Dikotile i monokotile

Porodice dikotila - čine ga zeljaste i drvenaste forme - rastu na manjim površinama;

 Ljutići - spadaju u kosmopolitske vrste; u najvećem broju stanuju na vlažnim staništima zemljine sjeverne
hemisfere; cvjetovi imaju po 5 čašičnih i kruničnih listića. Kukurijek ima krunične listove preobražene u
nekterije - žlijezde koje luče nektar.
 Bukve - listopadne i zimzelene drvenaste i žbunaste forme; Edifaktori su listopadnih šuma sjeverne
hemisfere. Cvjetovi su jednopolni i grupisani u cvasti; Plod bukve i kestena - orašica sa drvenastim
omotačem. Plod hrasta - žir koji predstavlja jednosjemenu orašicu; na našu floru: česvina, cer i medunac.
 Breze - žbunaste i drvenaste forme; jednopolni cvjetovi su grupisani u cvasti - rese. U hladnijim predjelima
Evrope žive sjeverna i niska breza; za našu floru: bijela breza, lijeska, bijelo grabič.
 Krstašice - jednogodišnje i višegodišnje zeljaste biljke. Cvjetovi su im dvopolni, grupisani u cvasti,
četvoročlani; Listići su unakrsno postavljeni po čemu su i dobili ime. PLOD: ljuska ili ljuščica, livadska
vrsta - hoću neću
 Pomoćnice - zeljaste, žbunaste i drvenaste vrste; Cvjetovi su dvopolni, pojedinačni ili grupisani u cvasti;
jestive biljke: krompir, paprika, paradajz, patlidžan; otrovne vrste: velebiljke, tatula, duvan, bunika.
 Ruže - zeljaste i drvenaste biljke; kosmopolitske vrste; cvjetovi su mu jednopolni ili dvopolni, troščlani ili
petočlani. Prašnici su raspoređeni u dva ili više krugova. Imamo: divlju ružu, jagodu, malinu, kupinu,
trešnju, višnju...
 Mahunarke - jednogodišnje i višegodišnje zeljaste i žbunaste drvenaste biljke; listovi složeni; cvijet je
petočlan, gornji listić, zastavica, dva bočna listića, krila i donji listić. Plod je mahuna. Značajne su po
korijeskim kvržicama u kojima žive bakterije. U ishranu imamo: pasulj, grašak...
 Lokvanji - višegodišnje i močvarne biljke; Imaju plutajuće listove. Cvjetovi su spiralno ili pršljenasto
raspoređeni; Na skadarskom jezeru žive bijeli i žuti lokvanj. Kraljevski lokvanj u Amazonu ima prečnik 2m
 Usnatice - brojne raznovrsne i veoma značajne za čovjeka; zeljaste i žbunaste; cvjetovi su skupljeni ;
ljekovite, začinske i ukrasne biljke; to su: lavanda, ruzmarin, nana, majčina dušica...
 Glavočike - najveći broj vrsta; višegodišnje zeljaste biljke, cvjetovi su im složeni, grupisani u glavičaste
cvasti; cvasti su građene od 2 tipa cvjetova, cjevastih i jezičastih; imaju suv i nepucajući plod sa 1
sjemenom; poznati su bijela rada, hajdučka trava, kamilica, suncokret...

Porodice monokotila - zeljaste višegodišnje biljke, mlađe od dikotila; tijela izrađuju primarna tkiva, u stablu
nemaju kambijuma pa sekundarno ne debljaju.

 Ljiljani - rastu na svim kontinentima, pretežno u toplim predjelima gdje je izražen period suše (stepe i
polustepe); imaju podzemna stabla: rizom, lukovicu ili krtolu; cvijetni omotač ima 6 listića; u ljiljane spada:
lala, đurđevak...
 Lukovi - višegodišnje zeljaste biljke sa rizomom ili lukovicom; cvjetovi su dvopolni, sa dugim cvijetnim
drškama; plod je čahura; za ishrannu: crni i bijeli luk.
 Narcisi - rastu na južnoj polulopti; njihov perijent čini 6 listića; u podzemnim organima sintetišu različite
materije korisne za medicinu; za našu floru visibaba
 Perunike - tropskim, suptropskim i umjerenim predjelima; listovi su sabljasti, bez drške; cvjetovi su
tročlani, imaju 3 prešnika jer je unutrašnji zakržljao; imamo: šafrane i gladiole.
 Oštrice - kosmopolitske vrste. Podzemno stablo je rizom, na nadzemno je trostrano; listovi su uski i
dlakavi; cvetovi su sitni, grupisani u cvasti, klas. Žive na vlažnim staništima.
 Trave - žive na otvorenim staništima (livada, stepa, savana): čine glavnu masu biljnog pokrivača; stabljika
im je člankovita, okrugla i šuplja; listovi obrazuju lisne rukavce; cvjetovi dvopolni skupljeni u cvasti;
 Orhideje - najbrojnija grupa; cvijetni omotač: po 3 čašična i krunična listića, od kojih najkrupnij ima oblik
donje usne. Ta ,,usna“ luči sok, nektar i podloga je za slijetanje insekata; plod je čahura; sjeme klija samo
ako dođe do simbioze sa gljivama. Najbrojnije su u tropskim šumama.
Prve životinje

Postanak životinja

- Postoji teorija da su višećelijske životinje nastale od kolonijalnih bičara

- Diferenciranje ćelija dovelo je do nastanka višećelijskih organizama. Ćelijske kolonije su speciolizovane za

obavljanje funkcija, npr. Hvatanje plijena, varenje ili izbacivanje ekstrata.... čime se povećava zavisnost ćelija
u koloniji.

- Srpski naučnik Jovan Hadži - višećelijske životinje su nastale od višejedarnih trepljara, tako što se oko
svakog jedra obrazovala ćelijska membrana - navodi najprimitivnije organizme - pljosnari crvi.

Građa životinja

- životinje koje se hrane heterotrofno su višećelijski organizmi;

- većina ima sposobnost da se aktivno kreće; različitih su dimenzija

- tijelo životinja je građeno od ćelija, koja su organizovana u tkiva, i speciolizovana za obavljanje određenih
funkcija

- 4 osnovna tkiva: epitetno, mišićno, potporno i nervno; Tkiva se grupišu u organe, a organi u organske
sisteme. Kao primjer organskih sistema imamo skelet koji daje potporu organizmu, koža koja štiti organizam
od spoljne sredine, mišićni sistem koji omogućava kretanje, nervni sistem kojim registruju draži i reaguju na
njih i hranu vare u digestivnom sistemu

- organizacija tijela u odnosu na osu simetrije naziva se simetrija tijela

- najprimitivnije životinje su sunđeri, asimetrični su

- životinje čije je tijelo organizovano oko centralne ose kroz koju se može postaviti bezbroj ravni, imaju viši
stepen organizacije

- svaka ravan dijeli tijelo na dvije identične polovine - radijalna (zračna) simetrija - i ovi organizmi su uglavnom
sesilni (korali), cilindrični i pokretni (meduze)

- ostale životinje imaju tijelo kroz koje se može povući jedna zamišljena osa i samo jedna ravan koja dijeli
tijelo na dvije identične polovine - bilaterijalna ili dvobočna simetrija (kreću se u jednom pravcu, prednjim
dijelom tijela (čulni organi, usna duplja), kod složenijih se formira glava)

Razmnožavanje životinja

- razmnožavanje životinja može biti polno ili bespolno (bez razmjene genetičkog materijala jer potoji samo
jedan roditelj)

- dioba je najjednostavniji oblik bespolnog razmnožavanja - organizam se dijeli na dvije nove identične jedinke

- pupljenje - dio tijela se odvaja i razvija kao novi organizam

- regeneracija - organizam je sposoban da obnovi otkinuti dio

- polno razmnožavanje - dolazi do razmjene genetičkog materijala - spaja se spermatozoid (muški gamet) i
jajna ćelija (ženski gamet); polno razmnožavanje počinje mejozom, spaja se muški i ženski gamet i stvara se
zigot
Sistematika životinja

- broj poznatih vrsta je 1,64 miliona; među životinjama najviše ima insekata

- taskonomski se razlikuje 35 razdjela od kojih sljedećih 9 obuhvataju preko 99% svih životinjskih vrsta. To su:
sunđeri, dupljari, pljosnati crvi, valjkasti crvi, mekušci, prstenasti crvi, zglavkari, bodljokošci i hordati.

- u odnosu na to da li imaju tjelesnu duplju, i kako ona nastaje životinje dijelimo u 3 grupe: acelomate,
pseudocelomate i celomate.

- Acelomati (dupljari, sunđeri, pljosnati crvi) u embrionalnom razviću nemaju ni primarnu ni sekundarnu
tjelesnu duplju

- Pseudocelomata (valjkasti crvi) - duplja se razvija kao blastocela, naziv primarna tjelesna duplja

- Celomati su životinje kod kojih postoji sekundarna tjelesna duplja - celom

Sunđeri

- najjednostavnije životinje

- njihove ćelije ne obrazauju tkiva, ali postoji specijalizacija ćelija, tako da različite ćelije obavljaju različite
funkcije

- sunđeri su bili smatrani biljkama zbog sesilnog načina života

- predstavljaju slijepu granu, od njih se nisu razvili organizmi više stepena

- kolonijalni su organizmi; jarkih boja, oblika lopte, cilindra, pehara ili nekih drugih nepravilnih oblika

- naziv su dobili po porama, kroz koje voda ulazi u njihov organizam; većina je asimetrična, ali ima i radijalno
simetričnih vrsta; izgled i potporu tijelu daje skelet - proteinska vlakna ili spikule

Građa sunđera

- tijelo je izgrađeno od dva sloja ćelija i središnje duplje - spongocel

- spoljašnji sloj čine ćelije među kojima su ćelije sa porom i kanalićem

- između dva sloja ćelija nalazi se mezogleja - ameboidne ćelije i skeletne spikule

- stalni pokreti bičeva izazivaju strujanje vode, a time omogućavaju održavanje životnih procesa

- sa vodom ulazi kiseonik i hranljive čestice

- unošenje i varenje hrane obavljaju ameboidne ćelije, izbacivanje nesvarenih čestica hrane i disanje vrši
svaka ćelija posebno

- 3 tipa građe: askon - najjednostavnije građe, tijelo - cjevasto, od pora do središnje duplje vode kanalići
Sikon - spoljašnje pore su sa centralnom dupljom povezane preko širih kanala
Leukon - najkompleksnija građa, u tjelesnom zidu postoji složen sistem kanala i komorice

Razmnožavanje sunđera

- Sunđeri su hemafroditi, razmn. se i polno i bespolno. Polno razmnožavanje - jedna jedinka obrazuje i muške
i ženske polne ćelije ali se oplodnja vrši između dvije različite jedinke. Kada se jajna ćelija oplodi stvori se
larva, koja napušta jedinku. Ona neko vrijeme živi platoniski, a zatim se spušta na dno i razvija u odraslog
sesilnog sunđera. Bespolno razmn. se vrši pupljenjem - može biti unutrašnje i spoljašnje.

Dupljari
- sve dupljare karakteriše radijalna simetrija tijela

- životni ciklus dupljara obuhvata dvije forme tijela: meduze i polipi

- meduze - slobodno plivajući ili plutajući organizmi, oblika kišobrana

- polipi - sesilni, cilindrični oblik

- jedan dio tijela je pričvršćen za podlogu, a na gornjoj strani se nalazi usni otvor... žive samostalno ili u
grupama

Građa dupljara

- tjelesni zid dupljara je građen na nivou dvoslojnog omotača i između njih je mezogleja (pihtijasta masa)

SPOLJAŠNJI SLOJ - Dupljari su dobili naziv žarnjaci upravo po žarnim ćelijama - pomažu mu u hvatanju
plijena i mogu probiti i ljudsku kožu, izazvati bolne rane ili smrt. Epitelo - mišićne ćelije mogu da kontrahuju,
pa time pokreću tijelo ili djelove. Žljezdane omogućavaju pričvršćivanje sesilnog oblika uz podlogu, uz pomoć
izlučivanja. Nervne ćelije su nepravilno raspoređene u spoljašnjem sloju i međusobno su povezane u mreži,
gradeći mrežasti nervni sistem.

SREDIŠNJI SLOJ - mezogleja je u vidu tanke membrane - kod nekih dupljara ovaj sloj je deblji i u njemu se
nalaze ameboidne ćelije

UNUTRAŠNJI SLOJ - endoderm, gradi nekoliko ćelija. Gastronomske ćelije (pomažu u varenju hrane) i
žljezdane ćelije koje luče enzime za varenje, a postoje i one koje luče sluz

Razmnožavanje dupljara

Meduze se razmnožavaju polno, one su odvojenih polova; gamete izbacuju u vodu, gdje se vrši oplodnja. Iz
oplođene jajne ćelije razvija se larva PLANULA - nakon određenog vremena larva se spušta na dno i obrazuje
polip. Polipi se razmonožavaju bespolno, pupljenjem. Iz pupoljaka se razvijaju slobodnoživeće meduze i tako
u krug.

Pljosnati crvi

- najprimitivnije bilateralno simetrične životinje; Imaju razvijene ograne i nemaju tjelesnu duplju

- sive ili smeđe boje, nastanjuju slatke i slane vode ali mnogi su paraziti

Građa pljosnatih crva

- aktivno kretanje dovelo je do razvoja nervnog sistema i čula na glavi; tako se formira primitivni glaveni region
koji nazivamo procesom cefalizacije

- ulogu kože ima epidermis, koji obavija tijelo; ispod njega je membrana za koju se vezuju mišići

- kreću se plivanjem ili puzanjem po mulju

- nemaju krvni sistem i transport obavlja crijevo - nemaju ni raspiratorni sistem već se disanje obavlja preko
cijele površine tijela

- Ocele su primitivne oči koje su direktno povezane sa glavenom ganglijom;

- nervni sistem čine glavena ganglija i nervne vrpce koje su međusobno spojene komisurama - što ga čini
vrpčastim nervnim sistemom
Razmnožavanje pljosnatih crva

- razmnožavaju se polno i bespolno i većina su hermafroditi

- razviće može biti dvojako: direktno (kada se razvijaju identični crvi)

Indirektno (kada se razvijaju larve koje nemaju organe)

- bespolno se razmnožavaju diobom, a neki crvi imaju i sposobnost regeneracije

Trepljasti crvi - naseljavaju slatke vode i ime su dobili zbog prisustva treplji na površini tijela. Većina su
predatori i hrane se beskičmenjacima i biljkama. Mali broj su ektoparaziti i razmnožavaju se poprečnom
diobom i regeneracijom.

Metilji - ektoparaziti ili endoparaziti.- Imaju pijavke kojima se pričvršćuju za domaćina. Parazira jetru krava,
ovaca i čovjeka. Nalazi barskog puža gdje se razvije, pa ga napusti i kači se za barsku biljku, gdje ulazi u
stanje mirovanja, formira cistu. Krave je unose pasući travu. Izaziva nadražaj jetre koja postepeno gubi
funkciju

Pantljičare - trakasti endoparazitski crvi. Mnoge vrste su paraziti čovjeka. Epidermis ima sitne izrasline:
mikrovile i skoleks na kojem su rezvijene kukice kojima se kače, iza je vratni dio, pa niz proglista gdje se
nagomilavaju jaja. Neke od vrsta su svinjska i pseća pantljičara.

 Svinjska pantljičara - svinja je prelazni domaćin koji iz crijeva prelazi u jetru, mišiće, mozak, gdje
dobija oblik graška sve dok ne dospije do krajnjeg domaćina - čovjeka, koji se zarazi jedući
nedovoljno kuvano svinjsko meso i može da naraste do 7m u čovjeku.
 Pseća pantljičara - čovjek je prelazni domaćin, a pas krajnji, ali može biti smrtonosna i za čovjeka.
Rastu u čovjeku više godina i stvaraju larve u vidu mjehura ispunjenim skoleksima i mogu se ukloniti
samo hiruški.