum in
eo quo baptizata fuerat loco et orationum uota soluenda properaret : : accidit : ut et
pater die sabbati in obseruatione suee legis abiret factumque est : : cum redisset
Aphricanus : et uidisset suum filium in exercitiis liUerarum prte aliis romana? urbis
iuuenibus proficere gauisus est ualde et dixit ad eum Nazari tibi dabo mysterium 5
: : :

religionis meae et seruabis illud in s^ecula et nominaberis filius Aphricani gloriosus

: :

docere religioncni meani apud urbem Romam Kt conuersus ad eum dixit Deus . :

totius religionis aspiciat super te et confirmet animam tuam in prsecordiis tuis ut in : :

omni sapientia discernas iudicium et cognoscas ingredi ad principatus et poteslates :

in uiam tusUtife+ Post paucos itaque dies recordatus beatus Nazarius uerbi palris 10
|
.

sui : quod dixerat religionis mccTe et eris gloriosus in con-

ei : tibi dabo mysterium :

speclu principum urbis Romse ad matrem suam dicens Nescis mafer quod : abiit : :

fuerit patris mei promisso ut mihi religionis sua3 cultum ostenderet et legem suam : :

usque ad ])crfectum doccret dicens Tu docebis religionem meam apud urbem :

Romam et nunc immemor tanti boni factus suae promissionis fecit me esse exorlem
: : 15
ammirata mater eius super ista quee ab eo dicebantur dixit ad eum ostendat tibi : :

deus omnipotens ueritatis supb mysterium ut merearis illuminari baptismo Petri in : :

quo bapti/.ata sum ego in nomine incorupti et inuisibilis dei Respondit Nazarius et : .

ait Hex est in quo bapti/.ata es tu mater? lilt ait illa Eliam fili rex regum dominus
: : :

et creator ca^Ii et tcrrcV ac totius creaturte qui uniuersa proprio dispensat arbilrio : : 20
Cuius sapientia cunctu uiuificantur et omnia moderanlur Cuius nutu principes : :

regnant tempora mutantur temporibus

. generationes generationibus cedunt : .

Audiens haec beatus Nazarius cocpit iam quasi sapiens architcctus intra pectus suum :

ffidificio semper mansuro ailerna cnnslruere fundamenla ad fedificationem uere fidei :

ueluti quadri lapidis christum Icsum quadriformem euangeiiorum speciem immobile 25

iacere fundamenlum Paler eius gratulabatur super lilium suum et putans eum
. :

futurum cultorem sua". religionis dicebat in corde suo Educam filium meum et . : :

docebo eum colere omnem cultum religionis mcfe Interea transaclis paucis diebus .

ait uxori suaa Da mihi filium tuum ut doceam eum ritum colere deum et ostendam
. : :

ei legem sacrificiorum Cui ait Perpetua Dominus dcus caili qui dedil illum nobis
: : : SO

ipse ei ostendat in uiam suam ingredi et ambulare in semitis mandatorum suorum : .

Tunc ait ad filium suum Nazari iam nunc incipe sapientia tua diuinie religionis dilu- :

cidare culturam et natalium tuorum sacri ritus decorare seruicio

: Ille autem para- .

tus et ut cerl|tius patris cultum agnosceret

. inde iam la^tus effectus ait Eamus . :

pater ostende mihi culturam religionis [u(v Euntibus autem illis coepit beatus Naza- . 35
rius in medio itinere quasi faligatus lento gradu pergere el paulo longius a patre :

desistere meditans animo ne forle genitoris falleretur antiqufe fama legis el matris : :

plenam desereret ueritatis doctrinam Quod cernens aphricanus uaehementer perterri- :

tus ait Ecce peccaui in filium meum forte uerbum matris eius prfBualuit et non
: . :

dedit eum mihi deus ad cultum roligionis mevo exislimanle autem eo quod uellet . 40
immolare diis adprcchendens manum pueri dixit ei Dic mihi lili quffi uoluntas cst
: : :

tua aut quibus diis ceruicem flectcre ciipis ? omnia faciam

: tantuni ueleas+ Sunt . .

dii quos colunt nationes uniuerse levvpc quibus C;csar Romse et senatores immo-
: :

lant et ceruices submittunt

: exceptis hiis quos docuit Petrus hi colunt solem et : :

lunam supputant stellarum ordinem dierum ac noctium cursum ad solis ordinem

, . 45

referunt solstitia et cnequinoctia et annorum genera assidua supputalione decernunt

. .

lunaj denique incrementa siue detrimenta ortus et occasus et tempus apparitionis

tenui indagationc cognoscunt syderum discutientes cursus et per annorum circulum .

uaria signorum ridiculosa figmenta ad stellarum ordinem reputantes in his qufe :

scire cupiunt futura praetendunt Sunt et templa Romte in quibus diuersae si dici . : : 50

fas est deorum statutae consistunt quibus a principibus urbis Romse non solum
: :

immolanlur hostia; sed et quae desyderant ab his se credunt impetrare :

Quorum .

sacrilegiE leges inter caetera sacrilegia innocentem sanguinem fundere prohibere :

nequeunt Quo audito beatus Nazarius hilari facie et in ipso tirocinii tempore
:
:

quasi quandam occasionem ex responsis patris inueniens secretum suse mentis aperiens 55

itaprorupit Xeva sunt qUtne prosequeris pater Sed si audieris me et mcc-e petitioni
: : . :

effectum prcebueris iam ego te meum patrem agnoscam et tu me fili um nunquam

: :
|

amittes Deum enim colens debes omnino sapiens esse Qui enim creauit c^kini et
. ; :
 328 NAZARIVS ET GELSVS [clxxx^ -

terram mare et cuius uoluntate sol oritur cuiusque pruden-

omnia quae in eis sunt : :

tia stellarum ordo distinguitur quae utique si facta pro nostra utilitate non essent : :

nequaquam sui cursus explebile peragerent opus Cum ergo constet quia omnia . :

coeperunt ex tempore et ei a quo facta sunt proprio famulantur obsequio debemus

: :

5 nempe ad sublime oculum mentis nostrae erigere et per districtionem tanti operis :

uisibilium et inuisibilium creatorem summo uenerari alTeclu et non ad iniuriam :

summi dei honorem qui creatori debetur exibere creaturis Vnde ergo si mei quasi
: : .

filii curam geris et ut asseris cultor existis Concede mihi accipere baptissmum beati
: :

Petri apostoli . mater mea

in Tunc Aphricanus nimio terrore
quo bapti/.ata est .

10 correptus cum tristitia dixit ei fili Nazari in omni dignitate religionis mese contendo : :

ul uiuas mihi annis multis et secundum modum mest obseruantie ac cultum deum
:

colas atque exsuscites mihi semen de uxore

: quam ego dabo tibi cum coronis et :

choris et gaudio totius Rome Nam necesse est te ab huiusmodi culturaj ritu . :

abscedere ut uitae tuae possit esse consultum

: Constat denique huius christianae .

15 doctrine baptismum quod predicante Petro sicut asseris ante paucos dies in hac urbe
.

exortum est et a senatu non recipi et inuentus quisquis in hac religione iubente
: :

caesare diuersa per supplitia spiritum exalare Vnde dignum est ut monitis meis . :

mentem accomodes et ad laudem natalium tuorum a principis latere non discedas

: :

ne alienus ab eo factus iuuentutis tuae florem amittas Gum his et huiuscemodi :

20 suasionibus pater ageret : et eius in nullo annimum flectere potuisset : consensit ei :

quatenus secundum uoluntatem suam regenerationis unda purificarelur : Tunc gaudio

magno repletus omnia quae gesta fuerant matri retulit domi Eodem tempore resi- .

dente super cathedra romanae ecclesiae sanctissimo Lino episcopo qui beato Petro :
||

apostolo prima religione succedens ad disponenda gubernacula ecclesie perfulgebat :

25 accedens ad eum beatus Nazarius dixit ei Da mihi in domino signaculum sacraque : :

regenerationis unda purifica ut ostenso ueritatis lumine Christum lesum uerum dei
:

filium corpore et corde credere et lingua liberius ualeam praedicare Audiens hai^c : .

beatus Linus episcopus baptizauit eum in nomine patris et filii et spiritusancti et :

confirmauit eum in omni ueritate et disciplina Suscepto signo fidei sancto iam spi- .

30 ritu comitante alacrior inde factus idola respuere

: et christum dei filium uerum :

deum esse libera coepit lingua confileri asserens omnia simulacra uana esse et
: : :

nihil se petentibus posse praestare sed colentes ea cum his quorum uanae imagines :

uenerantur perpetuo damnari incendio His dum et aliis multis conuiciis templa .

desereret et dominum lesum christum fiducialiter praedicaret beati huius rumoris

: :

35 circumquaque ferebatur opinio ita ut palam a multis accusaretur destructor esse :

templorum et deorum inimicus Fama Romae incumbente de eo cum a sacerdotibus . :

Capitollii decretum esset caesari intimare Audientes parentes eius ualde timuerunt : :

ne pro tali confessone^^ tormentis interrogalus deficeret Nazarius uero gaudens . :

auditis quae de eo dicebantur sed parentum tribulationibus compatiens tandem ut : :

10 discederet coactus adquieuit dicens eis Date mihi ex haereditate bonorum uestrorum
: :

partem aliquam et egrediar de ciuitate hac ne me interficiant et uos contribule-

: : :

mini Gauisi sunt itaque parentes eius super hoc uerbo et ex bonis suis dederunt ei
. :

septem onera animalium cum auri et argenti pondere magno Egressus beatus Naza- .

rius ab urbe Roma faciebat elaeimosynas multas quoadusque expensis opibus ab :

15 onere saeculari liber expeditusque christum dominum absque impedimento sequeretur .

Iter agens per singulas ciuitates Italiae docebat omnem populum baptizari approbans :

non esse quos colerent deos sed opera manuum hominum in quibus sunt oculi |
:

sine uisu aures sine auditu os sine sermone manus sine tactu pedes sine gressu
: : : : :

Quatenus dum nec tenuis spiraminis flatum habere probantur distare a mortuis :

50 nihil uideantur Haec eo prtedicante multi credebant in lesum et baplizabantur in

. : :

nomine patris et filii et spiritusancti agentes gratias domino lesu christo qui eos a : :

tenebris ad agnitionem ueri luminis reuocare dignatus est Post annos autem decem .

discessionis suae ab urbe Roma ingressus est ciuitatem placentinam praedicans

remissionem peccatorum per baptismum salutis in nomine domini nostri lesu christi .

55 Transactis et enim paucis diebus uenit Mediolanum ubi dum uerbum dei sedule :

praedicaret et curiose inquireret

: si qui ibi christiani nominis cultores haberentur : :

inuenit confessores christi Protasium et Geruasium ab Anolino principe custodiri et

mancipatos teneri qui et uirtutes multas operabantur in carcere
: Sed necdum .
 - clxxxr] NAZARIVS ET CELSVS 329

tormentis inteiTOgauerat eos eo quod essent genorisitate+ gloriosi quos et sperabat : :

se posse per diuturnam carceris macerationem a bono proposito reuocare quibus :

beatus Nazarius in prsedicatione factus est consors et socius confortans eos ne :

momentanea pauerent tormenta qui gaudium cselestis regni sine fine

et transitoria :

mansurum a domino expectarent promissum Nec fructum tante spei diuturno labore : 5
qusesitum amitterent quod usque in finem perseueranlibus crederent inelfabili retri-
:

butione munerari Monens eos uiriliter agere et contra antiqui hostis certamina
: :

semetipsos praeliaturos armare ut uicto satellite in conspectu gloriae dei digni :

inuenirentur Cumque his et muitis exhortationibus eorum animos ad amorem

:

Christi accenderet et per omnem ciuitatem Christum crucifixum uerum deuni

: 10
assereret diutius latere non potuit
: Nunciatum est de eo Anoiino praesidi Itahae . :

Qui statim missa apparitione ad se eum cum celeritate pertrahi iubet Cui.et dixit : :

Tu es Nazarius qui Christum ne scio quem crucificxum+ praedicas persuadens

:
|1
:

hominibus diis nostris nec tus adolere nec sacrificia praelibare ? beatus Nazarius :

respondit Isti dii non sunl : sed sunt opera manuum hominum in quibus dum : : 15
caeco corde credendo confiditis uerum deum qui est in caelis improbo ausu derelin- :

quendo contempnitis Indignatus his uerbis Anolinus iussit eum fustibus uerberari
.

dicens Deos quos non colis ne uituperes et praecepit eum proiici extra ciuitatem
: : : :

Qui gaudens pro confessione nominis christi pergebat de loco in locum monens et :

dicens unum deum esse in caelis omnia autem simulacra daemonia esse clamantte
. . 20
propheta Omnes dii gentium daemonia deus autem noster ceelos fecit
: Eadem . :

denique nocte beatissima mater eius Perpetua cum per uisum astitit ei dicens Transi :

nunc a terra hac quia et Galliarum ciuitatibus oportet te Christi euangelium praedi-
:

care Surgens autem ibat docendo quos poterat uerbo aggregare baptizans eos in
.

nomine trinitatis donec uenit in ciuitatem Gallie :quee dicilur Cimellus In qua : : 25
dum multorum corda ad amorem dei incitasset et illuminati baptismo omnipotentis :

dominum lesum christum credendo confiterentur Mulier quaedam nobilis ex primariis .

ciuitatis quae et ipsa iam per sanctum Nazarium Christo credens detulit ei filium suum
Celsum nomine et prouoluta ad pedes eius rogabat dicens
: Hic puer sequatur :

uestigia tua : et baptizetur . Suscipiens puerum baptizauit eum : et confirmatum in 30

omni atque mysterii sacramento instructum secum eum ire praecepit
fide trinitatis .

Audiens de eo Denouaus prajses Galliarum suo eum conspectui sisti praecepit cui et :

dixit qui es tu
: uel cuius generis aut unde huc aduenisti ? Respondit beatus
: :

Nazarius christianus sum et eruditus doctrina apostolorum Si genus requiris Patre

: .

Aphro matre romana editus Verum si a principio profectionis causam percun- . 35

ctaris de urbe Roma
: ubi beatus Petrus apostolus pro Christi nomine gloriosae
:

pertulit passionis triumphum destinatus sum ad uos ut audientes uer bum ueri- : :
|

tatis uanam et superstitiosam daemonum relinquentes culturam deum solum cogno- :

scalis per quem omnia facta sunt Vnde hortor uos ut recedentes ab idolis manu . :

factis lesum chrrstum+ uerum deum sequamini qui fecit caelum et terram mare et 40
omnia quae in eis sunt Nam quos uos deos adorandos putatis sanae mentis oculis
. :

lapides et cementa uidentur Indignatus Denouaus retro uinctum manibus et in collo .

cathena constrictum tenebroso eum carcere cum puero iussit recludi tormentis in
: :

crastinum applicandum Alia die cum educti essent de custodia atque tribunalibus
.

praesidis statuendi essent ingens fiebat totius Ciuitatis concursus omnis sexus : : : 45
omnis aetas pariter ad praetorium iudicis properantes Ecce subito residente preeside .

misit ad eum uxor eius dicens gens crudelis uidictai+ iudicium dolo plenum : : :

dapnantur' uiri in quibus digna nulla mortis reperitur occasio

: Imperatores quos .

colunt non uindicant et ipsi dii pro suis iniuriis ulcisci neminem ualent
: Vobis .

tamen mandatur pro eis uindicare quibus aut uirtus in ulciscendo minime suppetit : 50

aut uoluntas Vnde caue ne uiris istis quasi dapnaticiis^ molesta quaeque inferre prae-
,

sumas ne dum iniuste bonos punis iusti causa iudicii crudelius et ipse puniaris
: : .

Isdem contestationibus correptus Denouaus assensum praebuit Nazariumque cum :

puero eductum de carcere solui iubet et ne in loco eodem docere praesumerent :

imperauit Egressus inde coepit per uicina quaeque loca humanas mentes ueluti pru-
.
55

dens agricola spiritualium uirtutum uomere exarare et ad horreum dominicum :

feracis sui fructus innumera segetum grana reportare Treueris quaedam Galliarum ;

ciuitas : cum in idolorum culturis : daemonum superstitionibus ageret colligata :

 NAZAR[VS ET CELSVS fclxxxr -
330

primum sua; salutis auctorem sancto praedicante Nazario certum est cognouisse . Vbi
dum multos ad lidem Christi conuertisset ad orationis concursum et uota soluenda :

oratorium domino et Cundando coepit et consecrando praecepit Sed dum doctrina :

nominis Christi in fide credentium hubertim accresceret et nominis eius noticia :

||

5 celebris iam in loco eodem haberetur lumen in tenebris latere non potuit Corne- : :

lius uicarius cum de doctrina eius certius cognouisset et quis esset qui noui huius :

sermonis in eadem ciuitale super inductam disseminaret noticiam inquirendo discu- :

lerel inuenit et auctorem huius preedicationis Nazarium in fide et ueritate constan-

:

tem et ex parte magna ciuitatem iam Christum sequi crucifixum In tantum

: ut : :

10 nil contra eos feritatis sua* palam ausus esset commouere tyrannidem ne in necem :

suam plebem fidelem conuerteret si sanctis dei quamlibet paruam inferre temptataret^ :

iniuriam Missa de eo relatio est ad Neronem rei publicae principem ita

: Neroni :

CsBsari et consuli piissimo Cornelius salutem Virum qui dicitur Nazarius inueni :

populum uanis nescioquibus assertionibus seducentem in omni ciuitale et regione

15 prouincia; uestrae Christi crucifixi super inducere sectam: murmurantem contra :

deos accusantem eos da^monia esse

: Guius suasionibus non modica pars populi :

assensum prtpbuit conuictis et uariis uerborum criminibus deorum nomina blasphe- :

mantes turpes atque scelestos eos fuisse et execrabilis uitae suae impia morte finisse
: :

compendium Vnde subuenite diuinis legibus uestris et deorum nominibus prjEbete

. :

20 iuuamina ut rebelli uestro quomodo debeat a deorum iniuriis temperari Censura

: :

moderaminis finem imponat Susceptis litteris Nero indignationis ira commotus .

uocauit ad se Dentum militem suum primum dixitque ei Cum omni festinatione : :

acceptis militibus percurre in prouinciam (ialliarum et contumacem Nazarium :

murmurantem contra deos uinctum collo et manibus nostris tribunalibus statufe :

25 puniendum Vrgente iussu Ca?saris susceplus curiose perquirebat ubinam Nazarius

. :

moraretur Quem dum in eodem loco ubi oratorium domino consecrauerat inuenisset
. :

si ipse esset ita percuntatus est dicens Tu cs Nazarius ? Cui cum uir dei responderet
: : :

ego sum seruus Christi suluto liganles manus eius dixerunt ei Magnus Nero te : : |

uocat nam ad te nos iussu uenimus Quibus beatus Nazarius respondit Incoupositi
: : :

30 iudices incompositos habent milites quare autem uenientes honeste non dixistis Nero . :

te uocat et uenissem Cui dicto respondentes aiunt Nobis iussum non esl tecum
: : :

uerbis agere uerum pro defenssione tua quanta uis dic apud Caesarem Celsus uero
. .

plorans sequebatur quem alapis perculientes milites ut festinus sequeretur urgue-

: :

bant Cumque peruenisset ad Neronem sedenti pro tribunali statuerunt Nazarium

: :

35 uinctum ante conspectum eius et dixerunt ei Hic est Nazarius et puer inimici : :

deorum nostrorum Nero uero uiso Nazario iussit eum horrifico ot tcnebroso carcere
.

recipi quousque cog-itaret quibus cruciatibus eum perderet Beatus uero Nazarius
: : .

ibat gaudens a conspectu principis et psallebat dicens Deus in adiutorium nostrum : :

intende domine ad adiuuandum nos fcstina

. Nero autem accersito Dento prcTcepit .

40 ei dare talentum auri Nazarius uero cum iam properasset custodia? aiebat militi-
: :

bus qui se ducebant meus rex seruis suis in sua confessione perseuerantibus uitam
:

et immortalitatcm praeslat Vnde pro nominis eius ueritate lormenta non metuimus : :

neque mortem pauescimus quia sine fine credimus nos regnare cum illo Vester : .

autem rex mortem et inliuita uobis prtestat tormenta cum quo omnes qui consen- :

45 tiunt perpetuis erunt cruciandi incendiis Tunc mililes os et faciem eius uerberantcs .

recluserunt eum signantes fores carceris eminus sedentes

: et aditum uigili cura :

seruantes Ang^elus autem domini uisus est Nazario

. et pauil eum ac confortans : :

abiit Eodem lempore cum Nero in uicinis sibi montibus ad capiendas feras uena-
.

tores misisset et omni nissu agerolur quatenus mandata implerentur illa ferarum
: : :

50 multitudo ad inferiora descendens oslia uiridarii in quo crat Nero rapido cursu petiit
multis armigerorum eius necatis quamplurimi eliam morsu macerati sunt in tan- :
:"

tum ut ipse Ca^sar nimio pauore turbatus ab eodem loco dilTugiens percussus pede iu
:
||

xta palatium fessus perueniret Quantum enim ad duritiam eorum pertinobat montis . :

iuslo suut perpessi iudicio ut qui immundis sacrilicabant demoniis inunundis trade-:

55 rontur besliis lacorandi Cumque casu uulneris laceratus Nero mulfis diebus docu-
:

buisset tandem inlerdoloris molestias rocordatus de Nazario ait

: Dii nostri indignati :

sunt et mullos militum ferarum morsibus tradiderunt eo quod irritauorint dcos

: : :

qui murmurantem contra eos diu sustiivens uou statim tormentis intorfeci Tunc .
-Clxxxill'] NAZARIVS ET GELSVS 331

iussit militibus beatum sibi Nazarium exhibere . Egressum uero ex carcere pcrcutie-
bant milites tundentes calcibus et cum graui iudignatione uerberato siniul puero :

pertrahebant Quo facto unus ex militibus perculiens eum concidit pede et allidens
. :

lapidi oculum aniisit Et facta est subito faices+ eius splendida sicut nix et erant :

oculi omnium inlendentes in eum et dicentes Vere deus est qui ita polest in cultores : : : 5

suos saeuientibus tam uelocem uindictam tribuere et ipsos inopinale lucis claritate :

uestire Videns igitur Nero gloriam uultus eius putans phantastico sibi uelle deludere
.

ing-enio dixit ad eum lam nunc depone magicam tuam et deos incipe sacriliciia
: :

honorare ne uita tua per horrendae mortis conpendium omnibus proueniat in exem-
:

plum Nam quia diu te sustineo ualde contra me dii commoti tradiderunt milites
: : 10
meos in laceralionem ut morsibus ferarum cruciati deficerent Respondit Nazarius
: . :

erras Caesar Oii tui nihil possunt . Et sicut pelentihus se tribuere bona nunquam :

ualent ita etiam eos nec maUi reddere certis assertionibus proba Vnde si plcnam uis
: .

ueritatem agnoscere propius simulacris accedas et in eis diu luminis acie detixa
: : :

uidebis omnia hsec artificum manibus prout sibi licitum fuit esse compacta Et ne : : 15
diuisa a se cadendo redigantur in nihilum Clauis et maleolis connexa intet+ se metala :

solidata hos tu quos artifex librauit ut potuit

. perfecit ut ualuit et expressa facie .

nomen dedit ut uoluit quo orodine+ in numero deorum conputes igno ramus :
|
:

Vnde ne sic ipsa uisione argueris et a nobis fortasse falii te putes extende manum : . :

et palpando metallorum disce iuncturam quani uidendo mentis caecitate obtutus in : 20

discernendo tibi est abdicata facultas Qute cum ita esse cognoueris imperalor debes .

dominum lesum christum uerum deum agnoscere qui fecit ctelum et terram per : :

quem omnia in quo omnia et ex quo omnia facta sunt Et non ad dedecus gloria; :

tufB ceruicem tuam auro et lapidibus inclinare Indignatus Cfesar dixit ad eum . :

Quid mihi uerborum superfluus cursus Imola diis et uiues Sin autem in mari te . : . 20
iactari pnecipio et compnehendentes eum mililes duxerunt ad simulacrum statuentes
:

eum ante aram ut degustaret aliquid de coinquinatis sacriliciis eorum Tunc beatus
: .

Nazarius ut sibi locum dare debuissent milites aliquantulum postulauit Kt rece- :

dentes ab eo hec ipsa nuntiauerunt imperatori Bealus autem Nazarius expansis ad .

cailum manibus huiusmodi orationem fudit ad deum Domiiie lesu christe qui beato : 30
apostolo tuo Petro in sua confessione uirtutis constantiam tribuisli ita ut in ipsa :

triumphali sua; passionis morte loetus insigne crucis uexilum pertulerit mitte ange- :

lum tuum ad auxilium mihi et conlere simulacra hajc ut cognoscanl omnes quia : : :

tu es deus solus et non est alius similis tui Et completa oratione eadem hora locus
. :

ipse contremuit et dissolula idola in nihilum sunt redacta

: Cum uero post paulu- . 35
lum interro^ante Nerone quid in templo Nazarius agerct responsum illico est quod : :

magicis artibus simulacra fregisset et contra deos immortales superstitiosa et uana :

agere multa contendendo peaesumeret+ his auditis Nero iussit educi de templo et . :
>

ferri cum graui constrictum pondere in obscuro carcere diligenti seruari custodia . .

Alia die primo diluculo surgens Nero uenit ad portum maris in quo erat multitudo : 40
nauium et de carcere educlo Nazario dixit ad eum Dic mihi seductor quae te : :

demenlia tenuit ut soluta deorum nomina redigeres in nihilum

: Nunc te iactari .

praicipio in fundum maris quss tibi de deo tuo remuneratio erit? Respondit beatus
1|
.

Nazarius Qui perseuerauerit usque in finem hic saluus erit et si mortuus fuerit
: : . :

uiuet Nam quia omnia illa sculptilia deorum

. tuorum sub aspectu uiuenlium uane : 45
probantur imagines tu in eis caecato corde diuinitatem ueneraris
: magna ratio :

exigebat ut quod tangenda metalla esse non credebas

: saltem in eorum probares :

factura quia dum sibi prodesse non possunt

:
magis aliis spem demunt salutis : :

quam petenti quseant prsestare Tunc Caesar uocatis naucleriis dixit ad eos Proui- . .

dete nauem et rebelli Nazario supposito longius a terra discedite

: atque in medio : 50

mari sentinse dissoluta compage ut pereat quassatam inter undas relinquite Melius : .

enim est ut eum fluctus maris absorbeat quam hic falsis assertionibus populum
: :

seducat Et si magicis artibus maria superauerit

: eiectum in littore persequimini : :

et eum uiuum igne cremate ac combusti corporis cinerem in mare proiicite ne

: :

surgens doclrina sua nobis grauiora inferat damna Et renunciate mihi et dabo . : 55

uobis bona mundi huius et eritis gloriosi aucti regis muneribus Suscipitur in nauim: .

Nazarius et puer ad consueta uero arma confugientes signo crucis muniti obdor-
. :

mierunt : Itaque cum longe essent a terra ita ut dubium non esset : quod nullo modo
 332 NAZARIVS ET GELSVS [clxxxilir -

e uasti pelag-i iactauerunt eos in mare

profundo exire potuissent Et continuo lux : :

magna resplendiuit eis et uisa est circa eos quasi nubes Angelus autem domini
: .

descendit ad eos et ostendens eis testamentum domini confortabat eos

: Et subito :

factum est mare pacificum et ibat beatus Nazarins cum puero gradiens super aquas :

5 gaudens et glorificans dominum : qui eripuit eos a fluctibus : et inter undas fecit eos
siccis pedibus ambulare Omnis uero sequoris illius sinus placita tranquilitate manente
.

circa nauem nimis procelosus inundatione factus est ita ut nauis funditus inter undas :

omni sui compage dissoluta ab imo reductis fluctibus interruptis uentorum flatibus hinc
sum mo praecedens hinc unda dehiscens patesceret ecce mortis pauenda uada Cum-
I
: :

10 que imminente morte spem sibi crederent omnino uilse sublatam nec esset unde auxi- :

lium sperare iam possent Gonquesti sunt adinuicem dicentes Peccauimus coram : :

deo Nazarii ideoque perimus

: Nam dii nostri non aliquid praeualent neque iis qui .

colunt eos auxilium ullum possunt praestare Verum inter angustias et uicinee mortis .

formidinem cum nauigando decertarent et nil uentorum impulsu repugnante profi- :

15 cerent uiderunt nazarium hilari facie et gratia plenum diuina cum puero dextera
:

deportari et super aquas in lapsis uestigiis figere gressus Extemplo et enim uiso eo
: .

resumptis uiribus simul omnes exclamauerunt dicentes Sancte uir dei libera nos per :

dominum qui te saluauit et credimus in deum tuum atque ingressum nauim adduce-
: :

mus in quemcumque portum uolueris Respondit Nazarius Creditis quia deus meus . :

20 potest liberare uos et eos quos colitis daemonia esse sine sensu
: sine auditu atque : :

sermone ? dicunt ad eum nautae Nos quando exclamauimus inuocantes deum tuum :

credidimus quia deus tuus potest liberare nos Vnde cognoscentes eum uerum deum
: :

esse : execramus ydola et ita contemnimus ut quia penitus nihil sint

: nulla in : :

corde nostro probetur dubitatio remansisse Tunc beatus Nazarius ingressus nauim :

25 omnis illa nauis resolidata iactura est atque in ciuitatem genuensem prosperante :

domino ut uoluerunt deducti sunt Tradito itaque nautis mysterii sacramento et ut .

se ab idolorum execrabili custodirent cultura commoniti ascendentes nauim ac gau- :

dentes de tanto sufe salutis dono el gratia quam perceperunt profecti sunt Nazarius : .

uero et puer ingressi ciuitatem genuensem non cessabant die ac nocte praedicare
30 uerbum dei et anunciant eis remissionem peccatorum per baptismum salutis in nomine
domini nostri lesu christi et credentes baptizabantur Non post multos dies egressus: :

inde per uicos et ciuitates exhortando suadebat ut relictis idolorum culturis domi- :

num omnipotentem confiterentur cuius uoluntate crcata+ sunt omnia cuius proui- :

dentia ut ita sint gubernantur Cum uero infinitam multi tudinem domino creden- .
1|

35 tium aggregasset atque salutaris lauacro delibutos in domino confirmasset uenit

Mediolanum Statimque quos relinquerat beatos Protasium et Geruasium confessores
:

Christi in carcere positos requisiuit atque inuentos confortabat eos ut in sua : :

confessione perseuerarent et continuis pulsabat elloquiis Audiens de eo Anolinus : .

dixit militibus suis Quomodo eff^ugit manus Neronis homo iste ? El iussit ut super-
:

40 positum carpento longius ab urbe proiicerent eum et quia multi iam fideles sub :

fasce saecularis cinguli Gbristo+ domino militabant indicalum est ei quia esset : :

destinatus exilio Tunc lelus eifectus quod dignus essel pro domino ista pati
. : :

commendauit Gelsum puerum cuidam mulieri christiane quiy susceperat eum et ipse :

electum expectabat diem Milites aulem susceplo eo et imposito uehiculo longiusque

.

45 eiecto comminati sunt ne ultra sibi inlerdictam adnunciarel doctrinam neque urbem
:

de qua pulsus est ulterius auderet repetere: Confestim igitur Anolinus scripsit .

imperatori Neroni dicens Neroni imperatori et consuli piissinio Anolinus salutem :

Quendam sectae samarticum Nazarium nomine inueni fugientem potestatem nostram

Christum crucifixum a Pilato per omnes ciuitates Italiae pra?dicantem et peruer- :

50 tentem multos inclinantem animos eorum ad inertem et inutilem sectam et magicis

: :

artibus coram eis multa exercenlem Sed et quos dudum carcere mancipatos Cenebam .

sperans eos suadere diis factus est eorum socius cupiens ipsorum mentes a deorum
:

nostrorum sacrificiis temperare Quem ad exilium destinatum litteras tute magnilu- :

dinis expecto ut tantae audaciae uiro compendios.-e morlis terminum imponatis

: .

55 Accipiens uero litteras Nero adhuc uiuit deorum nostrorum aduersarius ? Et iussit
. :

ut inquireret nautas quatenus eos poenis cruciatos occideret

: Et cum inquisili .

nusquam essent reperti : rescripsit .Anolino dicens : Incide colla eorum : et inhumata
corpora auibus laccranda+ relinquae . Sic quos eliam de hac supersticiosa secta garu-
- Clxxxillir] NAZARIVS ET GELSVS 333

lantes contra deos inueneris : diuersis eos poenis cru ]

ciatos ad extremum capitis obtrun-
catione condemna Eo tempore quo beatus Nazarius a . mediolanensi urbe proiectus
et ad exilium fuerat destinatus fertur eum Romam properase : : atque domo propria
requisita conuenit patrem iam longo senio confectum tamen Chrislum credentem .

in opere domini continuo desudanlem obsequio Quem cum beatus Nazarius soUicite : 5
percunctaretur si usque ad perfectum dominum sequeretur
: omnia quee de eo :

gesta fuerant narrauit per ordinem Quomodo ei per uisionem beatus Petrus aposto- :

lus apparuerit et doctrinam christianae religionis imbuerit asserens non esse iustum : :

ut prsecedentibus se coniuge et tilio ad cseleste regnum angelorum ciuibus coniun-

gendis ipse crudelis inferni lueret poenam
: Quem ergo tante uisionis nouitale per- : lo
territus iam nihil aliud inde agi licere decreui quam quod apostolico eo pr?ecepto :

monitus ut Christum crederem baptismi me unda purificarem Nazarius ita^ue dum

: .

uerbum dei imperterritus Romse predicaret de doctrina eius longe lateque ferebatur
opinio Exardescentes itaque pontifices capitolii concitauerunt turbam ut christiani
. :

nominis doctorem Nazarium flagellatum ab urbe proiicerent quem comprehensum : 15

eum+ interrogarent aut unde ibi uenisset respondit chrislianus sum
: quis esset : : : :

et ab urbe mediolanensi non longe ad hanc ciuitatem et ad has partes pro Christi
nomine exilio destinatus sum quem mullis increpationibus arguentes nimiisque :

iniuriis et conuiciis exasperatum unde uenerat remiserunt Reuersus itaque Medio- : .

lanum requisito puero uerbo dei operam dabat circumquaque doctrinam uerbi dei 20
disseminans ad spem salutis a^terna; quos poterat monendo pertrahebat interea : .

non sustinens de eo pagani populi multitudo inipietatis feruore accensi abierunt ad

prsesidem dicentes Nazarium quem dudum exilio deslinatum Christi crucifixi culto-
:

rem ab urbe proiceras de quo etiam ab imperatore litteras meruisti ut eum capi-
: :

tali damnares sententia in media hac ciuitate libera sicut consueuit uoce Christum
: 25
crucifixum uerum deum esse et hos quos colimus non esse deos sed daemonia :
||
: :

clamat aut puni eum aut Cicsari uinctum dirrige occidendum commotus ad ista
: .

Anolinus accersitis militibus praecepit eis dicens Ite et cum festinatione nugatorem :

Nazarium conuentum simul et puerum ad tribunal perducite Quibus uinctis atque .

ad se perductis ita prorupit Nescitis quia mihi poLestas de uobis collata est ut si : : 30
non immolaueritis diis diuersis uos faciam cruciatibus laniari et ad extremum
: :

capitalem sententiam inferam Immolate diis sin autem prajcidam capita uestra et . : :

corpora uestra bestiis tradam Respondit beatus Nazarius Nos manu facLis idolis . :

ceruices noslras submitLere non licel qui uiuum ;elernumque deum ueneramur in :

caelis Vos autem qui eis sacrificaLis cum ipsis eritis in ajterna damnatione confusi
. : 35
Clamante psalmista et dicente (^onfundantur omnes qui adorant idolum et qui :

gloriantur in simulacris suis Respoudit Anolinus cum eis uerbis agendum non est . : :

quos certum est posse ab intentione reuocari ^"obiscum uero quos acquiescere .

nullatenus uelle probamus rectius uerbis agere parcendum est Vt quos suasio non :

inclinat de sua pnesumptione damnati moriantur lussit itaque eos duci extra ciui- : . 40
tatem foras portam romanam in locum qui dicitur tres moros et ibi eos decapita- :

uerunt oceuIte+ Timebat enim tumultum plebis . quoniam omnes sicut cultores dei :

habebant pro eo quod per eos multe uirtutes fiebant in nomine domini nostri lesu
:

christi Exeuntes aufem extra ciuitatem psallebant dicentes in uia testimoniorum

. :

tuorum domine delectati sumus sicut in omnibus diuiLiis Et peruenientes ad locum . 45

et intra se illis orationem diuLius facientibus ampulauerunt capita eorum et relictis :

eis abierunt Eadem itaque nocte aduenientes relligiosi uiri collegerunt corpora
.

eorum et condita aromatibus in eodem quo decollali fuerant loco posuerunt in

:

propriis horLis In ipso iLaque tempore uisi sunt sancti cuidam Ceralio nomine
. qui :

susceperat eos in domum suam et dixerunt ad eum Abscondens absconde nos : : 50

allitudine magna in terra propter Neronem et saLellites eius : et ne dixeris amicis
tuis quia requieuit apud te
: Naza rius cum puero Celso et
|
: sunt in domo mea .

Ceratius uero uisis sanctis rogabat eos dicens quaeso domini mei saluate unicam :

filiam meam quia paralytica est Dicunt ad eum sancti Constanter age credens in . :

dominum lesum christum qui per bonam mortis confessionem diabolicis calcatis : 55
temptamentis animas nostras in caelis facit cum angelis exultare quia saluabitur filia :

tua et in ea nodosae ulterius infirmitatis contraclum uestigium non apparebit Exur-

: .

gens uero Ceratius abiit in domum suam : ut susceptam filiam suam offerret sanan-
 334 NICIIASIVS ET EVTROPIA [clxxxilll'' -

(lam : iam liliam suam solidatis gressibus

el inaenit et omni corpore restaurato :

benediccnlem laudantem dominum qui eam meritis sanctorum martyrum a tam

et :

graui nioleslia liberauit lapsa denique sanctorum uisione .Ceratius cum uxore et :

filia sua quemadmodum ei a sanctis in uisione pra^ceptum fuerat adimpleuerunt :

5 adoranles dominum lesum christum cum omni domo sua atque dicentes Gratias tibi :

agimus domine lesu christe qui cultoribus tuis feternum splendorem tribuens facis
: :

eos moriendo triumphare et post niortem gloriosius uiuere quando tecum regnando
: :

beatitudinem nunquam amitlunt quam tua qua;sierunt pra^cepta seruando Benedi- : .

cimus te quia uidemus et habemus sanctos martyres tuos et discipulos apostoli tui
: :

10 beali PeLri Consequens quidam philosophus sanctum Nazarium ab initio scripsit

.

hbellum cerlaminis eius quem apud se iideliter conseruabat occultum In uisione

: .

uero comnionitus a sanctis eandem sacri certaminis scripturam Ceratio detuUt qui :

eorum pra^ciosa corpora sepeherat Et sicut ab eisdem aiartyribus Ceratio fuerat :

imperatum ad capita eoruni reconditum usque ad diem reuelationis eorum mansit

:

15 occultum Eandem crudehlatem quam eis uiuentibus exagitauerat Anolinus ad eorum

.

corporum perquirendas relliquias magna curiositatis suae daimentia laborabat ac .

timens ne denuo resurgeules signa faciendo uirtutis maioribus ciuitatem tumulti-

: :

bus oceuparent Sed deus omnipolens sanctos suos inter cajlestis regni gaudia gloriosa
:

luce ueslitos eorum persecutores dlu non passus est in eis procaciler insultare 1|
.

20 Omnes enim ueloci morlis occasu ut erant digni crudeli uastatione maligno impellente
spiritu perierunt Vt ex eorum fine patenter daretur intelligi
: quam grauis culpa :

esset cultoribus Cbrisli + inferre moiestiam quando tam concitam mortem persecutores :

eoruni eeternis sunt incendiis deputati Post uero cum deus omnipotens pro salute .

credentium sanctos suos ad nostram uoluisset uenire notitiam reuellauit eorum :

25 corpora quorum animas in supernis iustitiae corona donauerat beatissimo Ambrosio

: :

episcopo mediolanensi et confessori Iperante^ Thebdosio relligioso imperatore qui . :

cum omni populo accedentes ad locum quem diuina gratia sacerdoti ostenderat : :

eruderala desuper terra inuenerunt sanctum martyrem Nazarium quasi eadem hora
positum miro odore fragranlem sanctum uero Celsum in quo positus fuerat loco
:

30 obtectum reliquit Beati uero Nazarii corpus ut erat integrum atque incorruptum
.

cum capilHs eapitis+ et barba in letica compositum cum multiludine inenarrabili et : :

cauLicis angclicis^ ad basihcam apostoh)rum quse est ia romana transtulit et uenera- :

biliter tumulauit cuius odoris suauilas quoltidiaais diebus ad sepulchrum eius

:

frequentatur iaextimabili dilecLioae sallari+ nuUatenus quis ambigat Nam tanta :

35 signa fecit dominus lesus chrislus in gloria sanctorum suoruai cum sancti martyris
meaibra traasferreatur ac si eius pricsentia efficerentur quae acta sunt caeci enini
: : .

post mulLos annos receperunt lumen claudi ambulauerunt dajmonia quicumque a . .

natiuitate habuerunt muadati sunt Quod et facere domiaum lesum christum ad :

laudem nomiais sui aieritis saacLi martyris usque in praisenlem diem nemo dubitat :

10 cum in eodem loco ubi preciosi corporis thesaurus manet reconditns^ et quotlidianis
diebus . infirmantum caterua uariis langoribus detenta concurrat : et suscepta sanitate
salutis sua3 :secum gaudia reportare cognoscant Regaante domino nostro lesu :

christo cui est honor et gloria in sascula saecuhirumi+ Amen .

DE SANGTO NIGHASIO REMENSI ET EIVS SORORE

EVTROPIA EX GESTIS EORVM . . I

Tempore quo Vuandali multas urbes subuertentes per diuersas prouinciljs nihil
aHud quani christianorum sanguinem sitire uidebantur clarebaat ia galliis Nicliasius :

reaioruai ct Aaianus aurelii pontifices magais prodigiis ac uirlufibus insigaes Qui : .

meritis suis ac precibus haac iram indignalioais diu deferre decerlaueruat ut populum
50 interim ail penitealiam reuocareat at illi Ihesaurizantes sibi iram nullateaus eorum .

saluLaribus praeceplis obtemperabanl Interca Wiandali caslrametantur circa urbom .

remorum et omni regione depopulata christianos tantuni uelut deorum suoruni

.

inimicos et moribus paganorum contrarios onmino delere cupiebant \'Uimo itaque .

- clxxxvr] PAUMENIVS 335

subuersionis die illis circumquaque forliter pra;lianLibus : ciues terrore perculsi ad

sanctum Nichasium in oralionibus prostratum cucurerunt interroganlos quid utilius :

lieri decerneret aut seruiiuti gentium se tradere aut usque ad mortem pro salute
: :

urbis (limicare qui praesciens ex reuelatione ostensionis dei urbem penitus subuer-
:

tcndam cum magna constantia respondit indignationem hanc nostris sceleribus

: : 5

prouocatam non ignoramus Quapropter ad flag^ella diuina compuncti non inuiti aut
.

despei-antes sed patienles et deuolissime cum summa spe salutis nosLre suscipiamus
:

mortis periculum Quatenus ipsa mors praesens non supplicium nobis liat sed reme-
.

dium Ecce ego quasi pastor pro ouibus mori paratus sum Instantius oremus pro
. .

inimicis nosLris saluLem illis oplantes tamquam amicis

: Sancta quoque Eutropia . fo

germana sua expansis ad cailum manibus plebem pro uiribus ad martyrii coronam
: :

excitabat Dum ergo furibundus paganorum impetus irruit uir sanctus contmitante
. :

sorore cum hymnis et canlicis sui)iritaHbus+ ad hosLium basilice sancLe dei geniLricis :

marie aquam+ in arcem sedis fundauerat eis occurrit Moxque ut seratas+ acies : .

uidit :manu scilentium indicens ait nutibus diuinis ministra fortiludo quare : : 15
contra naturam humane conditionis uictoriam uestre dignitatis in rabiem con ||

uetitis+ Nam ueri iuris titulus quondam nobilium bellatorum inscriptus erar+
. .

Parcere humilibus et debellare superbos Et ecce plebs christiaua deo suo humilis et .

deuota uestris in conspeclibus prostrata remissionem peccatorum usque ad mortem

obediens expectat Penitemini et uos pro sceleribus uestris deum uerum agnoscentes : 20
ne forte indignatione eius que per uos filiis Ut ad correptionem salutis uobis fiet
stipendium tartaree damnalionis Quod si oues meas perseuerante impietale queritis
.

trucidare me primum pro ipsis uiclimam diuin;e muieslati libaLe Vt pariter digni .

beatitudine celesli mereamur inueiiiri . Ilis dicLis cum in oratione prostratus uersum
hunc decantaret : adhesit pauimento aninia mea Ulico ictu gladiatoris sequente
. 25
capite trucidato uerbum sanctiLaLis ab ore decoliati non destitit ; sed immortalitatis
sententiam quam petiit adimplendo impetrauit dicens uiuifica mo secundum uerbum
tuum Sancta uero euLropia uidens circa se impieLaLcm miLigatam et pulcritudinem
.

suam quasi litibus paganorum reseruatam super interfcctorem sacerdotis insihens

ait . Heu tyranne crudelis magnum dei uirum indignis manibus iugulasti et me tibi : 30
abutendam reseruas diuina Le iam iamque sententia damnat Luuc eum ad martirium :

suum prouocans salLu repentino raptis palpebris non fiemineu uirlute sed diuina
ullione oculos eius uindex euulsit et sic confestim gUuIios prosequentium incurrere
:

quam deleclationibus paganorum assentiendo succumbere malens ilico cum germano

suo et ceteris pulmam marlirii suslinuit uel promoruit uniuersa autem oxpleta ctede : 35
martirii inundanle sacro sang^uine terror subitus persecutores inuasit quasi dimi- :

cautes celcstes acies uidentes horribilique sonitu ipsa ecclesia reboante ita ut
:

relictis spoliis urbis per compita irreuocabiliter aufugercnt Sicque diu solitaria .

permauenle ciuiLate sub cusLodia lanLum ungelica martirum ibi corpora seruabuntur :

iLa uL in noctibus a longe cernerent lumina et suauissimi soni pro thoreis+ supernarum : 40
uirtutum siderea audireutur a multis carmina unde et ex reuelatione diuine uirtutis
iam iamque confortati conciues paucissimi qui ad sepelienda sanctorum corpora
diuina prouidentia remanserant ad urbem cum ieiuniis et oi^ationibus properantes
:

ibique odorem suanissimum+ hauriendo sentientes gemitum gaudio miscentes in locis :

congruis circa ciuitatem corpora sancta uenerabiliter humauerunt et ex turic sine : 45

timore hostium domino attentius seruire decerLauerunt . 11

PASSIO SANGTI PARMENII PRAESBYTERI .

lussu Decii cum prujsbyteri et diaeoni uincli cathenis secum ducerentur cadebant :

uincula de manibus et collo eorum Veniens autem Decius in ciuitatem Cordulam . :

iussit eos furens sibi prtesentari quos cum sacrificare moneret Parmenius preesbyter
: :

clamare coepiL miser huic manufacto simulacro nos compellis humiliari deberes
: .

poLius humiliari ChrisLo omnium crealori Tunc Decius iussit omnes in equuleo .

suspendi qui cum attraherentur gratias agebant dicenles Parmenio ora pro nobis
: : : :

Ille uero respondit Deus det nobis consolationem spiritussancti

: quare Decius .
 336 PAVLVS EREMITA [clxxxvr -

iratus dixit Hoc argumenlo hominem sine lingua loqui magica ars cognoscitur
: :

esse Respondit Parmenius dicens

. Dominus noster lesus Christus qui mutum :

loquentem fecit ipse mihi peccatori dedit sine lingua loqui Eadem hora iussit eos
: .

Decius iguibus^ uri qui dum incenderentur audita est uox de caelo Venite ad me
: : :

omnes humiles corde Sed hoc Decius arti magicae attribuens iussit laminas ardentes
. :

circa latera eorum poni et eos unguibus ferreis lacerari Tandemque depositos de
: .

equuleo capite truncari quorum corpora Abdon et Sennes noctu colligentes sepelie-
:

runt in praedio suo decimo calendas maias .

PASSIO SANGTI PATROGVLI MARTYRIS .

10 Egrediens Aurelianus a partibus urbis Senonicae pergens Trecasis audiuit sanctum

Patroculum uirum nobilissimum extra ciuitatem mansionem habere ubi orationibus :

et uigiliis deo seruiens nulla die nisi hora duodecima cibo reficiebatur Hunc ergo .

perscrutans cum inuenissel nolentem crucifixum abnegare et idolis immolare furore :

commotus ait mittite compedes in pedes eius et cathenas ignitas in manus et per-
: :

15 stringite fustes in dorso eius et includite eum donec de eo pertractetur quo facto : : :

cum esset in cu stodia usque ad diem tertium orabat ad dominum Et postquam

|
:

eductus in publico fuisset : post multas uerborum altercationes uidens Aurelianus

eius constantiam : iussit eum
et detestabilem qui gladio feriri dicens : Hunc noxium :

nobis confusionem intulit et deos noslros contumelia afTecit in locum aquosum :

20 ducite et ibi eum decoUate

: ne corpus eius in arida requiescat Tunc ductus a : .

carnificibus ad amnem Sequanae in ripa orauit et dixit Uomine lesu Christe ne : :

patiaris corpus meum in hoc loco aquoso requiescere ne quando dicant gentes ubi : :

est deus eius Tunc obscurati sunt oculi tenentium eum et ille flumen ingessus+ in
: :

aliam ripam exiit et genua eius aqua non contigit : Tunc illi qui eum tenuerant .

25 dicebant Magnus est deus eius qui liberauit eum Alii autem non sed phantasma
: : . :

est Illis autem inuicem concertantibus

. mulier gentilis adueniens dixit hominem : :

christianum quem quaeritis uidi in monte ultra flumeu in terra prostratum et orabat :

deum suum Qui eo pergentes cum inuenissent eum orantem unus ex eis ait Vere
: : :

tu reus es qui nos effugisti et ecce in manibus nostris es

: et morieris nisi diis : : :

30 nostris immolaueris qui respondit Daemones non adoro sed solum deum uernm+
: : :

pro cuius nomine multa patimur et etiam morimur Tunc genua in terram flectens a .

persecutore in lerram prostratus est et gladio decollatus dicens in manus tuas :

domine commendo spiritum meum et passus est duodecimo calendas februarias . .

VITA SANGTI PAVLI PRIMI HAEREMITAE

A SANGTO HYERONIMO EDITA .

Inter multos sajpe dubilatum est a quo potissime monachorum heremus habitari :

cuepta Quidam enim altius repetentes a beato Ilelia et lohaime principium

sit .

sumpserunt quorum Helias plus nobis uidetur esse prophela quam monachus et
:

lohannes anle proj)hetare cepisse quam natus est Alii aulem in qua opinione uulgus . :

io consentit asserunt Anlonium huius propositi caput fuisse

: quod ex parte uerum :

est Non enim tam ipse ante omnes fuit quam ab eo omnium iuci
. tala sunt sludia :
||
.

Amathas uero et Macharius discipuli Antouii e quibus superior corpufi magistri :

sepeliuil Etiam nunc aifirmant Paulum quendam thebeum principem rei islius fuisse
:

non nominis Quam opinionem nos quoque comprobamus Nonnulli el ha?c et alia
. .

45 prout uoluntas tulil iactitant subterraneo specu crinitum calcaneotenus honiinem

fuisse et multa alia quae prosequi ociosum est incredibilia fingentes
: Quorum quia .

impudens mendacium fuil rerellenda quidem sentonlia uidetur Igilur quia dc

: .

Antonio tam grajco quam Romano stilo diligenler memorite tradilum est pauca de :

Pauli principio et fine scribere disposui magisque quia res omissa erat quam fraitus : :
 :

-Clxxxvir] PAVLVS EREMITA 337

inj^enioQuomodo autem in media setate uixerit

. atque Sathanae pertulerit insidias : :

nuUi hominum compertum habetur Sub Decio igitur et Valeriano persecutoribus . :

quo tempore Cornelius Romaj et Gyprianus Garthagine felici cruore damnati sunt :

multas apud Aegyptum et thebaidem dum ecclesias tempestas saeua depopulata est
uoti tunc christianis erat pro Ghristi nomine gladio percuti Verum hostis callidus : 5

tarda ad mortem supplicia conquerens animas cupiebat iugulare non corpora et ut : :

ipse qui ab eo passus est Gyprianus ait uolentibus mori non permitebatur occidi : : :

Guius ut crudelitas notior fiat duo memoria; causa exempUx subiicimus Perseuerantem : .

in fide martyrem et inter aculeos laminasque uictorem iussit melle perungi

: et sub :

ardentissimo sole ligatis post tergum manibus reponi scillicet ut muscarum aculeis 10
cederet qui ignitas sartagines ante superasset
. Alium iuuenili aetate florente in .

amenissimos hortulos praicepit adduci Ibique inter candentia lilia et rubentes rosas : :

cum leui iuxta murmure serperet riuus et moli sibilo arborum folia uentus constrin- :

geret super extructum plumis lectum supinare iussit Et ne se inde posset excutere
: : :

blandis sertorum nexibus irraetitum solum relinqui quo cum recedentibus cunctis : 15
meretrix speciosa uenisset coepit delicatis stringere colla complexibus et quod dictu : :

quoque scelus est manibus attractare uirilia ut corpore in libidinem concitato sic
: : :

se uictrix impudica superiactaret Quid ageret Ghristi miles quo se conferret .

|
. :

ignorabat quem tormenta non uicerant

. superabat uoluptas Tandem cajlitus : .

inspiratus praecisam morsu linguam in osculantis se faciem expuit Ac sic libidinis : 20

sensum succidens doloris magnitudo calcauit Per idem ergo tempus quo talia .

agebantur apud inferiorem thebaidem cum sorore iam uiro tradita post mortem : :

amborum parentum in hjcreditate locuplete Paulus relictus est annorum circiter

quindecim litteris tam grajcis quam egyptiacis apprime eruditus uir mansueti animi
deum ualde amans et dum persecutionis diu tonaret procella in uilla remotiore et
: : 25

secretiore se contulit Virum qui peccata humana non cognouit sororis maritus: :

coepit prodere uelle quem cellare debuerat Non illum uxoris lachrymae non
: . :

communio sanguinis non oonspectans ex alto deus a scelere reuocauit Ad haec

: ,

constabat crudelitate quasi pietate utebatur

: Quod ubi prudentissimus adolescens .

intellexit ad montium deserta confugiens

: dum perfectionis finem praestolaretur : : 30

necessitatem in uoluntatem uertit Ac paulatim procedens rursusque tantundem : :

atque idem saepius faciens reperit saxeum montem ad cuius radices haud procul :

grandis spelunca quae non grandi claudebatur lapide Quo remoto ut est cupiditas .

hominum auidius occulta cognoscere animaduertit intus non grande uestibulum : :

quod aperto desuper cselo patulis delfusa ramis uetus palma contexerat Fontem . . 35

lucidissimum ostendens cuius riuum tantummodo foras eadem quae genuerat terra :

absorbebat Erant praeterea per excessum montis haud parua habitacula in quibus
. :

scabre etiam incudes malei quibus peccuniae designatae uidebanlur Ilunc locum
: et .

egyptiorum litterae ferunt furtiuae monetae officinam fuisse ea tempestate qua : .

Gleopatrae iunctus Antonius esl Igitur adamato quasi a deo offerretur sibi habita- . 40

culo omnem ibidem orationibus in solitudine duxit aetatem cibum et uestimentum

: .

ei palma praebebat Quod ne cui uideatur impossibile dominum lesum testor et

. :

angelos eius in ea parte haeremi qua? iuxta Siriam sarracenis iungitur et uidisse me
monachos et uidere eos e quibus unus trigin ta iam per annos clausus ordeaceo :
||

pane et Alter in cisterna ueteri quam gentili sermone syri 45

lutulenta aqua uixit .

cumbam uocant quinque caricis sustentatur per singulos dies Hajc incredibilia .

uidebuntur eis qui non crediderunt omnia possibilia esse credentibus Sed ut ad id
: .

redeam unde digressus sum

: cum iam centesimo tertiodecimo aetatis suae anno :

beatissimus Paulus caelestem uitam ageret in terris et nonagenarius in alia solitudine :

Antonius moraeetur+ ut ipse asserere solebat haec in mente eius cogitatio incidit
: : 50

nullum ultra se monachorum in heremo consedisse atque illi per noctem quiescenti :

reuelatum est esse alium in terris multo se meliorem ad quem uisitandum deberet
: :

properare Illico erumpente luce uenerabilis senex infirmos artus baculo regente
.

sustentans coepit ire uelle quo nesciebat et iam media dies exquoquente desuper
: : :

sole feruebat Nec tamen a coepto itinere reuocabatur dicens Gredo in deo meo
. : : 55

quod seruum suum quem mihi promisit ostendet Nec plura his conspicatur . :

hominem equo mixtum cui opinio poetarum hippocentauro uocabulum indidit Quo : :

uiso salutaris impressione signi armat frontem et heus tu inquit quanam in parte dei
II. — 22
 338 PAVLVS EREMITA [clxxxvir -

seruus hinc habitat : frangens potius uerba

At ille nescio quicl harbarum frendens : et

quaiu proloquens inter horrenlia ora selis blanclum quKsiuit allocpiium et cUm :

dextr;e manus protensione cupitum indical iter Ac sic per patentes campos uolucri .

se transmitlens fuf^a ex oculis mirantis euanuit Verum hoc utrum diabolus ad .

5 terrendum eum simulauerit au ut solet heremus monstruosorum fera animalium : :

istam quoque gigneret besliam incertum habemus Stupens itaque Antonius et de : .

eo quod uiderat secum uoluens ulterius progrediebatur Nec mora inter saxosam : .

conuallem haud grandem homunculum uidit aduncis naribrts+ fronte cornibus :

exasperata cuius extrema pars corporis in caprarum pedes desinebat

: Ex hoc .

10 Antonius spectaculo slupefactus scutum fidei et loricam spei qu£>si bonus prajliator
arripuit Nihilominus memoratum animal palmarum fructus ad uiaticum quasi pacis
.

obsides olferebat Quo cognito gradum pressit Anto

. nius et quisnam esset inlerro- |
:

gans hoc ab eo responsum accepit mortalis ego sum et unus ex accoHs heremi
: : : :

quos uario delusa errore gentilitas phannos+ satyrosque et incubos coht Legatione .

15 fungor gregis mei precamur ut pro nobis Communem dominum depreceris quem : :

ad salutem mundi oHm uenisse cognouimus et in uniuersa terra exiuit sonus eius : .

Talia eo loquente longeuus uiator hubertim faciem lachrymis rigabat quas magni-
: :

tudo leeticia3 indices cordis elTuderat Gaudebat puippe+ de Ghristi gloria et de .

interitu Sathanae simulque ammirans quod eius posset intelligere sermonem

: et :

20 baculo humum percutiens aiebat Vae tibi ciuitas meretrix in qua totius orbis : :

da3monia confluxerunt Vae tibi Alexandria quai pro deo portenta ueneraris Quid
. .

nunc dictura es cum bestia; Ghristum loquuntur ? Necdum uerba compleuerat et

: :

quasi penigero uolatu petulcum animal aufugit Hoc ne cui ad incredulitatem scru- .

pulum moueat sub rege Gonstantino uniuerso mundo teste defenditur

: Nam .

25 Alexandriam istiusmodi homo uiuus perductus magnum populo spectaculum preebuit .

et postea cadauer exanime ne calore aestatis dissiparelur sale infusum est et Antio- :

chiam ut ab Imperatore uideretur delatum est Sed ut propositum prosequar . :

Antonius ccxipta regionis itinera pergebal ferarum tantum uestigia intuens et heremi .

latam uastitatem quid ageret quo uerleret gradum nesciebat iam altera fluxerat
. . :

30 dies Restabat unum et deseri se a Ghristo non posse confideret pernox secundas
. : .

in oratione exegit tenebras et dubia adhuc luce haud procul intuetur lupam sitis
:

ardoribus anhelantem ad radicem montis irrepere quam secutus oculis et iuxta :

speluncam cum fera abiisset accedens coepit intus aspicere nihil curiositate proli-
: : :

ciens tenebris resistentibus uisui . Verum ut scriptura ait : perfecta caritas foras
35 mittit timorem
suspenso gradu et anhelitu temperato callidus explorator ingressus
:

est Ac paulatim progrediens

. saq^iusque subsistens sonum aurae captabat Tandem : : .

per caeccc noctis horrorem procul lumen intuitus dum auidius properat offenso pede :

lapidem in stre pitu concitauit Post cuius sonitum beatus Paulus hostium quod
1|
.

patebat recludens sera obfirmauit Tunc uero Anlonius pra3 foribus corruens usque
: .

40 ad sextam et eo amplius horam aditum precabatur dicens Quis sim et unde et cur : : :

uenerim nosti Scio enim me non mereri conspectiun tuum tamen nisi uidero non
. : :

recedam qui bestias suscipis

. hominem cur repellis quesiui et inueni pulso : : : . :

ut aperiatur mihi Quod si non impetro hic moriar ante postes luos certe uel
. . .

sepelies cadauer meum .

45 Talia perstabat memoransque fixusque manebal :

Ad quem responsum Paulus ita reddidit heros :

Nemo sic petit ut minetur nemo cum lachrimis calumniam facit et miraris si non .

recipiam te cum ad moriturum adueneris sic arridens patefecit ingressum Quo : :

apcrto dum in mutuos miscentur amplexus propriis se salutauere nominibus GraliaJ : .

50 deo in commune referruntur et post sanctum osculum residens Paulus cum Antonio :

ila exorsus est En cjuem tanto labore qu;esisli putrescentibus seneclut;e membris
:

operit inculta canicies en uides hominem puluerem mox futurum \'erum quia
. .

caritas omnia sustinet narra mihi qufeso ut se se habeat hominum genus an in

: : .

antiquis urbibus noua tecta consurgunt quo mundus regitur imperio an supersint . :

55 aliqui qui daMnonum orrore capiantur

: Inter sermocinaliones suspiciunt alitem .

coruum in ramo arboris consedisse qui inde leuiler subuolans iulegrum panem ante :

mirantium ora deposuit Post cnius+ abscessum oia inquil Paulus dominus nobis
: : :
 :

-clxxxvii>J PAVLVS EUEMITA 339

misitprahdium Vere Ipius uere misericors Sexaginta iam anni sunt quod dimidii
. .

semper panis fragmentum accepi uerum ad aduentum tuum Christus militibus suis
duplicauit annonam Igitur in deum g-ratiarum actione celebrata supra uitrei fontis
.

marginem uterque considunt Hinc uero quis frangeret panem aborta contentio pene .

diem duxit in uesperam Paulus more cogebat hospitii Antonius iure refellebat. : 5

oetatis Tandem consilium fuit ut apprajhensum panem inter se dum ad se quisque

. :

mitit trahere pars sua remaneret in manibus Deinde paululum aqute prono in fonte .

ore libarunt et immolautes deo sacrificium laudis noctem tran

: segere uig^iliis |
:

Cumque iam esset tetris redditus dies beatus Paulus ad Antoniuum+ sic locutus :

est : Olim te frater in istis regionibus habitare sciebam olim conseruum suum mihi . lo
promisit dominus Sed quia iam tempus dormitionis aduenit :+ mihi et quia semper
: :

desyderabam dissolui et esse cum Christo peracto cursu superest mihi corona :

iusticiae tu missus a domino es

. qui humo corpusculum tegas immo terram terrfc : :

reddas His Antonius auditis fltens et gemens ne se desereret

. atque ut comitem : :

tulem acciperet precabatur At ille non debes inquit quaerere quee tua sunt sed
: : : : 15
quai aliena Kxpedit quidem mihi sarcina carnis abiecta agnum sequi sed et cajteris
. :

expedit fratribus ut tuo ad hnc^ instiluantur exemplo Quamobrem perge qua;so

: .

nisi molestum est et paUium quod tibi .\.thanasius episcopus dedit ob obuoluendum
:

corpusculum meum defer Hoc autem beatus Paulus rogauit non quo magnopere .

curaret utrum tectum putresceret cadauer an nudum quippe qui per tanti temporis : 20
spatium contextis palmarum foliis uestiebatur sed ut a se recedente mairor su.e :

mortis leuaretur Stupefactus erg^o Antonius quod de Athanasio et paUio eius audierat
.

quasi Christum in Paulo uidens et in pectore cius dominum uenerans uUra respon- :

dere minime ualuit sed cum silentio lachrymans exosculatis eius ocuUs et manibus
.

ad monasterium unde discesserat quod postea a saracenis occupatum est regredie- 2ft

batur Neque enim gressus seqnebantur^^ animum

: sed cum corpus inane ieiuniis :

seniles etiam anni frangerent animo uincebat aetatem Tandem defatigatus et : .

anhekis ad habitacukmi suum confecto itinere pcruenit

: Cui cum duo discipuU sui :

qui ei iam longajuo ministrare ccjoperant occurrissent (Ucentes ubi tam diu moratus : :

es pater Respondit uae mihi peccalori

: quia falsum nomen monachi fero : Vidi : : 30
HeUam uidi lohannem in deserto et uere in paratUso uidi Paulum Ac sic ore
. : :

compresso et manu uerberans pectus e ceUa palium protulit Rogantibusque disci-

: :

puUs ut plenius quidnam esset exponeret ait tempus loquendi et tempus tacendi
: : : :

Tune+ egrcssus foras et nec modicum quidem cibi sumens per uiam qua ue nerat:
j|

regrediebatur lUum sitiens iUum uidere desyderans

: illum ocuUs ac mente : : 35
complectens Timebat enim quod euenit ne se absente Christo spiritum redderet
. : :

Cumque iam dies illuxisset aUa et trium horarum spacium item remanei^et uidit : :

inter angelorum cateruas inter prophetarum et apostolorum choros in :+ subUme :

Paulum conscendere Et statim in faciem proruens sabulum capiti superiaciebat. : :

plorans atque eiulans cur me inquit Paule dimittis cur abis insalutatus? Tam tarde
: : 40
notus quam cito recedis ? Referebat postea beatus Antonius tanta uelocitate se quod
:

reliquum erat uiae cucurrisse ut instar auis peruolaret Nec immerito ..Nam intro- : .

gressus speluncam uidit genibus complicatis erecta ceruice extentisque in altuni : :

manibus corpus exanime At primo et ipse uiuere eum credens pariter orabat . : :

postquam uero nulla ut solebat suspiria precantis audiuit in tlebile osculum ruens : : 45

intellexit quod etiam cadauer sancti deum cui omnia uiuunt officio gestus precaretur .

Igitur obuoluto et prolato foras corpore psalmis quoque ex christiana traditione can- :

tatis contristabatur Antonius quod sarculum quo terram foderet non habebat flu-
: :

ctuans quod+ uario mentis aestu et secum multa reputans Si rediero ad monasterium : : :

qua triduum iter est si hic maneam nihil ultra proiiciam Moriar ergo ut dignum
: : . 50

est et iuxta bellatorem tuum Christe ruens

: extremum anhelitum fundam Talia eo : .

animo uoluente ecce duo leones ex interioris haeremi parte currentes uolantibus per
:

colla iubbis ferebantur Quibus aspectis primum exorruit rursumque ad deum . : :

mentem referens quasi columbas uideret mansit intrepidus Et illi quidem directo
: .

cursu ad cadauer beati senis substiterunt Adulantibusque caudis circa eius pedes
: . 55

accubuerunt fremitu ingenti rugientes Prorsus ut intelligei-es eos plangere

: .

quomodo poterant Deinde haud procul coeperunt humum pedibus excauare

. :

arenamque certatim egerentes unius hominis capacem locum elTodere Et statim : .

 :

340 PAVLINVS NOLANVS [clxxxviir -

quasi mercedem pro opere postulantes cum motu aurium ceruice deiecta ad : :

Antonium perrexerunt manus eius pedesque lingentes ut ille animaduerteret

: :

benedictionem eos a se deprecari Nec mora etiam in laudationem Christi effusus .

|
:

quod muta quoque animalia deum sentirent ait Domine sine nutu cuius nec folium : :

5 arboris defluit nec unus passerum ad terram cadit : da illis sicut tu scis Et manu
: .

annuens ut abirent imperauit

: cumque illi recessissent sancti corporis oneri : :

seniles curuauit humeros et deposito eo in fossam desuper humum congregans

: : :

tumulum ex more composuit Postquam autem dies illuxerat alia ne quid pius. :

heres ex intestati bonis non possideret tunicam sibi eius uendicauit qnam+in spor- : :

10 tarum modum de palmae foliis sibi ipsi texuerat ac sic ad monasterium reuersus . :

discipulis ex ordine gesta cuncta replicauit Diebusque solemnibus pasce uel pente- .

costes : semper pauli tunicam quam secum detulerat uestitus est . Libet in fine
opusculi interrogare eos qui patrimonia sua ignorant qni + domos marmoribus uestiunt :

qui uno filio uillarum insunnt+ praedia huic seni nudo quid umquam defuerit Vos : .

15 gemmatis calicibus bibitis ille concauis manibus nature satisfecit A^^os in tunicis
: .

auro textis ille quidem nec uilissimi mancipii uestri indumentum habuit
: Sed e .

contrario panperculo+ paradisus patuit uos auratos gehenna suscipiet Ille Christi
illi : .

uestem licet nudus seruauit uos uestiti sericis indumentum Christi perdidistis
: .

Paulus uillissimo puluere opertus iacet resurrecturus in gloria uos operosa saxis :

20 sepulcra premunt cum uestris operibus arsura Parcite saltem diuitiis quas amatis . :

cur et mortuos uestros auratis obuoluitis uestibus ? Cur ambitio inter luctus lachri-
masque non cessat ? An cadauera diuitum nisi in serico putrescere nesciunt? Obsecro
quicumque hoc legis ut Hyeronimi peccatoris memineris cui si dominus optionem
: :

daret multomagis eligeret tunicam pauli cum meritis suis quam regum purpuras
. :

25 cum regnis suis Vnde gratias agamus omnes omnipotenti deo qui tanta mirabilia
. :

corruscare dignatus est in sanctis suis ut ipso adiuuante mereamur eorum adiuuari :

precibus Amen .

DE SANGTO PAVLINO NOLANAE CIVITATIS EPISGOPP

EX DIVI GREGORII DIALOGIS .
||

30 Dum de uicinis ualde patribus intendo maiorum facta reliqueram ita ut Paulini : :

miraculum Nolanae urbis episcopi qui multos quorum memini uirlute et tempore :

praicessit memoria". defuisse uideatur

: Sed ad priora nunc redeo eaque quanta . :

ualeo breuitate perstringo Sicut enim bonorum facta innotescere citius similibus
.

solent senioribus nostris per iustorum exempla gradientibus

: pra^dicti uenerabilis :

35 uiri celebre nomen innotuit eiusque opus admirabile ad eorum se instruenda studia
:

tetendit quorum me necesse fuit grandeuitati tam certo credere ac si ea quae

: :

dixerant meis oculis uidissem .

Cum saeuientium Vuandalorum tempore fuisset italia in Campaniaj partibus depo-

pulata multique essent de hac terra in aphricanam regionem traducti uir domini
: :

40 Paulinus cuncta qufe ad episcopi usum habere potuit capliuis indigentibusque largitus
est Cumque iam nihil omnimodo superesset quod petentihus+ dari potuisset quadam
. :

die uidua quedam aduenit quaj a regis Vuandalorum genero filium suum in captiuitatem
ductum fuisse perhibuit atque a uiro dei eius prelium postulauit si forte illius
: :

dominus hoc dignaretur accipere et hunc concederct ad propria remeare Sed uir : .

45 domini magnopere petenti fuemiiuu quod dare potuisset inquirens nihil apud se aliud :

nisi se inuenit pelentique foeminie respondil dicens Mulier quid possim tibi dare
: :

nihil habeo sed memetipsum lollc me seruuni iuris lui esso [)rofilere atque ut lilium
: . .

tuum recipias me uice illius in seruilium trade quod illa ox ore tanti uiri audions
: : :

irrisionem potius credidit quam compassionem At ille ut erat uir eloquentissimus .

50 atque apprime exterioribus quoque studiis eruditus dubitanti foemina" citius persua- :

sit: ut audita crederet et pro redemptione filii se in seruitium episcopo+ Iradere non
:

dubitaret Perrexere utrique ad Aphricam

. procedenti autem regis genero qui eius :

filium habebat uidua se rogatura obtulit ac prius petiit ul ei doiiare debuisset : :

quod cum uir barbarus typo superbias turgidus gaudio transitoritc prosperitatis

j
 .

-clxxxviH'-] PAVLINVS NOLANVS 341

non solum facere sed etiam audire despiceret

inflatus ui dua subiunxit dicens :
|
.

Ecce hunc hominem pro eo uicarium praebeo solummodo pietatem in me exhibe :

mihique unicnm+ filium redde Cumque ille uenusto uultu hominem conspexisset : :

quam artem nosset inquisiuit cui uir domini Paulinus respondit dicens Artem . :

quidem aliquam nescio sed hortum bene excolere scio Quod uir gentilis ualde : . 5

libenter accepit : cum in nutriendis oleribus quia peritus esset audiuit

Suscepit itaque .

seruum et roganti uiduaj reddit filium

: quo accepto uidua ab aphricana regione :

discessit Paulinus uero excolendi horti suscepit curam Gumque isdem regis gener
: :

crebro ingrederetur hortum suumque hortulanum quiedam requireret sapientem : :

ualde esse hominem uideret amicos cuepit familiares deserere et seepius cum suo 10 : :

hortulano colloqui alque eius sermonibus delectari Cui Paulinus quottidie ad

: .

mensam olera uirentesque herbas deferre consueuerat et accepto pane ad curam :

horti remeare Cumque hsec diutius agerentur quadam die suo domino secum
. :

secretius loquenti ait Vide quid agas et Vuandalorum regnum qualiter disponi
: :

debeat prouide
: quia rex citius et sub omni celeritate est moriturus
: quod ille 15 :

audiens quia ab eodem rege prae caiteris diligebatur ei minime tacuit sed quid a suo :

horlulano sapiente scilicet uiro agnouisset indicauit quod dum audisset illico : :

respondit Ego uelim hunc hominem de quo loqueris uidere Cui gener eius uenera-
. :

bilis Paulini lemporalis dominus respondit dicens uirentes haerbas mihi ad prandium :

delferre consueuit has itaque huc ad mensam eum deportare facio ut qui sit qui 20
: : :

mihi haec est locutus agnoscas Factumque est ut cum rex ad prandendum discum- . :

beret : Paulinus ex suo opere olera et quccque uirentia delaturus uenit . Cumque
hunc rex subito conspexisset intremuit atque accersito eius domino sibi per liliam :

propinquam ei secretum quod prius absconderat indicauit dicens Veruni est quod .

audisti nocte hac in somnium sedentes in Iribunalibus contra me iudices uidi

. Nam :
25

inter quos iste etiam simul sedebat et flagellum quod aliquando acceperam eorum :

mihi iudicio tollebalur Sed percunctare quisnam sit Nam ego hunc tanti meriti
. .

uirum popularem ut conspicitur esse non suspicor Tunc regis gener secreto Paulinum .

tulit quisnam esset inquiiusit+

: Cui uir domini respondit Seruus tuus sum .
{|
. :

quem pro filio uiduae uicarium suscepisti Cumque instanter ille requireret ut non : :
30

quid esset nunc sed quid in sua terra fuisset indicaret atque hoc ab eo iteratione
: : :

frequentis inquisitionis exigeret Vir domini constrictus magnis coniurationibus iam :

non ualens negare quod esset episcopum se fuisse testatus est quod possessor eius : :

audiens ualde pertimuit atque humiliter obtulit dicens Pete quid uis quatenus ad
: : :

terram tuam a me cum magno munere reuertaris Cui uir domini Paulinus ait Vnum : :
35

est quod mihi impendere beneficium potes ut omnes ciuitatis mee captiuos relaxes : :

qui cuncti protinus in aphricana regione requisiti cum houustis frumento nauibus pro
uenerandi uiri Paulini satisfactione in eius comitatu laxati sunt Post non multos .

uero dies Vuandalorum rex occubuit et ilagellum quod ad suam perniciem dispen- :

sante domino pro infidelium disciplina acceperat amisit Sicque factum est ut omni- : :
io

potentis dei famulus Paulinus uera predicaret Kt qui se in seruitium solum tradi- :

derat cum multis a seruitio ad libertatem rediret lllum uidelicet imitatus qui
:
: :

formani serui assumpsit ne nos essemus serui peccati Cuius sequens uestigia : :

Paulinus ad tempus uoluntariae seruus factus est solus ut esset postmodum liber :

cum multis .
''^

PETRVS
Cum me audire contingit : quem imitari non ualeo : flaere magis libet : quam ali-

quid dicere .

GREGORIVS
De cuius etiam obitu apud eius ecclesiam scriptum est : quia cum dolore esset 50

lateris tactus : ad extrema perductus est : dumque eius omnis domus in sua soliditate

persisteret cubiculum in quo iacebat ffiger facto terraemotu contremuit omnesque

:
:

qui aderant nimio terore concussit

illic Sicque sancta illa anima carne soluta est .
:

Factumque est ut magnus pauor inuaderet eos qui Paulini mortem uidere potuissent
:
:

Sed quia ha;c superius dixi Paulini uirtus ualde est intima nunc si placet ad mira- : .
55

cula exteriora ueniamus Quaj et iam multis nota sunt et ego tam religiosorum : :

uirorum relatione didici ut de his omnimodo ambigere non possim :

.
 342 PANCRATIVS [clxxxvilir-

PASSIO SANGTI PANCRATII MARTYRIS .

|

Fuit immanis in christianos persecutio ut tura diis litarent sub Dioclitiano et Maxi-
miano sceleratissimis imperatoribus Factum est autem ut in ciuitate Frigida post .

mortem Gledonis Quiriade nobili genere orti quorum filius erat

et coniug-is eius :

5 Pancratius unicus quem commendauit pater post obitum matris suae germano suo
:

Dionisio Adiurans illum per deum omnipotentem et magnam uirtutem eius et

:

omnium deorum ut omne patrimonium ne ulla detestabili cupiditate inuasor uide-

:

retur non ut suo nepoti sed ut dignus frater patris in omnibus piissimus illi se osten-
:

disset Ita Pancratium coepit amare et diligere

. et factum est trienium ut ad urbem :

10 Romam properarent Et cum ilbc demorarentur coiperunt habitare ia insula cami-

: :

niana in Celio monte cum omni familia sua in suis praediis et quia nimia persecutio :

erat christianis Gornelius papa romanus latitabat in uicino Dionisii et Pancratii et

: :

cum audiret Dionisius uniuersas uirtutes quas Cornelius papa romanus faceret : :

quomodo uniuersum populum a cultura idolorum amoueret et ad uiam et uitam :

15 aUernam perduceret factum est ut Dionisius cum nepote Pancratio ad eius notitiam
: :

peruenirent ueniuntque ad ianuam sancti Cornelii

: adest Eusebius hostiarius uir .

totius sanctitatis et rogant ut mereantur notitia eius sublimari

: uadens itaque :

ingreditur ad sanctum Gornelium Eusebius dicitque Domine pater quidam pro : :

foribus sunt nescio qui clarissimi uiri et rogant ut domum tuae beatitudinis merean- : :

20 tur ingredi Ad haec Gornelius ccepit gaudio magno repleri et prosternens se in ora-
.

tionem dei ait Gratias tibi ago domine lesu Ghriste rex regum et domine dominan-
:

tium qui me ultimum seruum tuum per spiritum sanctum reuehire dignatus es Et
: :

citius iussit eos introduci introducti miserunt se Dionisius et Pancratius ad pedes:

sancti Cornelii et rogare coeperunt ut tali domino qualem colerent mererentur

: :

25 illuminari porro erigens eos sanctus uir coepit eos amplecti

. declarans eis et : :

instruens eos omnem diuinitatem caelestem Post dies autem uiginti baptizauit et .

fecit eos christianos qui ita feruere coeperunt in timore dei ut se ipsi ultronei
:
||
:

persecutoribus olferrent Et post paucos dies obiit ad dominum Dionisius : Et cum :

nimia insania esset paganorum aduersus christianos coeperunt ingenti furore cla- :

30 mare Dignissimi et pii imperatores toUite de hac urbe magos et crudeles christianos
:

per quos omnis mundus et omne regnum uestrum decipitur Quare indignatus et ira .

commotus Dioclitianus legem dedit ut si qui huius secta^ inuenirentur inauditi : :

punirentur in quibus Pancratius tenetur Cum uero didicissent persecutores qui

: . :

eum tenuerunt quia magnis natalibus ortus esset nunciant haec Dioclitiano lussii
: : .

35 itaque eum sub omni celeritate ad suum pahitium adduci Et cum uideret faciem .

Pancralii coepit obstupescere infanliam illam mori uelle propler Ghristum

: et dicit :

ad eum Dioclitianus Infanlule ego tibi suadeo ut morte mala non moriaris quia
: : :

aetas tua ut sapis non est phis minus quam terquinis annis Et quia nobili genere :

natus es ex patre Gledonio mihi satis amicissimo et caro hoc libi uollo extorquere : :

40 ut recedas ab hac christianorum insania reddasque te natalibus tuis et te magnili- : :

centiorem et ditiorem faciam et a latere meo non ahenus sed ueluti fihus sis Quod : : .

si tibi displicuerint pietatis mete uerba iubebo te inlerfici et corpus tuum incendi : : :

ue forte ueniant christiani el ipsi sibi martyrem faciant Cui Pancratius Noli
: : :

frustra errare domine Imperator quod quem uides puerum annorum qualtuordecim :

15 scientia aut sensu minimum dominus noster lesus Christus talem intellectum nobis .

donare dignatus est ut omnis terror principum uel iudicum nostrum tantum apud
:

nos sit quantum si in pictura ista uideamus Nam deos et deas tuas quos metu
: .

exhortaris ut colam daemones sunt deceptores qui parentibus suis non pepercerunt
: : :

et germanas suas stupratores polluerunt Tales daMUones imperator miror ut uon . :

r>0 sit tibi deformatio colere quod si hodie seruos tuos scias tales iure eos iubeas occidi
. .

Tunc iussit Dioclitianus duci eum in uiam .Vureliam ibique capitalom subire senteu- :

liam Quia turpe illi fuit a puero superari el dehonestari corpus autcm eius ablalum
: .

est occulla; noctu et sepelierunt eum christiani in sepulchro nouo quarto idus maias
:
)

Kegnante domino nostro lesu chcisto^ cui est honor ot gloria in saicula saiculorum :

-')5 amen .
- Clxxxvillli-] PATIIICIVS 343

DE SANGTO PATRIGIO .

Patricius dum Scolhorum rej;i Christi passionem praedicaret ante eum stans se
super ferulam quam manu tenebat et casu pedi regis supposuerat aculeo pedem
perforauit rex uero credens sanctum episcopum ex industria hoc facere et se aliter
.
:

fidem non posse suscipere nisi similia pro christo pateretur patienter sustinuit : . 5

Sanctus hcec tandem intelligens obstupuit et precibus regem sanauit ac toti prouin- :

ciiiiobtinuit quod nullum uenenosum animal ibidem possit uiuere qui non enim hoc
solum obtinuit sed et ligna et coria regionis illius contraria ut dicitur sunt ueneno .

Quidam uir conuioiqi sui furatus fuerat ouem et quam comederat et cum sanctus :

sajpius hortaretur satisfacere furem quicumque ille esset et nullus appareret dum : : : lo
totus populus ad ecclesiam conuenisset in uirtute lesu Ghristi praicepit ut in cuius :

uentrem ouis intrasset ooram omnibus balatum daret quod factum est et egit
: : :

reus poenitentiam quo fit ut alii a furtis sibi cauerent Erat illi etiam et consuetudo
: .

omnes cruces quas uidebal deuote uenerari Sed quandam pulchram crucem inui- :

sam praeteriit et a suis admonitus a deocur non uiderit precibus dum requi-
: : 15
reret uocem audiuit subterraneam Non uidisti quia ego hic sepultus sum paga-
: : :

nus et signo crucis indignus fecit itaque crucem inde tolli Gum beatus Patricius
: : .

per Hyberniam prijedicaret et fructum ibi permodicum faceret rogauit dominum ut : : :

aliquod signum ostenderet per quod uel territi pLenilerent lussu igitur domini in : .

quodam loco ciroulum magnum baculo designauit Et ecce terra intra circulum se : 20
aperuit et puteus maximus et profundissimus ibidem apparuit Reuelatumque est
: :

beato Palriojo ibidem quendam purgatorii locum esse in quem si quisque uellet
: :

deacendere alia ei poenitentia non restaret

: nec aliud pro peccatis purgatorium :

sentiret pleerique autem

, inde non redjrent et qui redirent eos a mane usque
||
: :

in sequens mane ibidem moram facere oporteret Multi igitur ingrediebantur qui . : 25
de caitei'o non reuertebantur Post longum igitur tempus mortuo Patricio uir quidam .

nobilis nomine NicoLius qui peccata multa commiserat cum eum suorum delictorum
p(i3niteret et purgatorium sancti Patricii sustinere uellet cum antea octo diebus ut :

omnes faciebant prasdictum puteum descendit et quoddam

se ieiuniis macerasset ; in :

hostium a latere putei inuenit In quod ingrediens cum ibi oralorium reperisset : : 30
quidam monachi albis induti oratorium intrauerunt et officium facientes Nicolao :

dixerunt ut constans esset quia multa diaboli temptamenta eum percurrere opor-
; :

teret Gum autem ille requireret quod adiutorium contra liaec habere posset
. : :

dixerunt Gum te poenis afligi senseris protinus clama et dic lesu christe fdi dei
: : ;

uiui miserere mihi peccatori Recedentibus igitur preedictis uiris continuo adsunt . 35

dfemones et ut sibi obediat primo blandis promissionibus persuadent asserentes

: : :

quod eum custodient et ad propria incolumem perducent Sed cum ille eis nulla-: .

tenus obediret protinus diuersarum ferarum terribiles audiuit uoces pariter et

:

mugitws ac si ejementa omnia tremerent Ad quod cum ille timore horribili palpi-
; ;

taret leau Ghriate fili dei uiui miserere mihi peccatori protinus exclamauit
: et ; 40

statim omnis illarum ferarum tumultus terribilis conquieuit Processit et ultra ad ;

alium locum et ibi adest multitudo daemonum ei dicentium :.Putas quia manus
:

nostras euaseris ? Nequaquam sed nuno potius torqueri incipies et afligi Et ecce : .

quidam maximus ignis et terribilis ibidem apparuit Dixerunt ei daemones Nisi . :

nobis assentias iu iUum ignem te iactabimus comburendum quod cum ille renueret : : 45

ipsnm acceperunt et in illum ignem terribilem proiecerunt ubi dum cruciaretur

' :

protinus exclamanit lesu Ghriste fili dei uiui miserere mihi peccatori Statimque ille :

ignis extinctus est Ad alium deuique ductus locum uidit quosdam uiros in igne
.

uiuos cremari et laminis ferreis candentibus a daemonibus usque ad uiscera flagellari

; ;

aliosque uentres habentes dehorsum terram praa dolore mordere et clamare Parce : . 50

parce Quos tunc da^mones gra uius flagellabant Aliosque uidit quorum membra
, |
: ;

serpentes uqrabant et bufones ignitis aculeis eorum uiscera extrahebant hic itaque
: .

cum eis assentire nollet iu eundem ignem et poenas proicitur et eisdem laminis et: :

pcenia flagellatur Sed cum ille leau christe fili dei uiui et caetera exclamasset a
. :
 :

344 PAVLA [Clxxxvillir -

prjedicta pcena po^nitus liberatus est ducitur .

+ deinde ad quendam locum : ubi
homines in sartagine frig-ebantur et ubi rota : maxima erat uncis plena igneis : in

quibus per diuersa membra homines erant suspensi : quae tam uelociter uoluebantur :

ut globum igneum emitteret Post hsec uidit maximam domum habentem foueas .

5 metallis buUientibus plenas in quibus alii unum pedem Alii duos habebant Alii : . .

ibi erant usque ad genua Alii usque ad uentrem Alii usque ad pectus Alii usque
. . .

ad collum Alii usque ad oculos

. Sed hajc omnia percurrens nomen domini inuo- .

cahaft Processit iterum et quendam latissimum puteum intuetur de quo fumus

_ : :

horribilis et faetor intolerabilis exibat indeque homines ut ferrum candentes in :

10 modum fauillarum exibant sed daemones eos retrudebant Dixeruntque ei daemones : . :

Locus ille quem conspicis est infernus in quo dominus noster Belzebub habitat in : .

ipsum igitur puteum te iactamus si nobis assentire recusas Postquam autem illuc .

iactatus fueris nullum inde euadendi remedium obtinebis

: quos dum ille audire :

contemneret ipsum ari-ipientes in praedictum puteum iactauerunt qui tam uehementi

: .

15 dolore absortus est ut ferre oblitus est nomen domini inuocare

: Sed dum ille ad .

se rediens lesu christe fili dei uiui miserere mihi peccatori clamasset corde quia :

uoce non poterat protinus inde illaesus exiuit et omnis daemonum multitudo
: :

tanquam uicta euanuit Cum igitur redire deberet uidit quendam pontem super . : :

quem transire opportebat qui quidem erat strictissimus et instar glatiei politus et : :

20 lubricus sub quo fluuius ingens sulphureus et igneus fluebat

: super quem dum :

se transire posse omnino desperaret tandem recordatus uerbi quod eum de tot : :

malis eripuit confidenter accessit et unum pedem super pontem ponens lesu :

christe fili dei uiui et caetera dicere coepit Validus autem clamor adeo eum terruit . :

ut subsistere uix ualeret sed dum praedictum uerbum protulit securus mansit H . : .

25 Denique alium pedem posuit et eadem uerba iterauit Ad quemlibet etiam passum .

eadem uerba protulit et sic securus transiuit Porro in quoddam pratum amoenissi-
: .

mum deuenit ubi diuersorum rtorum mira suauitas redolebat Et ecce duo speciosi
: :

iuuenes apparuerunt qui ipsum usque ad quandam ciuitatem speciosissimam ex auro

:

et gemis mirabiliter rutilantem perduxerunt de cuius porta odor mirabilis emanabat :

30 qui illum adeo recrearunt ut nullum dolorem uel fetorem sensisse uideretur dixe- : :

runtque ei ciuitatem illam paradisum esse in quem cum Nicolaus intrare uellet
: : :

dixerunt ei praedicti iuuenes ut primum ad suos rediret et per loca per quae eum :

redire oporteret daemones tamen eum non laederent sed eo uiso territi fugferent
: : :

Et post dies triginta in pace quiesceret et tunc ciuitatem illam ciuis perpetuus :

35 introiret Quare Nicolaus inde ascendens in locum per quem ascendit se restitutum
.

inuenit et omnibus quae sibi contigerant narrans post triginta dies in domino feliciter
:

requieuit .

DE SANGTA PAVLA .

Paula nobilissima matrona romanarum fuit cuius uitam beatus Hieronymus :

io conscripsit in hajc uerba Si concta mei corporis membra uerterentur in linguas et: :

omnes artus humana uoce resonarent nihil dignum sancta; ad uenerabilis paulae :

uirtutibus dicerem Nobili.s genere sed nobilior multa sanctitale

. potens quondam .

diuitiis sed nunc paupertale christi insignior Testor enim lesum et sanctos angelos .

eius ipsumque angelum qui custos fuit et comes admirabiiis foemince me nihil in : :

45 gratiam nihil more laudantium dicere sed quod diclurus sum pro testimonio minus :

eius esse meritis : quam totus orbis canit Vult lector breuiter eius scire uirlutes
. :

omnes suos pau^ pauperes pauperior Et sicut inter multas gemmas pre-
ipsa dimisit .

tiosa gemma micat : et iubar solis paruos igniculos stellarum obruit et obscurat ita :

cunctorum uirtutes et potentiam sua humilitate superauit Minimaque fuit inter .

50 omnes ut omnium maior esset Et quanto plus se deiiciebat tanto magis a Christo
: .
|

subleuabatur Latebat et non latebat. Fugiendo gloriam gloriam merebatur

: . : :

quae uirtutes quasi umbra sequitur et appetitores suos deserens appelil conlemplores .

Hajc cum quinque liberos edidisset Blesillam super cuius morle eam Ronue conso- . :

latus sum Paulinamque sanctam et admirabilem uirum pra?positum rerum suarum

. :
- clxxxxr] PAVLA 343

Pammachium hseredem et ad quem super eius obitum paruum libellum

reliquit :

edidimus Eustochium quee nunc in sanctis locis uirginitatis et ecclesiee monile pre-
.

tiosissimum est Ruffinam quaj maturo funere pium matris animum consternauit
. :

Et Thodocium parere postquam desiit ut intelligeres eam non seruire uoluisse officio :

coniugali sed mariti desyderio qui mares optabat liberos obedisse Postquam uir : : . 5

mortuus est ita eum planxit ut prope ipsa moreretur ita se conuertit ad dei serui-
. : .

tutem ut mortem eius uideretur optasse Quid ergo referam amplae et nobilis domus .

et quondam opulentissime omnes pene diuitias in pauperes errogatas ? Hsec Paulini

episcopi Antiocheni et Epiphanii qui Romam uenerant accensa uirtutibus per momenta
patriam deserere cogitabat Quid ultra diflero ? descendit ad portum fratre cognatis . lo
affinibus et quod his maius est liberis persequentibus lam carbasa tendebantur et . :

remorum ductu nauis in altum pertrahebatur Paruus Foxotius supplices manus teu- .

debat in littore Ruffina iam nubilis ut suas expectaret nuptias tacens flaetibus obse-
.

crabat et tamen siccos oculos tenebat ad cselum

: impietatem in filios pietatem in :

deo sperans nesciebat se matrem ut Ghristi se probaret ancillam

: Torquebantur : . 15
uiscera et quasi a suis membris distraheretur cum dolore pugnabat
: H*c contra .

iura naturae plena fide patiebatur immo gaudens animus appetebat et amorem filio- :

rum maiore in deum amore contemnens in sola Eustochio qute et propositi et nauiga-
tionis eius comes erat acquiescebat Sulcabat interim nauis mare cunctis qui cum . :

ea uehebantur littora respicieutibus illa auersos tenebat oculos ne uideret quod : : : 20

sine tormento uidere non poterat Cumque ad loca terra^ sanctae peruenisset et : :

proconsul Palestinac qui familiam eius optime nouerat praemissis apparitoribus iussis-
set parari praetorium elegit humilem caellam et cuncta loca tanto ardore ac studio
: :

circuibat ut nisi ad reliqua festiiiaret a primis non pos

: set adduci prostrataque :
||
:

ante crucem tanquam pendenlem dominumque cerneret adorabat Ingressaque sepul- : 25

chrum resurrectionis osculabatur lapidem quem ab hostio monumenti amouerat

angelus : et quo dominus iacuerat quasi sitiens desyderatas
ipsum corporis locum in
aquas fidei Iachryarum+ quantum gemitum quid doloris efTu-
ore lambebat . quid ibi
derit testis est cuncta Hierosolyma
. testis est ipse deus quem rogabat Deinde : : .

perrexit Bethleem atque in specum saluatoris ingrediens uidit sacrum uirginis diuer- 30

sorium et me audiente iurabat cernere se fidei oculis infantem pannis inuolutum

:

uagientem in praesepe dominum magos adorantes stellam fulgentem de super matrem

: :

uirginem nutritium obsequium sedulum pastores nocte uenientes

: ut uiderent
: : :

uerbum quod factum erat ut etiam tunc euangeliste lohannis principium dedicarent . .

Imprincipio+ erat uerbum et uerbum caro factum est paruulos interfectos Hero- . . . 35

dem saiuientem loseph et Mariam fugientes in egiptum mixtisque lachrymis gaudio

. :

loquebatur Salue Bethleem domus panis : in qua natus est panis qui de caelo : :

descendit Salue ephrata regio huberrima cuius felicitas deus est Dauid loquitur
. : .

confidenter introibirnus in tabernaculum eius adorauimus in loco ubi steterunt pedes :

eius Et ego misera atque peccatrix digna sum iudicata deosculari praesepe
. in quo : io

dominus paruus uagiit orare in spelunca in qua uirgo puerpera deum fudit infan- : :

tem Haec requies mea quia domini patria est hic habitabo quoniam saluator elegit
. : :

eam tanta se humilitate deiecit ut qui eam uidisset et pro celebritate nominis
. : :

uidere gestisset ipsam esse non crederet sed ancillarum ultimam et cum frequen-
: . .

tibus choris uirginum cingeretur ueste et uoce ac habitu et incessu minima omnium 45

erat .Nunquam post uiri mortem usque ad diem dormitionis suae cum ullo comedit
uiro quamuis eum sanctum et in pontificali culmine positum sciret
: Balnea nisi .

periclitans non adiit MoIIia etiam in grauissima febri lectuli stramenta non habuit
. :

sed super durissimam humum stratis ciliciolis quiescebat si tamen illa requies :

dicenda est quae iugibus pene orationibus dies noctesque iungebat Ita leuia peccata
: . 50
plangebat ut illam grauissimorum criminum crederes esse ream
:
Gumque a nobis :

crebrius moneretur ut parceret oculis et eos seruaret euangelicse lectioni

: : |
:

aiebat Turbanda est facies quam contra dei praeceptum et purpuris et cerussa et
:

stibio saepe depinxi Affligendum est corpus quod multis uacauit deliciis longus
. : .

risus pei'petuo mollia linteamina et serica pretiosissima

compensandus est flaetu . 53

asperitate cylicii commutanda Quae uiro et saeculo placui nunc christo placere . :

desydero Si inter tales tantasque uirtutes castitatem in illa uoluero praedicare

. :

superfluus uidear : in qua etiam cum sfecularis esset : omnium Romce matronarum
 :

346 PAVLA [clxxxxr -

exemplum fiiit : quae se nunquam de illa maledicorum quicquam aude-

ita g-essit : ut
ret fama confingere . Fateor errorem meum cum in largiendo esset profusior : :

arguebam illud proferens de apostolo non ut aliis refrigerium uobis autem tribu- : :

latio sed ex a^quabtate in hoc tempore ut nostra abundantia sit ad illorum inopiam
: :

5 et illorum abundantia sit ad nostram inopiam et prouidendum esse ne quod libenter : :

faceret semper facere non posset multaque huiusmodi mira uerecundia et sermone :

parcissimo dissoluebat testem inuocans dominum se pro illius nomine et cuncta :

facere et hoc habere uoti

: ut mendicans ipsa moreretur ut unum nummum filiae : :

non dimitteret et in funere suo aliena syndone inuolueretur ad extremum infere-

: .

10 bat flgo si petiero

. multos inueniam qui mihi tribuant iste mendicans si a me non
: .

aoceperit quae ei possum etiam de alieno tribuere

: si mortuus fuerit a quo eius : :

anima requiretur ? Nolebat in hiis lapidibus efYundere pecuniam qui cum terra et :

saeculo transituri sunt sed in uiuis lapidibus qui uoluuntur super terram de : : :

quibus in Apocalipsi lohannis ciuitas regis magni extruitur Exceptis festis diebus .

15 uix oleum in cibo accipiebat ut ex hoc uno extimaretur quid de uino et liquamine : :

et piscibus et lacte ac melle et ouis et reliquis qua? gustu suauia sunt mendicaret in :

quibus sumendis quidam se abstinentissimos putant et si his uentrem ingurgitaue- :

rint tutam pudiciciam suspicantur Noui Susurronem quendam quod genus hominum .

uel est quasi beniuolum nunciasse ut pro nimio feruore uirtutum quibusdam uide-
20 retur insana et cerebrum illius diceret cunfouendum
: Gui illa respondit theatrum : :

facti sumus myndo et angelis et hominibus Nos stulti pro pter Christum
: .
||
:

sed stultum dei sapientius est hominibus Post uirorum monasterium quod uiris .

tradiderat gubernandum plures uirgines quas ex diuersis prouinciis congregauerat

tam nobilis quam mediocris et infimi generis in tres turmas et monasteria hoc diuisit
25 Ita dumtaxat ut in opere et in cibo seperatae psalmis et orationibus iungerentur
: .

lurgantes inter se sermone leuissimo^^ federabat lasciuienlem adolescentularum .

carnem crebris et duplicatis frangebat ieiuniis malens eis slomachum dolere quam :

mentem dicens mundiciam corporis et uestium animcB esse immundiciani et quod

: :

inter sa'culi homines uel leue putatur uel nihil in monasterio grauissimum dicebat :

30 esse delictum Gumque aliis languenlibus large prffiberet omnia et esum quoque
: :

exhiberet carnium si quando ipsa egrolasset sibi non indulgebat et in eo inaequalis

: :

uidebatur quod in aliis claementiam in se duritiam commutabat Referani quod

: . :

expertus sum mense lulio feruentissimis aestibus incidit in ardorem febris

. el :

post desperationem cum dei misericordia respirasset et medici suaderent ob refectio- :

35 nem corporis uino opus esse tenui et paruo ne aquam bibens in hydropem uerte- :

retur et ego clam beatum Papam Epiphanium rogarem

; ut eam moneret imo : :

compelleret uinum bibere Illa ut erat prudens et soUertis ingenii statim seuBit
: :

insidias et surridens meum esse

: quod ille diceret intimauit Quid plura ? Gumque : .

beatus pontifex post multa tormenta exisset foras qua^renti mihi quid egisset : :

•40 respondit mihi tantum profeci ut seni homini persuaserit

: ne bibam uinum In : : .

luctu mitis erat et suorum mortibus frangebatur maxime liberorum

: Nam et in uiri .

et filiorum dormitione semper periclitala est et cum os stomacumque signaret et :

matris dolorem crucis niteretur impressione leuire superabat aifectum et credulam :

meutem parentis uiscera consteraebanl apimoque uicto fragilitatem corporis uince- :

45 bat Scripturas sacras tenebat memoriter

. et cum amaret hystoriam et illud ueri- ; :

tatis dicerel fundamentum magnam sequebatur iutelligenliam spiritualem el hoc : :

culmine efficationem animte prolegebat Loquar et aliis quod forsitan aemulis . :

uideatur incredulum Ilebream linguam quam ego ab adolescentia multo labore el .

sudore ex parte didici el infa tigabili meditatione non desero ne ab ea deserar : |

: :

50 discere uoluit et consecuta est ita ut psalmos hebraice caneret

: et sermonem : :

absque uUa latinju linguae proprietate uel personaret quod usque hodie in sancta :

filia eius Eustochio cernimus Huc usque prosperis nauigauimus uentis et crispantia . :

maris .+ asquora labens carina sulcauit nunc in scopulos incurrit oratio Quis enim . .

posset siccis oculis Paulam narrare morientem ? Incidit in grauissimam ualiludinem

55 inio quod optabat inuenit ut nos desereret et domino plenius iungeretur
: Quid : : .

diu (lifrero et dolorem meum in aliis immorando facio longiorem ? Sentiebat pruden-
:

tissima fojminarum adesse mortem et frigenlc iam parte corporis alqiie mombro- :

rum solum aniniie teporem

: sacro el sancto pectore palintare et nihilominus m :
- clxxxxi»-] PANTALEON 347

quasi ad suos perg-eret : alienosque despiceret : illos uersiculos susurrabat : Domine

dilexi decorem domus tuse et locum habitationis g-lorise tuae Et quam dilecta taber- .

nacula tua domine uirtutum Elegi abiectus esse in domo dei magis quam habitare in
tabernaculis peccatorum Cumque a me interrogaretur cur taceret cur nollet respon- : :

dere : clamanti an doleret aliquid greco sermone respondit

: Nihil se habere : : 5

molestiae sed omnia quieta et tranquilla respicere

: Post haec obmutuit et clausis . :

oculis quasi humana despiceret usque ad expirationem animae eosdem uersiculos

repetebat uix ut audirem quod dicebat
: Quem monacorum latentium in heremo :

cellula sua teimit Quam uirginum cuhiculorum secreta tenuerunt Sacrilegium

: .

putabat qui non tali fojmina? ultimum reddidisset officium donec subter ecclesiam
: : lo

et iuxta specum domini condiretur Venerabilis filia eius uirgo Eustochium quasi .

ablactata super matrem suam abstrahi a parente non poterat deosculari oculos : ;

herere uultui totum corpus amplexari et se cum matre uelle sepeliri Testis est
: : .

lesus ne unum quidem numum ab ea filife derelictum sed magnum es alienum et

: : :

quod etiam difficilius est fratrum et sororum immensam multitudinem quam et : 15

sustentare arduum et abiicere inipium est Vale Paula et cultoris tui ultimam
: . :

senectutem orationibus iuua Titulus sepulchri . :

Scipio quam
genuit Paula?. fure^ parentes proIes+ .

Hic iacet in tumulo Paulam dixere priores H

Gracorum soboles agamemnonis inclita proles . 20
Eustochii genitrix romani prima senatus .

Pauperiem Chrisli bethlemitica rura secuta est .

Despicis angustum prajcisa rupe sepulchrum :

Hospitium pauhc cst ca^lestia regna tenentis .

Fratrem cognatos Romam patriamque relinquens . 25

Diuitias sobolcm bcthleemitico conditur Antro . .

Hic praesepe tuum Christe atque hic mystica magi :

Munera portantes hominique deoque dedere . .

Dormiuit sancta Paula septimo calendas februarias tertia sabbati post solis occu-
bitum uixit in sancto proposito Romae annos quinque Rethleem annos
. . xl . omne 30
uitae tempus impleuit annos Ivi menses viii et dies xxi . . . . . .

PASSIO BEATISSIMI PANTALEONIS MARTYRIS .

Regnante impio Maximiano christianorum plurimi hanc uitam despicientes pro ea :

quae indomino est fide et propter regnum domini nostri lesu Ghristi quidam in
: .

montibus se abscondebant quidam autem in cauernis petrarum ut absque malis : ; 35

poenis de uita hac liberarentur uero in ciuitatibus a pessimis principibus torque- . Alii
bantur et consumabantur in domino lesu Christo Gertabat tunc sanctissima fides
: .

per patientiam suos athletas coronans Haec autem uictoria ad uitam ducit eeternam . .

Impiissimus autem Maximianus certabat insaniens cum esset in Nicomedia Ghristi .

athlaete contrario certabant Venerabilis uero fides consumabat et coronabat usque in . iO

finem perseuerantes In diebus illis senator erat quidam nomine Eustorgius habitans
.

et ipse in Nicomedia ciuitate Hic habebat filium nomine Pantaleonem hunc eru- . .

diuit optime litteris tradiditque eum archeatro cuidam nomine Euphrosino

: qui :

omnem quae erat circa regem custodiam gerebat in palatio Hic accipiens Pantaleonem .

summe docebat medicina; doctrinam Et uidens rex et omnis senatus Pantaleonem : : 45

dixerunt ad Euphrosinum cuius est haec speciositas pueri puer autem erat talis ut . :

nullum hominum inuenires secundum speciem decoris eius a uestigiis pedum usque
ad uerticem Euphrosiaus dixit filius est senatoris Eustorgii mater autem eius
.
[
; :

dicitur Eubola dedit eum mihi ut discat disciplinam artis medicincC Rex autem et
. : .

qui cum eo erant dicebant Per salutem deorum dignus est iuuenis regi assistere ; ; 50

et conueniebat de die in diem ad magistrum suum ut disceret omnem disciplinam ;

artis medicinae Et rex iubebat admodum Euphrosino ut summa diligentia doceret

. ;

puerum uolens eum habere Euphrosino successorem Erat autem quidam senior
: .
 348 PANTALEON [clxxXXK -

noiiiine Hermolaus qui se absconderat in domo cum aliis duobus christianis

: unde :

transitum habebat Pantaleon Ilunc uidens Hermolaus frequenter secundum consue- .

tudinem et decorem et reuerentiam pueri cognouit per spiritum quia uas electionis :

futurus erat secundum beatum paulum Nemo eum aliquando suasit impudice atten- .

5 dere mulieri aut in theatrum introire : aut ridere sine causa sicut consuetudo : :

ca?leris iuuenibus una autem die conuocans eum senior Hermolaus rogauit
: ut :

introiret in domum eius ubi absconsus erat Et cum intrasset salutauit eum : :

dicens gaudeas iuuenis omni decore ornate

: Et puer respondit Gaudeas et tu : :

senior omni decore digne et senior fecit eum secum sedere dixitque ei Quis
: : :

10 es tu filiole et quae sunt circa te

: aut cuius disciplinam uel doctrinam discis ? :

Et Pantaleon respondit Filius sum senatoris Eustorgii nomine matris autem

: .

Eubolaj quye iam tempus habet ex quo defuncta est Et senior dixit cuius secta? : . :

consentis Et puer respondit illi Cum adhuc uiueret mater mea uoluit habere me
: :

secum et pater prohibuit uolens me in palatio militare Postquam autem mater mea
. .

15 defuncta est pater meus ubi uoluit tradidit me

: Et senior dixit Quae sunt quae . : :

discis a magistro tuo ? Pantaleon respondit Quae disco haec sunt Aesculapii et : .

Hippocratis Et praecepit mihi magister meus dicens Quod si didiceris eorum disci- :

plinam eris curans hominum omnium infirmitates

: Et senior dixit illi fili nihil : :

sunt Aesculapius et Hippocrates aut caeteri dii quos colit rex Gonsenti ergo mihi : .

20 fili et crede in Ghristo

: per cuius inuocationem omnem infirmitatem sanabis Ipse
: .

enim mortuos suscitauit et caecis uisum donauit infirmos sanauit cuius fimbriam
: . :

mulier tetigit et fluxus sanguinis eius duodecim annorum cessauit

:
]]
Aquam in .

uinum uertit et multa mirabilia et inennarrabilia fecit quorum non est numerus
: : :

et adest seruis suis et liberat eos ex omni tribulatione eorum et eis qui in eum credunt
: :

25 donat maiora horum facere Pantaleon autem ut audiuit ut terra bona suscipiens .

saemen fructificat secundum euangelium quoddam trigesimum quoddam sexagesimum : :

quoddam uero centesimum Ita et illc uerbum tenuit in semetipso ad fructificationem .

et salutem multorum Et dixit Domine si possibile est ut notum faciam archeato +

: :

quae tu dicis Haec enim et a beata matre mea audiebam et uidebam eam orantem
. : :

30 et inuocantem hunc Christum quem tu praedicas Et senior dixit illi crede in eurn : . : :

et eris hasc omnia faciens in hominibus . Nunquam autem discedit a seruis suis .

Grede ergo in Ghristo et accipe baptismum caelestis gratia; De die autem in diem .

ibat Pantaleon ad prtesbiterum et confortabatur in fide nec enim ibat domum nisi : :

prius uidisset eum Et sic est repletus gratia domini nostri lesu Ghristi una autem
. .

35 die dimissus Pantaleon a magistro suo ibat domum suam Et declinans modicum de :

uia uidit puerum mortuum a uipera percussum et serpens eum perimebat et Pan- : :

taleon perculsus timore discessit modicum Et in se rediens recordatus est uerbi :

senis et rediit ad mortuum dicens

: Nunc debeo cognoscere si uera sunt quae ab : : :

Hermolao prtesbytero dicuntur Et aspiciens in caelum dixit Domine lesu Ghriste si . :

40 dignus sum tua uocatione et uis me seruum tuum esse in nomine tuo surgat puer : :

hic :Et statim surrexit puer et serpens crepuit et tunc fidei maiorem gratiam : :

accepit et exclamauit uoce magna dicens Benedico te domine lesu Ghriste quia . :

dignatus es me inter seruos luos annumerare Veniens autem cum magno gaudio .

procidit ad pedes praesbyteri dicens precor te famule christi da mihi lauacrum : :

45 immortalitatis Ego autem cognoui hodie . quia non est alius deus pra^ter dominum :

lesum Christum per quem mortui resurgunt et narrauit ei omnia quae facta sunt
: : : :

quomodo per inuocationem Christi puer a morte surrexit et serpens crepuit Res- : .

pondit ei senior Fili ostende mihi mortuum serpentem Et uadens Pantaleon ostendit .

ei Videns autem praesbiter htec

. aspiciensque in caelum dixit Domine lesu Ghriste : :
|

50 gloria pietati tuas gloria misericordiae tuiu quia accelerasti famulo tuo Pantaleoni tua
sacramenta Et ierunt simul in domuni et facientes omnia secundum legem eccle-
: :

siasticam dedit baptismum praesbiter Pantaleoni et erat cum eo diebus septem : .

Octauo autem die abiit in domum suam Et uidens eum pater suus dixit ei ubi : :

fuisti fili tot diebus et fecisti me in tribulationibus esse ? Respondit Pantaleon

:

55 Hominem in multa infirmitate constitutum in palatio curauimus el eo quod esset de :

optimatibus palatii et amicus regis permansimus ibi diebus septem donec sanus :

factus est diligenter Et credidit ei pater suus sequenti autem die ibat ad magistrum
: .

suum Qui cum uidisset eum dixit ei Dic mihi ubi fuisti tot dies Pantaleon
: : : .
- clxxxxil'-] PANTALEON 349

respondit Pater meus agrum comparauit et misit me fines agri suscipere et per-
: : :

mansi ibi diebus septem donec intrarem in terminos possessionis Omni enim mar- : :

garita pretiosior est possessio quam possideo Hsec autem dicebatper illuminationem : .

baptismi Audiens haec Euphrosinus cessauit interrogare eum

: et gloria Ghristi :

repletus Pantaleon et thesaurum fidei acquirens multa illi cura erat ut patrem suum : 5
ad dei scientiam adduceret Et per singulos dies per Parabolas loquebatur patri suo :

Ghristi uirtutes idolorum uanam gloriam esse dicens Pater ut quid ita Dii qui-
: : .

cumque eorum semper stat Et quicumque eorum sedet nunquam surgit Et

stat : : .

pater eius dixit per meam salutem fili sermo quem requiris grauis est et non pos-
: :

sum tibi respondere Et sanctus Pantaleon gaudio repletus dedit gloriam deo quia
: : 10
per unum uerbum uocauit patrem suum ad scienliam ueritatis Et pater eius ab illa :

hora dubitans erat circa deos suos et iam non offerebat eis sacrificia Habebat enim : .

simulacra in domo sua et Pantaleon uoluit ea confringere Iterum reuertebatur : .

dicens ne forte contristem patrem meum

: sed magis credat in dominum lesum :

Ghristum et sic communi consilio confringemus ea Haec cum cogitaret adduxerunt

: : : 15
quendam caecum ad manum et pulsantes ianuas interrogabant ubi esset medicus :

Pantaleon et cum audissent quia ibi esset

: rogabant ut exiret et curaret : : : :

Ccecum Audiens haec Pantaleon cum multa festinatione exiit uidere eum assumpto
.

patre suo secum et H uidens Pantaleon csecum dixit ei Quid est :quod uis ? Et : :

caecus respondit precor te miserere mei qui obscuratus dulcem non uideo lucem
: : : , 20
Omnes enim medici in me operati sunt et nihil mihi profuerunt sed modicum : :

luminis quod habebam abstulerunt et nunc cajcus et mendicus remansi Dicit ei : .

Pantaleon Si cajteris medicis substantiam tuam dedisti mihi quid dabis si lumen
: : :

uidebis ? Respondit C3edus+ et dixit ei Partem qu.e relicta est substantiac meae dabo : :

oam tibi Pantaleon dixit Lucis donum dabit tibi per me Ghristus et quas mihi
. : : 25
promisisti te daturum pauperibus erroga lCt pater eius ad eum dixit Recede lili : . .

ab homine isto et da locum Non enim poteris astutior esse illis medicis qui ante
: . :

eum curare noluerunt Et Pantaleon respondit curam quam ego praesto huic homini : :

nemo caeterorum medicorum poterat praestare Magister autem meus uerbo sanat .

eos qui credunt in eum

: Pater autem eius suspicabatur quod de Euphrosino . : 30
diceret Tunc Pantaleon tenens caecum
. et consignans oculos eius dixit In : :

nomine domini nostri lesu Ghristi qui illuminauit quae prius erant obscura et : :

sanauit : quae contraria sunt : et collegit qua^ dispersa sunt : et conuertit quod erra-
uit : in eius uoluntate eris uidens lucem omnibus diebus uitas tuae : Et aliud lumen
maius uidebis : si Et
credideris in Ghristo
uidit caecus Et cum adhuc loqueretur
: : : 35

statim credidit pater eius eo qui sanatus est Et uidens Panlaleon retulit prae- cum : .

sbitero quanta fecit dominus per eum

: Et erat multis diebus qui curatus est cum eo : :

Et ibat cum eo et cum patre eius ad sanctum praesbyterum et qui confortans eos in :

fide dedit eis baptismum caelestis gratiaj Non multn post defunctus est pater eius . .

substantiam uero eius quae ei dimissa est in pauperibus expendebat Nec non eis qui . 40

in carceribus uel tormentis erant propter nomen domini ministrabat et curabat eos : .

cohoperabatur autem ei Ghristus in omnibus et multam inuidiam sustinebata medicis :

caeteris . Quadam autem die congregati medici stabant dicentes : hic est caecus : quem
nos sanare non potuimus et quis eum curauit? uocauerunt autem eum ad se et dixe- : :

runt ei Quis tibi curam fecit ? Et ille respondit Pantaleon filius Eustorgii Et me
: : .
j
45

dici dixerunt ad Euphrosinum Nonne tuus discipulus est Et iterum dixerunt Per : : :

deos magni medici discipulus est Tametsi ignorantes Ghristum laudabant magnam . :

tamen inuidiam habebant Pantaleoni et quaerebant occasionem aliquam inuenire :

aduersus eum Per multum autem tempus obseruantes uiderunt quendam de con-
.

fessoribus curari ab eo et accusauerunt eum ad regem dicentes Rex quem iussisti : : 50

celerius discere artem medicina? uolens eum apud le habere hic ambulat et eos : : :

curat qui diis iniuriantur uolens et ipse eadem sentire Si autem uelociter eum non : .

tuleris multos auertet a diis et in spiritu transferet

:
P]t rogauerunt regem ut : : :

uocaret qui caecus fuerat Et iussit rex uocari eum et interrogari qua arle sanatus
: . :

fuisset Et respondit ad eos Ghristum inuocans Pantaleon signauit oculos meos et

. : : 55

in ipsa hora uidi Rex autem dixit tu uero quid dicis ? uirtute deorum sanatus es
. : :

an eius qui dicitur Ghristus ? Qui sanatus fuerat dixit Rex quos uides omnes medici
: :

multa in me fecerunt et omnem substantiam meam tulerunt sed et modicum lumi- : :

 :.

3oO PANTALEON [clxxxxii'" -

nis quod habebam ampulauerunt Quis ergo maior est Aesculapius qui a multis .

inuocatus est et non me potuit sanare an Ghristus qui a Pantaleone inuocatus est
: : :

et lumen mihi donauit ? Et rex dixit uide noli esse stultus inuocans Christum quia : :

dii tibi donaucrunt lumen ]']t respondit ei qui sanus factus est dicens Tu nolli : : :

5 esse stultus mihi autem Ghristus donauit duplex lumen per seruum suum Panta-
.

leonem adaperiens oculos meos et inluminans sensum animae meae Dii autem tui : .

non uident et quomodo possunt alicui lumen donare ? Et respondit rex per salutem
: :

deorum forsitan uera siint : quae mihi medici dixerunt : Et ipsa hora iussit eum duci :

et decollari dicens : hic si uixerit : et alios auertet a diis . Postquam autem decollatus
10 est Pantaleon dedit pecuniam his
: qui decollauerunt et accepit corpus eius et : :

sepeliuit eum ad patrem suum lussit autem rex uocari Pantaleonem et cum duce- . :

retur psallebat dicens Deus laudem meam ne taceas quia os peccatoris et os dolosi : :

super me apertum est Locuti sunt aduersum me lingua dolosa et sermonibus odii .

cir cundederunt me gratis Pro eo ut me diligerent detrahebant mihi Et apposue-

II
. :

15 runt aduersum me mala pro bonis et odium pro dilectione mea Adiuua me domine .

deus meus et saluum me fac propter misericordiam tuam ut induantur qui detrahunt
: :

mihi reuerentiam et operiant se sicut diploide confusione sua Seruus autem tuus : .

laetabitur in te Et introductus est Pantaleon ad regem habebat autem oculos ad

. .

dominum Et dixit ad eum rex Dic mibi+ Pantaleon si uera sunt quae audiui de
: : :

20 te Nonne ego prajcepi magistro ut cum dilig-entia te doceret uolens te in regno

. : :

meo propter pulchritudinem aetatis tuae ? At ille respondit Quae sunt quae audisti : :

de me ? Et rex dixit Quae enim audiui non credidi potest et fama mendax esse : : . .

Audiui enim quod ambulas et quos punimus propter incredulitatem eorum eos
: : :

curas et necessarium praestas ad escam confitens et tu cum eis nomen lesu l^t Pan-
: .

25 taleon dixit repletus spirilu sanclo dii qui caelum et terram non fecerunt dispereant :

Dic si mortuos suscitauerunt aut Ccccis lumen donauerunt aut aliquem infirmum : :

in lecto curauerunt et credimus eis si autem non quid dicis rex ? Et rex dixit : . : :

Nunquid ille quem christiani colunt potest hoc facere ? Pantaleon respondit Quem :

christiani colunt hoc facit lube ergo i"ex unum paralitvcum afferri ex iis qni+ in . :

30 ciuilate iacent et ueniant qui inuocant deos uestros et ego inuocabo Ghristum
: :

meum et cognoscetis cuius inuocatio sanabit paralylicum Et iussit paralyticum

: :

aflerri rex de platea et poni in medio et dixit Per deos bene dixisti fiat sic Et : : : .

certabant immundi sacerdotes una cum philosophis habentes uanam spem Quidani .

autem eorum inuocabant Aesculapium quidam Hippoci^atem alii louem alii Dianam : : :

35 alii Herculem et caetcros daemones quos putabant deos esse et omnium eorum uana : :

erat inuocatio Et Pantaleon stabat expeclaus eorum uanum laborem Et surridens

. :

dicebat Glarius inuocate clarius

: forsitan dormiunt Hinc uero postqui^ nihil
. . .

eg-erunt dixit rex Faciat et Pantaleon inuocationem suam at ille respiciens in

: :

caelum dixit Domine exaudi orationem nieam et clamor meus ad te perueniat

: : .

40 Non auertas faciem tuam a nie in quacumque die inuocauero te uelociter exaudi : :

me quia ad te animam meam leuaui VA ostendam malignis his immundis sacerdo-

:
|
:

tibus quia tu es qui sanas sperantes in te Et lencns manus paralytici erexit eum
: : .

dicens In nomine lesu Ghristi esto sanus ab hac hora

: Et statim surrexit infirmus . :

et abiil in domum suam sanus gaudens et laudans dominum Mulli aulem ab illa .

45 hora crediderunt in nomine domini et discesserunt a uanis idolis Iterum immundi : .

sacerdotes una cum medicis stridebant aduersus eum dentibus suis et dicunt ad :

regem Destructa est uirtus deorum Quod si ei concesscris uitam omnes auertet a
: . :

diis nostris Noli ergo ei credere rex infirmus enim uirtute deorum surrexit
. Et . .

consentiens rex uerbis eorum dixit ad Pantaleonem Gonsenli mihi et sacrifica diis : : .

50 an non uides quanli mortui sunt propter eum ? Pantaleon respondit Qui propter :

Ghristum moriuntur uiuunt in neternum quia propter eum mortui sunt Hex dixit : : ,

Gessa Pantaleon inuocare Ghristum et miserere tua? iuuentuti accede et sacrifica : . : .

Sicut uideo enim muItcE et magn;c te poene expectant si perseueraueris in hac incre- :

dulitate Pantaleon dixit Rcx quas dicis pa'nas cclerius mihi infer Ego enim para-
. : .

55 tus sum sustinere pro|)ter Ghristum meuni . Maximianus lyramnus dixit : Nosti
quanta passus est ante dies Antimus presbyler? Panlalcon respondit Scis ergo quanla :

sustinuil ille senex et non claudicauil in lide sed prompto animo tradidit tremulum : :

corpus confortatus in fide quanto magis nos nouelli ielate debemus promptiores .
- clxxxxilir] PANTALEON S51

accedere ad fidem ut dig^ni efficiamur coronam incorruptibilem accipere

: Videns .

autem rex eius coastantiam iussit eum suspendi ct ad ungulas mitti et lampadas : : :

accendi et ad latera eius pohi

: Respiciens Pantaleon in Ca3lum uiriliter dolores ;

sufTerebat dicens Domine lesu Ghriste qui ad sanandum infirnium affuisti mihi ita
: :

et in poenis subueni ut possim perfecte certare VA apparuit ei Ghfistus in specie

: : 5

Hermolai pra;sbyteri et ait ei Noli trepidare fortissime athieta meus

: ego enim : .

tecum sum in omnibus Et stalim manus queestionariorum dissolutte sunt et lam- . :

pades extinchr Videns autem Maximianus quod factum est dixit Pantaleoni Qua; est
. : :

ars magiai tutu ut et lampadas H extinguas et tortores in defectionem constituas res-

: : .

pondit Pantaleon mea uirlus Ghristus est qui lanipadas extinxit et ministros luos in
: . : lo

defectionem constituit Maximianus Ijramnus dixit Si ei-go maiores poenas intulero . :

tibi tunc sacrificabis Pantaleon respondit Si tu mihi maiores pcjenas intuleris et

: . : :

Ghristus mihi maiorcm uirtutem donalDit Tunc rex iussit afferri sartaginem ferream . :

etmitti in eam plumbum Et cumsohitum fuissetplumbum iussitut mitterent ibidem : :

iustum et sic eum punirent I']t cum feruens esset sartago iussit exhiberi sanclum
: : : : 15

et mitti in eam Respiciens Pantaleon dixit . l*]xaUdi domine uocem meam quam : :

precor a timore inimici eripe animam meam protege me a conuentu malignantium .

et a multitudine operantium iniquitatem Quia exacuerunt ut gladium linguas suas : .

Et cum orasset apparuit ei angelus domini et intrauit cuni eo in sartagiilem et

: : :

statim ignis extinctus est et plumbum refrigdrauit et sanctus dei psallebat dicens : : 20

Ego ad deuni clamauit+ et dominus exaudiuit me uespere mane et meridie narrabo : .

et pronunciabo et exaudiet uoccm meam : liberauit in pace animam meam quia : :

inler multos erat mecum astantes autem omnes ualde mirabantur in uisione . .

Tyramnus uero dixit Quid uult esse hoc quia et ignein extinxit et plumbum frigi-
: : :

dum fecit? Qua ergo poena puniemus eum ? Aslantes dixerunt Rex in profundum : 25

maris proiicialur nunquid et mare polest euadere? Et accipientes eunl ministri

.

confusionis duxerunt ad mare l'it rex sequebatur eos ut uideret quid proueniret : : :

Et accipientes lapidem magnum alligauerunt ei ad collum et adducentes eum sladia :

triginta proiecerunt in pellagus Et apparuit ei Glirislus in specie Hermolai pra.'sbi- :

teri et increpuit mare et mare diuino limore prohibitum super undas eum portabat
: : : 30

et lapis tanquam folium natabat et sauclus Pantaleon a Ghristo ducebatur ad manum : :

et adductus ad terram psallebat et glorilicans deum dicebat Gonfiteor iibi domine : ;

in toto corde meo narrabo omnia mirabilia tua Lfetabor

: et exultabo in te et . : :

psallam nomini tuo altissime In conuertendo inimicos meos relrorsuhi infirmabun- .

tur et peribunt a facie tua

: Quia fecisti iudicium meum et causam meam sedens : 35

super thronum I
qui iudicas icquilatem et dominus in aeternum manet
: Et cum : .

uenisset ad ripam dicit ei rex Pantaleon magicc tuae et mare uicerunt Pantaleon
: : .

respondit Non ego sed qui mecum est Ghristus quem tu non uides quia non es
: : :

dignus Rex autem insania replelus iussit onines bestias coUigi ut per ipsas consu-
. :

meret iustum Et dicit ei rex uides bestias quaj propter te paratae sunt ? Gonsenti
: : : 40

ergo mihi et sacrifica diis Miserere tufe pulchritudini ut non moriaris sicut qui
: . : :

Pantaleon respondit Omni errore replete

ante te perierunt et sicut stulta? mulieres . : :

cum mihi uis formidinem inferre fortiorem me constituis Ille autem mulieres quas : .

dicis omnes adinuentiones tuas uicerunt per nomen domini Quanto magis et ego ut :

tali condecorer corona Qui enim lampadas tuas extinxit et ministros tuos dissoluit . : : 45

et plumbum tuum frigidum fecit et mare infrsenauit ipse et feroces bestias mitiga- : :

bit ut per tuam insaniam cruciatus moriaris

: Ha3C audiens rex iussit eum adduci in .

harenam et omnis ciuitas cucurrit ad spectaculum sedensque rex iussit exhiberi

: :

sanctum Et apparuit ei Ghristus in specie presbyteri dicens Pantaleon bone quia in

: :

paucis fuisti fidelis in multis te constituam Et iussit rex dimitti omnes bestias et
: :
50

circundederunt beatum sed leones pedibus eius prouoluti se sternebant caetere : .

autem feraj semetipsas consumebant certanlesque prius uenire ad pedes eius et sic : :

discesserunt propria uoce benedicentes deum Et omnis populus exclamauit una uoce :

dicens : Magnus est deus christianorum dimittite iustum Et occidit rex illo die ex . :

eis qui clamabant mille homines Et bestiis proiiciebantur corpora eorum et non ea
: :
55

tangebant !']t iussit : simul cum eis bestias occidi lustus autem erat glorificans deum . :

et dicens Gloria tibi domine lesu Ghriste in magnis mirabilibus tuis quia non solum
: :

hominum genus propter tuum amorem moritur sed et muta animalia elegei^unt mori
 352 PANTALEON [clxxxxilir -

magis : quam
tangere aliquem de seruis tuis Christiani autem tulerunt corpora .

eoruni qui occisi sunt et sepelierunt occulte

:
Tunc tyramnus iussit fodere foueam : .

mag^nam et ibi mitti bestias simul cum hominibus Et ait rex ad eos qui circa eum
: : :

stabant Quid faciemus huic puero qui per magiam plurimum populum auertit a
: :
||

5 diis : l^t dixerunt ei : iube rotam fieri magnam : et tolli in altum montem : et ligari
eum in rotam :dehorsum de monte et sic malis pcEnis carnes eius dissi-
et dimitti :

pentur : et reddat spiritum Rex autem iussit sanctum duci in carcerem donec . :

iabricata est rota in theatro Kt iussit rex ut annunciarent praecones in ciuitate ut : : :

congregarentur omnes et expectarent perditionem Pantaleonis Vt quicumque cre- : :

10 derent in Christum poeniteant et conuertantur ad deos lussit autem adduci

: : .

Pantaleonem et cum duceretur Christi martyr psallebat dicens

: inclina domine :

aurem tuam ad me et exaudi me quoniam egenus et pauper sum ego Custodi

: : .

animam meam quoniam sanctus es saluum fac seruum tuum deus meus sperantem
: .

in te Miserere mei domine quoniam ad te clamaui tota die Laetifica animam serui
. : .

15 tui quia ad te domine animam meam leuaui Quoniam tu domine suauis ac mitis es
: .

et multum misericors inuocantibus te Auribus infige domine orationem meam in . .

die tribulationis mese clamaui ad te quoniam exaudisti me quoniam tu domine : :

adiuuisti me et consolatus es me Et post orationem ducentes alligauerunt eum in

: :

rota statim uero rupta; sunt hgaturas

. et rota dissoluta est et sanctus stabat : :

20 illffisus et deducebatur a Christo

: Et rota recurrens occidit animas gentiles quin- :

gentas Et factus est timor magnus super omnes Rex autem compraehensus cogens
: .

iustum dixit ei Vsquequo hffic facies ut eos qui uiuunt auertas a diis et reliquos
: : :

mortifices ? Beatus Pantaleon respondit ignominiose et inimice fili diaboli bene dixit :

de uobis propheta Conuertatur dolor eorum in caput eorum et in uerticem eorum

: :

25 iniquitas ipsorum descendat Maximianus tyramnus dixit Quis est qui te docuit . : :

hsec omnia miserabilis ? Pantaleon respondit Dominus meus Hermolaus presbyter : .

Rex dixit Possum eum uidere ut et ego discam ab eo ? Dicebat autem dolo Pan-
: : .

laleon respondit Si iubes rex uadam et adducam eum Et iussit rex ut iret cum
: : : :

eis :qui eum custodiebant Et abiit pantaleon et intrauit in cellulam ubi se : : :

30 presbyter absconderat et uidens eum dixit Domine pater uocat te rex et presbyter : : :

dixit Bene fili uenit enim tempus meum In hac autem nocte astitit mihi dominus
: . .
(

Christus et dixit mihi Hermolae oportet te multa certare sicut et seruus meus Pan-
:

taleon Et ibat cum eo gaudens et cum inductus fuisset ad regem dixit ei rex
: : : :

Quod nomen habes? Presbyter respondit Domine cognomen christianus secundum : :

35 parentes uero Hermolaus Rex dixit Ilabes alios aliquos tecum ? presbyler respon- . :

dit Hermitus et Hermogrates et ipsi christiani sunt Rex dixit \'ocentur el illi et
: . : :

cum introducti essent dixit eis rex Vos estis qui Pantaleonem apostatare fecistis : : :

a diis ? Et dicunt ei Dignos sibi ad se uocat Christus Rex dixit Suadete ei ut : . : :

sacrificet et eritis mihi amici carissimi

: Et responderunt Oramus deum ut et tu : : :

40 credas et nos in quo credimus in ipso consumamur 1^1 cum starent

: et orarent : . :

ipsi quattuor apparuit eis Christus et slalim commotus est locus ubi stabant et
: : . :

dixit eis rex uidetis quia dii irati sunl et commouenl terram Pantaleon respondit : . :

Bene dixisti Si ergo terra commota esl dii tui cadentes in terra comminuti sunt
. : .

quid dicis rex? I"]t cum h;uc diceret Pantaleon uenit quidam nunciare regi quia : :

45 cadentes dii contriti nisi celerius exterminauero sunt : lilt audiens rex dixit : Hos :

incipient rebellare se aduersus deos Pantaleonem in carcerem mitti meos : l']t iussit :

Illos uero tres multum torquens iussit decollari Et cum orarent amputata sunt :

capita eorum Et tollentes corpora eorum christiani sepelierunt eos Post haec autem
. .

iussit adduci Panlaleonem et dixit ei Ne speres quia uiuus efTugias manus meas si : : : :

50 non sacrificaueris diis Panlaleon respondit Non habeo opus respondere de hoc . :

sermone Rex dixit Ecce magistri tui sacriQcauerunt diis et facti sunl malores in
. : :

palatio meo Pantaleon respoudit iube ergo rex ut uideam illos et cum illis sim in
. : :

aetcrno lempore in caelcsti palatio !']t rcx dixit Necessifas mihi facta est in aliam : : .

ciuitateni Iransmisi eos ef ibi sunt conslituti Pantaleon rcspondit Bene impiissime : . :

55 canis uolens menliri ueritatcm locutus es . Sunt cnini in cailesti ciuitale t^hristi consti-
tuti . Rex autem iratus torquens cum fortiter iussil decollari : et comburi corpus
eius autem sanctus dei
. Ibat laudans dcum et Sajpe expugnauerunl me a
: dicens :
||

iuuenlute mea dicat nunc isracl : : sa?pe cxpugnauerunt me a iuuentutc et enim :

- clxxxxim^J PRAXEDES 353

non potuerunt mihi supra dorsum

fabricauerunt peccatores Prolongauerunt
. meum .

iniquitatem suam dominus iustus concidet ceruices peccalorum Et collig-entes eum

: :

milites foras ciuitalem allig-auerunt ad nouellam oliua; et accedens unus de militibus :

percussit eum
et ferrum sicut cera duplicatum est
gladio et non tetigit iustum
: : .

Videntes autem milites quod factum est dicebant ad inuicem Vere magna est . : .

uirtus Ghristi Kl procidentes in faciem ad pedes eius dicebant precamur te famule

: :

Christi ora pro nobis ut et nos credamus in christo Et aspiciens in c.elum sanctus
. : :

Pantaleon dixit Deus meus comple desyderium meum in loco hoc

: et uiris istis :

remissionem peccatorum dona et da illis partem in regno tuo et facta esl illi uox de : :

ctelo dicens : completum

est desyderiuni tuum aperti sunt libi caeli et gratia sani- . :

tatum tibi Et iam non uocaberis Pantaleon sed Pantalimon erit nomen
donata est : :

tuum hoc est misericors

. Propter quod mullis eris misericordiam prajbens et : :

sanans eos Et conuocans milites beatus Pantalimon iussit se percuti et uiri nole-
: :

bant Tunc sanctus Pantalimon dixit eis

. Nisi feceritis non habebitis partem : :

mecum et haec audientes mililes adorauerunt eum Et osculati sunt omne membrum
: :

eius et sic decollauerunt eum

: Et corpus eius apparuit sicut nix Pro sanguine : .

autem lac cucurrit et plantula oliua? repleta est fructu Multitudo autem Nicomediae
: .

cum uidissent quia pro sanguine lac cucurrit de sancto corpore et plantula fructu
: :

repleta est uoce magna gloriam deo dixerunt

: et multi in domino crediderunt : .

Audiens autem tyramnus omnia quaj facta sunt iussit arbusculum excidi ut ex eo : : :

combureret corpus beatum Venientes autem mililes fecerunt sicut iussit et tamen . :

apponentes ignem ad sanctum corpus diuisus est ignis in duas partes Et illaesum : :

eum aspicenles^^ glorilicabant deum et coronam quam sanctus martyr ca^Iestis gratiaj
a patre et domino nostro lesu Ghristo meruit et sepelierunt eum in eodem loco : :

ubi decollatus esl Acta sunt autem haec in Nicomedia ciuitale sub Maximiano
.

tyramno quarto iduum iuniarum Regnante uerum domino no stro lesu Ghristo cui | :

est honor et gloria in seecula saeculorum .

VITA SANCTAE PRAXEDIS VIRGINIS .

Ad uenerabilem uirginem praxedem propter germanae sme Pudentianae obitum

multi nobiles christiani ueniebant eamque consolabantur cum sancto Pio episcopo . 30
Veniebat quoque ad eam germanus Nouatus qui est frater noster in domino et :

eonsolabaturt eam multosque christianos pauperes donis suis reficiebat et de facul-

: :

tatibus propriis in honore sancle uirginis Praxedis omnibus ministrabat Rogans et .

petens ab ea ut orationibus eius indulgenliam a domino mereretur

: Qui nos fre- .

qnenter+ cum bealissimo Pio episcopo ad altare domini commemorabat Post annum . 35

uero et dies uiginti et octo ajgritudine dctentus est Noualus aberalque a conspectu .

beata; uirginis praxcdis Requiritur Nouatus uir dei et cum auditum fuisset ffigri- . :

tudine delineri contristati onines sumus Beata Praxedis dixit ad patrem nostrum
: ,

sanctum Pium Episcopum lubeat sanctimonium uestrum ut eamus ad eum et . : :

tum uisitatione tum orationibus uestris saluabit eum dominus Et facta constitutione . 40

noctu una cum Pio episcopo et uirgine domini Praxede pereximus ad uirum dei
Nouatum quod ubi uidisset uir dei omnes congregatos ad se uenisse gratias deo
. :

egit quia meruit a sancto Pio episcopo et uirgine domini una cum nostra deuotione
:

uisitari Et fuimus in domo eius diebus ac noctibus octo

. Gum uero ibi essemus .

placuit ei ut uobis una cum beato+ uirgine Praxede omnem rem suam derelinqueret .
i5

Quia uero tertiodecimo die transiuit fidelis ad dominum de quo facto nos litteras :

huius textus ad uos direxinius : Vna cum beato Pio episcopo sanctcB sedis apostolica*
et uirgine Praxede in domino : ut quid tibi placuerit de substantia germani tui
Nouati facias ut tua ordinatio in omnibus custodiatur Missa per Eusebium ecclesiai .

romanae subdiaconum Rescripta Thymothei presbitein urbis Romae Thymotheus . .

50

presbyter sancto fratri pasto ri presbytero et sanctissimte sorori Praxedi in doniino

:
1|

salutem Nos ad famulatum in omnibus praeuenientes oramus sanctimonium uestrum

. :

ut nos humiles uestro rogatu memoriaj sanctorum apostolorum et sancto Pio sanctie :

sedis apostolicK prajsuli et omnibus sanctis commendare dignemini Ego uestro : .

II. — 2,3
 354 PETRVS ET PAVLVS [clxxxxilir -

gaudio replelus sum . Hoc audiens quod niihi scribere dignatus es mea notitia fuit .

et est conscientia : Vnum cognoscat sanctitas uestra : ut quod gcrmano meo Noualo
placuit et nobis famulis uestris hoc placet ut in arbitrio tuo sit quod sancta? uirgini : :

ct quod mihi dcrcliquit quidquid uobis et sanctse uirgini placuerit uoto meo habeat
. :

5 potestatom Accepta hac epistoia gaudio repleti snmus et tradidimus eam legendam
. :

sancto Pio ejiiscopo ille uero deo omnipotenti egit gratias eo tempore uirgo
. .

domini praxedis accepta potestate rogauit Pium episcopum Vt in thermis Nouati :

quae iam in usu non erant ecclesia dedicaretur quia eedificium in eisdem magnum et :

speciosum esse uidebatur quod et Pio episcopo placuit dedicauitque ecclesiam in :

10 thermas Nouati in nomine beata? uirginis praxedis Romae in uico lateranensi ubi :

constituit titulum romanum et in quo loco baptisteria consecrauit die tertio idus :

maias Post annos duos et dies decem et oclo facta est persecutio magna christiano-
.

rum ut traherentur ad ydolorum cultui^am et multi martyrio coronarentur uirgo

: . .

itaque domini praxedis feruens in spiritu sancto multos occultabat christianos quos :

15 et cibo et uerbo spiritus sancti pascebat Helatum est deindc Antonio imperatori :

conuentum fierot in titulo praxedis fieri quare multos tenuit quos inter Sinme- : :

Irium presl)ylerum cum aliis uiginti duobus quos sine audientia punire in eodem
: :

titulo prajcepit horum corpora noctu beata praxedis coUogit et sopeliuit in cimi-
. :

lerio l^riscillffi die septimo calendas iulias exinde afflictione constricta beata praxe- .

20 dis ingemuit et orauit ad dominum

: ut ex hoc mundo transiret Guius orationes et : :

lachinmee ad dominum lesum Christum peruenerunt post dies trigintaquattuor post .

martyrum supradictorum coronam ad dominum migrauit uirgo sacra die duodecimo

calendas Augustas Guius corpus ego Pastor pre sbiter iuxta patrem suum in cimi-
:
|

terio uia Salaria Prisscilke+ sepeliui Vbi hodie orationes sanctorum florent Amen : , .

EPISTOLA BEATI DIONISII ARIOPAGITE DE MORTE

APOSTOLORVM PETRI ET PAVLt AD THYMOTEVxM .

Saluto le dominum discipulum et lilium spirituallem ueri piilris et boni amatoris :

qui consumasti uoluntatem magistri tui et substinuisti eo tribulationes et : cum

omnes passiones et perpessus es omnes agones et flagella
: Recepisti etiam cuni eo .

30 famem et sitim et suscepisli omnia obprobria et contemptus et cruciatus et irroga-

tiones et uenumdatus cum eo fuisti
: in laboribus omni tempore et afflictionibus :

cum dolore et amaritudine in perturbationibus et temptationibus et diligenlia portasti :

inuictum ministerium in abstinenciis uigiliis et oratlionibus+ el gratiis in fortilu-

: :

dine et agone in peregrinationibus cum co contemptus et flagellatus odio habitus

: : :

35 et abieclus ab inimicis et amicis Nunquam ab obedientiam piger fuisti nec ad obse- .

quium spiritualis magistri tui exacerbatus et tractus per uicos flagellalus et dillace- :

ratus confraclus et conuiciatus in omni loco cum eo

: Naufragium passus in mari .

cum eo conturbatus in nauibus uulneratus in ciuitalibus in angustia et oontumeliis : :

conuiciis ct obprobriis in carccribus die et nocte cum co in uinculis et uectibus in :

10 manicis ferreis in tribulationibus comitatus eum

: Et non solum ha?c sed grauiora .

ct innumerabilia tormenla ct agones passus es cum eo qui fuit pater palrum doclor : .

doctorum pastorum Qui curcifix'us+ fuit mundo et domini nostri lesu

et pastor : :

christi in corpore suo stygmata portauit Abyssum sapientia; fistulam allissonam .

prjedicatorem ueritatis infaligabilcm Paulum dico nobilissimum aposlolum Qui :

43 ecclesias illuminauit : conlirmauit christianos : et confregit portas peccati rhumphea

bis acuta Fugauit gcnliles deiecit lempla idolorum
. et dirruit aras et^confregit : :

idola abominabilia etdcstruxit altariaeorum deiecit et humiliauit habitacula d.emo-

: :

num et cessare fccit solempnitatcs et obscquia co rum Ilic uerc teiTeslris angolus
:
1|
.

ct homo crolestis imago et similitudo diuinitatis credentium gloria Aniicus poeni-

: : .

50 tentium generis sui aduocatus

: dilectus et desyderatus a gentibus dispersionis : .

hostis fuit ludcTorum odio habitus a phariseis dissipator synagogai eorum

: a>difi- . :

cator ecclasia;^ sanctorum ct instans iu sollicitudine spirituali Scutum fidoi minister . :

Ghristi prajco euangelii eius

: os diuinum et lingua spiritualis Scrutalor diuinorum : .
- clxxxxv^] PETRVS ET PAVLVS 355

eloquiorum : inquisitor perditorum : pater pupillorum et studiosus iudex uiduarum :

confortator debilium fortitudo confractorum Nauis ornata uelis oppugnans flucti-

: .

bus furibundis nauclerus induslrius in sapientia spirituali disponens bene omnia

: :

afTectuose desyderans inuariabiiem unitatem Inimicus hffireticorum et mente cor- :

ruptorum pater diligens et pastor optimus map^ister optimus et dulcis et spiritualis

: : 5

doctor Hic sanctus artifex ["loriosus architectus et studiosus pugil

. sanctus et :

dig-nissimus et deiformis spiritus omnes nos dei^eUquit nos inquam inopes et indig-nos :

in hoc mundo contemptihili ct mahgno et ingressus est ad Christum deum suum :

et dominum et amicum Ileu frater mi dilecte animfe mese ubi est spiritualis pater
.

tuus bone discipuhc magistri amator ? Vnde ulterius sahitabit te ? De mari aut de 10
arida de Galatia aut de Hyspania ? Ab Asia aut a Coryntho ? Ecce enim orphanus
factus es et remansisti solus Gessauit
: et consumatus est cursus tuus qifem facie-
. : :

bas cum spirituali patre tuo uel quo ad eum festinus accedebas Et iam nequaquam : .

scribet tibi manu sua sanctissima dicens fili carissimc Sed nec ad te mittet ulterius : :

uocando festina uenire ad me cxpecto enim (e in tali et tali ciuitate O carissime 15

: : .

frater Thymothee perfecisti quod mihi scripsisti et dixisti Si audisti ubi est
: : . :

magister meus notifica mihi ut uadam ad eum: Ilodie completum est quod domi- : .

nus discipuhs suis dixit quoniam desyderabitis unam horam magistri : et minime :

uidebitis Vic mihi frater Thiniothce

: Quid hoc accicHt nobis tristiciai et tenebrarum .

et damni quia orphanati sumus ? Quis dabit ocuUs nostris aquas et pupilUs nostris 20
: :

fontes lachrymarum ut phM-emus die et nocte lumen ccclesiarum

|
quia extinctum :

est ? CompUca fratcr Ubros prophetarum et signa super eos quia neminem habe- : :

mus interpretem parabolarum ct paradigmatum et eloquiorum ipsorum et dicamus :

et nos cum Amos propheta Pasco ego in locis desertis et in pascuis :ubi non sunt :

pascua Vbi sunt himentationes Hieremite prophptas^ dicenlis

. cor meum conturba- 25 :

tum est ab aflUctione et gemitu et non est mihi consolatio et requies ? Vsc mihi :

frater mi Thymothee lam non uenient ad te epistola) eius in quibus scriptum sit : :

Paulus modicus seruus lesu Christi et iam non scribet de te ibi ulterius ciuitatibus :

dicens Suscipite iiUum meum dilectum Thymotheum

: Vte mihi frater ujc mihi . . .

quis non induet flaitum et gemitum Aut quis non ucstietur lugubribus et mente 30 : :

attoaitus non obslupescet ? fraler carissime spiritaUs sacerdos minister Christi et :

ecclesias induere cyUciis et lamento quia uox in rhama audita est ploratus et hulu- :

latus Et non tantum ploratus et huluhitus sed mortis et orphanitatis

. Hae duae : .

plagae terribiles et amai^e in die una nobis uenerunt et completum est in nobis :

dictum lacob patriarchae dum loseph adhuc perditus esset et Symeou non rediret
: 35 : .

Ecce et enim Petrus fundamentum ecclesiarum et gloria sanctorum aposlolorum

recessit a nobis orphanos dereUquit Paulus quoque gentium famiUaris consolator .

parentum defecit nobis et uUerius non inuenitur Et completum est in uos+ uerbum
: .

Dauid dicentis posuerunt morticina seruorum tuorum escas uolatiUbus caeU et carnes
:

sanctorum tuorum bestiis terrae Vbi est cursus Pauli et labor sanctorum pedum 40 .

eius : Euaserunt enini uincula et carceres et ligno constricta et uecte Sed nec : .

manus eius industria^ tradentur amodo aUigari uinculis ferreis Vbi est os loquens et . :

lingua consulens et spiritus benephicens deo suo ?: frater mi Thymothee soUemni-

zemus pro eo qui non eget orationis patrocinio
: Quis non ploret et ululet ? Nam .

qui meruerunt gloriam et honorem apud deum tanquam malefactores traduntur 45 :

in mortem frater mi Thymothee si uidisses agones consumationis eorum

. defe- :

cisses quidem prae tristitia et dolore . Quoniam autem non interfuisti : facile tibi ui ||

detur opus agonis ipsorum Quis non flaeret hora illa quando praeceptum sententiae
. :

egressum in eos est ut Petrus silicet crucifigeretur : et Paulus decollaretur ? :

Vidisses utique tunc turbas ludcTorum et gentilium multitudines percutientes eos : 50

illudentes eis et spuentes in facies eorum

: Ipsi uero quieti et tranquilli extiterunt :

sicut agai innocentes et mansueti Adueniente autem terribili tempore consumationis .

eorum cum seperarentur ab inuicem ligauerunt columnas mundi

: non utique : :

absque fratrum gemitu Tunc inquit Paulus Peti'0 Pax tecum fundamcn-
et ploi'atu . :

tum ecclesiarum et pastor ouium et agnorum Christi Petrus autem ad Paulum . 5S

inquit Vade inquit in pace prffidicator bonorum mediator et dux salutis iustorum
: .

Cum autem elongassent eos ab inuicem secutus sum magistrum meum Paulum : :

Non enim in eodem uico occiderunt eos In hora autem illa tristiciui plena frater mi .
 356 PETRVS ET PAVLVS [clxxxxv^ -

dilecte dicente carnifice Paulo collum parare tunc beatus apostolus suspexit in :

Ccelum muniens frontem et pectus suum signo crucis

:
et dixit Domine mi lesu :

Ghriste in manus tuas commendo spiritum meum Et tunc absque tristicia et compul- .

sione extendit collum et suscepit coronam Vse mihi quoniam in illa hora intuitus
: . :

5 sum corpus sanctum sanguine innocenti cruentum Heu mihi pater mi spiritualis et .

magister et doctor Non quidem reus tali morte extitisti Nunc ergo quo ibo te
. .

quferere gloria christianorum et laus ? Quis conticescere fecit uocem tuam fistula
:

altissona plectrum psalterii decachordi ? Vbi te quseram instructor meus ? Vbi te

quaeram ac inueniam ? dux uere quid dicam discipulis tuis ? Dicam ne te captum
10 aut uinculatum ? Aut quis eorum utilis ei-it tibi et mittam eum ad te ? Sed de caetero
nemine nostrum indiges aut aliorum Nam introisti ad deum tuum et dominum . :

quem desyderasti et toto affectu concupisti use mihi quoniam manus illas inno- : :

centes cathenis duplicibus in Hierusalem ligatas in Roma dissoluerunt Dauid : .

propheta plangebat Absalon filium suum et dicebat Vse mihi pro te fili mi Vse : .

15 mihi Ego autem uae mihi pro te magister uere uae mihi Amodo cessauit et defcit+
: : .

conuersus discipulorum tuorum Romam uenientium et quaerentium uos lam nemo .

dicturus est eamus et uideamus doctores et interrogemus eos qualiter regere nos
: :
|

oporteat ecclesias nobis commissas et interpretabuntur nobis praecepta domini :

nostri lesu Ghristi et eloquia prophetarum Hierusalem .+ et Roma praua amicitia

20 aequales facta? sunt in malo Hierusalem crucifixit dominum lesum Christum Roma . :

uero apostolos eius interemit Hierusalem autem seruit ei quem crucifixit Roma . : .

autem sollemnizando glorificat quos interemit Attende miraculum uide prodigium : . :

frater mi dilecte die uictimationis illorum Nam presto fui in tempore seperationis :

illorum Post mortem autem illorum uidi eos inuicem manu ad manum intrantes
.

25 portas urbis : etindutos ueste luminis et coronis claritatis et lucis ornatos Non autem .

ego solus uidi : sed Lemobia pedisequa Serte regis quee discipula erat Pauli Et cum .

duceretur ad mortem martyrii Paulus et egrederetur ex urbe occurrit ei pedissequa

illa flens cum lamento Noli flere sed da mihi uelum quo
: Tunc dixit ei Paulus . :

operitur caput Percutiente autem carnifice et ampu-

tuum : et statim tibi restituam .

30 tante Pauli caput tunc beatissimus in ipso ictu explicuit uelum et collegit sangui-
: :

nem proprium in uelo ligauitque uelum et obuoluit et tradidit illi fceminfc Et

: .

conuerso carnilici militi dixit sancta Lemobia dimisisli magistrum meum . Wn

Paulum ? Respoudit niiles Gum sotio enini iacet ibi extra urbem in ualle pugi- .

lum et uello tuo uellata cst facies eius

: Ipsa autem respondens ait Ecce nunc . .

35 intrauerunt Petrus et Paulus induti ueste preclara et coronas fulgentes luce :

radiantes habebant in capitibus suis Et protulit uelum sanguine cruentatum et . :

monstrauit eis Propter quod opus quamplures crediderunt in domino ct facli sunt
. :

christiani Et nunc frater nii Thimotee

. quos dilexisli et toto corde desyderabas : :

Saul dico regem et lonatam (ilium eius in uita sua non sunt seperati nec in morte : .

40 Et ego etiam non sum seperatus a domino magistro meo nisi cum nos seperauerunt :

homines iniqui et pessimi et seperatio haec huius ore non erit semper Annua+ eius . .

cognoscit dilectos eliam sine hoc quod ei loquantur qui tunc elongati sunt In die : .

autem resurrectionis iactura magna esset sepe rari ab eis ||

. Sed uere ufe hiis filiis

frater mi qui priuati sunt patre spirituali

: quibus priuatus : est grex Et nobis etiam
:

45 frater ua? : qui priuati sumus magistris nostris spiritualibus : qui collegerunt intel-
lectum et scientiam ueteris ac noure legis el colligauerunt in suis epistolis Ex : :

quibus unus dicebat Si in ecclesia non fuerit qui interpra'tetur

: qui legit lector : :

sileat Et nunc frater dilecte et amice spiritus mei Thymothee festina rogare domi-
.

num oratione et ieiunio uigiliis et laboribus ut donet tibi dei gratiam magistri tui : :

50 sicut donauit Heliseo discipulo Heliai quando perdurauit cum co et npn rcccs- : :

sit ab eo quandiu subleuauit eum in alto ab eo deus Substinebit enim malicias .

impiorum et eos qui ex inuidia loquebanlur ei dicentes

: Ecce discipulus pseudo :

prophetse et transgressoris legis Haec audiuit ct in nullo dilVusus est a magistro . :

suo .Et propter hoc adeptus est quod petcbat geminum spiritum Et quamuis : .

65 multos haberet Paulus discipulos in nullo tamon requieuit spirilus eius sicut in te : :

qui substinuisti cum eo temptaliones ct tribulationes quas perpessus es cum laetifico :

allectu ^'ere tu solus dignus cs

. carismata taliu adipisci Notum sit tibi insuper : . :

quoniam gloriosum Pctrum deposuerunt de ligno et capul eius corpori adhivrebal : .

 .

- clxxxxvi^] PETRVS ET PAVLVS 357

Gum auteni Paulum decollauerunt

caput eius seperauerunt a corpore proiicientes : :

in uallem seperatim a corpore Et pra? multitudine occisorum qui interfecti fuerunt :

in illa die disparuit et non fuit inuentum inter interfeclos caput sancti Pauli in
: :

illa ualle christiani autem omnes sciebant

. quod caput sancti Pauli non erat inuen- : 5

tum Post multum autem temporis mandauit rex mundari fossam Et cum munda-
. .

retur proiectum est caput sancti Pauli cum aliis purgamentis Quidam autem pastor
: .

iuxta locum iter faciens leuauit illud in uirga sua : et fixit iuxta caulas ouium suarum .

Vidit autem in eadem nocte super caput illud lucem et gloriam ineifabilem : et lioc
per tres noctes continuas uidit Et tunc ingressus urbem siguiticauit domino suo . lo
quod uiderat Egressus autem dominus eius uidit ut pastor uiderat
. Et cum festi- :

natione nunciauit Fabellio patriarchse romano et omnibus presbyleris et principibus

populi Et egressi mulli uiderunt et dixeruut inuicem Vere hoc est caput Pauli
:
I
: ,

Egressus autem patriarcha cum turbarum multitudine portauerunt illud super men-
sam auream et attentabant ponere cum corpore Pauli
: sed palriarcha prohibuit : 15
dicens Nos scimus quod multi fideles occisi sunt in hac urbe et dispersa sunt in
: : :

tempore illo membra eorum a gentibus et non sunt iuncta Vnde non audeo alterius : :

caput corpori sancti pauli adiungere Sed exponamus corpus sancti Pauli et pona- : :

mus caput ad pedes corporis orantes et petentes misericordiam dei ut si caput hoc : :

abscissum est. ab hoc corpore conuertatur corpus et iungatur capiti Et firmata : : . 20

est sententia heec ad arbitrium patriarchai et hoc ideo quia in ea nil dubietatis aut :

haisitationis occurrere poterat Et fecerunt ut dixerat patriarcha Et dum oraret : : :

uersum est corpus et adhesit capiti et coniunctum est in iunctura colli in locum
:

suum et omnes qui uiderunt admirati sunt dantes gloriam deo Et sciuerunt quod . : :

corpus erat Pauli immaculati qui fuit seruus et apostolus domini nostri lesu Ghristi : : 25

quem decet gloria laus et cultus cum patre et spiritu sancto nunc et semper el in :

stecula saeculorum .

AGTVS ET PASSIONES EORVMDEM APOSTOLORVM

PETRI ET PAVLI .

Licet plurima de apostolicis signis sacra euangeliorum uel illa quaj ab ipsis acti- : 30

bus nomen accepit narrat hystoria tamen uobis insinuem ut retractatis exempla-
: : :

ribus ac uoluminibus de uniuscuiusque uirtutibus quantum inuenire possumus libros

singulos conscribamus ut cuicumque delectatio fuerit inquirendi quid ille aut ille
:

proprium gessit apostolus singilatim reperiatur in singulis Illud etiam placuit ut : . :

his uirlutibus passionum hystorise connectantur Nam de multis apostolis nihil ad nos .
35

aliud prajter ipsarum passionum monimenta uenerunt quod nos pro magno com- :

plectimur scientes scriptum esse honorandi sunt amici tui deus :

Verum utrum : .

magna ostendisset prodigia in populis an minora non ha3C fragilitati humans sunt H :

ascribenda sed a nobis fideliter confitendum

: quia operatur ea unus atque idem :

dominus lesus Ghristus qui in eis per bonam uoluntatem et sensus puritatem inha- :
40

bitat : sicut quia inhabitabo in illis et ero illorum

dudum protulit per prophetam :

deus Ergo in huius lesu Ghristi filii dei omnipotentis nomine cum adiutorio spiritus
.

sancti ab ipso principe Petro sumamus exordium Igitur post corporeum dominicae :

natiuilatis aduentum cum ipse dominus lesus uera lux mundi mundanis tenebris
illuxisset ambulans iuxta mare galilea? uidit duos fratres Symonem qui uocatur
:
: :
-45

Petrus et Andream fratrem eius mittentes ra-tia in mare Erant enim piscatores Et : . .

ait ad illos uenite post me et faciam uos piscatores hominum

:
At illi continuo : .

relictis ra;tibus secuti sunt eum Et cum uenisset Gaesaream Philippi interrogabat .
:

discipulos suos dicens Quem dicunt homines esse filium hominis ? At illi dixerunt
:
:

Alii lohannem baptistam alii autem Heliam alii uero Hieremiam aut unum ex pro- : :
50

phetis Dicit illis

: Vos autem quem me esse dicitis ? Respondit Symon Petrus et
:
:

dixit ei Tu es Ghristus filius dei uiui Respondens lesus dixit amen dico Symon
: . :

bariona quia caro et sanguis non reuelauit tibi sed pater meus qui est in cselis Et
:
: .

ego dico tibi quia tu es Petrus et super hanc petram aedificabo ecclesiam meam
: :
:
 .

PETRVS ET PAVLVS [clxxxxvr -

358

et porUe aduersus eam Et tibi dabo claues regni Cffilorum

inferi noii prtBualebunt . .

Et quodcumque ligaueris super terram erit ligatum et in caelis et quodcumque : :

solueris super terram erit solutum et in Ccclis Sciens autem dominus lesus quia
: . :

omnia dedit ei pater in manus et quia a deo exiuit et ad deum uadit surgit a ca^na : : :

5 et ponit uestimenta sua Et cum accepisset linteum praecinxit se Deinde misit : . .

aquam in peluim et coepit lauare pedes discipulorum et tergere linteo quo ei^at
: : :

praecinctus Venit ergo ad Symonem Petrum

. et dicit ei Petrus Domine tu mihi : :

lauas pedes ? Respondit lesus et dicit ei Quod eg^o facio tu nescis modo scies : : : :

autem postea Dicit ei Symon Petrus Non lauabis mihi pedes in seternum Respon-
. . .

10 dit lesus Si non lauero te : non habebis partem mecum Dicit ei Symon Petrus : . .

Domine non tantum pedes meos sed et manus et caput Qui lotus est semel nou : .
|
:

indiget ut iterum lauetur sed est mundus totus

: Post resurrectionem autem suam : .

dicebat dominus lesus Petro Symon lohannis dihgis me ? Dicit ei etiam domine tu : :

scis quia amo te Dicit ei lesus Pasce oues meas Dicit ei lertio Symon :+ lohannis
: . : .

15 amas me ? Gontristatus est Petrus quia dicit ei tertio amas me et dicit ei domine : : : :

tu omnia nosti tu scis quia amo te Dicit ei pasce oues meas Amen amen dico
: : . .

tibi cum esses iunior ambulabas quo uolebas Gum autem senueris extendes manus
: . :

tuas et alius te cinget

: et ducet quo tu non uis Hoc autem dixit significans : : . : :

qua morte chirificaturus esset deum

Postquam autem dominus lesus assumptus est .

20 in caelum : Petrus et lohannes ascendebant in templum ad horam orationis nouam+ :

Et quidam uir qui erat claudus ex utero matris suae baiulabatur : quem ponebant
quottidie ad portam templi qute dicitur speciosa ut peteret eleimosynam ab intro- : :

euntibus in templum Is cum uideret Petrum et lohannem incipientes introire in .

templum rogabat ut eleimosynam acciperet Intuens aulem in eum Petrus cum

: : .

25 lohanne dixit Respice iu nos At ille intendebat in eos sperans se aliquid acceptu-
: : . ;

rum ab eis Petrus autem dixit Argentum et Aurum nou est mihi quod autem
. : :

habeo hoc tibi do In nomine lesu Ghristi nazareni surge et ambula Et apprehensa
: . : .

eius manu dextera alleuauit eum et protinus consoHdat» sunt bases eius et planltp : .

Et exiUens stetit et ambuLibat Et intrauit cum illis in templum ambulans et exiliens

: .

30 et laudans deum Annorum enim erat amplius quadraginta Augebalur autem nume-
: .

rus credentium in domino multiludo uirorum ac mulierum ila ut in platea eiicerent :

infirmos et ponerent in lectulis et in grabbatis

: ut ueniente Petro saltem umbra : :

illius obumbraret quemquam eorum concurrebat autem ct multitudo uicinarum .

ciuitatum Hierusalem afferentes a^gros et uexatos a spiritibus immundis qui cura- :

35 bantur omnes Gum audissent autem apostoli qui crant Ilierosolymis quia rece-
. : :

pisset Samaria uerbum dei miserunt ad illos Petrum et lohannem Qui cum uenissent : :

orauerunt pro ipsis ut acciperenl spiritumsanctum Nundum cnim in quemquam

: .

illorum uenerat sed baptizati tanlum erant in nomine domini

: nostri lesu Christi ||
.

Tunc imponebant manus super illos et accipiebant spirilum sanctum Dum autcm : .

40 uidisset Symon qui antea magus quia per impositionem manus apostolorum daretur :

spiritus sanctus obtulit eis pecuniam dicens Date et niihi hanc potestatem ut cui- : :

cumque imposuero manus accipiat spiritum sanctum Petrus autem dixit ad eum : . :

pecunia tua tecum sit in perditione tua quia donum dei cxistimasti pecunia possideri :

Non cst pars neque sors in scrmone isto Gor cnim tuum non esl rectum coram deo . .

45 Poenitentiam ilaquc age ab hac nequitia tua et roga deum si fcuie remiltatur tibi : :

haec cogitatio cordis tui In fellc enim amaritudinis et obligationc iniquilatis uideo . :

te esse . Respondens autem Symon dixit : Precamini uos pro me ad dominum ul :

nihil ueniat super me horum

quidem teslificati el : quae dixistis : Et illi locuti uerbum
domini redibant hierosolymam et multis regiouibus samaritanorum euangclizanlcs :

50 erant dominum lesum Ghristum Factum est aulem (huu Pelrus transisset uniuersos . :

ut deueniret ad sanctos qui luibitabant lidic Inuenil autem ibi hominem qucndam : .

nomine Aeneam ab annis octo iaccntem in grabbalo qui erat paralylicus Et ail illi : .

Petrus Aenea sanet te dominus lesus Ghristus Surge et sterne tibi Et conlinuo
: . : :

surrexit Et uiderunt illum omnes qui habitabant Lidte et Sanonaj^ qui conuersi
: : :

55 sunt ad dominum In loppe autem fuit qua>dam discipula nomine Tabita qvix intor-
. :

petrata^^ dicitur Dorcas

plena operiljus bonis et elimosynis quas faciebat . llajc erat : : .

factum est autem in illis diebus ul infirmata moreretur Quam cum Kiuissent posue- : . :

runt eam in cajuaculo Gum aulem propo essct hda ab loppe discipuH audicntes . : ;
 :

- CIXXXXVIP] PETRVS ET PAVLVS 3oy

quia Pctrus esset in ea miserunt duos uiros ad eum dicenles Ne pigriteris uenire : :

usque ad nos Exurgens autem Pelrus uenit cum illis Et cum aduenisset duxerunt
. : :

illum in offinaculum Et circumstelerunt illum omnes uiduai flaintes et ostendentes

: :

tunicas et uestes quas faciebat iliis Dorcas Eiectis autem liominibus foras Petrus
: .

ponens genua orauit Conuersusque ad corpus dixit Tabita surge At illa aperuit : : . 5
oculos suos Pelro resedit Dans autem illi manum erexit eam Et cum
: et uiso . : :

uocasset sanctos et uiduas assigna uit eam uiuam Notum autem factum est per :
|
.

uniuersam loppcn et crediderunt multi in domino Eodem lempore misit Herodes: .

i-ex manus ut afllig-eret (juosdam de ecclesia Occidit aulcm lacobum fratrem lohannis .

gladio Videns autem quod placeret ludajis

. apposuit appraehendere et Pelrum : . JO
Erant autem dics a/.iniorum quem cum apprehendisseL misit in carcerem Tra- : : .

densque quatluor qualcrnionibus militum cuslodiendum uolens post pasca produ- :

cere eum populo Et Pelrus quidem seruabalur in carcerc oratio autem fiebat sine
. :

intermissionc ab ecclesia ad deum pro eo Cum aulem produclurus esset euui Ilerodes . :

in ipsa nocle erat Petrus dormiens inter duos milites uinctus calhenis duabus et : 15
custodes ante hoslium cusLodiebant carcerem et ecce Ang-elus domini astitit et . :

lumen refulsit in habitaculo carceris Percussoque latere Pelri excitauit eum dicens . :

Surge uelociler Et ceciderunt calhena; de manibus eius Dixit autem angelus ad

. .

eum prascingere et calcia le caligas tuas Et dixil illi ; Gircunda tibi uestimenlum
: : .

tuum et sequerc me Et exicns sequebalur cum ct nescicbat quia uerum cst

: . : : : 20
quod liebat per angelum Exislimabat autem se uisum uiderc Transeuntes primam . .

et secundam custodiam uenerunl ad portam ferream quae ducit ad ciuilalem quae : : :

ullro aperta est eis l-lt exeuntes proccsscrunt uicum unum et continuo discessil ange- :

lus ab eo Et Petrus ad se reuersus dixit

. Nunc scio uere quia misit dominus : :

angelum suum etcripuit mc dc mauu herodis et de omni expectatione plebis luda)-

: 25
orum His ila gcslis surrcxit quidam Symon samarius genere qui dudum uisis
. :

miraculis Petri pecunia comparare uoluit donum spirituale qui se magum et perpe- :

tualiter stantem dicebat promiltcns eos qui in se credercnt prorsus dissolui non :

posse Hic enim Pelri cupiens cuertere uias et ea quaj dicebat ad irrilum rcuocare
. : :

diem statuit in quo conuenienlibus turbis ad disputandum Petrus ad esset

: Erat . 30
autem tunc Petrus apud Cassaream Stratonis Igitur illucesccnte sLatuta die Zacheus .

qui erat prior ciuitatis astitit Petro dicens Tenipus esl enim ut procedas ad dispu- : :

tandum Petre Turba autem in medio alrii congrogata te operilur quorum in medio
. :

mulLis fultus auxiliis consistit Symon Tunc Petrus ut audiuit orationis gratia .
||
:

sccedere aliquos iubens qui nontlum eraut diluti a peccatis qua^ ignorantia comise- : : 35

rant ait ad reliquos Oremus omnes fralres ut deus per Christum suum pro inesti-
: : :

madbili + sua misericordia adiuuct me exeuntem pro salule hominum qui ab ipso creati :

sunt Et cum hoc dixisset oralione facta processit ad atrium domus in quo erat
. : :

multitudo populi plurima congregalaQuos ubi omnes summo cum silentio altenlos :

uidit et magum Symonem in medio eorum uelut signifcrum

: statim hoc modo : 40

coepit Pax uobis sil omnibus qui parati estis dare dextras uerilati
: Quicunque : .

enim obediunt ei uidenlur quidem aliquid gratiee conferre deo Porro autem ipsi
: .

qui a deodonum sumnii muneris consequuntur : per iuslicite eius semitas incedunt .

Propter quod et primum est omnium iusticiam : dei regnumque inquirere lustiliam .

quidem ut recta agere doceamur Regnum uero : : ut quaj sit mcrces posita laboris et '«5

.patientiae nouerimus : in quo est bonis quidem aiternorum bonorum remuneratio :

his autem qui contra uoluntatem cius egerunt pro uniuscuiusque gestis digna retri-
tutio . Hic ergo hoc est in prajsenti uila posilos oportet nos agnoscere uoluntatem
dei ubi et agendi locus est
: Nam si quis uelit antequam actus suos emendet de his .

requirere ; quaa non potest inuenire stuUa et inefticax erit huiuscemodi inquisitio : . 5'i

Tempus enim breue est et iudicium dei gestorum causa agetur non questionum . :

Ideoque ante omnia huius rei causam qua?ramus quid nos aut qualiter agere opor- :

teat : mereamur Mca ergo sejitentia ista est sicut et

ut fclernam uitam consequi