ΙΑΣΩΝ ΔΕΠΟΥΝΤΗΣ

Systema Naturae
Μετάφραση στα γερμανικά
Δημήτρης Δεπούντης
Εκδ. Strömfeld, Φρανκφούρτη, 2006

Ο Ιάσων Δεπούντης γεννήθηκε στην Κέρκυρα το 1919. Οι σπουδές του

εκτείνονται σ` ένα ευρύτατο χρονικό φάσμα (1941-1972) καθώς και σε ποικίλα
επιστημονικά πεδία (Δίκαιο, Πολιτική Οικονομία, Παιδαγωγική, Κοινωνιολογία,
Ψυχολογία, Μαθηματικά). Στην ποίηση εμφανίστηκε το 1944, με τη συλλογή
Μητέρα. Ακολούθησε μια πλειάδα έργων –Η εξορία των Αθανάτων, Από τη θάλασσα
(1946), Ακατοίκητη νύχτα (1948), Θάλασσα 2, βυθός, Ο ύπνος των σκίουρων, X.A.
Donnet, ο βομβαρδισμός μιας άμαχης πολιτείας κ.ά.- τα περισσότερα από τις εκδόσεις
Γ. Φέξη.
Τα έργα του από το 1997 και εξής -Η ορατή (οριακή) υπέρβαση X.A. Donnet, Σε
κβαντικό ρυθμό, Η θάλασσα μέσα στην TV κ.ά.- εκδίδονται από το Μανδραγόρα στην
έκδοση του οποίου στηρίχτηκε η παρούσα δίγλωσση εκδοχή του ποιητικού έργου
Systema Naturae. Η συλλογή αυτή εκδόθηκε συνολικά τέσσερις φορές, έγινε
ενθουσιωδώς δεκτή από την Κριτική και θεωρείται από τα αριστουργήματα του
ποιητή. Πρωτοκυκλοφόρησε παράνομα, στη διάρκεια της δικτατορίας (1969), από τις
εκδόσεις Χρ. Καρανάση, στη συνέχεια το 1984 από τον ίδιο Οίκο, το 1998 από το
Μανδραγόρα, και τέλος το 2006 από το γερμανο-ελβετικό Οίκο Strömfeld. Η
τελευταία, εμπλουτισμένη με τρία ποιήματα –Οργή και επίκληση στην Αστάρτη, Σε
κβαντικό δρυμό, Οι γυναίκες του Βοδιού- γραμμένα στο διάστημα 1997-2006,
περιλαμβάνει παράλληλη μετάφραση στα γερμανικά, από το γιο του ποιητή, Δημήτρη
Δεπούντη. Το εγχείρημα αυτό της δίγλωσσης έκδοσης υπήρξε απόλυτα επιτυχές: Η
απόδοση εξαιρετική –σύμφωνα τουλάχιστον με τα πενιχρά γερμανικά της
γράφουσας- φαίνεται να έχει εισχωρήσει στην ψυχή των κειμένων, αφήνοντας σχεδόν
ανέπαφη τη μουσικότητά τους. Ακόμα και το οπτικό αποτέλεσμα είναι αισθητικά
αρμονικό, έτσι όπως «αντικρίζονται» τα ποιήματα στα ελληνικά και στα γερμανικά
μοιάζουν να διαλέγονται, να αντικατοπτρίζονται μεταξύ τους.
Όσον αφορά στην ποίηση του Ι.Δ., εδώ δεν έχει θέση η προσφιλής στους
κριτικούς έκφραση «το προσωπικό του σύμπαν». Ο ποιητής μοιάζει να βιώνει ένα
είδος έκστασης, και ο λόγος του να αναβλύζει από μια μέθεξη με την κοινή,
πανανθρώπινη Μοίρα, που ορίζεται από τις δύο θεμελιακές συνιστώσες: το Θαύμα
της ύπαρξης και το χάος της ανυπαρξίας, αυτό που στη μαθηματική γλώσσα
εκφράζεται ως 0/∞, ή
…ως το 0 ως το ∞ ως το 0 ως το ∞ ως το ∞…1
Σοφός και μαζί παιδί, γνωρίζει και δε γνωρίζει, απορεί και εξίσταται μπροστά στο
Μέγα Ερώτημα.
Σ` ένα σημείωμά του για το Systema Naturae, δηλώνει την ανάγκη του να
υπερβεί τον παραδεδεγμένο (Μορφή / Περιεχόμενο) δυϊσμό της λέξης, αλλά και τη
δυσχέρειά του να το πράξει ΣΗΜΕΡΑ (sic), εννοώντας πιθανότατα το σήμερα μιας
λογοκρατούμενης εποχής. Κι όμως, όσο εξω-λογικό κι αν ακούγεται, το κατορθώνει.
Οι λέξεις ξεπηδούν αυτόνομες, αυθαίρετες, ενίοτε κατακερματισμένες, διαλύονται
στα εξ ων συνετέθησαν, συνθέτοντας το δικό τους ρυθμικό κόσμο, καταργούν το
λόγο, ενώ παραπέμπουν στο Λόγο –αρχή και τέλος των πάντων. Ωστόσο, μέσα από
τα θραύσματά τους, μέσα από τα σπαράγματα της θρυμματισμένης λογικής
αλληλουχίας, αναδύεται μια πρωταρχική, πριν από το λόγο Αλήθεια. Κάπως έτσι η
αυτόματη γραφή, μέσα από την υπέρβαση του έλ-λογου, αποπειράθηκε να
καταγράψει το ανείπωτο, τη γλώσσα του Ονείρου, εκπίπτοντας όμως πλείστες φορές
σε ευκολογραφία και στυλιστική μανιέρα. Ο Ι.Δ. μοιάζει να δημιουργεί σε απόλυτη
επίγνωση, και μαζί να υπακούει σ` ένα είδος εσωτερικής φωνής, που συχνά θα
τολμούσε κανείς να σκεφτεί ότι δεν είναι η δική του. Καμιά γλωσσική του
«παράβαση» δε φαντάζει αυθαίρετη, επιτηδευμένη ή εθελούσια προκλητική. Οι
λέξεις ραγίζουν μαζί με το νοηματικό τους περιεχόμενο, κάποιες φορές ο στίχος
τελειώνει σπάζοντάς τες στη μέση για να τις συνεχίσει ο επόμενος, άλλοτε
επαναλαμβάνονται εμμόνως , φαινομενικά αδικαιολόγητα, μ` έναν ισχυρότατο όμως
εσωτερικό ρυθμό, που οδηγεί σ` ένα είδος έκστασης. Αλλού πάλι ανθίζουν λέξεις
εξαίσιες, πρωτόφαντες, γεννήματα μιας θεσπέσιας γλωσσοπλαστίας, ενώ κάθε τόσο,
ανάμεσά τους παρεμβάλλονται μαθηματικοί τύποι, δυσερμήνευτοι για τους αμύητους,
που εντείνουν την αίσθηση του ερμητικού, της παρουσίας εκείνης της ποιητικής
σταθεράς που μόνιμα διαφεύγει. Αυτή η άναρχη, εκτός νόρμας χρήση της γλώσσας,
σε συνδυασμό με τη ζεύξη φαινομενικά ασύμβατων κωδίκων, κάνει τα ποιήματα να
μοιάζουν με χρησμούς, επιτείνοντας έτσι την αρχική εντύπωση ότι φύονται μεν εντός

1
Από το ποίημα Σε κβαντικό δρυμό
του ποιητή, ο οποίος πλάθει το δικό του γλωσσικό – ρυθμικό σύστημα, αρύονται
όμως από τον αρχέγονο, προ των λέξεων Λόγο, και κατατείνουν σ` αυτόν.

Προς μία μετα-φυσική της φύσης

Το Systema Naturae διατρέχεται από μία βαθιά υπαρκτική – μεταφυσική
αγωνία. Πίσω απ` αυτήν διαισθάνεται κανείς έναν πόθο για ένωση με τη Μεγάλη
Μητέρα, η οποία εναλλάσσει τα πρόσωπά της· γίνεται άλλοτε η Γαία – Μητέρα,
άλλοτε ανατολική θεότητα, άλλοτε η Φύση, άλλοτε η Γυναίκα. Η σχέση του ποιητή
με το επέκεινα, με το μετά-τη-φύση, ορίζεται από ένα δημιουργικό, «πεφωτισμένο»
αγνωστικισμό. Οξύμωρο; Όχι, αν σκεφτούμε ότι ο δρόμος προς την Αλήθεια περνάει
μέσα από την αγνεία, και κοινωνώντας αυτή τη μυστική, ερμητική γλώσσα του Ι.Δ.,
σιγά σιγά, ανεπίγνωστα, ψηλαφούμε μια πρωτογενή, μυστική σοφία, πέρα από τη
γλώσσα και τη νόηση, περισσότερο αντιληπτή με την καρδιά και τις αισθήσεις.
Αυτή η προσέγγιση του μεταφυσικού συμπλέκεται άρρηκτα με ένα έντονο
αίσθημα του ιερού απέναντι στη φύση, που ενίοτε αγγίζει τον παγανισμό. Έχει να
κάνει επίσης και με τη σχέση του ποιητή με το Χρόνο, Γεννήτορα και Ολετήρα των
πάντων, και με το θάνατο, τέλος του Χρόνου και αρχή του. Φύση, Χρόνος, Θάνατος,
Ζωή, Αρχή, Τέλος, διαπλέκονται συνθέτοντας έναν ατέρμονο κύκλο, ακριβώς το
systema naturae, που ορίζει μέσα στην αιώνια ροή του το πεπερασμένο του
ανθρώπου. Μόνη η Γυναίκα είναι εκείνη που υπερβαίνει το σαρκοβόρο κύκλο της
ζωής και του θανάτου, γιατί
…είναι από κείνες της Εδέμ χωρίς καιρό για μέλλον
δεν έχει χρόνο για το θάνατο
τώρα θα κατοικεί στο πάντα κι ένα βέβαιο τέρας,
Ο Έρωτας, την αποθέτει στη ζωή μου…2

Και σε άλλα σημεία, διάσπαρτα, η Γυναίκα, παρουσία γήινη και τρυφερή, μ` ένα
μαγικό τρόπο μεταμορφώνει τα πράγματα, λειαίνει τις αιχμές της οδύνης, αγαπά και
θάλπει, σαν ερωμένη και μητέρα μαζί.
Παράλληλα, και παρά τη μυστικιστική του διάθεση και τη διάχυτη αίσθηση ότι
κινείται έξω από το γραμμικό χρόνο, το Systema Naturae δεν αγνοεί το ιστορικό του
συγκείμενο. Γράφτηκε άλλωστε σε μια πολιτική συγκυρία (Ιουλιανά, στρατιωτική

2
Από το ποίημα Περιπατούν δάσος
δικτατορία, Πολυτεχνείο) όπου η συμμετοχή ήταν η μόνη επιλογή, ενώ κοσμογονικές
αλλαγές συντελούνταν στο επιστημονικό πεδίο (πτήσεις στο Διάστημα, κατάκτηση
της Σελήνης, πληροφορική έκρηξη). Ο ποιητής τα διηθεί όλα αυτά μέσα από το
βιωματικό του φίλτρο, με οδύνη, με δέος, με θαυμασμό, κάποτε και με πικρή
ειρωνεία, και τα εντάσσει στην ποίησή του, άλλοτε υπαινικτικά, άλλοτε ανοιχτά.
Τα ποιήματα συχνά αφήνουν την απατηλή επίγευση του ανολοκλήρωτου, του
ημιτελούς, αλλά ένα αυθεντικό ποίημα είναι ποτέ τετελεσμένο; Η ποίηση του Ι.
Δεπούντη, μέσα στη ρευστότητα και τη δυναμική της, δεν μπορεί να παραγάγει
τετελεσμένο – πεπερασμένο λόγο, τα ποιήματα παραμένουν ωστόσο, και μάλλον
ακριβώς γι` αυτό, εντελή, με την έννοια ότι εκπληρώνονται ως ποιητική εμπειρία, και
περιέχουν εν σπέρματι το «τέλος» - σκοπό τους, η πρόσληψη του οποίου επαφίεται
πάντα στο αποδέκτη-αναγνώστη.