Хигиена на

воздух
 ПРИРОДЕН СОСТАВ НА
АТМОСФЕРАТА

• Услови за живот
• Локално и глобално загадување
• Тропосфера (8-11 км)
• 78% азот, 21% кислород, јаглероден диоксид 0,003%
• <1% други гасови
• Амонијак (0,003-0,005 mg/m3)
• Метан, сулфур-вододрод и др.
• 10-20м3 воздух на човек за 24ч
 КЛАСИФИКАЦИЈА

Хомосфера -Хемиски процеси-

- Под 100км 1. Хемисфера (до 110км)
2. Јоносфера (над 110км)
Хетеросфера
- Над 100км До 10км (90% од сите состојки)
 АЕРОЗАГАДУВАЊЕ

Тропосфера Озон
• Адијабатски пад на темературата

Тропопауза
(темературата е константна)

Стратосфера
(раст на температурата)
 ДОПОЛНИТЕЛНИ ФАКТОРИ

• Релјефот
• Климатско метеоролошките услови
• Локација на објектот
• КОТЛИНИ
• Температурана инверзија
- Зимски услови
- Воздушен плафон
- Отежната вентилација
• Оптимална брзина на ветрови (4-10 м/сек)
 ВИДОВИ ЗАГАДУВАЊЕ

П р и р од н о В е ш т ач ко

- Водени површини
- Бактерии
- Габи
- Растенија ЧОВЕК
- Животни
- Природно согорување
 ЗАГАДУВАЧКИ МАТЕРИИ

• Емисија
• Извор
• Имисија
• Трансмисија
(локален, регионален и глобален карактер)
 ИЗВОРИ НА ЗАГАДУВАЊЕ

• Општи • Стационарни (општи и специфични)

• Загадувачи од сообраќајот • Мобилни
• Специфични загадувачи (индустрија)
• Извори на загадување од сезонски
карактер

Загадувачи од постојан тип

• Сообраќајот
• Идустријата
 ПРИРОДА И ХЕМИСКИ СОСТАВ НА
АЕРОЗАГАДУВАЊЕТО

Тврда, Течна и Гасовита Cambers (1968)

Примарни и секундарни
Органски и неоргански
 НАЈЧЕСТИ ЗАГАДУВАЧИ ВО
КОМУНАЛНАТА СРЕДИНА

• Аероседимент (органско и неорганско потекло)

• Аеросоли (Чад и лебдечки материи)
• Гасови
• Пареи (алдехиди, органски киселини, оловни и метални
пареи)
 АЕРОСЕДИМЕНТ

1. Според големината
• Прашина (поголеми од 10 микрометри)
• Аеросоли (1-10 микрометри)
• Чад (помали од 1 микрометар)
 АЕРОСЕДИМЕНТ

Кондензирано
2. Според хемискиот состав јадро
• Неорганска фракција
(РМ10) 50%
- Метални честички од индустријата
• Органска фракција
- хартија, фекалии, микроорганизми
• Прашина
- Честички под 75 µm
 Аеросоли Пареи
• Суспензија на цврсти и течни • Течна и тврда агрегатна
супстанции во гасна средина состојба
• Карактеристики на колоиди • Пр. Оловни пареи
• При дисперзија и кондензација
на цврсти и течни горива
 СУЛФУР ДИОКСИД

прво место заедно со цврстите честички

безбоен гас со остар мирис, лесно растворлив во вода, со релативна
густина од 2,279 во однос на воздухот
формира сулфуреста и сулфурна киселина
ПОВАЖНИ КОНТАМИНАНТИ НА АТМОСФЕРСКИОТ
ВОЗДУХ
СУЛФУР ДИОКСИД (SO2)
-Природно потекло
-сулфурните гасови: 30-40 милиони тони годишно (1/3)
-вулканските ерупции
-2 милиони тони соединенија годишно
-незначителна количина во атмосферата
 Антропогено потекло
-SO2
-60-70 милиони тони сулфур во форма на SO2

-Индустриски објекти
 Милиони тони Удел
Извори
сулфур %
годишно
Природни
30-40 29-39
Биолошко разградување
2 2
Вулканска активност
(50-200) -
Од површината на океаните

Антропогени 60-70 59-69

• иритирачко дејство на слузокожата (200 µm/m3) зголемено
лачење на слуз во дишните патишта
• одвојување на површинскиот епителен слој
• сулфурна киселина е 20 пати поголем иритант
• Бронхијален грч
• Морбидитетот (250 µm/m3)
• Морталитет (500 µm/m3)
• Кашлање
• Средни годишни концентрации (20-60 µm/m3)
• Кисели дождови
 ЧАД

• Кондензоид од течни и цврсти честички

• Метални пареи (олово, кадмиум и др.)
• Катрански материи (ароматични јаглеводороди и смолести материи)
• Токсична магла (смог)
• Сулфур водород (расипани јајца)
• При хаварии
 АЗОТНИ ОКСИДИ (NOX)

Природно потекло
-Микробиолошката активност на денитрификациските
бактерии
-палење на шумски површини
-12 милиони тони оксиди на азот (елементарен азот)
-фотолитичките и биолошките процеси во океаните
 АНТРОПОГЕНО ПОТЕКЛО

согорување на енергетските фосилни горива

количеството е пропорционално со температурата на
горењето
12 милиони тони азотни оксиди (годишно)
индустрија (вештачки азотни ѓубрива, бои, лакови,
експлозиви)
 Количина %
Извори
милиони тони/годишно

Природни:
почвена емисија 8 14
атмосферски електрични празнења 8 14

горење на биомаса (делумно антропогено) 12 21

други извори 2-12 4-21

Антропогени:
согорување на енергетски горива 12 21

транспорт 8 14
индустрија 1 2
Вкупно: 51-61 100
ВЛИЈАНИЕ ВРЗ ЧОВЕКОВИОТ ОРГАНИЗАМ

Кафенкастоцрвеникава боја
без мирис со густина од 1,44, кој потешко се раствара во вода
не се забележуваат видливи реакции кај човекот (20,5-82 mg/m3)
го надразнува грлото (127 mg/m3 )
тешка кашлица (205 mg/m3)
Смрт (410-1400 mg/m3 )
оксиазот хемоглобин
вазодилатација, анестезија, леукоцитоза (ТБЦ)
МДК 9 mg/m3
 ОЗОН (03)

долните слоеви на атмосферата

Хемиски активен
ноќните часови
поголеми урбани заедници
токсиканти
 НАЧИН НА СОЗДАВАЊЕ

електрично празнење при повисоки температури

интеракција на енергијата на ултравиолетовото зрачење во комбинација со атмосферскиот и
молекуларниот кислород
 ВЛИЈАНИЕ НА
ОЗОНОТ ВРЗ
ЧОВЕЧКИОТ
Ги надразнува сите дишни патишта
ОРГАНИЗАМ
Споредба со SO2
Ги надразнува слузницата на очите и солзните канали
0,04 mg/m3 /токсична
0,53 mg/m3 /смалување на респираторниот капацитет
пулмонален едем, хеморагии и смалување на размената на гасовите преку алвеоларните
мембрани
МДК= 0,22 mg/m3
ЈАГЛЕРОДЕН МОНОКСИД (СО)

најраспространет отровен гас

2С + О → 2СО
2СО + О2 → 2СО2/бавен процес
СО2 → СО + О/при висока температура
 СОЗДАВАЊЕ
Искористувањето на фосилните горива
Емисија на автомобилски издувни гасови
Годишно 20 милини тони СО/во светски рамки
Просечната концентрација во населените подрачја е 3,75-16,25 mg/m3
Просечната концентрација во ненаселените реони е 0,13 mg/m3
Големите градови (125 mg/m3)
Подземните гаражи (250 mg/m3)
Бактерии/метаболизам/ СН 4 и СО2
природни механизми кои вршат неутрализација на СО и повторна трансформација
 СВОЈСТВАТА НА ЈАГЛЕРОДНИОТ МОНОКСИД И НЕГОВОТО
ВЛИЈАНИЕ ВРЗ ЧОВЕЧКИОТ ОРГАНИЗАМ

гас без боја и мирис

полесен од воздухот со релативна густина од 0,967
има способност да се врзува со хемоглобинот создавајќи карбоксихемоглобин
Hb + O2 → HbO2 (оксихемоглобин)
Hb + CO → COHB (карбоксихемоглобин)
Афинитетот на хемоглобинот кон врзување со СО е 200 пати поголем отколку кон кислородот
 ЈАГЛЕРОД ДИОКСИД (СО2)
не се вбројува во загадувачки материи
процесот на дишење на аеробните организми и фотосинтетската активност
современото индустриско производство
ферментацијата (пиварници, силоси за жито, производство на сув мраз), во подрумите,
винарските визби, рудниците и бунарите
 доаѓа до смрт за организмот (60%)
нарушувања во физиолошките процеси на организмот (10-20%)
кај пушачите варира од 1,2-9,9%, а кај непушачите 0,8-3,7%
Главоболка, зголемена чувствителност кон светлина , ефекти на гушење
сублетални дози (реверзибилен процес поради обновување на хемоглобинот)
хронично труење/при подолга експозиција на пониски концентрации/ забрзан пулс,
нарушување во дишењето и крвниот притисок
МДК = 58 mg/m3 или 1,0 mg/m3
 Јаглероден диоксид
- Се употребува за гаснење на пожари;

- Се употребува за газирање пијалаци;

- Растенијата го користат јаглерод диоксидот од воздухот,
трансформирајќи го во органски материи, а при тоа ослободувајќи 
кислород;
-Животните илуѓето го користат кислородот во процесот на дишење,
при што ослободуваат јаглерод диоксид;
 СВОЈСТВАТА НА СО2 И НЕГОВОТО ВЛИЈАНИЕ ВРЗ ЧОВЕЧКИОТ
ОРГАНИЗАМ
гас без боја и мирис
релативна густина од 1,52
потежок е од воздухот и има кисел карактер
јаглеродна киселина
дразнење на дишните органи и го засилува дишењето
опиеност и задушување/поголеми концентрации
4-5% во воздухот предизвикува кашлање, чувство на топлина во градите, надразнување на
очите, главоболки и шум во ушите
Научници во САД работат на нов начин на складирање на CO 2 кој не само што ќе го намали

нивото на CO2 во атмосферата, туку ќе призведува електрична енергија. Ова е прв проект што

ќе има за цел геотермално загреаниот CO 2 да го искористи за производство на електрична

енергија.

Оваа технологија има и дополнителна предност – евтино отстранување на CO 2 од атмосферата.

 РАДИОНУКЛЕИДИ

• Пр. Хаварии
• МДК 0,13 Sv за поединец
• 0,1 Sv за население (непрофесионаслна експозиција)

• СМОГ
 ЗДРАВСТВЕНИ ЕФЕКТИ

• Акутни и хронични
• Зголемен морталитет
• Акутно влошена состојба кај лица со хронични респираторни заболувања
• Влијае на акутни респиратопрни болести
• Белодробни вентилаторни функции
• Сетила и однесување
• Специфично и токсично влијание на тешките метали
• Атмосферски канцерогени
 НАЈОСЕТЛИВИ КАТЕГОРИИ
• По пат на инхалација (НЕСПЕЦИФИЧНИ ПРОМЕНИ)
• Хиперсекреција
• Инфламација (лимфен систем)
• Слабеење на имунолошкиот систем
• Хематолошки промени
• Нарушена осификација

• Акутна токсикација (24ч)

• Белодробна вентилација

Вулнерабилни категории
- Деца на предучичишна возраст
- Училишни деца
- Доилки, Бремени жени, Стари лица и хронични болни
 МЕРКИ ЗА ПРЕВЕНЦИЈА

• Урбанистички мерки
• Техничко-технолошки мерки
• Административно-управни мерки
• Здравсвени мерки
• Мониторинг на аерозагадување