Professional Documents
Culture Documents
Argumenty Ekonomiczne Za Inkluzją LGBT+
Argumenty Ekonomiczne Za Inkluzją LGBT+
Argumenty ekonomiczne
przemawiające za inkluzją osób LGBT+
w Europie Środkowo-Wschodniej
Streszczenie 10
Rozdział 1:
Aktualna sytuacja osób LGBT+ w regionie 13
Rozdział 2:
Możliwości ekonomiczne 19
Wyniki gospodarcze 31
Wyniki przedsiębiorstw 49
Rozdział 3:
Badania statystyczne przedsiębiorstw regionalnych 63
Rozdział 4:
Podsumowanie według krajów 69
Metodologia i źródła 79
ZASTRZEŻENIE PRAWNE
Dyskusja na temat inkluzji osób LGBT+ 91
Niniejszy raport został opracowany przez Open For Business wyłącznie do celów informacyjnych. Mimo że niniejszy raport został sporządzony na podstawie źródeł, informacji i
systemów, które uznaje się za wiarygodne i dokładne, dane są udostępniane w takim stanie, „w jakim są” dostępne. Informacje zawarte w niniejszym raporcie stanowią jedynie
wytyczne i są uznawane za prawidłowe w dniu publikacji, nie zastępują jednak odpowiedniego doradztwa prawnego lub finansowego, szczegółowych badań ani fachowej
oceny. Open For Business, partnerzy koalicji, współautorzy niniejszego raportu lub członkowie Rady Doradczej ds. Badań (Research Advisory Board) Open For Business nie
zweryfikowali i nie będą weryfikować informacji podanych w niniejszym raporcie ani nie ponoszą odpowiedzialności za jakiekolwiek decyzje lub działania podjęte na podstawie
wyników uzyskanych przy wykorzystaniu niniejszego raportu lub informacji bądź danych w nim zawartych. Autorzy ani współautorzy nie gwarantują, w sposób wyraźny lub
dorozumiany, dokładności lub kompletności informacji zawartych w niniejszym raporcie ani nie ponoszą odpowiedzialności w tym zakresie. Opinie wyrażone w niniejszym
raporcie są opiniami członków zespołu redakcyjnego i nie stanowią oficjalnego stanowiska Open For Business ani przedsiębiorstw wspierających koalicję.
KONTAKT: info@open-for-business.org
DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ: open-for-business.org
OBSERWUJ NAS: @OFB_LGBT
Open For Business 5
Open For Business to koalicja globalnych przedsiębiorstw, których zdaniem zróżnicowane społeczeństwa sprzyjające
inkluzji są lepszym środowiskiem dla działalności gospodarczej i wzrostu gospodarczego. Celem koalicji jest
promowanie praw osób LGBT+ na całym świecie. Partnerzy koalicji Open For Business są głęboko zaangażowani na
rzecz różnorodności i inkluzji w swoich miejscach pracy i żywią obawy wobec szerzenia polityki skierowanej przeciwko
osobom LGBT+ w wielu krajach, w których działają członkowie tej inicjatywy.
Koalicja prowadzi aktualnie programy regionalne na Karaibach, w Europie Środkowo-Wschodniej i Afryce Wschodniej
oraz pracuje nad wdrożeniem programu w Południowo-Wschodniej Azji. W ramach każdego z tych programów
prowadzona jest współpraca z lokalnymi partnerami wywodzącymi się ze społeczeństwa obywatelskiego w celu
zmobilizowania działaczy w lokalnych środowiskach biznesowych oraz ułatwiania im działalności na podstawie
danych.
6 Open For Business Open For Business 7
Węgry Polska
Polityka i ustawodawstwo Wpływ na społeczność LGBT+ Polityka i ustawodawstwo Wpływ na społeczność LGBT+
Chociaż Węgry były historycznie bardziej Według najnowszych badań dotyczących Polska zajmuje obecnie najniższe miejsce Działania te obniżają morale i wywołują
otwartym społeczeństwem niż ich kwestii związanych z miejscem pracy wśród w Tęczowym Indeksie Europy, corocznym negatywne konsekwencje psychologiczne
środkowoeuropejscy sąsiedzi, kraj ten stał osób LGBT+, przeprowadzonych przez Hatter rankingu krajów UE opracowywanym przez wśród osób LGBT+, które i tak borykają się z
się bardziej opresyjny dla osób LGBT+ pod Society (węgierską organizację pozarządową ILGA-Europe13, ze względu na dużą liczbę silną stygmatyzacją w Polsce. Według raportu
przywództwem premiera Orbána i jego zajmującą się prawami osób LGBT+), prawie ekstremalnie homofobicznych działań za lata 2015–2016 Sytuacja społeczna osób
skrajnie konserwatywnej partii Fidesz. Słowne i jedna trzecia Węgrów LGBT+ ukrywa swoją publicznych, które miały miejsce w kraju w LGBTA w Polsce 16 (opublikowanego przed
fizyczne ataki na społeczność LGBT+ ze strony tożsamość w miejscu pracy, a podobna liczba ciągu ostatniego roku. Szczególnie znamienne opisanymi powyżej wydarzeniami) osoby
prawicowych ekstremistów nie należą do osób doświadczyła podczas pracy nękania było ustanowienie ponad stu „stref wolnych LGBT+ są narażone na wysoki poziom stresu,
rzadkości. na tle orientacji seksualnej / tożsamości od LGBT” w miastach i gminach, które łącznie depresję i jawne zachowania homofobiczne,
Poprawka ustawy o aktach stanu cywilnego płciowej.10 stanowią jedną trzecią powierzchni kraju, w dotyczy to zwłaszcza osób mieszkających w
z maja 2020 roku9 przyjęta przez parlament odpowiedzi na poparcie społeczności LGBT+ małych miejscowościach i wsiach.
jest poważnym ciosem dla społeczności Reakcja przedsiębiorstw przez prezydenta Warszawy. Niektórzy
osób transpłciowych, które teraz nie Przedsiębiorstwa próbują stać się częścią przywódcy polityczni i religijni podsycają Reakcja przedsiębiorstw
mogą legalnie zmienić płci przypisanej im rozwiązania. W 2019 roku Coca-Cola stworzyła mowę nienawiści, podobnie jak część Przedsiębiorstwa nie zignorowały tego
w akcie urodzenia lub innych oficjalnych kampanię reklamową, w której na plakatach konserwatywnych mediów – w szczególności problemu. W 2020 roku polska prokuratura
dokumentach. Następnie w grudniu tego obok par heteroseksualnych pojawiły się dotyczy to dołączenia naklejek „strefa wolna postawiła zarzut dyskryminacji na tle
samego roku parlament uchwalił poprawki pary tej samej płci. Inicjatywa ta wywołała od LGBT” do „Gazety Polskiej”.14 religijnym kierownikowi działu kadr w
do konstytucji, które w jeszcze większym natychmiastową burzę medialną, natomiast Mimo rosnącej liczby społeczności IKEA17 po tym, jak ten zwolnił pracownika,
stopniu stygmatyzują społeczność osób jeden z posłów złożył petycję wzywającą do sponsorujących organizowane w ostatnich który wygłaszał homofobiczne i atakujące
transpłciowych, oraz powiązany z nimi wycofania kampanii i bojkotu produktu.11 latach marsze równości, w czasie tego typu społeczność LGBT+ hasła. Jednocześnie z
projekt ustawy zakazującej adopcji przez Przedsiębiorstwo zostało ukarane przez rząd wydarzenia w Białymstoku w 2019 roku badania przeprowadzonego przez Open For
osoby niebędące w związku małżeńskim, grzywną za działanie „na szkodę fizycznego, doszło do brutalnego ataku ze strony grup Business wśród specjalistów ds. zasobów
w tym osoby pozostające w związkach umysłowego, emocjonalnego i moralnego ekstremistów, którzy palili flagi, rzucali w ludzkich (zob. s. 63) wynika, że większość
jednopłciowych. Wydaje się coraz mniej rozwoju dzieci oraz osób nieletnich”.12 uczestników świecami dymnymi, butelkami przedsiębiorstw bardziej angażuje się na rzecz
prawdopodobne, że małżeństwa osób Organizacje non-profit działające na rzecz i zgniłymi jajkami oraz pobili kilka osób15. różnorodności i inkluzji, a w szczególności na
tej samej płci z innych krajów będą mogły różnorodności i inkluzji, takie jak We Are Ostatnie protesty aktywistów LGBT+ spotkały rzecz wspierania pracowników LGBT+.
zachować swoje prawa na Węgrzech, co było Open, wspierają wysiłki poszczególnych się ze wzmożoną brutalnością policji i
kolejnym celem społeczności LGBT+ w tym przedsiębiorstw na rzecz większej inkluzji osób aresztowaniami.
kraju. LGBT+ poprzez wspólne inicjatywy edukacyjne
i kampanie.
Kampania Amnesty International przeciwko
artykułowi 33, który zabrania osobom
transpłciowym zmiany aktu urodzenia lub
innych oficjalnych dokumentów.
Rumunia Ukraina
Polityka i ustawodawstwo Wpływ na społeczność LGBT+ Polityka i ustawodawstwo Wpływ na społeczność LGBT+
Chociaż nastawienie do praw osób LGBT+ Uprzedzenia i dyskryminacja wobec Ukraińska Krajowa Strategia dotycząca Praw Chociaż warunki życia osób LGBT+ ogółem są
w tym kraju uległo poprawie od czasu osób LGBT+ i zakażonych wirusem HIV są Człowieka z 2015 roku oraz powiązany z nią lepsze w Kijowie i większych miastach, nadal
dekryminalizacji homoseksualizmu, która powszechne, więc istnieje normatywna presja, pięcioletni plan działania zostały opracowane odnotowuje się wiele przypadków mowy
miała miejsce w 2001 roku, społeczność LGBT+ by pozostać w ukryciu pomimo istnienia w celu promowania równości osób LGBT+. nienawiści i przemocy wobec tej społeczności.
wciąż walczy o swoje prawa i spotyka się z szeregu przepisów antydyskryminacyjnych. Pomimo początkowego optymizmu i nadziei, Policja notorycznie nie jest skłonna do pomocy
jawnie homofobicznymi atakami. W rankingu że nowy rząd prezydenta Zełenskiego i jego tej społeczności, ale dzięki akcjom i szkoleniom
stworzonym na podstawie globalnego Reakcja przedsiębiorstw partii Sługa Narodu zajmie się tym tematem, prowadzonym przez aktywistów powoli
wskaźnika akceptacji (Global Acceptance Bazując na rumuńskiej Karcie Różnorodności aktywiści zauważyli niewielkie zmiany w się to zmienia. Wielu aktywistów LGBT+ i
Index) opracowanego przez Williams Institute ustanowionej w 2018 roku, utworzono nową kluczowych kwestiach równościowych, takich sympatyków LGBT+ ubiegało się o urzędy
Rumunia w ciągu ostatniej dekady spadła z 82. Rumuńską Izbę Handlową ds. Różnorodności jak uznanie związków partnerskich i rodzin publiczne w wyborach w 2020 roku.
na 95. miejsce. w celu wspierania przedsiębiorstw i LGBT+ / praw do adopcji, spowodowany
Wielokrotne, lecz nieskuteczne działania innych podmiotów, które podpisały tę brakiem woli politycznej i zorganizowaną Reakcja przedsiębiorstw
ustawodawcze mające na celu uchwalenie kartę. Jej misją jest aktywne wzmacnianie presją ze strony grup przeciwników LGBT+. Przedsiębiorstwa zaczęły zwracać większą
ustawy o cywilnych związkach partnerskich ekonomicznego równouprawnienia osób Przygotowany w 2020 roku projekt ustawy uwagę na społeczność LGBT+ dzięki wysiłkom
dla par tej samej płci pobudziły lokalnych LGBT+ i innych mniejszości, takich jak o przestępstwach z nienawiści wobec takich grup jak Indeks Równości Korporacyjnej
aktywistów do wniesienia w 2019 roku pozwu kobiety, osoby pochodzenia romskiego i osób LGBT+ nie przeszedł przez komisję Fulcrum UA i innym programom mającym
zbiorowego do Europejskiego Trybunału Praw osoby z niepełnosprawnością w środowisku parlamentarną. na celu podnoszenie świadomości na temat
Człowieka. Postępowanie w tej sprawie jest biznesowym. problemów związanych z LGBT+.
nadal w toku. W grudniu 2020 roku rumuński
Trybunał Konstytucyjny uchylił proponowany
zakaz dyskusji na temat płci kulturowo-
społecznej w edukacji.18
Ponad 10 000 członków i sympatyków społeczności LGBT+ świętowało miłość we wszystkich Protestujący popierający ustawę o zakazie dyskryminacji w pracy ze względu na orientację
jej formach podczas Parady Równości w Bukareszcie w 2019 roku seksualną i tożsamość płciową, która przeszła w 2015 roku.
18 Open For Business Open For Business 19
Możliwości ekonomiczne
Wyniki gospodarcze 31
Wyniki przedsiębiorstw 49
Węgry Polska
Społeczeństwo Węgier się starzeje, a Prezes banku centralnego Węgier, gospodarczy w tym kraju może wynikać też Pomimo ekspansji w wielu nowych Polska, największa z czterech gospodarek w związku ze zjawiskiem drenażu mózgów i
siła robocza w tym kraju maleje. W György Matolcsy, stwierdził, że kraj ten z utrzymujących się na wysokim poziomie i obiecujących branżach Polska objętych badaniem, ma podobne jak Węgry starzeniem się społeczeństwa. Problem ten
związku z tym Węgry potrzebują powinien dążyć do osiągnięcia poziomu bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ), nie rozwija przedsiębiorstw i cele w zakresie wzrostu. Z raportu Szkoły pogłębia brak praktyk sprzyjających inkluzji w
ukierunkowanych programów rozwoju gospodarczego i jakości życia w tym wsparcia ze strony UE (Węgry są drugim innowacji na światowym poziomie, Głównej Handlowej (SGH) z 2019 roku wynika, zakresie zatrudniania.30 Polska wpada również
edukacyjnych, aby zapewnić sobie odpowiadającego Austrii w terminie do 2030 co do wielkości – po Polsce – beneficjentem które są niezbędne do utrzymania że PKB Polski może dorównać średniej PKB w „pułapkę przeciętnego produktu31”: pomimo
dobrze przygotowaną siłę roboczą w roku.22 Z nowego raportu przygotowanego funduszy unijnych), a także z dbałości o konkurencyjności. UE-15 w ciągu 14 lat.28 Jarosław Kaczyński, ekspansji w wielu nowych i obiecujących
przyszłości. przez McKinsey & Company, Flying Start: poprawę konkurencyjności, wzmocnionej lider rządzącej partii Prawo i Sprawiedliwość branżach nie rozwija przedsiębiorstw i
Powering up Hungary for a decade of growth dzięki powołaniu w 2017 roku Krajowej Rady (PiS), zasugerował, że polska gospodarka za 20 innowacji na światowym poziomie, które są
wynika, że Węgry mogą dostosować swoją ds. Konkurencyjności.26 lat może dorównać niemieckiej.29 niezbędne do utrzymania konkurencyjności.
gospodarkę do PKB strefy euro. W raporcie Podobnie jak w krajach sąsiednich Polska, uważana za kraj, który odniósł
przeanalizowano również 13 kluczowych społeczeństwo Węgier się starzeje, a siła największy sukces wśród państw Europy
sektorów gospodarki i stwierdzono, że aby robocza maleje. W związku z tym kraj ten Środkowej i Wschodniej, które przystąpiły
konkurować w skali światowej, konieczna potrzebuje ukierunkowanych programów do UE, odnotowuje drugi najwyższy
jest większa innowacyjność w celu edukacyjnych, aby zapewnić sobie na poziom PKB na mieszkańca wśród krajów
zwiększenia produktywności.23 Ponadto, przyszłość dobrze przygotowaną siłę objętych niniejszym raportem i podjęła
choć kraj ten jest znany z centrów usług roboczą. Agencja ratingowa Fitch zauważa, wiele działań w celu wzmocnienia swojego
wspólnych (SSC), zmniejszyła się liczba że „Postrzeganie korupcji i niewłaściwego przemysłu, zwłaszcza sektora ICT i przemysłu
utalentowanych pracowników, a ci dostępni wpływu państwa pozostaje wysokie jak na kraj spożywczego, co pozwala jej konkurować
stają się przedmiotem nasilonej rywalizacji, co UE”.27 z państwami członkowskimi Unii i innymi
spowodowało wzrost kosztów pracy. krajami. Jednak w nadchodzących latach
Węgry mają najwyższy PKB per capita w grupie stanie przed wieloma kluczowymi wyzwaniami
krajów objętych badaniem.24 We współpracy gospodarczymi i rozwojowymi.
z producentami niemieckimi i japońskimi Jednym z nich jest ograniczenie siły roboczej
rozwija się tu duży przemysł motoryzacyjny,
a Węgry szeroko promują swoje technologie
informacyjno-komunikacyjne (ICT), nauki ścisłe,
techniczne oraz przemysł spożywczy.25 Wzrost
Autor zdjęcia: Adrian Grycuk, ShareAlike 3.0 Polska (CC BY-SA 3.0 PL)
Autor zdjęcia: Lemon3, ShareAlike 3.0 Niemcy (CC BY-SA 3.0 DE)
Audi TTS zjeżdża z linii montażowej w zakładzie w Győr – niemieccy producenci samochodów Warszawska Giełda Papierów Wartościowych jest największa w Europie Środkowo-
poczynili znaczne inwestycje na Węgrzech. Wschodniej, ale Polska nie rozwija światowej klasy przedsiębiorstw ani innowacji.
22 Open For Business Open For Business 23
Rumunia Ukraina
Wysoki poziom biurokracji/regulacji, Rumunia dąży do osiągnięcia w okresie Wysoki poziom biurokracji/regulacji, Niestabilność polityczna, znaczne Na Ukrainie panuje najtrudniejsza sytuacja Niestabilność polityczna, znaczne odejście
korupcja, nieskuteczna administracja do 2025 roku poziomu PKB per capita korupcja, nieskuteczna administracja oraz odejście od produkcji metali i maszyn gospodarcza wśród omawianych w niniejszym od produkcji metali i maszyn ciężkich na
oraz przewaga przedsiębiorstw równego 87% poziomu UE-27.32 W raporcie przewaga przedsiębiorstw państwowych ciężkich na rzecz większej bazy raporcie krajów. W państwie tym chętnie rzecz większej bazy rolniczej oraz spadek
państwowych w Rumunii utrudniają „Krajowy plan inwestycji i odbudowy utrudniają rozwój przedsiębiorczości i rolniczej oraz spadek inwestycji korzysta się z zasobów i rozwija gospodarkę. inwestycji zagranicznych utrudniły wzrost
gospodarczej” rząd wzywa do „skupienia innowacyjności.34Poziom bezpośrednich zagranicznych utrudniły wzrost Przeprowadzony ostatnio przez rząd audyt gospodarczy. Ponadto na lokalnej gospodarce
rozwój przedsiębiorczości i
się na stymulowaniu i rozwijaniu kapitału inwestycji zagranicznych jest niższy niż przed gospodarczy. gospodarczy wykazał niewykorzystany odbija się toczona w regionie Donbasu, gdzie
innowacyjności.
oraz konkurencyjności rumuńskich kryzysem finansowym w 2008 roku, a kraj potencjał rozwoju o wartości 1 biliona USD,37 skupiona jest duża część ukraińskiej produkcji
przedsiębiorstw”. ten jest w mniejszym stopniu zintegrowany a obecnie planuje się opracowanie Krajowej przemysłowej, wojna hybrydowa pomiędzy
z globalnymi łańcuchami wartości niż strategii gospodarczej 2030. wspieranymi przez Rosję separatystami a
Pomimo planów zrównania gospodarki
inne państwa regionu i specjalizuje się w Według autorów książki Ukraina 2030: rządem.39 Na Ukrainie jest również największa
i poziomu życia z innymi państwami UE,
działalności o niskiej wartości dodanej.35 Doktryna zrównoważonego rozwoju38 szara strefa, która stanowi najwyższy
Rumunia nadal charakteryzuje się największą
Inwestycje w narodowe dziedzictwo jednym z kluczowych filarów strategicznych odsetek PKB (42,9% w 2015 r.) wśród krajów
w Unii liczbą osób żyjących w ubóstwie. Jest
kulturowe i szeroko zakrojony plan rozwoju wykorzystania potencjału Ukrainy jest omawianych w niniejszym raporcie.40
ono szczególnie powszechne na obszarach
wiejskich oraz wśród 12% ludności romskiej. turystyki stanowią część strategii budowania „budowa i rozwój przemysłu o wysokiej Mapa rozwoju handlu Ukrainy41 przewiduje
Innym ważnym problemem tego kraju jest gospodarki Rumunii w najbliższych latach.36 wartości dodanej. Wszystkie sektory trójstronną strategię budowania gospodarki
zjawisko drenażu mózgów – w latach 2000– gospodarki wymagają znacznych inwestycji krajowej, opartą na tworzeniu warunków
2015 tracił on 7,3% swojej populacji rocznie w celu przeprowadzenia modernizacji do zwiększenia handlu i eksportu, poprawie
(ustępując pod tym względem jedynie Syrii)33 technologicznej i zwiększenia wydajności”. konkurencyjności małych i średnich
na rzecz innych państw, przy czym osoby przedsiębiorstw (MŚP) oraz zwiększaniu
wyjeżdżające szukały lepszych możliwości kompetencji przedsiębiorstw.
pracy za granicą.
Autor zdjęcia: Алла Хаятова, ShareAlike 4.0 Międzynarodowe (CC BY-SA 4.0)
Bukareszt jest jednym z czołowych centrów finansowych i informatycznych w Europie Winnice w obwodzie zakarpackim – rolnictwo zastąpiło wiele gałęzi przemysłu ciężkiego, ale
Środkowo-Wschodniej, ale korupcja hamuje aktywność gospodarczą. Ukraina potrzebuje większej przedsiębiorczości.
24 Open For Business Open For Business 25
Kraje Europy Środkowo-Wschodniej W analizach przedstawionych na kolejnych Dyskryminacja osób LGBT+ kosztuje Open For Business szacuje, że cztery
mogą dążyć do osiągnięcia swoich stronach zaproponowano sposoby poprawy gospodarki krajów Europy Środkowo- omawiane tutaj gospodarki tracą każdego
celów gospodarczych poprzez inkluzję wyników gospodarczych i biznesowych Wschodniej nawet do 1,75% PKB z roku łącznie do 1,75% swojego PKB z powodu
osób LGBT+ i ograniczenie praktyk poprzez większą inkluzję osób LGBT+ i powodu nierówności pod względem kosztów finansowych związanych z nierównym
dyskryminacyjnych. ograniczenie dyskryminacji. Opierają się one zdrowia i wynagrodzeń. dostępem do opieki medycznej dla osób
na kluczowych kwestiach określonych w LGBT+ oraz różnic w wynagrodzeniach,
poniższych danych ekonomicznych – w tym na które są bezpośrednim wynikiem uprzedzeń
budowaniu wizerunku kraju, który przyciąga i dyskryminacji wobec tej społeczności. W
bezpośrednie inwestycje zagraniczne, kolejnych rozdziałach poświęconych zdrowiu
zwalczaniu korupcji i zwiększaniu wydajności. publicznemu (s. 42) i krajowej produktywności
Dyskryminacja wiąże się również z kosztem (s. 45) szczegółowo wyjaśniono szacunkowe
finansowym dla społeczeństw. dane, a pełna metodologia została opisana
w załączniku na s. 83. Te istotne dla każdej
gospodarki koszty mogą zostać zmniejszone
dzięki opracowaniu bardziej otwartej i
przyjaznej polityki różnorodności.
W skali roku dyskryminacja osób LGBT+ kosztuje Węgry: W skali roku dyskryminacja osób LGBT+ kosztuje Rumunię:
63,9 mld HUF – 96,9 mld HUF 6,3 mld RON – 17,6 mld RON
(232 mln USD – 376 mln USD) 0,14% – 0,23% PKB (1,6 mld USD – 4,4 mld USD) 0,63% – 1,75% PKB
W skali roku dyskryminacja osób LGBT+ kosztuje Polskę: W skali roku dyskryminacja osób LGBT+ kosztuje Ukrainę:
4,6 mld PLN – 9,5 mld PLN 15,5 mld UAH – 37,4 mld UAH
(1,2 mld USD – 2,6 mld USD) 0,21% – 0,43% PKB (553 mln USD – 1,3 mld USD) 0,36% – 0,87% PKB
Wyniki gospodarcze
Konkurencyjność
Rozszerzenie praw osób LGBT+ Coroczny Indeks Konkurencyjności Światowego Forum Ekonomicznego50 zapewnia Prowadzenie działalności Wskaźnik łatwości prowadzenia działalności gospodarczej51 zapewnia globalnym
sprzyja większej konkurencyjności kompleksową ocenę konkurencyjności gospodarek krajowych. Istnieje silna korelacja pomiędzy gospodarczej jest łatwiejsze w przedsiębiorstwom ważne dane z zakresu planowania przy rozważaniu ekspansji na nowe rynki.
gospodarczej. tym kluczowym wskaźnikiem ekonomicznym a prawami osób LGBT+. F&M Global Barometer krajach, w których prawa osób LGBT+ Podobnie jak w przypadku Indeksu Konkurencyjności, dane te są również ściśle skorelowane
of Gay Rights (GBGR®), który pełni funkcję indeksu praw człowieka w odniesieniu do osób są lepiej chronione. z danymi dotyczącymi GBGR (54%) i GBTR (56%). Wskaźnik łatwości prowadzenia działalności
homoseksualnych na całym świecie, oraz Global Barometer of Transgender Rights (GBTR™), gospodarczej jest kolejnym czynnikiem, który świadczy o tym, że inkluzja osób LGBT+ w danym
który również jest indeksem praw człowieka w odniesieniu do osób transpłciowych, są kraju jest silnie związana z łatwością prowadzenia w nim działalności gospodarczej.
skorelowane odpowiednio w 53% i 55% z Indeksem WEF. Indeksy te zostały wykorzystane w
niniejszym raporcie – więcej informacji na temat barometrów i ich metodologii można znaleźć
na stronie 84. Kraje, w których wszyscy obywatele są brani pod uwagę i szanowani, odznaczają
się większą konkurencyjnością.
7 90
Globalny Indeks Konkurencyjności Światowego
80
5 75
gospodarczej 2019
70
4
65
3
60
2 55
50
1
45
0 40
0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2
Światowy Barometr Praw OsóbofHomoseksualnych
Global Barometer – GBGR
Gay Rights - GBGR (2018)
(2018) Światowy Barometr
Global Praw Osób
Barometer Homoseksualnych
of Gay – GBGR (2018)
Rights - GBGR (2018)
Wykres 1. Ochrona praw osób homoseksualnych (oś x) a światowy ranking konkurencyjności Wykres 3. Ochrona praw osób homoseksualnych (oś x) a ranking łatwości prowadzenia
(oś y) działalności gospodarczej (oś y)
7 90
Globalny Indeks Konkurencyjności Światowego
85
5 75
gospodarczej 2019
Competitiveness
70
4
65
3
60
Forum
2 55
WEF Global
50
1
45
0 40
0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2
Światowy Barometr Praw
Global Barometer Osób Transpłciowych
of Transgender – GBTR
Rights - GBTR (2017)
(2017) Światowy Barometr Praw
Global Barometer Osób Transpłciowych
of Transgender – GBTR
Rights -GBTR (2017)
(2017)
Wykres 2. Ochrona praw osób transpłciowych (oś x) a światowy ranking konkurencyjności (oś Wykres 4. Ochrona praw osób transpłciowych (oś x) a ranking łatwości prowadzenia
y) działalności gospodarczej (oś y)
34 Open For Business Open For Business 35
W krajach sprzyjających inkluzji osób Analitycy wymieniają korupcję i kumoterstwo jako powody, dla których inwestycje w regionie Cztery objęte badaniem kraje mają Według Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju kraje „muszą tworzyć przejrzyste,
LGBT+ odnotowuje się niższy poziom Europy Środkowo-Wschodniej nie wzrosły w większym stopniu. Polityka dotycząca różnorodności potencjał, aby przyciągnąć większe szerokie i skuteczne ramy polityczne sprzyjające inwestycjom oraz budować potencjał ludzki
korupcji i kumoterstwa, co sprzyja i inkluzji często wpływa na system rekrutacji i podział władzy w danym kraju. W krajach, w których inwestycje, ale muszą sprostać i instytucjonalny w celu ich wdrożenia”.53 Wielkość i rodzaj napływających BIZ świadczą o
większemu zaufaniu i inwestycjom. nie ma takiej polityki, tworzą się lepsze warunki do rozwoju korupcji. wyzwaniom związanym z potencjale, jaki inwestorzy (przedsiębiorstwa) dostrzegają w danym kraju.
W krajach objętych niniejszym raportem średni wynik wskaźnika postrzegania korupcji zapewnieniem sobie atrakcyjności Jak pokazuje poniższy wykres, z wyjątkiem Węgier, które odnotowały większe wahania w
Transparency International wynosi 44%, podczas gdy średni wynik w krajach UE-15 wynosi 74%. 52 zarówno dla inwestorów, jak i napływie netto z tytułu BIZ, w okresie 10 lat do 2019 roku w krajach objętych raportem
Poniższe wykresy przedstawiają korelację na poziomie 59% w przypadku zestawienia wskaźnika wykwalifikowanych pracowników z odnotowano relatywnie stabilny poziom inwestycji. Średni poziom BIZ w tych czterech krajach
postrzegania korupcji z danymi GBGR oraz korelację na poziomie 63% w przypadku zestawienia całego świata, którzy rozważają jako odsetek PKB wynosił w tym okresie 2,7%, czyli nieco więcej niż średni poziom dla UE-15 i
z danymi GBTR. Nie oznacza to bezpośredniego związku przyczynowo-skutkowego między relokację. Szwajcarii, wynoszący 2,1%, z wyłączeniem skrajnych danych dotyczących Irlandii, Luksemburga i
korupcją a inkluzją osób LGBT+, ale popiera argument za tym, że dyskryminacja osób LGBT+ Holandii, których średnie wartości mieszczą się w przedziale 19–26%.54
często wiąże się z praktykami korupcyjnymi i brakiem otwartości.
Bezpośrednie inwestycje
Foreign Direct zagraniczne
investment 2010-20192010–2019
(in USD) (w USD)
Wykres 5. Ochrona praw osób
100
homoseksualnych (oś x) a ranking postrzegania 80 mld
8E+10
korupcji (oś y)
Wskaźnik postrzegania korupcji (2020)
90
Corruption Perception Index (2020)
60 mld
6E+10
80
40 mld
4E+10
70
20 mld
2E+10
60
50 0 mld0
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
40 -20 mld
-2E+10
30 -40 mld
-4E+10
20 -60 mld
-6E+10
10
-80 mld
-8E+10
0
Węgry
Hungary Polska
Poland Rumunia
Ro mania Ukraina
Ukraine
0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2
ŚwiatowyGlobal
Barometr Praw Osób
Barometer Homoseksualnych
of Gay Rights -GBGR –(2018)
GBGR (2018)
Wykres 7. Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych ogółem w latach 2010–2019 na
Węgrzech, w Polsce, Rumunii i na Ukrainie
Wykres 6. Ochrona praw osób transpłciowych Średnia kwota napływu BIZ z ostatnich 10 lat w czterech krajach objętych raportem wynosiła
(oś x) a ranking postrzegania korupcji (oś y) 100
ok. 6,6 mld USD i w porównaniu do średniej kwoty inwestycji w krajach UE-15 i Szwajcarii na
90 poziomie 35,7 mld USD w tym samym okresie jest naprawdę niewielka.55
Wskaźnik postrzegania korupcji 2020
Corruption Perception Index (2020)
80 BIZ są punktem wyjścia dla większego wzrostu gospodarczego w regionie. Ponad jedna trzecia
działalności gospodarczej (PKB) w Polsce jest uzależniona od rynków zagranicznych, czyli mniej
70 więcej tyle samo co w Austrii i Belgii.56 Na Węgrzech przedsiębiorstwa z udziałem kapitału
60 zagranicznego w 2014 roku odpowiadały za 25% miejsc pracy w sektorze prywatnym i 53%
produktów o wartości dodanej w sektorze prywatnym, z wyłączeniem sektorów rolnictwa i
50 finansów.57 Na Ukrainie natomiast, według niemieckiej grupy doradczej58, przedsiębiorstwa z
40 udziałem BIZ stanowią jedynie 4,6%, ale zatrudniają 20,4% pracowników i wytwarzają 34,9%
całkowitej wartości dodanej brutto (WDB), która jest miarą produkcji. Dane te przypominają
30 nam, że BIZ odgrywają ogromną rolę w ogólnym wzroście gospodarczym.
20 Potencjał wzrostu BIZ w krajach objętych raportem jest wysoki, ponieważ ich położenie
10
geograficzne jest idealne do obsługi zarówno Europy Zachodniej, jak i Europy Wschodniej
oraz Bliskiego Wschodu. Kraje te posiadają dobrze wykształconą kadrę pracowniczą z dobrą
0 znajomością języków obcych i umiejętnościami technicznymi, a także oferują niższe koszty pracy
0 0.2 0.4 0.6 0.8 1 1.2 niż Europa Zachodnia. Istnieje możliwość zwiększenia i ustabilizowania bezpośrednich inwestycji
Global
Światowy Barometer
Barometr Prawof Transgender
Osób Rights– (2017)
Transpłciowych GBTR (2017) zagranicznych w regionie, aby dążyć do deklarowanych przez te państwa celów gospodarczych
polegających na osiągnięciu takiego samego lub zbliżonego poziomu jak w krajach Europy
Zachodniej. Propozycje Open For Business dotyczące inkluzji osób LGBT+ stwarzają możliwości
W ostatnim sprawozdaniu Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju Drivers of wzrostu:
Divestment: Decisions of Multinational Enterprises – A Cross-Country Firm-Level Perspective
(Czynniki wpływające na dezinwestycje: Decyzje przedsiębiorstw międzynarodowych –
perspektywa przedsiębiorstw z różnych krajów) zbadano, dlaczego przedsiębiorstwa podejmują
decyzje o niekontynuowaniu działalności w danym kraju. W sprawozdaniu stwierdzono, że
poziom kontroli korupcji jest jedną z kilku zmiennych w procesie podejmowania decyzji,
a „poprawa o 10% poziomu kontroli korupcji w danym kraju wiąże się z obniżeniem
prawdopodobieństwa dezinwestycji zagranicznych średnio o 1 punkt procentowy”.59
Oczywiście w omawianym regionie istnieje możliwość zapewnienia większej przejrzystości i
zasygnalizowania większego zaangażowania na rzecz otwartości i inkluzji, jednocześnie unikając
potencjalnych dezinwestycji.
36 Open For Business Open For Business 37
gospodarki sprzyjające inkluzji osób LGBT+ mają większą zdolność do W najnowszym raporcie Open For Business, opracowanym wspólnie z Deloitte, Working Globally:
dywersyfikacji, co zwiększa BIZ. Why LGBT+ Inclusion is Key to Competitiveness (Działać globalnie: Dlaczego inkluzja osób LGBT jest
kluczem do konkurencyjności),62 poruszono również kwestię atrakcyjności kraju dla pracowników
Cztery kraje objęte raportem są stosunkowo zdywersyfikowane pod względem LGBT+ w przedsiębiorstwach. Analiza (poniżej) wybieranych przez pracowników krajów do
sektorów, które są wspierane przez największe BIZ, jednak analiza wspieranych relokacji oraz stanu ochrony praw człowieka w tych krajach również wykazuje, że państwa, które
sektorów ujawnia duże uzależnienie regionu od niskowartościowego przetwórstwa są bardziej otwarte, stają się bardziej atrakcyjne dla wysoko wykwalifikowanych pracowników
tekstylnego i spożywczego, a także od przemysłu wytwórczego i wydobywczego.60 LGBT+ w przedsiębiorstwach. Korelacja wynosi 48% w odniesieniu do danych GBGR i 46% w
Należy włożyć więcej wysiłku w przyciągnięcie inwestycji w sektory, które są odniesieniu do danych GBTR.
przyszłościowe i tworzą „miejsca pracy przyszłości", takie jak finanse, ubezpieczenia,
ICT, nauka i branże techniczne. Według Open For Business są to cechy
charakterystyczne dla zróżnicowanych i otwartych gospodarek. Wyzwania stojące
300
przed omawianym regionem w zakresie przyciągania miejsc pracy przyszłości zostały
omówione w rozdziale „Drenaż mózgów” na s. 39. 250
200
Global Barometer
Światowy Barometr Praw OsóbofHomoseksualnych
Gay Rights - GBGR (2018)
– GBGR (2018)
Inkluzja osób LGBT+ jest czynnikiem, który przedsiębiorstwa uwzględniają przy Wykres 8. Ochrona praw osób homoseksualnych (oś x) a respondenci badania
podejmowaniu decyzji o lokalizacji.
Analiza Open For Business dotycząca sposobu podejmowania decyzji o lokalizacji przez
przedsiębiorstwa wskazuje na trzy rodzaje czynników, które sprawiają, że dany kraj jest 300
atrakcyjny dla przedsiębiorstw: czynniki dotyczące uwarunkowań, czynniki dotyczące
przewagi konkurencyjnej i czynniki preferencyjne. Jakość życia oraz czynniki społeczne i 250
kulturowe są ważnymi czynnikami, a w szczególności inkluzja osób LGBT+ jest tym 200
50
„Drenaż mózgów”
Lokalni inwestorzy przechodzą na Od 2018 r. w krajach CEE uruchomiono wiele nowych i ciekawych inicjatyw ESG: Dyskryminacja osób LGBT+ przyczynia W Europie Środkowej i Wschodniej od lat obserwuje się odpływ wykwalifikowanych
inwestowanie ESG. • Węgry: Giełda Papierów Wartościowych w Budapeszcie (BÉT) zobowiązała się do się do zjawiska „drenażu mózgów”, pracowników do krajów Europy Zachodniej i innych państw, a tempo migracji nasiliło się jeszcze
promowania zrównoważonego rozwoju i przejrzystości na swoim rynku, dzięki czemu została czyli wyjazdów wykwalifikowanych bardziej, gdy Węgry, Polska i Rumunia stały się w połowie pierwszej dekady XXI wieku członkami
najnowszym członkiem inicjatywy ONZ Sustainable Stock Exchanges (SSE). W ramach tej pracowników z krajów Europy Unii Europejskiej.
inicjatywy można korzystać z opracowanego we współpracy z Deloitte Przewodnika ESG oraz Środkowo-Wschodniej do bardziej Trend ten był wyzwaniem dla rekruterów przedsiębiorstw i przyczynia się on do spadku
konsultacji dla węgierskiej społeczności inwestorów korporacyjnych.63 otwartych społeczeństw. konkurencyjności i innowacyjności w regionie. W niniejszej analizie Open For Business badane są
• Polska: Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie (GPW) wprowadziła indeks WIG-ESG, trzy wymiary trendu tego zjawiska.
tworzony na podstawie oceny ESG dostarczanej przez Sustainalytics oraz oceny zgodności z
zasadami ładu korporacyjnego GPW (zobacz naszą wstępną analizę spółek notowanych na Coraz więcej pracowników opuszcza Analiza nowego zestawu danych z Banku Światowego i LinkedIn69 z wykorzystaniem
WIG-ESG na str. 55)64 omawiane kraje na rzecz pracy i życia zagregowanych danych z całego świata, pochodzących od użytkowników serwisu
• Rumunia: Giełda Papierów Wartościowych w Bukareszcie (BVB) uruchomiła swoją pierwszą w bardziej otwartych i tolerancyjnych LinkedIn, pokazuje, że bardziej otwarte i tolerancyjne społeczeństwa są w stanie lepiej
inicjatywę ESG, koncentrującą się na rumuńskim rynku kapitałowym. Udostępnianie danych społeczeństwach. przyciągać talenty. Natomiast pracownicy, którzy imigrują do czterech objętych
Sustainalytics ma na celu udostępnienie najwyższej jakości badań ESG i ratingów dla badaniem krajów, pochodzą z mniej zróżnicowanych i tolerancyjnych społeczeństw. Dla
większości spółek notowanych na giełdzie, promowanie odpowiedzialnego inwestowania i lepszego zobrazowania tej kwestii dane GBGR i GBTR z F&M Global Barometers (patrz
podkreślenie znaczenia standardów ESG wśród uczestników rumuńskiego rynku.65 załącznik s. 84) są zaznaczone na zielono dla wyników powyżej 50% i na czerwono dla
• Ukraina: Państwowa Komisja Papierów Wartościowych i Giełd przystąpiła do Sieci wyników poniżej 50%.
Zrównoważonej Bankowości (Sustainable Banking Network, SBN). Komisja planuje
opracowanie Wytycznych ESG (ESG Disclosure Guidelines) oraz karty wyników ESG (ESG Węgry „Drenaż mózgów” Wynik Odpływ „Pozyskiwanie Wynik Pozyskiwanie
Scorecard) w celu monitorowania wdrożenia kodeksu ładu korporacyjnego na Ukrainie. – odpływ GBGR/ netto do mózgów” – GBGR/ netto z tego
Działania te mogą przyczynić się do ogólnego zwiększenia różnorodności i inkluzji osób LGBT+ pracowników do GBTR danego zatrudnianie GBTR kraju
w analizowanym regionie. Ponieważ dyskusja dotycząca ESG w coraz większym stopniu danych krajów kraju pracowników z
koncentruje się na kwestiach oznaczonych literą „S” (social - odpowiedzialność społeczna) oraz danych krajów
kwestiach związanych z LGBT+, możemy się spodziewać, że będzie ona stymulować inwestycje Niemcy 81%/87% -4,93 Indie 37%/60% +2,59
w krajach, które sprzyjają inkluzji osób LGBT+.
Austria 93%/73% -3,03 Rumunia 78%/40% +1,66
Holandia 93%/80% -2,46 Brazylia 74%/40% +1,62
Wielka Brytania 93%/87% -2,45 Turcja 26%/13% +1,27
Przykład: Zmiana siedziby Europejskiej Agencji Leków (EMA) wyklucza nietolerancyjne społeczeństwa Szwajcaria 70%/73% -2,22 Ukraina 67%/40% +0,75
Rozważając opcje nowej lokalizacji swojej siedziby po brexicie, Europejska Agencja Leków (EMA), unijna agencja zatrudniająca 900 pracowników Kraje pozyskujące/tracące pracowników – zysk lub utrata netto pracowników z innego kraju
odpowiedzialnych za ocenę produktów leczniczych i nadzór nad nimi, przeprowadziła szeroko zakrojone badanie wśród członków swojego podzielona przez średnią liczbę użytkowników LinkedIn w kraju docelowym (lub wybranym) w
zespołu w celu poznania ich preferencji dotyczących 19 ofert, które agencja otrzymała od europejskich miast zainteresowanych goszczeniem u danym okresie, pomnożona przez 10 000. Roczna średnia, styczeń 2017–grudzień 2019
siebie tej organizacji.66
Rumunia „Drenaż mózgów” Wynik Odpływ „Pozyskiwanie Wynik Pozyskiwanie „Zawody przyszłości” Wykwalifikowani pracownicy w krajach Europy Środkowo-Wschodniej są bardziej skłonni do
wyjazdu w poszukiwaniu pracy w „zawodach przyszłości” niż pracownicy w innych krajach UE-15.
– odpływ GBGR/ netto do mózgów” – GBGR/ netto z tego
Dane Banku Światowego i LinkedIn pokazują również, jakiego rodzaju miejsca pracy zachęcają
pracowników do GBTR danego zatrudnianie GBTR kraju
wykwalifikowanych pracowników do przenoszenia się z jednego kraju do drugiego. Na
danych krajów kraju pracowników z
poniższym wykresie przeanalizowano miejsca pracy kategoryzowane jako „zawody przyszłości”,
danych krajów
w tym przypadku te z zakresu informacji i komunikacji, profesjonalnej działalności naukowej i
Wielka Brytania 93%/87% -8,11 Mołdawia 52%/40% +1,27 technicznej oraz działalności finansowej i ubezpieczeniowej.
Niemcy 81%/87% -3,31 Turcja 26%/13% +0,35 Jak wynika z wykresu, cztery objęte badaniem kraje znalazły się poniżej średniej dla UE-15, a
w szczególności poniżej Niemiec, największej gospodarki w Europie oraz Irlandii (patrz analiza
Holandia 93%/80% -1,91 Włochy 78%/60% +0,27
przypadku na s. 28), katolickiego i konserwatywnie rządzonego kraju, który dostrzegł wpływ
Francja 96%/93% -1,15 Indie 37%/60% +0,06 inkluzji osób LGBT+ na gospodarkę.
Iran 7%/20% -0,98 Katar 15%/13% +0,06 Wszystkie te kraje, z wyjątkiem Polski, gdzie występuje niski poziom migracji, rzeczywiście tracą
pracowników w tych ważnych obszarach wzrostu.
Kraje pozyskujące/tracące pracowników – zysk lub utrata netto pracowników z innego kraju
podzielona przez średnią liczbę użytkowników LinkedIn w kraju docelowym (lub wybranym) w
danym okresie, pomnożona przez 10 000. Roczna średnia, styczeń 2017–grudzień 2019 50000 powyżej średniej poniżej średniej
41709
40000
32303
Słaby dostęp do opieki zdrowotnej dla Dyskryminacja osób LGBT+ prowadzi do pogorszenia ich stanu zdrowia i negatywnych skutków Dyskryminacyjne przepisy i praktyki Z międzynarodowego punktu widzenia w ostatnich latach w analizowanym regionie pojawiło
osób LGBT+, będący efektem ekonomicznych. szkodzą wizerunkowi krajów objętych się wiele doniesień medialnych o działaniach wymierzonych w osoby LGBT, które zyskały duży
dyskryminacji tej grupy, kosztuje HIV/AIDS i depresja to dwa obszary, w których to zjawisko jest najbardziej widoczne. raportem w państwach będących oddźwięk:
gospodarkę regionu nawet 1,6% PKB kluczowymi inwestorami, w wyniku • Polski ruch „stref wolnych od LGBT” rozpoczął się w 2019 roku i ma na celu uciszenie osób
rocznie. HIV czego tracą one fundusze. LGBT+ w ponad 100 miastach i regionach, które w sumie stanowią jedną trzecią powierzchni
W Europie Środkowo-Wschodniej wpływ zakażenia wirusem HIV na mężczyzn utrzymujących kraju.
stosunki seksualne z innymi mężczyznami (MSM) jest zazwyczaj znacznie większy niż na całą • W maju 2020 roku uchwalono węgierską ustawę o płci, która zakazuje osobom transpłciowym
populację. Jak zauważa Badgett, powodem tych wyższych wskaźników mogą być wynikające z oficjalnego dokonywania zmiany aktu urodzenia w celu uwzględnienia ich tożsamości
norm kulturowych stygmatyzacja i wykluczenie.72 Jest to szczególnie widoczne w Rumunii, gdzie płciowej.
częstotliwość występowania HIV wśród MSM wynosi 18%..73 • Wydanie w wrześniu 2020 roku na Węgrzech książki z bajkami dla dzieci, w której pojawiali się
Używając podobnych do stosowanych w tym raporcie narzędzi do szacowania kosztów we współczesnym otoczeniu bardziej zróżnicowani, sprzyjający inkluzji bohaterowie mi oraz
(patrz szczegółowe wyjaśnienie w rozdziale Metodologia na s. 82), Open For Business postaci LGBT+, spotkało się z wrogą reakcją.77
szacuje następujące roczne koszty ekonomiczne zakażenia wirusem HIV, wynikające z • W grudniu tego samego roku uchwalono na Węgrzech ustawę zakazującą adopcji przez osoby
niepełnosprawności i utraconych zarobków, w krajach objętych badaniem: niebędące w związku małżeńskim, w tym te należące do społeczności LGBT+.
Wprawdzie przywódcy polityczni w tych krajach mogą postrzegać te kwestie jako ich
Szacunkowy roczny koszt zakażenia wirusem HIV w społeczności LGBT+ dla wewnętrzne sprawy, jednak dyskryminacyjny charakter opisanych wydarzeń zwrócił uwagę
społeczeństwa z powodu dyskryminacji światowej opinii publicznej. Wysiłki krajów objętych raportem, mające na celu przyciągnięcie
zagranicznych inwestycji i zagranicznych pracowników, faktycznie mogą zostać zniweczone
Kraj Górna prognozowana % PKB Dolna prognozowana % PKB przez szkody spowodowane negatywnymi reakcjami, zwłaszcza krajów inwestujących w
wartość wartość regionie, na te dyskryminacyjne działania.
Węgry HUF 15 747 629 485 0,033% HUF 5 249 209 730 0,011%
(53 240 122 USD) (17 746 707 USD) Polska: Potępienie na poziomie UE i w Działania Polski doprowadziły do przyjęcia w grudniu 2019 roku przez Parlament Europejski
Polska 5 076 724 882 PLN 0,230% 1 692 241 627 PLN 0,077%
europejskich krajach-inwestorach przytłaczającą większością głosów rezolucji za potępieniem „stref wolnych od LGBT”.78. Skłoniły
one również przewodniczącą Komisji Europejskiej, Ursulę von der Leyen, do użycia w orędziu
(1 371 561 423 USD) (457 187 141 USD) o stanie Unii z września 2020 roku następujących słów: „Bycie sobą nie jest ideologią. Jest twoją
Rumunia 16 215 380 177 RON 1,611% 5 405 126 724 RON 0,537% tożsamością. Nikt nie ma prawa nikomu jej odbierać. Chcę postawić sprawę jasno – strefy wolne od
LGBTQI to strefy pozbawione człowieczeństwa. I nie ma na nie miejsca w naszej Unii”.79
(4 029 667 042 USD) (1 343 222 347 USD)
Związane z tymi działaniami reperkusje i reakcje miały bezpośrednie przełożenie na finanse.
Ukraina 28 220 036 340 UAH 0,659% 9 406 678 789 UAH 0,220% W lutym 2021 roku pojawiła się informacja, że planowana dotacja w wysokości 1,7 mln euro
(1 013 248 925 USD) (337 749 642 USD) z funduszy EOG i Norwegii dla województwa podkarpackiego na promocję dziedzictwa
kulturowego i przyrodniczego w tym regionie została cofnięta z powodu ogłoszenia go przez
lokalny sejmik tzw. „strefą wolną od LGBT”.80
Depresja W lipcu 2020 roku odrzucono złożone przez sześć polskich miast, które przyjęły uchwały o
Według publikacji Sytuacja społeczna osób LGBTA w Polsce. Raport za lata 2015-2016.wykluczenie „strefie wolnej od LGBT”, wnioski o dofinansowanie w ramach unijnego partnerstwa miast o
i zinternalizowana homofobia/transfobia są kluczowymi czynnikami wpływającymi na wyższe wskaźniki depresji u osób LGBT+.74
W raporcie tym wartości od 5 tys. do 25 tys. euro.81 Przykładem mogą być też relacje partnerskie polskiego
stwierdzono również wyższy poziom depresji u młodszych osób LGBT+, osób z niższym miasta Tuchowa z francuskim Saint-Jean-de-Braye. Burmistrzyni Tuchowa, która nie była
wykształceniem i o niższych dochodach. W Open For Business porównano dane z badania EMIS zwolenniczką decyzji o „strefie wolnej od LGBT”, zdała sobie sprawę z jej skutków. „To jest strata
2017 MSM Survey75 z raportem WHO Depression and Other Common Mental Disorders: Global wizerunkowa, której nie da się dzisiaj oszacować. To nie jest tylko 18 tysięcy euro, które tracimy”
Health Estimates76 (Depresja i inne powszechne zaburzenia psychiczne: Szacunkowe dane – przyznała w rozmowie z TVN24 Magdalena Marszałek, burmistrzyni Tuchowa, dodając, że
dotyczące zdrowia na świecie) oraz danymi z 2015 roku i stwierdzono wyższy odsetek depresji obawia się, iż zagraniczni partnerzy miasta „przestaną traktować Tuchów poważnie”.82 Chociaż
u mężczyzn, którzy utrzymywali stosunki seksualne z innymi przedstawicielami swojej płci. Z polski rząd zrekompensował gminom utracone fundusze,83 to jednak ich reputacja została
poniższej tabeli wynika, że koszty depresji u osób LGBT+, związanej z niepełnosprawnością i nadszarpnięta.
utraconymi zarobkami, mogą być znaczne. Ponadto polskie umowy o partnerstwie z miastami niemieckimi, francuskimi i holenderskimi
zostały wypowiedziane przez zagraniczne samorządy (wszystkie te kraje są ważnymi
Szacunkowy roczny koszt depresji w społeczności LGBT+ dla społeczeństwa z inwestorami w Polsce), które jako powód podały praktyki dyskryminacyjne. Decyzje te, jak
powodu dyskryminacji również medialna i publiczna dyskusja wokół nich, nie budują wizerunku Polski w świecie jako
kraju otwartego i sprzyjającego inkluzji.
Kraj Górna prognozowana % PKB Dolna prognozowana % PKB
wartość wartość
Węgry HUF 503 451 803 0,0010% HUF 167 817 169 0,0003%
(1 702 087 USD) (567 362 USD)
Polska 14 912 713 PLN 0,0007% 4 970 903 PLN 0,0002%
(4 028 917 USD) (1 342 972 USD)
Rumunia 28 396 627 RON 0,0028% 9 465 542 RON 0,0009%
(7 056 816 USD) (2 352 272 USD)
Ukraina 87 259 146 UAH 0,0020% 29 086 372 UAH 0,0007%
(3 133 066 USD) (1 044 355 USD)
44 Open For Business Open For Business 45
Krajowa produktywność
Z analizy doniesień medialnych na Wprowadzony na Węgrzech zakaz adopcji przez osoby niebędące w związku małżeńskim, w Różnice w wynagrodzeniach Istnieje coraz więcej dowodów potwierdzających istnienie różnic w wynagrodzeniach
temat węgierskiej ustawy o zakazie tym osoby należące do społeczności LGBT+, spotyka się z podobnymi reakcjami w krajach, pracowników LGBT+ obniżają krajową osób LGBT+. Jak wyjaśnia Badgett, liczne czynniki przyczyniają się do niższych płac i utraty
adopcji przez osoby należące do które są kluczowymi inwestorami na Węgrzech. Ustawa, której projekt został przedstawiony produktywność i kosztują gospodarkę produktywności w społeczności LGBT+, „wykluczenie osób LGBT w sferze zatrudnienia w wyniku
społeczności LGBT+ wynika, że w w listopadzie 2020 roku (przypadkowo w tym samym tygodniu, w którym opublikowano nawet 1 mld USD rocznie. stygmatyzacji przekłada się na niższe płace, zmniejszony dostęp do zatrudnienia, które w pełni
najsilniej inwestujących na Węgrzech postępowa i sprzyjającą włączeniu społecznemu Strategię na rzecz równości LGBTIQ Unii wykorzystuje istniejące możliwości produkcyjne osób LGBT, zwiększone bezrobocie osób LGBT
krajach reakcje były w przeważającej Europejskiej) i przyjęty przez węgierski parlament w następnym miesiącu, skutecznie oraz warunki w miejscach zatrudnienia, które zmniejszają produktywność osób LGBT”.87
mierze negatywne. wprowadza zakaz adopcji dzieci przez osoby żyjące w związkach partnerskich z osobami tej Najnowsze badania przeprowadzone w Europie Zachodniej sugerują, że pracownicy LGBT+
samej płci. zarabiają mniej niż ich heteroseksualni odpowiednicy. W badaniu LinkedIn/YouGov stwierdzono,
Analiza Open For Business badająca słowa kluczowe przy użyciu narzędzia do monitorowania że w Wielkiej Brytanii różnica wynosi 16%,88 a w niemieckim badaniu89 wykazano, że
mediów Nexis NewsDesk84 wykazała, że w okresie od 9 listopada 2020 roku do 15 stycznia nieheteronormatywni mężczyźni i kobiety zarabiają średnio o 12% mniej niż ich heteroseksualni
2021 roku opublikowano prawie 250 dostępnych w formach drukowanej i elektronicznej odpowiednicy. W poniższej tabeli przedstawiono koszty strat w wynagrodzeniach osób LGBT+
artykułów na ten temat, które dotarły do ponad 719 milionów osób (zasięg powielony) w w tych krajach, przyjmując za podstawę najniższą wartość szacunkową 10% oraz najwyższą
siedmiu największych krajach prowadzących bezpośrednie inwestycje zagraniczne na Węgrzech. wartość szacunkową 15%. Dane wskazują, że kraje objęte raportem niepotrzebnie tracą
Poniższy wykres przedstawia procentowy udział poszczególnych krajów. produktywność znacznej części populacji.
Doniesienia medialne w krajach inwestorów – Zakaz adopcji osób tej samej płci na Węgrzech Szacowany roczny koszt różnicy w wynagrodzeniach osób LGBT+
Korea Południowa Luksemburg Kraj Górna prognozowana % PKB Dolna prognozowana % PKB
Irlandia 4% 1%
5% wartość wartość
Holandia (15% różnica w (10% różnica w
7%
wynagrodzeniu) wynagrodzeniu)
Węgry HUF 94 910 783 873 0,196% HUF 63 273 855 718 0,131%
Francja (320 877 610 USD) (213 918 406 USD)
33%
Polska 4 377 799 091 PLN 0,199% 2 918 532 726 PLN 0,132%
Wielka Brytania (1 182 735 029 USD) (788 490 019 USD)
24%
Rumunia 1 416 381 982 RON 0,141% 944 254 653 RON 0,094%
(351 983 594 USD) (234 655 729 USD)
Ukraina 8 965 100 689 UAH 0,209% 5 976 733 783 UAH 0,140%
Niemcy (321 894 647 USD) (214 596 431 USD)
26%
Wykres 11. Odsetek artykułów na temat zakazu adopcji osób tej samej płci na Węgrzech w
każdym z siedmiu najszerzej inwestujących na Węgrzech krajów
Wśród publikacji uwzględnionych w analizie znalazły się dobrze znane środki masowego
przekazu o dużej oglądalności, takie jak Der Spiegel w Niemczech; The Guardian, The
Independent, The BBC i The Sun w Wielkiej Brytanii; Bloomberg i The New York Daily News w
Stanach Zjednoczonych, a także Yahoo i MSN News.
W wyniku dalszego przeglądu treści stwierdzono, że liczba artykułów o „negatywnym
zabarwieniu” przewyższa liczbę tych o „pozytywnym wydźwięku” w stosunku 6 do 1. Ponadto
większość z tych artykułów o pozytywnym wydźwięku, jak również tych uznanych za „neutralne”,
cytowała wypowiedź dyrektora węgierskiego oddziału Amnesty International, Davida Víga: „To
smutny dzień dla społeczności LGBTQ+ na Węgrzech i dla praw człowieka”.85
Reputacja ma znaczenie. Według eksperta ds. marek krajów, Simona Anholta: „To, co kraj
stara się przyciągnąć (inwestorów, pomoc, turystów, gości biznesowych, studentów, ważne
wydarzenia, badaczy, podróżujących pisarzy i utalentowanych przedsiębiorców) i to, co kraj
stara się promować (produkty, usługi, politykę, kulturę i pomysły), może przynieść straty, jeśli
wizerunek kraju jest słaby lub negatywnie odbierany, bądź zyski, jeśli jego marka jest silna i
pozytywnie odbierana”86 Wywoływanie negatywnego postrzegania na świecie nie pomaga tym
krajom w rozwoju i prosperowaniu.
46 Open For Business Open For Business 47
Kraje prowadzące politykę sprzyjającą Analiza danych dotyczących PKB per capita wskazuje na silne korelacje z danymi dotyczącymi
inkluzji osób LGBT+ zapewniają GBGR (48%) i GBTR (46%). Na wykresach tych widać więcej wartości skrajnych, jak w przypadku
obywatelom komfortowy poziom Zjednoczonych Emiratów Arabskich, czyli lewego górnego punktu wykresu, w którym to kraju
życia. osoby LGBT mają najmniej praw, ale PKB per capita jest wysoki. I odwrotnie – Urugwaj znajduje
się na samym dole, w kraju tym osoby LGBT+ cieszą się szerokimi prawami, ale dochody są
niższe.
Pokazuje to, że ludzie żyjący w krajach, które sprzyjają inkluzji osób LGBT+, na ogół żyją na
wyższym poziomie. Co więcej, analiza regresji dla danych wykazuje, że 10% wzrost w
wynikach GBGR jest skorelowany ze wzrostem PKB w wysokości 3693 USD per capita*. W
tym obszarze również istnieją ogromne możliwości, aby polityka w zakresie praw człowieka
wspomagała rozwój gospodarek.
80000
70000
60000
2018
capita 2018
50000
per Capita
40000
PKB per
30000
GDP
20000
10000
0
0 0.2 0.4 0.6 0.8 1
ŚwiatowyGlobal
Barometr Praw Osób
Barometer GayHomoseksualnych – GBGR (2018)
Rights - GBGR 2018
Wykres 12. Ochrona praw człowieka osób homoseksualnych (oś x) a PKB per capita
80000
70000
60000
2018
capita 2018
50000
perCapita
40000
PKBper
30000
GDP
20000
10000
0
0 0.2 0.4 0.6 0.8 1
Światowy
GlobalBarometr Praw
Barometer Osób Transpłciowych
Transgender – GBTR
Rights - GBTR (2017)
2017
Wykres 13. Ochrona praw człowieka osób transpłciowych (oś x) a PKB per capita
48 Open For Business Open For Business 49
Wyniki przedsiębiorstw
50 Open For Business Open For Business 51
biliony USD
12
park technologiczny)98 na Ukrainie. Nasza analiza pokazuje, że inkluzja osób LGBT+ może
10
pomóc w rozwoju tych inicjatyw i przyciągnięciu talentów z całego świata, co jest niezbędne, by
8
osiągnąć sukces.
6
4
2
80
0
USA
Chiny
Japonia
Społeczność LGBT
Niemcy
Francja
Indie
Włochy
Brazylia
Kanada
Korea
70
Globalny Indeks Innowacyjności 2019
60
50
40 Wykres 16. Siła nabywcza osób LGBT+ w porównaniu do PKB w wybranych krajach
30
20 Korzystając z szacunków LGBT Capital dotyczących siły nabywczej osób LGBT+ w wielu krajach
(szacunki globalnej społeczności LGBT na poziomie 3,7 bln USD) oraz danych Banku Światowego,
10 Credit Suisse podkreślił siłę nabywczą globalnej społeczności LGBT+ na wykresie 16.: siła
nabywcza światowej społeczności LGBT+ jest większa niż PKB Niemiec, Wielkiej Brytanii, Indii czy
0 Brazylii.99
0 0.2 0.4 0.6 0.8 1
W ujęciu regionalnym w czterech objętych raportem krajach szacuje się, że w 2019 r. wydatki
Światowy Barometr
Global Praw Osób
Barometer Homoseksualnych
of Gay – GBGR (2018)
Rights - GBGR 2018 osób LGBT+ wyniosą blisko 5% PKB tych krajów.100:
Wykres 14. Ochrona praw człowieka osób homoseksualnych (oś x) a ranking innowacyjności (oś y)
Węgry Polska
2,7 bln HUF 107,3 mld PLN
80
(9 mld USD) (29 mld USD)
Globalny Indeks Innowacyjności 2019
70
Rumunia Ukraina
Global Innovation Index 2019
60
52,3 mld RON 223,2 mld UAH
50 (13 mld USD) (8 mld USD)
40
Zamiast ryzykować utratę tych konsumentów, emigrujących z powodu dyskryminacji, władze
30 państwowe i przedsiębiorstwa mogą podjąć wysiłki na rzecz zwiększenia różnorodności i inkluzji.
20
10
0
0 0.2 0.4 0.6 0.8 1
Global
Światowy Barometer
Barometr of Transgender
Praw Osób Rights
Transpłciowych - GBTR
– GBTR 2017
(2017)
Wykres 15. Ochrona praw człowieka osób transpłciowych (oś x) a ranking innowacyjności (oś y)
54 Open For Business Open For Business 55
Wyniki finansowe
Przedsiębiorstwa przyjazne osobom W globalnej skali przedsiębiorstwa przyjazne osobom LGBT+ osiągają lepsze wyniki niż te, które Na poziomie lokalnym Open For Business przeprowadziło wstępne badanie istniejących
LGBT+ osiągają lepsze wyniki niż ich nie prezentują podobnej postawy. Przeprowadzona przez Credit Suisse analiza indeksu LGBT- indeksów spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Większość z
konkurenci na świecie i w regionie 350 pokazuje, że przedsiębiorstwa, w których menedżerowie wyższego szczebla są otwartymi nich nie zalicza się do międzynarodowych spółek z długą historią zaangażowania na rzecz inkluzji
Europy Środkowo-Wschodniej. lesbijkami, gejami, biseksualistami lub transseksualistami, lub przedsiębiorstwa, które są osób LGBT+.
uznawane za pracodawców sprzyjających inkluzji LGBT+, w czołowych badaniach opartych na W analizie porównano zewnętrzną promocję polityki sprzyjania inkluzji osób LGBT+ 10
indeksie MSCI All Country World porównującymi je z przedsiębiorstwami, które nie prezentują czołowych spółek z indeksu WIG-ESG – 60 największych i najbardziej płynnych papierów
podobnych postaw, odnotowują stopę zwrotu na poziomie 9,1% od 2010 roku. Jest to wynik wartościowych notowanych na giełdzie, którym przypisuje się ocenę ESG na podstawie danych
lepszy o 378 punktów bazowych w skali roku w porównaniu z podobnymi przedsiębiorstwami, pochodzących z zajmującej się analizą ESG firmy Sustainalytics z siedzibą w Amsterdamie – z
które nie wdrażają inicjatyw przyjaznych osobom LGBT+.101 Na poniższym wykresie dane z polityką 10 czołowych spółek z ogólnego indeksu WIG-20, który nie jest opracowywany na
wcześniej opracowanego przez Credit Suisse indeksu LGBT-275 ilustrują w graficzny sposób tę podstawie żadnych wskaźników społecznych.
kwestię.102 Przesłanie jest proste: sprzyjanie inkluzji po prostu się opłaca.
Nie dziwi więc, że spółki z indeksu WIG-ESG prezentowały zdecydowanie bardziej przyjazną
postawę wobec pracowników LGBT+ niż te z indeksu WIG-20.
170 • Wszystkie spółki z WIG-ESG przynajmniej wystosowały publicznie oświadczenie o
160 niedyskryminacji. Trzy z nich wystosowały oświadczenia o braku dyskryminacji ze względu na
150 orientację seksualną, cztery wystosowały oświadczenia o równych szansach ze względu na
140 orientację seksualną, a jedna poszła o krok dalej i zaproponowała utworzenie wewnętrznego
130 zespołu ds. różnorodności, koncentrującego się na problemach osób LGBT+.
120
Spółki z WIG-20 były ogólnie mniej przyjazne pracownikom LGBT+, przynajmniej tak można
110
stwierdzić na podstawie ich publicznych oświadczeń:
100
90 • Dwie z nich nie podały żadnych informacji na temat swojej polityki dotyczącej inkluzji, pięć
80 złożyło ogólne oświadczenia o niedyskryminacji lub podpisało polską Kartę Różnorodności,
1 sty 2010 r. 1 sty 2011 r. 1 sty 2012 r. 1 sty 2013 r. 1 sty 2014 r. 1 sty 2015 r. 1 sty 2016 r. dwie złożyły oświadczenia o sprzeciwie wobec dyskryminacji w odniesieniu do orientacji
275 LGBT Benchmark klienta MSCI ACWI seksualnej, a jedna opracowała publicznie dostępną politykę różnorodności, jednak bez
odniesienia do kwestii osób LGBT.
Wykres 17. Wysokość cen akcji koszyka LGBT 275 w porównaniu do MSCI All Country World
Ponieważ zbiór danych jest stosunkowo niewielki, a indeks WIG-ESG funkcjonuje od nieco ponad
Index i benchmarku klienta
roku, na jego wyniki, podobnie jak na cały rynek akcji, wpływ miała pandemia. Analizy globalne
wykazują jednak, że podobne indeksy w długiej perspektywie wypadają lepiej niż rynek. Wniosek
Raport Open For Business New Global Champions Report (Nowy raport o liderach światowych)
jest taki, że gdy spółki stawiają sobie wyższe wymagania w zakresie standardów społecznych,
zawiera również analizę najszybciej rozwijających się przedsiębiorstw z rynków wschodzących, z
automatycznie tworzą bardziej zachęcające i sprzyjające inkluzji środowisko dla pracowników
której wynika, że firmy, które otwarcie wspierają inkluzję osób LGBT+, nie odczuwają wyraźnego
LGBT+, co może być wzorem do naśladowania dla wszystkich firm.
negatywnego wpływu na wzrost przychodów ani na społeczność LGBT+.103
0.60 0.60
Średnia marża EBIT ‘16 do ‘18
0.50 0.50
Przychody CAGR ‘16 do ‘18
0.40 0.40
0.30 0.30
0.20 0.20
0.10 0.10
0.00 0.00
-0.10 -0.10
-0.20 -0.20
Segment 1 Segment 2 Segment 3 Segment 1 Segment 2 Segment 3
Brak publicznego Publiczne Publiczne oświadczenie Brak publicznego Publiczne Publiczne oświadczenie
oświadczenia oświadczenie przeciwko oświadczenia oświadczenie przeciwko
przeciwko przeciwkoogólnej dyskryminacji osób przeciwko przeciwkoogólnej dyskryminacji osób
dyskryminacji dyskryminacji LGBT+ dyskryminacji dyskryminacji LGBT+
N 21 35 36 N 19 36 37
Analizy przypadków
prowadzić działalność gospodarczą. Peter Prezi, „im bardziej zróżnicowane są nasze
Arvai, choć, jak sam mówi, nie miał „wzoru do zespoły, tym bardziej kreatywni możemy
Peter Arvai, Prezes Prezi i Prezes
naśladowania”, ostatecznie został pierwszym być, a co za tym idzie, tym lepsze rzeczy
Zarządu We Are Open
na Węgrzech i prawdopodobnie w Europie tworzymy... badania potwierdzają, że
Środkowej prezesem dużej spółki, który zróżnicowane zespoły osiągają lepsze wyniki,
dokonał coming outu. Arvai doświadczył na a my dostrzegamy to w naszym końcowym
własnej skórze, jak wygląda trudna droga do wyniku”.105 Z drugiej strony Arvai zdaje
sukcesu, i teraz podejmuje działania na rzecz sobie sprawę, że utrata talentów na rzecz
zwiększenia różnorodności korporacyjnej w krajów Europy Zachodniej jest problemem, z
regionie w jak największym zakresie. którym boryka się wiele węgierskich i innych
Przedsiębiorstwo Prezi zostało założone regionalnych przedsiębiorstw, dlatego
przez niego w 2008 roku we współpracy postrzega swoją politykę sprzyjania inkluzji
z dwoma węgierskimi partnerami jako sposób na przyciągnięcie i zatrzymanie
Duże i małe, międzynarodowe i lokalne przed- biznesowymi o orientacji heteroseksualnej. najlepszych lokalnych talentów.
Obecnie Prezi zatrudnia 300 osób w Mając świadomość, że nie jest jedynym
siębiorstwa w regionie zdają sobie sprawę, że czterech krajach, a jego oprogramowanie liderem biznesowym, który wyznaje takie
do tworzenia prezentacji przyczyniło wartości dotyczące różnorodności i inkluzji,
skupienie się na inkluzji i różnorodności prow- się do powstania największej na świecie Peter Arvai wraz z budapesztańskim
internetowej biblioteki prezentacji. Peter biurem Google i Espell, lokalną agencją
adzi do większej innowacyjności i wzrostu. Arvai już na początku istnienia firmy
zdał sobie sprawę, że czuje potrzebę
tłumaczeniową, założył w 2013 roku
organizację We Are Open. Stworzyła ona
Poniższe cztery analizy przypadków pokazują, poinformowania swoich współpracowników
o tym, że jego partner życiowy jest
swoją stronę internetową i przedstawiła
komunikat prasowy o przekonaniach jej
w jaki sposób przedsiębiorstwa te stosują taką mężczyzną, i od tego czasu stara się ułatwiać
oraz podnosić komfort życia wszystkim
założycieli dotyczących różnorodności i
inkluzji, co spowodowało, że w ciągu roku do
Kluczowe wnioski i implikacje Większość przedsiębiorstw w regionie deklaruje zaangażowanie lub zdecydowane W porównaniu do sytuacji sprzed dwóch do trzech lat, czy stwierdziliby Państwo, że Pańskie
zaangażowanie na rzecz zapewnienia różnorodności i inkluzji pracowników pochodzących ze przedsiębiorstwo jest obecnie bardziej zaangażowane w kwestie różnorodności i inkluzji, mniej
wszystkich grup społecznych. Prawie jedna trzecia uważa, że jest bardziej zaangażowana w zaangażowane w te kwestie, czy też to zaangażowanie pozostaje na mniej więcej takim samym poziomie?
tym zakresie niż dwa lub trzy lata temu, a co czwarte przedsiębiorstwo jest przekonane, że
1% 3%
wyprzedza trendy w zakresie inkluzji w swoim kraju.
Jest to obiecujący wynik, ponieważ inicjatywy D&I w regionie rozwijają się w tych krajach 31%
znacznie wolniej niż w krajach zachodnich. Osobom, które stwierdziły, że ich przedsiębiorstwa Bardziej zaangażowane
stały się bardziej lub mniej zaangażowane (n=62) zadano dodatkowe, otwarte pytanie o to, co
zmieniło się w tym czasie. Zaangażowanie jest na tym samym
poziomie
Ogólnie respondenci opisywali, w jaki sposób idea D&I stała się praktyką firmową, często jako Mniej zaangażowane
część skoordynowanej strategii CSR. Wiele osób wspomniało również o nacisku na zwiększenie
równości płci. Tylko kilka z nich wspomniało o włączeniu osób LGBT+. Przykładowe cytaty: Nie wiem, za krótko tu
• „Większa akceptacja mniejszości narodowych, większa tolerancja dla osób niepełnosprawnych, 65%
pracuję
kobiety na stanowiskach kierowniczych”.
• „Doszło do zmiany mentalności, na rynek weszło nowe pokolenie, a wraz z nim musi pojawić się
nowa perspektywa”. N=190
• „O ile w przeszłości wprowadzenie tej zasady do codziennego życia należało do zadań specjalistów
Wykres 20. Zmiana poziomu zaangażowania w ciągu ostatnich dwóch do trzech lat
ds. zasobów ludzkich, o tyle obecnie zajmuje się tym dyrektor działu D&I, który współpracuje z
innymi organizacjami w ramach całego przedsiębiorstwa i poza nim w celu stworzenia bardziej
sprzyjającego inkluzji środowiska”. Czy uważają Państwo, że Pańskie przedsiębiorstwo wyprzedza trendy w zakresie inkluzji w Pańskim kraju,
• „Wprowadzono zmiany w celu uwzględnienia szerszego spektrum aspektów różnorodności, w tym dotrzymuje im kroku czy też pozostaje w tyle?
społeczności LGBT +”.
• „Różnorodność jest oficjalnie częścią strategii CSR i stanowi element strategii biznesowej”.
11%
Implikacja: Przedsiębiorstwa w tym regionie stawiają na różnorodność i staje się ona częścią ich
24%
kultury korporacyjnej, często wbrew sytuacji politycznej i kulturowej w tych krajach, które nie są
tak otwarte i przyjazne.
Wyprzedza trendy w zakresie
włączenia społecznego
Dotrzymuje kroku trendom w
zakresie włączenia społecznego
Jest w tyle w stosunku do trendów
w zakresie włączenia społecznego
65%
N=190
Przedsiębiorstwa rozumieją korzyści płynące z siły roboczej tworzonej z uwzględnieniem Dodatkowe wnioski i analiza danych Poza wynikami w ramach tego badania Open For Business zebrało również inne szczególnie
różnorodności i inkluzji. Prawie połowa lub więcej respondentów uważa, że siła robocza oparta ciekawe dla liderów w zakresie D&I i HR dane. Są to m.in.:
na różnorodności i inkluzji jest niezmiernie lub bardzo ważna w kontekście wielu kluczowych • Aktualne postawy i praktyki w zakresie prowadzenia dokumentacji dotyczącej zatrudnienia
propozycji wysuwanych przez Open For Business. osób z grup mniejszościowych (w tym LGBT+).
• Działania i wydarzenia mające na celu przyciąganie i zatrzymywania osób z różnorodnych grup
Jak ważne są dla Pańskiego przedsiębiorstwa następujące korzyści wynikające z zatrudniania
pracowników zgodnie z zasadami różnorodności i inkluzji? społecznych.
• Preferowane źródła informacji pomagające przedsiębiorstwom w tworzeniu bardziej
zróżnicowanej bazy pracowników.
Zapewnienie
Provides pracownikom
employees from thesezgroups
tych grup większą
with motywację
m ore m otivation 22% 34% 28% 12% 4%
Dane te mogą być analizowane według populacji grup mniejszościowych (kobiety, pracownicy w
Wzmocnienie wizerunku
Strengthens naszejim
our brand marki
age 26% 30% 27% 10% 7% starszym wieku, pracownicy niepełnosprawni, mniejszości etniczne i pracownicy LGBT+).
Open For Business może również dostarczyć analizy tych danych oraz innych informacji
Pomoc w lepszym
Helps przewidywaniu
us better anticipatepotrzeb klientów
and respond toi customer
reagowaniuneeds
na nie 26% 21% 27% 15% 11%
przedstawionych w niniejszym raporcie według kraju, wielkości przedsiębiorstwa oraz lokalizacji
Pomoc w przyciąganiu
Helps usi attract
zatrzymywaniu talentów
and retain talent 29% 28% 23% 13% 6% jego siedziby– w danym państwie lub poza jego granicami. Więcej informacji można uzyskać
pod adresem info@open-for-business.org, w temacie należy wpisać „CEE”.
Provides
Lepsze greater
opinie opinions
i pomysły and ideas
w naszych in our business
jednostkach units
biznesowych 25% 25% 31% 14% 6%
Większa
Makesinnowacyjność przedsiębiorstwa
us a m ore innovative company 25% 27% 29% 13% 6%
Podsumowanie
Open For Business uważa, że przedstawione wyniki są zachęcające. Ponieważ coraz więcej
0% 20% 40% 60% 80% 100%
przedsiębiorstw, zwłaszcza lokalnych, wprowadza większą różnorodność, pracownicy LGBT+
Bardzo zaangażowane Bardzo ważne Dosyć ważne Niezbyt ważne W ogóle nieważne
mają mniej obaw przed ujawnieniem swojej orientacji seksualnej w pracy. Oczekujemy, że wyniki
te będą się poprawiać i że więcej przedsiębiorstw będzie z czasem monitorować i śledzić swoje
N=190
cele w zakresie różnorodności. Proponowane narzędzia, które mają pomóc specjalistom ds.
zasobów ludzkich w zwiększaniu różnorodności w ich przedsiębiorstwach, pomogą Open For
Wykres 22. Ocena znaczenia kluczowych korzyści płynących z różnorodności i inkluzji Business i innym organizacjom działającym na rzecz równości i inkluzji, zapewniając mieszankę
spostrzeżeń opartych na danych i inspiracji potrzebnych do wywołania zmian.
W kolejnym pytaniu zapytano respondentów, czy istnieją inne powody, dla których
przedsiębiorstwo powinno dążyć do zapewnienia zróżnicowanej siły roboczej. Mniej więcej
jedna czwarta respondentów udzieliła odpowiedzi otwartej. Większość z nich miała charakter
zasadniczo etyczny/altruistyczny, choć kilku respondentów zauważyło, że ich przedsiębiorstwo
otrzymuje zachętę finansową za zatrudnianie określonych kategorii pracowników. Kilka osób
zwróciło również uwagę na znaczenie D&I dla potencjalnych pracowników, zwłaszcza tych
młodszych. Poniżej kilka przykładów:
• Większe zaangażowanie na rzecz rozwoju przedsiębiorstwa i tolerancja wśród pracowników.
• Dochody podatkowe za zatrudnianie osób niepełnosprawnych, pomoc finansowa państwa na
zatrudnienie osób powyżej 50. roku życia.
• Równe traktowanie wszystkich grup społecznych, szacunek dla pracowników.
• Pokolenie Z wchodzi aktualnie na rynek pracy (równość jest dla nich priorytetem).
• Promowanie siebie na rynku jako pracodawcy, który dba o mniejszości i wspiera je, wyznacza
trendy na rynku i pokazuje kierunek działań dla innych przedsiębiorstw.
• Wspieranie praw człowieka, utrzymanie poziomu dochodów osób ubogich przez
zatrudnienie, co zwiększa ogólny wzrost gospodarki kraju.
• Tak po prostu należy czynić. Pełen szacunku stosunek do osoby z poszanowaniem jej
godności.
Węgry
Dane ekonomiczne
Net Migration by Industry
Wzrost i inwestycje „Zawody przyszłości”122
PKB Węgier a BIZ 2010–2019 Migracja netto według branży
100
150 mld
50
Migracja na 10 tys.
0
50 mld
-50 JoF JoF
0 Inne Other
-100
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
PKB Węgier (realny w USD) Bezpośrednie inwestycje zagraniczne Węgier (realne w USD) -200
2015 2016 2017 2018 2019
Wykres 23. Nominalny PKB a napływ BIZ 2010–2019 na Węgrzech
Wykres 24. Migracja do „zawodów przyszłości” w porównaniu z innymi zawodami w latach
2015–2019 na Węgrzech
Dane migracyjne LinkedIn i Banku Z wyjątkiem niewielkiego skoku w 2017 roku Węgry stale tracą pracowników, zwłaszcza tych z
„Drenaż mózgów” Wynik Odpływ „Pozyskiwanie Wynik Pozyskiwanie
Światowego, dokąd wyjeżdżają i „zawodów przyszłości”.
– odpływ GBGR/GBTR netto do mózgów” – GBGR/GBTR netto z tego
skąd przyjeżdżają wykwalifikowani
pracowników do danego zatrudnianie kraju
pracownicy120
danych krajów kraju pracowników z Kluczowe wnioski z badania Open For
danych krajów W jakim stopniu Pańskie przedsiębiorstwo jest – w Pańskiej opinii – zaangażowane w działania na
Business rzecz tworzenia zróżnicowanej i reprezentatywnej siły roboczej?
Niemcy 81%/87% -4,93 Indie 37%/60% +2,59 0%
8%
Austria 93%/73% -3,03 Rumunia 78%/40% +1,66
Bardzo zaangażowane
Holandia 93%/80% -2,46 Brazylia 74%/40% +1,62 29%
Węgry
N=35
Polska
Dane ekonomiczne
Net Migration by Industry
Wzrost i inwestycje „Zawody przyszłości”
PKB Polski a BIZ 2010–2019 Migracja netto według branży
600 mld 800
600
400 mld
Rumunia
Dane ekonomiczne
Wzrost i inwestycje „Zawody przyszłości” Net Migration by Industry
PKB Rumunii a BIZ 2010–2019 Migracja netto według branży
250 mld
0
2015 2016 2017 2018 2019
200 mld
-100
150 mld
Migracja na 10 tys.
-200
0 -500
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
PKB Rumunii (realny w USD) Bezpośrednie inwestycje zagraniczne Rumunii (realne w USD)
-600
Wykres 29. Nominalny PKB a napływ BIZ 2010–2019 w Rumunii
Wykres 30.
-700Migracja do „zawodów przyszłości” w porównaniu z innymi zawodami w latach
2015–2019 w Rumunii
Dane migracyjne LinkedIn i Banku Po nieznacznym zmniejszeniu w 2017 r. Rumunia nadal traci wykwalifikowanych pracowników,
„Drenaż mózgów” Wynik Odpływ „Pozyskiwanie Wynik Pozyskiwanie
Światowego, dokąd wyjeżdżają i skąd zwłaszcza tych z „zawodów przyszłości”.
– odpływ GBGR/ netto do mózgów” – GBGR/ netto z tego
przyjeżdżają wykwalifikowani pracownicy
pracowników do GBTR danego zatrudnianie GBTR kraju
danych krajów kraju pracowników z Kluczowe wnioski z badania Open For How committed do you think your company is to having a diverse and
danych krajów W jakim stopniu Pańskie przedsiębiorstwo
representative jest – w Pańskiej opinii – zaangażowane w działania na rzecz
workforce?
Business tworzenia zróżnicowanej i reprezentatywnej siły roboczej?
Wielka Brytania 93%/87% -8,11 Mołdawia 52%/40% +1,27
Niemcy 81%/87% -3,31 Turcja 26%/13% +0,35 20% 20%
Extremely co mmitted
Bardzo zaangażowane
Holandia 93%/80% -1,91 Włochy 78%/60% +0,27
Committed
Zaangażowane
Francja 96%/93% -1,15 Indie 37%/60% +0,06
So mewhat committed
Iran 7%/20% -0,98 Katar 15%/13% +0,06 W pewnym stopniu zaangażowane
Kraje pozyskujące/tracące pracowników – zysk lub utrata netto pracowników z innego kraju Not committed
Niezaangażowane
podzielona przez średnią liczbę użytkowników LinkedIn w kraju docelowym (lub wybranym) w 20% 20%
danym okresie, pomnożona przez 10 000. Roczna średnia, styczeń 2017–grudzień 2019 Not at all committed
W ogóle niezaangażowane
GBGR/GBTR – F&M 2018 Global Barometer of Gay Rights® oraz F&M 2017 Global Barometer
of Transgender Rights™.
Romania 20%
N=33
Rumunia
N=33
Ukraina
Dane ekonomiczne
Wzrost i inwestycje PKB Ukrainy a BIZ 2010–2019 „Zawody przyszłości”
Net Migration
Migracja by Industry
netto według branży
0
150 mld 2015 2016 2017 2018 2019
-200
100 mld
Migracja na 10 tys.
-400
0 -1000
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
PKB Ukrainy (realny w USD) Bezpośrednie inwestycje zagraniczne Ukrainy (realne w USD)
-1200
Wykres 32. Nominalny PKB a napływ BIZ 2010–2019 na Ukrainie
Wykres 33. Migracja do „zawodów przyszłości” w porównaniu z innymi zawodami w latach
-1400
2015–2019 na Ukrainie
Dane migracyjne LinkedIn i Banku Sytuacja Ukrainy pod względem utraty wykwalifikowanych pracowników z „zawodach
„Drenaż mózgów” Wynik Odpływ „Pozyskiwanie Wynik Pozyskiwanie
Światowego, dokąd wyjeżdżają i skąd przyszłości” nieznacznie się poprawiła.
– odpływ GBGR/GBTR netto do mózgów” – GBGR/GBTR netto z tego
przyjeżdżają wykwalifikowani pracownicy
pracowników do danego zatrudnianie kraju
danych krajów kraju pracowników z Kluczowe wnioski z badania Open For How committed do you think your company is to having a diverse and
danych krajów W jakim stopniu Pańskie representative
przedsiębiorstwo jest – w Pańskiej opinii – zaangażowane w działania na rzecz
Business workforce?
tworzenia zróżnicowanej i reprezentatywnej siły roboczej?
Stany Zjednoczone 74%/33% -8,78 Indie 37%/60% +0,45 3%
Polska 67%/47% -5,75 Turcja 26%/13% +0,23
25% Bardzo zaangażowane
21%
Niemcy 81%/87% -2,82 Kazachstan 33%/27% +0,10
Zaangażowane
Kanada 96%/80% -2,41 Egipt 22%/13% +0,09 Extremely co mmitted
Metodologia i źródła
Metoda badania i rekrutacja: • Ukraina: Przeprowadzono rekrutację telefoniczną i internetową (e-mail). Link do ankiety
udostępniono respondentom, a ci indywidualnie ją wypełniali.
Trudności i problemy Podczas realizacji projektu nie wystąpiły poważniejsze problemy. Ankietę przeprowadzono
• Polska: Przygotowany przez polskich partnerów w terenie internetowy panel umożliwił bezproblemowo i była ona zrozumiała dla przedstawicieli kadry kierowniczej ds. zasobów
przeprowadzenie badania bez rekrutacji telefonicznej. Link udostępniono w panelu i ludzkich we wszystkich krajach. W razie pytań/wątpliwości respondenci mogli skorzystać z
uprawnieni respondenci wzięli udział w badaniu. pomocy osób kontaktowych z Info Sapiens (partnerzy terenowi firmy) i byli w stanie udzielić
• Węgry: Przeprowadzono rekrutację telefoniczną. Rekruter wypełniał ankietę wspólnie z odpowiedzi na wszystkie pytania.
uprawnionym do udziału w badaniu respondentem tuż po zakończeniu rekrutacji.
• Rumunia: Przeprowadzono rekrutację telefoniczną. Link do ankiety udostępniono
respondentom, a ci indywidualnie ją wypełniali.
Przykładowa kalkulacja kosztów, jakie 1. Współczynnik nadmiernej chorobowości = chorobowość w populacji LGBT+ minus
generuje depresja z powodu chorobowość w populacji ogółem
dyskryminacji osób LGBT+ w Rumunii 6,5% = 11,5%–5,0%
(scenariusz optymistyczny): 2. Nadmierna liczba osób LGBT+ z depresją = współczynnik nadmiernej chorobowości *
szacunkowa populacja LGBT+ (15–54)
21 665 = 6,5% × 333 310
3. Nadmierna liczba osób LGBT+ jako odsetek całkowitej liczby populacji dotkniętej chorobą =
nadmierna liczba osób LGBT+ z depresją / całkowita liczba Rumunów z depresją
2,2% = 21 665 / 982 000
4. Nadmierna liczba lat życia skorygowanych niepełnosprawnością DALY dla depresji z powodu
dyskryminacji osób LGBT+ = nadmierna liczba osób LGBT+ jako odsetek całej populacji
dotkniętej chorobą * liczba lat życia skorygowanych niepełnosprawnością DALY z powodu
depresji
183,58 = 2,2% × 8 321,20
5. Koszt ekonomiczny = nadmierna liczba lat życia skorygowanych niepełnosprawnością DALY z
powodu dyskryminacji osób LGBT+* trzykrotność dochodu na mieszkańca
7 056 816,54 USD = 183,58 × 38 439 USD
84 Open For Business Open For Business 85
Źródła
1 The Globe Post (2018) „Romania’s 12 ILGA-Europe (2020) „Annual Review 2020”, 25 Hungarian Tourism Agency 2018, 37 Oficjalna strona Prezydenta Ukrainy (2020) 59 OECD (2020) „Drivers of Divestment: pod adresem https://www.bvb.ro/AboutUs/
Referendum Proves LGBT Citizens’ Rights tekst dostępny pod adresem https://www. „Hungary’s Industry Overview”, „President: Based on the state audit and Decisions of Multinational Enterprises – A MediaCenter/PressItem/Bucharest-
are Far from Protected”, tekst dostępny ilga-europe.org/annualreview/2020 tekst dostępny pod adresem http:// economic development vectors, the Cross-Country Firm-Level Perspective”, Stock-Exchange-launches-the-first-ESG-
pod adresem https://theglobepost. abouthungary.hu/hungarian-tourism- National Economic Strategy until 2030 will w: OECD (2020) „Drivers of Divestment: focused-initiative-on-the-Romanian-capital-
13 ILGA-Europe (2020) „Rainbow Europe”, be created”, tekst dostępny pod adresem Decisions of Multinational Enterprises – A market/5170
com/2018/10/14/romania-referendum- agency/
tekst dostępny pod adresem https://www. https://www.president.gov.ua/en/news/ Cross-Country Firm-Level Perspective”,
lgbt/ 66 E
U Observer (2017) „EU medicines agency
rainbow-europe.org 26 OECD (2019) „OECD Economic Surveys: prezident-na-osnovi-auditu-derzhavi-ta- tekst dostępny pod adresem https://bit.
2 Euronews (2020) „Hungary’s new anti- Hungary”, tekst dostępny pod adresem vektoriv-rozvitku-eko-65005 reveals new home preferences”, tekst
14 Reuters (2019) „Conservative Polish ly/3aUXMOe dostępny pod adresem https://euobserver.
transgender law is threatening to set https://www.oecd.org/economy/surveys/
magazine issues ‘LGBT-free zone’ stickers”, 38 ADEF Limited (2018) „Ukraine 2030: The 53 OECD (2002) „Foreign Direct Investment com/regions/139272
hard-won LGBT rights back decades”, Hungary-2019-OECD-economic-survey-
tekst dostępny pod adresem https:// Doctrine of Sustainable Development”, for Development: Maximizing Benefits,
tekst dostępny pod adresem https://www. overview.pdf 67 Ibid.
www.reuters.com/article/us-poland-lgbt- tekst dostępny pod adresem http://www. Minimizing Costs”, tekst dostępny pod
euronews.com/2020/06/01/hungary-s-new-
idUSKCN1UJ0HE 27 Fitch Ratings (2020) „Fitch Affirms Hungary ukraine2030.org/en adresem https://www.oecd.org/investment/ 68 Ibid.
anti-transgender-law-is-threatening-to-set-
at ‘BBB’; Outlook Stable”, tekst dostępny investmentfordevelopment/1959815.pdf
hard-won-lgbt-rights-back-decades 15 „The New York Times” (2019) „Anti-Gay 39 Vox Ukraine (2020) „The Economic Costs 69 The World Bank and LinkedIn (2020) „Digital
pod adresem https://www.fitchratings.
Brutality in a Polish Town Blamed on of Hybrid Wars: The Case of Ukraine”, tekst 54 The World Bank (2020) „World Data for Development”, tekst dostępny pod
3 BBC News (2020) „Hungary bans same-sex com/research/sovereigns/fitch-affirms-
Poisonous Propaganda”, tekst dostępny dostępny pod adresem https://voxukraine. Development Indicators”, tekst dostępny adresem https://linkedindata.worldbank.org
couples from adopting children”, tekst hungary-at-bbb-outlook-stable-14-08-2020
org/en/the-economic-costs-of-hybrid-wars- pod adresem https://databank.worldbank.
dostępny pod adresem https://www.bbc. pod adresem https://www.nytimes. 70 Szulc L. (2019) „Queer Poles in UK:
28 SGH Report (2019) „Eliminating the wealth the-case-of-ukraine/ org/reports.aspx?source=2&country=GEO
com/news/world-europe-55324417 com/2019/07/27/world/europe/gay-pride- Identity, Migration and Social Media”, tekst
gap between Central and Eastern Europe 40 The Global Economy (2020) „Ukraine:
4 France24 (2020) „LGBT-free zones’ march-poland-violence.html 55 UNCTAD (2020) „World Investment Report”, dostępny pod adresem http://eprints.lse.
and Western Europe”, tekst dostępny pod Shadow economy, percent of GDP”, tekst
in Poland are ‘unacceptable’, says EU tekst dostępny pod adresem https://unctad. ac.uk/101767/
16 Świder M., Winiewski M. (2017) „Situation adresem https://ssl-www.sgh.waw.pl/en/ dostępny pod adresem https://www.
Commissioner for Equality”, tekst dostępny of LGBTA Persons in Poland”, tekst Documents/sgh_report_2019/eliminating- org/topic/investment/world-investment- 71 Stella F., Gawlewicz A., Flynn M. (2016)
theglobaleconomy.com/Ukraine/shadow_
pod adresem https://www.france24.com/ dostępny pod adresem https://kph.org.pl/ wealth-gap_2019_Krynica_ENG-2.pdf report „Intimate Migrations: Lesbian, Gay, Bisexual
economy/
en/europe/20200629-helena-dalli-eu- wp-content/uploads/2019/07/Situation-of- and Transgender Migrants in Scotland”,
29 Deutsche Welle (2020) „Could Poland 41 Rząd Ukrainy (2017) „The Export 56 OECD (2017) „Poland: Trade and Investment
commissioner-for-equality-lgbt-free-zones- LGBTA-Persons-in-Poland-10.07.pdf tekst dostępny pod adresem http://eprints.
catch up with Germany’s economy?”, tekst Strategy of Ukraine: Strategic Trade Statistical Note”, tekst dostępny pod
in-poland-are-unacceptable gla.ac.uk/132870/
17 Reuters (2020) „IKEA manager in Poland dostępny pod adresem https://www. Development Roadmap 2017-2021”, tekst adresem http://www.oecd.org/investment/
5 France24 (2015) „Masked men attack dw.com/en/could-poland-catch-up-with- dostępny pod adresem https://www. POLAND-trade-investment-statistical- 72 Ibid.
Ukraine gay rights activists”, tekst dostępny charged for firing employee over anti-gay
germanys-economy/a-52425523 me.gov.ua/Documents/Detail?lang=en- country-note.pdf 73 UNAIDS (2019) „Country Factsheet –
pod adresem https://www.france24.com/ comments”, tekst dostępny pod adresem
30 The World Bank (2018) „The World Bank GB&isSpecial=True&id=5a3190f8-2e59- 57 OECD (2017) „Hungary: Trade and Romania 2019”, tekst dostępny pod
en/20150815-masked-men-attack-ukraine- https://www.reuters.com/article/us-ikea-
in Poland: Country Snapshot 2018”, tekst 411c-830c-cae3306000d4&title=ExportStra Investment Statistical Note”, tekst dostępny adresem https://www.unaids.org/en/
gay-rights-activists-odessa ab-poland-discrimination-idUSKBN23436Z tegyOfUkraine regionscountries/countries/romania
dostępny pod adresem http://pubdocs. pod adresem http://www.oecd.org/
6 Deutsche Welle (2019) „Homophobia in 18 Human Rights Watch (2020) „Romanian worldbank.org/en/104461539636976873/ 42 Wywiad z Endą Kennym, styczeń 2021 investment/HUNGARY-trade-investment- 74 Świder M., Winiewski M. (2017) „Situation of
Poland still deeply entrenched”, tekst Court Slams Law Banning Discussion of Poland-Snapshot-Oct2018.pdf statistical-country-note.pdf
43 Ibid. LGBTA Persons in Poland 2015–2016”, tekst
dostępny pod adresem https://www. Gender in Education”, tekst dostępny
58 German Advisory Group (2018) „The dostępny pod adresem https://kph.org.pl/
dw.com/en/homophobia-in-poland-still- pod adresem https://www.hrw.org/ 31 Polish Government (2017) „Strategy For
44 Ibid. economic impact of FDI on Ukraine”, tekst wp-content/uploads/2019/07/Situation-of-
deeply-entrenched/a-49720087 news/2020/12/17/romanian-court-slams- Responsible Development”, tekst dostępny
45 „The Path to Marriage Equality in Ireland: dostępny pod adresem https://www. LGBTA-Persons-in-Poland-10.07.pdf–
law-banning-discussion-gender-education pod adresem https://bit.ly/3uxrxwe
7
„Los Angeles Times” (2020) „Amid A Case Study”, Parker, S., 2017. Więcej beratergruppe-ukraine.de/wordpress/ 75 The EMIS Network (2019) „EMIS-2017 – The
growing hostility, some in Poland’s LGBTQ 19 Council of Europe (2020) „Long-term EU 32 Romanian Government (2020) „National informacji pod adresem https://www. wp-content/uploads/2018/05/PS_01_2018_ European Men-Who-Have-Sex-With-Men
community make a difficult choice: budget 2021–2027 and recovery package”, Plan for Investments and Economic atlanticphilanthropies.org/case-studies/the- en.pdf Internet Survey. Key findings from 50
Leave”, tekst dostępny pod adresem tekst dostępny pod adresem https://www. Recovery”, tekst dostępny pod adresem path-to-marriage-equality-in-ireland-a-case- countries”, tekst dostępny pod adresem
https://www.latimes.com/world-nation/ consilium.europa.eu/en/policies/the-eu- https://www.mazars.ro/content/ 60 Nordea (2020) „Foreign Direct investment
study https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/
story/2020-08-06/lgbt-people-poland- budget/long-term-eu-budget-2021-2027/ download/998831/52165429/version//file/ in Ukraine”, tekst dostępny pod adresem
46 „Yes vote in referendum would be good for files/documents/European-MSM-internet-
choosing-to-leave Planul%20National%20de%20Investitii%20 https://www.nordeatrade.com/fi/explore-
20 Statista (2020) „Which Countries are EU Twitter and for Ireland”, „The Irish Times”, survey-2017-findings.pdf
si%20Relansare%20Economica.pdf new-market/ukraine/investment
8
„Barron’s” (2020) „Hungary MPs Approve Contributors and Beneficiaries?”, tekst 16 kwietnia 2015 r. Więcej informacji pod 76 Światowa Organizacja Zdrowia (2017)
Package Of Anti-LGBT Measures”, dostępny pod adresem https://www. 33 Iacob, R. (2018) „Brain Drain Phenomenon adresem https://www.irishtimes.com/ 61 Open For Business (2019) „The Economic „Depression and Other Common Mental
tekst dostępny pod adresem https:// statista.com/chart/18794/net-contributors- in Romania: What Comes in Line after opinion/yes-vote-in-referendum-would-be- Case for LGBT+ Inclusion in Kenya”, tekst Disorders: Global Health Estimates”, tekst
www.barrons.com/news/hungary- to-eu-budget/ Corruption?”, tekst dostępny pod good-for-twitter-and-for-ireland-1.2177091 dostępny pod adresem https://drive.google. dostępny pod adresem https://www.
mps-pass-package-of-anti-lgbt- adresem https://www.researchgate.net/ com/file/d/1qBeumxNW55O99ib4lTJ0Toryc who.int/mental_health/management/
21 ING (2020) „Directional Economics EMEA: 47 Wywiad z Karą McGann, grudzień 2020. HYScGw5/view
measures-01608041404 publication/328131606_Brain_Drain_ depression/prevalence_global_health_
Old habits die hard”, tekst dostępny pod Phenomenon_in_Romania_What_Comes_ 48 Wywiad z Endą Kennym (zob. s.82) estimates/en/
9 „Forbes” (2020) „Transgender people adresem https://think.ing.com/reports/ 62 Open For Business (2020) „Working
in Hungary Lose Right to Gender in_Line_after_Corruption 49 The World Bank(2020) „World Development Globally: Why LGBT+ Inclusion is Key to
directional-economics-emea-old-habits-die- 77 „Time Magazine” (2020) „Why a Children’s
Recognition”, tekst dostępny pod hard/ 34 Santander (2020) „Romania: Foreign Indicators”, tekst dostępny pod adresem Competitiveness”, tekst dostępny pod Book Is Becoming a Symbol of Resistance
adresem https://www.forbes.com/ Investment”, tekst dostępny pod adresem https://databank.worldbank.org/source/ adresem https://static1.squarespace.com/ in Hungary’s Fight Over LGBT Rights”,
sites/jamiewareham/2020/05/19/ 22 Daily News Hungary (2020) „Central bank https://santandertrade.com/en/portal/ world-development-indicators static/5bba53a8ab1a62771504d1dd/t/5fd8 tekst dostępny pod adresem https://time.
hungary-makes-it-impossible-for- governor: by 2030, Hungary should reach establish-overseas/romania/investing 68101205de108b98cf5b/1608017961484/ com/5897312/hungary-book-lgbt-rights/
Austria’s economic development level”, 50 Światowe Forum Ekonomiczne (2020)
transgender-people-to-legally-change- Working+Globally.pdf
gender/?sh=1621bb33698e tekst dostępny pod adresem https:// 35 The World Bank (2018) „Romania „World Economic Forum Competitiveness 78
Aktualności Parlamentu Europejskiego
Systematic Country Diagnostic”, tekst Index”, tekst dostępny pod adresem https:// 63 Budapest Stock Exchange (2021) „BSE ESG”, (2019) „Parliament strongly condemns
10 Hatter Society (2016) „They Can be dailynewshungary.com/central-bank-
dostępny pod adresem https://www. www.weforum.org/reports/the-global- tekst dostępny pod adresem https://www. «LGBTI-free zones» in Poland”, tekst
Anything? Employment and Workplace governor-by-2030-hungary-should-reach-
worldbank.org/en/country/romania/ competitiveness-report-2020/digest bse.hu/Issuers/corporate-governance- dostępny pod adresem https://www.
Issues against LGBTQI People in Hungary”, austrias-economic-development-level/
publication/romania-systematic-country- 51 The World Bank (2020) „Doing Business recommendations/bse-esg. europarl.europa.eu/news/en/press-
tekst dostępny pod adresem https:// 23 McKinsey & Company (2020) „Flying start: diagnostic 2020”, tekst dostępny pod adresem http:// 64 Warsaw Stock Exchange (2021) „GPW room/20191212IPR68923/parliament-
en.hatter.hu/publications/they-can-be- Powering up Hungary for a decade of
anything 36 Romanian Department of Sustainable documents1.worldbank.org/curated/ Launches the WIG-ESG Index”, tekst strongly-condemns-lgbti-free-zones-in-
growth”, tekst dostępny pod adresem en/688761571934946384/pdf/Doing- poland
https://www.mckinsey.com/featured- Development (2018) „Romania’s dostępny pod adresem https://www.gpw.
11 „The Independent” (2019) „Coca Cola Business-2020-Comparing-Business- pl/news?cmn_id=108701&title=GPW+Launc
Advert Featuring Gay Couples Kissing insights/europe/flying-start-powering-up- Sustainable Development Strategy 79 Biuro prasowe Unii Europejskiej (2020)
2030”, tekst dostępny pod adresem Regulation-in-190-Economies.pdf hes+the+WIG-ESG+Index
Causes Outrage in Hungary”, tekst hungary-for-a-decade-of-growth „State of the Union Address by President
dostępny pod adresem https://www. http://dezvoltaredurabila.gov.ro/web/ 52 Transparency International (2020) 65 Bucharest Stock Exchange (2021) von der Leyen at the European Parliament
24 The World Bank (2020) „World wp-content/uploads/2019/03/Romanias- „Corruption Perceptions Index”, tekst Plenary”, tekst dostępny pod adresem
independent.co.uk/life-style/coca-cola- Development indicators”, tekst dostępny „Bucharest Stock Exchange launches
advert-hungary-gay-couples-kissing-lgbt- Sustainable-Development-Strategy-2030. dostępny pod adresem https://www. the first ESG – focused initiative on the https://ec.europa.eu/commission/
pod adresem https://databank.worldbank. pdf transparency.org/research/cpi/overview presscorner/detail/ov/SPEECH_20_1655
pride-a9040836.html Romanian capital market”, tekst dostępny
org/source/world-development-indicators
90 Open For Business Open For Business 91