CHƯƠNG 2: LY HỢP

I. ẢNH HƯỞNG CỦA LY HỢP ĐẾN SỰ GÀI SỐ.

1. Khi gài số không tách ly hợp.

Jm Jl

4 a
M B 1 A
Ja
m b 2 3
E

e

Sơ đồ xét ảnh hưởng của ly hợp đến sự gài số

 CHƯƠNG 2: LY HỢP
I. ẢNH HƯỞNG CỦA LY HỢP ĐẾN SỰ GÀI SỐ.
1. Khi gài số không tách ly hợp.

Khi gài BR4 vào BR3.

Phương trình moment xung lượng cho chuyển động quay của trục A:

P4 .r4 .t = J a .(a − a ) (1)

Phương trình mô men xung lượng cho trục trung gian E:

P3 .r3 .t = J e .(e −  'e )

2
 r2 
=> P3r3t = (J m + J l )  (e −  'e )
 r1 
 CHƯƠNG 2: LY HỢP
I. ẢNH HƯỞNG CỦA LY HỢP ĐẾN SỰ GÀI SỐ.
1. Khi gài số không tách ly hợp.

b r2 r1
= Suy ra:  e = b .
e r1 r2
Trong đó:
e r4 r4
= Suy ra: e = a
a r3 r3

Suy ra: Phương trình mô men xung lượng cho trục trung gian E:

2
 r2   r1 r4 
P3 .r3 .t = (J m + J l ).  . b − a  (2)
 r1   r2 r3 
 CHƯƠNG 2: LY HỢP
I. ẢNH HƯỞNG CỦA LY HỢP ĐẾN SỰ GÀI SỐ.
1. Khi gài số không tách ly hợp.

P3 = P4 r2 r4
Ta có: ih = 
r1 r3
r4
Nhân hai vế phương trình (2) với
r3
2
r4  r2   r1 r4  r4
P3 .r3 .t = (J m + J l ).  . b − a .
r3  r1   r2 r3  r3

=> P3 .r4 .t = (J m + J l ).b .i h − (J m + J l ).a .i 2h (3)

 CHƯƠNG 2: LY HỢP
I. ẢNH HƯỞNG CỦA LY HỢP ĐẾN SỰ GÀI SỐ.
1. Khi gài số không tách ly hợp.
Từ phương trình (1) và (3) ta có:
J a (ωa − ωa ) = (J m + J l ).ωb .i h − (J m + J l ).ωa .i 2h

(J m + J l ).b .i h + J a .a
a =
Suy ra: (J m + J l ).i 2h + J a
 (J m + J l ). b .i h + J a .a 
Thay giá trị a’ vào (1) ta có: P4 .r4 .t = J a  (J + J ).i 2 + J − a 
 m l h a 

J a (J m + J l ).i h ( b −  a .i h )
P4 .r4 .t = (4)
(J m + J l ).i 2h + J a
 CHƯƠNG 2: LY HỢP
I. ẢNH HƯỞNG CỦA LY HỢP ĐẾN SỰ GÀI SỐ.
1. Khi gài số không tách ly hợp.
Nhận xét: Theo phương trình (4) ta thấy:

➢ Lực xung kích (xung lượng) tác dụng lên cặp bánh răng khi
gài số phụ thuộc vào tổng số mômen quán tính (Jm + Jl ). Lực
này có thể giảm bằng cách giảm tổng (Jm + Jl). Vì mômen
quán tính Jm lớn hơn Jl rất nhiều, nên khi ly hợp tách trong quá
trình gài số thì lực P4 sẽ giảm rất nhiều.
➢ Lực xung kích (xung lượng) tác dụng lên cặp bánh răng khi
gài số phụ thuộc vào hiệu số (b - a.ih ).
 CHƯƠNG 2: LY HỢP
I. ẢNH HƯỞNG CỦA LY HỢP ĐẾN SỰ GÀI SỐ.
2. Khi gài số có tách ly hợp. (Jm=0).
Phương trình (4) lúc này sẽ như sau:

J a .J l .ih .(b −  a .ih )

P4.r4 .t = (5)
J l .i 2 h + J a
P’4 - lực tác dụng lên cặp bánh răng được gài khi tách ly hợp.
Nhận xét: Theo phương trình (5) ta thấy:
➢ Lực P’4 phụ thuộc mômen quán tính Jl. Để cho P’4 giảm, cần
phải giảm Jl, bởi vậy khi thiết kế ly hợp cần phải giảm mômen
quán tính phần bị động xuống mức nhỏ nhất có thể được.
➢ Nếu trong hộp số có đặt bộ đồng tốc (b = a.ih) thì sẽ tránh
được lực va đập giữa các bánh răng khi gài số.
 CHƯƠNG 2: LY HỢP
II. ẢNH HƯỞNG CỦA LY HỢP KHI PHANH Ô TÔ.

m Ml
Jm ih i0

 bx

Sơ đồ hệ thống truyền lực để xét tác dụng của ly hợp khi phanh
Chúng ta xét trường hợp phanh gấp để dừng xe mà ly hợp vẫn đóng.
 CHƯƠNG 2: LY HỢP
II. ẢNH HƯỞNG CỦA LY HỢP KHI PHANH Ô TÔ.
Do trục khuỷu chuyển động có gia tốc góc, cho nên sẽ xuất
hiện mômen các lực quán tính Mj truyền từ động cơ qua ly hợp:
d m
M j = Jm (6)
dt
dm
Trục khuỷu chuyển động chậm dần với gia tốc góc
dt
d m d bx
=  i h  io
dt dt

d bx d  v  1 dv
Mà: =
V
Suy ra: =   = 
rbx dt dt  rbx  rbx dt
 CHƯƠNG 2: LY HỢP
II. ẢNH HƯỞNG CỦA LY HỢP KHI PHANH Ô TÔ.

d m i 0 .i h dv
Suy ra: =  (7)
dt rbx dt

Thay (7) vào (6) ta có:

i0 .ih dv
M j = Jm  (8)
rbx dt

i0 .ih  dv 
Suy ra: M j max = Jm   (9)
rbx  dt  max

Theo định luật Niutơn Lực phanh G  dv 

Pp max =   (10)
cực đại Pp max g  dt  max
 CHƯƠNG 2: LY HỢP
II. ẢNH HƯỞNG CỦA LY HỢP KHI PHANH Ô TÔ.
Lực phanh theo điều kiện bám Ppmax =  .G (11)

 dv   .g
Từ (10) và (11) ta có:   = (12)
 dt  max δ

i h i 0 g
Thế (12) vào (9) ta được: M j max = Jm. . (13)
rbx 
Nhận xét:
➢ Mjmax> Ml thì ly hợp bị trượt và hệ thống truyền lực sẽ chịu
tải trọng với giá trị chỉ bằng mômen ma sát Ml của ly hợp.
➢ Mjmax< Ml thì ly hợp không bị trượt và hệ thống truyền lực sẽ
chịu tải trọng với giá trị chỉ bằng mômen quán tính Mj.
➢ Bởi vậy khi phanh gấp, để tránh gây tải trọng quá lớn cho hệ
thống truyền lực, chúng ta cần tách ly hợp.
 CHƯƠNG 2: LY HỢP
III. CÔNG TRƯỢT SINH RA TRONG QUÁ TRÌNH ĐÓNG LY HỢP

Sơ đồ để tính toán công trượt



m
A B

0
Ml
m M m b b
Jm Jb
Mb
to
Tröôït Taêng Toác ñoä
ly hôïp toác oån ñònh
Mô hình tính toán
Đồ thị biến thiên vận tốc góc
 CHƯƠNG 2: LY HỢP
III. CÔNG TRƯỢT SINH RA TRONG QUÁ TRÌNH ĐÓNG LY HỢP
Công trượt của ly hợp được xác định theo phương trình:

L =  M l d (14)
0

Có hai quá trình đóng ly hợp khác nhau:

➢ Đóng ly hợp nhanh.
➢ Đóng ly hợp từ từ.

1. Công trượt khi đóng ly hợp đột ngột

Phương trình của hệ chủ động gồm động cơ, ly hợp (Phần A) là:

( M l − M m )  to = J m (m − o ) (15)
 CHƯƠNG 2: LY HỢP
III. CÔNG TRƯỢT SINH RA TRONG QUÁ TRÌNH ĐÓNG LY HỢP
1. Công trượt khi đóng ly hợp đột ngột
Phương trình của hệ bị động ly hợp và hệ thống truyền lực (Phần B)

( M l − M b ).to = J b (o − b ) (16)

Từ hai phương trình (15) và (16) ta suy ra:

J m m (M l − M b ) + J bb (M l − M m )
o =
J m ( M l − M b ) + J b (M l − M m )

J m J b ( m − b )
Suy ra: to =
J m (M l − M b ) + J b (M l − M m )

Góc trượt  được xác định:  = tb.to

 CHƯƠNG 2: LY HỢP
III. CÔNG TRƯỢT SINH RA TRONG QUÁ TRÌNH ĐÓNG LY HỢP
1. Công trượt khi đóng ly hợp đột ngột
( m − b )
tb – vận tốc góc trượt trung bình: tb =
2
Thay giá trị t0 và tb vào biểu thức  ta có:

J m J b (m − b )
2
1
=
2 J m (M l − M b ) + J b (M l − M m )
Công trượt sinh ra khi đóng ly hợp đột ngột là:

M l J m J b (m − b )
2
1
L = M l  =
2 J m (M l − M b ) + J b (M l − M m )
 CHƯƠNG 2: LY HỢP
III. CÔNG TRƯỢT SINH RA TRONG QUÁ TRÌNH ĐÓNG LY HỢP
2. Công trượt khi đóng ly hợp từ từ.
➢ Giai đoạn 1: Tăng mômen ma sát của ly hợp Ml từ 0 đến giá trị
bằng Ma. Lúc đó xe bắt đầu khởi động tại chỗ.
➢ Giai đoạn 2: Tăng mômen của ly hợp Ml đến giá trị không còn
tồn tại sự trượt của ly hợp.
Công trượt của giai đoạn 1 được tính:

 m − b
L1 = M b  t1
2
Công trượt của giai đoạn 2 được tính:

L2 = J b (m − b ) + M b (m − b )t 2
1 2 2
2 3
 CHƯƠNG 2: LY HỢP
III. CÔNG TRƯỢT SINH RA TRONG QUÁ TRÌNH ĐÓNG LY HỢP
2. Công trượt khi đóng ly hợp từ từ.
Công trượt toàn bộ L của ly hợp là:
 t1 2  1
( ) (
L = L1 + L2 = M b m − b  + t 2  + J b m − b )2

2 3  2
Mb A
Thời gian t1 và t2 được tính như sau: t1 = t2 =
k k

Giá trị của A được xác định: A = 2 J b (m − b )

k – Hệ số tỉ lệ, đặc trưng cho nhịp độ tăng mômen của đĩa ly hợp
Ml khi đóng ly hợp.
k = 50  150 Nm/s đối với xe du lịch.
k = 150  750 Nm/s đối với xe tải.
 CHƯƠNG 2: LY HỢP
IV. XÁC ĐỊNH CÁC THÔNG SỐ CƠ BẢN CỦA LY HỢP.
1. Xác định kích thước cơ bản của ly hợp
Moâmen ma saùt cuûa ly hôïp: M l =   M e max (17)

Trong ñoù: Me max - Moâmen xoaén cöïc ñaïi cuûa ñoäng cô (Nm).
 - Heä soá döï tröõ cuûa ly hôïp.
Xe du lòch :  = 1,3  1,75
Xe taûi khoâng coù mooùc  = 1,6  2,25
Xe taûi coù mooùc 2  3.
Phöông trình (19) cuõng coù theå vieát döôùi daïng sau:
M l = β  M e max = μ  P  Rtb  p (20)

Trong ñoù:  - Heä soá ma saùt cuûa ly hôïp.

p - Soá löôïng ñoâi beà maët ma saùt.
P - Löïc eùp leân caùc ñóa ma saùt.
Rtb - baùn kính ma saùt trung bình (baùn kính cuûa ñieåm ñaët löïc
ma saùt toång hôïp).
 CHƯƠNG 2: LY HÔÏP.
III. XAÙC ÑÒNH CAÙC THOÂNG SOÁ KYÕ THUAÄT CUÛA LY HÔÏP.
1. Xaùc ñònh kích thöôùc cô baûn cuûa ly hôïp.
Töø phöông trình (20) xaùc ñònh ñöôïc löïc eùp caàn thieát leân caùc ñóa ma saùt:

P=
Ml
=
β  M emax
(21) (
2 R 32 − R 13
R tb =  2
)
  R tb  p   R tb  p
(
3 R 2 − R 12 ) dR
D2
R
O
R1

R2

Sô ñoà xaùc ñònh Rtb

Baùn kính trong R1 cuûa taám ma saùt coù theå choïn sô boä nhö sau:
R1 = (0,53  0,75).R2
 CHƯƠNG 2: LY HÔÏP.
III. XAÙC ÑÒNH CAÙC THOÂNG SOÁ KYÕ THUAÄT CUÛA LY HÔÏP.
1. Xaùc ñònh kích thöôùc cô baûn cuûa ly hôïp.
Vaät lieäu cheá taïo taám ma saùt cuûa ly hôïp.

Nguyeân lieäu cuûa caùc beà Heä soá masaùt  AÙp suaát cho
maët ma saùt Khoâ Trong daàu pheùp (kN/m2 )
Theùp vôùi gang 0,15 0,18 0,03 0,07 150  300
Theùp vôùi theùp 0,15 0,20 0,07 0,15 250  400
Theùp vôùi pheârañoâ 0,25 0,35 0,07 0,15 100  250
Gang vôùi pheârañoâ 0,2 100  250
Theùp vôùi pheârañoâ cao su 0,4 0,5 100 250

Soá löôïng ñoâi beà maët ma saùt p coù theå töï choïn döïa vaøo keát caáu hieän coù, sau ñoù
tìm löïc eùp P caàn thieát theo coâng thöùc (21), sau ñoù caàn kieåm tra aùp suaát leân beà
maët ma saùt roài so saùnh vôùi baûn treân.

 q 
P P
Aùp suaát leân beà maët ma saùt: q= =
(
S π R22 − R12 )
 CHƯƠNG 2: LY HÔÏP.
III. XAÙC ÑÒNH CAÙC THOÂNG SOÁ KYÕ THUAÄT CUÛA LY HÔÏP.
2. Tính toaùn ñoä hao moøn cuûa ly hôïp.
➢ Ñeå xeùt möùc ñoä hao moøn cuûa ly hôïp, chuùng ta phaûi tính coâng tröôït treân ñôn
vò dieän tích beà maët caùc taám ma saùt.
➢ Coâng tröôït rieâng L0:
 L o 
L
Lo =
S.p
Trong ñoù: Lo – Coâng tröôït rieâng (J/m2)
L – Coâng tröôït sinh ra khi ly hôïp tröôït (J)
S – Dieän tích beà maët taám ma saùt (m2)
p - Soá löôïng ñoâi beà maët ma saùt
[Lo] – Coâng tröôït rieâng cho pheùp tra theo
baûng
Loaïi oâtoâ [L0]
OÂ toâ taûi coù troïng taûi ñeán 50 kN 150.000  250.000 J/m2
OÂ toâ taûi coù troïng taûi treân 50 kN 400.000  600.000 J/m2
OÂ toâ du lòch 1.000.000  1.200.000 J/m2
Coâng tröôït rieâng cho pheùp
 CHƯƠNG 2: LY HÔÏP.
III. XAÙC ÑÒNH CAÙC THOÂNG SOÁ KYÕ THUAÄT CUÛA LY HÔÏP.
3. Tính toaùn nhieät ñoä cuûa ly hôïp.
➢ Khi khôûi haønh xe taïi choã, coâng tröôït sinh ra seõ lôùn nhaát.
➢ Vì vaäy khi tính toaùn nhieät ñoä cuûa ly hôïp caàn phaûi kieåm tra luùc khôûi haønh.
θL
Nhieät ñoä taêng leân cuûa chi tieát: T= + 2730 [T ]  2830 K
cm
Trong ñoù: T – Nhieät ñoä taêng leân cuûa chi tieát (0K)
 – Heä soá xaùc ñònh phaàn coâng tröôït duøng ñeå nung noùng chi tieát
1
θ= : Ñoái vôùi ñóa eùp (n – soá löôïng ñóa bò ñoäng)
2n
1
θ= : Ñoái vôùi ñóa chuû ñoäng trung gian
n
C – Nhieät dung rieâng cuûa caùc chi tieát bò nung noùng, ñoái vôùi
theùp vaø gang C  500J/kg.ñoä
m – Khoái löôïng cuûa chi tieát bò nung noùng (kg).
 CHƯƠNG 2: LY HÔÏP.
IV. TÍNH SÖÙC BEÀN CAÙC CHI TIEÁT(tham khaûo saùch).