{LkkuÃk[kh

MkkhkLkwðkËf
ÂM{íkk rÃkLkkfeLk þkn

rð[khð÷kuýwt Ãkrhðkh «fkþLk

 rLkðuËLk

ykÃkýu fuðe heíku ðkt[eyu Aeyu? ðkt[u÷w ‘Mkkhwt Au - ¾hkçk Au - Xef Au’ yu Lk¬e
fuðe heíku fheyu Aeyu? ykÃkýu fÞk ÷u¾fLku, rð»kÞLku fux÷k, yLku þk {kxu ðkt[eyu
Aeyu?
©e LkøkeLkËkMk Ãkkhu¾ ÷u¾fkuLku [kh ðøkkuo{kt ðnU[u Au.
1. su{Lke ÃkkMku MÃkü yLku íkfoþwØ rð[kh Au yLku MkkÚkkuMkkÚk íku ÔÞõík fhðk Mkçk¤
¼k»kk Au.
2. su{Lke ÃkkMku MÃkü rð[kh Au Ãký ¼k»kkLke Mkßsíkk ykuAe Au.
3. su{Lke ÃkkMku ¼k»kkLke Mkßsíkk Au Ãký su{Lke rð[khýk økqt[ðkÞu÷e-ÄqtĤe Au.
4. su{Lke ÃkkMku MÃkü rð[khýk Ãký LkÚke yLku ¼k»kkLke Mkßsíkk Ãký ykuAe Au.
òu yk Mk{s MkkÚku ÃkwMíkf ðkt[eyu íkku ykÃkýe ÃkrhÃkfðíkk ðÄu.
ÃkwMíkfLku yæÞÞLkLkk ¼køkYÃku ðkt[eyu. yu ÃkwMíkf ðkíkko, Lkð÷fÚkk,
SðLkfÚkk, «ð[Lk, rLkçktÄ, øk{u íku nkuE þfu. ÃkwMíkf{kt þwt økBÞwt? rð[khLke
MÃküíkk, ¼k»kkLkwt MkkIËÞo, rð[khLke hsqykík? yuðwt Ãký çkLku fu MktMfkhðþ yu
rð[kh, fu ÷u¾f MkkÚkuLkk ÷køkýeLkk MktçktÄku fu ykÃkýe {kLkrMkf fu çkkirØf Mkßsíkk
ykÃkýk {qÕÞktfLkLku yMkh fhu.
WÃkhktík yu Ãký Mk{sðwt Ãkzu fu ÷u¾fu hsq fhu÷ rð[kh MÚk¤-fk¤{kt Mker{ík Au
fu yuÚke Ãkh Au? ÷u¾fu Mkçk¤ ¼k»kk yLku íkfo îkhk yktrþf fu yÄoMkíÞ fu yMkíÞLku
Ãkqýo MkíÞ MðYÃku íkku hsq LkÚke fÞwO Lku!!
su ÃkwMíkf õÞktf MÃkþeo økÞwt íkuLku Mk{sðk «ÞíLk fhe þfeyu fu þk {kxu, þwt,
õÞkt MÃkþeo økÞwt? þwt yu {wÆk Ãkh yLÞ MkkÚku [[ko fheLku, fu ºký-[kh ÃkkLkk{kt yuLkk
{n¥ðLkk {wÆk MkkÚku ykÃkýe Mk{s {qfe þfeyu? ykðe heíku yæÞÞLk fheyu íkku
fËk[ ykÃkýk {Lkkusøkík{kt-SðLkÔÞðnkh{kt õÞktf Mkqû{-MÚkq¤ ÃkrhðíkoLk þY
ÚkE þfu.
{wrLk Ëðu
VkuLk : (079) 26751357 rð[khð÷kuýwt Ãkrhðkh ðíke
 MkkhkLkwðkËfLkwt rLkðuËLk

ÔÞÂõík{kºkLku SðLk{kt ftEf Lku ftEf Ãkk{ðkLke EåAk nkuÞ Au, su yu{Lke
ÃkkMku Lkk nkuÞ. fkuE Ãký ÔÞÂõík nkuÞ {nkLk fu Mkk{kLÞ, ÔÞÂõík{kºkLkwt {Lk çkk¤f
suðwt Au. ËhufLke «kÚkr{fíkk swËe swËe nkuE þfu Ãký Auðxu íkku yuLkk {LkLkwt ¾k÷eÃkýwt
s yuLku Ëkuzkðíkwt nkuÞ Au. yk ÃkwMíkf fnu Au ík{khu suðtw òuEyu íkuðk ík{u çkLkku (çkË÷kyku)
íkku íkuðwt s ík{khe ÃkkMku ¾U[kE ykðþu. yk çkkuÄ ÃkkA¤ Auðxu íkku ykÃkýkt s {LkLkku
{u÷ (îu»k, {kun, ¢kuÄ) ykÃkýLku ¾çkh Ãký Lkk Ãkzu íkuðe heíku MkkV fhðkLke ðkík
fhðk{kt ykðe Au. ÃkkuíkkLke òíkLku «u{ fhðkLke yLku síkwt fhðkLke {kLkrMkf ð]r¥k
yk¾k søkíkLku «u{ fhe þfu Au, ykøk¤ ðÄe þfu Au yLku MkV¤ Ãký ÚkE þfu Au íkuðwt
fnuðkLkku yk ÃkwMíkfLkku WÆuþ Au.
yk ÃkwMíkf {Lku ½ýwt ÓËÞMÃkþeo ÷køÞwt Au íkuLkwt {wÏÞ fkhý, su heíku {kLkrMkf
yr¼øk{ çkË÷ðkLke ðkík ÷u¾fu fhe Au íku Auðxu íkku ykæÞkÂí{f rþûký íkhV s òÞ
Au. ÷u¾f Mk{òðu Au fu ík{khe {ÞkoËeík {kLÞíkkyku fuðe heíku ík{khk þhehLku yMkh
fhu Au yLku ík{u fuðe heíku yk {kLÞíkk çkË÷e þfku yLku ík{khwt SðLk MkwÄkhe þfku.
ykÃkýu {kLkrMkf heíku MðMÚk hnuðkLkku MktfÕÃk fheþwt íkku sYh MkV¤ ÚkEþwt.
yksu ðifÂÕÃkf Mkkhðkh su heíku rðfkMk Ãkk{e Au y™u yøkrýík ÷kufkuLku ÷k¼ Ãký
ÚkÞku Au íkuLkwt {wÏÞ fkhý {kLkrMkf yr¼øk{ Au. {ktËk Ãkzðwt ykÃkýk nkÚk{kt LkÚke Ãkhtíkw
íku{ktÚke çknkh Lkef¤ðw,t MðMÚkíkk ò¤ðe hk¾ðe íku sYh ykÃkýk nkÚkLke ðkík Au.
{khk Ãkrík rÃkLkkfeLkLkk yðMkkLk çkkË (2002) nwt su heíku ¼ktøke Ãkze íkuLke
yMkh {khk þheh Ãkh Úkðk {ktze. 2006{kt çkkðLk{kt ð»kuo çktLku Ãkøku Knee-Joint
Lkwt ykuÃkhuþLk y™u 2008{kt AÃÃkLk{k ð»kuo çkúuMx fuLMkhLkwt ykuÃkhuþLk. 2011{kt Ãkq.
hMke÷kçkuLk fzeÞk MkkÚku Ãkrh[Þ ÚkÞku. íku{Lke ÃkkMkuÚke nwt ½ýwt þe¾e. íku{ýu {khk{kt
hMk ÷eÄku yLku {khe {ktËøke fuðe heíku ykðe nþu yLku nðu fuðe heíku xk¤e þfkÞ íkuðe
¼kðLkkÚke {Lku yk ÃkwMíkf ðkt[ðk, {LkLk fhðk yLku òu {Lku Vkðu íkku íkuLkku MktrûkÃík
¼kðkLkwðkË fhðkLkwt {Lku Mkq[Lk fÞwO íku {kxu nwt íku{Lke Éýe Awt.
fkuE Ãký ytík{wo¾e Mð¼kððk¤e ÔÞÂõík fu su ÃkkuíkkLkk yk½kíkku çkeòLku Lkk
fne þfíke nkuÞ íku{Lkk {kxu yk ÃkwMíkf ËeðkËktze çkLke hnuþu.
«íÞuf ðk[f {kxu {kLkrMkf çkË÷kð yLku MðMÚk SðLkLke ykþk hk¾íke
ykÃkLke þw¼uåAf.
ÂM{íkk rÃkLkkfeLk þknLke yøkrýík þw¼uåAkyku
You Can Heal Your Life
Louis L. Hag

{q¤ ÃkwMíkf ytøkúuS{kt Ãknu÷e

ðkh 1984{kt «fkrþík ÚkÞwt yLku
LÞw Þ kì f o xkEBMkLkk çku M x Mku ÷ h
÷eMx{kt íkuh yXðkzeÞk MkwÄe Mkíkík
MÚkkLk ÃkkBÞwt yLku íkuLke 35 ÷k¾
ykð]r¥kyku ÚkE.
1. {khe ðkík

‘‘ík{u ík{khk çkk¤Ãký rðþu xqft {kt òýfkhe ykÃke þfþku?’’ yk «&™ nwt ½ýk
¾hk yMke÷ku(clients)Lku ÃkqAtw Aw.t ðkík yu{ LkÚke fu yk çkÄwt {khu òýðwt sYhe Au Ãkhtíkw
{khu íkuyku õÞktÚke ykðu Au íkuLkk Mkk{kLÞ yr¼øk{-¼kðsøkík rðþu òýðwt nkuÞ Au. òu
íku{Lku yíÞkhu Mk{MÞkyku Q¼e Úkíke nkuÞ íkku þõÞ Au íku{Lkk {kLkrMkf yr¼øk{u ÷ktçkk
Mk{Þ Ãknu÷k Mk{MÞk MkòoÞ íkuðk Mktòøu kku Q¼k fhðkLkwt [k÷w fÞwO nkuÞ.
nwt ßÞkhu yZkh {rnLkkLke çkk¤fe níke íÞkhu {khk {kíkkrÃkíkkyu AqxkAuzk ÷eÄk
níkk. nwt õÞkhuÞ Lk¬e fhe þfe Lkrn fu {khe {k, {khk Mkkðfk çkkÃkLku «u{ fhíke níke
fu Võík y{Lku ½h {¤e þfu íku {kxu ÷øLk fÞko níkk. {khwt {kuxk ¼køkLkwt çkk¤Ãký þkherhf
yLku {kLkrMkf fLkzøkík yLku ðÄkhk{kt yíÞtík ÞkíkLkkyku MknLk fhðk{kt rðíÞwt níkw.t
{khwt ÃkkuíkkLkk «íÞuLkwt MkB{kLk Lke[wt yLku Lke[wt s Qíkhíkwt økÞwt níkw.t
y{khe þk¤k{kt yuf rËðMk Ãkkxeo níke yLku ½ýe çkÄe fuf y{Lku ðnU[ðk
{kxu níke. {khk rMkðkÞ ÷øk¼øk çkÄk s rðãkÚkeoyku ¾kÄuÃkeÄu Mkw¾e Ãkrhðkh{ktÚke
ykðíkk níkk. {U õÞkhuÞ fuf ¾kÄe Lknkuíke fkhý fu y{Lku fuf Ãkhðzíke Lknkuíke.
rþûkfu ßÞkhu ðnU[ðkLkwt þY fÞwO íÞkhu fux÷kfu íkku çku-ºký fxfk WÃkkze ÷eÄu÷k su ÷kufku
hkus fuf ¾kíkk níkk. rþûkf ßÞkhu {khe ÃkkMku ykÔÞk (y÷çk¥k, nwt AuÕ÷e níke)
íÞkhu fufLkku yuf fxfku Ãký {khu ¾kðk çkåÞku Lknkuíkku. nwt yíÞkhu MÃkü òuE þfwt Awt fu
yu {khe ‘‘Ãknu÷uÚke s Mðefkhe ÷eÄu÷e {kLÞíkk’’ níke fu nwt Lkfk{e Awt yLku fþwt
{u¤ððkLke ÷kÞfkík Ähkðíke LkÚke yux÷u s nwt AuÕ÷e níke yLku fuf ¾÷kMk ÚkE økE.
yk {khwt ¼kðsøkík níkwt su {khe Mðefkhe ÷eÄu÷ {kLÞíkkyku îkhk ËÃkoýLkwt fk{ fhíkwt
níkwt.
Úkkuzk ð»kkuo ÃkAe nwt {khe yuf Mk¾e MkkÚku {rnLkk {kxu rþfkøkku økE y™u ºkeMk ð»ko
MkwÄe ÃkkAe Vhe Lkrn. rþfkøkku{kt Úkkuzk ð»kkuo ½hfk{ fhíkkt fhíkkt nwt LÞwÞkufo økE yLku
MkËTLkMkeçku high-fashioned {kuz÷ u çkLke. {kuxk {kuxk rzÍkELkhkuLkwt {kuz®u ÷øk fhðk
Aíkkt {khk ykí{-MkL{kLk{kt ¾kMk Vhf Ãkzâku Lknkuíkku. nwt {khe ¾k{eyku s þkuÄðkLkku
«ÞíLk fhíke, Ãkrhýk{u {U {khe s MkwËt híkk yku¤¾ðkLkku «ÞíLk fÞkuo Lkrn.
nwt VuþLk-Wãkuøk{kt ½ýk ð»kkuo hne. yuf ytøkúus MkËTøk]nMÚkLku {¤e yLku Ãkhýe.
y{u yk¾e ËwrLkÞk VÞko, hkuÞÕxe {u¤ðe yLku ÔnkEx nkWMk{kt s{ý Ãký ÷eÄwt níkwt.
íku{ Aíkkt {khwt ykí{-MkL{kLk Lkçk¤wt s hÌkwt níkwt. yuf rËðMk {khk 14 ð»koLkk
÷øLkSðLk ÃkAe {khk Ãkríkyu çkeò ÷øLk fhðkLke EåAk ònuh fhe fu ßÞkhu {U nS
1
yuðwt {kLkðkLke þYykík s fhe níke fu Mkkhe ½xLkkyku ÂMÚkh nkuÞ Au. nwt ¼ktøke Ãkze,
Ãký Mk{Þ Mkhíkku økÞku yLku nwt Shðe økE.
yuf rËðMk nwt rçk÷fw÷ ykfÂM{f heíku s LÞwÞkufo{kt ‘[[o ykuV rhr÷SÞMk
MkkÞLMk’Lke Mk¼k{kt økE níke. íku{Lkku MktËuþ {khk {kxu Lkðku níkku. {Lku {khku ytíkhkí{k
fne hÌkku níkku ‘æÞkLk ykÃk’ yLku {U íkuLkwt yLkwMkhý fÞwO. nwt íÞkt hrððkhu Mkuðk ykÃkðk
síke níke yLku yXðkrzf ðøkkuo Ãký ÷uðk {ktzâk. ‘Ä [[o ykuV rhr÷SÞMk MkkÞLMk’
{khk {kxu Lkðwt ½h çkLke økÞwt. íÞkh çkkË {nŠ»k ELxhLkuþLk÷ ÞwrLkðŠMkxe{kt Tran-
scendental Meditation (æÞkLkLkku yuf «fkh)Lkku fkuMko fÞkuo.
{U {khwt SðLk LkðuMkhÚke þY fÞwO. {U Ä{kuoÃkËuþf íkhefu [[o{kt yLku íkuLke
«ð]r¥kyku{kt ¼køk ÷uðkLkwt [k÷w fÞwO. íku{Lke çkÃkkuhLke Mk¼k{kt çkku÷ðkLkwt yLku yMke÷kuLku
{¤ðkLkwt [k÷w fÞwO. yk fk{ ÍzÃkÚke {khe full time fkhrfËeo íkhefu ÃkktøkÞwO. fk{ Ãkíku
yux÷u nwt yuf çkeswt fk{ fhíke níke. nwt yuf LkkLkfze ÃkwÂMíkfk ‘Heal Your Body’
÷¾ðk «uhkE níke fu su ykæÞkÂí{f «økríkLke, þheh{kt Úkíkk hkuøkku rðþuLke MkkËe
LkkUÄ níke. {U «ð[Lkku ykÃkðkLkk þY fÞko, «ðkMkku fÞko yLku LkkLkk ðøkkuo ÷uðkLkwt [k÷w
fÞw.O
ÃkAe yuf rËðMk {Lku fuLMkh nkuðkLkwt rLkËkLk ÚkÞwt. nwt rðnTð¤ çkLke økE. òu fu
{khk yMke÷ku MkkÚku [[koíkk rð»kÞkuLkk fkhýu {Lku ¾çkh níke fu {kLkrMkf Mkkhðkh
yMkh fhu Au yLku ynª {Lku {khe òík WÃkh íku Mkkrçkík fhðkLkku {kufku {éÞku níkku.
ð¤e ÃkkAwt {U {kLkrMkf yr¼øk{ WÃkh ÃkwMíkf ÷ÏÞwt níkwt. {Lku ¾çkh níke fu fuLMkhLkku
hkuøk ykÃkýe òík «íÞuLkk Ÿzk hku»kLkwt Ãkrhýk{ Au.
‘yMkkæÞ’ þçË fu su ½ýk çkÄk ÷kufku {kxu zhk{ýku þçË Au íkuðwt s {khk {kxu
Au fu yk [ku¬Mk «fkhLke yðMÚkk Au fu su çknkhLkk E÷kòuÚke MkkS LkÚke fhe þfkíke
yLku ykÃkýu [ku¬MkÃkýu ykÃkýk ytík:fhý{ktÚke s íkuLkku E÷ks þkuÄðku òuEyu. òu
nwt ykuÃkhuþLk fhkðwt yLku fuLMkhLkk hkuøk{ktÚke Awxfkhku {u¤ðwt Ãký {khku yr¼øk{
çkË÷wt Lkrn fu suLkkÚke yk hkuøk ÚkÞku Au íkku ÃkAe zkìfxhku íkku ÷qELku fkÃkíkk s hnuþu ßÞkt
MkwÄe ÷qELkwt yÂMíkíð Lkk hnu íÞkt MkwÄe. yk rð[kh {Lku økBÞku Lkrn.
{U íkhík s {khk ÃkkuíkkLkk hkuøkrLkðkhýLke sðkçkËkhe ÷E ÷eÄe. yk {kxu {U
ðifÂÕÃkf WÃk[khku rðþu Ãkw»f¤ ðktåÞwt yLku MktþkuÄLk fÞwO. {U çku ºký ðifÂÕÃkf WÃk[khku
þkuÄe LkkÏÞk yLku y{÷{kt Ãký {qõÞk. {khk [[oLkk fk{Lkk ÷eÄu {Lku MÃküÃkýu ÷køÞwt
fu yk çkhkuçkh níkwt íkku Ãký {khe òík «íÞu «u{ fheLku Mkkrçkík fhðwt ¾qçk sYhe níkwt.
MkkiÚke Ãknu÷k {khk {kxu ½ýwt {w~fu÷ níkwt. yheMkk Mkk{u W¼k hnuðkLkwt yLku
2
çkku÷ðkLkwt ‘‘÷qE, nwt íkLku «u{ fhwt Awt. nwt íkLku ¾hu¾h «u{ fhwt Awt.’’ ËÃkoý Mkk{u Q¼k
hneLku çkku÷ðkLkk yÇÞkMkLkk fkhýu {U {khe òíkLku Ëku»ke {kLkðkLkwt çktÄ fÞOw. yuðk
½ýk Mktòuøkku ykÔÞk fu {U {khku s ðktf òuÞku nkuík, Ãký nwt «økrík fhíke síke níke.
nwt òýíke níke fu çkk¤ÃkýÚke {U {khk {kxuLkku su Ÿzk hku»kLkku yr¼øk{ Ãkfze
hkÏÞku níkku íkuLku {wõík fhðkLkku níkku. {khk {kxu íku yíÞtík sYhe níkwt fu, nwt òíkLku Ëku»ke
økýðkLkk ¼kðLku {Lk{ktÚke çknkh fkZe Lkk¾w.t nk, yu MkíÞ níkwt fu {khwt çkk¤Ãký yíÞtík
þkherhf yLku {kLkrMkf ÞkíkLkkykuÚke ¼hu÷tw níkw,t Ãký yu ½ýk ð»kkuo Ãknu÷kLke ðkík níke
yLku nwt su heíku {khe òík «íÞu yíÞkhu ðíkeo hne níke íkuLkwt fkuE fkhý Lknkuíkw.t nwt ¾hk
yÚko{kt fuLMkhLkk hkuøkLku WAuheLku {khe òíkLku ¾kE hne níke. fkhý fu {U fkuELku {kV fÞko
Lknkuíkk. {U ykuÃkhuþLk fhkÔÞwt Lkrn. òu fu MktÃkqýÃo kýu fhu÷ {kLkrMkf yLku þkherhf
fkÞkÃk÷xLkk Ãkrhýk{u A {rnLkk ÃkAe {khe íkçkeçke íkÃkkMk fhðk{kt ykðe. nwt søkíkLku
Mkt{ík fhðk{kt MkV¤ ÚkE fu {khk{kt nðu fuLMkhLkk hkuøkLkku yuf ytþ Ãký Lknkuíkku. nwt
{khk ytøkík yLkw¼ðÚke òýíke ÚkE fu hkuøk rLkðkhe þfkÞ Au, òu ykÃkýu ykÃkýk
rð[khku, {kLÞíkkyku yLku ðíkoýftq çkË÷ðkLke ð]r¥k hk¾eyu. ½ýe ðkh su {kuxe fhwýíkk
Ëu¾kÞ Au íku ykÃkýk SðLk{kt fÕÞkýfkhe çkLkeLku ykðu Au.
çkúñktz ykÃkýu su ykÃkýe ÃkMktËLkwt rð[kheyu Aeyu yLku {kLkeyu Aeyu íku
rð[khkuLku MktÃkqýo Ãkwrü ykÃku Au. çkeS heíku ÷Eyu íkku ykÃkýwt yÄoòøk]ík {Lk ykÃkýu
su Ãký {kLÞíkk Ähkðeyu Aeyu íkuLkku Mðefkh fhu Au. yk çktLkuLkku yÚko yu{ ÚkkÞ Au fu
ykÃkýu ykÃkýk rðþu yLku ykÃkýk SðLk rðþu suðwt {kLkeyu íkuðwt ykÃkýk {kxu
nfefík çkLke òÞ Au yLku ykÃkýu su heíku rð[khðwt nkuÞ íkuLkk y{ÞkoË rðfÕÃkku ykÃkýe
ÃkkMku Au.
ßÞkhu ykÃkýu yk òýeyu Aeyu íkku ÃkAe ‘‘÷kufku {Lku Mk{síkk LkÚke’’ íku{
rð[khðkLkk çkË÷u ‘‘çkÄk nt{þ u k MknÞkuøk ykÃku Au’’ íku{ rð[khðk{kt s znkÃký Au.
rðïÔÞkÃke Mkt[kh (fwËhík) õÞkhuÞ ykÃkýLku Mkk[k fu ¾kuxk Xuhðíke LkÚke. íku Võík
ykÃkýku yLku ykÃkýk {qÕÞkuLkku Mðefkh fhu Au. ÃkAe ykÃkýe {kLÞíkkyku ykÃkýk SðLk{kt
ÃkhkðŠíkík fhu Au. òu ykÃkýu yu{ {kLkðwt nkuÞ fu SðLk yuf÷ðkÞw Au yLku íkuÚke {Lku fkuE
«u{ fhíkwt LkÚke íkku íkuðtw s ykÃkýLku ykÃkýk søkík (SðLk){kt {¤u Au.
ykÃkýk{ktÚke ½ýk ¾hkLku YrZ[wMík {q¾ko{e¼Þko ÏÞk÷ku SðLk rðþu çktÄkÞu÷k
nkuÞ Au fu SðLk yk{ s SðkÞ. yk ykÃkýLku ð¾kuzðk {kxu LkÚke. ykÃkýu Ëhuf
sý yk ûkýu sux÷wt Mkkhe heíku fhe þfíkk nkuEyu íkuðwt fheyu Aeyu. Ãký òu ykÃkýLku
ykLkkÚke Mkkhwt ÚkkÞ íkuðe ¾çkh nkuík, ykÃkýe ÃkkMku ðÄkhu Mk{sý yLku Mkòøkíkk
3
nkuík íkku fËk[ ykÃkýu íku heíku fÞwO nkuík. {nuhçkkLke fheLku ík{u su MÚkkLk Ãkh W¼k Aku
íÞktÚke ík{khe òíkLku Lke[e Ãkkzíkk Lkrn. nfefík íkku yu Au fu ík{u yk ÃkwÂMíkfk þkuÄe
Lkk¾e Au yLku {Lku þkuÄe Lkk¾e Au yuLkku yÚko yu{ ÚkkÞ Au fu ík{u ík{khk SðLk{kt Lkðk
yLku nfkhkí{f ÃkrhðíkoLk {kxu íkiÞkh Aku. ík{khe òíkLku íkuLkkÚke {krníkøkkh fhku.
‘‘Ãkwhw»kku hzíkk LkÚke’’. ‘‘†eyku ÃkiMkk Mkt¼k¤e þfíke LkÚke.’’ yk çkÄk Mkkð íkwåA
rð[khku Au SðLk{kt Wíkkhðk {kxu.
ßÞkhu ykÃkýu çkkÕÞkðMÚkk{kt nkuEyu Aeyu íÞkhu ykÃkýe ykMkÃkkMk hnuíkk
ðze÷kuLkk «rík¼kðku îkhk ykÃkýk yLku ykÃkýk SðLk {kxu fuðe heíku rð[khðwt íku
þe¾eyu Aeyu. yk yu s hMíkku Au suLkk Úkfe ykÃkýu ykÃkýe òík rðþu yLku ykÃkýe
ËwrLkÞkËkhe rðþu rð[khíkk þe¾eyu Aeyu. nðu òu ykÃkýu yíÞtík Ëw:¾e, zhÃkkuf,
¢kuÄe {kýMkku MkkÚku hnuíkk nkuEþwt íkku íku{Lkk suðk s rð[khku ykÃkýu ½zeþwt yLku ÃkAe
rð[kheþwt. ‘‘nwt çknw økwMMkku fhwt Awt yux÷u nwt Mkkhe ÔÞÂõík LkÚke.’’ yk «fkhLke {kLÞíkk
SðLk{kt níkkþk Mksuo Au.
ßÞkhu ykÃkýu {kuxk ÚkEyu Aeyu íÞkhu ykÃkýk LkkLkÃkýLkk øk]nSðLk{ktÚke
ykÃkýk ¼kðsøkíkLkwt MksoLk fhðk íkhV ykÃkýwt ð÷ý nkuÞ Au.
yk Mkkhwt fu ¾hkçk, ¾hwt fu ¾kuxwt LkÚke. íku fuð¤ ykÃkýe ytËh ½h fheLku
ykÃkýu su òýeyu Aeyu íku hnu÷wt Au. suðk MktçktÄku ykÃkýu ykÃkýe {k MkkÚku fu rÃkíkk
MkkÚku níkk yÚkðk íkku íku çktLkuLku ÃkhMÃkh suðk MktçktÄku níkk íkuðk s ykÃkýk Ãký ytøkík
MktçktÄku nkuÞ íkuðwt ð÷ý hk¾eyu Aeyu. shk rð[khku, ík{Lku fux÷e ðkh ík{khk çkkuMk
yÚkðk «u{e fu «ur{fk çkhkçkh ík{khk {kíkkrÃkíkk suðk ÷køku÷k?
òu fu nwt yk çkkçkík{kt {khk {kíkk-rÃkíkkLku Ëku»k ykÃkíke LkÚke. ykÃkýu çkÄk s
rþfkhLkk rþfkh Aeyu, yLku íku ÷kufkuyu Ãký íku{Lku su ¾çkh LkÚke íkuðwt fktE Ãký
ykÃkýLku þe¾ðkzâwt nkuÞ íku þõÞ LkÚke. òu ík{khe {k Lku s ¾çkh Lkk nkuÞ yÚkðk
çkkÃkLku s ¾çkh Lkk nkuÞ fu íku{ýu íku{Lke òíkLku fuðe heíku «u{ fhðku íkku ík{Lku fuðe
heíku þe¾ðkzu fu ík{u ík{khe òíkLku «u{ fhku? yk yMkt¼ð Au. yu{ýu ©uc s fÞwO nþu
su íku{Lku ßÞkhu íkuyku çkk¤f níkk íÞkhu þe¾ðkzðk{kt ykÔÞwt nþu. òu ík{khu ík{khk
{kíkkrÃkíkkLku ðÄkhu Mk{sðk nkuÞ íkku íku{Lke MkkÚku íku{Lkk ÃkkuíkkLkk çkk¤Ãký rðþu ðkík
fhku y™u òu ík{u yLkwftÃkkÚke Mkkt¼¤þku íkku òýe þfþku fu íku{Lkku ¼Þ yLku y¬z
yr¼øk{ õÞktÚke ykÔÞk Au. su ÷kufku ík{khk{kt ËnuþíkLke ÷køkýe Wíkkhu Au yu ÷kufku
Ãký fuð¤ ík{khk suðk s ¼Þ¼eík yLku çkefý níkk.
4
 ík{khe þÂõíkLkku Mkúkuík nt{uþk ík{khe ðíko{kLk ûký{kt hnu÷ku Au.
ík{khk SðLkfk¤ Ëhr{ÞkLk ík{u yLkw¼ðu÷e yk ûký MkwÄeLke ík{k{ ½xLkkyku,
ík{u su Äkhýkyku yLku {kLÞíkkyku ík{khk {Lk{kt çkktÄu÷e Au íkuLkk ykÄkhu ½xu÷e Au.
òu fu íku ík{khku ¼qíkfk¤ Au. yu Ãkíke økÞu÷e çkkçkík Au. yøkíÞLkwt yu Au fu yk ûkýu ík{u
fuðk þçËku yLku rð[khku ÃkMktË fhþku yLku fnuþku yux÷u ík{khk yk rð[khku (Äkhýk)
yLku þçËku ({kLÞíkkyku) ík{khwt ¼rð»Þ ½zþu. ík{khe þÂõíkLkku Mkúkuík ík{khe ðíko{kLk
ûký{kt Au yLku ík{khku yLkw¼ð ½zu Au ykðíke fk÷Lkku, ykðíkk yXðkrzÞu, ykðíkk
{rnLku, ykðíkk ð»kuo yLku íkuLkkÚke Ãký ykøk¤.
ík{khu [ku¬MkÃkýu yu æÞkLk{kt ÷uðwt òuEyu fu ík{u yk ûkýu þwt rð[khku Aku? yu
nfkhkí{f Au fu Lkfkhkí{f? ík{u yk rð[khkuÚke ík{khwt ¼rð»Þ ½zðk {ktøkku Aku?
shk æÞkLk ykÃkku yLku Mkòøk hnku.
fuð¤ yuf s ðkík Au fu ykÃkýu nt{uþk rð[khku îkhk ðnuðkh-ðíkoLk fheyu
Aeyu, yLku rð[khku çkË÷e þfkÞ Au.
«&™ yu LkÚke fu ykÃkýe Mk{MÞk þwt Au? ykÃkýk yLkw¼ðku çkeswt fktE Lkrn
Ãký ykÃkýe ytËhLkk rð[khkuLke çknkh Ëu¾kíke yMkh Au. yhu, òík «íÞu LkVhík
Ãký Võík ríkhMf]ík ÏÞk÷ s Au su ík{u ík{khe òík {kxu çkktæÞku Au. ík{khk su rð[khku
Au íku ík{Lku fnu Au, ‘‘nwt Mkkhe ÔÞÂõík LkÚke.’’ yk rð[kh ík{khe ¼kðLkk Mksuo Au yLku
yk ¼kðLkkLku ík{u øk¤u ð¤økkzku Aku. òu fu ík{khk{kt rð[khku s Lkk nkuÞ íkku ík{khk{kt
¼kðLkk Ãký nkuE þfu Lkrn. yLku rð[khku çkË÷e s þfkÞ Au. rð[khku çkË÷ku y™u
¼kðLkkLku çkË÷kðwt s Ãkzþu.
ík{u {kLkku fu Lkk {kLkku Ãký ykÃkýu ykÃkýk rð[khku ÃkMktË fhe þfeyu Aeyu.
ykÃkýu Mkns heíku s yufLkk yuf rð[khku fÞko fheyu Aeyu yLku yux÷u s
yu{ fne þfkÞ fu ykÃkýu ykÃkýk rð[khku Äkhýkyku-ÏÞk÷ku ÃkMktË fhíkk LkÚke Ãký
ykÃkýk {q¤¼qík rð[khkuLke ÃkMktËøke fheyu Aeyu, yLku [ku¬Mk «fkhLkk rð[khku
fhðkLkwt xk¤e þfeyu Aeyu. swyku, ík{u ík{khk {kxu Mkfkhkí{f rð[khðkLkwt xkéÞwt
Au? íkuðe s heíku ík{u ík{khk {kxu Lkfkhkí{f rð[khðkLkwt Ãký xk¤e þfku Aku.
{U nt{uþk yLkw¼ÔÞwt Au fu ykÃkýe ykMkÃkkMk ðMkíkk ÷kufku fu su{Lku nwt òýwt Awt
yÚkðk íkku su{Lke MkkÚku {U fk{ fÞwO Au íkuyku yuf Þk çkeS heíku ÃkkuíkkLke òík «íÞu
yMktíkku»k Ähkðíkk nkuÞ Au. òu íku{Lkku yMktíkku»k ðÄkhu nþu íkku íkuyku SðLk{kt Ãký
yMktíkku»ke hnuþu. yLku òu SðLk «íÞu f]ík¿k nþu íkku SðLkLku {kýe þfþu. òu òík
«íÞu îu»k yÚkðk økwLkkrník ¼kð ðÄkhu «{ký{kt nþu íkku SðLk ykuAwt Mkkhwt (SðLk{kt
5
QýÃk) ÷køkþu yLku òu yk s ¼kð ykuAk «{ký{kt nþu íkku SðLk ðÄkhu çknuíkh
÷køkþu çkÄe s heíku.
{U òuÞwt Au fu økwMMkku, xefk, økwLkkrník ¼kð yLku zh çkeS fkuE Ãký çkkçkík
fhíkkt MkkiÚke ðÄkhu Mk{MÞkyku Mksuo Au.
yk [kh ðMíkwyku ykÃkýk þheh{kt yLku ykÃkýk SðLk{kt MkkiÚke ðÄkhu «&™ku
Q¼k fhu Au. yk òíkLke ¼kðLkk, çkeò Ãkh Ëku»k Zku¤ðkLke yLku Ãkkuíku sðkçkËkhe{ktÚke
AxfðkLke ð]r¥kðk¤k ykÃkýk s yLkw¼ðku{ktÚke MkòoÞ Au. swyku, ík{u su fktE çkLku
Au ík{khk SðLk{kt, íkuLku ík{khk Úkfe s çkLÞwt Au íku{ rð[khþku íkku fkuELku Ëku»k ËuðkLkku
«&™ s Q¼ku Lkrn ÚkkÞ. ykÃkýk ‘‘çkkÌk søkík’’{kt su fktE çkLku Au íku ykÃkýk s
yktíkrhf rð[khkuLkwt ËÃkoý Au. çkeò ÷kufkuLkk þw»f ðíkoLkLku nwt Ëhøkwsh (LkshytËks)
LkÚke fhíke Ãký yu ykÃkýe s ‘{kLÞíkk’ Au suLkkÚke ÷kufku ykÃkýe MkkÚku ykðwt ðíkoLk
fhðk «uhkÞ Au.
òu ík{u ík{khe òík {kxu rð[khþku fu, ‘‘çkÄk s ÷kufku {khe fkuE Lku fkuE
heíku ®LkËk fhíkk nkuÞ Au, fkuE {khk fk{{kt W¼wt hnuíkwt LkÚke, íkuyku {Lku íku{Lkk
ÃkøkLke sqíke økýeLku {khwt þku»ký fhu Au.’’ íkku yk ík{khe çkktÄe ËeÄu÷e rð[khMkhýe
Au. ík{khk{kt yuðku fkuE rð[kh Ãkzu÷ku Au fu yuðk ÷kufkuLku s ykf»kuo Au, yuðwt s
ðíkoLk ònuh{kt fhíkk nkuÞ Au. ßÞkhu ík{u yk çkkçkíkLkku rð[kh fhðkLkku s Akuze
Ëuþku íkku íkuyku çkesu síkk hnuþu yLku çkeò MkkÚku íku{ fhþu. ík{u õÞkhuÞ íku{Lku
ykf»keo þfþku Lkrn.
ykÃkýu ykÃkýk ¼qíkfk¤ çkkswLkwt ð÷ý çkË÷e þfeyu Aeyu. ¼qíkfk¤ ðeíke
økÞku Au yLku ¾ík{ ÚkE økÞku Au. nðu íku{kt yíÞkhu VuhVkh þõÞ LkÚke. Aíkkt Ãký
ykÃkýu ykÃkýk ¼qíkfk¤Lke rð[khMkhýe çkË÷e þfeyu Aeyu. fkuEfu ykÃkýLku ð»kkuo
Ãknu÷k ¼qíkfk¤{kt yk½kík ÃknkU[kzâku nkuÞ íkku íku ÞkË hk¾eLku nk÷Lkk Mktòuøkku{kt
òíkLku fkuMkíkk hnuðwt íku Lkhe {q¾koE Au.
òu ykÃkýu yu{ s rð[kÞko fheþwt fu ykÃkýu {sçkqheLkk rþfkh Aeyu y™u yk
çkÄwt s rLkhkþksLkf Au íkku yk¾wt çkúñktz ykÃkýe yu s {kLÞíkkLku Ãkwrü ykÃkþu yLku
ykÃkýk ¼køku fuð¤ ÃkzAkx s ¾kðkLke ykðþu. ykÃkýk {kxu yu s yøkíÞLkwt Au fu
ykÃkýu yk çkÄk s {q¾oíkk¼Þko, ¾kuxe heíku çkktÄu÷k Lkfkhkí{f ÏÞk÷ku yLku
{kLÞíkkykuLku fkZe Lkk¾eyu fu su ykÃkýLku yu s çkkçkíkku{kt Mk{ÚkoLk ykÃÞk fhu. yhu,
ykÃkýe ¼økðkLk rðþuLke {kLÞíkk Ãký nkuðe sYhe Au fu su ykÃkýk ÷k¼{kt Au,
ykÃkýe rðhwØ LkÚke.
6
¼qíkfk¤Lku ¼q÷ðk {kxu ykÃkýu síktw fhðkLke ð]r¥k hk¾ðe ¾qçk s sYhe Au.
ykÃkýLku ¼qíkfk¤ ¼q÷e sðkLke yLku ËhufLku ykÃkýe òík Mkrník ûk{k fhðkLke
sYh Au. ykÃkýLku fËk[ ¾çkh Lkk nkuÞ fu ykÃkýu fuðe heíku ûk{k ykÃkðe (síktw
fhðwt) yLku fËk[ ykÃkýLku síkwt Lkk Ãký fhðwt nkuÞ Ãký nfefík íkku yu s Au fu ykÃkýu
fneyu ykÃkýLku fu nwt çkÄwt s síktw fhðk íkiÞkh Awt. íkuLkkÚke YÍkðkLke «r¢Þk þY ÚkkÞ
Au. ykÃkýk ÃkkuíkkLkk yk½kíkku YÍððk {kxu yLku ykÃkýe ÃkkuíkkLke MðMÚkíkk {kxu
ykÃkýu ¼qíkfk¤ ¼q÷e sEyu, MknwLku {kV fhe ËEyu íku yíÞtík sYhe Au.
‘‘nwt íkLku {kV fhwt Awt yux÷u Lkrn fu {khu íkLku {kVe ykÃkðe Au. nwt íkLku {kV fhwt
Awt yLku ykÍkË ({wõík) fhwt Awt.’’ yk MktfÕÃk ykÃkýLku {wÂõík yÃkkðu Au.
çkÄe s y-MðMÚkíkk (hkuøkku) fþw síktw Lkrn fhðkLke ð]r¥k{ktÚke ykðu Au.
ßÞkhu Ãký ykÃkýu {ktËk Ãkzeyu, ykÃkýu ykÃkýk {Lk{kt zkurfÞwt fhðkLke sYh
Au fu ytËh yuðwt fkuý Au fu suLku ykÃkýu {Lk{ktÚke fkZe Lkkt¾ðkLke sYh Au.
[{ífkhLkwt rð¿kkLk fnu Au fu, ‘‘çkÄk hkuøkku {kV Lkrn fhðkLkk (síkwt Lkrn
fhðkLkk) ð÷ý{ktÚke sL{u Au.’’ yLku yux÷u ‘‘ßÞkhu ykÃkýu {ktËk Ãkzeyu íÞkhu
ykÃkýu ykswçkksw Lksh fhðkLke sYh Au fu yuðwt þwt Au fu fkuý Au fu suLku ykÃkýu {kV
fhðkLke sYh Au.’’
yk MðYÃk{kt nwt W{uheþ fu su ÔÞÂõík ík{Lku {kV fhe þfkÞ íkuðe s LkÚke
÷køkíke, ík{khu MkkiÚke Ãknu÷k yuLku s {kV fhðkLke sYh Au. ûk{k¼kð yux÷u Akuze
Ëuðwt, síktw fhðwt. yuLku {kV fhðkLke heík MkkÚku fkuE ÷uðkËuðk LkÚke. Võík yu yk¾e
çkkçkík sðk ËuðkLke Au. ykÃkýu þe¾ðkLke sYh LkÚke fu fuðe heíku {kV fheyu.
ykÃkýu sYh Au ykÃkýe EåAkÚke {kV fhðkLke, ‘fuðe heíku’, yuLkwt æÞkLk hk¾ðkLkwt
fk{ çkúñktzLkwt Au.
ßÞkhu ÷kufku {khe ÃkkMku Mk{MÞk ÷ELku ykðu Au, nwt íkuðe fkuE ðkíkLku {n¥ð
ykÃkíke LkÚke fu íku{Lke íkrçkÞík Mkkhe LkÚke, ÃkiMkkLke íkký Au. Mkw{u¤¼Þko MktçktÄku
LkÚke, MksoLkkí{fíkk YtÄkE økE Au – Ãký Võík yuf s çkkçkík Ãkh nt{uþk æÞkLk ykÃkwt
Awt yLku íku Au ‘òíkLku «u{ fhku.’
ík{khku ÃkkuíkkLkk «íÞu Mðefkh yLku «u{ ík{khk {kxu Mk÷k{íke, rðïkMk yLku
÷kÞfkík {kxu yðfkþ Q¼ku fhþu yLku ík{khk {Lk{kt íkuLkwt MktøkXLk Úkþu yLku ík{u
ík{khk SðLk{kt «u{¼Þko Lkðk MktçktÄku rðfMkkðe þfþku, Lkðe Lkkufhe yLku hnuðk
{kxu hnku Aku íkuLkkÚke çknuíkh søÞk hnuðk {kxu ykf»keo þfþku. yhu, ík{u Lkrn {kLkku
Ãký ík{khwt yk ð÷ý ík{khk þhehLkk ðsLkLku Ãký rLkÞtºkeík fhðk {kxu Mk{Úko Au. su
7
÷kufku ÃkkuíkkLke òíkLku yLku þhehLku «u{ fhu Au íku ÷kufku ÃkkuíkkLku fu çkeòLku LkVhík fhíkk
LkÚke.
{khk «{kýu ykÃkýe òíkLku «u{ fhðkLkwt þY fhðwt yux÷u õÞkhuÞ fkuE Ãký
çkkçkík {kxu ÃkkuíkkLke Ãkh Ëku»k Zku¤ðku Lkrn. Ëku»kkhkuÃkýLke ð]r¥k ykÃkýe {kLkrMkfíkk
çkË÷ðkLkk «ÞíLk{kt yðhkuÄ Q¼ku fhu Au. Mk{sËkhe yLku þkýÃký ykÃkýu Ëk¾ðeþwt
íkku sYh ykÃkýLku çkË÷kð ÷kððkLkk «ÞíLk{kt {ËË fhþu. ÞkË hk¾ku, ík{u ð»kkuoÚke
ík{khe òíkLku Ëku»k Ëuíkk ykÔÞk Aku yLku fþwt fk{ Úkíkwt LkÚke. ík{khe òíkLku MðefkhðkLkku
«ÞíLk fhku, ÃkAe swyku þwt ÚkkÞ Au?

2. Mk{MÞk þwt Au?

ykí{-rLkheûký fhðwt Mk÷kn¼ÞwO Au.

ykÃkýLku ykÃkýe òík «íÞu ½ýe çkÄe VrhÞkËku hnuíke nkuÞ Au. ík{khe Mkk{kLÞ
VrhÞkËku yk «{kýu nkuÞ Au. (1) {khwt þheh fk{ LkÚke fhíkwt, {khk{kt WíMkkn fu{
Lkrn nkuÞ? (2) {khu fkuELke MkkÚku fu{ Mkkhk MktçktÄku Lkrn nkuÞ? fkuE {Lku MkkÚk fu
Mknfkh LkÚke ykÃkíkwt. fkuE {khwt Mkkt¼¤íkwt LkÚke. {khu fkuELke Þ nqtV LkÚke. (3) {khe
ÃkkMku ÃkiMkk hnuíkk s LkÚke, ykðu Au yLku õÞktÞ síkk hnu Au. (4) nwt õÞkhuÞ {khwt ÄkÞwO
fhe þfíke LkÚke. fkuELku Ãký ¾wþ fhe þfíke LkÚke. {khe EåAk «{kýu Mk{Þ ÃkMkkh
fhðkLkku {khe ÃkkMku Mk{Þ s LkÚke. yk çkÄk Mkðk÷kuLkk sðkçk{kt nwt yux÷wt s fneþ
fuu ík{u s Ãkux [ku¤eLku þq¤ Q¼wt fÞwO Au.
{khwt þheh fk{ LkÚke fhíkwt.
yu Ëw¼kÞ Au, ½ðkÞ Au, ðuËLkk yLkw¼ðu Au, Í{u Au (hzu Au), {hzkÞ Au,
VVzu Au, rLkYíMkkne Au, ËkÍu Au, òuíkwt LkÚke, Mkkt¼¤íkwt LkÚke, Mkkð rLkhÚkof Au yLku
çkeswt fux÷wt Þ. íku WÃkhktík ík{u su W¼wt fÞwO nkuÞ íku. {Lku ÷køku Au {U yk çkÄwt s Mkkt¼¤u÷wt
Au.
{khk MktçktÄku fk{ fhíkk LkÚke.
{khk MktçktÄku{kt fþwtf ¾qxu Au. yÃkuûkkÚke ¼hÃkqh Au, {Lku MkkÚk LkÚke ykÃkíkk,
nt{uþk {khku ðktf sqyu Au, ðktÄk fkZu Au, W»{kneLk Au. {Lku yuf÷e Ãkzðk Ëuíkk LkÚke,
fkÞ{ ÷ËkÞu÷k s nkuÞ Au, {khku rð[kh õÞkhuÞ fhíkk LkÚke, {khk Ãkh hks fhu Au,
8
{khwt Mkkt¼¤íkk LkÚke yLku çkeswt fux÷wtÞ. íku WÃkhktík ík{u su Q¼wt fÞwO nkuÞ íku. nk, yk
çkÄwt s {U Mkkt¼¤u÷tw Au.
{khu nt{uþk ÃkiMkkLke íktøke nkuÞ Au.
{khe ÃkkMku ÃkiMkk LkÚke, ¼køÞu s nkuÞ Au, õÞkhuÞ Ãkqhíkk Lkrn, {khe ÃknkU[
çknkhLkwt Au, yu ykðu Au íkuLkk fhíkkt s÷Ëe síkk hnu Au. õÞkhu Þ {khk rçk÷ku Ãkqhk
fhíkk LkÚke. nkÚk{ktÚke ÷ÃkMke s òÞ Au yLku çkeswt fux÷wtÞ. WÃkhktík ík{u su Q¼wt fÞwO
nkuÞ íku. y÷çk¥k, yk çkÄwt s {U Mkkt¼¤u÷wt Au.
{khwt SðLk ÔÞÚko Au.
nwt õÞkhuÞ {khwt ÄkÞwO fhe þfíke LkÚke. nwt fkuELku Ãký ¾wþ hk¾e þfíke LkÚke.
{Lku s ¾çkh LkÚke fu {khu þwt fhðwt Au? {khk ÃkkuíkkLkk {kxu {khe ÃkkMku õÞkhuÞ Mk{Þ
nkuíkku LkÚke. {khe sYhíkku yLku EåAkyku õÞkhuÞ Ãkqhe Úkíke LkÚke. çkkfe hne òÞ Au.
nwt Võík íku{Lke ¾wþe {kxu s yk çkÄwt fhwt Awt. nwt íkku íku{Lkk {kxu Ãkøk÷qAýeÞk çkhkçkh
Awt. fkuELku {khe Ãkze LkÚke fu {khu þwt òuEyu Au? {khk{kt fkuE ykðzík LkÚke. nwt fþwt
çkhkçkh fhíke LkÚke. nwt su fk{ fhwt Awt íku Ze÷{kt s Ãkzu Au. {khkÚke fkuE fk{ Ãkqhwt Úkíkwt
LkÚke. yk WÃkhktík çkeswt fux÷wtÞ fu su ík{u Ãkux [ku¤eLku þq¤ Q¼tw fhu÷wt Au. ykðwt íkku {U
fux÷wtÞ Mkkt¼¤u÷wt Au.
nwt íku{Lkk [nuhkLkk nkð¼kðLkwt yð÷kufLk fhwt Awt. íku{Lku æÞkLk ËELku Mkkt¼¤wt
Awt. rð[khku yLku þçËku ykÃkýwt ¼rð»Þ ½zu Au. ½ýe ðkh íkuyku su fnuíkk nkuÞ Au íku
íku{Lkk ðýoðu÷k yLkw¼ðku MkkÚku MkwMktøkík nkuíkwt LkÚke. õÞkt íkku íku{Lku ¾çkh s LkÚke
yÚkðk íkku {khe MkkÚku sqXwt çkku÷u Au. çku{ktÚke su nkuÞ íku, Ãký yk yuf Mkkhe þYykík
Au.
½ýkLku yuðe VrhÞkË s nkuÞ Au fu Ãkkuíku su fk{ fhíkk nkuÞ íku íku{Lku õÞkhu Þ
fhðwt Lknkuíkwt. yk fk{ fhðkLkku rð[kh íku{Lkku ÃkkuíkkLkku Lknkuíkku Ãký çkeòLkku ykøkún
níkku. nðu ßÞkhu íku rð[khu fu íkuyku Ãký fkuELkk ykøkúnLku Ãkzíkku {qfe þfu Au. ykun,
fux÷e hkník!
nwt ßÞkhu Ãký {khk Lkðk yMke÷Lku ÃkqAwt Awt fu íku{Lkk SðLk{kt þwt [k÷e hÌkwt Au
íÞkhu ÷øk¼øk {Lku WÃkh «{kýuLkk sðkçkku {¤u Au. íkuyku ¾hu¾h íkuðwt {kLkíkk nkuÞ Au
fu íku{Lku íku{Lke Mk{MÞkykuLke ¾çkh Au. Ãký nwt òýwt Awt fu yk VrhÞkËku íku{Lke ytËhLke
{kLkrMkfíkkLke Võík çknkh Ëu¾kíke yMkh Au. yk yktíkrhf {kLkrMkfíkkLke ytËh
Ÿzký{kt sL{òík szkE økÞu÷e {q¤¼qík {kLkrMkfíkk Au, su çknkh Ëu¾kíke yMkhkuLkwt
{q¤ Au.
9
 ík{u íku çkÄk ÷kufkuLku swyku suyku ÃkkuíkkLke òíkLku yu fkhrfËeoLke Äqhk{kt ZMkzðkLkku
ð»kkuoÚke «ÞíLk fhe hÌkk Au su íku{Lku õÞkhuÞ ÃkMktË Lknkuíke. Ãký, fkhý fu íku{Lkk
{kçkkÃku fÌkwt íku{ýu zkìfxh yÚkðk rþûkf s çkLkðwt Ãkzþu. fux÷ef ðkh ykÃkýu ykÃkýe
òík {kxu ÷½wíkkøkútrÚk yLkw¼ðeyu Aeyu fkhý fu ykÃkýLku fnuðk{kt ykðu Au fu ykÃkýu,
ykÃkýk fkuE yku¤¾eíkk yÚkðk Mkøkkt fhíkkt ðÄkhu nkUrþÞkh, ðÄkhu ÃkiMkkËkh y™u
ðÄkhu MksoLkkí{f çkLkðwt s Ãkzþu.
nðu Mk{MÞk þY ÚkkÞ Au Mð¼kð çkË÷ðkLke. {U «r¢Þk þY fhe ËeÄe Au.
‘‘nwt ¾kuxe Awt’’ yuðe rð[khÄkhkLku {Lk{ktÚke {wõík fhe ËuðkLke fkhý fu íku çkeò
÷kufkuLkk ÄkhkÄkuhýku{kt ÞkuøÞ heíku çktÄçkuMkíke LkÚke.
íÞkh çkkË nwt íku{Lku {khk SðLkLkwt ík¥ð¿kkLk Mk{òðwt Awt, su {U Ãknu÷k «fhý{kt
Ãký Mk{òÔÞwt Au. nwt {kLkwt Awt fu Mkk[u s SðLk yufË{ Mkh¤ Au. ykÃkýu su ykÃkeyu
Aeyu íku s ÃkkAwt {u¤ðeyu Aeyu. yk çkúñktz MktÃkqýo heíku ykÃkýLku MkkÚk ykÃku Au,
ykÃkýkt Ëhuf yu rð[kh{kt suLku ykÃkýu rð[khðkLkwt yLku {kLkðkLkwt ÃkMktË fheyu Aeyu.
ßÞkhu ykÃkýu çkk¤f nkuEyu Aeyu íÞkhu ykÃkýu ykÃkýk ykMkÃkkMkLkk ðze÷kuLkk
«rík¼kð ðzu ykÃkýe òík yLku ®sËøke rðþu yLkw¼ððkLkwt (rð[khðkLkwt) þe¾eyu
Aeyu. yk {kLÞíkkyku su Ãký nkuÞ íku, ykÃkýu ßÞkhu {kuxk ÚkEþwt íÞkhu ykÃkýk
{Lk{kt yLkw¼ðku íkhefu MÚkkrÃkík Úkþu, ÃkwLk:MksoLk Ãkk{þu. òu fu ykÃkýu Võík ykÃkýk
rð[khkuLkk yr¼øk{Úke s ðnuðkh fheyu Aeyu yLku þÂõíkLkk Mkúkíu kLkwt ®çkËw (yr¼øk{Lkwt
fuLÿ) nt{uþk ðíko{kLk ûký{kt s nkuÞ Au y™u yk s ûkýÚke çkË÷kð þY ÚkE þfu Au.
òíkLku «u{ fhku.
nwt MÃküíkk fhíke òô Awt. íku{Lke Mk{MÞk þwt nkuE þfu íkuLke Ãkhðk fhíke LkÚke.
nwt Võík yuf s ðkíkLkwt æÞkLk hk¾wt Awt. fkuELke Ãký MkkÚku nwt yu s ðkík Mk{òðwt Awt fu
ík{khe òíkLku «u{ fhku. «u{ yu [{ífkrhf Mkkhðkh Au. ykÃkýe òík «íÞuLkku «u{
ykÃkýk SðLk{kt [{ífkhku MkSo þfu Au.
nwt yu «u{Lke ðkík LkÚke fhíke fu su{kt Ët¼, ½{tz yÚkðk íkku çktÄLk nkuÞ, fkhý
fu íku «u{ LkÚke. yu Võík zh Au. nwt íkku ykÃkýe òík «íÞu yíÞtík ykËh yLku ykÃkýe
òík íkÚkk {LkLke y÷kirff þÂõíkyku «íÞu f]ík¿kíkk hk¾ðkLkwt fnwt Awt.
òu ykÃkýu s ykÃkýk økwýku Mðefkheþwt Lkrn íkku ykÃkýu ykÃkýe òíkLku «u{
fhíkk LkÚke íku{ òýþku. {Lku ÞkË Au fu {khe yuf yMke÷ nt{uþk [~{k Ãknuhe hk¾íke
níke. y{u yuf rËðMk MkkÚku {¤eLku íkuLkk çkk¤Ãký{kt ÃkuMke økÞu÷k zhLku fkZe LkkÏÞku.
10
çkeò rËðMku íku ßÞkhu òøke íÞkhu íkuýu yLkw¼ÔÞwt fu íkuLku fkuLxuõx ÷uLMk ¾qt[u Au. íkuLkk
ðøkh ykswçkksw Lksh fhe yLku òuÞwt fu íkuýeLke árü yufË{ [kuϾe níke. íkuLku
[~{kLke sYh Lknkuíke.
Aíkkt Ãký yuf yk¾ku rËðMk íkuýu yu fnuðk{kt fkZâku fu, ‘‘nwt {kLke LkÚke
þfíke. nwt {kLke LkÚke þfíke.’’ çkeò rËðMkÚke yuýu VheÚke ÷uLMkeMk ÃknuhðkLkk [k÷w
fÞko. ykÃkýwt yÄoòøkYf {Lk h{qsð]r¥k Ähkðíkwt LkÚke. yuýu {kLÞwt s Lkrn fu íkuLke
árü yufË{ [kuϾe çkLke økE níke.
ÃkkuíkkLke fkçkur÷ÞíkLkku yMðefkh, íku ykÃkýe òíkLku «u{ Lkrn fhðkLke yuf
çkeS yr¼ÔÞÂõík Au.
MðkæÞkÞ
çkeò rËðMku {U {khk yMke÷kuLku ðøko{kt yuf LkkLkfzku yheMkku ÷E, íku{kt òuE
ÃkkuíkkLke ykt¾{kt ykt¾ Ãkhkuðe íku ÃkkuíkkLkk Lkk{ MkkÚku ‘‘nwt íkLku «u{ fhwt Awt (Ëk.ík.
ÂM{íkk) íkwt suðe Awt íkuðe s íkLku Mðefkhwt Awt’’ íku{ fhðkLkwt fÌkwt.
yk ½ýk çkÄk ÷kufku {kxu ½ýwt {w~fu÷ fk{ Au. ½ýwt ¾hwt nwt Xtzku «rík¼kð {u¤ðwt
Awt. yk fMkhíkÚke fu𤠾wþe s {u¤ððkLke Au. ½ýkt hzðk {ktzu Au, ½ýkt íku{Lkk
yktMkw AwÃkkðu Au, ½ýkt økwMMku ÚkE òÞ Au, ½ýkt íku{Lkk Mð¼kð yLku økwýkuLku n÷fk
økýu Au. ½ýkt íkuyku yk Lkrn s fhe þfu íkuðwt ¼kh {qfeLku fnu Au. {khe ÃkkMku yuf yuðku
Ãký ÔÞÂõík ykðu÷ku su yheMkkLku Aqèku VUfeLku çknkh Ëkuze sðk {ktøkíkku níkku. íku
ÃkkuíkkLke òíkLku yheMkk{kt òuE þfu, yLkwMktÄkLk fhe þfu íku {kxu íkiÞkh Úkðk íkuLku ½ýk
{rnLkk ÷køÞk níkk.
Mk{MÞk ¼køÞu s ¾hu¾h Mk{MÞk nkuÞ Au.
yuf Akufhe ÃkkuíkkLkk Ëu¾kð {kxu çknw ®[íkkíkwh níke, ¾kMk fheLku íkuLkk Ëktík
{kxu. yu fux÷kÞ ËktíkLkk zkìfxhku ÃkkMku økE yLku yuLku ÷køkíkwt Ëhuf zuÂLxMx íkuLkk Ëu¾kðLku
ðÄkhu Lku ðÄkhu çkøkkzu Au. ÃkAe íku LkkfLke Ã÷kÂMxf Mksohe fhkððk økE, Ãký yu Ãký
çkhkçkh Lk ÚkÞwt. Ëhuf zkìfxh íku fËYÃke Au íku {kLÞíkkLku Ãkwrü ykÃkíkk níkk. íkuLke
Mk{MÞk íkuLkku Ëu¾kð Lk níkku. Ãký íkuLkk {Lk{kt ftEf çkeswt s [k÷e hÌkwt níkwt íku{ íkuýu
½ýk «ÞíLk ÃkAe fçkq÷ fÞwO. òýu fu Ëw:¾u Ãkux Lku fqxu {kÚkwt.
yuf ÃktËh ð»koLkk ËefhkLku yuLke {k {khe ÃkkMku ÷ELku ykðe níke. yuLku yuðku
hkuøk ÚkÞku níkku fu íkuLke ÃkkMku Sððk {kxu ºký {rnLkk s níkk. yuLke {k MkkÚku ðkíkko÷kÃk
fhðku shk y½hku níkku. Ãký Ëefhku íkusMðe yLku nkUrþÞkh níkku yLku Sððk {køkíkku
11
níkku. yu nwt su Ãký ftE fnwt íku fhðk íkiÞkh níkku, íkuLkk rð[khku yLku ðkýe Ãký
çkË÷ðkLkwt {U fÌkwt íkku íku Ãký íkuýu fÞwO. yuLkk {k-çkkÃk swËk hnuíkk níkk y™u ÃkhMÃkh
Ë÷e÷ku{kt s håÞkÃkåÞk hnuíkk níkk yLku íkuLke ÃkkMku ¾hu¾h ÂMÚkh øk]nSðLk Lknkuíkwt.
íkuLku fkuE Ãký heíku yr¼Lkuíkk Úkðwt níkwt. yuLku «ÏÞkík ÚkðkLkku yLku Mk{]Ø
çkLkðkLkku «ÞíLk yuLku ykLktËLke yLkw¼qrík {u¤ððk fhíkkt ðÄkhu {n¥ðLkku ÷køkíkku
níkku. yu rð[khíkku níkku fu íku Võík íÞkhu s MðefkÞo yLku Mk{Úko fnuðkþu ßÞkhu íkuLke
ÃkkMku Lkk{Lkk nþu. {U íkuLku íkuLke òíkLku «u{ fhíkkt yLku Mðefkhíkkt þe¾ðkzâwt yLku yu
Mkkòu ÚkE økÞku. yu yíÞkhu {kuxku ÚkE økÞku Au yLku rLkÞ{eík heíku xe.ðe.Lkk þkì {kt
Ëu¾kÞ Au. íku íkuLkk ÃkkuíkkLkk{ktÚke ykLktËLkku yLkw¼ð fhíkkt þeÏÞku yLku íkuLkk {kxu ½ýk
hMíkk ¾w÷e økÞk.
ðÄkhu ðsLk yu çkeswt Ëu¾eíkwt WËknhý Au fu ykÃkýu fuðe heíku yk Mk{MÞkLkk
Wfu÷ {kxu ykÃkýe y{qÕÞ þÂõík ðuzVe Lkk¾eyu Aeyu fu su ¾hu¾h Mk{MÞk s LkÚke.
½ýe ðkh {kýMkku ðsLk Wíkkhðk {kxu ð»kkuoLkk ð»kkuo ðuzVe Lkk¾íkk nkuÞ Au yLku Aíkkt
Ãký òrzÞk s hnu Au. íkuyku íku{Lke Ëhuf Mk{MÞkLkku Ëku»k íku{Lke {uËMðeíkk Ãkh s
fkZíkk nkuÞ Au. ðÄkhu Ãkzíkwt ðsLk yu Võík ôzk ½h fhe økÞu÷ Mk{MÞkykuLke çknkh
Ëu¾kíke yMkh Au. {khk «{kýu íku Mkíkík ¼Þ yLku Mk÷k{íkeLke Ít¾LkkLkwt Ãkrhýk{ Au.
ßÞkhu ykÃkýu ¼Þ yLku yMk÷k{íkeLkk ykuÚkk Lke[u hneyu Aeyu íÞkhu ykÃkýk{ktLkk
½ýkLkwt Mk÷k{íkeYÃku ðsLk ðÄe òÞ Au.
ßÞkhu ykÃkýu ykÃkýku Mk{Þ ykÃkýe {uËMðeíkkLku fkuMkðk{kt yLku Ëhuf fkur¤Þku
{kUZk{kt {qfíke ð¾íku økwLkkrník ÷køkýe yLkw¼ððk{kt ÔÞríkík fheyu Aeyu íku Mk{Þ
ðuz^Þk rMkðkÞ ftE LkÚke. ðeMk ð»ko ÃkAe Ãký fËk[ ykÃkýu íÞktLkk íÞkt s nkuE
þfeyu Aeyu fkhý fu ykÃkýu nsw ¾hu¾h fkhý Ãkh æÞkLk ykÃkðkLkwt þY Ãký fÞwO
LkÚke. ykÃkýu su Ãký fktE fheyu Aeyu íkuLkk îkhk ykÃkýe òíkLku ðÄkhu Lku ðÄkhu
øk¼hkx yLku yMk÷k{íkeLke rËþk{kt Äfu÷eyu Aeyu yLku ÃkAe Mk÷k{íkeLke Ít¾Lkk{kt
ðsLk ðÄu Au.
yux÷k {kxu s nwt ðÄw ðsLk yÚkðk íkku yknkh Ãkh æÞkLk furLÿík fhðkLke Lkk
Ãkkzwt Awt fkhý fu íku yknkh yMkh fhíkku LkÚke. Võík íku yknkh fu su {kLkrMkf yknkh
Au íku yMkh fhu Au íku Au Lkfkhkí{f rð[khkuLkwt rLkÞtºký. nwt {khk yMke÷kuLku fnwt Awt,
‘‘[k÷ku ykÃkýu Võík Úkkuzk Mk{Þ {kxu yk {wÆkLku çkksw Ãkh hk¾eyu, ßÞkhu çkeS
½ýe çkkçkíkku Ãkh Ãknu÷k æÞkLk ykÃkðkLke sYh Au.’’
12
 ½ýktLku yuðwt ÷køku Au fu Ãkkuíku yux÷k çkÄk òzkt Au fu ÃkkuíkkLke òíkLku «u{ fuðe
heíku fhe þfu? Ãký {U íku{Lku Mk{òÔÞwt fu Ãkkuíku suðk nkuÞ íkuLkku Mðefkh yLku «u{ s
[{ífkrhf Ãkrhýk{ ÷kðe þfu Au.
nkþ! Auðxu ykÃkýu {wÏÞ {wÆkLku þkuÄe LkkÏÞku. íkuyku ÃkkuíkkLke òíkLkku Ëku»k
fkZâk fhu Au fkhý fu íkuyku yuðwt s {kLkíkk þeÏÞk nkuÞ Au fu, ‘íkuyku çkhkçkh (ÞkuøÞ)
LkÚke.’’ yMke÷ku nt{uþk Ëtøk ÚkE òÞ Au fu ykÃkýu fux÷ku s÷Ëe yk {wÆkLku þkuÄe
LkkÏÞku. nðu ykÃkýu fkuE Ãký çkkçkík{kt ykzyMkhLke ®[íkk fhðkLke sYh LkÚke su{
fu þkherhf Mk{MÞk, MktçktÄLke Mk{MÞk, ÃkiMkkLke Mk{MÞk yÚkðk íkku MksoLkkí{f
yr¼ÔÞÂõíkLkku y¼kð. nðu ykÃkýu ykÃkýe çkÄe s þÂõíkLku yuf s fkhý ‘‘òík
«íÞu «u{ Lkk nkuðku’’ Lku ykuøkk¤e Lkk¾ðk{kt ðkÃkheyu.

3. {kLÞíkkLkwt {q¤

ykÃkýu ßÞkhu LkkLkfzwt rLkËkuo»k çkk¤f fu su ÃkkuíkkLku MktÃkqýo {kLku Au yLku SðLkÚke
A÷kuA÷ Au, íku{ktÚke {kuxk ÚkELku Mk{MÞkykuÚke ½uhkELku ÃkkuíkkLku yMk{Úko yLku
y¤¾k{ýwt, þk {kxu yuf Þk çkeS heíku çkLke sEyu Aeyu? yuLkkÚke rðÃkheík çkk¤f
suðk s MktÃkqýo yLku A÷kuA÷ {kLkðkLke rËþk{kt Ãký «økrík fhe þfkÞ Au.
rð[kh fhku, yuf økw÷kçk fu su Lkkswf f¤e nkuÞ íku{ktÚke Vq÷ çkLku Au. suðwt íku
MktÃkqýo Vq÷{kt ÃkrhðŠíkík ÚkkÞ Au íÞktÚke AuÕ÷e ÃkktËze ¾he Ãkze íÞkt MkwÄe íku nt{uþk
MkwtËh, nt{uþk Ãkqýo, nt{uþk rLkhtíkh çkË÷kíkwt hnu Au. yuðwt s ykÃkýe MkkÚku Au. ykÃkýu
nt{uþk Ãkqýo, nt{uþk MkwtËh yLku rLkhtíkh çkË÷kíkk Aeyu. ykÃkýu ykÃkýe Mk{sý,
òøkYfíkk yLku ¿kkLk su «{kýu çkLke þfu íkux÷ku ©uc Ëu¾kð fhe þfeyu Aeyu. òu
ykÃkýu ðÄkhu Mk{sý, òøkYfíkk yLku ¿kkLk «kó fheþwt íkku ykÃkýu ðMíkw yÚkðk
MktòuøkkuLku swËk árüfkuýÚke rð[khe þfeþwt.
{LkLkk {k¤¾kLku MðåA fheyu.
nðu Mk{Þ Au ykÃkýk ¼qíkfk¤Lku shk ðÄw LkSfÚke íkÃkkMkðkLkku, ykÃkýe
y{wf {kLÞíkkyku fu su yíÞkhu ykÃkýwt Mkt[k÷Lk fhu Au íkuLkk Ãkh Lksh Lkkt¾ðkLkku.
½ýk ÷kufku {LkLku MðåA fhðkLke «r¢ÞkLku ½ýe ÃkezkËkÞf {kLku Au, Ãký íku sYhe
LkÚke. Ãký ykÃkýu MðåA fheyu íku Ãknu÷k íku þwt Au íku òuðtw òýðwt ¾qçk s sYhe Au.
13
 òu ík{khu ík{khku Y{ [eðxÃkqðof MkkV fhðku nkuÞ íkku ík{u Y{Lke Ëhuf ðMíkw
nkÚk{kt ÷uþku yLku íkuLku Lkeh¾þku. fkuEf ðMíkw íkhV ík{u «u{Úke òuþku, MkkV fhþku
yÚkðk íkuLku ½MkeLku ÄkuE Lkk¾þku suÚke íku Lkðk suðe ÷køku. fkuEf ðMíkw {kxu ík{Lku
÷køkþu fu ykLku VheÚke økkuXððkLke fu Mk{khðkLke sYh Au íkku ík{u íku{ fhðkLke ÞkËe
çkLkkðþku. fkuE ðMíkw ík{Lku õÞkhuÞ fk{ ÷køkðkLke LkÚke yLku nðu íkuLku fkZe Lkk¾ðkLkku
Mk{Þ ykðe økÞku Au. sqLkk {krMkfku, AkÃkk y™u ðÃkhkÞu÷e fkøk¤Lke zeþku yufË{
þktríkÚke f[hkLkk zçkk{kt Lkk¾e ËuðkÞ Au. Y{ MkkV fhðk {kxu økwMMkku fhðkLke shkÞ
sYh LkÚke.
yk s heíkLke sYh Au ykÃkýk {kLkrMkf {k¤¾kLku MkkV fhðk {kxu. yu {kxu
ykÃkýu økwMMku ÚkðkLke shkÞ sYh LkÚke fkhý fu ykÃkýu y{wf {kLÞíkkyku {Lk{ktÚke
WAk¤eLku çknkh VUfe Ëuðk íkiÞkh Aeyu. ík{u íkuLku yux÷e Mkh¤íkkÚke sðk Ëku sux÷e
Mkh¤íkkÚke sBÞk ÃkAe çk[u÷k yknkhLkk fýkuLku ½MkeLku ðkMkýku MkkV fhku Aku. ík{u
ÃkMktË fhþku økEfk÷Lkk yutXk{ktÚke yksLkwt s{ý? ík{u ykðíkefk÷Lkk yLkw¼ðLku
½zðk sqLkku {kLkrMkf f[hku (garbage) ðeýþku?
su rð[khku fu {kLÞíkkyku ík{Lku WÃkÞkuøke Lkk nkuÞ íkuLku sðk Ëku! yuðku õÞktÞ
rLkÞ{ ÷¾u÷ku LkÚke fu su fnuíkku nkuÞ fu yuf Mk{Þu ík{u su {kLÞíkk Ähkðíkk níkk íku s
{kLÞíkk ík{khu fkÞ{ [k÷w s hk¾ðe Ãkzu.
[k÷ku ykÃkýu y{wf {ÞkorËík {kLÞíkkyku WÃkh Lksh Lkk¾eyu fu íku õÞktÚke
ykðu Au?
{ÞkoËeík {kLÞíkk : ‘‘nwt çknw Mkkhku {kýMk LkÚke.’’
yu õÞktÚke ykðu Au?
(1) yuLkk rÃkíkk ÃkkMkuÚke fu su ðkhtðkh fnuíkk fu íku {q¾o Au.
(2) Ãkkuíku íkhAkuzkÞu÷k yÚkðk WÃkurûkík nkuðkLke ÷køkýe nkuðe.
{ÞkoËeík ðkMíkrðfíkk : òík «íÞu «u{Lkku y¼kð
õÞktÚke ykðu Au ? : nt{uþk rÃkíkkLke Mðef]rík {u¤ððkLkku «ÞíLk fhðku.
{ÞkoËeík {kLÞíkk : SðLk ¼ÞkLkf Au.
õÞktÚke ykðu Au? : ¼Þ¼eík rÃkíkk íkhVÚke.
òíkLku çkk¤f íkhefu swyku.
ykÃkýk ËhufLke ytËh yuf ºký ð»koLkwt çkk¤f hnu Au. yLku ykÃkýu ðkhtðkh
ykÃkýku ½ýku ¾hku Mk{Þ Ãku÷k ykÃkýe ytËhLkk çkk¤fLku çkq{ku {khðk{kt ðeíkkðeyu
Aeyu yLku ÃkAe LkðkE Ãkk{eyu Aeyu fu ykÃkýu fu{ SðLk{kt fþwt fhe þfíkk LkÚke?
14
 Ëk¾÷k íkhefu, ík{khu yuf r{ºk yuðku níkku su nt{uþk ík{khe xefk s fÞko
fhíkku níkku. ík{Lku yuLke MkkÚku hnuðwt øk{íkwt níkwt? fËk[, çkk¤f nþku íÞkhu ík{khe
MkkÚku ykðku ðnuðkh ÚkÞku nþu. yu yk½kíksLkf ðkík Au. Ãkhtíkw nðu ½ýku Mk{Þ ðeíke
økÞku Au yLku òu yíÞkhu Ãký ík{u ík{khe òík MkkÚku yuðwt s ðíkoLk hk¾ðk EåAku Aku
íkku íku íkuLkkÚke Ãký ðÄkhu yk½kíksLkf Au.
ykÃkýu ykÃkýk SðLkLkk ÃkkXLku íkiÞkh fhðk{kt Ãknu÷kLkk MktËuþkykuLkku ykÄkh
÷Eyu Aeyu. ykÃkýu çkÄk s zkÌkk LkkLkk çkk¤fku Aeyu yLku ‘‘íku{ýu’’ ykÃkýLku su
MkíÞ fÌkwt Au íku ykÃkýu fÌkkøkhk çkk¤fLke su{ MðefkÞwO Au. yu ½ýwt Mkh¤ Au fu
{kçkkÃkLku Ëku»k ykÃÞk fhðku yLku ykÃkýu rþfkh çkLÞk íku heíku s yk¾wt SðLk ðeíkkððw.t
Ãký yu{kt ÍkÍku ykLktË LkÚke yLku íku [ku¬MkÃkýu íku ð¤øký{ktÚke ykÃkýLku çknkh
fkZþu Lkrn.
fwxwtçkLku Ëku»k ykÃkðku.
çkeòLku Ëku»k ykÃkðkLke xuð, Mk{MÞk{kt yxðkÞu÷k hnuðkLkku Mk[kux hMíkku Au.
fkuELkk Ãkh Ëku»kkhkuÃký fhðk{kt ykÃkýe çkÄe þÂõík ¾[koE òÞ Au. Mk{sËkhe¼ÞwO
ð÷ý ykÃkýLku yu {wÆk{ktÚke çknkh Lkef¤ðk yLku ykÃkýk ¼rð»Þ Ãkh fkçkq {u¤ððkLke
þÂõík ykÃku Au.
¼qíkfk¤ çkË÷e þfkíkku LkÚke. ¼rð»Þ ykÃkýk ðíko{kLk rð[khku yLku
Äkhýkyku{ktÚke ykfkh ÷u Au. ykÃkýe ÃkkuíkkLke Mðíktºkíkk {kxu yrLkðkÞoÃkýu Mk{sðwt
sYhe Au fu ykÃkýk {kçkkÃku íku{Lke ÃkkMku sux÷e Mk{sý, òøkYfíkk y™u ¿kkLk níkk
íkuLkkÚke þõÞ íkux÷wt W¥k{ fÞwO. ßÞkhu ykÃkýu fkuELku ð¾kuzeyu Aeyu íÞkhu ykÃkýk
ÃkkuíkkLkk Ãkh íku sðkçkËkhe ÷uíkk LkÚke.
ík{Lku ík{khk {kçkkÃkLkk çkk¤Ãký rðþu fux÷e ¾çkh Au? ¾kMk fheLku íkuyku ËMk
ð»koLkk ÚkÞk íku Ãknu÷kLke? òu íku þõÞ nkuÞ íkku íku{Lku ÃkqAku yLku þkuÄe fkZku. òu ík{u
ík{khk {kçkkÃkLkk çkk¤Ãký rðþu òýðk{kt MkV¤ Úkþku íkku ½ýe Mknu÷kEÚke òýe
þfþku fu íku{ýu ík{khk «íÞu ykðwt ð÷ý fu{ Ëk¾ÔÞwt? yk Mk{sý ík{Lku íku{Lkk «íÞu
yLkwftÃkk søkkðþu.
ykÃkýk {kçkkÃkLke ÃkMktËøke
ykÃkýu s {kçkkÃk ÃkMktË fheyu Aeyu íku rMkØktík MkkÚku nwt Mkt{ík Úkkô Awt.
ykÃkýLku su çkkuÄÃkkX þe¾ðk {éÞk Au íku Ãkqýo heíku {¤íkk ykðu Au, ykÃkýk {kçkkÃkLke
Lkçk¤kEyku MkkÚku.
nwt {kLkwt Awt fu ykÃkýu çkÄk s yLktíkLke MkVh fhe hÌkkt Aeyu, suLkku fkuE ytík
LkÚke. ykÃkýu yk søkík{kt [ku¬Mk «fkhLkwt ¿kkLk (ÃkkX, rþûký) {u¤ððk ykÔÞk
15
Aeyu su ykÃkýk ykí{kLkk rðfkMk {kxu Ãký sYhe Au. ykÃkýu ykÃkýe òrík,
ykÃkýku ðkLk, ykÃkýku Ëuþ ÃkMktË fheyu Aeyu yLku ÃkAe yufË{ ÞkuøÞ {kçkkÃk {kxu
Lksh Lkk¾eyu Aeyu suyku ykÃkýk {kLkrMkf yr¼øk{Lkwt «rík®çkçk nkuÞ.
ykÃkýe yk Ãk]Úðe ÃkhLke {w÷kfkík ykÃkýu Mfq÷u sEyu Aeyu íku s «fkhLke
Au. òu ykÃkýu çÞwxeþeÞLk Úkðwt nkuÞ íkku çÞwxeLke Mfw÷{kt sðwt Ãkzu Au. òu r{fuLkef
çkLkðwt nkuÞ íkku r{fuLkefLke Mfw÷{kt sðwt Ãkzu Au. òu ðfe÷ çkLkðwt nkuÞ íkku ðfe÷Lke
Mfw÷{kt sðwt Ãkzu Au. íku s heíku ykÃkýu su {kçkkÃkLkk MktíkkLk Aeyu íku s ykÃkýk
ÔÞÂõíkíð ½zíkhLkk rLk»ýkík Au.
ßÞkhu ykÃkýu {kuxk ÚkEyu Aeyu íÞkhu íku{Lkk Mkk{u yktøk¤e [ªÄeLku íku{Lku s
Ëku»k ËEyu Aeyu fu ‘‘ík{khk ÷eÄu y{u ykðk Aeyu.’’ Ãký nwt {kLkw Awt fu yk ¾kuxwt Au.
ykÃkýu ykÃkýe {hSÚke s íku{Lkk suðk ÚkÞk Aeyu.
çkeòLku Mkkt¼¤ðk.
ykÃkýu ßÞkhu LkkLkk nkuEyu Aeyu íÞkhu ykÃkýk {kuxk ¼kE-çknuLk ykÃkýk
{kxu ¼økðkLk nkuÞ Au. òu íkuyku ¾wþ Lkrn nkuÞ íkku íku{Lke Lkkhksøke ykÃkýk Ãkh
çkku÷eLku yÚkðk nkÚk WÃkkzeLku ÔÞõík fhþu. íkuyku ÷øk¼øk yk{ çkku÷þu :
‘‘nwt íkLku fne Ëô Awt fu .... (yÃk{kLksLkf)
‘‘íkwt nS çkk¤f Au, íkwt Lkk fhe þfu.’
‘‘íkwt y{khe MkkÚku h{ðk {kxu ½ýku LkkLkku Au.’’
þk¤kLkk rþûkfkuLke yMkh ykÃkýk Ãkh Ÿze ÚkkÞ Au. rþûkf su fnu íku ykÃkýu
{kLke ÷Eyu Aeyu.
Ãkkzkuþeyku Ãký ykÃkýk {LkLku yMkh fhíkk nkuÞ Au. Võík íku{Lke xefk {kxu
Lkrn Ãký ykÃkýLku fnuðk{kt ykðu Au ‘‘Ãkkzkuþe þwt rð[khþu?’’
ÃkkA¤ VheLku çkeò «rík¼kþk¤e ÔÞÂõíkykuLku ÞkË fhku su{Lkku «¼kð ík{khk
çkk¤Ãký Ãkh Au.
yLku y÷çk¥k, {krMkfku yLku xur÷rðÍLk{kt ykðíke ònuhkíkLkk ðkõÞku yíÞtík
yMkhfkhf y™u W¥kusLkkðk¤k nkuÞ Au. ÷øk¼øk ½ýk ¾hk WíÃkkËLkku yuðe heíku
ðu[kÞ Au fu òu ykÃkýu íku Lkk ðkÃkhíkk nkuEyu íkku ykÃkýu ¾kuxk Aeyu íkuðwt {Lk{kt
XMkkððk{kt ykðu Au.
ynª ykÃkýu Ãknu÷kLke {ÞkoËkyku Ãkkh fhðkLke Au, íku su nkuÞ íku. ynª ykÃkýu
ykÃkýe ÃkkuíkkLke {nkLkíkk yLku rËÔÞíkkLku yku¤¾ðkLke Au, ¼÷u Lku íku ÷kufkuyu ík{Lku su
fÌkwt nkuÞ íku, ík{khu ík{khe Lkfkhkí{f {kLÞíkkyku{ktÚke çknkh Lkef¤ðkLkwt Au.
16
4. yk Mkk[wt Au?

MkíÞ {khk yÂMíkíðLkwt yrð¼kßÞ ytøk Au.

‘‘yk MkíÞ Au fu Mkk[wt Au?’’ yk Mkðk÷Lkk çku sðkçk Au : ‘‘nk’’ yLku ‘‘Lkk’’.
yu Mkk[wt Au òu ík{u ¾hu¾h {kLkíkk nkuÞ fu íku Mkk[tw Au. yLku íku Mkk[wt LkÚke òu ík{u yu{
{kLkku fu yk Mkk[wt LkÚke. fk[Lkku ø÷kMk fu su yÄkuo ¾k÷e Au yLku yÄkuo ¼hu÷ku Au, íku
ík{u fuðe heíku íkuLku swyku Aku íkuLkk Ãkh ykÄkh hk¾u Au. MkkrníÞ{kt nòhku rð[khku Lku
fÕÃkLkkyku Au yLku ykÃkýu þwt rð[khðwt íku íku{ktÚke ÃkMktË fhe þfkÞ Au.
ík{khk rð[khkuLku íkÃkkMkku.
ykÃkýu su {kLkeyu Aeyu íku ykÃkýk {kxu MkíÞ çkLke òÞ Au. òu ík{Lku y[kLkf
s ykŠÚkf fxkufxe ykðe òÞ íkku y{wf nË MkwÄe ík{u fËk[ yu{ rð[khku fu ík{u
ÃkiMkkÚke {¤íkwt Mkw¾ yLku MkwrðÄk {kxu ÞkuøÞ LkÚke, yÚkðk íkku {kLkþku fu ík{u çkkusÚke
y™u ËuðkÚke ËçkkE økÞk Aku. Ãký òu ík{u yu{ {kLkþku fu fkuE Mktòuøk fu çkLkkð fþwt
Ãký Mkk[wt fu fkÞ{e LkÚke, fËk[ yu{ Ãký {kLkku fu ®sËøke ík{khk nkÚk çknkh Au
yÚkðk íkku su{ nwt nt{uþk Mkkt¼¤wt Awt, ‘‘nwt MkV¤ ÚkE þõÞku Lkrn.’’
òu ík{Lku yu{ ÷køku fu ík{u fkuELke MkkÚku MktçktÄ fu¤ðe þfíkk LkÚke íkku fËk[ ík{u
yu{ {kLkþku ‘‘{Lku fkuE «u{ fhíkwt LkÚke’’ yÚkðk ‘‘nwt «u{ {u¤ðe þfíkku LkÚke’’.
fËk[ ík{u øk¼hkyku Aku fu fkuE ík{khe Ãkh ð[oMð s{kðþu, suðe heíku ík{khe {k
[÷kðíke níke yÚkðk íkku fËk[ ‘‘{kýMkku {Lku Ëw:¾ ÃknkU[kzu Au.’’
òu ík{Lku fkuE þkherhf íkf÷eV nþu íkku ík{u {kLkþku ‘‘{ktËøke {khk fwxwtçk{kt
[k÷íke s nkuÞ Au’’ yÚkðk íkku ík{u ÉíkwLkk rþfkh Aku, Ëk.ík. þhËe ÚkE òÞ Au
yÚkðk íkku fËk[ ‘‘nwt Ëw:¾e Úkðk fu {ktËku hnuðk sLBÞku Awt.’’
ík{Lku su Ãký fktE Mk{MÞk nkuÞ íku ík{khe rð[khMkhýe{ktÚke WËT¼ðu Au yLku
rð[khMkhýe çkË÷e þfkÞ Au.
¼÷u Lku øk{u íkux÷e y½he Mk{MÞkLkku Mkk{Lkku ík{u fhe hÌkk nkuð, Ãký yu
Võík çknkh Ëu¾kíkwt Ãkrhýk{ Au yÚkðk yMkh Au ík{khe yktíkrhf rð[khMkhýeLke.
òu ík{Lku ¾çkh LkÚke Ãkzíke fu fÞk rð[khku ík{khk{kt Mk{MÞk Mksuo Au, íkku ík{u
ÞkuøÞ søÞkyu yíÞkhu Aku, fkhý fu yk ÃkwMíkf ík{Lku ík{khe Mk{MÞkyku þkuÄðk{kt
{ËË fhðk {kxu ÷¾ðk{kt ykÔÞwt Au. ík{khk SðLk{kt hnu÷e Mk{MÞkyku Mkk{u swyku.
ík{khe òíkLku ÃkqAku, ‘‘nwt fuðk rð[khku Ähkðwt Awt suLkkÚke yk Mk{MÞk MkòoÞ Au?’’
17
 òu ík{u þktríkÚke yuf søÞkyu çkuMke þfku íkku çkuMkeLku yk Mkðk÷ ÃkqAku. ík{khe
yktíkh[uíkLkk ík{Lku íkuLkku sðkçk [ku¬Mk ykÃkþu.
yk Võík yu s {kLÞíkk Au su ík{u çkk¤Ãký{kt þeÏÞk níkk.
fux÷ef ðMíkwyku ykÃkýu {kLkeyu Aeyu fu ykÃkýk {kxu Mkkhe y™u ÷k¼fíkko
Au. yk MkwðkõÞ ykÃkýk SðLk{kt ½ýwt fk{ ÷køku Au, suðe heíku ‘‘hMíkku yku¤tøkíke
ð¾íku çktLku çkksw swyku.’’ çkeò ½ýk MkwðkõÞku þYykík{kt ½ýk WÃkÞkuøke nkuÞ Au Ãký
su{ su{ ykÃkýu {kuxk ÚkEyu Aeyu íku{ íku{ íkuLkwt {n¥ð hnuíkwt LkÚke. ‘‘yòÛÞk Ãkh
rðïkMk {qfðku Lkrn.’’ yu fËk[ LkkLkk çkk¤f {kxu Mkkhe Mk÷kn Au Ãký Ãkwg çkLÞk
ÃkAe òu yu{ {kLkðkLkwt [k÷w hk¾þu íkku yuf÷ku Ãkze sþu.
ykÃkýu fu{ fkuEf ðkh çkuMkeLku ykÃkýe òíkLku ÃkqAeyu Aeyu ‘yk ¾hu¾h
Mkk[wt Au?’ Ëk.ík. ykÃkýu fu{ yuðwt {kLkeyu Aeyu ‘yk {kLÞíkk õÞktÚke ykðe nþu?’
‘nwt nS Ãký yu{ s {kLkwt Awt yk ¾hu¾h {khk {kxu þe¾ðwt y½hwt Au’?
yuLkk fhíkkt çknuíkh ÃkqAðkLkk Mkðk÷ku, ‘‘yíÞkhu yk s {khk {kxu MkíÞ Au?’’
fkhý fu Ãknu÷k ÄkuhýLkk rþûkf {Lku ðkhtðkh fÌkk fhíkk níkk? ‘‘ òu nwt íku{ {kLkðkLkwt
Akuze Ëô íkku nwt MkwÄhe þfeþ?’’
{kLÞíkkyku fu ‘‘Akufhkyku hzu Lkrn’’, ‘‘Akufheyku Íkz Ãkh [ze þfu Lkrn’’ íku
Ãkwhw»kLku ÃkkuíkkLke ÷køkýeyku AqÃkkððkLkwt yLku †eLku þkherhf fk{ fhíkk zhðkLkwt ð÷ý
ÃkuËk fhu Au.
òu ykÃkýLku çkk¤Ãký{kt þe¾ðkzðk{kt ykÔÞwt nkuÞ fu yk søkík [uíkeLku
[k÷ðkLke søÞk Au íkku ÃkAe ykÃkýu su fktE Mkkt¼¤eyu íku ykÃkýe {kLÞíkk{kt økkuXðkE
sþu yLku ykÃkýu Mðefkhe ÷Eþwt fu íku Mkk[wt Au. Ãku÷k MkíÞLke su{ s fu ‘‘yòÛÞk Ãkh
rðïkMk Lkk fhþku’’, ‘‘hkºku çknkh Lkk sþku’’, yÚkðk íkku ‘‘÷kufku ík{Lku Auíkhe
sþu.’’ ykLkk fhíkkt òu ykÃkýLku çkk¤ÃkýÚke s yu{ þe¾ðkzðk{kt ykÔÞwt nkuÞ fu
yk ËwrLkÞk yuf Mkkð yMk÷k{ík søÞk LkÚke, íkku ykÃkýu ¼Þ-þtfkÚke ðuøk¤k hne
þfeþwt.
ík{khk çkk¤ÃkýLkk Mktòuøkkuyu ík{Lku yuðwt {kLkíkk þe¾ÔÞwt Au fu, ‘‘{Lku fkuE
«u{ fhíkwt LkÚke’’ íkku ÃkAe ík{u [ku¬MkÃkýu yuf÷k Ãkze sþku. íÞkhu Ãký ßÞkhu ík{khk
SðLk{kt r{ºk ykðþu. íkuðku Mk{Þ ½ýku ykuAku hnuþu.
òu ík{u su {kLkku Aku íkku íku s ík{Lku Mkk[wt ÷køku Au.
ík{u yuðk ½ýkt ÷kufku{ktLkk yuf Aku, su ÷kufku ßÞkhu Mkðkhu WXu Au y™u ðhMkkË
Ãkzíkku swyu Au y™u çkku÷e WXu Au : ‘‘yhu, Mkkð rLkhÚkof rËðMk!’’ yk rLkhÚkof rËðMk
LkÚke. Võík ¼usðk¤ku ¼eLkku rËðMk Au. ykÃkýu òu íkuLku yLkwfw¤ fÃkzkt (huELkfkux
18
MkkÚku) Ãknuheþwt yLku ykÃkýwt ð÷ý çkË÷eþwt íkku ykÃkýLku ðhMkíkk ðhMkkËðk¤k rËðMk{kt
Ãký ¾qçk {ò ykðþu. yLku ykÃkýu ¾hu¾h rËðMkLku rLkhÚkof {kLkeþwt íkku nt{uþk
ðhMkkË òuELku ykÃkýwt niÞwt çkuMke sþu, nt{uþk rLkhkþ ÚkELku s ðhMkkËLku ykðfkheþwt.
ykÃkýu rËðMk MkkÚku ÷zâk fheþwt yLku yu ûkýu su çkLke hÌkwt Au íku{kt ðne þfeþwt Lkrn.
ykÃkýLku òu ykLktË{Þ SðLk òuEyu Au íkku ykÃkýu rð[khku Ãký ykLktË{Þ
s hk¾ðk Ãkzþu. òu ykÃkýLku Mk{]Ø SðLk òuEíkwt nþu íkku ykÃkýk rð[khku Ãký
Mk{]Ø fhðk Ãkzþu. ykÃkýLku òu «u{k¤ SðLk òuEíkwt nþu íkku ykÃkýu «u{k¤ çkLkðwt
Ãkzþu. ykÃkýu su fktE rð[khku îkhk yÚkðk nkð¼kð îkhk çknkh {kuf÷eyu Aeyu íku
s ykÃkýLku ÃkkAwt {¤u Au.
Ëhuf ûký yuf Lkðe þYykík Au.
nwt VheÚke fnwt Awt, þÂõíkLkku Mkúkuík ðíko{kLk ûký{kt s Au. ík{u õÞkhu Þ yxfe
Ãkzíkk LkÚke. yk yu s ûký Au ßÞktÚke çkË÷kð ÷kðe þfkÞ Au, ynª Lku ynª s,
yLku yíÞkhu Lku yíÞkhu s, yLku ykÃkýkt ÃkkuíkkLkk s rð[khku îkhk. yuLkwt fkuE s
{n¥ð LkÚke fu ykÃkýu fux÷kÞ ð»kkuoÚke Lkfkhkí{f rð[khMkhýe hk¾íkk níkk, fu
{ktËøke [k÷íke níke fu MktçktÄku Lkçk¤k níkk yÚkðk íkku ykŠÚkf íkký níke fu ykÃkýu s
ykÃkýe òíkLku rĬkhíkk níkk. ykÃkýu yksÚke s çkË÷kð ÷kðe þfeyu Aeyu.
ÞkË hk¾ku : ík{u s yuf yuðe ÔÞÂõík Aku fu su ÃkkuíkkLkk {kxu rð[khe þfu Au. ík{u s
ík{khe ËwrLkÞkLkk Mk¥kkÄeþ yrÄfkhe Aku.
yk ûkýÚke Lkðe «r¢Þk [k÷w ÚkkÞ Au. Ëhuf ûký yuf Lkðe þYykík Au yLku
yk s ûký yíÞkhÚke s Lkðe þYykík fhe Ëu Au. fuðwt ysçk ÷køku Au, Lkrn? yk ûký
s ík{khe þÂõíkLkku Mkúkuík Au ßÞktÚke çkË÷kðLke þYykík ÚkkÞ Au.
yk Mkk[wt Au?
yuf ûký {kxu yxfku yLku ík{khk rð[khLku Ãkfzku. yíÞkhu ík{u þwt rð[khe
hÌkk Aku? òu yu Mkk[wt nkuÞ fu ík{khk rð[khku ík{khwt SðLk ½zu Au. íkku ík{Lku øk{íke fu
ík{u yíÞkhu s su rð[khe hÌkk Aku íku nfefík çkLku! òu yu rð[kh ®[íkkLkku yÚkðk
økwMMkkLkku yÚkðk çkË÷kLkku fu zhLkku nkuÞ íkku ík{u fuðe heíku rð[khe þfku fu yk s
rð[kh ík{khk SðLk{kt ÃkkAku ykðu?
fkÞ{ ykÃkýk rð[khku ÃkfzðkLkwt Mknu÷wt LkÚke, fkhý fu íku ÍzÃkÚke çkË÷kíkk
nkuÞ Au. Aíkkt Ãký ykÃkýu yíÞkhÚke s ykÃkýe òíkLku Mkkt¼¤ðkLkwt yLku rLkh¾ðkLkwt
þY fhe ËEyu. òu ík{u Lkfkhkí{f rð[khku, fkuE Ãký òíkLkk ykðíkk yLkw¼ðku íkku
19
íÞkt s ð[{kt yxfe òyku. õÞkt íkku rð[khLku çkË÷ðkLkku «ÞíLk fhku yÚkðk íkuLku
¾t¾uhe Lkk¾ku. ík{u íku rð[khLku yu{ Ãký fne þfku Aku ‘‘Lkrn òuEyu.(out!)’’
ík{u ík{khe òíkLku yuf fkuVe þkuÃk{kt ÷kELk{kt W¼k hnuíkk yÚkðk íkku fËk[
ði¼ðe Ãkt[íkkhf nkux÷Lkk çkwVu ÷t[Lke ÷kELk{kt W¼u÷k rð[khku, ßÞkt òíkòíkLke
ðkLkøkeykuLkk çkË÷u òíkòíkLkk Mkkhk rð[khku Au. íku{ktÚke ík{u ík{khe EåAk «{kýuLkk
çkÄk s rð[khku ÃkMktË fhe þfku Aku. yk rð[khku ík{khk ¼rð»ÞLkk yLkw¼ðkuLkwt
MksoLk fhþu.
{khk yuf rþûkf nt{uþk fnuíkk, ‘‘ßÞkhu fkuE Mk{MÞk W¼e ÚkkÞ Au íÞkhu fþwt
fhðkLke sYh LkÚke Ãký fþwt òýðkLke sYh Au.’’
{khe Ÿze EåAk Au fu, ‘‘rð[khku fuðwt fk{ fhe þfu Au’’, íku rð»kÞ MkkiÚke
Ãknu÷k þk¤kyku{kt rþ¾ðkzðkLke sYh Au. {Lku õÞkhuÞ yk ðkík øk¤u LkÚke Wíkhe fu
rðãkÚkeoykuLku ÞwØLke íkkhe¾ku ÞkË fhkððkLkwt þwt {n¥ð Au, {Lku íkku íku {kLkrMkf þÂõíkLkku
çkøkkz ÷køku Au. íkuLkk çkË÷u íku{Lku {n¥ðLkk rð»kÞku suðk fu, ‘‘ík{khwt {Lk fuðe heíku
fk{ fhu Au?’’, ‘‘fuðe heíku ykŠÚkf ykÞkusLk fhðwt?’’ {ík÷çk fu ÃkiMkk f{kðk {kxu
ík{khe Yr[ yLku {nuLkík fÞk ûkuºk{kt MkV¤ Úkþu? ‘‘{kçkkÃk MkkÚku MktçktÄku fuðe heíku
Mkw{u¤¼Þko hk¾e þfkÞ?’’, ‘‘fÞku Mk{Þ {kçkkÃk çkLkðk {kxu ÞkuøÞ Au?’’, ÃkkuíkkLkwt
{qÕÞ yLku ykí{-MkL{kLk fuðe heíku fu¤ððwt yLku ÃkAe íkuLku ò¤ððwt.’’

5. yíÞkhu ykÃkýu þwt fhe hÌkkt Aeyu?

nwt yíÞkhu {khe {kLkrMkfíkk Ãkh Lksh Lkk¾wt Awt yLku íkuLku çkË÷ðkLkwt ÃkMktË fhwt
Awt. ßÞkhu ykÃkýLku ÷køku fu SðLk ðuhrð¾uh ÚkE økÞwt Au íÞkhu ykÃkýu íkeðú yýøk{k
MkkÚku nkÚk nuXk {qfe ËEyu Aeyu yÚkðk íkku nkÚk yæÄh fhe ËEyu Aeyu fu nðu yk{kt
fþwt ÚkE þfu íku{ LkÚke. ½ýk ÷kufku ykðku s «rík¼kð yk çkkçkík{kt ykÃku Au. çkeò
ÃkkuíkkLke òík Ãkh yLku SðLk Ãkh økwMMkku fhu Au yLku ÃkAe Akuze Ëu Au.
{khk «{kýu Mð¼kðøkík økwMMkku ¾qýk{kt çkuMkeLku BnkU AqÃkkðe Ëuðk suðku Au.
ík{Lku Ãký Ãkrhr[ík ÷køku Au Lku? fþwtf çkLku Au yLku ík{u økwMMkku Úkkyku Aku. çkeswt
fþwtf çkLku Au yLku ík{u VheÚke økwMMku Úkkyku Aku. Ãký ík{u õÞkhuÞ økwMMkkLku Ãkkh fhe
þfíkk LkÚke.
20
 òu ík{u ík{khe òíkLku ÃkqAe þfþku fu fuðe heíku ík{u ½ýk yuðk Mktòuøkku W¼k
fhku Aku økwMMku Úkðk {kxu, íkku íku ½ýwt {ËËYÃk Úkþu.
ík{u su ykÃkþku íku s ÃkkAwt {u¤ðþku. òu ík{u økwMMkku çknkh fkZþku íkku ík{u
ðÄkhu yuðk Mktòuøkku W¼k fhþku, ÃkAe ðÄkhu økwMMkku fhþku yLku ¾qýk{kt {kU AwÃkkðeLku
çkuMke sðk rMkðkÞ çkeòu hMíkku Lkrn hnu.
yk Vfhku ík{khku økwMMkku çknkh ÷kðu Au? MkhMk! íkeh rLkþkLk Ãkh Ãkzâwt Au. yu
ík{khk{kt çkË÷kðLke EåAk søkkðþu.
çkË÷kðLke EåAk y{÷{kt {qfðkLkku rLkýoÞ ÷ku.
òu ík{khu ¾hu¾h òýðwt nkuÞ fu ík{u fux÷k SÆe Aku íkku çkË÷kðLke EåAkLkk
ÏÞk÷Lkku MktÃkfo fhku. ykÃkýLku çkÄkLku ykÃkýwt SðLk çkË÷ðwt Au, MktòuøkkuLku çknuíkh
y™u Mkh¤ çkLkkððk Au. Ãký ykÃkýu òíku çkË÷kðwt LkÚke. ykÃkýu fËk[ {kLkeyu
Aeyu fu Mktòuøkku çkË÷kþu. Ãkhtíkw òu ykÃkýLku çkË÷kð òuEíkku nþu íkku íkuLkk {kxu
ykÃkýu yð~ÞÃkýu ytËhÚke çkË÷kðwt Ãkzþu. ykÃkýu yð~ÞÃkýu ykÃkýk rð[khku,
ykÃkýe çkku÷ðkLke heík¼kík, ykÃkýe òík, ÷køkýeyku hsq fhðkLke Zçk çkÄwt s
çkË÷ðwt Ãkzþu. íÞkh ÃkAe s çknkhLkku çkË÷kð þõÞ çkLkþu.
yuf yuf sqLkk ½h MkkV fhe Lkðk rð[khku økkuXððk Ãkzþu. yu{ktLkwt fux÷wtf
Mkh¤ Au yLku fux÷wtf ÃkªAkÚke ÃkíÚkh W[fðk sux÷wt srx÷ Au.
yk {khku yr¼«kÞ Au fu ¾hu¾h W{Ëk rþûkfku ftE ykLktË-WÕ÷kMk¼Þko ½hku{ktÚke
LkÚke ykðíkk fu ßÞkt çkÄwt Mkh¤ nkuÞ. íkuyku íÞktÚke ykðu Au ßÞkt ¾qçk ËËo yLku ÞkíkLkk
nkuÞ yLku íku{ýu Mkt½»ko fÞkuo nkuÞ íku{ktÚke yu MÚkkLk Ãkh ÃknkU[ðk fu íkuyku çkeòLku Ãký
{wõík fhðk {ËË fhe þfu. ½ýkt Mkkhk rþûkfku yrðhík, ÃkkuíkkLke {ÞkoËkLkk ôzk {q¤Lku
LkkçkwË fhðkLkku «ÞíLk fhíkkt s hnu Au. SðLkÃkÞOíkLkku yu Wã{ çkLke hnu Au.
nwt Ãknu÷kt Ãký {kLÞíkkyku{ktÚke {wõík fhkððkLkwt fk{ fhíke níke yLku yksu
Ãký fhwt Awt íku{kt {wÏÞ íkVkðík yu Au fu nðu íku{ fhðk {kxu {khu {khe òík Ãkh økwMMkku
fhðku Ãkzíkku LkÚke. nðu {khk{kt yu {kLÞíkk hne LkÚke fu nwt ¾hkçk ÔÞÂõík Awt. Võík
yux÷k {kxu fu nwt {khk{ktÚke ftEfLkwt ftEf çkË÷ðk {kxu þkuÄe fkZwt Awt.
MðkæÞkÞ
[k÷ku ykÃkýu rLkùÞ fheyu ‘‘nwt çkË÷kðk {køkwt Awt.’’ yk{ ðkhtðkh rð[khku.
‘‘nwt çkË÷kðk {ktøkw Awt. ík{u øk¤kLkku MÃkþo fhe þfku Aku ßÞkhu yk{ çkku÷ku Aku íÞkhu.
øk¤tw þÂõík (Wòo)Lkwt fuLÿ Au, ykÃkýk þheh{kt ßÞktÚke çkË÷kð þY ÚkkÞ Au. ík{khk
øk¤kLku MÃkþeoLku ík{u Ãký òýe þfþku fu ík{u çkË÷kðLke rËþk{kt økrík fhe hÌkkt Aku.
21
 su çkË÷kð ík{khk SðLk{kt WËT¼ðe hÌkku Au íkuLku ík{khe EåAkÃkqðof ykðfkhku.
¾kMk æÞkLk hk¾ku fu ßÞktÚke ík{u shkÞ çkË÷kðk {køkíkk Lknkuíkk. çkhkçkh yu s ûkuºk
Au íÞktÚke ík{khu çkË÷kðLke MkkiÚke ðÄkhu sYh Au, ‘‘nwt çkË÷kðk {ktøkw Awt.’’
yºk, íkºk, Mkðoºk Vu÷kÞu÷ Mk{sý nt{uþk ík{khk rð[khkuLku yLku þçËkuLku
«ríkMkkË ykÃkþu yLku ÃkrhÂMÚkrík [ku¬MkÃkýu çkË÷kðkLke þY Úkþu, ßÞkhu ík{u yk
ðkõÞku çkku÷þku.
yheMkkLkku MðkæÞkÞ yufË{ yMkhfkhf Au. ykÃkýe çkkÕÞkðMÚkk{kt ykÃkýe
Mkk{u çkeò ykÃkýe ykt¾{kt MkeÄtw swyu Au yLku fËk[ ykÃkýk Ãkh yktøk¤e Ãký [ªÄu
íkuLkk ÷eÄu ½ýkt Lkfkhkí{f rðÄkLkku ykÃkýu økúný fhe ÷Eyu Aeyu. yksu ykÃkýu
ßÞkhu Ãký yheMkk{kt òuEyu íÞkhu ykÃkýk{ktLkk ½ýk çkÄk ÃkkuíkkLkk {kxu íkku Lkfkhkí{f
s fnuþu. ykÃkýu õÞkt íkku ykÃkýk Ëu¾kðLku Ëku»k fkZeyu Aeyu yÚkðk fþkf {kxu
ykÃkýe òíkLku XÃkfku ykÃkeyu Aeyu. ík{khe ykt¾{kt ykt¾ ÃkhkuðeLku swyku yLku
Mkfkhkí{f «rík¿kk ík{khe òík {kxu fhku. {khk «{kýu yk hMíkku rLkùÞkí{f Ãkrhýk{
{kxu MkkiÚke ðÄkhu ÍzÃke Au.

6. çkË÷kðLkku «ríkfkh

nwt nt{uþk çkË÷kíkk SðLk«ðkn{kt íkk÷çkØ heíku ðne hne Awt.

òøkYfíkk yu SðLkLku çkË÷ðkLkwt yÚkðk YÍððkLkwt «Úk{ Ãkøk÷wt Au. ßÞkhu
ykÃkýu fkuE {kLkrMkf økútrÚk {LkLkkt Ÿzký{kt Ähçke ËeÄe nkuÞ, íkku íkuLkk rðþu òýðwt
ykÃkýe ÃkrhÂMÚkrík{ktÚke çknkh Lkef¤ðk {kxu yíÞtík sYhe Au. fËk[ ykÃkýu íkuLkku
WÕ÷u¾ fhðkLkwt þY fheyu yÚkðk íkku íkuLkk rðþu VrhÞkË fheyu yÚkðk çkeò ÷kufku{kt
Ãký íkuðwt Au íku{ òuðkLkwt þY fheyu. íku fkuEf heíku ykÃkýkt æÞkLk{kt íkku ykðu Au, yLku
ykÃkýu íkuLku ykÃkýe MkkÚku òuzðkLkku «ÞíLk fheyu Aeyu. ykÃkýu ½ýwt ¾hwt rþûkf,
r{ºk, ðøko, ÃkwMíkf ðøkuhuLku ykÃkýe íkhV ykf»keoyu Aeyu. yk çkÄwt ykÃkýe Mk{MÞkyku
LkkçkqË fhðkLkk yr¼øk{ {kxu Lkðe rËþk ¾q÷ðkLke þYykík Au.
{khe òøkYfíkkLke þYykík y[kLkf s yuf r{ºkLke yuf søÞkyu r{xªøk
nkuðkLke xfkuhÚke ÚkE níke. {khe r{ºk íkku ykðe Lkrn Ãký {khe ytËhÚke {Lku sðkLkku
Mktfuík ÚkÞku yLku nwt økE. yu LkkLkfze r{xªøk {khe {kLkrMkf økútrÚkyku Aqxe ÃkkzðkLkk
22
{køkoLkwt «Úk{ Ãkøk÷wt çkLke hne. Úkkuzku Mk{Þ ÃkMkkh ÚkE økÞku íÞkt MkwÄe {Lku íkuLkk
{n¥ðLkku ÏÞk÷ ykÔÞku Lknkuíkku.
nwt ÷kufkuLku fnwt Awt fu fkuE Ãký òíkLkk VuhVkhLke yMkh íkuyku yLkw¼ðu íkku íku{Lku
«ríkík Úkðk {kxu Au fu íkuyku Ãknu÷uÚke s íku{Lkk çkË÷kðLke «r¢Þk{kt Au, ÃkAe ¼÷uLku
íku{ýu MktÃkqýo çkË÷kð «kÃík Lkk fÞkuo nkuÞ. MkíÞ íkku yu Au fu su ûkýÚke ykÃkýu çkË÷kðkLkwt
Lk¬e fheyu íku ûkýÚke «r¢Þk [k÷w ÚkE òÞ Au.
òu ík{khu yuf Y{{ktÚke çkeò Y{{kt sðwt nkuÞ íkku ík{khu íÞktÚke W¼k Úkðwt Ãkzu
yLku íku rËþk{kt zøk {ktzðk Ãkzu. Võík yu Y{Lke ¾whþe Ãkh çkuMkeLku ík{u rð[kÞko s
fhku fu {khu çkeò Y{{kt sðwt Au íkku íku þõÞ LkÚke. yk yuLkk suðe s ðkík Au.
ykÃkýLku çkÄkLku ykÃkýe Mk{MÞk{ktÚke çknkh Lkef¤ðwt Au, Ãký íkuLkk rLkhkfhý {kxu
LkkLkk{kt LkkLkku VuhVkh Ãký fhðku LkÚke.
ykÃkýu çkÄkyu yuf ðMíkw þe¾ðk suðe Au. ykÃkýLku su y½hk{kt y½hk
Mktòuøkku ÷køku Au íku ykÃkýk {kxu Ëk¾÷kYÃk Au, su ykÃkýu òíku ÃkMktË fÞko Au. su
Mktòuøkku Mknu÷k Au íku ykÃkýk {kxu Ëk¾÷kYÃk LkÚke, Ãkhtíkw yu çkkçkík Au suLku ykÃkýu
Ãknu÷uÚke òýeyu Aeyu.
çkkuÄÃkkX òøkYfíkk ðzu þe¾e þfkÞ Au.
òu ík{u y½hk{kt y½hwt fk{ fhðkLkwt rð[khku Aku yLku íkuLkk Ãkh fux÷ku «ríkfkh
fhe þfku Aku, íkku ík{u yk ûkýu ík{khk SðLkLkku {kuxk{kt {kuxku ÃkkX þe¾ðk «íÞu òuE
hÌkkt Aku. íkuLkk þhýu ÚkE òyku, ík{khe «ríkfkhþÂõíkLkku íÞkøk fhku yLku ík{khe
òíkLku yu þe¾ðkLke hò ykÃkku fu su íkuLku þe¾ðkLke sYh Au, yu ík{khwt ykøk¤Lkwt
Ãkøk÷wt ðÄkhu Mkh¤ çkLkkðþu. ík{khk{kt VuhVkh fhðkLkk ð÷ý Ãkh ík{khe
«ríkfkhþÂõíkLku Vkððk Ëuþku Lkrn. ykÃkýu çku ÂMÚkrík Ãkh rð[khe þfeyu :
(1) «ríkfkh íkhV òuðwt (õÞkt {Lk yxfu Au íku)
(2) Aíkkt Ãký {kLkrMkf VuhVkh fhðkLkwt [k÷w hk¾ðwt.
ík{khe òík Ãkh Lksh hk¾ku, swyku fu ík{u fuðe heíku «ríkfkh fhku Aku yLku
ÃkAe fkuE Ãký heíku ykøk¤ ðÄku. ík{khk r{ºkkuLku yuf÷k Akuze Ëku.
½ýwt ¾hwt ykÃkýu ykÃkýe ÃkkuíkkLke òíkLku çkË÷ðkLkku rð[kh fhðkLkk çkË÷u
ykÃkýk fÞk r{ºkLku çkË÷ðkLke sYh Au íku Lk¬e fhíkk nkuEyu Aeyu. {khe fkhŠfËeLke
þYykík{kt {khe yuf yMke÷ su {khkÚke ½ýe «¼krðík níke íku íkuLkk su su r{ºkku
{kxu íku{Lku {khe sYh Au íkuðwt ÷køku íku{Lku {khe ÃkkMku {kuf÷íke níke. yk íkuýeLkku
rð[kh níkku, {khe ÃkkMku ykðLkkh ÔÞÂõíkLkku Lkrn. yux÷u ykðLkkh ÔÞÂõík {Lku
23
Mk{S þfíke s Lkrn fu nwt þwt fnuðk {køkwt Awt. ÃkAe nwt þe¾e fu su ÃkkuíkkLke EåAkÚke
ykÔÞwt Lkk nkuÞ íkuLke MkkÚku ykøk¤ ðÄðwt Lkrn.
ßÞkhu ykÃkýu MkkÚku ftEf Mkkhwt çkLku Au íÞkhu ykÃkýu ½ýwt ¾hwt íku çkeòyku MkkÚku
ðnU[ðwt nkuÞ Au. Ãkhtíkw çkeòyku íku s Mk{Þu yLku íku s {wÆk Ãkh VuhVkh fhðk íkiÞkh
Lkk Ãký nkuÞ. ykÃkýu ÃkkuíkkLku çkË÷ðkLkku EåAkÚke ßÞkhu rLkýoÞ ÷Eyu Aeyu íÞkhu
Ãký íku ykÃkýk {kxu y½hwt Au íkku ÃkAe suLke EåAk s Lkk nkuÞ íkuLkk {kxu yþõÞ Au.
yheMkkLkku WÃkÞkuøk
yheMkku ykÃkýe s ykÃkýk rðþuLke ÷køkýeLkwt «rík®çkçk Ãkkzu Au. ykÃkýu õÞkt
çkË÷kð ÷kððku íkuLkku MÃkü rLkËuoþ fhu Au, òu ykÃkýLku ykLktË{Þ yLku Mktíkwü SðLk
òuEíkwt nkuÞ íkku.
nwt ÷kufkuLku íku{Lke ykt¾{kt ykt¾ ÃkhkuðeLku íku{Lkk rðþu fþwft Lkfkhkí{f çkku÷ðkLkwt
fnwt Awt ßÞkhu ßÞkhu íkuyku yheMkk ÃkkMkuÚke ÃkMkkh Úkíkk nkuÞ íÞkhu. rLkùÞ fhðkLkku
MkkiÚke yMkhfkhf hMíkku ËÃkoý{kt òuELku {kuxuÚke çkku÷ðkLkku Au. ík{u íkhík s ík{khk
«ríkfkh rðþu Mkòøk ÚkE òyku Aku yLku íÞktÚke ÍzÃkÚke ykøk¤ ðÄe þfku Aku. ík{u
ðÄkhu Lku ðÄkhu rLkùÞku fhðk {kxu, ßÞkhu yk ÃkwMíkf ðkt[ku Aku íÞkhu ík{khe ÃkkMku
ËÃkoý nkuðwt Mkkhwt Au. íku íkÃkkMkðk {kxu fu ík{u õÞkt yxfku Aku yLku õÞkt {wõík {LkÚke
ykøk¤ ðÄe þfku Aku.
nðu ËÃkoý{kt swyku yLku ÃkkuíkkLke òíkLku fnku, ‘‘nwt çkË÷kð {kxu íkiÞkh Awt.’’
{kLkrMkfíkkykuLkwt ÃkwLkhkðíkoLk ykÃkýe sYrhÞkíkLkku rLkËuoþ fhu Au.
ykÃkýu fux÷eÞ ðkh yuðwt Lk¬e fheLku ÃkkAk Äúq{ÃkkLk fhðk {ktzeyu fu zkÞux
fhíkk nkuEyu yLku ykEM¢e{ ¾kE ÷Eyu, fkuELke MkkÚku ͽze Ãkzeyu yLku ÃkAe
rð[kheyu fu {khk{kt íkku rþMík s LkÚke, MktfÕÃkþÂõík LkÚke, nwt Lkrn fhe þfwt fkhý fu
nwt Lkçk¤k {LkLkku Awt.
yk ðMíkwLku MktfÕÃkþÂõík fu MktÞ{ MkkÚku fktE s ÷uðk Ëuðk LkÚke. ykÃkýu su fktE
SðLk{ktÚke nktfe fkZðk {ktøkeyu Aeyu íku Võík çknkhLke yMkhLkk ÷ûkýku Au. òu íkuLku
ŸzkýÚke rð[kh fÞko ðøkh fu yuLkwt þwt fkhý nkuE þfu, ykÃkýu þk {kxu fhðwt òuEyu
íkku íku {nuLkík ÔÞÚko Au. fkuEf Lkçk¤e ûkýu {Lk ÃkhLkku MktÞ{ Aqxe sþu yLku VheÚke íkuLke
÷ík ÷køkþu.
sYrhÞkík{ktÚke {wÂõík {u¤ððkLke EåAk
nwt {khk yMke÷kuLku fnwt Awt, ‘‘ík{khe yk ÃkrhÂMÚkrík [ku¬Mk ík{khe fkuE
sYrhÞkíkLkk ÷eÄu yÚkðk fþwt nkuÞ Lkrn íkuLkk ÷eÄu nkuðe òuEyu. Úkkuzwt ÃkkA¤ VheLku
òuEyu yLku íku sYrhÞkík{ktÚke {wÂõík {u¤ððkLkwt rð[kheyu. òu sYrhÞkík síke
24
hnuþu íkku ík{Lku Äw{úÃkkLk fhðkLke yÚkðk ðÄw ¾kðkLke yÚkðk Lkfkhkí{f rð[khku
fu¤ððkLke EåAk Lkrn ÚkkÞ.
ykÃkýu ykÃkýe ykswçkksw su ò¤ økqtÚkeyu Aeyu íku{ktÚke çknkh Lkef¤ðkLke
sYh Au. òu ík{khe ÃkkMku økqt[ Ãkzu÷e ËkuheLkku Ëzku Au íkku ík{u òýku Aku fu ¾U[k¾U[e
fheþwt íkku ðÄw økqt[ðkþu. ík{khu sYh Au ¾qçk s ÄehsÚke y™u þktríkÚke økqt[ku Wfu÷ðkLke.
íkuðe s heíku, ík{u Ãký ßÞkhu ík{khe {kLkrMkf økqt[ Wfu÷íkk nkuð íÞkhu ík{khe òík
«íÞu Lkh{kþ yLku ÄehsÚke fk{ ÷ku. òu ík{Lku {ËËLke sYh ÷køku íkku [ku¬Mk ÷ku.
Auðxu íkku yk «r¢Þk{kt ík{khe òíkLku «u{ fhku. sqLkwt {Lk{ktÚke fkZe Lkk¾ðkLke EåAk
yu [kðe Au yLku íku s hnMÞ Au.
‘‘nwt Lkrn fhe þfwt’’ íkuðwt ð÷ý ÷kMkheÞkÃkýwt LkkUíkhu Au.
òu {khe yufkË yktíkrhf {kLÞíkk yuðe nkuÞ fu, ‘‘nwt ÷kÞf LkÚke.’’ íkku {khe
çknkh Ëu¾kíke yMkhku{ktLkwt yuf ÷kMkheÞkÃkýwt nþu. Auðxu íkku ÷kMkheÞkÃkýtw yuf yuðku
hMíkku Au su ykÃkýLku ßÞkt ÃknkU[ðwt nkuÞ íÞktÚke Ëqh hk¾u Au. ½ýk çkÄk ÷kufku
÷kMkheÞkðuzk{kt s ½ýku Mk{Þ yLku þÂõík ðuzVu Au yLku ÃkkuíkkLke òíkLku fk{ Lk
ÚkðkÚke Ëku»k ËeÄk fhu Au. íkuyku ÃkkuíkkLku yk¤Mkw íkhefu yku¤¾kðu Au yLku ÷øk¼øk íkku
‘‘Ãkkuíku Mkkhk {kýMk LkÚke’’ íku{ yLkw¼ÔÞk fhu Au.
ÃkkuíkkLke ÞkuøÞíkk ½ýe Ëeþkyku ¾ku÷e Lkk¾u Au.
ynª ÷u¾f yuf 79 ð»koLkk çknuLkLke ðkík fhu Au fu su Mktøkeík rþûkf níkk yLku
íku{Lku xe.ðe.Lke ònuh¾çkh çkLkkððe níke Ãký íku øk¼hkíkk níkk. Ãký ÷u¾fu íku{Lku
«kuíMkknLk ykÃÞwt yLku íku MkV¤ ÚkÞk. yk ðkík ykÃkýk ¼khíkeÞ Mk{ks{kt økkuXðkÞ
íkuðe LkÚke Ãký fnuðkLkku WÆuþ yu Au fu Võík ík{khk{kt rðïkMk hk¾ku. su fhku íkku
ykLktË {kxu fhku. ík{u yuf zøk {ktzþku Lku íku{ktÚke fuze ftzkhkíke sþu. Lkðe fkhfeËeoLke
þYykík øk{u íku ô{hu ÚkE þfu Au, ¾kMk fheLku ík{u ßÞkhu íku ykLktË {kxu fhku Aku.
®LkËkí{f ð÷ý
½ýtw fheLku ykÃkýkt çkÄkLkku fkÞo¢{ nfkhkí{f yLku Lkfkhkí{f, ykÃkýu ßÞkhu
ºký ð»koLkk nkuEyu íÞkhu s ykÃkýk îkhk MðefkhkE økÞku nkuÞ Au. íÞkhÚke s ykÃkýkt
yLkw¼ðku, ykÃkýu þwt ykÃkýkt ÃkkuíkkLkk rðþu yLku SðLk rðþu þwt Mðefkheyu Aeyu
yLku þwt {kLkeyu Aeyu íkuLkk Ãkh ½zkÞ Au. ykÃkýu ßÞkhu ¾qçk LkkLkk níkk íÞkhu suðe
heíku ykÃkýe MkkÚku ðnuðkh ÚkÞku nkuÞ íkuðku s ðnuðkh ykÃkýu ykÃkýk «íÞu hk¾eyu
Aeyu. ík{u suLku ðZku Aku íku ík{khe ytËhLkwt ºký ð»koLkwt çkk¤f Au.
ík{u òu íku ÷kufku{ktLkk yuf Aku fu su ÃkkuíkkLkk Ãkh s ÃkkuíkkLke çkef yLku ¼ÞLkk
25
÷eÄu økwMMku ÚkkÞ Au. íkku ík{u ºký ð»koLkk Aku íku{ rð[khku. òu ík{khe Mkk{u yíÞkhu ºký
ð»koLkwt çkk¤f ¼Þ¼eík çkLkeLku Q¼wt nkuÞ íkku ík{u þwt fhþku? ík{u íkuLkk Ãkh økwMMkku
fhþku fu íkuLke ÃkkMku sELku íkuLku Ÿ[fe ÷uþku ßÞkt MkwÄe íku ÃkkuíkkLkk {kxu Mk÷k{íke Lkk
yLkw¼ðu íÞkt MkwÄe? fËk[ ík{khe ykswçkkswLkk ðze÷kuLku ík{u ßÞkhu çkk¤f níkk íÞkhu
ík{Lku fuðe heíku MkwrðÄk yLku Mk÷k{íke ykÃkðe íku òýíkk Lkk nkuÞ. Ãký nðu ík{u
ík{khk SðLk{kt Ãkwg çkLke [qõÞk Aku yLku Aíkkt Ãký òu ík{u ík{khe ytËhLkk çkk¤fLku
MkwrðÄk yLku Mk÷k{íke Lkk ykÃke þfku íkku íku ¾hu¾h Ëw:¾Ë Au.
ík{khe òík «íÞu «u{k¤ çkLkku. ík{khe òíkLku su{ Au íku{ MðefkhðkLkwt þY
fhku. ík{khe s ík{k{ AqÃkkÞu÷e þÂõíkykuLku çknkh fkZðk ík{khwt s ytËhLkwt LkkLkwt
çkk¤f Ít¾u Au.

7. fuðe heíku çkË÷kþku?

nwt ykLktË yLku þktríkÚke SðLk ÃkMkkh fhwt Awt.

{Lku ‘‘fuðe heíku’’ þçË«Þkuøk çknw øk{u Au. yk ËwrLkÞkLkk çkÄk s rMkØktíkku
Lkfk{k Au, òu ykÃkýu íkuLku fuðe heíku y{÷{kt {qfðk yLku ykÃkýk{kt çkË÷kð ÷kððku
íku òýíkk Lkk nkuEyu. nwt nt{uþk ÔÞðnkhfwþ¤ yLku Ãkrhýk{÷ûke árüðk¤e ÔÞÂõík
Awt, su nt{uþk fE çkkçkík fuðe heíku ÷uðe íku Mk{sðk {kxu WíMkwf Au.
yíÞkhu ykÃkýu su rMkØktíkku Ãkh rð[kheþwt íku yk «{kýu Au :
yýøk{íke fkuE Ãký ðkíkLku ‘sðk Ëku’ fne íku{ktÚke çknkh Lkef¤e òyku.
{øks Ãkh fkçkq hk¾ðku yLku ykÃkýe òíkLku yLku çkeòLku {kV fheLku fuðe heíku
n¤ðk hnuðkÞ íku þe¾ðwt.
sYrhÞkík{ktÚke {wÂõík
½ýe ðkh ßÞkhu ykÃkýu ykÃkýe ½huz{ktÚke {wõík ÚkðkLkku «ÞíLk fhíkk nkuEyu
Aeyu íÞkhu íku Mk{Þ Ãkqhíke ÃkrhÂMÚkrík ðýMke økÞu÷e ÷køku Au. íku ÃkrhÂMÚkrík çkË÷kE
hne nkuðkLkku Mktfuík Au. ykÃkýk MktfÕÃkku yMkh fhe hÌkk Au yLku ykÃkýu Võík ykøk¤
ðÄðkLke s sYh Au. Ëk.ík.
(1) ykÃkýu ykÃkýe Mk{]rØ ðÄkhðkLkku «ÞíLk fhíkk nkuEyu yLku ykÃkýLku ÃkiMkkLkwt
LkwfþkLk ÚkkÞ.

26
(2) ykÃkýu ykÃkýk MktçktÄku MkwÄkhðkLkku «ÞíLk fhíkk nkuEyu yLku ͽze Ãkzeyu.
(3) ykÃkýu ykÃkýwt MðkMÚÞ Mkkhwt hnu íkuLke fk¤S ÷uíkk nkuEyu Ãký þhËe Mk¤u¾{
ÚkE òÞ.
(4) ykÃkýu ykÃkýe ík{k{ MksoLkkí{f ykðzík Lkkufhe{kt Ëu¾kzðkLkku «ÞíLk fhíkk
nkuEyu yLku y[kLkf Y¾MkË {¤e òÞ.
½ýe ðkh Mk{MÞkyku swËe rËþk{kt Vtxkíke nkuÞ Au yLku ykÃkýu ðÄw Mk{sý¼he
LkshÚke òuíkk ÚkEyu Aeyu. Ëk.ík. [k÷ku, ík{u Äkhe ÷ku fu ík{khe EåAk Äw{úÃkkLkLkwt
ÔÞMkLk Akuze ËuðkLke Au yLku ík{u fnku Aku, ‘‘nwt Äw{úÃkkLk AkuzðkLke EåAk Ähkðwt Awt.’’
òu yk «{kýu Mkíkík çkku÷íkk hnuþku, íkku ík{Lku ÏÞk÷ ykðþu fu ík{u ðÄw íkýkð
yLkw¼ðe hÌkkt Aku.
ík{u ík{khe òíkLku yk heíku ÃkqAe þfku Aku : nwt çku[Lu k (yMðMÚk) MktçktÄku{ktÚke
{wõík ÚkðkLke EåAk hk¾e þfw?t {khe rMkøkkhuxku Äw{kzkLkwt yuðtw ykðhý MkSo Lkk¾u Au fu
nwt òuE þfwt Lkrn fu yk MktçktÄku fux÷k çku[Lu ke¼Þko Au? nwt þk {kxu yk MktçktÄku W¼k fhwt Aw?t
ík{u Mk{S þfþku fu rMkøkkhux íkku Võík ÷ûký Au, íkuLkwt fkhý LkÚke. nðu ík{u
ík{khe yktíkrhf árüLkku rðfkMk fhe hÌkk Aku yLku íku Mk{sý ík{Lku ykËík{ktÚke
{wÂõík yÃkkðþu.
nðu ík{u fnuðkLkwt þY fhku. ‘‘nwt çku[uLk MktçktÄkuLke ‘sYrhÞkík’{ktÚke {wÂõík
{u¤ððk {køkwt Awt.’’ ÃkAe ík{u òýe þfþku ík{khe çku[uLkeLkwt fkhý, fu çkeò ÷kufku
nt{uþk ík{khe xefk fÞko fhíkk ÷køku Au.
nðu íku{ òÛÞk ÃkAe fu ykÃkýu nt{uþk ykÃkýkt yLkw¼ðkuLktw MksoLk ykÃkýu
fheyu Aeyu, nðu ík{u ík{u fnuðkLkwt þY fhku fu nwt MðuåAkyu xefkÃkkºk çkLkðkLke {khe
‘sYrhÞkík’{ktÚke {wõík Úkðk {køkwt Awt.
ÃkAe ík{u ßÞkhu ®LkËkí{fíkk rðþu rð[khþku íÞkhu ík{Lku ÷køkþu fu çkk¤f
íkhefu ík{u ½ýkt xefkÃkkºk ÷ûkýku {u¤ÔÞk Au. íku LkkLkwt çkk¤f ík{khe ytËh su Au íku,
ík{u yíÞkhu xefkÃkkºk çkLkku íkuLke MkkÚku ykí{eÞíkk yLkw¼ðu Au. yk{ktÚke AqÃkkE sðk
{kxu ík{u ‘‘Äw{kzkLkwt ykðhý’’ MksoÞwt níkwt.
fËk[ ík{khwt çkeswt fË{ ík{u òuþku fu yk MktfÕÃk ÷uðkLkwt Au. ‘‘nwt {kV fhðkLke
EåAk hk¾wt Awt...’’
ßÞkhu ík{u Mkíkík ík{khk MktfÕÃkku fÞko fhþku íkku ík{Lku ¾çkh Ãkzþu fu nðu ík{Lku
rMkøkkhuxLkwt ykf»koý hÌkwt LkÚke, yLku ík{khk SðLk{kt ÷kufku ík{khe xefk fhíkk LkÚke.
ík{u òýþku fu ík{u ík{khe ‘sYrhÞkík’{ktÚke {wÂõík {u¤ðe ÷eÄe Au.
27
 yk «r¢Þk ½ýwt fheLku Úkkuzku Mk{Þ {ktøku Au. òu ík{u n¤ðu hneLku ík{khku «ÞíLk
[k÷w hk¾þku yLku ík{khe òíkLku Úkkuze ûkýku Ëhhkus ík{khk çkË÷kðLke «r¢ÞkLke
«ríkr¢Þk {kxu Vk¤ðþku íkku ík{Lku ík{khk «&™kuLkk sðkçkku {¤þu. su ykÃkýk{kt Au
íku s çkúñktz{kt Au. ík{khk ÓËÞ{ktÚke WXíkk yðks Ãkh ykMÚkk hk¾ku fu ík{Lku su
òýðkLke EåAk Au íkuLkk rðþu íku çkÄwt s {køkoËþoLk ykÃkþu.
ík{khwt {Lk yuf nrÚkÞkh Au.
ík{u ík{khk {Lk fhíkkt ½ýk ðÄkhu Mkûk{ Aku. ík{u fËk[ yu{ rð[khku Aku fu
ík{khwt {Lk ík{Lku hsq fhu Au. Ãký íku Võík yLku Võík yux÷k {kxu fu ík{u ík{khk {LkLku
yk s heíku rð[khðk {kxu fu¤ÔÞwt Au. ík{u VheÚke ík{khk yk nrÚkÞkhkuLku hËçkkík÷
fhe Lkðwt fu¤ðe þfku Aku.
ík{khk {kxu ík{khwt {Lk yuf yuðwt nrÚkÞkh Au suLku ík{u ík{khe EåAk «{kýu
ðkÃkhe þfku Aku. yíÞkhu ík{u su heíku ðkÃkhku Aku íku ík{khe xuð yLku Võík xuð s Au.
yLku fkuE Ãký xuð çkË÷e þfkÞ Au, òu ykÃkýu íku çkË÷ðe nkuÞ íkku, yÚkðk ykÃkýLku
¾çkh nkuÞ fu íku{ fhðwt þõÞ Au.
[k÷ku, yk ík{khk {Lk rðþuLke ðkík Úkkuze ûkýku Ãkqhíke çktÄ hk¾ku yLku ¾hu¾h
yk Mkt˼o rðþu rð[khku. ‘‘ík{khwt {Lk yuf yuðwt nrÚkÞkh Au, fu ík{u ík{khe EåAk
«{kýuLkwt ðíkoLk fhkððk {kxu ÃkMktË fhe þfku Aku.’’
su rð[khku ík{u rð[khðk {kxu ‘ÃkMktË’ fhku Aku íku ík{khk yLkw¼ðku çkLku Au. òu
ík{u rð[khþku fu ík{khe yk ykËík fu rð[kh çkË÷ðkLkwt ½ýwt y½hwt yLku frXLk fk{
Au, íkku ÃkAe ík{khe yk rð[khkuLke ÃkMktËøke ík{khk {kxu nfefík çkLkþu. Ãký ík{u
yu{ rð[khðkLkwt ÃkMktË fhþku. ‘‘{khk {kxu çkË÷kð ÷kððkLkwt Mkh¤ çkLke hÌkwt Au.’’,
íkku ík{khe yk rð[khkuLke ÃkMktËøke ík{khk {kxu nfefík çkLkþu.
{Lk WÃkh MktÞ{
ík{khe ytËh hnu÷e yËBÞ þÂõík y™u Mk{sý Mkíkík ík{khk rð[khku
yLku þçËkuLku «uhýk ykÃku Au. suðwt ík{u ík{khk {Lk Ãkh, ík{khk òøk]ík rð[khku
îkhk «¼wíð {u¤ðku Aku íkuðwt ík{u ík{khe òíkLku yk þÂõíkLke {ËËÚke yuf íkk÷{kt
økkuXðku Aku.
ßÞkhu ík{khk sqLkk rð[khku ÃkkAk ykððkLkku «ÞíLk fhu yLku ík{Lku fnu fu,
‘‘çkË÷kð ½ýku fXeLk Au.’’ íÞkhu {kLkrMkf rLkÞtºký ík{khk nkÚk{kt ÷E ÷ku yLku
ík{khk {LkLku fnku, ‘‘nðu nwt suðwt {kLkðkLkwt ÃkMktË fhwt Awt, {khk {kxu íkuðk çkLkðkLkwt
Mkh¤ çkLke òÞ Au.’’ çkË÷kð {kxu yk MktðkË ík{u ík{khk {Lk{kt ðkhtðkh çkku÷e
28
þfku Aku yLku çkíkkðe þfku Aku fu ík{u rLkÞtºký{kt Aku yLku yux÷u ík{u su fnku Aku íku
ÚkkÞ Au.
fwËhíke {wÂõík
½ýe ðkh ykÃkýLku fwËhíke heíku s sðk ËuðkLke ð]r¥kLkku yLkw¼ð fhðkLke
sYh nkuÞ Au. yLkw¼ðku yLku ÷køkýeyku ykÃkýk þheh{kt fuË ÚkE sE þfu Au.
ykÃkýu çknkh økkzoLk{kt xurLkMk h{ðk, Ëkuzðk fu [k÷ðk Ãký sE þfeyu, íkuLkkÚke
{kLkrMkf þktrík Ãký {¤u Au.
Úkkuzk Mk{Þ Ãknu÷k {Lku {khk ¾¼k{kt Ëw:¾kðku Úkíkku níkku. yuf-çku rËðMk ÚkÞk
Ãký {U økýfkÞwO Lkrn y™u Ëw:¾kðku økÞku Ãký Lkrn. Auðxu {U þktríkÚke çkuMkeLku {khe
òíkLku ÃkqAâwt, ‘‘ynª þwt [k÷e hÌkwt Au? nwt þwt yLkw¼ðe hne Awt?’’
{Lku ÏÞk÷ ykÔÞku yLku íku òýu ËkÍðk suðwt ÷køÞwt. ËkÍðtw yux÷u økwMMkku. nwt
þuLkk Ãkh økwMMku Awt?
nwt þuLkk Ãkh økwMMku níke íku rð[khe þfe Lkrn. {U {Lk{kt fÌkwt, ‘‘Mkkhwt, {Lku
òuðk Ëku fËk[ {Lku {¤e òÞ.’’ {U Ãk÷tøk Ãkh çku {kuxk ykurþfk {qõÞkt yLku {khk{kt
sux÷e þÂõík níke íku çkÄe ¼uøke fheLku íkuLkk Ãkh {w¬k {khðk þY fÞko.
÷øk¼øk çkkh {w¬k ÃkAe {Lku çkhkçkh ÏÞk÷ ykÔÞku fu nwt þuLkk Ãkh økwMMku
níke? LkkLkk LkkLkk yk½kíkku. fkuEyu fktE fÌkwt nkuÞ yLku {LkLku såÞwt Lkk nkuÞ ... çkÄwt
MÃkü ÚkÞwt yux÷u nwt çk{ýk òuhÚke ykuþefk Ãkh {khðk {ktze yLku Úkkuzku ½kU½kx fÞkuo.
yk heíku {khk þheh{ktÚke {U {khe ¼kðLkkyku yLku ÷køkýeykuLku {wõík fhe ËeÄe.
ßÞkhu {U íku{ fÞwO íÞkh ÃkAe {Lku ½ýwt Mkkhwt ÷køÞwt yLku çkeò rËðMku {khku ¾¼kLkku
Ëw:¾kðku síkku hÌkku níkku.
¼qíkfk¤ Ãkíke økÞku Au y™u çkË÷e þfkíkku LkÚke. yk Võík yu s ûký Au suLku
ykÃkýu yíÞkhu yLkw¼ðe hÌkkt Aeyu. yhu, ßÞkhu ykÃkýu ¼qíkfk¤Lkk ÷eÄu Ëw:¾e
ÚkEyu Aeyu yLku ÞkËËkMík{ktÚke ykÃkýk yLkw¼ðkuLkk M{hýkuLku yk ûkýu yLkw¼ðeLku
ykÃkýku ¾hu¾hku yLkw¼ð su íkuLke «r¢Þk{kt økrík{kLk Au íkuLku økw{kðe ËEyu Aeyu.
ûk{k¼kð
ÃkAeLkwt Ãkøk÷wt ûk{k¼kð Au. ykÃkýe òík «íÞu yLku çkeò «íÞuLkku ûk{k¼kð
ykÃkýLku ¼qíkfk¤{ktÚke {wõík fhu Au. þk†ku ykÃkýLku ¼kh {qfeLku fnu Au fu ûk{k¼kð
yu ÷øk¼øk çkÄk s «&™Lkku Wfu÷ Au. {Lku ¾çkh Au fu ykÃkýu ßÞkhu yxfe Ãkzâk
nkuEyu íÞkhu ÷øk¼øk íkku {Lk{ktÚke fþwt fkZe Lkkt¾ðkLke s sYh nkuÞ Au. ßÞkhu
ykÃkýu SðLkLkku ðíko{kLk Mk{Þ {wõíkÃkýu {kýe Lkk þfíkk nkuEyu, ½ýwt fheLku yuLkku
29
yÚko yuðku ÚkkÞ Au fu ykÃkýu ykÃkýk ðeíke økÞu÷k Mk{ÞLku Ãkfze hkÏÞku Au. su Ãkfze
hkÏÞwt Au íku ÃkMíkkðku, WËkMke, ¼Þ, Ëw:¾, økwMMkku, Ëku»kkhkuÃký, heMk yLku ½ýe ðkh
çkË÷ku ÷uðkLke EåAk nkuE þfu Au. yk{ktLkk Ëhuf ÷ûkýku síktw Lkk fhðkLke SË yLku
{kV fheLku ¼q÷e sðwt íkuLkku «ríkfkh yu s ykÃkýk {kLkMk{kt hnuíkk nkuÞ Au, yLku íku
ðíko{kLkLku yMkh fhu Au.
«u{ yu nt{uþk Ëhuf ËËoLkku E÷ks Au. yLku «u{Lke ÃkøkËtze yu ûk{k¼kð Au.
ûk{k¼kð økwMMkkLku ykuøkk¤e Lkk¾u Au.
ík{khk ÓËÞ{kt «u{Lkku ÄkuÄ ðnu Au su yk¾e Mk]rüLku Lkðzkðe þfu. Ãkhtíkw [k÷ku
yíÞkhu yk «u{Lkku WÃkÞkuøk Võík ykÃkýk ½kLku YÍððk {kxu fheyu. W»{k yLkw¼ððe
íku ík{khk ÓËÞLkk ¾qýk{ktÚke þY Úkíke Lkh{kþ yLku MkkiBÞíkkLkku W{¤fku Au. ík{khe
yk ÷køkýeÚke ík{u su heíku ík{khk {kxu rð[khku Aku y™u çkku÷ku Aku íku{kt çkË÷kðLke
þYykík Úkðk Ëku.

8. Lkðwt ð÷ý MkSoyu

{khe ytËhLkk sðkçkku {khe òøkYfíkk{ktÚke yLkkÞkMku ykðu Au.

{khu òzk LkÚke Úkðwt.
{khu ¼ktøke LkÚke Ãkzðwt.
{khu ½hzk LkÚke Úkðwt.
{khu ynªÞk LkÚke hnuðwt.
{khu yk MktçktÄ hk¾ðku LkÚke.
{khu {khk {k fu çkkÃk suðwt LkÚke Úkðwt.
{khu yk s Lkkufhe Ãkfze hk¾ðe LkÚke.
{khu yuf÷k Ãkzðwt LkÚke.
{khu Ëw:¾e LkÚke Úkðwt.
{khu {ktËk LkÚke Ãkzðwt.
ík{u suLkk Ãkh æÞkLk furLÿík fhku Aku íku rðfkMk Ãkk{u Au.
WÃkhLkk ðkõÞku ykÃkýLku ÃkhtÃkhkøkík heíku s Lkfkhkí{f {kLkrMkf rð[khku
Mkk{u ÷zðkLkwt þe¾ðkzu Au. òu ykÃkýu íku{ fhíkk nkuEyu íkku Mkfkhkí{f rð[khku
ykÃkkuykÃk s ykÃkýe ÃkkMku ykðþu íku{ {kLkeyu Aeyu. Ãkhtíkw yk{ çkLkíkwt LkÚke.
30
 ík{u fux÷e ðkh ík{khu su Lkk òuEíkwt nkuÞ íkuLkku þk {kxu þkuf fhku Aku? yu þkuf
ík{Lku su ¾hu¾h òuEíkwt nkuÞ íku ÷kðe ykÃku Au? Lkfkhkí{f ð÷ý Mkk{u ÷zðwt íku
ÃkqhuÃkqhe Mk{ÞLke çkhçkkËe Au, òu ík{khu ¾hu¾h SðLk{kt çkË÷kð òuEíkku nkuÞ íkku.
ík{u su ík{Lku LkÚke òuEíkwt íkuLkk Ãkh ð¤øke hnuþku íkku íkuLku s ðÄkhu Lku ðÄkhu {u¤ÔÞk
fhþku. ík{khe òík yÚkðk ík{khk SðLk rðþu su çkkçkíkku fu su nt{uþkÚke ík{Lku
øk{íke Lknkuíke íku fËk[ nS Ãký ík{khe MkkÚku s Au.
ík{u suLkk Ãkh æÞkLk furLÿík fhku Aku íku rðfkMk Ãkk{u Au yLku ík{khk SðLk{kt
MÚkkÞe ÚkkÞ Au. Lkfkhkí{f ðkõÞkuÚke ¾Mke òyku yLku ík{khwt æÞkLk ík{khu su òuEyu
Au yÚkðk íkku su çkLkðwt Au íkuLkk Ãkh furLÿík fhku. [k÷ku, ykÃkýu yk Lkfkhkí{f
MktfÕÃkkuLku nfkhkí{f MktfÕÃkku{kt Vuhðeyu :
nwt Ãkkík¤e Awt.
nwt Mk{]Ø Awt.
nwt MkËk ÞwðkLk Awt.
nðu {khu ykLkkÚke Mkkhe søÞkyu sðwt Au.
{khu ÃkkMku yËT¼wík Lkðk MktçktÄku Au.
nwt {khk ðk¤, Lkkf yLku Ëu¾kðLku «u{ fhwt Awt.
nwt «u{ yLku ÷køkýeÚke ¼hÃkqh Awt.
nwt ykLktËe, ¾wþ yLku {wõík Awt.
nwt MktÃkqýo MðMÚk Awt.
MktfÕÃkku
Mkfkhkí{f MktfÕÃkku rð[khíkk þe¾ku. ík{khwt fkuE Ãký rLkðuËLk ík{khku MktfÕÃk
nkuE þfu Au. ½ýwt ¾hwt ykÃkýu Lkfkhkí{f MktfÕÃkku s fhíkk nkuEyu Aeyu. Lkfkhkí{f
MktfÕÃkku ík{Lku su Lkk òuEíkwt nkuÞ íku{kt s Võík ðÄkhku fhu Au. ‘‘nwt {khe Lkkufhe
rĬkhwt Awt.’’ yu MktfÕÃk ík{Lku õÞktÞ Lkrn ÷E òÞ. Ãkhtíkw ík{u fnuþku fu, ‘‘nðu nwt
Lkðe yËT¼wík Lkkufhe Mðefkhwt Awt, íkku íkuLkk {kxu ík{khe [uíkLkk yLkuf hMíkk þkuÄe
ykÃkþu.
ík{khwt SðLk ík{Lku fuðwt òuEyu Au íku rðþuLkk Mkfkhkí{f rLkðuËLkku Mkíkík fÞko
fhku. íku{kt yuf {wÆku MkkiÚke yøkíÞLkku Au yLku íku yk Au : nt{uþk ík{khk rLkðuËLkku
(statements) ðíko{kLkfk¤{kt s fhku suðe heíku ‘‘nwt..Awt’’ yÚkðk ‘‘{khe ÃkkMku
... Au’’. ík{khwt yÄoòøk]ík {Lk yux÷wt íkku yk¿kktrfík ËkMk Au fu òu ík{u ¼rð»Þfk¤{kt
31
ònuh fhþku fu ‘‘{khu òuEþu’’ yÚkðk íkku ‘‘{khe ÃkkMku nþu’’ íkku ÃkAe íku rð[kh
nt{uþk ¼rð»Þ{kt s yux÷u fu ík{khe ÃknkU[ çknkh s hnuþu.
ÃkkuíkkLke òíkLku «u{ fhðkLke «r¢Þk
{U Ãknu÷k Ãký fÌkwt Au fu ¼÷u Lku øk{u íku Mk{MÞk nkuÞ, {wÏÞ {wÆku, ‘‘òíkLku «u{
fhku’’ rðþu rð[khðkLkku Au. yk yuf òËwE ÷kfze Au su Mk{MÞkykuLku yá~Þ fhe
Lkk¾u Au. ÞkË fhku yu Mk{Þ fu ßÞkhu ík{u ík{khk rðþu Mkkhwt yLkw¼ðíkk níkk íÞkhu
SðLk fux÷wt Mkkhe heíku ÔÞíkeík Úkíkwt níkwt. ÞkË fhku yu Mk{Þ fu ßÞkhu ík{u «u{{kt níkk.
íÞkhu íku Mk{Þ{kt ík{Lku fkuE Mk{MÞk Ëu¾kíke níke? MkhMk, ík{khe òík «íÞuLkku «u{
ík{Lku þw¼ MktðËu Lkkyku yLku þw¼ MkËT¼køÞLkk {kuò{kt Lkðzkðe Ëuþu yLku ík{u n¤ðkVq÷
çkLkeLku nðk{kt Wzðk {ktzþku. òík «íÞuLkku «u{ ík{Lku ykLktËËkÞf yLkw¼qrík fhkðu
Au.
ík{khe Mk{sýLku y{÷{kt {qfku
yuðwt rð[khku fu su ík{Lku ¾wþe ykÃku. yuðwt fk{ fhku fu suLkkÚke ík{u ¾wþ
Úkkyku. yuðe ÔÞÂõíkykuLku {¤ku fu su ík{Lku ¾wþe ykÃku. ¼kðíke ðkLkøkeyku ¾kyku
íkku þhehLku Mkkhwt ÷køku yLku øk{íke søÞkyu òyku fu {Lk ¾wþ ÚkkÞ.
çkesLke ðkðýe
yuf ûký {kxu xk{uxkLkk AkuzLke fÕÃkLkk fhku. yuf Ãkktøkhu÷ku Akuz fu suLkk Ãkh
MkUfzku xk{uxk çkuXk Au. yk Ãkktøkhu÷ku Akuz {u¤ððk {kxu ykÃkýu yuf LkkLkfzk Mkqfk
çkesÚke þYykík fhðe Ãkzþu. yu çkes shk Ãký xk{uxk suðk ÷køkíkk LkÚke. yuLkku
MðkË Ãký [ku¬MkÃkýu xk{uxk suðku LkÚke. òu ík{Lku íkuLkk rðþu òýfkhe Lkk nkuÞ íkku
ík{u {kLke Ãký Lkk þfku fu yk{ktÚke xk{uxkLkku Akuz çkLkþu. Aíkkt Ãký íkuLku {kLke fnku
yk çkes ðkðku, ¾kíkh Lkk¾ku, Ãkkýe ykÃkku yLku ¼hÃkqh MkqÞo«fkþ Ãkzðk Ëku.
ßÞkhu yuf LkkLkfzku ytfqh çknkh ykðu Au, ík{u íkuLkk Ãkh Ãkøk ÃkAkzeLku fnuþku
Lkrn fu ‘‘yk xk{uxkLkku Akuz LkÚke.’’ yuLkk fhíkkt ík{u íÞkt òuþku yLku fnuþku, ‘‘yhu
ðkn! òu ytfqh Vqxâku!’’ yLku ¾wþeÚke íkuLku ðÄíkku òuþku. yu Ëhr{ÞkLk ík{u Ãkkýe
ykÃkþku, MkqÞo«fkþ ykÃkþku, ftE Lkfk{wt WøÞwt nkuÞ íkuLku fkZe Lkk¾þku, ÃkAe ík{u
{u¤ðþku yuf yuðku xk{uxkLkku Akuz fu suLkk Ãkh yMktÏÞ hMkk¤ xk{uxk çkuXk nkuÞ.
ykLke þYykík yuf LkkLkfzk çkesÚke ÚkkÞ Au.
ík{khk {kxu Lkðk yLkw¼ðkuLkwt MksoLk yk s heíku ÚkkÞ Au. {kxe fu su{kt ík{u yk
Akuz ðkðku Aku íku ík{khwt yÄoòøk]ík {Lk Au. çkes yu ík{khku Lkðku MktfÕÃk Au. ík{khku
yk¾ku Þ Lkðku yLkw¼ð yk LkkLkfzk çkes{kt Au. ík{u ík{khk MktfÕÃk MkkÚku
32
Ãkkýe Mkª[ku. ík{u MkqÞo«fkþYÃke Mkfkhkí{f rð[khkuLku íkuLkk Ãkh Ãkzðk Ëku. Lkfkhkí{f
rð[khkuYÃke Lkfk{k hkuÃkkykuLku ík{khk {LkLkk çkøke[k{ktÚke W¾kze Lkk¾ku yLku ÃkAe
ßÞkhu ík{khe ¾wþeLkku LkkLkfzku Ãký ynuMkkMk yLkw¼ðþku íkku íkuLkk Ãkh Ãkøk ÃkAkzeLku
fnuíkk Lkrn fu, ‘‘ykx÷wt Ãkqhíkwt LkÚke.’’ Ãký fnuòu fu, ‘‘ðkn! {U yLkw¼ÔÞwt, yu
ykÔÞwt, yk fk{ fhu Au. (it Works)’’
ÃkAe swyku fu íku fuðku Vk÷u Au yLku ík{khe EåAkyku Mkkfkh ÚkkÞ Au.
ÄkŠ{f ík¥ð¿kkLk
fktEf Lkðwt fhðk {kxu ykÃkýLku ÄkŠ{f MktÃkfoLke sYh Ãkzu Au. ÄkŠ{f ík¥ð¿kkLk
ykÃkýk MktÃkqýo yÂMíkíð–þheh, {Lk yLku ykí{kLke fu¤ðýe yLku Ãkku»ký {kxu Au.
òu ykÃkýu yk{ktÚke fkuE Ãký yuf ûkuºk Ãkqhíkwt ÷ûk Lkrn ykÃkeyu íkku ykÃkýu yÄqhk
Aeyu. ykÃkýu MktÃkqýo LkÚke. yuLkwt {n¥ð LkÚke fu ykÃkýu fÞk ûkuºkÚke þY fheyu, Ãký
ykøk¤ síkkt ykÃkýu yk ºkýu ûkuºk (þheh-{Lk-ykí{k) ykðhe ÷uðk Ãkzþu.
òu ykÃkýu þhehÚke þYykík fheyu Aeyu íkku ykÃkýu Ãkku»ký Ãkh æÞkLk ykÃkðwt
Ãkzþu. ykÃkýe ÃkMktËøkeLkk ¾kuhkf yLku ÃkeýkykuLkk ÃkhMÃkh MktçktÄ rðþu þe¾ðwt Ãkzþu
yLku íku ykÃkýLku fuðe yMkh fhu Au. ykÃkýk þheh {kxu ©uc ÃkMktËøke fhðkLke sYh
Au. suðe heíku rðxkr{LMk, ðLkMÃkrík, Ëðkyku, ykuMkzeÞk, nkur{ÞkuuÃkuÚke ðøkuhu Au
y™u ½ýwt Lkðwt Ãký þkuÄðwt Ãkzþu.
ykÃkýu ykÃkýk {kxu fkuE Ãký «fkhLke fMkhík su ykÃkýk þhehLku yLkwfq¤
nkuÞ íku þkuÄðe Ãkzþu. fMkhík yuf yuðe ðMíkw Au su ykÃkýkt nkzfkt {sçkqík çkLkkðu Au
yLku ykÃkýwt þheh ÞwðkLk hk¾u Au. ðÄkhk{kt h{íkøk{ík, íkhðwt, Lk]íÞ, Þkuøkk ðøkuhu.
nwt {khe r«Þ fMkhík Ëhhkus fhwt Awt.
ykÃkýk {Lk {kxu ykÃkýu {Lk{kt EåAk «{kýuLkwt r[ºk Q¼wt fhðk «ÞíLkku
fhðk Ãkzþu. {Lkkurð¿kkLk{kt yøkrýík íkhfeçkku Au.
æÞkLkLkku fkuE Ãký «fkh {LkLku þktík fhðkLkku yËT¼wík hMíkku Au yLku ík{khe
ÃkkuíkkLke ‘yku¤¾’ su ytËh ËçkkE økE Au íkuLku MkÃkkxe Ãkh ykððk Ëu Au. ykæÞkÂí{f
ûkuºk{kt æÞkLk yLku «kÚkoLkk Au su ík{khk ykí{k MkkÚku ík{khwt òuzký fhe ykÃku Au. {khk
«{kýu íkku ûk{k¼kð yLku rLk:MðkÚko «u{ fu¤ððku yu ©uc ykæÞkÂí{fíkk Au. nwt ík{Lku
ykæÞkÂí{f MðMÚkíkk {u¤ððkLkk WÃkkÞ íkhefu Mkq[Lk fhwt Awt.

33
9. hkuStËw fk{

nwt {khe Lkðe {kLkrMkf ykðzíkÚke ykLktË yLkw¼ðw Awt.

òu çkk¤fku Ãknu÷e ðkh Q¼k ÚkkÞ yLku Ãkze òÞ ÃkAe «ÞíLk s Lkk fhu íkku
õÞkhuÞ [k÷ðkLkwt þe¾e þfþu Lkrn.
suðe heíku ík{u Lkðe ½ýe ðMíkwyku þe¾ku Aku, ÃkAe íkuLku ík{khk SðLkLkku yuf
¼køk çkLkkððk {kxu {nkðhkLke sYh Ãkzu Au. MkkiÚke Ãknu÷k íku{kt Mk¾ík yufkøkúíkk
òuEyu Au yLku ykÃkýk{ktLkk ½ýk íkuLku ‘y½hwt fk{ Au’ íkuðtw økýu Au. {Lku íkuLku ‘y½hwt
fk{’ økýðwt øk{íkwt LkÚke, Ãký fËk[ ftEf Lkðtw ÷køku Au þe¾ðk {kxu.
ftE Ãký þe¾ðkLke «r¢Þk Mkh¾e s Au, ¼÷u íku øk{u íku þe¾íkk nkuEyu.
suðe heíku økkze [÷kðíkk, fBÃÞqxh Ãkh þçËku xkEÃk fhíkkt, xurLkMk h{íkkt fu ÃkAe
Mkfkhkí{f rð[khku fhðkLkwt. Ãknu÷kt íkku ykÃkýu økzçkzøkkuxk¤kt ðk¤eyu Aeyu fkhý
fu ykÃkýwt yÄoòøk]ík {Lk ½ýkt «Þkuøkku ÃkAe þe¾u Au yLku «Þkuøkku ÃkAe íku fk{ fheyu
íÞkhu Ëhuf ð¾íku íku Mkh¤ çkLkíkwt òÞ Au yLku ykÃkýu Úkkuzwt ðÄkhu Mkkhwt fhe þfeyu
Aeyu. y÷çk¥k, ík{u Ãknu÷k s rËðMku ‘ÞkuøÞ’ LkÚke çkLke síkkt, Ãký sux÷wt fhe þfkÞ
íkux÷wt íkku fhþku s. fkuE Ãký fk{ {kxuLke yk Mkkhe þYykík Au.
‘‘nwt {khkÚke çkLke þfu íkux÷wt ©uc fhwt Awt.’’ yk ðkõÞ ík{khe òíkLku ðkhtðkh
fnku.
nt{uþk ík{khe òíkLku MkkÚk ykÃkku.
{Lku {khwt Ãknu÷wt ÔÞkÏÞkLk çkhkçkh ÞkË Au. ßÞkhu nwt íÞktÚke ÃkkAe ykðe. {U
íkhík s {khe òíkLku fÌkwt : ‘÷wE, íkwt yËT¼wík níke, íkwt ¾hu¾h Ãknu÷e ðkhLkk «{ký{kt
çkur{Mkk÷-fkrçk÷uËkË níke. ykðe heíku íkwt Ãkkt[-A ðkh fheþ íkku íkwt yu{kt Ãkkhtøkík
ÚkE sEþ.
Úkkuzk f÷kfku ÃkAe {U {khe òíkLku fÌkwt, ‘‘{Lku ÷køku Au fu ykÃkýu Úkkuzk VuhVkh
fhðk òuEyu. [k÷ ykÃkýu ykLku yk{ økkuXðeyu yLku Ãku÷wt íku{ økkuXðeyu.’’ {U fkuE
Ãký Mktòuøkku{kt {khe òík {kxu Ëku»k fkZâku Lknkuíkku.
òu {U íÞktÚke ykðeLku {khe òík{kt Ëku»k òuðkLkwt þY fÞwO nkuík, ‘‘ykun, íkwt
¼Þtfh níke. íkU yk ¼q÷ fhe yLku íkU Ãku÷e ¼q÷ fhe.’’ íkku ÃkAe nwt çkeò ÔÞkÏÞkLk{kt
Ãknu÷k fhíkk Ãký ðÄkhu ¼Þ¼eík nkuík. Ãký {U íku{ Lkk fÞwO yLku çkeswt Ãknu÷k fhíkkt
ðÄkhu Mkkhwt níkwt yLku Aêk ð¾íku íkku nwt {khe òíkLku Ãkkhtøkík økýíke ÚkE økE níke.
34
 Ëu¾eíkku ‘rLkÞ{’ Au, su ykÃkýk çkÄkLke ykswçkksw yMkh fhu Au.
ßÞkhu {U yk [kuÃkze ÷¾ðkLkwt þY fÞwO. nwt fBÃÞqxh ¾heËe ÷kðe. íkuLku nwt
‘{uSf ÷uze’ (òËwE Aze) fnuíke níke. yk yuf yuðe Lkðe ðMíkw níke suLku {U þe¾ðkLkwt
ÃkMktË fÞwO níkwt. {Lku ÏÞk÷ ykÔÞku níkku fu fBÃÞqxh þe¾ðwt yu ykæÞkÂí{f rLkÞ{ku
þe¾ðk sux÷wt y½htw níkwt. Ãký ßÞkhu nwt fBÃÞqxh [÷kððkLkk rLkÞ{ku þe¾e økE íÞkhu
¾hu¾h íkku {khk {kxu yuf òËw Mk{kLk çkLke økÞwt. òu {U íkuLkk rLkÞ{ku þeÏÞk Lkk nkuík
fu fuðe heíku ðkÃkhðwt íkku fËk[ ftE Lkk Ãký çkLÞwt nkuík yÚkðk íkku {khu su heíku fhðwt níkwt
íku heíku ÚkÞwt Lkk nkuík. {Lku fBÃÞqxhu shkÞ {ËË fhe Lkk nkuík. nwt yux÷e ðkh rLkhkþ
ÚkE sux÷e ðkh {khu þe¾ðwt níkwt. íkuýu ÄehsÃkqðof {khe hkn òuE fu nwt íkuLkk rLkÞ{ku
þe¾wt yLku ÃkAe íkku íkuýu {Lku òËw s ykÃke ËeÄwt. òu fu ykLkk {kxu {nkðhku íkÚkk
Äøkþ òuEyu Au.
ykðwt s yíÞkhu ík{u su fhðkLkwt þe¾e hÌkkt Aku íkuLkwt Au. ík{khu VhrsÞkíkÃkýu
yæÞkÂí{f rLkÞ{ku þe¾ðk s Ãkzþu. ík{u íkuLku ík{khe sqLke rð[khMkhýe{kt Zk¤e
þfku Lkrn. ík{khu Lkðe s ¼k»kk þe¾ðe yLku yLkwMkhðe Ãkzþu. yLku ßÞkhu ík{u
þe¾e sþku ÃkAe íku ‘òËw’ çkLkeLku ík{khk SðLk{kt rMkØ fhþu.
ík{khk «ÞíLkLku {sçkqík çkLkkðku.
yuðk ½ýkt hMíkk Au suLkkÚke ík{u yk Lkðk «ÞíLkLku ðÄw {sçkqík çkLkkðe þfku
Aku Mkkhe heíku. {khk «{kýu :
yk¼kh ÔÞõík fheLku MktfÕÃkku ÷¾eLku ...
æÞkLk{kt çkuMkeLku fMkhík{kt ykLktË {u¤ðeLku ...
Mkkhwt Ãkku»ký {u¤ðeLku ...
n¤ðk çkLkkðu íkuðe fMkhík {kxu Mk{Þ fkZeLku, MktfÕÃkku {kuxuÚke çkku÷eLku
ðkt[Lk yLku yÇÞkMk ...
{khwt ÃkkuíkkLkwt hkuStËw fk{ yk heíku ÚkkÞ Au :
Mkðkhu WXíkkLke MkkÚku {khku Ãknu÷ku rð[kh {khe ykt¾ ¾q÷u íku Ãknu÷k nwt su fktE
rð[khwt Awt íkuLkk «íÞu f]ík¿kíkk «økx fhðk {kxuLkku nkuÞ Au. MLkkLkkrË ðøkuhu ÃkíkkðeLku nwt
yÄkuo f÷kf æÞkLk{kt çkuMkw Awt yLku {khk MktfÕÃkku yLku «kÚkoLkk fhwt Awt. ÃkAe Úkkuze fMkhík
fhwt Awt.
MkðkhLkk LkkMíkk{kt ntw V¤ku, V¤kuLkku hMk y™u nçko÷ ånk ÷ô Awt. çkÃkkuhLkk
s{ý Ãknu÷k ntw yheMkk ÃkkMku òô Awt yLku {khk MktfÕÃkku {kuxuÚke çkku÷wt Awt. çkÃkkuhu ½ýtw
35
fheLku nwt Ãkw»f¤ «{ký{kt Mk÷kz ÷ô Awt. çkÃkkuhu Úkkuzku Mk{Þ nwt ykhk{ fhwt Awt. suÚke
{khwt þheh Ÿze hkník yLkw¼ðe þfu. fkuEf ðkh Mktøkeík Ãký Mkkt¼¤wt. fkuEf ðkh
Mkktsu nwt Úkkuzku Mk{Þ yÇÞkMk yLku ðkt[Lk {kxu ÷ô Awt. nt{uþk ykÃkýe ÃkkMku ftELku ftE
Lkðwt nkuÞ Au þe¾ðk {kxu. hkºku nwt çkkVu÷k þkf¼kS y™u æÞkLk ÷ô Awt. fkuEf ðkh
ðkLkøkeyku Ãký ÷ô Awt, Ãký {khwt þheh MkkËk yknkh MkkÚku ½ýw Mkkhwt hnu Au. {Lku
hkíkLktw s{ý r{ºkku fu MðsLkku MkkÚku ÷uðwt øk{u Au.
nwt suðe ÃkÚkkhe{kt Ãkztw Awt, {khk rð[khkuLku yufXk fhwt Awt. rËðMk Ëhr{ÞkLkLkk
ík{k{ çkLkkðku Ãkh Lksh Lkk¾e òô Awt yLku ËhufLku rçkhËkðw Awt. ¼økðkLkLkku yk¼kh
{kLkw Awt, yLku þktríkÚke økkZ rLkÿk{kt ÃkkuZe òô Awt. çkeò rËðMkLkku MkqÞo«fkþ yLku
WòoÚke ¼hÃkqh Mkðkh {Lku ykðfkhðk íkiÞkh nkuÞ Au.
Mkkt¼¤ðwt økBÞwt Lku? ík{u Ãký fhe þfku. þYykík{kt Úkkuzwt y½hwt ÷køkþu, Ãký
Úkkuzk s Mk{Þ{kt ík{u xuðkE sþku yLku yu ík{khk SðLkLkku yuf ¼køk çkLke sþu.
æÞkLk
ík{u Ëhhkus ík{khe òík {kxu Úkkuze r{rLkxku æÞkLk{kt þktríkÚke çkuMkðk {kxu
Vk¤ðku. òu ík{u æÞkLk{kt Lkðk Aku íkku Ãkkt[ r{rLkxÚke þYykík fhku. þktríkÚke çkuMkku,
ík{khk ïkMkkuåATðkMk Ãkh æÞkLk furLÿík fhku y™u ík{khk rð[khkuLku ík{khk {øks{ktÚke
ÃkMkkh ÚkE sðk Ëku. íkuLku {n¥ð Lkk ykÃkku. íku ÃkMkkh ÚkE sþu. {LkLkku Mð¼kð Au
rð[khku fhðkLkku, yux÷u rð[khku{ktÚke AxfðkLkku «ÞíLk Lkk fhku.
æÞkLk þe¾ðk {kxu ½ýkt ðøkkuo yLku ÃkwMíkfku Au, fu suLkkÚke ík{u æÞkLkLkk swËk
swËk «fkh þkuÄe þfku. yuLkwt fkuE {n¥ð LkÚke fu ík{u õÞktÚke yLku fuðe heíku þYykík
fhku Aku. Ãký íku{ fhíkkt fhíkkt ík{u ík{khk {kxu su ©uc ÃkØrík nkuÞ íku fhe þfþku.
æÞkLkLkku çkeòu «fkh Au fu þktríkÚke çkuMkku yLku ík{khk þheh{ktÚke ïkMk ytËh
síke yLku çknkh síkku swyku. ßÞkhu ík{u ïkMk ytËh ÷ku íÞkhu yuf økýku y™u çknkh
fkZku íÞkhu çku økýku yuðe heíku ËMk MkwÄe òyku. ûký {kxu yxfe VheÚke þY fhku.
ík{Lku ÷køku fu ík{u 25 Lktçkh MkwÄe økýíkhe þfku Aku yLku ÃkAe VheÚke yuf Ãkh òyku.
Ëhhkus æÞkLk fhðkÚke yøkrýík ÷k¼ ÚkkÞ Au. ík{u Ãkkt[ r{rLkxÚke þY fhe
þfku Aku yuLku Äe{u Äe{u 15Úke 20 r{rLkx MkwÄe ÷E sE þfku Aku.
þktríkÚke MkqE òyku. rðïkMk hk¾ku fu SðLkLke yk «r¢Þk ík{khe íkhVuý{kt
[k÷e hne Au yLku çkÄe s heíku ík{khwt ¼÷tw ÚkkÞ yLku ík{Lku ¾wþeyku {¤u yuLkku Ãkqhku
ÏÞk÷ hk¾u Au.
36
 ík{u su fk{ fhku íkuLku ðuXLke su{ fhðkLke sYh LkÚke. yu h{íkkt h{íkkt yLku
ykLktËÚke Ãký ÚkE þfu Au. ¾wþeÚke Ãký ÚkE þfu Au. fuðe heíku fhðwt íku ík{khe WÃkh
Au. yhu, ûk{k¼kð fu¤ððkLkwt yLku økwMMkk{ktÚke {wÂõík {u¤ððkLkwt Ãký {òf{kt ÚkE
þfu Au, òu ík{khu íku heíku þe¾ðwt nkuÞ íkku.
ík{u su Ãký fktE fhku íkuLku ík{khk ykLktË yLku ¾wþe{kt çkË÷e Lkk¾ku. ¾wþ
hnku.

10. MktçktÄku

{khk Ëhuf MktçktÄku {Äwh Au.

Ëu¾eíke heíku yk¾tw SðLk yux÷u MktçktÄku. ykÃkýu çkÄe s ðMíkwyku MkkÚku MktçktÄ
Ähkðeyu Aeyu. ík{u yk Mk{Þu yk ÃkwMíkf MkkÚku MktçktÄ Ähkðku Aku yux÷u ðkt[ku Aku
yLku {khe MkkÚku, ÃkwMíkfLkk rð[khku MkkÚku Aku.
ík{khk MktçktÄku ðMíkwyku MkkÚku, yknkh MkkÚku, nðk{kLk MkkÚku, ÃkrhðnLk yLku
{kýMkku MkkÚku nkuÞ Au. yk çkÄk s MktçktÄku ík{khku, ík{khe òík «íÞu suðku MktçktÄ Au
íkuLkwt «rík®çkçk Ãkkzu Au. ík{khku yíÞkhu ík{khk «íÞu suðku MktçktÄ Au, íku ík{u ßÞkhu
çkk¤f níkk yLku ík{khe ykswçkkswLkk ðze÷ku MkkÚku suðk MktçktÄku níkk íkuLke ½uhe yMkh
Au. su heíku ykÃkýkt ðze÷ku ykÃkýe MkkÚku ðíkoLk fhíkk níkk íkuðwt s ðíkoLk ykÃkýu
yíÞkhu ykÃkýe òík MkkÚku fheyu Aeyu. çktLku heíku, Mkfkhkí{f yLku Lkfkhkí{f.
yuf ûký {kxu rð[khku. ík{u su þçËku ðkÃkhku Aku ík{khe òíkLku ðZðk {kxu íku
yu s þçËku LkÚke su ík{khk {kçkkÃk ík{Lku ÷Zíke ð¾íku ðkÃkhíkk níkk? íkuyku ð¾ký
fhðk fÞk þçËku ðkÃkhíkk níkk? {Lku ¾kíkhe Au ík{u Ãký ík{khe òíkLku yu s þçËku{kt
ð¾kýíkk nþku.
fËk[ íkuykuyu ík{khk õÞkhuÞ ð¾ký Lkrn fÞko nkuÞ yux÷u fËk[ ík{Lku ÏÞk÷
Ãký LkÚke fu ík{khe òíkLku fuðe heíku ð¾kýðe yLku ík{u fËk[ yu{ rð[khku Aku fu
ík{khk{kt fþwt ð¾ký fhðkLku ÷kÞf LkÚke. ntw ykÃkýk {kçkkÃkLkku Ëku»k fkZíke LkÚke
fkhý fu ykÃkýu çkÄk s rþfkhLkk rþfkh Aeyu. þõÞ Au fu yu{ýu fËk[ ík{Lku yuðwt
fktE Ãký Lkrn þe¾ðkzâwt nkuÞ su íku{Lku Ãký ykðzíkwt Lkrn nkuÞ.
MktçktÄku ykÃkýk SðLkLkk yheMkk Au. ykÃkýu nt{uþk yuðk s yheMkkykuLku
ykf»keoyu Aeyu suLkk{kt yuðk økwýku yLku {kLÞíkkyku Au su{ ykÃkýLku ykÃkýk MktçktÄku
37
rðþu Au. yk Mkk[wt Au; ¼÷u Lku ÃkAe íku çkkuMk nkuÞ, Mknf{o[khe nkuÞ, ÃkøkkhËkh nkuÞ,
r{ºk nkuÞ. yk ÷kufku{ktLke yuðe fkuE ðMíkw ík{Lku øk{íke Lkrn nkuÞ su ík{u fËk[ Lkrn
fhíkk nkuð yÚkðk {kLkíkk Lkk nkuð. ík{u íku{Lku ík{khk SðLk{kt ykf»keo þfíkk LkÚke
yÚkðk hk¾e þfíkk LkÚke, òu fËk[ íkuyku fkuE Ãký heíku ík{khe ÃkkuíkkLke ®sËøkeLke
«þtMkk fhe þfíkk LkÚke.
«u{Lkwt ykf»koý
«u{ ykÃkýLku íÞkhu {¤u Au ßÞkhu ykÃkýu íkuLke ykuAk{kt ykuAe Äkhýk hk¾eyu
Aeyu, ßÞkhu ykÃkýu íkuLku {u¤ððk {kxu Lksh hk¾íkk LkÚke nkuíkk. «u{Lke þkuÄ õÞkhu
Þ ÞkuøÞ MkkÚke þkuÄe ykÃkíke LkÚke. íku Võík ykíkwhíkk yLku WËkMkeLkíkk s Mksuo Au.
«u{ õÞkhu Þ çknkhÚke {¤íkku LkÚke. «u{ nt{uþk ykÃkýe ytËh s hnu Au.
ík{Lku íkhík s «u{ {¤e òÞ íkuLkk Ãkh ¼kh {qfþku Lkrn. fËk[ ík{u íkuLkk {kxu
íkiÞkh LkÚke yÚkðk íkku ík{Lku su «u{ òuEyu Au íkuLku ykf»koðk ík{u ÃkqhuÃkqhk ÃkrhÃkfð
ÚkÞk LkÚke.
Võík ík{khe ÃkkMku fkuE nkuðwt òuEyu íkuLkk {kxu fkuELku ÃkMktË fhíkk Lkrn. ík{khk
ÃkkuíkkLkwt «{ký MÚkkrÃkík fhku yLku ík{u yu s økwýkuðk¤e ÔÞÂõíkLku ykf»keo þfþku.
ík{u yð÷kufLk fhe þfku Aku fu fE [es ík{Lku «u{Úke Ëqh hk¾u Au? þwt yu xefk
Au? Ãkkuíku ÷kÞf LkÚke íkuðe ÷køkýe Au? SðLkÄkuhý yÞkuøÞ Au? yr¼Lkuíkk yÚkðk
yr¼LkuºkeLke yMkh Au? rLkfxíkkLkku zh Au? yÚkðk ík{u yu{ {kLkku Aku fu ík{u «u{Lku
÷kÞf LkÚke?
ßÞkhu «u{ ík{Lku {¤u íÞkhu íkuLkk {kxu íkiÞkh hnku. íkuLkwt V÷f íkiÞkh fhku yLku
íkuLku Mkª[ðk íkiÞkh hnku, Mkßs çkLkku. «u{k¤ çkLkku yLku ík{u Ãký «u{ {u¤ðþku.
«u{Lkk ykðfkh {kxu {wõík {Lk hk¾ku.

11. fk{

nwt su Ãký fk{ fhwt Awt íkuLku Mkk[k rË÷Úke ÃkrhÃkqýo fhwt Awt.
ík{Lku WÃkh ÷¾u÷ku MktfÕÃk ík{khu {kxu Mkk[ku Ãkzu íkku Lkrn øk{u? fËk[ ík{u
ík{khe òíkLku Lke[u ykÃku÷k rð[khkuÚke çkktÄe ËeÄe Au :
nwt yk Lkkufhe Lkrn fhe þfwt.

38
 nwt {khk çkkuMkLku rĬkhwt Awt.
nwt Ãkqhíkk ÃkiMkk f{kíke LkÚke.
íkuyku ykurVMk{kt {khe fËh fhíkk LkÚke.
nwt ykurVMkLkk ÷kufku MkkÚku ðÄkhu Lkrn hne þfwt.
{Lku ¾çkh Ãkzíke LkÚke fu {khu þwt fhðwt Au?
yk Lkfkhkí{f yLku Mðçk[kð {kxuLkk rð[khku Au. yk heíku rð[khðkÚke fÞk
«fkhLkwt Mkkhwt MÚkkLk ík{Lku {¤e þfu? yk, {wÆk MkwÄe ÃknkU[ðk ¾kuxk AuzkÚke fhu÷e
þYykík Au.
òu ík{u su Lkkufhe{kt Aku íkuLku {kxu ¾wþ LkÚke, òu ík{khu ík{khwt MÚkkLk çkË÷ðwt
Au, ík{Lku Lkkufhe{kt Mk{MÞkyku W¼e ÚkkÞ Au íkku íkuLku Wfu÷ðkLkku yk ©uc hMíkku Au.
ík{khe nk÷Lke ÃkrhÂMÚkríkLku «u{Úke ykþeðkoË íkhefu Mk{sðkLke þYykík fhku. Mk{òu
fu yk íkku Võík ík{khk {køko{kt ykøk¤ ðÄðkLkwt Ãknu÷wt fË{ Au. yíÞkhu ík{u ßÞkt Aku
íÞkt ík{khe ÃkkuíkkLke {kLkrMkfíkkLkk ÷eÄu Aku. òu yk {kLkrMkfíkk ík{u su fhðk {ktøkku
Aku íku ík{Lku fhðk Ëuíke LkÚke, íkku ÃkAe ík{khe yk s {kLkrMkfíkk ík{khk yÄoòøk]ík
{Lk{kt Au, íku íkuðk s ðíkoLkLku ykf»kuo Au. yux÷u ík{khk {Lk{kt ík{khe nk÷Lke Lkkufhe
yÚkðk íkku ykLke Ãknu÷k su Lkkufhe níke, Lksh Vuhðku yLku çkÄkLku «u{Úke ÄLÞ {kLkðkLkwt
þY fhku - suðe heíku {fkLk, ÷eVx yÚkðk ËkËh, fuçkeLkku, hk[h[e÷wt, ík{u su ÷kufku
{kxu fk{ fhku Aku íku{Lku yLku ík{u su ÷kufku MkkÚku fk{ fhku Aku íku{Lku yLku Ëhuf økúknfLku.
ík{khe òík {kxu MktfÕÃk fhðkLkwt þY fhku fu, ‘‘nwt nt{uþk yufË{ yËT¼wík
çkkuMk (boss) {kxu s fk{ fhwt Awt. {khk çkkuMk nt{uþk {khe MkkÚku ykËh yLku
MkkisLÞíkkÚke ðíkuo Au.’’ yLku ‘‘{khk çkkuMk fk{ ÷uðk{kt Mkh¤ yLku WËkh Au.’’ yk
ík{Lku SðLk{kt ykøk¤ yLku ykøk¤ s ÷E sþu yLku fËk[ òu ík{u çkkuMk çkLkþku íkku
ík{u Ãký yk «{kýu s fhþku.
fk{ {kxuLkku MktfÕÃk
nwt Lkðe ÃkrhÂMÚkrík {kxu MktÃkqýoÃkýu ¾wÕ÷k {LkLke Awt, fu suÚke {khe çkÄe s f¤k
yLku fkiþÕÞ ðkÃkhe þfwt yLku íku {khe MksoLkkí{fíkkLku ¾e÷ðk{kt yu heíku fk{ ykðu fu
suLkkÚke {Lku rMkrØ {¤u. nwt yuðe ÔÞÂõíkyku MkkÚku yLku {kxu fk{ fhwt fu su{Lku nwt
[kníke nkuô, su {Lku [kníkk nkuÞ yLku ykËh ykÃkíkk nkuÞ. ðkíkkðhý yËT¼wík
nkuÞ yLku Mkkhk ÃkiMkk {¤íkk nkuÞ.
òu ík{khk fk{ Ãkh yuðwt fkuE nkuÞ su ík{Lku ÃkhuþkLk fhíkwt nkuÞ, økwMMkkðk¤wt
39
nkuÞ fu hkuíkwt nkuÞ; íku{Lkk økwýkuLku LkshytËks fhku. íkuyku su{ ðíkuo íkuðe s heíku
ykÃkýu ðíkoLk fheyu íkku ykÃkýk yLku yuLkk{kt Vhf þwt hnu? ík{u suðk Aku íkuðk s hnku
yLku íku s heíku íku{Lke MkkÚku ðkík fhku. íkuyku Ãký ¼÷u Lku øk{u íkuðku Mð¼kð Ähkðíkk
nkuÞ Ãký ík{khe MkkÚku ík{khe su{ s ðkík fhþu.
òu ík{Lku ík{khe Lkkufhe øk{íke nkuÞ, Ãký íku{ ÷køkíkwt nkuÞ fu ík{Lku Ãkqhíkku
Ãkøkkh {¤íkku LkÚke íkku ík{khk yíÞkhLkk ÃkøkkhLku «u{Úke ykðfkhku. {khe ÃkkMku su
yíÞkhu Au íku{kt ðÄkhku ÚkðkLke ûk{íkk Au íku{ f]ík¿kíkkÚke «økx fhku. MktfÕÃk fhku fu
nðu ík{u ík{khe [uíkLkkLku W½kze fhe hÌkkt Aku Mk{]rØ {u¤ððk, yLku íku Mk{]rØLkku yuf
¼køk yux÷u ÃkøkkhðÄkhku. MktfÕÃk fhku fu ík{Lku ðÄkhu Ãkøkkh {u¤ððkLkku nf Au,
Lkfkhkí{f fkhý {kxu Lkrn, Ãký ík{u ftÃkLke {kxu {kuxk økòLkk Aku yLku íku{Lku íku{Lkku
LkVku ík{khe MkkÚku ðnU[ðku Au. nt{uþk ík{khkÚke sux÷wt çkLke þfu íkux÷wt ©uc heíku s
Ëhuf fk{ fhku. çkúñktz Ãký LkkUÄ ÷uþu fu ík{u W[fkðk {kxu íkiÞkh Aku, ßÞkt ík{khk {kxu
ykLkk ÃkAeLke yÚkðk ykLkkÚke Ãký ðÄkhu Mkkhe søÞk Au.

12. MkV¤íkk

Ëhuf yLkw¼ð íku MkV¤íkk Au.

rLk»V¤íkk yk¾hu þwt Au? yu yuðwt ftE Au su ykÃkýu òuEíkwt níkwt íku{ çkLÞwt Lkrn
yÚkðk íkku ykÃkýLku su ykþk níke íku heíku çkLÞwt Lkrn? yLkw¼ðkuLkku rLkÞ{ nt{uþk
MktÃkqýo Au. ykÃkýu su rð[khku yLku {kLÞíkkykuLkwt r{ºkðíkwo¤ h[eyu Aeyu íku{kt [ku¬Mk
yuf fË{ [qfe sEyu Aeyu yÚkðk íkku ytËhLke {kLÞíkk ykÃkýLku fÌkk fhu Au fu
ykÃkýu MkV¤íkk {u¤ððk {kxu ÷kÞf LkÚke.
sqLke fnuðík Au, ‘‘òu ík{u MkV¤ Lkk Úkkyku íkku «ÞíLk WÃkh «ÞíLk fhíkk
hnku.’’ yk Mkk[wt Au Ãký yuLkku yÚko yu LkÚke fu sqLke s heíkÚke «ÞíLk fhíkk hnku.
yuLkku yÚko yuðku Au fu ík{u õÞkt ¼q÷ fhku Aku íkuLku yku¤¾ku yLku íkuLkk ðøkh çkeS heík
yÃkLkkðku, ßÞkt MkwÄe Mkk[e heík Lkk þkuÄe ÷ku.
SðLk{kt MkV¤ Úkðwt yu ykÃkýku sL{rMkØ n¬ Au. ßÞkhu ykÃkýu ykÃkýwt
÷ûÞ yíÞkhu ßÞkt Aeyu íÞktÚke ½ýw Ÿ[w hk¾eyu íkku íku rMkØ ÚkðkLke þõÞíkk ½ýe
ykuAe Au yLku ykÃkýu nt{uþk rLk»V¤ sEþwt. ßÞkhu LkkLkwt çkk¤f [k÷íkk fu çkku÷íkk

40
þe¾u íÞkhu ík{u íkuLku fux÷wt çkÄwt «kuíMkkrník fhku Aku, suÚke çkk¤f «MkLLk ÚkkÞ Au yLku
ðÄkhu WíMkknÚke ykøk¤ ðÄu Au. Ãký ßÞkhu ík{u ftEf Lkðwt þe¾ku Aku íÞkhu? ík{khe
òíkLku «kuíMkkrník fhku Aku? fu ÃkAe ðÄkhu y½hwt çkLkkðku Aku ík{khe òíkLku yÞkuøÞ
økýeLku?
fkuE Ãký f÷kfkh ßÞkhu íkuLke MkkÄLkk{kt «Úk{ Ãkøk÷wt {qfu íÞkhu íkuLku {Lk{kt
nkuÞ Au fu ¼q÷ Lkk Úkðe òuEyu. rhnMko÷, «uÂõxMk, heÞkÍ ðøkuhu íkhefu ykÃkýu
òýeyu Aeyu, íku yuðku Mk{Þøkk¤ku Au su{kt ¼q÷ku fhe þfkÞ Au, Lkðwt ys{kðe
þfkÞ Au y™u þe¾e þfkÞ Au. MktÃkqýo rMkØ ÚkÞu÷k f÷kfkhkuLku òuEyu Aeyu íÞkhu
íkuLke ÃkkA¤ íkuLke MkkÄLkk {kxuLkku yøkrýík Mk{Þ ÷eÄu÷ku òuE þfeyu Aeyu.
yuLkku fkuE ðktÄku LkÚke fu ík{u õÞkt MkwÄe ík{khe òíkLku rLk»V¤ økÛÞk fhku Aku,
Ãkhtíkw ík{u øk{u íÞktÚke MkV¤íkkLkku yr¼øk{ þY fhe þfku Aku. íkuLkwt Ãký fkuE {n¥ð
LkÚke fu ík{u fÞk ûkuºk{kt ykøk¤ ðÄðkLkwt ÃkMktË fhku Aku. rMkØktíkku çkÄk Mkh¾k Au.
ykÃkýu sYh Au MkV¤íkkLkk Ëkýk ðkððkLke. yk Ëkýk økkZ støk÷{kt VuhðkE sþu.

13. Mk{]rØ

nwt ©ucLke yrÄfkhe Awt yLku ©u»X Mðefkhwt Awt nðuÚke.

ík{khu òu WÃkhLkku MktfÕÃk Mkk[ku Xuhððku nkuÞ íkku Lke[uLkk ðkõÞku ¼q÷e sðk
Ãkzþu :
nwt økheçk Atw Ãký [kuϾe Awt.
ÃkiMkkËkh {kýMkku ÷wå[k nkuÞ Au.
nwt õÞkhuÞ Mkkhe Lkkufhe {u¤ðe þfðkLke LkÚke.
nwt nt{uþk Ëuðk{kt s nkuô Awt.
ÃkiMkk ykðu Au yuLkkÚke s÷Ëe síkk hnu Au.
{khk {kçkkÃk økheçk níkk yLku nwt Ãký økheçk Awt.
f÷kfkhkuLku nt{uþk Mkt½»ko fhðku Ãkzu Au.
Ëøkk¾kuh {kýMkku ÃkkMku s ÃkiMkk nkuÞ Au.
nwt ÃkiMkk f{kðk{kt fkçku÷ LkÚke.
ÃkiMkk {w~fu÷eLkk Mk{Þ {kxu çk[kðe hk¾ðk òuEyu. ½ýe {nuLkík ÃkAe ÃkiMkk
ykðu Au.
41
 yk{ktLke fux÷e {kLÞíkkyku MkkÚku ík{u òuzkÞu÷k Aku? ík{u ¾hu¾h {kLkku Aku fu
yk{ktLkwt ftE Ãký {kLkðkÚke Mk{]rØ ykðþu? yk çknw sqLkðkýe yLku {ÞkorËík rð[khku
Au. fËk[ íkku ík{khwt fwxwtçk ÃkiMkk çkkçkík{kt ykðe {kLÞíkk Ähkðíkwt nþu, fkhý fu
fkixwtrçkf {kLÞíkkyku ykÃkýe MkkÚku s hnu Au, rMkðkÞ fu ykÃkýu òýe-Mk{SLku íkuLku
rðËkÞ fheyu. yk {kLÞíkkyku ßÞktÚke Ãký ykðíke nkuÞ, Ãký ík{khu ík{khe
[uíkLkk{ktÚke íkuLku yð~ÞÃkýu rðËkÞ ykÃkðe Ãkzþu òu ík{khu Mk{]Ø Úkðwt nkuÞ íkku.
{khk «{kýu ¾he Mk{]rØ íkku ík{khe òík «íÞu Mkkhwt yLkw¼ððkÚke þY ÚkkÞ
Au. yu ykÃkýu su Ãký fhðwt nkuÞ íkuLke Mðíktºkíkk Ãký Au. Mk{]rØ õÞkhuÞ ÃkiMkkÚke
økýkíke LkÚke. yu {LkLke yðMÚkk Au. Mk{]rØ yÚkðk íkku íkuLkku y¼kð íku ík{khk
{Míkf{kt hnu÷k ÏÞk÷kuLke yr¼ÔÞÂõík Au.
òu ykÃkýu ykÃkýk{kt Mk{]Ø ÚkðkLke ‘÷kÞfkík Au’ íkuðwt Mðefkhíkk LkÚke íkku
ÃkAe ¾hu¾h ¾òLkku ßÞkhu ykÃkýk ¾ku¤k{kt Ãkzu íkku Ãký fkuEf heíku ykÃkýu yMðefkh
fheyu Aeyu.
ßÞkhu Ãký ykÃkýu ðÄkhu {u¤ððk Ãkh æÞkLk furLÿík fhíkk nkuEyu íÞkhu ‘rçk÷’
fu ‘Ëuðk’ Ãkh æÞkLk ykÃkðwt Lkrn. òu ík{u ¾U[ yLku Ëuðk Ãkh æÞkLk furLÿík fhþku íkku
ík{u ðÄkhu Ëuðwt yLku ¾U[ Q¼e fhþku. yuLkkÚke W÷xwt yk heíku ykðf økkuXððkÚke
‘rçk÷’ yLku ‘Ëuðwt’ ¼hðk{kt ðktÄku Lkrn ykðu, fkuE ðÄkhkLkk fk{Lke íkf {¤þu yLku
çkÄwt Mkkhwt ÚkELku hnuþu yu{ rð[khþku íkku çkúñktz Ãký ík{Lku {ËË fhþu.
çkúñktz{kt y¾qx ¼tzkh ¼Þkuo Au íkuLku yku¤¾ðkLkwt þY fhku. Úkkuzku Mk{Þ ykfkþLkk
íkkhk økýðk{kt, yuf {wêe huík nkÚk{kt ÷uðk{kt. ÍkzLke yuf zk¤Lkk ÃkktËzk økýðk{kt,
yuf xk{uxk{kt fux÷k çkÄk çkeÞkt Au íku òuðk{kt fkZku. Ëhuf çke yuf xk{uxkLkwt ð]ûk çkLkðk
{kxu Mkûk{ Au. ík{khe ÃkkMku su Au íkuLkk {kxu f]ík¿k çkLkku yLku ík{u òuþku ík{khe Ãký
Mk{]rØ ðÄþu. ykÃkýe ÃkkuíkkLke WýÃk yLku {ÞkorËík {kLÞíkkyku s ykÃkýLku {ÞkorËík
çkLkkðu Au. fE {kLÞíkk ík{Lku çkktÄu Au? ík{khu ÃkiMkk Võík çkeòLku {ËË fhðk {kxu
òuEyu Au? íkku ík{u s {kLkku Aku fu ík{u ÞkuøÞ LkÚke.
ík{u yíÞkhu Mk{]rØLkku yMðefkh íkku LkÚke fhíkkt Lku? [ku¬Mk hnku. òu ík{Lku
fkuE r{ºk s{ðk fu çknkh sðk yk{tºký ykÃku íkku ykLktËÚke yuLkku Mðefkh fhku. yuðwt
Lkk rð[khku fu yk ÄtÄkLkk yuf ¼køkYÃku Au. òu ík{u ¼ux {u¤ðku Aku íkku MkËT¼kðÚke íkuLku
Mðefkhku. òu ík{u íku ðkÃkhíkk Lkk nkuÞ íkku çkeòLku ¼uxYÃku ykÃke Ëku Ãkhtíkw ðMíkwykuLku
ík{khk Úkfe ðnuðk Ëku. ÂM{ík fhku y™u fnku fu ‘yk¼kh’. yk heíku çkúñktzLku ¾çkh
Ãkzðk Ëku fu ík{ku ík{khwt ½ýwt {u¤ððk {kxu íkiÞkh Aku.
42
Lkðwt Mðefkhðk {kxu søÞk çkLkkðku.
Lkðwt Mðefkhðk {kxu søÞk çkLkkðku. ík{khwt hur£shuxh MkkV fhku. Úkkuze Úkkuze
ðÄu÷e ðMíkwyku Mkt½he hk¾e nkuÞ íkuLkku rLkfk÷ fhku. ík{khwt fçkkx MkkV fhku. ík{u su
AuÕ÷k A {rnLkkÚke ðkÃkÞwO Lkk nkuÞ íku çkÄk{ktÚke Aqxfkhku {u¤ðku. òu AuÕ÷k çkkh
{rnLkk{kt Lkk ðkÃkÞwO nkuÞ íkku íkku [ku¬Mk ½hLke çknkh fkZku. yuLku ðu[e Lkk¾ku yÚkðk
fkuELku ykÃke Ëku.
[kuϾwt fçkkx {ík÷çk [kuϾwt {Lk. ßÞkhu ík{u fçkkx MkkV fhku íÞkhu ík{khe
òíkLku fnku, ‘‘nwt {khk {LkLkwt fçkkx MkkV fhwt Awt.’’ çkúñktz ík{khe «ríkfkí{f [uükLku
ykðfkhu Au.
‘ÃkiMkk yu Ëu¾kzku fhðkLkku Mknu÷k{kt Mknu÷ku hMíkku Au.’ yk ðkõÞLku ík{u fuðku
«ríkMkkË ykÃkþku? ík{u Mkt{ík Úkkyku Aku? ík{u økwMMku Aku? ík{u çkuÃkhðk Aku? ík{u yk
ÃkwMíkfLku Awxwt VUfþku? òu yk{ktLkku fkuE Ãký «ríkfkh ík{khku nkuÞ íkku MkhMk! {U ík{khe
Ëw:¾íke høk Ãkh nkÚk {qõÞku Au, su MkíÞLkku «ríkfkh fhu Au. yk Mk{Þ Au. ÷û{e yLku
Mk{]rØLku ykðfkhðk {kxu, ík{khe ytËh AqÃkkÞu÷e økwÃík þÂõíkykuLku {wõík fhðkLkku.
rçk÷kuLku ykðfkhku.
yu ½ýwt sYhe Au fu ykÃkýu ykÃkýkt rçk÷ku ¼hðkLkk ÃkiMkkLke ®[íkk yLku økwMMkku
fhðkLkwt çktÄ fheyu. ½ýkt ÷kufku rçk÷kuLku yuf Mkò íkhefu swyu Au yLku òu þõÞ nkuÞ íkku
íkuLku xk¤u Au. rçk÷ yu ykÃkýe [qfððkLke ûk{íkkLkku Mðefkh Au. ðuÃkkhe {kLku fu ík{u
Ãkqhíkkt «{ký{kt Mk{]Ø Aku yLku ík{Lku Ãknu÷e Mkuðk ykÃku yÚkðk íkku íkuLkwt WíÃkkËLk
ík{Lku Ãknu÷wt ykÃku. nwt Ëhuf rçk÷ku su {khk ½uh ykðu Au íkuLkku ykËhÃkqðof Mðefkh fhwt Awt
yLku Ëhuf yuf þw¼uåAk MkkÚku ÷¾wt Awt. òu ík{u rçk÷ økwMMkk{kt [qfðþku íkku ÃkiMkkLku
ík{khe ÃkkMku ÃkkAk Vhíkk {w~fu÷e Ãkzþu. Ãký òu ík{u ykLktË yLku «u{Úke [qfðku Aku íkku
ík{u ík{khe ÃkkMku ykðíkk yZ¤f Mk{]rØLkk hMíkkLku ¾ku÷e Lkk¾ku Aku. ík{khk ÃkiMkkLku
r{ºk økýku, Lkrn fu yuðe fkuE ðMíkw suLkku zq[ku ðk¤eLku r¾Mkk{kt ¾kuMke Ëuðku.
ík{khe Mk÷k{íke ík{khe Lkkufhe{kt LkÚke, yÚkðk íkku çkUfLkk ¾kíkk{kt LkÚke,
ík{khk hkufkýku{kt Ãký LkÚke fu LkÚke SðLkMkkÚke fu {kçkkÃk{kt, ík{khe Mk÷k{íke
Mk]rüLke rËÔÞþÂõík MkkÚku yLkwMktÄkLk fhðkLke fkçkur÷Þík{kt Au suýu yk ËwrLkÞk
MkSo Au.
{Lku yu{ rð[khðwt øk{u Au fu su þÂõík {khe ytËh Au suLkkÚke nwt {khk þheh{kt
ïkMk ÷ô Awt íku s þÂõík {khe sYheÞkíkku Mkh¤íkkÚke yLku Mkwøk{íkkÚke Ãkqhe Ãkkzu Au.
yk çkúñktz WËkhíkkÚke yLku yZ¤fíkkÚke ¼hu÷wt Au yLku yu {khku sL{rMkØ nf Au, yu
43
çkÄwt s {u¤ððkLkku suLke ykÃkýLku sYh Au, rMkðkÞ fu ykÃkýu yuLkkÚke ŸÄw {kLkðkLkwt
ÃkMktË fheyu. nwt ¾wþnk÷ SðLkLke yÃkuûkk hk¾wt Awt yLku íkuðwt s çkLku Au.
çkeòLke Mk{]rØ{kt Ãký ykLktË {u¤ðku.
fkuE çkeò ÃkkMku ík{khkÚke Ãký ðÄkhu nkuÞ íkku íkuLkk Ãkh E»Þko yLku hku»k hk¾eLku
ík{khe ÃkkuíkkLke Mk{]rØLku ÃkkAe Lkk Xu÷ku. yu ÷kufku su heíku ÃkiMkk ðkÃkhðkLkwt ÃkMktË
fhíkk nkuÞ íkuLke xefk Lkk fhku. yuLke MkkÚku ík{khu ftE ÷uðkËuðk LkÚke.
Ëhuf ÔÞÂõík ÃkkuíkkLke [uíkLkkLkk rLkÞ{Lkk íkkçkk{kt Au. Võík ík{khk
rð[khkuLkwt æÞkLk hk¾ku. çkeòLke Mk{]rØLku ykðfkhku yLku Mk{òu fu ynª çkÄk s
{kxu yZ¤f Au.
ík{u LkkufhkuLku ykÃkðk{kt ftsqMk Aku? ík{u íku{Lke MkkÚku yufË{ y¬z hneLku
ÃkkuíkkLke òíkLkk s ð¾ký fhku Aku? ík{u ík{khe ykuVeMk fu hnuXkýLkk f{o[kheykuLku
rËðk¤e{kt çkrûkMk ykÃkðkLkwt xk¤ku Aku? ík{khu MkMíke ðMíkwyku ¾heËðkLke sYh Lkk
nkuÞ íkku Ãký ftsqMkðuzk fheLku yu s ¾heËku Aku? MkMíke ËwfkLkku{kt òyku Aku? nt{uþk
{ktøk yLku ÃkwhðXkLkku rLkÞ{ Au fu {ktøk Ãknu÷k ykðu Au. ÃkiMkk ÃkkMku ßÞkt sYh Au íÞkt
sðkLkku hMíkku Au.
MðÃLkárü : yZ¤fíkkLkk MkkøkhLke
{Lku ¾qçk øk{u Au ËrhÞkrfLkkhu W¼k hneLku fÕÃkLkk fhðe, rðþk¤ ËrhÞku
òuðku yLku {kLkðwt fu yk ËrhÞku fux÷e rðþk¤íkk Ähkðu Au fu íkuLke ÃkkMku {khu su òuEyu
íku WÃk÷çÄ Au. ík{khk nkÚkLku swyku fu fÞk «fkhLkwt ðkMký ík{u ÃkfzeLku W¼k Aku?
[{[e? fkýktðk¤e ytøkwX? ÃkuÃkh fÃk? ø÷kMk? ½zku? zku÷? fu ÃkAe ík{khe ÃkkMku yk
rðþk¤íkkLkk ËrhÞkLku òuzu÷e ÃkkEÃk÷kELk Au? ík{khe ykswçkksw swyku. ík{khe
ykswçkksw fux÷k {kýMkku Au íku rð[khku Lkrn. íku{Lke ÃkkMku fÞk «fkhLkk Ãkkºkku Au íkuLkku
Ãký ðktÄku LkÚke. ynª çkÄk s {kxu Ãkw»f¤ Au. ík{u fkuELkwt [kuhíkk LkÚke. ík{khwt fkuE
[kuhe þfíkwt LkÚke yLku ËrhÞku õÞkhu Þ ¾k÷e ÚkðkLkku LkÚke. ík{khwt Ãkkºk yu ík{khe
[uíkLkk Au yLku íku nt{uþk {kuxwt yLku {kuxwt Ãkkºk çkË÷íke hnu Au. yk heíku ðkhtðkh
rð[khku, yLku y{ÞkorËík ÃkqhðXku yLku ðÄkhku yLkw¼ðku.
ík{khk nkÚk ¾wÕ÷k hk¾ku.
nwt ykuAk{kt ykuAwt rËðMk{kt yuf ðkh çktLku nkÚk Ãknku¤k fheLku çkuMktw Awt yLku
çkku÷wt Awt, ‘‘nwt yk çkúñktz{ktÚke Mkkhtw yLku yZ¤f ykðfkhðk {kxu íkiÞkh Awt.’’ yk
{Lku rðfkMk, «økrík yLku WÒkríkLkku yLkw¼ð fhkðu Au.’’
44
 Võík ðÄkhu ÃkiMkk nkuðk íku Ãkqhíkwt LkÚke. ykÃkýLku ÃkiMkkÚke ¾wþe òuEyu Au. ík{u
ÃkiMkkÚke {¤íkku ykLktË {u¤ððk ík{khe òíkLku íkiÞkh fhku Aku? òu Lkk íkku fu{ Lkrn?
çkÄe s çkkçkíkkuLkku yuf ¼køk ík{u ÷E þfku Aku fu su Võík ykLktË{kt VuhðkE sE þfu
Au. ík{u økÞk yXðkrzÞu ík{khk ÃkiMkkÚke ykLktË {u¤ÔÞku níkku? fu{ Lkk? fE sqLke
{kLÞíkk ík{Lku yxfkðu Au? ík{khk {Lk{ktÚke íkuLku sðk Ëku.
ík{khk SðLkLkku økt¼eh rð»kÞ ÃkiMkku Lkk nkuðku òuEyu. ÃkiMkkLku ÃkiMkkLke heíku s
swyku. ÃkiMkk yË÷kçkË÷eLkwt MkkÄLk Au. yk s Mkk[wt Au. òu ík{Lku ÃkiMkkLke sYh Lkk
÷køku íkku íkuLkk ðøkh ík{u þwt fhþku? yLku ík{khe ÃkkMku þwt hnuþu?
ykÃkýu ÃkiMkk rðþuLkk Mkk{kLÞ ÏÞk÷{ktÚke çknkh Lkef¤ðkLke sYh Au. {khk
{kxu Ãký ÃkiMkk rðþuLkku ðøko ÷uðku ½ýku y½hku Au, çkeò fkuE Ãký rð»kÞ{kt ðøko ÷uðk
fhíkkt. ÷kufku ¾qçk økwMMku ÚkE òÞ Au, ßÞkhu fkuE ÃkiMkk {kxuLke íku{Lke {kLÞíkkLku
Ãkzfkhu Au. yuðk Ãký {kýMkku {khe [[koMk¼k{kt ykðu Au su{Lku fkuE Ãký heíku ÃkiMkk
çkLkkððk nkuÞ Au. Ãký ßÞkhu nwt íku{Lke {ÞkorËík {kLÞíkkyku çkË÷ðkLkku «ÞíLk fhwt
íkku íkuyku çkuçkkf¤k ÚkE òÞ Au. ykÃkýu ‘[ku¬Mk ykðf’Lke {kLkrMkf økútrÚk{ktÚke
{wõík ÚkðkLke sYh Au. çkúñktz Ãkh ytfwþ Lkk {qfku. ‘fu𤒠fu ‘{kºk’ þçË Ãkh ¼kh
{qfeLku. ykÃkýk ÔÞkÏÞkLkku fu «ð[Lkku{kt {U ½ýe ðkh Mkkt¼éÞwt Au fu ík{u ík{khe
«kÚkoLkk{kt [ku¬Mk «fkhLke {ktøkýe Lkk fhku. ík{u íkuLkkÚke ½ýwt ðÄkhu {u¤ððkLku ÷kÞf
Aku. ¼økðkLkLku Lk¬e fhðk Ëku. ík{u Võík f{o ÃkwÁ»kkÚko fhku.
Mk{]rØLku yku¤¾ku
Mk{]rØLku yku¤¾ðkLkwt þY fhku yLku íku{ktÚke ykLktË {u¤ðku. ík{khk {LkLku
ykLktË ykÃku íkuðe fÕÃkLkkyku fhku. MkwtËh Ähíke, ík{khe ÃkkuíkkLke ykuVeMkLke ðøkuhu
ðøkuhu. íku{Lku ík{khk {Lk{kt ykððk Ëku. Mk{òu fu yk çkÄwt s ík{khe yZ¤fíkkLkku
yuf ¼køk Au yLku ík{u ík{khe [uíkLkkLku ðÄkhe hÌkk Aku yk çkÄwt {u¤ððk {kxu, òu
ík{khe EåAk nkuÞ íkku.
ykÃkýLku fkuELkwt Mkkhwt òuEíkwt LkÚke. ykÃkýLku ykÃkýwt ÃkkuíkkLkwt Mkkhwt òuEyu Au.
yLku ð¤e ykÃkýu fþwt s ÃkkuíkkLkwt hk¾e þfíkk LkÚke. yu ßÞkt MkwÄe çkeò
ÃkkMku síkw Lkk hnu íÞkt MkwÄeLkku Mk{Þ s {kr÷fe¼kð hk¾e þfeyu Aeyu. fkuE ðkh
íkuLke {kr÷fe fwxwtçk MkwÄe yÚkðk Úkkuze ÃkuZeyku MkwÄe [k÷u Au, Ãký ÃkAe Auðxu íku çkÄwt
síkwt hnu Au. ÃkrhðíkoLk Mk{ksLkku rLkÞ{ Au. Mktòuøkku ykðu Au yLku òÞ Au. nwt {kLkwt
Awt fu ßÞkhu fþwtòÞ Au íÞkhu fþwt ðÄkhu Lkðwt yLku ðÄkhu Mkkhwt ykðu íkuLke søÞk
fheLku òÞ Au.
45
ðÄkhkLkwt {¤u íkuLku Mðefkhku
½ýk ÷kufkuLku ÃkiMkkËkh Úkðwt nkuÞ Au Aíkkt Ãký íkuyku LkkLkwt {kuxwt fk{ Mðefkhíkk
LkÚke. nwt ½ýk Wøkíkk f÷kfkhkuLku òýwt Awt fu íku{Lku ‘Mxkh’ Úkðwt nkuÞ Au Aíkkt Þ íku{Lku
LkkLkw {kuxwt fk{ {¤u íkku Mktfku[kÞ Au.
su fktE {¤u íku Mk{]rØLke ¼ux Au. íkuLku WËkhíkkÚke Mðefkhíkk þe¾ku. yu yuLkkÚke
Ãký ðÄkhu Mkkhwt Au fu ßÞkhu ík{u fþwt {u¤ðku íÞkhu ftE ÃkkAwt Ãký ykÃkku. (Ëk.ík.
‘yk¼kh’)
nt{uþk yk¼kh ÔÞõík fhku, Lkðe Mkðkh {kxu, Lkðk yLkw¼ð {kxu, íktËwhMík
hnuðk {kxu, r{ºkku {kxu, MksoLkkí{f {kxu yLku ykLktËÚke hnuðkLkk Ëk¾÷kYÃk çkLkðk
{kxu. ík{khe [uíkLkkLke [h{Mke{k Ãkh Sðku. ík{khk rðfkMkYÃk ÃkrhðíkoLkLku ykLktËÚke
{kýku.

14. þheh

nwt {khk þheh{ktÚke ykðíkk MktËuþLku «u{Úke Mkkt¼¤wt Awt. nwt {kLkwt Awt fu Ëhuf
÷ûký fu su ‘{ktËøke’ íkhefu ykÃkýk þheh{kt yku¤¾kÞ Au íkuLku ykÃkýu s Q¼e
fheyu Aeyu. þheh SðLkLke Ëhuf ðMíkwykuLke su{, {ktËøke Ãký ykÃkýe ytËhLke
{kLÞíkkyku yLku rð[khkuLkwt «rík®çkçk Au. þheh nt{uþk ykÃkýe MkkÚku ðkík fhu Au. òu
ykÃkýu íkuLku Mkkt¼¤ðkLkku Mk{Þ ÷Eyu íkku ykÃkýk þhehLkku Ëhuf fku»k ykÃkýu su
rð[kheyu Aeyu íku yuf yuf rð[kh yLku su çkku÷eyu Aeyu íku yuf yuf þçËLkku
«ríkMkkË ykÃku Au.
Ëhuf sýLke {kLkrMkf çkhkçkhe Ëhuf sý {kxu MktÃkqýo Mkk[e nkuíke LkÚke. Aíkkt
Ãký yu Mkt˼oLkk {wÆkyku ykÃkýLku ykÃkýe {ktËøkeLkwt fkhý þkuÄðkLke þYykík fhe
ykÃku Au. ½ýkt ÷kufku fu suyku ðifÂÕÃkf Mkkhðkh ÃkØríkLkwt fk{ fhu Au íku{Lkk yMke÷ku
{kxu fk{ ÷køku Au. íku{Lku ¾çkh Au fu {kLkrMkf fkhýku 90%Úke 95% Mkk[k nkuÞ Au.
(ynª {q¤ ÷u¾f 90%Úke 95% økýkðu Au. Ãký nwt 80% {kLkw Awt, 20%
{ktËøke þkherhf, SLkurxf÷, ðkÞh÷, [uÃkÚke Úkíke nkuÞ Au.Ãký íku{ktÚke Mkkò Úkðk
{kxu Mkfkhkí{f {kLkrMkf yr¼øk{ ¾qçk sYhe Au. yux÷u ÷u¾fLke LkkUÄ nwt {khe
¼k»kk{kt ykÃkýk Mk{ks{kt çkhkçkh çktÄ çkuMku íkuðe heíku ykÃkLku sýkðwt Awt.-yLkw.)
46
 {kÚkwt ykÃkýk þhehLkku yu ¼køk Au su ykÃkýu ËwrLkÞkLku çkíkkðeyu Aeyu.
ykÃkýu Ãký íkuLkkÚke yku¤¾kEyu Aeyu ßÞkhu {Míkf{kt fþwt ¾kuxwt çkLku Au, yuLkku yÚko
ykÃkýu yLkw¼ðeyu Aeyu fu ykÃkýe MkkÚku fþwt ¾kuxwt ÚkE hÌkwt Au.
ðk¤ íkkfkík hsq fhu Au. ßÞkhu ykÃkýu íkýkð y™u øk¼hkx{kt nkuEyu Aeyu
íÞkhu ¾¼kLkk MLkkÞwyku{kt Mk¾íkkE WíÃkÒk ÚkkÞ Au y™u WÃkh {kÚkk{kt òÞ Au. fkuEf
ðkh ykt¾ Lke[u fwtzk¤w Ãký ÚkE òÞ Au. ðk¤ ykÃkýk {kÚkkLkk yMktÏÞ LkkLkk fku»k{ktÚke
Wøku Au. ßÞkhu {kÚkk{kt íkýkð Q¼ku ÚkkÞ Au íÞkhu ðk¤Lkk {q¤ Mktfku[kÞ Au yux÷u
nðk ÷uðkLke søÞk hnuíke LkÚke yux÷u íku rLkSoð ÚkELku ¾he òÞ Au.
íkýkð yu {sçkqíkkE LkÚke, Lkçk¤kE Au. òu ykÃkýu ®[íkk{wõík hneþwt yLku
{LkLku þktrík ykÃkeþwt íkku ykÃkýu Ãký {sçkqík hneþwt. ykÃkýk þhehLku n¤ðwt hk¾eyu
íkku íku Mkk[wt s Au yLku ykÃkýk{ktLkk ½ýkLku {Míkf n¤ðwt fhðkLke sYh Ãký Au.
fkLk Mkkt¼¤ðk {kxu Au. fkLkLkk Ëw:¾kðkLkk ½ýk fkhýku nkuE þfu, Ãký ½ýwt
fheLku ½h{kt yuðwt fþwt [k÷e hÌkwt nkuÞ su Mkkt¼¤ðk {Lk «ríkfkh fhe hÌkwt nkuÞ íkku
fkLk{kt Ëw:¾kðku yLkw¼ðe þfeyu Aeyu.
ykt¾ku òuðkLkwt fk{ fhu Au. ½ýwt fheLku ykÃkýu ykÃkýe ÃkkuíkkLke çkkçkík{kt
SðLk{kt ½xu÷e yýøk{íke ½xLkkLku {Lk{kt Mkt½he hk¾eyu íkku árü Íkt¾e ÚkE nkuÞ
íkuðwt ÷køku Au. Ëhuf ð¾íku ykt¾{kt Íkt¾wt Ëu¾kÞ yux÷u Lktçkh s ykÔÞk nkuÞ íkuðwt nkuíkwt
LkÚke. fkuEf ðkh {Lk{ktÚke {u÷ fkZe Lkk¾ðkÚke Ãký Lksh MÃkü ÚkkÞ Au.
{kÚkkLkku Ëw:¾kðku òíkLku Ãkwrü ykÃkðkLke yûk{íkk{ktÚke ykðu Au. nðu ßÞkhu
Ãký ík{khwt {kÚkwt Ëw:¾u íkku yxfku yLku òíkLku ÃkqAku õÞktÚke yLku fuðe heíku ík{u ík{khe
òíkLku ¾kuxe Ãkkze? ík{khe òíkLku {kV fhku, síkwt fhku yLku {kÚkkLkku Ëw:¾kðku õÞktÞ
økkÞçk ÚkE sþu.
{kEøkúuELkLktw Ãký yuðwt s Au. su ÃkkuíkkLke òíkLku ftEf Ãkkuíku Au íkuðwt Mk{su Au íku
çkíkkððk ytøku ÃkkuíkkLke òík Ãkh Ëçkký ÷kðu Au íku{Lku {kEøkúuELk ÚkkÞ Au. ¾qçk
Ëçkkðe hk¾u÷ku økwMMkku Ãký yuf fkhý Au. yk {U yLkw¼ðu÷e ðkík Au. y{khe ô{hLkk
30Úke 35 ð»koLkk økk¤k{kt {khk ÃkríkLkk r{ºk-ÃkíLkeLku {kEøkúuELk ÚkÞu÷wt. {U íkku Lkk{
Ãký Mkkt¼éÞwt Lknkuíkwt. ynª ½ýkt zkìfxhLku çkíkkÔÞk Ãký Xufkýwt Lkk Ãkzâwt. ÃkAe y{u
{wtçkE økÞu÷k. {wtçkELkk zkìfxhu yk s ðMíkw fnu÷e íku {Lku yksu Ãký ÞkË Au.
zkuf yLku øk¤w æÞkLkkf»kof Au. zkuf ykÃkýk rð[khku Mknu÷kEÚke çkeS rËþk{kt
ðk¤e þfðkLke ûk{íkk hsw fhu Au. ykÃkýu y{wf Mktòuøkku MkkÚku SÆe ð÷ý hk¾eyu.
zkuf y¬z ÚkE økÞu÷e yLkw¼ðeyu Aeyu.
47
 Mkqfw øk¤wt ¢kuÄ hsw fhu Au. þÂõíkLkku Mkúkuík yux÷u fu Ãkkt[{wt [¢ øk¤k{kt Au. yu
ykÃkýk þhehLku yu søÞkyu ykðu÷wt Au ßÞktÚke çkË÷kð þY ÚkkÞ Au. ßÞkhu ykÃkýu
çkË÷kðLkku «ríkfkh fheyu Aeyu yÚkðk «ÞíLk fheyu Aeyu, ykÃkýk øk¤k{kt ½ýe
çkÄe r¢Þkyku ðkhtðkh ÚkkÞ Au. yux÷u fkuEf ðkh øk¤wt MkqfkÞ Au, fkuEf ðkh WÄhMk
ykðu Au.
nkÚk Ãkfzu Au, Ãkfze hk¾u Au, {wêe ðk¤u Au, ykÃkýu Mktòuøkku (Mk{Þ, íkf)
yktøk¤eyku ðå[uÚke Mkhfe sðk ËEyu Aeyu, fkuEf ðkh ykÃkýu Mk¾íkkEÚke Ãkfze
hk¾eyu Aeyu. ykÃkýu nkÚkðøkk, r[tøkwMk, Awèk nkÚkLkk yÚkðk çkktÄu÷k nkÚkðk¤k
nkuEyu Aeyu. ykÃkýu fkuELku {ËË fheyu, nkÚk{kt nkÚk ÷ELku MkkÚk ykÃkeyu, nkÚk
WÃkh hk¾eyu yÚkðk nkÚk çknkh sEyu, fkuEf ðkh fkuELkk nkÚk Lke[u nkuEyu. nkÚk
Lkh{ Ãký nkuE þfu, nkÚk Mk¾ík Ãký nkuE þfu.
{sçkqíkkEÚke Ãkfze hk¾u÷k MktçktÄkuÚke ykÃkýku MkkÚke [ku¬MkÃkýu ¼køke òÞ
Au. òuhÚke {wêe ðk¤e hk¾u÷k nkÚk SðLk{kt fþwt Lkðwt Mðefkhe þfíkk LkÚke. fktzk{ktÚke
{wõík heíku nk÷íkk nkÚk n¤ðkþ yLku {wÂõíkLke ÷køkýe ykÃku Au.
ÃkeX (çkhzku) ykÃkýe ykÄkh ÔÞðMÚkk Au. ykÃkýu çknw s÷Ëe rð[khe ÷Eyu
Aeyu fu ykÃkýLku fkuELkku xufku LkÚke. Ãkhtíkw nfefík yu Au fu ykÃkýu MktÃkqýoÃkýu ykÃkýk
ÃkkuíkkLkk SðLk {kxu çkúñktz Ãkh ykÄkrhík Aeyu. {khe ÃkkMku fkuE ÷køkýeþe÷ MkkÚk
LkÚke yÚkðk fkuE {khe ÃkeX ÃkkA¤ ½k fhþu íkku? yuðk fkuE zhÚke Ãký ÃkeX{kt
Ëw:¾kðku ÚkkÞ Au.
VuVMkkt îkhk ykÃkýu ïkMk ÷Eyu Aeyu yLku çknkh fkZeyu Aeyu. ykÃkýu
SðLk{kt fþwt Mðefkhíkk øk¼hkEyu yÚkðk yu{ {kLkeyu fu SðLkLku ÃkqhuÃkqhwt {kýðkLkku
ykÃkýLku nf LkÚke íkku fËk[ VuVMkk{kt íkf÷eVLku LkkUíkheyu Aeyu.
Akíke {kík]íðLkku rMkØktík hsq fhu Au. fkuE MÚk¤, ÔÞÂõík fu Mktòuøkku «íÞu ðÄw
Ãkzíke {{íkk Akíke{kt íkf÷eV W¼e fhu Au.
ykÃkýwt ÓËÞ «u{Lku yLku ÷kune ykLktËLku ÔÞõík fhu Au. ¾wþ ÓËÞ yk¾k
þheh{kt «MkÒkíkkLku ðuøk ykÃku Au. ßÞkhu ykÃkýu «u{ yLku ykLktËLkku yMðefkh fheyu
Aeyu íÞkhu ÓËÞ Mktfku[kE òÞ Au yLku Xtzw Ãkze òÞ Au, Ãkrhýk{u ÷kune {tË økríkyu
ðnu Au yLku ÓËÞLkk hkuøkkuLku LkkUíkhw {¤u Au.
Ãkux ykÃkýk çkÄk s ÏÞk÷ku yLku yLkw¼ðkuLku Ãk[kðu Au y™u fkuE Lkðku yLkw¼ð
ykÃkýu Ãk[kðe Lkk þfeyu yLku øk¼hkEyu íkku Ãkux{kt íkf÷eV ÚkE þfu Au. ykÃkýu
LkÚke fnuíkk fu íkLku Ãkux{kt þwt [qtfu Au?
48
 {kuxwt yktíkhzwt síktw fhðkLke ykÃkýe ûk{íkk hsw fhu Au, yu {wõík fhu Au suLke
nðu ykÃkýLku sYh LkÚke. ykÃkýwt þheh ßÞkhu íkuLke MktÃkqýo MktðkrËíkk yLku SðLkLke
økrík{kt nkuÞ Au íÞkhu íkuLku Mk{íkku÷ ¾kuhkf ÷uðkLke sYh Ãkzu Au, MkkÚku MkkÚku Ãkk[Lk
WíMkøkoLke. yu ykÃkýku ¼Þ Au fu su sqLkwt {wõík fhðkLke r¢ÞkLku hkufe hk¾u Au.
su ÷kufku ©Øk hk¾íkk LkÚke fu çkÄtw Mkkhtw Úkþu suðe heíku sqLkku MktçktÄ Ãkfze hk¾u
fu su ËËo ykÃkíkku nkuÞ, sqLkk fÃkzk fkZu Lkrn yLku rð[khu fu fkuEf rËðMk sYh Ãkzþu
íkku? ykðk ÷kufkuLku fçkrsÞkík ÚkE þfu Au.
Ãkøk ykÃkýe rstËøkeLku ykøk¤ ÷E òÞ Au. ykøk¤ ðÄðkLkku ¼Þ yÚkðk
[ku¬Mk rËþk{kt sðkLke ykLkkfkLke ÃkøkLku ykøk¤ ðÄíkk øk¼hkðwt ÃkøkLku ¼khu fhe
þfu Au yLku íkf÷eV ÚkE þfu Au.
½qtxý Ãký øk¤kLke su{ ÷[e÷kÃkýk MkkÚku MktçktÄ hk¾u Au, su Võík ð¤ðkLkwt,
økðo, yn{ yLku s¬eÃkýwt Ëþkoðu Au. ½ýe ðkh ykÃkýu ykøk¤ ðÄíkk nkuEyu íÞkhu
Lke[u Lk{íkkt øk¼hkEyu Aeyu yLku y¬z çkLke sEyu Aeyu. yk y¬z MkktÄk{kt Au.
ykÃkýu ykøk¤ ðÄðwt Au Ãký ykÃkýku hMíkku çkË÷ðku LkÚke yLku yux÷u s Zª[ýLku
Mkkò Úkíkk ðkh ÷køku Au fkhý fu ykÃkýu yu{kt yn{ òuzeyu Aeyu.
MktrÄðk yu Mk¾ík xefk fhðkLke {kLkrMkf økútrÚk MkkÚku òuzkÞu÷ku hkuøk Au. MkkiÚke
Ãknu÷k íkku òík «íÞuLke xefk yLku ÃkAe çkeò ÷kufkuLke xefk. MktrÄðkÚke Ãkezkíkk ÷kufku
½ýtw ¾hwt xefkLku s ykfŠ»kík fhu Au fkhý fu íku{Lkku yr¼øk{ xefkÃkkºk Au. íkuyku
ÃkqýoíkkLkk ykøkúnÚke ©krÃkík nkuÞ Au yLku Ëhuf ð¾íku íku{Lku Ãkqýoíkk òuEíke nkuÞ Au.
ík{u yuðk fkuE ÔÞÂõíkLku yk Ãk]Úðe Ãkh òýku Aku fu su Ãkqýo nkuÞ? ykÃkýu þk
{kxu yuðk Äkuhý Lk¬e fheyu Aeyu fu suLkk {kxu ykÃkýu ©uc ÔÞÂõík s çkLkðwt Ãkzu fu
su ¼køÞu s ykÃkýkÚke MðefkÞo nkuÞ?
fuLMkh yu yuðku hkuøk Au su Ÿzk ½h fhe økÞu÷k hku»kLkk ÷eÄu ÚkkÞ Au. su hku»k
Auðxu ykÃkýwt þheh ¾kE òÞ Au. fþwtf çkk¤Ãký{kt yuLkwt çkLÞwt nkuÞ suLkkÚke rðïkMkLke
÷køkýe ¾ík{ ÚkE òÞ Au. yk yLkw¼ð õÞkhuÞ ¼q÷kíkku LkÚke yLku ÔÞÂõík òík «íÞu
ËÞk¼kðLke ÷køkýe MkkÚku Sðu Au. fkÞ{e yLku yÚkoÃkqýo MktçktÄku rðfMkkððkLkwt y™u
ò¤ððkLkwt y½hwt {kLku Au, fkhý fu yk {kLÞíkkLkk [¢{kt SðLk íkuLku níkkþkykuLke
½x{k¤ ÷køku Au. rLkhkþksLkf yLku rLkhÚkofíkkLke ÷køkýeykuLku ÷eÄu íku [khu çkkswÚke
rð[khðkLke þÂõík økq{kðe Ëu Au. Ãkrhýk{u ÃkkuíkkLke Mk{MÞkyku {kxu çkeò Ãkh Ëku»k
49
Zku¤ðkLkwt íku{Lkk {kxu Mkh¤ çkLke òÞ Au. fuLMkhLkku hkuøk Ähkðíkk ÷kufku òík «íÞu
WËkMkeLk nkuÞ Au. {khk «{kýu òík «íÞuLkku Mðefkh y™u «u{ yu fuLMkhLkk hkuøk{ktÚke
{wõík ÚkðkLke [kðe Au.
ðÄkhu ðsLk Mk÷k{íkeLke sYheÞkík hsq fhu Au. ykÃkýu ÔÞÚkk, WÃkuûkk, ®LkËk,
fLkzøkík suðk SðLk{kt Mkk{kLÞ heíku yÚkðk rðrþü heíku ykðíkk çkÄk s ¼Þku {kxu
{u¤ððkLkku «ÞíLk fheyu Aeyu. ík{u Lk¬e fhku ¼Þ õÞktÚke ykðu Au?
nwt ¼khu ðsLkðk¤e ÔÞÂõík LkÚke Aíkkt Ãký ykx÷k ð»kkuo{kt þe¾e Awt fu ßÞkhu
nwt yMk÷k{íke yLkw¼ðíke nkuô yLku hkník yLkw¼ðíke Lkk nkuô íÞkhu {khwt ðsLk
Úkkuzk rf÷ku ðÄe òÞ Au. Ãký ßÞkhu ¼Þ síkku hnu Au íÞkhu ðÄkhkLkwt ðsLk Ãký
ykÃkkuykÃk síktw hnu Au.
økwLkkLkku ¼kð Mkò þkuÄu Au yLku Mkò Ëw:¾kðku W¼ku fhu Au. sqLkku ½h fhe
økÞu÷ku Ëw:¾kðku sqLkk ½h fhe økÞu÷k økwLkkrník {kLkMkLkk ÷eÄu ÚkkÞ Au, su ½ýe ðkh
ykÃkýk{kt yux÷wt Ÿzwt ÄhçkkÞu÷wt nkuÞ Au fu íkuLkk rðþu ykÃkýu fþwt òýíkk nkuíkk LkÚke.
økwLkkLkku ¼kð yu íkÆLk rLkhÚkof ÷køkýe Au. yu õÞkhuÞ fkuELku Mkkhtw ÷økkze
þfíke LkÚke fu Mktòuøkku çkË÷e þfíke LkÚke. nðuÚke Võík ík{khe Mkò Ãkqhe ÚkE Au
yux÷u ík{khe òíkLku su÷{ktÚke {wõík fhku. ûk{k¼kð s Võík {wÂõík {u¤ððkLkku yLku
síktw fhðkLkku hMíkku Au. (strokes) ({øksLke LkMk Vkxe sðe) yu {øks{kt ykðe
síkku økêku Au suu ðnuíkk ÷kune{kt {øks{kt ykðeLku yxfe òÞ Au, yLku {øksLku ÷kune
{¤íkwt LkÚke.
{øks ykÃkýk þhehLkwt fBÃÞqxh Au. LkMkku yLku Äkuhe ÄMkku ykLktËLkk hMíkkyku
Au. yk çkÄwt s «u{Lke yMkhLkk rLkÞ{ «{kýu fk{ fhu Au. çkúñkz{kt ÔÞkÃku÷e ¿kkLkøktøkkLke
Ëhuf ÄzfLk{kt «u{ Au. «u{ yLku ykLktË yLkw¼ÔÞk ðøkh Mkkhe heíku fk{ fhðwt yÚkðk
íkku fk{ Úkðwt yþõÞ Au.
Lkfkhkí{f rð[khMkhýe {øks{kt yðhkuÄ W¼ku fhu Au yLku ÃkAe íÞkt «u{
yLku ykLktËLku {kuf¤kþÚke ðnuðkLke søÞk hnuíke LkÚke.
fkuE ðkh ykÃkýu ykÃkýk SðLkLku [ku¬Mk rËþk{kt sðk {kxu Ëçkký fhðkLkku
«ÞíLk fheyu Aeyu fu su ykÃkýk {kxu Mkðo©uc LkÚke. ½ýe ðkh ykÃkýu strokeLkk
¼kuøk Mkkð swËe rËþk{kt {nkÃkhkýu sðkLkk «ÞíLk fhðkÚke yLku ykÃkýe SðLkþi÷eLkwt
ÃkwLk:{qÕÞktfLk fhðkÚke çkLkeyu Aeyu.

50
 ¼qíkfk¤Lku {wõík fhku yLku sðk Ëku. ík{khe ÃkkuíkkLke þÂõík ÃkkAe ík{khk
nkÚk{kt ÷E ÷ku yLku ík{Lku su LkÚke øk{íkwt íkuLku ð¤øke hnuðkLkwt çktÄ fhku. ík{khwt {øks
ík{khu su òuEyu Au íku{kt ðkÃkhku. SðLkLkk ðnuý{kt ík{khe òíkLku ðnuðk Ëku.
þwt çkLku Au íku {n¥ðLkwt LkÚke, Ãký ykÃkýe «ríkr¢Þk þwt Au íku {n¥ðLkwt Au.
ykÃkýk Ëhuf yLkw¼ð {kxu ykÃkýu Ãkkuíku s sðkçkËkh Aeyu. ík{khu ík{khku fÞku
yr¼øk{ çkË÷ðku sYhe Au, ½ýkt «u{k¤ ðíkoLkkuLku ykf»koðk {kxu?
Lkðk ði[krhf yr¼øk{ku íkÚkk Mkfkhkí{f rLkùÞku ík{khwt þheh MðMÚk yLku
n¤ðwt hk¾u Au.

51
 MkkhkLkwðkËf

ÂM{íkk rÃkLkkfeLk þkn

sL{ : íkk. 7-8-52

yÇÞkMk : çke.yu. (1972),

yu{.yu. (2010)

ÔÞðMkkÞ : øk]rnýe

MkhLkk{wt : 17, rLkþktík çktøk÷kuÍ rð.1,

rçk÷uïh {nkËuð Mkk{u,
132 Vqx hªøk hkuz,
Mkuxu÷kEx, y{ËkðkË-15.

VkuLk : 079-26768090
{kuçkkE÷- 98983 80053

52