Filipino 11

GAWAING PAGKATUTO MODYUL

Ang mga katwirang lohikal at ugnayan ng mga ideya sa pagsulat ng isang
pananaliksik.

Pangalan: ______________________________ Q4W5

Seksiyon: _______________________________ Petsa: ____________________

Isaisip
Panimula (Susing Konsepto)

Sa pag-oorganisa ng papel, isinasaalang-alang ang tesis at ang mga datos o

impormasyong nasuri. Mahalaga ang organisasyon ng papel sa pagsulat ng
pananaliksik sapagkat ito ang susi upang madaling maunawaan ang iyong papel, kaya
nararapat kang humanap ng paraan upang mahusay na mapagtagni-tagni ang mga
talang nakalap

Maaari mong gamitin ang alinman sa sumusunod na mga prinsipyo sa pag-oorganisa

ng papel:

 Kronolohikal—Ginagamit ang prinsipyong ito kung ang datos o impormasyon ay

ayon sa pagkakasunod-sunod ng pangyayari. Kung ang iyong paksa ay
naglalahad ng proseso o pangyayari o maging kasaysayan.

Halimbawa:
1. Ang political dynasty sa Pilipinas
2. Ang ebolusyon ng telepono

 Heyograpikal o batay sa espasyo—Ginagamit ito kung ipakikita at ipaliliwanag

ang lokasyon, lugar, o iba pang paggamit ng espasyo

Halimbawa:
1. Ang mga Internet cafe sa paligid ng mga paaralan at pamantasan
2. Ang sistema ng edukasyon sa kabihasnan

 Komparatibo—Ginagamit kapag nais ipaliwanag o ipakita ang pagkakatulad at/o

ang pagkakaiba ng dalawang bagay, tao, prinsipyo, o kaisipan.

1
Halimbawa:
1. Ang paggamit ng e-book at ng tradisyonal na aklat
2. Ang mano-manong pagbilang ng boto at PCOS machine

 Sanhi/Bunga—Ginagamit kung nais bigyang-diin ang sanhi at bunga o sanhi o

bunga ng isang paksang sinisiyasat. Maaaring alam na ang sanhi at sisiyasatin
ang bunga, o kaya ay alam na ang bunga at sisiyasatin naman ang sanhi.

Halimbawa:
1. Ang kinahihinatnan ng mga mag-aaral na nalululong sa computer games
2. Ang dahilan ng maagang pag-aasawa

 Pagsusuri—Ang prinsipyong ito ay ginagamit kung nais ipakita ang paghihimay-

himay ng isang buong kaisipan

Halimbawa:
1. Ang lagay ng paggawa ng indie films sa Pilipinas
2. Ang katotohanan sa likod ng modus na “tanim/laglag-bala”

Ilang konsiderasyon sa pagkuha at Paggawa ng mga tala

Ang kasanayan magsaayos ng mga talang nakalap mula sa mga natukoy na

sanggunian ay isang mahalagang kasanayan ng isang mahusay na mananaliksik. Sa
kasanayan ito nakasalalay ang dami at halaga ng datos na makakalap. Isa sa mga
paraan ng pagsasaayos ng mga tala ay ang paggamit ng notecard o index card. Sa
panahon ngayon ng teknolohiya ay maraming paraam ang puwedeng makatulong sa
atin sa pagaayos ng tala, pero hindi maikakaila na para sa nakararami ay epektibo pa
rin ang paggamit ng notecard o index card.

Alamin
Kasanayang Pampagkatuto at Koda

 Nagagamit ang mga katwirang lohikal at ugnayan ng mga ideya sa pagsulat

ng isang pananaliksik

F11WF-IVgh-92

2
 May ilan lamang konsiderasyon na dapat isaalang-alang sa paggamit ng
notecard, ito ay ang mga sumusunod:

1. Gumamit ng isang card para sa isang kaisipan o ideya. Isa-isahin ang mga datos
o impormasyong nakuha sa kahit saang sanggunian, isulat ang mga ito sa
magkakaibang notecard. Sa ganitong paraan ay hindi ka na mahihirapan sa
pamimili ng gagamitin mong notecard sa oras na kailangan mo ng isang ideya.

2. Tiyaking may pamagat at pahina ang aklat na pinagkuhanan ng tala.

3. Mas magiging maayos kung isa lang ang sukat ng notecard o index card,
karaniwang ginagamit ang 3 x 5, ang 5 x 8, at 4 x 6 para sa mga tala.

4. Upang madaling matukoy ang sanggunian ilagay ang datos ng sanggunian sa

notecard. Sa kanang itaas na bahagi ng notecard ay isulat ang awtor at pamagat
ng sanggunian (aklat, dyornal, website, etc.), sa gitna ang pamagat ng tala at sa
itaas na kaliwang bahagi ang pahina na pinagkunan ng tala.

Halimbawa:

Baisa-Julian, Ailene et, al

Pinagyamang Pluma 8
P. 287
Iba’t ibang Paraan ng Pagpapahayag

5. Maari ding gumamit ng code upang tukuyin ang sanggunian. Ang sistemang ito
ay gumagamit ng titik at numero upang maging code sa notecard.

Ang titik A ay
tumutukoy sa
unang sanggunian Baisa-Julian, Ailene et, al
at ang bilang 8 ay Pinagyamang Pluma 8 May Akda
tumutukoy kung A8
pang-ilang tala o P. 287
ideya sa Iba’t ibang Paraan ng Pagpapahayag
sanggunian. Paksa 3
6. Tiyakin ang uri ng talang gagamitin. Ang uri ng tala ay magiging batayan ng
isang maayos at sistematikong pagsasaayos ng tala. Ang nasa kabilang pahina
ay naglalahad ng iba’t ibang uri ng tala:

Mga Uri ng Tala

 Direktang Sipi – Ginagamit ito kung isang bahagi lamang ng akda ang
nais sipiin. Dapat lamang isipin na hindi naman maganda kung sobrang
haba ng direktang sisipiin. Baka kasi lumabas na ang halos buong papel
ay nagmula sa ideya ng iba. Tiyakin ding tama ang pagkakopya ng mga
datos at hindi nagbago sa proseso ng pagkopya. Sa paggamit ng
direktang sipi kinakailangang lagyan ng panipi (“ ”) ang bawat nakuhang
tala. Kung bahagi lamang ng sipi ang gagamitin gumamit ng ellipsis (…).
Ginagamit ang ellipsis kung hindi binuo ang pangungusap o tala.

 Buod o Tala – Ginagamit ito kung ang nais lamang gamitin ay ang
pinakamahalagang ideya ng isang tala, tinatawag din itong sypnosis.
Layunin ng buod na mabigyan ng pangkalahatang ideya ang mambabasa.
Bagama’t ang buod ang pinakamaikling bersiyon ng isang tala, taglay nito
ang pangunahing ideya.

 Presi – Mula ito sa salitang Prances na precis na ang ibig sabihin ay

pruned or cut down. Presi ang tawag kung ang gagamitin ay ang buod ng
isang tala. Sa paggamit ng presi, pinapanatili nito ang orihinal na ayos ng
ideya at ang punto de bista ng may-akda. Maaaring gamitin ng
mananaliksik ang mga susing salita o key words ng orihinal na manunulat.
Humigit kumulang na sangkatlo ng orihinal na tala ang haba ng presi.

 Sipi ng Sipi – Maaaring gamitin ang sinipi mula sa isang mahabang sipi.
Ang ganitong uri ay ginagamitan din ng panipi.

 Hawig o paraphrase – Isa itong hustong paglalahad ng mga ideya gamit

ang higit na payak na salita ng mananaliksik.

 Salin/Sariling Salin – Sa mga pagkakataong ang tala ay nasa wikang

banyaga, ginagamitan ito ng pagsasalin. Ito ay ang paglilipat ng ideya
mula sa isang wika tungo sa iba pang wika. Mayroon lamang ilang bagay
na dapat isaalang-alang sa pagsasalin, ito ay ang sumusunod:

4
 • Alamin ang konteksto ng isasalin. May mga salitang iba ang kahulugan
depende sa konteksto.

• Ang mga idyoma ay hindi maaaring isalin ng direkta sapagkat maiiba

ang kahulugan nito. Halimbawa ang idyoma sa ingles kapag isinalin ng
literal sa Filipino ay magkakaroon ng ibang kahulugan.

• Iwasan ang pagsasalin nang literal.

•Ang mga salitang teknikal at siyentipiko ay maaari nang hindi

isalin.______________________________________________________
___________________________________________________________
____
Pagsulat sa Pinal na Bibliyograpiya

Aklat
Narito ang mga impormasyong isinasama sa Bibliyograpiya kung ang
sanggunian ay aklat:
 Tala tungkol sa may-akda
 Tala tungkol sa pamagat
 Tala tungkol sa publikasyon
 Tala tungkol sa taon ng publikasyon
Nariti ang mga paraan ng pagsulat ng Bibliyograpiya:

Chicago
• Ihanay ang tatlong pangkat ng
impormasyon (may-akda,
pamagat, at tala ng publikasyon)
• Unahin ang apelyido ng may-
akda.
• Isulat nang buo ang pamagat ng
aklat maging ang subtitle.
• Paghiwalayin ng tuldok ang
tatlong pangkat ng impormasyon.
• Paghiwalayin ng tutuldok ang
lugar ng publikasyon at publisher.
• Paghiwalayin ng kuwit ang
publisher at taon ng publikasyon
• Naka-italicize ang pamagat ng
aklat.
• Ginagamitan ito ng hanging
indention.
APA
• Ihanay ang tatlong pangkat ng
impormasyon (may-akda,
pamagat, at tala ng
publikasyon)
• Unahim ang apelyido at
sundan ng initials ng may akda
• Isulat ang taon ng
publikasyonsa loob ng
parentesis.
• Isulat nang buo ang pamagat
ng aklat maging ang subtitle.
• Paghiwalayain ng tuldok ang
tatlong pangkat ng
impormasyon.
•Naka-italicize ang pamagat ng
aklat.
• Ginagamitan ito ng hanging
indention.

5
 Chicago APA
Kung isa lamang ang may
Dayag, Alma M. Lakbay ng Dayag, A. M. (2014) akda:
Lahing Pilipino3. Quezon Lakbay ng Lahing Pilipino
City: Phoenix Publishing 3. Quezon City: Phoenix
House, 2014 Publishing House.

Kung dalawa ang may-akda:

Chicago
Julian, Aileen B. at Nestor
S. Lontoc. Lakbay ng
Lahing Pilipino 4. Quezon
City :Phoenix Publishing
House, 2014
Pansinin na sa pagsulat ng
ikalawang pangalan ay
isinusulat nang buo at
nauuna na ang pangalan
kaysa apelyido.
APA
Julian, A. B. & N.S. Lontoc
(2015) Lakbay ng Lahing
Pilipino 4, Quezon City:
Phoenix Publishing House.
Pansinin na sa pagsulat ng
ikalawang pangalan ay
nauuna na ang initials ng
pangalan kaysa sa
apelyido.

Kung higit sa dawala ang may-akda:

Chicago
Dayag, Alma M., Aileem
Baisa-Julian, Mary Grace
del Rosario, at Nestor S.
Lomtoc. Pinagyamang
Pluma 9. Quezon City:
Phoenix Publishing House,
2015
Pansinin na sa pagsulat ng
ikalawang pangalan ay
isinusulat nang buo at
nauuna na ang pangalan
kaysa apelyido.
APA
Julian, A. B. & Lontoc N. S.
(2015) Lakbay ng Lahing
Pilipino 4. Quezon City:
Phoenix Publishing House.
Pansinin na sa pagsulat ng
ikalawang pangalan ay
nauuna na ang initials ng
pangalan kaysa sa
apelyido.

Kung hindi nabanggit ang may-akda o anonymous ang nakalagay sa title page,
ang pamagat na lamang ng aklat ang isunusulat sa Bibliyograpiya. Ang pamagat ang
ginagamit sa alpabetisasyon.

Chicago APA
The Plight of Filipino The Plight of Filipino
Teachers. Cavite City: Teachers (1998) Cavite 6
Grayson Publishing City: Grayson Publishing
House, 1998. House.
 Peryodikal- Tumutukoy ito sa anumang publikasyon na lumalabas nang regular.
Narito ang mga impormasyong isinasama sa Bibliyograpiya kung ang sanggunian ay
peryodikal:
 Tala tungkol sa may-akda
 Tala tungkol sa pamagat ng artikulo
 Tala tungkol sa publikasyon na kinabibilangan
 Pangalan ng peryodiko
 Bilang ng bolyum
 Bilang ng isyu
 Petsa
 Mga pahina ng buong artikulo

Narito ang mga paraan ng pagsulat ng Bibliyograpiya para sa peryodikal:

Chicago
• Ihanay ang tatlong pangkat ng impormasyon (may-
akda, pamagat, at tala ng publikasyon).
• Unahin ang apelyido ng may-akda.
• Paghiwalayin ng tuldok ang tatlong pangkat ng
impormasyon.
• Ilagay sa panipi ang pamagat ng artikulo.
• Naka-italicize ang pamagat ng peryodikal.
• Nakaparentesis ang taon at petsa. Inilagay rin ang
tomo o volume at bilang ng isyu. Kung minsan hindi
nakalagay ang tomo at bilang.
Journal- Ito ang peryodikal na lumalabas sa akademikong komunidad
APA
• Ihanay ang tatlong pangkat ng impormasyon
(may-akda, pamagat, at tala ng publikasyon).
• Unahin ang apelyido at sundan ng initials ng
may-akda.
• Isulat ang taon ng publikasyonsa loob ng
parentesis
• Isulat nang buo ang pamagat.
•Paghiwalayin ng tuldok ang tatlong pangkat
ng impormasyon.
• Naka-italicize ang pamagat ng peryodikal.
• Inilagay rin ang tomo o volume at bilang ng
isyu at Paghiwalayin ito ng kuwit.
• Ginagamitan ito ng hanging indention.

Chicago APA
Del Rosario, Mary Grace Del Rosario, M. G. (2010)
G. “Wikang Filipino. “ EJ Wikang Filipino. EJ Forum
Forum 4 (Agosto 2010): 1- 4, 1-16
16.
7
Magasin- Ito ang peryodikal para sa publiko

Chicago APA
Bennet, Dahl D, “Coming Bennet, D.
Clean” Working Mom, D(2012,October) Coming
October 2012, 107 clean. Working Mom, 107.

Ilagay na lamang ang buong petsa ng publikasyon sa halip na tomo at bilang.

Pahayagan- Ito ang peryodikal na araw-araw lumalabas.

Chicago
Beigas, Leifbilly. “Publiko
Kinokondisyon na sa
disqualification ni Poe? ”
Bandera, October 19,
2015.
APA
Beigas, L. (2015, October
19) Publiko Kinokondisyon
na sa disqualification ni
Poe?. Bandera, p. 2

REFERENCE
Narito ang mga impormasyong isinasama sa Bibliyograpiya kung ang
sanggunian ay reference.:
 Pamagat ng artikulo o reference
 Bilang ng edisyon o taon ng publikasyon

DI NAKALATHALANG SANGGUNIAN
Narito ang mga impormasyong isinasama sa Bibliyograpiya kung ang
sanggunian ay di nakalathala:
 May-akda
 Pamagat
 Anyo ng manuskripto
 Tala tungkol sa pinagmulan at lokasyon ng sanggunian
 Petsa ng pagkasulat
Manuskripto

8
 Chicago
Del Rosario, Adrian Paolo.
“ Harmful Effects of
Computer Games to
Teenage Students. “ Di
nakalimbag na
manuskripto. Nasa pag-
iingat ng may akda. 2008.
APA
Del Rosario, A. D. (2008)
Harmful effects of
Computer Games to
Teenage Students (Di-
nakalimbag na
manuskripto) De La Salle
University Dasmariñas.

DI NALIMBAG NA BATIS
Makikita sa kabilang pahina ang impormasyong isinasama sa Bibliyograpiya
kung ang sanggunian ay di nakalimbag na batis:

Pelikula
 Manunulat, direkto, o prodyuser
 Pamagat
 Pangunahing artista
 Kompanyang nag-prodyus
 Taon ng pagpapalabas

Chicago
Quintos, Rory B., direktor.
Anak. Kasama sina Vilma
Samtos at Claudine
Barretto. Star Cinema,
2000
APA
Quintos, R. B. (Direktor).
(2000). Anak (pelikula).
Philippines : Star Cinema.

Programa sa Telebisyon at Radyo

 Pamagat ng segment, serye, o programa
 Prodyuser, direktor, manunulat, o artista
 Broadcasting corporation
 Petsa

Chicago
Soho, Jessica. “Mathinik na
Bulilit. “ Kapuso Mo, Jessica
Soho, tagapagpadaloy ng
programa. GMA7, October 18,
2015
 May-akda
APA
Soho, J. (Writer), &
Collado, A. (Direktor).
(October 18, 2015)
Mathinik na Bulilit. Kapiso
Mo, Jessica Soho. Quezon Web Site
City : GMA

9
  Petsa ng publikasyon
 Pamagat ng artikulo
 Pinanggalingang URL

Chicago
Clinton, Jerome W.
“The Tragedy of Sohrab and
Rostam. “ December 5, 2014,
galing sa
http://wwwheritageinstitute.com/
zoroastrianism/shahnameh/
APA
Clinton, J. W. (2014,December
5).
The tragedy of Sohrab and
Rostam. Galing sa
http://wwwheritageinstitute.com/
zoroastrianism/shahnameh/

Blog
 May-akda (kung hindi nakalagay ang pangalan ng may akda maaaring
screen name lamang ang ilagay)
 Petsa ng publikasyon
 Pamagat ng artikulo (Pansining Hindi Naka-italicize)
 Pinanggalingang URL

Chicago
Kahayon, Lisa. “Masbate
Travel Diary. “ Scenestealer
(blog). October 14, 2015,
http://www.lissakahayon.com/
APA
Kahayon, L. (2015, October
14).Masbate travel diary.
Scenestealer. Galing sa
http://www.lissakahayon.com/

Suriin

Ipaliwanag ang sagot sa sumusunod na mga tanong.

1. Ano-anong sanggunian ang ginawang Bibliyograpiya?

______________________________________________________________
______________________________________________________________

10
 2. Paano ba ito isinusulat?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
3. Alin sa mga inilahad na sanggunian ang hindi mo inakalang pwede ng isama
sa Bibliyograpiya? Ipaliwanag ang iyong sagot.
______________________________________________________________
______________________________________________________________
4. Saan bang bahagi ng sulating pananaliksik matatagpuan ang bibliyograpiya?
______________________________________________________________
______________________________________________________________

Suriing mabuti ang sumusunod na mga bibliographic entries. Sa puwang sa tabi ng

bawat entry, maglagay ng tsek (✔️) kung ang bibliyographic entry ay tama ayon sa APA
Style Guide, at isulat naman nang wasto ang entry na ito kung mali.

Bibliographic Entry Pagsusuri

Sian, Harris. (2010). Emergence of
tge E-Book. Nature Photonics. Vol.
4, November 2010, 748-749
Trilling, B. And Fadel, C. 21st
Century Skills: Learning for Life in
our Tikes. Retrieved from
http://goo.gl/FoDG3w.Jossey-
Bass: USA. (2009)
Siegle, Del, (2012). Embracing E-
Books: Increasing Students’
Motivation to Read and Write.
Gifted Child Today. Vol 35 no. 2,
137-143. DOI:
10.1177/1076217511436089
Taylor, Paul. E-Books Fail in the
Classroom Test. Financial Times.
Last Updated :September 6, 2010,
10:19 am. Accessed: September
3, 2013, 3:09 PM.
http://googl.gl/4OOqFH
Gardiner, Eileen and Musto,
Ronald G. (2010) “The Oxford
Companion to the Book. ” The Wall
Street Journal : Asia Edition.
11
Published: March 4, 2010 As of
6:23 PM EST. Accessed: October
5, 2013. http://goo.gl/WEz8lt
Pagyamanin

May nakalap ka na bang mga datos o impormasyon para sa iyong sulating

pananaliksik? Ngayon batid mo na ang kahalagahan ng sistematikong pangangalap ng
datos, mabuting umpisahan mo na ang pansamantalang Bibliyograpiya. Kumuha ng
ilang datos at punan ang sumusunod na tatlong note card o index card. Alalahanin ang
mga dapat isaalang-alang sa pagsulat ng pansamantalang bibliyorapiya. Ito ay
mabuting simula sa pagsasaayos mo ng mga impormasyon para saiyo ng sulating
pananaliksik. Pagkatapos maiwasto at bigyang puna ang ginawa mo ng notecard o
index card ay maaaring ipagpatuloy ng ipagpatuloy ang iyong pansamantalang
Bibliyograpiya.

Aklat

Interbyu

Radyo o TV

Tayahin

Isa ngang mapanghamong gawain ang pagbuo ng sulating pananaliksik. Sa pag

hanap pa lamang ng mga sangguniang aklat at iba pang materyales ay mauubos na
ang oras mo. Sa iyong paghahanap ay makakakita ka sa internet ng isang gawaing
pananaliksik na hawig sa iyong paksa, pumasok sa isip mo na kung ito ay iyong
kokopyahin ay mapapadali ang paggawa mo ng iyong proyekto, ngunit naisip mo na rin

12
kung gagawin mo ito ay hindi mo naman matututuhan gumawa ng sulating pananaliksik.
Isa pa, ito ay tahasang paglabag sa copyright law.

Itutuloy mo ba ang una mong naisip? Ipaliwanag ang iyong sagot.

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
__________________________________________________________________

Sanggunian

Dayag, Alma M. at del Rosario, Mary Grace G. Pagbasa at Pagsusuri bg Iba’t ibang
Teksto Tungo sa Pananaliksik.
Quezon City: Phoenix Publishing House, INC. 120-124

Susi sa pagwawasto:
Sariling Sagot ng mga mag-aaral.

Inihanda ni

Mary Jane R. Dela Cruz

Teacher-II/FILIPINO-SHS
Malabanias IS-SHS

13