Grafiki rad

Motorna vozila

1. PRORAUN VUNO BRZINSKIH KARAKTERISTIKA AUTOMOBILA

1.1. Spoljni otpori
1.1.1. Otpor pri kotrljanju (Rf)

[N] ,

Rf = m g f = G f

gdje je: m = 1385 kg, ukupna masa vozila

f koeficijent otpora kotrljanju u funkciji brzine kretanja, a odreuje se empirijskom
formulom f = f0 1 + a v 2 , a = ( 4 5) 10 5 , a = 4 105
f0 = 0.010 koeficijent otpora kotrljanja
v [km/h] brzina vozila

Izraunate vrijednosti date su u tabeli 1. i prikazane grafiki na slici 1.

Tabela 1:
0
v[km/h]
10
20
30
40
50
60
70
80
90
f
0.0150 0.0151 0.0152 0.0155 0.0160 0.0165 0.0172 0.0179 0.0188 0.0199
Rf [N] 2354.40 2363.82 2392.07 2439.16 2505.08 2589.84 2693.43 2815.86 2957.13 3117.23

3500.00
3000.00
Rf [N]

2500.00
2000.00
1500.00
1000.00
500.00
0.00
0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

V [km/h]

sl.1. Zavisnost sile otpora kotrljanja od brzine

kretanja vozila

1.1.2. Otpor vazduha (Rv)

Rv = K A

v2
13

[N] , gdje je

K = 0.353 [Ns2/m4] koeficijent otpora vazduha

A = 5.495 m2 eona povrina vozila
v [km/h] brzina vozila
Izraunate vrijednosti date su u tabeli 2. i grafiki na slici 2.

Mari Duko

Grafiki rad

Motorna vozila

Tabela 2
v[km/h]

Rv [N]

10

20

30

40

50

60

70

80

14.92

59.68

134.29

238.73

373.02

537.15

731.12

70

90

90

954.93 1208.58

1400.00
1200.00
Rv [N]

1000.00
800.00
600.00
400.00
200.00
0.00
0

10

20

30

40

50

60

80

v [km/h]

Sl.2. Zavisnost sile otpora vazduha od brzine

kretanja vozila

1.1.3. Otpor uspona (Ru)

R = mg sin [N] , gdje je
P [ %]
= arctg
100
Izraunate vrijednosti date su u tabeli 3. i grafiki na slici 3.
Tabela 3.
P[%]
sin
R [N]

4
0.04
6278.4

8
0.08
12556.8

12
0.119
18678.24

16
0.158
24799.68

20
0.196
30764.16

24
0.23
36100.8

28
0.27
42379.2

32
0.304
47715.84

60000

Ra [N]

50000
40000
30000
20000
10000
0
4

12

16

20

24

28

32

P [%]

Sl.3. Zavisnost sile otpora uspona od razliitih

uglova uspona

Mari Duko

Grafiki rad

Motorna vozila

1.1.4. Koeficijent ukupnog otpora puta (u)

u = f cos + sin
Dobijeni rezultati su prikazani u tabeli 4:
Tabela 4.
p[
%]
4
8
12
16

[]

2.2906
4.5739
6.8428
9.0903
11.309
9
13.495
7
15.642
2
17.744
7

20
24
28
32

cos

sin

0.015
0.015
0.015
0.015

0.999
0.997
0.993
0.987

0.040
0.080
0.119
0.158

0.055
0.095
0.134
0.173

0.015

0.981

0.196

0.211

0.015

0.972

0.233

0.248

0.015

0.963

0.270

0.284

0.015

0.952

0.305

0.319

1.2. Potrebna snaga za savlaivanje otpora

1.2.1. Potrebna snaga za savlaivanje otpora kotrljanja (Pf)
Pf =

Rf v
3600

[ kW ]

Izraunati podaci dati su u tabeli 5 i grafiki na slici 4:

Tabela 5:
v [km/h]

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Rf [N] 2354.40 2363.82 2392.07 2439.16 2505.08 2589.84 2693.43 2815.86 2957.13 3117.23
Pf [kW]

Mari Duko

6.57

13.29

20.33

27.83

35.97

44.89

54.75

65.71

77.93

Motorna vozila

Pf [kw]

Grafiki rad

90.00
80.00
70.00
60.00
50.00
40.00
30.00
20.00
10.00
0.00
0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

v [km/h]

Sl.4. Dijagram potrebne snage za savlaivanje

otpora kotrljanja

1.2.2. Potrebna snaga za savlaivanje otpora vazduha

Pv =

Rv v
[ kW ]
3600

Izraunati podaci dati su u tabeli 6 i grafiki na slici 5:

Tabela 6:
v [km/h]

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Rv [N]

0.00

14.92

59.68

134.29

238.73

373.02

537.15

731.12

954.93 1208.58

Pv [kW]

0.00

0.04

0.33

1.12

2.65

5.18

8.95

14.22

21.22

30.21

35.00
30.00
Pv [kw]

25.00
20.00
15.00
10.00
5.00
0.00
0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

v [km/h]

Sl.5. Dijagram potrebne snage za savlaivanje

otpora vazduha

1.2.3. Potrebna snaga za savlaivanje otpora uspona

Mari Duko

Grafiki rad

P =

Motorna vozila
R v
[ kW ]
3600

Izraunati podaci dati su u tabeli 7 i grafiki na slici 6:

Tabela 7:
0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

17.44

34.88

52.32

69.76

87.20

104.64

122.08

139.52

156.96

P,8%

34.88

69.76

104.64

139.52

174.40

209.28

244.16

279.04

313.92

P,12 %

51.88

103.77

155.65

207.54

259.42

311.30

363.19

415.07

466.96

P,16 %

68.89

137.78

206.66

275.55

344.44

413.33

482.22

551.10

619.99

P,20 %

85.46

170.91

256.37

341.82

427.28

512.74

598.19

683.65

769.10

P,24 %

100.28

200.56

300.84

401.12

501.40

601.68

701.96

802.24

902.52

P,28 %

117.72

235.44

353.16

470.88

588.60

706.32

824.04

941.76

1059.48

P,32 %

132.54

265.09

397.63

530.18

662.72

795.26

927.81

1060.35 1192.90

Pa [kw]

v[km/h]
P,4%

1400

p4%

1200

p8%

1000

p12%

800

p16%

600

p20%

400

p24%

200

p28%

p32%
0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

v [km/h]

Sl.6. Dijagram potrebne snage za savlaivanje

otpora uspona

1.3. Izbor karakteristika motora

1.3.1. dijagram zavisnosti snage na toku od brzine kretanja
Snaga na zamajcu motora Pe se dobije kada se snaga na obimu pogonskih tokova Po podijeli sa
stepenom korisnosti transmisije:
Pe =

P0
[ kW ]
T

2
gdje je: P0 = G f v + ( k A v ) v = Pf + Pv

Izraunati podaci dati su u tabeli 8 i grafiki na slici 7:

Mari Duko

Grafiki rad

Motorna vozila

Tabela 8:
v [km/h]

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Pf [kW]

6.57

13.29

20.33

27.83

35.97

44.89

54.75

65.71

77.93

Pv [kW]

0.04

0.33

1.12

2.65

5.18

8.95

14.22

21.22

30.21

P0 [kW]

6.61

13.62

21.45

30.49

41.15

53.84

68.97

86.93

108.15

Pe [kW]

7.34

15.13

23.83

33.87

45.72

59.83

76.63

96.59

120.16

140.00
120.00
Pe [kw]

100.00
80.00
60.00
40.00
20.00
0.00
0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

v [km/h]

Sl.7. Potrebna snaga na zamajcu

Snaga pri maksimalnoj brzini kretanja vmax=90 km/h odreena je prethodnim izrazom, a
usvaja se pretpostavka da je Pemax=Pe(vmax).
1.3.2. Spoljna brzinska karakteristika motora
Spoljna brzinska karakteristika se odreuje eksperimentalno na probnom stolu ili je data od
strane proizvoaa. Ako nam nije dostupna spoljna brzinska karakteristika ovim postupcima
moemo pristupiti njenom odreivanju preko empirijskih obrazaca. Vrlo esto se koristi
Lajdermanova formula:
2
3

e
e
e
Pe = Pe max C1
+ C2
+ C3

ePe max
ePe max
ePe max

Ako je poznata maksimalna snaga motora Pemax i ogovarajua ugaona brzina ePemax, tj samo
jedna taka spoljne brzinske karakteristike to se kriva Pe = Pe(e) moe vrlo lako nacrtati prema
prethodnom izrazu. Pe i e su snaga i ugaona brzina u traenoj taki brzinske karakteristike. Kako je
ugaona brzina proporcionalna sa brzinom kretanja:
e

ePemax

ve
v Pe max

zavisnost Pe = Pe(v) moe da se odredi preko obrasca Lajdermana. Koeficijenti C1 i C2 odreeni su

vrstom motora oto/dizel pomou Lajdermanovog obrasca uz uslove da je maksimalni obrtni
moment Memax=1619 [Nm], pri ne,Memax=1200 [o/min] i maksimalna snaga Pemax=260 [kW], pri
ne,Pemax=2000 [o/min], te da je C1+C2=2.
Odredimo prvo snagu potrebnu za dobijanje maksimalnog obtnog momenta:
Pe, Me max
M
n
1619 1200
M e max = 9550
= 203.43 [kW]
Pe , Memax = e max e, Memax =
n e, Memax
9550
9550
Mari Duko

Grafiki rad

Motorna vozila

e
e
=
Kako je n
izraz Lajdermana moemo pisati kao:
v
Pe,max
Pe,max

Pe, Memax = Pe max

n e, Memax
C1
+ C2

n e,Pe max

n e,Me max

n
e,Pe max

n
e,Me max

e,Pe max

Uvrtavanjem poznatih podataka dobijamo:

2
3
1200
1200 1200
203.43 = 260 C1
+ C2


2000
2000 2000

Rjeavanjem ovih jednaina dobijamo: C1=1.16 i C2=0.839.

Zavisnost izmeu obrtnog momenta, snage i ugaone brzine odreena je izrazom:
Me =

Pe Pe 103
P
=
60 = 9550 e [Nm]
e
2 n
ne

iz proporcionalnosti broja obrtaja i brzine kretanja vozila imamo:

ne
v
nPe max
2000
=
v =
v , ne = 22.22 v [/min].
ne =
nPe ,max vPe ,max
vPe max
90
Dobijeni podaci Pe=Pe(v) i Me=Me(v) dati su u tabeli 9 i grafiki na slici 8.

Tabela 9:
v, km/h
10
20
30
40
50
60
70
80
90
ne
222.2
444.4
666.6
888.8
1111
1333.2 1555.4 1777.6 1999.8
ve/vmax
0.11
0.22
0.33
0.44
0.56
0.67
0.78
0.89
1.00
Pe
36
75
115
154
190
221
244
258
260
Me
1540.54 1610.29 1649.39 1657.85 1635.66 1582.82 1499.33 1385.19 1240.40

Mari Duko

Grafiki rad

Motorna vozila

300.00

1800.00
1600.00
1400.00
1200.00
1000.00
800.00
600.00
400.00
200.00
0.00

Pe [kW]

250.00
200.00
150.00
100.00
50.00
0.00
10 20 30 40

50

60 70

Me [Nm]

20

0
40
0
60
0
80
0
10
00
12
00
14
00
18
00
20
00

n [o/min]

Pe
Me

80 90

v [km/h]

Sl.8. Spoljna brzinska karakteristika

1.4 Odreivanje prenosnog odnosa u glavnom prenosniku (i0)

1.4.1. Izraunavanje prenosnog odnosa u glavnom prenosniku
Kako je uspostavljena veza izmeu ugaone brzine motora i brzine kretanja vozila time je
odreen i prenosni odnos u glavnom prenosniku a preko izraza za maksimalnu brzinu:
r n
km
vmax = 0.377 d e , Pe max ,
i0 i5 h
rd ne , Pe max
0.519 2000
km
= 0.377
vmax = 90 i0 = 0.377
,
vmax i5
90 1.0
h
io = 4.348 .
1.4.2. Analiza uticaja prenosnog odnosa glavnog prenosnika na vuno brzinske karakteristike
Analiziramo uticaj prenosnog odnosa (i0) za sluaj da su vrijednosti:
i0 = 3.5; 4.0; 4.348; 5.0; 5.5.
1.4.3. Analiza bilansa snage
v = 0.377

Mari Duko

rd ne
n
n
= C e = 0.1956 e ,
i5 i0
i0
i0
8

Grafiki rad

Motorna vozila
rd
0.519
= 0.377
= 0.1956
i5
1.0
P o
ne = 9550 e
M e min

C = 0.377

U tabeli 10 i na slici 9 date su krive snage na pogonskim tokovima u izabranom opsegu

broja obrtaja koljenastog vratila, a u funkciji od brzina za razliite stepene prenosa:
Tabela 10:
ne

222

444

667

889

1111

1333

1555

1778

2000

31.90

66.69

102.47

137.32

169.35

196.66

217.33

229.47

231.17

io1=3.5

12.42

24.84

37.25

49.67

62.09

74.51

86.92

99.34

111.76

io2=4.0

10.87

21.73

32.60

43.46

54.33

65.19

76.06

86.92

97.79

io3=4.348

10.00

19.99

29.99

39.98

49.98

59.98

69.97

79.97

89.96

io4=5.0

8.69

17.38

26.08

34.77

43.46

52.15

60.85

69.54

78.23

io5=5.5

7.90

15.80

23.71

31.61

39.51

47.41

55.32

63.22

71.12

[o/min]

v [km/h]

Po = Pe t [kW]

Po

250
200

Po(io1)

150

Po(io2)
Po(o3)

100

Po(io4)
Po(io5)

50

Pf+Pv

0
0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

v, km/h

Sl.10. Bilans snage za razne io=3.5, 4, 4.348, 5, 5.5

1.4.4. Analiza prenosnog odnosa u glavnom prenosniku preko dijagrama vmax, Domax, amax, Fomax u
zavisnosti od raznih vrijednosti io

rd nmax
[km/h]
i5 i0
Izraunate vrijednosti date su u tabeli 11.
vmax = 0.377

Tabela 11:
i0

3.5

4.348

5.5

v max [km/

111.8
1

97.83

90.00

78.27

71.15

Mari Duko

h]

Grafiki rad

Motorna vozila

M e max t i0 i5
[N]
rd
Izraunate vrijednosti date su u tabeli 12.
Fo max =

Tabela 12:
i0

3.5

4.348

5.5

F0 [N

9826.3
0

11230.0
6

12207.0
7

14037.5
7

15441.33

2
t Pe ,Me max K A vMe

1
max
D
=
3600

Dinamika karakteristika: o max

v
13
Me max

G
r n
vMe max = 0.377 d Me max [ km / h ]
i5 i0

Izraunate vrijednosti date su u tabeli 13.

Tabela 13:
i0

3.5

4.348

5.5

v Me max [km/

67.08

58.70

54.00

46.96

42.69

0.058

0.068

0.075

0.087

0.097

h]

D o max

a max = (D o max f )

g
[m/s2]

gdje je koeficijent rotirajuih masa koji nalazimo empirijskim obrascem:

= 1.03 + i62 , = 0.04 0.07 = 1.03 + 0.05 0.722 = 1.056
Izraunate vrijednosti date su u tabeli 14.
Tabela 14:
i0

3.5

4.348

5.5

a max [m/s

0.40

0.49

0.56

0.67

0.76

Zakljuak:

Poveani prenosni odnosi smanjuju maksimalno mogue brzine kretanja vozila, izazivajui
pri tom, zbog veeg broja obrtaja koljenastog vratila, poveano habanje klipnog mehanizma i
trnsmisije. Motor pri vmax ima suvie veliku rezervu snage, a i ekonominost potronje goriva
opada. Suvie mali prenosni odnos pomjera taku maksimalne snage u podruje velikih brzina
koje se u toku eksploatacije nemogu postizati sa raspoloivom snagom. Dakle, jedan dio snage
motora ostae neiskoriten jer e vozilo koristiti iskljuivo snage manje od maksimalne i tako
dovesti do ne ekonominosti rada motora.
Mari Duko
10

Grafiki rad

Motorna vozila

Izabrani prenosni odnos i0=4.348 je zadovoljavajui za zahtjevanu maksimalnu brzinu, a istim

se obezbeuje i mala rezerva snage(slika10 to i pokazuje).
1.5. Dijagram vue
Vuni bilans (jednaina kretanja) automobila: Fo = R = R r = R f + R v R
Izraunate vrijednosti date su u tabeli 15.
Tabela 15:
v [km/h]

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Rf+Rv

2354.4

2378.7

2451.8

2573.4

2743.8

2962.9

3230.6

3547.0

3912.1

4325.8

R,0

2354.4

2378.7

2451.8

2573.4

2743.8

2962.9

3230.6

3547.0

3912.1

4325.8

R,4

8632.8

8657.1

8730.2

8851.8

9022.2

9241.3

9509.0

9825.4

10190.5

10604.2

R,8

14911.2 14935.5

15008.6

15130.2

15300.6

15519.7

15787.4

16103.8

16468.9

16882.6

R,12

21032.6 21057.0

21130.0

21251.7

21422.1

21641.1

21908.8

22225.2

22590.3

23004.0

R,16

27154.1 27178.4

27251.4

27373.1

27543.5

27762.5

28030.3

28346.7

28711.7

29125.5

R,20

33118.6 33142.9

33215.9

33337.6

33508.0

33727.0

33994.7

34311.1

34676.2

35090.0

R,24

38455.2 38479.5

38552.6

38674.2

38844.6

39063.7

39331.4

39647.8

40012.9

40426.6

R,28

44733.6 44757.9

44831.0

44952.6

45123.0

45342.1

45609.8

45926.2

46291.3

46705.0

R,32

50070.2 50094.6

50167.6

50289.3

50459.7

50678.7

50946.4

51262.8

51627.9

52041.6

Za svaki broj obrtaja koljenastog vratila izraunavamo obimnu silu:

F0i =

M e i mi i 0 t
[N],
rd

a brzine u pojedinim stepenima prenosa:

r n
n
vi = 0.377 d
= 0.0324 [km/h]
i0 imi
imi
Izraunate vrijednosti date su u tabeli 16.
Tabela 16:

n [o/min]

222

444

667

889

1111

1333

1555

1778

2000

M e [Nm

1540.54

1610.29

1649.39

1657.85

1635.66

1582.82

1499.33

1385.19

1240.40

P0 [kW]

31.90

66.69

102.47

137.32

169.35

196.66

217.33

229.47

231.17

Pe [kW]

35.84

74.93

115.13

154.29

190.28

220.96

244.19

257.83

259.74

FoI [N]
v I [km/h

106872

111711

114423

115010

113470

109805

104013

96095

86050

1.07

2.15

3.22

4.30

5.37

6.45

7.52

8.60

9.67

62263

65082

66662

67004

66107

63971

60597

55984

50132

1.87

3.73

5.60

7.46

9.33

11.19

13.06

14.92

16.79

37745

39454

40412

40619

40075

38781

36735

33939

30391

3.08

6.15

9.23

12.31

15.38

18.46

21.54

24.61

27.69

23228

24279

24869

24996

24662

23865

22606

20885

18702

FoII [N]
v II [km/
h]

FoIII [N]
v III [km/
h]

FoIV [N]

Mari Duko

11

Grafiki rad

Motorna vozila

v IV [km/

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00

40.00

45.00

16130

16861

17270

17359

17126

16573

15699

14504

12988

h]

FoV [N]
vV [km/h]
FoVI [N]

7.20

14.40

21.60

28.80

36.00

43.20

50.39

57.59

64.79

11614

12140

12434

12498

12331

11932

11303

10443

9351

vVI [km/h]

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

70.00

80.00

90.00

100651

105208

107763

108315

106865

103413

97958

90501

81042

1.14

2.28

3.42

4.56

5.70

6.85

7.99

9.13

10.27

FoR [N]
vR [km/h]

1.6. Hiperbola vue

Pe max t
[N]
v
Sraunate vrijednosti za T=0.90 i T=0.89 date su u tabeli 17, a krive vunog bilansa i
hiperbola vue na slici 11.

Hiperbola vue je odreena izrazom: Foh = 3600

Tabela 17:
v km/h
Foh
Foh

10
84240
83304

20
42120
41652

30
28080
27768

400
21060
20826

50
16848
16660.8

60
14040
13884

70
12034.29
11900.57

80
10530
10413

90
9360
9256

Rf+Rv
R4%

140000

R8%
R12%

Foi , Foh, N

120000

R16%
R20%

100000

R24%
R28%

80000

R32%

60000

Fo1

40000

Fo3

20000

Fo5

Fo2
Fo4
Fo6

For

10

20

30

40

50

60

70

80

90

v, km/h

Foh'
Foh''

Sl.11 hiperbola vue i vuni bilans vozila

1.7. Dinamika karakteristika

Dinamika karakteristika za pojedine stepene prenosa odreuje se kao:
Mari Duko

12

Grafiki rad

Motorna vozila

Fo Rv M e imi io t K A v 2 1
=

G
rd
13 G

Sraunate vrijednosti za date su u tabeli 18, a krive dinamike karakteristike za sve stepene prenosa
na slici 12.
Do =

Tabela 18:
n [o/min]
222

444

667

889

1111

1333

1555

1778

2000

FoI

106872

111711

114423

115010

113470

109805

104013

96095

86050

vI

1.07

2.15

3.22

4.30

5.37

6.45

7.52

8.60

9.67

RvI

0.17

0.69

1.55

2.76

4.31

6.20

8.44

11.03

13.95

DoI

0.681

0.712

0.729

0.733

0.723

0.700

0.663

0.612

0.548

FoII

62263

65082

66662

67004

66107

63971

60597

55984

50132

vII

1.87

3.73

5.60

7.46

9.33

11.19

13.06

14.92

16.79

RvII

0.52

2.08

4.67

8.30

12.98

18.69

25.43

33.22

42.04

DoII

0.397

0.415

0.425

0.427

0.421

0.407

0.386

0.356

0.319

FoIII

37745

39454

40412

40619

40075

38781

36735

33939

30391

vIII

3.08

6.15

9.23

12.31

15.38

18.46

21.54

24.61

27.69

RvIII

1.41

5.65

12.71

22.60

35.31

50.84

69.21

90.39

114.40

DoIII

0.240

0.251

0.257

0.259

0.255

0.247

0.234

0.216

0.193

FoIV

23228

24279

24869

24996

24662

23865

22606

20885

18702

vIV

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00

40.00

45.00

RvIV

3.73

14.92

33.57

59.67

93.24

134.26

182.75

238.69

302.09

DoIV

0.148

0.155

0.158

0.159

0.157

0.151

0.143

0.132

0.117

FoV

16130

16861

17270

17359

17126

16573

15699

14504

12988

vV

7.20

14.40

21.60

28.80

36.00

43.20

50.39

57.59

64.79

RvV

7.73

30.93

69.60

123.74

193.34

278.41

378.94

494.95

626.42

DoV

0.103

0.107

0.110

0.110

0.108

0.104

0.098

0.089

0.079

FoVI

11614

12140

12434

12498

12331

11932

11303

10443

9351

vVI

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

59.99

69.99

79.99

89.99

RvVI

14.92

59.67

134.26

238.69

372.95

537.05

730.98

954.76

1208.36

DoVI

0.074

0.077

0.078

0.078

0.076

0.073

0.067

0.060

0.052

iI

iII

iIII

iIV

iV

iVI

Mari Duko

13

Grafiki rad

Motorna vozila
0.80
0.70
Do1

0.60

Do2
Do3

Doi

0.50
0.40

Do4
Do5

0.30

Do6

0.20
0.10
0.00
0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

v, km/h

sl.12. Dinamicka karakteristika za sva etiri

stepena prenosa

1.8. Bilans snage automobila

1.8.1. Bilans snage na pogonskim tokovima
Snaga na pogonskim tokovima
Za prvi stepen prenosa i hod unazad: P0 = t Pe = 0.89 Pe [kW]
Za ostale stepene prenosa: P0 = t Pe = 0.9 Pe [kW]
rd n
n
= 0.0324 [km/h]
Brzina automobila: vi = 0.377
i0 imi
imi
Izraunati podaci dati su u tabeli 19 i grafiki na slici 13:

Tabela 19:
n [o/min]
Pe [kW]
Po(I) [kW]
Po [kW]
vI
vII
vIII
vIV

222
35.8
31.90
32.26
1.07
1.87
3.08
5.00

Mari Duko

444
74.9
66.69
67.44
2.15
3.73
6.15
10.00

667
115.1
102.47
103.62
3.22
5.60
9.23
15.00

889
154.3
137.32
138.86
4.30
7.46
12.31
20.00

1111
190.3
169.35
171.26
5.37
9.33
15.38
25.00

1333
221.0
196.66
198.87
6.45
11.19
18.46
30.00

1555
244.2
217.33
219.77
7.52
13.06
21.54
35.00

1778
257.8
229.47
232.05
8.60
14.92
24.61
40.00

2000
259.7
231.17
233.77
9.67
16.79
27.69
45.00

222
35.8
31.90
32.26
1.07
1.87
3.08
5.00

14

Grafiki rad

Motorna vozila

300.00

Po1
Pe1

Po, Pe, kW

250.00

Po2
Pe2

200.00

Po3

150.00

Pe3
Po4

100.00

Pe4

50.00

Po5

0.00

Pe5

10

20

30

40

50

60

70

80

90

v, km/h
Sl.13. Bilans snage na pogonskim tokovima
za sve stepene prenosa

Po6
Pe6
Pf+Pv

1.8.2. Bilans vika snage

Pod pojmom vika snage podrazumjevamo razliku: P0 = P0 ( Pf + Pv ) [kW],
Izraunate vrijednosti date su u tabeli 20.
Tabela 20:
n [o/min]
PoI [kW]
Po [kW]

Mari Duko

222
31.90
32.26

444
66.69
67.44

667
102.47
103.62

889
137.32
138.86

1111
169.35
171.26

1333
196.66
198.87

1555
217.33
219.77

1778
229.47
232.05

2000
231.17
233.77

15

Grafiki rad

Motorna vozila

vI
PfI [kW]
PvI [kW]
PI
vII
PfII [kW]
PvII [kW]
PII
vIII
PfIII [kW]
PvIII [kW]
PIII
vIV
PfIV [kW]
PvIV [kW]
PIV
vV
PfV [kW]
PvV [kW]
PV
vVI
PfVI [kW]
PvVI [kW]
PVI

1.07
0.71
0.004
31.55
1.87
1.22
0.008
31.03
3.08
2.02
0.013
30.23
5.00
3.28
0.021
28.96
7.20
4.73
0.030
27.50
10.00
6.57
0.041
25.65

2.15
1.43
0.036
65.98
3.73
2.48
0.062
64.90
6.15
4.09
0.102
63.25
10.00
6.64
0.166
60.63
14.40
9.57
0.239
51.63
20.00
13.29
0.332
41.20

3.22
2.18
0.120
101.31
5.60
3.79
0.209
99.62
9.23
6.25
0.344
97.02
15.00
10.16
0.559
92.89
21.60
14.63
0.806
80.18
30.00
20.32
1.119
54.50

4.30
2.99
0.285
135.59
7.46
5.19
0.495
133.18
12.31
8.56
0.816
129.48
20.00
13.92
1.326
123.62
28.80
20.04
1.910
106.92
40.00
27.83
2.652
64.70

5.37
3.87
0.557
166.83
9.33
6.71
0.966
163.58
15.38
11.07
1.594
158.60
25.00
17.98
2.590
150.68
36.00
25.90
3.730
131.63
50.00
35.97
5.180
69.90

6.45
4.82
0.962
193.08
11.19
8.37
1.670
188.83
18.46
13.81
2.754
182.30
30.00
22.44
4.476
171.95
43.20
32.32
6.445
150.10
59.99
44.89
8.952
68.40

7.52
5.88
1.528
212.36
13.06
10.21
2.651
206.91
21.54
16.85
4.374
198.56
35.00
27.37
7.107
185.29
50.39
39.42
10.235
160.12
69.99
54.75
14.215
58.50

8.60
7.06
2.280
222.71
14.92
12.26
3.958
215.84
24.61
20.22
6.529
205.30
40.00
32.85
10.609
188.59
57.59
47.31
15.277
159.46
79.99
65.71
21.219
38.40

9.67
8.37
3.247
222.15
16.79
14.53
5.635
213.60
27.69
23.98
9.296
200.50
45.00
38.96
15.106
179.70
64.79
56.10
21.752
145.91
89.99
77.92
30.212
9.40

250.00
I

200.00

II
150.00
P

III
IV

100.00

V
VI

50.00
0.00
0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

v, km/h

Sl.14. Viak snage na pogonskim tokovima za

sve stepene prenosa

1.8.3. Bilans slobodne snage

Slobodna snaga podrazumjeva razliku snage na pogonskim tokovima i angaovane snage za
savlaivanje otpora vazduha pri odreenoj brzini kretanja vozila Pos = Po Pv [kW].
Izraunati podaci dati su u tabeli 21 i grafiki na slici 15:
Tabela 21:
Mari Duko

16

Grafiki rad

Motorna vozila

PosI

32.255

67.404

103.496 138.579 170.699 197.906 218.247 229.770 230.523

32.255

PosII

32.252

67.378

103.408 138.369 170.290 197.198 217.123 228.092 228.134

32.252

PosIII

32.247

67.338

103.272 138.047 169.662 196.114 215.401 225.521 224.474

32.247

PosIV

32.239

67.274

103.057 137.537 168.666 194.392 212.667 221.441 218.664

32.239

PosV

32.230

67.201

102.811 136.954 167.526 192.423 209.540 216.773 212.017

32.230

PosVI

32.218

67.108

102.498 136.211 166.076 189.916 205.560 210.832 203.558

32.218

250.000
Pos1

Pos, kW

200.000

Pos2

150.000

Pos3

100.000

Pos4

50.000

Pos5
Pos6

0.000
0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

v, km/h

sl.15. Bilans slobodne snage na pogonskim

tockovima za sve stepene prenosa

1.9. Mogunost savlaivanja uspona u pojedinim stepenima prenosa

Usponi u pojedinim stepenima prenosa se odreuju po formuli:
sin =

D o f 1 D o2 + f 2
1+ f 2

Izraunate vrijednosti su date u tabeli 22:

Tabela 22:
n e [o/min

222

444

667

889

1111

1333

1555

1778

2000

D oI

0.681

0.712

0.729

0.733

0.723

0.700

0.663

0.612

0.548

I C

42.0

44.5

45.9

46.2

45.4

43.5

40.6

36.9

32.4

D oII

0.397

0.415

0.425

0.427

0.421

0.407

0.386

0.356

0.319

II C

22.5

23.6

24.3

24.4

24.0

23.2

21.8

20.0

17.7

D oIII

0.240

0.251

0.257

0.259

0.255

0.247

0.234

0.216

0.193

III C

13.1

13.7

14.1

14.1

13.9

13.4

12.6

11.6

10.3

D oIV

0.148

0.155

0.158

0.159

0.157

0.151

0.143

0.132

0.117

IV C

7.6

8.0

8.2

8.3

8.1

7.8

7.4

6.7

5.9

DoV

0.103

0.107

0.110

0.110

0.108

0.104

0.098

0.089

0.079

V C

5.0

5.3

5.4

5.4

5.3

5.1

4.7

4.3

3.7

DoVI

0.074

0.077

0.078

0.078

0.076

0.073

0.067

0.060

0.052

VI C

3.4

3.6

3.6

3.6

3.5

3.3

3.0

2.6

2.1

]
0

Mari Duko

17

Grafiki rad

Motorna vozila

1.10. Ubrzanje vozila

Ubrzanje motornih vozila u pojedinim stepenima prenosa odreeno je formulom:
dv
g
= a = ( Doi u )
dt
Kr
1.10.1. Koeficijent uticaja rotirajuih masa
K r = 1 + ii2 1 + 2
gdje je:
ii prenosni odnos u mjenjakom prenosniku u pojedinim stepenima prenosa,
1 koeficijent obrtnih masa motora
2 koeficijent uticaja obrtnih masa pogonskog mosta
Na osnovu preporuka za ove koficijente ( 1 = 0.020 0.06 , 2 = 0.025 0.045 )usvaja se
1=0.03 i 2=0.03, pa je koeficijent uticaja rotirajuih masa odreen kao
K r = 1.03 + 0.03 ii2 + 0.03
Izraunate vrijednosti su date u tabeli 23.
Tabela 23:
ii

6.7
2.407
4.076

i
g/Kr

3.86
1.507
6.510

2.34
1.224
8.013

1.44
1.122
8.742

1
1.090
9.000

0.72
1.076
9.121

1.10.2. Ukupni otpor puta

Ukupni otpor puta odreen je izrazom: u = f cos + sin , a za specijalan sluaj kretanja po
horizontalnom putu u = f .
Izraunate vrijednsti date su u tabeli 24, a zavisnost ubrzanja od kretanja vozila za sve
stepene prenosa na slici 16.
Tabela 24:
v I [km/h
iI

D oI
aI [m/s ]
v II [km/h
2

iII

D oII
aII [m/s ]
v III [km/
2

h]
iIII

D oIII
aIII [m/s

]
iIV

v IV [km/

1.075

2.149

3.224

4.298

5.373

6.447

7.522

8.596

9.671

0.681

0.712

0.729

0.733

0.723

0.700

0.663

0.612

0.548

2.714

2.840

2.910

2.926

2.885

2.790

2.640

2.434

2.173

1.865

3.730

5.595

7.460

9.325

11.191

13.056

14.921

16.786

0.397

0.415

0.425

0.427

0.421

0.407

0.386

0.356

0.319

2.485

2.601

2.667

2.681

2.644

2.555

2.414

2.223

1.980

3.077

6.153

9.230

12.306

15.383

18.460

21.536

24.613

27.690

0.240

0.251

0.257

0.259

0.255

0.247

0.234

0.216

0.193

1.807

1.894

1.942

1.952

1.924

1.857

1.752

1.608

1.425

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00

40.00

45.00

h]

Mari Duko

18

Grafiki rad

Motorna vozila
D oIV

0.148

0.155

0.158

0.159

0.157

0.151

0.143

0.132

0.117

1.162

1.220

1.252

1.258

1.237

1.191

1.118

1.019

0.894

v V [km/h]

7.20

14.40

21.60

28.80

36.00

43.20

50.39

57.59

64.79

D oV

0.103

0.107

0.110

0.110

0.108

0.104

0.098

0.089

0.079

0.789

0.830

0.851

0.853

0.836

0.799

0.743

0.668

0.574

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

59.99

69.99

79.99

89.99

0.074

0.077

0.078

0.078

0.076

0.073

0.067

0.060

0.052

0.537

0.565

0.578

0.576

0.558

0.525

0.478

0.415

0.336

aIV [m/s2
]
iV

a V [m/s ]
v VI [km/h]
D oVI
a VI [m/s2]
2

iVI

3.50
3.00
a, m/s

2.50
2.00

1.50

II

1.00

III

0.50

IV

0.00
0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

V
VI

v, km/h

sl.16. Zavisnost ubrzanja od brzine vozila za

sve stepene prenosa

1.10.3. Odreivanje vremena ubrzanja

dv
1
1
dt = dv t = dv
dt
a
a
U cilju odreivanja integrala grafikom metodom nacrtaemo grafik funkcije 1/a u funkciji brzine
v, pri emu e povrina ispod krive predstavljati traeno vrijeme t (krive 1/a za razliite stepene
prenosa emo spojiti tako da nam povrina bude sa gornje strane ograniena jednom krivom.
Vrijednosti funkcije 1/a date su u tabeli 25 a grafik na slici 17.
a=

Tabela 25
v I [km/h
iI

iII
iIII

]
1/a1
v II [km/h
]
1/a2
v III [km/
h]

Mari Duko

1.075

2.149

3.224

4.298

5.373

6.447

7.522

8.596

9.671

0.37

0.35

0.34

0.34

0.35

0.36

0.38

0.41

0.46

1.865

3.730

5.595

7.460

9.325

11.191

13.056

14.921

16.786

0.40
3.077

0.38
6.153

0.37
9.230

0.37
12.306

0.38
15.383

0.39
18.460

0.41
21.536

0.45
24.613

0.51
27.690

19

Grafiki rad

iIV
iV
iVI

Motorna vozila

1/a3
v IV [km/
h]
1/a4
v V [km/h]
1/a5
v VI [km/h]
1/a6

0.55

0.53

0.51

0.51

0.52

0.54

0.57

0.62

0.70

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00

40.00

45.00

0.86
7.20
1.27
10.00

0.82
14.40
1.20
20.00

0.80
21.60
1.17
30.00

0.80
28.80
1.17
40.00

0.81
36.00
1.20
50.00

0.84
43.20
1.25
59.99

0.89
50.39
1.35
69.99

0.98
57.59
1.50
79.99

1.12
64.79
1.74
89.99

1.86

1.77

1.73

1.74

1.79

1.90

2.09

2.41

2.97

3.50
3.00

1/a1

1/a

2.50

1/a2
1/a3

2.00

1/a4

1.50

1/a5

1.00

1/a6

0.50
0.00
0

20

40

60

80

100

v, km/h

sl.17. reciprocne vrijednosti ubrzanja

Mari Duko

20