Biologia 
1. GAIA GIZAKIA ETA OSASUNA 
 

Laburpena 
1. Antolaketa maila: 
➔ Ordena 
2. Zelula: 
➔ Irudia 
➔ Atalen funtzioa 
3. Giza ehunak: 
➔ Zeintzuk diren 
➔ Funtzio nagusiak 
4. Gizakiaren sistemak eta aparatuak 
➔ Zeintzuk diren 
➔ Funtzioak 
5. Osasuna eta gaixotasunak 
➔ Sintomak 
➔ Seinuak 
6. Antibiotikoa 

1 
 

1. Antolaketa mailak 

2 
 

2. Zelula 

1. Mitokondrioak: ​Energia sortzen dute. 

2. Lisosomak:​ Digestioa egiten dute. 
3. Errentikulu endoplasmatiko pikorduna:​ Errebisomak itsatsiak dituzte 
proteinak sintetizatzeko. 
4. Nukleoa: ​Informazio genetikoa gordetzen du. 
5. Zentrosoma: ​Zelula zatiketan parte hartzen du. 

3 
 

6. Bakuoloak: ​Substantziak biltzen dituzte. 

7. Golgiren aparatua: ​Lisosomak sortu eta proteinak partekatzen ditu.7 
8. Erribosomak: ​Proteinak sortzen ditu. 
9. Zitoplasma:​ Ingurune egokia sortzen du. 
10. ​Zelula mintza​: Zelula babesten du. 
11. Errentikulu endoplasmatiko leuna​: Lipidoak sortu eta substantzia 
toxikoak degradatzen ditu. 

3. Giza ehuna 
Beste ehun batzuk lotzea, eustea eta babestea da haren eginkizuna. 

1. Ehun konjuntiboa​: Organoak biltzea eta lotzea 

2. Gantz ehuna​: Gantza pilatzea 
3. Kartilago ehuna​: Eskeletoaren euskarri lanak. 
4. Hezur ehunak:​ Hezurrak eratzen ditu. 
5. Odol ehuna​: Mantenugaiak, handakinak, eta hormonak garraiatzea. 
6. Nerbio ehuna​: Nerbio bulkada transmititzea. 
7. Muskulu ehuna​: Mugimendua sortzea. 
8. Ehun epiteriala​: Gorputza kanpo ingurutik mugatzeko edo gorputz barneko 
bi ingurune bereizteko. 

Gizakiaren sistemak eta aparatuak 

1. Nerbio sistema​: Sentsazioak interpretatu, erantzunak sotu eta informazioa 
transmititzen du. ​Organo onagusisak: 
● Zentzumen hartzaileak: Begia, belarria, usaimen mukosa… 
● Entzefaloa 
● Bizkarrezur muina 
● Guruinak 
● Nerbioak 

4 
 

2. Sistema endrokinoa​: Hormonak sortzen dutu. ​Organo nagusiak: 

● Tiroidea 
● Pankrea 
● Obarioak 
● Barrabilak 
3. Zirkulazio sistema​: Substantziak erantzun inmunitarioan garraiatzen ditu. 
Organo nagusiak: 
● Bihotza 
● Kapilarrak 
● Hodi linfatikoak 
4. Digestio aparatua​: Mantenugaiak hornitzen (suministrar) ditu. ​Organo 
nagusiak: 
● Listu guruinak 
● Hortzak 
● Faringea 
● Urdaila 
● Pankrea 
● Hesteak: Mehea, lodia 
5. Arnas aparatua: ​Oxigenoa ornitu eta karbono dioxidoa kanporatzen du. 
Organo nagusiak​: 
● Faringea 
● Trakea 
● Birikak 
6. Iraitz aparatua:​ Hondakinak ezabatu, ur eta gatz mineralak erregulatzen 
ditu. ​Organo nagusiak: 
● Giltzurrunak 
● Ureterra 
● Gernu maskuria 
7. Lokomozio aparatua:​ Mugimenduak, euskarri eta babes lanak egiten ditu. 
Organo nagusiak: 
● Muskuluak  
● Hezurrak 

5 
 

8. Ugaltze aparatuak:​ Beste gizaki batzuk sortzen ditu. 

➔ Gizonen organo nagusiak: 
● Zakila 
● Prostata 
● Ureterra 
● Barrabilak 
➔ Emakumezkoen organo nagusiak: 
● Obarioak 
● Bagina 
● Bulba 
● Umetokia 

Osasuna eta gaixotasunak 

● Sintomak:​ Gaixoek baino hautematen ez dituten adierazpenak dira. 
(Gaixoek bakarrik nabaritzen dituzte): Buruko mina, nekea, zorabioa… 
● Zeinuak:​ Proba medikoen bidez beste pertsona batzuek hautematen 
ditzaketen adierazpenak dira. (Proba medikoen bidez nabaritzen dira): 
Arteria presioa, tenperatura, analitika… 

Antibiotikoa 
Erabilera: 

● Bakarrik medikuak esaterakoan hartu behar da. 

● Birusekin ezin da erabili. 
● Tratamendu osoa hartu behar da. 

6