10

Araling Panlipunan
Unang Markahan – Modyul 2:
Mga Isyu at Hamon sa Kapaligiran

1
Araling Panlipunan – Ikasampung Baitang
Alternative Delivery Mode
Unang Markahan – Modyul 2: Mga Isyu at Hamon sa Kapaligiran
Unang Edisyon, 2020

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng
karapatang-sipi sa anumang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayunpaman, kailangan
muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito
ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay
ang pagtakda ng kaukulang bayad.
Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand
name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito
ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito
upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga
tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa
modyul na ito ay kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.
Walang anumang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa
anumang paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.
Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon
Kalihim: Leonor Magtolis – Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: Vida T. Cabristantre

Editor: Mary Ann M. Gordoncillo
Tagasuri: Divina May S. Medez
Tagaguhit: Mark Dave M. Vendiola
Tagalapat: Aileen Rose N. Cruz
Tagapamahala: Senen Priscillo P. Paulin CESO V Rosela R. Abiera
Joelyza M. Arcilla EdD Maricel S. Rasid
Marcelo K. Palispis EdD Elmar L. Cabrera
Nilita L. Ragay EdD
Carmelita A. Alcala EdD

Inilimbag sa Pilipinas ng ________________________

Department of Education –Region VII Schools Division of Negros Oriental
Office Address: Kagawasan, Ave., Daro, Dumaguete City, Negros Oriental
Tel #: (035) 225 2376 / 541 1117
E-mail Address: negros.oriental@deped.gov.ph

i
 Alamin

Sa modyul naito, pagtutuunan ng pansinang mga suliranin at hamong pang-

Kapaligiran na nararanasan sa kapaligiran.

MELC: Natatalakay ang kalagayan,suliranin at pagtugon sa isyung

pangkapaligiran ng Pilipinas. AP10KSP Ic-6

K - Naintindihan ang kahulugan ng solid waste

S - Nakaguguhit ng Best Practice tungkol sa isyung suliraning
pangkapaligiran
A - Napapahalagahan ang tamang pagtatapon ng solid waste

1
 Subukin
Ngayon, subukin mong sagutin ang paunang pagsusulit upang matukoy ang lawak ng
iyong kaalaman tungkol sa paksang tatalakayin. Isulat ang sagot sa kwaderno.

SET A.
1. Ano-anong mga aspekto ang naaapektuhan ng mga kalamidad na nararanasan sa
Pilipinas
A. Kalusugan, Kabuhayan, at Kalikasan
B. Kabuhayan, Kalakalan, at Kalusugan
C. Kalakalan, Kapayapaan, at Kalikasan
D. Kapayapaan, Kabuhayan, at Kultura

2. Anong batas ang ipinatupad upang magkaroon ng legal na batayan sa iba’t ibang
desisyon at proseso ng pamamahala ng solid waste ng bansa?
A. Republic Act 9003 C. Republic Act 7942
B. Republic Act 8742 D. Republic Act 7586

3. Sumulat ng tatlo pangungusap tungkol sa inyong mabubuong kaisipan tungkol

sa epekto ng mga suliranin at hamong pangkapaligiran sa pamumuhay ng tao.

4. Paano nakakaimpluwensiya ang tamang pagtapon ng basura sa ating lipunan?

A. Nakakatulong sa temang basura, akin ka
B. Nakakatulong upang hindi mapagalitan ang mga bata
C. nakakatulong upang magkakaroon ng malusog na kapaligiran at maiwasan ang
pagkakaroon ng ibat ibang klaseng sakit.
D. wala sa nabanggit

2
Set B.
Modified True or False. Isulat ang TAMA kung wasto ang isinasaad ng pangungusap; kung
ito ay mali, itama ang salitang may salungguhit upang maiwasto ang pahayag. Isulat ang
inyong sagot sa Araling Panlipunan Notbuk/kwaderno.
1. Ang solid waste ay tumutukoy sa mga basura nagmula sa tahanan at komersyal na
establisimyento.
2. Halos 50% ng basura ng Pilipinas ay nagmula sa Metro Manila.
3. Ang tinapong bio-degradable ay 60% ayon sa pag-aaral ng National Waste
Management noong 2016.
4. Ang kawalan ng disiplina sa pagtatapon ng basura ang isa sa pangunahing dahilan
kaya mayroon problema sa solid waste ang Pilipinas.
5. Ang pagpapatayo ng Materials Recovery Facility (MRF) ay ang paraan ng waste
segregation bago itapon ang solid waste sa dumpsite.
6. Ang pagtatapon ng basura kahit saan any nakakatulong sa Ecological Balance.
7. Ang Deforestation ay isang isyung pangkapaligiran na patungkol sa Dinoflagellates na
nakalutang sa ibabaw ng dagat.
8. Ang Eco- Tourism ay gawaing pang- turismo gamit ang kalikasan.
9. Ang Deforestation ay tumutukoy sa pagkasira ng lupain sa mga rehiyong bahagyang
tuyo o lubhang tuyo.
10. Ang Siltation ay parami at padagdag na depositing banlik na dalang umaagos na tubig
sa isang lugar.

Balikan
Panuto: Basahin at unawain ang katanungan na nasa ibaba. Isulat sa kwaderno ang iyong
sagot.

1. Bakit mahalaga ang pagtutulungan ng iba’t ibang sektor sa pagsugpo sa mga

suliraning pangkapaligiran? Piliin ang tamang sagot sa pagpipilian sa ibaba at
ipaliwanag.
A. Kabalikat ang lahat sa pagsugpo sa ibat’-ibang suliraning pangkapaligiran.
B. Malawak na suliranin ang mga isyung pangkapaligiran na nararapat harapin ng
ibat’ibang sector sa lipunan.
C. Makababawas sa mga gastusin ng pamahalaan ang pagtulong ng iba’t ibang sector
sa pagsugpo sa mga suliraning pangkapaligiran.
D. Mahihikayat ang maraming dayuhan na pumunta sa ating bansa kung mawawala ang
mga suliraning pangkapaligiran nito.

3
Tuklasin

Paksa: Suliranin sa Solid Waste

Solid Waste ay tumutukoy sa mga basurang nagmula sa mga
tahanan at komersyal na establisimyento, mga basura na nakikita sa paligid
at iba pang basurang hindi nakakalason (Official Gazette, 2000) Halos 25%
ng basura ng Pilipinas ay ang basura na nagmumula sa sektor
nanggagaling sa Metro Manila kung saan ang isang tao ay nakalilikha ng
0.7 kilong basura araw-araw. Mas mataas ito ng 130% kaysa sa world
average (National Solid Waste Management, 2016).
Ang malaking bahagdan ng itinapon basura ng mga Pilipino ay mula sa mga
tahanan na mayroong 56.7%. Ang tinapong bio-degradabl ay 52.31%.
Mga dahilan kung bakit may problema ang Pilipinas sa solid waste.
1. Kawalan ng disiplina sa pagtatapon ng basura. Tinatayang 1500
tonelada ng basura ang itinatapon sa mga ilog, estero, kalsada, bakanteng
lote at sa Manila Bay na nagpapalala sa pagbaha at paglaganap ng mga
insekto na nagdudulot ng iba’t ibang sakit.
2. Pagsusunog ng basura na nakaragdag sa polusyon sa hangin.
3. Hindi pagsasagawa ng waste segregation bago dalhin ang mga itatapong
basura sa dumpsite na nagdudulot ng dagdag na trabaho sa mga waste
collector.
4. Pagtatapon ng mga e-waste tulad ng computer, cellphone, at television
dahil sa sinunog na nakukuha sa tanso, lead, cadmium, barium, mercury at
polyvinyl chloride na nakakalason ng lupa at maging ng tubig (Mooney,
Knox, & Shacht, 2011)
Dahil sa mga suliranin nabanggit, ipinatupad ng pamahalaan ang Republic
Act 9003 o kilala bilang Ecological Solid Waste Management Act of 2000
upang magkaroon ng legal na batayan sa iba’t ibang desisyon at proseso
ng pamamahala ng solid waste sa bansa (Official Gazette, 2000).
Ang pagpapatayo ng mga Materials Recovery Facility (MRF) kung saan
isinasagawa ang waste segregation bago dalhin ang nakolektang basura
sa mga dumpsite.

4
 Suriin

Panuto: Isalaysay sa isang pangungusap ang bawat isa. Isulat sa kwaderno.

1. Ano ang pangunahing sanhi ng suliranin sa solid waste?

2. Paano ka makakatulong upang mabawasan ang suliranin sa solid waste?

Pagyamanin

Gawain A.
Panuto: Makikita sa ibaba ang larawan ng mga Recycling Bins kung saan itatapon ang
kaukulang basura. Isulat sa Aral Pan notbuk/kwaderno ang sagot ng tamang Kulay ng
basurahan para sa best practice.

1. Lata _______ 2. Papel ________ 3. Dahon _______

4. Plastic _______ 5. Glass _______

Dilaw Pula Asul

https://www.conserve-energy-future.com/wp-content/uploads/2013/05/Recycle_Bins.jpg

5
Gawain B.

Panuto: Isulat sa notbuk/kwaderno ang katumbas na dami ng porsyento ng sumusunod na

solid waste.

1. Plastic - ________ 2. Paper - ______ 3. Glass - _________

4. Biodegradable - __________ 5. Rags - ________

https://www.google.com/search?q=pie+graph+of+biodegradable+and+non+biodegradable+solid+waste&tbm=isch&source=i
u&ictx=1&fir=NyyB0Qk_q5cVVM%253A%252CUn0eQ_ze231qnM%252C_&vet=1&usg=AI4 kTctAmauCrnKaVrV0mX6M2PQ429w&sa=
X&ved=2ahUKEwiH4tH8xZfqAhVLHaYKHauwDhcQ9QEwAHoECAYQBQ&biw=1024&bih=489#imgrc=V7kDMG7EYqJZ7M

Gawain C.
Panuto: Gumawa ng 5 talutod na Tula tungkol sa sa isyung pangkapaligiran.

6
 Isaisip

Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang mga konsepto sa ibaba at pagkatapos ay sagutin
ang mga katanungan sa ibaba. Isulat sa kwaderno ang inyong sagot.

A. Mayroon ka bang mga larawan nakikita sa ibaba, ano ang iyong masasabi?
B. Mahalaga ba ang kanilang ginagawa para sa ating ating kapaligiran? Bakit?

1.

2.

C. Sa kabila ng puspusan kampanya ng gobyerno upang mapanatili malinis ang ating

kapaligiran, mayroon pa rin iilan na mga kababayan ang ayaw sumunod sa batas at
programa na ipinatutupad. Bakit?

1.

https://www.google.com/search?source=univ&tbm=isch&q=pics+of+children+playing+in+a+nice+environmen
t+by+throwing+garbage+in+trash+can&sa=X&ved=2ahUKEwj91vrXlJjqAhULK6YKHSZRBvEQ7Al6BAgKEBk&biw
=1024&bih=489#imgrc=daxdwsIRpwJMfM

7
 Isagawa

Ang likas na kagandahan ng Pilipinas ay isa sa mga dahilan kung bakit ang turismo
ay nagbibigay ng trabaho sa mga Pilipino. Ngunit, sa kabila nito ay tila hindi nabibigyang-
halaga ang pangangalaga sa ating kalikasan.
Sa kasalukuyan ay malaki ang suliranin at hamong kinahaharap ng ating bansa dahil
sa pang-aabuso at pagpapabaya ng tao sa kalikasan.
Sa inyong notbuk, gumuhit ng isang best practice na ginagawa para sa ikakabuti ng
ating kalikasan katulad ng pagtatapon ng solid waste sa tamang lalagyan.

https://www.google.com/search?q=put+garbage+in+dustbin+clipart&tbm=isch&hl=en&hl=en
&ved=2ahUKEwj7-6L1opjqAhVxxYsBHQxjB2oQrNwCKAB6BQgBENwB&biw=1007&bih=472

8
 Tayahin
Panuto: TAMA o MALI. Isulat sa notbuk o kwaderno ang salitang Tama kung wasto at Mali
kung hindi wasto ang sagot.

1. Ang solid waste ay tumutukoy sa mga basura nagmula sa tahanan, at komersyal na

establisimyento.Halos 50% ng basura sa Pilipinas ay nagmula sa Metro Manila.
2. Ang tinapong bio-degradable ay 60% ayon sa pag-aaral National Waste Management
noong 2016.
3. Ang kawalan ng disiplina sa pagtatapon ng basura ang isa sa pangunahing dahilan kaya
mayroon problema sa solid waste ang Pilipinas.
4. Ang pagpapatayo ng Materials Recovery Facility (MRF) ay ang paraan ng waste
segregation bago tapon ang solid waste sa dumpsite.

Karagdagang Gawain

Magsaliksik ng mga suporta na nanggagaling sa mga Non-Governmental

Organization (NGO) upang mabawasan ang suliranin sa solid waste sa Pilipinas.
Halimbawa: Mother Earth Foundation –tumutulong sa pagtatayo ng Materials
Recovery Facility (MRF) sa mga barangay.

https://www.google.com/search?source=univ&tbm=isch&q=pics+of+childr
en+researching&sa=X&ved=2ahUKEwjk5bfu05n

9
 10
MGA SAGOT:
Subukin
PAUNANG PAGTATAYA
SET A
1. B 2. A 3,4,5 opinyon
SET B
1. TAMA 4. TAMA
2. MALI – 25% 5. TAMA
3. MALI- 52.31%
Suriin
1. Walang disiplina 2. recycle and segregate
Pagyamanin
A. 1. dilaw 2. Asul 3. dilaw 4. pula 5. pula
B. 1. plastic -9% 2. paper- 8% 3. glass- 1% 4. biodegradable- 48%
5. rags- 4%
C. Ang sagot ay nakadepende sa mag-aaral
Isaisip
A.
1. Masipag dahil sila ay naglilinis
2. Matulungin dahil inaayos nila ang mga basura
B. Opiniyon, depende sa sagot
Isagawa
Gumuhit ng best practice/s ginawa sa isang lugar.
Tayahin
1. tama 2. mali 3. mali 4. tama 5. tama
Susi sa Pagwawasto
 Glosaryo

Solid waste – mga basurang nagmula sa mga tahanan at komersyal na establisimyento.

NSWM – National Solid Waste Management nagsasaayos ng solid waste ng bansa.

Republic Act 9003 o kilala sa tawag na Ecological Solid Waste Management – upang
magkaroon ng legal na batayan sa ibat’t ibang desisyon at proseso ng pamamahala ng solid
waste ng bansa.

MRF - Materials Recovery Facility – saan nagaganap ang waste segregation.

Mother Earth foundation- NGO na tumutulong sa pagtatayo ng MRF sa mga barangay.

Greenpeace –NGO na naglalayong baguhin ang kaugalian at pananw ng tao sa pagtrato at

pangangalaga sa kalikasan at pagsusulong ng kapayapaan.

NGO - Non-government organization

Bantay Kalikasan - NGO na ang paggamit ng media upang mamulat ang mga mamamayan
sa suliraning pangkapaligiran

Clean and Green Foundation-kabahagi ng mga programa tulad ng

Orchidarium and Butterfly Pavillion, Gift of Trees, Green Choice Philippines, Piso Para sa
Pasig, at Trees for Life Philippines (Kimpo, 2008).

11
 Sanggunian

Araling Panlipunan 10, Mga Isyu at Hamong Panlipunan

Learner’s Manual pahina 51-61

Google links:

https://www.google.com/search?ei=bQ3yXoW3MoaUmAWM3oDgAg&q=pics+of+children&o
q=pics+of+children&gs_lcp=CgZwc3ktYWIQARgAMgIIADICCAA6BAgAEEdQqbISWIvSEm
DI9hJoAHABeACAAaUDiAGfFpIBCTAuNC40LjEuMpgBAKABAaoBB2d3cy13aXo&sclient=p
sy-ab

https://www.pinterest.ph/pin/217087644516165484/

https://www.goorome.1.69i57j0l4.31396j0j7&sourceid=chrome&ie=UTF-8

https://www.google.com/search?q=pics+of+children+playing&oq=pics+of+children+playing&
a

qs=chrome..69i57.34555j0j9&sourceid=chrome&ie=UTF-8

https://www.google.com/search?q=pie+graph+of+biodegradable+and+non+biodegradable+s
olid+waste&tbm=isch&source=iu&ictx=1&fir=NyyB0Qk_q5cVVM%253A%252CUn0eQ_ze23
1qnM%252C_&vet=1&usg=AI4_-kTc-

https://www.google.com/search?source=univ&tbm=isch&q=pics+of+children+playing+in+a+
nice+environment+by+throwing+garbage+in+trash+can&sa=X&ved=2ahUKEwj91vrXlJjqAh
ULK6YKHSZRBvEQ7Al6BAgKEBk&biw=1024&bih=489#imgrc=daxdwsIRpwJMfM

https://www.google.com/search?q=put+garbage+in+dustbin+clipart&tbm=isch

https://www.google.com/search?q=high+school+classroom+cartoon&tbm=isch&hl=en&hl=en
&ved=2ahUKEwjgqPDjzJnqAhUPe5QKHX16AtUQrNwCKAB6BQgBEKAC&biw=1007&bih=
472#imgrc=2kW3zR7dlV_nCM

https://www.google.com/search?source=univ&tbm=isch&q=pics+of+children+researching&s
a=X&ved=2ahUKEwjk5bfu05n

https://www.google.com/search?source=univ&tbm=isch&q=pics+of+children+researching&s
a=X&ved=2ahUKEwjk5bfu05n

12
Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:

Department of Education – Schools Division of Negros Oriental

Kagawasan, Avenue, Daro, Dumaguete City, Negros Oriental

Tel #: (035) 225 2376 / 541 1117

Email Address: negros.oriental@deped.gov.ph
Website: lrmds.depednodis.net