Rizal sa Dapitan

1892-1896

Page 1
 Dapitan
• Sa Lungsod Dapitan ipinatapon ng
pamahalaang kolonyal na Espanyol si Jose
Rizal upang pigilin ang lumalakas noong
paghihimagsik ng mga Filipino laban sa mga
awtoridad.

Page 2
Simula ng Destiyero sa Dapitan
• Hulyo 14, 1892 - Dinala si Rizal sa Dapitan ng
barkong “Cebu”
• Ibinigay sa mga kamay ni Kapitan Ricardo
Carnicero ang pagbabantay kay Rizal
• Hulyo 15, 1892 – Nakarating si Rizal sa Dapitan
• Dala nya ang sulat mula kay Padre Pablo
Pastells (superior ng mga Jesuita) para kay P.
Antonio Obach (ang paring Jesuita sa Dapitan)
• Nilalaman ng sulat ang mga kondisyon para
maaaring manirahan si Rizal sa kumbento.

Page 3
 Tatlong Kondisyon
1. “Na ipahahayag ni Rizal sa madla ang kanyang
mga pagkakamaling may kinalaman sa
relihiyon, at gagawa siya ng pahayag na
magpapakitang siya ay isang maka-Espanyol
at laban sa rebolusyon”
2. “Na makikibahagi siya sa mga ritwal at
seremonya ng simbahanat mangungumpisal ng
kanyang nakalipas.”
3. “Na mula ngayon ay kikilos siya bilang
huwarang sakop ng Espanya at isang lalaki ng
relihiyon.”
Page 4
Simula ng Destiyero sa Dapitan
• Hindi sinang-ayunan ni Rizal ang mga
kondisyon at pinili niyang manirahan sa bahay ni
K. Carnicero, ang kanyang bantay.
• Hinanga ni Carnicero si Rizal at binigyan siya ng
mga kalayaan
– sabay na kumakain
– binigyan nya ng laya na pumunta kahit saan
– kinakailangan lamang dumulog si Rizal isang beses
sa isang linggo.
• Sinulat ni Rizal ang A Don Ricardo Carnicero
noong Agosto 26, 1892 sa kaarawan ng kapitan.
Page 5
Simula ng Destiyero sa Dapitan
• May 4, 1893 – Umalis si Kapitan Carnicero ng
Dapitan at pinalitan ni Kapitan Juan Sitges.

Page 6
 Nanalo sa Loterya sa Maynila
• Dumating ang barkong Butuan sa Dapitan
noong Setyembre 21, 1892
• Sinalo ito ni K. Carnicero at inutos rin niya ang
buong bayan magtipon sa dalampasigan
• Walang opisyal ang sakay ng barko ngunit dala
nito ang magandang balita

Page 7
 Nanalo sa Loterya sa Maynila
• Tiket sa Loterya blg. 9736 na pag-aari nina K.
Carnicero, Rizal at Francisco Equilor ay nanalo
ng P20,000
• Napunta kay Rizal ang P6,200
• Inilaan niya ang P2,000 para sa ama at P200
para kay Basa at ang natira ay ipinangbili niya
ng lupang sakahan sa Talisay

Page 8
Ang Debate nina Rizal at Pastells
• Nagsimula ito nang magpadala si Pastells ng
aklat ni Sarda na may kasamang payo para kay
Rizal
• Ang debate ay napapaloob sa apat na liham ni
Rizal at ang mga sagot ni Pastells

Page 9
Ang Debate nina Rizal at Pastells
• Pinayuhan ni Padre Pastells si Rizal na dapat ay
tigilan na niya ang kaniyang kahibangan o
majaderias sa pagtingin sa relihiyon mula sa
sariling paghuhusga.
• Sa mga sulat matatagpuan ang ideya niyang
laban sa Simbahang Katolika na nakuha niya
mula sa Mason at ang kaniyang pagkasuklam
dahil sa pang-aalipusta ng mga masamang
prayle.

Page 10
Ang Debate nina Rizal at Pastells
• Ipinaglaban din ni Rizal na ang paghahanap sa
katotohanan ay maaaring gawin sa iba’t ibang
paraan kaya naman ang mga relihiyon ay
maaaring magkaiba ngunit lahat ng ito ay
patungo sa liwanag.
• Ang dakilang pananampalataya, ayon kay Padre
Pastells, ay pinangungunahan ang lahat ng
bagay tulad ng katwiran, pagpapahalaga sa
sarili, at sariling kuro-kuro.

Page 11
Ang Debate nina Rizal at Pastells
• Ayon kay Pastells, ang paniniwala sa Diyos ay
higit pa kaysa anumang bagay. Kailangan ng
tao ng patnubay ng Panginoon.
• Malabo ang pagkakatapos ng debate nina Rizal
at Padre Pastells.
• Nanatiling mabuting magkaibigan sina Rizal at
Pastells
• Binigyan si Rizal ng sipi ng Imitacion de Cristo ni
P. Tomas Kempis at niregalo niya si Pastells ng
rebulto ni San Pablo

Page 12
 Si Rizal at si P. Sanchez
• Siya lamang ang paring Espanyol na nagtanggol
sa Noli Me Tangere ni Rizal
• Hindi makumbinsi si Rizal sa mga debate nila
ukol sa teolohiya
• Sa kaarawan ng prayle, niregaluhan siya ni
Rizal ng manuskritong Estudios sobre la lengua
tagala (Mga Pag-aaral hinggil sa Wikang
Tagalog)

Page 13
 Pagkatagpo sa Espiya ng Prayle
• “Pablo Mercado” – nagpapakita na kamag-anak
raw siya ni Rizal
• Nahalataan ni Rizal ang impostor
• Sinumbong niya ito sa kay K. Juan Sitges
• Inimbestiga ni Anastacio Adriatico
• Florencio Namanan ang tunay na pangalan ng
lalaki at siya’y inupahan ng mga paring Rekoleto

Page 14
 Buhay sa Dapitan
• Si Rizal ay nagpakita ng magandang halimbawa
patungkol sa kanyang pamumuhay sa Dapitan.
Ginugol niya ang kaniyang oras sa pagsasanay
sa medisina; sa kanyang pangkarunungan,
pangsining, pampanitikan at pangsiyentipikong
hangarin; at sa pagsulat sa kanyang mga
kaibigan tulad nina Blumentritt, Joest, Rost,
Meyer, Knuttel, Kheil mula sa Europa.

Page 15
 Bilang Isang Manggagamot
• Si Rizal ay nagbigay ng libreng gamot para sa
mga mahihirap. Gayunpaman, may ilang mga
mayayamang pasyente ang nagbabayad sa
kanya ng malalaking halaga para sa kanyang
pag-oopera.
• Noong August 1893, inoperahan niya ang
kanyang inang si Donya Teodora sa mata.
Tagumpay ang operasyon ngunit nagka-
impeksyon dahil sa katigasan ng ulo ng ina.
• Don Ignacio Tumarong, isang Ingles at
Don Florencio Azacarraga – mga
mayayamang pasyente ni Rizal. Page 16
 Bilang Isang Inhinyero

• Si Jose Rizal ay may titulo na Perito

Agrimensor o Expert Serveyor.

Page 17
“I want to do all that I can for this town.” - Rizal

Page 18
 Mga Proyekto ni Rizal sa Dapitan

• Unang sistemang pangtubig

• Pinaalis ang mga latiang sanhi ng malaria
• Ilawang gamit ang langis ng niyog
• Pagpapaganda ng Dapitan (plasa)
• Mapa ng Mindanao

Page 19
• Sa tulong ng kaibigang gurong Jesuit, Padre
Francisco Sanchez, binago niya ang plaza
upang ito’y gumanda, upang matalo nito ang
pinakamaganda sa Europa.
• Sa harapan ng simbahan, gumawa sila ni Padre
Sanchez ng malaking mapa ng Mindanao na
gawa sa lupa, bato at damo.

Page 20
Plasa ng Dapitan
Page 21
 Rizal Bilang Guro
• Tumatanggap lamang siya ng mga piling-piling
mga mag-aaral mula sa mga kilalang pamilya.
• Nagkaroon siya ng 21 na estudyante
• Hindi sila nagbabayad ng matrikula kundi
nagtatrabaho sila para kay Rizal sa kanyang
mga proyekto
• Tinuruan ang mga ito magbasa, magsulat, mga
wika, heograpiya, kasaysayan, matematika,
gawaing industriyal, kalikasan, mga moral at
gymnastics

Page 22
 Rizal Bilang Guro
• Pagbabasa • Heometriya
• Pagsulat • Gawaing Kamay
• Mga Wika (Kastila at • Kalikasan
Ingles) • Kagandahang-asal
• Heograpiya • Himnistika (gymnastiks)
• Kasaysayan
• Matematika
• Aritmetika

Page 23
 Rizal Bilang Guro
• 2:00pm-4:00pm
– Gamit ang wikang Kastila ang Ingles
• Rises (Recess)
– Panghuhuli ng kulisap
– Nagdidilig ng mga halaman
– Naglalagay ng pataba sa lupa

Page 24
 Rizal Bilang Guro
• Kung wala sila sa silid-aralan, sila ay ginaganyak
sa paglalaro ng lumakas ang kanilang katawan.
– gymnastiks
– boksing
– buno
– paglangoy
– pamamangka
– arnis

Page 25
Casa Redonda
Page 26
 Kontribusyon sa Agham
• Natuklasan ni Rizal na ang Mindanao ay
mayaman sa mga specimen. Sa
pamamagitan ng kanyang baroto at sa
tulong ng kanyang mag-aaral, kanyang
ginalugad ang mga gubat, at baybay-
dagat upang humanap ng specimen ng
mga halaman, kulisap at kabibi.

Page 27
 Kontribusyon sa Agham
• Ang mga nadiskubre niyang specimen ay
ipinadala niya sa mga museo sa Europa
lalo na sa Museo ng Dresden.

Page 28
 Kontribusyon sa Agham
• 203 species ang kanyang nadiskubre. Ilan
sa mga ito ay ipinangalan sa kanya:
– Draco Rizali (lumilipat na butiki)
– Apogonia Rizali (maliit na uwang)
– Rhacophorus Rizali (kakaibang palaka)

Page 29
 Mga pinag-aralan ni Rizal na
kaugnay sa Agham
1. Antropolohiya (Anthropology)
2. Etnograpiya (Ethnography)
3. Arkeolophiya (Archeology)
4. Heolohiya (Geology)
5. Hegrapiya (Geography)

Page 30
 Pag-aaral ng Linggwistika
• Gramatikong Tagalog
• Comparative Study ng Bisaya at Malay
• Nag-aral ng Bisaya at salitang Subanon

Page 31
• Ayon sa sulat ni Rizal kay Blumentritt:
“I knew already Bisayan and speak it well;
it is necessary, however, to know other
dialects in the Philippines.”

Page 32
 Mga lengwahe na
napag-aralan ni Rizal
• Tagalog • French • Italiano
• Illokano • Aliman • Intsik
• Bisayan • Arabic • Hapon
• Subanon • Malay • Portuguese
• Espanyol • Ebreo • Swedish
• Latin • Sanskrit • Russian
• Griego • Dutch
• Ingles • Catalan
Page 33
 Sining
• Altar ng Mahal na Birhen para sa mga Madre ng
Kawanggawa
• “Paghihiganti ng Ina” – Asong pumapatay ng
buwaya
• Rebulto ni P. Guerrico
• Rebulto ni San Pablo

Page 34
“Ang Batang Babae ng Dapitan”

Page 35
A clay statue of a wild boar

Page 36
Josephine Sleeping

Page 37
 Pagsasaka
• Bumili si Rizal ng 16 na ektarya ng lupa sa
Talisay
• Kakaw, kape, tubo, niyog at punong
namumunga – mga panananim nya
• Bumili ulit ng lupain hanggang nagkaroon siya
ng 70 ektaryang lupa na may 6000 puno ng
abaka, 1000 puno ng niyog, at maraming
punong namumung, tubo, mais, kape at kakaw

Page 38
 Rizal Bilang Negosyante
• Pakikipagsosyo kay Ramon Carreon sa
industriya ng pangingisda, kopra at abaka
• Sa isang pagkakataon, nakapagluwas siya ng
150 paldo ng abaka
• Nagtayo ng pagawaan ng apog (limestone)
• Itinayo ang Asosasyong Kooperatiba ng mga
Magsasaka ng Dapitan

Page 39
 Rizal Bilang Negosyante
• Bumibili si Rizal ng hemp (abaca) sa Dapitan ng
$7 at 4 reales bawat bungkos at ipagbibili sa
Maynila ng $10 at 4 reales.
• May tubong $3 sa bawat bungkos.

Page 40
 Rizal Bilang Imbentor
• Sa Calamba, inimbento niya ang cigarettte
lighter (sulpukan) na yari sa kahoy na iniregalo
kay Blumentritt.
• Sa Dapitan, inimbento niya ang makinang
ginagamit sa paggawa ng bricks. Ang makinang
ito ay nakakagawa ng 6,000 sa isang araw.

Page 41
 “Mi Retiro”
• Pebrero 1895, naibalik na ang paningin ni Dana
Teodora. Siya ngayon ay bumalik sa Maynila.
• Hinilingan ni Dona Teodora si Rizal na sumulat
ng isang tula.
• Oktubre 22, 1895 – Ipinadala ni Rizal ang isang
napakagandang tula tungkol sa mapayapa
niyang buhay sa Dapitan.

Page 42
 Si Rizal at Josephine Bracken
• Habang si Rizal ay nasa Dapitan, nangungulila
siya sa kanyang pamilya, kamag-anak at mga
kaibigan na nasa ibang lupain.
• Ang pagkamatay ni Leonor Rivera noong Agosto
28, 1893 ay lalong nagpatingkad sa kalungkutan
ni Rizal.
• Tila hulog ng langit ang isang 18 taong gulang
na Irish na nagngangalang Josephine Bracken
na dumating sa Dapitan noong Pebrero, 1895,
kasama ni G. Taufer at Manuela Orlac na isang
Pilipina.
Page 43
Josephine Bracken

Page 44
 Si Rizal at Josephine Bracken
• Mga katangian ni Josephine Bracken
– Masayahin
– Maganda
– May balingkinitang katawan
– Ang buhok ay kulay kastanas
– May matang bughaw

Page 45
 Si Rizal at Josephine Bracken
• Ang mga magulang ni Josephine ay Irlandes,
ngunit siya ay ipinanganak sa Hong Kong noong
Oktubre 6, 1876. Ang kanyang ina ay namatay
nang siya’y ipinanganak kaya siya’y inampon ni
G. Taufer.
• Si Rizal at Josephine ay matatantong
nagkaibigan sa unang pagkikita pa lang.
Pagkaraan ng isang buwan ay nagkasundong
magpakasal ang dalawa subalit ayaw silang
ikasal ni Padre Obach nang walang pahintulot
ng Obispo ng Cebu.
Page 46
 Si Rizal at Josephine Bracken
• Ganoon na lamang ang galit ni G. Taufer nang
malaman niya ang balak na pagpapakasal ng
dalawa. Ayaw niyang mawala si Josephine kayat
nagtangka siyang magpakamatay sa
pamamagitan ng paggilit sa kanyang leeg. Hindi
ito natuloy dahil tinutulan siya ni Rizal.
• Umalis si G. Taufer patungong Hong Kong nang
mag-isa sapagkat si Josephine ay nagpaiwan sa
Maynila sa pamilya ni Rizal. Hindi naglaon ay
bumalik siya sa Dapitan.

Page 47
 Si Rizal at Josephine Bracken
• Magkahawak ang kanilang mga kamay, ikinasal
nina Jose Rizal at Josephine Bracken ang
kanilang sarili sa harap ng Diyos, sapagkat
walang paring ibig magkasal sa kanila.
Nagsama nang maligaya sa Dapitan sina Rizal
at Josephine. Sa ilang liham ni Rizal sa kanyang
pamilya, pinuri niya ang kanyang asawa at
ipinagtapat ang kanyang bagong tuklas na
kaligayahan.

Page 48
 Si Rizal at Josephine Bracken
• Francisco – ipinangalan sa anak nina Jose at
Josephine, sinunod sa pangalan ng ama ni
Rizal.

Page 49
 Rizal at ang Katipunan
• Hulyo 7, 1892 – Pagkakatatag ng Katipunan.
• Mayo 2, 1896 – Napagkasunduan na si Dr. Pio
Valenzuela ang magiging sugo sa Dapitan.
• Sakay si Valenzuela sa barkong Venus at
nagsama ng isang bulag na si Raymundo Mata
upang hindi mahalataan.
• Hunyo 21, 1896 – Nakarating sina Dr. Pio sa
Dapitan.

Page 50
 Rizal at ang Katipunan
• Hindi sinang-ayunan ni Rizal ang mapahangas
na balak ni Bonifacio
• Ayon sa kanya – (1) hindi pa handa ang
taumbayan at (2) kailangan pang mangalap ng
pondo at armas bago maging handa sa isang
rebolusyon

Page 51
 Nagboluntaryong
Doktor-Militar sa Cuba
• Inialay ang serbisyo para maging doktor-militar
sa Cuba kung saan may kaguluhan
• Disyembre 17, 1895 - Sumulat si Rizal kay Gob.
Hen. Ramon Blanco
• Hulyo 1, 1896 – Dumating sa Dapitan ang sulat
ng pagtanggap sa kanyang alok na nakarating
sa kanya ng Hulyo 30.
• Pinayagan siya.

Page 52
 The Song of the Traveler
• El Canto del Viajero
• Naisulat ni Rizal nang magawaran siya ng
kalayaan ng Malacanang. Sa wakas ay
malaya na uli siya at makakapaglakbay na
uli siya sa Europa at sa Cuba.

Page 53
 Paalam, Dapitan
• Hunyo 31, 1896 – Natapos ang 4 na taon na
destyero ni Rizal sa Dapitan.
• Sumakay sa barkong Espana kasama si
Josephine, Narcisa, Angelica (anak ni Narcisa),
tatlong pamangkin na lalake, at anim na
estudyante
• Agosto 6, 1896 – Nakadating siya sa Manila Bay
• Funeral March ni Chopin – tinugtog na musika
bilang pamamaalam

Page 54
Salamat sa inyong pakikinig!

Page 55