Β. I.

ΛΕΙΜΙΝ

Ε Ν Α ΒΗ Μ Α Μ ΠΡΟ Σ
Δ Υ Ο Β Η Μ Α Τ Α Π ΙΣ Ω

κ λα σ σικ α κ είμ ενα

Α νάτυπ ο ά η τά

Δ ΙΑ Λ Ε Χ Τ Α ΕΡΓΑ Β.Ι. Α Ε Ν Ι Ν

'Ε κ δ ό τ η ς :

Β. Μ ακρυω νίτης & Σιά ΟΕ

Έ Απίβος 6 Ν -Ή ρά κ λειο
 ΕΝΑ ΒΗΜΑ ΜΠΡΟΣ, ΑΤΟ ΒΗΜΑΤΑ ΠΙΣΩ
(Η ΚΡΙΣΗ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΚΟΜΜΑ ΜΑΣ)

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

"Οταν γίνεται μιά μακρόχρονη, πεισματική, ζωηρή πάλη,

άρχίζουν συνήθως, Οστερα άπό λίγον καιρό, νά διαγράφονται τά
κεντρικά, τά βασικά Επίμαχα σημεία, ποό άπό τή λύση τους
Εξαρτιέται ή οριστική έκβαση τής καμπάνιας καί πού, σέ σύγ­
κριση μέ αδτά, περνούν δλο καί πιό πολύ σέ δεύτερη μοίρα
2λα τά μικρά καί άσήμαντα Επεισόδια τής πάλης.
Έ τσ ι συμβαίνει καί στήν Εσωκομματική μας πάλη, πού έδ&
καί μισό χρόνο κρατάει τήν προσοχή δλων τ δ ν μελών τοδ κόμ­
ματος. Καί άκριβώς Επειδή άναγκάστηκα στή σκιαγραφία όλης
τής πάλης, πού παρουσιάζψ στόν άναγνώστη, νά θίξω πολλά μ ι-
κροζητήματα, πού έχουν μηδαμινό Ενδιαφέρον, πολλούς μικρο-
καυγάδες, πού στήν οδσία δέν Ιχουν κανένα Ενδιαφέρον, γι’ αδ­
τό άκριβώς θά ήθελα άπό τήν πρώτη άρχή νά στρέψω τήν προ­
σοχή τοδ άναγνώστη σέ δι>ό πραγματικά κεντρικά, βασικά ση­
μεία, πού παρουσιάζουν τεράστιο Ενδιαφέρον κι έχουν Αναμφι­
σβήτητη ιστορική σημασία καί είναι τά πιό έπείγοντα πολιτικά
ζητήματα στήν ήμερήσια διάταξη τοδ κόμματός μας.
Τό πρώτο ζήτημα είναι τό ζήτημα τής πολιτικής σημασίας
τοδ χωρισμού τοδ κόμματός μας σέ «πλειοψηφία» καί σέ «μειο­
ψηφία», πού έγινε στό δεύτερο συνέδριο τοδ κόμματος καί
άπώθησε μακριά, πίσω του δλους τούς προηγούμενους χωρισμούς
τών ρώσων σοσιαλδημοκρατών.
Τό δεύτερο ζήτημα είναι τό ζήτημα τής κατ’ άρχήν σημα-
 αίας τής θέσης τής νέος «Ίσκρα» στά Οργανωτικά ζητήματα,
Εφόσον αύτή ή θέση βίναι πραγματικά θέση άρχών.
Τό πρώτο ζήτημα είναι τό ζήτημα τής άφβτηρίβς τής κομ­
ματικοί μας πάλης, τών πηγών της, τών αίτιων της, τοΰ βα­
σικού πολιτικού της χαρακτήρα. Τό δεύτερο ζήτημα είναι τό
ζήτημα τών τελικών Αποτελεσμάτων αύτής τής πάλης, τής Ι κ -
βασής της, τοο κατ’ άρχήν ισολογισμού πού βγαίνε: δταν προ­
σθέτουμε ολα δσα Ιχουν σχέση μέ τίς %ρχές καί δταν άφαιρέ-
σουμε δλα ο 3α Ιχόυν σχέση μέ τούς μικροχαυγάδες. Τό πρώτο
ζήτημα λύνεται μέ τήν άνάλυση τής πάλης πού Ιγινε ατό κομμα­
τικό συνέδριο, τό δεύτερο μέ τήν άνάλυση τοΰ νέου περιεχομέ­
νου στά ζητήματα άρχών τής νέας «Ίσκρα». Καί ή πρώτη καί ή
δεύτερη άνάλυση, πού άποτελοδν τά εννιά δέκατα τού βιβλίου,
καταλήγουν στό συμπέρασμα δτι ή «πλειοψηφία» είναι ή Επα­
ναστατική καί ή «μειοψηφία» ή. Οπορτουνιστική πτέρυγα τοδ
κόμματός μας. Οί διαφωνίες, πού χωρίζουν σήμερα τίς δυό
αύτές πτέρυγες άνάγονται κυρίως δχι |σέ προγραμματικά ζη­
τήματα καί σέ ζητήματα ταχτικής, άλλά μόνο σέ ζητήματα
Οργανωτικά. Είναι Οπορτουνισμός στά Οργανωτικά ζητήματα τό
νέο σύστημα άντιλήψεων, πού τόσο σαφέστερα διαγράφεται στή
νέα «Τσκρα», δσο περισσότερο προσπαθεί νά βαθύνει τή θέση
της κι δσο ή θέση αύτή ξεκαθαρίζεται άπό τούς μικροκαυγάδβς
γύρω στό ζήτημα τής πρόσληψης· μελών χωρίς νά Ιχουν Εκλε­
γεί (κοοπτάτσια).
Ή βασική Ιλλδίψη τής φιλολογίας, πού έχουμε σχετικά
μέ τήν κομματική μας κρίση, είναι δτι στόν τομέα τής μελέ­
της καί τοΰ φωτισμού τών γεγονότων λείπει σχεδόν όλότ'ελα ή
άνάλυση τών πραχτικών τοΰ κομματικοί) σονεδρίοο, καί δτι στόν
τομέα τής διευκρίνισης τών βασικών άρχών τοδ Οργανωτικού προ­
βλήματος, λείπει ή άνάλυση τής σχέσης πού όπάρχει Αναμφι­
σβήτητα άνάμβσα στό βασικό λάθος τοΰ συντρόφου Μάρτοφ καί
τοδ συντρόφου Ά ξελροντ στή διατύπωση τοδ πρώτου άρθρου
τοδ καταστατικοδ καί στήν δπβράσπισΐ} αδτής 'τή ς διατύπωσης,
άπό τό £να μέρος καί άπό τ ’ άλλο σ’ δλο τό «σύστημα»
(έφόσον μπορούμε νά μιλάμε γιά σύστ/jaa) τών σημερινών άπό-
ψεων άρχής τής «Ίσκρα» στό Οργανωτικό ζήτημα. "Οπως φαί­
νεται, ή βημέρινή σύνταξη τής «Ίσκρα» οΟτε κάν παρατηρεί
αύτή τή σχέση, παρ1 δλο πού ή σημασία τών διαφωνιών γύρω
άπό τό πρώτο άρθρο £χει πιά τονιστεί πάρα πολλές φορές στή
4
 φιλολογία τής «πλειοψηφίας». Στήν οδσία σήμερα 6 σύντροφος
Ά ξελροντ καί δ σύντροφος Μάρτοφ άπλ&ς βαθαίνουν, άναπτύσ-
σουν χαί έπεχτείνουν τό πρωταρχικό τους λάθος πάνω στό πρώτο
άρθρο. Σχήν ούσία, άκόμα άπό τίς συζητήσεις πάνω στό πρώτο
άρθρο άρχισε νά διαγράφεται δλη ή θέση τών οπορτουνιστών στό
δργανωτικό ζήτημα: καί ή συνηγορία τους γιά μιάν άκαθόριστη,
δχι γερά συσπειρωμένη κομματική δργάνωση, καί ή έχθρέτητά
τους πρές τήν Ιδέα («γραφειοκρατική» ιδέα) νά οίκο δομηθεί τό
χέμ μ α άπό τά πάνω πρός τά κάτω, ξεκινώντας άπό τό κομ­
ματικό συνέδριο κι άπό τούς θεσμούς, πού αύτό δημιουργεί, καί
ή τάση τους νά πάνε άπό τά κάτω πρός τά πάνω έπΐτρέπον-
τας νά θεωρεί τόν έαυτό του μέλος τού κόμματος έ κάθε κα-
θηγητής, τό κάθε γυμνασιόπαιδο καί ό «κάθε άπεργός», χαί ή
έχθρότητά τους πρός τό «φορμαλισμό», πού άπαιτεί άπό τό μέ­
λος τοδ κόμματος ν5άνήκει σέ μιά άπό τίς άναγνωρισμένες άπό
τό κόμμα δργανώσεις, καί ή κλίση τους πρός τήν ψυχολογία τοδ
άστοδ διανοούμενου, πού είναι πρόθυμος.«νά δεχτεί μόνο πλα­
τωνικά τίς δργανωτικές σχέσεις», καί ή ροπή τους πρός τήν
όπορτουνιστική βαθυστοχασιά καί τίς άναρχικές φράσεις καί ή
τάση τους πρές τόν αύτονομισμό ένάντια στόν κεντρισμό, μέ
δυό λόγια, δλα δσα άνθίζουν τώρα μέ φανταχτερά χρώματα στή
v ia «Ίσκρα», συντελούν δλο καί περισσότερο νά διευκρινιστεί,
καθαρά καί παραστατικά τό πρωταρχικό λάθος.
Ό σ ο γιά τά πραχτικά τοδ συνεδρίου τοδ κόμματος, αύτή
ή ίληθινά άδικη παραμέλησή τους μπορεί νά έξηγηθεί μονάχα
μέ τό δτι οί συζητήσεις μας είναι παραφορτωμένες μέ καυγα-
δάκια καί ίσως άκόμα μέ τό δτι τά πραχτικά αδτά περιέχουν
πάρα πολλές, πάρα πολύ πικρές άλήθειε?. Τά πραχτικά το» συ­
νεδρίου τού κόμματός μας δίνουν μιά μοναδική στό είδος της
εικόνα τ?,ς πραγματικές κατάστασης μέσα στό κόμμα μας, μιάν
εικόνα πού είναι άναντικατάστατη γιά τήν άκρίβεια, τήν πληρό­
τητα, τήν καθολικότητα, τόν πλοδτο καί τήν αόθεντικότητά της,
μάς δίνουν τήν εικόνα τών άντιλήψεων, τών διαθέσεων καί τών
σχεδίων, καμωμένη άπό τούς ίδιους τούς άνθρώπους πού παίρ­
νουν μέρος στό κίνημα, τήν εικόνα τών πολιτικών αποχρώσεων,
πού δπάρχουν μέσα στό κόμμα, τήν εικόνα πού μ&ς δείχνει τή
σχετική τους δύναμη, τήν άμοιβαία τους σχέση καί τήν πάλη τους.
Ίσα-ίσα τά πραχτικά τοδ κομματικού συνεδρίου, καί μόνο τά
π ραχτικά αδτά, μας δείχνουν ως ποιό βαθμό κατορθώσαμε πραγ­
 ματικά νά σαρώσουμε δλα τά οπολείματα τών παλιών δεσμών, πού
ήταν καθαρά δεσμοί τοδ συστήματος τών όμίλων καί νά τούς
Αντικαταστήσουμε μέ τόν Ινιαίο μεγάλο κομματικό δεσμό. Κάθε
μέλος τοδ κόμματος άν θέλει νά συμμετέχει συνειδητά στίς δπο-
Οέσεις τοδ κόμματός του, Ιχει όποχρέωση νά μελετά μ’ έπιμέ-
λβια τό κομματικό μας συνέδριο,—άκριβώς: νά μελετδ, γιατί
μιά Απλή Ανάγνωση τοδ σωροδ τοδ Ακατέργαστου ύλικοδ, πού
Αποτελεί τά πραχτικά, δέ μδς δίνει τήν είκόνα τοδ συνεδρίου.
Μόνο μέ τήν επιμελή καί αότοτελή μελέτη μποροδμε νά π ε-
τύχουμε (καί πρέπει νά πετύχουμε), οί σύντομες περιλήψεις τών
λόγων, τά ξερά Αποσπάσματα άπό τίς συζητήσεις καί οί μικροί
διαπληχτισμοί γιά τά μικρά (φαινομενικά μικρά) ζητήματα, νά
ουγχωνευτοδν σέ κάποιο σύνολο, Ιτσι πού μπροστά στά μέλη
τοδ κόμματος νά έρθωθεί ζωντανή ή μορφή κάθε Αξιόλογου
ρήτορα καί νά ξεκαθαριστεί δλη ή πολιτική φυσιογνωμία τής
καθεμιδς Από τίς δμάδες τών Αντιπροσώπων στό κομματικό
ουνέδριο. Αδτός, πού γράφει τοδτες τίς γραμμές, θά θεωρήσει
δτι ή δουλιά του δέν πήγε χαμένη, άν κατορθώσει νά δόσει Ιστω
καί μιά ώθηση γιά μιά πλατιά καί αότοτελή μελέτη των πρα-
χτικών τοδ κομματικού συνεδρίου.
Ά κόμα μιά λέξη γιά τούς Αντίπαλους τής σοσιαλδημοκρα­
τίας. Χαιρεκακούν καί μορφάζοον δταν βλέπουν τίς βιαφωνίβς
μας. θ ά προσπαθήσουν, φυσικά, ορισμένα μέρη τοδ βιβλίου μου,
Αφιερωμένα στίς Αδυναμίες καί στίς έλλείψεις τοδ κόμματός μας
νά τ ’ Αποσπάσουν Από τή συνοχή τους καί νά τά χρησιμοποιή­
σουν γιά τούς σκοπούς τους. Οί ρώσοι σοσιαλδημοκράτες είναι
π ιά Αρκετά μπαρουτοχαπνισμένοι μέσα στίς μάχες, γιά νά μήν
ταράζονται «πό τέτια ψιλοτσιμπήματα καί γιά νά συνεχίζουν
παρ’ δλα αδτά νά κάνουν αότοκριτική καί νά ξεσκεπάζουν Αμεί—
.λιχτα τίς Ιδιες τους τίς έλλείφεις, που θά ξεπβραστοδν σίγουρα
καί Αναπόφευγα μέ τήν Ανάπτυξη τοδ έργατικοδ κινήματος. Καί
οί κύριοι Αντίπαλοί μας Ας δοκιμάσουν νά μάς δύσουν μιάν ει­
κόνα τής π ρ α γ μ α τ ι κ ή ς κατάστασης μέσα στά «κόμματά»
τους, πού έστω καί Από μακριά νά πλησιάζει τήν είκόνα πού
δίνουν τά πραχτικά τοδ δεύτερου συνεδρίου μας!
Μ άης 1904.

Ν . A ivivi

β
 •A) Η ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΟΓ ΣΤΝΕΔΡΙΟΓ

Ή «Ίσχρα» άπό τήν άρχή άκόμα, οτήν άγγελία τη ς

•coo 1900, πού είχε προηγηθεί άπό τήν ϊκδοσή της, δήλωσε οτι
πρίν ένωθοδμε πρέπει νά χωρίσουμε. Ή «Ίσκρα» προσπάθησε νά
μετατρέψει τή συνδιάσκεψη τοδ 1902 σέ ιδιωτική σύσκεψη καί
δχι σέ κομματικό συνέδριο*. Ή «Ίσκρα» Ενέργησε μέ Εξαιρετική
προσοχή τό καλοχαΙρι καί τό φθινόπωρο τοδ 1902, δίαν άνανέω-
σε τήν ’Οργανωτική Ε πιτροπή, πού είχε Εκλέξει αύτή ή συνδιά­
σκεψη; Τέλος, τό ίρ γο τοδ χωρισμοδ σέ παρατάξει? τελείωσε, τε­
λείωσε δπως τό έχουμε άναγνωρίαει γενικά δλοι μας. Ή ’Οργα­
νωτική Ε π ιτρο π ή συγχροτήθηκε ατά τέλη τοδ 1902. Ή «Ίσκρα»
χαιρετίζει τή στερέωσή της καί δηλώνει— στό ά ρ θ ρ ο τ ή ς σ ύ ν ­
τ α ξ η ς τοδ φύλλου άριθ. 32 — δτι ή σύγκληση τοδ συνέδριο»
τοο κόμματος είναι ή π ι ά έ π ι τ α χ τ ι κ ή άνάγχη πού δέν παίρ­
νει άναβολή**. Έ τσ ι, έμδς λιγότερο άπό κάθε άλλον μποροδν
νά μδς κατηγορήσουν δτι βιαστήκαμε στό ζήτημα τής σύγκλησης
τοδ δεύτερου συνεδρίου. Ε μ ε ίς Γσα-ϊσα Ενεργήσαμε σύμφωνα μέ
τόν κανόνα: Ιφτά φορές μέτρα, μιά φορά κόβε.

Β ) Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΑΡΑΤΑΞΕΩΝ ΣΤΟ ΣΓΝΕΔΡΙΟ

Ποιό ήταν τό κύριο καθήκον τοδ συνεδρίου;Νά δημιουρ­

γήσει ένα π ρ α γ μ α τ ι κ ό κόμμα πάνω στίς άρχές καί στίς
οργανωτικές βάσεις πού είχε διατυπώσει χαί Επεξεργαστεί ή « Ί σ -
χρα». Τό δτι τό συνέδριο δπρεπε νά Εργαστεί πρός αδτήν άχρίτ

■* Βλ. τά κ ρ α χ τικ ά τα Ο 8«6τ«ρου ouyeipiou, ο«λ. 30.

*♦ Βλ. A i ν ι ν, « Έ ρ γ α » , τόμ. V I, οβλ. 277, χί)ς 4ης ροοο. 1x8. 2 ύ ν τ .

7
βώς τήν κατεύθυνση, αδτό είχε προκαθοριστεί άπό τήν τρίχρονη
δράση τής «Ίσκρα» καί άπό τό γεγονός δτι τήν κατεύθυνση άδτή
τήν είχε παραδεχτεί ή πλειοψηφία τών έπιτροπβ>ν. Τό πρόγραμ­
μα καί ή κατεύθυνση τής «Ίσκρα» θά Ιπρεπε νά γίνουν τό πρό­
γραμμα καί ή κατεύθυνση τοδ κόμματος, τά όργανωτικά σχέ­
δια της «Ίσκρα» θά ίπρεπε νά κατοχυρωθούν στό δργανωτικό
καταστατικό τού κόμματος. Είναι δμως αδ.τονόητο δτι ϊνα τέ-
τιο άποτέλεσμα δέ μπορούσε νά τό πετύχουμε χωρίς πάλη: ή
πληρότητα τής Αντιπροσώπευσης στό συνέδριο Ιξασφάλισε τήν
παρουσία σ’ αυτό καί δργανώσβων, πού είχαν πολεμήσει Απο­
φασιστικά τήν «Ίσκρα» (Μπούντ· καί «Ραμπότσεγιε Ντιέλο»)
καί άλλων πού, ένώ στά λόγια παραδέχονταν τήν «Ίσκρα» σάν
καθοδηγητικό οργανο, στήν πράξη Ακολουθούσαν τά δικά τους
Ιδιαίτερα σχέδια xal διαχρίνονταν γιά τήν Αστάθειά τους στά
ζητήματα άρχών (ή δμάδα «Έ ργάτης τοδ Νότου» χαί οί Αν­
τιπρόσωποι μερικών έπιτροπών, πού βίχαν προσχωρήσει σ’ αύτήν).
Μέσα σέ τέτιες συνθήκες, τό συνέδριο δέ μπορούσε νά μή μετα-
τραπεί σέ σ τ ί β ο π ά λ η ς γ ι * τ ή ν ί κ η τ η ς κ α τ ε ύ θ υ ν ­
σ η ς τ ή ς « Ί σ κ ρ α » . "Οτι τό συνέδριο ήταν πραγματικά μιά
τέτια πάλη αύτό θά τό δεί Αμέσως δ καθένας, πού θά διαβάσει,
κάπως προσεχτικά τά πραχτικά του. Τό καθήκον μας τώρα εί­
ναι νά παρακολουθήσουμβ λεπτομερειακά τίς κυριότερες παρατά­
ξει ζ, ποό φανερώθηκαν στά διάφορα ζητήματα τοδ συνεδρίου καί
ν’ Αποκαταστήσουμε, σύμφωνα μέ τά Ακριβή στοιχεία τών πρα-
χτικών, τήν πολιτική φυσιογνωμία τής καθεμιάς άπό τίς βασικές
ομάδες τοδ συνεδρίου. Τί Ακριβώς Αντιπροσώπευαν αότές οί
ομάδες, αότές οί κατευθύνσεις κι αύτές οί Αποχρώσεις, πού Ιμελ-
λε νά συγχωνευθοδν στό συνέδριο σ’ Ινα Ινιαίο κόμμα κάτω άπό
τήν καθοδήγηση τής «Ίσκρα»; — Νά τί πρέπει νά δείξουμε μέ
τήν Ανάλυση τών συζητήσεων καί τών ψηφοφοριών, Ή διευκρί­
νιση αότού τού γεγονότος εχει βασική σημασία, καί γιά τή με­
λέτη τοδ τί είναι στήν πράξη οί σοσιαλδημοκράτες μας καί γιά
τήν κατανόηση των αιτίων τής διάστασης.

8
 Γ. Η Α ΡΧ Η ΤΟΓ ΣΤΝΕΔΡΙΟΓ
ΤΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ ΜΕ ΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠ ΙΤΡΟΠΗ
*

Τό πιό σωστό είναι νά γίνει ή Ανάλυση τών συζητήσεων καί

τών ψηφοφορι&ν στό συνέδριο μέ τή σειρά τών συνεδριάσεων
τοδ συνεδρίου, γιά νά σημειώνουμε διαδοχικά τίς πολιτικές
Αποχρώσεις ποό διαγράφονται δλο καί περισσότερο. θ ’ άπομα-
χρυνόμαστε άπ’ τή χρονολογική σειρά μόνον δταν αύτό θά είναι
Απόλυτα Απαραίτητο γιά νά Ιξετάσουμε μαζί ζητήματα πού συν­
δέονται στενά μεταξύ τους ή ομοιογενείς παρατάξεις. Γιά νά
είμαστε Αμερόληπτοι θά προσπαθήσουμε ν'Αναφέρουμε 8 λ ε ς τίς
χυριότερες ψηφοφορίες, Αφήνοντας φυσικά κατά μέρος ένα σωρό
ψηφοφορίες πάνω σέ μικροζητήματα, πού Απασχόλησαν πάρα
πολύ τό συνέδριο, (έν μέρει άπό τήν απειρία χ α ί τήν Ανικα­
νότητά μας νά κατανείμουμε τό ολικό στίς συνεδριάσεις τών έπ ι-
τροπών χαί τών ολομελειών, έν μέρει άπό καθυστερήσεις, ποό
Ιφταναν τά δρια τ^ς κωλυσιεργίας).
Τό πρώτο ζήτημα, πού προκάλεσε τίς συζητήσεις πού άρ­
χισαν νά φανερώνουν διαφορά άποχρώσεων, ήταν τό ζήτημα νά
μπεί στήν πρώτη θέση (στήν «ήμερήσια διάταξη» τοδ συνεδρίου)
τό ζήτημ α: « Ή θέση τοδ Μπούντ μέσα στό χόμμα» (σελ. 29-33
τών πραχτικών). 'Α πό τήν άποψη τής «Ίσκρα», ποό τήν όπο-
στήριζαν ό Πλεχάνοφ, ό Μάρτοφ, ό Τρότσκι καί γώ, δέ μπο­
ρούσε νά δπάρχει καμιά Αμφιβολία πάνω σ’ αότό τό ζήτημα.
Ή ?ξοδος τοδ Μπούντ άπό τό κόμμα Ιδειξε. ολοκάθαρα οτι οί
Αντιλήψεις μας ήταν σωστές: άν τό Μπούντ δέν ήθελε νά πάει
μαζί μας καί νά παραδεχτεί τίς δργανωτικές άρχές, ποό τίς
συμμεριζόταν μαζί μέ τήν «Ίσκρα» ή πλειοψηφία τοδ κόμμα­
τος, ήταν άνώφελο καί άκατανόητο νά «προσποιούμαστε» δτι
παμε μαζί καί νά τραβάμε έτσι τό συνέδριο σέ μάκρος (δπως
τό τραβούσαν οί δπαδοί τοδ Μπούντ). Τό ζήτημα αύτό είχε
πιά ξεκαθαριστεί πέρα γιά πέρα στή φιλολογία καί γ*ά κάθε
κάπως σκεφτόμενο μέλος τοδ κόμματος ήταν ξεκάθαρο δτι δέν
έμενε παρά νά μπεί άνοιχτά τό ζήτημα καί νά γίνει κατευθείαν
καί τίμια ή έκλογή: αύτονομία (πδμε μαζί) ή δμοσπονδία (χω ­
ρίζουμε).
Υποχωρητικοί σέ δλη τήν πολιτική τους, οί Αντιπρόσω­
ποι τοδ Μπούντ, θέλησαν καί δώ νά ξεφύγουν τραβώντας οέ
9
μάκρος τ6 ζήτημα. Προσχώρησε σ’ αδτούς ό σύντροφος ’Ακίμοφ
καί προτάσσει ξαφνικά, δπως φαίνβται στ’ δνομα δλων τών Οπα-
δ©ν τοδ «Ραμπότσεγιε Ντιέλο», τίς Οργανωτικές έιαφωνύς
μέ τήν «Ίσκρα» (σβλ. 31 των πραχτικών). Μέ τό μέρος τοδ
Μπούντ καί τοδ «Ραμπότσεγιε Ντιέλο» πέρνα ό σύντροφος Μά­
χοφ (δηλ. οί δυό ψήφοι τής Ιπιτροπής τοδ Νικολάγιεφ, πού λ ί­
γο πρίν είχε έκφράσει τήν α λλη λεγγύη της μέ τήν «Ίσκρα»!).
Γιά τό σύντροφο Μάχοφ τό ζήτημα είναι τελείως άσαφές χαί
θεωρβί, σάν «άδόνατο σημείο» καί τό «ζήτημα τής δημοκρατι­
κής συγκρότησης ή, άντίθβτα (σημειώστε το αύτό!) τοδ συγκεν-
τρωτισμοδ».
’Ε τσ ι, ενάντια στούς ίσκριστές ξεσπαθώνουν τό Μπούντ, τό
«Ραμπότσεγιε Ντιέλο» καί ό σύντροφος Μάχοφ, πού είχα ν
δλοι μαζί άκριβώς τούς δέκα ψήφους, πού δόθηκαν ένανιίον
μας (σελ. 33). * Γ π έ ρ δόθηκαν 3 0 ψ ή φ ο ι . Γύρω ά π ' αύτό
τόν άριθμό, δπως θά δούμε παρακάτω, κυμαίνονται συχνά οί
ψήφοι τών ίσκριστών. "Οπως άποδείχνεται, είχαμε ένδεκα ψήφους
άποχή, πού φαίνεται δέν πήγαιναν οδτε μέ τό Ινα οδτε μέ τό
άλλο άπό τά άντιμαχόμενα «κόμματα». Είναι ένδιαφέρον νά
σημειώσουμε δτι δταν ψηφίζαμε γιά τό άρθρο 2 τοδ καταστα­
τικού τοδ Μπούντ (ή άπόριφη αύτοδ τοδ άρθρου 2 προκάλεσε
τήν άποχώρηση τοδ Μπούντ άπό τό κόμμα), αδτοί πού ψήφι­
σαν τό άρθρο 2 κι αδτοί πού Ικαναν άποχή άποδείχτηκε δτι
ήταν έπίσης δέκα (σβλ. 289 τών πραχτικών). Κι αύτοί πού Ικ α -
ναν άποχή ήταν ϊσ α -ϊσ α ο! τρείς Οπαδοί τοδ «Ραμπότσεγιε Ντιέ­
λο» (Μπροδκερ, Μαρτίνοφ καί Ά χίμ ο ψ ) xal ό σύντροφος Μά­
χοφ. Είναι ολοφάνερο δτι ή ψηφοφορία γιά τή θ έ σ η πού Ιπρβπε
νά δοθεί στό ζήτημα τοδ Μπούντ εδοσε μιά κατάταξη τών δυ­
νάμεων πού δ έ ν ή τ α ν κ α θ ό λ ο υ τ υ χ α ί α . Είναι Ολοφά­
νερο δτι δλοι αύ'τοί οί σύντροφοι διαφωνοδσαν μέ τήν «Ίσκρα»,
8χι μόνο στό τεχνικό ζήτημα γιά τή σειρά τών θεμάτων στή
συζήτηση, μά κ α ί σ τ ή ν ο ύ σ ί α .
Μετά τήν ψηφοφορία πάνω στό ζήτημα τής σειρόΕς πού
θά είχε στήν ήμερήσια διάταξη τό ζήτημα τοδ Μπούντ, βγή­
κε στήν Ιπιφάνεια τό ζήτημα τής ομάδας «’Αγώνας», πού Οδή­
γησε κι αύτό σέ μιά ϊξαιρετικά Ινδιαφέρουσα κατάταξη τών
δυνάμεων καί πού συνδέεται στενά μέ τό πιό «άδύνατο» ζή­
τημα τοδ συνεδρίου, μέ τό ζήτημα των προσώπων πού θ’ άπο-
τελέσουν τά κεντρικά όργανα. Ή έπιτροπή γιά τόν κα θ ο ρ ισ μ έ
 τής σύνθεσης τοδ ουνεδρίου είναι άντίθετη ατό νά κληθεί ή ομά­
δα- «’Αγώνας», σύμφωνα μέ μιάν άπόφαση τί)ς ’Οργανωτικές
'Επιτροπής πού Ιχ ει ψηφιστεί δ υ ό φ ο ρ έ ς (σελ. 383 καί 375
τών πραχτικών) καί σύμφωνα μέ τήν ϊκθεση τών ά ν τ ι π ρ ο-
σ ώ π ω ν τ η ς σ τ ή ν έ π ι τ ρ ο π ή (σελ. 35).
Ό σύντροφος Γιβγκόροφ, μ έ λ ο ς τ ή ς Ό ρ γ α ν ω τ ixf) ς
’Ε π ι τ ρ ο π ή ς , δηλώνει 8τι τό «ζήτημα τοδ ,,’Α γώνα" (σημειώ­
στε τ ο : τοδ „ ’Α γώ να" κι δχι τούτου ή Ικβίνου τοδ μέλους αδτής
τής ομάδας) είναι καινούργιο γ ι’ αδτόν» κ«ί παρακαλεί νά δια-
κοπεί ή συνεδρίαση. Πώς μπορεί γιά £να μέλος τής ’Οργανωτι*
χής ’Επιτροπής νά είναι καινούργιο £να ζήτημα, πού γ ι’ αύτό
ή ’Οργανωτική ’Επιτροπή πήρε δυό φορές άπόφαση χ ι 8μως
νά μένει αχοτβινό χαί άγνωστο; Στό διάστημα τής -διακοπής συ­
νεδριάζει ή ’Οργανωτική ’Επιτροπή (σελ. -40 τ(δν πραχτικών).
Παίρνουν μέρος στή συνεδρίαση τά μέλη της, πού βρίσκονταν
τυχαία στό συνέδριο (μερικά μέλη τής Ό ργανω ίικής Ε πιτροπής
άπό ίά παλιά μέλη τής δργάνωσης τής «*Ισχρα» 2λβιπαν άπό
τό συνέδριο)*. ’Αρχίζουν οί συζητήσεις γιά τόν « ’Αγώνα». Οί
δπαδοί τοδ «Ραμπότσεγιε Ντιέλο» τάσσονται όκέρ (Μαρτίνοφ,
Ά κίμοφ χαί Μπροδχερ, σελ. 36-3S). Οί ίαχριβτές (Παύλοβιτς,
Σορόκιν, Λ άγκε, Τρότσκι, Μάρτοφ χαί άλλοι) τάσσονται χατά.
Τό συνέδριο ξαναχωρίζβται στίς γνωστές μας π α ρ α τ ά ξ ε ι ς .
Α ρ χ ίζει σκληρή πάλη γύρω άπό τόν «Α γώνα» καί έ σύντροφος
Μάρτοφ βγάζει Ιναν πολύ έμπβριστατωμένο (σελ. 38) χα ί «μα­
χητικό» λόγο, δπου δείχνει πολύ σωστά τήν «άνισόμετρη ά ντι-
κροσώπευαη» τών ομάδων άπό τή Ρωσία χαί τών ομάδων τοδ
έξωτεριχοδ χαί τονίζει 2τι είναι ζήτημα &ν θά ήταν «καλό» νά
δόαουμε κάποιο «προνόμιο» στήν ομάδα τοο έξωτεριχοδ (χρυσά
λόγια, ίδιαίτερα διδαχτιχά τώρα, άπό τήν άποψη τών γεγονό­
των πού ξετυλίχτηκαν μετά τό συνέδριο 1), 2τι δέν πρέπει νά
Ενθαρρύνουμε «τό δργανωτιχό χάος, μέσα ατό κόμμα, πού χ α ­
ρακτηριζόταν άπό Ινα χομάτιασμα, πού δέν τό προχάλεσαν κ α­
θόλου συλλογισμοί άρχών» (πέτυχε δχι αχό φρύδι μά στό μ ά τ ι. . .
— τή «μειοψηφία» τοδ συνεδρίου τοδ κόμματός μ α ς !). ’Εκτός άπό

* Γιοι τή οανβδρίαση αύτή βλέπβ τό γράμμα τοβ Παύλο βιτς, μέλους

τής ’Ο ργα νω τικοί ’Ε π ιτρ ο π ές πού βΐχβ Ικ λ β γ ε ϊ ό μ ό φ ω ν α icptv άπό
τό Συνέδριο οάν έβδομο μέλος τη ς κα( ίμ π ιοτο πρόοωπο τη ς σύνταξης.
(Π ρ α χτικ ά τοδ 2ι>νδίομου σβλ. Μ ) .

11
τούς όπαδούς τοδ «Ραμπότσεγιε Ντιέλο». κ α ν έ ν α ς δέν πήρβ
θέση Ανοιχτά καί αιτιολογημένα δπέρ τοδ «’Αγώνα», ώς τή στιγ­
μή ποό έκλεισε ό κατάλογος τ β ν ομιλητών (αελ. 4 0 ): πρέπει
νά είμαστε δίκαιοι Απέναντι στό σύντροφο ’Ακίμοφ χαί τούς φί­
λους τοο καί νά ποδμε δτι αυτοί, τουλάχιστον δέ στριφογύ­
ρισαν xal δέν κρύφτηκαν, Ακολούθησαν Ανοιχτά τή γραμμή τους,
έλεγαν Ανοιχτά τί ήθελαν.
" Ύ σ τ ε ρ α Από τό κλείσιμο τοδ καταλόγου τ δ ν δμιλητ&ν,
δταν πιά δέ μπορεί κανείς ν’ Αποφανθεί πάνω σ τ ή ν ο δ σ ί α
δ σύντροφος Γιεγκόροφ «ζητά έπίμονα νά διαβαστεί ή Απόφαση,
πού μόλις είχε ψηφίσει ή ’Οργανωτική ’Επιτροπή». Δέν είναι
παράξενο δτι οί σύνεδροι, Αγαναχτοδν Απ’ αδτόν τόν τρόπο καί
δ σύντροφος Πλεχάνοφ, σάν πρόεδρος, Ικφράζει τήν «Απορία
του, γιά τό πώς δ Γιεγκόροφ Ιπιμένει στήν Απαίτησή του». Έ ν α
Από τά δυό: είτε έκφράζεσαι Ανοιχτά καί συγκεκριμένα πάνω
στήν οδσία τοδ ζητήματος μπροστά σ’ δλο τό ουνέδριο, είτε
δέν έκφράζεσαι καθόλου. Ν’ Αφήνεις δμως πρώτα νά κλείσει
δ. κατάλογος τΦν ομιλητών καί ϋστερα νά παρουσιάζεις στό σο-
νέδριο, μέ τό πρόσχημα τής «δευτερολογίας»,μιά κ α ι ν ο ύ ρ γ ι α
Απόφαση τής ’Οργανωτικής Ε πιτροπή ς — Ακριβώς πάνω στό ζή­
τημα πού συζητιέται — αδτό ίσοδυναμεί μέ πισώπλατο χ τύ π η μ α !
Ή συνεδρίαση έπαναλαβαίνεται *τό Απόγευμα καί τό προε­
δρείο, πού έξακολουθεί νά Απορεί, Αποφασίζει ν’ Αφήσει τούς
«τύπους» καί νά χαταφύγει σ’ Ενα τελευταίο μέσο, πού χρησι­
μοποιείται στά συνέδρια μόνο σ’ Ιξαιρετικές περιπτώσεις: «στή
συντροφική έξήγηση». Ό Αντιπρόσωπος τής ’Οργανωτικής Ε π ι ­
τροπής Ποπόφ Ανακοινώνει τήν Απόφαση τής ’Οργανωτικής Ε π ι ­
τροπής, πού ψηφίστηκε Απ’ δλα τά μέλη της, έκτός άπό Ιναν,
τόν Παύλοβιτς (σβλ. 43) καί προτείνει στό συνέδριο νά καλέ-
βουν τό Ριαζάνοφ.
Ό Παύλοβιτς δηλώνει δτι άρνήθηκε καί Αρνείται τή νο­
μιμότητα τής συνεδρίασης τής ’Οργανωτικής ’Επιτροπής καί
οτι ή καινούργια Απόφαση τής ’Οργανωτικής Ε π ιτροπ ή ς «Αν­
τ ι φ ά σ κ ε ι στήν π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν η Α π ό φ α σ ή τη ς». Ή
δήλωση αδτή προκαλεί θύελλα. 'Ο σύντροφος Γιεγκόροφ, έπί-
σης μέλος τής ’Οργανωτικής Ε π ιτροπ ής καί μέλος τής δμάδας
«’Εργάτης τοδ Νότου», άποφεύγει ν’ Απαντήσει στήν οδσία καί
θέλει νά μεταφέρει τό κέντρο τοδ βάρους στό ζήτημα τής πει­
θαρχίας. Ό σύντροφος Παύλοβιτς Ιχ ει δήθεν παραβιάσει τήν

12
κομματική πειθαρχία (!), γιατί ή ’Οργανωτική Ε π ιτροπή , Αφοΰ
έξέτασε τή διαμαρτυρία τοδ Παύλοβιτς Αποφάσισε «νά μήν Ανα­
κοινώσει στό συνέδριο τή χωριοτή γνώμη τοδ Παύλοβιτς». Οί
συζητήσεις μεταφέρονται στό ζήτημα τής κομματικής πειθαρ­
χίας καί ό Πλεχάνοφ μέσα σέ θυελλώδικα χειροκροτήματα τοο
συνεδρίου, έξηγεί μέ διδαχτικό τρόπο στό σύντροφο Γιεγκόροφ, δτι
«έμείς δέν έ χ ο υ μ ε κ α τ η γ ο ρ η μ α τ ι κ έ ς έντολές»
(σελ. 42, σύγκρινε καί τή σελ. 379, κανονισμός τοδ συνεδρίου,
§ 7 : « Ή πληρεξουσιότητα τών Αντιπροσώπων δέν πρέπει νά
περιορίζεται Από κατηγορηματικές έντολές. Στήν άσκηση τής
πληρεξουσιότητάς τους είναι τελείως έλεύθεροι κι Ανεξάρτητοι»).
«Τό συνέδριο είναι τό Ανώτατο κομματικό σώμα» καί, συνεπώς,
παραβιάζει τήν κομματική πειθαρχία καί τόν κανονισμό τοδ συ­
νεδρίου έκεΐνος άκριβώς, πού μέ δποιονδήποτε τρόπο έμποδίζει
Ιναν δποιονδήποτε Αντιπρόσωπο ν ’ Απευθυνθεί κ α τ ε υ θ ε ί α ν ατό
συνέδριο γ ι ά 8 λ α , χωρίς καμιά έξαίρεση, τά ζητήματα τής
κομματικής ζωής. Έ τσ ι τό έπίμαχο ζήτημα καταλήγει στό δ ί-
λ η μ α : ομιλοι ή κ ό μ μ α ; Περιορισμός τών δικαιωμάτων των
Αντιπροσώπων τοδ συνεδρίου στ’ ονομα φανταστικών δικαιωμά­
των ή καταστατικών διαφόρων συλλόγων καί δμίλων, είτε π λ έ -
ρ ι α , δχι μόνο στά λόγια, μά στήν πράξη, διάλυση δ λ ω ν τών
κατώτερων δργάνων καί τών παλιών ομάδων μπροστά στό συ­
νέδριο, ωσπου νά δημιουργηθοόν πραγματικά Ιγκυρα κομματικά
δργανα. 'Ο Αναγνώστης βλέπει κιόλας Από δώ πόσο τεράστια
σπουδαιότητά Αρχών είχε αύτή ή συζήτησή στήν άρχή Ακόμα
τοδ συνεδρίου (τρίτη συνεδρίαση), πού Ιβαζε σάν σκοπό του
ν’ Ανασυγκροτήσει πραγματικά τό κόμμα. Στή συζήτηση αδτή
είχε συμπυκνωθεί, σάν νά λέμε, ή σύγκρουση άνάμεσα στούς πα­
λιούς όμίλους καί δμάδες (σάν τόν « Ε ρ γά τη τοΰ Νότου») καί
στό κόμμα πού ξαναγεννιόταν. Καί νά, τώρα πού φανερώνον­
ται οί άντιΐακριστικές δμάδες: καί δ όπαδός τοΰ Μπούντ Ά μ -
πραμσον, καί δ σύντροφος Μαρτίνοφ, φλογερός σύμμαχος τής
σημερινής σύνταξης τής «Ίσκρα», καί ό γνωστός μας σύντρο­
φος Μάχοφ—'δλοι αότοί Ικφράζονται δπέρ τοδ Γιεγκόροφ καί τής
δμάδας «Ε ργάτης τοΰ Νότου», καί ένάντια στόν Παύλοβιτς. 'Ο
σύντροφος Μαρτίνοφ, πού συναγωνίζεται τώρα τόν Μάρτοφ καί
τόν Ά ξελροντ ατό ζήτημα τοΰ δργανωτικοΰ «δημοκρατισμού»,
μας θυμίζει Ακόμα καί τ ό . . . στρατό, δπου μπορεί κανείς νά
προσφύγει στά Ανώτερα δργανα μονάχα μέσω τών xatdm ocov!!
Τό πραγματικό νόημα αδτής τής «συμπαγούς» άντιϊσκριστικής
άντιπολίτευσης ήταν δλότελα καθαρό γιά δσους παραβρίσκονταν
στό συνέδριο, η γιά κείνους πού είχαν παρακολουθήσει προσε­
χτικά τήν Ισωτερική ιστορία τοδ κόμματός μας πρίν άπό τό
συνέδριο. Καθήκον τής άντιπολίτευσης (πού ίσως καί δέν τό συ­
ναισθάνονταν πάντα δλοι οί άντιπρόσωποί της καί πού τό υπε­
ράσπιζαν κάποτε άπό κεκτημένη ταχύτητα) ήταν νά περιφρου-
ρήσει τήν Ανεξαρτησία, τήν Ιδιομορφία, τά στενά συμφέροντα,
των μικρο-ομάδων, πού κινδυνεύουν νά καταβροχθιστούν άπό τό
πλατύ κόμμα, πού δημιουργείται πάνω στίς άρχές τής «Ίσκρα».
’Α π’ αυτήν άκριβώς τήν άποψη έξέταζε τό ζήτημα καί ό
σύντροφος Μάρτοφ, πού τότε δέν είχε άκόμα προκάνει νά Ινω-
θεί μέ τόν Μαρτίνοφ. ‘Ο σύντροφος Μάρτοφ έκστρατεύει άποφα-
σιστικά, καί δίκαια εκστρατεύει ενάντια σέ κείνους, πού «στήν
άντίληψή τους γιά τήν κομματική πειθαρχία δέν πάνε παραπέ­
ρα άπό τίς υποχρεώσεις τοΰ Ιπαναστάτη πρός τήν ομάδα κ α ­
τ ώ τ ε ρ η ς τάξης, δπου άνήκει». «Κανένας ά ν α γ κ α σ τ ι κ ό ς
(ή υπογράμμιση είναι τοΰ Μάρτοφ) χωρισμός σέ ομάδες δέν έ π ι-
τρέπεται μέσα σ’ 2να ένιαίο κόμμα», έξηγεί δ Μάρτοφ στούς
υπέρμαχους τοδ στενού ομίλου, χωρίς νά μαντεύει δτι μ’ αότά
τά λόγια μαστιγώνει τήν ίδια τήν πολιτική στάση τοο στό τέλος
τοΰ συνεδρίου καί δστερα άπ ’ τό συνέδριο. . .

Δ) Η ΔΙΑΑΓΣΗ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ «ΕΡΓΑΤΗΣ ΤΟΓ ΝΟΤΟΓ»

Ή κατανομή τδ ν άντιπροσώπων στό ζήτημα τής ’Οργα­

νωτικής ’Επιτροπής θά μποροδσε ίσως νά φανεί τυχαία. Μιά
τέτια γνώμη δμως θά ήταν λαθεμένη, καί γιά νά τή βγάλουμε
άπ’ τή μέση θ’ άπομακρυνθοδμε άπό τή χρονολογική σειρά καί
θά έξετάσουμε τώρα άμέσως £να έίλεισόδιο, πού εγινε στό τέ­
λος τοΰ συνεδρίου, μά πού συνδέεται πολύ στενά μέ τό προ­
ηγούμενο. Τό Ιπβισόδιο αότό είναι ή διάλυση τής ομάδας « Ε ρ ­
γάτης τοδ Νότου». Στίς ίσκριστικές δργανωτικές τάσεις— δηλ.
στήν ολοκληρωτική συσπείρωση τ δ ν κομματικδν δυνάμεων καί
στήν έξάλειψη τοδ χάους, πού κοματιάζει τίς δυνάμεις— άντι-
τάχτηκαν έδδ τά συμφέροντα μ ι δ ς ομάδας, πού είχε κάνει
ωφέλιμη δουλιά, δταν δέν οπήρχε πραγματικό κόμμα, καί πού
μέ τή συγκέντρωση τής δουλιάς Ιγινε τώρα περιττή. Σ τ’ δνο-
μα τ δ ν συμφερόντων τοδ δμίλου ή ομάδα «Έ ργάτης τοδ Νό­
του» μπορούσε μέ ίσα δικαιώματα μέ τήν παλιά σύνταξη τής
«Ίσκρα» ν’ άξιώσει τή διατήρηση τής «συνέχειάς» της καί
τοδ άπαραβίαστου. Σ τ’ δνομα τών συμφερόντων τοδ κόμματος
ή ομάδα αότή £πρεπβ νά δποταχτεί στή μεταφορά τών δυνά­
μεων της*ατίς « ά ντία η ιχες κομματικές όργανώσεις» (σελ. 313,
στό τέλος τής άπόφασης, πού ψήφισε τό συνέδριο). Ά π ό τήν
άποψη τών συμφερόντων τοδ ομίλου καί τοδ «μικροαστισμοδ»
δέ μποροδσε νά μή φαίνεται «λεπτό πράγμα» (Ικφραση τού
σύντροφου Ροδσοφ καί τοδ σύντροφου Ν τόϊτς) ή διάλυση μιάς
χρήσιμης ομάδας πού δέν τήν ήθελε, οπως δέν τήν ήθελε καί ή
π αλιά σύνταξη τής «Ίσκρα». Ά π ό τήν άποψη τών συμφερόντων
το δ κόμματος ήταν Απαραίτητη ή διάλυση, ή «άπορόφηση» (έκ­
φραση τοδ Γκοδσεφ) μέσα ατό κόμμα. Ή ομάδα «’Εργάτης τού
Νότου» δήλωσε άνοιχτά πώς «δέ βρίσκει άναγκαϊο» νά δηλώσει
δτι διαλύεται κι άπαιτεί «τό συνέδριο νά Ικφράσει κατηγορη­
ματικά τή γνώμη του» καί μάλιστα «άμέσως μ έ: ναί ή δχι». Ή
ομάδα «’Εργάτης τοδ Νότου» έπικαλέστηκε άνοιχτά τήν ίδια
άκριβώς «συνέχεια», πού άρχισε νά έπικαλείται ή παλιά σύνταξη
τής « Ί σ κ ρ α » ... Βστερα άπό τή διάλυσή της! « Ά ν καί μεΐς
δλοι, παρμένοι ξεχωριστά σάν άτομα, άποτελοδμε ένα ένιαίο
κόμμα—είπε ό σύντροφος Τιεγχόροφ— ώστόαο, δμως, τό κόμμα
αδτό άποτελείται άπό μιάν-ολόκληρη σειρά-άπό δργανώσεις, πού
πρέπει νά υπολογίζονται σ ά ν ι σ τ ο ρ ι κ έ ς . . . ά ξ ί ε ς . Ά ν μιά
τέτια δργάνωση δ έ ν ε ί ν α ι έ π ι ζ ή μ ι α γ ι ά τ ό κ ό μ μ α ,
δ έ ν δ π ά ρ χ ε ι λ ό γ ο ς νά τή δ ι α λ ύ σ ο υ μ ε » .
Έ τ σ ι ίνα σπουδαίο ζήτημα ά ρ χ ώ ν μπήκε μέ πολύ συγ­
κεκριμένο τρόπο, κι δλοι οί ίσκριστές— έφόσον τά συμφέροντα
τοδ δικοδ τους ομίλου δέν είχαν άκόμα μπεί στήν πρώτη σειρά—
τάχθηκαν ίποφ ασιστιχά ενάντια στά ασταθή στοιχεία (οί δπα-
δοί τοδ Μπούντ καί δυό άπ’ τούς δπαδούς τοδ «Ραμπότσε­
γιε Νπέλο» δέν ήταν πιά τότε στό συνέδριο. Δέν δπάρχει άμ -
φιβολία οτι θά δπεράσπιζαν μ’ δλες τους τίς δυνάμεις τήν Ανάγ­
κη «νά υπολογίζονται οί ιστορικές άξίες»), Ή ψηφοφορία Ιδο-
βε 31 ψ ή φ ο υ ς δ π έ ρ , πέντε κατά καί πέντε άποχή (δηλαδή
οί τέσσερις ψήφοι τών μελών τής ομάδας «Ε ργάτης τοδ Νότου»
κι άκόμα μιά, πιθανότατα τοδ Μπέλοφ, άν κρίνει κανείς άπό
τίς προηγούμενες δηλώσεις του, σελ. 308). Δια μορφώνεται Ιτσι
μέ πολύ συγκεκριμένο τρόπο μιά δμάδα άπό δ έ κ α ψ ή φ ο υ ς ,
 πού παίρνϊΐ δρθά κοφτά Αρνητική θέση πρός τό συνεπές δργα-
νωτικό σχέδιο τής «Ίσκρα» καί πού όπερασπίζβι τό πνεύμα τοΰ
ομίλου Ινάντια στήν ιδέα τοΰ κόμματος. Στίς «υζητήσεις οί ίσ-
κριστές βάζουν αύτό τό ζήτημα άκριβώς σάν ζήτημα άρχής
(βλ. τό λόγο τοδ Λάγκε, σελ. 315), μέ τό οτι Εκφράζονται ’
Ινάντια στό χειροτεχνισμό καί τή διασπορά, μέ τό δτι άρνοδν-
τα ι νά πάρουν δπόψη τους τίς «συμπάθειες» τών διαφόρων όρ-
γανώσεων, καί λένε άνοιχτά δτι «άν οί σύντροφοι τής ομάδας
,,’Εργάτης τοΰ Νότου“ άκολουθοδσαν άπό νωρίτερα, πρίν άπό
δνα-δυό χρόνια, μιάν άποψη πιό σταθερή στίς άρχές, τό Ιργο
τής συνένωσης τοΰ κόμματος καί τοΰ θριάμβου τών άρχών τοΰ
προγράμματος, πού Ιπικυρώσαμε Ιδ&, θά είχε πετύχει νωρίτε­
ρα». Μέ τό ίδιο πνεύμα έκφράζονται καί ό Ό ρλόφ, καί ό Γκοδ-
σεφ, καί δ Λιάντοφ, καί δ Μουράβιεφ, καί ό Ρούσοφ, καί ό
Παύλοβιτς, καί ό Γκλέμποφ, καί ό Γκόριν. ΟΕ ίσκριστές τής
«μειοψηφίας» δχι μόνο δέν δρθώνονται Ινάντια σ’ αδτές τίς συγ­
κεκριμένες υποδείξεις πού Ιγιναν πολλές φορές στό συνέδριο,
δτι ή πολιτική καί ή «γραμμή» τής δμάδας «Ε ργάτης τοδ Νό­
του», τοΰ Μάχοφ καί τών άλλων, δέ στηριζόταν άρκετά στίς
&ρχές, δχι μόνον δέν έκφράζουν μιά όποιαδήποτε Επιφύλαξη
πάνω σ’ αύτό τό ζήτημα, μά άντίθετα, μέ τόν Ντόϊτς τάσ­
σονται άποφασιστικά μέ τίς δποδείξεις αότές, καταδικάζοντας
τό «χάος» καί χαιρετίζοντας τήν άνοιχτή τοποθέτηση τοο ζη­
τήματος (σελ. 315) άπό τόν Γδιο τό σύντροφο Ροόσοφ, πού
σ’ α ύ τ ή ν τ ή σ υ ν ε δ ρ ί α σ η είχε— ώ φρίκη!— τό θράσος «νά
βάλει άνοιχτά» καί τό ζήτημα τή ς παλιάς σύνταξης πάνω σέ
καθαρά κομματική βάση (σελ. 325).
Τό ζήτημα Γής διάλυσης τής ομάδας «Ε ργάτης τοδ Νότου»
προκάλεσε στήν ομάδα αύτή μιά φοβερή άγανάχτηαη, πού τά
ίχνη της υπάρχουν καί στά πραχτικά (δέν πρέπει νά ξεχνάμε
δτι τά πραχτικά δίνουν μονάχα άμυδρή είκόνα τών συζητήσεων,
γιατί δέν έχουν δλόκληρους τούς λόγους, μά πολύ σύντομες
περιλήψεις καί άποσπάσματα). 'Ο σύντροφος Γιεγκόροφ δνόμα-
,οε μάλιστα «ψέμα» καί τήν άπλή μνεία τοδ ονόματος τής
ομάδας «Ραμιεότσαγιρ Μίσλ» δίπλα στήν ομάδα « Έ ρ γά ΐη ς τοδ
Νότου»,—§να χαρακτηριστικό δειγματάκι γιά τή στάση,. πού κυ­
ριαρχούσε στό συνέδριο άπέναντι στόν συνεπή οίκονομιομό. Ό
Γιεγκόροφ μάλιστα πολύ άργότερα, στήν 37η συνεδρίαση, μ ι­
λάει γιά τή διάλυση τής ομάδας «Ε ργάτης τοδ Νότου» μέ τόν

16
πιό μεγάλο έκνευρισμό (σελ. 356), παράκαλώντας νά σημειω­
θεί στά πραχτικά, δτι στήν έξέταση τού ζηιήματος τής ομάδας
«’Εργάτης τοδ Νότου» δέ ρώτησαν τά μέλη αδτής της Ομά­
δάς οΟτε γιά τά οικονομικά μέσα πού 9ά διατεθοΰν γιά τίς
εκδόσεις, οΰχε γιά τόν ίλεγχο τοδ Κεντρικοδ ’Οργάνου καί τής
Κεντρικές Ε π ιτρο π ής. Ό σύντροφος Π οπίφ στή διάρκεια τών
συζητήσεων γιά τήν ομάδα «Ε ργάτης τοδ Νότου» κάνίι τόν υπαι­
νιγμό γιά τή συμπαγή πλειοψηφία, πού είχε τ,άχα προαποφασίσει
τό ζήτημα αδτής τής ομάδας, «Τ ώ ρ α —λέει,— (σελ. 316), Είστε-
ρα ά π ό τ ο ύ ς λόγ ου- ς τ ώ ν σ υ ν τ ρ ό φ ω ν Γ κ ο δ σ ε φ
κ α ί Ό ρ λ ό φ δ λ α ε ί ν α ι ξ ε κ ά θ α ρ α » . Τό νόημα ποό
έχουν αύτά τά λόγια είναι άναμφισβήτητο: τώρα, πού οί ίσκρι-
στές βίπαν τή γνώμη τους καί πρότειναν μιάν άπόφαση, δλα
είναι ξεκάθαρα, δηλ. είναι ξεκάθαρο δτι ή ομάδα «’Εργάτης
τοδ Νότου» θά διαλυθεί παρά τή θέλησή της.

Ε) ΤΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗ Ν ΙΣΟΤΙΜ ΙΑ ΤΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ .

Ά ς ξαναγυρίσσυμε στήν κανονική σειρά τ δ ν συνεδριάσεων

τοΰ συνεδρίου.
Έ χ ο υ μ ε τώρα πειστεί δτι, πρίν άκόμα περάσουμε στήν ού-
σιαστική έξέταση τβ ν ζητημάτων, στό συνέδριο ξεκάθαρα π α­
ρουσιάστηκε δχι μόνο μιά όλότελα καθορισμένη ομάδα άπό άντι-
ΐσκριστές (8 ψήφοι), άλλά καί μιά ομάδα άπό ένδιάμεσα, Αστα­
θή στοιχεία, Ι'τοιμα νά δποστηρίξουν αυτήν τήν οχτάδα καί νά
άνεβάσουν» τή δύναμή της περίπου σέ 16-18 ψήφους.
Τό ζήτημ α: Ποιά θά είναι ή θέση τοδ Μπούντ μέσα στό κόμ­
μα, πού αυζητήθηχε ατό συνέδριο πάρα πολύ, υπερβολικά λε­
πτομερειακά, κατάληξε στό νά γίνει δεχτή μιά θέση άρχών, ένδ>
ή πραχτική λύση του άναβλήθηκε ωσπου νά συζητηθοδν οι δρ­
γανωτικές σχέσεις. Κ ι έπειδή πρίν άπό τό συνέδριο στά έντυ­
πά μας είχε διατεθεί πολύς χώρος γιά τή διευκρίνιση αδτοϋ τοΰ
θέματος, ή συζήτησή του στό συνέδριο εδοσε σχετικά Λίγα και­
νούργια πράγματα. Δέ μποροδμε δμως νά μή σημειώσουμε δτ:
οί δπαδοί τοδ «Ραμπότσεγιε Ντιέλο» (ό Μαρτίνοφ, ό Ά κίμοφ καί
ό Μπροδκερ),^συμφωνώντας μέ τήν απόφαση τοδ Μάρτοφ,διατύ­
πωσαν τήν έπιφύλαξη δτι Αναγνωρίζουν τίς έλλείψεις της καί
διαφωνούν μέ τά συμπεράσματά της (σελ. 69, 73, 85, 86).
Η 17
 Ά π ό τό ζήτημα γιά τή θέση τοδ Μπούντ, τό συνέδριο χέ-
ρασε στό πρόγραμμα. Οί συζητήσεις έδώ περιστράφηκαν στό
μεγαλύτερο τους μέρος γύρω άπό έπί μέρους διορθώσεις, πού
παρουσιάζουν λίγο Ινδιαφέρον. Ά π ό άποψη άρχών ή άντιπολί-
τβυαη τών άντιϊσκριστών έχδηλώθηκε μονάχα στήν έκστρατεία
τοϋ συντρόφου Μαρτίνοφ ένάντια στό περίφημο ζήτημα τοδ αό-
θόρμητου καί τής συνείδησης. Μέ τό μέρος τοϋ Μαρτίνοφ πή­
γαν, φυσικά, οί έπαδοί τοδ Μπούντ χαί τοδ «Ραμπότσεγιε Ν τιέ-
λο» στό σύνολό τους. Πόσο Ασύστατες ήταν οί άντιρήσβις του,
τό άπέδειξαν έχτός άπό τούς άλλους χαί 6 Μάρτοφ χαί δ Πλε­
χάνοφ. Πρέπει νά σημειώσουμε έδώ οάν κάτι τό άξιοπερίεργο
8 τι σήμερα ή σύνταξη τής «Ίσκρα» πέρασε μέ τό μέρος τοδ
Μαρτίνοφ χα ί λέει τ ’ άντίθετα άπό κείνα πού ελεγε στό συ­
νέδριο!
Προσπερνούμε τίς συζητήσεις γιά τήν άναγνώριση τής « Ίσ ­
κρα» σάν κεντρικού όργάνου καί τήν άρχή τών συζητήσεων γιά
τό καταστατικό (θά μάς είναι πιό βολικό νά τίς Ιξετάσουμε μα­
ζί μέ δλη τή συζήτηση γιά τό καταστατικό), καί περνούμε στίς
άποχρώσεις άρχών, πού φανερώθηκαν στή συζήτηση πάνω στό
πρόγραμμα. Ά ς σημειώσουμε πρίν άπ’ ολα μιάν έξαιρετιχά χα ­
ρακτηριστική λεπτομέρεια: τή συζήτηση πάνω στό ζήτημα τής
άναλογικής άντιπροσώπευσης. 'Ο σύντροφος Γιεγχόροφ άπό τήν
ομάδα «Έ ργάτης τοδ Νότου» δποστήριζε νά περιληφθεΕ ατό
πρόγραμμα καί τό δποστήριζε μέ τέτιο τρόπο, πού προκάλεσε
τή δίκαια παρατήρηση τοδ Ποσαντόφσκι (ίσκριστή τής μειοψη­
φίας) γιά «σοβαρή διαφωνία». «Δέν δπάρχει άμφιβολία— είπε
ό σύντροφος Ποσαντόφσκι—δτι δέ αυμφωνάμε ατά παρακάτω
βασικό ζήτημα: μ ή π ω ς π ρ έ π ε ι ν ά ό π ο τ ά ξ ο υ μ ε τ ή
μ ε λ λ ο ν τ ι κ ή π ο λ ι τ ι κ ή μ α ς σέ τ ο ύ τ ε ς ή σέ κ ε ί ­
νε ς τίς β α σ ικ έ ς δ η μ ο κ ρ α τ ι κ έ ς άρχές, άναγ νω-
ρ ί ζ ο ν τ ά ς τ ε ς σ ά ν ά π ά λ υ τ ε ς ά ξ ι ε ς , είτε π ρ έ π ε ι
δ λ β ς οί δ η μ ο κ ρ α τ ι κ έ ς ά ρ χ έ ς ν ά δ π ο τ α χ τ ο δ ν
Αποκλειστικά στά σ υ μ φ έ ρ ο ν τ α τού κ ό μ μ α ­
τ ό ς μ α ς ; Έ γ ώ έκφράζομαι άποφασιστικά δπέρ τής τελευ­
ταίας άποψης». 'Ο Πλεχάνοφ «τάσσεται πέρα γιά πέρα» μέ
τόν Ποσαντόφσκι καί καταπολεμάει μέ άκόμα πιό συγκεκριμέ­
νες καί πιό κατηγορηματικές Ικφράσεις τήν «Απόλυτη άξίαο ιώ ν
δημοκρατικών Αρχών», τήν «Αφηρημένη» τους Ιξέταση. « Τ π ο -
θετικά είναι νοητή ή περίπτωση—λέει ό Πλεχάνοφ—πού έ μ ίϋ ,
18
οί σοσιαλδημοκράτες θά έχφραζόμασταν ένάντια στό γενικό Ικλο-
γικό δικαίωμα. Ή άστιχή τάξη τών ιταλικών δημοκρατιών στε­
ρούσε χάποτε τά έχλογιχά δικαιώματα άπό τά πρόσωπα πού
άνήχαν στήν άριστοχρατία. Τό Επαναστατικό προλεταριάτο θά
μπορούσε νά περιορίσει τά πολιτιχά δικαιώματα τών άνώτε-
ρων τάξεων, δπως οί άνώτερες τάξεις περιόριζαν χάποτε τά
έχλογιχά τοο διαιώματα». 'Ο λόγος τοδ Πλεχάνοφ Ιγινε δε­
χτός μέ χειροκροτήματα καί ά π ο δ ο χ ι μ Λ σ ί ε ς . Κι οταν
ό Πλεχάνοφ διαμαρτύρεται γιά τό Z w ischenruf *: «δέν πρέτ
πει ν’ άποδοχιμάζετε» καί παρακαλεί τούς συντρόφους νά μήν
συστέλλονται, ό σύντροφο; Γιεγκόροφ σηκώνεται χαί λέει: «μιά
χαί τέτιοι λόγοι προχαλούν χειροκροτήματα, Εγώ είμαι δποχρε-
ωμένος ν’ άποδοχιμάσω». Μαζί μέ τόν σύντροφο Γχόλντμπλατ
(άντιπρόσωπο τού Μπούντ) ό σύντροφος Γιεγκόροφ Εκφράζεται
Ενάντια στίς άπόψεις τού Ποσαντόφσχι χαί τού Πλεχάνοφ. Δυ­
στυχώς οί συζητήσεις Ικλεισαν καί τό ζήτημα, πού Ιβγαλαν
στήν Επιφάνεια αυτές οΕ συζητήσεις παραμερίστηκε άμέσως.
Ή διαφωνία αύτή φανερώθηκε άκόμα πιό άνίγλυφ α στό
ζήτημα τής «ισοτιμίας τών γλωσσών» (σελ. 171 κ.έ. τών πρα-
χτικώ ν). Πάνω σ’ αύτό χό σημείο δέν είναι τόσο εύγλωττες
οΕ συζητήσεις, δσο οΕ ψηφοφορίες: μετρώντας τ ’ άποτελέσματά
τους βρίσκουμε τόν άπίστευτο άριθμό δ ε κ α έ ξ ι ! Γιά ποιό πρά­
μα', Γιά τό άν είναι άρκετό νά τονίζεται στό πρόγραμμα ή ισο­
τιμία δλων τών πολιτών, άνεξάρτητα άπό τό φύλο κτλ. χα ί τή
γ λ ώ σ σ α ή είναι άνάγχη νά λέμε: «Ελευθερία τής γλώσσας»,
ή «ισοτιμία τών γλωσσών». Στό συνέδριο τού Συνδέσμου (Λ ίγ­
κας) έ σύντροφος Μάρτοφ χαρακτήρισε άρχετά σωστά αύτό τό
Επεισόδιο, χαί είπε δτι «μιά άσήμαντη συζήτηση γύρω στή δια­
τύπωση μιάς παραγράφου τού προγράμματος πήρε σημασία άρ-
χών, γιατί τό μισό συνέδριο ήταν Ιτοιμο ν’ άνατρέψει τήν Ιπ ι-
τροπή γιά τή σύνταξη τού προγράμματος». Έ τσ ι άκρέβώς. Ή
άφορμή γιά τή σύγκρουση ήταν στ’ άλήθεια τιποτένια, ώστόσο
δμως ή σύγκρουση πήρε πραγματικά χαρακτήρα ά ρ χ ώ ν , χαί
γι’ αύτό χαί είχε τρομερά σκληρές μορφές, δ ς τό σημείο νά γί­
νουν άπόπειρες ν’ «ά να τ ρ α π ε ί » ή Επιτροπή γιά τή σύνταξη
τού προγράμματος, ως τό σημείο νά γεννηθούν δποψίες δτι θέ-

* Παρατήρηση πού xcivst Ινας ούν«ίρος άπό τή θέση τοο, έν® μ ιλ ά ιι 5

βμιλητής. (Λ ιαχοπή). 2 6 ν τ .
λουν νά « ξ ε γ ε λ ά σ ο υ ν τ ό σ υ ν έ δ ρ ιο » (οπως δποψιάστηκε ό
Γιεγκόροφ γιά τόν Μ άρτοφ!) ως τό σημείο ν ’ άνταλλαγοδν προ­
σωπικές Αντεγκλήσεις μέ τόν πιό . . . υβριστικό τρόπο (σελ. 178).
Ά κ όμ α χι ό σύντροφος Ποπόφ «έξέφρασβ τή λύπη του, γ ια τ ί,
άπό τιποτένια πράγματα δημιουργβίται μιά τ έ τ ι α Α τ μ ό σ φ α ι ­
ρα» (ή υπογράμμιση δική μου, σελ. 182), σάν κι α ύ τή ν.π ο ύ
επικράτησε σέ τρείς συνεδριάσεις (16, 17 καί 18).
"Ολες αύτές οί εκφράσεις είναι έξαιρετικά συγκεκριμένες
χαί τονίζουν κατηγορηματικά τό χτυπητό γεγονός 3τι ή άτμό-
σφαιρα τών «υποψιών» καί τών σκληρότερων μορφών πάλης
(«Ανατροπή»)— πού γιά τή δημιουργία της κατηγορούσαν, Αρ­
γότερα, στό συνέδριο τοδ Συνδέσμου τήν πλειοψηφία τών ίσκρι-
σ ιώ ν !— στήν πραγματικότητα είχε δημιουργηθεί π ο λ ύ π ρ ί ν
ά π ό τ ή δ ι ά σ π α σ ή μ α ς σέ π λ ε ι ο ψ η φ ί α . κ α ί μ ε ι ο ­
ψ η φ ί α . Τό ξαναλέω, αδτό τό γεγονός έχει τεράστια σπου-
δ α ιό τψ α , είναι γεγονός βασικό, πού ή μή κατανόησή του οδη­
γεί πολλούς, πάρα πολλούς στίς πιό έπιπόλαιες γνώμες γιά τε­
χνητή δημιουργία πλειοψηφίας στό τέλος τοδ συνεδρίου. Τή
σύγκρουση δέν τή δημιούργησαν οδτε οί τσουχτερές φράσεις, ού­
τε τ’ άστεία, ήταν άπλώς ίν α σ ύ μ π τ ω μ α , πού έδειχνε δ τι
μέσα στήν ίδια τήν πολιτική συγκρότηση τοδ συνεδρίου ύπάρχει
«άντίφαση», δπάρχουν δλα τά σπέρματα γιά σύγκρουση, υπάρ­
χει έσωτερική άνομοιογένεια, πού μέ έμφυτη δύναμη ξεσπώνε
σέ κάθε, ά κ ό μ α καί στήν πιό Α σ ή μ α ν τ η ά φ ο ρ μ ή .
Αντίθετα, Λνΐό τήν άποψη πού βλέπω έγώ τό συνέδριο
Ιίη γείτα ι πέρα γιά πέρα καί είναι άναπόφευγη μιά σκληρή
σύγκρουση ά ρ χ ώ ν γιά «τιποτένια» άφορμή. Μιά χαί στό συ­
νέδριό μας γινόταν δ λ ο ν τ ό ν κ α ι ρ ό πάλη άνάμεσα στούς
ίσκριστές καί τούς άντιΐσκριστές, μιά χα ί άνάμεοά τους βρί­
σκονταν Ασταθή στοιχεία, μιά κι αδτά τά τελευταία άποτελοδ-
σαν μαζί μέ το6ς άντιϊσκριστές τό 1/3 τών ψήφων (8 -f-1 0 = 1 8
άπό τούς 51, σύμφωνα μέ τό δικό μου υπολογισμό, φυσικά κα-
τά προσέγγιση)— είναι όλότελα κατανοητό καί φυσικό τό γε­
γονός δτι κ ά θ ε Α π ο σ χ ί ρ τ η σ η Α π ό τ ο υ ς Ι σ χ ρ ι σ τ έ ς
έστω κ αί μιάς μ ι κ ρ έ ς μ ε ι ο ψ η φ ί α ς δημιουργούσε
τή δυνατότητα στήν άντιΐσκριστική κατεύθυνση νά νικήσει καί
προκαλοδσε γι* αδτό μιά «λυσασμένη» πάλη. Αδτό δέν είναι
άποτέλεσμα άτοπων χαί άπότόμων ένεργειών κ ι έπιθέσεων, άλλ’
άποτέλεαμα πολιτικού συνδυασμό». Τήν πολιτική σύγκρουση δέν

20
τήν προκάλεσαν οί τσουχτερές Ικφράσεις, Αλλά ή Οπαρξη πολι­
τικής σύγκρουσης μέσα στήν Ιδια τή συγκρότηση τοδ συνεδρίου
δημιουργούσε τσουχτερές έκφράσεις καί έπιθέσεις. Σ’ αύτήν τήν
Αντιπαράθεση βρίσκεται ή βασική μας διαφωνία άρχών μέ τόν
Μάρτοφ, ατό ζήτημα τής Ιχτίμησης τής πολιτικής σημασίας τοδ
συνεδρίου καί τών Αποτελεσμάτων τοϋ συνεδρίου.
Σ’ δλη τή διάρκεια τοϋ συνεδρίου τρείι; ήταν οί κυριότε-
ρες περιπτώσεις, πού Ινας Ασήμαντος Αριθμός ίσκριστές Απο-
σκίρτησε άπό τήν πλειοψηφία το υ ς— ή ίσοτιμία τών γλωσσών,
τό πρώτο άρθρο τοϋ καταστατικού καί οί έκλογές— καί στίς
τρεις αότές περιπτώσεις έγινε σκληρή*πάλη, πού στό τέλος κα-
τάληξε στήν τωρινή βαριά κρίση μέσα στό κόμμα. Γιά νά κα­
ταλάβουμε τό πολιτικό νόημα αότής τής κρίσης κι αύτής τής
πάλης, πρέπει νά μήν περιοριστούμε σέ φράσεις γιά Απαρά­
δεχτα Αστεία, άλλά νά έξετάσουμε τίς πολιτικές παρατάξεις
σύμφωνα μέ τίς Αποχρώσεις πού συγκρούστηκαν στό συνέδριο.
'Ο πόλεμος άρχισε μέ μιά λογομαχία Ανάμεσα στό σύντρο­
φο Μάρτοφ χα ί τόν ήγέτη τοδ Μπούντ σύντροφο Δίμπερ (σελ.
171-172). *0 Μάρτοφ Αποδείχνει οτι φτάνει τό αίτημα «ίσοτι­
μία τών πολιτών». Ή «Ιλευθερία τής γλώσσας» Απορίπτεται,
Αμέσως δμως ξεπροβάλλει ή «ίσοτιμία τών γλωσσών» καί μαζί
μέ τό σύντροφο Λίμπερ ξεσπαθώνει στή μάχη δ σύντροφος Γιεγ-
κόροφ. 'Ο Μάρτοφ δηλώνει δτι αδτό είναι φ ε τ ι χ ι σ μ ό ς «δταν
οί ομιλητές έπιμένουν στήν ίσοτιμία τών έθνοτήτων καί μετα­
τοπίζουν τό ζήτημα τής Ανισοτιμίας στόν τομέα τής γλώσσας.
'Ωστόσο τό ζήτημα πρέπει νά εξεταστεί Ακριβώς Από τήν άλλη
πλευρά: δπάρχει Ανισοτιμία τών έθνοτήτων, πού Ικφράζεται,
Ανάμεσα στ’ άλλα καί μέ τό γεγονός δτι οί άνθρωποι πού Ανή­
κουν σ’ ίνα ορισμένο Ιθνος δέν έχουν τό δικαίωμα νά χρησι­
μοποιούν τή μητρική τους γλώσσα» (σελ. 172).
Ό χωρισμός σέ παρατάξεις τών Αντιπροσώπων στήν πάλη
αύτή είναι έξαιρετικά καθαρός, χάρη στίς άφθονες ονομαστικές
ψηφοφορίες. Συνολικά Ιγιναν τρεις ψηφοφορίες. Ε νά ντια στόν
ϊσκριστικό πυρήνα όρθώνονται διαρκώς δλοι οί Αντιίσκριστές (8
ψήφοι) καί δλο τό κέντρο μέ πολύ μικρές ταλαντεύσεις (Μάχοφ,
Αβόφ, Γιεγκόροφ, Ποπόφ, Μεντβέντιεφ, Ίβάνοφ, Τσάριεφ, Μπιέ-
λοφ. Μόνο οί δυό τελευταίοι ταλαντεύτηκαν στήν άρχή, πότε
Απέχοντας, πότε ψηφίζοντας μαζί μας καί πήραν τελειωτική θέ­
ση μόνο στήν τρίτη ψηφοφορία). Ά π ό τούς ίσκριστές Αποακιρτά
μιά μερίδα — κυρίως καυκάσιοι (τρεις μέ £ξι ψήφους) — χαί χ ά ­
ρη σ’ αύτό ΙπικρατεΕ τελικά ή κατεύθυνση τοδ «φετιχισμοδ».
Στήν τρίτη ψηφοφορία, οταν οί έπαδοί καί τών δυό τάσεων
είχαν ξεκαθαρίσει περισσότερο τίς θέσεις τους, άπό τήν ίσκρι-
σιική πλειοψηφία ξέκοψαν καί πέρασαν στήν άντίθετη μεριά
τρεις καυκάσιοι μέ Ιξι ψήφους. Ά π ό τήν ίσκριστική μειοψηφία
άποσκίρτησαν δυό μέ δυό ψήφους,— ό Ποσαντόφσκι καί ό Κ έ-
σ τιτς: στίς δυό πρώτες ψηφοφορίες πέρασαν στήν άντίθετη πλευρά
ή δέν πήραν μέρος στήν ψηφοφορία: ό Λένσκι, ό Στεπάνοφ καί
ό Γκόρσκι άπό τήν πλειοψηφία τών ίσκριστών, ό Ντόϊτς άπό
τή μειοψηφία. Ή ά π ό σ π α σ η ο χ τ ώ ί σ κ ρ ι σ τ ι κ ώ ν ψ ή ­
φ ω ν ( ά π ό τ ό σ υ ν ο λ ί κ ό ά ρ ι θ μ ό τ ώ ν 33) Ι δ ο σ ε τ ή ν
όπεροχή στό συνασπισμό τών άντιϊσκριστών
κ α ί τ ω ν ά σ τ α θ ώ ν σ τ ο ι χ ε ί ω ν . Αδτό άκριβώς είναι τό
β α σ ι κ ό γ ε γ ο ν ό ς σχετικά μέ τό χωρισμό σέ παρατάξεις τοδ
συνεδρίου, πού έπαναλήφτηκε (μόνο μέ τήν άπόσπαση ά λ λ ω ν
ίσχριστών) καί στήν ψηφοφορία στό πρώτο άρθρο τοδ καταστα-
τικοδ καί στίς έκλογές.

ΣΤ) ΤΟ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Ή άστάθεια άρχών τών άντιϊσκριστών καί τοδ «κέντρου»

Ικδηλώθηκδ παραστατικά καί στίς συζητήσεις πάνω στό άγρο-
τικό πρόγραμμα, πού άπασχόλησαν δχι λίγο τό συνέδριο (βλ.
σελ. 190-226 τών πραχτικών) καί άνακίνησαν πολλά έξαιρετι-
κά ένδιαφέροντα ζητήματα. "Οπως Ιπρεπε νά τό περιμένουμε,
τήν έκστρατεία ένάντια στό πρόγραμμα τήν ξεσηκώνει ό σύν­
τροφος Μαρτίνοφ (ΰστερα άπό μικρο-παρατηρήσεις τών συντρό­
φων Αίμπερ καί Γιεγκόροφ). Προβάλλει τό παλιό Επιχείρη­
μα δτι διορθώνοντας «άκριβώς τή δοσμένη Ιστορική άδικία»68,
«αγιάζουμε, δήθεν εμμεσα, άλλες Ιστορικές άδικιες» κτλ. Μέ τό
μέρος του τάσσεται καί ό σύντροφος Γιεγκόροφ, πού γι’ αύτόν
μάλιστα «δέν είναι ξεκάθαρο ποιά είναι ή σημασία αύτοδ τοδ
προγράμματος. Είναι τά χα Ινα πρόγραμμα γιά μδς, δηλ. κα­
θορίζει τίς διεκδικήσεις, πού βάζουμε, ή θέλουμε νά τό κάνου­
με δημοφιλές» (!; !;). 'Ο σύντροφος Αίμπερ «θάθελε νά κάνει τις
ίδιες υποδείξεις, πού Ικανέ καί ό σύντροφος Γιεγκόροφ». 'Ο σύν­
τροφος Μάχοφ έπεμβαίνει μέ τή συνηθισμένη του άποφασιστικό-
22
τητα, καί δηλώνει δτι «ή πλειοψηφία (;) τών ομιλητών δέν κα­
ταλαβαίνει καθόλου τί είναι τό πρόγραμμα ποό προτβίνεται καί
τί σκοπούς έπιδιώκει». Τό πρόγραμμα πού προτείνουν, οπως
βλέπετε, «δύσκολα μπορεί νά θεωρηθεί σοσιαλδημοκρατικό *άγρο-
τικό π ρ ό γρ α μ μ α » ... «Μυρίζει λιγάκι σάν παιχνίδι διόρθωσης
τών ιστορικών άδικιών», Ινε: «μιά άπόγρωση δημαγωγίας καί
τυχοδιωχτισμοδ». Ή θεωρητική Επιβεβαίωση αότής τί)ς βαθυ­
στόχαστης σκέψης είναι ή συνηθισμένη μεγαλοποίηση και Απλο­
ποίηση τοδ χυδαίου μαρξισμού: οί ίσκριστές θέλουν δήθεν «νά
μεταχειρίζονται τούς άγρότες οάν κάτι χό ομοιογενές. Κι Ιπειδή
ή άγροτιά άπό καιρό (;) πιά είναι χωρισμένη σέ τάξεις, ή υπο­
βολή Ινός ένιαίου προγράμματος οδηγεί άναπόφευγα στό νά κα­
ταντήσει τό πρόγραμμα στό σύνολό του δημαγωγικό καί στό
νά μετατραπεί σέ τυχοδιωχτισμό στήν έφαρμογή του» (202). 'Ο
σύντροφος Μάχοφ «άφήνει νά τοδ ξεφύγει» Ιδώ ή πραγματική
αΙτία τής άρνητικής στάσης πού παίρνουν Απέναντι στό άγροτι-
κό μας πρόγραμμα πολλοί σοσιαλδημοκράτες, πού είναι Ετοιμοι
ν’ άναγνωρίσουν τήν «Ίσκρα» (οπως τήν άναγνώρισε κι δ ίδιος
δ Μάχοφ), άλλά δέν Ιχουν καθόλου σκεφτεΕ πάνω στήν κατεύ­
θυνσή της, στή θεωρητική θέση της καί στή θέση της στά ζη­
τήματα τα χτικ ές. ’Ακριβώς δ έκχυδαϊσμός τοδ μαρξισμοδ στήν
έφαρμογή του σ’ Ινα τόσο πολύπλοκο καί πολύπλευρο φαινόμε­
νο, οπως ή σημερινή μορφή τοϋ ρωσικοδ άγροτικοδ νοικοκυριού,
προκάλεσε καί προκαλεί τήν άκ'ατανοησία αύτοδ τού προγράμ­
ματος καί δχι ή διαφωνία πάνω σέ ξεχωριστά σημεία. Καί πά­
νω σ’ αύτή τή χυδαία μαρξιστική άποψη εαμιξαν πολύ γρήγο­
ρα οί ήγέτες τών άντιϊσκριστικών στοιχείων (δ Λίμπερ καί ό
Μαρτίνοφ) καί τοϋ «κέντρου», δ Γιεγκόροφ καί δ Μάχοφ. ‘Ο
σύντροφος Γιεγκόροφ διατύπωσε μέ ειλικρίνεια £να άπό τά χα ­
ρακτηριστικά έπίσης γνωρίσματα τής δμάδας «Έ ργάτης τοϋ Νό­
του», καί τών δμάδων καί ομίλων, πού Ικλιναν πρός αύτήν, καί
συγκεκριμένα: τή μή κατανόηση τής σημασίας τοϋ άγροτικοδ κι­
νήματος, τή μή κατανόηση τοδ γεγονότος δτι δχι ή όπερτίμη-
αη, άλλ’ άντίθετα, μάλλον ή όποτίμηση αότής τής σημασίας
(καί ή άνεπάρκεια δυνάμεων γιά νά έπωφεληθοϋμε ά π ’ αύτό τό
κίνημα) άποτελοϋσε τήν άδύνατη πλευρά τών σοσιαλδημοκρα­
τών μας τόν καιρό τών πρώτων περίφημων άγροτικών έξεγέρ-
σ=ων69. «Δέ συμμερίζομαι καθόλου τόν ένθουσιασμό τής σύν-
ταξης γιά τό άγροτικό κίνημα—είπε δ σύντροφος Γιεγκόροφ—■

23
τόν ένθουσιασμό, πού άγκάλιασε πολλούς σοσιαλδημοκράτες ΰστε-
ρα άπό τίς άγροτικές ταραχές». Δυστυχώς ό σύντροφος Γιεγκό-
ροφ δέν Ικανέ..τόν κόπο νά ένημερώσει μέ κάποια άκρίβεια τό
συνέδριο σέ τί'έκφραζόταν αυτός ό ένθουσιασμός τής σ ύ ν τ α ­
ξ η ς , δέν Ι’κανε τόν κόπο νά κάνει συγκεκριμένες υποδείξεις
γιά τά φιλολογικά στοιχεία, πού χρησιμοποίησε ή «Ίσκρα». Ξέ-
χασε, Ικτός άπ ’ αδτό, οτι ο λ α · τ ά βασικά σημεία τού άγροτι-
κοδ μας προγράμματος τά είχε άναπτύξει ή «Ίσκρα» στό τρί­
το άκόμα φύλλο της*, δηλ. π ο λ ύ π ρ ί ν άπό τίς άγροτικές
ταραχές. "Οποιος «άναγνώριζε» δχι μόνο στά λόγια τήν « Ίσ ­
κρα» δέ θάκανε άμαρτία, άν Ιδειχνε λίγο μεγαλύτερη προσοχή
στίς θεωρητικές άρχές της καί τίς άρχές της ταχτικές!
«“Οχι, μέσα στήν άγροτιά δέ μπορούμε νά κάνουμε πολ­
λά πράγματβ;!ν— άναφωνεί ό σύντροφος Γιεγκόροφ καί δέν έξη—
γεί παραπέρα αύτό τό έπιφώνημα μέ τήν ί-ννοια μιας διαμαρτυ­
ρίας ενάντια σέ τούτον η σέ κείνον τόν ξεχωριστό «ένθουσια-
σμό», άλλά μέ τήν Ιννοια τής.άρνησης ολης τής θέσης μας:
«Κι αδτό σημαίνει οτι τό σύνθημά μας δέ μπορεί νά συναγω­
νιστεί £να τυχοδιωχτικό σύνθημα», Τπερχαρακτηριστική διατύ­
πωση γιά τήν χωρίς άρχές άντιμετώπιση τού ζητήματος, πού τά
άνάγει δλα στό «συναγωνισμό» άνάμεσα στά συνθήματα τών
διαφόρων κομμάτων! Κι αδτό τό λέει ό ομιλητής, άφοδ πρώτα
δηλώνει δτι «είναι Ικανοποιημένος» άπό τίς θεωρητικές έξηγή-
σεις, δπ’ου όποδειχνόταν δτι άποβλέπουμε σέ μιά σταθερή ίπ ι-
τυχία στή ζύμωση, χωρίς νά πέφτουμε σέ σύγχιση λόγω τών
προσωρινών άποτυχι&ν καί οτι ή σταθερή έπιτυχία (παρά τό θό­
ρυβο καί τίς φωνές τών «συναγωνιζομένων» . . . γιά μιά στιγ­
μή) δέν είναι μπορετή χωρίς γερή θεωρητική βάση στό πρό­
γραμμα (σελ. 196). Πόση σύγχιση άποκαλύπτει αδτή ή διαβεβαί­
ωση γιά «ικανοποίηση» καί άμέοως μετά ή έπανάληψη τών
χυδαίων θέσεων, πού Ιχοον κληρονομηθεί άπό τόν παλιό οί-
κονομισμό, δπου «6 συναγωνισμός τών συνθημάτων» Ιλυνε
ολα τά ζητήματα, οχι μόνο τοΰ άγροτικού προγράμματος
μά καί ολου τού προγράμματος καί δλης τής ταχτικής τής
οικονομικής καί πολιτικής π ά λ η ς! «Δέ θ’ άναγκάσετε τόν Ιρ -
γάτη γής—-Ιλεγε ό σύντροφ;ς Γιεγκόροφ—νά παλαίψει πλάί-
πλάϊ μέ τόν πλούσιο άγρότη γιά τά ,,„άτρέζκι“ 7° πού, κατά

* Βλ. Δ έ ν ι ν, « Έ ρ γ ο » , τόμ. IV , σελ. 394-401 τής 4ης ρωσ. Ι κ ϊ. 2 δ ν τ .

24
ένα μεγάλο μέρος, βρίσκονται πιά ατά χέρια αύτοΰ τοδ πλού­
σιου άγρότη».
Καί πάλι ή ίδια άκλοποίηαη, πού συγγενεύει άναμφισβή-
τητα μέ τόν όπόρτουνιστικό οίκονομισμό μας, πού ύποστήριζε
8τι είναι άδύνατο ν’ «άναγκάσουμε» τόν προλετάριο νά παλαί-
ψει γιά κείνα πού βρίσκονται κατά ένα μεγάλο μέρος στά χέ­
ρια τής άστικής τάξης καί πού κατά ένα άκόμ^ μεγαλύτερο μέρος
θά ιιεράσουν στά χέρια της στό μέλλον. Καί πάλι ό ίδιος Ικ χυ-
δαίσμός, πού ξεχνά τίς ρωσικές ιδιομορφίες τής γενικής κεφα-,
λαιοκρατικής σχέσης πού δπάρχει άνάμεσα στόν έργάτη γής καί
στόν πλούσιο άγρότη. Τά «άτρέζκι» πιέζουν σήμερα, πιέζουν
στήν πράξη κ α ί τόν Ιργάτη γής, καί δέ χρειάζεται νά τόν
«άναγκάσβι» κανείς νά παλαίψει γιά ν’ άπελευθερωθεί άπό τήν
υποδούλωση, θ ά χρειαστεί ν’ «άναγκάσουμε» μερικούς διανοού­
μενους— νά τούς άναγκάσουμε νά δοδν πιό πλατιά τά καθήκον-
τά τους, νά τούς άναγκάσουμε ν’ άφήσουν κατά μέρος τά κα-
λούπια δταν έξετάζουν συγκεκριμένα ζητήματα, νά τούς άναγ­
κάσουμε νά παίρνουν δπόψη τους τήν ιστορική συγκυρία, 'πού'
περιπλέκει καί τροποποιεί τούς σκοπούς μας.- ’Ακριβώς μόνο ή
προκατάληψη δτι 6 μουζίκος είναι κουτός—ή προκατάληψη πού,
σύμφωνα μέ τή σωστή παρατήρηση τοδ σύντροφου Μάρτοφ, (σελ.
202), διαφαίνεται στούς λόγους τοδ Μάχοφ καί άλλων άντιπά-
λων τοδ άγροτικοδ προγράμματος—μόνο ή προκατάληψη έξηγβί
δτι αδτοί οί άντίπαλοι ξέχασαν τίς πραγματικές συνθήκες ζωής
τοδ έργάτη μας γής.
Ά φ οδ οί άντιπρόσωποι τοδ «κέντρου» μας άπλοποίησαν τό
ζήτημα ως τή γυμνή άντιπαράθεση: έργάτης καί κεφαλαιοκρά­
της, προσπάθησαν, δπως συνήθως, νά φορτώσουν τή στενοκεφα-
λιά τους ατό μουζίκο. «Άκριβώς έπειδή— έλεγε δ σύντροφος
Μάχοφ— θεωρώ τό μουζίκο έξυπνο στό μέτρο τής στενής ταξι­
κής του άποψης, δποθέτω οτι θά πάει μέ τό μέρος τοδ μικρο­
αστικού ιδανικού: αρπαγμα καί μοίρασμα». Έ δώ είναι δλοφάνερο
δτι συγχέονται δυό πράγματα: δ χαρακτηρισμός άπό ταξική άπο­
ψη τοδ μουζίκου σάν μικροαστοδ καί τό σ τ έ ν ε μ α αδτής τής
μικροαστικής ταξικής άποψης, ή άναγωγή τ η ς σ’ ένα «στενό μέ­
τρο». Καί σ’ αδτήν άκριβώς τήν άναγωγή βρίσκεται τό λάθος τών
Γιεγκόροφ καί τών Μάχοφ (άκριβώς δπως καί στήν άναγωγή
σ’ ένα «στενό μέτρο» τής άποψής τοδ προλετάριου βρισκόταν τό
λάθος τών Μαρτίνοφ καί τών ’Ακίμοφ). Στό μεταξύ καί ή λογι-
κή καί ή ιστορία μάς διδάσκουν, δτι ή μικρόαστική ταξική άπο­
ψη μπορεί νά είναι περισσότερο ή λιγότερο στενή, περισσότερο ή
λιγότερο προοδευτική, άκριβώς έξαιτίας τοδ διπλοδ χαρακτήρα
τής θέσης τοδ μικροαστού. Καί τό καθήκον μας δέ μπορεί μέ
κανέναν τρόπο νά είναι οτι πρέπει νά σταυρώσουμε τά χέρια
έπειδή είναι στενοκέφαλος («άνόητος») ό μουζίκος, ή Ιπειδή
κυριαρχείται άπό «προκαταλήψεις», άλλά, άντιθετα τό καθήκον
μας είναι νά πλαταίνουμε άκούραστα τήν άποψή του, νά βοη­
θάμε τήν κρίση του νά νικήσει τήν προκατάληψή του.
'Η χυδαία «μαρξιστική» άποψη πάνω στό ρωσικό άγροτι-
κό ζήτημα βρήκε τό άποκορύφωμα τής έκφρασής της στό τέλος
τοδ λόγου άρχών τοδ σύντροφου Μάχοφ, πιστοδ υπερασπιστή
τής παλιάς σύνταξης τής «Ίσκρα». Καί δέν Ιγιναν τοδ κάκου
δεχτά αύτά τά λόγια μέ χειροκροτήματα... πού ήταν άλήθεια
ειρωνικά. «Δέν ξέρω φυσικά, τ ί νά όνομάσω άτύχημα», λέει ό
σύντροφο; Μάχοφ άγαναχτισμένος άπό τά λόγια τοδ Πλεχάνοφ,
δτι δέ μάς τρομάζει καθόλου τό κίνημα γιά τό μαϋρο ξαναμοί-
ρασμα τής γής (τσιόρνι περεντέλ 71), δτι δέ θά είμαστε έμείς έκεί-
νοι που θά έμποδίζαμε αύτό τό προοδευτικό (άστικό-προοδευτικό)
κίνημα. «Αύτή δμως ή έπανάσταση, δν μποροδμε νά τήν δνο-
μάσουμ® Ιτσι, δέ θά είναι Ιπαναστατική. θάλεγα καλύτερα, ?τι
δέ θά είναι πιά έπανάσταση, μά άντί δράση, ( γ έ λ ια ) , έπανάσταση,
πού μοιάζει μέ στάση. . . Μιά τέτια έπανάσταση θά μάς ρίξει πί­
σω καί θά χρειαστεί ορισμένο χρονικό διάστημα γιά νά £ανάρ-
Οουμε στήν κατάσταση, πού βρισκόμαστε τώρα. ’Εμείς δμως σήμε­
ρα Ιχουμε πολύ περισσότερα ά π ' δσα είχαν τόν καιρό τής γαλ­
λικής έπανάστασης ( ε ί ρ ω ν ι κ ά χ ε ι ρ ο κ ρ ο τ ή μ α τ α ) , £χόυ-
με τό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα ( γ έ λ ι . α ) » . . .
Έ τ σ ι βλέπουμε δτι καί πάνω σέ καθαρά ζητήματα άρχών,
πού Ιθβσβ τό άγροτικό πρόγραμμα, έκδηλώθηκαν άμέσως ο!
γνωστές μας πιά παρατάξεις. Οί άντιΐσκριστές (8 ψήφοι) Ικστρα-
τεύουν στό δνομα τοδ χυδαίου μαρξισμοδ. Πίσω τους σέρνονται
οί άρχηγοί τοδ «κέντρου», οί Γιεγκόροφ καί Μάχοφ, πού μπερ­
δεύονται καί πέφτουν συνεχώς στήν ίδια στενή άποψη. Γι’ αύ­
τό είναι όλότελα φυσικό τό γεγονός δτι ή ψηφοφορία πάνω σέ
μερικά σημεία τοδ άγροτικοδ προγράμματος δίνει 30 καί 35 ψή­
φους δπέρ (σελ. 225 καί 226), δηλ. άκριβώς τόν ίδιο κατά προ­
σέγγιση άριθμό, πού είχαμε δεί καί στή συζήτηση γιά τή σειρά
πού Ιπρεπε νά πάρει τό ζήτημα τοΰ Μπούντ στήν ήμερήσια διά-

26
Ύ~

τάξη, χαί ατό έπειαόδιο μέ τήν Ό ργανω τιχή ’Επιτροπή χαί ατό
ζήτημα γιά τή διάλυση τοδ «’Εργάτη τοδ Νότου». Α ρκ εί ν’ Ανα-
κινηθεί Ινα ζήτημα, πού βγαίνει κάπως Ιξω άπό τά πλαίσια τοδ
συνηθισμένου καί καθιερωμένου πιά καλουπιοδ, ένα ζήτημα πού
ν’ Απαιτεί χάπως Ανεξάρτητη έφαρμογή τής θεωρίας τοδ Μάρξ
στίς ιδιόμορφες χαί νέες (νέες γιά τούς γβρμανούς) κοινωνικο­
οικονομικές σχέσεις, κι άμέσως οί ίσκριστές,_ πού ξέρουν νά βρί­
σκονται στό ΰφος τών καθηκόντων, μένουν μονάχα τά 8/5 τών
ψήφων, καί άμέσως δλο τό «κέντρο» κάνει στροφή πρός τό μέ-·
ρος τών Λίμπερ καί Μαρτίνοφ.
Ά π ό τίς συζητήσεις πάνω στό άγροτικό πρόγραμμα φαί­
νεται ολοκάθαρα ή πάλη τών Ισχρισιών ένάντια στά καλά υπο­
λογισμένα */5 τοδ συνεδρίου. Οί Αντιπρόσωποι τοδ Καυκάσου πή­
ραν έδώ δλότελα σωστή θέση, πιθανόν αύτό νά χρωστιέται σέ
σημαντικό βαθμό, στό δτι ή άμεση γνωριμία τους μέ τίς τοπι­
κές μορφές τών πολυάριθμων έπολειμάτων τής δουλοπαροικίας
τούς προφύλαξε Από τίς Αφηρημένες-σχολαστικές, γυμνές Αντι­
παραθέσεις, στίς οποίες Αρκέστηκαν οί Μάχοφ. ’Ενάντια στόν
Μαρτίνοφ καί τόν Λίμπερ, τόν Μάχοφ καί τόν Γιεγκόροφ ξεσπά­
θωσαν καί ό Πλεχάνοφ καί δ Γκοδσεφ (πού βεβαιώνει δτι «τοδ
Ιτυχε συχνά νά συναντήσει στούς συντρόφους πού δροδνε στή
Ρωσία μιά τόσο Απαισιόδοξη άποψη γιά τή δουλιά μας στό χω ­
ρ ιό » ... δπως ή άποψη too σύντροφοι) Γιεγκόροφ^.. . ) καί δ Κ ό-
στροφ, καί ό Κάρσκι, καί δ Τρότσκι. Ό τελευταίος τονίζει σω­
στά δτι οί «καλόβουλες συμβουλές» τών κριτικών τοδ άγροτικοδ
προγράμματος «μυρίζουν πάρα πολύ φ ι λ ι σ τ α ΐ σ μ ό » .
Μιλώντας παραπέρα γιά τά Ιπιχειρήματα, πού μυρίζουν
«φιλισταϊσμό», ό Τρότσκι τόνισε δτι «στήν έπαναστατική πε­
ρίοδο πού έρχεται πρέπει νά συνδεθοδμε μέ τήν Αγροτιά».. .·
«Μπροστά σ’ αύτό τό καθήκον, δ σκεπτικισμός καί ή πολιτική
,,διορατικότητα" τοδ Μάχοφ καί τοδ Γιεγκόροφ είναι πιό Ιπ ι-
ζήμιες άπό κάθε μυωπία». Ό σύντροφος Κόστιτί, άλλος ίσκρι-
βτής τής μειοψηφίας, τόνισε πολύ εύστοχα «τήν Ιλλειψη ίμ π ι-
στοσύνης πρός τόν έαυτό του, πρός τή σταθερότητα τών Αρχών
του», που Ιδειξε δ σύντροφος Μάχοφ—χαρακτηρισμός, πού πέ­
τυχε δχι τό φρύδι, μά τό μάτι τοδ «κέντρου» μ ας. «Στήν άπαι-
σιοδοξία του δ σύντροφος Μάχοφ πάει μαζί μέ τό σύντροφο
Γιεγκόροφ παρ’ δλο πού άνάμεαά τους δπάρχουν Αποχρώσεις—
συνέχισε ό σύντροφος Κόστιτς. Ξεχνά δτι σήμερα οί σοσιαλδη-

27
μοκράτες δουλεύουν πιά μεσα στην αγροτιά, δτι καθοδηγούν κιό-
λας, δσο είναι μπορετό, τό κίνημά της. Καί μ ’ αύτή τους τήν
Απαισιοδοξία στενεύουν τά περιθώρια τής δαυλιάς μας» (σελ. 210).
Γιά αά τελειώνουμε μέ τό ζήτημα τών προγραμματικών συ­
ζητήσεων στό συνέδριο, άξίζει ν’ άναφέρουμβ καί τίς σύντομες
συζητήσεις πού εγιναν γιά τήν ύποατήριξη τΰ>ν άντιπολιτευτικδν
ρευμάτων. Τό πρόγραμμά μας λέει ξεκάθαρα οτι τό σοσιαλδη­
μοκρατικό κόμμα δποστηρίζει «κάθε ά ν τ ι π ο λ ι τ ε υ τ ι κ ό καί
Επαναστατικό κίνημα, π ο ΰ σ τ ρ έ φ ε τ α ι ε ν ά ν τ ι α σ τ ό σ η μ ε ­
ρινό κ ο ι ν ω ν ι κ ό καί π ο λ ι τ ι κ ό κ α θ ε σ τ ώ ς τ ή ς Ρω­
σ ί α ς » . θάλεγε κανείς δτι αύτή ή τελευταία επιφύλαξη δεί­
χνει μέ Αρκετή Ακρίβεια π ο ι ά Α κ ρ ι β ώ ς Αντιπολιτευτικά ρεύ­
ματα όποστηρίζουμε. 'Ωστόσο ή διαφορά τών Αποχρώσεων, πού.
άπό καιρό πιά Ιχουν διαμορφωθεί μέσα στό κόμμα μας-, φανε­
ρώθηκε άμέσω; κ α ί δώ,· δσο κι άν ήταν δύσκολο νά όποθέσει
κανείς δτι μπορούσαν νά υπάρχουν άκόμα «άπορίες καί παρε­
ξηγήσεις» πάνω σ’ £να ζήτημα, πού εχει ξαναμασηθεί τόσο πο­
λύ I Είναι ολοφάνερο δτι δέν επρόκειτο γιά παρεξηγήσεις, άλλά
γιά ά π ο χ ρ ώ α β ι ς . 'Ο Μάχοφ, δ Αίμπερ καί δ Μαρτίνοφ βά­
ρεσαν Αμέσως συναγερμό. . .
Ό Μάχοφ ξαναρχίζει μέ μιά έκχυδαϊσμένη Απλοποίηση τοδ
μαρξισμού. «Σέ μ<2ς— δηλώνει— ή μοναδική έπαναστατική τάξη εί­
ναι τό προλεταριάτο» κι άπό τή σωστή αύτή θέση βγάζει άμέ-
αως τό λαθεμένο συμπέρασμα δ τ ι: «οί υπόλοιπες τάξεις είναι Ασή­
μαντες, περιττές ( γ ε ν ι κ ά γ έ λ ι α ) . . . Ναί, περιττές καί θέ­
λουν μόνο νά βγούν κερδισμένες. Είμαι ένάντια στήν δποστή-
ριξή τους» (σελ. 226). Έ πρωτάκουστη αύτή διατύπωση, πού
ίδοαε στή θίση του δ σύντροφος Μάχοφ, τάραξε πολλούς (Απ’ τούς
δπαδούς του). Στήν ούσία ομως συμφώνησαν μ’ αύτήν καί δ Λί-
μπερ καί δ Μαρτίνοφ, προτείνοντας νά διαγραφεί ή λέξη «Αν­
τιπολιτευτικό»» ή νά περιοριστεί μέ τήν προσθήκη τής λέξης
«δημοκρατικό-άντιπολιτευτικό». ’Ενάντια σ’ αύτή τήν τροπο­
ποίηση τοδ Μαρτίνοφ ξεσηκώθηκε μέ τό δίκιο του ό Π λεχάνοφ:
« ’Εμείς— είπε— πρέπει νά κριτικάρουμε τούς φιλελεύθερους, νά ξε­
σκεπάζουμε τόν μεσοβέζικο χαρακτήρα τους. Αύτό είναι σωστό . . .
Ξεσκεπάζοντας δμως τό στενό καί περιορισμένο χαρακτήρα δλων
τών άλλων κινημάτων, έκτός άπό τό σοσιαλδημοκρατικό, είμαστε
υποχρεωμένοι νά εξηγούμε στό προλεταριάτο, δτι σέ σύγκριση μέ
τήν .Απολυταρχία, άκόμα καί Ινα <ίύνταγμα πού δέ χορηγεί τό γε-

28
r
νιχό Ικλογικό δικαίωμα, άποτελβί 2να βί)μα πρός τά μπρός χαί
δτι γ ι’ αύτό δέν πρέπει νά προτιμά τό σημερινό καθεστώς άπό
ξνα τίτιο σύνταγμα». Οί σύντροφο: Μαρτίνοφ, Α ίμπερ καί Μά­
χοφ δέ συμφωνούν μ’ αδτό καί υποστηρίζουν τή θέση τους, ποό
τήν πολεμούν ό Άξελροντ, ό Σταροβέρ, 6 Τρότσκι καί γιά άλ­
λη μιά φορά δ Πλεχάνοφ. 'Ο σύντροφος Μάχοφ κατόρθωσε γιά μιά
άκόμα φορά νά νικήσει τόν ίδιο τόν έαυτό του. Στήν άρχή είπε
δτι οί δπόλοιπες τάξεις (Ικτός άπό τό προλεταριάτο) «είναι άσή-
μαντες» καί δτι είναι «ένάντια στήν ύποστήριξή τους». Τ σ τ ε -
ρ α Ιγινε πιό έπιειχής καί παραδέχτηκε Ζτι «ή άστική τάξη, δντας
άντιδραστική στήν οδσία, γίνεται σοχνά Ιπαναστατική, δταν λ χ.
πρόκειται γιά τόν άγώνα ένάντια στή φεουδαρχία καί στά δπο-
λείματά της». «Υ πάρχουν δμως ομάδες— συνέχισε—πού είναι
πάντα (;) άντιδραστικές—τέτιοι είναι οί βιοτέχνες». Νά τί μαρ­
γαριτάρια Ιφτασαν νά λένε πάνω σέ ζητήματα άρχών οί ήγέτες
τοδ «κέντρου» μας, πού άργότερα δπβράσπιζαν μέ άφρούς στό
στόμα τήν παλιά σύνταξη! Ίσ α-ίσ α οί βιοτέχνες, άκόμα καί
στή δυτική Εδρώπη, δπου ή συντεχνιακή δργάνωση ήταν τόσο
γερή, Ιδειξαν, δπως καί οί άλλοι μικροαστοί τ<δν πόλεων, ιδιαί­
τερη έπαναστατικότητα τήν έποχή τί)ς πτώσης τής άπολυταρ-
χία ς. Ά κ ρ ιβ δς γιά Ινα ρώσο σοσιαλδημοκράτη ιδιαίτερα, είναι
άνόητο νά έπαναλαβαίνει, χωρίς νά καλοσχεφτεί, αδτό πού λένε
οί σύντροφοι της Δύσης γιά τούς σημερινούς βιΛέχνες σ’ Ιπο-
χή πού άπέχει §ναν αιώνα ή μισόν αιώνα άπό τήν πτώση της
άπολυταρχίας. Στή Ρωσία ή άντιδραστικότητα τών βιοτεχνών σέ
σύγκριση μέ τήν άστική τάξη, στόν τομέα τών πολιτικών ζητη­
μάτων, δέν είναι παρά μιά καλουπιαστά άποστηθισμένη φράση*.

* "Ενας άλλος ή γ έτη ς τη ς Τϊιας ίμ άδα ς, τοΟ «κέντρο»», δ σδντροφος

Γ ιεγκόροφ, ίχ β ί έκφραστβΐ ά λλο3 γιά τό ζ ή τη μ α τη ς ΰποοτήρίξης τ δ ν
ά ντιπ ολ ιτευτικ δν ρευμάτων, παίρνοντας άφορμή άπό τήν άπόφαση τοδ
Ά ξ ε λ ρ ο ν τ γ ιά τούς σοσιαλεπαναστάτες (οβλ. 359). *0 οόντροφος Γ ιε γ ­
κόροφ *Τϊε μιάν «Αντίφαση» άνάμβαα α τί α ίτη μα τοΟ προγράμματος νά
δ π ο σ τ η ρ ί ζ β τ α ι κάθε ά ντιπ ο λ ιτεο τιχό κ ’ έπαναστατικό κίνημα χ α ί
στήν ά ρ ν η τ ι κ ή στάοη κ αί πρός τούς σοσιαλεπαναστάτες κ αί πρός τούς
φιλελεύθερους. *0 σύντροφος Γ ιεγκ όρ οφ , άντικρύζοΥτας 'τό ζήτημ α μέ άλ­
λη μορφή κ αί κάπω ς ά π ’ άλλη πλεορά, έχΐήλω α » &ίδ> τήν Ιδια στενή
κατανόηση το8 μαρξισμού κ α ί τήν ίδ ια άσταθή, μισ ο-Ιχθρ ικ ή στάση πρός
τή θέση (πού τήν «π αρα δέχετα ι») τής «Ίσ κρ α », ίποος κ α ί οί σύντροφοί
Μ άχοφ, Δ ίμπερ καί Μαρτίνοφ.

29
 Ζ) ΤΟ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΤΟΓ ΚΟΜΜΑΤΟΣ
ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΟΓ σ. ΜΑΡΤΟΦ

Τό συνέδριο πέρασε άπό τό πρόγραμμα ατό καταστατικό

τοδ κόμματος (προσπερνούμε τό ζήτημα τοδ Κεντρικοδ ’Οργά­
νου καί τ£ς έκθέσβις τών άντιπροσώπων, πού δυστυχώς, ή πλειο­
ψηφία τους δέ μπόρεσε νά τίς παρουσιάσει μέ ικανοποιητική
μορφή). Είναι περιττό νά ποδμε δτι τό ζήτημα τοδ καταστατι­
κό δ είχε γιά δλους μας τεράστια σημασία. Πραγματικά ή «Ίσ-
κρα» άπό τήν άρχή παρουσιάστηκε δχι μόνο σάν φιλολογικό 8ρ-
γανο, άλλά καί σάν δ ρ γ α ν ω τ ι κ ό ς πυρήνας. Στό κύριο άρθρο
τοδ τέταρτου φύλλοο («’Από ποδ ν’ άρχίσουμε;») ή «Ίσκρα» είχε
διατυπώσει Ινα δλόκληρο δργανωτικό σχέδιο καί τό σχέδιο αδ-
τό τό Ιφάρμοζε συστηματικά καί σταθερά τ ρ ί α ολόκληρα χ ρ ό-
ν ι α. "Οταν τό δεύτδρο συνέδριο τοδ κόμματος άναγνώρισε τήν
«Ίσκρα» σάν Κεντρικό Ό ργανο, άπό τά τρία σημεία, ποό αι­
τιολογούσαν τήν άντίστοιχη άπόφαση (σελ. 147), τά δυό ήταν
άφιερωμένα ά κ ρ ι β ώ ς σ’ α ύ τ ό τ ό δ ρ γ α ν ω τ ι κ ό σ χ έ δ ι ο
κ α ί σ τ ί ς δ ρ γ α ν ω τ ι κ έ ς ί δ έ ε ς τ ή ς « Ί σ κ ρ α » : στό ρό­
λο της στό Ιργο τής καθοδήγησης τής π ρ α χ τ ι κ ή ς κομματι­
κής δουλιδς καί στόν καθοδηγητικό της ρόλο στό Ιργο τής ένω­
σης. Γ ι’ αύτό είναι δλότελα φυσικό δτι ή δουλιά τής «Ίσκρα»
καί δλο τό Ιργο τής κομματικής δργάνωσης, δλο τό Ιργο τής
π ρ α γ μ α τ ι κ ή ς άνόρθωσης τοδ κόμματος δ έ μ π ο ρ ο δ σ ε νά
θεωρείται άποτβλειωμένο, άν δέν άναγνωριζόταν άπ’ δλο τό
κόμμα κι &ν δέν κατοχυρώνονταν καί τυπικά ορισμένες δργα­
νωτικές Ιδέες. Τό καθήκον αδτό Ι’πρεπε νά τό έκπληρώσει τό
δργανωτικό καταστατικό τοδ κόμματος.
01 βασικές ιδέες, πού ή «Ίσκρα» προσπαθούσε νά βάλει
στή βάση τής κομματικής οργάνωσης, άνάγονταν στήν ούσία
στίς άκόλουθες δυό ίδέες. Ή πρώτη, ή ίδέα τοδ συγκεντρωτι-
σμοδ, καθόριζε κατ’ άρχήν τόν τρόπο γιά τή λύση δλων τών
τμηματικών καί λεπτομερειακών δργανωτικών ζητημάτων. 'Η
δεύτερη, δ ρόλος τοδ ιδεολογικού καθοδηγητικοδ οργάνου, τής
έφημερίδας, επαιρνε όπόψη της τίς προσωρινές καί ίδιαίτερες
άνάγκες άκριβώς τοδ ρωσικοδ σοσιαλδημοκρατικοδ Ιργατικοδ κι­
νήματος μέσα στίς συνθήκες τής πολιτικής δουλείας, μέ τόν
δρο νά δημιουργηθεί στό έξωτερικό μιά π ρ ω τ α ρ χ ι κ ή έπι-

30
χειρηαιακή βάση έπαναστατικής έφόδου. Ή πρώτη ιδέα, σάν
ή μοναδική ιδέα άρχών, Ιπρεπε νά διαποτίζει δλο τό καταστα­
τικό : 'Η δεύτερη, σάν ειδική, γεννημένη άπό προσωρινά τοπικά
περιστατικά καί άπ ’ τά περιστατικά τού τρόπου δράσης, έκφρα-
ζόταν στή φ α ι ν ο μ ε ν ι κ ή Απομάκρυνση άπό τό συγκεντρωτι­
σμό, στή δημιουργία δ υ ό κ έ ν τ ρ ω ν , τ ο δ Κ ε ν τ ρ ι κ ο δ ’Ορ­
γ ά ν ο υ χα ί τής Κεντρικές ’Επιτροπής. Καί τίς δυό αύτές βα­
σικές ίδέΐς τής κομματικής όργάνωσης τής «Ίσκρα», τίς Ανά­
πτυξα καί στό κύριο άρθρο τής «Ίσκρα» (φύλλο 4) «Ά πό ποδ
ν ’ Αρχίσουμε;»* καί στό «Τί νά κάνουμε;»**, τέλος τίς έξήγησα
λεπτομερειακά μέ τή μορφή σχεδόν καταστατικοδ στό «Γράμμα
σ’ Ιναν σύντροφο»***. Στήν ούσία Ιμενε μόνο ή συνταχτική δου-
λιά γιά νά διατοπωθοδν τά άρθρα τοδ καταστατικοδ, πού θά
Ιπρεπε νά έφαρμόσοον στή ζωή άκριβώς αύτές τίς ιδέες, άν ή
Αναγνώριση τής «Ίσκρα» δέν ΐμενε στά χαρτιά, άν δέν ήταν
μόνο μιά συμβατική φράση.

Η) ΟΙ ΣΓΖΗΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΓΓΚΕΝΤΡΩΤΙΣΜΟ

ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΑΣΠΑΣΗ ΤΩΝ ΙΣΚΡΙΣΤΩΝ

Πρίν περάσουμε στό ζήτημα τής διατύπωσης τοδ πρώτου άρ­

θρου τοδ καταστατικοδ, ζήτημα πραγματικά ένδιαφέρον καί πού
Αποκαλύπτει Αναμφισβήτητα τίς διάφορες Αποχρώσεις τών Από­
ψεων, άς σταθούμε Ακόμα λίγο σέ κείνες τίς σύντομες γενι­
κές συζητήσεις γιά τό καταστατικό, πού Απασχόλησαν τή 14η.
κ ’ £να μέρος τής 15ης, συνεδρίαση τοδ συνεδρίου. Ό σύντροφος
Μάρτοφ, δπως τό σημείωσα κιόλας παραπάνω, προσχώρησε (σελ.
157) στίς δργανωτικές μου Απόψεις, Αφού διατύπωσε τή δια­
φωνία του σέ δ υ ό έ π ι μ έ ρ ο υ ς σ η μ ε ί α . Α ντίθετα, καί οί
Αντιΐσχριστές, καί τό «κέντρο», ξεσήκωσαν Αμέσως έκστρατεία
ένάντια στίς δυό β α σ ι κ έ ς ίδέες δλου τού δργανωτικοό σχε­
δίου τής «Ίσκρα» (καί, συνεπώς, δλου τοδ καταστατικοδ): καί
ένάντια στό συγκεντρωτισμό καί ένάντια «στά δυό κέντρα». Ό
σύντροφος Λίμπερ δνόμασε τό καταστατικό μου «όργανωμένη

* Βλ. Α έ ν t ν , « Έ ρ γ α » , τόμ. V , οβλ. t-1 2 ττ)ς 4ης ρωσ. 8x5. 2 6 ν τ .

** Βλ. 2 ’ αδτό τόν τόμο α»λ. 189-398. 2 6 ν τ .
*** Βλ. Α έ ν ι ν, « Έ ρ γ α » , τόμ. V I, ο*λ. 205-224 ττ)ς 4ης ρωο. 5κδ. 2 6 ν τ .

31
 τ
δυσππτία», καί είδε ά π ο α υ γ κ β ν τ ρ ω τ ι σ μ ο στή δυό κέντρα
(δπως καί οί σύντροφοι Ποπόφ καί Γιεγκόροφ). Ό σύντροφος
Άκίμοφ έχει έχφράσει τήν έπιΟυμίχ νά καθοριστεί πιό πλατιά
ή σφαίρα άρμοδιότητας τών τοπικών έπιτρο-ών καί ειδικά νά
.τούς δοθεί τό «δικαίωμα ν’ άλλάζουν τή σύνθεσή τους» μόνες
τους. «Είναι άπαραίτητο νά τούς δοθεί μεγάλη ελευθερία δρά­
σ η ς ... ΟΕ τοπικές έπιτροπές θά πρέπει νά έκλέγονται άπό τά
δραστήρια στελέχη τοδ δοσμένου τόπου, δπως ή Κεντρική ’Ε π ι­
τροπή έκλέγεται άπό τούς Αντιπροσώπους ολων τών δραστήριων
όργανώσεων τής Ρωσίας. Ά ν πάλι δέ μπορεί νά έπιτραπεί κι
αύτό, τότε δς περιοριστεί ό άριθμός τών μελών, πού ή Κεντρι­
κή ’Επιτροπή διορίζει στίς τοπικές έπιτροπ ές...» (158). "Οπως
βλέπετε δ σύντροφος Ά κίμοφ δπαγορεύει στό σύντροφο Μάρτοφ
Ινα έπιχείρημα ένάντια στήν «όπερτροφία τοδ συγκεντρωτισμού»,
μά δ σύντροφος Μάρτοφ μένει κουφός σ’ αότές τίς έγκυρες όπο-
δείξεις, έφόσον ή ή ττα στό ζήτημα τής σύνθεσης τών κέντρων
δέν τόν έχει άκόμα σπρώξει ν’ Ακολουθήσει τόν Ά κίμοφ. Τότε
άκόμα ένάντια στόν «τερατώδικο συγκεντρωτισμό» ξεσπάθωναν
μόνο έκείνοι πού δ έ ν τ ο υ ς σ ύ μ φ ε ρ ν ε ολοφάνερα ό συγ­
κεντρωτισμός της « Ίσ κ ρ α » : ξεσπάθωναν δ Ά κίμοφ, ό Λίμπερ
δ Γκόλντμπλατ καί τούς ά κ ο λ ο υ θ ο δ σ α ν προσεχτικά, έπι-
φυλαχτικά (έτσι πού νά μποροδν πάντα νά γυρίζουν πίσω) ό
Γιεγκόροφ (βλ. σελ. 156 καί 272) κτλ. Τότε άκόμα γιά τήν
τεράστια πλειοψηφία τοδ κόμματος ήταν δλοφάνερο δτι Ιοα-ϊσχ
τά πολύ στενά συμφέροντα τοδ Μπούντ, τοδ « Ε ρ γά τη τοο
Νότου» κτλ. προκαλοδν τή διαμαρτυρία ένάντια ατό συγκεντρω­
τισμό. ·
Πάρτε λχ. τό λόγο τοδ συντρόφου Γκόλντμπλατ (160-161).
Φωνάζει ένάντια στόν «τερατώδικο» συγκεντρωτισμό μου, πού
οδηγεί δήθεν στήν «έκμηδένιση» τδ ν κατώτερων δργανώσεων,
«πού τόν διέπει πέρα γιά πέρα δ πόθος νά παραχωρήσει άπε-
ριόριστη έξουσία στό κέντρο, τό δικαίωμα νά επεμβαίνει άπε-
ριόριστα σέ δλα», πού παραχωρεί στίς δργανώσεις «μόνον ένα
δικαίωμα—νά δποτάσσονται καρτβρικά σ’ αύτό πού θά διατάσ-
σεται άπό πάνω» κτλ. «Τό κέντρο, πού ή δημιουργία του προ-
βλέπεται στό σχέδιο θά βρεθεί σέ κενό χώρο, δέ θά έχει γύρω του
καμιά περιφέρεια, μά μόνο μιά κάποια άμορφη μάζα, δπου θά
κινούνται οί έκτελεστικοί του πράχτορες». Κοροΐδευαν τό Μπούντ,
πού πολεμώντας τό συγκεντρωτισμό μ α ς, δίνει σ τό δ ι κ ό τ ο υ
32
τό κέντρο Α κ ό μ α π ι ό κ α θ ο ρ ι σ μ έ ν α Απεριόριστα δικαιώμα­
τα (2τσι λχ. τήν εισδοχή καί τή διαγραφή μελών, άκόμα καί
τόν Αποκλεισμό Αντιπροσώπων Από τά συνέδρια).
Στό ζήτημα τών δυό κέντρων έκφράστηκε έπίσης καθαρά ό
χωρισμός σέ παρατάξεις τοδ συνεδρίου: ένάντια σ’ ο λ ο υ ς τούς
ίσκριστές τάσσονται καί δ Αίμπερ καί ο Ά κίμοφ καί δ Ποπόφ
καί ό Γιεγκόροφ. Τό σχέδιο τών δυό κέντρων βγήκε μόνο του άπό
τίς οργανωτικές έκείνες Ιδέες, πού είχε πάντα Αναπτύξει ή π α λ ι ά
«Ίσκρα» (καί πού είχαν έγκριθεί σ τ ά λ ό γ ι α άπό τούς συντρό­
φους Ποπόφ καί Γιεγκόροφ!). Ή πολιτική τής π α λ ι ά ς «Ίσκρα»
έρχόταν σέ ριζική Αντίθεση μέ τά σχέδια τοδ « Ε ρ γά τη τοδ Νό­
του», μέ τά σχέδια γιά τή δημιουργία Ινός παράλληλου λαϊκού
δργάνου καί τή μετατροπή του σέ πραγματικά κυρίαρχο δ'ργανο.
Νά ποό βρίσκεται ή ρίζα αότής τής Αντίφασης, πού άπό πρώ­
τη ματιά φαίνεται παράξενη, δτι δηλ. δλοι οί Αντιϊσκριστές καί
δλος ό βάλτος θέλουν έ'να κέντρο, δηλ. μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο τ ά ­
χ α σ υ γ κ ε ν τ ρ ω τ ι σ μ ό . Φυσικά, δπήρχαν (κυρίως Ανάμεσα
στό βάλτο) καί Αντιπρόσωποι, πού ζήτημα είναι άν καταλάβαι­
ναν ξεκάθαρα, ποό $ά οδηγήσουν xal ποό, μέ τή δύναμη τών
πραγμάτων, πρέπει νά δδηγήσουν τά οργανωτικά σχέδια τοδ
«Ε ρ γά τη τοο Νότου». Τούς Ισπρωχνε δμως πρός τήν πλευρά
τών άντιϊοχριστων ή Ιδια ή Αναποφάσιστη φύση τους, πού δέν
είχε έμπιστοσύνη οδτε στόν έαυτό της.
Ά π ό τούς λόγους τών ίσκριστών στό διάστημα αύ τ ώ ν τών
συζητήσεων πάνω στό καταστατικό (πού προηγήθηκαν Από τή
διάσπαση τών ίσκριστ&ν), οί πιό Αξιοσημείωτοι είναι οί λόγοΕ
τοδ σύντροφου Μάρτοφ («ή πρισχώρησή» του στίς δργανωτικές
μου ιδέες) καί τοδ Τρότσκι. Ό τελευταίος Απάντησε ετσι στούς
συντρόφους Ά κίμοφ καί Αίμπερ. «Τό καταστατικό, μδς είπε (ό
σύντροφος Ά κίμοφ), δέν καθορίζει μέ άρκετή Ακρίβεια τή σφαί­
ρα τής Αρμοδιότητας τής Κεντρικής Ε πιτροπής. Έ γ ώ δέ μπο­
ρώ νά συμφωνήσω μ’ αότό. Α ντίθετα , ό δρισμός αυτός είναι
άκριβής καί σημαίνει οτι: Ιφόσον τό κόμμα είναι £να σύνολο,
πρέπει νά τοδ Ιξασφαλίσουμε τόν ελεγχο πάνω στίς τοπικές
έπιτροπές. Γ0 σύντροφος Αίμπερ χρησιμοποιώντας τήν έκφρασή
μου, είπε δτι τό καταστατικό είναι ,,δργανωμένη δυσπιστία".
Αδτό είναι σωστό. Αύτή, δμως, τήν έκφραση τήν είχα χρησι­
μοποιήσει γιά τό καταστατικό πού πρότειναν οί Αντιπρόσωποι
τοδ „Μπούντ“ καί πού Αποτελοδσε τήν ,,δργανωμένη δυσπιστία"
Η 33
μ«Ζς μερίδα; τοΰ κόμματος άπέναντι ο’ δλο τό χόμμα. Τό δικό
μας δμως καταστατικό άποτελεί όργανωμένη δυσπιστία τοδ κόμ·
ματος πρός δλα τά μέλη του, δηλ. Ιλεγχο πάνω ο’ δλες τίς το­
πικές, περιφερειακές, έθνικές κι άλλες όργανώσεις» (158).

θ) ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΑΡΘΡΟ ΤΟΓ ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟΓ

’Αναφέρουμε στην υποσημείωση * τίς διάφορες διατυπώσεις,

πού γ ι’ αύτές άναψαν ένδιαφέρουσες συζητήσεις στό συνέδριο.
ΟΕ συζητήσεις αύτές άπασχόλησαν σχεδόν δυό συνεδριάσεις καί
τέλειωσαν μέ δυό δ ν ο μ α σ τ ι κ έ ς ψηφοφορίες (σ’ δλη τή διάρ­
κεια τοδ συνεδρίου Ιγιναν, άν δέν κάνω λάθος, μόνο όχτώ
δνομαστικές ψηφοφορίες, πού γίνονταν μόνο σέ ιδιαίτερα σοβα­
ρές περιπτώσεις, γιατί προκαλοδσαν τεράστια άπώλεια χρόνου).
Τό ζήτημα πού θίχτηκε ήταν, Αναμφισβήτητα, ζήτημα άρχής.
Τό ένδιαφέρον τοδ συνεδρίου γιά τίς συζητήσεις ήταν τεράστιο.
Στίς ψηφοφορίες πήραν μέρος δ λ ο ι οί άντιπρόσωποι—φαινόμε­
νο σπάνιο γιά τό συνέδριό μας (δπως καί γιά κάθε μεγάλο συ­
νέδριο), καί πού μαρτυρεί έπίσης τό ένδιαφέρον αυτών που συ­
ζητούσαν.
Γεννιέται τό έρώτημα, ποιά ήταν ή ουσία τού έπίμα-
χου ζητήματος; Τό £χω κιόλας π εί στό συνέδριο καί τό
έπανέλαβα άργότερα άρκετές φορές, δτι «δέ θεωρώ καθόλοο τή
διαφωνία μας (πάνω στό πρώτο άρθρο) τόσο οόσιαστική πού
νά έξαρτάται άπ ’ αύτήν ή ζωή ή δ θάνατος τού κόμματος.
’Από μιά κακή παράγραφο τοο καταστατικού δέν πρόκειται κα·
θίλοο νά χαθούμε» (250)**. Αύτή καθαυτή ή διαφωνία, άν καί
φανερώνει άποχρώσεις άρχών, δέ μποροδσε μέ κανέναν τρόπο

* Τά πρ&το δρ8·ρο ατό σχέδιό μου: «Μέλος τοδ κόμματος 6«a>pst-

τα ι δ καθ-ένας πού π α ρ α δ έχετα ι τό πρόγραμμά του, ποό δποστηρίζβι τό
κόμμα τόσο μέ 6λικά μέοα δοο καί μέ προσωπική συνεργασία αέ μιά
άπό τίς κομματικές όργανώαβις».
Τό πρ&το ίρβρο δπως προτάθηκβ άπό τόν Μάρτοφ ατό συνέδριο κ α ί
ψηφίστηκβ λ έ β ι: «Μέλος τοδ Εοσιαλδημοκρατικοδ ’Ε ρ γ α τικ ο ί Κόμμα­
τος τή ς Ρωσίας Θ*ωρβ1ται δ καθ-ένας πού π α ρ α ίέχ β τα ι τό πρόγραμμά τον,
δποστηρίζβι &λικά τό κόμμα κ α ί τοδ π ροοφ έριι τα χτικ ή προσωπική βοή&·ια
κάτω άπό τήν καθοδήγηση μι8ς άπό τίς δργανώσβις τοο».
** Βλ. Λ έ ν ι ν , « Έ ρ γα » , τόμ. VI, σ«λ. 456 τής 4ης ρωσ. 1x8. 2 δ ν τ .

34
νά προκαλέσει μιά τέτια διάσταση (δηλ. στήν πραγματικότητα
διάσπαση, γιά νά μιλήσουμε χωρίς συμβατικότητες), ποδ δημι-
ουργήθηκε Οστερ’ άπό τό συνέδριο. Κάθε δμως μ ι κ ρ ή διαφω­
νία μπορεί νά γίνει μ ε γ ά λ η , άν Επιμένουμε πάνω σ’ αύτήν,
#ν τήν προωθήσουμε στήν πρώτη γραμμή, άν β α λ θ ο δ μ ε ν ά
ψάχνουμε δλες τίς ρίζες καί δλα τά παρακλάδια αύτής τής
διαφωνίας. Κάθε μ ι κ ρ ή διαφωνία μπορεί ν’ άποχτήσΗ τ ε ρ ά -
ο τ ι α σημασία, άν χρησιμεύσει σάν άφετηρίά γιά μιά σ τ ρ ο φ ή
πρός βρισμένες λαθεμένες Αντιλήψεις, κι άν αότές οί λαθεμέ­
νες άντ (λήψεις συνενωθούν, Ιξαιτίας νέες καί πρόσθετες διαφω­
νίες, μέ ά ν α ρ χ ι κ έ ς Ινέργειες, πού οδηγούν τό κόμμα &ς
τή διάσπαση.
’Ακριβώς ?τσι είχαν τά πράγματα καί στή δοσμένη π ε­
ρίπτωση. Τ ώ ρ α , τό ζήτημα Ιχ ει πιά τεθεί μέ τούτον τόν τρό­
π ο : καθρεφτίζονταν άρχγε στή διατύπωση τοδ Μάρτοφ, πού
τήν δπεράσπιζε 6 'Αξελροντ, ή άστάθεια, ή ταλάντευση καί ή
πολιτική άσάφειά του (ή τους), δπως έκφράστηκα ατό συνέ­
δριο τοδ κόμματος (333), ή παρέκκλισή του (ή τους) πρός τόν
ζωρεσισμό καί τόν άναρχισμό, δπως όπόθετε δ Πλεχάνοφ στό συ­
νέδριο .τοδ Συνδέσμου (102 κ.ά. τών πραχτικδν τοδ Συνδέ3μου);
Ή στή δική μου διατύπωση, πού τήν δπεράσπισε ό' Πλεχάνοφ, κα­
θρεφτιζόταν ή δχι σωστή, γραφειοκρατική, τυποκρατική, πομπαν-
τούρικη, μή σοσιαλδημοκρατική άντίληψη γιά τό συγκεντρωτι­
σμέ; ’Ο π ο ρ τ ο υ ν ι σ μ ό ς κ α ί ά ν α ρ χ ι σ μ ό ς ή γ ρ α φ ε ι ο -
κ ρ α τ ι σ μ ό ς κ α ί τ ο π ο κ ρ α τ ι σ μ ό ς ; —Έ τσ ι Ιχ ει τεθεί τό
ζήτημα τ ώ ρ α , πού ή μικρή διαφωνία ίγινε μεγάλη. Καί πρέ­
πει νά Ι χ ο ο μ ε δ π ό ψ η μ α ς α δ τ ή ν άκριβως τή θέση τοδ
ζητήματος, πού τά γεγονότα τήν έπέβαλαν σέ δλους μας, δταν
έξετάζουμβ σ τ ή ν ο ύ σ ί α τ ο υ ς τά έπιχειρήματα πού προβλή­
θηκαν δπέρ καί κατά τής διατύπωσής μου.
’Ας άρχίσουμε τήν έξέταση αότών τών Ιπιχειρημάτων μέ
τήν άνάλυση τβν συνεδριακών συζητήσεων. *0 πρώτος λόγος,
τοδ σύντροφου Γιεγκόροφ, Ιχει ένδιαφέρον μόνο γιατί ή στάση
του (non liguet, άκόμα δέν τό ξεκαθάρισα, άκόμα δέν ξέρω ποδ
βρίσκεται ή άλήθεια) είναι πολύ χαρακτηριστική γιά τή στάση
πολλών άντιπροσώπων, πού δέν τούς ήταν εΰκολο νά προσα-
νατολιστοδν σ’ 2να πραγματικά καινούργιο, άρκετά πολύπλοκο
καί λεπτομερειακέ ζήτημα. Ό έπόμενος λόγος, τοδ σύντροφου
Ά ξελροντ, βάζει αμέσως κιόλας τό ζήτημα κατ’ άρχήν. Αύτός

35
ήταν ό πρώτος λόγος Αρχών, θά ήταν πιό σωατό νά ποΰμβ γενι­
κά ό πρώτος λόγος τοό σύντροφου Ά ξελροντ στό συνέδριο, καί
tlvai δύσκολο νά παραδεχτούμε Ζτι ήταν Ιδιαίτερα πετυχημένη
ή πρώτη του έμφάνω η μ α ζί μέ τό ίίίσ η μ ο «καθηγητή». «Νομίζω
οτι πρέπει—είπε δ σύντροφος Ά ξελροντ—νά ξεχωρίσουμε τίς
έννοιες κόμμα καί όργάνωοη. Έ δώ δμως οί δυό αύτές έννοιες
συγχέονται. Κ( αύτή ή σύγχιση είναι επικίνδυνη». Αΰτό ήταν
τό πρώτο επιχείρημα Ινάντια στή διατύπωσή μου. Κοιτάξτε το
άπό πιό κοντά. Ά ν λέω δτι τό κόμμα πρέπει νά είναι ά θ ρ ο ι ­
σ μ α (καί ίίχι Απλό Αριθμητικό άθροισμα, άλλά σύμπλεγμα) Ορ­
γ α ν ώ σ ε ω ν * , μήπως αδτό σημαίνει δτι «συγχέω» .τίς έννοιες
κόμμα καί όργάνωοη; Φυσικά, δχι. Εκφράζω έτΰι έντβλώς ξε­
κάθαρα καί μέ Ακρίβεια τήν Ιπιθυμία μου, τήν Απαίτησή μου
ν ’ Αποτελεί τό κόμμα, σάν πρωτοπόρο τμΐ]μα τής τάξης, κ άτι
<5σο μπορεί πιό ό ρ γ α ν ω μ έ ν ο , νά δέχεται τό κόμμα στίς
γραμμές του μονάχα τέτια στοιχεία πού π α ρ α δ έ χ ο ν τ α ι >
έ σ τ ω κ’ Ι ν α έ λ ά χ ι σ τ ό 3 ρ ι ο ό ρ γ ά ν ω σ η ς . ’Αντίθετα, ό
Αντίπαλός μου σ υ γ χ έ ε ι μέσα στό κόμμα τά όργανωμένα στοι-
χβία μέ τ ’ Ανοργάνωτα, αδτούς πού δέχονται καθοδήγηση κι
αύτούς πού δέ δέχονται, τούς πρωτοπόρους καί τούς Αδιόρθωτα
καθυστερημένους, γιατί οί καθυστερημένοι πού μπορούν νά διορ­
θωθούν μπορούν νά μποδν στήν όργάνωοη. Μάλιστα, α δ τ ή ή

* *Η λέξη «όργάνωοη» χρηοιμοποιβίται ουνήθ·ως μέ δο6 ίννοιβ ς, μέ

τή ν πλατιοί καί μέ τή οτβνή. Μέ τή ατβνή της ΙννοιΑ οημαίνβι Ιν α ν
ξβχωριοτό πυρήνα τής άνβρώπινης χοινότητας, ίοτω χ ι Αν «Ιναι πολί>
λ ίγ ο διαμορφωμένη. Μέ τήν πλατιά της Ιννοια οημαίνβι τό δβρο.'αμα
αάχβν τ δ ν πυρήνων, ουοπβιρωρένων ο* ένα ο&νολο. Λ χ . 6 ατόλος, 6 οτρα-
τός, τό κράτος, άποτβλοΟν ταυτόχρονα χα ί Ιθροιαμα ίργανώα«α>ν (μέ τή
οτβνή έννοια τή ς λέξης) χ α ί μιά ποικιλία τής κοινωνικής όργάνωοης
(μ έ τήν π λα τιά ϊννοια τής λέξης). Ή διε6&οναη τδ ν έκ πα ιίβυχικ βν Ιδρυ­
μάτων «Ιναι όργάνωοη (μέ τήν πλατιά Ιννοια τής λέξης), ή δι*6θ·ι»ν-
οη τδ ν έχ π α ιΐβ υ τιχβ ν {δραμάτων άποτβλβίται άπό μιά οβιρά όργανώο*ις
(μέ τή οτβνή έννοια τής λέξης). Ά χ ρ ιβ δ ς Ιτο ι χα ί τό χόμμα «ιναι μιά.
όργάνωοη, π ρ έ π * ι ν ά « Ι ν α ι όργάνωοη (μέ τήν π λα τιά Ιννοια τή ς
λέξης). Ταυτόχρονα τό χόμμα πρέπει ν’.άποτβλεϊται άπό μιά όλάχβρη,
οβιρά άπό ϊιάφορβς όργανώσβις (μέ τή οτβνή Εννοια τής λέξης). Γι’ αό­
τό ό αδντροφος Ά ξβ λρ οντ, ποό μιλδ γ ιά τό ξβχώριομα τβ ν έννοιων, χόμμα.
χ α ί όργάνωοη, πρώτα, δέν πήρε βπόψη του αύτή τή διαφορά τή ς πλα ­
τιά ς καί τής οτβνής οημαοίας τής λ έξ η ς: όργάνωοη, χ α ί δβύτβρο δέν
παρατήρηοβ δ τι αυτός ό Ιδιος ά ν α χ ά τ β ψ ι οτόν Ιδιο οωρό τά ό ρ γ α ν α -
ιιένα r~ f άνοργάνωτα σ το ιχ ιία .

36
a 6 γ X t ο η si vat πραγματικά έ π ι κ ί ν δ υ ν η . Ό σύντροφος
Ά ξελροντ έπικαλείται παραπέρα τίς «αδστηρά συνωμοτικές καί
βυγχεντρωτικές όργανώσεις τού παρελθόντος («Ζεμλιά-ι-Βόλια»
χαί «Ναρόντναγια Β όλια»): γύρω άπ ’ αύτές, λέει, «μαζεύονταν
ξνχ σωρό πρόσωπα, πού δέν άνήκαν στήν όργάνωση, μά πού
τή βοηθούσαν μέ τόν έναν ή τόν άλλον τρόπο χαί πού θεω­
ρούνταν μέλη τοδ κόμματος. . . Αύτή ή άρχή θά πρέπει νά
Εφαρμοστεί μέ άκόμα μεγαλύτερη αυστηρότητα στή σοσιαλδη­
μοκρατική έργάνωση». Έ τ σ ι άκριβώς φτάσαμε σ’ έναν άπό τούς
κ ό μ π ο υ ς τοδ προβλήματος: είναι άραγε πραγματικά «αύτή ή
άρχή» σοσιαλδημοκρατική,— ή άρχή, πού έπιτρέπει νά αοτοονο-
μάζονται μέλη τοδ κόμματος έκείνοι πού δέν άνήκουν σέ κα­
μιά άπό τίς όργανώσεις τοδ κόμματος, μά μονάχα «τό βοη-
θοδν μέ τόν έναν ή τόν άλλον τρόπο»; Καί ό Πλεχάνοφ έδοσε
τή μοναδικά δυνατή άπάντηση σ’ αύτό τό έρώτημα: «6 Ά ξ ε λ ­
ροντ δέν είχε δίκιο, οταν έπικαλέστηκε τήν περίοδο 1870-80.
Τότε δπήρχε ένα χαλά άργανωμένο καί θαυμάσια πειθαρχημένο
κέντρο, δπήρχαν γύρω του έργανώσεις διαφόρων κατηγοριών,
δημιουργημένες άπό τό ίδιο, καί S .u έπήρχε έξω άπ* αύτές τίς
οργανώσεις ήταν χάος, άναρχία. Τά συστατικά στοιχεία αύτοδ
τοδ χάους αύτοονομάζονταν μέλη τοδ χόμματος, άπ ’ αύτό δμως
ή όπόθεση δέν κέρδιζε, μά Ιχανβ. ’Εμείς δέν πρέπει νά μιμη-
θοδμε τήν άναρχία τοδ 1870-80, μά νά τήν άποφύγουμβ». Έ τσ ι,
«αύτή ή άρχή», πού ό σύντροφος Ά ξελροντ ήθελε νά τήν π α­
ρουσιάσει σάν σοσιαλδημοκρατική, είναι στήν πραγματικότητα
ά ρ χ ή ά ν α ρ χ ι κ ή . Γιά νά τό άναιρέσεις αύτό πρέπει νά δεί­
ξεις 8τι μ π ο ρ ε ί ν ά δ π ά ρ χ ε ι έλεγχος, καθοδήγηση καί
πειθαρχία έξω άπό τήν όργάνωση, πρέπει ν’ άποδείξεις τήν
ά ν ά γ κ η ν’ άπονέμεται έ τίτλος τοδ μέλους τοδ κόμματος στά
«στοιχεία τοδ χάους». Οί δπερασπιστές τής διατύπωσης τοδ
σύντροφου Μάρτοφ δέν έδειξαν καί δέ μποροδσαν νά δείξουν
ο 8 τ β τ ό έ ν α , ο ύ τ ε τ ό ά λ λ ο . Ό σύντροφος Ά ξελροντ
πήρε γιά παράδειγμα «έναν καθηγητή, πού θεωρεί τόν έαυτό
του σοσιαλδημοκράτη καί πού τό δηλώνει αύτό άνοιχτά». Γιά
νά οδηγήσει ίσαμε τό τέλος τή σκέψη, πού περιέχει αύτό τό
παράδειγμα, ό σύντροφος Ά ξελροντ θά Ιπρεπε νά πεί παρακά­
τω : άναγνωρίζουν άραγε οί ίδιοι οί όργανωμέ νοι σοσιαλδημοκρά­
τες αδτόν τόν καθηγητή γιά σοσιαλδημοκράτη; Μιά καί δέν
Ιβαλβ αδτήν τήν παραπέρα έρώτηση, 6 σύντροφος Ά ξελροντ
37
 4φΐ)οε τήν έπιχβιρηματολογία του ατή μίση. Πραγματικά, Ινα
ά π ’ τ ά δυό. Είτε οί δργανωμένοι σοσιαλδημοκράτες Αναγνωρί­
ζουν τόν καθηγητή πού μάς ένδιαφίρβι γιά σοσιαλδημοκράτη,—
καί τόνε για τί νά μή τόν συμπεριλάβουν σέ τούτη ή οέ κείνη
«ή σοσιαλδημοκρατική δργάνωση; Μόνο μέ τόν 8ρο αύτό οί «.δη­
λώσεις» τοδ καθηγητή Θ’ άντ αποκρίνονται uτίς πράξεις του, δέ
θά είναι κούφιες φράσεις (οπως πολυ συχνά παραμένουν οί δηλώ­
σεις τών καθηγητών). Είτε οί όργανωμένοι σοσιαλδημοκράτες
δ έ ν άναγνωρίζουν τόν καθηγητή γιά σοσιαλδημοκράτη,—καί
τότε θά είναι άνόητο, παράλογο καί έ π ιζ ή μ ι ο νά τοδ δίνουμε
τό δικαίωμα νά έχει τόν τιμητικό καί δπεύθυνο τίτλο τοδ μέ­
λους τοδ κόμματος. Έ τσ ι τό ζήτημα καταλήγει άκριβώς στή
συνεπή έφαρμογή τή ; άρχής τής οργάνωσης ή στήν καθιέρωση
τής Ακαταστασίας καί τής άναρχίας. Οικοδομούμε τό κόμμα,
ξεκινώντας άπό τόν δημιουργημένο καί συσπειρωμένο πιά πυ­
ρήνα τών σ ο σ ι α λ δ η μ ο κ ρ α τ ώ ν , ποό έχει όργανώσει λχ. τό
κομματικό συνέδριο καί πού πρέπει ν’ άπλώνει καί νά πολλα­
πλασιάζει δλων τών ειδών τίς κομματικές δργανώσεις, ή ικα­
νοποιούμαστε μέ τήν καθησυχαστική φ ρ άσ η’ οτι δλοι δσοι βοη­
θούν, είναι μέλη τοδ κόμματος; « Ά ν δεχτοδμε τή διατύπωση
τοδ Λένιν—συνέχισε ό σύντροφος Ά ξελροντ—Θά πετάξουμε στή
Θάλασσα μιά μερίδα άνθρώπους πού άν καί δέ μπορούν νά γί­
νουν δεχτοί άμεσα στήν όργάνωαη, είναι δμως παρ’ δλα αότά
μέλη τού κόμματος». Έ δώ φαίνεται πεντακάθαρα δτι τή σύγ-
χιση τών έννοιών, πού γι’ αύτήν ήθελε νά μέ κατηγορήσει ί
σύντροφος Ά ξελροντ, τήν Ιχ ει ό ίδιος: παίρνει πιά σάν δοσμέ­
νο δτι δλοι δσοι βοηθούν ε ί ν α ι μέλη τοδ κόμματος, τή στιγ­
μή πού γι’ αύτό άκριβώς γίνεται ή διαμάχη καί οί άντίπαλοι
πρέπει άκόμα ν’ Α π ο δ ε ί ξ ο υ ν τήν άνάγκη καί to δφελος μι£(
τΐτια ς έρμηνείας. Ποιό είναι τό περιεχόμενο αύτής τής ερομε·
ρής άπό πρώτη ματιά φράσης: νά τούς πετάξουμε στή θάλασ­
σα ; Ά ν μέλη τοϋ κόμματος θεωρούνται μόνο τά μέλη τών Ορ­
γανώσεων, πού άναγνωρίζονται σάν κομματικές, τότε οί άνθρω­
ποι πού δέ μπορούν «άμεσα» νά μποδν σέ μιά κομματική όρ­
γάνωαη μποροδν ώστόσο νά δουλεύουν σέ μιάν δργάνωση, πού
δέν είναι κομματική, μά πού στέκει κοντά στό κόμμα. Συνεπώς
δέ μπορεί οδτε κάν λόγος νά γίνεται γιά πέταμα στή θάλασ­
σα, μέ τήν έννοια τής Απομάκρυνσης άπό τή δουλιά, άπό τή
συμμετοχή στό κίνημα. Α πεναντίας, δσο πιό γερές Θά είναι οί
38
κομματικές μας όργανώσεις, πού περιλαβαίνουν π ρ α γ μ α τ ι ­
κ ο ύ ; σοσίαλδημοκράτβς, 8σο λιγότερη ταλάνιευαη χαί άατά-
θεια θά όπάρχει μ έ σ α στό κόμμα, τόσο πιό πλατιά, πιό πο­
λύπλευρη, πιό πλούσια καί πιό γόνιμη θά είναι ή έπίδραση τοδ
κόμματος πάνω στά στοιχεία τών Εργατικών μ α ζ ώ ν , πού τό
περιστοιχίζουν καί πού καθοδηγούνται άπ’ αύτό. Καί πραγμα­
τικά, δέν Επιτρέπεται νά συγχέει κανείς τό κόμμα, σάν πρωτο­
πόρο τμήμα τής έργατικής τάξης, μ’ ολη τήν τάξη. Καί δμως,
σέ τέτια άκριβώς σύγχιση (χαρακτηριστική γιά τ ό ν όπορτουνι-
στικό οίκονομισμό μας γενικά) πέφτει ό σύντροφος Άξελροντ,
8ταν λ έ ε ι: «Δημιουργούμε, φυσικά, πρίν άπ’ δλα μιάν όργάνωση
άπό τά πιό δραστήρια στοιχεία too κόμματος, μιάν όργάνωση
Επαναστατών, πρέπει δμως, μιά καί είμαστε ταξικό κόμμα νά
σκεφτοΰμε νά μήν άφήσουμε έξω άπό τό κόμμα άνθρώπους, πού
συνειδητά, άν καί ίσως δχι πολύ δραστήρια, βρίσκονται κοντά
σ’ αύτό τό κόμμα». Πρώτα στόν άριθμό τών δραστήριων στοι­
χείων το» σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού κόμματος δέ θά μπούν
καθόλου μονάχα οί όργανώσεις τών Επαναστατών, μά μ ιά ο λ ό ­
κ λ η ρ η σ ε ι ρ ά άπό Εργατικέ; όργανώσεις, πού άναγνωρίζον-
ται σάν κομματικές. Δεύτερο, γιά ποιό λόγο καί μέ βάση ito ti
λογική, μποροδμβ άπό τό γεγονός οτι είμαστε ταξικό κόμμα, νά
βγάλουμε τό συμπέρασμα δτι δέ χρειάζεται ή διάκριση άνάμεσα
σ’ αδτοΰς π ο ύ ά ν ή κ ο υ ν στό κόμμα καί σ’ αότούς π ο ύ β ρ ί ­
σ κ ο ν τ α ι κ ο ν τ ά στό κόμμα; Άκριβώς τό άντίθετο: άκριβώς
Ιπειδή δπάρχει διαφορά στό βαθμό τής συνείδησης καί στό βαθ­
μό τής δραστηριότητας είναι άνάγκη νά κάνουμε διάκρισή τοδ
βαθμοδ πού βρίσκονται κοντά στό κόμμα. Είμαστε τό κόμμα τής
τάξης καί γι’ αύτό σ χ ε δ ό ν ο λ η ή τ ά ξ η (καί τόν καιρό τοδ
πολέμου, τήν έποχή τοδ Εμφύλιου πολέμου, άπόλυτα ολη ή
τάξη) πρέπει νά· δρ£ κάτω άπό τήν καθοδήγηση τοδ κόμματός
μας, πρέπει νά συσπειρώνεται δσο μπορεί πιό στενά γύρω στό
κόμμα μας: θ ά ήταν δμως «μανιλοφισμός»72 καί «πολιτική τής
οδράς» νά σκεφθεΐ κανείς δτι είναι ποτέ σέ θέση μέσα στόν
καπιταλισμό σχεδόν ολη ή τάξη, ή 8λη ή τάξη, ν ’ άνυψωθεί
ως τή συνείδηση καί δραστηριότητα τής πρωτοπορία; της, τού
σοσιαλδημοκρατικού της κόμματος. "Ως τώρα κανένας λογικός
σοσιαλδημοκράτης δέν άμφέβαλε οτι μέσα στόν καπιταλισμό,
άκόμα καί ή συνδικαλιστική όργάνωση (πιό πρωτόγονη, πιό
προσιτή στό βαθμό συνείδησης τών μή άναπτυγμένων στρωμά­
39
των), δέν είναι σέ θέση νά περιλάβει σχεδόν δλη ή δλη τήν έρ-
γατική τάξη. Μόνο πού θά ξεγελούσαμε τόν έαυτό μας, θά
κλείναμε τά μά τια μπροστά στόν τεράστιο δγκο τ δ ν καθηκόν­
των μας, θά στενεύαμε τά καθήκοντα αύτά, ί ν ξεχνούσαμε τή
διαφορά Ανάμεσα στήν πρωτοπορία καί σ’ ολες τίς μάζες, πού
§λκονται πρός αδτήν, άν ξεχνούσαμε τή διαρκή δποχρέωση τής
πρωτοπορίας ν’ Α ν ε β ά ζ ε ι δλο καί πλατύτερα στρώματα σ’ αό-
τό τό πρωτοποριακό έπίπεδο. Ίσ α-ίσ α τότε κλείνουμε τά μά­
τια καί ξεχνάμε, δταν σβήνουμε τή διαφορά Ανάμεσα σ’ αύτούς
πού βρίσκονται κοντά στό κόμμα καί σ’ αύτούς πού Ανήκουν
στό κόμμα, Ανάμεσα στούς συνειδητούς καί τούς δραστήριους
καί σ’ αύτούς πού βοηθάνε.
Τό νά έπικαλεΕσαι τό γεγονός δτι είμαστε τό κόμμα τής τά­
ξης, γ ιά ν ά δ ι κ α ι ο λ ο γ ή σ ε ι ς τήν όργανωτική Ασάφεια, γ ι ά
ν ά δ ι κ α ι ο λ ο γ ή σ ε ι ς τό μπέρδεμα τής όργάνωσης μέ τήν
Ανοργανωσιά, σημαίνει νά έπαναλαβαίνεις τό λάθος τοΰ Ναντιέζ-
ντιν ποό μπέρδευε «τό φιλοσοφικό καί κοινωνικο-ιστορικό ζή­
τημα γιά τίς ,,ρίζες" τοΰ κινήματος σέ „βάθος“ μ,έ τό τεχνι-
κο-οργανωτικό ζήτημα». («Τί νά κάνουμε;»,^σελ. 9 ί) * . Ά κρι»
βώς αύτή τή σύγχιση, πού τήν ίκανε πρώτος ο σύντροφος Αξελ-
ροντ, τήν Ικανέλαβαν Βστερα δεκάδες φορές οί ομιλητές, ποό
όπεράσπιζαν τή διατύπωση τοδ σύντροφου Μάρτοφ. « Οσο πλα­
τύτερα θά διαδοθεί δ τίτλος τοδ μέλους τοδ κόμματος, τόσο τό
καλύτερο», λέει ό Μάρτοφ, χωρίς νά έξηγεΕ ώστόσο, ποιό θά
είναι τό δφελος άπό τήν πλατιά διάδοση ένός τ ί τ λ ο υ πού δέν
Ανταποκρίνεται στό περιεχόμενο. Μπορεί ν’ ΑρνηθεΕ κανείς δτι
ό έ'λεγχος πάνω στά μέλη τοδ κόμματος πού δέν Ανήκουν στήν
όργάνωοη τοΰ κόμματος είναι πλάσμα τής φαντασίας; Ή πλρι-
τιά διάδοση μιδς φαντασίας είναι βλαβερή καί δχι ώφέλιμη. «Δέ
μπορούμε παρά νά χαιρόμαστε, Αν κάθε Απεργός, κάθε διαδη­
λωτής πού Αναλαβαίνει τήν εδθύνη τών πράξεών του, θά ^μπο­
ρέσει νά αύτοανακηρυχθεΕ μέλος τοδ κόμματος» (σελ. 229). ’Αλή­
θεια; 'Ο κ ά θ ε Α π ε ρ γ ό ς «ρέπει νά Ιχει τό δικαίωμα νά α δ-
τ σ α ν α κ η ρ ύ σ σ ε τ α ι μ έ λ ο ς τ ο δ κ ό μ μ α τ ο ς ; Μ’ αδτή τή
θέση ό σύντροφος Μάρτοφ Ανάγει Αμέσως τό λάθος του σέ πα-
ραλογισμό, χ α μ η λ ώ ν ο ν τ α ς τό σοσιαλδημοκρατισμό στό Ιπ ίπ ε-
δο τής Απεργομανίας, καί έπαναλαβαίνοντας τά Ατυχήματα τών

• Βλ. ο’ αδτό τόν τόμο, ο*λ. 318-319. Σ ό ν ΐ .

40
Άκίμοφ. Δ£ μποροδμ* παρά νά χαιρόμαστε, άν ή σοσιαλδημο­
κρατία κατορθώσει νά καθοδηγεί χάβε Απεργία, γιατί Αμεση χαί
Απόλυτη. υποχρέωση τής σοσιαλδημοκρατίας είναι νά καθοδηγεί
ολες tic Ικδηλώσεις τής x«$tx^C πάλης τοδ προλεταριάτου, καί
ή ίπβργία είναι μιά άπό τίς πιό βαθιές χαί τίς πιέ ισχυρές
έχδηλώοεις αυτής της πάλης. Θά είμαστε δμως ούραγοί, άν επι­
τρέψουμε νά τ α υ τ ί ζ ε τ α ι αδτή ή πρωταρχική μορφή τοδ άγώ-
να, πού ipso facto* δέν είναι τίποτα περισσότερο άπό τρεϊντ-
γιουνιονιστική μορφή πάλης, μέ τήν δλόπλευρη καί συνειδητή
σοσιαλδημοκρατική πάλη. Θά ν ο μ ι μ ο π ο ι ή σ ο υ μ ε οπορτου-
νιστικά μιά σ υ ν ε ι δ η τ ή Α π ά τ η Αν δέσουμε τέ δικαίωμα σ:όν
χάθε Απεργό «ν’ αδτοανακηρύσσεται μέλος τοδ κόμματος», γιατί
μιά τέτια «Ανακήρυξη» θά είναι σ τ ί ς π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ε ς π ε ρ ι ­
π τ ώ σ ε ι ς ψ ε ύ τ ι κ η Ανακήρυξη. Θά βαυκαλιζόμαστε μέ μανιλο-
φιχά δνειρα, άν σκεφτοδμε νά πείσουμε τόν Ιαυτό μας καί τούς
άλλους, οτι ό κ ά θ ε Α π ε ρ γ ό ς μπορεί νά ε ί ν α ι σοσιαλδημο­
κράτης καί μέλος τοϋ σοσιαλδημοκρατικοδ κόμματος μέσα σέ τού­
τη τήν Απέραντη διασπορά, καταπίεση καί Αποβλάκωση, ποό μέ­
σα στόν καπιταλισμό άναπόφευγα θά βαραίνει πάνω στά πάρα
πολύ πλατιά στρώματα τών «άνεκπαίδευτων», Ανειδίκευτων έρ-
γατών. Τό παράδειγμα, Ακριβώς, τοδ « Α π ε ρ γ ο ύ » δείχνει πο­
λύ ξεκάθαρα τή διαφορά Ανάμεσα στήν έ π α ν α σ τ α τ ι χ ή έ π ι -
δ ί ω ξ η νά καθοδηγείται σοσιαλδημοκρατικά χάθε Απεργία χα ί
στήν δ π ο ρ τ ο υ ν ι σ τ ι χ ή φ ρ α σ ε ο λ ο γ ί α , πού Ανακηρύσσει
χ ά θ ε Απεργέ μέλος τοδ κόμματος. Είμαστε τό χόμμα τής τά ­
ξης, μιά καί σ τ ή ν π ρ ά ξ η καθοδηγούμε σοσιαλδημοκρατικά
σχεδόν δλη ή Ακόμα καί δλη τήν τάξη τοδ προλεταριάτου. Α π ’
αδτό δμως μόνον οί Ά κίμ οφ μπορούν νά βγάλουν τό συμπέρα­
σμα δτι σ τ ά λ ό γ ι α πρέπει νά ταυτίζουμε τό χόμμα μέ
τήν τάξη.
«Δέ φοβάμαι τή συνωμοτική οργάνωση», είπε στόν ίδιο
λόγο ό σύντροφος Μάρτοφ, Αλλά, πρόσθεσε, «ή συνωμοτική όρ-
γάνωση Ιχει νόημα γιά μένα μόνο στό βαθμό ποό τήν περιβάλ­
λει ένα πλατύ σοσιαλδημοκρατικό έργατιχό χόμμα» (σελ. 239).
Γιά νά είναι Ακριβής θά Ιπρεπε νά π ει: στό βαθμό πο6 τήν
περιβάλλει ένα πλατύ σοσιαλδημοκρατικό έργατιχό κ ί ν η μ α .
Μά χαί μ’ αύτή τή μορφή ή θέση τού σύντροφου Μάρτοφ δχι

* Hi τό tiio τί γεγονός. Στήν οδοία. 2 6 ν τ .

μόνο είναι άναμφισβήτητη, άλλά elvat καί μιά πραγμβτικά τρ ι-
μένη άλήθεια. Σταματώ σ’ αύτό τό σημείο μόνο καί μόνο γιατί
άπό τήν τριμένη άλήθεια τοδ σύντροφου Μάρτοφ οί έπόμενοι ομι­
λητές έβγαλαν τό πολύ σ υ ν η θ ι σ μ έ ν ο κ α ί π ο λ ύ χ υ δ α ί ο
έπιχείρημα, δτι ό Λένιν θέλει «νά περιορίσει δλο τό άθροισμα
τών μελών τοο κόμματος στό άθροισμα τών συνωμοτών». Αύτό
τό συμπέρασμα, πού μόνο χαμόγελα είναι ΐκανό νά προκαλέσει,
τό έβγαλαν καί ό σύντροφος Ποσαντόφσκι καί ό σύντροφος
Ποπόφ, καί οταν τό αρπαξαν ό Μαρτίνοφ καί ό ’Ακίμοφ τότβ
φάνηχε ολοκάθαρα δ πραγματικός του χαρακτήρας, δηλ. δ χ α ­
ρακτήρας τής όπορτουνιστικής φράσης, Τώρα, αδτό τό Γδιο τό
έπιχείρημα τό άναπτύσσει στή νέα «Ίσκρα» ό σύντροφος Ά ξ ε λ -
ροντ γιά νά κάνει γνωστές στό άναγνωστικό κοινό τίς και­
νούργιες οργανωτικές άπόψεις τής νέας σύνταξης. Ά κόμα , στό
σ .ινέδριο, στήν πρώτη κιόλας συνεδρίαση, δπου συζητήθηχε τό
ζήτημα τοο πρώτου άρθρου, είχα προσέξει δτι οί άντίπαλοί
μου θέλουν νά έπωφεληθοδν άπ ’ αδτό τό φτηνό δπλο κβί γι*
αδτό προειδοποίησα στό λόγο μου (σελ. 240) ο τι: «Δέν πρέπει
νά νομίζουμε δτι ο! κομματικές οργανώσεις πρέπει ν’ άποτε-
λοδνται μόνο άπό έξ έπαγγέλματος έπαναστάτβς. Μάς χρειά­
ζονται οΕ πιό διαφορετικές όργανώσεις δλων τών είδών, βαθμών
καί άποχρώσεων, άρχίζοντας άπό τίς έξαιρετικά στενές καί συ­
νωμοτικές όργανώσεις καί τελειώνοντας στίς πολύ πλατιές,
Ιλεύθερες, lose O rg an isatio n en » *. Πρόκειται γιά μιά τόσο πο­
λύ ολοφάνερη καί αδτονόητη άλήθεια, πού έκρινα περιττό νά
σταθώ σ’ αδτήν.
Αδτό τό είχα κιέλας δποδείξει στό «Τί νά κάνουμε;»,
καί στό «Γράμμα σ’ §ναν σύντροφο» άνάπτυξα πιό συγκεκρι­
μένα αδτή τήν Ιδέα. ΟΕ εργοστασιακοί δμιλοι, έγραφα εκεί,
«Ιχουν ιδιαίτερη σπουδαιότητα γιά μάς, μιά καί δλόκληρη ή
κύρια δύναμη τοδ κινήματος βρίσκεται στό βαθμό οργάνωσης
τών έργατών στά μ ε γ ά λ α Ιργοστάσια, μιά καί τά μεγάλα έρ-
γοστάσια (καί οί φάμπρικες) περιλαβαίνουν τό κομάτι τής έρ­
γατικής τάξης, πού δχι μόνο όπερέχει άριθμητικά, μά πού
δπερέχει άχόμα περισσότερο άπό τήν άποψη τής έπιροής, τής
άνάπτυξης καί της ικανότητάς του γιά άγώνα. Κάθε έργοστά-
σιο πρέπει νά γίνει φρούριό μ α ς . . . 'Η έργοστασιακή δποεπί-

* Χαλαρές, δ χ ι οφιχτοδεμένβς όργανώσεις. (2ημ . Μετ.)

42
 τροπή πρέπει νά προσπαθεί ν’ άγχαλιάζβι δλο τό έργοστάσιο,
goo τό δυνατό μεγαλύτερο μέρος τδ ν Ιργατφν μ ’ Ινα δίχτυ
χάθβ λογ^ς δμιλους, πράχτορες). . . 'Ο λες οί ομάδες, οί δμι-
χοι, οί όποεπιτροπές χτλ. πρέπει νά έχουν τή δικαιοδοσία θε­
σμών ή παραρτημάτων τής έπιτροπής. Μερικές άπ ’ αύτές θά δη­
λώσουν άνοιχτά τήν έπιθυμία τους νά μποδν ατό Ρωσιχό Σοσιαλ-
δημοχρατιχό ’Εργατικό Κόμμα χαί θά συμπεριληφτοον οτή δύ­
ναμή του δ π ό τ ό ν δ ρ ο δ τ ι α δ τ ό θ ά έ π ι χ υ ρ ω θ ε ΐ
άπό τήν έπιτροπή, θ’ άναλάβουν (μέ έντολή τής έπιτροπής, ή οέ
συμφωνία μ’ αύτήν) ορισμένες λειτουργίες, θά δποχρεωθοδν νά
δποτάσσονται στίς έντολές τδν όργάνων τοδ κόμματος, θ’ ά π ο -
χ τ ή σ ο υ ν τά δ ι κ α ι ώ μ α τ α δ λ ω ν τ δ ν μ ε λ ώ ν τ ο δ
κ ό μ μ α τ ο ς , θά θεωρούνται οί πλησιέστεροι 6ποψήφιοι γιά μέ­
λη τ^ς Ιπιτροπής κτλ. Ά λ λ ες ομάδες δ έ θ ά μ π ο δ ν στό
ΡΣΔΕΚ, θά παραμείνουν σάν δμιλοι, συγκροτημένοι άπό μέ­
λη τοδ κόμματος ή προσκολλημένοι σέ τούτη ή σέ κείνη τήν ομά­
δα τοδ κόμματος κτλ.» (σελ. 17-18)*. Ά π ό τίς λέξεις πού υπο­
γράμμισα φαίνεται καθαρά πώς ή ί δ έ α τ ή ς διατύπωσής μου
γιά τό πρώτο άρθρο ίχ ε ι χιόλας έκφραστεί τελείως ξεκάθαρα στό
«Γράμμα α1 Ιναν σύντροφο». Οί δροι γιά τήν εισδοχή στό κόμμα
τονίζονται Ιδ δ ρητά, δηλ: 1) ένας ορισμένος βαθμός όργάνωσης
χαί 2) Ιπιχύρωση άπό τήν έπιτροπή τοδ κόμματος. Μιά σελίδα
παρακάτω υποδείχνω μέ παραδείγματα ποιές ομάδες χαί όργανώ-
σεις πρέπει (ή δέν πρέπει) νά γίνονται δεχτές στό χόμμα καί
μέ βάση ποιούς δπολογισμούς: «Οί δμάδες τδ ν διανομέων τοδ
τόπου μας πρέπει ν’ άνήκουν στό ΡΣΔΕΚ καί νά ξέρουν Ιναν
ορισμένο άρώμό άπό τά μέλη του καί άπό τά απεύθυνα πρό­
σωπά του. Ή ομάδα πού μελετά τούς Επαγγελματικούς ορούς
τής έργασίας χαί έπεξεργάζεται τίς μορφές τ δ ν αυνδιχαλιστιχδν
διεκδικήσεων, δέν είναι όποχρεωτικό ν’ ανήκει στό ΡΣΔΕΚ. Ή
ομάδα τών φοιτητών, τών άξιωματικδν, τ δ ν δπαλλήλων, πού
άσχολοδνται μέ τήν αύτομόρφωση μ έ σ υ μ μ ε τ ο χ ή ένός-δοό
μελδν τοδ κόμματος, κάποτε οδτε κάν πρέπει νά ξέρει δτι τά
μέλη αότά άνήκουν στό χόμμα κτλ.» (σελ. 18-19)**.

* Βλ. Α έ ν ι ν , « Έ ρ γα » , τόμ. V I,oeX . 216, 218, 219 τ^ ς 4ης ραα.

Ιχ ί. Σ ύ ν τ .
** Βλ. Α έ V ι V, « Έ ρ γ α » , τόμ. V I, oejL. 220 ττ|ς 4ης ρωσ. 8κβ.
2ύ Vτ .

43

I
 ’Ανάλογα μέ τό βαθμό τής Οργάνωσης γενικά καί τής συ­
νωμοτικότητας τής όργάνωσης είδικά, μπορούμε πάνω-κάτω νά
ξεχωρίαουμβ τίς παρακάτω κατηγορίες: 1) ’Οργανώσεις τών Επα­
ναστατών. 2) ’Οργανώσεις τών έργατών, δσο μπορεί «ιό πλα­
τιές καί ποικιλόμορφες (περιορίζομαι μόνο στήν έργατική τάξη,
δποθέτοντας δτι είναι αύτονόητο οτι ορισμένα στοιχεία άπό τίς
&λλες τάξεις θά προσχωρήσουν έπίσης ϊδώ, κάτω άπό ορισμένους
δρους). Αύτές cl δυό κατηγορίες άποτελοδν τό κόμμα. Παρακά­
τω. 3) ’Οργανώσεις τών Ιργατών, προσχολλημένες « ό κόμμα.
4 ) ’Οργανώσεις τών Ιργατών πού δέν είναι προσχολλημένες στό
κόμμα, πού πραγματικά δμως υποτάσσονται στόν έλεγχο καί στήν
καθοδήγησή του. 5) Τά άνοργάνωτα στοιχεία τής έργατικής τά­
ξης, πού Ιν μέρει δποτάσσονται έπίσης στήν καθοδήγηση τής σο­
σιαλδημοκρατίας, τουλάχιστον σέ περιπτώσεις μεγάλων έκδηλώ-
σεων τής ταξικής πάλης. Έ τσ ι έχει κατά προσέγγιση τό ζήτημα
άπό τήν άποψή μου. ’Αντίθετα, άπό τήν άποψη τοδ σύντροφοι
Μάρτοφ τά όρια τού κόμματος μένουν τελείως άκαθόριστα, για­
τί ό «κάθε άπεργός» μπορεί «νά αΰτοαναχηρύσσεται μέλος τοϊ
κόμματος». Ποιό θά είναι τό δφελος άπ’ αύτή τήν άσάφβια; 'Ε
πλατιά διάδοση τοο «τίτλου». Ή ζημιά της θά είναι δτι μπάζε
τήν ξ ε χ α ρ β α λ ω τ ι κ ή ιδέα τής σύγχιαης άνάμεσα στήν τάξι
καί τό κόμμα.
Γιά νά δείξουμε παραστατικά τις γενικές θέσεις, πού βά­
λαμε, άς ρίξουμε άκόμα μιά πεταχτή ματιά στίς παραπέρα συ­
ζητήσεις στό συνέδριο πάνω στό πρώτο άρθρο. Ό σύντροφος
Μπροδκερ τάσσεται (πρός εύχαρίστηση τοδ σύντροφου Μάρτοφ)
μέ τή διατύπωσή μου, ή συμμαχία τ ο υ δμως μαζί μου, σέ
διάκριση άπό τή συμμαχία τοδ σύντροφου ’Ακίμοφ μέ τόν Μάρ­
τοφ, άποδείχνεται δτι στηρίζεται σέ παρεξήγηση. Ό σύντροφος
Μπροδκερ «δέ συμφωνεί μέ δλο τό καταστατικό καί μέ δλο τό
πνεδμα του» (σελ. 239) καί δπερασπίζει τή διατύπωσή μου, σ ά ν
β ά σ η τ ο δ δ η μ ο κ ρ α τ ι σ μ ο ύ , πού τόν 'ποθούν οί δπαδοί
τοδ «Ραμπότσεγιε Ντιέλο». 'Ο σύντροφος Μπροδκερ δέν άνυ-
ψώθηκε άκόμα ως τήν άποψη δτι στόν πολιτικό άγώνα κάπο­
τε άναγκάζεται χάνεις νά διαλέξει τό μ ι κ ρ ό τ ε ρ ο κ α κ ό .
*0 σύντροφος Μπροδκερ δέν πρόσεξε δτι είναι άνώφελο νά δπε-
ρασπίζει κανείς τό δημοκρατισμό σ’ ένα συνέδριο σάν τό δικό
μας. ‘Ο σύντροφος ’Ακίμοφ φάνηκε πιό διορατικός. Έ βα λε πο­
λύ σωστά τό ζήτημα, δταν παραδέχτηκε δτι «οί σύντροφοι Μάρ-

44
 τοφ χα ί A iv tv συζητοόν γιά τό ποιά (διατύπωση) « τ υ χ α ίν ε ι
καλύτερα τόν κοινό σχοπό τους» (σελ. 2 5 2 ). «Έ γώ χαί &
Μπροοχερ — συνεχίζει — θέλουμε νά διαλέξουμε έχείνη, π ο ύ π ε ­
τ υ χ α ί ν ε ι λ ι γ ό τ ε ρ ο τ ό σ χ ο π ό . Γι’ αύτό διαλέγω τή
διατύπωση τοο Μ άρτοφ». Καί ό σύντροφος Ά χίμ οφ Ιξήγησε
άνοιχτόχαρδα δτι «τόν Ιδιο τό σχοπό τους» (τού Πλεχάνοφ,
too Μάρτοφ καί τό δικό μου, δηλ. τή δημιουργία μι£ς χ α -
θοδηγητικής δργάνωσης επαναστατών) τόν-θεω ρεί «Ακατόρθω­
το χα ί έπιζήμιο». Υ περασπίζει, δπως χαί 6 σύντροφος Μαρτί­
νοφ*, τήν ίδέα τών οίχονομιστών δτι δέ χρειάζεται «δργάνωση
έπαναστατών». «Πιστεύει πλέρια δτι παρ’ δ λ' αδτά, ή ζωή θά
«ίσορμήαει στήν κομματική μας δργάνωση, άνεξάρτητα άπό τό
άν έσείς τ^ς φράζετε τό δρόμο μέ τή διατύπωση τοο Μάρτοφ
ή μέ τή διατύπωση τοο Λένιν». Δέ θάξιζε τόν χόπο νά στα-
θοομβ σ’ αότή τήν Αν*ίληψη τ?(ς «πολιτιχής τής ούρίς» γιά τή
«ζωή», άν δέν τή συναντούσαμε χαί στό σύντροφο Μάρτοφ. ‘Ο
δεύτερος λόγος τοϋ σύντροφου Μάρτοφ (σελ. 245) ιχβι γενικά
τόσο ένδιαφέρον, πού άξίζει νά τόν έξβτάσουμε διεξοδικά.
Τό πρώτο έπιχείρημα τοδ συντρόφου Μάρτοφ είναι δ τ ι:
ό Ιλεγχος τών κομματικών έργανώσεων πάνω οτά μέλη τοδ
κόμματος πού δέν άνήχουν σέ δργάνωση «μπορεί νά γίνεται
έφόσον ή έπιτροπή, πού άναθέτβι μιά λειτουργία σέ κάποιον,
Ιχ ει τή δυνατότητα νά παρακολουθεί τήν έχτέλεσή της» (σελ.
245). ‘Η θέση αύτή είναι έξαιρετικά χαρακτηριστική γιατί «προ­
δίδει», άν μπορούμε νά Ικφραστοδμε έτσι, σέ π ο ι ό ν χρειάζε­
ται καί ποιόν θά έξυπηρβτεί σ τ ή ν π ρ ά ξ η ή διατύπωση τοδ
Μάρτοφ: τούς μονωμένους διανοούμενοος ή τίς έργατικές δμά-
δες χαί τίς έργατικές μάζες. Τό ζήτημα είναι δτι μπορεί νά

* Ά λ λ α ο τ* δ σύντροφος Μαρτίνοφ θέλ«ι νά 8ιαφέρ*ι άπό τό σύντρο­

φο Ά χ ίμ ο φ , θ ίλ · ι ν* & πο8ι(ξ·ι δ τι αονωμοσία 84 οημαίνκι τά χ α οονωμο-
τιχότη τα , ί τ ι πΐαα άπό τή βιαφορά αότβν τβ ν λίξ«ω ν χρ ύ β ίτα ι 9ιαφοροί
ivvotffiv. Ποιά βΖναι αύτή ή ίια φ ορά , βέ μδς έξήγηοαν ο δτ· δ. σύντροφος
Μαρτίνοφ, οδτβ 6 ούντροφος Άξβλρ&ντ, πού £χολοοθ·1 τώρα τά χνάρια
τοο. *0 σύντροφος Μαρτίνοφ «χαμώ ν·ται» πώς τά χα 4γώ , οτό «Τ ί νά χ ά -
νοομ·;» η χ . βέν Ιχφ ρά οτηχα άποφασιοτικά (δπως χ α ί οτά «Καθήκοντα»)
iv rfy tta « ο τ ό σ τ 4 ν » μ α τής π ο λ ιτικ ή ς π άλης &ς τή συνωμοσία». *0
σύντροφος Μαρτίνοφ β*λ«ι ν’ άναγκάσβι τούς ά κ ρ οα τίς ν ά | » χ ά σ ο υ ν
ότι α ύτοί πού χατα κολ*μοΰοα β έ ν Ι β λ β κ α ν τήν ά νά γκ η μ ιδ ς b p .
γ ά ν β ο η ς i n a v i o t a t A v , δπως ί ί ν τήν β λ ίπ ιι τώρα καί δ β&ντρο-
φος Ά κ ίμ ο φ .
 όπάρξουν δυό έρμηνείες τής διατύπωσης τοΰ Μάρτοφ: 1) Μέλος
τοδ κόμματος ίχ ε ι τό δικαίωμα «νά α ο τ ο α ν α κ η ρ υ χ τ ε ί »
(είναι τά λόγια τοΰ ίδιου τοΰ σύντροφου Μάρτοφ) ό καθένας
πού προσφέρει α’ αύτό μιά ταχτική προσωπική βοήθεια, κάτω
ά π ’ τήν καθοδήγηση μιδς άπό τίς έργανώσεις tot). 2) Κάθε ip -
γάνα>ση τοΰ κόμματος ί χ ε ι τ ό δ ι κ α ί ω μ α ν’ ά ν α γ ν ω ρ ί -
ζ ε ι γιά μέλος τοΰ κόμματος τόν καθένα πού της προσφέρει τα­
χτική προσωπική βοήθεια, κάτω ά π ’ τήν καθοδήγησή της. Μο­
νάχα ή πρώτ./ Ιρμηνεία δίνει πραγματικά τή δυνατότητα στόν
«κάθε άπεργό» νά όνομάζει τόν Ιαυτό του μέλος τοΰ κόμματος
καί γιά τούτο μ ό ν ο ν α ύ τ ή κατάχτησε αμέσως τίς καρδιές
τών Αίμπερ, τών Μαρτίνοφ καί τών Ά κίμοφ. Ή Ιρμηνεία δμως
αύτή είναι κιόλας ολοφάνερα άπλή φράση, γιατί τότε εδώ θά
περιλαβαίνεται ολη ή έργατική τάξη καί θά σβήσει ή διαφορά
άνάμεσα στό κόμμα καί στήν τάξη. Μόνο «συμβολικά» μπορεί
κανείς νά μίλδ γιά Ιλεγχο καί καθοδήγηση «κάθε άπεργοϋ».
Νά γιατί 6 σύντροφος Μάρτοφ στό δεύτερο λόγο του γλίστρησε
αμέσως στή δεύτερη Ιρμηνεία (άν καί, άς τό ποομε σέ παρένθε­
ση, ε ί χ ε ά π ο ρ ι φ θ ε ί ρ η τ ά ά π ό τ ό σ υ ν έ δ ρ ι ο , πού κα­
ταψήφισε τήν άπόφαση τοδ Κ όστιις, σελ. 255): ή έπιτροπή
θ’ άναθέτει λειτουργίες καί θά παρακολουθεί τήν έκτέλεσή τους.
Φυσικά, αότές οί ειδικές άποστολές ποτέ δέ θ’ άφοροδν τή
μ ά ζ α τών έργατών, τίς χ ι λ ι ά δ ε ς προλετάριους (γιά τούς
όποιους μιλάνε ό σύντροφος "Αξελροντ καί ό σύντροφος Μαρ­
τίνοφ)— θ’ άναθέτονται συχνά ίσα-ίσα σέ κείνους τούς κ α θ η ­
γ η τ έ ς , πού άνάφερε ό σύντροφος Ά ξελρο ντ, σέ κείνα τά γ υ μ ­
ν α σ ι ό π α ι δ α , πού γ ι’ αδτά φρόντιζαν ό σύντροφος Αίμπερ
καί ο σύντροφος Ποπόφ (σελ. 241), σέ κείνη τήν Ι π α ν α σ τ α -
τ ι κ ή ν ε ο λ α ί α , πού τήν έπικαλέστηκε ό σύντροφος Ά ξελροντ
στό δεύτερο λόγο του (σελ. 242). Μέ δυό λόγια, ή διατύπωση
τοΰ σύντροφου Μάρτοφ είτε θά μείνει νεκρό γράμμα, κούφια φρά­
ση, είτε θά ωφελήσει κυρίως καί σχεδόν άποκλειστικά « τ ο ύ ς
διανοούμενους, ποό είναι πέρα γιά πέρα π ο ­
τισμένοι ά π ό τ ό ν ά σ τ ι κ ό Α τ ο μ ι κ ι σ μ ό » καί δέ
θέλουν νά μποον στήν όργάνωοη. Σ τ ά λ ό γ ι α , ή διατύπω­
ση τοΰ Μάρτοφ έπερασπίζει τά συμφέροντα τών πλατιών στρω­
μάτων τοΰ προλεταριάτου. Σ τ ή ν π ρ ά ξ η ή διατύπωση αδτή θά
έξυπηρετήσει τά συμφέροντα τής ά σ τ ι κ ή ς δ ι α ν ό η σ η ς , ποό
φοβάται τήν προλεταριακή πειθαρχία καί όργάνωοη.
46
 Κανένας δέ θά τολμήσει ν’ άρνηθβί δτι ή δ ι α ν ό η σ η , σ ά ν
δ ι α £ τ e ρ ο σ τ ρ ώ μ α τών σύγχρονων κεφαλαιοκρατικών κοι­
νωνιών, χαρακτηρίζεται γενικά καί σάν σύνολο ί σ α - ί σ α μέ
τ ό ν ά τ ο μ ι κ ι σ μ ό καί μέ τήν άνικανέτητα γιά πειθαρχία
καί όργάνωση (β λ .'ϊσ τω καί τά γνωστά άρθρα τοδ Καούτσχι
γιά τη διανόηση). Σ’ αδτό, άνάμεσα στ’ άλλα, βρίσκεται καί
ή μειονεχτική διαφορά αδτοδ τοδ κοινωνικοδ στρώματος άπό
τ ό προλεταριάτο. Σ’ αύτό βρίσκεται μιά άπό' τίς έξηγήσεις γιά
τή διανοοομενίστικη πλαδαρότητα καί άστάθεια, πού τόσο συ­
χνά τή νιώθει τό προλεταριάτο. Κι αύτή ή ίδιότητα τής δια­
νόησης συνδέεται άδιάρηχτα μέ τούς συνηθισμένους δρους τής
ζωής της, μέ τούς δρους τών άπολαυών της, πού πλησιάζουν
πολύ, πάρα πολύ πρός τούς δρους τ ή ς μ ι κ ρ ο α σ τ ι κ ή ς
β π α ρ ξ η ς (δουλιά κ α τ'ά το μ ο ή κατά πολύ μικρές ομάδες κτλ.)
Δέν είναι τυχαίο, τέλος, καί τό γεγονός δτι ίσα-ίσα οί υπερα­
σπιστές τής διατύπωσης τοδ σύντροφου Μάρτοφ υποχρεώθη­
καν νά φέρουν παραδείγματα άπό καθηγητές καί γυμνασιόπαι­
δα! Στίς συζητήσεις πάνω στό πρώτο άρθρο, Ινάντια στούς
οπέρμαχους τής ριζοσπαστικής συνωμοτικής όργάνωσης δέν τά­
χτηκαν οί δπέρμαχοι τής πλατιάς προλεταριακής πάλης, δπως
νόμιζαν οί σύντροφοι Μαρτίνοφ καί ’Αξελροντ, άλλά οΕ όπαδοί
τοδ ά σ τ ι κ ο-δ ι α ν ο ο υ μ ε ν ίσ τ ικ ο υ ά τ ο μ ικ ι σ μ ο δ ήρ­
θαν σέ σύγκρουση μέ τούς όπαδοός τής π ρ ο λ ε τ α ρ ι α κ ή ς
ό ρ γ ά ν ω σ η ς καί πειθαρχίας.
*0 σύντροφος Ποπόφ ε ίπ ε : «Παντοδ, στήν Πετρούπολη, όπως
καί στό ΙΊ ιχολάγιεφ η στήν Όδησό όπάρχουν, σύμφωνα μέ τή
βεβαίωση των Αντιπροσώπων αδτων τών πόλεων, δεκάδες έργά­
τες, πού μοιράζουν τόν τύπο, κάνουν προφορική ζύμωση καί
πού δέ μποροδν νά είναι μέλη τής όργάνωσης. Μπορούμε νά
τούς γράψουμε στήν όργάνωση, δέν πρέπβι δμως νά τούς θεω­
ρούμε μέλη» (σελ. 241). Γιατί δέ μποροδν νά είναι μέλη τΐ)ς
όργάνωσης; αδτό έμεινε μυστικό τοδ σύντροφου Ποπόφ. 'Ε χω άνα-
φέρει κιόλας πιό πάνω έ'να άπόσπασμα άπό τό «Γράμμα σ’ έναν
σύντροφο», πού δείχνει δτι ίσα-Γσα είναι καί μπορετό καί άπα-
ραίτητο νά συμπερ:λάβουμε στίς όργανώσεις δλους αύτούς τούς
έργάτες (κατά έκατοντάδες καί δχι κατά δεκάδες) χαί δτι πολ­
λές, πάρα πολλές ά π’ αύτές τίς όργανώσεις μποροδν καί πρέ­
πει νά μπούν στό κόμμα.
Τό δεύτερο έπιχείρημα τοδ συντρόφου Μάρτοφ είναι δ τ ι: «Γιά

47
 τόν Αένιν δέν όπάρχουν ατό κόμμα άλλες όργανώσεις έκτός άπό
τ ίς κομματικές όργανώσεις» . . . Αδτό είναι άπόλυτα σωστό 1 ..
«Γιά μένα άντίθετα πρέπβι νά υπάρχουν τέτιες όργανώσεις.
*Η ζωή δημιουργεί καί παράγει όργανώσεις πιό γρήγορα ά π ’
δ,τι έμείς προλαβαίνουμε νά τίς πέριλάβουμβ στήν ίεραρχία τής
μαχητικής μας όργάνωσης τών Ιξ Επαγγέλματος επαναστατών»
. . . Αδτό δέν είναι σωστό άπό δυό ά —όψεις: 1) ή «ζωή» πα­
ράγει πολύ λιγότερες δραστήριες όργανώσεις έπαναστατών άπ ’
ίσες μάς χρειάζονται, άπ ’ δσες άπαιτούνται γιά τό έργατικό
κίνημα. 2) Τό κόμμα μας πρέπβι νά είναι μιά ίεραρχία δχι μό­
νο τών όργανώσεων τών έπαναστατών, μά καί τής μάζας τών
,έργατικών όργανώ σεω ν... «'Ο Λένιν νομίζει δτι ή Κεντρική
’Επιτροπή θά έπικορώσει σάν όργανώσεις τοδ κόμματος μόνο
έχείνες τίς οργανώσεις, πού θά είναι πέρα γιά πέρα σίγουρες άπό
άποψη άρχών. Μά ό σύντροφος Μπροδκερ καταλαβαίνει καλά δτι
ή ζωή (sic!) θά πάρει αοτό πού τής άνήκει καί δτι ή Κεντρική
Ε πιτροπή, γιά νά μήν άφήαει Ιξω άπό τό κόμμα £να σωρό
όργανώσεις, θά δποχρεωθεί νά τίς νομιμοποιήσει, παρ’ δλο πού
δέ θά Ιχουν πέρα γιά πέρα σίγουρο χαρακτήρα. Γι’ αδτό καί
δ σύντροφος Μπροδκερ τάσσεται μέ τό μέρος τοδ Λένιν» . . . Φυσι­
κά, άν τήν Κεντρική’Επιτροπή τήν άποτελοδσαν δ π ο χ ρ ε ω τ ι κ ά
άνθρωποι πού δέν Ιχουν γιά οδηγό τή δική τους γνώμη, μά τό
τί θά ποδν οί άλλοι (βλ. τό έπεισόδιο μέ τήν ’Οργανωτική
Ε π ιτρο π ή ), τότε ή «ζωή» θά Ιπαιρνε «αδτό πού τής άνήκει
μέ τήν Ιννοια δτι θά Ιβγαιναν στόν άφρό τά πιό καθυστερημέ­
να στοιχεία τοδ κόμματος. Δέ μπορούμε δμως ν’ αναφέρουμε
οδτε μιά λ ο γ ι κ ή αιτία, πού θά άνάγκαζε μιώ γ ν ω σ τ ι κ ή
Κεντρική ’Επιτροπή νά μπάσει στό κόμμα «8χι σίγουρα» στοι­
χεία. Άκριβώς μέ τό νά έπιχαλείται τή «ζωή», πού «παρά­
γει» δχι σίγουρα στοιχεία, ό σύντροφος Μάρτοφ δείχνει ολοκάθαρα
τόν όπορτουνιστικό χαρακτήρα τοδ οργανωτικού του σχεδίου! . .
«’Εγώ δμως— συνεχίζει—Ιχω τή γνώμη δτι άν μιά τέτια όργά-
νωση (δχι πέρα γιά πέρα σίγουρη) δέχεται ν’ άναγνωρίσει τό
πρόγραμμα καί τόν ίλεγχο τού κόμματος, μποροδμε νά τή βά­
λουμε στό κόμμα, χωρίς νά τήν κάνουμε Ιτοι κομματική όρ­
γάνωση. θ ά θεωρούσα μεγάλο θρίαμβο τοδ κόμματός μας άν
λ χ . κάπο:α Ινωση „άνεξάρτητων“ δήλωνε δτι παραδέχεται τήν
άποψη τής σοσιαλδημοκρατίας καί τό πρόγραμμά της καί προσ­
χωρεί στό κόμμα, πράγμα πού ώστόσο δέ σημαίνει δτι μ π ά ­

48
Γ
ζουμε τήν Ινωση στήν κομματική όργάνωση». . . Νά οέ ποιά
αύγχιβη όδηγεί ή διατύπωση τού Μ άρτοφ: έξωκομματικές έρ-
γανώσεις'πού άνήχουν στό κόμμα 1 Γ tde φανταστήτε μονάχα ιέ
σχήμα τ ο ο : κόμμα— 1) δργανώσεις έπαναστατβν + 2 ) όργα-
νώσεις έργατ&ν, πού είναι άναγνωρισμένες σάν κομματικές,
-f-3) οργανώσεις έργατ&ν, πού δεν slvai Αναγνωρισμένες αάν
κομματικές (κυρίως άπό «άνεξάρτητους») --j-4) μονωμένα άτο­
μ α , πού Ικτελούν διάφορες λειτουργίες, καθηγητές, γυμνασιό­
παιδα κτλ. + 5 ) «κάθε άπεργές». -Ιΐλάϊ σ’ αυτό τό αξιοσημείω­
το σχέδιο μπορεις νά τοποθετήσεις μόνο τά λόγια τοδ σύντροφου
Λ ίμπερ: «Καθήκον μας είναι δχι μόνο νά οργανώσουμε μιάν
οργάνωση (!!), μπορούμε και πρέπει νά οργανώσουμε τό κόμ­
μα» (σελ. 241). ΝαΙ, φυσικά, μπορούμε καί πρέπει νά τό κά­
νουμε αυτό, μά γιά νά γίνει χρειάζεται, δχι νά λέμε λόγια πού
δέν ?χουν κανένα νόημα, οπως τά λόγια γιά «όργάνωση ορ­
γανώσεων», μά ν’ . ά π α ι τ ή σ ο υ , μ ε ρ η τ ά άπό τά μέλη
ϊοϋ κόμματος νά δουλεύουν στήν πράξη γιά τήν ο ρ γ ά ν ω σ η .
Νά μιλδς γιά «οργάνωση τοδ κόμματος» καί νά υπερασπίζεις
τή συγκάλυψη μέ τή λέξη κόμμα κάθε άνοργανωσιδς καί χ ά ­
ους, σημαίνει νά λές κούφια λόγια.
«‘Η διατύπωσή μας— λέει ό σύντροφος Μάρτοφ—Ικφράζει
τήν τάση νά υπάρχουν μιά σειρά οργανώσεις άνάμεσα στήν ορ­
γάνωση τί&ν έπαναστατδν καί στή μάζα». Ίσα-Εσα, δχι. Αύτήν
τήν πραγματικά όποχρεωτική τάση δ έ ν τ ή ν έκ φ ρ ά ζ ε ι ή
διατύπωση τού Μάρτοφ, γιατί δ έ ν π ρ ο σ φ έ ρ ε ι κ α ν έ ν α
κ ί ν η τ ρ ο γ ι ά ν ά ο ρ γ α ν ω θ ο ύ ν , δέν περιλαβαίνει τό α ί­
τημα νά οργανωθούν, δέν ξεχωρίζει τό Οργανωμένο άπό τό ανορ­
γάνωτο. Δίνει μόνο Ι ν α ν τ ί τ λ ο , καί παίρνοντας άφορμή
άπ’ αύτό δέ μπορεΐ νά μη θυμηθούμε τά λόγια τοδ σύντροφοι»
Ά ξελ ρ ο ντ: «Μέ κανένα διάταγμα δέ μπορούμε νά έμποδίσουμε
αύτούς (τούς δμίλους τής έπαναστατικής νεολαίας κτλ.) καί τά
μονωμένα πρόσωπα νά δνομάζουν τόν έαυτό τους σοσιαλδημο­
κράτες» (άγία άλήθεια!) «καί άκόμα νά θεωρούν τόν έαυτό
τους μέρος τοο κ ό μ μ α το ς» ... αδτό πιά ε ί ν α ι Α π ό λ υ τ α
λ α θ ε μ έ ν ο ! Δέ μπορεί καί δ έ ν υ π ά ρ χ ε ι λ ό γ ο ς ν’ ά -
παγορέψεις σέ κανένα νά ονομάζεται σοσιαλδημοκράτης, γιατί
αότή ή λέξη έκφράζει ά μ ε σ α μόνο §να σύστημα πεποιθή­
σεων καί δχι καθορισμένες οργανωτικές σχέσεις. Μπορεί καί
πρέπει δμως νά άπαγορευΟεΐ στούς ξεχωριστούς ομίλους καί
Η 49
στα ξεχωριστά πρόσωπα «νά θεωροον τόν Ιαυτό τους μέρος τοδ
κόμματος», δία ν αάτοί οί δμιλοι καί αδτά τά πρόσωπα ζημιώ­
νουν τήν έπόθεση τοδ κόμματος, τό δικφθείρουν ^ τό ξεχαρβα­
λώνουν. β ά ήταν γελοίο νά μιλάμε γ ι ά τό κ ό μ μ α , σ ΐν σύ­
νολο, σάν πολιτικό μέγεθος, <£ν δέ μπορούσε τό κόμμα «ν’ Απα­
γορέψει μέ διάταγμα» σ’ Ιναν δμιλο «νά θεωρεί τόν έαυτό του
μέρος» τοδ συνόλου! Γιά ποιό λόγο τότε νά καθορίζουμε τόν
τρόπο καί τούς όρους τί,ς διαγραφές άπό τό κόμμα; 'Ο σύν­
τροφος “Αξελροντ τράβηξε ολοφάνερα ως τόν παραλογισμό τό
βασικό λάύοζ τοδ σύντροφοί) Μάρτοφ. Άνήγαγε μάλιστα αύτό
τό λάθος σέ ο π ο ρ τ ο υ ν ι σ τ ι κ ή θ ε ω ρ ί α , δταν πρόσθεσε δ τ ι :
«στή διατύπωση τοδ Λένιν τό πρώτο άρθρο βρίσκεται σέ άμε­
ση άντίφαση άρχ&ν μέ τήν Ιδια τήν οόσία ( ! J), μέ τά καθήκον­
τα τοδ σοσιαλδημοκρατικού κόμματος τοδ προλεταριάτου» (σελ.
243). Αύτό οδτε λίγο ούτε πολό, σημαίνει δ τι: μέ τό νά Ιχει
κανείς ανώτερες απαιτήσεις άπό τό κόμμα, παρά άπό τήν τάξη,
Ιρχεται σέ άντίφαση άρχών μέ τήν ίδια τήν οόσία τών καθηκόν­
των τοδ προλεταριάτου. Δέν είναι καθόλου παράξενο δτι 6
Ά κίμοφ υπεράσπισε μέ τόση δύναμη αύτή τή θ ε ω ρ ί α .
Ή δικαιοσύνη άπαιτεί νά σημειώσουμε δτι ό σύντροφος Ά ξελ -
ροντ— πού σ ή μ ε ρ α πάει νά μετατρέψει αύτή τή λαθεμένη διατύ­
πωση πού κλίνει ολοφάνερα πρός τόν δπορτουνισμό σέ πυρήνα
ν έ ω ν άπόψεων—είχε άντίθετα δηλώσει στό συνέδριο δτι είναι
έτοιμος γιά «παζαρέματα», λέγοντας: «Βλέπω ομως δτι παραβιά­
ζω μιάν άνοιχτή π όρτα».. . (αύτό τό βλέπω Ιπίσης καί στή νέα
«Μσκρα»). . . «γιατί δ σύντροφος Αένιν μέ τούς περιφερειακούς
του ομίλους, πού θεωρούνται μέρη τής κομματικής οργάνωσης,
προσχωρεί στή δική μου απαίτηση».. . (καί ό'χι μόνο μέ ιούς π ε ­
ριφερειακούς ομίλους, μά καί μέ τίς κάθε λογζς έργατικές ένώ-
σ εις: βλ. σελ 242 τών πραχτικών, άπό τό λόγο τοδ συντρόφου
Στράχοφ καί τίς περικοπές άπό ιό «Γράμμα ο’ έναν σύντροφο»,
πού άνέφερα π α ρ α π ά ν ω )... «Μένουν τά μονωμένα πρόσωπα, μά
καί δω θά μπορούσαμε ακόμα νά κάνουμε λίγα „παζάρια“ ».
’Απάντησα στό σύντροφο Ά ξελροντ δτ: γενικά δέν είμαι Ινάντια
στά παζαρέματα καί -ρέπει νά εξηγήσω τώρα μέ ποιά Ivvota
τό sirca αύτό. ’Ακριβώς στό ζήτημα τών μονωμένων προσώπων,
δλων αύτών τών καθηγητών, τών γυμνασιόπαιδων κτλ. δέ θά
ήμουν καθόλου σύμφωνος γιά υποχωρήσεις. Ά ν ομως γεννιόταν
άμφιβολία σχετικά μέ τίς εργατικές όργανώσεις, τότε θά ήμουν

50
 ούαφωνος (παρ* δλο πού άπόδειξα παραπάνω 8τι οί άμφιβολίβς
αΰτές είναι τελείως άβάαιμες) νά προσθέσω ατή διατύπωσή μου
γιά τό πρώτο Spdpo μιά σημείωση περίπου σάν καί τούτη: «Οί
έργαΐΐκές οργανώσεις, πού παραδέχονται τό πρόγραμμα xal τό κα-
χ^στατιχό too Ρωσίκοδ Σοσιαλδημοκρατίκοδ Εργατικού Κόμμα­
τος, θ* πρέπει οέ δοο μπορεί μεγαλύτερο άριθμό νά περιληφθοδν
οτόν άριθμό τών κομματικών έργανώσεων». Φυσικά, μιλώντας
αϋατηρά, μιά τέτια εύχή δέν Ιχει θέση ατό καταστατικό, πού πρέ­
πει νά περιορίζεται οέ νομικούς ορισμούς, μά ατά έπεξηγηματιχά
σχόλια, ατά βιβλία (κ: έχω ιονίσει κ ιίλας οτι ατά βιβλία μου
Ιχω δόσει τέτιες έπεξτ,γήσεις πολύ πριν άπό τό καταστατικό).
Μιά τέτια παρατήρηση ομως δέ θά είχε τουλάχιστον, οδτε ίχνος
άπό τίς λ α θ ε μ έ ν ε ς σκέψεις, πού μποροδν νά οδηγήσουν ατό
ξεχαρβχλωμα, οδτε ίχνος άπό τούς ό π ο ρ τ ο υ ν ι σ τ ι χ ο ύ ζ
συλλογισμούς* καί τίς «ά ν-αρ χ ι κ έ ς ά ν τ ι λ ή ψ ε ι ς » , πού

* Σχόν άριθμό αότδν τδ ν συλλογισμόν, <το& προβάλλουν άναπόφευγα,

ίτ α ν γίνονται προσπάθειες νά δικαιολογηθεί ή διατύπωση τοδ Μάρτοφ,
άνήκβΐ Ιδιαίτερα ή φράση τοδ Τρότοκι (οελ . 24δ κ α ί 346), βτΐ «4 άπορ-
τουνίαμός δημιουργείταί άπό πιό πολυσύνθετες ( ή : καθορίζεται άπό βα­
θύτερες) αιτίες, παρά άπό τοδτο ή έκείνο τό άρθρο τοδ κατασταιικοίί.
Τόν προκαλεί τό σχετικό έπίπεδο άνάπτυξης της άστικής δημοκρατίας καί
του προλεταρ ιά του ».. . Τό ζήτημ α δέν είνα ι δτι τά άρθρα τοδ καταστα-
τικοδ μποροδν νά δημιουργήσουν τόν όπορτουνιομό, άλλά δτι μέ τή βοή­
θεια τους π ρ έπ ει νά οφ υρηλατηθεΐ Ιν α λ ίγο ή πολύ χο φ τερό δπλο iy o y -
τία οτόν όπορτουνιομό. Ό ο ο βαθύτερες εϊνα ι οί α ίτιες του, τόοο πιό
κοφτερό θά π ρ έπ ει νά είναι α&τό τό 6πλο. ΓΓ αύτό τ ό ν ά δ ι κ α ι ο λ ο ­
γ ε ί ς μέ τίς «βαθιές α ιτίες» τοδ όπορτουνιομοδ μιά διατύπωση πού τοΟ
ά νοίγει τήν πόρτα, είν α ι γνήσια πολιτικ ή τής οόρας. "Οταν 6 Τρότοκι
ήταν Ινά ντία οτό σύντροφο Λ ίμπερ, καταλάβαινε δτ; τό καταστατικό είνα ι
«δργανωμένη δυσπιστία» τοδ συνόλου πρός τό μέρος, τοΟ πρωτοπόροι» τμή­
ματος πρός τό καθυστερημένο τμήμα. Ό τ α ν , δμως, δ Τρότσκι βρέθηκε
στό πλευρό τοδ σύντροφου Α ίμπερ, το ξέχασε κιόλας αυτό καί άρχισε μάλι-
στα νά δικαιολογεί τ ή ν ά δ υ ν α μ ί α καί τήν άστάθεια άπό μέρους μας νά
όργανώσουμε αύτή τή δυσπιστία (τή δυσπιστία πρός τόν όπορτουνιομό)
μέ «τίς πολυσύνθετες αιτίες» μέ «τό έπίπεδο άνάπτυξης τοδ προλετα­
ριάτου» κτλ. Ά λ λ ο Ιπ ιχ είρ η μ α τοδ Τ ρότσκι: «Ή διανοούμενη νεολαία,
πού είνα ι όργανωμένη μέ τόν ένα ή τόν άλλο τρόπο, μπορεί πολύ πιό
εύκολα ν ά α ό τ ο ε γ γ ρ α φ ε ΐ ( ή ύπογράμμιση δική μου) στοάς κατα­
λόγους τοδ κόμματος». ’Ακριβώς. Γ ι’ αΰτό είνα ι πλαδαρά διανοουμενίοτι-
κη ή διατύπωοη έκείνη, πού δίνει τό δικαίωμα άκόμα καί σέ άνοργάνωτα
στοιχεία ν ά α ΰ τ ο α ν α κ η ρ ύ σ σ ο ν τ α ι μέλη τοδ κόμματος καί δχι ή
3ίχή μου πού κ α τ α ρ γ ε ί τό δικαίωμα τής «αό τ ο εγγρα φ ής» ατούς κα­
ταλόγους. "Ο Τρότσκι λ έ ε ι δχι άν ή Κεντρική ’Επιτροπή «δέν άναγγ®ρί-
δίχως Αμφιβολία περιέχει ή διατύπωση τοδ συντρόφου Μάρτοφ.
Ή τελευταία έκφραση, πού Ανάφερα μέσα σέ εισαγωγικά,
Ανήκει στό σύντροφο Παύλοβιτς, που πολύ δίκαια χαραχτήριαε
Α ν α ρ χ ι σ μ ό τό ν’ Αναγνωρίζονται σάν μέλη οί « Α ν ε ύ θ υ ν ο ι
καί οί α δ τ ο ε γ γ ρ α φ ό μ ε ν ο ι στό κόμμα». 'Ο σύντροφος Παύ-
λοβιτς, Ιξηγώντας τή διατύπωσή μου στό σύντροφο Λίμπερ, εί*
π ε: δταν τή μεταφράσουμε στήν άπλή γλώσσα σημαίνει: «μιά
καί θέλει; νά είσαι μέλος τοδ κόμματος, έφείλεις νά παραδέ­
χεσαι καί τίς όργανωτικές σχέσεις καί νά τίς παραδέχεσαι 8χι
Ιλόνον πλατωνικά». Ό χ ι λιγότερο σωστά τόνισε ό σύντροφος
Παύλοβιτς τήν άντίφαση Ανάμεσα στή διατύπωση τοδ σύντρο-
φου Μάρτοφ καί τήν Αδιαφιλονίκητη θέση τοδ Ιπιστημονικού
σοσιαλισμού, πού τήν Ανάφερε τόσο άτυχα ό ίδιος έ σύντροφος
Μάρτοφ. «Τό κόμμα μας είναι ό συνειδητός έκφραστής τής Ασυ­
νείδητης πορείας». Έ τ σ ι είναι άκριβδς. Κ ι άκριβ&ς γ ι’ αύτό δέν
είναι σωστό νά τείνουμε «κάθε Απεργός» νά μπορεί νά όνομά -
ζει τόν Ιαυτό του μέλος τοδ κόμματος, γιατί άν «κάθε Απερ-

ζβι» τήν όργάνωση των όπορτοογιοτ& γ, αοτό ό φ είλ ετα : μόνο ατά χα ρ α ­
κτήρα των προσώπων καί μιά πού αδτά τά πρόσωπα είνα ι γνωστά, ςάν
πολιτικ ά δτομα, δέν βίναι έπικίνδυνα, μπορείς νά V άπομακρύνεις μέ μιά
γενική κομματική άπομόνωαη. Αύτό είνα ι σωστό μόνο γιά τίς περιπτώ σεις,
πού π ρ έπ ει ν’ ά π ο μ α κ ρ ύ ν ε ι ς ά π ό τ ό κ ό μ μ α (κι αότό είνα ι σω­
στό κατά τό μισό, για τί έ ν α ' όργανωμένο κόμμα ά π ο μ α κ ρ ύ ν ε ι μέ
ψηφοφορία καί δ χι μέ άπομόνωση). Αύτό δέν είναι καθόλου σωστό
γιά τίς πολ6 περισσότερες μερικές περιπτώ σεις, 2που είνα ι άνοηοία
V' & π ο μ α κ ρ & ν ε ι ς , δπου π ρ έπει μόνο νά έ λ έ γ ξ ε ι ς. Ή Κ εντρική
’Ε πιτροπή μέ τό σκοπό νά κ άνει Ιλ ε γ χ ο μπορεί έ π ί τ η δ ε ς νά δ ε χ τ ε ί ,
στό κόμμα, κάτω άπό δρισμένοος βροος, μιάν όργάνωση δ χ ι έντβ λ δ ς σί-
γουρη, μά ίκανή γ ιά δουλιά, γ ιά νά τή δοκιμάσει, γ ιά νά προσπαθήσει,
ν ά τ ή ν κ α τ ε υ θ ύ ν ε ι σ τ ό δ ρ ό μ ο τ ή ς ά λ ή 9· * ι α ς, γ ιά νά π α - ’
ραλύσει μέ τ ή ν καθοδήγησή της, τίς μερικές της παρεκκλίσεις κ τλ . Μιά
τέτια είσδοχή δέν είνα ι έπικίνδυνη, Λ ν καί γενικ ά δέν Επιτρέπεται « α ό-
τ ο ε γ γ ρ α φ ή » ατούς κ ατα λόγους το3 κόμματος. Μιά τέτια εισδοχή
θ ά είναι συχνά χρήσιμη γ ιά νά έκφράζονται (κ α ί νά Εξετάζονται) άνοιχτά
κ αί δ·π ε ύ 8· ι> ν α, κάτω άπό έλ εγ χ ο , οί λα&εμένες δπόψ εις καί ή λαθε­
μένη τα χτικ ή . « Ά ν δμως οί νομικοί όρισμοί πρέπει ν1 ίντα π οκρ ίνοντα ι
οτίς πραγματικές σχέσεις, τότε ή διατύπωση τοΟ σύντροφον Λένιν πρέ­
π ει ν’ άποριφθεϊ»—λ έει 6 Τ ρ έτσ χι, μιλώ ντα ς π ά λι αάν Οπορτουνιστής. OC
πραγμ ατικ ές σχέσεις δέν είναι νεκρές, μά ζοΟν καί δναπτύσοονται. Οί
νομικοί όρισμοί μποροβν ν’ άνταποκρίνονται στήν προοδευτική Ανάπτυξη
αΰτων τ&Ί σχέσεων, μποροβν &μως έπίσης (Sv αότοί οί όρισμοί είνα ι κ α ­
κοί) ν’ «άνταποκρίνονται» στήν πισωδρόμηση ή τή στασιμότητα. Ή τε ­
λευταία περίπτωση είναι ή «περίπτωση» τοΟ συντρόφου Μάρτοφ.

52
 γ ια » δέν ήταν μόνον ή αύθόρμητη ϊκφραση ένός ίοχυροδ τοπικού
Ινστιχτου καί τής ταξικής πάλης, πού οδηγεί άναπόφευγα στήν
κοινωνική έπανάσταση, άλλά σ υ ν ε ι δ η τ ή Ι κ φ ρ α σ η αύτής
χζς πορείας, τό τε . . . τότε ή γενική άπβργία δέ θά ήταν άναρ-
χΐκή φράση, c o t e τό κόμμα μας άμέσως καί μονομιάς θ’ Α γ­
κ ά λ ι α ζ ε δλη τήν εργατική τάξη καί# συνεπώς θά ξεμπέρδευε
άμέσως μ έ δ λ η τ ή ν ά σ τ ι κ ή κ ο ι ν ω ν ί α . Τό κόμμα, γιά
νά είναι ο τ ή ν π ρ ά ξ η συνειδητός Ικφρασττ'ς, πρέπει νά ξέρει
νά έπεξβργάζεται τέτιες όργανωτικές σχέσεις, πού θά Ι ξ α σ φ ά ­
λ ι ζ α ν έ ν α ο ρ ι σ μ έ ν ο Ι π ί π β δ ο συνείδησης καί θ’ άνέ-
βαζαν συστηματικά αύτό τό Ιπίπεδο. « Ά ν πάρουμε τό δρόμο
τοδ Μάρτοφ— είπε ό σύντροφος Παύλοβιτς—πρέπει πρίν άπ’ δλα
νά σβήσουμε τό άρθρο γιά τήν άναγνώριση τ ο δ π ρ ο γ ρ ά μ ­
μ α τ ο ς , γιατί γιά νά δεχτείς ένα πρόγραμμα πρέπει νά τό
άφομοιώσεις καί νά τό καταλάβεις. . . Ή άποδοχή τοδ προγράμ­
ματος προϋποθέτει έ'να άρχετά όψηλό έπίπεδο πολιτικής συνεί­
δ η σ η ς» .’Εμείς ποτέ δέ θά έπιτρέψουμε ν ά π ε ρ ι ο ρ ι σ τ ε ί τε­
χνητά μέ όποιβσδήποτε άπαιτήσεις (άφομοίωση, κατανόηση κτλ.)
ή υ π ο σ τ ή ρ ι ξ η τής σοσιαλδημοκρατίας, ή σ υ μ μ ε τ ο χ ή
στήν πάλη πού αύτή καθοδηγεί, γιατί ή ίδια αύτή ή σ υ μ μ ε-
τ ο χ ή , μέ τό γεγονός καί μόνο τής έκδήλωσής της, άνεβάζει καί
τή συνείδηση καί τά όργανωτικά Ινστιχτα. Μιά ομως κι εχουμε
έ ν ω θ ε ί αέ κ ό μ μ α γιά μιά σχεδιασμένη δουλιά, Ιχουμε δπο-
χρέωση νά φροντίζουμβ νά έξασφαλίζεται αύτή ή σχεδιοποίηση.
Τό δτι ή προειδοποίηαη τοδ συντρόφου Παύλοβιτς σχετικά
μέ τό πρόγραμμα δέν ήταν περιττή, φάνηκε ά μ έ σ ω ς , μέσα
σ ’ α ο τ ή τ ή ν ί δ ι α συνεδρίαση. Οί σύντροφοι Ά κίμοφ καί
Λίμπερ, πού βοήθησαν νά ψηφιστεί ή διατύπωση τοδ συντρόφου
Μάρτοφ*, Ιδειξαν ά μ έ α ω ς τήν άληθινή τους φύση, Απαιτών­
τας (σβλ. 254—255) δτι (γιά νά είναι κανείς μέλος τοδ κόμμα­
τος) χρειάζεται ν’ Αναγνωρίζει μόνο πλατωνικά, μόνο τις «βασι­
κές θέσεις» τοδ προγράμματος. « Έ πρόταση τοδ συντρόφου
Ά κίμ οφ είναι άπόλυτα λογική άπό τήν άποψη τοδ συντρόφου
Μάρτοφ»—παρατήρησε ό σύντροφος Παύλοβιτς.

* Ή διατύπωση αοτή πΐ)ρβ 28 ψήφους 5πέρ κ α ί 22 ν,αχά. Ά π ό τούς

δχτώ άντιϊοκριοτές οί έφτβί ψήφ(οαν τόν Μάρτοφ καί ίν α ς έμ ίνα . Χωρίς
τή βοήθβια τδ ν ίπορτοανιοτων 8έ θ·ά ψηφιζόταν- ή όπορτουνιστιχή διατύ­
πωση τοΟ σοντρόφοο Μάρτοφ.

53
 * * *
Ή κατανομή τών ψήφων πάνω στό πρώτο άρθρο τοδ κα­
ταστατικού άποκάλυψε έ'να φαινόμενο τοδ ίδιου άκριβώς τύπου
οπως καί ατό έπεισόδιο γιά τήν ισοτιμία των γλωσσών: ή άπο-
σκίρτηση τοδ ένός (κατά προσέγγιση) τετάρτου τής ίσκρικής
πλειοψηφίας δίνει τή δυνατότητα νά νικήσουν οΕ άντιϊσκριστές,
πού τούς άκολουθεί τό «κέντρο».

Μ) ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ. ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΓ ΣΓΝΕΔΡΙΟΓ*

'Η μόνη ενδιαφέρουσα, δυστυχώς δμως πάρα πολύ σύντο­

μη, λογομαχία πάνω στήν ούσία τοδ ζητήματος προκλήθηκε
ά π ’ αφορμή τήν άπόφαση τοδ Σταροβέρ γιά τούς φιλελεύθε­
ρους. "Οπως μποροδμε νά κρίνουμε άπό τίς υπογραφές της ή
απόφαση αδτή ψηφίστηκε άπό τό συνέδριο, (σελ. 357 καί 358)
για τί τρείς οπαδοί τής «πλειοψηφίας» (Μπράουν, Όρλόφ καί
Ό σίποφ) ψήφισαν ταυτόχρονα κ ι α ό τ ή τήν άπόφαση, καί,
.. τήν άπόφαση τοδ Πλεχάνοφ, χωρίς νά βλέπουν τήν άνειρήνευ-
τη αντίφαση άνάμεσα στις δυό. Ά π ό πρώτη ματιά δέν υπάρ­
χει άνβιρήνευτη άντίφαση άνάμεσα σ’ αύτές τίς δυό άποφάσεις,
γιατί ή άπόφαση τοδ Πλεχάνοφ καθορίζει μιά γενική άρχή,
έκφράζει μιά καθορισμένη στάση άρχων καί ταχτικής Απέναν­
τι σ τ ο ν ά σ τ ι κ ό φ ι λ ε λ ε υ θ ε ρ ι σ μ ό σ τ ή Ρ ω σ ί α ,
ένώ ή άπόφαση τοδ Σταροβέρ προσπαθεί νά καθορίσει τ ο ύ ς
σ υ γ κ ε κ ρ ι μ έ ν ο υ ς δ ρ ο υ ς , κ ά τ ω άπό τούς οποί­
ους Ιπ ιτρέπ ο ντα ι «προσωρινές συμφωνίες»
μέ τά «φιλελεύθερα ή φιλελευθερο-δημοκρατικά ρεύματα». Τά
θέματα των δυό άπογάαεων είναι διαφορετικά. Έ άπόφαση,
δμως, τοδ Σταροβέρ είναι άκριβώς π ο λ ι τ ι κ ά ά σ α φ ή ς καί
γ ι' αδτό είναι ρηχή καί σχολαστική. Δ έ ν κ α θ ο ρ ί ζ ε ι τ ό
* Τό κ εφάλαια ι,κ,λ,μ, «αραλβίπονται σ’ αότή τήν Ικδοση για τί π ε­
ριέχουν σ χβϊόν άποχΧβιατιχά τήν π εριγρα φ ή μικρών 9:απληχτιομβν κά­
νω σέ λεπτομέρειες τοδ κατασχαχικοβ 5j ο χετικ ά μέ τήν προσωπική σύν­
θεση των κεντρικών όργάνων το8 κόμματος. Οδτβ χό ίν α , ούτ* χό δλλο
δέν παροβσιάζουν μεγάλο ένδιαφέρον γιά χόν σημερινό άναγνώσχη, o6t#
ίχουν οημααία γ ιά τή διευκρίνιση των διαφωνιών άνάμβσα στή «μειοψη­
φία» καί οχήν «πλειοψηφία». Δίνουμε μόνο τό χέλος τοδ κεφαλαίου μ,
πού άφορ& 6να ζήχημα ταχχικής r.oi> βίχτηκ* οχό Π συνέδριο. (Σημείωση
χο8 Αένιν στήν Ικϊοσ η χο5 1908).

54
τ α ξ ι κ ό π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν ο τοδ ρ ω σ ι κ ο ύ φ ι λ ε λ ε υ ­
θ ε ρ ι σ μ ο ύ , δέ δείχνε; τά ο ρ ι σ μ έ ν α πολιτικά ρεύματα
ηον τόν Ικφράζουν, δέν έξηγεί ατό προλεταριάτο τά β α σ ι κ ά
Χου καθήκοντα προπαγάνδας καί ζύμωσης, σχετικά μ’ αδτά τά
χαθοριομένα ρεύματα, μπίρδεύει (Ιξαιτίας τής ά ο ά ϊϊίά ς της)
τόσο διαφορετικά πράματα, 2πως τό φοιτητικό κίνημχ χαί τήν
«'0<7[5θμ«·ίζντι|ν;γίε')'3, n.c'·.βρίζει πολύ μιχρέλογα και σοφίατι-
χά τ ρ s ί ς συγχεκρί'Μ,νους ορού,, κάτω ατ,ό τού·; όποιους
έκαρέπονται «προσωρινές ο μ φ ω νίες». Καί σ’ αύτή τήν περί-
«τωοη, οπως καί σέ πολλές Αλλες, * «ολιτική άοάφει* οδη­
γεί στή σοφιστεία, Ή έλλειψη γενικής Αρχής καί ή προσπάθεια
ν’ άπαρί&μη&οδν ο! «οροί» οδηγεί οέ μιά μικρόλογη καί, μι­
λώντας αδστηρά, δ χ ι σ ω σ τ ή υπόδειξη αδτών τ& \ ορων.
Πραγματικά, εξετάστε αότούς τούς τρείς ορούς τού Σταροβέρ:
1) «Τά φιλελβύθερα ή φιλελευθερο-δημοκρατικά ρεύματα» πρέπει
«νά δηλώσουν καθαρά καί χωρίς διφορούμενα or: στόν Αγώνα
τους ένάντια στήν Απολυταρχική κυβέρνηση τάσσονται Αποφα­
σιστικά στό πλευρό τής ρωσικής Λσιαλδημοκρατίας». Σέ τί συ-
νίσταται ή διαφορά άνάμεσα στά φιλελεύθερα καί φιλελευθερο-
δημοκρατικά ρεύματα; Έ Απόφαση δέ δίνει χαθόλου στοιχεία
γιά ν’ Απαντήσουμε α αύτό τό ερώτημα. Μήπως στό ?τι τά φι­
λελεύθερα ρεύματα έκφράζουν τή θέση των λιγότερο προοδευ-
τικών πολιτικών στρωμάτων τής Αστικής τάξης, ένώ τά φ ιλ ε-
λευθερο-δημοκρατικά τή θέση των « ό προοδευτικών στρωμά­
των τής άστικής καί τής μικροαστικής τάξης; Ά ν ναί, τότε
μήπως ο σύντροφος Σταροβέρ θεωρεί δυνατό 8τι τά λιγότερο
προοδευτικά (ωστόσο, ομως, προοδευτικά, γιατί Αλλιώς δέ θά
μπορούσαμε νά μιλούμε γιά φιλελευθερισμό) στρώματα τής Αστι­
κής τάξης «θά ταχθούν Αποφασιστικά στό πλευρό τής σοσιαλ­
δημοκρατίας»;; Αότό είναι παραλογισμός. Κι άν Ακόμα οί' έκ-
πρόσωποι αδτοδ τοδ ρεύματος « θ ά τ ό δ ή λ ω ν α ν α ό τ ό
κ α θ α ρ ά κ α ί χ ω ρ ί ς δ ι φ ο ρ ο ύ μ ε ν α » (απόθεση τελείως
Αδύνατη), έμείς, τό κόμμα τοδ προλεταριάτου, θ ά ε ί μ α -
σ τ α ν ό π ο χ ρ β ω μ έ ν ο ι ν ά μ ή ν π ι σ τ έ ψ ο υ μ ε στίς δη­
λώσεις τους. Νά είσαι φιλελεύθερος καί νά τάσσεσαι Αποφασι­
στικά στό πλευρό τής σοσιαλδημοκρατίας είναι δυό πράματα
που τό έ'να Αποκλείει τό Αλλο.
Παρακάτω. "Ας παραδεχτούμε μιά περίπτωση πού «τά φι­
λελεύθερα ή φιλελευθερο-δημοχρατικά ρεύματα» δηλώνουν

55
 χαθαρά xosl χωρίς διφορούμενα δτι στόν άγώνα τους ένάννια στήν
άπολυταρχία τάσσονται άποφασιστιχά στό πλευρό τών σ ο σ ι α λ -
ε π α ν α σ τ α τ β ν . Ή απόθεση αύτή είναι πολύ λιγότβρο άπίθανη
(έξαιτίας τή ς άστικοδημοκρατικής φύσης τής σοσιαλεπαναστατι-
κής κατεύθυνσης) άπό τήν υπόθεση πού χάνε: 8 σύντροφος Σταρο-
βέρ. Σύμφωνα με τό νόημα τής άπόφασής του, χάρη στήν άσάφβια
καί τή σοφιστεί* της, βγαίνε: δτι σέ τ έ τ ι α π β ρ ί π τ ω σ η ( I-
ν α ι ά π α ρ ά δ ε χ τ ε ς of π ρ ο σ ω ρ ι ν έ ς σ υ μ φ ω ν ί ε ς μέ τέ-
τιους φιλελεύθερους. Στό μεταξύ αότό τό άναπόφευγο συμπέ­
ρασμα πού βγαίνε: άπό τήν άπόφαση τοδ συντρόφου Σταροβίρ,
οδηγεί σέ ά μ ε σ α λ α θ ε μ έ ν η θέση. Ε πιτρέπονται προσωρινές
συμφωνία χαί μέ τούς σοσιαλεπαναστάτες (βλ. άπόφαση τοϋ συ­
νεδρίου γ ι’ αότούς), κ α ί σ υ ν ε π ώ ς καί μέ τούς φιλελεύθερους,
πού θά τάσσονταν στό πλευρό τών σοσιαλεπαναστατών.
Δεύτερος δρος: «ν αυτά τά ρεύματα «δέ διατυπώνουν ατά·
π ρ ο γρά μ μχΐά τους διεκδικήσεις, πού Ιρχονται οέ άντίθεση μέ τά
συμφέροντα της έργατικης τάξης χαί της δημοκρατίας γενικά i)
συσκοτίζουν τή συνείδησή τους». Καί 6ώ τό ίδιο λά θος: δέν
όπήρξαν καί δέ μπορ3ΐ νά δπάρχουν τέτια φιλελευθερο-δη-
μοκρατιχά ρεύματα, πού νά μή διατυπώνουν στά προγράμματά
τους διεκδικήσεις, πού έρχονται σέ άντίθεση μέ τά συμφέροντα
τοδ προλεταριάτου καί συσκοτίζουν τή συνείδησή του (τοδ προ­
λεταριάτου), 'Ακόμα καί μιά άπό τίς πιό δημοκρατικές δμάδες
τοδ φιλελευθερο-δημοκρατικοδ ρεύματός μας, ή όμάδα τών αο-
σιαλεπαναστατών, διατυπώνει στό πρόγραμμά της, γεμάτο συγ-
χίσεις οπως δλα τά φιλελεύθερα προγράμματα, διεκδικήσεις, ποό
Ιρχονται σέ άντίθεση μέ τά συμφέροντα τής Εργατικής τάξης χαί
συσκοτίζουν τή συνείδησή της. Ά π ό τό γεγονός αύτό πρέπει νά
συμπεράνοομε τ ή ν ά ν ά γ χ η «νά ξεσκεπάζεται ή στενότητα καί
ή άνεπάρκεια τοδ άπελευθερωτικοδ κινήματος τής άστικής τά­
ξης», δχι δμως χαί δτι είναι άπαράδεχτες οί προσωρινές συμ­
φωνίες.
Τέλος, χα ί ό τρίτος «δρος» τοδ συντρόφου Σταροβέρ (οί φιλε-
λεύθεροι-δημοκράτες νά κάνουν σύνθημα τοδ άγώνα τους τό γε­
νικό, ίσο, μυστικό καί άμεσο έκλογικό δικαίωμα) δ έ ν ε ί ν α ι
σ ω σ τ ό ς Ιτσι οπως τοποθετείται γενικά: δ έ θ ά ή τ α ν λ ο ­
γ ι κ ό σέ καμιά περίπτωση νά διακηρύξουμε δτι είναι άπαρά­
δεχτες οί προσωρινές χαί οί μερικές συμφωνίες μέ τά φιλ ελευ-
θερο-δημοκρατικά ρ-’ύματα, πού θά είχαν σύνθημά τους §να
σύνταγμα μέ περιορισμούς πρός όφελος τών κυρίαρχων τάξεων,
gva «κουτσοσύνταγμα» γενικά. Ούσιαστικά, Γσα-Γσα έδώ θά
μπορούσαμε νά κατατάξουμε καί τό «ρεύμα» τών κ.κ. τής «Όσβο-
μποζντένιγιε». Νά δένουμε δμως τά χέρια μας, άπαγορβύοντας
άπό πρίν τίς «προσωρινές συμφωνίες», ϊστω καί μέ τούς π:ό δει­
λούς φιλελεύθερους, θά ήταν πολιτική μυωπία, άσυμβίβαστη μέ
τίς άρχές τοδ μαρξισμού.
Συμπέρασμα: ή άπόφαση τοδ συντρόφου Σταροβέρ, πού τήν
Ιχουν υπογράψει καί οί σύντροφοι Μάρτοφ καί Ά ξελροντ, ε I-
ν α ι λ α θ ε μ έ ν η καί τό τρίτο συνέδριο θά ένεργήσεί <λογικά
4ν τήν άκυρώσει. Είναι π ο λ ι τ ι κ ά ά σ α φ ή ς στή θεωρητική
θέση της καί τή θέση ταχτικής καί σοφιστική στούς πραχτικούς
«δρους» πού βάζει. Μ π ε ρ δ ε ύ ε ι δ υ ό ζ η τ ή μ α τ α : 1) τό
ξεσκέπασμα τών άντεπαναστατικών καί άντιπρολεταριακών χ α ­
ρακτηριστικών κ ά θ ε φιλελευθερο-δημοκρατικού ρεύματος καί
τήν υποχρέωσή μας νά τά π ο λ ε μ ο δ μ ε . Καί 2) τούς 3 ρ ο υ ς
γιά προσωρινές καί μερικές σ υ μ φ ω ν ί ε ς μέ όποιοδήποτε ά π ’ α ύ-
τά τά ρεύματα. Δέ δίνει Ικεϊνο πού χρειάζεται (τήν άνάλυση τοδ
ταξικού περιεχομένου τοδ φιλελευθερισμό») καί δίνεί έκείνο πού
δέ χρειάζεται (τήν όπόδειξη τών «ορων»). Ε ίναι γενικά άνόη-
το σ’ Ινα κομματικό συνέδριο νά επεξεργαζόμαστε τούς συγ­
κεκριμένους «ορούς» γιά προσωρινές συμφωνίες, τή στιγμή πού
δέν οπάρχει άκόμα ένας συγκεκριμένος συμβαλλόμενος, δηλ. τό
δποκείμενο γιά τέτιες πιθανέ; συμφωνίες. Μά κι άν άκόμα υπήρ­
χε αδτό τό «υποκείμενο», θά ήταν έκατό φορές πιό λογικό ν’άνα-
θέσουμε στά κεντρικά όργανα τοδ κόμματος νά καθορίσουν τοί>ς
«δρους» τής προσωρινής συμφωνίας, οπως άκριβώς Εκανε τό συ­
νέδριο σχετικά μέ τό «ρεδμα» τών κ .κ . αοσιαλεπαναστατών
(βλ. τήν τροποποίηση τοδ Πλεχάνοφ στό τέλος τής άπόφασης
τοδ συντρόφου Ά ξελροντ, σβλ. 362 καί 15 τώ ν πραχτικών).
Ό σ ο γιά τίς άντιρήσεις τής «μειοψηφίας» ένάντια στήν
άπόφαση τοδ Πλεχάνοφ, τό μοναδικό έπιχείρημα τοδ συντρόφου
Μάρτοφ λέει: ή άπόφαση τοδ Πλεχάνοφ «τελειώνει μ’ Ινα &ξιο-
θρήνητο συμπέρασμα δ τι: πρέπει νά ξεσκεπάζουμε ίνα φιλόλο­
γο. Δέ θά βίναι άραγε αύτό σάν νά κυνηγάς τίς ,,μύγες μέ τό τσε­
κούρι";» (σελ. 358). Τό έπιχβίρημα αύτό, δπου ή έλλειψη σκέ­
ψης κρύβεται κάτω άπό τά τσουχτερά λογάκια: «Αξιοθρήνητο
συμπέρασμα», μ ίς δίνει §να καινούργιο δειγματάκι μιδς φράσης
μέ άξιώσεις. Πρώτα, ή άπόφαση τοδ Πλεχάνοφ μιλά γιά τό

57
 «ξεσκέποαμα μπροστά στό προλεταριάτο τής στενότητας χαί τζς
άνβπάρκειας τοδ άπελευθβρωτικοϋ κινήματος τής άατιχής τάξης
παντού, οκου κι άν έχδηλω&εΐ αύτή ή στενότητα κι αύτή ή Ανε­
πάρκεια». Γ ι’ αύτό είναι καθαρότατη άνοηοία 6 ισχυρισμός τοδ
συντρόφου Μάρτοφ (στό συνέδριο τοδ Συνδέσμου^ σελ. 88 τών
πραχτικ& ν): «δλη ή προσοχή μας Οί πρέπει νά στραφεί μό­
νο οτόν Στροδβε, μόνο σ’ έναν φιλελεύθερο». Αεύτζρο, νά συγ­
κρίνουμε τόν κύριο Στροδβε μέ «μύγα» όταν πρόκειται γιά τή
δυνατότητα προσωρινών συμφωνιών μέ τούς ρώσους φιλελεύθε­
ρους, σημαίνει νά θυσιάζουμε γιά μιά τσουχτερή λέξη μιά στοι-
χβιώδη πολιτική άλήθειχ. Ό χ ι, δ κ. Στροδβε δίν είναι μύγα,
μά πολιτική οντότητα καί είναι δντότητα 5χι γικτ* 6 ίδιος προ­
σωπικά ήταν πολύ μεγάλη φυσιογνωμία. Τή σημασία του σάν
πολιτική όντότητα τοδ τή δίνει ή θέση του, πού τόν κάνει νά
είναι ό μοναδικός έκπρόσωπος τοδ ρωσιχοό φιλελευθερισμοί),
τοδ, εστω κι ώς ενα βαθμό, ίκανοδ γιά δράση καί οργανωμένου
φιλελευθερισμοδ μέσα στόν παράνομο κόσμο. Γι’ αύτό νά μιλ£ς
γιά τούς ρώσους φιλελεύθερους καί γιά τή στάση τοδ κόμμα­
τός μας άπίναντί τους καί νά μήν παίρνεις όπόψη σου Εσα-ίσα
τόν κ. Στροδβε, Γσα-οσα τήν «Όσβομποζντένιγιε», σημαίνει νά
μιλδς γιά νά μήν πεις τίποτα. Ή μήπως δ σύντροφος Μάρτοφ
θά δοκιμάσει νά μ&ς υποδείξει ' έ σ τ ω χ α ί έ' ν α μ ο ν α δ ι-
κ ό «φιλελεύθερο ή φιλελευθερο-δημοκρατικό ρεϋμα» στή Ρω­
σία, πού θά μπορούσε σήμερα νά συγχριΟεί, έστω χαί άπό μα­
κριά μέ τό ρεδμα τ^ς «Όσβομποζντένιγιε»; Θά ήταν ένδιαφέ-·
ρον νά δοϋμε μιά τέτια άπόπειρα!
«Τό δνομα τοδ Στροδβε δέ λέει τίπ ο τα στους Ιργάτες»,—
μέ τά λόγια αύτά δποστήριξε ό σύντροφος Κοστρόφ τό σύντρο­
φο Μάρτοφ. Αύτό τό έπιχει'ρημα ομως, άς μή θυμώσουν ό σύν­
τροφος Κοστρόφ χαί ό σύντροφος Μάρτοφ, θυμίζει Ά κίμ οφ .
Μοιάζει σάν τή λέξη προλεταριάτο στή γενική πτώση*.

* “Οταν τό συνέδριο ουζητοΰαε τό πρόγραμμα τοϋ κόμματος δ «οϊ-

κονομιοτής» Ά κ ίμ οφ (Β. Μαχνάβετς), άνάμεοα οτ£ς έλ λείψ εις πού παρου-
οιά ζε: τό οχέδίο προγράμματος τής « Ίο κ ρ α » ουμπεριέλαβε καί τό δ τι τά­
χ α οί αυντάχτβς τοδ σ χίδίοο ξεχνοδν τά ουμφέροντα το5 προλεταριάτου:
Ή λέξη «προλεταριάτο» δέν άναφ έρεται πουθενά ατό πρόγραμμα οτήν όνο-
μαοτιχή πχώοη, οάν δποκείμενο, μά οάν ουμπλήρωοη τής λέξης «κόμμα».
*Η δϊ^λωοη αυτή τοδ Ά κ ίμ οφ προκάλεοε γ εν ικ ά γέλ ια στούς ά ντιπ ρ ο-
οώκοι-ς. 2 6 ν τ .
 Σέ ποιούς έρ γάτες «δέ λέει τίπ ο τε τό όνομα τοδ Στροϋβε»
(καί τό δνομοι «Όσβομποζντένιγιε», πού άναφέρεται στήν άπόφα­
ση τοδ συντρόφου Πλεχάνοφ πλάϊ στό δνομα τοδ κυρίου Στροδ-
βε); Σέ κείνους πού ξέρουν έλάχιστα, ή πού δέν ξέρουν κα­
θόλου τά «φιλελεύθερα ή φιλελευθερο-δημοκρατικά ρεύματα»
στή Ρωσία. Γεννιέται τό Ιρώτημ», ποιά πρέιιβι v i sivat ή στά­
ση τοδ κομματικοί μας συνεδρίου άπεναντι σ’ αυτούς τούς
έργάτες: μήπως πρέπει ν’ άναθέσει ατά μέλη τοδ κόμματος νά
γνωρίσουν σ’ αότούς τούς έργάτες τό μοναδικό συγκεκριμένο φι­
λελεύθερο ρεύμα στή Ρωσία; ή μήπως πρέπει ν’ ά π ο σ ι ω π ο δ ν
έ'να δνομα πού είναι λίγο γνωστό στους έργάτες, έπειδη οί ερ­
γάτες λίγο ξέρουν άπό π ο λίτικ ή ; Ά ν 6 σύντροφος Κοστρόφ, άφοδ
ίκανε τό πρώτο βήμα, Ακολουθώντας τό σύντροφο Ά κίμοφ , δέ
θέλει νά κάνει καί τό δεύτερο βήμα, θά λύσε: άσφαλώς αότό
τό ζήτημα σύμφωνα μέ τήν πρώτη ίννοια. Καί οταν τό λύσει
σύμφωνα μέ τήν πρώτη Ιννοια θά δει πόσο άσύστατο ήταν τό
έπιχείρημά του. 'Οπωσδήποτε τά λόγια: ό «Στροδβε» καί ή
«Όσβομποζντένιγ:ε» τί)ς άπόφασης τοδ ΙΙλεχάνοφ μ π ο ρ ο δ ν
ν ά δ ό σ ο υ ν στούς εργάτες πολύ περισσότερα άπό τά λ ό γ ια :
«τό φιλελεύθερο καί φιλελεοθερο-έημοκρατικό ρεύμα» τής άπό-
φασης τοδ Σταροβέρ.
Ό ρώαος έργάτης δέ μπορεί σήμερα νά γνώρισε: στήν πρά­
ξη τίς κά^ως ειλικρινείς πολί«κές τάσεις τού φιλελευθερισμού
μας, παρά μόνον δπως τίς δίνει ή «Όσιϋομποζντένιγιε». Ό

<5αο μπορεί μεγαλύτερο ζήλο (καί μπροστά σέ δσο μπορεί π:ό

πλατιές μάζες Ιργατών) νά κατευθύνουμε τό οπλο της κρι­
τικής μας ένάντια στούς οπαδούς τής «’Οσβομποζντένιγιε» Ιτσι
πού τή στιγμή τής Ιπικείμενης ϊπανάστααης τό ρωσικό προλε­
ταριάτο νά μπορέσει νά παραλύσει μέ μιά πραγματική κριτική
τών οπλών τίς άναπόφευγες άπόπειρες τών κ.κ. τ^ς «Όσβομποζ-
ντένιγιε» νά περιορίσουν τό δημοκρατικό χαρακτήρα της άνα-
τροπής.

59
 Ν ) ΓΕΝ ΙΚ Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΠΑΛΗΣ ΣΤΟ ΣΓΝΕΔΡΙΟ.
Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ Κ Α Ι Η ΟΠΟΡΤΟΓΝΙΣΤΙΚΗ Π ΤΕΡΓΓΑ
ΤΟΓ ΚΟΜΜΑΤΟΣ

’Αφοδ τελειώσαμε τήν άνάλυαη τ&ν συζητήσεων καί τών

ψηφοφοριών στό συνέδριο, πρέπει ,τώρα νά χάνουμε τόν Απολο­
γισμό γιά νά μπορέσουμε μέ βάση ο λ ο τό δλιχό τοδ συνεδρίου
ν’ άπαντήσουμε στό Ιρώ τημα: άπό ποιά στοιχεία, ομάδες καί
Αποχρώσεις διαμορφώθηκε ή τελειωτική πλβιοψηφία καί μειοψη­
φία, ποό τίς είδαμε στίς έκλογές καί ποό τούς ήταν γραφτό νά
γίνουν γιά ορισμένο χρονικό διάστημα 6 βασικός χωρισμός τοδ
κόμματός μ ας; Είναι άπαραίτητο νά κάνουμε τόν Απολογισμό
ολου τοδ όλικοδ πού έχει σχέση μέ τίς Αποχρώσεις Αρχών, θεωρί­
ας καί τα χΐικ ή ς, ποό τόσο πλόόσια Αντιπροσωπεύονται στά πρα­
κ τικ ά τοδ συνεδρίου. Χωρίς μιά γενική «Ανακεφαλαίωση», χωρίς
μ ιά γενική εικόνα δλου τοδ συνεδρίου καί δλων των κυριότερων
ομάδων στίς ψηφοφορίες, τό όλικό αδτό μένει πολύ κοματια-
σμένο καί σκόρπιο, έτσι πού άπό πρώτη ματιά τοδτες η ΐκείνες
οί χωριστές παρατάξεις Θά φαίνονται τυχαίες, κυρίως γιά οποίον
3έν κάνει τόν κόπο ν ά μ ε λ ε τ ή σ ε ι μόνος του καί ολόπλευ­
ρα τά πραχτικά τοδ συνεδρίου (καί είναι άραγε πολλοί άπό τούς
Αναγνώστες πού έκαναν αδτόν τόν κόπο;).
Στά πραχτικά τοδ άγγλικοδ κοινοβουλίου συναντδμε συχνά
τή χαρακτηριστική λέξη D ivision, δηλ. χωρισμός. Ή βουλή
«χωρίστηκε» σ’ αυτή ή σέ κείνη τήν πλβιοψηφία καί μειοψηφία,
λένβ σχετικά μέ τήν ψηφοφορία πάνω σέ κάποιο ζήτημα. eO «χω­
ρισμός» τής σοσιαλδημοκρατικής μας βουλής πάνω στά διάφορα
ζητήματα πού συζητήθηκαν στό συνέδριο, μάς δίνει μιά μ ο ν α ­
δ ι κ ή σ τ ό · ε ί δ ο ς της, ά ν α ν τ ι κα τ ά σ τ α τ η άπό ά π ο ­
ψ η π λ η ρ ό τ η τ α .·; κ α ί ά κ ρ ί β ε ι α ς , είκόνα τής έσωτβρικής
πάλης στό κόμμα, τήν είκόνα των Αποχρώσεων καί τών ομάδων
του. Γιά νά κάνω τήν είκόνα αδτή παραστατική, γιά ν’ άπο-
χτήσουμε μιά πραγματική ε ί * κ ό ν α καί δχι ένα σωρό άπό Ασύν­
δετα, σκόρπια, Απομονωμένα γεγονότα καί μιχρογεγονότα, γιά
νά μπεί τέρμα στίς Ατέλειωτες καί Ανόητες λογομαχίες πάνω
αέ ορισμένες ψηφοφορίες (ποιός ποιόν ψήφισε καί ποιός ποιόν
υποστήριξε;), Αποφάσισα νά δοκιμάσω νά παραστήσω 8 λ ο υ ς
■τούς β α σ ι κ ο ύ ς τύπους τοδ «χωρισμού» στό συνέδριό μας μέ
60
r
τή μορφή δ ι α γ ρ ά μ μ α τ ο ς . Αδτός δ τρόπος θά φανεί σίγουρα
περίεργος σέ πάρα πολλούς, άμφιβάλλω δμως £ν μπορεί νά βρ«-
θβί άλλη μέθοδος έκθεσης, πού πραγματικά νά γενικεύει καί νά
κάνει τόν Απολογισμό μέ δσο τό δυνατό μεγαλύτερη πληρότη­
τα χαί άκρίβεια. Στίς όνομαστικές ψηφοφορίες μπορούμε νά δια­
πιστώσουμε μέ άπόλυτη Ακρίβεια £ν τοδτος ή έκείνος ο άντιπρό-
σωπος ψήφισε δπέρ ή κατά μιάς ορισμένης πρότασης. Καί σέ
μερικές σπουδαίες δχι δνομαστικές ψηφοφορίες μπορούμε, μέ
βάση τά πραχτικά νά τό καθορίσουμε αύτό μέ πολύ μεγάλο
βαθμό πιθανότητας, μέ Ικανοποιητικό βαθμό προσέγγιση; πρός
τήν άλήθεια. 'Α ν άκόμα πάρουμε δπέψη μας δ λ 8 ς τίς δνομα-
στικές ψηφοφορίες καί δλες τίς μή δνομαστικές, πού θίγουν κά­
πως σπουδαία ζητήματα (κρίνοντας π χ . άπό τό πλάτος καί τό
πάθος τών συζητήσεων) άποχτοδμε μιάν άπεικόνιοη τής έσωκομ-
ματικής μας πάλης, πού μέ τό όλικό πού έχουμε, τή διακρίνει ή
μεγαλύτερη δυνατή άντικειμενικότητα. ’Ακόμα, άντί νά δόσουμε
μιά φωτογραφική άπεικόνιοη, δηλ. τήν άπεικόνιση κάθε ψηφοφο­
ρίας ξεχωριστά, θά προσπαθήσουμε νά δόσουμε τήν είκόνα, δηλ.
ν’ άναφέρουμε δλους τούς κυριότερους τ ύ π ο υ ς τών ψηφοφοριών
παραβλέποντας τίς σχετικά άσήμαντες παρεκκλίσεις καί παραλ­
λαγές, ποό θά μπέρδευαν μόνο τό ζήτημα. 'Οπωσδήποτε ό καθέ­
νας θά είναι σέ Θέ3η νά έλέγξει, μέ βάση τά πραχτικά, τήν κά­
θε πινελιά τής εικόνας μας, νά τή συμπληρώσει μέ όποια-
δήποτε ξεχωριστή ψηφοφορία, μέ δυό λόγια νά τής κάνει κριτι­
κή δχι μόνο μέ συλλογισμούς, Αμφιβολίες καί δποδείξεις μο­
νωμένων περιπτώσεων, μά συνθέτοντας μιάν ά λ λ η ν ε ί κ ό ν α
μέ βάση τό ίδιο δλικό.
Καταχωρώντας στό διάγραμμα τόν κάθε άντιπρόσωπο πού
πήρε μέρος στήν ψηφοφορ ία, θά σημειώσουμε μέ διαφορετικές
γραμμές τίς τέσσερις βασικές ομάδες, πού τίς έχουμε παρα­
κολουθήσει λεπτομερειακά σέ δλη τήν πορεία τών συζητήσεων
στό συνέδριο. Δηλ: ί ) τούς ίσκριστές τής πλειοψηφίας, 2) τούς
ίσκριστές τής μειοψηφίας, 3) τό «κέντρο» καί 4) τούς άντιΐσ-
κριστές. Τή διαφορά πού όπάρχει στίς άποχρώσεις ά ρ γβ ν άνά-
μεσα σ’ αδτές τίς ομάδες, τήν είδαμε μ’ έ ν α σ ω ρ ό π α ρ α ­
δ ε ί γ μ α τ α καί άν δπάρχει κάποιος πού δέν τοδ Αρέσουν τά
δ ν ό μ α τ α τών ομάδων, πού θυμίζουν πάρα πολύ στοδς φίλους
τών ζίκ-ζάκ τή ^ δργάνωση τής «Ίσκρα» καί τήν κατεύθυνση
τής «Ίσκρα», θά τοδ παρατηρήσουμε δτι έδώ δέν πρόκειται
61
•r

γιά τά δνόματα. Τώρα, πού Ιχουμε παρακολουθήσει τίς άπο-

χρώσεις σ’ ο λ ε ς τίς συζητήσεις τοΰ συνεδρίου, μπορούμε εΟ-
κολα ν’ άντικαταστήσουμε τά καθιερωμένα πια καί συνηθισμέ­
να κομματικά παρατσούκλια (πού χτυποδν άσχημα στ’ αύτί με­
ρικών) μέ τό χαρακτηρισμό τ η ς ο υ σ ί α ς τ ώ ν ά π ο χ ρ ' ώ σ ε ω ν
π ο ύ υ π ά ρ χ ο υ ν ά ν ά μ ε σ α σ τ ί ς ο μ ά δ ε ς . Μιά τέτια
άντικατάσταση θά μας εδινε τίς παρακάτω ονομασίες γιά τίς τέσ­
σερις αύτές δμάδες: 1) Συνεπείς επαναστάτες σοσιαλδημοκρά­
τες. 2) Μικροί όπορτουνιοτές. 3) Μεσαίοι οπορτουνιστές, καί 4)
Μεγάλοι όπορτουνιστές (μεγάλοι γιά τή ρωσική μας κλίμακα).
Ά ς περάσουμε στή λεπτομερειακή άνάλυση τδν τύπων ψη­
φοφορίας πού «άπεικονίζονται» στό διάγραμμα πού παραθέτου­
με (βλ. τό διάγραμμα: «Γενική είκόνα τής πάλης στό συνέδριο»).
'Ο πρώτος τύπος ψηφοφορίας (Α) περιλαβαίνει τίς περι­
πτώσεις πού τό «κέντρο» πήγε μέ τούς ίσκριστές ένάντια στούς
άντιϊσκριστές, ή ένάντια σ’ ενα μέρος τους. Έ δώ άναφέρεται ή
ψηφοφορία πάνω στό πρόγραμμα στό σύνολό του (μόνο ό σύν­
τροφος ’Ακίμοφ άπέσχε άπό τήν ψηφοφορία, οί δπόλοιποι ψή­
φισαν δπέρ) ή ψηφοφορία πάνω στήν άπόφαση άρχών ενάντια
στήν ομοσπονδία (ολοι ψήφισαν δπέρ, εκτός άπό τούς πέντε
οπαδούς τοδ Μπούντ), ή ψηφοφορία γιά τό άρθρο 2 τοδ κατα­
στατικού τοδ Μπούντ (εναντίον μας ψήφισαν πέντε οπαδοί τοδ
Μπούντ, άπέσχαν άπό τήν ψηφοφορία πέντε: ό Μαρτίνοφ, ό
’Ακίμοφ, δ Μπροδκερ καί δ Μάχοφ μέ δυό ψήφους, οί υπόλοιποι
ήταν μαζί μας) α υ τ ή ή ψ η φ ο φ ο ρ ί α π α ρ ι σ τ ά ν ε τ α ι σ τ ό
δ ι ά γ ρ α μ μ α Α. Παρακάτω. Τοδ ίδιου τύπου ήταν καί οΕ τ ρ ε ι ς
ψηφοφορίες πάνω στό ζήτημα τής έπικύρωσης τής «”Ισκρα»
σάν κεντρικοδ οργάνου τοδ κόμματος. 'Η σύνταξη (πέντε ψήφοι)
άπέσχε άπό τήν ψηφοφορία, δυό ήταν κατά καί στίς τρεις ψη­
φοφορίες (ό ’Ακίμοφ καί ό Μπροδκερ) καί έκτός άπ’ αυτό, οταν
ψηφίστηκαν τά έ λ α τ ή ρ ι α τής έπικύρωσης τής «Ίσκρα»
άπέσχαν πέντε οπαδοί τοδ Μπούντ καί δ σύντροφος Μαρτίνοφ*.
* Γ ια τί γιά τήν Απεικόνιση στό διάγραμμα ϊια λ έςα μ ε τήν ψηφοφορία
πάνω ατό άρθρο 2 τοΟ καταστατικοί? τοΰ Μ πούντ; ’Επειδή οί ψηφοφορίες
γιά τήν άναγνώριση τής «Ίοκρα» είναι λιγότερο πλήρεις, ένώ οί ψηφο­
φορίες πάνω οτό πρόγραμμα καί στήν ίμ ο ο π ο ν ίία άφοροΟν π ολιτικ ές απο­
φάσεις πού καθορίζονται λιγότερο συγκεκριμένα. Γενικά ή έκλογή τού­
της ή έκείνης τής ψηφοφορίας μέσα άπό μιά σειρά ό μ ο ι ό τ ο π ε ς , 5έν
αλλά ζει καθόλου τά βασικά χαρακτηριστικά τής εικόνας, ϊτζιος ε5κολα
μπορεί κανείς νά π ειο τεϊ γ ι ’ αύτό, κανοντας τίς άνχίστο'.χες ά λλα γές.

62
 Η ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΠΑΛΙΙΣ ΣΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ

0£ άριθμοί μέ -\- κ αί μέ —
αημαίνουν τό συνολικό άριθμ,ό Πϋκ 6n/j*/u/yarrajat όμά<Αι
τ<δν ψήφων πού δόθηκαν υ π έ ρ
ή χ α τ ά , οέ όρισμένα ζη τήμ α ­ I I Ίακρι6Χ*ί n it n jtiefn fia s
τα. Οί άριθμοί πού βρίσκονται Vettp/eres z*r μ*ιοψ*$<ϊα»
άπό κάτω σημαίνουν τό σύνολο
τδ ν ψήφων τής καθεμιάς άπό W M A trrpo
τίς τέασβρβς όμάδες. Τ£ είδος
ψηφοφορίες πβριλαβαίνουν οί ■ 'AvztieK fittze'i
τόποι Α - Κ άναφέρεταί στό
κείμενο.

63
 'Ο τόπος των ψηφοφοριών πού Ιξετάζουμε δίνει άπάντηση
σ’ Ινα έξ αιρετικά ένδιαφέρον καί σημαντικό έρώτημα: πότε τό
«κέντρο» τοδ συνεδρίου πήγε μαζί μέ τούς ίσκριστές; Είτε δταν
κ α ί ο ί ά ν τ ι ϊ χ ρ ι σ τ έ ς ή τ α ν μ α ζ ί μ α ς , έξω άπό μι­
κρές έξαψέαεις (ψήφιση τοδ προγράμματος, έ π ι κ ύ ρ ω σ η τ ή ς
«Ίσκρα» ώνεξάρτητα άπό τά ελατήρια), είτε δταν Ιπρόκειτο
γιά τέτιες δ η λ ώ σ ε ι ς πού δέ σέ δποχρεώνουν άκόμα άμεσα
γιά μιά συγκεκριμένη πολιτική θέση (ή άναγνώριση τής οργανω­
τικής δουλιδς τής «Ίσκρα» δέ σέ όποχρεώνει άκόμα νά Ιφαρ-
μόζεις στήν πράξη τήν όργανωτική της πολιτική απέναντι στίς
ξεχωριστές ομάδες. 'Η άπόριψη τής ομοσπονδίας δέ σέ Ιμ πο-
δίζει άκόμα νά άπόσχεις άπό τό ζήτημα τοδ συγκεκριμένου
σχεδίου τής ομοσπονδίας, οπως είδαμε στό παράδειγμα τοΰ συν­
τρόφου Μάχοφ). Είδαμε κιόλας παραπάνω, δταν μιλούσαμε γ:ά
τή σημασία τών παρατάξεων στό συνέδριο γενικά, πόσο λαθε­
μένα παρουσιάζεται τό ζήτημα αότό στήν έπίσημη εκθεση τής
επίσημης «Ίσκρα», πού (μέ τό στόμα τού συντρόφου Μάρτοφ),
σ β ή ν ε ι κ α ί σ υ γ κ α λ ύ π τ ε ι τή διαφορά άνάμεσα στούς
ίσκριστές καί στό «κέντρο», άνάμεσχ στούς συνεπείς Ιπαναστά-
τες σοσιαλδημοκράτες καί τούς Οπορτουνιστές, μέ τήν Ιπίκληση
τών π ε ρ ι π τ ώ σ ε ω ν Ι κ ε ί ν ω ν δ π ο υ ή ρ θ α ν μ α ζ ί μ α ς
κ α ί οΕ ά ν τ Γ ί σ κ ρ ι σ τ έ ς ! Ά κ ό μ α καί οί πιό «δεξιοί» γιρ -
μανρί καί γάλλοι Οπορτουνιστές, μέσα στά σοσιαλδημοκρατικά
κόμματα δέν καταψηφίζουν τέτια σημεία, οπως είναι ή ά π ο -
δ ο χ ή τ ο δ π ρ ο γ ρ ά μ μ α τ ο ς σ τ ό σ ύ ν ο λ ό του.
Ό δεύτερος τύπος ψηφοφορίας (Β ) περιλαβαίνει τίς περι­
πτώσεις, οπου οί ίσκριστές, οί συνεπείς καί οί άσυνεπείς, πήγαν
μαζί ένάντια σέ δλους τούς άντιϊσκριστές καί σέ δλο τό «κέντρο».
ΟΕ περιπτώσεις αδτές άφοροόν τά ζητήματα σχετικά μέ τήν έφαρ-
μογή τών συγκεκριμένων καί καθορισμένων σχεδίων τής ίσκρι-
κής πολιτικής, δταν Ιπρόκειτο γιά άναγνώριση τής «Ίσκρα»
σ τ ή ν π ρ ά ξ η κ α ί δ χ ι μ ό ν ο σ τ ά λ ό γ ι α . Έ δώ άνή-
κουν τ ό έ π ε ι σ ό δ ι ο μ έ τ ή ν Ό ρ γ α ν ω τ ι κ ή Ε π ι τ ρ ο ­
π ή * ή συζήτηση άν τό ζήτημα τής θέσης τοδ Μπούντ μέ-

* Αύτή άχριβ&ς είναι ή ψηφοφορία πού παριατάνεται στό διάγραμμα Β:

ΟΙ Ιοχριατίς πήραν 32 φήφοος, ή άπόφααη τδ ν δπαδβν το3 Μπούντ 16.
"Ας αημβκόοουμβ ί τ ι ανάμεσα ατίς ψηφοφορίες αύτοδ τοδ τύπου δέν δποίρ-
χ ϊ ΐ ο ύ τ ε μ ι ά β ν ο μ α ο τ ι κ ή . *Η κατανομή τίδν ψήφων τδ ν ά ντί-

64
οβ στό κόμμα, θά μπεί πρώτο στήν ήμερήσια διάταξη, ή διά—
χυση tf/g δμάδας «Ε ρ γά τη ς τοδ Νότου», οί δυό ψηφοφορίες
φάνιΰ οτό άγροτικό πρόγραμμα καί τέλος, εκτο, ή ψηφοφορία
ε ν ά ν τ ι α στήν Έ νω ση τών Ρώσων Σοσιαλδημοκρατών τοδ εξωτε­
ρ ικ ο ύ («Ραμπότσεγιε Ντιέλο»), 6/;λ. ή άναγνώριση « δ Συνδέσμου
σάν μοναδικές όργάνωσης τοί κόμματος στό εξωτερικό. Τό πα~
Χιό σύστημα ιώ ν δμίλων, πού ό.τήρχε πρίν άπό τή δημιουργία
too κόμματος, τά συμφέροντα τών οποριουνισηκών όργανώσεων
ή ομάδων, ή στενή άντίληψη γιά τό μαρξισμό, πάλαιβαν έδώ
ένάντια στή συνεπή πολιτική άρχών τής επαναστατικής σο­
σιαλδημοκρατίας. Οί ίσκριστές τής μειοψηφίας ήρθαν άκόμα μα­
ζί μας σέ μιάν ολόκληρη σειρά περιπτώσεις, σέ μιάν ολόκληρη
σειρά έξαιρετικά σημαντικές ψηφοφορίες (σημαντικές άπό τήν
ίποψη τής ’Οργανωτικής ’Επιτροπής, τοδ «Ε ργάτη τοδ Νό­
του», τοδ «Ραμπότσεγιε Ντιέλο») . . . οσο τό πράγμα δέν εθιγε
χό δικό τους πνεδμα τών ομίλων, τή δική τους Ασυνέπεια. Οί
«χωρισμοί» τοδ τύπου πού Ιξετάζουμε δείχνουν παραστατικά
δτι σέ μιά σειρά ζητήματα γιά τήν έφαρμογή τών άρχών μας
στήν πράξη τ ό κ έ ν τ ρ ο π ή γ ε μ έ τ ο ύ ς ά ν τ ι ϊ σ κ ρ ι σ τ έ ς ,
δτι ήταν πολύ πιό κοντά σ’ αυτούς παρά σέ μάς, δτι σ τ ή ν
π ρ ά ξ η Ικλινε πολύ περισσότερο π ρ ό ς τ ή ν δ π ο ρ τ ο υ -
ν ι σ τ ι κ ή παρά π ρ ό ς τ ή ν έ π α ν α σ τ α τ ι κ ή πτέρυγα τής
σοσιαλδημοκρατίας. Οί κ α τ ’ δ ν ο μ α «ίσκριστές», πού ντρέ­
πονταν ν ά ε ί ν α ι ίσκριστές, άποκάλυψαν τήν πραγματική τους
φύση, καί ή άναπόφευγη πάλη προκάλεσε δχι λίγο Ικνευρι-
σμό πού Εκρυβε άπό τά μάτια των άνθρώπων, πού λιγότερο
σκέφτονταν καί περισσότερο Ιπηρεάζονταν άπό εντυπώσεις, τή
σημασία τών άποχρώσεων άρχών πού κρύβονται πίσω άπ’ αότή
τήν πάλη. Τώρα, δμως, πού κόπασε κάπως ή θέρμη τής π ά ­

προοώπων μόνο άπό 8υό είδων δεδομένα μπορεί νοί φανεί μέ πολύ μ εγάλη
π ιθα νότητα : 1) 2 τίς συζητήσεις οί δμ ιλη τίς τ&ν δυό δμάδων χ δν Ιο-
xpioxfflv έκφράσχηκαν δπέρ, of όμιλητές τίδν άντιΐοκριστδν καί χοΟ κέν­
τρου, κ ατά . 2) Ό άριβμός τδ ν ψήφων «δ π έ ρ» είναι πάντα πολύ κον­
τά α τδ ν άριθμό 33. Δ έν π ρ έπ ει Ακόμα νά ξβχνδμ* δτ:, Αναλύοντας τίς συ­
ζητήσεις χοβ συνεδρίου, σημειώσαμε, έκτός άπό τίς ψηφοφορίες, χ α ί μιάν
δλόχληρη σ ε ι ρ ά άπό περιπχώσεις, πού τό «κένχρο» πί)γε μ έ τούς
άντιίακριοτές ( μ έ τούς όπορτουνισχές) ένανχίον μας. Έδ<5 άνήκουν τά ζη­
τήματα t i) i άπόλυτης άξίας τ δ ν δημοκρατικών διεκδικήσεων, χής ύποστή-
ρ ιξ η ς τ β ν άντιπολιχευχικδν οτοιχείων, χο8 περιοριομοΟ, τοΟ ουγκενχρωτι-
■ομοβ κ τ λ .

Η 65
λη ς καί τά πραχτικά έμειναν τό άντικειμενικό άπέσταγμα άπό
•μιά σειρά ζωηρές μάχες, τώρα μόνο οί άνθρωποι πού κλείνουν
τά μάτια του; μπορούν νά μή βλέπουν δτι δέν ήταν τυχαία καί
■δέ μπορούσε νά είναι τυχαία ή συνένωση τών Μάχοφ καί Ι’ιεγ-
κόροφ μέ τούς ’Ακίμοφ καί Λίμπερ.
'Ο τρίτος τύπος ψηφοφορίας στό συνέδριο, πού περιλαβαί­
νει τά τρία τελευταία άπό τά πέντε μέρη τοΰ διαγράμματος (δηλ.
τό Γ, Δ καί Ε) χαρακτηρίζεται άπό τό δτι 2 ν α μ ι κ ρ ό μ έ ­
ρος τ ώ ν ί σ κ ρ ι σ τ ώ ν ά π ο σ π ά τ α ι κ α ί π ε ρ ν 5 μέ τ ο ύ ς
ά ν τ ι Ι σ κ ρ ι σ τ έ ς , πού γ ι’ αύτό νικούν (δσο διάστημα μένουν
στό συνέδριο). Γιά νά παρακολουθήσουμε μέ τή μεγαλύτερη
άκρφεια τήν Ιξέλιξη αδτοδ τοό περίφημου σ υ ν α σ π ι σ μ ο ύ
τ^ς ίσκρικής μποψηφίας μέ τούς άντιϊσκριστές, άναφέρουμε καί
τούς τρεις βασικούς τύπους τών ο ν ο μ α σ τ ι κ ώ ν ψηφοφοριών
αδτοδ ιοδ είδους. Τό Γ είναι ή ψηφοφορία πάνω στό ζήτημα
τίίς ισοτιμίας τών γλωσσών (παίρνουμε τήν τελευταία άπό τίς
τρεις όνομαστι/έ.- ψηφοφορίες πάνω σ’ αυτό τό σημείο, γιατί ε ί­
να ι >5 πληρέστερη. "Ολο: οί ά ντL'iaxptστές καί ολο το κέντρο όρ-
ΐώ νονται σάν τοίχος μπροστά μας, Ινώ άπό τούς ίσκριστές άπο-
σπάστηκε Sva μέρος άπό τήν πλειοψηφία καί ενα μέρος άπό τή
μειοψηφία. Δ έ φ α ί ν ε τ α ι ά κ ό μ α π ο : ο ί ί σ κ ρ ι σ τ έ ς ε ί ­
ν α ι ί κ α·ν ο ί ν ά κ ά ν ο υ ν § ν α ν ο ρ ι σ τ ι κ ό κ α ί σ τ α θ ε ­
ρό σ υ ν α σ π ι σ μ ό μ έ τ ή ν δ π ο ρ τ ο υ ν ι σ τ ι κ ή «δεξιά»
π τ έ ρ υ γ α τ ο δ σ υ ν ε δ ρ ί ο υ . Παρακάτω άκολουθβΐ ή ψηφο­
φορία τύπου Δ, πάνω στό πρώτο άρθρο τού καταστατικού (άπό
τίς δυό ψηφοφορίες πήραμε τήν πιέ συγκεκριμένη, δηλ. έκείνη
πού δέν παρουσίασε καμιά άποχή). * 0 σ υ ν α σ π ι σ μ ό ς δ ια ­
γ ρ ά φ ε τ α ι πιό ά ν ά γλ υφ α καί δ ια μ ορ φ ών ε τα ι πιό
σ τ έ ρ ε α . " Ο λ ο ι πιά οί ίσκριστές τής μειοψηφίας βρίσκονται
ατό πλευρό τοδ ’Ακίμοφ καί τού Λίμπερ. Μαζί τους βρίσκεται
καί ίνας πολύ μικρός άριθμός άπό τούς ίσκριστές της πλειο-
ψηφίας, πού άναπληρώνεται μέ τούς τρεις τοδ «κέντρου» καί
μέ τόν εναν άντιΐσκριστή, πού πέρασαν μέ τό μέρος μας. Μιά ,
άπ'κή ματιά ατά διάγραμμα άρχει γιά νά πειστούμε ποιά στοι­
χεία περνούσαν τυχαία καί προσωρινά πότε μέ τή μιά καί πό- ^
τε μέ τήν άλλη πλευρά καί ποιά τ ρ α β ο ύ σ α ν μέ ά σ υ γ - j
κ ρ ά τ η τ η δ ύ ν α μ η γιά έ 'ν α ν σ τ έ ρ β ο σ υ ν α σ π ι σ μ ό μ έ
τ ο ύ ς ’ Α κ ί μ ο φ . Στήν τβλευταία ψηφοφορία, (Ε — εκλογές γιά
τό Κεντρικό Ό ργανο, γιά τήν Κεντρική ’Επιτροπή χα ί γιά τό

66
£u(ιβούλιο toS κόμματος), π ο ύ π α ρ α σ τ α ί ν ε ι ά χ ρ ι β ώ ς τ ή ν
ί ρ ί σ τ ^ ι κ ή δ ι α ί ρ ε σ η σέ π λ ε ι ο ψ η φ ί α κ α ί μ ε ι ο ψ η φ ί α ,
φαίνεται ξεκάθαρα )5 δλική συγχώνευση τής ίσκρικής μειο­
ψηφίας μέ δ λ ο τό «κέντρο» καί μέ τά δ π ο λ ε ί μ α τ α τών
^νΠϊ'σκριστών. Ά π ό τούς δχτώ άντιϊσκριστές είχε μείνει τό-
tg αχό συνέδριο μ ό ν ο δ σύντροφος Μπροόκερ (ποό ό σύντρο­
φος Ά κίμοφ τοδ είχε πιά έξηγήσει τό λάθος του καί ποό πή­
ρε οτί{ γρ«μμες τών μ α ρ τ ο φ ι κ ώ ν τή θέσ/j πού του άνήκε
{ιχαιωματικά). 'Η άποχώρηση τών έφτά ά π ό τ ο ύ ς π ι ό « δε­
τ ο ύ ς » έ π ο ρ τ ο υ ν ι σ τ έ ς Ικρινε τήν τύχη τών εκλογών ένάν-
χι* στάν Μάρτοφ*.
Καί τώρα ί ς κάνουμε τόν Απολογισμό τοδ συνεδρίου, στη-
ριζέμενοι στά Αντικειμενικά στοιχεία Από τίς ψηφοφορίες δ λ ω ν
τών τύπων.
Πολλά έχουν ειπωθεί γιά τόν « τ υ χ α ί ο » χαρακτήρα τής
πλειοψηφίας του συνεδρίου μας. Ά π ό τό διάγραμμα φαίνεται
καθαρά δτι μ έ μ ι ά έ ν ν ο ι α , μόνο 2μως μέ μιά, μπορεί νά ονο­
μαστεί τυχαία ή πλειοψηφία: δηλ. μέ τήν έννοια, οτι ή άπο­
χώρηση τών έφτά άπό τά πιό όπορτουνιστικά στοιχεία τής
« δ ε ξ ι ά ς » έγινε τ υ χ α ί α . Ό σ ο 'τ υ χ α ία είναι αύτή ή άπο­
χώρηση, τ ό σ ο (δχι περισσότερο) τυχαία είναι καί ή πλειοψηφία
μας. Μιά άπλή ματιά στό διάγραμμα μ£ς δείχνει καλύτερα
άπό μακρείς συλλογισμούς, μέ ποιανού μέρος ήταν, έ π ρ ε π ε
ν ά ε ί ν α ι αδτοί οΕ έφτά**. Γεννιέται ομως τό έρώτημα κατά
πόσο μπορεί νά θεωρείται πραγματικά τυχαία ή άποχώρηση
αότής τής έφτάδας; Νά ένα Ιρώτημα, πού δέν τούς άρέσει νά
βάζουν στόν έαυτό τους οί άνθρωποι, πού μιλάνε μέ προθυ-

* Οί έφτά όπορτοιιν:στέ<, πού έγκατέλειψαν τό II συνέδριο είναι οΕ

πέντε άπαδοί τοΟ Μπούντ (τό Μπούντ έφυγβ άπό τό κόμμα δταν τό δεύτερο
συνέδριο άπόριψβ τήν δμοσπονδιακή αρχή) χαί οί δυό τοΰ «Ραμπότσεγιε
Ντιέλο», £ σύντροφος Μαρτίνοφ καί 6 σύντροφος Άχίμοφ. Of τελευταίοι
αποχώρησαν Από τό αυνέδριο, δταν β Σύνδεσμος τής «Ίσχρα», άναγνω-
ρίστηκβ οάν ή μόνη έργάνωοη το>Ί χόμματος ατό έξωτεριχό, δηλ. δταν δια­
λύθηκε ή «Ένωση τ ώ ν PMCUJV σοσιαλδημοκρατών τοΰ έξωτεριχοΰ» τοΰ «Ρα-
μπότσεγιε Ντιέλο». (Σημείωση τοΰ Λένιν στήν έκδοση τοΰ 190S. Σύντ. )
** θά δοΰμε παρακάτω δτ: 5 α τ ε ρ α άπό τό συνέδριο χαί ί σύντρο­
φος Άκίμοφ χα( ή Επιτροπή τοΰ Βορονέζ, πού ήταν ή πιό ο ο γ γ ε­
ν ίχ ή μέ τό σύντροφο Άκίμοφ, έχφράσανε άνοίχτά τή οομπάβ-εια τους
«ρός τή «μ ε ι ο ψ η φ ί α».

67
τ

χία γιά τόν «τυχαίο» χαρακτήρα τής πλειοψηφίας. Τό ερώτη­

μα αύτό τούς είναι δυσάρεστο. Είναι άραγε τυχαίο δτι έφυγαν
οί πιό φανατικοί έκπρόσωποι τής δ ε ξ ι ά ς καί βχι τ^ς ά ρ ι-
σ τ β ρ ή ς πτέρυγας τοδ κόμματός μ ας; Είναι άραγε τυχαίο Stc
έφυγαν οί δ π ο ρ τ ο υ ν ι σ τ έ ς καί δχι οί συνεπείς ε π α ν α ­
σ τ ά τ ε ς σ ο σ ι α λ δ η μ ο κ ρ ά τ ε ς ; Δεν έ'χει, άραγε, αύτή ή
«τυχαία» άποχώρηση κάποια σχέση μέ τήν πάλη Ινάντια στήν
'όπορτουνιστική πτέρυγα, πού διαδραματίστηκε σ’ βλη τή διάρ­
κεια τοΰ συνεδρίου καί πού φαίνεται τόσο παραστατικά στό
διάγραμμά μας;
’Αρκεί νά βάλει κανείς αδτές τίς έρωττ,αεις, τίς τόσο δυ*
σάρεστες γιά τή μειοψηφία, γιά νά καταλάβει ποιό γεγονός
κ ρ ύ β ε τ α ι πίσω άπό τίς φλυαρίες γιά τόν τυχαίο χαρακτή­
ρα τής πλειοψηφίας. Είναι τό άναμφισβήτητο καί Αδιαφιλονί­
κητο γεγονός δ τ ι τ ή μ ε ι ο ψ η φ ί α τ ή ν ά π ο τ ε λ ο δ σ α ν
τ ά μ έ λ η τ ο ΰ κ ό μ μ α τ ό ς μ α ς, πού Ι χ λ ι ν α ν πε­
ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο π ρ ό ς τ ό ν ό π ο ρ τ ο ον ι σ μ ό . Τή μειοψη­
φία τήν άποτελοϋσαν τά στοιχεία τοδ κόμματος πού ήταν λ ι-
γ ό τ ε ρ ο σ τ α θ ε ρ ά στή θεωρία, λ ι γ ό τ ε ρ ο σ υ ν ε π ή σ τ ί ς
ά ρ χ έ ς . Ή μειοψηφία είχε διαμορφωθεί άκριβώς άπό τή δ β -
ξ ι ά π τ έ ρ υ γ α τοδ κόμματος. 'Ο χωρισμός σέ πλειοψηφία
και μειοψηφία είναι ή άμεση καί άναπόφευγη συνέχιση τοΰ χω ­
ρισμού τής σοσιαλδημοκρατίας σέ επαναστατική καί όπορτουνι-
στιχή, σέ Ορεινούς καί σέ γιρονδίνους, χωρισμός πού δεν πα­
ρουσιάστηκε μόνο χτές, πού δέν παρουσιάστηκε μόνο στό ρω­
σικό έργατικό κόμμα καί πού άσφαλώς δέ 6ά έξαφανιστβί αύριο.
Τό γεγονός αύτό εχει κεφαλαιώδη σημασία γιά νά Εξηγή­
σουμε τίς αιτίες καί τίς περιπέτειες τών διαφωνιών. Γν’ά προ­
σπαθείς ν ά π α ρ α κ ά μ ψ ε ι ς αύτό τό γεγονός, μέ τήν άρνηση
ή τή συγκάλυψη τής πάλης στό συνέδριο καί τών άποχρώσεων
στίς άρχές πού Ικδηλώθηκαν σ’ αδτή τήν πάλη, σημαίνει νά
δίνεις στόν έαυτό σου πιστοποιητικό ολοκληρωτικής διανοητι­
κής καί πολιτικής φτώχειας. Καί γιά ν’ ά ν α ι ρ έ σ ε ι κανείς
αύτό τό γεγονός πρέπει π ρ ώ τ α νά δείξει δτι ή γενική εικόνα
τών ψηφοφοριών και τών «χωρισμών» στό κομματικό μας συ­
νέδριο δέν ήταν όπως εγώ τήν παρουσιάζω. Πρέπει δ ε ύ τ ε ρ ο
νά δείξει δτι σέ δλα αυτά τά ζητήματα πού «χώριζαν» τό συ­
νέδριο ε ί χ α ν ο ύ σ ι α σ τ ι κ ά ά δ ι κ ο οΕ πιό συνεπείς Ικείνοι
1*αναστάτες σοσιαλδημοκράτες, πού στή Ρωσία είχαν πάρει τό

68
5νομα ίσκριστές. Γιά δοκιμάστε νά τό δείξετε αύτό, χόριο:!'
Τό γεγονός δτι ή μειοψηφία άποτελιόταν άπό τά πιό όπορ-
τουνιατικά, τά λιγότερο σταθερά καί τά λιγότερο συνεπή στοι­
χ ε ία τοδ κόμματος δίνει, Ανάμεσα στ’ άλλα, Απάντηση σέ πολ­
λές Απορίες καί Αντιρήσεις, πού αποβάλλουν στήν πλειοψηφία
01 άνθρωποι πού δέν ξέρουν καλά ή δέν έχουν σκεφτεί καλά
βοτό τό ζήτημα. Δέν είναι, άραγε, ψιλολόγημα, μδς λένε, νά
έξηγείς τίς δ ι α φ ω ν ί ε ς μέ τό λαθάκι τοο συντρόφου Μάρ-
■χοφ τοδ συντρόφου Ά ξελ ρ ο ντ; Μάλιστα, κύριοι, τό λάθος
τοδ συντρόφου Μάρτοφ δέν ήταν μεγάλο (καί έγώ τό τόνισα
«ύτό Ακόμα καί στό συνέδριο μέσα στή φωτιά τοδ Αγώνα),
£π’ αύτό, δμως, τό λαθάκι μ π ο ρ ο δ σ ε νά γίνει ( κ α ί I γ ι -
ν ε) μεγάλη ζημιά, γιατί τό σύντροφο Μάρτοφ τόν τράβηξαν μέ
-to μέρος τους οί Αντιπρόσωποι πού Ικαναν μιάν ο λ ό κ λ η ρ η
σ ε ι ρ ά ά π ό λ ά θ η , πού σέ ολόκληρη σειρά ζητήματα Ικδή-
Λωσαν τάση πρός τόν όπορτουνιομό καί Ασυνέπεια Αρχών. ’Ατο­
μικό καί Ασήμαντο γεγονός ήταν ή έκδήλωση Αστάθειας Από
τήν πλευρά τοδ συντρόφου Μάρτοφ καί τοδ συντρόφου Ά ξ ε λ -
ροντ, δέν ήταν δμως Ατομικό, Αλλά κ ο μ μ α τ ι κ ό κ α ί κ α ­
θ ό λ ο υ ά σ ή μ α ν τ ο τό γεγονός δτι σχηματίστηκε μιά πολύ,
πάρα πολύ σημαντική μειοψηφία Απ’ 2 λ α, τά λιγότερο σταθε­
ρά στοιχεία, ά π ’ δ λ ο υ ς έ κ ε ί ν ο υ ς πού είτε δέν αναγνώρι­
ζαν καθόλου τήν κατεύθυνση τής «Ίσκρα» καί τήν πολεμού­
σαν Ανοιχτά, βίτε τήν Αναγνώριζαν στά λόγια, έν«ο στήν πράξη
πήγαιναν συνήθως μέ τούς Αντιΐσκριστές.
Δέν είναι γελοίο ν ά έ ξ η γ ε ί κανείς τή διαφωνία μέ τήν
κυριαρχία τοδ Αρτηριοσκληρωμένου πνεύματος τοδ στενού ομί­
λου καί τού έπαναστατικού μικροαστισμοδ στόν μικρόν δμιλο τής
παλιδς σύνταξης τής «Ίσ κρα»; Ό χ ι, δέν είναι γελοίο, γιατί
α ύ τ ό τ ό Α τ ο μ ι κ ό πνεύμα τοδ στενοδ ομίλου ξεσηκώθη­
κ α ν νά τό υποστηρίξουν μ έ σ α σ τ ό κ ό μ μ α μ α ς ό λ ο ι
έκείνοι, πού σ’ δλη τή διάρκεια τοδ συνεδρίου Αγωνίστηκαν
γ ι ά κάθε λ ο γ ^ ς π ν ε ύ μ α τ ο δ σ τ ε ν ο δ ο μ ί λ ο υ , δλοι
Ικείνοι π ο ύ γ ε ν ι κ ά δέ μ π ο ρ ο ή σ α ν νά δψωθούν πά­
νω Από τόν Ιπαναστατικό μικροαστισμό, δλοι εκείνοι πού έπικα-
λοδνταν τόν «ιστορικό» χαρακτήρα τοδ μικροαστικού πνεύματος
καί τοδ πνεύματος τοδ στενοδ ομίλου, γιά νά δικαιολογήσουν καί
νά διατηρήσουν αύτό τό κακό. β ά μπορούσε ίσως Ακόμα νά θεωρη­
θεί τυχαίο δτι σ’ Ιναν μικρό δμιλο τής σύνταξης τής «Ίσκρα» τά
 συμφέροντα τοδ σχενοδ ομίλου έπικράχησαν πάνω άπό τήν κομ-
ματικότηχα. Δέν ήταν δμως τυχαίο o n γιά τήν υποσιήριξη αδ-
τοΰ τοΰ πνεύματος τοΰ βτένοΰ ομίλου όρθώθηκαν οί σύντροφοι
Α κίμ οφ χαί Μπροδκερ, πού δέν τούς ήταν λιγότερο (άν δχι πε­
ρισσότερο) άγαπητές ή «ιστορική συνέχεια» χ^ς φημισμένης 'Ε π ι­
τροπής χοΰ Βορονέζ χαί τής ξακουστές «’Εργατικές» ’Οργάνω­
σης τής Πετρούπολης*, Ορθώθηκαν οΣ Γιεγκόροφ, πού θρηνούσαν
γιά τό «φόνο» τοΰ «Ραμπότσεγιε Ντιέλο» τόσο πικρά (άν δ χι
άκόμα πιό πικρά) δσο καί γιά τό «φόνο» ifjj παλιδς σύντα­
ξης, ορθώθηκαν οί Μάχοφ κτλ. κτλ. Πές μου μέ ποιόν πδς, νά
σοΰ πώ ποιός είσαι, λέει ή σοφία τής ζωής. Πές μου ποιός έ ΐ-
ναι πολιτικός σου σύμμαχος, ποιός σέ ψηφίζει, καί θά σοδ πώ
ποιά είναι ή π ο λ ι τ ι κ ή σου φ υ σ ι ο γ ν ω μ ί α .
Τό μικρό λάθος cοδ συντρόφου Μάρτοφ καί τοδ συντρόφου
Ά ξελροντ έ'μενε καί μποροΰσε νά μείνει μ ι κ ρ ό , δσο δέ χρη­
σίμευε σάν άφετηρία γιά μιά σ τ α θ ε ρ ή σ υ μ μ α χ ί α άνά-
μεσα σ’ αύτούς καί σ’ δλη τήν όπορτουνιστική πτέρογα τοδ κόμ­
ματός μας, δσο δέν οδηγούσε χάρη σ’ αύτή τή συμμαχία στό
ξ α ν α ζ ω ν τ ά ν ε μ α τοΰ δπορτουνισμοδ, στήν ά ν τ α π ό δ ο σ η
δλων έχεινων πού είχε πολεμήσει ή «Ίσκρα» καί πού ήταν Ιτοι-
μοι μέ τή μεγαλύτερη χαρά ν ά ξ ε σ π ά σ ο υ ν τ ώ ρ α πάνω
στούς συνεπείς οπαδούς χ^ς Επαναστατικής σοσιαλδημοκρατίας.
Τά μετασυνεδριακά γεγονότα καταλήξανε άκριβώς στό νά δοδ-
μ ε στή νέα «Ίσκρα» ίσα- ίσα τό ξαναζωντάνεμα τοΰ όπορτου-
νισμοΰ, τήν άνταπόδοση τών ’Ακίμοφ χαί Μπροόκερ (βλ. τό φυλ­
λάδιο τής ’Επιτροπής τοΰ Βορονέζ**), τούς Ενθουσιασμούς τών
Μαρτίνοφ, πού έπιτέλους (Επιτέλους!) τούς δόθηκε ή δυνατότη­
τα νά δόσουν ά π ’ τή μισητή «Ίσκρα» μιά κλωτσιά στό μισητό
«Εχθρό» γιά δλες τίς προηγούμενες προσβολές.
Τό γεγονός τοΰ χωρισμού τοΰ συνεδρίου (καί τοΰ κόμματος)

* Ή ’Ε πιτροπή τοϋ Βορονέζ, πού καθοδηγιόταν 4πό τούς «οίκονομι-

οτές», r.f,pi έχβρική δέαη ά πέναντι ο τήν «Ίοκρα » καί τήν 'Ο ργανωτική
Ε π ιτρ ο π ή καβώς κ α ί άπέναντι ατό Π ουνέίριο πού τό 4τοίμαζαν αύτές.
Γ:’ αύτό ή ’Ε πιτροπή τοΟ Βορονέζ δέν κλήθηκε οτό Π ουνέϊρίο.
Ή «’Εργατική» ϊργάνω αη τής "Ενωοης τή ς Πετρούπολης δημιοι>ργή-
8ηκε τό φθινόπωρο το» 1902 άπό τούς «οίκονομιστές», πού άποσπάστηκαν
άπό τήν «”Ενωοη πάλης» τής Πετρούπολης. ’Αντιπρόσωπος αότής τής ύρ-
γά νω οη ςοτό II οι>νέδριο ήταν 6 Μπρο5κερ (Λυδία Μάχνοβετς). 2 6 ν τ .
** Βλ. σέ τούτο τόν τόμο σελ. 498, 499, 500.

70
 α1 αριστερή χαί δεξιά, σέ Επαναστατική καί όπορτουνιοτιχή
πτέρυγα δχι μόνο δέν άποτελοδσε αδτό καθαυτό τίποτε τό
τρομερό καί τίποτε τό κρίσιμο, μά ούτε καί «πολότως τίποτε
τ ό Αντικανονικό. ’Α ντίθετα, δλη ή τελευταία δεκαετία στήν ιστο­
ρία τής ρωσικές (καί οχι μόνο τής ρωσικές) σοσιαλδημοκρατί­
ας έδηγοΟσβ άναπόφευγα καί Αναπότρεπτα σ’ αυτόν τό χωρι-
ομό. ϊ ό γεγονός δτι τή βάση γιά τό χωρισμό τήν άποτέλεσε
μιά σειρά άπό πολύ μ ι κ ρ ά λάθη τής δεξιάς-πτέρυγας, άπό πο­
λύ άσήμαντες (σχετικά) διαφωνίες, τό περιστατικό αύτό (πού ξυ-
νίζει τόν έπιπόλαιο παρατηρητή καί τό φιλισταϊκό μυαλό) σή-
μαινε £ ν « μ ε γ ά λ ο β ή μ α π ρ ό ς τ ά μ π ρ ό ς γ ι ά ο λ ο τ ό
κ ό μ μ α μ α ς σ ά ν σ ύ ν ο λ ο . Προηγούμενα διαφωνούσαμε γιά
μεγάλα ζητήματα, πού μπορούσαν κάποτε νά δικαιολογήσουν
άκόμα καί διάσπαση, τώρα συμφωνήσαμε πιά πάνω σ’ 8λα τά
μεγάλα καί σπουδαία ζητήματα. Τώρα μάς χωρίζουν μόνο ά π ο -
χ ρ ώ σ ε ι ς , πού γι’ αδτές μπορούμε κ α ί π ρ έ π ε ι νά συζητού­
με, μά θά ήταν άνόητο καί παιδιάστικο νά χωρίσουμε (οπως τό
είπε κιόλ'ας πολύ σωστά ό σύντροφος Πλεχάνοφ στό ένβιαφέρον
άρθρο τ ο υ : «Τί δέν πρέπει νά κάνουμε;». Στό άρθρο αύτό θά Ιπ α -
νέλθουμβ άλλοδ). Τ ώ ρ α πού τό ά ν α ρ χ ι κ ό φ έ ρ σ ι μ ο τής
μειοψηφίας Ο σ τ ε ρ α ά π ό τ ό σ υ ν έ δ ρ ι ο οδήγησε τό κόμμα
σχεδόν σέ διάσπαση, συχνά μπορείς νά συναντήσεις σοφούς πού
λένε: άξιζβ άραγε γενικά τόν κόπο νά παλαίψουμε στό συνέ­
δριο γιά τέτια μικροπράγματα, δπως τό έπβισόδιο μέ τήν ’Ορ­
γανωτική ’Επιτροπή, ή ή διάλυση τής ομάδας «’Εργάτης τοδ Νό­
του» ή τοδ «Ραμπότσεγιε Ντιέλο», τό πρώτο άρθρο τού κατα­
στατικού, ή διάλυση τή ς παλιδς σύνταξης κ τ λ ; "Οποιος σκέφτε­
ται 2τσι, αδτός ϊσα-ϊσα μπάζει τήν άποψη τοδ ομίλου στίς κομ­
ματικές δποθέσεις: ή πάλη τ ώ ν ά π ο χ ρώ σ ε ω ν μέσα στό κόμ­
μα είναι ά ν α π ό φ ε υ γ η κ α ί ά ν α γ κ α ί α , οσο ή πάλη δέν δδη-
γεί στήν άναρχία καί στή διάσπαση, οσο ή πάλη διεξάγεται μέ­
σα σ τ ά π λ α ί σ ι α , πού Ιχουν έγκριθεί γενικά άπ ’ δλους τούς
συντρόφους καί τά μέλη τοδ κόμματος. Κ α ί ή δ ι κ ή μ α ς ή
π ά λ η σ τ ό σ υ ν έ δ ρ ι ο Ινάντια στή δεξιά πτέρυγα τοδ κόμ­
ματος, Ινάντια στόν Ά κίμοφ καί τόν Ά ξελροντ, ενάντια στόν
Μαρτίνοφ καί τόν Μάρτοφ, δ έ β γ ή κ ε κ α θ ό λ ο υ ε ξ ω ά π ’
α ύ τ ά τ ά π λ α ί σ ι α . Α ρκεί νά θυμίσουμε οτι, δταν οΐ σύν­
τροφοι Μαρτίνοφ καί Ά κίμοφ εφευγαν άπό τό συνέδριο, ε Εμ α -
σ τ α ν δ λ ο ι Ι τ ο ι μ ο ι νά παραμερίσουμε κάθε σκέψη γιά «προ­

71
 σβολή», 3τι ψ η φ ί σ α μ ε δ λ ο ι μ α ς (μέ 32 ψήφους) τήν Από­
φαση τοδ Τρότσκι, πού καλοδσε αδτούς τούς συντρόφους νά ίχα -
νοποιηθοδν μέ τίς έξηγήσεις πού δόσαμε χαί ν’ άνακαλέσουν
νή δήλωσή τους.

Π ) Η ΝΕΑ «ΙΣΚΡΑ». Ο ΟΠΟΡΤΟΓΝΙΣΜΟΣ

ΣΤΑ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ *

Σάν βάση γιά τήν Ιξέταση τής θέσης τής νέας «Ίσκρα» σέ ζη­
τήματα Αρχής πρέπει, χωρίς Αμφιβολία, νά πάρουμε τίς δυό Ιπ ι-
φυλλίδες τοδ συντρόφου Ά ξελροντ. Έ χουμε δείξει πιό πάνω λε­
πτομερειακά τή συγκεκριμένη σημασία πού είχαν μιά σειρά Αγα­
πημένες του λεξοδλες. Καί τώρα πρέπει νά προσπαθήσουμε νά
κάνουμε Αφαίρεση Απ’ αύτή τή συγκεκριμένη σημασία, νά Ιμ -
βαθύνουμε στήν πορεία τής σκέψης πού Ανάγκασε τή «μειοψηφία»
(γιά τοδτον ή γιά κείνον τό μικρό καί τιποτένιο λόγο) νά φτά-
σει Ακριβώς σ’ αδτά χαί δχι σέ έποιαδήποτε άλλα συνθήματα,
νά έξετάσουμε τή σημασία άπό άποψη Αρχ<δν πού Ιχουν αύτά
τά συνθήματα, Ανεξάρτητα Από τήν προέλευσή τους, Ανεξάρτη­
τα Από τήν πρόσληψη (κοοπτάτσια). Ζοδμε τώρα κάτω άπό τό
έμβλημα τής όποχωρητικότητας: άς κάνουμε, λοιπόν, μιά π α ­
ραχώρηση στό σύντροφο 'Αξελροντ χαί «άς πάρουμε στά σοβα­
ρά» τή «θεωρία» του.
Ή βασική θέση τοδ συντρόφου 'Αξελροντ (φύλλο 57 τής
«Ίσκρα») είναι οτι «τό κίνημά μας Από τήν Αρχή του Ικρυβε μέ­
σα του δυό Αντίθετες τάσβις, πού 6 Αμοιβαίος Ανταγωνισμός τους
δέ μποροδσε νά μήν Αναπτύσσεται καί νά μήν Ιχει τήν άντα-
νάκλασή του πάνω στό κίνημά μας, παράλληλα μέ τή δική του
Ανάπτυξη». Δηλ: «Κατ’ Αρχήν 6 προλεταριακός σκοπός τοδ κι­
νήματος (στή Ρωσία) είναι 6 ίδιος μέ τό σκοπό τής δυτικής
σοσιαλδημοκρατίας». Σέ μάς δμως ή έπίδραση πάνω στίς Ιργα-
τικές μάζες ξεκινά «Από ενα κοινωνικό στοιχείο ξένο πρός αδ-
τές»— άπό τή ριζοσπαστική διανόηση. Έ τ σ ι λοιπόν 6 σύντροφος
* Τά Κεφάλαια ξ καί ο δέν πβρ ιέχοντα ί σ’ αύτή τήν ίκδοση, γ ια ­
τί μιλούν γ ιά τήν πάλη πο6 Ι γ ιν ε γύρω άπό τή ούνθ·εση τ δ ν κ εντρ ικ δ ν
Οργάνων μετά τό συνέδριο, μιά πάλη πο6 δέν είνα ι σημαντική άπό άπο­
ψη άρχοιν καί ποό π ε ρ ιέ χ ε ι π ο λλ ές λ ογομ α χίβ ς. (2ημ . στή γερμανική
[1946] καί γα λ λικ ή [1948] Ικδοση τής Μόσχας).

72
Άξβλροντ διαπιστώνει δτι δπάρχει άνταγωνιαμός άνάμεσα στήν
π ρ ο λ ετα ρ ια κ ή καί στή ριζοσπαστική-διανοούμενη τάση μέσα στό
κόμμα μας.
Σ’ αύτό δ σύντροφος Ά ξελροντ Ιχει οπωσδήποτε δίκιο. Δέ
χωράει άμφιβολία δτι δπάρχει αύτός 6 άνταγωνιαμός (καί οχι μό­
νο μέσα στό ρωσικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα). Κ άτι παραπά­
νω. Είναι πασίγνωστο οτι αύτός Ιαα-Ιαα 6 άνταγωνιαμός Ιξη-
γεί σέ σημαντικό βαθμό καί τό χωρισμό τής'σύγχρονης σοσιαλ­
δημοκρατίας σέ Ιπαναστατική (δηλ. όρθόδοξη) καί όπορτουνι-
οτική (ά ναθεωρητική, μινιστεριαλιστιχή, ρεφορμιστική), χωρισμό
πού παρουσιάστηκε πέρα γιά πέρα καί στή Ρωσία στά τελευταία
δέκα χρόνια τοο κινήματός μας. Είναι έπίσης πασίγνωστο, δτι ή
όρθόδοξη σοσιαλδημοκρατία έκφράζει άκριβώς τίς προλεταριακές
τάσεις τοδ κινήματος, ένω ή όπορτουνιστική τίς δημοκρατικές
διανοούμενες τάσεις,
Ό σύντροφος Ά ξελροντ δμως μόλις κοντοζυγώσει σ’ αδτό
τό πασίγνωστο γεγονός άρχίζει νά τραβιέται δειλά πρός τά π ί­
σω. Δέν κάνει ο δ τ ε κ α ί τ ή ν π α ρ α μ ι κ ρ ό τ ε ρ η π ρ ο ­
σ π ά θ ε ι α ν’ άναλύσει π<δς παρουσιάστηκε αύτός 6 χωρισμός
στήν ίστορία τής ρωσικής σοσιαλδημοκρατίας γενικά καί στό
συνέδριο τοδ κόμματός μας είδικά— παρ’ δλο πού δ σύντροφος
Ά ξελροντ γράφει, παίρνοντας άκριβώς άφορμή άπό τό συνέδριο 1
"Οπως καί 8λη ή σύνταξη τής νέας «Ίσκρα», ό σύντροφος
Ά ξελροντ Ικδηλώνει θ α ν ά σ ι μ ο φ ό β ο μπροστά στά πρα-
χτικά αότοδ τοδ συνεδρίου. Αδτό δέν πρέπει νά μάς ξαφνιάζει
Οστερα .άπό δσα έκθέσαμε πιό πάνω, άπό έναν ομως «θεω­
ρητικό», πού μελετά δήθεν τίς διάφορες τάσεις τοδ κ λή μ α ­
τός μας είναι πρωτότυπη περίπτωση ά λ η θ ο φ ο β ί α ς . Ά φ οδ
λόγω αδτής του τής ιδιότητας παραγκώνισε τό πιό καινούργιο
καί τό πιό άκριβολογημένο όλικό, γιά τίς τάσεις τοδ κινήμα­
τος μας, ό σύντροφος Ά ξελροντ ζητά σωτηρία στήν περιοχή
τ&ν εύχάριστων ονειροπολημάτων. «Ά φοδ δ νόμιμος μαρξισμός
fj ό μισομαρξισμός Ιχει δόσει φιλολογικό άρχηγό στούς φιλελεύ­
θερους μας—λέει 6 Ά ξελροντ— για τί ή καμωματού ίστορία νά
μή δόσει στήν έπαναστατική άστική δημοκρατία έ'ναν άρχηγό
άπό τή σχολή τοδ όρθόδοξου, έπαναστατικοδ μαρξισμοδ;» Γι* αύ­
τό τό τόσο εδχάριατο στό σύντροφο Ά ξελροντ δνειρο, μπο­
ρούμε μόνο νά ποδμε ,8τι άν τυχαίνει νά κάνει καμώματα ή ίστο­
ρία αύτό δέν δικαιολογεί κ α μ ώ μ α τ α τ ή ς σ κ έ ψ η ς σέ κεί­
73
 νον πού καταπιάνεται ν’ άναλύσβι αύτή τήν Ιστορία. "Οταν άπό
τόν άρχηγό τοΰ μισομαρξιαμοδ ξεπρόβαλε ό φιλελεύθερος, οί
άνθρωποι πού ήθελαν ( κ α ί ξ έ ρ α ν ε ) νά παρακολουθήσουν τίς
«τάσεις» του, δέν έπικαλέστηκαν τά πιθανά καμώματα τής
ιστορίας, μά δεκάδας καί έκατοντάδες δειγματάκια τής ψυχολο­
γίας καί τής λογικές αδτοδ τοδ άρχηγοδ, έκεϊνες τίς ιδιομορ­
φίες δλης τής φιλολογικές του φυσιογνωμίας, πού πρόδιναν τήν
άντανάκλαση τοδ μαρξισμού στήν άστική φιλολογία. Ά ν δμως
ό σύντροφος Άξελροντ, πού καταπιάστηκε y’ άναλύσει τίς «γε­
νικές έπαναστατικές καί προλεταριακές τάσεις μέσα στό κίνημά
μας» δέ μπόρεσε νά βρει τ ί π ο τ α , μ ά ά π ο λ ύ τ ω ς τ ί π ο -
τ α γιά ν’ άποδείξει καί νά δείξει τίς γνωστές τάσεις πού Ιχουν
τοδτοι ή εκείνοι οί έκπρόσωποι τής μισητές σ’ αδτόν Ορθόδοξης
πτέρυγας τοδ κόμματος, δέν κατάφερε £τσι παρά νά δόσει π α ­
ν η γ υ ρ ι κ ά σ τ ό ν ί δ ι ο τόν Ι αυτ ό τ ο υ π ι σ τ ο π ο ι η ­
τ ι κ ό ά π ο ρ ί α ς . Δέν πδνε, φαίνεται, καθόλου καλά οί δουλιές
τοδ συντρόφου Ά ξελροντ, άν δέν τοΰ μένει παρά νά έπικαλεί-
ται μόνο τά πιθανά καμώματα τής Ιστορίας!
Έ ν α άλλο πράγμα πού έπικαλείται ό σύντροφος Ά ξ ε λ ­
ροντ—οί «γιακωβίνοι»—είναι άκόμα πιό διδαχτικό. £ιά τό σύν­
τροφο Ά ξελροντ δέν είνα ι,' βέβαια, άγνωστο δτι ό χωρισμός τής
σύγχρονης σοσιαλδημοκρατίας σέ Ιπαναστατική καί όπορτουνιστι-
κή ϊδοαε άπό καιρό, καί δχι μόνο στή Ρωσία, άφορμή γιά «ιστο­
ρικές άναλογίες μέ τήν έποχή τής μεγάλης γαλλικής έπανά-
στασης». Γιά το σύντροφο 'Αξελροντ δέν είναι, βέβαια, άγνω­
στο ο τ ι ο ί γ ι ρ ο ν δ ί ν ο ι τ ή ς σ ύ γ χ ρ ο ν η ς σ ο σ ι α λ δ η μ ο ­
κ ρ α τ ί α ; παντοδ καί πάντα καταφεύγουν στούς δρους «για-
κωβινισμός», «μπλανκισμός» κτλ. γιά νά χαρακτηρίσουν τούς
άντίπαλούς τους. Ά ς μή μιμηθοδμβ, λοιπόν, τήν άληθοφοβία
τοδ συντρόφου Ά ξελροντ καί άς δοδμε τά πραχτικά τοδ συνε­
δρίου μ ας: δέν όπάρχει άραγε σ’ αύτά δλικό γιά ν’ άναλύσου-
με καί νά Ιπαληθεύσουμε τίς τάσεις πού μελετούμε καί τίς
άναλογίες πού έξετάζουμε;
Πρώτο παράδειγμα. Έ συζήτηση γιά τό πρόγραμμα στό
συνέδριο τοδ κόμματος. Ό σύντροφος Ά κ ίμ ο φ («άπόλυτα σύμ­
φωνος» μέ τό σύντροφο Μαρτίνοφ) δηλώνει: «ή παράγραφος
γιά τήν κατάχτηση τής πολιτικής έξουσίας (γιά τή διχτατορία
τοδ προλεταριάτου) Ιχ ει συνταχθεί, σέ σύγκριση μέ δλα τ’ άλλα
σοσιαλδημοκρατικά προγράμματα, μέ τέτιον τρόπο, πού μπορεί

74
ψ

γά έρμηνευτεί, καί πραγματικά έρμηνεύτηκε άπό τόν Πλεχάνοφ,

μ | τήν ϊννοια δτι ό ρόλος τών καθοδηγητών τής όργάνωσης
0’ άπομονώνει τήν οργάνωση ίκ ό τήν τάξη πού καθοδηγεί καί
0ά σπρώχνει οτό περιθώριο τήν τάξη. Καί γι’ αύτό ή διατύπω­
ση τών πολιτικών μας καθηκόντων είναι Ιντελώς ίδια μέ τή
διατύπωση τής ,,Ναρόντναγια Βόλια“ » (σελ. 124 τών πραχτικών).
*0 σύντροφος Πλεχάνοφ χαί οί άλλοι ίσκριστές άπαντοδν στό
σύντροφο ’Ακίμοφ, κατηγορώντας τον γιά 'Οπορτουνισμό. Δέν
βρίσκει λοιπόν ό σύντροφος Ά ξελροντ δτι αύτή ή συζήτηση μάς
δείχνει (στήν πράξη χα ί 8χι στά φανταστικά καμώματα τής
Ιστορίας) τόν άνταγωνισμό άνάμεσα στούς σ ύ γ χ ρ ο ν ο υ ς γ Ι α­
κ ω β ί ν ο υ ς χαί τούς σύγχρονους γ ι ρ ο ν δ ί ν ο υ ς τής σοσιαλ­
δημοκρατίας; Καί μήπως ό σύντροφος Ά ξελροντ δέ μίλησε γιά
τούς γιαχωβίνους, έπειδή βρέθηκε (άπό τά λάθη πού έχανε) στήν
παρέα τών γ ι ρ ο ν δ ί ν ω ν τής σοσιαλδημοκρατίας;
Δεύτερο παράδειγμα. Ό σύντροφος Ποσαντόφσκι βάζει ζή­
τημα γιά «σοβαρή διαφωνία» πάνω στό «βασικό ζήτημα» τής
«άπόλυτης άξίας τών δημοχρατιχών άρχών» (σελ. 169). Μαζί
μέ τόν Πλεχάνοφ άρνείται τήν άπόλυτη άξία τους. Οί ήγέτες
τοδ «κέντρου» ή τοδ βάλτου (Γιεγκόροφ) χαί τών άντιΐσχριστών
(Γχόλντμπλατ) ξεσηκώνονται άποφασιστιχά Ινάντια σ’ αύτή τήν
άντίληψΐ] ν.αί λένε ο « ό Πλεχάνοφ «μιμείται τήν άστιχή τα ­
χτική» (σελ. 170) — α δ τ ή ά χ ρ ι β ώ ς ε ί ν α ι ή ί δ έ α τ ο δ
σ υ ν τ ρ ό φ ο υ Ά ξ ε λ ρ ο ν τ γ ι ά τ ο ύ ς δ ε σ μ ο ύ ς τ ή ς Ορ­
θ ο δ ο ξ ί α ς μ έ τήν ά σ τ ι χ ή τ ά σ η , μέ μόνη τή διαφορά
8τι στόν Ά ξελροντ ή ί?έα αδτή κρέμεται στόν άέρα, ένώ στόν
Γχόλντμπλατ συνδέεται μέ καθορισμένες συζητήσεις. Ρωτοϋμε
άκόμα μιά φορά: δ έ βρίσνει ό σύντροφος Ά ξελροντ δτι χαί αδ*
τή ή συζήτηση μάς δείχνει ό > ο χ ά θ α ρ α στό κομματικό μας
συνέδριο τόν ανταγωνισμό τών γιαχωβίνων χαί τών γιρονδίνων
τής σύγχρονης σοσιαλδημοκρατίας; Μήπως 6 σύντροφος Ά ξ ε λ ­
ροντ δέ φωνάζει ένάντια στούς γιαχωβίνους, Ιπειδή βρέθηκε στήν
παρέα τών γιρονδίνων;
Τρίτο παράδειγμα. Οί συζητήσεις πάνω στό πρώτο άρθρο τοδ
χαταστατιχοδ. Ποιός δπερααπίζει τίς « π ρ ο λ ε τ α ρ ι α κ έ ς τ ά ­
σ ε ι ς ο τ ό κ ί ν η μ ά μ ας » , ποιός όπογραμμίζει δτ ι ό έργάτης δέ
φοβλται τήν όργάνωση, δτι ό προλετάριος δέ συμπαθεί τήν άναρ-
χία , 8τι έχτιμΛ τό σύνθημα «δργανωθήτεί», ποιός μ£ς χάνει προ­
σεχτικούς άπέναντι στην άστιχή διανόηση, πού είναι ποτισμένη
*
75
 1

άπό όπορτουνιομό; ΟΕ γ ι α κ ω β ί ι > ο ι τ ή ς σ ο σ ι α λ δ η μ ο κ ρ α ­

τ ί α ς . Καί ποιός μπάζει στό κόμμα τή ριζοσπαστική διανόηση,
ποιος φροντίζει γιά τούς καθηγητές, τά γυμνασιόπαιδα, γιά τά
άπομονωμένα πρόσωπα, γιά τή ριζοσπαστική νεολαία; 'Ο γ ι-
ρ ο ν δ ί ν ο ς Ά ξ ε λ ρ ο ν τ μ α ζ ί μ έ τ ό ν γιρονδίνο Λ ί μ π ε ρ .
Πολύ άδέξια δπερασπίζει τόν έαυτό του ό σύντροφος Ά ξ ε λ -
ρονι άπό ΐήν «ψεύτικη κατηγορία γιά οπορτουνισμό», πού είχε
διαδοθεί άνοιχτά στό κομματικό μας συνέδριο ένάντια στήν πλειο-
ψηφία τής ομάδας «Απελευθέρωση τής ’Εργασίας» ! ’Αμύνεται μέ
τέτιον τρόπο πού έπιβεβαιώνει τήν κατηγορία, ξανατραγουδώντας
τή χιλιοτραγουδημένη μπερνσταϊνική μελωδία γιά γιακωβινισμό,
μπλανκισμό καί ά λ λα ! Φωνάζει γιά τόν κίνδυνο τής ριζοσπαστικής
διανόησης, γιά νά σκεπάσει τά ίδια του τά λόγια στό κομματικέ
συνέδριο, που διαπνέονται άπό φροντίδα γΓ αύτή τή διανόηση.
«Τά φοβερά αύτά λογάκια»: γιακωβινισμές κτλ. δέν £κ-
φράζουν άπολύτως τίπ ο τ’ άλλο, Ικτές άπό όπορτουνιομό. 'Ο
γιακωβίνος, πού συνδέεται άδ'.άρηχτα. μέ τήν ό ρ γ ά ν ω σ η τ ο δ
προλεταριάτου, π ο ύ ? χ ε ι ά π ο χ τ ή σ ε ι σ υ ν ε ί δ η σ η τών
ταξικών του συμφερόντων, αύτός ίσα-ίσα είναι ό έ π α ν α σ τ ά -
τ η ς σ ο σ ι α λ δ η μ ο κ ρ ά τ η ς . 'Ο γιρονδίνος, πού νοσταλγεί
τούς καθηγητές καί τά γυμνασιόπαιδα, πού φοβδται τή διχτα-
τορία τού προλεταριάτου, πού λαχταρδ τήν άπόλυτη άξία τών
δημοκρατικών διεκδικήσεων, αύτός ίσα-ίσα είναι ό ό π ο ρ τ ο υ­
ν ί σ τ ή ς. Μόνο οί δπορτουνιστές μπορούν καί σήμερα άκόμα νά
βλέπουν κίνδυνο στίς συνωμοτικές δργανώσεις, τώρα πού ή σκέ­
ψη γιά στένεμα τής πολιτικής πάλης ως τή συνωμοσία ?χει άπο-
κρουστεΕ χιλιάδες φορές στά Ιντυπά μας, Ιχβι άποκρουστεί κα£
παραμεριστεί άπό πολύν καιρό άπό τή ζωή, τώρα πού. ή βα­
σικότατη σπουδαιότητα τής μαζικής πολιτικής ζύμωσης Ιχβι
ΙξηγηθεΕ καί ξαναμασηθεί μέχρι άηδίας. Ή πραγματική βάση τοδ
φόβου μπροστά στό συνωμοτισμό, στό μπλανκισμό δέν είναι
τοδτο ή Ικείνο τό χτυπητό γνώρισμα τοδ πραχηκοδ κινήματος,
(3πως άπό καιρό καί τοδ κάκου προσπαθούν νά τό άποδείξουν
ό ΜπέρνσταΕν καί Σία), μά ή γιρονδί^ικη δειλία τοδ άστοό δια­
νοούμενου, πού ή ψυχολογία του ξεπροβάλλει τόσο συχνά στούς
σύγχρονους σοσιαλδημοκράτες. Δέν δπάρχει τίποτε πιό κωμικό
άπό τίς έντονες προσπάθειες τής νέας «Ίσκρα» νά πεί μιά
κ α ι ν ο ύ ρ γ ι α λ έ ξ η (χιλιοειπωμένη στόν καιρό της) γιά νά
μ ίς κάν»ι προσεχτικούς άπέναντι στήν ταχτική τών γάλλων

·; 6
 Ιπαναστατών-συνωμοτών too 1840-1850 xa l 1860-1870 (φύλλο
62, κύριο άρθρο). Σ’ ξνα άπό τά έρχόμενα φύλλα τί,ς «Ίσκρα»
01 γιρονδίνοι τ5)ς σύγχρονης σοσιαλδημοκρατίας πιθανόν νά μ£ς
δείξουν μιά τέτια ομάδα γάλλους συνωμότες τοΰ 1840-1850,
jto6 γι’ αδτήν ή σημασία τής πολιτικές ζύμωσης μέσα στίς έρ-
γατικές μάζες, ή σημασία τών έργατιχών έφημερίδων σάν βάση
γιά τήν έπίδραση τοδ κόμματος πάνω στήν τάξη, νά ήταν τό
ίλφ α-βή τα πού τό είχαν μάθε: καί καλομάθει άπό καιρό.
'Ωοτίσο δέν είναι καθόλου τυχαία ή τάση τής νέας «Ίσκρα»
νά έπαναλαβαίνει χαί νά ξαναμασα τό άλφα-βήτα σάν χά τι
καινούργιο. Είναι ή άναπόφευγη συνέπεια τής θέσης, δπου βρέ-
θηχαν ό Ά ξελροντ καί ό Μάρτοφ, πού ξέπεσαν στήν όπορτου-
νισηκή πτέρυγα τοδ κόμματός μας. ‘Η εΰγένεια όποχρεώνει.
Αναγκάζονται νά Ιπαναλαβαίνουν τίς δπορτουνιστικές φράσεις,
Αναγκάζονται ν ά γ υ ρ ί σ ο υ ν π ρ ό ς τ ά π ί σ ω , γιά νά
προσπαθήσουν νά βροδν σ τ ό μ α κ ρ υ ν ό π α ρ ε λ θ ό ν μιά
κάποια δικαίωση γιά τή θέση τους, πού δέ μπορεί νά όποστη-
ριχτβί άπό τήν άποψη τής συνεδριακής πάλης καί των Αποχρώ­
σεων ή διαιρέσεων τοδ κόμματος που διαμορφώθηκαν στό συνέ­
δριο. Στή βαθυστόχαστη σκέψη τοδ Ά κίμοφ σχετικά μέ τό για-
χωδινισμό καί τό μπλανκισμό ό σύντροφος ’Άξελροντ προσθέτει
τίς έπίαηζ άκιμοφικές κλάψες: δτι δχι μόνον οί «είκονομιστές»,
μά καί οί «πολιτικοί» ήταν «μονόπλευροι», δτι «ένθουσιάζον-
ταν» δπερβολιχά κτλ. κτλ. Διαβάζοντας αύτούς τούς μεγαλόστο­
μους όυλλογισμούς στή νέα «Ίσκρα», πού ξιπάζεται δτι στέκεται
πάνω ά π ' ολες αυτές τΙς μονομέρειες χαί τούς ένθουσιασμούς,
Αναρωτιέσαι μ’ Απορία: ποιανοδ προσωπογραφία ζωγραφίζουν;
ποδ άκοδν αδτές τίς συζητήσεις; Μά ποιός δέν ξέρει δτι ό χω ­
ρισμός τών ρώσων σοσιαλδημοκρατών σέ οίκονομιστές χαί πο­
λιτικούς Ιχει άπό καιρό ξοφλήσει; Ξεφυλλίστε τήν «Ίσκρα» τών
τελευταίω ν ένα-δυό χρόνων πριν άπό τό συνέδριο τοδ κόμμα­
τος, καί θά δβίτε δτι ή πάλη Ινάντια στόν-«οίκονομισμό» κα­
τακάθεται καί σταματ£ τελείως άπό τό 1902 άκόμα, θά δβίτε
λχ. 2xt τέν Ιούλη τοδ 1903 (φύλλο 43) μιλάνε γιά τήν «έπο­
χή τοδ οίκονομισμοδ» σάν μιά έποχή πού «ξεπεράστηκε τελειω­
τικά», δτι θεωρούν τόν olxονομισμό «θαμένο οριστικά», καί βλέ­
πουν τούς ένθουσιασμούς τών πολιτικών σάν όλοφάνβρο Αταβι­
σμό. Γιά ποιό λόγο λοιπόν ή σύνταξη τής νέας «Ίσκρα» ξανα-
γυρίζει σ’ αύτό τόν οριστικά θαμένο χωρισμό; Μήπως παλαΙ-
 βαμε στό συνέδριο μέ τούς Ά χ Ιμ ο φ γιά τά λάθη πού είχαν
χάνει πριν άπό δυό χρόνια οτό «Ραμπότοεγιε Ντιέλο»; Ά ν τό
είχαμε χάνει αύτό θά βΓμασταν πολύ ηλίθιοι. Ό καθένας δμως ξέ­
ρει δτι δέν ίνεργήσαμε έτσι, δτι ατό συνέδριο παλαίψαμε μέ
τούς Ά χΙμ ο φ δχι γιά τά παλιά τους λάθη στό «Ραμπότοεγιε
Ντιέλο», πού είναι έριστικά θαμένα, μά γιά τά κ α ι ν ο ύ ρ ­
γ ι α λ ά θ η πού έχαναν στούς συλλογισμούς τους χαί ατϊς ψη­
φοφορίες τους στό συνέδριο. Δέν κρίναμε άπό τή θέση τους στό
«Ραμπότσβγιε Ντιέλο», μά άπό τή θέση τους στό συνέέριο,
ποιά λάθη έχουν πραγματικά ξεπεραστεί καί ποιά ζοδν άκόμα
καί χάνουν άπαραίτητες τίς λογομαχίες. Τόν καιρό τοδ συνε­
δρίου δέν δπήρχε πίά δ παλιός χωρισμός σέ οίκονομιστές καί πο­
λιτικούς, εξακολουθούσαν δμως άκόμα νά υπάρχουν διάφορες
όπορτουνισπκές τάσεις, πού βρήκαν τήν έκφρασή τους στίς συ­
ζητήσεις χαί στίς ψηφοφορίες πάνω σέ μιά σειρά ζητήματα καί
πού τελιχά κατάληξαν στό νέο χωρισμό τοδ κόμματος σέ «πλειο-
ψηφία» και «μειοψηφία». Ό λ η ή οδσία τοδ ζητήματος είναι οτι
ή νέα σύνταξη τής «Ίσκρα» έπιδιώχει, γιά έύνόητους λόγους, νά
συγκαλύψει τό σύνδεσμο πού υπάρχει άνάμεσα σ’ αύτόν τό νέο
χωρισμό καί στό σ ύ γ χ ρ ο ν ο όπορτουνισμό μέσα στό χόμμα
μας, χα ί δτι είναι γι* αύτό άναγκασμένη νά γυρίσει πρός τά
πίσω, άπό τό νέο χωρισμό στόν παλιό. Ί Ι άνιχανότητα νά
έξηγήσουν τήν πολιτική προέλευση τού καινούργιου χωρισμού
(ή ή Ιπιθυμία, στό δνομα τϊ,ς δποχωρητικότητας, νά ρίξουν Ιναν
πέπ λο* σ’ αύτή τήν προέλευση) τούς άναγκάζε: νά ξαναμα-
σοΰν τόν πολυμασημένο παλιό χωρισμό, πού έ'χει ξεπεραστεί

* Βλ. τό άρθ·ρο τοΟ Π λεχάνοφ γιοι τόν «οίκονομ:ομέ» ατό φ ύλλο 53

Tf}c «Ίσ κ ρ α » . 2τόν δπότιτλο αότο3 τοΰ άρθρου τρύτωοε, δπως φ α ίνεται,
(ν α μικρό τυπογραφικό λάθ-ος. ’Α ν τ ί: «Φ ω να χτές σκέψεις άπ" Αφορμή τό
δεύτερο ουνέϊρίο το5 κόμματος», π ρ έπ ει δλοφάνερα νά δια βα σ τεί: «απ’ ά-
ΦΟρμή τό συνέδριο τ ο ί £ u ν ϊ έ σ μ ο υ» ή, Ιοως, «&π* άφορμή τήν π ρ ό σ λ η ­
ψ η » (κοοπτάτσια). Ό σ ο κάτω Από βρισμένες <σον8·ηκες Ι χ ε ι τή θέση τη ;
ή Οποχωρητικότητα ά πέναντι στίς προσωπικές Αξιώσεις, τόσο απαράδε­
χτο (άπό κομματική κ α ί δ χ ι άπό μικροαστική άποψη) ε ίν α ι νά μπερ­
δεύουμε τά ζη τήμ ατα πού ουγκινοϋν τό κόμμα, νά &ποκαθιοτο3με τό ζή ­
τημα γ ιά τό νέο λά&ος τοΰ Μάρτοφ καί το3 "Αξελροντ, πο6 άρχισαν νά
κάνουν οτροφή άπό τήν όρθοδοξία πρός τόν οπορτουνισμό, μέ τό παλιό
(πού κανένας άλλος έκτός άπό τήν «Ίσ κρα » δέν τό άναφ έρει τώρα) λά­
θ ο ς τβ ν Μαρτίνοφ κ αί ’Ακίμοφ, πο6 μπορεί νά είνα ι Ιτο ιμ ο ι σέ πολλά
ζητήματα τοΟ προγράμματος καί τή ς τα χτικ ή ς νά κάνουν τώρα στροφή
άπό τόν όπορτουνισμό πρός τήν όρθ«δο£ία.

78
 άπό καιρό. Είναι πασίγνωστο δτι στή βάση τοδ νέου χωρι­
σμού βρίσκεται ή διαφωνία πάνω ατά δ ρ γ α ν ω τ ι κ ά ζητήμα­
τα, πού άρχισε μέ τή συζήτηση γιά τίς άρχές τϊ,ς δργάνωσης
(πρώτο άρθρο τού καταστατικού) καί τέλειωσε μέ μιά «πράξη»
Αντάξια γιά άναρχικούς. Στή βάση τοδ παλιοδ χωρισμοδ σέ οί-
χ&νομιστές καί πολιτικούς βρισκόταν διαφωνία κυρίως πάνω
ΰέ ζητήματα τ α χ τ ι κ ή ς .
Αύτή τήν υποχώρηση άπό τά πιό πολύπλοκα, πραγματικά
έπίκαιρα καί άμεσα ζητήματα τής κομματικής ζωής σέ ζητή­
ματα, πού άπό καιρό έχουν πιά λυθεί καί πού ξεθάβονται τε­
χνητά, ή νέα «Ίσκρα» προσπαθεί νά τή δικαιολογήσει μέ μιά
διασκεδαστική βαθυστοχασιά, που δέ μπεροδμε νά τήν δνομά-
σοομε άλλιώς παρά πολιτική τ^ς ούρδς. Μέ τήν καλή άρχή πού
Ιχανε ό σύντροφος Ά ξελροντ, μέσα άπ’ δλα τά άρθρα τής
νέας «Ίσχρα» περνά σάν κόκκινο νήιια ή βαθιά «σκέψη» οτι
τό περιεχόμενο είναι σπουδαιότερο άπ ’ τή μορφή, τό πρόγραμ­
μα καί ή ταχτική είναι σπουδαιότερα άπό τήν δργάνωση, δτι
«ή ζωτικότητα τής οργάνωσης είναι κατευθείαν άνάλογη μέ
τόν δγκο καί τή σημασία τοδ περιβχόμενου, πού αύτή μπάζει
στό κίνημα», δτι ό συγκεντρωτισμός δέν είναι «κάτι αύτάρκες»,
δέν είναι «φυλαχτό, πού σώζει τά πάντα» κτλ. κτλ. Βαθιές,
μεγάλες άλήθειες! Τό πρόγραμμα, πραγματικά, είναι σπουδαιό­
τερο άπό τήν ταχτική, ή ταχτική σπουδαιότερη άπό τήν οργάνω­
ση. Τό άλφάβητο είναι σπουδαιότερο άπό τήν έτυμολογία, ή Ιτυ -
μολογία σπουδαιότερη άπό τή σύνταξη. Τί νά ποδμε δμως γιά
τούς άνθρώπους πού άπότυχαν στίς Ιξετάσεις τί,ς σύνταξης
καί τώρα κάνουν τό σπουδαίο καί παινεύονται γιατί εμειναν στά­
σιμοι γιά δεύτερο χρόνο στήν κατώτερη τάξη; Στά ζητήμα­
τα άρχης της δργάνωσης δ σύντροφος 'Αξελροντ σκέφτηκε σάν
όπορτουνιστής (πρώτο άρθρο) καί μέσα στήν δργάνωση έδρα­
σε σάν άναρχιχός (συνέδριο τοδ Συνδέσμου). Καί τώρα βαθαίνει
τή σοσιαλδημοκρατία: δσα δέ φτάνει ή άλεπού, τά κάνει κρε­
μαστάρια! Π ραγματικά, τί είναι ή δργάνωση,’ Είναι μόνο μορφή.
Τ ί είναι ό συγκεντρωτισμός; Είναι φυλαχτό. Τί είναι ή σύν­
ταξη ; Είναι λιγότερο σπουδαία άπό τήν έτυμολογία, είναι μόνο
μορφή συνένωσης τών στοιχείων τής Ιτυμ ολογίας.. . «Δέ θά συμ­
φωνήσει άραγε μαζί μας ό· σύντροφος Ά ξελροντ — ρωτ& θριαμ­
βευτικά ή νέα σύνταξη τί)ς „Ίσ χρ α “ — άν ποδμε δτι τό συνέ­
δριο μέ τήν έπεξεργασία τού προγράμματος βοήθησε πολύ π ε -

79
 ριασότερο τό συγκεντρωτισμό τής κομματικές δουλιάς, παρά
μέ τήν ψήφιση τοδ καταστατικοί), δσο τέλειο καί άν μ<2ς φαί­
νεται αότό τό καταστατικό;» (φύλλο 56, παράρτημα). Πρέπει
νά Ιλπίζουμε οτι αότό τό κλασικό Απόφθεγμα Θ’ Αποχτήσει
δχι λιγότίρο πλατιά καί δχι λιγότερο σταθερή ιστορική φήμη,
άπό τήν περίφημη φράση τοδ συντρόφου Κριτσέφσκι οτι ή σο­
σιαλδημοκρατία, οπως καί ή Ανθρωπότητα, βάζει πάντα μπρο­
στά της πραγματώσιμα καθήκοντα. Κι αδτή ή βαθυστοχασιά
τής νέας «Ίσκρα» είναι Α πίλυτα τής Ιδιας ποιότητας. Γιατί
κοροΐδεψαν τή φράση τοδ συντρόφου Κριτσέφσκι; Ε π ειδ ή μέ
μιά κοινοτοπία, πού τήν παρουσίαζε γιά φιλοσοφία, δικαιολο­
γούσε τό λάθος όρισμένης μερίδας σοσιαλδημοκρατών πάνω στά
ζητήματα τής ταχτική?, τήν Ανικανότητα νά μπαίνουν σωστά
τά πολιτικά προβλήματα. Έ τσ ι Ακριβδς καί ή νέα «Ίσκρα» δι­
καιολογεί τό λάθος μιας ορισμένης μερίδας σοσιαλδημςκρατ&ν
πάνω στά ζητήματα τής Οργάνωσης, τή δια νοούμε νίστικη Αστά­
θεια ορισμένων συντρόφων, πού τήν εφτασε ως τήν Αναρχική
φρασεολογία — μέ τήν κοινοτοπία δτι τό πρόγραμμα είναι σπου­
δαιότερο Από τό καταστατικό, οτι τά προγραμματικά ζητήματα
είναι σπουδαιότερα Από τά οργανωτικά! Έ , λοιπόν, μήπως αύ­
τό δέν είναι πολιτική τής οόρας; Μήπως αότό δέν είναι καυ-
χησιολογία, γιατί οί άνθρωποι εμειναν γιά δεύτερο χρόνο στήν
ΐδια κατώτερη τάξη;
Έ ψήφιση τού προγράμματος βοηθδ περισσότερο τό συγ­
κεντρωτισμό τής δουλιάς, παρά ή ψήφιση τοδ καταστατικού.
Πόσο αότή ή κοινοτοπία, πού τήν παρουσιάζουν γιά φιλοσοφία
μυρίζει τό πνεύμα τοδ ριζοσπάστη διανοούμενου, πού βρίσκεται
πολύ πιό κοντά στήν Αστική κατάπτωση παρά στό σοσιαλδη-
μοκρατισμό! Στήν περίφημη αυτή φράση ή λέξη συγκεντρωτι­
σμός εχει τελείως σ υ μ β ο λ ι κ ή Ιννοια. Ά ν οί συντάχτες αό-
τί,ς τής φράσης δέ μπορούν ή δέ θέλουν νά σκεφτούν, τότε
&ς θυμηθούν τουλάχιστο τό άπλό γεγονός οτι ή ψήφιση τοδ
προγράμματος μαζί μέ τούς οπαδούς τού Μπούντ, δχι μόνο δέν
οδήγησε στό συγκεντρωτισμό τής κοινής δουλιας μας, Αλλά
καί δέ μας προφύλαξε άπό τή διάσπαση. 'Β ένότητα στά ζη­
τήματα τοδ προγράμματος καί στά ζητήματα τής ταχτικής εί­
ναι Απαραίτητος, δχι ομως καί Αρκετός, δρος γιά τήν κομμα­
τική συνένωση, γιά τό συγκεντρωτισμό τής κομματικής δου-
λιδς (κύριε καί θεέ μου! τί Αλφάβητα είμαστε Αναγκασμένοι
80
va ξαναμασβμε τοοτο τόν καιρέ πού δλες οί έννοιες έχουν μπερ-
δβυτεί!). Γ ι’ αδτό τό τελευταίο, είναι άκόμα Απαραίτητη ή ένό­
τητα δργάνωσης, πού είναι άκατανόητη γιά §να κόμμα πού
ξεπέρασε κάπως τά πλαίσια τού οικογενειακού ομίλου, χωρίς
διαμορφωμένο κα τα σ τα τικέ, χωρίς δποταγή τής μειοψηφίας στήν
πλειοψηφία, χωρίς δποταγή τού μέρους στό σύνολο. "Οσο δέν
είχαμε ένότητα στά βασικά ζητήματα τού προγράμματος καί
τής τα χτικ ές, λέγαμε δρθά-κοφτά δτι ζοδμε στήν Ιποχή τής
Ακαταστασίας καί τού πνεύματος τού στενοδ ομίλου, δηλώναμε
δρθά-κοφτά δτι πριν νά Ινωθούμε πρέπει νά χωρίσουμε, δέ
μιλούααμε γιά τίς μορφές τής κοινές δργάνωσης, άλλά συζη­
τούσαμε άποκλειστικά γιά τά νέα (τότε πραγματικά νέα) ζη­
τήματα τής προγραμματικές καί ταχτικής πάλης ένάντια στόν
οπορτουνισμό. Σήμερα αδτή ή πάλη, κατά γενική μας ομολο­
γία, έχει πιά Ιξασφαλίσει άρκετή ένότητα, πού διατυπώνεται
στό κομματικό πρόγραμμα καί στίς κομματικές άποφάσεις γιά
τήν ταχτική. Τώρα πρέπει νά κάνουμε τό κατοπινό βήμα, καί
τό έχουμε κάνει μέ κοινή συμφωνία: έχουμε έπεξεργαστεί τίς
μ ο ρ φ έ ς γιά μιά ένιαία δργάνωση, πού συγχωνεύει δλοος τούς
δμίλους σ’ ένα σύνολο. Τώρα μδς έχουν τραβήξει πρός τά πί­
σω, πρός- τήν Αναρχική στάση, πρός τήν άναρχική φράση, πρός
τήν άνασυγκρότηση ένές ομίλου στή θέση τής κομματικής σύν­
ταξης καί δικαιολογούν σήμερα αδτό τό βήμα πρός τά πίσω,
λέγοντας δτι τό άλφάβητο βοήθα περισσότερο τόν Ιγγράμματο
νά μιλάει σωστά παρά ή γνώση τοδ συνταχτικοδ.
'Η φιλοσοφία τής πολιτικής τής οδρδς, πού άνθισε πριν
άπό τρία χρόνια ατά ζητήματα τής ταχτικής, άνασταίνεται τώ­
ρα έφαρμοσμένη στά ζητήματα τής δργάνωσης. Πάρτε τόν πα­
ρακάτω συλλογισμό τής νέας σύνταξης. « Ή μαχητική σοσιαλ­
δημοκρατική κατεύθυνση— λέει ό σύντροφος Άλεξαντρόφ— πρέ­
πει νά έφαρμόζεται στό κόμμα οχι μονάχα μέ τήν ιδεολογική
πάλή, μά καί μέ ορισμένες μορφές οργάνωσης». 'I I σύνταξη μας
συμβουλεύει: «Δέν είναι άσχημη αύτή ή Αντιπαράθεση τής
ιδεολογικής πάλης μέ τίς μορφές δργάνωσης. Ή ιδεολογική
πάλη είναι πορεία, ένω οί μορφές δργάνωσης είναι μ ό ν ο ...
μορφές» (μά τό θεό, έτσι άκριβώς έχει τυπωθεί στό φύλλο 56,
παράρτημα, σελ. 4, στό κάτω μέρος τής 1ης στήλης!), «πού εί­
ναι προορισμένες νά περιβάλλουν ένα ρευστό, Αναπτυσσόμενο
■περιεχόμενο, τήν άναπτυσσόμενη πραχτική δουλιά τοδ κόμμα­
Η 81
τος». Αδτό πιά ταιριάζει πέρα γιά πέρα στό πνεύμα τοδ Ανέκ­
δοτου, πού λέει δτι τό βλήμα είναι βλήμα χαί ή μπόμπα είναι
μπόμπα. Ή ιδεολογική πάλη είναι πορεία, έν® οί μορφές Ορ­
γάνωσης είναι μόνο μορφές, πού περιβάλλουν τό περιεχόμενο!
Τό ζήτημα είναι άν ή ιδεολογική μας πάλη θά ντυθεί ά ν ώ -
τ ε ρ ε ς μορφές, μορφές νομματικής όργάνωσης όποχρεωτικής γιά
δλους, ή τίς μορφές της παλιας ακαταστασίας καί τού παλιού
πνεύματος τού στενού ομίλου. Μας τράβηξαν πρός τά πίσω άπό
πιό ανώτερες μορφές σέ πιό πρωτόγονες, καί τό δικαιολογούν
αύτό λέγοντας οτι ή· ιδεολογική πάλη είναι πορεία, ένώ οί
μορφές είναι μόνο μορφις. Έ τσ ι ακριβώς καί έ σύντροφος Κρι-
τσέφσκι μας τραβούσε κάποτε πρός τά πίσω άπό τήν ταχτι-
κή-σχέ£ιο πρός τήν ταχτική-πορεία.
ΓΙάρτε αύτές τίς γεμάτες αξιώσεις φράσεις τής νέας« Ί σ -
κρα» «γιά τήν αύτοδιαπαιδαγώγηση τού προλεταριάτου», πού
τίς άντιπαραθέτοον σέ κείνους πού είναι δήθεν ικανοί γιά τό
χατήρι τής μορφή; νά παραβλέψουν τό περιεχόμενο (φύλλο 58,
κύριο άρθρο). Μήπως αύτό δέν είναι άκιμοφισμός άριθ. 2 ; 'Ο
άριθ. 1 άκιμοφισμός δικαιολογούσε τήν καθυστέρηση μιάς ορι­
σμένης μερίδας τής σοσιαλδημοκρατικής διανόησης στήν τοπο­
θέτηση των ζητημάτων ταχτικής, έπικαλούμενος τό πιό «ρα-
θύ» περιεχόμενο τοδ «προλεταριακού άγώνα», τήν αδτοδιαπαι-
δαγώγηαη τού προλεταριάτου. Ό άριθμός 2 άκιμοφισμός δι­
καιολογεί τήν καθυστέρηση μιας ορισμένης μερίδας τής σοσιαλ­
δημοκρατικής διανόησης στά ζητήματα τής θεωρίας καί τής
πράξης τής όργάνωσης μέ τέτιες πάλι βαθυστόχαστες επικλή­
σεις, οτι ή οργάνωση είναι μόνο μορφή καί δτι δλη ή ούσία
βρίσκεται στήν αύτοδιαπαιδαγώγηση τού προλεταριάτου. Τό
προλεταριάτο δέ φοραται τήν οργάνωση καί τήν πειθαρχία, κύ­
ριοι, πού σκοτίζεστε γιά τόν μικρότερο άδελφό! Τό προλεταριά­
το δέ θά γνοιαστεϊ καθόλου ν’ αναγνωριστούν μέλη τού κόμ­
ματός καί νά δουλέψουν κάτω άπό τόν 'έλεγχο μιας οργάνω­
σής του, οί κ. κ. καθηγητές καί τά γυμνασιόπαιδα, πού δέ θέ­
λουν νά μποδν σέ οργάνωση. Τό προλεταριάτο διαπαιδαγωγίϊ-
ται γιά τήν όργανα ση απ’ ολη του τή ζωή πολύ ριζικότερα
άπ’ ο,τι οιαπαιδαγωγούνται πολλοί διανοουμενίσκοι. Τό προλε­
ταριάτο, πού έχει κάπως νιώσει τό πρόγραμμά μας καί τήν
ταχτική μας, δέ θά δικαιολογήσει τήν καθυστέρηση στήν ορ­
γάνωση, μέ τό πρόσχημα Οτι ή Ι'-^ρφή είναι λιγότερο σπουδαία

82
 If
4*ό τό περιεχόμενο. Ό χ ι άπό τό προλεταριάτο, μά άπό μ ε -
ρ ί χ ο ύ ς δ ι α ν ο ο ύ μ ε ν ο υ ς μέσα ατό κόμμα μας λείπει ή
β ύ τ ο δ ι α π α ι δ α γ ώ γ η σ η , μέ τήν ίννο:α τής Οργάνωσης χαί
χης πειθαρχίας, μ4 τήν ίννοια τής ΐχθρας καί τής περιφρόνη­
σης πρές τήν άναρχική φράση. ' Ετσι καί οί Ά κίμοφ άριθ. 2
βοχοφαντοδν τό προλεταριάτο, λέγοντας 8τι δέν είναι προετοι­
μασμένο χιά όργάνωση, δπως άχριβ&ς τό συκοφαντούσαν οί
Ά κίμοφ άριθ. 1, λ4γοντας δτι δέν είναι προετοιμασμένο γιά
«ολιτιχή πάλη. Ό προλετάριο;, ποό ίγινβ συνειδητός σοσιαλδη­
μοκράτης χαί ποό ένιωσε τόν έαυτό του μέλος τοδ κόμματος,
θ’ άποχρούσει τήν πολιτική τής οϋρ&ς στά Οργανωτικά ζητήμα­
τα μέ τήν ίδια περιφρόνηση πού άπόχρουσε τήν πολιτική τής
οδρδς στά ζητήματα ταχτικής.
Πάρτβ τέλος τή βαθυστοχασιά τοδ «Πραχτικοδ» τής νέας
«Ίσκρα». «Κατανοούμενη— λέει— σωστά ή ιδέα μιας ,,μ αχητι-
κ% “ συγκεντρωτικής Οργάνωσης, *ού συνενώνει χαί συγχεντρο-
ποιεί τ ή δ ρ ά σ η » (όπογράμμιση ποό βαθαίνει τό ζήτημα) «τών
έπαναστατδν μετατρέπεται φυσικά σέ ζωή, μόνο δταν όπάρχει
αύτή ή δράση» (καί νέο καί Ιξυπνο). « Ή ίδια ή Οργάνωση σάν
μορφή» (άκοοστε, άκοόστε!) «μπορεί ν’ άναπτύσσεται μόνο τ α υ ­
τ ό χ ρ ο ν α » (ή όπογράμμιση είναι τοδ συγγραφέα, δπως καί
παντού α δλο τό άπόσπασμα) «μέ τήν άνάπτυξη τής έπαναστα-
Tixtfc δουλιδς πού άποτελεί τό περιεχόμβνό της» (φύλλο 57).
Μήπως αότό δέ θυμίζει ξανά καί ξανά τόν ήρωα τοΰ λα'ίκοδ
Επους ποό βλέποντας μιά κηδεία φώναξε: «πέντε δέχα στήν
' άράδα χ ι έκατό τήν έβδόμάδα»; 'Ασφαλώς ατό χόμμα μας δέ
I θά βρεθεί χανένας πραχτιχός (χωρίς εισαγωγικά) ποό νά μήν κα­
ί ταλαβαίνει δτι ίσα-ίσα ή μορφή τής δράσης μας (δηλ. ή δργάνω-
' ση) άπό πολύν καιρό μένει πίσω, μένει άπελπιστιχά πίσω άπό τό
περιεχόμενο, δτι οί φωνές: άκολουθήστε τό βήμα! μήν τρέχετε
μπροστά!, πού άπευθύνονται στούς βραδυποροΰντες, είναι Αντά­
ξιες τδ ν γιαννάκηδων τοΰ κόμματος. Δοκιμάστε νά συγκρίνετε
I τό χόμμα μας λ χ . έστω χαί μέ τό Μπούντ. Δέ χωράει οδτε
χι ή πιό παραμικρή άμφιβολία δτι τό π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν ο * τής
* Μ μ'.λδ καθόλου π ιά γ ιά τό 8τι τό π » ρ ΐ 3 χ ό μ » ν ο τής κομμα τικές
μας δοολιβς καθΌρίστηκβ (βτό πρόγραμμα κ τλ .) ατό ouviSpto ατό πνβΒμα
I τη ς έπαναστατικίίς σοσιαλδημοκρατίας μέ τ ί μ η·μ α μ ό ν ο ν τ ή ν « ά -
λ η ένάντια στο&ς ίίιο υ ς έκβίνους άντιΐοκριατές, τόν ϊίιο έκ ·Ινο τό βάλτο,
ποό οΕ έκπρόσωποί τοο δπ»ρέχοι>ν Αριθμητικά* μέσα στή «μβιοψηφία» μα ς.

I 83
ί
 δουλιβς τοδ κόμματός μας είναι Ασύγκριτα πιό πλούσιο, πιό
πολύπλευρο, πιό πλατύ χα ί πιό βαθύ άπό τοδ Μπούντ. Μεγα­
λύτερη είναι ή θεωρητική απλα, πιό Αναπτυγμένο τό πρό­
γραμμα, πιό πλατιά χα ί πιό βαθιά ή έπίδραση πάνω στίς Ερ­
γατικές μάζες (χαί ί χ ι μονάχα πάνω ατού; Οργανωμένους βιο-
τέχνβς), πιό πολύπλευρη ή προπαγάνδα χαί ή ζύμωση, πιό ζων­
τανός ό παλμός τής πολιτικής δουλι&ς στούς πρωτοπόρους χ α ί
ατούς Απλούς άγωνιστές, πιό μεγαλειώδιχα τά λ α ϊ κ ά κινήματα
στίς διαδηλώσεις χαί στίς γενικές Απεργίες, πιό Ινεργητιχή ή δρά­
ση μέσα στά μή προλεταριαχά στρώματα. Καί ή «μορφή»; Ή
«μορφή» τής δουλιΑς μας ίμεινε πίσω, σέ σύγκριση μέ τή μορ­
φή τής δουλιδς τοδ Μπούντ, ίμεινε Απαράδεχτα πίσω σέ σημείο
πού χτυ π β στά μάτια, πού κάνει νά κοκκινίζει άπό ντροπή δ»
καθένας πού δέν κοιτάει τή δουλιά τοδ κόμματός του «σκαλί­
ζοντας τή μύτη του». Έ καθυστέρηση τής δργάνωσης τής δου-
λιάς σέ σύγκριση μέ τό περιεχόμενό της είναι τό Αδύνατό μας
σημείο χαί ήταν τό Αδύνατο σημείο πολύ πρίν άπό τό συνέ­
δριο, πολύ πρίν συγκροτηθεί ή ’Οργανωτική ’Επιτροπή. Τό γε­
γονός δτι ή μορφή δέν είναι Αναπτυγμένη χα ί σταθερή, δέ δί­
νει τή δυνατότητα νά χάνουμε παραπέρα σοβαρά βήματα στήν
Ανάπτυξη τοδ περιεχομένου, προκαλεί ντροπιαστική στασιμότη­
τα, οδηγεί σέ κατασπατάληση τών δυνάμεων χα ί κάνει νά μήν
Ανταποκρίνονται τά λόγια στά Ιργα. Ό λ ο ι όποφέρανε Απ’ α δ -
τήν τή δυσαναλογία— μά νά πού σοδ παρουσιάζονται οί διάφο­
ροι Ά ξελροντ χαί «Πραχτικοί» τής νέας «’ίσκρα» μέ τό βαθυ­
στόχαστο κήρυγμα: ή μορφή πρέπει ν’ Αναπτύσσεται φυσικά,
μόνο ταυτόχρονα μέ τό περιεχόμενο!
Μά ποδ δδηγεί £να μικρό λάθος πάνω στό δργανωτικό ζή­
τημα (πρώτο άρθρο), Αν σκέφτεστε ν ά β α θ ύ ν ε τ ε τήν Ανοη-
σία καί νά δικαιολογήσετε φιλοσοφικά τήν δπορτουνιστική φρά­
ση. Μέ Αργό βήμα, μέ δειλό ζ ίχ -ζά κ !, τόν Αχούσαμε αδτόν τό
σκοπό έφαρμοσμένο στά ζητήματα ταχτικής. Τόν Ακοδμε τώ ρα
Ιφαρμοσμένο στά ζητήματα τής δργάνωσης. 'Η π ο λ ι τ ι κ ή
τ ή ς ο δ ρ ά ς σ τ ά ό ρ γ α ν ω τ ι κ ά ζ η τ ή μ α τ α είναι τό
φυσικό καί άναπόφβυγο προϊόν τής ψυχολογίας τ ο δ Αν α ρ χ ι -
κ ο δ ά τ ο μ ι χ ι σ τ ή , <5ταν αύτός ό τελευταίος Αρχίζει ν’ Ανεβά­
ζει σέ σ ύ σ τ η μ α Α π ό ψ ε ω ν , σέ ιδιαίτερες δ ι α φ ω ν ί ε ς ά ρ -
χ <δ ν τίς Αναρχικές του παρεκχλίσβις (πού στήν Αρχή Ισως νά εί­
ναι τυχαίες). Στό συνέδριο τοδ Συνδέσμου εΓδαμβ τήν Αρχή αδτοδ
 τ0 5 άναρχισμοδ, στή νέα «Ίσκρα» βλέπουμε τίς προσπάθειες νά
%όν άνεβάσουν σέ σόστημα άπόψεων. Of προσπάθειες αδτές Επιβε­
βαιώνουν θαυμάσια τό συλλογισμέ, πού Ιχ εί πιά έχφραστεί στό
συνέδριο το6 κόμματος, γιά τή διαφορά άνάμεσα στίς άπέψεις
too άσταδ διανοούμενου, πού προσχωρεί στή σοσιαλδημοκρατία
xal τοδ προλετάριου, πού Εχει συνείδηση τών ταξικών του
συμφερόντων. Α χ. 6 Ιδιος 6 «Πραχτικός» τής νέας «Ίσκρα»,
πού ξέρουμε πιά τίς βαθυστόχαστες σχέψεις του, μέ κατηγορεί
8τι θεωρώ τό χόμμα ένα «τεράστιο έργοστάσιο» μέ έπικεφαλής
|ν α διευθυντή μέ τή μορφή τ?,ς Κεντρικής Ε πιτροπής (φύλλο
57, παράρτημα). 'Ο «Πραχτικός» δέ μαντεύει κάν, δτι ή τρο­
μερή λέξη, πού προβάλλει, προδίνει μεμιδς τήν ψυχολογία τοΰ
άστοδ διανοούμενου, πού δέν ξέρει οδτε τήν πράξη, οδτβ τή
θεωρία τής προλεταριακής όργάνωσης. Ίσ α -ϊσ α τό έργοστάσιο,
πού σέ ορισμένους φαίνεται μόνο σάν σκιάχτρο, είναι ή άνώτα-
τη μορφή τοδ κεφαλαιοκρατικού συνεταιρισμού, πού συνένω­
σε, καί πειθάρχησε τό προλεταριάτο, πού τοδ Ιμαθβ τήν δργά-
νωση, πού τό έβαλε έπικεφαλής ολων τών όπόλοιπων στρωμά­
των τοΰ έργαζόμενου καί έκμεταλλευόμενου πληθυσμού. Ί σ α -
ίσα ό μαρξισμός, σάν Ιδεολογία τοδ προλεταριάτου πού διδάχτη­
κε άπό τόν καπιταλισμό, δίδαξε χαί διδάσκει στούς άστατους
διανοούμενους τή διαφορά άνάμεσα στήν έκμεταλλευτική πλευρά
τού έργοστασίου, (πειθαρχία, στηριγμένη στό φόβο τοδ θανάτου
άπό τήν πείνα) καί στήν όργανωιική του πλευρά (πειθαρχία,
στηριγμένη στήν χοινή δουλιά, πού συνενώθηκε άπό τούς δρους
παραγωγής πού στηρίζονται πάνω σέ μιά πολύ άναπτυγμένη
τεχνική). Τήν πειθαρχία καί τήν δργάνωση, πού τόσο δύσκολα
τήν καταλαβαίνει έ άστός διανοούμενος, τήν άφομοιώνει πολύ
εδκολα τό προλεταριάτο, άκριβώς χάρη σ’ αύτό τό Ιργοστασια-
κό «σχολειό». Ό θανάσιμος φόβος μπροστά σ’ αδτό τό σχολειό,
ή ολοκληρωτική άκατανοηαιά τής όργανωτικής του σημασίας,
χαρακτηρίζουν άκριβώς τίς μέθοδες σκέψης πού άνταναχλοόν τούς
μικροαστικούς δρους Οπαρξης, πού γεννούν τή μορφή Ικείνΐ) τού
άναρχισμοδ, πού οί γερμανοί σοσιαλδημοκράτες τή λένε E del-
anarchism u s, δηλ. άναρχισμό τοδ «εδγενοδς» κυρίου, άρχοντικό
άναρχισμό, δπως θά £λεγα έγώ. 'Ο άρχοντικός αότός άναρχισμός
είναι ιδιαίτερο γνώρισμα τού ρώσου μηδενιστή. ‘Η κομματική
έργάνωση τοδ φαίνεται σάν μιά τερατώδικη «φάμπρικα», ή δπο-
ταγή τού μέρους στό σύνολο χαί τής μειοψηφίας στήν πλειοψη-
 φία τοδ φαίνεται σάν «υποδούλωση» (βλ. t Ιζ Επιφυλλίδες toQ
Ά ξελροντ), ό καταμερισμός τΐ,ς δουλιΛς κάτω &%' τήν καθοδή­
γηση τοδ χέντρου τόν κάνει νά βγάζει κωμικοτραγικές κραυγές
ΐνά ντια στή μετατροπή τών άνθρώπων σέ «ροδίτσες καί βιδί-
τσες»(σάν ιδιαίτερα φονική μορφή αύτζς τής μετατροπή; θεω ρ εί
ται ή μετατροπή τών συνταχτών σέ αυνεργάτβς), ή ΐπέμνηση
τών δργανωτικών άρθρων τοδ καταστατικού τοδ κόμματος ftpο-
καλεί τόν περιφρονητικό μορφασμό χαί τήν καταφρονητική (πρός
τού; τυποχρ'άτες) παρατήριρη δτι θά μποροδσε καί νά έλβιπβ
όλότελα τό καταστατικό.
Είναι άπίστευτο, μά είναι γεγονός: άχριβώς μιά τέτια έποι-
χοδομητική παρατήρηση μοδ χάνει ό σύντροφο; Μάρτοφ στό φύλ­
λο 58 τής «Ίσκρα», έπιχαλούμένος γιά μεγαλύτερη πειστικό­
τη τα τά Γδια μου τά λόγια άπό τό «Γράμμα σ’ έ'ναν σύντροφο».
Μά μήπως αύτό δέν είναι «άρχοντικός Αναρχισμός», μήπως δέν
είναι πολιτική τ^ς ούρδς, δταν δ ι κ α ι ο λ ο γ ο δ . ν μέ παρα­
δείγματα άπό τήν έποχή τής Ακαταστασίας, άπό τήν έποχή τών
ομίλων, τή διατήρηση χαί τήν έξύμνηση τοδ πνεύματος τοδ ομί­
λου καί τ?)ς άναρχίας, σέ έποχή πού δπάρχει πιά τό κόμμα;
Γιατί παλιότερα δέ μ ίς χρειάζονταν καταστατικά; Ε π ε ι­
δή τό κόμμα άποτελιόταν άπό χωριστούς ομίλους, πού δέ συν­
δέονταν μεταξύ τους μέ κανέναν οργανωτικό δεσμό. Τό πέρασμα
άπό τόν έναν δμιλο στόν «άλλον ήταν Απλώς υπόθεση «χαλής
θέλησης» τούτου ή έχείνου τοδ Ατόμου, Λού δέν έβλεπε μπρο­
στά του χαμ(ά διαμορφωμένη έκφραση τής θέλησης τού συνό­
λου. Τά έπίμαχα ζητήματα μέσα στους ομίλους δέ λύνονταν
αύμφωνα μέ τό καταστατικό, « ά λ λ ά μ έ ά γ ώ ν α χ α ί μ έ
τ ή ν Α π ε ι λ ή Α π ο χ ώ ρ η σ η ς » : δπως έκφράστηχα στό «Γράμ­
μα σ’ έναν σύντροφο», στηριζόμενος στήν πείρα μιδς ιΜιράς
όμίλων γενιχά χαί τ%ς συνταχτιχί); μας έξάδας είδιχά. Στήν
έποχή τών ομίλων, τό φαινόμενο αδτό ήταν φυσικό καί Ανα-
πόφευγο, δέν έρχόταν δμως σέ κανενός «ό μυαλό νά τό έξυμνεί,
νά τό θεωρεί ιδεώδες, δλοι παραπονοδνταν γι’ αύτή τήν Ακα­
ταστασία, δλους τούς βάραινε χ α ί δλοι λαχταρούσαν τή συγ­
χώνευση τών σκόρπιων ομίλων σέ μιά διαμορφωμένη κομματική
έργάνωση. Καί τώρα, πού έχει γίνει αδτή ή συγχώνευση, μ£ς
τραβοδν πρός τά πίσω, μ«ς σερβίρουν— μέ τή μορφή άνώτερων
έργανωτικών Απόψεων— μιάν Αναρχική φρασεολογία! Στούς Αν­
θρώπους πού έχουν συνηθίσει στό εΰρύχωρα φόρεμα καί τίς παν-
τοδφλες τοΰ οίκογβνειακοδ-δμίλου τύπου Ό μπ λόμοφ u , to τυ-
m%b καταστατικό τούς φαίνεται καί στενό, καί στενάχωρο, καί
βαρύ, καί καταθλιπτικό, καί γραφειοκρατικό, καί όποδουλωτι-
χό, καί περιοριστικό γιά τήν ελεύθερη «πορεία» τής ιδεολογικής
*άλης. Ό άρχοντικός άναρχισμός δέν καταλαβαίνει ore τό τυ­
πικό καταστατικό είναι ίσα-ίσα απαραίτητο γιά ν’ άντικατα-
οταΟοδν οί στενοί δεσμοί τοδ ομίλου μέ τόν πλατύ κομματικό
δεσμό. Οί δβσμοί μέσα στόν ομιλο ή ανάμεσα στούς έμίλους δέ
χρειάζονταν καί ήταν άδύνατο νά σχηματιστούν γιατί στηρίζον­
ταν στή φιλία ή σέ μιά δχι θεμελιωμένη καί οχι δικαιολογη­
μένη «ϊμπιστοσύνη». 'Ο κομματικός δ®σμός δέ μπορεί καί δέν
πρέπει νά στηρίζεται οΰτε στό ένα, οδτε στό άλλο, πρέπει ίσα-
ίσα νά βασίζεται σ’ ενα καταστατικό τ υ π ι κ έ , «γραφειοκρατι­
κά» συνταγμένο (άπό τήν άποψη τοδ άπείθαρχου διανοούμενου),
καί μόνο ή αδστηρή τήρησή του μ,&ζ προστατεύει άπό τήν αό-
ταρχικότητα τοδ ομίλου, άπό τά καμώματα τοδ ομίλου, άπό τίς
μέθοδες τών καυγάδων τοδ ομίλου πού ονομάζονται έλευθερη
«πορεία τής ιδεολογικής πάλης».
Έ σύνταξη τής νέας «Ίσκρα» ξεσπαθώνει ένάντια στόν
Άλ,εξαντρόφ, μέ τή δασκαλίστικη όπόδειξη 8 τι «ή έμπιστοσύνη
είναι λβπτό πράμα, πού μέ κανέναν τρόπο δέ μπορείς νά τό
χώσεις στήν καρδιά καί στό κεφάλι» (φύλλο 56, παράρτημα).
Ή σύνταξη δέν καταλαβαίνει οτι ίσα-ίσα ή προώθηση αύτή
τοδ ζητήματος τής Ιμπιστοσύνης, τής γ υ μ ν ή ς έμπιστοσύνης,
προδίνβι γιά μιά άκόμα φορά τόν άρχοντικό άναρχισμό της καί
τήν πολιτική τής οδρδς στά όργανωτικά ζητήματα. "Οταν ήμουν
μέλος μόνον ομίλου, τής συνταχτικής έξάδας ή τής έργάνωσης
«Ίσκρα», είχα τό δικαίωμα νά Ιπικαλεστώ σάν δικαιολογία λχ.
γιά τό 8τι δέν ήθελα νά δουλέψω μέ τόν X, μονάχα τήν δχι
θεμελιωμένη καί δικαιολογημένη δυσπιστία μου. Ά π ό τότε πού
Ιγινα μέλος τοδ κόμματος, δ έ ν Ι χ ω τό δ ι κ α ί ω μ α νά έπι-
καλοδμαι μόνο μιάν άκαθόριστη δυσπιστία, γιατί αδτό θά άνοιγε
διάπλατα τίς πόρτες σέ κάθε βλακεία καί σέ κάθβ παραλογισμό
τοΰ παλιού πνεύματος τοδ ομίλου. Ε ί μ α ι δ π ο χ ρ ε ω μ έ ν ο ς
νά δικαιολογήσω τήν «έμπιστοσύνη» ή τή «δυαπισιία» μου
μ ’ ένα τυπικό Ιπιχείρημα, δηλ. νά Ιπικαλβστώ τούτη ζ ίν&ίντ, τήν
τυπικά καθιερωμένη θέση τού προγράμματος μας, τής ταχτικής
μας, τοδ καταστατικού μας. Είμαι Υποχρεωμένος νά μήν περιο­
ρίζομαι σ’ Ινα άνεξέλεγχτο «ίχω Εμπιστοσύνη» ί} «δέν έ'χω

87
 Εμπιστοαύνη», μά ν’ άναγνωρίσω 3τ: γιά τίς άποφάσβις μου καί
γιά 8λες. γενικά τίς άποφάσεις κά&ε τμήματος τοδ κόμματος
όπάρχει ό π ο χ ρ έ ω σ η λ ο γ ο δ ο σ ί α ς μπροστά ο’ 2λο τό κόμ­
μα. Είμαι υποχρεωμένος ν’ άκολουθώ τόν τ υ π ι κ ά x a d o p t »
σ μ έ ν ο δρόμο γιά νά Εκφράσω τή «δυσπιστία» μου, γιά νά Εφαρ­
μόσω τίς άπόψεις καί τίς Επιθυμίες, πού άπορέουν άπ’ αύτή
τή δυσπιστία. Ά π ό τήν άνεξέλεγχτη «Εμπιστοσύνη», πού χαρα­
κτηρίζει τούς ο μ ί λ ο υ ς άνεβήκαμε πιά ως τήν κ ο μ μ α τ ι κ ή
άποψη, πού άπαιτεί νά τηροδνται οί όπβύθυνοι καί Επίσημα
καθορισμένοι τρόποιΕκφρασης καί Ε λ έ γ χ ο υ τής Εμπιστοσύνης.
Έ σύνταξη 3;χα>ς μ ίς τραβα πρός τά πίσω καί ένομάζει τήν
πολιτική της τής ούρδς νέες Οργανωτικές άπόψεις!
Γιά δέστε πώς σκέφτεται ή λεγάμενη κομματική μας σύν­
ταξη γιά τίς φιλολογικές ομάδες, πού θά μπορούσαν ν’ άπαι-
τήαουν ν’ άντιπροσωπεύονται στή σύνταξη. « Ε μ ε ίς δέ θ’ άγα-
ναχτήσουμε, δέ θ’ άρχίσουμε νά φωνάζουμε γιά πειθαρχία», μάς
συμβουλβύουν ο( άρχοντικοί άναρχικοί, πού παντού καί πάντα;
έβλεπαν «άφ* δψηλοϋ» κάθε πειθαρχία. Ε μ ε ίς, μ«ς λένε, είτε θά
«αυνεννοηθοδμε» (sic !) μέ τήν ομάδα, άν θά είναι σοβαρή, εί­
τε θά γελάσουμε μέ τήν άπαίτησή της.
Γιά σκεφτήτε, τί άνώτερή εΰγένεια Εκδηλώνεται Εδώ ένάν-
τια στήν πρόστυχη-«Εργοατασιακή» τυποκρατία 1 Στήν πραγμα­
τικότητα Εχουμε μπροστά μας μιά ξανανιωμένη φρασεολογία τοδ
πνβ6ματος τών ομίλων, πού προσφέρεται στό κόμμα άπό μιά
σύνταξη, πού νιώθει 8τι δέν είναι κομματικός θεσμός, άλλά λεί­
ψανο τοδ παλιοδ ομίλου. Ή Εσωτερική άπάτη αύτί)< τής θέσης
όδηγβί άναπόφευγα στήν ά ν α ρ χ ι κ ή βαθυστοχασιά, πού άνυ-
ώ'ίνει σέ ά ρ χ ή τής σοσιαλδημοκρατικής όργάνωσης τήν άκα-
ταστασία Εκείνη πού ατά λόγια διακηρύσσουν φαρισαϊκά δτι 2χει
πιά ξεπεραστεί. Δέ χρειάζεται καμιά ίεραρχία τώ ν κατώτερων
καί άνώτερων κομματικών όργάνων καί σωμάτων—στόν άρχον-
τικό άναρχισμό α&τή ή ίεραρχία φαίνεται σάν γραφειοκρατική
Επινόηση των άπηρεσιών, τών διευθύνσεων κτλ. (βλ. τήν Επιφυλ­
λίδα τοδ Ά ξελροντ)— δέ χρειάζεται καμιά δποταγή τοδ μέρους
στό σύνολο, δέ χρειάζεται κανένας «τυπικές γραφειοκρατικός»
καθορισμός τών κ ο μ μ α τ ι κ ώ ν μεθόδων γιά νά «συνεννοηθοό-
με» ή νά χωρίσουμε. Ή φρασεολογία γιά «πραγματικά σοσιαλ­
δημοκρατικές» μέθοδες όργάνωσης άς άγιάζει λοιπόν τούς πα­
λιούς καυγάδες τών ομίλων.
 Νά σέ τ ί μπορεί χαί πρέπει ό προλετάριος, πού πέρασετό
σχολειό τοδ «έργοστασίου», νά δύσει ένα μάθημα οτόν άναρ-
χικό άτομιχισμό. Ό συνειδητές έργάτης άπέ καιρό βγήχβ πιά
άπό τίς φασκές, τότε πού άπόφευγε τόν διανοούμενο σάν τέτιο.
Ό συνειδητές έργάτης ξέρει νά έκτιμα έχείνο τό πιέ πλούσιο άπό-
θεμα γνώσεων, έκείνον τέν π ιέ πλατύ πολιτιχέν ορίζοντα, πού
βρίσκει στούς σοσιαλδημοκράτες διανοούμενους. Στό βαθμό δμως,
πού διαμορφώνεται σέ μ£ς ένα ά λ η θ ι ν ό κόμμα, ό συνειδητές
έργάτης πρέπει νά μάθει νά διακρίνει τήν ψυχολογία τοδ μ αχη-
xfj τοδ προλεταριακού στρατοδ άπ’ τήν ψυχολογία τοδ άστοδ
διανοούμενου, πού χάνει έπίδειξη μέ τήν άναρχική φράση, πρέ­
πει νά μάθει ν ά ά π α ι τ ε ί νά έκπληρώνουν τίς υποχρεώσεις
τοδ μέλους τοδ κόμματος δχι μονάχα τά άπλά μέλη, μά καί
οί «άνθρωποι πού βρίσκονται ψηλά», πρέπει νά μάθει ν’ άντι-
χρύζει τήν πολιτική τής οδρας στά δργανωτικά ζητήματα μέ
τήν Εδια περιφρόνηση πού άντάμβιβε κάποτε τήν πολιτική τής
οδράς στά ζητήματα τα χτικ ές!
*0 γιρονδινισμός καί ό άρχοντικός άναρχισμός συνδέονται
άδιάρηχτα μέ τήν τελευταία χαρακτηριστική ιδιομορφία τής θέ-
σης τής νέας «Ίσκρα» στά οργανωτικά ζητήματα. Ή θέση αδ-
τή είναι ή δπεράσπιση τοδ α δ τ ο ν ο μ ι σ μ ο δ ένάντια στό συγ­
κεντρωτισμό. ’Ακριβώς αδτό τό νόημα άρχών Ιχουν (άν έχουν)
οί φωνές γιά γραφειοκρατισμό χαί γιά άπολυταρχία, ή λύπη γιά
τήν «άδικη περιφρόνηση πρός τούς μή-ίσκριοτές» (πού δπερά-
σπισαν τόν αδτονομισμό στό συνέδριο), οί κωμικές κραυγές γιά
«άναντίρητη όποταγή», τά πικρά παράπονα γιά «πομπαντου-
ρισμό» χ τλ . κτλ. Σέ κάθε χόμμα ή όπορτουνιστιχή πτέρυγα υπε­
ρασπίζει χαί δικαιολογεί πάντα κάθε καθυστέρηση, χαί προγραμ­
ματική χα ί ταχτική καί όργανωτιχή. Ή υπεράσπιση τής Οργανωτι­
κής καθυστέρησης (πολιτική τής οδρας) άπό τή νέα «Ίσκρα»
συνδέεται στενά μέ τήν υπεράσπιση τοδ α δ τ ο ν ο μ ι σ μ ο δ . Ε ί­
ναι άλήθεια δτι, δ αδτονομισμός 8χει πιά τόσο δυσφημιστεί, γιά
νά μιλήσουμε γενιχά, άπό τό τρίχρονο χήρυγμα τής παλιβς « Ίσ -
χρα», πού ή νέα «Ίσκρα» ντρέπεται ά χ ό μ α νά πάρει άνοι-
χ τά τό μέρος του. Μάς διαβεβαιώνει έπίσης δτι συμπαθεί τό συγ­
κεντρωτισμό, αδτό δμως Αποδείχνεται μόνο μέ τό δτι ή λέ­
ξη συγκεντρωτισμός δπογραμμίζεται. Στήν πράξη καί τά πιό έλα-
φρό άγγιγμα τής κριτικής στίς «άρχές» τοδ «πραγματικά-σοοιαλ-
δημοκρατικοδ» (καί δχι άναρχικοϋ;) q u asi (δήθεν) συγκεντρω-
 1

τισμοδ τής νέας «Ίσκρα» άποκαλύπτει σέ κάθε βήμα τήν άπο­

ψη τοδ αδτονομισμοδ. Μήπως τώρα δλοι δέ βλέπουν καθαρά out
ό Ά ξελροντ καί Μάρτοφ στά όργανωτικά ζητήματα έκαναν στρο­
φή πρός τόν Ά κ ίμ ο φ ; Μήπως δέν τό άναγνώρισαν αδτό οΕ ίδιοι
έπίσημα μέ τά βαρυσήμαντα λόγια τους γιά «άδικη περιφρόνηση
πρός τούς μή-ίσκριστές»; Καί μήπως ό Άκίμοφ καί οί φίλοι του
στό κομματικό μας συνέδριο δέν υπεράσπισαν τόν αύτονομιαμά;
Ίσ α -ίσ α τόν αδτονομισμό (άν δχι τόν άναρχισμό) όπερά-
σπισαν ό Μάρτοφ καί ό Ά ξελροντ στό συνέδριο τοδ Συνδέσμου
δταν μέ διασκεδαστικό ζήλο άπόδειχναν δ π τό μέρος δέν πρέ­
πει νά δποτάσσεται στό σύνολο, δτι τό μέρος είναι αύτόνομο
στόν καθορισμό των σχέσεων του πρές τό σύνολο, δτι τό κα­
ταστατικό τοδ Συνδέσμου τοδ Ιξωτερικοδ, πού διατύπωσε αύτές
τίς σχέσεις, είναι Ιγκυρο παρά τή θέληση τής πλειοψηφίας τοδ
κόμματος, παρά τή θέληση τοδ κομματικοδ κέντρου. Ίσα-ίσα
τόν αδτονομισμό όπερασπίζει τώρα ανοιχτά ό σύντροφος Μάρτοφ
καί στίς σελίδες τής νέας «Ίσκρα» (φύλλο 60) στό ζήτημα τής
τοποθέτησης άπό τήν Κεντρική Ε πιτροπή μελών στίς τοπικές
Ιπιτροπές. Δέ θά μιλήσω γιά τούς παιδιάστικους σοφισμούς,
πού χρησιμοποίησε ό Μάρτοφ γιά νά υπερασπίσει τόν αότονο-
μισμό στό συνέδριο τοδ Συνδέσμου καί πού τόν υπερασπίζει ξα­
νά στή νέα «Ίσκρα». Γιά μένα £χει σημασία νά σημειώσω έδώ
δτι ή άναμφίσβήτητη τάση ν ά δ π ε ρ α σ π ί ζ ο υ ν τ ό ν α υ -
τ ο ν ο μ ι σ μ ό έ ν ά ν τ ι α σ τ ό σ υ γ κ ε ν τ ρ ω τ ι σ μ ό είναι
γνώρισμα αρχών, πού χαρακτηρίζει τόν οπορτουνισμό στά ορ­
γανωτικά ζητήματα.
Ή μοναδική σχεδόν προσπάθεια ν’ ά ν α λ υ θ ε ΐ ή £ννοια
γραφειοκρατισμός είναι ή άντιπαράθεση στή νέα «Ίσκρα» (φύλ­
λο 53) τής «τυπικά-δη μ οκ ρα τ ι κ ή ς άρχής» (ή υπογράμμι­
ση τοδ συντάχτη) στήν «τυπικά-γ ρα φ ε ιο κ ρ α τ ι κ ή». Έ ά ντι-
παράθεση αύτή πού δυστυχώς τήν άναπτύσσουν καί τήν έξη-
γοδν τόσ,ο λίγο, οσο καί τήν όπόδειξη γιά τούς μή ίσκριστές,
κλείνει μέσα της 2ναν κόκκο άλήθειας. Γραφειοκρατισμός versus*
στό δημοκρατισμό είναι άκριβώς συγκεντρωτισμός versus, στόν
αύτονομισμό, είναι άκριβώς ή όργανωτική άρχή τής έπαναστα­
τικής σοσιαλδημοκρατίας ά πένανπ στήν όργανωτική άρχή τών
δπορτουνιστών τής σοσιαλδημοκρατίας. Έ τελευταία προσπαθεί

* "Απέναντι, αέ άντιπαροίθϊοη. Σ δ ν τ .

90
r

νά πάει άπό τά κάτω πρός τά πάνω χαί γι* αδτό δπερασπίζει

παντοδ οποο μπορεί καί οαο μπορεί τόν αΰτονομισμό, τό «δη­
μοκρατισμό», πού φτάνε: (σ’ αυτούς πού δείχνουν #χι λογικό
ζήλο) ως τόν άναρχισμό. Έ πρώτη προσπαθεί νά ξεκινήσει άπ’
τήν κορυφή, όπερασπίζοντας τήν έπέχταση τών δικαιωμάτων
καί των δικαιοδοσιών too κέντρου άπένανιι στό μέρος. Στήν
Εποχή τής διασποράς καί τών έμίλων αύτή ή κορυφή ά π ’ Επου
προσπαθούσε νά ξεκινήσει οργανωτικά ή Επαναστατική σοσιαλ­
δημοκρατία ήταν άναπόφευγα Μνας ά π τούς ομίλους, αύτός πού
είγε τή μεγαλύτερη Επιροή χάρη στή δράση του καί στήν Επα­
ναστατική του ουνέπβια (στήν περίπτωσή μας ή οργάνωση « Ίσ -
κρα»). Στήν Εττοχή πού ίχ ε ι άποκατασταθεί ή πραγματική Ενό­
τητα τοδ κόμματος καί έχουν βιαλυθίί μέσα σ’ αότή τήν Ενό­
τητα ο? παλιωμένοι Βμιλοι, τέτια κορυφή είναι άναπόφευγα τό
κ ο μ μ α τ ι κ ό σ υ ν έ δ ρ ι ο , τό άνώτατο δργανο τοδ κόμματος.
Τό συνέδριο συνενώνει, στό μέτρο πού μπορεί, δλους τούς άν-
τιπροοώπους τών δραστήριων οργανώσεων καί, ορίζοντας τούς
κεντρικούς οργανισμούς (συχνά μέ τέτια σύνθεση, πού Ικανο­
ποιεί περισσότερο τά πρωτοπόρα, παρά τά καθυστερημένα στοι­
χεία τοδ κόμματος καί πού άρέσει περισσότερο στήν Επαναστα­
τική, παρά στήν οπορτουνιστική πτέρυγά του) τούς κάνει κορυ­
φή ως τό έπόμενο συνέδριο. Έ τ σ ι γίνεται τουλάχιστο στούς εύ-
ρωπαίους σοσιαλδημοκράτες, άν καί σιγά-σιγά, δχι χωρίς κόπο,
δ χι χωρίς πάλη καί δχι χωρίς καογαδάκια αύτή ή συνήθεια,
μισητή κ ατ’ άρχήν στούς άναρχικούς, αρχίζει νά έπεχτβίνεται
κ α ί στούς άσιάτες σοσιαλδημοκράτες.
Elvat εξαιρετικά ενδιαφέρον νά σημειώσουμε δτι τά χ α ­
ρακτηριστικά τών άρχών τοδ έπορτουνιομοδ οτά δργανωτικά
ζητήματα, πού τόνισα (ό αδτονομισμός, ό άρχοντικός ή διανο-
ουμενίστικος άναρχισμός, ή πολιτική τής οδράς καί ό γιρονδι-
νισμός), παρατηροδνται m u latis m u tan d is (μέ τίς Αντίστοιχες
ποικιλίες) σ’ ολα τά σοσιαλδημοκρατικά κόμματα ολου τοδ κό­
σμου, δπου δπάρχει χωρισμός σέ Επαναστατική καί δπορτουνι-
στική πτέρυγα (καί ποο δέν όπάρχει;). Α ότό βγήκε οτό φώς
τής ήμέρας πολύ άνάγλυφα τόν τελευταίο άκριβώς καιρό στό
γερμανικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, δταν ή ήττα στίς Εκλο­
γές στήν 20ή Εκλογική περιφέρεια τής Σαξωνίας (τό λεγόμενο

9··
ίπεισόδιο Γκέρβ* Ιβαλε στήν ήμερήσια διάταξη τίς ά ρ χ έ ς τής
κομματικές όργάνωσης. Ό ζήλος πού ίδειξαν οί γερμανοί δπορ-
τουνιστές συνετέλεσε ιδιαίτερα ατό ν’ άνακινηθβί ζήτημα άρ-
χών, άπ’ άφορμή τό έπειοόδιο πού άναφέραμε. Ό ίδιος ό Γκέρβ
(πρώην πάστορας, Συγγραφέας τοΰ γνωστού βιβλίου: «Drei Μ ο-
nate Fabrikarbeiter»** καί ένας άπό τούς «ήρωες» τοδ συνε­
δρίου τής Δρέσδης) είναι φανατικές όπορτουνιστής καί τέν «δπε-
ράσπισε» άμέσως τό οργανο ιώ ν συνεπών γερμανών όπορτουνι-
στών «Sozialistische M onatshefte» («Μηνιάτικη Σοσιαλιστική
Επιθεώρηση»),
'Ο όπορτουνισμός στό πρόγραμμα συνδέεται φυσικά μέ τόν
όπορτουνισμό στήν τα χτική καί μέ τόν όπορτουνισμό στά Ορ­
γανωτικά ζητήματα. 'Ο σύντροφος Βόλφγκανγκ Χάϊνε άνάλα-
βε νά Ικθέσει τή νέα άποψη. Γιά νά δόσουμε στόν άναγνώατη
Ινα χαρακτηριστικό τής φυσιογνωμία; αότοδ τοδ τυπικοδ δια­
νοούμενου, πού προσχωρώντας στή σοσιαλδημοκρατία Ιφερε μα­
ζί του τίς όπορτουνιστικές συνήθειες στόν τρόπο τής σκέψης,
θά Ιφτανβ νά ποδμε δτι ό σύντροφος Βόλφγκανγκ Χάϊνε είναι
κάτι λιγότερο άπό γερμανός σύντροφος Ά κίμοφ καί λιγουλά­
κ ι περισσότερο άπό γερμανός σύντροφος Γιβγκόροφ.
'Ο σύντροφος Βόλφγκανγκ Χάϊνε άρχισε μιάν έχοτρατεία
στή «Μηνιαία Σοσιαλιστική Επιθεώρηση» μέ τόν ίδιο στόμφο,
δπως 6 σύντροφος ’Άξελροντ στή νέα «Ίσκρα». Πόσο άξίζει καί
μόνον ό τίτλος τοδ άρθρου: «Δημοκρατικές παρατηρήσεις στό
περιθώριο γιά τήν περίπτωση Γκέρε» (Φύλλο 4, ’Α πρίλης, « S c -
zialistisch e M onatshefte»). Κ αί τό περιεχόμενο δέν είναι λι-
γότερο βροντερό. Ό σύντροφος Β , Χάϊνε άγαναχτεί γιά «τήν
παραβίαση τής αδτονομίας τής Ικλογικής περιφέρειας», όπερα··
σπίζει τή «δημοκρατική άρχή», διαμαρτύρεται Ινάντια στήν άνά-

* 'Ο Γκέρβ »Τχ* έκλβγβΐ οτό Ρ ά ΐχ σ τα γκ οτίς 16 τοβ Ίούνη 1903

ατήν 15η π·ριφ έρβ ια τή ς Σαξωνίας, δοτβρα ϊμοος άπ’ τό α υνίίρ ιο τής
Λρίοβης τοΰ Σοοιαλίη μοχρατιχοβ Κόμματος τής Γβρμανίας κατάθ-to t τήν
έντολή τ ο υ : Οί έκ λο γβ ΐς της 20ής πίρ ιφ 4ρ »ια ς, πο6 μ ί τό 6άνατο τοΟ
Ροζένοψ «Γχβ μβίνει χ*νή ή # ία η τη ς οτή βουλή, θ·έληααν νά προτ·1-
νουν ξανά τόν Γκέρβ {ποψήφιο. 'Η χβντρική καθοδήγηση τοΟ κόμματος
,χαί ή χβντριχή έπιτρο«ή ζύμωσης τή ς Σ α ξονία ς άντιτάχ& ηχαν ο’ αότήν
τήν ένέργ»ία χαί δν χ α ί >1χαν τυπικά τό βιχαία>μα νά έμποίίαοον τήν
Υποψηφιότητα τοΒ Γκέρβ, πέτυχαν ώατόαο νά μή ϊ»χτ*1 6 Γκέρβ τήν
ίποφηφιότητοί του. ? ύ ς ίχ λ ο γ ίς οί αααιαλίημοκροίτβς ήττήβηχαν.
** «Τρβϊς μήνις ίργάτης · οίή φοίμπριχο. 2 6 ν τ .

92
 μίξη τής «προϊστάμβνης άρχής» (δηλ. τής κεντρικές διοίκησης
τού κόμματος) στήν έλεύθέρη ίχλο γή . τ©ν dvunpootinuoy άπό
τό λαό. Δέν πρόκειται έδ<δ γιά τυχαίο έπεισόδιο, μδς διδάσκει
ό σύντροφος Β .Χ άϊνε, άλλά γιά γενική « τ ά σ η π ρ ό ς τ ά
γ ρ ά φ ε ι ο κ ρ α τ ι σ μ ό κ α ί τό σ υ γ κ ε ν τ ρ ω τ ι σ μ ό τ ο δ
κ ό μ μ α τ ο ς » , τάση, πού είχε παρατηρηθεί χαί παλιότβρα, ποό
τώρα δμως γίνεται πολύ έπιχίνδυνη. II ρέπει «νά παραδεχτούμε
κατ’ άρχήν δτι οί τοπικοί Οργανισμοί τού "κόμματος είναι οί
φορείς τής ζωής του» (κλεψιτυπία άπό τό βιβλιαράκι τού συν­
τρόφου Μάρτοφ: «Α κόμα μιά φορά στή μειοψηφία»). Δέν πρέ­
πει «νά τό πάρουμε συνήθεια δλες ο! σημαντικές πολιτικές άπο-
φάσεις νά ξεκινούν άπό Ινα κέντρο», πρέπει νά προφυλάγου­
με τό κόμμα απ’ τή «δογματική πολιτική, πού χάνει τούς δε­
σμούς μέ τή ζωή» (δανεισμένο άπ’ τό λόγο τοδ συντρόφου Μάρ­
τοφ ατό συνέδριο τοο κόμματος, ποό είπε δτι «ή ζωή θά πά­
ρει έκείνο πού τής άνήκει»), « . . . Ά ν έξβτάσουμε τή ρίζα τών
πραγμάτων— βαθαίνει τήν ίπιχειρηματολογία του ό σύντροφος
Β . Χάννε— άν κάνουμβ άφαίρεση άπ' τίς προσωπικές συγκρού­
σεις, πού καί S&, οπως καί πάντα, δέν έπαιξαν μικρό ρόλο,
θά δούμε σ’ αύτή τή μανία ένάντια στούς ά ν α θ ε ω ρ η τ έ ς
(ή υπογράμμιση είναι τοδ συγγραφέα, πού πρέπει νά όποθέσου-
με δτι κάνει υπαινιγμό γιά τή διαφορά τω ν δυό έννοι&ν: πά­
λη ένάντια στόν άναθεωρητισμό χαί πάλη ένάντια στούς ανα­
θεωρητές) κυρίως τή δυσπιστία τό&ν έπίσημων προσώπων τοδ
κόμματος άπέναντι στό ,,ξ έ ν ο σ τ ο ι χ ε ί ο " (δπως φαίνεται
6 Β. Χάϊνε δέ διάβασε άκόμα τό βιβλιαράκι γιά τήν πάλη
ένάντια στήν κατάσταση πολιορκίας χ α ί ?Γ αύτό καταφεύγκ
στόν άγγλισμό: Outsidertum), τή δυσπιστία τής παράδοσης
άπέναντι στό άσυνήθιστο,—τοδ άπρόσωπου Οργανισμού άπέναντι
στόν άτομιχό, μέ δυό λόγια τήν ίδια έχείνη τάση, πού τήν έχου­
με χαρακτηρίσει πιό πάνω σάν τάση πρός τό γραφειοχρατισμό
χ α ί τό συγκεντρωτισμό μέσα στό χόμμα».
Ή έννοια «πειθαρχία» έμπνέει ατό σύντροφο Β. Χάϊνε μιάν
ϊ χ ι λιγότερο εόγβνική άγανάχτηση άπό τόν Ά ξελροντ. . . . «Τούς
άναθεωρητές—γράφει— τούς κατηγόρησαν γιά έλλειψη πειθαρ­
χ ία ;, γιατί έγραφαν στή ,,Ηηνιαία Σοσιαλιστική Επιθεώρηση",
βηλ. σ’ ένα δργανο πού δέν ήθελαν μάλιστα νά τό άναγνωρίσουν
γιά σοσιαλδημοκρατικό, γιατί δέ βρίσκεται κ ά τ ω i n ' τ ό ν
έ λ ε γ χ ο τ ο δ χ ό μ μ ^ α τ ο ς. Καί μόνον αύτή ή προσπάθεια γιά
περιορισμό τής Ιννοιας ..σοσιαλδημοκρατικός", καί μόνο αύτή ή
&παίτηση γιά π ε ι θ α ρ χ ί α στόν τομέα τής ιδεολογικές παρα­
γωγές, 8που πρέπει νά Ιπι κρατεί άπεριόριστη έλευθβρία» (θυμη-
®ήτ«; ή ιδεολογική πάλη είναι πορεία, ενώ ή μορφή Οργάνω­
σης είναι μόνο μορφή), «δείχνουν μιά τάση πρός τό γραφειοχρα-
τισμό χα ί τήν χατάπνιξη τ^ς Ατομικότητας». Κ αί πολλήν ωρα
άχόμα 6 Β. Χάΐνε καταχβραυνώνει μέ κάθε τρόπο αδτήν τή μιση­
τή τάση νά δημιουργηθεί «μ ι ά μεγάλη Οργάνωση, πού ν’ άγχα-
λιάζει δλους χαί πού νά είναι δσο μπορεί πιό συγκεντρωτι-
χή, μ ι ά ταχτική, μ ι ά θεωρία», χαταχεραυνώνβι έκείνοος πού
άπαιτοδν τήν «πιό άπόλυτη 6ποταγή», τήν «τυφλή δποταγή»,
χαταχεραυνώνει τόν «άπλοποιημένο συγκεντρωτισμέ», χτλ. κτλ.
άκολουθώντας χατά γράμμα «τόν Ά ξελροντ').
Έ συζήτηση πού ξεσήκωσε ό Β. Χάΐνε φούντωσε, καί μιά
πού στό γερμανικό κόμμα δέν τήν έμπόδιζαν τίποτα καυγαδά-
χια γύρω άπ’ τό ζήτημα τής πρόσληψης (κοοπτάτσιας), μιά καί
οί γερμανοί ’Ακίμοφ δείχνουν τή φυσιογνωμία τους δχι μόνο
οτά συνέδρια, μά χαί ταχτικά σ’ ένα ειδικό δργανο, ή συζήτηση
κατάληξε γρήγορα στήν άνάλυση τ δ ν τάσεων Αρχής τής ορθοδο­
ξίας καί τοδ άναθεωρητισμοδ στό Οργανωτικό ζήτημα. 'Ο Καούτ-
σκι πήρε τό λόγο (« N e u e Z eit», 1904, φύλλο 28, στό άρθρο
«W ahlkreis u n d P a rte i» — «έχλογιχή περιφέρεια καί κόμμα»)
βάν Ινας i n ’ τούς Εκπροσώπους τής έπαναοτατιχής κατεύθυνσης
(πού χατηγοροδνταν, φυσιχά, δπως καί βέ μβς, γιά «διχταχο­
ρικές», «ίεροεξεταστικές» τάσεις χα ί γιά άλλα τρομερά πράγμα­
τα). «Τό άρθρο τοδ Β* Χάϊνβ— δηλώνει ό Κ. Καούτσχι—έχφρά-
ζει τή σκέψη δλης τής Αναθεωρητικής κατεύθυνσης». Ό χ ι μόνο
στή Γερμανία, μά καί στή Γαλλία χαί στήν Ιτ α λ ία οί Οπορ­
τουνιστές δποστηρίζουν μέ τά δλα τους τόν αότοναμισμό, τό άδυ-
νάτιαμα τής κομματικές πειθαρχίας, τήν έχμηδένισή της, παν··
τοΰ οί τάσεις τους όδηγοΰν στό ξεχαρβάλωμα, στόν ίκφυλισμό
τής «δημοκρατικές άρχής» σέ ά ν α ρ χ ι σ μ ό . «Δημοκρατία δέν
θά πεί καθόλου Ελλειψη έξουσίας—διδάσκει 6 Κ. Καούτσχι τούς
Οπορτουνιστές στό Οργανωτικό ζήτημα—δημοκρατία δέ θά πεΕ
άναρχία, θά πε[ κυριαρχία τής μάζας πάνω στούς πληρεξούσιούς
της, άντίθετα άπό τίς άλλες μορφές έξουσίας, δπου οί δήθεν
δπηρέτες τοδ λαοδ είναι στήν πραγματικότητα άφεντικά του».
*0 Κ. ΚαούτσχΙ kpeuvs λεπτομερειακά τόν ξ$χαρβαλωτιχό ρόλο
τοΰ Οπορτουνιβτιχοδ αύτονομισμοδ στίς διάφορες χώρες, δ ε ι-
94
χνει δτι ίσα-ίσα ή προσχώρηση της « μ ά ζ α ς τ ώ ν ά σ τ ι κ ώ V
σ τ ο t χ ε ί ω ν»* στή ’ σοσιαλδημοκρατία δυναμώνει τόν Οπορ­
τουνισμό, τόν αδτονομισμό καί τήν τάση γιά παράβαση τής πει­
θαρχίας, υπενθυμίζει ξανά καί ξανά δτι ίσα-ίσα «ή Οργάνωση
είναι τό δπλο, πού θ’ άπελευθερώσει τό προλεταριάτο», δτι ίσα*
Ισα «ή Οργάνωση είναι τό είδικό δπλο τοδ προλεταριάτου στήν
ταξική πάλη».
Στή Γερμανία, δπου 6 Οπορτουνισμός είναι πιό Αδύνατος
άπό τή Γαλλία καί τήν Ιτα λία , «οί αύτονομιστικές τάσεις δέν
τράβηξαν άκόμα πέρα άπό παθητικές άπαγγελίες γιά διχτάτο-
ρες καί μεγάλους Ιεροεξεταστές, γιά άναθέματα (B an n sttah l)* *
καί άναζητήσεις αιρέσεων, άπό γκρίνιες πού θά προκαλού-
σκν άτέλειωτα χαυγαδάχια, άν ή άντίπαλη πλευρά άπαντοδσβ
α’ αύτές».
Δέν είναι παράξενο δτι στή Ρωσία, δπου 6 Οπορτουνισμός
μέσα στό χ ίμ μ α είναι άχόμα πώ άδύνατος άπ ο,τι στή Γερμα­
νία, οί αύτονομιστικές τάσεις γέννησαν λιγότερο ιδέες καί πε­
ρισσότερο «παθητικές άπαγγελίες» χαί καυγαδάκια.
Δέν είναι παράξενο δτι ό Καούτσκι φτάνει στό παρακάτω
συμπέρασμα: «Μάλιστα, μπορούμε νά ποδμε δτι ίσως σέ κανέ­
να άλλο ζήτημα δ άναθεωρητισμός όλων τών χωρών, παρ’ δλη
τήν ποικιλομορφία του καί παρ’ δλη τήν πολυχρωμία του, δέν
βίναι τόσο ομόφωνος, δσο στό Οργανωτικό ζήτημα». Καί ό' Κ.
Καούτσκι διατυπώνει τίς βασικές τάσεις τής Ορθοδοξίας χαί τοϋ
άναδεωρητισμοδ σ’ αύτό τον τομέα μέ «τήν τρομερή λέξη» :
γραφειοκρατισμός v ersu s (άπέναντι) στό δημοκρατισμό. «Μας
λένε— γράφει ό Κ. Κ ίο ύ τα χι— δτι δταν στήν κομματική καθοδή­
γηση δίνεται τό δικαίωμα νά έπιδ'ρά στήν έκλογή τοδ δποψή-
φιου (βουλευτή) γιά τό Ράίχσταγκ άπό τίς τοπικές έκλογικές
περιφέρειες, αύτό σημαίνει δτι «παραβιάζεται Ιτσι μέ τόν πιό
προστυχό τρόπο ή δημοκρατική άρχή, πού άπαιτεΐ ν’ άναπτύσσε-
ται δλη ή πολιτική δράση άπό τά κάτω πρός τά πάνω, μέ τήν

* Ό Ε . Κ αοδτοκι ά να φ έρ·ι οάν π α ρ ά ί*ιγμ α τ ίν Ζ ω ρ ί ς. Ό ο ο οί

άνθρωποί αότοί παρεκχλίνοκν ηρός τόν ίπορτοονιομό, τόαο πκριοοότιρο
«ή κομματιχή π ίίβ α ρ χ ία 8ά in p a n s ά να π ό φ ιο γα νά τούς φ α ίνετα ι &ηα-
ρ ά ί» χ τ ο ς π«ριορίομός τή ς έλ»6θ»ρης προοω πιχότητάς τοτις».
** Bannstrahl Βηλ. άνάββμα. Αύτό βίναι τό γ ιρ μ α νιχό ίσοίύναμο τής
ρα ο ιχή ΐ «χατάοτοοης πολιορκίας» χ α ί τβ ν « Ικ τα κ τω ν νέμων». ΕΖναί ή
«τρομ«ρή λέξη» τ δ ν γέρ μ ανβν δπορτοονιοτβν.

95
πρωτοβουλία τών μαζών καί δχι άπ’ τά πάνω πρός τά κάτω,
μέ γραφειοκρατικό τρόπο...» . « Ά ν δμως όπάρχει κάποια πραγ­
ματικά δημοκρατική άρχή, είναι ίσα-ίσα τούτη εώ : ή πλειοψη­
φία πρέπει νά έχει τήν δπεροχή Απέναντι στή μειοψηφία χαί
δ χι τό άντίθετο. . Ή έκλογή τών βουλευτών γιά τό κοινο­
βούλιο άπό όποιαδήποτε χωριστή εκλογική περιφέρεια είναι σο­
βαρό ζήτημα γιά δλο τό κόμμα στό σύνολό του, πού πρέπει νά
έπιδρά στό διορισμό τών υποψηφίων, Ιστω καί μέ τούς πληρε­
ξούσιους τοο κόμματος (V ertrauensm anner). «'Οποιος τό θεω­
ρεί αύτό πολύ γραφειοκρατικό ή συγκεντρωτικό, δς δοκιμάσει
νά προτείνει νά δποδείχνονται οί υποψήφιοι μέ τήν άμεση ψη­
φοφορία ολων τών μελών τοδ κόμματος (sSm m tliche P a rte i-
gen o ssen ). Κι οποίος δέν τό θεωρεί αότό Ιφαρμόσιμο δέν πρέ­
πει νά παραπονιέται γιά έλλειψη δημοκρατισμοδ, δταν ή λει­
τουργία αύτή, δπως καί πολλές άλλες πού άφοροδν ολο τό
κόμμα, έκπληρώνεται άπό ένα ή άπό μερικά κομματικά όργα­
να». Ή τ α ν καί παλιότερ'α έθιμικό δίκαιο στό γερμανικό κόμ­
μα μερικές έκλογικές περιφέρειες «νά συνεννοούνται φιλικά» μέ
τήν καθοδήγηση τοδ κόμματος γιά τήν υπόδειξη τούτου ή Ικεί-
νου τοδ υποψήφιου. «Τό κόμμα ομως Ιγινε πιά πολύ μεγάλο
κι αδτό τό σιωπηρό έθιμικό δίκαιο δέ φτάνει. Τό έθιμικό δί­
καιο παύει νά είναι δίκαιο, δταν πάψουν νά τό άναγνωρίζουν
σάν κάτι τό αότονόητο, δταν ά μ φ ι σ β η τ ο δ ν τ α ι δσα θε­
σπίζει ή άκόμα δταν άμφισβητείται καί ή ίδια ή Οπαρξή του.
Τότε πρέπει νά διατυπωθεί ρητά, νά κωδικοποιηθεΐ» .. . τότε πρέ­
πει νά περάσουμε σ’ έναν «άκριβή καταστατικό καθορισμό (sta-
tu ta risc h e F estleg u n g ) καί Ιτσι σέ μιά μεγαλύτερη αδστηρότη-
τα (g rS ssere S traffheit) τής δργάνωσης».
Έ τ σ ι λοιπόν, βλέπετε σέ άλλες συνθήκες τήν Ιδια πάλη
τής όπορτουνιστικής καί Ιπαναστατικής πτέρυγας τοδ κόμμα­
τος πάνω στό δργανωτικό ζήτημα, τήν ίδια σύγκρουση τοδ αότο-
νομισμοδ καί τοδ συγκεντρωτισμού, τοδ δημοκρατισμοδ καί τοδ
«γραφειοκρατισμοδ», τών τάσεων γιά άδυνάτισμα τής αύστηρό-
τητας καί γιά δυνάμωμα τής αδστηρότητας στήν όργάνωση καί
στήν πειθαρχία, τής ψυχολογίας τοδ άστατου διανοούμενου καί
τού σταθεροδ προλετάριου, τοδ δια νοούμε νίστικου άταμι κισμοό
καί τής προλεταριακής συνοχής. Μπαίνει τό έρώτημα, ποιά στά­
ση κράτησε ίπ έν σ ν τι σ’αδτή τή σύγκρουση ή ά σ τ ι κ ή δ η μ ο ­
κ ρ α τ ί α — δχι έκϊίνη πού ή καμωματοδ ή ιστορία υποσχέθηκε

96
μονάχα νά τή δβίξβι κάποτε ατά κρυφά ατό σύντροφο Ά ξβ λ-
ροντ— μά ή πραγματική, ή Αληθινή Αστική δημοκρατία, πού ΙΙχει
καί στή Γερμανία ’ό χι λιγότερο μυαλωμένους καί παρατηρητι­
κούς έκπροσώπους άπό τούς δικούς μας κυρίους τής «Όσβομποζ-
ντένιγιε». Ή γερμανική Αστική δημοκρατία άπάντηαε Αμέσως
στήν καινούργια διαμάχη καί όποστήριξε μέ τήν ψυχή της—
δπως καί ή ρωσική, δπως καί παντού, δπως καί πάντα— τήν
όπορτουνίατική πτέρυγα τού σοσιαλδημοκρατικοί') κόμματος. Τό
γνωστό δργανο τοδ γερμανικού χρηματιστηριακού κεφαλαίου,
« Ε φ η μ ε ρ ί δ α τ ή ς Φ ρ α γ κ φ ο ύ ρ τ η ς » («Frankfurter Zei-
tung») δημοσίευσε ϊνα θορυβώδικο κύριο άρθρο («Frankf. Zei-
tung», 1904, 7 τοδ ’Α πρίλη, φύλλο 97 Abendblatt), πού δείχνει
δτι οί ξεδιάντροπες κλεψιτυπίες άπό τά άρθρα τοδ Ά ξελροντ γί­
νονται κυριολεχτικά ένα είδος άρρώατεια τοδ γερμανικού τύπου.
Οί τρομεροί δημοκράτες τοδ χρηματιστηρίου τής Φραγκφούρτης
μαστιγώνουν τήν «Απόλυταρχία» μέσα ατό σοσιαλδημοκρατικό
κόμμα, τήν «κομματική διχτατορία», τήν «αύταρχική κυριαρχία
τών κομματικών Αρχών», αδτούς τούς Εκκλησιαστικούς «Αφορι-
σμούς» μέ τούς δποίους θέλουν «νά τιμωρήσουν ολο τόν Αναθεω-
ρητιαμό» (θυμηθήτε τήν «ψεύτικη κατηγορία γιά οπορτουνισμό»),
αύτή τήν Απαίτηση γιά «τυφλή οποταγή», γιά «δκαμπτη πειθαρ­
χία», τήν Απαίτηση γιά «δουλόπρεπη οποταγή», τή μετατροπή
τών μβλών τοδ κόμματος σέ «πολιτικά πτώματα» (αύτό είναι πο­
λύ πιό δυνατό Απ’ τίς βιδίτσες καί τίς ροδίτσες !). «Κάθε προσω­
πική ίδιομορφία—-ξεφωνίζουν Αγαναχτισμένοι οι ιππότες τού χρη­
ματιστηρίου μπρός ατό θέαμα τοδ Αντιδημοκρατικού καθεστώτος
τ^ς σοσιαλδημοκρατίας—κάθε Ατομικισμός πρέπει, βλέπετε, νά
Απαγορεύεται, γιατί φοβούνται μήν οδηγήσει στό γαλλικό κα­
θεστώς, στό ζωρεσισμό καί τό μιλλερανισμό, δπως δήλωσε Ανοι­
χτά 6 Ζίντερμαν, πού Ικανέ τήν εισήγηση πάνω σ’ αδτό τό
ζήτημα» στό συνέδριο τών σοσιαλδημοκρατών τής Σαξωνίας.

Κ ’ Ιτσι, έφόσον οί καινούργιες λεξοδλες τής νέας «Ίσκρα»

πάνω στό οργανωτικό ζήτημα, ϋχουν τήν Ιννοια Αρχών δέ χω -
ρ ίε ι καμιά Αμφιβολία δτι ή Ιννοικ αύτή είναι δπορτουνιστική.
Τό συμπέρασμα αδτό ένισχύεται καί μ’ ολη τήν Ανάλυση τοδ
κομματικού μας συνεδρίου, πού χωρίστηκε σέ Επαναστατική καί
όπορτουνιστική πτέρυγα χαί μέ τό παράδειγμα ? λ ω ν τώ ν οο-
σιαλδημοκρατικών κομμάτων tfji Ευρώπης, πού 6 δϊορτουνισμός
τους στό δργανωτικό ζήτημα έκφράζεται μέ τίς ίδιβς τάσβις, μέ
τίς ιδίες κατηγορίες χ α ί συνήθως μέ τίς Γδιες λβξοδλβς, Φυσικά,
οί έθνικές ιδιομορφίες τών διαφόρων κομμάτων χαί ή άνομοιο-
γένβια των πολιτικών συνθηκών στίς διάφορες χώρες βάζουν τή
σφραγίδα τους, κάνουν τόν γερμανικό οπορτουνισμό νά μήν μοιάζει
καθόλου μέ τό γαλλικό, τό γαλλικό μέ τόν Ιταλιχό, τόν ιταλικό
μέ τό ρωσικό. 'Η ομοιογένεια 2μως τοδ βασικοδ χωρισμοδ δλων
αυτών τών κομμάτων σέ Ιπαναστατική καί δπορτουνιστική π τέ­
ρυγα, ή ομοιογένεια τής πορείας τών σκέψεων καί τών τάσεων
τοδ ό^ιορτουνισμοδ στό δργανωτικό ζήτημα, προβάλλει ξεκάθαρα
παρ’ ολη τή διαφορά τών συνθηκών πού άναφέραμε*. Ή πλη­
θώρα τών έκπροσώπων τής ριζοσπαστικές διανόησης μέσα στίς
γρα μμ ή τών μαρξιστών μας χαί τών σοσιαλδημοκρατών μας
Ικανέ καί κάνει άναπόφευγη τήν Βπαρξη, στούς πιό διαφορετιχούς
τομείς καί μέ τίς πιό διαφορετικές μορφές, τοδ δπορτουνισμοδ
πού τόν γεννιϊ ή νοοτροπία της. Πολεμήσαμε τόν δπορτουνισμό
στά βασικά ζητήματα της κοσμοθεωρίας μας, στά ζητήματα τοδ
προγράμματος καί ή πλέρια διάσταση στούς σκοπούς όδήγησαν
άναπόφευγα στόν άμετάκλητο διαχωρισμό άνάμεσα στούς φιλε­
λεύθερους πού χάλασαν τό νόμιμο μαρξισμό μας καί στους σο­
σιαλδημοκράτες. Πολεμήσαμε τόν δπορτουνισμό στά ζητήματα
ταχτικής καί ή διάσταση μ! τούς συντρόφους Κριτσέφσκι καί
Ά κίμοφ πάνω σ’ αυτά τά ζητήματα, πού έχουν μικρότερη ση­
μασία, ήταν φυδίκά μόνο προσωρινή καί δέ συνοδεύτηκε άπό

* Σήμερα κανένας δέ θ’ άμφισβητήσει δ ιι 6 παλιός χωρισμός τδ ν

ρώσων σοσιαλδημοκρατών στά ζητήμ ατα τής τα χτικ ή ς σέ οίκονομιστές
κ αί πολιτικούς ήταν Ιδιος μέ τό χωρισμό δλης τής διεθ-νοδς σοσιαλδη­
μοκρατίας σέ δπορτουνιστές καί έπαναατάτες, παρ’ δλο πού είνα ι πολύ
μ εγά λ η ή διάφορα άνάμεσα στούς συντρόφους Μαρτίνοφ κ αί Ά κίμ οφ άπό
τό §να μέρος καί τούς _ συντρόφους φόν Φόλμαρ καί φόν ”Ελμ ή τούς
Ζωρές καί Μιλλεράν άπό άλλο. Ε ίναι έπίοης Αναμφισβήτητη καί ή δμοιο-
γ έ ν ε ια των Ρασικών χωρισμδν πάνω στό όργανωτικό ζήτημα, παρ’ δλη τήν
τεράστια διαφορά ανάμεσα στίς χώ ρες πού δέν δχουν πολιτικ ά δικαιώ μα­
τα καί στίς χώ ρες ίιού είνα ι πολιτικά έλδύθερες. ’Ε ξαιρετικά χαρα κτη­
ριστικό είνα ι τό γεγο νό ς δτι ή σύνταξη τής νέας «Ίσ κρα», πού στηρίζε­
τα ι σέ άρχές, άφοϋ IS-ιςε στά π ετα χτά τή διαμάχη τοΟ Καούτσκι μέ τόν
^ίάίνε (φύλλο 64), π α ρ ά κ α μ ψ ε δειλά τό ζήτημα γ ιά τίς τάσεις ά ρ-
X ® ν κ ά 6- ε οπορτουνισμοί καί καθ·ε δρ&οδοξίας στό όργανωτ.κό ζήτημα.

98
 κανένα σχηματισμό διαφορετικών κομμάτων. Σήμερα πρέπει νά
χβτανιχήσουμ· τόν όπορτουνιομό τοδ Μάρτοφ καί τοδ 'Αξελροντ
σιά όργανωτικά ζητήματα, πού φυσικά βίναι ζητήματα άχόμα
λιγότερο βασικά ά π ’ τά ζητήματα τοδ προγράμματος χαί τής
ταχτικές, μά πού αδτή τή στιγμή παρουσιάζονται στό προσκή­
νιο τής κομματικής ζωής μας.
Ό τ α ν μιλάμε γιά άγώνα ένάντια στόν όπορτουνιομό δέν
πρέπει ποτέ νά ξεχνούμε τό χαρακτηριστικό γνώρισμα 8λου τού
σύγχρονου όπορτουνισμοδ σ’ ολους τούς τομείς: δτι είναι άκα-
θόριστος, άσαφής, άσύλληπτος. 'Ο όπορτουνιστής, άπό τήν ίδια
του τή φύση, άποφεύγει πάντα νά βάλει τό ζήτημα συγκεκρι­
μένα χαί κατηγορηματικά, ψάχνει νά βρεί τή συνιοταμένη, στρι­
φογυρίζει σάν φείδι άνάμεσα σέ άπόψεις πού άλληλοαπο^λείον-
ται, προσπαθώντας «νά είναι σύμφωνος» καί μέ τή μιά χαί μέ
τήν άλλη, άνάγοντας τίς διαφωνίες του σέ μικροδιορθώσεις, σέ
άμφιβολίες, σέ άγαθές καί άθώες εδχές κ τλ. κ τλ. Ό όπορτου-
νιστής στά ζητήματα τοδ προγράμματος, ό σύντροφος Έ ν τ .
Μπέρνοταϊν, είναι «σύμφωνος» μέ τό έπαναστατικό πρόγραμμα
τοδ κόμματος καί παρ’ 8λο πού, άσφαλώς, θά ποθούσε τή «ριζι­
κή μεταρύθμισή» του, τό θεωρεί παράκαιρο, άσκοπο, 8χι τόσο
σπουδαίο, δσο ε:ναι ή διευκρίνιση τών «γενικών άρχών» τής «κρι­
τικής» (πού συνίστανται κυρίως στό μή κριτικό δανεισμό άρχών
καί λέξεων άπό τήν άστική δημοκρατία). Ό δπορτουνιστής
στά ζητήματα τής ταχτικής, ό σύντροφος Φόν Φόλμαρ, είναι
έπίσης σύμφωνος μέ τήν παλιά ταχτική τής Επαναστατικής σο­
σιαλδημοκρατίας καί περιορίζεται έπίσης περισσότερο σέ άπαγ-
γελίες, διορθωσούλες, σέ ειρωνείες χωρίς νά διατυπώνει καθό­
λου καμιά καθορισμένη «μινιατεριαλιστική» ταχτική. Οί Οπορ­
τουνιστές στά όργανωτικά ζητήματα, οί σύντροφοι Μάρτοφ καί
Ά ξελροντ δέν Ιχουν έπίσης δόσει ως τώρα, παρ’ 8λο ποδ τούς
καλέσαμε άνοιχτά, καμιά καθορισμένη θέση άρχών, πού θά μπο­
ρούσε νά «κατοχυρωθεί καταστατικά», θ ά ήθελαν κι αδτοί, χω ­
ρίς δλλο θά ήθελαν, «ριζική μεταρύθμισή» τοδ όργανωτικοδ μας
καταστατικού («Ίσκρα», φύλλο 58, σελ. 2, στήλη 3η), θά προτι­
μούσαν 8μως ν’ άσχοληθοδν στήν άρχή μέ τά «γενικά ζητήμα­
τα τής δργάνωσης» (γιατί μιά πραγματικά ριζική μεταρύθμισή
τού καταστατικού μας, πού παρά τό πρώτο άρθρο είναι ώστόσο
συγκεντρωτικό, άν γινόταν στό πνεύμα τής νέας «Ίσκρα», θά
οδηγούσε άναπόφευγα στόν αδτονομισμό, ένώ 6 σύντροφος Μάρ-
τοφ δέ θέλει, φυσικά νά ομολογήσει οδτε καί ατόν ίδιο τόν έαυ-
τέ του δτι κ α τ ’ ά ρ χ ή ν Ιχ ει τάση πρός τόν αϋτονομισμό). Γ ι’
αδτό ή θέση τους «άρχήί» πάνω οτό όργανωτιχό ζήτημα παίρνει
Ζλα τά χρώματα τής ίριδα ς: κυριαρχούν οί άθώες γεμάτες π ά ­
θος άπαγγελίες γιά άπολυταρχία χαί γραφειοκρατισμό, γιά τυ­
φλή δποταγή, γιά βιδίτσες χαί ροδίτσες, άπαγγελίες, τόσο άθώες
πού είναι πάρα πολύ δύσκολο νά ξεχωρίσεις σ’ αύτές τό πραγ­
ματικέ τους νόημα άπό άποψη άρχ&ν, άπό τό πραγματικό τους
νόημα Από τήν άποψη τής πρόσληψης. Ό μ ω ς δσο πιό βαθιά
μπαίνεις μέσα στό δάσος, τόσο πιό πολλά γίνονται τά κούτσου­
ρα: οί προσπάθειες γιά άνάλυση χαί άχριβή καθορισμό τοΰ μ ι-
οητοΰ «γραφβιοχρατισμοΰ» οδηγούν άναπόφευγα στόν αύτονομι-
σμό, οί προσπάθειες γιά τέ «βάθαίμα χαί τό θεμελίωμα οδηγούν
άναπότρεπτα στή διχαιολόγηση τί]ς καθυστέρησης, στήν πολι­
τική τής ούρδς, σέ γιρονδίνιχες φράσεις. Τέλος, παρουσιάζεται
ή άρχή τοδ ά ν α ρ χ ι σ μ ό δ, σάν μοναδική άρχή, που είναι
πραγματικά καθορισμένη χαί πού συνεπώς Εκδηλώνεται στήν
πράξη Εξαιρετικά καθαρά (ή πράξη προπορεύεται πάντα άπ’ τή
θεωρία). Κοροϊδία τής πειθαρχίας— αδτονομισμός— άναρχισμός,
νά ή σκαλίτσα, πού πάνω της πότε κατεβαίνει, πότε άνββαί-
νβι ο όργανωτιχός μας Οπορτουνισμός, πηδώντας άπό σκαλοπά­
τ ι σέ σκαλοπάτι χαί άποφεύγοντας έντεχνα χάθε συγκεκριμένη
διατύπωση τΦν άρχ&ν του*. Ή ίδια άχριβώς κλιμάκωση ττα-
* Ό π ο ιο ς θάματά: τίς συζητήσεις πάνω στό πρώτο άρθρο θά BsC τώ­
ρα ξ·κάθαρα δτι τό λάθος ιο 3 συντρόφου Μάρτοφ κ αί το3 οοντρόφοο
Ά ξ ·λ ρ ο ν τ π άνα ατό πρώτο άρθρο, δταν τό άναπτύξουμ» καί τό βαθύνου-
μ», δδηγ·1 ά ν α π ό φ β υ γ α , στόν όργανωτικό δπορτουνιαμό. *Η βασική
18ία το3 συντρόφου Μάρτοφ—6 κα&ένας μ π ς ρ ιΐ νά &stnpsC τόν έαυτό του
μέλος το3 κόμματος—«Τναι άκριβώς ψ«6τικος «ϊημοκρατιαμός», clvai ή Ιδέα
γ ιά τήν οικοδόμηση το3 κόμματος άπό τά κάτω πρός τά πάνω . Ά ντίθ-βτα,
ή δική μου Ιδέα stv ai «γραφ«ιοκρατική», μέ τήν έννοια, δ τι τό κόμμα
ο1κοδομ»1ται άπό τά πάνα> πρός τά κάτω , άπό τό κομματικό συνέδριο πρός
τίς διάφορβς κ ομματικές δργανώσβις. Καί ή νοοτροπία το3 άστο3 δ ία -
νοούμβνοο, κ αί ο( ά να ρχιχές φ ράοίΐς, κ αί ή δπορτοονιστική βαθυστοχασιά
τή ς πολιτικής τής ούρδς, δλ* αότά φάνηκαν κιόλας οτίς σ υζη τή σ ϊΐς γ ιά
τό πρώτο άρθρο. Ό σύντροφος Μάρτοφ μιλ’δ γ ιά τή «δοολιά τή ς σκέψης
πο6 Λρχιαβ» στή νέα «Ίσ κ ρ α » . Αΰτό etvai άλήθβια άπό τήν άποψη δ τι
κα£ 6 Μάρτοφ κ αί δ "Αξβλροντ π ρ α γμ α τικ ά προωθοβν τή σκέψη πρός
νέα κατβόθονση, άρχίζοντας άπ’ τό πρώτο άρθρο. Τό δυστύχημα δμως
tlv a l δτι ή χατβδθυνση αύτή «Τναι όπορτουνιοτιχή. Ό α ο πβρίσσότβρο θά
«δουλβύουν» πρός α ό τ ή τήν κατβϋθυνση, τόσο πιό βαθιά θά βουλιά­
ζουν στό βάλτο.

100
βαττιρείται χαί βτόν όπορτουνιομό αχό πρόγραμμα χα ί στήν τα ­
χτική : κοροϊδία τής «Ορθοδοξίας», τής στενότητας χαί τής άδρά-
yetaj—άναθεωρητική «κριτική» καί μινιστεριαλισμός— άστική δη­
μοκρατία*
'ϊπ ά ρ χ ε ι στενός ψυχολογικός δεσμός άνάμεσα αχό μίσος πρός
τήν πειθαρχία καί στόν άκατάπαυτο, ’ μακρβσυρτο τόνο π ρ ο -
ο β ο λ ο ί , πού αντηχεί σ’ ολα τά γραφτά δλων τών σύγχρονων
δπορτουνιστών γενικά χαί τή ς διχΐ/ς μας μειοψηφίας είδιχά.
Τούς καταδιώκουν, τούς καταπιέζουν, τούς διώχνουν, τούς πο­
λιορκούν, τούς κακομεταχειρίζονται. Σ’ αύτά τά λογάκια όπάρ-
χει πολύ περισσότερη ψυχολογική καί πολιτική άλήθεια, ά π ’ 8,τι,
πιθανόν νά υποψιαζόταν δ ίδιος δ δράστης τοδ χαριτωμένου καί
έξυπνου άστείου σχετικά μέ τά θύματα της κακομεταχείρισης καί
μέ οσους τούς κακομεταχειρίζονται. Πραγματικά, πάρχε τά πρα-
χτικά τού κομματικού μας συνεδρίου καί θά δείτε 8τι τή μειο­
ψηφία τήν άποτελούν δλοι οί προσβλημένοι, δλοι έκείνοι πού
κάποτε καί γιά κάποιο λόγο τούς πρόσβαλε ή έπαναστατική σο­
σιαλδημοκρατία. Έ κ ε ί βρίσκονται οί οπαδοί τού Μπούντ καί
τού «Ραμπότσεγιε Ντιέλο», πού τούς «προσβάλαμε» σέ τέτΜ>
σημείο, πού έφυγαν άπ’ τό συνέδριο. Έ κ εί βρίκονται οί οπαδοί τοδ
«Ε ργάτη τού Νότου», θανάσιμα προοσβλημένοι άπό τό θανάτω-
μα τών οργανώσεων γενικά καί τής δικής τους δργάνωσης ει­
δικά. Έ κ εί βρίσκεται δ σύντροφος Μάχοφ, πού τόν πρόσβαλαν
κάθε φορά πού πήρε τό λόγο (γιατί ταχτικά, κάθε φορά ρεζι­
λευόταν). Έ κεί, τέλος βρίσκονται δ σύντροφος Μάρτοφ καί ό
σύντροφος Ά ξελροντ, πού τούς προσβάλαμε' μέ τήν «ψεύτικη
κατηγορία γιά οπορτουνισμό» σχετικά μέ τό πρώτο άρθρο τού
καταστατικού καί μέ τήν ήττα τους στίς έκλογές. Κι ολες αδτές
οί πικρές προσβολές δέν ήταν τυχαίο άποτέλεσμα άπαράδεχτων
βδφυολογιών, άπό τομών επιθέσεων, λυσασμένης πολεμικής, από­
τομου χτυπήματος τής πόρτας καί έπίδειξης τής γροθιάς, οπως'
νομίζουν ως τά σήμίρα πάρα πολλοί φιλισταίοι, μά ήταν τό
άναπόφευγο πολιτικό άποτέλεσμα ολης τής τρίχρονης ιδεολογι­
κής δουλιάς τής «Ίσκρα». Ά ν σ’ αδτά τά τρία χρόνια δέν είχα­
με άερολογήσει άπλώς, άλλά είχαμε έκφράσει τίς πεποιθήσεις
εκείνες, πού πρέπει νά γίνουν πράξη, τότε δέ μπορούσαμε παρά
νά πολεμήσουμβ στό συνέδριο τούς άντιϊσκριστές καί τό «βάλ­
το». Κι 8ταν έμείς μαζί μέ τόν σύντροφο Μάρτοφ, πού πο­
λεμούσε στίς πρώτες γραμμές μέ όψωμένη^ τήν περικεφαλαία,
101
προσβάλαμε τόσο πολλούς άνθρώπους, δέ μ ά; ϊμενε παρά νά
προσβάλουμε τόσο δά, λιγουλάκι τό σύντροφο ' Αξελροντ καί
τό σύντροφο Μάρτοφ γιά νά ξεχειλίσει τό ποτήρι. *Η ποσότη­
τα πέρασ» σέ ποιότητα. Έ γ ιν ε ή άρνηση τί}ς άρνηση;. Ό λ ο ι ο!
προσβλημένοι ξέχασαν τοΰ; λογαριασμού;, πού είχαν άναμβτα-
ξύ του;, ρίχτηκαν μέ λυγμού; ό ένας στήν άγκαλιά τοο άλλου,
καί βψωσαν τή σημαία τ ή ; «Ιξέγερση; Ινάντια στό λενινισμό»*.
Ή Ιξέγερση είναι θαυμάσιο πράγμα, δταν Ιξεγίίρονται τά
πρωτοπόρα στοιχεία ένάντια ατά άντιδραστικά. Είναι καλό, δταν
ή Ιπαναστατική πτέρυγα Ιξεγείρεται Ινάντια στήν έπορτουνι-
βτική. Είναι κακό, δταν ή δπορτουνιστική πτέρυγα ξεσηκώ­
νεται Ινάντια στήν Ιπαναστατική.
Ό σύντροφο; Πλεχάνοφ άναγκάζεται νά συμμετέχει σ’ αύ­
τή τήν κακή όπόθεση λχ. σάν αιχμάλωτο; πολέμου. Προσπα­
θεί «νά βγάλει τό ά χ τι του», πιάνοντα; βρισμένες άδέξιε; φρά­
σεις τοΰ συντάχτη τούτη; ή Ικείνη; τή ; άπόφαση; πρός 8φελο(
τή; «πλειοψηφία;» καί ξεφωνίζει: «Τό φτωχό τόν σύντροφο Αέ-
ν ιν ! Χ άλια πού Ιχουν ο! δρθόδοξοι δπαδοί του!» («Ισκρα», φύλ­
λο 63, παράρτημα).
Ξέρετε δμω; σύντροφε Πλεχάνοφ, άν Ιγώ είμαι φτω χό;,
τότε πιά ή σύνταξη τή ; νέα; «Ίσκρα» είναι θεόφτωχη. Ό σ ο φτω­
χ ό ; κι άν είμαι, δέν δφτασα άκόμα σέ τόσο άπόλοτη Ιξαθλίω-
ση πού ν’ άναγκάζομαι νά κλείνω τά μάτια μου μπροστά ατό
κομματικό συνέδριο καί νά ψάχνω νά βρω όλικό στί; άποφάσει;
τών μελών τών Ιπιτροπών γιά νά κάνω ασκήσεις Ιξυπνάδας. Ό σ ο
φ τω χό; κι άν είμαι, είμαι χιλιάδε; φορές πιό πλούσιο; άπό
κείνους, πού οί δπαδοί του; δέν άφήνουν νά τού; ξεφόγει τού­
τη ή Ικείνη ή άδέξια φράση, άλλά σ’ δλα τά ζητήματα, καί στά
οργανωτικά, καί στά ζητήματα τα χτική;, καί στά προγραμματι­
κά, όπερασπίζουν μέ πείσμα καί Ιπιμονή άρχέ; πού βίναι άντί-
θετες άπό τ ί; άρχέ; τή ; Ιπαναστατική; σοσιαλδημοκρατία;. Ό σο
κι άν είμαι φτωχό;, δέν Ιφτασα άκόμα στό σημείο ν’ Αναγκά­
ζομαι ν ά κ ρ ύ β ω ά π ό τ ό κ ο ι ν ό τού; Ιπαίνου;, πού μοΰ
κάνουν τέτιοι δπαδοί. Ή σύνταξη δμω; τή ; νέα; «Ίσχρα» άναγ-
κάζεται νά τό κάνει αδτό.
Ξέρετε, άναγνώστη, τ ί είναι ή ’Επιτροπή τοΰ Βορονέζ τοΰ

-* Αύτή ή παράξβνη Ικφρααη ά νή κ·( ατό αΰντροφα Μάρτοφ («Κ ατά-

οταοη πολιορχ(α<», α*λ. 68).

102
Ρ ω σ ικ ο ύ Σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού Κ όμματος; Ά ν δέν
χψ ξέρετε, διαβάστε τά πραχτικά τοδ κομματικού οονεδρίου.
θά μάθετε άπό κεί οτι τήν κατεύθυνση αύτής τής έπιτροπί,ς
τήν έκφράζουν δλοκληρωτικά ο? σύντροφοι Ά κίμοφ καί Μπροΰ-
x sp , πού στό συνέδριο πολέμησαν σ’ ολη τή γραμμή τήν Επανα­
στατική πτέρυγα τού κόμματος καί πού δεκάδες φορές τούς
κατέταξαν στού; δπορτουνιστές :<λοι, Αρχίζοντας άπό τό σύντρο­
φο Πλεχάνοφ καί τελειώνοντας σ τό σύντροφο Ποπόφ. Καί νά τ ί
δηλώνει αύτή ή Ε π ιτρ ο π ή τοΰ Βορονέζ στήν προκήρυξή της τοδ
Γενάρη (φύλλο 12, 1904, Γενάρης):
«Μέσα οτό χ ϊμ μ α μας, πού άδιάκοπα άναπτύσαεται, οονέβηχε π έρ ο ι
Ιν α μεγάλο χα( οποοδαίο γεγονός γ ιά τό χόμμα : ίγ ιν ε τό i s δτβρο ou-
νέδριο τοβ ΡΣΔΕ Κόμματος, αονέδριο τών άντιπροοώπβν τών ό ρ γα ν ώ -
ο»ών του. Ή σύγκληση ουνεδρίου το 3 κόμματος είναι Ινα πολύ π ε ρ ί-
πλοχο χ α ί, μέσα οτ(ς ουνβήχες τ η ς· μοναρχίας, πολύ ριψοκίνδυνο χα£·
δύσκολο ϊρ γ ο χα( γ ΐ ’ αότό δέν είνα ι παράξενο δ τι ή σΟγχληοη τοΰ συ­
νεδρίου Ι γ ινβ χ ά θ β ά λ λ ο π α ρ ά τ έ λ ε ι α χ α ί τό Ιδιο τό συνέδριο,
dtv καί Ιγ ιν * χω ρίς Απρόοπτα, δέν Ιχανοποίηοε δλες τίς απαιτήσ εις πού
είχ ε τό χόμμα άπ’ αότό.Οί σύντροφοι, ποδ τοό; β ίχε ανατεθεί άπό τή ουνδιά -
σκεψη (σύσκεψη) τοδ 1902 νά αογχαλέσουν τό αυνέίριο πιάστηκαν χ α ί τ ό·
ο υ ν έ δ ρ ι ο τό δ ρ γ ά ν ο ο α ν π ρ ό σ ω π α πού π ρ ο έ ρ χ ο ν τ α ν
μόνο Από μιά κ α τε ύ θ υν σ η τ ή ς ρ ω σ ι κ ή ς σ ο σ ι α λ δ η ­
μ ο κ ρ α τ ί α ς , ά π ό τ ή ν ί ο χ ρ ι χ ή . Π ο λ λ ί ς δργανώσεις σοσιαλ­
δημοκρατών, δ χ ι δμως ια τρικές, δέν τ ίς χάλβοαν νά πάρουν μέρος σ-τίς
έργασίες τοΟ ουνβϊρ ίου: έ ν μ έ ρ β ι γ ι ’ α ό τ ό τ ό λ ό γ ο έ κ π λ η -
ρώθηχε μ έ έ ξ α ι ρ ε τ ι χ ά ά τ ε λ ή τ ρ ό π ο τό καθήκον τοδ συνέδριο»
γ ιά τήν έπ εξεργασ ία τ ο β π ρ ο γ ρ ά μ μ α τ ο ς χ α ί τ ο Ο χ α τ α , ο τ α -
τ ι χ ο 8 τοδ κόμματος. Οί Ιδιοι οΕ οδνεδροι παραδέχονται δτι οτό κ ατα ­
στατικό δπβρχουν μεγάλα κενά ,,ποδ μποροΟν νά όδηγήοουν οέ έ π ιχ ίν -
δυνες π α ρ εξη γ ή σ εις". 2τό συνέϊριο οί Ιδιοι οί Ιοχριστές δ ια οπά οτη χα ν
χαί πολλά άνώτερα ο τελ έχ η τού ΡΣΔΕ Κόμματός μας, πού <δς τότε νό­
μ ιζες δτι παραδέχονται ατόφιο τό πρόγραμμα δράοης τής ,,'Ιο χ ρ α " ,
Svuooxv δ τι δέν βίναι βιώσιμες πολλές άπό τίς απόψεις της, πού φ ορείς
τους ήταν κ υ ρ ί ω ς ό Δ έ ν ι ν κ α ί ό ΐ ί λ ε χ ά ν ο φ . Παρ’ δλο πού·
ατό συνέδριο Ιπικράτησαν οΕ τελευταίοι, ή δύναμη τής π ρ α χ τικ ή ς ζωής,
οί ά πα ιτήσ εις τής π ρ α γμ α τικ ή ς δοολι&ς, πού σ τίς γραμμές τη ς βρίσκον­
τα ι χ α ί 8λοι οί μή Ιοχριοτές, διορθώνουν γρή γορα τά λάθη τδ ν θεωρη­
τικών χ α ί ύστερα άπό τό συνέδριο ίκαναν κ ιόλας σοβαρές ίιορδώ οείς. Ή

103
 1

, , Ί ο κ ρ α “ <5 λ λ α ξ s π ο λ ύ κ α ί δ π ό σ χ β τ α ί δτι Θ' άφουγκράζβτα<

π ροσεχτικά τίς άπαιχήσβις -cffiv ά γω νιοτδν τής σοσιαλίημοκρατίας γ · ν ι-
χοί. Έ τ σ ι, άν καί ο ί έ ρ γ α σ ί ε ς τ ο 3 σ υ ν ε δ ρ ί ο υ ' π ρ ί π · ι ν ά
ά ν α fl f.w ρ η β ο 5 ν 4πό τά έρχόμβνο συνέδριο καί γ ι’ β ό τί, δπως τό
Ιχουν άντίληφθβϊ καί ο£ ΐδ:οί οί σύνεδροι, δέν είναι ικανοποιητικές κ α ί
δέ μ π ο ρ ο β ν νά μ π ο β ν ο τ ό κ ό μ μ α ο ά ν ά ν α λ λ ο ί ω τ * ς
ά π ο φ ά σ ε ι ς , τό συνέδριο ά ποσ α φ ή νισ »'τή ι κατάσταση τ δ ν πραγμάτων
στό κόμμα, ϊδοσ* πολύ δλίκό γ:ά τήν παραπέρα θεωρητική χ α ί δργανω -
τική ίράαη το8 χόμματος κ ’ £6οσε τεράστια δ ιδ α χτική πείρα γ ιά τή
γεν ικ ή κομματική δουλ(ά. Τ ίς άποφάοβις το 8 συνεδρίου χα ί τό καταστα­
τικό πού έπβξβργάστηχβ θ- ά τ ά π ά ρ ο υ ν 6 π ό ψ η τους δλες ο ί όρ-
γανώοβις, πολλές δμως Θ’ ά π ο φ δ γ ο υ ν ν ά δ δ η γ η β ο Ο ν i n o *
κ λ ε ι α τ ι κ ά ί, π ’ α 6 τ έ ς, γ ι α τ ί είν α ι όλοφάνερα άτελβίς.
Ή ’Ε πιτροπή τοδ Βορονέζ, κατανοώ ντος δλη τή σπουδαιότητα τής γε­
ν ικ ές κομματ:χί]ς ϊου λια ς, α π ά ν τ η σ ε ζωηρά σ* δλα τά ζητήματα που
ϊχο ο ν σ χίο η μά τήν όργάνωση το3 συνεδρίου. Νιώθει δλη τή σπουδαιότητβ
τοβ Ιργου πού Ι γ ιν ε οτό συνέδριο, χ α ι ρ β τ ί ζ ε : τ ή σ τ ρ ο φ ή π ο 6 σ ο ν τ β­
λ έ σ τ η κ ε ο τ ή ν , , Ί ο κ ρ α“, πού Ιγ ιν » Κ εντρικό “Οργανο (xftpto όργανο).
Παρ’ όλο πού ή κατάσταση μέσα ατό κόμμα καί οτήν ΚΕ
δέν είναι ά κ ό μ α ικανοποιητική, ώστόσο πιστεύουμε δτι μέ
τίς κοινές προσπάθειες θά τελειοποιηθεί ή δουλιά τής δργάνω-
σης τοδ κόμματος. Μπρός στίς ψεύτικες φήμες, ή Επιτροπή τοδ
Βορονέζ δηλώνει στούς συντρόφους οτι δέ μπορεί οδτε χάν λό­
γος νά γίνει γιά αποχώρηση τής ’Επιτροπής τοΰ Βορονέζ άπό
τέ κόμμα. ‘Η ’Επιτροπή τοδ Βορονέζ καταλαβαίνει θαυμάσια
πόσο έπικίνδυνο προηγούμβνο (παράδειγμα) θά ήταν ή άποχώ-
ρηση μι«ς Ιργατικής οργάνωσης, δπως είναι ή Ε π ιτροπ ή τοδ
Βορονέζ, άπό τό ΡΣΔΕΚ καί τ ί μ ο μ φ ή θ ά β ά ρ α ι ν ε
Ι τ σ ι τ ό κ ό μ μ α καί πόσο άσΰμφορο θά ήταν γιά τίς ερ­
γατικές Οργανώσεις, πού μπορούσαν ν’ άκολουθήσουν αδτό τό
παράδειγμα. Δέν πρέπει νά δημιουργούμε καινούργιες διασπά­
σεις, μά νά Ιπιδιώκουμε Ιπΐμονα νά συνενωθούν δλοι οί συνει­
δητοί έργάτες καί σοσιαλιστές σ’ §να κόμμα. Ά λλω στε, τό δεύ­
τερο συνέδριο ήταν ταχτικό κι δχι ιδρυτικό. Ή διαγραφή άπό
τό κόμμα μπορεί νά γίνει μόνο άπό τό κομματικό δικαστήριο
καί καμιά οργάνωση, οδτε καί ή ίδια ή Κεντρική ’Επιτροπή
δέν Ιχουν τό δικαίωμα νά διαγράψουν άπό τό κόμμα όποιαδή-
ποτε σοσιαλδημοκρατική δργάνωση. Κάτι παραπάνω. Στό δεύ­
τερο συνέδριο ψηφίστηκε τό άρθρο δ τοδ. καταστατικού, πού

104
λέει 2 « *^θε δργάνωση είναι αδτόνομη (άνεξάρτητη) στίς το­
πικές της αποθέσεις καί ye’ αδτό ή ’Ε π ι τ ρ ο π ή τ ο δ Β ο -
ρ ο ν έ ζ £ χ ε ι ά κ έ ρ α ι ο τ ό δ ιχ α ι ω μ α ν ά I φ α ρ μ ό ­
ζει τ ίς δ ι κ έ ς της ό ρ γ α ν ω τ ι κ έ ς άπόψεις
στή ζ ω ή κ α ί στό κ ό μ μ α » .

'Η σύνταξη τής νέας «Ίσκρα»,' πού Ιπικαλείται αύτή τήν

προκήρυξη στό φύλλο 61, άνατύπωσβ τό δεύτερο μέρος άπ’ τό
παραπάνω άπόσπασμα, πού είναι τυπωμένο μέ μεγάλα στοι­
χεία. Τό πρώτο μέρος, πού είναι ταπωμένο μέ μικρά ρτοιχεία,
ή σύνταξη π ρ ο τ ί μ η σ ε ν ά τ ό π α ρ α λ ε ί ψ ε ι .
Ντρεπόταν.

Ρ) ΑΙΓΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΑΕΧΤΙΚΗ. ΔΓΟ ΑΝΑΤΡΟΠΕΣ

Ά ν ρίξουμε μιά γενική ματιά στήν έξέλιξη τής κομματι­

κής μας. κρίσης, θά δοδμε εϋκολα δτι ή βασική σύνθεση τ6)ν δυό
άντιμαχόμενων πλευρών ήταν, Ικτός άπό μικρές έξαιρέσεις, ή
ίδια σ’ δλο τό διάστημα. ΤΗταν 6 άγώνας τής έπαναστατικής
καί τής όπορτουνιστικής πτέρυγας τοδ κόμματός μας. Ό άγώ-
νχς δμως αύτός πέρασε άπό .τά πιό διαφορετικά στάδια καί
οποίος θέλκι νά κατατοπιστεί πάνω στό συσσωρευμένο πιά τε­
ράστιο έντυπο δλικό, στό σωρό τών σκόρπιων όποδείξεων, τών
περικοπών πού άποσπάστηκαν άπό τή συνοχή τους, τδ>ν ξεχω­
ριστών κατηγοριών κτλ. κτλ. πρέπει νά γνωρίσει μέ άκρίβεια
τίς ΙδιορυΟμίες τοδ κάθε σταδίου.
Τό καθένα άπ’ αδτά τά στάδια χαρακτηρίζεται άπό μιά οδ-
σιαστικά διαφορετική συγκυρία τής πάλης καί άπό διαφορετικό
άμεσο σκοπό τής έπίθΐσης. Κάθε στάδιο άποτελεί, σάν νά λέ­
με, μιά ξεχωριστή μάχη μιας γενικής πολεμικής Ικστροιτείας.
Δέ μπορείς νά καταλάβεις τίποτε άπό τήν πάλη μας, iv δέ
μελετήσεις τίς συγκεκριμένες συνθήκες κάθε μάχης. Ά φοδ τίς
μελετήσουμε δμως, θά δοδμε ξεκάθαρα οτι ή έξέλιξη άκολουθεί
πραγματικά τό διαλεχτικό δρόμο, τό δρόμο τών άντιθέαεων:
ή μειοψηφία γίνεται πλειοψηφία, ή πλειοψηφία μειοψηφία. Ή
κάθε ?Ελευρά περν& άπό τήν άμυνα στήν έπίθεση καί άπό τήν
έπίθεση στήν άμυνα: «Γίνεται άρνηση» τής άιρετηρίας, τής ιδεο­
λογικής πάλη; (άρθρο 1) πού παραχωρεί τή θέση της στούς
μιχροχαυγάδες πού γεμίζουν τά πάντα*. ’Γστερα άρχίζβι ή
«άρνηση &/ζ άρνησης» καί μόλις «συνηθίσαμε νά ζο&με χάπως
κουτσά-στραβά ατά διάφορα κομματικά χέντρα, ξαναγυρίζουμε
στό σημείο πού ξεκινήσαμε: στήν καθαρά-ίδεολογική πάλη. Έ
«θέση» δμως αύτή Ιχ ει πιά πλουτιστεί μ’ δλα τ* άποτελέσμα*
τα τής «άντίθεσης» χ’ Ιχ ει μετατραπεί σέ άνώτερη σύνθεση
δπου Ινα μεμονωμένο, τυχαίο λάθος στό πρώτο άρθρο £χει με­
γαλώσει καί γίνεται κάτι σάν σύστημα δπορτουνιστικών άπό-
ψεων πάνω ατό έργανωτικό ζήτημα, οπου ή σύνδεση αδτοδ τοδ
φαινομένου μέ τό βασικό χωρισμό τοο κόμματός μας σέ Επα­
ναστατική χα ί όπορτουνιστιχή πτέρυγα φανερώνεται μπροστά
σ’ δλοος ίσο πάει χαί πιό ξεκάθαρα. Μέ δυό λόγια δέ μεγα­
λώνει μόνο ή βρώμη σύμφωνα μέ τόν Χέγκελ, μά καί οί pfioot
σοσιαλδημοκράτες πολεμοδν μεταξύ τους σύμφωνα μέ τόν Χέγχελ.
. Τή μεγάλη δμως χεγχελιανή διαλεχτική, πού τή δέχτη­
κε έ μαρξισμός άφοδ τήν έστησε στά πόδια της, ποτέ δέν πρέ­
πει νά τή συγχέουμε μέ τή χυδαία μέθοδο πού δικαιολογεί τά
ζίχ -ζά κ τ©ν πολιτικών παραγόντων, πού περνούν άπό τήν έπα-
ναστατιχή στήν όπορτουνιστική πτέρυγα τοδ κόμματος, μέ τό
χυδαίο τρόπο νά βάζουν στό Ιδιο σακί τίς ξεχωριστές δηλώσεις,
τά ξεχωριστά σημεία άνάπτυξης τών διαφόρων σταδίων μιάς
ένιαίας πορείας (προτσές). Ή άληθινή διαλεχτική δέ δικαιολο­
γεί τά προσωπικά λάθη, μά μελετά τίς άναπόφευγες στροφές,
άχοδείχνοντας τό άναπόφευγό τους πάνω στή βάαη μ ιίς πολύ*
λεπτομερειακές μελέτης τής έξέλιξης σ’ δλο της τό συγκεκρι­
μένο χαρακτήρα. Βασική άρχή τζ ς διαλεχτιχί,ς είναι: δέν δπάρ-
χει άφηρημένη άλήθεια, ή άλήθεια είναι πάντα συγκεκριμέ­
ν η . . . Κ αί δέν πρέπει άχόμά νά συγχέουμε αύτή τή μεγάλη
χεγχελιανή διαλεχτική μέ τήν πρόστυχη έχείνη σοφία της μι-
χροζω{)ς πού Ιχφράζει ή ιταλική παροιμία: m eterre la co d a d o ­
ve non v a il c ap o (νά χώνεις τήν οδρά δπου δέ χωρά τό κεφάλι).
Τό άποτέλεσμα τής δια λεχτικ^ς έξέλιξης tfji κομματικές
μας πάλης συνοψίζεται σέ δυό άνατροπές. Τό κομματικό συνέ­
δριο ήταν πραγματική άνατροπή, δπως σωστά τόνισε ό σύντρο-

* Τό δΰακολο πρόβλημα τοΟ ξ*χ<ορ(αμοδ tffiv μιχροκαυγάϊιον άπό τίς

8ιαφωνΙ·ς άρχ®ν λύνβται τώρα μόνο τα υ : κάβετι πού άφορδ τήν πρόσλη­
ψη (κοοπτάταια) *1ναι χαογα δάχΐ. Κάθ*χ: ποό άφορ& τήν άνάλοοη τής
πά λ η ς ατό αυνίβριο, τίς 8(α μ ά χ·ς ftdl τό πρβτο άρθρο χα ( τή οτροφή
πρός τόν όπορχοονιομό χ α ί πρός τόν άναρχιομό ·1ναι 8ιαφα>ν(·ς &ρχβν.

106
φος Μάρτοφ στό άρθρο του «Ά χόμα μιά φορά οτή μειοψηφία».
"Εχουν Ιπίσης Situο καί ο£ εόφυολόγοι τΐ}« μειοψηφίας πού
λένε; έ κόσμος κινείται μ ’ Επαναστάσεις, γ ι? αύτό καί μβίς χ ά ­
ναμε έπανάσταση! Πραγματικά ίκαναν έπανάσταση Οστερ’ άπό
x i συνέδριο. Είναι άλήθεια Set ό κόσμος, μιλώντας γενικά, κι­
νείται μ* έπαναστάσεις. Ή συγκεκριμένη δμως σημασία χάθ·
οογχεχριμένη; Επανάστασης δέν καθορίζεται καθόλου μ* αότό
χ6 γενικό ίπόφ θεγμα: Υπάρχουν έπανασ τάσεις ποό μοιάζουν μέ
Αντίδραση, λέμε παραφράζοντας τήν άξέχαστη Εκφραση τοδ
άξέχαατου συντρόφου Μάχοφ. Πρέπει νά ξέρουμε άν ή* Επανα­
στατική ή ή δπορτουνισπκή πτέρυγα τοδ κόμματος ήταν ή πραγ­
ματική δύναμη πού έκανε τήν άνατροπή, πρέπει νά ξέρουμε
άν οί Επαναστατικές ή οί όπορτουνιατικές ά ρ χίς Εμψύχωναν
τούς άγωνίστές, γιά νά καθορίσουμε άν τοότη ή Εκείνη ή συγ­
κεκριμένη έπανάαταση κίνησε τόν «κόσμο» (τό χόμμα μας)
πρός τά μπρος ή πρός τά πίσω.
Τό συνέδριο τοδ κόμματός μας ήταν μοναδικό στό είδος
του, πρωτοφανέρωτο φαινόμενο σ* δλη τήν ιστορία τοδ ρωσικού
έπαναστατιχοδ κινήματος. Γιά πρώτη φορά ένα συνωμοτικό Επα-
ναστατιχό χόμμα κατόρθωσε νά βγει άπό τά αχοτάδια τής π α ­
ρανομίας στό φ δς τ ζ ς μέρας, χ«( νά δείξει σ’ δλους καί στόν
καθένα δλη τήν πορεία χαί τήν έχβαση τής Εσωκομματικής π ά­
λης, δλο «ό πρόσωπο τοδ κόμματός μας καί τήν κάθε κάπως
σημαντική μερίδα τοδ κόμματος στά ζητήματα τοΰ προγράμμα­
τος, τί)ς ταχτικής χαί τ^ς όργάνωσης. Γιά πρώτη φορά κατορ­
θώσαμε νά γλυτώσουμε άπό τίς παραδόσεις τής χαλαρότητας
τοδ δμίλου καί άπό τόν Επαναστατικό μικροαστισμό, νά συγ­
κεντρώσουμε δεκάδες άπό τίς πιό διαφορετικές ομάδες, ποώ συ­
χνά ήταν άσπονδοι Εχθροί μεταξύ τους, ποΰ συνδέονταν άπο-
χλειστικά μέ τή δύναμη τής ιδέας χαί ήταν έτοιμες (κατ’ άρ-
χήν έτοιμες) νά θυσιάσουν κάθ* άπομόνωση τής ομάδας χαί
κάθε αδτοτέλεια τής ομάδας πρός όφελος τοδ μεγάλου συνόλου,
πού γιά πρώτη φορά δημιουργούσαμε στήν πράξη: τ ο δ κ ό μ ­
μ α τ ο ς . Στήν πολιτική δμως οί θυσίες δέ δίνονται χάρισμα,
μά κερδίζονται μέ μάχη. Ή μάχη γιά τή διάλυση τών Οργα­
νώσεων ήταν άναπόφευγα πάρα πολό σχληρή. ‘Ο δροσερός άέ-
ρας τής Ανοιχτής Ελεύθερης πάλης μεταβλήθηχβ σέ σίφουνα.
Ο σίφουνας αδτός σάρωσε — χ ι είναι πολύ χαλό πού σάρωσε! —
δλα τά όπολείμχτα δλων χωρίς Εξαίρεση τ δ ν συμφερόντων, τών
 αισθημάτων καί τών παραδόσεων τοο πνεύματος τοΰ ομίλου,
δημιουργώντας γιά πρώτη φορά πραγματικά δπεύθυνες κομμα­
τικές έπιτροπές.
Ό μ ω ς άλλο πράμα είναι νά λέγεααι καί άλλο πράμα νά
είσαι. "Αλλο πράμα νά θυσιάζεις κατ’ άρχήν τό πνεδμα τοΰ
ομίλου πρός όφελος τοο κόμματος καί άλλο πράμα ν’ άπαρνη-
θείς τόν όμιλό σου. Ό δροσερός άέρας άποδείχτηκε δτι είναι
άκόμα πάρα πολύ δροσερός γιά δσους Ιχουν συνηθίσει στό μου­
χλιασμένο μικροαστισμό, «Τό κόμμα δέν άνέχθηκβ τό πρώτο
του συνέδριο», δπως έκφράστηκε σωστά (έκφράστηκε άναπάν-
τε χ « σωστά) ό σύντροφος Μάρτοφ στό «Ά χόμα μιά φορά στή
μειοψηφία». Έ προσβολή γιά τή διάλυση τών όργανώσεων
ήταν πολύ μεγάλη. Ό μανιασμένος σίφουνας ξεσήκωσε δλό τό
βούρκο άπό τόν πάτο τοΰ κομματικού χείμαρο,υ κι δ" βούρκος
αύτός έκδικήθηκε. Τό παλιό άρτηριοσκληρωμένο πνεύμα τού δμί-
λου νίκησε τή 'νεαρή άκόμα κομματικότητα. *Η χτυπημένη
κατακέφαλα δπορτουνιστική πτέρυγα τοΰ κόμματος όπερίσχυ-
σε — προσωρινά φυσικά— άπό τήν Ιπαναστατική πτέρυγα, ίνι-
σχυμένη τυχαία άπ ’ τήν άκιμοφική λεία.
Σάν άποτέλεσμα είχαμε τή νέα «Ίσκρα», πού άναγκάζε-
τα ι ν’ άναπτύσσει καί νά βαθαίνει *τό λάθος πού έκαναν οί
συντάχτες της οτό συνέδριο τού κόμματος. Ή παλιά «Ίσκρα»
δίδασκε τίς άλήθειες τής Επαναστατικής πάλης. Ή νέα « Ίσ ­
κρα» διδάσκει τή σοφία τής μικροζωής: τήν όποχωρητικότη-
τα καί τήν προσαρμογή. Ή παλιά «Ίσκρα» ήταν όργανο τής
μαχητικής όρθοδοξίας. Ή νέα «Ίσκρα» μάς προσφέρει τ’ άπο-
μεινάρια τοΰ δπορτουνισμοΰ, κυρίως στά όργανωτικά ζητήμα­
τα. Ή παλιά «Ίσκρα» άξιζε τήν τιμή νά μήν είναι άγαπητή
στούς Οπορτουνιστές τής Ρωσίας καί τής Δυτικής Εύρώπης
*Η νέα «Ίσκρα» «Ιβαλε μυαλό» καί πολύ γρήγορα θά πάψει
νά κοκκινίζει γ ι ί τούς έπαίνους πού τής άπευθύνουν οί δπορ-
τουνιστές τών άκρων. 'Η παλιά «Ίσκρα» τραβούσε σταθερά
πρός τό σκοπό της καί τά λόγια της δέ βρίσκονταν σέ διάστα­
ση μέ τά Ιργα της. Στή νέα «Ίσκρα» ή έσωτερική πλάνη τής
θέσης της γέννα άναπόφευγα τήν πολιτική όποκρισία, άνβξάρ-
τη τα άκόμα καί άπό τή θέληση καί τή συνείδηση όποιουδήπο-
τε. Φωνάζει Ινάντια στό πνεύμα τοΰ στενού ομίλου, γιά νά
κρύψει τή νίκη τοΰ πνεύματος τοΰ στενοδ δμίλου πάνω στήν
κομματικότητα. Καταδικάζει φαρισαϊκά τή διάσπαση, λές καί
108
μ π ο ρ ο δ σ ϊ νά φανταστεί κανείς κάποιο άλλο μέσο ένάντια στή
διάσπαση μέσα α’ Ινχ κάπως Οργανωμένο κόμμα, έχτός άπό
τήν όποτβγή τής μειοψηφίας στήν πλειοψηφία. Δηλών» δτι εί­
ναι άνάγκη νά παίρνεται δπόψη ή Επαναστατική κοινή γνώμη
κ α ί, κρύβοντας τούς έπαίνους τών ’Ακίμοφ, άσχολείται μέ μ ι-
*ροκουτσομπολιά σέ βάρος τών έπιτροπών τής έπαναστατιχήί
πτέρυγας. Τί αίσ χος! Πόσο ντρόπιασαν τήν παλιά μας «Ίσκρα»!
Έ ν α βήμα μπρές, δύο βήματα π ίσ ω ..* Αδτό γίνεται χ α ί
στή ζωή τώ ; άτόμων, χαί στήν ιστορία τών έθνών, χα ί στήν
άνάπτυξη τών κομμάτων, θ ά ήταν ή πιό Εγκληματική λιποψυ­
χία ν’ άμφιβάλει κανείς έστω χ ’ §να λεφτό γιά τόν άναπό-
φευγο χαί ολοκληρωτικό θρίαμβο τών άρχών τής έπαναστατι-
κής σοσιαλδημοκρατίας, τής προλεταριακής Οργάνωσης χαί τής
κομματικής πειθαρχίας. "Εχουμε πιά καταχτήσει πάρα πολ­
λά. Πρέπει νά έζακολουθήσουμε ν’ άγωνιζόμαστε χωρίς νά χ ά ­
νουμε τό ήθιχό μας στίς άποτυχίες, ν’ άγωνιζόμαστε μέ στα­
θερότητα περιφρονώντας τίς μιχροαστικές μέθοδες τών καυγά­
δων στούς ομίλους, περιφρουρώντας δσο παίρνει τόν ένιαίο κομ­
ματικό δεσμό 3λων τδ ν σοσιαλδημοκρατών τής Ρωσίας, πού δη-
μιουργήθηχε μέ τόσες προσπάθειες χαί πετυχαίνοντας μ’ Ιπίμονη
καί συστηματική δουλιά δλα τά μέλη τοΰ κόμματος χαί ειδικά
οί Εργάτες νά μάθουν πέρα γιά πέρα χαί συνειδητά τίς κομ­
ματικές δποχρεώσεις, τήν πάλη στό II συνέδριο τοδ κόμματος,
δλες τίς αιτίες καί τίς περιπέτειες τής διαφωνίας μας. Νά μά­
θουν δλο τόν Ολέθριο ρόλο τοδ Οπορτουνισμού, πού καί στόν το­
μέα τοδ Οργανωτικού ζητήματος, δπως καί σέ δ,τι άφ ορί τό
πρόγραμμα καί τήν ταχτική, τά διπλώνει τό ίδιο άνήμπορη
μπροστά στήν άστιχή νοοτροπία, δέχεται έπίσης χωρίς πνεδμα
κριτικής τήν άποψη-τής άστικζς δημοκρατίας, άμβλΰνει τό δ-
πλο τής ταξικής πάλης τού προλεταριάτου.
Τό προλεταριάτο στήν πάλη του γιά τήν εξουσία δέν ίχ ε ι
άλλο δπλο άπό τήν Οργάνωση. Τό προλεταριάτο πού διασπδται
άπό τήν Ιπιχράτηση τοΰ άναρχιχοΰ συναγωνισμού στόν άστιχό
χέσμο, πού τσακίζεται άπό τήν άναγχαστιχή δουλιί γ.ά τό κε­
φάλαιο, πού ρίχνεται συνεχώς «στό βυθό» τής ολοκληρωτικής
άθλιότητας, τού άγριανθρωπισμοδ καί τοδ έχφυλισμοδ, μπορεί
νά γίνει καί θά γίνει άναπόφευγα άκατανίκητη δύναμη μόνον
οταν χάρη στήν ιδεολογική του συνένωση μέ τ 'ς άρχές τοο
μαρξισμού θά δυναμώνει μέ τήν δλιχή ένότητα τής Οργάνωσης,

109
ποό συσπειρώνει τά έχαχομμύρια rfijv Εργαζομένων στή στρατιά
τής έργατιχής τάξης. Μπροστά σ’ αύτή τή στρατιά δέ 6’ άντέ-
ξει οδτ« ή γερασμένη έξουσία χΐ,ς ρωσικές άπολυταρχίας,· οδτε
ή έξουσία τοδ διεθνούς κεφαλαίου, πού γερν£. Ή στρατιά α ύ -
τή θά συσπειρώνει δλο xal πιό στενά τίς γραμμές της, παρ’
δλα τά ζίχ-ζά χ χαί τά βήματα πρός τά πίσω, παρ’ όλες τίς
όπορτουνιστιχές φράσεις τών γιρονδίνων της σύγχρονης σοσιαλ­
δημοκρατίας, παρ’ δλη τήν αδτάρεσκη έξΰμνηση τοδ καθυστερη­
μένου πνεύματος τοδ ομίλου, παρ’ δλη τήν Ιξωτεριχή λάμψη χα ί
τό θέροβο τοδ δ ι α ν ο ο υ μ β ν ί σ τ ι χ ο υ άναρχιαμοδ.

Βγήκε ο( χωριστή Ιχίοοη

χό Μάη 1904 ατή Γενεύη.
 Σ Η Μ Ε ΙΩ Σ Ε ΙΣ

®8 σελ. 417: IIp0x*iTat γ ιά τήν άπαίτηση τ β ν άγροτβν νά τούς έπ ια τρ α-

φοβν τά ά τρ ίζκ ι, δηλ. τά χομάτια γή ς πο6 τούς άφαίρβααν ο( το ιφ λ ι-
χ ά ίβ ς μ& τήν ά γροτική μβχαρ&θμιση τοβ 1861. Ή 8ι·χδίκ ηοη αότή
μπήχ* ατό Αγροτικό πρόγραμμα πο6 ένέχριν* τό Π συνέδριο τοβ Ρ2ΛΒΚ.

β®σελ. 418: Έννο*( τίς ά γ ρ ο τιχ ίς έξ ·γ4 ρ σ ·ις τοδ 1902 ποδ Ιγ ιν α ν ατά
χυββρνιία Πολτάβας, Χάρχοβοο, Β ορονίζ χ α ( άλλο5. Στή δ ίά ρ χ ιια αό-
τβ ν τβ ν έξ*γέρσ»®ν ο( ξ«αηχ<ομένοι 4γρότ«ς έρήμωσαν χ α ί λ·ηλάτηοα ν
τά νοιχοχοριά τβ ν τα ιφ λ ιχά β ν ν .

10 σελ. 419: Ά τ ρ έ ζ χ ι — βλ. σημ. 68. Έ π ίσ η ς «'Ιστορία τοβ ΚΚ (μ * )

τής ΕΣ2Λ, Ιπιτομ ή», ο ·λ . 7, Ιλλην. ΙχΒοαη.

71 σελ. 421: Ά γ ρ ο τ ιχ ό χίνημ α γ ιά βίαιο, Ιπ ανα οτα τιχό ξαναμοίρασμα

τή ς γ ή ς τδ ν τσιφλικάδω ν (βλ. σημ. 67).
71 σελ. 434: Μανιλοφιομός (άπό τόν Μ ανίλοφ, Ιναν Από τούς ή ρ α ις
τοΟ ρομάντζου «Nsxpi^ φ οχές» τοβ Ν. Γ χό γχο λ ) — «ροσβποποίηση τής
χαλοοόνης, τής κούφιας Ι π ιίιιχ τ ιχ έ τ η τ α ς , τοβ μ ιλ ιο τά λα χτο υ συναι-
αθηματιομοβ.

78 σελ· 450: «’ Οσβομποζντένιγιε» («Ή Ά π β λ ιυ θ έρα α η » )— καράνομη

όπιθβώρηση μέ ά σ τιχές, φιλ*λ*6θβρ·ς τά ο·ις. Στήν &ρχή Ιβ γ α ιν ε οτή
. Στουτγάρδη, 5οτ·ρα ατό Παρίσι (1902-1905) μέ τή διίδθυνοη τοβ Ζτροβ-
β*. Γδρο» άπ* τό π*ριοδιχό αδτό αογχβντρώ ΐηχ* ό μ«λλοντιχός πυρήνας
τοΟ φιλ*λ*6θ»ρρυ-μοναρχιχο3 κόμματος τή ς Ρασίας, τοβ κόμματος τβν
χ α ν τ ί.

74 σελ. 482: ’ Ομπλόμοφ — ήρβας τοβ όμώνυχο# ρομάντζο» χοβ ρΑοου

σ υγγραφ έα Γκοντοάροφ, προοοποποίηοη τής ««μπ ίλιας χ α ί τής άβρά-
ν ·:α ς, άνβρωπος ποό ίχ » ι χλίσ η πρός τήν ήσοχη καί ξέγνοιαστη ζοοι).
 Π Ε Ρ ΙΕ Χ Ο Μ Ε Ν Α

ΕΝΑ ΒΗΜΑ ΜΠΡΟΣ, ΔΥΟ ΒΗΜΑΤΑ ΤΤΙΙβ

Πρόλογος
α) Ή προετοιμασία τοΟ συνεδρίου
β) Ή σημασία τών παρατάξεων στό συνέδριο
γ) Ή αρχή τοΟ συνεδρίου. Τό επεισόδιο μέ τή ν δργανωτι-
κή έπιτφοΛή
δ) Ή διάλυση τ? ς δμάδας « Ε ρ γ ά τη ς τοΟ Νότου»
ε) Τό έπε ισόβιο γιά τή ν Ισοτιμία τώ ν γλωσσών
στ) Τ ό αγροτικό .τρόγραμμα
ζ) Τό καταστατ χ ό τοΰ κόμματος. Τ ό σχέδιο τοΰ <S. Μ άρτοφ
* η) 0 1 συξητησεις γιά τό συγκεντρωτισμό π ρ ίν άπό τή διά­
σπαση τω ν ΐσκριστών
θ ) Τ ό πρώ το ά ρθ ρ ο τοΰ καταστατικού
μ) Ο ί εκλογές. Τ ό τέλος τοΰ συνεδρίου
ν) Γενική είκόνα τή ς πά λ η ς στό συνέδριο. Ή επαναστατική
κ αί ή όπορτουνιστική πτέρυγα τοΰ κόμματος
π ) Ή νέα «Ίσκρα». Ό οπορτουνισμός στά οργανωτικά ζ η ­
τήματα
ρ) Λ ίγα γιά τή διαλεχτική. Δυό ανατροπές

112